Migne. Patrologia Latina Tomus XC.

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.
Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1850.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, 1NTEGRA, DNIFORMIS, GOMMODA, OECONOMIGA,
OlfNIUM SS. PATRUM, DOCTOMM SCRIPTOMMQUE ECCLESIASTICORUft

QDl
AB ÊVO APQSTOLICO. AD IWNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
/0&fi^\
RECUSIO CIIRONOLOGICA A/Q^-
jj « / j-~ i i ]'
OMNIUMQUiE EXSTITEREMOJNUMENTORUM CATIIOLICE TRADITIOMSPEK DUOIjEjilî^R-
ECCLESIJE SJECULA, W^T^g
xv/sis ^j%?
JUXTA EDHIONES , INTERSE CUMQUE
ACCURATISSIMAS NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPIIS COLlSm&F^
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA-, .
COMMENTARHS
IlISSERTATlONIBllS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENl ERII.LUSTRATA,
OMMBUS OPERIBUS POgTAMPLiSSIMAS EDITIONES QVMTRIBUS NOVISSIMIS SjECUHS DLBENTUU ABSOLUIAS
DETECflS, AUCTA ;
INDICIBUS TARTICULARIBUS
ANALVTICIS, SINGULOS SIVCTOMOS, SIVCADCTOBLS ALICUJUS MOMENTI
SUBSLQUENTIBUS, DONATAJ
APITULIS
1NTRA IPSUMTEXTIJM
R ITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULIS SINGULARVM TAGINARUM MARGINEM SUPERIORE
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SLGNIRICANTIBUS, ADORNA1 A;
ORERLBUS CUM DUBHS1UMAPOCRVPNIS, ALIQUA VERO AUCTORITATC INORDINE ADTRADI1IONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLLRICAIA;
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLCTATA : ALTCRO SCILICET RERUM,QUOCONSUL'10, QUIDQUIO
UNUSQUISQUE PATRJJMINQUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURJESAGRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PAI-RES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUM~LOCLS «INGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURIE TEXTUS COMMENTATI SINT.
CBJTIO
ACCURATISSIMA, CIETLRISQUEOMNIBUS TACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CIIARACTERUM NLTLLLLL
CHARTYE FIUALLTAS,INTCGRITASTEVTUS , PERRECTIO COURCCTIONIS, OPERUM RLCUSORUM TUMVARILJJA.
TUMNUMCRUS, TORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTO OPERIS DLCURSU CONSRANLCR /,
SIMILIS, PREFLL PR,£SERTIMQUE
EXIGUITAS, ISTACOLLECTIO, UNA, METIIODICA LLCIIBONOLOGIF\/^. ^-V>
SLXCCNTORUM TRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENIIS IIIC ILIIC SPARSORUM, / "*/RJP V
AUTEM IN NOSTRA EX OPERIBUS ADOMNCS / —
PRIMUM BIBLIOTIIECA, XTAIES, J ^0 .
LOCOS,LINGUAS TORMASQUE PLRT1NEN1IBUS, COADUNAIORUM. /J—'/
SERIES SECUNDA, £
m QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES ECCLESIJE
SCRIPTORESQUE LAflN/E L,
A GREGOIUO MAGNOAD INNOCENTIUM 111. 1~
Slccuvaufe 3.^. aJUgue, V5
BIBLIOTHECffi
CLERI UNiVERSJE, \
SIVE
COMPLlilOHUM
CUKSOOM 1KSINGULOS
SCIENTIJiECGLESIASTIC45
AAMOSEDllORb.
PATROLOGIJi TOMUS XC.

VENERABILIS BEDJE.
TOMUSPBIMUS.
42 FRANCISGALLICIS.
6 VOLOMINA
V.KNEONJ
PARISHS, APDD EDITOREM,

IN VIA DICTAD'AMBOJSE, PROPE PORTAMVULGOD'ENl'ER NOMINATAW,
SEO PETIT-MONTROUGE.
1850
VENERABILIS BEDvE
^NGLOSAXONIS PRESBYTERI
OPERA OMIVIA
EX TRIBUS PRJECIPUISEDITIONIBUSINTER SE COLLATIS,

I»EMPE
COLOKIKNSI, IN ANGLIAS'fUDIODOCTISSfflOUUM
DUAUUSQUE VIRORUMSMTT
H ET GILES,
NONSINE INGEMI LITTERATORUM
PLAUSU1N LUCEMVOLGATIS
J.OMSSIME
ADPR£LUMREVOGATA, ORDINE
MELIORI VARIISMONUMENTIS
DIGESTA, NAXIMUH
AUCTA,ET, QUOD
QUIBUS
EST,INNUMERIS, MENDIS
SCATCBANT, DILIGENTER
EXPURGATA
,
ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBIilOTHECS! CLERI UNIVERSSJ,
SIVE
CHJIISGUM IN SINGULOSSClENTIjEECCLESIASTICJE
COMPLETOROM RAMOSEDITPBE.
TOMUS PRIMUS.
VENEUNT6 VOLUMINA
42 1'RANCISGALLICIS.
PARISIIS, APDD EDITOB.EM,

IN VIA DICTA PAMBOISE, PROPE PORTAM VULGO PENFER NOMINATAM,
^ rEU PETIT-MONTROUGE.
| '/ 1850
ELENCHUS OPERUM
QUJE IN HOC TOMO XO CONTINENTUR.
BEDM OPERA DIDASCALICA-
Prolegomena amplissima. > col. 9

De Orthographia. ^23
De Arte melrica. 1W
De Nalura rerum. 187
"" 277
De Temporibus.
DeRatione temporum. 293
De Ralione computi. 579
De Celebratione paseha;. 599
De Ordinalione feriarum paschalium. G07
De Tonitruis. J509
Opuscuia dubia et spuria. 613
Ex lyjjis MICNK,au reliKMontrouge,

AD OPERA
VENERABILIS BEDiE,
ANGLO - SAXONIS PRESBYTERI,
PROLEGOMENA.
VEN. BEDJE ELOGIUM HISTORICUM,

AUGTORE D. MABILLONIO.
(EK Aciis SS. Bened. t. III.)
1.53ete orlus, lempusdiscussnm,moaasticaprofessio. .A tatiex opuscutis venerabiliumPatrum brevilef adno-

tare ... curavi. Quodsi ab anno Dccxxxmtrogra-
4. Venerabilis Beda, Ecclesise Anglicanselumen, do calculo numeres novem el quinquaginta annos
in extremo natns mbis anguto, inquit Willelmus tetalis, Bedaeortum anno DCLXXIII statuendum esse
Malmesburiae monachus, lib. i de Regib. Angl, inlelliges.
eap. 3, docliinm corusco terras omnes peistrinxil. 3. Natus, inquit Beda, in territorio monastcriibea-
Nani Britannia, qucea quibusdam aller orbis appel- lorum aposiolonim Pelii et Pauli quod est ad Wvi-
lalur, quod Oceano inteifusa non multis cosmogiaphis muda et in Girvum, cum essem annorum sep'tem,cura
comperta est, habet i» remotissima sui ploga locum propinquorum dalus sum educandus reverendissimo
nativitatis et educationis ejus, Scoticepropinquum. Is abbati Benediclo ac deinde Ceolfiido: cunctun.queex
locus perlinebat adNorlhanimbroium regnum, quod eo tempus vilmhi ejusdem monasterii hubitatiore per-
ambitu suo Deiros seu Eboracenses, el Bernicios, agens, etc. Ulrumque lnonasieriuin selificavit ISene-
id est Scottos hodiernos, Tina fluvio ab invicem dis- dictus seu TBiscopus, Wircmuihense quideni unno
eretos compleclebatur. Fere ad ipsum Tinaeostium LCCLXXIV, indiciione n, anno iv impeiii Egfiidi regis
vicus Girvum diclus, vernacule Jarow cernilur, ve- vd ostium fluminis Wh i, tesie Beda in iibro i do Viia
nerabilis Bedse«atale soliun. Istic lucis usuram ac- i[SS. Biscopi, sceculon, adannum 1390,unde Wiremu-
cepit parentibus ignotis, eo lempore" quo Egfadus tbense dictum (nam moulh Anglis oslium signital),
Korlhumbris-imperabat. De anno inqnirendum. Ghwense autem anno circa DCLXXX, siquidem eccte-
2. In Vita prsemissa Beda nalus dicilur anno in~ sia S. Pauli Ghwensis anno \v Egfiidi regis, Ctoi-
carnationis dominicm sexcenlesimoseptuagesimosep- fridi abbalis ejusdem ecclesimconditoiis anno IV dc-
timo. At hic calculus slare non potest. Qmppe Beda dicata est, prout eodem Joci adnotavin.us. EK his
Hisloriam gentis suse libris quinque eomposilam ab- conjicimus, Bedam non in Girwensi, sed in Wire-
solvit anno dominicmincarnalionis DCCXSXI,signalo muthensi monasterio traditum fuisse Biscopo: tam
in -Cinelibri v, Ipsomei anno Epitomen suam absol- etsi postea apud Girvum cum Ceolfrido mansit, ibi-
vit, uti adverlimusin nostro exemplari ms., in quo demque diem supremum explevitf Et certe una erat
desinit Epitome in annum BCCXXXI Iiis verbis: Anno utriusque loci pax et concordia, eadcm perpelua fami-
l>ccxxxiBerctvald archiepiscopusobiit. Eodem anno liaritas el gratia, inquit Beda in eodem libro : adeo
Taivini consecratusarzhiepiscopus nonus Dorvemen- ut unum monasierium tum propter locorum vici-
sis Ecclesim, Edilbaldo rege Merciorum quintum de- niam, tum maximeot) unum idemque regimen, mu-
cimum agenle annum imperii. Haicde histoiia eccte- tuumque monachorum consensutu et eommercium
siaslica, etc, jta ut ea quse in libris edilis leguntur /] passim ab ipso dicatur. Regulam S. Benedicti in
de rebus per annos posleriores gestis, subditilia cen- ulroqueillo ccenobio a primordiis viguisse manifeste
senda sint. Eodem proinde anno BCCXXXI Hibtoriam demonstralum est in Observationibus ad Biscopi
suam et Epiiomen absolvit Beda. »Porro Epitomrn Vitam ex ipsius Bedse verbis, quo auctore discimus
absolvit anno celatis sum quinquagesimojiono. Sic Biscopum morli proximuui discipulis suis prsece-
enim paulo post prsedicta scribii : Ex lempore accepisse, ut juxta regulam magni quondam abbatis Be-
pli presbylerutus usque ad annum atatis mem Ltfa nedicti et juxla pt ivilegii sui decreta dignum succes-
itmc in Scripluram-sanctammem meoramque necesii- sorem eligerent: quod eliani Ceolfridus abbas regi-
PATROL.XC. 1
m AD OPEIU VEN. BEOJE PROLEGOMENA. 12
inen abdicalurus monuerit. Et Alewinus in epistola A Scripturoe sacrse interpretalionem «onferebal. Hue
41)Wirenses et Girwenses monachos exhorlans, nt vigilias suas, huc lucubrationes dirigebat, quo pos-
tegulatis vilos observaiionema Benedicto elCeolfrido set vel in suo, vel in discipulorum animis tam
stululam diligenlissime custodirenl, addit: Regula sanclum et laudabile studium promovere. In lihio
S. Benedicti in convenlu fratrum propria~exponatur de Arle metrica sic Culhbertum discipulum suum
lingua, utintelligi possit ab omnibus. Cum ergoBe- affalur in iine : Jlmc tibi, dulcisshne fill el conteviia
da cunctum, ut ipse ait, vitmxumtempus in allerutro Gutbeite, diltgenler ex antiquoium opusculissciipto-
-inonasterio peregerit, eum Benedictinis paruisse in- lum ercetpere cuiavi; el qum sparsim reperla diu-
stilutis inficiari nemo potesl. Quamobrem vero pas- lino laboie collegetam, -tibi collecta obluli; ut qucm-
sim presbyter, non monaclms appelletur, dicemus admodum in divmis tttteiis slatulisque ecclesiaslicis
inferius, quanquam S. Bonifacius martyr in epist. 9 imbueie sludui , iia etiam metttca arle, qum dwinis
ad Huetbertum abbatem Wiremuthensem, aliquade non esl incognita libiis, te solerler insiruerem. Cui
cpusculis sagacissimiinvesligatotis'Sciipturarum Be- eliam de figuiis vel modis luculionum qucea G'imcis
dm monachi postulat. scliemaia vel tiopi dicunlur, pai\um subjiceie li-
bellum non incongnmm duxi: tuamque dileclionem
II. Exenitia, siudia~maxime"Scripturarum , praeceptores.gsedulus exow, ut lectioni operam impendas illaium
maxbne litleraium, in quibus nos vitam habete
4. Quid rei egerit Beda in monasterio suo, nobis ctedimus Ei in hbro de Schemalis
sempileinam.
aperit in Epitome sua his verbis: Cunclum ex eo Scripturje : Sed ul cognoscas, dilectissime fi'i, co-
tempus vitm inejusdem monasieiii habitalione per- gnoscanl ilem omnes qui'hmc legeie volueiinl, q'wd
-agens, omnem meditandis Scripluris operam dedi: sancta Sctiplura cmleiis omnibus scripluiis, non so-
atque inler observanlias disciplinm reyulaiis et quo- lum aucimuatc, ama divina , vet utililate, quia ad
tidianam-cantandi in ecclesia curam, semper aut dis- titam ducit mlernam; sed et el ipsa prce-
anliqmlale
cere, aul docere, ant scribere dulce habui. Summa eminel positione dicendi: ideo placuil milti collrctis
ergo hoecvitaeipsius fuit, medilatio et studium Scrip- de ipsa exemplis oslendere, quia ni'iil liujuxmodi
turarum, cui tantum impendebat temporis discendo, schematum sive troporum valeant prmtendete tillis
docendo et scribendo, quanlum sibi post disciplwae smculis
eloquenlimmagistri quod non in illa prmces-
regularis et officiorum divinorum pensum supererat. setit. Neque res quanlumlibel minutissinias, si mo-
<Juo magis mirandum est, hominem tanlum tot re- do ad sacrse Scripturse intelligenliam conducere po-
bus impeditum, nec posthabuisse status sui oflieia, terant, insuper habebat. Hinc est quod libellum de
& quibus facile eximi potuissel; nec tamen minus C seu de ratioue numerandi per digilos
viris aut aut Beda lndigitatione,
a summis didicisse, scripsisse. enim, inqu t, conlemnendaputvi-
composuit. Neque
jnonachus erat, inquit GaufridusBoussardus, per dies est regula, cujus omnes pene s •cimcx-
que pendenda
et noctes cumfrattibus suis jugi psatlenlio invigilans;
Ullerarum incum- positoresScripturm non minus quam lilleratum figu-
ac veluli nihil oraret, sludiis semper j as monstrantui amplexi.1
bens. Ejus vitam si consideres, nihil ipsum litteiis in- 6. Plures liabuit prseceptores Beda, in his Trimi-
dulsisse; si studia, niliil orationi impendissejudicabis. berhtum monachum, CeaddseLiccidfeldensisepiscopi
Ita ille in epistola ad Pelrum Secunbilem de ediiione discipulum, quem unum fuisse deiis qui se inScrif-
Commentarii in Apostolum a Beda exAugustini ope- tutis erudiebant, fatelur Beda in Hisloiice lib. iv,
-ribus deflorati. Utinam etiam pia hsec mentis agita- 3. Sunt qui eum Joannis de Beverlaco episco
Bedse ! cui cap.
4,io ad nmltos derivelur exemplo post pi Hagustaldensis discipulum aiunt, rectras Joannis
-monaslica exercitia id solum cordi fult, meditari archicanloris Romani fuisse dixeris. Nam Biscopus^
Scripluras, discere, docere el scribere. Quanquam testante Beda tuin in Hist. lib. IV, cap. 48, tum iu
-«triusque istius cosnobii monachi non solis animi ipsius Biscopi Vita, oidinem cantandi, psallendi^ al
aclionibns exercebanlur, siquidem Biscopus abbas, in ecdesia ministrandi juxla morem Romanm
que
testeBeJa in ipsius Vila, fratrum simillimus aliorum, D institutionis suo monasteiio contradidtt, poslulato vi-
-ventilaie cum eis el tt iturare, ovesvitulasque mulgere, delicet alque accepto ab Agallwne papa, atchieanlore
in pistrino, in horlo, in coquina, in cunclis monasleiii ecctesimB. aposioti Peltiel abbatemonasteni B. Mar-
operibus jocundus et obediens gaudebat exerceri. Et tini Joanne, quem sui futurum magisirum monastetii
Beda ipse lametsi fortasse exterioribus ofliciis mi- Brilannias , Romanum Anglis adduceiel. Qui illo
nus occupatus, tamen amanuensis et exscriptoris perveniens, non selum viva voce qum Roinm didicit
ilaborem non defugiebat ut inferius videbimus ecclesiaslica discentibus tradidit, sed et non pauca
num. 8. eliutn lilleiis mandata reliquil, qum Itaclenus in ejus-
5. Nullum fuit artis aut disciplinsegenus, in quo dem monasleih bibliothecamemorimgratia setvanlur.
vir discendi avidus non fuerit diligentissime versa- Nec dubiuni quin aliquos audient prseceptores ex
tus : in cujus rei subsidium praeter Latinam, etiam discipulis Theodori et Cantuariensis episcopi et Ha-
Grsecam linguam oomparaverat. Quod quidem mi- driani abbalis, qui, litteris sacijs simul et smculari-
rum est in homine privato, et in extremis fere Bri- bus abundanter ambo instructi congregala discipulo-
tannioe recessibus intra monasterii parieles consi- rum caterva scientim salularis quotidieflufnina in i-
-steate. Omnem \evo sludiorum suoriim ralionem in gandis eotum cordibus emanabanl: ila ul etiam me
"
i5 VEN. BED.E EL0G1UMHiSTORICUMA MABILLONIOSCRIPTUM. U
tricm arlh, astronomicmet mithmeticm, ecclesiaslicw A A ne
i in reprehensioncmstudii veterumnovu eondete pu-
disciplinam inter sacrorum apicum voluminasuis au- taietur; objeciiom Acca facit salis, subditque : Volo
diljribus contraderent, inquit Beda in Hist. lib. iv, enim, complelo a teper Dei auxitium opete quod po-
«ap. 2. slulo, hanc simul epislolamin capite ptmponi, tenon
III. O"dinalio,doctnna, reverentia erga Pjlres. < aliam quam condescenswnh/i alemm graltam in
ob
7. Becimo neno vitm mem anno, inquil Beda in Lucam sciibere rogatum: ul qui eb leneiiiudinem in-
Epilome, diacmatum, tricesimo gtadum presbyteta- genii • suUimia vel dtfficitiacapere nequeunt, Itmcsim-
4us, ulrumqueper minisierinm revetendiss;mi^piscopi plicioti
i slylo expusila factlius appteltendanl. Et post
Jsannis, juhente Ceolfridoabbale suscept. Is est Joan- pauca
! : Crcdo eiiam luo vigilandssimo sludio, qui in
-iies Ilaguslald^nsis primum epistopus lactus eiiciter iiegeDei meditanda dies noctesque ducis petvigiles,
amtum ircx-xvii, piincipw legni AldfiidiNorthanim- nonnullis
i in loch qum ab eis (Pattibus) inlennissa
brorom regis, leste Beda hb. v, cap. 2, deinde vero < sunt, quid sentni debeat, Auclor lucis apetiel. Jus-
arcliiepiscopus Eboracensis post Bosam anno circa tum namque satis est, et supernm pielalis alque mqui-
DCCJV morluum. Porro mansil in episcopatu, ail Be- talis
> moderamini conveniens, ut qui neglectis ud in-
da, hb. v, cap. G, amiis ttigtnia itibus ; poslea otdi- tegrum mundi negottis mlernum verumque sapiealiai
nalo in episcopatum Eboracensis Ecclesia: Wilfrido B B lumen indefessa mente persequetis; el hic fiuclum
preibvtero suo secessit ad monasleiium a se condi- iinlelligentim purions assequatis, etin futmo ipsum,
tum inîlva Heirorum ; mortuus deuiuin anno incar- in i quo sunt omnes iliesami sapientim et scienttm abs-
%iationisdominicmDCCXXI, quo anno de ipso egimus. conditi,
t Regemin deiore suo mundo coide contem-
Annum quo Beda diaconus initiatus est, illigauius pleris.\ At quia hsoein Eed u lionorem magnificenlius
-ssrseChrisliansc anno DCXCI.Presbyteratus gradum (uii | ipse senlieba!) dicla esse \idebantur; humili
^deplus est ioino JCCH, quo Joannes adhuc praeerat < episiola re^pondet in htinc modmn : Domino beaiis-
sedi Eaguslaldensi, ad quam monasteria Wiremu- simo > et nimium desideranttssimo Accm episcopoBeda
thense et Girwensetum perlktuisse \identur, ante- humilis preshyter in Domino mlerno salutem. Mira
quam episcopatus Dunelmensis ereclus esseL, Nam vere i est et verd mire docloris egregii senlenlia, quia
prasler Bedse ordinationem a loanne Bagustaldensi chatiias
i cmnia ctedit, omnia spetat. Datis namque
•episcopofactam, id suadet auctoritas Accoeepiscopi ad < me epistolis, ut aliquaiibi scribam rogate te di-
in ipsum Bedam, qui iiorlante et compellente Acca cis. < el inter rogandum, necdumquemem consensionie
complures Iucubrationes suas aggressus cst. Acca iacceplo responso, qumsilisadhuc opuscutis quasijata
vero calhedrse Hagustaldensi prsefuit post Wilfri- acquisitis ac per;ecle consumtnuiis,prmfalionissigna-
duin anno DCCIX defunctum, ut superius ad eumdem G C culum
i condis. Nondum fundamine jacto, non :>llat%
annum vidimus. Mirum forsan aliquibus videatur, saHem > materia, ipse quasi complelojam lanli laboris
quod Beda anno setatis suse xix ordinalus sit dia- imdificio, claves qmbus introitus muniatur dhigis, ui
conus, eum canones annum vicesimuni quiiituui pudeat i non cilo subite opus, quoA cito subeundum,
.praseribani. Verum nonnunquam ob sanctimoniam citius < explendum fides amica pimsumat. Et post
ordinandorum dispensabant episcopi, uli in SS. Ger- versum : Dnde et ego mox iectis lum dulcissimm
'
mano Parisiacse urbis episcopo, Sequano, aliisque sanctitalis paginulis, injuncli me opens laboti suppo-
adverlere Hcet. i : in quo (ul innumera monaslicm servitulis re-
sui
>
8. Ex tempoie accepti presbijieralus, pergit Beda linacula prmlereaiii)ipse mihi dictator^ simut nolarius
in Epitome, usque ad untium mlalis mem quinquage- et i hbtarius exltletem. Qua in je miranda sane
zimutn noaum hmc in Scripturam sacram memmeo- lanli 1 viri modestia , qui tantis rebus diguus et tam
rumque necessdaliex opnsculis breviler adnolare, si- arduis
i occupatus studiis, •sotnploris amanueusis ope-
•veetiam ad formam sensus et inlerpretationis eorum ram ] non subterfugit, nec innumeia luonasticmservi-
superadjicere curavi. Hinc jnlelligimus, Bedam non lutis i relinacuia. Pergit ipse in eadem epistola:
ante annum setatis tricesimum libris scribendis de- Nonnulla eliam qum (ut veibis lumsanclitatis loquar)
disse operam. Qua in re Accam Hagustaldensem D milti Auctsr lucis aperuit, proprii sudoris indicia, ubi
cpiscopum prseeipue hortatorem et Incitatorem ba- opporlunum videbalur, adnexui, qui in legis divinoi
jauit, cujus ex>tat epistola Bedse inscripta ante ip- meditalione, elsi non (ut ipse scripsisti) dies nocles-
sius Bedseenmroentaria in Evangeliuni Lucsehoc ex- que pervigites ducere sufficio, non parum lamen studii
«ordio: Reverendissimo in Christo'fralii el consacer- mein Sctiptutis impendtsse non dubtlo. Eodem Acca
doii Beda?presbyteio Acca peipetuam inDomino salu- auctore scripsit Beda duos commentariorum libros
tem. Smpe quidem ttws sanctm fralernilali el obsens in Hexaemeroil, tum etiamlibros sex in Samuelem,
sciibendo,et colloquendoprmsens suggessi,ulpost ex- tum expositionem in Esram, ex quibus prxfatio in
posilionem Actuum apostolorum, in Evangetiumquo- Hexaemeron, non abbaiiAccm, ut in edilis Iibiis, sed
que Lucm scribetedigneiis. Quod ipse hactenus vere- antislili
, Acca inscribi debent, ut prseferunt mss.
ctnda excusatione dtfferre tjuam facere maluisti, at- iCodices, in quibus Acca seu Accan sine flexione
leslando te dues maxime ob causas a tenlando hoc iquocunque casu exprimitur.
opere detetrhum: quia lideticet et ipsum optts ar- 9. In omnibus \ero lucubrationibus suis Bed^
4mni, et&sanciissimoac doctis&imoantislite Ambrosio doctrinoeSS.
i Patrutn addictisslmus luil, ita ut non
Mtpmoccupatum. Et quiaBedareponebat limercse, i
tam nova opera cudisse, quam ex ipsorum inouu-
•Ig AD 0PER4 VEN. BEDJL PP.OLEGOMENA. 4I,
mentis collectanea exeerpsisse videatur, Sic com- A. immensis ch ca nos ejut beneficiispersolvere,qui in
anentaria in Hexaemeron ex Palrum Basilii, Eusta- tenebtis el umbra mottis posiios ad lumen scienlim
thii, Ambrosii-el Auguslini operibus defloravil. Sic~ producit. Et infra : Benediaionis interea gratiam
Iibrum prolixiorem de temporum Ratione perspectis quam nobis per ptmsenlem porltlotem tua misit devola
libenter el hilati animo, sicuti ab ea direela
IPalrum venerabilium scriplis edidit, quod etiam religio,
est, nos suscepissecognosce.Opportunis ergo ac dignis
prsestitit tum in libro Qiuestionumxxx, quibusvestigia
amplectendm tumsollicitudinis pelitionibus arctissima
Palrumsequeus salisfacere sluduit; ttim in expositione devoltonefavenles, Itotlamur Deo dilectam tum
religio-
in Canticum canticorum, ut ipse in prooemioaffirmal. silatis bonilatem, ul exortis quibusdam ecclesia-
quia
Certe in expositione in LucseEvangelium, aggregatis sticatum causarum
ac lattti capilulis non sine examinatione
hinc inde quasi insignissimis dignissiniis longius innotescendts opus nobis sunt ad conferendum
muneiis arlificibus opusculisPalrum, quid B. Ambro- atte litteialurm imbuti;sicut decelDeo devotum auxi-
'sius, qnid Auguslinus, quid denique Gt egortus sum haiot emsanclmmaliisuniversaiis Ecclesiw, obedieniem
gcntis apostolus, qidd Hietonymus sactm inlerpres devotionemhnic noslrm horlationi iwn desislas accom-
hhlorim, quid cmteriPatres iti Lucw verbis senserint, modare: sed absque aliqua remoralione religiosum Dei
quht dixermt, diltgenlius inspiceresategit. Et in expo- „ famuluniBedamvenerabitismonaslerii luipresbyterum,
sUione in Marci Evangelium, niaxime qum in Patrum ad limina aposlolorum ptincipum Pelri et Pauli
vetierabilium exempl,siiivenit,hincinde collecla ponere mnalorum tuorum ac proleclorum, ad nostrm medto-
'cuiavtl, lectorem obsecrans, utsiJtmc opuscula tran- critalis conspeclumnonmoretisdirigete :quem (avenle
scriplione'dujna duxeril, adnolalionemnominumeorum Deo luis precibus nondiffidas prospereadte rediie
'jqumin matyine apposita sunt, diligens scriptura con- peracta pimmissorum capilulorum cum auxilio Dei
servet. Quo Iniquior in virum modeslissimum Deside- desxderaiasolemnitale. Eril enim, ut confidimus,etiam
ilus Erasmus,qui in adnolationibus adMarci cap.xtv cunclis tibi creditis profuiurum, quidquid Ecclesm
suggillat Bedam ob dissimulalum (lit putal) Hierony- generali clat uetil per ejus prmslanliam imperlilum.
mi nomen, dum locum cx Hieronymi commentariis Exclamat hoc loco Willelmus : Ita jam celebtis
-inllatlhjpum Beda transcrib l in Marcum, quasi novi •eratBedm fama, ul in qumstionibusenodandis indige-
-commenti gloriolam ex \eterum scriplls suffurari ret eo sublimitas Romana. Bedam tamen non vertisse
voluerit. At longe alia mens homirii, ut vidimus/ âtriuni soium, satis intelligitur ex ipsius Epitome,
"E Patribus Augustinus potissimum Bedsein deliciis Jibi cunctum ab infantia tempus vilmsum in sui mo-
jTuit: adeo ut continuam in Pauli Epistolas exposi- nastetii Itabitatione peraclum a se afflrmat. Est etiam
lionein ex solis lanli doctoris~verbis composuerit. Q; nonnihil suspicionis in prsedicta epistola : tum quia
Hoe se auctore luetur adversus nonnullos conque- vix Beda presbyter ordinalus est ante mortem Sergii
rentes, quare in exposilioneApocalypsis, ubi ad qua- papse anno DCCIdemorlui, tum quia libris scr&endis
tuor animalia venlumesl, nova inletptetatione Mat- vacare coapit a temporesusceptipresbyteratus,quibus
îltmumih leone, Matcum in liomine designalum dixis- Jactum est ul fama ipsius ad exleros spargerelur.
set: cum nonnulli contra MaltlimuivItomini quasi de Dignusûidem fuit Beda quem coiisulerent Romani
Domino sctibere incipiat; Marcum teoni, in quo vox pontilices, sed intered certa sccernere ab incertis.
in deserlo rugienlh audiatur, assignent. Sic enim ipse Sane Bedain nunquam adiisse Romanam urbem vel
reponit in epislola ad Accam episeopumcommentario iude recte colbgit Baronius, quod ea quse ad texen-
in Lucam prscflxa : Quod veto ais moverequosdam, dai« susegentis historiam Roma expelere opus erat,
'auare in Apocalypsi nova vilerpt etalione Matthwutti non a se ablata, sed opera Nothelmi qui Gregorio
Heoni, Marcum homini assignaveiim; inlueii debue- papa II Romam pelierat, se aceepisse testatur in
-rant quicunque illi sunt quos hoc nwvet, quod non in epistola ad Ceolvulfum regem Historise suseprsefixa.
hoc mea nova, sed anliqua Patrum explanalione ira- Quanquam reponi polest, Bedam eo temporis quo
dilum dtxi. Neque enim miliia meipsoila xisum, sed Sergii jussu Romam adierit, nondum de scnbenda
,ila a B. Augustinoexposilumfutsse memoravi, nimirum JJ) Hiatoria cogitanlem, de monumentis huic consilio
-in libro i de Consensu cvangelislarum, cap. Q, ut necessariis non fuisse sollicitum : nec brevissimum
>posteaprobat. tempus qnod insumpseiit in Romanam profeclionem
cunctum lempus'
'.IV.AnBedaBormma Se gio vocalus,ai Ebor-aci praacep- obstare quominus vere dici possit,
tor, et quosdiscipulosIiabuent. mlm sumin sui monasterii habilatione peregisse.Certe
10. Tantam exislimationem ingeniisui.monumenlis Beda testatur in hb. n Hist. monasterii sui monachos
Beda obtinuit etiam apud exteros, ut ipsum S?rgius exinde Romam missos tempore pupm Sergii, a quo
ponlifex Romanus Romam arcessivisse dicatur : privilegiumoblinuerinL Otut res se habeat, fabulosum
•cujus rei epistolam a Sengioscriptam profert Willel- est id quod legisse me memini tum in quddam mo-
mus Malmesburiensismonachus >'niihroi de Regib. naslerii Ursicampi apographo, tum etiam in Glossario
Angl., cap. 3, subbac forma. Sp Jmanni voee 7<me>-a/>i7ts, Bedam scilieet Romam
Sergius episcopus, servus senorum Dei, Cetfrido profectum enodasse iuscriplionem quamdam a nullo
religioso abbali salutem. QuVus verbis ac modis cle- iniel!etlam,ipjoe Purlw ferrem insculpta erat inliunc^
mtentiamDei noslri alque inenatrabilem piovidenliam modum • P. P. P, S. S. S, R. R.R. F. F. F. eam-
îossumus cffati, et dignas gtolinnim ariiones pto que sic redviidisse Palcr Patike Petditus esl. tSalus
n VEN. BEDJE ELOGIUMHISTORICUMA MAIMLLONIO SCRIPTUU. l!F-
Secum Sublata est. Ruet Regnutn Romm, Fet ro, "\ ut setviret viliis, qti tnedutlai inlitnas Itaurirel, qui
lolas cogilationescoiisumerelin Scriplurarum exposi-
Flamma, Fame. Qua ex inlerpretalione Venerabilis
nomen senatus populique Romaui decrelo merueril. tiouibui? Nam ul ipsefatelur in tib.m super Samue-
lein : expositionessuw si non aliud affertent lectoiibus
Nugse.
11. Venerabilis Beda plnrimam selasissuse pa lem emotwnentum,hoc sibi non mediocriler valerent, quoii
dum hoc omii sludio agebat, lubticum smcuiiet inanes
Iransegit in monasterio suo,. nbi tot fere diseipulos
habuit quot monachos, id est sexcentos, lot euim in cogilaiionesposl letgutn ponebat.Defmcalusergo viltis
Wiremuthensi et Girwensi congregatione coenobilaj stibibal in ittleriora velaminis, qum inlus acccpetat
unimo foras efferens sermone casligato. De ejus
degebant, imo eliam alios ex diversis monasteriis
sanctilate plura iulerius.
confluentes, ut ipsius eruditione proficerent. Istic
auditores liabuit Eusebium seu Huethbertum (nam 43. Modesliamvirisalis Indicat liber Reiraclatio-
binominls erat, ut patet ex prselalione ad bb. iv in num ab ipso editus iu Ada apostolorum, exempio
eximiidocloiis ac pontificis Auguslini. Quod quideiu
Samuelem). postea abbatem Wiremuthensem, cui
libfum de Rdlione temporumet Explanationemin Apo- prseolilil, ntaxime vel addendi qum minus dicla, vet
emendandi qum tecus quam placuit dicta videbantur.
calypsin; Culhbertum Huelhberli successorem, cui Ju
librum de Ai le melrica nuncupavit; Constanlinum, ad I) quo etiatn, lnquil, qumduiiiqttmin Grmcosive aliler,
seu aut mmus polita vidimus, breviler commemo
quem exslat libellus de numerorum Divi=ione; No- rateplus
thelmum primo presbyterum Londinensem , dein curavimus, qum ultum negligettiia interpreth
otnissa vel aliler dicla, an incuria libtariorum sint
episcopum Cantuariensem, quo petente edidil librum
Quwstionumxxx in libros Regum; et alios, quorum deptavala sive lelicla, nonduin scirepoluimus; nutnque
nomina nobis ignota. Nec tamen inlra monaslerii Grmcutnexemplarfiasse falsalumsuspicuti non audee.
sui cancellos ita sese conlinuit, ut foras prodierit TJndeleclotem admoneo, ut hwc ubicunquefecetimui>,
nunquam. Nuper e tenebris eruta est ipsius epistola gralia eruditionis legat, non in suo tamen votumine
ad Egbertum Eboracensem archiepiscopum adversus velutemendalosintersetal, nisi forte ea qumin Lalino
corruptos sui sseculi mores, in qua IIJLCpisefatur : Codicecsumeditionisantiquilus sic interptetata tepeie-
Kemini le hestetno dixisse anno, cum lecum aliquot ril. Ex hoc niodesiuj affeclu Beda non propriam in
diebus legendi gratia in monaslerioluo demorater, txponendia Stripturis sententiam,,sed scita sancto-
rum Pairum exprimere siuduil. ld jam pluiibus
qttod hoc eliam anno velles, cum in eutndemdevenires
iocutn, me qnoque ob commune legendi sludiumad demonslraluin superius. Hinc in Retractationibus ad
luum accipere colloquium. Id intelligendum videtur Aclus aposl. cap. n, ubi de linguis apostolorum
demonasterio Eboracensis Eeclesise,in quo Egbertus C agitur : Scio, inquit, me reprehensuma quibusdam,
adhuc monachus, Ceolwlfi Northanimbrorum icgis q'iod hanc senlentiam duobus modis posse inlelligi
consanguineus, Bedam prseceploreui habuisse fertur dixerim, vel polius qualiler inteltigenda sit qumsietmi
in Vila Alcwini abbalis. Hinc Alewinus a nonnullis Quibus brevitet respondeo, quod omne quidquid de
inter Bedaenumeralur discipulos, eo quod sub Egberti eadetn senlenliain prmsenli meo voluminesctipsi, ttvti
jam episcopidisciplina fuerit institutus, id quod in hoc -ex proprio sensu ptotuli, sed ex vetbis sattcli ,ei
epistola quadam ad Carolum Magnumlestatur, cujus irrepreliensibilisper omnia magistti, hoc est Gregotii
fragmentuui refert Willelmus Malmesburiensismo- Naxianxeni,
n&chus in lib. 1de Regib. Angl., eap. 3, aut forte VI. Zeluspro veritale, fide, el purilate morum.
Albinum Flaccum seu Alewinum Caroli Magni praj-
ceptorem confundunt cum Albino abbate, cujus Beda li. Nec lamen honjo veritatis amanlis«iinussic in
in Historiseeccles. prologo meminit, aucloritate majorum lolus erat, ut quidquid illi.
dixissent nullo delectu sibi afflrmandume=sepularet.?
V.Bedassanctimonia, modesua. Noveral prseclaramAuguslini sentenliam in epislola
12. Porro de vitmillius sanctitateînquil Wdlelmus 19 ad Hieronymum: Solis eisSctiplunnum Itbtis qtd
Malmesburiensis,lib. i de-Regib.Angl., cap. 3, dubi- D
J jum canonici appellantur didici Itunc timotemJtono-
tare quemquamarcel illius dicli irrefragabilisverita&, remque deferre, ut nullum eotmn auctorem sctibendn
quod protulit mundo divinm sopltim majeslas : In aliquid errwse firmissimectedam. Atiosattlemila lego,
malevolam animam non inlroibit sapienlia, nec ut quanlalibet sanclilale doctrinaqueprwpolleant, nou
liabilabit in corpore subdito peccalis (Sap. i, 4). idee verum pulem, quia ita illi senseiunl, sed quia
Quod de mundana supienlia profecto non dtcil, qum tnilii vet per illos auctores canonicosf VQIprob tbili
indiffctenler hominum cotdibus illubitur, el qua cie- rationt quod a veio non abhotreat, petsuudete polue-
berrimepessiminullasque ad exlremumdiemponenles runt. Isldorum Hisp,i!eiisemepiscopum iecutus er.it
melas, sceletibus pollere censpiciuntur : sed illam Beda, dum iu Cominenlaiio,iii Acla apost. cap. i
sapienliammminat quw disciplinweffugietficlum, et scripsit, Simoncm Zelotem eumdein esse quipost
qumsepaial se a cogilalionibusqumsuntsine itVelleclu; Jucobumftultem Domiid lltetosolymotumrexilEccle-
intelleclumdico benevivcndi et bene dicendi. Emuti- siam, ac sub Ttajanoctucis mailyiio coronalumfuisss^
debat etgo ecclesiaslicus orator prius conscientiam cum centutn el viginti esset annorum. Quod lamen in
suam, ut sic accederet ad lecludendam myslicorum rctractationibus suis in dubium revocat, lametsi non
scriptoruminlelligenliam. Qtwnwdo enitn fteti potest adhuc constanler negare audeal. Subdit dellieronymi
m AD OPERA VEN. BKB/E PliOLEGOMENA. 20
aucloritate. Sct i, si in eodem opere, commentutittm A hmrelicosper pocula decantart. Exltorrut, fateor, et
Hieronymtseculus, et de Judafralie Jacobi, qui etiam pa'lens percunclabar, cttjus hmreseosargueret. Re-
Thuddwusvocubalur, tnissum eum ud Abgatumfuisse spondil, quia nogaremin sexta mtatesmculiJ)ominum
legem Qsromrn,ui ecctesiaslicattadidetit historia. Sed Salvalotem in carne venisse. Pertunctari ergo cmpi
diltgeniius posltnodumipsam Itisloriam ecclesiasticam quomododtceteiur : utium quod Dominus non venis-
wspiciens, tepeii non ibi esse scriplumquia Thaddmus set in catne, cum tmnen sexla essel mtas . an quod
apostolus unus ex dttodecim,sed Thaddmus unus ex Dotnino in catne veniente necdumsexta mlas venitet,
septuaginia discipnltsad sanandummemoratumi egem vel cettemlas seplimajamvenkêl, cum aperla rutione
fueril destinalus. Tum sulinfertin sui excu«ationem: sexlamtas nonnisi ab ejus poss tincarnationc cmpisse.
Non autem mihi impulundum errorem reor, ubi aucto- Deptehendique hoc, sive illud inshnularelur, me in
rilatem maqnorum sequens doctorum, qttmin illorum utroqvesanmfideielecclesiaslicmunitalis exislete con-
opuseulis inveni, absqtte scrupulo suscipienda ctedidi. sottem. Dein causam suam slrenue et nervose agit„
Et in ejusdeni libri Retraclat. cap. 8 rejicit librum sicque concludit epislolam : Obsecrosane ut Itus pur-
de Dorniilione B. Mari.» ex petsona Melilonis Asim gationis memlitleras t eliyiosoac doctissimofralii no-
episcopiscriptum, et mendacia auctoris deteg't. Hmc stro Duvid potrigas, quatenus easille ceram venerabUi
idchco commemorarecuravi, inquit, quia nonnullos B domhwuc I>utrenostro Wilfiido scilicet aniistite le-
novi pimfato voluminicontra auctoritatem beati Lucm gerepossil; ulquonianiiUo prmsente atque audienle
incaula letnetiiale ussensum prmbete. Possunl et alia insipientius sutn pthis appetilus conviciis, ipso eliam
adduci testimonia, quibus probemus Be.lam non ita nunc audienteuc d'judicante, quam immetitus eadem
credulum ac pfsecipitis fuisse judicii in scnbenda conviciasim perpessusappateat, ele. Is eral Wilfridus
Ilistoria sua : eum eliam in scriplis Patrum deleclum seeundus, qui post Joaunem Wilfridi senioris succes-
ac censuram adhibuerit. Lege ipsius prsefationem sorem sedi Eboraeensi prsefuilab anno circa DCCXVII
Historise ad Ceolwlfum regem, in qua quibus aucto- ad DCCXXXII.
ribns res a se relatas didicerit, declarat. 46. Morum sanclimoniam"quam in seipso expri- .
4". Nec minor fuit in eo zelus pro fide eatholiea, mere loto animo studuil, eliam in aliis, quoad potuil,
cujus tuendse studio exposilionem in Cantica canti- tum languenlem excitare, tum violaiam resarcire
corum aggressus est. Audi verba ejus in libri primi curavit. Hujus rei argumento est epistola illa , quam
exOidio. Sct iplutus juvante gralia superna in Cantica in extremo (ut conjiciuius) morbo scripsit Egberhto
canlicorum, ptimo admonendum putavi teclorem, ut post Wilfridum juniorem Eboracensi arcbiepiscopo
opuscula Ju'iani Celanensisepiscopia Campania, qum in bsecverba : Dileclisshnoac reverendissimounlistili
in eumdem libium confecit, cautissime legal, ne per 'C Ecberhlo Beda famulus Clnisti salutem. Meniini te
copiam eloquenlimblandienlis in cmnamincidat do- hesterno dixisse anno, cum lecumaliquoldiebus legendi
ettinmnocenlis :sed ut dici solet, ila carpat bolrum,ut gratia in monusterffltuo demorarer, quod Itoc eiiam
et spinam caveat, id esl, in diclis ejus sanos sensus anno vetles, cum in eumdemdevenireslocum, ine qno-
sci uietur el eligut, et noti minus vilet insanos. Est que ob commune legendi siu&ium ad tuum accipete
enim Itotnout rhelor petitissimus, ita gtalim Dei post colloquium.Quod si ila Deo volenle possel impletif
Pelagium hnpugnator acetritnus : ut apertius scripta non opus esset tibi hmc per lilletas sciipla dhigete,
ejus, quibus conlra slrenuissimumejusdemgralim pro- cum possem ttberius ore ad os loquens,qua que iehm
pugnaiorem Augusliuumittsanivit,oslendunt.Et infra : sivenecessatia dueerem,secteta libi alloculionesngge-
Sed el in aiio libto quem ad Demelriadem virginem rere. Verum quiahoc ne fieiet supeneniens (ttl ncsli)
Clttisli de Instilutione vhginis sciipsil, hmceadem de corporis mei valetudo prdiiibuil; ageie tamen quod
polentia libeti atbittii'quomodo settiiat pandit. Quem pelui, erga dilectionem tuam fraternm devolionism-
videltcel itbrum nonnulli noslrum sludiose tegctiles-, tuitu curavi, millendovidelicet per lilleras quod cor-
sattcii et calltoiicidocloris Hieronymi esse teinere ar- poraltler veniendoper coUoculionemnequiveram, pre-
bitranlur : minime pervidenles,quod et suuvitas elo- cerque le per Dominum, ne haiutn apices litleiatum
quentimdemulcenlis,el hmteseos perversitas seducen- D airoganlim supcrcttiumesse suspicetis, sed obsequium
tis, manifeste probat hoc Wius opnsculum nen esse. polms liumitilalisac pteialis veraciter esse coynoscas,
Postea Juliani (ut pulal) fragmenta refert ac refutat In consequenlibus monet episcopum, ut gradum sacro-
Beda, vere doctoris callioliei gerens officium,quo sanctum saerosancta operatione et doctrina confirmet.
leclores incautos adversus male blanda hsereiici elo- Deinde anie omnia ut ab otiosisse fonfabulalionibtts,
quia prsemuniret. Ex boc fidei catholicje sludio fa- obtrectatiotvbus,cmletisquelingumindotnitmcontagiis
ctum est, ut eum aliquando nomiriis hserelici labem ponlificatidignitate coerceat; divinis aulem eloquiis ac
sibi iuuri audisset, exhorruerit tolus, et mox ad sui medilalionibusScripiurarum linguum simutel menlem
defensiouem calamum arripueril. Exslat hac de re occupel, maxime legendis B. Pauli aposloli Epistolis
nspistola ad Plewinar» niouachum a Waraeo nuper ad Timollteumet ad Tilum; sed et verbis sanclissimi
edita, cujus hoc exordium. Venit ad me ante bten- papm Gregorii, quibus de vita simul et viliis teclotum,
nium, fraler amanlissime,nunlius lum sanctitalis, qui sivein tibro Regulm pasloralis, seu in homiliisEvan-
pacificwquidem salutationis a le Imlissitnavetba de- gelii multum cutiose disseruit. Prseterea habeat socie-
tulil, sed hwc trisli mox admistioneconfudit, addendo 'lalem eotum qui Chritto fideli devotionefamulanlur.
videlkel, quodme audires a lascivienlibustusiich inler Quod nen ita loquort inquit., quasi te aliler facete
2j VEN. BED^: ELOGIUMIHSTORICUMA MABILLONIOSCRIPTUU. £2'
sciam: sed quiade quibusdamêpiscopis fatna vulgalum .A dicitur. Et cerle \elustis auctoribus persuasum fuit
est, quod ila ipsi Cltristoset viant, ut nullos secumali- Bedam in ipso Ascensionisfesto diem supremum ex-
cujus teligionis aul conlinentiwviros habeant. Ad hsee, plevisse. Die Ascensiom's,inquitWillelmus Malmesbu-
quia laliora sunt spalia locorum quw ad gubernacula riensis monacbus loco jam cilato, cutn jam anima
tum dmcesis perlinent, quam ut solus per omnia dis- fragilem usum corporis exosa egredique gesliens pal-
cuttere et in singufisvicuiis alque ageltis veibumDei litaret, conlta Oralorium in quo consucveral orate,
ptmdicate, etinm anni iolius emenso cuniculo stiffi- cilicio su'<jeciodecumbens,illibato sensu et hilari vultn
cias, necessaiium satis est ul ;lures hbi sucti opeiis Spititus sancli graliaminvilabal dicens: 0 tex glorm,
adjuloies asciscas, presiyletos videiicei ordinando efc. Hac oratione finila sphilum ej]iavil. Et Simeon
libron
atque insiiluendo dcclores, qui in singnlis vicis pim- Dunelmensis monacliusseupotiusTurgotusin
dieando Dei vetbo el consectandisjiiyslcriis cwle4ibus, de Dunelmensi Eccleîa, cap. 44 : Obiit vn Kalend.
acmaxime petagendis sacti baplismatis officiis in- Junii in Gytwe, ibique sepultus esl . . transiil aulem
sislanl. In qua vide'icet pi mdicationepopulisexltibenda ipso die solemni Ascensionis dominicm. Quo anno t
liec pt m cmteris emni instnniia procuient, ul fidem Audi eumdem Turgotum. Anno aulem dominicmin-
calholicam qum aposlolorum Symbo'0 continelur, et cainaliotds DCCXXXV , impetii autem Ceolwlfi vn,
Dominicam Oiationem, omnium memoriminligere cti- B episcopaius veto Elltclwoldi prnwiti, illa Ecclesim
rent; idiolas quilfnK/irec ipsa sua lingua dicete ac calholicmlucerna ad eam qnm se tlluminaveial lucemr
sedulo decantare faciant Amjdius hortalur, ul plures illavena tqum salienlis in vilam mlernam, ad fonlem
consecret anttstiles, et enorme pondus ecclesiasticire- vivumDeitm petvenil, defunctus attno mlaiis sum quin-
giminis dividat in plures. Demu-niterum inculeat, ul quagesimo notto : ex quo autem tex Oswaldus et an-
popttlis stifficienlesdocloresvitm salutatis adhibeal, et tisles Aidanus ponijficalem calliedram el monachurum
hoc eos inter alia discere faciat, quibusoperibus maxi- habitalionein in Lindisfutncnsi i sula insiiluerant,
me Deo placete, a quibusse debeantabslinere peccatis; anno cetttesimoprimo; a consltuctioneveromonasterii
quam fiequenli diligentia siynaculose dominicmcrucis Pelri aposloli in Wiiatmthe I.XMI; porro a Patris
svaque omnia munire; quam salu are sit omni Chri- Cutltberlitransilu LXIXantto. Anmim mortis recte si-
slianorum generi quolidiana dominici corpoiis ac san- gnat Turgotus, male selatem Bedse, qui Hisloriam
ffnittis peiceplio, juxta quod Ecclesiam Chrisii per suam absolvit quidem Christi anno DCCXXXI , setatis
Ilaliain,Galliata. Afiicam, Grmciam,aclolum Orien- suse anno Lix, at rum supcrstes fueril ad annum
lem solerler agete noverat. Quod videlicei genusteli- DCCXXXV, annos LXIHvixise dicendus es<. Eosdem
gionis, ail, ac Deo devolmsanclificalionis iam longe a assignat diem et annum Thomas Stubesius Domini-
cunclis penepiovincim nostim laicis per incutiam do- G canus in libro de Actibus pontificum Eboraeensium.
cenlium quasi vereqtinum abest, ul hi qui inter illos Et eerte prsedicto anno DCCXXXV dies Ascensionis
religiosioresessevidentur, nottnui in Nalali Domini et dominirse incidebat in vn Kalendas Junias, eyclo lu-
Epiphania et Pascha sacrosattclis myslertis communi- nari xi, concurrente v, epaeta xun, die dominicse-
care prmsumanl: cum sint innumeii innocenleset cas- resurrectionis xv Kalendas Maias. Hinc corrigendus
lissimm conversalionis pueri ac vuetlw, juvenes et auctor libri de Vita Alcwini abbatis qui juxta quo-
virgines, senes et anus, qui ubsque itllo sctupulo con- rumdam opinionem, afQrmat Bedam nonagenarium
troversimomni die dominico, sive eiiam in nataliiiis decessisseanno DCCXXXI. Nec dubium quin interpo-
SS. aposiclorum sive martyrum, quomodo ipse in latio irrepserit in Bedse eplslolam ad Wiclttedam.
sancta Rotnunu et apostolica Ecrlesia fieii vidhti, presbyerum de verno wquinoclio juxla Anatolium:
mystetiis cmleslibuscommunicarevaleanl. Jpsi eliam qua in epistola adducitur exemplum de prmsentianno-
conjugali, si quis sibi mensuram conlinenlimaslendat dominicmincarnationh DCCLXXVI, ad quem sine dubio
et virtulemcaslitatis insinuet, idem et licenler possinl, Beda non pervenit, lum quia major centenario fuis-
el libenter facere velint. Vides quos ad frequentem set, tum quia S. Bonifacius Maguntinus autistes anno
sanciseEucharistise comniunionem admiltendos velit DCCLIV martyrio affeclus, Bedam uti mortuum laudat
Beda, innocentesscilicet et castissimosquosque,etiani D in suis epistoli-, ut infra videbimus. Et certe si Beda
conjugatos, dummodo prsescriptam castilatis conju- diu vixisset post annum DCCXXXT, ultra hunc annuin
jugalis regulam servent. produxisset Historiam suam. Non prodoxit vero, ut
patet tum ex dicendis infra num. 29, tum ex Chro-
VII. Bedteobitus,sepnkrum et «pilaphium, sanclitasde- nici Fontanellensis
clarata, rehquiae. princlpalu Ludovici Pii scripti
cap. 9 in hoecverha : Venerabilispresbyler Beda Hi-
47. Finem vivendi fecit Beda die feslo Ascensionis sioriam ecclestasticam, quam de gente sua, id est Aii-
dominicm, vn Kalend. Justii. T\Tam,leste Culhberto glorum contposuetat, usque in hunc annum, qtio csesns
monacbo in epistola superius relala, usqne ud diem Ragenfredu?, mirabili opere petduxit, et non mulla
Ascensionisdominicm,id esl septimo Kalendas Junii post ad cwleslia regna pertexit TII Kalend. Junik
vitam ducebat. Ne quis vero excluso Ascensioriis die In quodam Chronico de sex mundi selalibus manu
Eedam in vigilia ipsius festi obiisse dicat, occurrit exaralo principatu itidem Ludovici
Augusti lcgi hsec
eadcm epistola, in qua Beda fetia quarta posl hotam verba : Katlus Martellus annis xxvn dominaiur
nonatn, id est, sub vesperam, presbylcris monaueiii Hujus uttno\xn Bcda.presbyter Anglorumobiit.
sui accitis munugcula dedissc, et ad eos veibafcc-sse 18. Sepulius in Ctjt-we,inquit Tiirgotus prior JDu«-
23 AD OPERA VEN. BEDJE PROLEGOMENA. 24
nelmensis, in cujus videlicetBedw Itonorem porlicus j^venire, ibique precibus et vigiliis solebal insistere.
ad aquilonaletn plagam ecclesimS. Pauli in Gyrtve Vivebal porro presbyter ille Eadmundo episcoyu
consecrala, venerandamfidelibus nominis ejus ibidem Dunelmensi, qui anno MSXelcctus esU
•prmslatmemoriam. Ostendituretium locus hodie, ubi 20. Is est Elfredus qui sancti Bedse reliquias
de lapide mansiunculumhubens ab omni inquieludine clanculum suffuratus, Dunelmum transtulit. Vnde
tiber sedere, meditari, legere, diclare consueveral et smptusa suis famUiariler requisilus, ub.num Venera-
siribete. Et Willelmus Malmesburiensismonaehus : bilis Bedm ossa requiescerenl, cerlus de re inquisila
Seputlaest cum eo omnis gestmutn pene noiitia usque sotttus erat respondete : Iloc, inquil, nenn. me certius
ad nostra lempora. Adeonultus Anglorum studimum hovil. Firmum, o diteciissimi, et ptocul otnni dubto
ejus mmulus, nuUus graliarum ejus sequax fuit, qui cettum habeath, quod eadem lltecaquw sacralissimum
oniissm ntonelm lineam petsequerelut. Pauci quos corpus Palris Culhbetli servat, eliam ossa venerandi
wqutts amavit Jesus, quamvis lilletis non ignobiliter docloris el monachi Bedmconlineal. Anno MMV,cuui
informali, vila lota ingralum consumpseruntsilenlium; S. Cuthberli corpus incorrupium e loculo exlrahe-
alii vix primis labris'illas gustanles, ignavumconfove- Tetur, cl ossa Venerabilis Bedm qum una cum ULus
runt otium. Ita cutn semper pigro succederetpigrior, cotpote hospiliumhabuerant, pariter conlinebal sac-
mul'o lemporem tota insula sludiorum detepuilfervor. )g culus de litiOfut in historia translationis S. Cuthberti
Magnum ignavimiestimoniumdabunt versus epilaphii alias videbimus. Quse Bedseossa a cmleris reliquiis
sui, pudendi ptorsus et tanti viri ntausoleoindigni. segregala, in tigneo locelle inveniebaniurlocata, inquit
Turgotus. H-ugoDunelmensis episcopus anno HCLIV
PresbylerhicBeda requiescitcarne sepultus.
~ Bona, Cbnste, antmanrin coelisgaudere per anum, electus, fetelrum nimis pretiosum, auro puiissimo et
j&aqueilli sophiaedebrian fonte, cut >am argento mundissimooptime fabiicutum^ lapidibusque
Suspiravit ovansintenlo semper amore.
preliosis-operemitifico adornalum construxil, in quo
Est et aliud genus epitaphii nonita impolitum,-quod viri venerabtlisBedmpresbyleri et Gitwensismonacla
ex Codice Thuaneo superius retulimus post Cuth- ossa cum multotumaliorum sanclorum leliquiis collo<-
berti epislolam. cavii, sicuti in appendice ad Turgotum legitur. Joait-
49. Stalim ab ipso obilu Venerabilis Beda sanctus nes Spedus in Thealro Biilaimke, ubi de episcopalu.
habitus est et appellatus. S. Bonifacius in epistoIU Dunelmensij scribit Bedaj monumentum marmoreuai
suis non semel candelamEcclesim nuncupai, Lullus in occidentali templi Duiielmensis parle etiam HUBG
Bonifacii successor beatm memoiim Bedam, in cujus exstare. Et lamen in Monaslici Anglie. tomo I, ossa
veneratiotiem holosericamvestem ad ipsius reltquias Venerabilis Bedm, Riscopi, S. Hesterpini, Sigfridi el
mitlit. Eumdem vocat beatum Palrem, ut poslea vi - n Herberti Wiotnetisiumabbalumin Glastoniensieccle-
debimus.Renedictus Anianaj abbas, Bedsesubpar, ex sia baberi dicuntur.
dictis beati Btdm versus quosdam refert in Concordia VIII. Bedaevaria elogia,cur et quandoVenerabilisdictus.
Regularum cap. 36, § 6. Alcwinus eliam in prsefa- 24. Nemo fere veterum scriptornm sine Jaude
tione commentarii super Joannis Evangelio beatum Bedsememinit. Eum
et in libris conlra Felicem pluribus epislolis«mimendat
Bedampresbtjterumlm&at, S. Bonifacius Magunlinus antistes, epistola 8 ad
non semel. Hilduinus in epislola Areopagilicis pras-
Egberlum Eboracensem pontificem : Pimterea ut
fixa ad Ludovicum Augustum, Bedamitidem sancium mihi de
opusculis Bedan lectotis atiquos traclatus
et venerabilemvocat. Hincmarus Rhemorum archi- conscribereel
eumdem dhigere digneiis, quem nuper (ul audi-
episcopus uno post Bedam sseculo, sancium divina gratia spirituali inlellectu ditavil, et in
semel et iterum in no- wm«s)
cognominat, nimirum epistola veslra provinciafulgete concessil: et ul candela quam
mine synodi Tusiacensis ad Rodulfum Bituricensem vobisDominus
et Froierium Burdigalensem antislites, et in libro habet largitus est, nos quoquefruamur. Iderii
de Prsedestinalione, cap. 9. Nolkerus Balbulus in epislola 9 ad Huetbertum Wirerauthensis et
Girwensis monasteriorum abbalem. Sic vero epi-
Martyrologio XIII Kalend. April. Sattcium Bedam stola 83 ad eumdem Egberlum : llodo inldanler de-
presbyterum laudat. Quin eliani in Fuldensi mona- D sideianles flagitamus, ut nobis ad gaudium noslri
sterio ara sancto Bedaeerecla fuit ineuntesxculoix, mwtoris eo modoquo antea jam fecistis, aliquatnpar-
tesle HRabano Mauro in inscriplione 39 ad altare liculam vel scintillam de candela Ecclesim, quam
S. Benedictiin crypta occidentali, cujus hic versus : illuxit
Spititus sanctus in regionibusvesttis, deslinare
Culhbertus,Bedahic, Êquiliusquemanent. curetis, id est, de tractalibus qttosspiritalis presbyleret
sanctarum Scripturarum Beda reserando
In Litaniis ab Hartmanno Sancti-Gallensi monacho invesligulor
maximeaulem si forepossit, quod nobis
melrice eodein sajculo compositis, apud Canisium composuil: mdtcaniibushabile, elmanuale, et ulilissimumesse
tomo V sancfas Bedarecenselur posl S, Pachumium. pt
videlur, super Leclionariumanniversariumel Prover-
Pachumius,Beda, Attala,Pafuutius. bia Sulomonis,quia cotmnenlatios super ilia edidisse
Certe Elfredus presbyter Dunelmensis, relerenle audivimus, Eodem speclat Bonifacii epistola 450 ad
Turgoto in Iib. III Ilist. Dunelm. cap. 7,*ad monasle- Cuibbertum abbatem Iluetberli successorem. Hio
}ium quod esl in Gyrvum, ubi Bedam doctoremcon- observare juvat, Bonifaciumab aliis non ab ipso Beda
versatum, defunclum et seputlum noverat, singulis• petere ipsius lucubrationes, eumque nuper fulsissein
e.nnis adveniente anniveisatia dotmiiionis ejus die pro\incia Northanimbrorum : ut dubium non sit.
•2$ VEN. BED^; ELOGIOM HISTORICUMA MABILLONIOSCRIPTUM. 2G
prajdictas Bonifaeii epistolas posl Bcdseobitum scri- A modetnis tempotibusdoctor admirabilis Beda presbyler
ptas faisse. de swpe memmalo templo in Exposilione Evangelii
22. Non minori veneralionis sluJio-affeclus est Joannis senliat, lideatnus. En Beda Veneiabttis dictus,
Lullus Bonifhciisuccessor adversus Bedam. Id testa- doclor admhabilis, et Palruin numero ascriptus et
tur Bonifaciana Lulli epislola 409 ad Cosnam epi- quodammodo prselalus. Paschasins Ratberlus abbas
sccpum Ang'um. Obsecto ul queinlibetItorttmlibrorum Corbeicnsis in suolibro de Eucharisiia, itidein Bedse
acquiras, et nobismillcre dtgnetis, quos beatmmemo- auctoritatcm in censum sanetortim Palruni refert, et
lim Beda ptesbyter exposuit, ad consolationempere- Walaf iJus Sttabus in lib. de Onic. eecles. cap. 23 :
grinalionis nosirm, id esl, in primampartem Sanmelis Eedam Angtorum Paliem nomhial. Deiiiqtte Hincma-
vsque ad motlem Saulis libtos quatuor, stveht Esdram rus Rhemorum anlistes, teslanle Frodoardo in Hist,
el Neemiamlibros lies , vel in Evangelium Marci li- Rem. lib. III, cap. 23, Exposiiionem Bedmin Ptover-
hros qualuor. Eidem Lullo Gjiberlus^seu Culhbeitus biis Saiomottis ad stjnodumsibi deferri petiit a Joanne
abbas WireiimthenSisposl Huetbertum (cujus Culh- episcopo CameiacensL
lierii de Bedjj obilu scripla epistola videtur esse 24. Admoneor hoc ioco adnotare, quo ternpore
fetus) dirigit epislolas duas, quce inter Bonifaciatias uuave de causa Beda sil diclus Venerabilis presbyler.
sunt ordine 89 et 93. In pnore Cutlibenus Lullo B Miito labulas bac de re pûres. Si Tiithemio credi-
rescribil his verbis : Gralanler quidem munuscula mus, Veneiabilisdiclus ost dnm adhuc in vivis erat,
tum charitalis suscepi, et eo gratanlius , qtto te hmc ideo scilicel quod cum ipsius homilie eo vivente ia
inlimo devotionisaffeclu millere cognovi, id esi, Itolo- ecclesiaslicis ofliciis lecniareiiiur, VenerabHemnun-
sericam ad rehquias bealm memoriw Beda maghtii cupabant, qtiem a lhiic in carne degentem nondian
noslti, ob recordalionemel illius venetutionemntillere poteiant sanctum appellare. Quo iaclum sil, uFno-
destinasli. El rectutn quidem milti videlur, ul iola gens nieu Venetabitts passiin usu receplum apud omnes ,
Anglorilntin omnibuspi ovinciisubicunquei epeiti sunt, Iiadiiius aucloiitatem rennuerit." Certe iu Lectiona-
gralias Deb refetanl, quia tam mitabilem lirutn , prm- riis monasterii Corbeiensis ante quingenlos fere
dilum divetsis donis, tamque ad exetcenda dona slu- ann >smanu exaralis, pluics Bcdsehomiliaj assignan-
diosum^, similileique in bonis motibus vivetfem Deiis lur lioc iilu'0 vulgato : Ilomiita Venetabilis Bedw
illisin sua natione donavil : quia ver txpeiimenlum ptesbtjtcri. Et t-amen MenarJus noster in noiis ad
ad pedesejus nuttitus Itoc quod nano didtci. E>infra: Coiicor'iaii Regtilarum, cap. 56, § vi, existtmat
Nuncveto quia rogasli aliqutd de opusculisbeaii Va- i ccentiorem esse \ merabilis appellaiionetn,, ab
tris, cum meis pneiis jtixlu vires qitod polui, iumdi- Alcwino , monacho Sincii - Gallensi, OJoiani.o ,
leclioni pt mparavi, libellosde vh o Dei Cudtfetlo melto iG Willelmo Malmesbunensi, Flortnlio Wigorniensi,
el prosa composilos. Et in ep st. 95, libium qnem Henrico Hunlidonensi el Rogerio H >\e 'ensi nequa-
tlarissimus Ecclesim Dei, magister Beda de mdifmo quam usurpatam. Equidem post Bed.e ceiateni pro-
templicompostdl, ad consolalionetntum peregrinalio- diisse cognomenlum istui, saii» probat sileiifium
n'.smiilete cutavi. coniîariumaucioruro, quorum nu lus, quemhactenus
23. Piutibus aliis elogiis celebralur Beda ab an- legeum, Bedam Venetabtlem appellat. Iti \eterrimo
ctoribus, tum subparibus, imn sequionbus. Eum Codice Thuaneo abannis oclingenlis manii desctiplo,
Alcwinusnobilissimummagistrum Bedampresbylet um in quo exslanl Bedse homiliaj omnes; ubique prae-
in epistola 5; auctor libri de Offieiis ecclesiasticis fcrtur, Homilia domni Bedm. Prselerea anie quani
"Alcwinosubjectus, sacerdolem et doclorem eximium PaulusWarnefridi, monachus Casinas, Lectionanum
cap. de Purificalione; Ralramnus ptesbyletum An- ecclesiasiicum jussu Caioli Magni concinnarel,
glotum, membrumChristi non teprobum in libro de atictorum eorum quorum honiilise recilabanlur-in
Naiivilate Christi cap. 8 ; Lanfrancus Cantuanensis offlciis divinis noniina baud prsccinebantur, uti Ca-
archiepiscopus Ebt,racensis Ecclesim presbyietum et rolus in epistola ad Paulum auctor est. Si eigo Bedoe
Anglotum doclorem in epistola ad AIexan3iUm pa- bom liseeo vivente in Ecclesia leclse sunl, non tanien
pam II appellanl. O.nnium vero illustrissimum est!D piajuiisMiin Bedm Veneiabitis Tiomen. Jam tamen a
elogium, quod Patres concilii Aquisgranensis n anno nono sajculo Vcnerabtlis nomen Bedje atttibui coe-
DCCCXXXVI habiti tribujinl Bcdse, quem sancfis Eccle- ptum. Amalario in libns de divinis Oliiciis passim
«ijj Palribus annumerant. Sic enim in prsefatione Domnus Beda, al ltb. I, cap. 57, Venetabilis presbtj-
libri in loquuntur : IJI fine ptmcedenlts libelli noz ler Beda ntincupatur, ufi etiam Jonje Aurelianeiibi
ptomisisse meminhnus, quod in liujus exordio , ptout epistopo in lib. i de Institut. laicali capp. 46 et 17,
Deus. possededtssel, ex sancloium Patrum oiaculis cl hb. iii capp. 6 et 7, nec non Usuardo iti sinccro
breviterôstenderemus,quod lentpium Domini quod a Blarlyrologio Nonis Augublis. Addunl lioniiulli Pas-
Salumonewdificututnel dedicatumDomittoest, figuru chasium Ralbertum : at in loco citato ex libro de
ftterit calholicmEcclesiw$er universum otbem dijfusm; Eticharislia aliter piseêrunt Codices mss. in quibu;
et condilot ilihts Salgmon rcx pe sonam gesserit hec inscripiio : Bedm presbyleti it> setmoae suo,
Chiisli, quod quidem nos Domino favcnte adimplere omi so nomiiie VenetabVh.Addimus vero aticlorem
conamur. Salva qtdppe super Itac re cmteiorumsan- Chronici Fonlanelleiisis, capp. 9 et 16 (in cditir. 15),
clotutn eximioium Palmm expositione, quonnn dictu HilJuiiium, Radbodum Trajectensem episcopum in
in i.idiseaiientibusponenda sunt; quid vcnerabilis et sermone de S. Swiberlo; ct Hericuin moiiadiums
27 AD 0PER4 VEN. BEDÊ PROLEGOMENA. 28
ipii in libro de Expositionecompittibactenus ( si non A . in niulujs dilectionis indichm, non rorum prelium
fallor) inedito, ttbros de Itaceadem te prmcipue Ve- altendenles , sed animum. In S. Bonifacii aichiepi-
nerabtlis riri domni Bedm presbyteri laudat : qui seopi aliorumuue sequaliumepislobs exempla sunt id
atictor opus suum anno DCCCCLXXX scribebat. Nec generis complura. Sic Lu'Itis abbalissaj Kanebadse,
tlubiuni quin ab aliis ejusdem xlaiis aucloribus ea- puellse regio sanguine ortse , mittit nia munusculu,
dem appellatio frequenlala fueritj lametsi non ab thutis, pipetis, el cinamoniin Bonifaci.ini epistola S.
omnibus; uli nec etiam noslro sevo,quo honoriiicum Anonymus -quidam Eadbmgjj abbaii^tse grapltium
i-tud vocabulum jampridem usu inolevit. Miltitnus argenleum, el slotacis et cmamomipailem , ep.sl. 7.
alios sequiorum temporum setiplores, relaturi dun- Bonifauus Egberfo Cantuarioe aichiepLcopn praler
taxat Algenim ccenobilam Cluniacensem, a quo Ve- exetnplaiia ephto'arutn S. Gregorii, dirigit, ad iudi-
nerabtlis Beda presbyter memoralur in hbio i de cium chantalis, corporale, palltum el vtllosamunam
Sacram., cap. 8, el MallhceumWestmonasteriensem ad letgendospeclessmvotuin Dei, epi-l. 8. Hueib°rto
monadium, cujus lempoie (scribebal autem medio abbati Wireniutbei si lecthleruia captina, epist. 9.
sajculo MII) Beda jampridem ptometuerut ul ab utti- Herefrido presbytero pattetr. llujttiiamalisetsabannm
versali Ecclesia doclot Anglontm el Puler vcneiabilis pro benedtclione el signo putm chatilath, episl. 40.
nomine censerelur. Cur vero, inqufc, presbyter, non B ElliebalJo regi accipiltem xnum, duos falcones, duo
monacltus, si monacbus fuil ? Nimirum tanla erat scuta, el dius lanceas, epist. 19. Egberlo jam lau 1 to
qiiondam (ut par est) existimalio sacerdola'is digtii- duas vini cupetlas, episi. 83. Cynehardus atitem Yen-
tatis, ut qtti boc giadti insig liti erant, missis aliis ttnje civitalis episcopus inler alia millit orarium et
noininibus,presbj tei i vocitarenlur. Hinc Hieronymus, coculamet guttnam btevem.Lege epislolam 148. Bo-
et ipse (til ssepefaletur) monachus, vu'go presbyier nffaciuin IV aliosque Romanos pontifices non raro
aulit Inio eliam abbales piesbyteii (nam prcsbyteri peclines, speculu, aliaqueistiusmodi tribuisse legimus
qtiondam non erant omnes) ob gradus dignilatem in ipsoruin epistolis. Et Fortunatus in epigr. lib. xi
presbyteti, raro ubbalesdicebantur. ILec causa est passim graiias agit pro eulogiis transmissis. Quales
cur SS. Caiilefus, Richarius, Gallus, Walaricus, etsi putas eulogias? olere scilicel, castuneis,lacte, ptunel-
abbaliali dignitate prsedili, tamen presbyeti in anti- lis, ovis, etc. Neinpe ul ipse ait epigr. 23 :
quis Marljrologits cognominari soleni. llmiere in angttstocermtur amplusamor.
25. Nec ab re-eril observare hoc loco, Venerabilis
Et stimus S. P. Benediclutn in Regulaj suse eap. 54
-nomen ab Audoeno in Vila S Eligii severiori moin-
chorum insiitulo, elmonachis illustriorihus s;gnanier G eulogias non piolnbuisse, modo ne darentur accipe-
( renturve citra conscienliam abbalis. Nolum est mu-
altribulum.Ntm Bucldnusex yeiililiconversus,poslea,
nu-culuin avari monachi, qui S. Ililarioni cicetis
inquil, Venefabilis, id est monachus,exstilit, ac Fer-
vh\nlis delulil, teste Hieronymo. Eigo vene-
raiiensi cmnobioptmfuit, ltb. l, cap. 10, el Thillo faicem in muttisedileciionis et frateruoe c- n-
vernaculus Eligii, poslmodumveneiabVem,id est, mo- rabilisBeda,
cordisc indicium, moiti proximus dal fratribus suis
naslicam viiam duxtsse dicilur; et Ehgius tanquam
leris xeniola, ut memoriam sui habcront in
doininos honorasse eos qui veneiabilemmonaclwium presb)
sacris officiis,ad eum modum quo Anlonius Aihana-
vitam atiiperent. Ado Yiennen&isepiscopus in hislo-
sio melotemunam, Serapioni altetam , fratnbus cili-
ria sua de Wilicario ejusdem sedis e| iscopo agens, cinum vesiimenlumtestainento reliquit. Cur vero ,
teliclo, inqtiit, episcopalu in monastetium SS. matty- incensa? Discimusex Gemmuli RomanjeEc-
rum Agaunensiumingiessus, vilam venerabilemduxit. inquis, diaconi
clesise ad Bonifaemm, ordine 449 :
El in VilaS. Desiderii Cadurcorum episcopi, Arvanus T)ansniisimus epislola
Scotlus vitum venerabilem in monasleiio duxisse per ptmdictum vesltum ptesbyterum
aliquantum coczumbti, quod incensum Domine offe-
ferlur. Denique, ut coeleraid genus omiltam, S. P. tulis
tempotibus maluiinis el vespetlinis, sive dum
Benediclus vir vitm venetabilis a Gregoiio Magno mibsarumcelebtalis
solemnia, etc. Quid demum OIH-
prsedicatur. -Djia? nempe, ut conjicimus, linteola tenuia, quibus
IX. Obseryalionesin Bedse*emola. os tergi solet, quaj subana vocat Bonifacius in epi-
eru-
26. Huc in seeessum consullo rejecimus observa- stola 40. In hunc-eiiim sensuin non raro sumi
liones nonnulJas, lum in niunuscula quaj iWa morli tium, vocabulum alioqui varioesigiiificalioni2, probat
Yossius in libro m de Viais serm., cap. 51.
proximus presbyleris monasterii sui distnbuit, lum
in quoedamipsius opuscula. X.Judiciumde Bedasscrip'is.
27. Ad exlreniain vitoe periodum accedens vir 28. 1-Iisper quemdam excursum diclis, \ enien-
sanclus , uni e discipulis stiis Culhberto hota nona diim esl ad quasdam animadvcrsiones, quse mihi
dixit: Quwdampreltosa in tnea capselia habeo, id est, intcr e\olvendum Bedse scripla, tum edila, tum
piperem, oratia elincensa. Sed atrre velociler, el manu exarata, occurrerunt. Primum <juidem de
presbylerosnostri monasletii adduc ad tne, ul el ego lempore scriptionum agendum, poitea de oporibus
munuscula qualia Deus donuvil, illis disttibuam. Ni- dubiis et subdititiiSjpostremo derelictis.
mUuin eo tempore, si unquam alias, inoris eral, ul 29. Bcda librum tertium in Samuelem aggressus
id genus munusculorum aniici darenl aecipercntque e„t moi !uo Ceollrido abbale, id est, anuo DCCXYI, ut
*<i YEN. BEDÊ ELOGIUMHISTORICPM-A MABILLONIOSCRIPTUM. 50
ex prsefatione libri m constat. Explanutiuncuta in A se a=sutnpsisse fatelur. liis insuper Bala nerbo su-
Episiolam Joannis priaia videtur ex ipsius lucu- preino decumbens, palna lingua reJdisIit Joai.nis
bralionibus in Scripluram saeram. Deinde Excosilio Evangelium, leslanie Ctiihberio distipi lo in epistola
in Apocalypsim, quam ftalri Eusebioseu Huelbetto, quam de ipsius obiiu exaravk. In dubiorum classein
abbatisuo futuro nuncupavit, nam binominem fuisse rejicienda sunt Exposiliones in MatlhmiEvangeium,
Htielberium, et o'b~amoremstudiumquepietais Euse- Cqmmentatiusin Psalmos, Vilw sanciotum, excepiis
bium cognominatum, patet ex praafatione lib. m in AclisSS.Felicis, CullibeiiietAnastasii,q\ivBei]nngno-
Samueleni. Porro Beda librum Apocalypseos in scil ul sua; libellm de Officih,Commenlarius in Boeth
capitula distinxit. Post Apocalypsim commentatus. libtum de Ttinitale, Medttaliones, Passionh, Ltbri de
est HbiumdeActibus aposlolorum, bortanie Acca epi- F.lementhpltilosophim,ei liberde Remediispeccaiorum,
scopo Hagtistaldensi; lum etiam Lucm Evangelium : quem jam inter supposititia relega\it S;elmani<us
et Qumstiones iiiginta de ttbth Regum explicavil, tomo I Conc. Angl., lametsi in colleclione canonum
pelenle Nothelmo tunc presbytero Londinensl, post, Regino Pcenilenlialem. librum Theodoti seu Bedm
Cantuariensi arehiepiscopo, quo adjulore in scri- citat in Iib i, cap. 297. Ivo etiam et Grat anus ex
benda eccJesiastica Hisloria-usus est. BedaeQnmslto- Pmnitenliali Bedm referunt capitulum de sacerdote
nesin utrumque Teslamentumex Anglia peliit Lupus. J,, Eucharisliam vomente. Non lamen piaJleream id
abbas Ferrafieifsi*, epistola 12 ad Altighum abbatem quod in Bedse Homiliario Thiianeo velustissimo iegi
Eboracensem. Postea omnia edidit Commetitaria in, manu recentiori anle annos quadiingentos ascrip-
Samuelem, ex quibus librum terliunijtiljarn dixinms, tum : Ego non peto librum Expositionis Bedm super
aggressus est anno DCCXVI ; at vero Exposilionem in Evangelia; sed pelo librum Expositionis JJedm super
Marcum vulgavit post 'annos plurimos quam Lucm psaltnos Psalletii. Apage Epistolam de dtvinatione
Evangelium explanaverat. Quse omnia ex ipsius moflis, quse deliramenla quaulum a mente pii bomi-
Bedse prajfationibus In eosdem libros intelliguntur. nis absint, probat episto'a ad Hetenftidum presbyte-
Prselerea Expositionem in Epistolas Pauli, itidemque, rum, libello de Tonilruis a se Latine verso piocfixa.
in Epislolas carionicas ex dictis S. Auguslini magno Is est Herefridus presbyter de regno Mercioium, ad
stulio conlexuit; el tibrum de sex mtalibus absoivitt quem exslat S. Bonifacii marlyris epistola 10. Au-
Leonis Isauiici anno ix, Christi DCCXXIV. His abso- clor hlfri de Ofliclis divinis scribebat post annuiri
lutis ediJit Histoiiam ecclesiaslicumgentis suoj, qtiam quam Pascha incideral in vn Id. Apnles, ut patet
cum Epitome adjuncta perfecil anno DCCXXXI. Nam( ex cap. de Pascha annotino . quod ab anno DCCXXXI
in optimo Codice ms. qui penes nos est, prsedicla qtio Beda indicem Operum suoium confecil, ante
Epitome ullra istum annum non excurrit, ut supe- P ( annum DCCLXXI non aecidit.
rius montiimus. In eadem Epitome Beda exlnbel in- 31. Scripsit quiilem Beda Homiliaritm Evangilti
dicem lucubrationum suarum, in qua annumeratur libios duos, ul ipse faletur, seu in Lectionartum an-
Ephlola de Mquinociio vernojuxta Anawlium. fciip- niversarium, ul habet S. Bonilacii epistola 9, supra
ta proinde ante annum DCCXXXI. llnde exemplttm in num. 21 relata; al quoenaniex editi» ad Bedain per-
ea epislola Wichredoe presbytero directa adductum tineant, quajnam supposilsesinl, inierest dislingi.ere.
de anno prmsenliDCCLXXVI, Sic enim explorabimus celebriores dies, qui lum
est-interpolalio scriptoris'. anniversaria
amanuensis ipso anno epislolam e\scribentis, qui solemnilate.colebanlur. In bibliolbeea
Tiedoesenlentiam supposito exemplo explicaieyohtit. Thuanea habenlur duo perveltis'i Codices, in quibus
Bedse homilioa reperiunlur. In prjnio, num IM,
Denique Relt aclationum librum in Acta apostolorum ante
annos octingentos e\aralq, homilise59 contiuua
post annum DCCX\XI scnpsit jam senex.
50. Prseter Opera Beda? in suo Indice recen-ita,' serie exhibentur: in alio, num. 58, qui annos sexcen-
tos
pauca sunt quseipsi tribuere luto possimus, excepta ad prasfert, distinguuntur in duos libros prjemissMS
eptslola ad Egbertum Eboracensem pontilicem, ' ulrumque capitulalionibus.Utrumque apographuni
ccriferre et repiseseniare hoc loco juvat. Sic proce-
scripia post annos t iginla a morte Aldfiidi recjis' dit
„ Codex posterior.
Norlhanimbrorum, hoc est anno Clni li DCCXXXV, ' 1
qui Bedsesupremus fuit. Commenlaiia in Eiangelium INCIPIT cirnijLATio LIBRIi DBn-iMnms BEDA;PRES-
Joannis, îquidem Bedam habent auctorem, post BYTERINUMbKO VIGINriODIKQDI;.
annum DCCXXXI ab eo sunt edita, quseveluli quod- Missus 4. Homeiia leclionh S. Evang. secundum Lucam,
esl Angelus Gabtiet. fn primo Cod., Homelia
dam AugustinianseExpositionis compendium essei domni Bedm. In ulroque sic nicipit post Evangelii
videntur, .insertis hinc inde senlenliis aliorum Pa- \erba : Exotdium nositm ledemplionis Jtodierna san-
trum, ut capite 5 agens de Regulo, verba Gregorii1 cli Evangelii lectio commendal, etc , ul ni Tjdilisad
diem Annunlialioiiis B. Manoe »
Magni adducit. Cerle Jonas episcopus Aureliancnsis,> 2. Uomelia leet. S. sec. Luc, Exsurqrns,
Ludovici Pii seqtialis, in lib. l de Inslilut. laicalii Mai ia, inc. m ulroque Evang. : Leclio quam audisiis sattcn
cap 45, citat plures versus exBeda in homilia Evan- Evangelii.
3. Homeliu lect S. Ev. sec. Marcum, Fuil Joaunes.
gelii vigesima,qui in praedictis Commenl-ariiskgun- in deserlo.ln piiori Codice, Uomiita domni Beda, DC
tur capite 2. Unde suspicamur legendum esse
apud1 AD\ENTUDOMIM. Inc. in ulroque : Advenlum dotm-
Jonam,în homilia Evangelii secunda. Et quidcnij nicai prmdicutionisJoannes prmveauns, etc.
Alcwlnusin praefatione Commentarii sui in^Joaunis3 i. Homelia lect. S. Ev. sec. Joan., Joannes testi-
tnoniumperhtbei. Inc. • Redempioih noslii prwcursur
Evangelium, -exhomeliisbeali Bedmptesbtjtai niulta» lestimoniumde ipso pet hibens,clc. Decstin
priori Cod.
51 AD OPERA VEN. BEDiE PROLEGOMENA. *5-2
f>. llomclia Evang. sec. Mattlt., Cum essel despon- \ 2'2. Hom. Evanq. scc Joaiu, Descendit Jesus Ca-
sata. Jn priori Jlomelia domiii Bedw INYIGILLV Do- pltarnaum.
; In pnmo Cod.. Hom. domni B. FIRIAH
:
HIM. Iiicipit in utroque Naiiviialetn Domhii et Sal- in i Quadrag.lnc.dn ulroque : Solel movete quosdatn
valotis N. J. C. qui Wetnus ante smcula, etc. tt in exoulio hujus leclionis, eic
quod
6. Ilomeha S~. Evattg. sec. Luc, Pasiores loque- 23. Hom. Ev. sec Matlh., Ctim uppiopinqnassel
bantur. Ine.: Nalo in BelltleemDomino, elc, ul in Jesus j Hierosolymis. In primo Cod.: Hom. domni
fdiiis. Deeil in priino Cod., citalur tanien a Jona B. I L\ PALMIS. Inc. in ulroiiue: Medlatot Dei et ho
'Aurcliani-nsi episcopo lib. n de Inslil. laie., capHG. minum i liomoChtislus Jesus, qui pio Immam generis
7. Ilomelia Ev. sec. Joan., in ptincipio etal Ver- salule t et pussuius, eic, ut m editis.
butn. In pnori Cod. Homelia domni B. IN NVTALI 24. Hom. Ev. sec. Jpan., Proximum eral Pasclta
I)OM!MInc. iiiulroque : Qnia iemporalemMediulotis Judwotum. Ine.: Mons-esse prudentium solel, elc.
Deiel hominiim,eic., ut in cditis.
' 8. Hotnelia I
Deesl in piitno apog. Exstat in editis.
Ev. sec. Joan., Dixit Jesns Pelto, 25 Hom. Ev. sec Joan., Anle diem feslutn Paschm.
Si'queie me, dicenda IN NATVLIS. JOA\MSEVANG. 1In primo Cod. : Hom. domni B. IN COENA DOBIM.
lnc. m ulioque : Leclio S. Evutigehi qumnobismodo Inc. \ in ulioque: Scripluiusevangelhta Joannes me-
lecta est, ett. _, \
morabile illud Domini myslerium, etc, ut in eblis.
9. Ilom. Ev. sec. Malllt., AngelusDotnini apparuil, Lr postenori Codicc post librum pnmum homilia-
IN NATALI INNOCLMIIU. Inc. ni uLroqtie:.De moite rum i legilur : Explicit liomeliarum liber piimus,
ptetiosa mnrlyruin Cltrtsti Innoceniiuin, etc., ut in inumeio 25. Et lamen in ipso Godice exslanl boinni t>
edits. i
,,, diintaxai ^3. Alias ex prioii supplevimus. Tergit
40. Hom. Ev. sec. Luc, Poslquam coitsutnma<i Codex i posterior.
sntu cties ocio i* OCTVBVS 1
DOMIM. e. in utioqtie :
Sanciam venerandatnquepia'senlis jesli memonam , IKCIPITCAPITULATIO LF.CTI0NUM S. EVANGELII ,
etc, ul in cdilis. J.UMLBO XXIV INLlBRO II E3USDESIjVUCTORIS.
IIom. Ev. sec. Muttlt., Angelus Dotnini apparuit,
dicenda i\ YIGILIA EPIPILVMC. Nulla honiilia m uiro- 4. Uomelia S. Evang. sec.Malth., Vespere autem
qup apog. Sabbali.
'. ln orimo Cod. : Hom. domiuBedm INVIGILIA
^
41. Hom. Ev. sec Matllt., Venil Jesu a Galt'ma PASCHC. Inc. m ulroque :^Viyiiias twbis Jiujus sacra-
in Jord. In pnoii C«d., Bomelia domniB. die sancto 'lissimmnoctis, elc, utin editis.
TIIEOIHVMÊ. Inc. in uiroque: Leclio S. Evangtlti H.fc homilia legebatux in' Vigilia, hoc est in
qnam modo fralres audivimus, elc, ul ln ed.tis pro maluiino ' oflicio Paschw. Et lamen m primo CGd.
inserili r hoc loco homilia S. Gregoiii in die tanrlo
-dieoeiava.
12. Uom. J£v. sec Luc, Ibunl parenles Jesu per Pasihf legi solita. Idcm observa de Yigilta Penle-
omnes annos. ln primo Cod., Rotn. dontni Bedw cosles, infra.
DOMIMCA PRIJIAposl Tlteopliania.lnc. m uitocjue^ A- 2. llom-.Ev. sec Luc.,Slelil Jcsus in medio discip.
perla nobhcsl, fratreschar. sancli EvangeLilecto,etc , sitor. ItKpnmo Co1. : iiom. DomuiBedm FLMA-IIII?!
ut jn edilis. Pasclta.jnc in tilroque : Glotiani sum liesm rectionvs
43. Hom. Ev. sec Joan., Nttpliw faclm sunl. Li Domitvaset Redemptornosler, etc, ut in ednis.
primo Cod., Hom. domm B. DOMINICA II post Tlie"- 5. Hom. Ev. sec Maith., Ui.decim discipuli. L>i
pltania. Inc. in ulroque : Quod Domtnus ac Salvater £2 primo ms.: Hom. domni B PERIAVJin Paschaflnc.
iioster ad nuplias vocatus,eic, ut Ineditis. in ulroqne : Evangelica lecito, jtalies cltar. quam
14. liom. Ev. sec Joan., \idil Joannes Jesum ve- modoaudtvimus, etc, ul in editis.
nieniem ad se. IIom. domni B. DOMIMCA III posl 4. Hom. Ev. sec Luc, Una Sabbali valde diiuculo.
Tlfophoniu lnc : Joannes Bapiisia el ptmcursor Inc. : Apeila nobh esl, fratres, de Resmreclione Do-
Domini. Sic in ulroque Cod., msi quod in capilula- mini el Redemploris noslri leclio tecitaia, etc Deebl
lione posterioiis non exstal. <. in priuio Cod. ei in editis.
45. Jlom. Ev. sec Luc, Poslqnam impleti sunl, 5. Hom. Ev. sec.-Joan., Modicumeljam r.on vide-
dtcettda INPumriCATiONE S. MAitiiC.lnc. in utroque bitis me. In pnmo apog.: Hom. djmni B. m DOSIIM-
Codice: Solemntlatemnobisliodiernmcelebntalis, etc, CA.u post octabas Pascltm. Ine. iu utroque: Lmla
ut m ed.tis. Domini etSalvatotls nosiiipromhsa, etc, ut in edits.
40. llom. Ev. sec Joan., Eral dies festns Judwa- v 0. iiom. Ev. sec Joan., Vado ad eum mhtt me.
qui
rum. Inc : Duo pariter miracula humanw sanalionis In primo Cod.: Hom. domniB. TERTIA DOMIMCA post
liodierna nobis S. Evangelii leclio trudit. Deest in S. Pascha. Inc. in utroq. : Sicut ex lectione evange-
piinio Cod. lica, fralres char. audivimus,•etc, utin ediiis. „
47, Hom. Ev. sec. Joan., Voluit Jesu exire in 7. Hom. Ev. sec Joan , Si quid petierids Pattem.
Galttmam,domni Bedmpost TIIEOPHAMA. Inc :Audivi- Inc.: Potestmovere infirmos audilotes, tle. Deest in
mus ex lecdone Evangelii, fralres cltar, benignam primo Cod. Exstal in editts.
Redemptotis noslii gtaliam, elc Deeil in posterion 8. Ilotn. Ev. sec Luc,JPeiiie el dabilur vobis.Iti
Cod. . primo Cod.: Hom. domtd B tn Lmtania mujore. Inc.
18. Uom. Jiv. sec. Malllt.. Filhis hominis vetilutus D u in ulroque: Dominus el Salvator noster ad cmlestis
est in gloria Patrissui. In primo Cod.: Homelta dom- tegni gaudia, etc, non exsiat in editis.
ni B. DOMINICA n in Quadtagesima. Inc. in uiroque : 9. liom. Ev. sec. Luc, Hmcsunl verba quw locutus
Quia Dominus ac Bedemptor nosler electos suos per sum, dicendam ASCENSA DOMINI. Inc: Ascensuittsm
hujus vilm labotem ad illam qttm laborem nescit, etc. cmlumDominus, clc. In ulroqtie ms. Alia m ednh.
49. llom. Ev. sec Mutllt., Egteisiis Jesus sccessit 40. Hom. Ev. sec, Joan. Cutn veneril Paraclitus,
in patles Tyri. Inc : In leciione S. Evanqehi qum dicenda DOMINICA-}J0S( AscensaDomini. Inc : Ex mul-
nobis modo lecta est, etc , elhuc detst ni prnno, tis sancli Evattgelii locis invettimus, etc In ulroque
exsiat in editis ad Doiniiiicam"n Quadrag. ct m edilis. HoechomiIia"cilatur ab Auialario hb. i
20. Hotn. Ev. sec Joan., Perrei il J sus in monlem deII. Ollic, cap. 57 ; ilem lib. n, cap. 4.
Hom. Ev.sec.J-oatu, Si dtligilisme, INVIGILIA
Oltveli. In pritno apog. : Iiom. domni B. OOMINICA UI PEMI COSTEN.IIIC : Quia Spiritus s>ancliJtodie,fraltes
Quadiag. Sabb. Inc m utroqtie: Pimsenlis S.Evan- chariss. celebramus advenlum, elc In utroque ms.el
gelii lecttonemtanto inteniius considcraie, etc jn editis.
21. Ilotn. Ev. sec Joan., Abiit Jesus trans mare 42. Hom. Ev. «ec. Joan. Erat homoex Pharismk.
Galilew.ln primo Cod : Uom. domid B. in Quadivig. Io primo Cod. :-Hom. domni B. in Oclav..Pentecosl
Inc in ulroque: Qui siqna et miratula Domini ac Inc. in utroq.: Sicnt ex leciione S. Evangelii, fiaiie
Salvaioth noslri recie cumjegtml, elc, ut in edilis chariss.,audtsiis, elc. Exslalin cdilis ad'diem Inven,-
ad Doininicamrv Quadrag. tionis S. crueis, etxiiatur in epistola quam Hmc-
55 TEN. BEDM EL0G1UMIIISTORICUMAJIABILLOMO SCRIPTUM. 34
iiinrus Rhemensis archiepiscopus scripsil nomine A ut ' probant veterrima Usuardi >e\emplaria, et Me-
concdii Tusiacensis ad Rodulfum Buuricensem et nardus noster in librum SacramenlorumJS. Gregorji
Frotirium Burdigalensem anlistites. at sermo isle Bedoaslyluin sapil. Denique
15. Hom. Ev. sec Luc, Fuil in diebus Herodis, pag. 184;
dicenda INVIGILIA S. JOANNIS.IUC: Ventutus in carne sermo Bedajascriptus in versum psalmi, Dominus de
Doiiiinuset Redemplor noster, eic. In utroque ms. et cmlo prospexil super filios hominum,etc, haudqua-
in edilis. quam ipsius Bedaeesi, cum in eo referatur testimo-
4-4. Hom. Ev. sec Lttc, Elizabelh implelim est nium peiitum ex V ta Gregorii Magni, a Joanne Dia-
tcinpns, dtcenda IN NATIVIT.S. JOANMS BAPT.Inc.:
PnBtutsotis Domini naitvilas, elc ln utroque Cod. cono sctipta post annos centum et quinquaginta a
et in edilis. moite BedoeVenerabilis.
45. Hom.*Ev. sec Joan., Dtiit Jesns Shnoni 55. Sunt qui Bedc Exposiliones in Pauli Eîstolas
Pelro, dicendaINVIGILIA Apost. Pelri el Pauli lnc.: ex libiis S. Attgustnii excerplas cuidam Floro, mo-
Virtuhm nobis perjeclm dtlecltonis, elc In ulroque nacho
ins. et in editis. (ut Tiiihemius putat) Trudoniano, tribuendas
46. Hom. Ev sec. Malih., Venit Jesus ht partes existmanl. S.c eniin piajfert egtegium apographdm
Cmsarew, dicendain NATALE apost. Pelti el Pauli. Corbeiense, duobus voluminibusdistiuctum : Expo-
inc : LecltoS. Evangelhquam modo,fratres, audislis, silwnes Epistolarum S. Pauli aposloli ex libris S. Att-
tsnlo inlenliuscogilanda, etc In ulroque ms. et in ..
edflis. " gustini doctoris ex mii a quodam Floro collectm. El
47. Hom. Ev. sec. Mailh., Dixit Simon Petrtts ad in fine : Compositusest liber iste, iJ est, scriplus, a
Jesiim : Ecce nos reliq. omnia, dicenda INNATALI Rirhero subptiore el Joanne suo sctiptore monoculo,
S. BENCDICTI, Biseopi scilicel. Jnc : Audient,a Do- anno quo testilttta cst eccl sii S. Joannis Coibiiw, et
mino Peltus, elc, ntin posier.ori apog. et in editis.
Deesi in piimo ms. Tuionis est secunda sedes Roinanw uibis (Alexandro
48. Hom. Ev. sec. Mnltlt., Accessitad Jesum tnaler pp.paIII Turoni» synodum ngenie) anno MCLXIV, Lu-
filiotum Zebed JN NATALE S. JACOBIAPOST.Ad it doviioiege Francoium, Theodorico ephcopo Ambia-
prlinus Codex Jacobi /irilris 7'omini. Inc. in r.lro'i. : nensi, Joanne Cotbeim abbalc Yerum exposfeiones
Dominns condiior uc redempior noster vulnera sttper-
bim nosliw, eic, ut in ediiis. islaj, qu.e duobus illis voltiminibiis contineolur, eaj-
49. llitn. Ev. sec Mailli, Exiens Jesus de finibis deircipise quse in Bc ise Operibus exstant, sunt verus
Ttjti. Inc : Suidus ille, el mtitus quem mirabilitercu- ac genuinu^ Beda; fetus, luni quia >pse in syllabo
latttm a Domino,etc, ul m edilis. Deest in primo
Cod. Oj erum su rum meminit earum exposiiionum, lum
20. H m. Ev sec Matth., Audivit Hetodes lelrar- quia alia repenlur comn enlatio, Flori nomine prsc-
cln, dtcendai\ DECOLLATIONE S. JOANMS BAPT.Ir.c : dita, non laiilum ex Augusiini, sed et aliorum Pa-
Natalcm, fialres cltatiss. B. Joannis diem celebran- trum operibus contexla, qualis penes Pelrum Fian-
tfs, elc, ulln edttis. Deest iu primo Cod^
21. Hom. Ev. sec. Joan., Facta sunl encmniu, di- G^xiscum Chilflelium soc Jeû virnm eriidilissiinum
cenda IN DDDICVTIO\E EfCLEîx.Ino. in utroq. : Au- manu descrijda Iiabettir, ad eum modum quo Clau-
dfimus ex leciioneevangelica, fratres churiss., quia dius
facta sunt encwnia, etc, ut in edihs. In posleiiori ScoUu=, poslea Taurinensis episcopns, aliaia
Cod. haic homilia sequenti po^lponilur, prajpomlur in Pauli itidcm Episio'as ex Augustini alioiumque
in priori. - * Palrum sentenliis defloravit. Et lamen Tlatbertus
22. Hom. Ev. sec Mallh., VidilJesus hominemin monachus in lib. de casibus monaslerii S. Galli
teloneo, diccndai\ NATALX S. MATHLIM aposl. Inc. 40 memorat ColleclaneaFLORI cap.
in uiroqtte. -Legmiis aposiolo dicenie , quia omnes piesbyleri de volumi-
peciaverunt, eic, ttt m edili-. nibus S. Augustini in Epislolam Pauli ad Romanos:
25. Hom.Ev. sec Joan., Slabat Jounnes elex di- et paulo post ColleclaneaFlori in ad Cotinlh.
dtto, dtcenda INNATALE"S. ANDREJ; Episf.
suptilis ejus aposl.
Lic in i troque : Tanla ac talis est Scriplurw dumw secundamet ad Hebrwos : denique Lupus abbas Fer-
sdbl mitas., eic, ut 111editis pro vigi!ia fest'. rariensis CollecltneumBedm in Apostolumex operi-
24. II m. Evang, sec.Joun., VotuitJesus eihe in ias
Galilmam. Itic. : Audtvimus ex leclione evattgelicu, Augustini laudat in epi=toIa16.
54. Iu edilis Bedopoperibus desiderantur (ni fal-
ftalrcs chariss., benignamRedemplorisnostri gratiam,
etc Deest iii primo Cod. utpole lacero. lor) genuina ejus opera qusedam, nempe, Explanatio
S c vero desmit Codex posterior. Explwil Home- in Canlicum Habacuc, quoe in
liiiium liber secundusBedw presbyleri, numetoQi. r\) num. 275 hoc apographo noslro
prsefert exordium4 Canlicimiprophelm
52. Ev his intelligimus, homilias in dominicosdtes Hubacucquod libi eiponi pelisii, dileclissimain Chru
posi Tiinilatem, ilem in feslos S. Stephani piolomar- sto soio , sacramenta dominicw Passionis maxime
tyris, S. Schalasiicm,S. Matiw Magdalenm, Trans- pronuntial. Unde ex consuetudinesanctmet univetsa-
figutationisDomini, AssuinplionisB. Marim, S. Bat- lis Ecclesiwsexta sabbali, qua eadem passio completa
tholotnmi, Nalivitatis B. Virginis, S. Micltaelh, S. est, solel in laudibusmalulinis per singulas hebdoma-
Ltum, PrxesentationisB. Marim, et-alias cleCommuni das solemniter repeli, etc Item desideralur caimei
manyrum, etc, aut subditilias esse, aut dubias, aut de ditino judicio ad Accamepiscopum, editum a Si.
cerle ex sinceris Bedse commentariis in Marcuniet meone Dunelmensi monacho in libro de gestis re-
Lucam expressas. Cerle homitia de S. Scltolaslica gum Angl. qui Bedse eliam in -ms. Cod. Thuaneti
S. Berlario abbali Casinensi tribuilur in Casinensi ascnbitur. Ephlola de sexta mundi wtale ad Plegwi-
Cod. ms. et sermo in festo oinnium sanciofum legi nam. qu.e una cum Hisloria abbatummonastcrioium
solitus ascribilurJIRabanoMauroin apograpbis non- Whemuthensis el Girwensis el eptslola ad Egbertum
nullis, nescio an bene.Illud movet, quod Festum om- Eboraccnsemantislilem a Waroeo nuper vtilgala^st.
liium sanctorum inslitufum esl a Giegorio papa III, Sincerum Bedcc Maiiurologium in lomo III Marlii
53 AD OPERA VEN. BEDyE PROLEGOMENA. _ St-
Bollandiani recens in lucem prodiit: in quo tamen A Excerptio vel Expositio computi Herici monachi3
an Feslum omniumsancloium locum habere debeat, illustrando Bedsecommentario instituta, cujus Pro-
dubium est, cum Beda quatuor tantum annis vixerit logui sic se habet. Cum quibusdamfralribMs nostris
post creationem Gregorii papse lertii, qui hujus so- acMescettlutis qumdam caiculaiorim artis rudimenla
lemnitatis auclor est. Istius Martyrologii veiba de commuuisermoneerpticate cwpissem,hujusce quoque
S. L'ipo Tricassino episcopo adducit Herricus noni non Lontemnendm(ulmulti atbilrantut) docltinmali-
soecidiauctor in Iibro i de Mirac S. Germani epibC quid hnpetth em, quosin arlegtammulica, ptoutdivina
Anlisiod. cap. 15. Quoudametiam rcfert Amalarlus auxtltala esl inunificenlia, aliquatennsinlroduxeram;
libro n de divin. Off., cap. 24, qui auttor fallilur iu nescio quo accensi desidetio, inslate vehemenler cce-
libro iv, capp. 59 et 41, in citando Bedoelibro de perunt, qualenusea qumvivavocedeprompseram,mtd-
Vila S. Ciubberti. Ea enim veiba qusememorat, in lorum ulililad profttluta qualilercunque sctipto ede-
neulra B.doslucubratione de S. Cuthberto ; at in ea rem. Quibus obnixius renilens, id quod oslendeiain
quam anonymus quidam monachus Lindisfarnensis supetesselibtos de hac eademie..... pracipueveneia-
tribus libris in Mtrlio Bollandiano edilis adorna\it, bilis viri domni Bedm presb. , etc. Sub linem exposi-
repeiilur. Inperanliqtio et optimo apograpbo nostro, lionis auctor scribete se indicat unno DCCCCLXXX,
iiiiin. f>4G,in quo Bedoeopus de coinpulo hahetur, £}indict. vin, ut proinde alius sit ab flerrico monacho
leguntur versus domni Bedmud componendumhoio- Antisiodorensi, qui inlegro sseculoxfuilsuperior. An
logium, hoc initio : vero Helpeiicus coenobii S. Galli monachus, qui
' Qtinsciirsussolisjunganlsua lempora librum de Computo scripsit, lettante Trithemio lib.
menses,
Canninenuttc, lector,paueisaJverle, docebo. n de Vir. illust. ord. S. Bened., cap, 77. Lege car-
in Cani-
Yerum hi versus non Bedaj, sed Wandalberto dia- men de psalmo cxxn lomo VI antiq. Lect.
Yenerabili ascriplum, si tanti
cono Prumiensi liibuendi sunt. In eodem Cod. ms. sii, pag. 619, Bedoe
exslant eliam plures scriptiones de Compulo, in bis est.
• VENERABILIS
VITA BED^
PRESBYTEIUET MONACHIGIIWENSIS,
Scripta partima ipsius discipulo, parlim ab alio quisceculo xi vixiU

GOTKQERTO
(Ex librtseditis et ms. Cod Thuaneo)
4. Fuere Bedm tres, haud lottgo tempore abinviccm summoli. Major iJeda presbyter et monachus Lindis-
Venerabiliin libro de VitaS. Culhbctli, cap. 57. AlletumBe lammonachumsanctum,
farnensis taudatur a Bedacelebrunl
Catoli Magni mqualem, Genuenses, de qtto acjemtissmculohisequeitli. Nedius inter ulrumque.sed
uifoqite tllusitior \uit Beda Venerabilis piesbytei ct monachus Gitwensv,, BeJa seu Bedan unliquis ubsque
vocubtiliflexione dictus, cttjttsqesla hic i eptmsentate curanms
2. Tamelsi Beda Veneiabiltsplures Itabuitlavdalotes el ptmcones, latnett dtiigeniemgestorum suotum sctip-
torem Itabuit neminem inler anltquos. Nam ea quain exlitbemusipsttts Vita, lectim liedm brevis comttfitdalio
dicenda esl, qnamutcutalacl absotuta narralw. Cetteht apogtaplio (hctninionensihanc ptwfeil tnsciiplionem:
Brev.s cominemoratio de Venerabtii :B da pivsbUero ei inmiacho , ealholico doclore-sanctse Ecclesfajct
Swipturaiums exposilote. FotsanEt in fine Explicit bievis cominemoralio de Beda presbjleio , qtiam edidit
Anlonius ejus discipulus. tegendum CuthbPrlus, Bedm reveta dtsdpultts , et post Hueiltbeitum abbu-s
Ghwensts, cujus Culhbetti ephloladeptwceploiissutobituldrieferlur. hiqnidem uuc ot ideqnicmletu superad-
didit, longo posl Bedam lempote vixit, ul qtti meniionemfacit Bedmtranslatwnis Dunelmum, quw procedente
smculoxi facta est. F.dwardusMaihew in Mailytologio Benedictino-Anglicanocilal anonijmum quemdampet-
tucubralionems. ?ejeit iwiinulia \i agmenta, qum Bedmres geslas paium iliusliaiit. Potiora
anliquutn, ex cujnstutn
suni quw lequntur apitd Simeonem Dunelmensem ptmtenlotem , seu polius Turgoium pnorem Duttel-
mensemht libto nde F.cclesiaDunelm., capp. 14 et 43, omnino sane Ituic Vttma nobisielaiw consonantia,
iumapud WillelmumMulmesburiensem,lib. n de regib. Angl. cup. 4, tum apud MallhwumViislmonasleriensem
monachos ad aitniini 73i , exqutbus alihque sctiplotibus Bii'unnicis el Bedm ipstus sctiplis conjiciemuse,us
Vilw sequenlisubjictemus. Legesis Edwatdum nld h.w ad dtem 27 Slai ,el
Elogium, Ciitoduce commentaih santlorum
Joannem Capgruviumin Legcnda Attgliw,
VITA BEDiE YERERABILISPRESBVTERI. G qui eslannus secundus solitari.e viise S. Cuthberli.
3. Veuerabilis ct Deo dilectus presb)ter Beda In quod monasterium cura propinquoruni, cum esset
iiaius esl in provincia Norlhanimbrorum, in terri- seplem annorum, datus esl educandusreverendiSbimo
torio inonaslerii apostolorum Pe ri et Pauli quod abbati Benediclo, ac deinde Ceolfiido, ^nno scilicet
a
est ad Wiramulha et in Girvum , anno dominicse decimo posiquam "niemmonasteriutn S. Pelri apo-
Iiicarnationis sexcenlesimo sepluagesimo septimo, sloli fundalum est: ex quo autem S. Pauli mona-
» Annusdominic.emcarnalionisbicnonexprimiiur componit cum annoobilos S. Culbberli, qui accidit
Jn Codice Tliuaueo : sed eum bac editorunrieclione iinno 087 Ai lege elog>umnum. 2.
totnenit liiun. 2, dum Bedoe setalis amios undecun
37 VITA VEN. BED.E A CUTIH.ERTOSCRIPTA.
slerium fuerat inceptum anno lerlio. Quie ulraque Ai anno diaconalum , tricesimo gradum preebyteralits ,
monasleria tanta paee et concordia et eadem fami- ulrumque per roinislerium reverendissimi episcopi
Jiaritate el fraterna societale fueranl conjuncta , ut Joannis jubente Ceolfrido abbale suscepi. Ex quo
sicut ipse Beda postea describit, pro uno in duobus tempore accepti presbyteralus, usque ad aiinum
locis posito haberenlur monaslerio. Unde ipse in selatis mese quinquagesimum nonum hcecin Scriplu-
Jiistoria Anglorum unius mentionem faciens, mona- ram sanclam meoemeorumque necessaali ex opus-
slerium, inquit, Pelri el Pauli, quod est ad oslium culis venerabilium Patrum breviler adnotare , sive
YFirlamnis eljuxta amnem Tina, in loco qui vocalur eliam ad formam sensus et inlerprelalionis eoruiu
In-Gyivum. superadjicere cura\i.
2. Hic itaque infantulus bonespei, el divina et t InprincipiumGenesis usque ad nalivitatemlsaac
steeulari liuerattira diligenter imbuitur, quandoque et ejcciionem Ismaelis libros tres.
sancli Spiritus organum futurus: quo ejus pracordia Di tabernaculo et vasis ejus ac vestibus sacer-
irradiante, in sanrtse oniversalis Ecclosise muni- dotum Iibros tres.
mcnlutn pluri-nos in Novi et Yeleris Te-tamenti ex- In primara pailem Samuelis , id est, usque ad
positionem libros ernl compositurus. Et cum in mortem Saulis, libros qualuor.
Lalina erudirelur lingua , Grocca qnoque periliam 1t? De ocdificatione templi allegoricoe expositionis,
non medioeiiier percepil. Quippe per id temporis in sicul et coeiera, libros duos.
monasterio prscfato dedilus crat studio , quaiido Ilem in R«rum, librum triginta quseslionum.
Theodorus archiepiscopus et Hadiiami»abbas , qui In Provefbia Salonionislibros ires.
lilteris sacris simul et soccularibusabundanier ambo In Esdram et Nremiam libios tres.
erudili cranl, peragrata lota Btitannia c..iigiegaiUes In Caniica caniicorum librossex.
disdauloium cateivam , scienlioeâlulaiis quolidie In Canlicum Abacuc hbrum ununi.
ilumina iriigandis eorum cordibus emanabaitl, ila ut ln libruni B. Palris Tobise explanalionis alle-
eliam inetrieos ailis, astrononiiaj, et arilhmelicoe goricoade Christo et Ecciesia librum unum.
disciplmam inter sacroium apicum volmnina su;s> Item Cnpitula leclionum in Pentateuchum Moys>i,
auditoribus eonlraderenl. [a Sic enim de his ipse Jostie, Judicum.
Beda loq ilur, deinde et islud sulijtmgit (llist. In hbios Regtim et verba dierum.
lib. iv, cap. 2) : « Indiuo-esl , inquii, quod usque ln libiumB. Palris Job.
hodie supersunt de eorum disc;puhs , qui Latinam In Parabulas , Ecclesiasten , et Canlica canli-
Grajcairque linguam scque ut propriam in qua nali n corttm.
sunt norunl. i Transeunle aiitem ad ccelestia patre u In Esaiam propbetam , Esdram quoque, el Nee-
Culliberlo, ille v>lse ipsius egregius quanloque tuiaiii.
scriptor futurus Beda ajlalis jam tunc undecim, studii In EvangeliumMarcilibros quatuor.
vero in monasterio quatuor iiabebal annos. ] In Evangehum Lucse sex.
- J3. Hic
igilur Beda in exlremo quidem mundi an- Homeliarum Ev.mgelii libros duos.
gulo vivens laluit, sedposlmortf.ni per uuhersas In Apostolum quoecunquein Opusculis S. Atigu-
nitinJi partes onmibus in libris suisvivens iunotuit. slini exposita inveni, cuncta per ordinem tran-
Li quibus lerraruoi regionuihque diversarum situs , sciibere cuiavi.
iialiiras , qualitates , subiilrter , ac si cuncla ipse In Actus apostolorum libros duos.
pcragraiset, plerumque dcscrfbit: cu'ii ab infanlia In Epistolas seplem cniouicas libros singulo«.
in monasterio nuliiius totam ibidem usque evo- In ApocalypsimS. Joannis libros tres.
cationis susediem v lam transegeril, licet quidam Item Capitula leciionum in totum Novum Testa-
eum fuKseRomoeasserete ve.inl. Ne vero quibquam mentum excepto Evangelio.
aliud quam est de illo nos dicere suspicelur, Ilem libi um Epistolarum ad diversos ,^quarum de
ipdus de semetipso dicta congruum subjungere _ sex oelaiibussoecuhuna est.
videlur. De mansionibus filiorum Israel una.
4. «Ego, inquit, Beda famulusChrisli, et presbyter Una de eo quod ait Esaias : El cluudenlur ibi in
monast ru bealorum apostolorum Petri el Pauli, caicetem, et posl dies tnultos visitabunlur.
quod est ad Wiramutha et in-Gyrvum, natus in ler- De ralione bissexli una.
rilorio ejusdem inonaster.i, cum essem annorum De seqiiinoctio juxta Anatolium una.
septem , cura propiuquorum dalus sum educandtis Item de Historiis sanctorum. Llbrum vitoeet pas-
reverendissimo abbali Benediclo , ac deinde Ceol- siouis S. Ftlicis confessorisde melrico Paulini
frido : cunctumque ex eo kmpus vilaj in ejusdem opere in prosom transluli.
monasterii habitatioife peragens, omnem meditandis Librum viloe et passionis S. Anastasii male de
Scripluris operam dedi, atque inter observantiam Grseco translatum , et pejus a qnodam irn-
disciplinse regularis et qtiolidianam cantandi in ec- peiito emendalum, prout potui ad sensum
clesia Citiamsemper aul discere , aut docere , aul correxi.
scribere dulce lubui. Nono decimo autem vilje mesc Yitam S. Patris monachi simul et antislilis Gutli-
a Indnsa parentbesi desideranlur in editis hbiis.
59 AD OPLRA M:N. BED L PROLEGOMENA. 40
bcrti el prius hcroico melro, et postmodum A lsetitia et graliarum aclione pervigil ducebat, nisi
plano sermone descripsi. quantum modieus soinnus impediret. Evigilans au-
Hisloriam abbalum monasterii liujus, m quo sulem slaiim consueta repetivit, et expansis manlbos
pernaJ pietati dcservire gaudeo, Bened.cli, Deo gralias agere non desivil. 0 vere bealus vir 1
Ceolfridi et Iluelberli in libellis duobus. Canebat sententiam beati Pauli apostoli: Hotrendum
Historiam ecclesiasticam nostroeinsuloeac gentis esl incidete in manus Dei vivetstis,„ el multa alia de
in hbris quinqtie. sancla Scriptura, quse injioslra quoque lingtia, boc
Martyrologium de natalitiis sanclorum martyrum est Anglica, ut erat doctus in noslris carminibus,
dielms, iu qtio omnes quos invenire potui non nonnulla dixit a. Cantabat ellam Anliphonas secun-
solum qua die, verum etiam quo genere ceria- dum nosliam consue.udmem b el sui, quarum una
minis, vel sub quo judice mundum vicerint, di- ett : 0 Rex glotim, Domine virtutum, qui iriumphator
ligenter-adnotare studui. Itodiesuper omnes cwlosascendisti,nedeieltnquas nos
Librum hymnorum de diverso melro werhylhmo. oiphanos, sed tnilte piomissum Patiis in nos Spitilum
Librum Epigrammatum lieroico metro sive ele- verilalis. Alleluia.Eleuni venisset adiliud verbura, tte
giaco. derelinquas nos orphanos^,prorupit in lacrymas, et
De nalura rerum et de lemporibus libros sin- B mullum flevit. Et post boram toepil repetere quse
gulo=. inchoaverat. Et nos audientes luximus cum jilo.
Item de lemporibus librum unum majorem. Altera vice legimus, altera ploravimus , imo sem-
Libruni de orthographia alphabeti ordine dislin- per eumlletu legimus. Iu tali Iselilia quinquagesima-
clum. les dies usque ad diem prjefatum deduximus, el ille
Itemlibrum demetrica arie,elhuicaddilum alium mulium gaudebat, Deoque gratias agebat, quia sic
de schematibus sive tropis libellum; hoc esl meruisset infirmari. Refeiebat, et soepe dicebat :
de liguns modisque locutionum, quibus Scrip- Flagellat Deusômnemfiliuin quem tecipil, et multa
tura sancta conlexta est. » alia de sancia Scriptura. Sententiam quoque S. Atn-
5. Gum ergo libros bos pervigili studio edidisset, brosii : Non sic vixi, ul me pudeat inler vos vivere;sed
obiil septimo Kaleiuhs Jimii in Gyrwe, ibique se- nee mori titneo, quia bonumDominum habcmus. In
pultus esl, Sed poslmulla annorum curricula ossa istis autem diebus duo opuscula mullum memoria di-
illius inde translata, et cum incorrupto sanclissimi gna, exceptis leetionibus quas accepimus ab eo, et
Pairis Culhberli corpore sunt collocata. Transiit au- cantu psalmorum, facere studebat; Evangelium scili-
tem ipsa die solemni Ascensionis dominicse. Cujus cet sancli Joannls in noslram linguani ad uliliiatem
nos transitum melius verbis ipsms scnbendum puta. C Ecclesiae convert.t, et de libris Nolarum Isidori
mus, cui ejus discipulus voeabulo Culhberlus pi se- episcopi Excepliones nuasdam, dicens: « Nolo ut
Eensfuit, ad condiscipulum laliter scribens. «-discipulimei mendacium legant, et in lioc post
« Dilectissimoin Christo collectoriCulhwino Cutli- <obitum meum sine Iructu laborenl > Cum venisset
bfrlus condiscipulus in Deo seterhamsaluiem. autem terlia feria ante Ascensionem Domini, coepit
' « Munusculum qtiod misisli lil.enter accepi, mui- vehementius segrotare in anbelitu, et modicus lu-
tumque gralanler litleras luse devotoeerudilionislegi, mor in pedibus apparuit. Tolum autem illum diem
in quibus maxime quod desiderabam, Missas \ideli- dncebai el lulariter diclabat, el nonnunquam inter alia
cel el oraliones sacrosanttas pro Deo dtlccto Patre dixit: Discitecum fe&linalione;*escioquandiusubs.i-
ac magisiro noslro Beda a vobis diligenler celebrari s'am, et si postmoJIcum toilal me Faclormeus.Nobis
reperi. Unde deleclat magis pro ejus charilale.quan- autem videbalur quod suum exitum bene sciret. Et
lum fruor ingenio, pautis sermombus dicere, quo sic noctem in gratiarum aclione pervigil duxit. Et
ordine migrant e socculo, cum eliam lioc le deside- mane illucescente, id esl quarla feria, prsecepil dilt-
ras^det poscere intellexi. Gravaius quidem esl in- genter^cribi quoecceperamus. El hoc facto, usque ad
lirmilate maxima creberritni anhelitus, sine dolore tertiam horam ambu'avimus deinde cum reliquiis
tamen, ante diem Resurreciionis dominiese, id est; D sanctoruni, ut consueluio diei illius poscebat. Unus
fere duabus hebdomadibus : et sic poclea lsetus et vero eral ex nobis cum illo, qtii dixit illi : Adhuc,
gaudens gratiasque agens omnipolenti Deo omni oie magisler dileclisstme, capilulum unum deesl, vide-
et nocte, imo horis omnibus usque ad diein Asccn- tuine tibi difficile plus le interrogaii ? At ille : Fa-
sionis dominicaj; idesl, seplimoKalendas Junii \itam cileest, inqu.t, accipe tuum calamuni et tempera,
ducebat, et nobis suis disciptdis quotidie leciiones et fesliimoter scribc. Quod ille fecit. Nona aulem
dabat, elquidquid reliqutim eral diei in jsalmmum hora d.xit niihi : c Cune velotiter, et presbyleros
decantaiione occupabal : lotam quoque noclem in jioslti monaslcrii adduc ad me, ut el ego munus-
' TNonuullosverstts Saxoidra lingua refert Sitneon fere legitur.
Dunelmensii seu Turgolus, quor. m ita senienliam 0 Hitic iua<ufetuni est, scquentem Antiplionam a
reddil: Ante necessaiiuin exitum prudentwr qiiam Beda ncn luisê tonipositam, ut pulavit condilor
oput, f etit, nemo exislil ud cogitandnm, tideticel Vilse Altwini ct abi nonnMiipost eum.
c Hoc loco m ent edi.io Simeonis Dunt-Imensis*
anlequam liinc ptoftchcatur unima, qnid botd vet mnli
cqertl, qualtlei posl exilumjudicuadu fuent. Cattlttbat Qumiumpt cnosnin nteu capsellaJiabco,id est, piperem
ettam Antipltonas, et cxl la itt llist. I)uiie'inensis otarta, el incensa. Sed vade, cunewlocier, etc.
lib. n, eaj. 43, ubi hsccepblo!a, imoluccYiia uitegie
il VITA VEN. BEDyE AB ANONYMOSCRIPTA. 4S>.
«
cula, qualia Deus donavit, illis distribuam. DivilesA Omnesautem qui videre beati Patris obitum , TIUII-
autem in hoc soeculo aurum et argentum et alia x < quam se vidisseunum aliumin tam magna devotione
sicut
quseguepreliosa student dare : ego autem cum ;atque tranquillitale vitam finissedicebant: quia
multa charitale et gaudio fralribus meis dabo quod audisti, quousque anima in corpore fuit, Gloria
Deus dederat. Et alloeulus esl unumquemque, mo- Puiri, et alia qusedam spiritualia expansis manibus
neiis et obsecrans pro eo missas celebrare el ora- Deo^vivoet vero gralias agere non cessabat. Scito
litvnes diligenter facere : quod illi libenler spopon- autem,frater charissime, quod multapossem narrare
derunt. Lugebant autem etJlebant omnes, maxime de eo; sed brevitatem sermonis inerudifio linguaa
quod dixerat, quia amplius faciem ejus in sseculo facit (b).
lioc non esseut visuri. Gaudebant auleni quia dixit:
Crystallus patnse, gregis astrum, lumen avorum,
Tempusest ut revertarad eum qui me fecit, qui Laus juris, bajuluslegis,bonorque jacet.
m'e creavil, qui me ex nihilo formavil. Multum Beda datus saeris, gravitate senex, puer annis,
tempus vixi, bene, mihi pius Judex vitam meam Devotaementis setbera lliure replet.
proevidil, tempus resolutionis mese instat, quia Discit, scrutalur divina, docet, -.medilatur: _
cupio dissolviet esse eum Ghristo. Sic et alia multa
B1 Hujus cura Deo reddere vota fuit.
locutus est in lsetitia. Diem usque ad vesperam Justitise sedes, virtutum
regia, casus
duxit, et prsefatus puer dixit: Adhue una senlen- IHecebrse,gladius lubnca carnis arans.
tia, magister dileete, non est descripta. Atille: Ense pio verbi confratrum castra luetur,
Scribe, inquit, cito. Post modicum dixit puer : Modo Ne Chrisli miles boste ruente ruat.
senlentia descripta est. At ille: Bene, inquit, veri- Non invasit eo
talem dixisti: consummatum est, accipe caput prsesenlepeuuria mentes:
Esurie lsesispascua Ioetafuit.
^meumin manus tuas, quia multum me deleetat sein Ecclesia nardus respirat odorem,
Hujus
'dere ex adverso loco saneto meo, in quo orare Et circumfusosmulcetodore bono.
solebam, ut et ego sedens Patrem meum invocaro flic dum subtrahitur csecocarbunculus orbi,
possim. Et sic in pavimento suaecasuloe(u) depan- Orbis damna ferens munere lucis eget.
tans GloriaPalri, et Filio, el Spitilui -suncto, cum
Vellere deposito superum coniilatur ovile,
Spiritum sanclum nominasset, spiritum e corpore Cui merces operis vlta beata Deus.
exhalavit ultimuio, ac sic regna migravit ad coelestia,
(a) Id est celluloe,in qua ciliciosubjectodecumbens, pericopen: Atlamen cogilo, Deo adjuvanle, ex tem-
inquit Willelinus Malmesburiensismouachus,extre-. vore pleniusde eo scribere, 'qumoculisvidt et auribus
mum spiritum egit vn Kalend. Junii, anno DCCXXXV,audivi. Sed in Annalibus proetermissisunt versus se-
infra. Certeviri piiincilicio orare solebant. EDIT.
Hic quentes.
(b) Baronius, ex pluribus mss., habet hanc
VTA BEM VENERABILIS,

„ AUCTORE ANONYMO PERVETUSTO.
<Ex^dit. Opp.V. Bedajnuper a fjiles Lond.daia.)
Inter catholicos saerse Scripturse expositores qui C delabrum Ecclesise posita omnibus qui in domo Oei
secundo post apostolos loco refulserunt mundi lumi- " sunt lucet, ut matrem Ecclesiam quse se in Christo
naria, sacrse erttditionispresbyter ac imitabilisviloe Jesu regenerans illuininaverat, ipse cooperante Dei
nionachus Beda nomen honoris excellenlis lenet et gralia scriptis illuminaret. Cum ergo lam sublimiter
locuni. Nec immerito eum intra numerura doctorum merito doclriiise cum principibus Ecclesiaruin se-
sancta admitlit Ecclesia ; quorum in sacris Scriptu- deal, et inler eos solium glorise teneat, ubique gen-
ris studium, diligentiam, intentionem imitans, dum iium cum iis clamans, et quasi tuba voeem Evan-
meditando acscribendo prosequilur, in munimen et gelii exaltans; tanta tam illustris viri claritudo quo-
decorem domus Dei magnam muneris sacri portio- dam videlur obscurari dejectionis nubilo, si unde
nem verusIsraelita obtulit. Edidit namque non pauca vel quis quoeveillius vita aut qualis ejus vitoe fuerit
in-explanalionem divinoruin eloquiorum aposlolico terminus, aures Ecclesioesilenlio proetereat, quasi
sale conditi volumina ; qusesuper inviolabilis fidei videlicet inutile quippiam vel eiiam indignum, qucd
petram solidata, porlarum infernalium nullo pole- nesciri potius expediat. Procul sit conlagium hujusee
runt impulsulabefaclari. Cujus viri ante morlem qui- suspicionis de illo vase eleclioms et organo sancti
"
dem, ulpote exlra orbem degentis in insula Oceani, Spiritus, cujus, -sicutdoetrina fides roboratur, sic et
nomen in obscuro laluit: post mortem vero Deo, j) exemplo vitsedummodoinnolescal, nihilominusfidei
ut Scriplura ait, educenle nubes ab extremo lerroe, ardentius amor inflammalur. Ab ipsis siquidem cu~
quocunque pervenit apostolorum sonus, ipse libris nabulis in domo Dominiplanlatus, graliaprovehente
euisin memoria lidelium vivit, et lucerna supra can- ut palma excrescens juslilise flores eniisit, jugites
/. PATRQL. XG. x -2 '
45 AD QPERA VEN. BEDJS PROLEGOMENA, U
annuntians miserlcordiam Dei et veritatem in psal- A dus corona coelosintravit. In cujus fratre Oswioze-
teriq decem chordaVum,cum Canlicoverborum jun- lus doinusDei exardescens, quidquid zizaniorumper
gens citharam opefum bonorum. Quippe ititer san- erroneos et schismaticos super bonum semen E.vaja-
ctos et a sanctis sub monasterialibusdisciplinis enu- gelii inimicus superseminaverat^ catliolieseveritatis
tritus, et litleris liberalifer inslitiitus, sanctus cum falce prsecisum, de regoo suo funditus eradicatum
sauciis et innocens cuminnocenlibus peragens1cur- propulit. Taceo filii ejus Egfridiindustriain; prsefer-
sum setatis insistebat conamine tolo immaculalui» eo consilium ct lavorem conslruendis per loGare-
se custodire ab hoc saeculo. Cujus rei fidem factura gni sui monasteriis impensum. Piissimum eum ac
jndubiam, tam sua de se quam aliorum scripta quia Deo dilectum scripta fide digna leslantur, Ut alia
de diversis collegimus, quasi CoHeclisin unam eor- prajtermittam, hoc vel maximurn ejus laudes oecu-
poris compagem hinc inde membrorum parliculis, mulal quod virum \irtutis et angelicum conversa=
perfectum in Chrislo virum describendo compinxi,- tJonebealum Cutlibertumpromoveri ia episcopatuin
mus. Scriptorum ifaniqueseries, quse per v.olumina feGerat
diversorum sparsim interrupta memorabilis viri no- Felicem et non immerito beatum dixerim illius
liliam legenti proeeiderat, conlinuala sieut gestorum per id tempus provmcioe>statum, cui sacerdotum
ordo expelit, ejus agnitionem digestselectionis effl- B quoque in Chrislo et Ecclesia sublimium vita et
cacia expressius informat. Et certe hujus negolii doclrina magno ofnamenlo fuere ac munimini.Kam
difficultas quam quideni peritorum strenua sedulilas prselermissishis"quos ante vel' post regio ipsa exi-
facile admittit, nostras qui nec verbo nec scienlia misesanclitalis liabuerat proesules, magnificos suae
aliquid digne valemus,vires transcendit. Yerumquia illuminationiset salutis patres, Wilffidum dico, Ea-
«rnnia possibiha credenli, non deficiemnsverbo qui lam, Cuthbertum, Joannem, excoluit contempora-
ciedimus in verbum, Ghristumdico Dei virtiutemef neos, prajclarosutique et incomparabilismerili pon-
Dei sapienliam; quem ut nostri op"eris^t sermonis tiflces. Sub his geminis reipublicfeel Ecclesiserecto-
principium habe'fe iiiereamur et finem, ejus mise- ribus cum sacrosanetoe religionis in dies ferveret
ricordia quidquid vel dicturi sumus vel1 facturi, studium, ecclesiseubiqae licenter eonstruebantur et
et aspirando prSevenire, et adjuvando prosequi monasteria, ih quibus adunali cives futttfi saneto-
dignetur. rum et domesfici Dei, ftt spirilualitef-in carne vive-
Jncipit vita VenerabilisBedm presbyteriet Girwensis rent, sua pariter et seipsos abnegantes crucem Sal-
monacld, vatoris sua conversatione porlarunt, totosque sese
Humanoesalutis auclfjre'Ghristo Jesu in raessem ^ per superni ainoris igiiem.in.holoeauslsiun suayissimi
«rediturse multitudinis miltente op'efarios sanolfie odoris Domino concremarunC
proedicalionis,jamque per mundum universum omni Inter istos in militiam Christi conjuratos contra
<2Lealurseco_ruscante Evangelii gralia, provincia quo- mundum el mundi principem dimicantes, conspicuis
que Norlhanhumbrorum quanquam extremo pene valde in Chfisto actitius eminebat abbas Benedictus,
situ ab orbe seclusa divina) Sgnilionisparticeps, ia eam nimirum quam indicio prsetenderat nominis,
Irigida plaga Aquilonis sacro incanduit igne Salva- consetutus a DominOgratiam benedictionis.Ut enim
toris. Ignem namque sancti Spiritus venit Dominus quandoquein gaudiumDomiui sui intraturus credita
millere in terram ; et quia non est qui se abscondat sibi talenta muliiplicai'et, duo quidem monasteria
a calore ejus, eliam exlrema nationum penetrans, qusetamen indissolubili pacis et eharitalis vinculo
flammas suoedilectionisoperatur in cordibushuma- unum essent condidit; quorum alterum ad oslium
nis, ul a vetuslate vitoediscedentes, nova in Christo Wifi flutninisin beati prineipis apostelorum Petri,
iiant crealura. Deniquepercepta fide, ex infidebbus alterum iu Girvum in>honorem doctoris genlium
qui juxla Scripturam sunt lalera illius apostatici Pauli, feGitordinari Quid ptara ? Beati palriarchse
Aquilonis, fundalur ibi civitas magriiRegis, qusein Abraham exemplo, exeuntes de terra et de cogna-
laudem sui fundatoris gratulabunda curri"exsulla- 0 lionfeveteiis et mundialis vilse fiiii Dei qui erant
lione universseterrse proclamat: Magnus Dominus dispersi. plures ibidem Gongreganturin unum, et
et laudabilisnimisin civitate Dei nostri. Ut enim a evangelicteperfectionis turrim vita sua sedificaturi,
summis inGeperim,ipsi eliam ipsius provincisereges reiionlialis omnibus, voluntarii pauperes paupercm
agnito Creatore eo verius regnabant, quo regi soecu- sdcutl sunt Chrislum. Ita ffequens et nobile mona-
loruin Christo devotius servire gaudebant, civesque chorum examenbrevi utrobique coaluit, ubi jucun-
futuri coslesiis Jerusalem publicse administrationis dam Illius beatse socielatis dulcedineni quam psal-
lolerando sarcinas in sola angaria servierunl Baby- ' mus pronuntiat, experimenlo didieil, scilicet quam
lonise. Testalur hoc fervens in Edwino rege et pia bonurri sit et quam jucundiun liabitare fratres in
in religioiiemdevotio; testatur hoc et inexpugnabi- uriimi.
vlis in 'Oswaldofideiconslanlia, qui cum non gloria- Religiosa etiam parentum cura bonoe spei suas
retur nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, in soboles Deonutnendas commendavitBenediclo, ut
cruce de sanctsecrucis inimicis victor triumphavit, saerosancljs inslilulionjbus informatseoblivisceren-
opibusque'regni in subsidia pauperum distribulis." lur populi sui et domus pafris sui: sicque ciim ia
dupUcimisetricordiae videlicet et martyrii glorifican- tenero hostia viva, saneta, Deo placens, exhiberen-
45 VITA VEN. BEDiEAB ANONVMO SCRIPTA. U
ttir, ante spirirai servire inciperent, quam ea quseAi bas ubique prsesentemaffirmat, ciijus omnipotenlia
sunt carnis et sanguinis scire potuissent. Horum ubi voluerit suseinspirationisgratiam pr.eslat". Quo,
unus imo prse aliis solus bonse indobs infantulus inquitj ibo a spirilu too, eXquo a facie tua fij>
Bedajam septennis memorato sanctilatis viro, ut giam ?
ministerio soliusT)ivhiilalisadaptetui>,a parent.bus i Dixerim ergb breviterj quortfm ministerio iii hafcc
in monasterium traditur. Erat autem territorii Gir^ extrema Oeeani liDtorasuoe bonitatis divitias sancti
vtensis-haud grandi oriundus vicolo, quem non Spiritus afflaveritaura : ut ubi nihil aliud quani bar-
longeirfde lapsurus in Oeeanum perpete profundo' barum frendere noverant, ibi iflirabilia testimonia
amnis Tina praterfluit. Dohiiniperscrulantes, in laiiiis suis oninia judicia oris
NatMtatis vero ipsius annus, ut clironicastippu'- Deipronuntiarenl. Vir vit» venerabilis»de quo supra
tatione eulligitur, incarnali Verbi sexceniesinnis dietumestgratia Benedicluset_nomiiie,curiiecclesiife
septuagesimussepliniusanvenilur; qui imperii regis suae impiger provisor crebro recurreret Roniam j.
Transbunibranaegentis Egfridi habetur seplimtis, a quinquieseiiim iHuepro monasteriiutilitate peregri*
prsedicloautem incepto beati Petri monasterio quar- natus est; inler plurima qusc in decoremdomus Dei
tus. Etin hoc quidem primum, postmodum vero in ornariienla attulerat, eliamUbroruDiinnumerabilem,-
monasterio apostoli Pauli selas infanlilis snb disci- E[}ut legitur, omnis generiscopiamdomumcomportavit.
pliusefrenis educatur, atque exemplo beali quon- Quidquidenimutilitatisecclesiasticseac decorisAngli4
dam Samnelis aceomniodatus Domino, in templo sibi minus proeslilit,id Galliavel Roma aut sponte ab
Dei puer conversatur ut in aure cordis sibi revelata amicis dandum, aut placilO'pretio comparandumpio
quandoquepopulis_sermonum Dei manifestetarcana. negotialoii oblulit. Siquidem et gloriosorumaposlo-
Verum ut hoc setalisprocessu posset, ne sludii libe- licsesedespoiuificumVitaliaidetposleaAgathonisnort
ralis cui deditus erat, parva vel uulla in puero esset minimam in monaslerii quod exstruxerat muniuien-
efficacia, etiam in illam setatemex vi naturalis in- tum et magnificoseeclesisecultus expertus est muni-
genii magna Deo auctore scintillavil intelligentia. ficentiam.Qui etiam,jubenlepapa Yilaliano, Theodo-
Poslquam vero adepta liberalium artium scientia, ruui archiepiscopum et ejus collegam Hadrianum
usu exercitii aliioribas Gapieudisingenium expolie- abbalem Britannias perduxit, viros certe aposlolicos
ral, eliam profunda sanctarum Scripturarum pene- valdeque idoneos \erbi Dei ministros, utpote utrius-
Iranda ingredi contendit, hisque inlelligendisquid- que, soecularisscilicet et ecclesiasticsephilosophiai
quid viriumbabuerat Insumit,, desiderio ac labore scientiasufficienterinslructosethocin ulraquelingua,
preces adjungensPsalmistseprecibus, Revela, inquit, Grajca videlicet et Latina. Qui, peragrala insula tota,
oculosmeos , et eonsiderabomirabilia de lege tua. ((j quaquaversumAnglorumgentes morabanlur, congre--
El quoniamposlulavil in_fide, nihil hsesitans,daiur gantes discipnlorumcalervas, scientioesalutaris quo-
ei a patre lumjnum datum optimum et donum per- iidiefluminairrigandis eorumcordibusemanabani,ita
feelum sapientioe,non autem sapienlisehujus sseculi ut etiam metricseartis , astronomise et arilhmelicaj
quse destruitur, sed quam Apostolus prsedicat Dei ecclesiaslieoedisciplinaminter sacrorum apicuni vo?
gapienliamin mysteriis absconditam. Accepit nam- Iumina suis auditoribus contraderent. El quiGunque
que in sludium contiuucein lege Domini meditatio- ieclionibussacris erudiri cuperenl, haberentiflprGn>
nis, vigilanlemoculum perspicacissimisensus; cui plu magistros qui docerent. Indicio est quod post il-
cjim sacror.umvoluminura eopia, magistrorumquo- ios mulli dju supererant de eorum discipulis, qui
que accessit probata in litteris ecclesiaslicis sedula Lalinam Groecamquelinguam oeque ut propriam.'in
set frequens diligentia. Ita illis in spem boni fructus qua nati sunt iioverant. Hsecpaucisdicta sint, ne per
plantantibus atque riganlibus memorabilisviri ado- extremas mundi latebras in uoslro theologo Beda
lescentiaexcohlur. Deo aulem incrementum dante incredibilisvideatur Scripturarum scientiai,cui insti-
oliva fructiferain domo Dei, id est Eedesia, prsepa- luendo cceleslis magislerii provjdenlia et librorum
ratur. sacrorum contraxerat sufficientiam,et insigniumin
Sed isla forsan aliquis non facile cr.edens segreD S omni scienlia magistroruminduslriam.Per id quippe
admittit, quoniam, ut etiam auctor eloquentisesoe- lemporis quo prsediotisdoctoribus et eorum posl il-
cularis testatur, quoequisque sibi factu facilia putat, los discipulis Anglorum ecclesias perlustranlibus,
»quo animo accipit: supra ea veluti ficla pro falsis utriusque Iitteraturoefloruerantstudia, docibilisado-
dueit. Quis eniin non obstupescal, vel eiiam supra lescens in amorem transfusus scientiarum, acriler
fidem esse argual, tanta in exlremo rnundi angulo eisdem studiis Insudansexercebalur. CumqueLatinse
doaorum spiritualium exuberare cbarismata; ul ibi aequeut vernaculoelinguoein qua nalus esl percepis-
eacroeScriptursenonmode legerenlur, verum etiam sel notitiam, Grsecsequoque non parva ex parte
earum mysteria per mundi latitudinem indediffun- altigil scientiam. Prseterea et archicantatorem saiir-
denda explanarentur? Ubi elsi noinen Christiaudi- claj Romane EcclesioeJoannem abbatem, tam ille
tum non fuisset, profeclo mirandumnon esset, quo, quam ecclesia aposlolonimin qua eonversatusest Ie-
ut poetice loquar, Boreas penna deficienle venit. gendi el modulandi piwceptoreni habuit, ad hoc
Sed hihc dubitanti salisfecerit pietas fidei, qusespi- jpsum ab Agathone papa impelrante Benediclo ac
rilus onmipoienlis majestatem nullis spaliis Iocali- ducente illuc directum. Sed et monachumquemdam
bus distunlam, niillis angustiis inclusam. sed omni- sub magislerio aniislitis Ceaddse,viri revera saneti
47 AD OPERA YEN. BED^l PROLEGOMENA. «&
et sacns ScripturiSsufficienter instructi educatum, A J cedit, ubi dum saeraroenlorumoeculla rimaitur,cum
vocabulo Tunbertum, suum in sacris paginis ipse Moysequodammodo in nubem et caliginemingredi-
testalur eruditorem. Habuit et alios complures in tur. Ejus scilicet Moysisvultus claritalem, quam in
calle Sefipturarum proevios,quippe qui inter sexcen- intelleclu legis Israel carnalis respicere non potuit,
tos sanctoemonachilis militisecommilitones degens nosler spiritualis Israelita, ablato quod super inlide-
(hunc enim numerumfralrum Iegitur habuissesupra- lium cor posilum esl, velamine ignoranlise, intelle-
diclum apostolorum Petri el Pauli monasterium), in ctuali oculoIibere atlendit. Ubienim spiritus Domini,
singulis semulabalur charismata meliora; ut quod ibi libertas inlelligentise.Quam cum m lege perfectse
quisque illorum spiritualis scienlia accepisset, ille libertatis perspexit, sermo ejus et doctrina secundum
tolum ex singulis perdiscendo combiberel, qua- Apostolumerat non in doctishumansesapienlioe\ cr-
tenus inebriaretur .ab ubertate domus Dei, el tor- bis, sed in verbis fidei spiritualibusspiritualia com-
rente voluptatis suse potaret eum Dominus. Sic- parans, ut al. ssus Yeteris Teslamenti abyssumin-
que prudentissima Ecclesise apes gratse Deo dul- vocet evangelicam in voce cataractarum, id est iu
cedinis avida,' agri pleni quem benedixit Dominus voce propbelarum et apostolorurn.
hinc-etinde llosculoscollegit, quibus arlificio sapien- Cum igitur tam sublimiler Dei in eo gratia emine-
tise quasi mellificans, eloquia super mel et favum B ] ret, nomen viri celebris circumquaquefama ferebat,
dulcia componeret. In hsee sacrosanetsephilosophise quseilliusin Scripturis exeellentiamEcclesiseauribus
Sludia flagranti, cum incremento annorum crevitet infundebat. Videres ilhco reginseSabsemultis inesse
gralia spiritualium donorum, ut cum spirilu sapien- studium, qusevenit a finibusterrseaudire sapientiam
tia>et intellectus aceiperet eliam spirilum timoris Salomonis, quia veri Salomonis, id est noslri
pacifici
Domini, quo casligans corpus suum et in servitutem qui fecit utraque unum, per interpretem suum audi-
redigens, stiret secundum Apostolum vas suum turi sapienliamplurimi etiam delonginquo confluxe-
possidere in sanclificatione et honore. runt. Hi individua ei cohabitatione adhoerentes,au-
Unde nonum decimumsetatisadhuc agens annum, thenlicum observant magistrum; alii qui prsesentes
quasi de cseleristribubus electus in ministeria sacro- esse nequibant, direclis epistolis qusesliones_super
rum sacer assumitur Ieviles; ut ministrans altari capitula Scripturarum nodosas enodari, et obscuras
Domini, Dominummeum cum veris veri sancluarii sibi exposlulant dilueidari. Integros eliam quosdam
levitis sorlem haberet et partem hsereditatis,quam divinspauctoritatis libros nonnullis petenlibusPatrum
cum Psalmista desiderandosuspirans et suspirando persequensvesligia dum planius tractando disseruit,
clamans; Dominus, inquit, pars hoereditatismese, fa vertice, ut aiunt, usque ad extremum unguemexpo-
spes mea et porlio mea in terra vivenlium. ltaque C * suit. Unde et inter alia et in EvangeliumLucse sex
diacouussolenniter Evangeliumlegebal; atque ut explanalionis libros luculenter edidit, postulalus a
evangelicseIeclioni congrueret, evangelicis institutis reverendissimoHagulstadensi episcopo Acca, cujus
•vitam informabat, succincluslumbos mentis et eal- exhorlaloria in hoc opus ad eum epistola ita incipit:
ceatus pedes in proeparalioneEvangelii pacis. Jam ( Ssepequidemtuaj sanclsefralernitati et absens scri-
Yerotricenarius efficacitertheorise studiis vir beatus Iiendo et prsesenscolloquendo suggessi, ut posl Ex-
insistebat, cum ecce gradu alliori sacris altaribus positionem Actuum apostolortim, in Evangelium
«dmovetur, ubi cum sacrifieio spiritus contribulati quoque Lucsescribere digneris. Quod ipse haclenus
et cordis contrili Filius Patri hoslia placalionis quo- -verecunda excusalione diflerre quam facere ma-
lidie et reconciliationis immolatur. A quo videlicet luisli. » Et in processu epistolse: < Beatum Lucam
suscepti presbyteratus tempore in Scripturarum sa- luculento sermone expone. Et quia sanctus Ambro^
crarum explanalionemingenui sui laxal acumina; plu- sius qusedam indiscussa prseteriit, quoe illa quasi
resque catholiccelibros eruditionis conficiens, quid- sumimseeruditionisviro plana nec qusesitudigna vi-
quid eatenusdiscendo,legendo etmedilandomundum debantur, lioec-quoque perspeclis aliorum Palrum
scilicet animal ruminaverat, totum in divinosusus. opusculis, diligentiustuis vel eorumxliclis explanare
scribendo ac docendo eructuat. Crescit quolidie inLD " curato. Credoeliam tuo vigilantissimostudio, qui in
myslicos inlellecius proficiens, in lantum ul et ipsos lege Domini medilandodies noctesque ducis pervi-
quos in Scriplurarum semitas babuerat duces, ple- gilcs, nonnullis in locis quoe ab eis inlermissa sunt
rosque in intelligentisealtioris abyssum, gratia ma- quid sentiri debeat auclor lueis aperiat. Justum nam-
-gistranle, duceret ipse perilior. Ita patefaclis niyste- que satis est, et supernoepielalis atque sequitalismo-
riorum penetralibus, mundi cordis oculo speculatur deramini conveniens, Tit qui, neglectis ad integrum
sancla sanetoium, illo nimirum in quo sunt omnes^ mundi negoliis, seternumverumquesapientiseIumen
ihesauri sapienliseet scientiseabsconditi incerta et indefessa mente persequeris, ethic fractum inlelli-
oceulta sapienliae suse ei manifeslanie; ut Tidelicett gentisepurioris assequaris, et in fuluro ipsumin quo
quod in lenebris didicerat, diceret in lumine, et quodj sunt omnesthesauri sapientise et scientise abscon-
in aure audierat, prsedicarel per tecta ecclesise. _" diti, regem in deeore suo mundo eorde conlemple-
Cujus secundumPsalmistam ignitum eloquium veris. > His verbis vir sanctus ut sanelitatem nobis
Iiementerquia stiblimilerinlelligere appetit, quasi ad1 venerandi doctoris innueret, eum et amundi oecu-
raoiitem igneum in quo lex digito Dei scripta est ac- palionibus liberum, at in conlemplatiooeyerseseter-
39 VITA VEN. BED.E AB ANONYMOSCRIPTA. , 56
nseque sapientise negotiosis semper otiis indicat A aliis sedulus aderat: « Quotidie, > inquit, t nobis di-
dedilum. '
scipulis_suisScripturas sacras legebat, et earum my-
Denique, ut ct ipse de se Beda scribit, cunclumi sticos sensus pandebat. Postlectionem aulem quantum
tempus vitse in seepe dicti beatorum apostoIorumJPe- diurni temporis superfuil, psallens spiritu psallens et
iri et Pauli monasterii habitatione peragens, omnem, mente transegil. Beali quippe David magislerio edo-
- ut jam superiora demonstrant, meditandis Scripturis clus laudans invocabal Dominum, ut ab inimicis suis
operam dedit, atque inter observantiam disciplinse salvus fieretj quia prope est Dominus omnibus invo-
regularis et quolidianam cantandi in ecclesise curam, cantibus eum in veritate, ut voluntatem timenlium
semper aut discere, aut docere aut scribere dulce se faciat, et deprecalionem eorum exaudiat, et salvos
habuit. Summo ilaque studio Iibris «uis irreprehen- faciat illos. Jam multo ante sua opuscula graudi slu-
sibili per viginti novem annos opere confeclis, san- dio emendaverat; nunc quoque lasso licet anhelilu
ctse conversalionis et pii in Ecclesia laboris proemio indeficienter deficeret quoedam quidem minima quas
donandus, ingemiscit gravatusin corpore, morlis hu- majorum fuerant occupatione neglecla ssepiusemeu-
jus, cupiensut, domosuse terrense inhabitationis dis- dando eadem repetebat, ut cum amodo requiescens
soluta, oedifieationem ex Deo domum non manur a laboribus suis in pace factus fuerit locus ejus, et
ftctam seternam mererelur habere-in ccelis. Unde in B in Sion habilatio illius, ejus non solum non senteu-
seternam sui lnemoriam proenotalis omnibus suorum tia ecclesiasticum-lectorem offendal, sed nec oralio
quos confecerat nominibus librorum, cum jani depo- aut hiulca vocalibus, aut aspera consouantibus
silio labernaculi »ui immineret, incredibilis ardore docibilem grammaticum moveat. Quamvis enim,'ut
desiderii anhelans ad fontem aquje salientis in vitam ait quidam, elegans sit exercitatumque ingenium, et
aiternam, hancoraliunculamsubegit • longo usu trita currat oratio, tamen nisi auctoris
« Te, i inquit, n deprecor, bone Jesu, ut cui pro- manu curata fuerit et expolita, redolet sordes negli- "
pilius donasti verba-tuse scienlise dulciter haurire, genlioe.
<Ionesetiam benignus aliquando ad te fontem omnis Iuter hsec doctor memorabilis vehementioribus
scienlise pervenire, et parere semper ante faciem suspiriis concutitur; jamque beate post mortem vi-
luam. > cturus, in debitum mortis spiritu coarctante acriler
-IKCIPITLIBELLUS SECONDOS. urgetur, Iethali quodam lumore inferiora corporis
Ila venerabilis viri Deum suspirans anima, sancli jam occupante. Oui ulique palmes in vite Christo
amoris igne liquefacta concupivit, et defecit in atria maneas licet jam fructificasset suavitatem odoris,
Domini, -ul videns Deum deorum in Sion, evacualo tamen hunc ut salutiferi fruclus plus afferat, aerius
quod ex parle est, id quod perfectum est apprelien- C flagellando Deus agiicola expurgat. Ne\ero contra
dat, quodquehic per-speculum in senigmata viderat, voluutatem Domini sui murmurando in faciem Deo
ibi faeie ad faciem videat. Aderat propitia Dhinitas benedicat, ex propitiatorio divini serinonis sententias
votis et vocibussupplicis servi, eumqtie in misericor- consulit in argumentum spei et 'exsullalionis, nt
dia et in miseralionibus coronandum, nemacula in il- illam : « Fili, noli esse pusillanimis in disciplina Dei,
lo vel ruga resideret peccati, disciplinis pisecasliga- neque deficies correplus ab illo. Quem enim diligit
tionis voluil expurgari, ut camino diulinoeinfirmila- Dominus, corripit ; flagellat omnem iilium quem.
tis auro purior purissimo in coelestisJerusalem quse Tecipit. Nullus est enim, > inquit Apostolus, «lilius»
ajdilicalur ut civitas rulilus"coruscaret ornamento. qui cum peccaverit, non flagellelur a patre. > Et ile-
Denique repente corripitur angusti pectoris gravi rum de ipsis in regnum Dei proedeslinatis : « Qui
incommodo, ul difucili arleriarum meatu vox ei ad- -proprio, > inquit, « filio non pepercit, sed pro nobis
moduin tenuis spiritu coarGtaretur anbelo. Qua pene omnibus tradidit lllum, quomodo non et cum illo
intercepli anhelitus moleslia multis, id est quinqua- omnia nobis donabit? > Cum boec, ait, promissio
ginta fere tribus diebus, laboravit; sed ut virtus in complebitur, quid erimus, quales erimus, quse bona
inhrmilate perficeretur, libenter cuni Apostolo in inin illo regno accepluri sumus, quandoquidem Christo
firmilalibus gloriabatur. Nam nisi quando lassiludo D . morienle pro nobis lale jam pignus-accepimus. At
paulisper in somnum eonipulit, eum nec sol per diem contra nihil repulabat infeliciusfelicilate peecanlium
nee luna perjioctem a Dei laudibus cessantem vidit, qui ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferua
ul el tum super lectum doloris in voces erumperet descendunt, qui in laborehornlnum non sunt, et cuni
exsultalionis et confessionis : Conhtebor tibi, Doini- liominibus non llagellantur, ut in setcrnum cuni doe-
ne, ait,indirectione cordis mei, qui castigans castigas jnonibus puniantur. Nimirum tales divina seventas
me ut morti non tradas me, ut ingiessus portas jusli- quia alto justoque judicio reprobal, in desideria cor-
tisecum beatis qui habilant in domolua in sseculasse- dis illorum sine obstaculo laxat. In quos in personam
culoruin merear laudare te. Salutaris quoque doctrina perditse ac desperalse Jerusalem illa metuenda a,
videlicetfluminisimpetus qui lsetificarecivilatem Dei, Deo deserente proferlur seiitentia : Jam non irascar
hoc est sauctam Ecclesiam, consuevit, nec tunc ta- libi, zelus meus recessit a te. Quos aulem pradesti-
inetsi langueret lab illius ore scilicel aquse vivseiis- navit vasa misericordise, visitat in virga iniquilates i
tula protluere -deslitit. eorum et in verberibus peccata eorum, quibus prse-
Te=tatur hocscribens adcondiscipulum Cuthwinum destinatse hsereditalis conteret bonum, curn dede-
£utbbertus, qui magislro scgrotanti et morienli cum rit, ut ait Scripturaj dilectis suis sorouum, 'IJud
fci AD OPERA YEN. BED^G PROLEGOMENA. g-2
•quoque beati Anibrosli dictum : <INonsic, > inquit, Aangelum pacis, cujus circumseptus 4utela mon coa-
« \3xi, ut me pudeal inler vos vixisse, sed nec mori fundar cum loquar inimieis meis in porta. Plane
"timeo.i Brevis quidem laus, sed viro perfectse con- cupio dissolvi et esse cum Christo, cujus tnorte per-
versalionls sufficiens. Nec arrogantise debet ascribi, empta, de aiorle ad vitam me transilurum confido.
rjtiod imltabile omriibusde se ul glorificarent Patrem Si qaid autem wbis laboravi, «i qaaniuhimcunque
iro5,lrumqui in coelisest, audientium protulit utilitaii. Eeclesisefrucificavi, Id ibeneficii quseso msfairepen-
Et hoc sub extremi pene spirilus articulo, quando •dalis,ui abi post mortem mei memineritis, ubi quolidie
11 laus virtutis -eor "laudaliin superbiam non extollit, cChristusesl sacerdos etsacrificium placalionis.» Non
ct audientes ad virtulis studium «o \ehementius ae- «e poterat ulterius cohibere a lacrymis pietas raota f>a
cendit, quo carriis condiiio ipsaro mortis necessita- lerui pectoris, quas quidem hinc gaudii, Hiine ma-
tem oculis opponit. Unde et Aposlolus>(quiante di- -gniludo elicuit jnoaroris. Gaudebant oamque quod
ixerat: Ego sum minimus aposlolorum, quinon sum Jiunc jam coelis inferBndum enutriemnt; dolebant
dignus yocari apostolus, quoniam persecutus sum quodinillolunien Ecelesiseamissuri erant, Sed quia
EeclesiamTiei} dum-tenipus«useresolutionis instaret, fides non aliquando sentit quamcunque Jacturam,
se quidem sed in ©omino laudans, ul qui glorialur in illius non est plangenda amissio, sed iCtnn Deo cui
Domino glorietur, bonum, inquit, certameu certavi, B " iomniavivjini congaudenda eohabiialio,
cursum consummavi, fidem servavi, de csetero repo- Interea cum horam jnortjs imo ingressunj viloe
•sita-est mihi corona juslifiaj. pepennis Isetus exspectarct, quiddam de Seripturis
His et Iiorum similibus Scriplurarum testimoniis, reslabat, super quo discipulis magistri senfentiam
sese in iiifirmitatibus.quodammodoeffeeerat alienum .audire necesse fuerat. Qqa pemepfe ?.b illo aique
-doloris, quippe lacrymis totius amoris Inspirans ma1- descripta, dicente scriptore Qo)isumtiialumest, iile
gnam illam raultitudinem mx, Domtae, dulcedinis, idlarior verbo consummationis aggasjdens, t Bene, J
quam abscondisli timentibus te, perfecisti autem eis .ait,» ac veredixisti; eonsunynalum esl. i Nee mora,
qui sperant in te. "Goepitinterea annuus ordo tem- Jubet sese inpavimenturocasuloejiqiiascriberejîcta-
porum diem revolvefe EcdlesiSe-festivum,quo Dei re, legere ac docere consueverat, deponi, ubi ereeto
T.tlius in alta coelorum potenler asoendens captivita- paululum capite manibus suorum supinalur, ut e,
"tem tiostfam sua duxit viriule eaptivam; diem, in- regione oralorii quo solitus fueralêcrelius orare,
'quam, BedoeexoplaWlein,qtii ei 'iranseunlis diei ler- cujus etiain nunc intuitu dcleetabatur, adoraret ad
minum, et permanentis in sajculum sseculiprseheret templum sanclum luuro, et «onfiteretur nomini tuo3
initium. Unde Ule v!l tsidebalur, prsescius Jiorse sui Domine, Taliter se proeparaos ad iter cceieste atque
"G
'exittis, pridie quam transiret, discipulosprope adesse'' ad Deuui fonlem yiyum siliens pervpnire :«Tibi,»
mandat, ut -quidquid dubii adhuc animis liesedisset, inquit, « Domine^ 4ixit tCor ®wn, qusesivj yjillura
Iiaud "segniter ab HIo peitquiranf, et perquisita jie tiuHni)Donsijie, requiram, ne .ayertas iaciem tuam a
oblivio deleat, 'litteris iradanL 3?Uitaque mixla fle- me, in quam concupiscimt angeli prospieere. >
-tibus inlerrogalio discenlium, amo prsepediuntur sin- Jam inslabat dies memoratseôlemnitaiis festivjus?
ûllibus voces discere cupientiunu Dumque sese do- quo scilieet in icoelnmut iljuc suorum membra fide-
lor immoderatus nec lacfymis satiat, in ipso anealu lium sequerentur, caput nostruni prjncipiumque prsc-
•faueiumpr-ogredi spirittim fioarclat. Nee immerito'4 •cessi!; cum vir ieatus Jesnin a quasi jam ascenden-
talis -eiiira magistri -amissiOj«rifceis >parisrnagisterii tem intuerelur tofus «equi suspirat, jam spirilu in
'seterna destitutio. mianibus auhelanie, «xpansis ,manibusin laudem as-
Prope autem deinde ad exilum derotasfratrum cir- xensionis «jusdem Jesji Glirisli mos et ipse ascensu-
lcumslat corona, quos iiorlalur vt, eorum quse reiro JUS exclamat: .<0 rex .gloriaj, Domine virtutum,
ioblilf, et iu ea quse sunt priora -se extendenles, ipal- .qui triumphalor hodie ûper omnes ccelosasceudisti;
^niam «supewsevocationis Dei assequanlur : memine- îe derelioquas -nos -orphanos, êd mHte promissum
^rinlque «xemplo Josepli jEgyptisedominoe,videlicet Patrisin nos, Spiritum verilalis. Alieluia, > Adjun-
raundiali concupiscenlise pailiuro, id esl retinacula*^ jclaquelaudesanclijeelindividuseTrinitaijs1:gloriaPatH
*rerum EseculariumTelinquenda; ul,cum ejus obscenos et Frlio <et^Spiritui sancto cum nominatione sancti
Jamplexus fugiendo ^vincant, redacta in servitutem. Spiritussjusspiritus carne solvitur, moxque beaiifico
«arne peccati, regnutniÊgypli,hoc«st vitiorum, sibi ^pirituum sanctorum comitatu coelis invebitur; ubi
"subjaeianl, Docet eos non posse aliler dare experi- Jerusalero cojlesti Jiynmidicos admiscens concenfusj
snentum Chrisli in se iiabitantis, nisiperspirilum Jlegem sseculorum Deum sabaoth unma snbstantia-
•sanctseâcindividusc chaiilalis. Utqui communione liter trimim perônaliter perpelup ,coJlaudatJjeatus.
«oelestis panis 'umim Christi corpus efficiunlur, ab Taliter Ecclesioe jijolumna et doctore Venerabili
unitate4psiuscorporis<spiriludissensionis -non sepa- Ceda viam Patrum ingresso, jiietas fratr,um devoja
Tentur, 'Et, «Oh!»inqult, < cliarissimi, quoniam tem- iletu miseralajcasum condjtionis, gaudiuni .lestata gpc
pus BSt persolvendi -debitani «onditioni, rogo vos, resurreclionis, resonajitibus Mnc ande!ps.ahnis«xse-
T-ogate 'Patreni 'Dominiinoslri Jesu Ghrisli, Patrem quias rite celebravi^ûiquealumnjparit^r^tdocioris
•miser.icor.diarum,utpersum -iu quo^princeps mundi corpus solernniter sepulturoe cpntradidjt. -Gujtis iu
uujus .nihfi invenit, in «ooursum -salutis mibi dirigat jseterna pace dormitio .exstitit xe^gnaiite.Ceolwulfo
*>Jesum oro ibidem lect. vulg. exhibet Hls. Mus. B Srjl., quem totum cumitextu Sinith. contulL -,
55 VEN. BEDJ! VITA A TURGOTO, . S4
auno incarnationis dominicos fieplipgentesimo trice- A: fundata est Ecclesia Christi et instituta : quse hodie^
simo quinlo, selatisvero suoe quinquagesimo nono, que,in fide eaiholica vivit et exsultat, auctore'ac gu-
qui est annus centesimus primus ex quo perelaTissi- befnatore t)eo Dei"Filio Domino 3esu Christo, queiu
mos et sanctissimos regem et pontificem, Oswaldum cum Patre et Spiritu sanclo yiventem et regnahteni
'dico et Aidanum in provincia Berniciorum primum pef ssecula oriinisspiritus laudat et adorat Dorninum,
ÊOTRABILIS BEDM VITA

rANONXMOAUGTORE,
(Ex (Jil. edjj,)
Seda presbyfer, Ghristi famulus, natione Anglicus, B pervenisset, discipulus el suadere ccepit quod ma-
apud eeclesiam sive monasterium apostolorum Petri gnus esset ibi populus congregatus qui summa affec-
jet Pauli, quse in civitate Cantise in Anglia constructa tione el silentio ipsius prsedicationem exspeclabant.
ferventi spiritu elegantissimuia
est3 claruit tempore Justiniani secundi: hic a se- Cumque sanctus
et conclusisset Per omnia smcula
ptennio sub Benedicto ipsius mpnaslerii abbate, et sennonem fecisset,
post sub Ceolfrido, in divinis eloquiis appnme eru- smculorum, Iapides responderunt : Amen, Venerabi-
diins, divino studio operam proebens, sacris iitteris lis Presbijler. Secundo, quia dum alius discipuIiiS
plenius imbutus4sapientia et viloesanclitate 0dmi- ejus, ipso defunGto, titulum sepulero facere dispo-
randa profecit. Anno autem oetatis suse 24, diacona- suisset, unico carmine Leonino sic incipiens : Hae
lum, et 50 presbyteratum a Joanneepiscopo suscepit, sunt in fossa,et vellet finire Bedsesancti vel presby-
inde usque ad annos 70 vjlsesusescripturis et divi- terj ossa, nec metrum star.e posset, et nullum aliud
nsesapientise opusculis aotendens, jmulta pectoris sui vocabulum eidein occurreret, attsediaius tandeiu
•\iris scholasticis contulit monumenta. Nam xxxvi ivit dormitum. Et ecce mane in lumulo mauibus au-
voloniina edidit, quae IQ xxXvin Iibros divisit. Diem gelicis reperit sculptum:
autem obitussuiper septemprseGedentes Iiebdomadas Jlac sUutin fossaBed» Venerabilisossa
divina revelatione prajselvij. Die autem -ascensionis '
- "Ojrievilautem in Ghristo vi Kal. Junii circa annos
Domini, qugj tunc illo anno m Kalend. Junii tevenit, Doimini 700. Corpus autem ejus (a) Januam transla-
dum vesperas ,cum ;cselerisclericis in ecclesia cele- tum digna veneratione colitur. Scripsit virDomini,
braret, nullaaliainflrmitate 4etentus, »sedcorporis Intefalia superGen , lib. Unum; de tabernacuIoMoysi,
compos ac mentis, cjim anliphonam illam, 0 rex, lib. ln; superSamuelem, libros iv; de templo Salo-
glotiw deeantarct, Ipsa finita insuo appodiatus stallo raonis, lib. unum; super Esdranvet Neeniianylib. n;
spirjtum emisit; stalimque mirus odor de ejus cor- superlobiam,lib.unum; super Parabolas Salomonis,
pore fragrare ecepiti sepullus est in monasterio suo. lib. U; sttper Cantica canticorum, lib. v; super Epist.
Hic cum sanctissimus ab scGlesia reputelur, et in
canon., lib. vn; super Marcum, lib. iv; super Lucam
confessoram catalogo nunieretur, SDIUS inter sanctos lib. rv; Aetus apost., lib. unum; super Apu-
super
non sanctus, .sed Venerabilisappellatur, et hoe pro-
calypsim, Tib. urium; de qusest. lib. Ttegum ad No-
pter duasjationessivejniracuhvquoe despso conti- thelmum, lib. unum; de Schismatib., lib. unum; da
gerunl. Primo, qula cum ex Tiimia senectule cculis Gestis Auglorum «t egregium volumen, ia
et insigne
caligasset, discipulo duce ad lapidura congeriem quo et Chronica de temporibus continetur.
(a) Ita in Edit. Basil. legitur; Genuam serlbi debet.
€OMMENTARIUS PIlzEVlUS
,. DE S. ET YKN.BEDAMONACHO
PRESB¥TEROtN ANGL1&
VM de fjus (elate, Vita a TURGOTOpollecta, cultu mcr.o Anliquorum ei attestanUum ]
sententiw.
(Ex Bolland.Act. Maii t. W.j
i. ©uo ttluitfia sseculo Christi septimo construxit D Prius ad honorem sancti rPetri aposloli surrexit
monaiteria sanctus fienediclus Biscopius abbas , propeostiuin Vedrsefluminis, Anglis V. ferre; unde
ntraque in aniiqua ISorthanbymbrorum regione, ea- et V. Viramulha, tesle Cambdeno, nunc Moncks V.
que pam quse episcopalui Dunelmensi subjacet. Veremith dicitur,ld est, Vedrmoslium, ad monatlios
*
~65 AD OPERA VEN. BED^S PROLEGOMENA. 56
spectans. Alterum in honorera sancti Pauli sedifica^} \beati Bedm presbyieri. Eodem BSSuu*SSS. Marty-
Xtm est ad oslium Tincefluvii, Ingyrvum sive Gyrvi, rologio roonasleriisanctiCyriaci, quo plurimmn usus
nuncJarroaidictum,in cujus vicinia natus estsanctus est Baronius, et in ms. Palrlciano, quod Neapoli
Beda anno Christi 677; natusque setatis annos sep- in Codice membranaceo Antonii Caraccioli clerici
lem, in eodem monasterio ccepit habitare. Hic ille, regularis reperimus, ista eonjungunlur: In Britannia
* faclus Anglise splendor slngularis, pietale et erudi- - sancli Auguslini, primi Angtorumepiscopi; el -Bedas
tione cognomen Venerabilis esl adeptus; eo potissi- presbyleri, vitiindivinisscripturis eruditissimi.Similia
xnum quod ipsius homilioein Ecclesia recitarentur, leguntur in ms. Centulensi sancti Richarii, et in
cum aut adhuc viveret, aut certe necdum esset Ca- appendice Adorus apml Mosandrumet Rosweydum;
talogo Sanctorum inscriptus. Si taraen anliquus iste item in Marlyrol. Bellini, secundum morem curise
titulus est, de quo propter vetusliorum scriptorum^ Romanse aucto, et Parisiis sub aiinuni 1521 excuso;
silentium merito dubilat Baronius, majori etiam ~ ilem Auctario TJsuardi per Grevenum et Molanum
lali appelUP ~~adornato aliisque. Solius aulem Eedm niemoria, ad
" merito rejiciens aniles fabellas, qtue
lioni occasionem dedisse finguntur, nec digna sunt eumdem26 Maii, celebraturinKalendarioperantipai
hoc loco referri. Appellationem lamen in Ecclesia Breviarii ms. cujus usus fuit ad partes Rheni.
usilatissimam, etinRomano Mariyrologio probatam, B I 3. Verum quod solemnitas sancti Augustiui impe-
libenter usurpamus eliam bic. Decessit is, ad laborum diret venerationein sancti Bedae, hsectranslata esf in
suorum octernam i-equiem evocalus, in festo Ascen- diem hunc 27 Maii, uti patet ex Kalendario Enchiiidii
sionis Chrisli, vu Kalendas Junii, sive die 26 Maii, Ecclesise Sarisburiensis, quod habemus in perganienio
uti scripsil Culhbertuscjus discipulus, qui monbundo conscriplum; et consenllunt aliquot mss. Martyrolo-
astitit. Anriusergoerat Christi septingentesimus trige- gia Usuardi, ad nsum Ecclesiarum Belgii circa an-
simus quintus, quando Cyclo LunseI4,SoIis 16, littera' num 1400 aut eliam serius aucta, et cum iisFlora-
dominicali b, Pascha incidit,indiem 17 Aprilis,festum rium ms. Item Martyrologia excusa Lnbecsean. 1475,
Ascensionis in didtum 26 Maii. In Cbronologia Saxo- et Colonise atque Lubecse an. 1490, cum Missali et
nica, post Historiam ecclesiasticam Venerabilis Be- Breviariis Ambrosianis excusis an. 1S22, 1530 et
dae Canlabrigise anno 1643 excusam, obilus ejus ad 1560. Idem «equuntur Martyrologia monaslica Wio-
annum prajcedenlem 734 refertur, quod modeste renis, Dorganii, Meuardi, Bucelini, et Anglicaiium
jicit Florentius Wigorniensis in Chronico suo, ad di- Wilsoni. Illam porro diei mutatlonem-suo calculo
ctum annum 754, ubiista habet: Sacerdosvenerabiiis, comprobavit Roniana Ecclesia, in recognitione Jiiar-
monacltusper omnia laudabilis, computalorinirabUis, lyrologiidemandato GregoriiXIII curata; quapropler
Beda sancthsiinus, secundumAnglicasClttonicas,anno 'G nos quoque dislulimus de eo agere, i\e, si quando
pimsenii,secundumvero suum dhciputum Culhbeilum, Sanctorum cultus restituatur in Anglia {quod utinain
qui ejus obiium desciipsit, sumquedecessionicum aliis fiatcito!), a populari usu in hoc-opere dlscrepemus.
quqmpkiimis inietfuit, anno sequenli, anle Ascensio- Porro depositio venerabilis Bedm presbyteri, ad diem
nem dominicamquarla feiia, idest viiilialendas Junii, -10 Maii (quod miramur) assignatur in Mss. Leodien
circa Iwram decimam, in magna menlis devolione el sibus ecclesise sancti Lamberli et mouasterii sancti
tranquiililate tdlimume corporespiritum efflavil,sicque Laurentii; et hoc secutus est Molanus in Auctaiio
gundens acl rcgna cmlestiamiyravit. Hsec ibi. Verum Usuardi, atque liunc Canisius in Martyrologio Ger-
quia feslnm Ascensionis a primis suls Vesperis cen- manico. Wilsonus in Martyrologio Anglicano, loco
sebatur co3ptum,"Cuthbertusillam horam decimam deposiltonis, reposuit translationem corpoth Dunel-
*
noclurnani, adnumeravit ipsi festo, alfigens obitum jrmm: sed nusquaro legimus ad hunc diem esse eam
' ad diein vn Kalendas
Junii, quo eliam die exliac vila refereudam.
imgravit Anglorum apostblus Augustimis episcopus 4. Vitam damus ex Ms. Longipontano Domini
Cantuariensis, uli supra ex ejus aclis liquet. Belfortii, collatam cum ea quaeêxstatante Historiam
2. Ad islum autem vn Kalendas, si\e 26 Maii ecclesiaslicam ejus, Laline ct Saxonice Cantabrigise
'utrumque referunl anliquiora Martyrologia mss. el-D editani aiino 1G45ex Codicems. collegii Benediclini:
quibus aliqtiod babemus in Anglia ante annos mini---_ Non est autem ea aliud quam perbrevis relatio, a
mum sexcentos in pergameno_exaralum, ubl pfimd" •""nobisInTria capita dislincta. Primum desumplum fuit
loco memoratur elogium dicli sanctiAugustini, etim- cx historia Ecclesise Dunelmensis, auctore Turgoto
mediale isla subjungunlur : Ilem in eadem Biilanniw (quiprior Dunelmensis floruit circa annumllOOJ, sub
insula depositio beati Bedw presbyleti, docloth An- nomine Simeonis Dunelmensis perperam inler decem
gloium sugacissimi: cujus quanla existunt meiita, et Histonse Anglicansescriptoresexcusa, ubi hic narrala
docltinmflnenta, mellili bonotum operum testanlur legunlur lib. i, cap. 8, et reliqua omnia referuntur
exempla. Deinleguntur quoeapud Usuardumprsepone- cap. 14 et 15. Gaput secundum referlur verbis Ipsius
banttir. Eodem modo primo loco sanctus Augusiinm - Bedse. Tertium, quo obitus ejus narralur, habelur
et Beda celebrantur in Ms. Trevirensi sancli Marlini. - ex epistola supra .memorati Cuthberfi discipuli, qui
'Âst ullimo loco apud Usuardum collocatur sanclus moribundo astilit, et propositum babuit de Vila ejus
cui in Ms. Ultrajectino ecclesise colle- p^rolixiusscribere; sed, quod valde dolendum esf,
*Augustmus;
sanctse Marioe,circa'annum 1140 conscriplo, bene cogitata ad effectum nunquam perdjixit. Addi-
' giatjs
ista adiuneuntur : Ilem in emdem Biitannim insnla mus nos quartum ex capite 7 iibri m, ejusdem Tur-
stf VEN. BEDiE VITA A TURGOTO. S8
goti, ubi translalio corporis Dunelmuni indicatur. A sed eliam infirmilatis nostrm, llhros aiieatm memotim
Aliqua hujus Vitae compendia continentur in epistola Beda e-rposilosmittere digneris de mdificationetempli;
Simeonis Dunelmensis, ad Hugonem Decanum Ebo- vel in Caniica canticotum,sive epigrammalumhetuici)
racensem, etlatiusapud JoannemStubbs in Chronico metro-siveelegiaco cemposilorumsi fietipolest omnes;
sive Actis pontificum Eboracensium : ubi dicitur : sin autemde mdificationetempli tibros tres. Fot tassis
Bedanatus anno 677, morluus 'anno 735, sepultusin difficilispetitio, sed niltil arbtlt or esse difficileverm
suo monastetior Ingyrvo : sed postea dicuntur ossa charitali. HJCCsanctus Lullus, cui respondil Gulbber-
illius ad corpus-sancli Culhberli translala. tus abbas, epistola numero 89 relata, istis verbis :
5. Alia quaedamActa sancli Bedsehabemus ex bi- Gratanterquidemmunusculatumcltarilatis suscepi,eleo
bliolheca Bodecensis coenobii canonicorum regula- gralantius, quo te hmcinlimodevotionisaffeclumittere
rium in dicecesiPaderbornensi descripla, sed quse cegnovi,id est, pallam holosericamad reliquias bealm
fabulis referta noluimus in lucem proferre. Alia a memorim Bedm magislri noslri, ob lecotdationem el
Joanne Cagravio in legenda Anglise excusa sunt, illius venerationem,deslinasli. El reclum quidem milti
sed etiam in bis varia displicent, quse ibidem legi videlur, ut tola jens Anqlorum in omnibusprovinciis,
possunl. Istorum autera loco malumus colligere ali- ubicunquereperti sunl, gralias Deo referant: qui lam
quot virorum illuslrium testimonia de ejus vila et B mitabdem vhum, prmdilum diversis donis, lamquead
doctrina. Primus sit sanclus Bonifacius, martyr et exercenda doda studiosum, similiterquein bonis mo-
archiepiscopus Moguntinus, qui eodem tempore cla- ribus viveniem, Deus illis in sua nalione donavil,
ruii. Hic episiola 9 ad Huetbertum abbatero , sub quia per experimentum, ad pedes ejus nulritus, hoc
cujus regimiue sanctus Beda e vivis decesserat, inter quod narro didici Nunc vero quia ro-
alia scribit: Rogamus ul aliqua de opusculissagacis- gasli aliquid de opuscutisbeatiPalris, cum meis pueiis
simi investigatorisScripturatum Bedmmonachi, quem juxiaiires, quodpotui, luw dileclioniprmparavi: libel-
mper in domo Dei apud vos, vice candelm ecclesias- Us de viro Dei Culhbetlo melro el prosa compositos
ticm scienlimSciipturarum fulsisse audivimus, con- luw voluntaii direxi, elsi plus potuissem, libenler vo-
scriptu nobis transmillere dignemini. Idem sanctus luissem: quia prmsentiaprmteritm hiemismuttuiii Iwr-
Bonifacius ad Egbertum archiepiscopuni Eboracen- ribiliter insulam nostrm genlis in frigore et gelu, et
sem, qui etiain vivo adhuc sancto Beda eam digni- ventoium etimbrium piocellis, diu laleque depressit,
talem obtinuit, epistola 8 rogat istis verbis : Ut mild ideoque scriploris manus, ne in plurimorum librorum
de opusculis Bedm lecloris aliquos traclalus conscri- numerum perveniret, relardata est De
bere el ditigere digneris : quemnuper, ul audivimus, opusculis beatmrecordalionis Bedm^,qum adlmc de-
divinmgralim spiriluali inlellectu ditavit, et in veslra G scriptanon habes , ptomillo me , si vixerimus, tual
provinciafulgereconcessit, ul candela quam vobis Do- voiuntati adfulurum. Hsec Cuthbertus sancti Bedw
minus largilus esl nos quoque fruamur. Iterum ideni discipulus, ad sanctum Lullum.
sanclus Bonifacius, cum aliquos tractatus accepisset, 7. Tertius succedat Alchuvinus, niagister Caroli
ita eidem archiepiscopo epistola 85 scripsit : Dona Magni imperatoris, et
ipse nalione Anglus, subsupra
ac libellosdulcissimmbeaiiludinis veslrm, a vobis di- laudato Egberto
archiepiscopo Eboracensi, ab obilu
recla, gratanti animo gaudentes suscepimus: svspen- sancti Bedse educatus, qui epistola 49 ad fralres
sisque ad mlhera palmis supernum Regem obscctavi- Virensis et Girvensisecclesise, niter alia scribil ista ;
-mus, ut vobis in mterna angelorum curia florentia Recotdatnini quam nobiles habuistis Palres , el iiotr,
mercedh prmmiaresiiluat..... Modo inldanter deside- silistanlis
progenilotibusdegeneresfitii
rantes flagitamus ut nobis ad gaudium noslri mmroris,
Recogitale nobilissimumnostri lemporh magistrum,
eo modo quo antea jam fecislts, aliquam parliculam Bedam habet in juventute discendi
presbyterum, quale
vel scinlillam de candela Ecclesiw, quum illuxit Spiri- studhtm
, qualemntiuc habel inter homineslaudem, et
tus sanctus in regionibus leslris, flestinare curelis; mullo Deum remuneralionh gloriam.
id est, de tractalibus, quos spiritalis presbyler et Itlius majorem apud doimientes
igitur exemplo excitale animos,
invesligator sanclarum Scripturarum Beda rescrando
transmiltere magislris assidete , aperite libios , perspicitelitteras ,
oomposuit,parlem qualemcunque digne- inielligilesensus iliarum, ut et vesmetipsespascere et
mini: maxime autem, sifieri possit, quod nobis prw- aliis vilmprwbere valealis decus. Idein epi-
dicanlibushabileel manualeet ulilissimumessei idetur, Elolaspirilalis
ad Davidem regem , agens decursu lunoe per
superLeclionatiumanniversariumelProveibiaSalomo- singulasigna, istasubjungit: Quid deeoncordiasolaris
nis,quiacemmenlariumsuperilla condidhseaudivimus. lunai isquecutsus
6. HJJCsanctus Bonifacius: cujus pius erga san- per signa iodiaci lucidius dici polerit,
clum Bedam affeclus transiit eliam ad successorem qnam quod lalium inquisilorqumstidnumBeda mayisler
in scriplis suis ndbis reliquil ? Eumdem paulo inferius
ejus sanctuni Luilum, qui simililer ut ille ex Anglia eodem modo Iaudat: et in poemate 178 ejus versus
in Germaniam profectus, eidem Sedi Moguntinsefa- de Vila sancli Cuthberli his
- clus archiepiscopus, inler epislolas sancti Bonifacii dislichis exornat:
numero cxi, ista Culbberto abbali, et olim sancto nlagnus et Ipse Pater, prasul, paslorque,sacerdos
Cuthherlus,\estra3jam decusEcclesise,
Bedaj discipulo, scripsit : Misimus tum dileclienii QuanUpiis precibus,Doininodonante,peregit.
Nonopus es>lnoslrisdtcere verstculis:
pat va munuscula,unam pallam holoseticain. Pelimus, , Dutnprius herotcispraeclarus15'edainagister,
etiam ut ad cmsolationem, non solum peregrinalionis, Yersibusexpucuitincljta gesta Palris,
'
S9 AD GPERA VEN. BEDJS-PROLEGOMENA. CO
8. *NoIumus~iic,jex vita-sancti BeBosanfe opera A alieato Lanfranco archiepiscopo CantuariensiAut/io-
cjus exeusa , diseipiilos quos reliquit eruditissimos nnn dootor appellatur, epistola 3 ad Alexandrum II
enumerare. Inler eos ibidem dicuntur, miaximeptm- papam, anno i061-ereatum."Secuti deinde suntTur-
slilisse Rabanus, Albinus Alchuvinus, Gtaudius et gotus prior Ounelmensis , <et Florentius monacbus
Joannes Scolus, quiprimi Lutelimdocuerunt, et^Gal- V. Vigorniensis: expriore damusYitam sanctiBedse,
liam bon"isnrtibus *re[erserunt. Vitam Iieati flabani posteriofis elGg*iujn supra Telatum«st. Suceessertint
dedimus 4 -Februarii, «eumque-glj in-commentario istis Gtiilielmus "Minesburiensis, Henrieus Hun-
praevio ostendimus nalum fuisseanno 785, id est, tindoniensis, 'Rogerus "lovedenus, MatthseusWesl-
annls -omninoquinquagintapost obitum Sancli •Bedse, monasteriensis, et-alii seriptores Angii,.quiûmdeni
atqueistaniifabulara/eliam a VincentioBellovacensi exinriislaudibus eelebranuinlenhos veroTUalmesbu-
lib.xxni SpecuTiTfistoflalis, cap.173, exGhronicis riensis et Westmonasteriensis referunt «pislolam
relatam, Tejieimus, §2, nura. 7..^Temporedicti Ka- SergiipapseadGeolfridumabbatem?quemillehortatur
banicum esset-adhuc abbas Fuldensis, *haoitumest ui, -quia, e&miisquibusdttmecciesiaslicarumcuusarum
anno "836 Goncilium Aquisgranense, Iibris 'trihus capiiutis, non sine examitialioneJongiusinnotescendis,
distinctum. Ibi -cumin 'tertio libro esset ostenden- opus sunlad conferendumaite litteraturmimbuti; ubs-
dum, ut in prajfalione legitur, qvod templumDomini, -B quealiquaremoraiionereligiosumDei fatnutumBedam,
a Salomone mdificalumel dedicatum, figura fuetil venerabilis *«i «Inonasteiiijpresbylerum, ad limina
catltoiicm Ecclesim, per universum -orbem diffusw; aposloloium. . . . -et-snw-mcdioctilalis xonspecium,
et conditor illius Saiomon rex personam gesseril non moretur dirigere. Yerum,-quiaSergius papa vita
Chrhli. . . . 'Salva quippe-superitacrecmtererumexi- funclus estD Septembris anni 704, idcst,quinque
miorum -Patrum-exposilione, quid venetabilh el mo- annis antequam Beda consecrarefur sacerdos, et
dernis lemporibusadmiravilisBeda presbylet\ de me- -aliquod opus ex suis elucubrationilms vulgaret; tota
moiaiti Umplomsexintsilione BvangeiiiJoannis senliat, illa epislola, aniiquioribus seriptoribusiguola, nobis
videamus. •ReliquaIbidem late deflucta legi possunt. fictilia apparet. OinittimusTritheHiiuui et alios re-
Porro qui liie venerabilisel miravUissa iplor dicitur, centiores euuuierare.
VEN. BEDJE VITA

AOCT©RjE,i'ET£OLLECTORE TURGOTO..PRIORE DUNELMENSI.
(Ex Bolland.Act. Maii I. YU
CAPUX PRIMUM. C monasterio haberentur. Unde ipse in Iiistona Au-

iOr<tu$,edtoafiomMonasterio, scripia3 obitus. I
glorum , unius jneniionem iaciens, dicit (e) monas-
J et est ad ostium Wiri am-
tL Venecabilis Domini famulus fieda, presbyler et terium Petri Pauli, quod
toalusjest in Jnis, ct |uxta amnem Tyna, in loco qui yocatur
«onachus, provincia JSlorthanhymbro-
jura , in lerTJlorio 'nionasterii apostolorujn Pelriet -Ingyrum.
P-auli, quod est aJ Wfiremutheet Ingyriuni, anno •2. Bie ilaque iitfantulus bonasspei divina et soceu-
dominicaj Incarnalionis sexeentesimo septuagesimo lari 1 lilteratura diligenter.imbuitur:quandoque£sancti
seplimo, qui ,est annus secundus (a) solitariae vilse Spinlus organuia futurus , quo ejus prajcordia irra-
bealissimi Palris Guliiberti. In quod monasteriura , > dianie^ in sanctaj universalis Ecclesioeniunimentum,
•cura propinquorum, cum essel annorum septem, da- plurimosi in Novi et Veleris Testamenti exposilionem
tus^st educandus reverendissimo abbaii (6) Bene- libros erat Jcompositurus.El cum in Latina eradire-
:
•diclo, ac deinde (e| Ceolfrido anno scilicct (d) detur Hngua, Groecoequoque peritiam non anediocriier
,eimo postquamidem monasleriuin sancti Petri apo- -percepit.
', Per id namque temporis in prsefato monas-
•stoiiiundatum est, «x quo autemsancti Pauli monasterio studebat, quot(f) Theodorus archiepiscopus
-terium fuerat incrcplum anno tertio, Qjiseutiaque et {g) Adrianus 'abbas , -qui in-sacris•simulac *ajeu-
'monasteria tanta pace et concordia , familiaritate et u laribusIitteris
1 abundanler ambo erantlnstrucli, per-
fraierna .societatoifuerant conjuncta, ut (sicutipse I
grata lota Britannia, congreganles discipulorum ca-
Beda poslea deserjbit).pro uno duobus in locis posito ^tervam, scientiaesalutaris quotidie.fiuminairrigandis
{a) Cuthberkim accessisse ad vitam solitariam in gones, 25 septembris, 'aimo 716, cum iter Romara
insula Farne, anno 676, docuimus ex Turgoto ad versus suscepisset.
caput 6 Yiioesancti Cuthberti; aucloreBeila edita ad (d) jEdificaf»m est, teste Beda , anno 674, crgo
dient €0 Martii. tribus ante natum Bedam annis.
(e) Leguntur ista verba in epilogo qui post epilo-
(b) »Hicest sanctus Benediclus episcopus, ef coli- jnen solcl excudi.
tur 12 Jauuarii, ubi edidimus Yilam BKhomilia Be-
dse, qni el a'iam scripsil, a Jacobo Warccoerulam \f) Sanctus Theodorus, archiepiscopus, mortpus
est anno o90,19 Septembiis.
el Parisiis anno 1666 excusam.
(q) SanclusÂdrianus,abbasmortuusestanno 709
(c) Ceollridus 'inortuus-estin -Gallia, apud Lin- 9 "anuarii, ad quem diem Acla ejustillusiiaviinus.
51 VEN. -BEDiE VITA A TORG0TO bi
eorum cordibjis .enianabant, ita.utjoter sacrorum A pluris operam dedi, atque inter observanliam disci-
apicum-doctrinam,etjam metricse artis, arithmelicse plinse regularis et quotidianarn caritandiin ecciesia
ecclesiasticse&l astponpmicoedisciplinas suis audito- curam, isemper aut discere, aut docere, autscribcie
ribus contraderent, .sicuj vdeJiis ipse quoque (a) Beda duleeliabui. (e) Nono decimo autem vitse meseaniio
loquilur; deinde ver.eefistud subjungit: Usquehttdie, diaconatiim (f), Iricesimo gradum presbyteratus,
inquitj supersunl de eprum dhcipulhj qui Lalinam utrumqueperuiinisterium reverendissimi episcopi-(j)
Grmcammtelinguatn,, feque ut propriamln qua nali Joannis, jubente Ceolfrido abbate,-suscepi. Ex quo
$pntf no)unt. Transeunte autem ad cceleslia Palre tempore accepti presbyleralus, iisque ad annum
Guthberto (b), ille"Vitseipsius egregius quandoque setatis mese quinquagesimum '(h) nonum, Iioecin
^criptor Jojurus Beda,, ajtalis jam tunc undecim, 'Scripturam sanctam, inese meoTuraque necessitati,
^studBvero in rnonasterio quatiior annos habebat. ex opusculis^yenerabiliumPatrunrbreviler annotare,
5. ^.nnoautem^pminicajlncarnaiionis seplingen- -siveetiam ad formam -sensuset inlerprelationis eo-
iesimo .trigeshno quarlo,.jmperii autem (c) Ceolvulfi "rum superadjicere, curavi.
septimo, episcopatus yero Etlielwpldi anno undecisso, 5. (i) In principium Genesisusqueadnativitatem
jlla Ecdesie catholicselucerna, ad eam qusese illu- Isaac £t cjeptionem Jsmaelis, libros tres^ De taber-
jninayerat Jucera; illa vena aquoesalienlis in vitam j> naculo et vasis ejus ac yestibus sacerdotum , libros
ajternam, ad fpntem vivura Deum pervenit: saero- tres. Inprimam partem Samuelis, id est,nsque ad
rum scilieetlihrqrum £ompQsitor, Venerabilis pres- moftem Saulis, libros quatuor. De oedificationetcm-
lylerel monaclius Beda, defunclus anno selalis SUOJ pli allegoricse expositionis, sicut et coetera, IjJLros
quinquagesimoîono, ex quo autenj jex (d) Oswaldus duos. Item inlibrosllegum, libruin iriginlaQuoeslio-
ctaniisteSjAidanus pontificalem cathedram et mona- num in Provefbia Salomonis, libros fres. Iu Canlica
chorum habilationem in Lindisfarnensi insula insti- canticornm, librossex. InÊsdram etNeemiam, tres.
tuerant anno cenlesimo piimo,~a conslructione vero In canticuin Habacuc , unum. Tn librum beati Patris
r jnonaslerii Petri apostoli In Wiramulhe sexagesimo Tobise,explanationis allegoricsede Ghristo el Eccle-
êcundoj ^grro a Patris Cuthberli transitu quadra- sia, librum unum. Item capitula lectionum in Pen-
gesjmo nono. Qui yidelipet Beda, in extremo qui- tateuchum Moysi, Josue, Judicum. In libros Regum
^dein mundi angulo vivens latuit • sed ppsl mortem et Verba dierum. In llbrura beati "Palris Job. InPa-
pe? jiniversas niundi jartes,, inlibris suis yivens, 'rabolus , Eccletiaslen , el Cantica canticorum. In
omnibus jnnojui.t: in quibus profeclo lerrarqm regio- Isaiam prophetaro ,lEsdram quoque efKeemiam. In
punique diversaruni situs, naluras, qualitates subli- /i EvaKgelium Marci libros quatuor. In Evangelium
iiter, quasj ipse .cunctas peragrasset, plerumque de- Lucse,libros sex.HomiliarumEvangelii, Iibrosduos.
scribit, cum|amen abinfan|ia in monasterio nulritus, In AposlolumJqusecunquein opusculis sancti Augu-
totam ibij us<ju§ ad eyocationis suae diem, vilam slini expositalnveni, cuncta per ordinemtranscribere
transegeril. Se verfl quisguam aljud quaiu res est cura\i. In Actus apostoloruin, libros^tluos. In Epi-
de iljo nos dj.cer£suspjcetur , ipsius de se ipso dicla stolas seplem canonicas, libros singulos. In Apocaly-
J5ubjuugere«ongr.uum videtur. psim sancli Joannis, libros Ires. Item capitula ieciioi-
iPAPUT II. num in totumNoyum Teslamentum? exceplo Evan-
Raiio ywndiel scripla spncli Bedmvetbis relata. gelio. Ilem librum Epistolarum ad diversos, quarum
i, Ego, jnquit, Beda famulus Cbristi cjt presbyter de ,sex xtatibus sseculi«na >est; demansionibustilio-
<rnonasteriibeatorum -apostplorum Pefri jet Pauli, rumlsraei, una; una de eo quod aitfsalas, Et clauden-
quod est ad Wiremuti ct Ingyryum f natusjn lerri- lur ibi in carcerem, et post dies mullos visilabuntur.
lorio .cjusdem monasterii, jeumcssem annorum sep- De ralione bissexli, una; <lespquinociiojuxta Anato-
lem, cura propinqijornm dajos sum educandus reve- lium , una. llemde'hisloriis sanelonun librum (jj)
reQdissimoabbati Benediclo, acdeinde Ceolfiido ; Tiloeet passionis sanctiFelieisconfessorisdeinetrico
cuucturoqueex eo fempus yitse in.,ejusdem monas-: D Paulini opere, in prosam transtuli. iibrum fy) Vitse
Serii habilatjone peragens, mnueiu niedjlandis Seri- ,et passiouis saucti Anastasii, male de'€r3cco transia-
j(o) Llb. lv. Hi^t. eccles. Anglorum, cap. 21. {h) Hinc coUjgimns aut .sanctum fiedam nalum
(6) ifortuus est sarictusCulliberlusanno 687,&ria jsub initium anni 67J, etimque.ista scripsisse , non
quarta20 Marlii. diu ante obitum , anno 735 , cum coepisset dictum
(c) Acla sancli Ceojyulfiregis, cui Beda suam Hi- aJtatis annum 5i); aut certe annos chronicales surai,
storiam inscripsit, dedimus 15 Januarii, cui plura ex ut primus annus, quocunque afiense natus fuerit
Turgolo addi possunt. limatur cum anno J67J.
(d) .Goluntnr Oswaldus S Auûsti, et Aidanus 31 (i) Dehis scriptigvideripossunt Trithemius, Sixlus
ejusdem mensis. Senensis, Possevinus, Bellarmmus, Labbseus, Mi
{e) Ergo anno 696. rseus, Vossius et similes. ~"eque*nira nostriinslituf
esse arbitramur «ingula disculere, el actum ab aliis
(f) Anno 707, igere.
(g) Hicest sanctus Joannes Beverlacensis, conse-
eratus episcopus Hagulsladensis anno 686, dein ar- (j) Hanc Vitam sancti"Felicis illuslravimus ad
chiepiscopus Eboracensis anno 700, ytjni taudjem diem 14 Januarii.
'Beverlaci degensiexyita decessii anno 721, 7 BJaii, (A.)Consule qusede:hac Vlta diximus-ad'diem 2~
ad auem diem Acla iilustravimus. Jajiuarii in conimentario proeyio num. %.
63 AD OPERA VEN. BEDJl PROLEGOMENA, x
64
tum et pejus a quodam imperito emendatum , prout; A sionis domlnicse, id est, septimo Kalendas Junii;
potui ad sensum correxi. (a) Vilam sancti Patris, vitam ducebat; et nobis suis discipulisquotidie le-
monachi simul et antislitis Cuthberli; et prius he- ctiones dabat, el quidquid reliquum luit diei, in psal-
roico metro et postmodum plano serraonc de- morum eanlu prout potuit se occupabat: totam v<r >
scripsi. (b) Historiam abbatura mouasterii hujus (in noctem in Isetitiaet gratiarum aclione pervigil duc re
quo supernse pietali deservire gaudeo) Benedicli, sludebat, nisiquantum modicussomnus impednct.
Ceplfiidiet Huelberti, in libellis duobus. Historiam Evigilans aulem stalim consuela Scripturarum mo-
ecclesiasticam nostroe insulse ac genlis, in libris dulamina repelivit, expansisque manibusDeo gralias
quinque. (c) Martyrologiumde natalitiis sanctorutti agere non desivit. Verefateor quia neminemunquam
Marlyrum diebus, in quo omnes quos invenife potui, -oculismeis vidi, nec auribus audivi, tam diligenier
non solum qua die, verum etiam quo genere certa- gratias Deo vivo referre. 0 vere beatus vir! canebat
minis, velsub quo judice mundum vicerunl, dili- autem et senlenliam beali Pauli apostoli, Hotrendum
genter annotare studui. Librum Hymnorum diverso est incidere in manus Dei vivenlis, et multa alia de
metro sive rythmo. Librum epigrammalum llieoxico sancia Scriptura, in qnibus nos a somno animaj
metro sive elegiaco.De natura rberum et de tempo- exsurgere, prsecogilando ultimam lioram, adinone-
ribus, libium unum majorem. Libruin deOrthogra- B bat; et in nostra quoque lingua, hoc est Anglicana,
pliia , alphabeti ordine dislinclum. Ilem librum de ut erat doctus in nostris carniinibus, nonnuila dixit.
metrica Arle ; et huic adjecluro alium de Scheinati- Nam et tuncboc dictumAnglicosermonecomponens,
bus sive Tropis libellum; hoc est, de figurismodisque multuni compunctusaiebat: Antenecessatiumexitum
loculionum,quibusScriplurasancta conlexla esl (d). prudenlior<quaniopus fueril nemo exslitit ad cogitan-
6. Cum ergo libros hos pervigili sludio edidisset, dumj videlicet iiinc antequara proficiscatur aninia,
obiit seplimo KalendasJunii Ingyrvoe,ibique sepul- quid boni vel mali egerit, qualiler post exitum judi-
tus esl. Sed posl mulla annorum curricula, ossa illius canda fuerit. Cantabatetiam antiphonas, secundum
inde translata, et cura incorrupto sanctissimi Palris noslram consuetudinem et suam : quorum una est:
Cuthbcrti corpore sunt collocala. In cujus videlicet 0 lexgloiiw, Dominevhtutum, qui triumpltatorhodie
Bedoehonorem porticus ab Aquilonalem plagam ec- super omnes cmlos ascendisli, ne derelinquas nos
clesisesancti Pauli Ingyrvseconsecrata, venerandam orpltanos,sed mitte piomissumPalris in itos Sphitum
fidelibus nominis ejus ibidera prsestat memoriam. vetitatis, alleluia. Et cum venisset ad illud, ne dere-
OstenditurêtiamIocus hodie, ubi de Iapide mansiun- linquas nos orphanos, prorupit in lacrymas, multum-
culam habens , ab omni iiiquietudine liber , sedere, que ilevit; et posl horam coepilrepetere quse incho-
medilari, legere, diclare consueverat et scribere. âveral, et sic tota die faciebat; et nos quidem
Traiisiit autera ipsa die solemni Ascensionis Domi- audientes hoec,luximuscuin illo. Altera vice Iegimus,
nicoe; cujus nos transitum melius verbis ipsius scri- altera ploravimus : imo semper cum flelu legimus.
ftendumputamus qui ejus discipulus, vocabulo Culh- 5. In tali lseiilia quinquagesimalesdies usque ad
berlus, prsesens adfuit, ad condiscipulum taliter diem prsefatumdeduximus : et ille multum gaudebat,
Scribens. Deoquegratias agebat, quia sie meruissel infirmari.
CAPUT III. Referebat, et ssepe-dicebat •.•FlugellalDeu.somnem
Morbuset obilus a-Culhbertodisciputorelalus. filiumquemlecipit, et inulta alia de sacra Scriplura ;
1. Dileclissimo, inquit, in Cliristo colleclori senleniiam quoque sancii Ambiosii: Non sie vixi ut
Gulhwino, Cuthbertus condiscipulus in Domino, me pudeat inier vos vivere, sed itec mori limeo, quia
aJternam saluteni. Munusculumquod misisti inultum bonumDominumhabemus.Ii>«w. aulem diebus duo
libenler accepi, mullumque gratanter lilleras luse opuscula, multum memoria digna (exceptis lectioni-
dcyoue erudilionis Iegi. In quibus maxime quod de- bns, quas accepimus ab eo, et cantu psalmorum),
giderabam,missasvidelicetet orationes sacrosanclas, facere sludu.t, id est, a capite Evangelii sancli Joan-
pro Dco dilecto Patre ac nostro magistro Deda, a 0 nis, usque ad eum locum in quo dicilur, sedhmcquid
vobis diligentcr celebrari reperi. Undedeleclat magis suntinler lanlos? in noslram linguam ad utilitaiem
pro ejus charitate, quanlum fruor ingenio, paucis Ecclesioe converlit; et de libns notarum Isidori
sernionibus dicere, quo ordine migravit a sseculo: episcopi excepliones quasdam, dicens : Nolo ut
cum etiani -hoc le dcsiderasse el poposcisse intel- discipulimei mendaciumlegant, ct in hoc post obitum
lexerim. meum sine fruclu laberenl.
2. Gravatus quidem est inlinnitalc maxima cre- •4. Cum venisset autem terlia feria ante Ascensio-
berrimi anheliius, ct lainen pene sine dolore aliquo nem Domini, coepitvehementiusaegrotarein anhelitu,
anie dieni Hesurrcctionis dominicaj, id est, fere et modicus tumor in pedibusapparuit. Tolum aulem
duabus hebdomadibus.Et sic postea loetus et gau- illum diem docebal, et hilariter dictabat; et nonnun-
--dciis, gratiasque agens omnipotenti Deo, omni die quam inter alia dixit: Discitecum festinalione,nescio
ct nocte, hio horis omnibus usque ad diem Ascen- quandiu.subshtam, et si posl mocUcumtotlat me fuclor
(a) Hanc illuslramus ad 20 Marlii. ActorumMartii.

(b) llanc editam a Jacobo Warceo supra diximus. (rf) Huc usque Beda, reliqua hujus capitis allexuit
'c\ Hoc nos ex vm Mss.edidimus antc tomum II Turgotus.
£g ( VEN. BEDJl VITA A TURGOTO. _ ,66
meus. Nobis autem videbalur quod suum exitum bene ,\ tualia, expansis manibus, Deo vivo el_ vero offerre,
sciret; el sic noctem in gratiarum actione pervigll gratias agens, non cessabat. Scio aulem, frater cha-
du'xit. Mane illueescente, id est, feria quarta, prse- rissime, quod multa possem narrare de eo; sed nunc
cepit diligenter scribi quse coeperamus; et hoc feci- brevitalem sermonis ineruditio lingusefacit. Atlamen
mus usque"ad tertiam horam. A tertia autem liora cogito (Deo adjuvante) plenius de eo scribere, quoe
anibulavimus eum reliquiis sanetorum, ut consuetudo oculis vidi et auribus audivi.
diei lllius poseebat: unus vero erat ex nobis cum CAPU.T IV.
illo, qui dixil illi : Adhuc, magister dilectissime,
unam de libro deest: vide- Corpus sancii Bedm Dunelmum translatum et djssi-
capitulum quem dictasti, palum, ex histotia Turgoli et Wodi. An Romm
lurne tibi difficileplus le interrogari ? At ille : Facile reliquiw.
jesl, inqiiit, accipe tuum calamum, et tempera, et i. Sub («) Eadmundo antislite in Ecclesia Bunel-
feslinanter SGribe.Ojiod ille fecit. mensi claruit quidem Presbyler, vocabulo EKredus,
5. Nona autem hora dixit mihi: Qusedampretiosa filius We'stou, qui usque tempus (b) Egelvini episcopi
inmea capsella habeo, id esl, piper, oraria et. in- permansit, Erat in omnibus sanclo Culhberto devotus,
uensa; curre velociter, et presbyteros nostri mona- vir mullum sobrius, eleemosynis deditus, in oratio-
slerii adduc ad me ut et ego munuscula, qualia Deus B num studio assiduus, lascivis et impudicis terribilis,
donavit, illisdislribuam. Diyilesin hoc sseculo,aurum honestis vero et Deum timentibus venerabilis, custos
et argentum, et alia quseque pretiosa student dare: Ecclesisefidelissimus... Cum crgo presbyterprsefalus
ego autem, cum charitate multa et gaudio, fralribus honestam ac rcligiosam ageret vitam, j ussus per visio-
meis dabo quod Deus dederat. Et prsesentibus illis nem perantiqua monasleriorum et ecclesiarum loca in
loculus est ad eos unumquemque monens et obse- provincia Northanymbrorum discurrere, ossa sauclo-
crans pro ipso missas celebrare, el orationes dili- rani, quoe in illis sepulta'noverat, de lerra levavit,
genter facere, quod illi libenler spoponderunt. Lu- ac declaranda populis ac veneranda supra bumum
gebant autem et flebant omnes, maxime quod dixerat locata reliquit....'Ad monasterium quoque, quod est
quia sestimaretquod faciem ejus amplius non multum Ingyrvum, nbi Bedam doctorenmonversatum, defun-
in hoc sseculoessenl visuri. Gaudebant autem de-eo ctum et sepultum noverat, singulis .annis advenjenle
quod dixit: Tempus est (si sic factori meo videtur) ut anniversaria dormitionis, ejus die venire, ibique
reverlar ad eum qui me fecit, qui me creavit, qui-me, precibus ct vigiliis solebat insistere. Quodam lem-
quandonon eram, ex nihilo formavil. Multum tempus pore juxta morem illo pergens, cum aliquot ibidem
vixl, bene mihi pius judex vitam meam prmvidit'. tem- dies solus in ecclesia orando et vigilando transegisset,
pus resolutionismem instat, quia cupio dissolviet esse C nescientibussociis, summo diluculo solus, quod ante
cumChrislo; etenim anima mea desiderat regem meum
nunquam consueverat, Dunelmum rediit, sui scilicet
Chrislumin decore suo videre. Sed et alia multa ad seereti nullum volens testem habere. Nam cum
aj3ilicalionemnostram locutus, in Iselilia diera usque niullis
postea vixisset annis, ad prsefalum monaste-
-advesperam duxit. rium, tanquam jam adeplus id quod concupierat,
6. Et prajfatus puer Wiberth adhuc dixit: Magis- amplius venire non curavit. Unde ssepius a suis fami-
ter dilecte, adhuc una sentenlia non est rescripla. At liariter requisitus, ubinam Venerabilis Bedse ossa
ille : Scribe, inquil, cilo. Post modicum dixit puer : requiescerent, certus de re inquisita, sic erat solitus
Modo senteniia descripta est. Ille autem : Bene, ait, Tespondere ; Hoc, inquil, nenio me cerlius novit.
veritalem dixisti; consummalum est. Accipe caput Firmum, o dileclissimi, el procut oinni dubio cei-ium
meumin manus tuas, quia -multumme delectal sedere habeaiis, quod eadem theca qum sacratissimum corpus
ex adversoloci sancli mei, in quo orare solebam, ut el Patris Cuthberli servat, eliam ossa venerandi doctorh
ego sedensPalrem meum invocare possim. Et sic in et monacld Bedmconlineat, Exlra hujus loculi hospi-
pavimenlo suoe casulse decantaus, Gloiia Palri el lium nemo quwrat porlionem ejus retiquiarum. Hsec
Filio el Spirilui sanclo, cuni Spirilum sanclum nomi- diceus familiares suos silentio prsecepit legere, ne
nasset, spiritum e corpore exhalavit ullimum; atque ® scilicelcxlranei, qui tune in ecclesia ipsa conversa-
(utshie dubio credendura esl) pro eo quod hic sem- barilur, injurias aliquas machinarentur; quorum
per devolissimus in Dei Iaudibus laboraverat, ad summum studium erat reliquias sanctorum, et ma-
gaudia desideiioruro coelestiummigravit. Omnes au- xime Bedae, si quas possent, ûferre. Unde cum ipse
!em qui audire vel videre obilum Bedsepatris nostri sanctorura ossa cum sanctL Cuihberti coTpore, ut
valebant, nunquam se vidisse ullum alium in tam supra dicluiu est, Iocarel; id omnino occulte facere
magna devotione alque tranquillitate vitam finiissc studebat. Cujus de Beda sententise concordat etiam
d;cebant. Quia, sicul audisti, quo usque anima ejus illud (c) Anglico Sermone compositum (d) carmen :
iu coroore fuit, Gloria Patri, et alia quoedam spiri- ubi cumde statu hujus loci et de sanetorura reliquiis,
(a) Eadmundus electus esl anno 1020, al posl usque ad lempora Normannorum, quando paulatim
quinquenniumconsecralus, mortuus anno 1048. iingua hodierna Anglicana introducta est.
(b) Cum post Eadmundum praefuisset inensibus x, (d) Exslal hoc carnien cbaraclere simul et sermone
ordinatus est Egilricus qui abdicavil anno 1058, ei Anglo-Saxonico poslhisloriam Turgoti, columna 76,
babuit successorem Egelwinum. et aliquod non absiniile exstet, pag. 76.
, (c) Intelhgitur lingua Anglo-Saxonica, quscyiguil
- '
67 AD OPERA VEN. BEDTE PROLEGOMENA. fig
Sjuse in eo continentuf, agilur, etiam reliquiarum A. presbyter , qui fecit hdmilias; et ejus ob reverenliam
Bedse una cum, cseleris ibidem menlio Iiabetur. Cu- anliqut nostri penitus noii transibant per eam, nee nos
jus nimirum ea ossa fuisse noscuntui quse multis Iramire permiltebant. Ubi Paulus anijotavit ista :
post annis cura incorrupto Patris Culhberti corpore Romanus presbyler auctor itosler in hac sua hujus
a cseteris reliqulis segregata, in (a) lineo saccello in- ^Basilicmsancti Tetri desaiptione, meiito adnotavit
veniebantur loeata. sepuitutam Venerabilh Bedmin hac basitica posilam.
2. Antonius a Wod, lib. n historise, et Anliquita- Verum hsec acceplio a majoribus adeo tenuis visa
tum Universitatis Oxojiiensis, pag. 61 : Sanctus cst posteris, ut in enumerandis reliquiis hujus eccle-
BeHa, ait, in Gervicensimonasterio requievit, Retiquim sisementionem VenerabilisBedaj non voluerint facere
dein ejus Dunelmum transduclm sunl, scrinioque ho- Onuphrius, de vn Urbis Ecclesiis, pag. 54 et 55_,
•noiificeinclusm, atque sub initia regni reginm Elisa- Pompeius Ugonius, in Historia stationum, pag. 103
beihm zelo.fanalico coireptusWhittinghamus, decanus et sequent., el passim alii. Nulla etiamlit
ejus mentio
inUiguns Dunelmensis,ejisdemVempiodetraxit el pror- in OTdinedivini officii, in quo prajscribitur veneratio
MS dissipavit. aliorum sanctoram, quorura ibi sacra corpora aut
Z. In basiliese veteris Valicanse descriptione, a uotabiles reliquise asservantur. Nempe ut urbs-Gtenua
Romano ejusdemEcclesiaj canonico,tempore Eugenii B>suum multo juniorem Bedam eumdemqiie sanclum
•papicIII, composila, -ct a Patilo de Angelis illustrata, habuit, de quo egimus die x Aprilis, et curn Anglo-
'pag. 117, ipse Romaniisila loquituf'. Requiesciletimn rum doctore perperam confudit; sie etiam videlur
ante porlam argenleam, sub rota scilicel porphyretica, factum Romse, occasione alicujus Bedse, ibidem post
itt anoslris majoiibus accepimus, Venerabilis Beda plura forsan soeculasepulli.
(a) Malnresburiensis,,hb. in de Gestis ponlificum nuni. 6, ista leguntur : Ossa Venerabilis Bedat, qtti
Anglorum, asserit ossa sanctoiumTJedseet Ceolvulfi Vitamsuncti Culhbettidiliicide consaipsemt, una cum
in smgulis saccis lirieis referla. In hisloria tiansla- illius coipore hospiliumquielh hablterant, qum pariier
tionis corporis sancli Cuthberti in novam tumbam continebat sacculus de Imo.
-anno 1054, a nobis exraanu scriptis relata 20 Martii,
DISQUISTTIO
i)E 1[EN. BEDÊ ET FtORJ DIAGONl LUGDUNENSIS C0MMENTAB3IS
IN PAULUMEX DICTIS S. AUGUSTINI.
(Mabill.vet. Anaieet.)
Tres invenio antiquos auclores qui commentarios C tano, quam Bedse, ctti alium tribuitbrevioreni, libris
. in Epistojas Pauli aposloli ex roeris sancti Augustini ilidem sancti Augustini excerptum, qui liber tolus,
centonibus contexuerunt. Primus est Pelrus abbas inquit, non admquatur magmtudine medietati solius
TripotUancvprovincim, qui sancli Pauli Epistolas ex exposilionisEpislolw ad Romanos, quse in alio com-
capitutis opusculorumbmli Auguslini subnolassenur- mentario habetur.
mtlur, ut per m alienum sui cordis declaret arcanupi, Magno post Robertum intervallo iHuslrissimus
inquit Cassiodoru,;, in lih. de divinis Leciionibus, cardinalis Baronius, ad annum GhristLS62existimat
cap. 8. AUer est veijerabilis Beda, cujus haec verba commentaria illa typis edita non esse Bedse,sedPe-
sunt in fine Epitomes historioe: In Aposioloqumcun- tri abbalis, qua in re cum Roberto consentit. Sed in
que m opusculh sancli Avtjuslwt inveni dtcta, per or- hoc recedit ab eodem, quod neget uilam hujusmodi
dinem transcribere curavi. Terlius est Florus diaco- commentationem in Paulum a Beda conditam. esse;
. HUSJseu (ut Wandalberto monacho Prumiensi ejus aitque verba illa Bedse qusesuperius retuli, in ipsius
oequali visum esl) subdiaconus EecIesi.eJ-.ugdunen- Epilomen ex aliorum additaraento irrepsisse.
sis, vir suctempore doctrina et erudilione clarus. A Baronio disseniit Bellarminus in libro de Scri-
Ex his ttibus comnientariis unicum habemus ty- ploribns ecclesiastiejs, aifque nihil impedire quomi-
pis editum inter opera Venerdbjlis Bedte, ipsjusque D nus duoauctoiHss, Petrus abbas et Beda presby.ter,
,jiomine proenotatum; sed an vere Bedoe tribui de- diversis temporibus et locis in Paulo ex Augustini
beat, jam dudum-magna lis est inter studiosos. Id scriptis explieando desudaverint. Imo certe nihilim-
testalur Rober.lu> de Torjnneio abbas in monte pedit quominus liis duobus tertium adjungamus,
sanciiMiehaelis, in prologo quem proefixitAlfbrevia- Florum diacoifum Lugdunensem, ut poslea demon-
lioni expositionis Epistolarum Apostoli secundujn sirabo.
Augustinura, quo in prolog.». apud, Acherium no- Hoec cum ifa sint. manent tamen dislracta ern
.slrum, in appendice ad Guiber.fcumedito, cqnset dito>rura sufiragia circa vulgatuffl commenlaritim.
Robertus, prolixurn illum Goramenlarium (quem ip- ~ queni Bedsealii tribuenduni eensent, alii dfeirahunt
" sum esse
quiinter operaBedse modo exstat nondu- Et mihi quidem aliquando*euni ipsiusJBedajelogimr
Itito) potius tnbuendum esse Petro abbali Tiipoli- . texerem. in sueculo terfio Benediclino, visus fuitBa-
p FLORI COMMENTARIIS. 70
cem porro posterioris voluminis hsec subscriplio le«
^vnuetimw, a senten- {gitur : Compositus,id est scqiptus, esLtjbenhle a Ri-
chero subptiore, et Joanne suo sciiptoi e el monoculo»
anno quo re&liiutaesl ecclesia,sanclh JoannhCoibeim,
Commeniarium aliquem in Paulumex dictis Au- el ( Turonis eslsecunda sedes Romanm urbis, anno
Tlteodoricoephcopo*
cuslini a Bedaconsarcinatum fuisse, conslans debet 1161, Ludovicorege Francorum,
esseomnium persuasio, lum quia id diserte Beda te- Ambianensi,JoanneabbateCotbeiensi.Insignem bunc
statur in Epitome sua, probantibus libris tam editis locum 1 jam adveriit ilkslravilque eruditjssimus vir
ad Lupi epistolam
quam mss., tum quia Hincmarus, Rhemorum archi- 1Stephanus Baluzius in notatione
episcopus, ac Lupus, Ferrariens'B abbas, boc Bedse 76, ubi observat scriptoreraiistum boc loco respicere
collectaneum Iaudanu Hincmarus quidem in posle- ad synodum in urbe Turonica ab Alexandro III lunc
riori opere adversusGothescalchum, cap. 1: Siquit temporis eeiebratapu quara urbem<scriplor,eo quod
tumen, inquit, eosdem tibtos ssnhabel+videat incol- tum ibi sederet Alexandei'} vocat secundafh sedeiin
lectionevenerabilhBedmm esbyleti de opuseulissanfiti Romanaeurbis. Apposile quidero ad hunc lociimBa-
AugustinisuperApostokan, el ibi discere poleiil quod, luzius. Non prseleream tamen quod legisse me rae-
anlea ignoravit. Lupns vero in epistola 76 aieum- g mini in TTevirensium Broweri Annalium lib. xiv,
dem Hiticmarum: CollectaneumBedmin Aposiolnm _u")i referlur Ivonis cardinalis et legali apud Tievi-
exopetibus Auguslhii vetilus sum dirigere, propterea r,ossepulli epilapliium, cujus. uUimuoi distlGhon sic
quod lanlus est liber, ut nec sinu cefari, nec pera pos• habet:,
set salh commodeeonlineri. Sole duodenasJubi vertente Kalehdas,
Itaque nemo jam in dubium,revocare potesi, as. Romasecundaiiniliiexsequiasvenerandas»
Beda collectaneumediderit in Apostoluin ; nee Ba- ubi videsTrevirorum civitatem appellari Roniam se-
ronius dubitasset, si-ad ea quoe mox proluli argu- cundnm, forsan ob copiam sacrarura reliquiaruiitt
menla animum intendisset. At videndum porroi est quibus abundat urbs illa, vel ob frequentiam honii-
qualis sil ille Bedsecommentariuss num eo voli causa confluentitimv Ob eam siquidera
IL. causam eliam lioc nomine affectam lego Corbeiam
Duos inveni G-odicesTnembraneosejusmodi col- nosffam a Gerardo in libro de Miuaculissaneii.AdeiV
leclaneum sub Bedoe nomine continentes: ununt bardi, cap. i, ubi, relatis Adelnardi rolraculis, Uoac
annorum fere ociingentorum, alterum septingenio- subdit: Exinae Itujuscemodi pmai ita- tbnge-Meque
rum. Primus codex hunc praefert titulum r CollBcla- empil valgati,ut Coibeia* nterilo*ditceMur ALTER^
neutnBedmin Apostolumex operibus VeatiAugusiini.Q| ROMA appellari.
Tum commenlarius in fisecverba, Pauhis serMsJe- Verura ut ad propositfim reverlaf, ndrr- SOluiu
m Clttisti vocatus aposlolus,etc.^ ineipit in hunc mo- Corbeiensis" GOdex, sed et alii plures prsedicliua
dum : Ex libro contra quinquehmteses. Ordo iste se- commentarium Flbro diaebno tribuunt: quos inter
quendus est, ut loquens de Evangelio, non sileam.de numerandus est iHe qui usdi fuil THthcmio. Quem.
ptophetis, etc., Hic eodexdesinit njEpisloiaad Thes- Godicem forSan quia Teperit1 in monasterio sancli
salonicenses, aliis foliis avulsis, Trudbnis, Fiorum illutn diacorium, cujusnomehpfse-
AlterCodex ita inscribitur: Incipit liber collectio- ferebat Codex, hionachum Trudonianum fuisse Tri-
nura Venerabilis Bedaj presbyteri, ex scriplis beati themius existimavit. His Godicibus adjungo Aqui-
Augustini episcopi, in Epislolas beati Pauli apostoli cinctensem, in quo prima pafs etfpositionis Episto-
elaboralus. Idem habet e\;ordium ac primus, sic larlim beati Pauli ex libfis S. Auguslini a quodam
vero-desinit: Explirtt collerto^Bzd® presbyteri ex Floto collectadicilur, ea nimirum quselegitur apud
opusculis beali Augustiniin Ephtolas Pauli aposloti. Bedam.
Genuini hujus Bedse coinmentarii necdum typis Prselerea prolixius istud colleclaneum Floro tri-
edili copiam habemus, quem Deo dante afiquando - buitur in veterrima eanonuin colleclione, quoe sub
cum aliis ejusmodi monumenlis inlucem profere-T) • linem sseculinoni, id est ipso Flori soeculo,scripta
mus. videtur, asservata in Anlissiodorensi inonasleno
III. sancti Mariani. Nam in illa collectione boecreferun-
Nunc \idendum est, cui auctori tribuendum Sit tur: Ex LIBRO SARCTI AUGUSTUNT ADOMKO FLOHO COL-
collectaneum sub Bedae nomine hactenus vulgatum." - tECTA: Qui faclus esl ei ex semine Davidsecundum
NempeFloro diaconoEcclesiseLugdunerisis,utfidem carnem. Quod prophetmptwvideiunl el pmdixerunt,
faciunt multi Codicesmss. quorum nonnulli in ma- hoc aposiolividerunl el prmdicavemnt. Qui eful fa-
tius naeas pervenerunt. ctus est, Quid eral? Quid facttis? VetbUtnerat,- cttro
1n primis id probant duo volumina membranea factus est, elc. Qlisequidem legufctur in vulgato,
Bibliothecaj Corbeiensis, in quorum priori statim Bedsecommentario in Epistolam ad Romnnos. Itera
al>initio hsec leguhtur: ContinentUrinhoc volumine in prsedicliapographipag. 1>7addticiturDiclmndom-
expositionesepislolarum beali Pauli aposloli ex tini Flori in hsecverba : Anathemaesl maledictio,dti-
br's sancti Augustlti doclotis eximii, a quodamFloro votttlio; item condemhalus;detestabilis, abbmiiialiilis,
coliecli. Tum in fine cujuslibet Epistolse, nomen ' alienalus, etc. Ilemaliud: Si qUis-vonamal>Domi-
Flori auetoris rebefitur. el inilio sequentis. Ad cal- mm Jesuin Christum, sit analhema maranatha, Si
71 AD OPERAVEN.""BEK*.
""--^ x _
tnul Syro el Gmco utitur verbo. Si quis non amat, Ai VenerabiH'**,^.^
etci Analkema Grwce sermone -dixitconiemmtus; UMvides Bedse~Sonit.^^
maramtlm definivit, donec Dominus redeat. Quseduo nomine Flori, quod pro^^rnn^^
loca re,jefiuntur in vulgato collectaneoapudBedam, quo inlelligitur eam coIleclionenflmtRj,^
priiiium qaMera initio commentarii EpistolajadGa- ascriptam fuisse. "^
~5r^-
1'atas,allerum vero in fine Epistolseprimasad Corin- His unum objici potest, nempeFiorum aliam«mw^
thios. Denique Sigebertus, in lib. deScriptoribus posuisse colleclionem in Paulum ex Patfibus, nec
ecclesiaslicis, cap. 92, meminit coramenlariiaFloro veri esse simile aliasi ex scriplis sancli Augusiini
consareinati in Pauli Eoistolas ex Iibrissancti Au- ab ipso conditam fuisse. Imo vero id maxime facil
gjstini. pro sentenlia nostra. Quandoquidem Florus poste-
Ex liis manifeste, ni fallor, confi.ciluristum com- riorem hanccolleclionem ex duodecimPatrttm opus-
nieniarium nmi esse Redse, sed Florj diaconi Lug- culis eruit, prselermissoAugustino, quem sane non
dufiensis. Non negaverim tameneum in nonuiiUis__prsetermisisset, nisi aliam separatim prius -edidisset.
Godieibusmss. Bed» tribui, sed fere semper addito Posteriorem hanc collectionem ex Codiceins. ma-
nomine Flori; quali Florus non essel nomen pro- joris Cartbusise descriptam Petrus Franciscus Chif-
priuui, sed comntune, florilegiumsignificans. Audi B$ fletius, societatis Jesu presbyler eruditus, Acherio
Roberlum de Torrinneio, in prologosuperius citato, nostro transmisit ac dono dedit, observatque slaiim
de isto commentario agentem : Hoc opus a quibusin limine colleclionem istam delibatara esse, non
dam vocutur Florus, quiu ex diversh opusculisbeati tantum ex decem, ut Sirmondus scripsit in notis ad
Auguslini excerplus, et quasi defloraius est; a quo Avilum, sed ex duodeeim Patribus, nimirum ex Cy-
(tutemiltud opus colleclum et ordinalum sit, plurimi prianoCarthaginensi, ex Hilario Pictaviensi, ex Am-
dubitanl. Quidam autemimnc Bedmpresbyleroascri- brosio Mediolanensi, (ex Paciano Barcinonensi, ex
bunt, el hoc ideo -quiain fine hislorimAnglorumenu- Theophilo Alexandrino, ex Gregorio Nazianzeno
merans opusculasua, inler alia Iwcad vetbumposuii: episcopis; ex Ephrem diacono, ex Leone papa, ex
t In Aposlolum qumcuttquein Opeiibussancli Augu- Oyrillo Alexandrino, variisque Romanorum pontifi-
slini invenidicla, per ordinem transcribere curavi. » cum et conciliorum canonibus ac decretis, ex Ful-
Vnde et quidam prmdicla vetba, el alia nonnulla in gentio Ruspensi, ex Paulino Nolensi, ac demura ex
eademHistoria sibi connexa assumenles, locoprologi Avito Viennensi episcopis. In duodecimlibros pro
prmdictm colleclioni sententiarum sancli Auguslini totidem Patribus partitus esl Florus eollectionein
ponunt, ex eo volenlesprobare Bedam auctorem hu- suam uno voluraine contentam ; tertium deciniura
jus operis. Cerle quod dicitRobertus ita esse depre- C' ex Auguslino conlexuit, quem uno volumine, quia
liendi in Ms. Collectaneo Claromariscensi duobus majoris erat raoiis, separalim inclusit.
voluminibus contento, in cujus priori apponitur hsec IV.
inscriptio: In hoc voluminecontinelur expositio Epi-
slolatum bealiPauli apostolt a Venembili Bedapres- Hsec de Bedse ac Flori commenlariis in Paulum
nemo in posterum quis cu-
bylero, ut gesta Anglorum lestanlur, collecta ex li- fusius dicenda fuere, ut
vrh sancti Augustiniepiscopi, docloriseximii el fide- jus sit ambigat. De Petri abbalis Tripolitani com-
lissimi, sicul insingulis locis ascripli sunl, etc. Etin mentario dicere supersedeo, de quo nihil raihi ob-
fine secundi voluminis lisec subjiciuntur: Explicit servare licuit. Et fortasse quidem excidil, aut in
Ephlola ad Hebrmos, et terlia pars Florisollecii a partes nostras non pervenit.
DISSERTATIO
DE SCRIPTIS VENERABILIS BEDJE PRESBYTERI ET MONACHI.
CAS.OUDINO.
AUCTORE
(Ex Oudin.Commentariode Script. eccl. t. I.)
Beda, in Britannia ex Anglo-Saxonum genereDl presbylerum a Joanne episcopo, fiorlatu Accse

oriundus, in Girwensi lerrilorio non longe a Tinse Eboracensis
E archiepiscopi ac fratrum mullorum;
iluniinis ostiis nalus esl anno 673. Amplexusa puero aaggressum esse scribere in universam Scripturam
d
vilam monaslicam, in ea per niultos aniios perseye- diversa explanalionum volumina in quatuor ordines
ravit sub Beuedicto et Geolfridomonasterii sancto- cdistincta, videlicet in rapsodias, quajsliones, com-
rum Petri et Pauli ad Tinam abbatibus, in dioecesi raenlarios
r et homilias; in rapsodiis, sive slromatibus,
Dunelmensi. Vulgo appellalus presbyler Anglus ac vel -\ collectaneis, my=licas magis quam hisioricas
Venembilis, quamvis esset monaslico instituto addi- eexpositiones congregasse ex probalissimis Ecclesise
clus. Ex Sixto Jsenensiin Bibliolheca sancla observa doctoium
c sententiis, etc.; in commentariis \ero
factum illum "anno selatis suoe 50, Domini 703, (quseslionibus et homiliis, in quibus frequenlius el
73 DISSERTATIODE SCRIPTIS VEN. BED^). 74
sermone et sensu suo utitur, stylum habere nec A A finem Historisesuse Anglorum. Unde quamvis adhuc
omnino inelegantem, nec affeclatse eloquentise cu- aliqua postmodum scripserit, polissima lamen in lioc
riosum, sed temperatum et medium. Obiit anno 73S, indiculo eontinehtur. Hujus utriusque de quibus lo-
die 26 Maii, sive vn lialendas Junii, quo Ascensionis quimur Beda non meminit in suo indiculo; nihil
Doniinicsememoria celebrabatur. J3e illo appendix tamen in iis esl quo Bedsedenegentur.
anonymi ad ecclesiaslieam Anglorum Historiam, ab De Arte meirica liber, 2S.
eo adannum 731, ajlatis S9, perduclam, ac Ceol- De Schemalibus sacrm Scripturm, 42.
wulfo Northumbrorum regi dicatam; ejus epita- De Tropis sacrm Scripturw, 47.
phium, Alcuinus episfola S, ubi nobilissimum sui De Orthographialiber, 53. Horum omnium meminil
temporismagistmm appellat; Honorius Augustodu- Beda in ultimis indiculi sui his verbis : Librum de
nensis initio libelli rv de Luminaribus Ecclesise, ubi Orthographia, alphabeti ordine digestum; item librum
Romsemortuum ibidemque esse sepultum falso asse- de metricaArte, ethuic adjectumatiumde Schematibus,
rit; Sigebertus Gemblacensis, de Scriptoribus eccle- sive Tropis libellum,lioc est, de figuris modisqueio-
siasticis, cap. 68, qui minus accurate mortem ejus culionum, quibus Scriplura sacra contenta est. Beda
anno 631 assignat, ul ex die ascensionis cum 26 Maii sacerdos de Orthographia ex Ms. Bongarsii editug
concurrente colligitur, quod anno sequenli contingit; B « primura Hanovise1605, iu-4°, ab Elia Putschio do-
GuillelmusMalmesburiensis, lib. i_, cap. 3, qui eum clissimo juvene inter veleres Grammaticos, pag. 2327
a Sergio papa Romam voeatum asserit, cum tamen ad 23S0, diversus a Iibello ejusdem argumenti qui
ex Anglia nunquam pedem movisse, certo certius TJedsevulgo ascriptus, inter ejus Opera ssepiuspro-
constet; atque ex recentioribus cardinalis Baronius, diit, et infra a Pulschio exhibetur, cum ejusdein libro
qui multa de eo disputat in Annalibus, et in ejus uno de Ratione metrica, pag. 2350 ad 2383.
ajtate designanda, et quibusdam aliis hallueinatur; • De arithmeticis Numeris, 72, cum dialogo de Notis
Gerardus Joannes Vossius, lib. n de Historlcis La- numerorumet ratione temporum. Ad eum speclant
tinis, cap. 28; Joannes Mabillon amplissime omnium quorum meminit in indiculo suorum Operum.
in elogio doctissimo illius, quod contexuit sseculom, De arithmelicis Proposilionibus, pag. 100. Ejusdem
Sanctorum ordinis divi Benedicti parte, seu tomo I, \Bedsevidentur.
pag. 554 et sequentibus, quem in mullis sequimur. De Ralione calculi, pag. 111, et de Divisionenu-
Collecta primo in unum omnia Venerabilis Bedoe merorum ad Conslantinum,ejusdem videntur.
Opera,-quehinc inde variis atque incullis Editionibus Opusculum de Loquela per digitorum geslus, pag.
separatim antea impressa fuerant, atque Parisiis, - 127. Itemque libellusde Ratione unciatum, pag. 141.
anno 1544, tribus in-fol. tomis edita per Franciscum Sunt certo Bedse ejusdem, cuin in prologo
loquatur
Jametium. Cumque bibliopolseopus successisset, illa de opusculis suis de Natura'rerum et ratione
tempo-
eadem novis ornata curis atque accessionibus, ibi- rum quos appellat libellos, et a se quondam striclo,
dem, anno 1554, octo tomis in-fol. repetita sunt. id est brevi, sermone compositos. Sunt autem hi duo
Tum item tomis octo Basileseanno 1563, apud Joan- libelluli quasi prseludia majoris Operis de Ralione
nem Hervagium, denique et Colonise totidem tomis temporum quod nune prolixius scribere necessarium
anno 1612, apud Antonium Hieratum. Hse qualuor duxit. Venerabilis Bedse presbyteri tractatus brevis
Editiones Operum Venerabilis Bedse, quarum tres -de Gomputo, sive loquela, per gestum digitorum,
ultimce eodem modo procedunt. Nos ultimam anni exstat in Operum BedoeEditione Coloniensi novissi-
1612 Coloniensemsequemur,quse anno tanderal688, ma anni 1688, tomo I, pag. 127, cum glossis Bride-
ibidem, ordine eodem repetita fuit, illamque seeun- ferti Ramesiensis monachi, sed admoduin jejunis,
dum tomos et ordinem in iis conlentum singillatim scboliisque Joannis Noviomagi. Libruirilhunc in
expendemus, cum pauci sint qui Opera Bedseattri- multis ab usu veterum recedere observat" Barthius,
buta accurate expenderint ad proximas Editiones Adversariorumlib.n,cap.l2.Confer Rhabani abbatis
illorum correctiores. T Fuldensis librum deComputo quem Stephauus Balu-
j.
CAPCT PRIMUM. zius, Miscellaneorum lomo I cdidit, et Nicolai Smyr-
De lomo primo Operum Venerabilis Bedm- nsei Numerorum notationem per gestum digilorum,
quam Grsece et Latine cum Beda de Indigitatione,
Gontinetilleeaquseadgrammaticam,arithmeticam,
musicam et similes artes Parisiis, in-8°, evulgavit Fredericus Morellus, post
geometriam, astronomiam, Morellum Petrus Possinus, Romse 1673, in-folio, ad
pertinent. Estque congruo ordine si
dispositus, sup- calcem CatenseGrsecorumPatrum Marcum et
Spici-
posita BedseOpera ad calcem voluminis cujusque, sui evangelici. Idem Possinus notas nescio cujus
vel ad ultimum Operum omnium volumen, omnia legii
Jam addidit, et figuras o-xjjf/cmo-^covXfSjpo^.oyio-raSvin
conjectafuissent. expendamus singillatimsingula. aes incidi euravit
Incunabula grammaticwartis Donati, pag. 1. pag. 449 et sequenlibus.
De octo patlibus oraiionh liber, pag. 14. Contexuit Libellus de Argumenth lunm, pag. 145, CUJUS non
Venerabilis Beda indicem potissimorum suorum meminit speciatim.
Operum ex quibus facile genuina a spuriis dislingui Compulusvulgaris,qui dicitur Ephemetis, pag. 169
possunt, quem annis lantum quatuor ante mortem, et seqq., cum Kalendario, nullatenus est Venerabilis
anno nempe 731, setatis 89, corapositum legimus sub Bedse presbyleri. Hoc invincibiliter cognoscitur ex
PATROL,XG, 3
7S AD OPERA VEN. BEDJI PROLEGOMENA. 76
leetione calendarii, ubi innumeraj sanctorum com- £A nonagesimumquinlum annum salutis, quibus conti-
memorationes, qui Beda posteriores sunt; unde nentur tres citcuii magni. Asserit hoc opus Venerabili
miror qua fronte, quave impudentia, potuerint bo- Bedse prsemissa prasfatio pag. 256. Quse quamvis
mines tale opus ascribere Bedse, anno 735 mortuo... anonyma sit in impressis, lego tamen eam esse Ab-
Atque ut plurima paucis compleclamur, hic auctor bonis abbatis Floriacensis, qui auno 1004 mortuus
meminit ad diem Junii 5 sancli Bonifacii Mogunti- est, de cujus scriptis lam impressis quam deperditis
nensis archiepiscopi, qui mortuus est anno 754, vi- doclissime agit Joaniies Mabillonlomo II Analecto-
ginti circiter annis post Bedam. Meminit ad diem rum, pag. 240, ubi varia prajludit.
Julii4 sancti UdalriciAuguslaniepiscopi,qui sseculox De Cyclopaschaii, pag. 306, de quo plura docebit
roortuus est. Iteraque eodem mense,ad diem II Julii, te iEgidius Bucherius, presbyterSocietalisJesu, com-
translationis corporis sancti Benedicii in Galliam. mentariis suis doclissimis in canonem paschalem
Bie 15 Augusti, meminit festi Assumptionis beaise Victorii Aquilani, quos in-folio edidit Antuerpiseex
MariseYirginis. Die8 Septembris, meminitNativilatis officina Plantiniana, sumptibus Balthazaris Moreti,
heatte Mariaj Virginis, qusefestivitates apud Laiinos anno 1633.
sseculumix nonexcedunt. Denique in versibus quibus Liber de Constilulionemitndicwlestis terreslrisque,
omnem anni distributionem colligit ad finem operis, "1 pag. 523. Haudquaquamindignus est qui Bedsetri-
facit mentionemsanctseElisabeth Thuringicse,ordinis buatur, quainvis nihil habeam quo ipsi affirmem,
sancti Francisci, quaesoeculodemum XIHfloruit: illiusque ipse in indicuio Operum suorum non memi-
FertilisElisabethcantatThuringialaudes. nerit. ,
Nonnulli sunt opinati scriptorem hujus laboriosi Libelliduode Musica theoricaet practica, pag. 544,
operis fuisse Yandelbertum monachum Prumiensem, suppositi Bedsesunt, variis ex argumenlis. 1° Enim
qui sseculoix floruit; sed, Deus bone, quam enormi- afiectal iste seriptor, libellon de Musica practica,
ter conjectantur! Quomodo enim fieri potest ut qui afferre exempla cantuum desumpta ex officiis festo-
sseculoix vixit et morluus est, faciat mentionem rum beatse Marise Yirginis, qualia sunl: O Mutia
sanctaj Elisabeth viduse, quaesoeculoxm floruit ac beata geniirix, etc , Mdrim prmconio,devotoservitio,
defuncla est ? Certum est scriptorem harum Ephe- etc. Al festa ista bealse Virginis haudquaquam in
meridum esse Germanum, ex affeclionequam habet Ecclesia Laliua ante soeculuraix temporibus Ludo-
in recensendis Germaniij sanctis, el martyribus, et viciPii vel Caroli Magni invaloerunt, unde hsec ad
episcopis, ut legenti conslabit. At quisquis ille sit, Bedam spectare nullalenus possunl. 2° Exempla ista
non videtur mihi excedere, quoad selatem qua vixit,, p Sunt prosarum, quale et istud, 0 Maria, virgo Davi-
mediuni vel finem ssecuhxm. Hcecbonus Cavus non dica, etc.,"itemque alia ab ipso allala ex prosis de
notavit, qui Opera Bedoenunquam legit. Spiritu sancto : Sancti Spiritus adsit nobis gratia,
DeembolismorumralioneComputus,pag.216.Ejus- elc, Veni, sancte Spiritus, el emitte cmlitns, etc. At
demmihividelur esse auctoriscujussunt prsefatseEphe- ususiste prosarumin offieiisecelesiastieismissarum,
merides. Sanetam prolixorum operum haudquaquam seeundum doctiores Riluum traetalores, nullatenus
fuisset oblitus VenerabilisBeda in indiculo suorum excedunt soeculumxn, ac plerseque illarum sseculo
Operum quem anno 731 scripsit, annis tantum qua- proesertimxm induclse sunt; unde nullatenus lii li-
tuor ante mortem : nec credibile est Venerabilera belli ad Bedam anno 733 mortuum spectare possunt.
doclorem, oelale fatiscente, istis sese immiscuisse Denique iste auctor tam Gallus quam Anglus esse
calculationibusante mortem. Denique non perlinere potest, cum pag. 364 inilia qusedam cantilenarum
ad Bedam, sed ad auclorem ultimorum temporum, Gallice alque Anglice producat. Gallice : Demenant
ut supra de Ephemeridibus diximus, eonstal ex ejus grandejoye, etc. Anglice: Suanlvoile dont tans und,
verbis, fol. 231, ubi sic : Invenla die quamqumris, elc, vixque mihi ante soeculumxry exstitisse videlur.
nolaiaque liltera quam habent Maityrologia quinla De Circuiis sphmrmel Polo, pag. 365 ;
re.trotinea. At tempore Venerabilis Bedse nondum ^. De planetarum et signorumRalione,'^. 369 ;
]
erant Martyrologia,cura ipse primus unum conscri- De Signis cmli, p. 573, nibil affirmarevel negare
pseiit alque illud in multis diebus vaeuum, ut possum.
Usuardus testatur. Ipsa facta sunl tantum vulgaria Libellusde Tonilruis, ad Berenfridum, p. 387, a
sseculoIXjam labente, undequl sic scribit, se prodit Beda inLatinam linguam tantum translalus est, cujus
auctorem posteriorum lemporum. Denique omnis et simplicitatemipse Beda agnoscil. Non ergo spe-
expressio hujus operis clara et aperta, tamque va- clat proprie ad Bedam.
riis modis quse investigat edocens, auctorem sse- Libelli de Progtiosiicis temporum,pag. 390; de
culo XIHhaud antiquioremproferl. Hsecnon notavit Mensurahorologii,pag. 392; de Aslrolabio,pag. 394;
Cavus. Cerle auclor utriusque operis esl Anglus, de Nalivitate prognosiica infantium, pag. 597; de
Radulphus de Linham dictus, paucissimis cognitus, Minulione sanguinis,pag. 398 ; de septem Mhaculis
de quo ad annuni1250 postea loquerour. mundi, pag. 400, vere libelluli sunt de quibus nul-
DecennovalesCirculi, pag. 257, una cum bis quos latenus constal an Bedsesint; imo plures ex illis
scripsit DionysiusRomanus eognomentoExiguus, el omnino indigni sunt qui Venerabili Bedseattribuan-
beatus Cyrillus,itsque ad miltesimumquingentesimum tur. Quales sunt inter ahos de Prognoslicis tempo-
77 biSSERTATIODE SCRlPTiS VEN. BEDiE. 78
rum, de Nativilate infanlium, de Minutionesanguinis. f, katque in Ecclesia beatoium Geminoium martyrum
HymniBedmpresbyteroinscripti,])9ig.401 et seqq., sepultusest. Qui inter alia dona qumaffetre disposue-
ad Bedam spectaie non videntur. Certum quidera rat, misit ecclesiwsancti Petri Pandecten, a bealo
est Bedam SGripsisse librum Hymnorum diverso Hieronymo in Latinum ex Hebrmovel Grwco fonte
roetrosivc rhythmo, ut ipse tradit in indiculosuorum translatum. Huicannorum numero eonsentiunt Chro-
Operuma se composito; at isli hymni erant et varii, nica Hermanni Contracti, qui tot annos mundi dicil
et de rebus sacris, el diverso metro seu rhythmo contineri in libro majori Bedsede Temporibus, sive
conseripti, quod nullatenus convenit istis metris vel de Ratione temporura. HoeitaqueClironicon spectat,
versibus qui hymni appellantur. Sunt enim poeses, teste Hermanno, ad librum hunc Bedse majorem de
non melra; sunt plerique de rebus supputatoriis, Ralione temporum.
non sacris; de naturalibus vel prognosticis, non de Quoddiximus librum Bedseminorem de Tempori-
ecelesiaslicisoffielis. Convenire mihi videnlur, lam bus esse longe anteriorem libro majori, facillimum
quoad aigumenlum quam quoad stylum, cum car- est cognoscere, cum ille brevior cessel in quinto
minibus Manfredi, quse habentur pag. 455, post li- Tiberii III imperaloris anno, qui Christi aimus est
brum Bedsede Compulo. 701, vel 702. Unde sic illum librum Beda finit:
Libetltcs de'Raiione computi, pag. 418, spectat' B Tiberius de kinc quintumegit annum. Reliquumsexlm
indubie ad Bedam, cujus meminit Helpericus, qui mlalis Deo soli patet. At alter de Temporibus liber
juxta Petrum Franciscum Chiffletiumscribebat anno ut supra diximus, excurrit ad annura usque Leonis
930, in prologo operis sui de Computo. Exstantque Isaurifti nonum, et Christi 726.
illius sub nomine Bedoevarii et vetuslksimi mss. SenlentimsiveAxiomata philosophica,pag. 124.
Codices,in multis Galliarumac prsecipue Parisiorum Sententim ex OperibusCiceronis excerptw,p. 166.
Iiibliolhecis, atqueunus quidem in bibliolheca sancti Liber Proverbiorum alphabeticusex sacris Scriplu-
Germani de Pratis Parisiensibus, num. 546, ut refert rh, pag. 185.
Joannes Mabillon, in elogio venerabilis Bedse.Imo Hsectria opuscula nullatenus ad Bedam spectant,
ad imitationem opusculi Bedse de Gomputo, suum . sed ad recentiorem aliquem scriptorem, qui ssecu-
ejusdemargumenli Helpericus aggressus est. lum xiv superare mihi non videtur. Sola leclio
CAPUT SECUNDUM. procemiorum tani libri Sententiarum ex Operibus
De tomosecundo Operum Venerabilis Bedm. Ciceronis, quam Proverbiorum ex Scripturis, idonea
De natura rerum liber, pag. 1. est ad boc probandum, quippe qusenullam antiqul-
De temporum Ratione seu de Temporibusliber, •. talem proe se ferant, sed novitatem, recentemque
43. C setatem. Unus idemque auctor horum trium colle-
pag.
De sex mundi mtalibus Chronicon, sive libellus, etaneorum esse apparet, quod de duobus primis
pag. 103. certum est; nam prseludiisad collectaneumSenten-
DeTemporibusliber, pag, 118. Nullusmihi videtur tiarum ex Cicerone sie alludit ad sententias ex Ari-
dubitandi locus quin hsec qualuor opera ad Bedam stotele a se colleetas : Nunc quoniam auctoritalum
peitineant, quorum meminit in indiculo suorum Arhtoielh longiludo et magnitudo crevit, commodius
Operum, saltem trium ex istis, nempe de Natura re- esi in secundoptmsentis opusculi tractatu de cwleris
rum et de Temporibus libros singulos, item de Tem- beatwvtlm proverbiisdeincepsexponere,ne qua possit
poribus librum unum majorero. Ifsee-Beda. Gonye- animum defaligatio retardare. Quisquis aulem opera\
nientius autem hi libri sic dispositi fuissent:1° liber ejusmodi Bedoe\oluerit ascribere,se plane novitium
de Natura rerum, pag. 1; 2° liber brevior de Tempo- in antiquis dietionibus acstylis ostendet.
ribus, pag. 118; 3" liber major de Tepipotibus,p,-45, Libellusde Substanliis, pag. 200. Male ita inscri-
quem scripsisse videtur Beda post breviorem; tan- bilur, sed esset inscribendusColleclaneumvariarum
dem, 4° de sex mundimtalibusChronicon,seu libellus, prmceptionumtam clericis quam laicis ulilium. Est
pag, 1C5, cujus quidem ipse in indiculo suorum _i autem inscriptus de Substantiis, eo quod sub initium
Operum non meminit, sed certo ad ipsum gpectat. acriter agat de substantiis'seu bonis monasleriorium
Non mirum autem quod illius non meminerit, quippe non alienandis, neque donandis, neque dissipandis.
cum sit veluti pars ei compendium majoris operis de Itaque opusculumistud aprimocapitenoroen aecepit. i
Ralione temporum. Scriptum illud juxta Bedse ConvenireVenerabili Bedsenullalenus potest, sed
sup-
putationem anno 4680, Chrisli 726, Leonis impera- est scriptoris>licujus monachi Benedictini, qui sse-
toris 9, annis novem post mortem Ceolfridi abbalis culo xu, vel xi, anliquior non est. Qusenamque ca-
sui, quam describit ad annum 4671, et Christi 716, pite 1 narrat de monasteriis frequentissime a laicis
his verbis : His tempoiibus multiÂnclorum gentis caplis et usurpatis, et de substantiis illorum ab ipsis
7tobilesel iynobiles,vtri et feminm, duceset privali, abbatibus et proelatisdissipatis, convenire temporibus
divini amoris instinctu de Brilannia Romam venire Ven. Bedaenullatenus possunt. Audiamus hunc an-
tonsueverant: inter quos eliam revetendissimusabbas onymum :
meusCeolfridus,annosnatus sepiuagintaquatuor, vum
Quid, rogo, pejus esse poteiil quam monasteria ad
esset p,esbytet annis quadtaginla seplem, abbasautem laudem Dei
sanctorumquesumum veneraudammemo-
titginlaquinqueubi Lingonaspervenit, ibi defunctusi riam ab anliquis principibus-consttucta,nunc ob m-
19 AD QPERi VEN. HEDM PROLEGOMENA. 80
explebilem quorumdam avariliam destruere? Quis A } gulares exagitatus, potissimum a divo Bernardo ejus-
namquefideliumreligiosorumattendens,quanla modo que sectatoribus, Guillelmoabbate sancti Theodorici
cum omniadivina prmceptaatque miracula, sanctoium et aliis. Quisquis de hac re ambigerit, eonsulat biblio-
que.Pulrum documentp,sint plutimis notissima,cmno- thecas Parisienses, ubi Ms.legitur Philosophia minor
biorum deslructio fiat non sotum a laicis qestientibus islius Guillelmi de Conchis, atque inter alias Colber-
etrapienlibusprwdia eorum, sed eliam a ctericis'ipsh- tinam God.ms. 6109 et Victorinam, liltera MM17,
que abbatibusullro offerentibus,quasi qucedamvenalta fol. 172, ubi hoc idem opus legitur Guillelmo de
sibi commhsa bona, unde alendi fotent non solum Conchis attributum. Conferatur et tertius ms. Codex
monachi,sed eliam familia commhsa,necnon pauperes in bibliotheca Lugduno-Balava, inter Mss. Latinos
et peregrini advenienles, non statim possit conjicere numero 96, ubi consiatex hujus bibliothecsecatalogo,
deslructionemsanctm Ecclesim,non slatim doleat quod pag. 404, impressa in-4°, Lugduni-Batavorum,
hostis antiquus tantam maliliam et persecutionempo • an. 1674. Seipsum suasque ab semulispassas allocu-
tueiit exercerein Chrislianosper alios Christianos,et tiones, Guillelmusde Conchis aperit in prologo libn
pcr eos maxime qui constiluli sunt pastores Ecclesim? secundi, qusein VenerabilemBedameadere nullatenus
Nam si lalis destructio locorumsanctorum a Baibaris possunt. Maluimusenitn nudam veritatem prwtendete
ageretur, Chrislianorum bello essent reprimendi, si B 1 quampalliatam falsitalem. Sed quisnamest cui ariditas
aliler nequirentcorrigi. Sed, proh dolorI tanla pax et sermonisnoslri dhpliceat, si noslri anhni occupationes
concordia in hujusmodi nequitia habetur, ut, paucis- cognoverit,otnatum seimonis non qumsivit,sed de illo
simis excepiis,non inveniantur qui detanlw peisecu- quod agimusslupebil? Quis enim nltus leliquus locus
tioniscurent miseria, quasi Christianmreligionisignari petest esse ornatus, cum opoiteal quid et qualtlei:le-
et tanquam hoc quod monasteria cuncta pro Cltrhti gamusjcogilare, deinde legendoexponere, in disputa-
sanctorumquehonore conslructasint obliti. Quoddico, lionibus contia falsa declamare, de aliorum invenlis
mherabile quidem est dictu, sed multo miserabilius judicaie, contrainvidorumdetraclioneslinguamacuere?
aclu, cum hi qui ad hoc specialiter elecli sunt, ut in ul jam implelumsit in nobisillud de filiis IsraeV,qui
cmnobih sub religione disciplinaquespiritali vivenles, remdificantestemplum,in una manu gladium,in altera
Deo lervhenl, el pro eotum salute qui a smcularibus lapidem habebant. Adhue Guillelmusde Concbis se-
pompis adhuc se conlhiete nequeuntjugiter intercede- ipsum magis prodit in prologo libri lertii, ubi sic :
Elsi studiis docendi occupali,parum spaliixid sciiben-
renl,substantia qua adquotidianum victumveslitumque
indigent,privantur, etc. Hsecsane nequaquam con- dum habeamus, quoniam lamen mullosvestesplnloso-
veniunt in lempora Bedse,recle autem iis lemporibus phim abscendentes,et cum panniculh arreptis totam
sibi eam cesshse ciedenies, abiisse cognoscimus,voce
quibus Ecclesiavexata est, sseculoxi, ob investituras, 'C
tempore Gregorii papseVH, quarum occasione dis- ipsius reclamanlis excitati, ne nuda remaneat, parli-
cordiarum, laici expilabant monasteria alque dirue- culas abscissas stylojtostrm parvitatis consuimus,non
bant. Secundoantea expresse significat hic anonymus ignari morstbusinvidimnos subjacere, quia hodieesl
se scribere post anniun Ghristi millesimum, et con- periculum el nosse et habere. Alludit istis verbis
sequenter non ante sseculumxi. Sed quta adversarius Guillelmusde Concbis Normannus ad plurimos phi-
nostet diabotus tanquam leo rugiens circu.it jugiler, losophise magistros qui, reliclis scholis quas bene
multas Parisiis philosophicas erexerant, ob paucita-
qumrensquem devoret, piuresque inler iot millia homi-
num, proh dolor! fragiles quam forles contra eumdem tem diseipulorum, professionem urbemque hanc re-
adversariummodo inveniuntur, opus est cunclis fide- hqueranl. Hsecsane in Bedam nullo modo convenire
libus ut et ipsi circumeunlesqumrenlesquequaliter possunl, qui nunquam conqueri potuit quod studiis
tanlo resistant adversario, invicemse variis modis in- docendioccupatus,parumspatii ad scribendumhabeiet,
struant et admoneant, ne Ecclesia sancla sub temperis cum tam mulla ipse conscripserit. Eumdem Guillel-
nium de Conchis scriptorem operis etiam arguit pro-
prmterili partibus bene fundata et suffulta, penilus de-
struatur SUBTEMPOEIBOS KOSTRIS,IN QUIBHS MILLE logus libri qraarti. Sed hsec sufficiant.
ANNIS IMPLETIS juxla prophetiamin Apocalypsipt mdi- D 1 Epistota de Mquinoctio vernali juxla Anatolium,
clam, Satanas solutus essevidelur. Non enim solum- pag. 250, spectat certo ad Bedam. Cujus meminit
modo occuliisut antea insidiis quosque decipit, sed ipse Beda in indiculo Operum suorum, quem conte
etiam aperte prorumpil peritissimossubveilens, et ad xuit ad calcem Hislorioesuseanno 731, unde
epistola
pessima quwque instigans. Denique pnslea ubi de ista anle liunc annum 731 scripla est. Quare exem-
officii divini procuratione loquilur, appellat illud
in ea ep.istolaad reverendissimumWichredam
Divinum servitium, quaevox inusitata mihi videtur plum
aute saeculumxn. Unde qui cwnobilis aufert pt wdia presbyterum directa adductum de anno proesenli776,
unde monachi sunt procurandi, et divini servilii et est inlerpolalio scriptoris amanuensis ipso anno
lotius monasticmreligionis desliuctor esse convincilur. epislolam exscribentis, qui Bedse sententiam sup-
Nullatenus itaque hic libellusBedseesse potest. posito exemplo explicare voluit. Ita Joannes MabiUon
ne/sj AiSogswv, sive de Elementis phitosopldmlibri in elogioVenerabilisBedjj, num. 29, sseculom, tom. I
-.quatuor, fol. 206, spectant ad Guillelmum de Con- sanctorum ord. divi Benedicli. Sed hanc epistolam
chis,magnum sseculixu philosophum,qui anno 1140, puram atque ab omni supposito mundam edidit Pe-
vel ciiciler, floruit, a mullis ob suas opinioner. sin- trus Franciscus Chiffletius ante historiam
Bease,
81 DISSERTATIO DE SCRIPTIS VEN. BEDJE. 82
ad calcem Epitomes Ili-
pag. 15, in-4°, Parisiis, anno 1681, apud Gabrielem j_ indiculo suorum Operum,
Martinum, via Jacobsea, sub Sole Aureo. storisesuoe Anglicarise.
De Dmnatione vitm et mortis, pag. 235; Similitudo Vita sancti Vedasti Atrebalensis episcopi non spe-
arcm Nom, pag. 235; tractatus de Lingnis gentium, ctat ad Bedam, sed ad Gallum anonymum.
ibidem; Interpretalio Sybillinorum verborum, pag. Vitmbancloium Columbani,Attalmet Eustasii, abba-
256; sunt nenise quse Yenerabili huic presbytero as- tttm Luxoviensium,omnes spectant ad Jonam Luxo-
cribuntur prorsus indignse, ut cuivis legenti vel primo viensem monachum, cirea annuin 630 illustrem, qui
intuitu patebit. scripsit de primis abbalibus Luxoviensibus, de quo
CAPUT TERTIUM. Labbeus in dissertatione de Scriptoribus ecclesiasticis,
De fertio tomo Operum Venerabilis Bedm. tora. I, verbo Jonas Luxoviensismonachus.Ilem Joan-
Quoad tomum III Operum Bedse presbyteri, sunt nes Mabillon erudite, in sseculis suis Benedictinis,
Ionge plura supposita quam germana. De illis sic ubi de sanctis Golumbano, Attalo et Eustasio disserit,
Joannes Mabillon in insigni suoBedse Elogio, num. 29 quem videas.
el 3" : Conlexuil librttm de sex mtalibus quem absol- Vita sancti Patricii libris duobus, spectat ad Pro-
vit Leenis Isaurici anno 9, Christi 724. His absolutis bum quemdam, ut ex fine operis constal; de quo ad
edidil Histoiiam ecclesiaslicam gentis suwquam cum B nauseam loquuntur socii Bollandistsevel Bollandus
Epilome adjuncta perfecit anno 751. Nam in optimo ipse, in legendis et notis'ad Acla sancti Patrieii Hi-
Codice ms. qui penes-nos est, prwdicta Epiteme ultra bernorum apostoli.
istum annum non excurrit, ut superius menuimui. Vita sancti Bertutfi abbatis Bobiensis, ab eodem
Idem infra in dubiorum classem rejiciendm sunt Vitm Jona, de quo supra, conscripta "est.
Sanctorum, excepth Actis sanclorum Felicis, Culhbeiti Vita sancti Arnutfi Metensis episcopi opus est
et Anastasii, qumBeda agnoscit ut sua. Omnia igitur Pauli Diaconi, quod ex seniorom relatu qui Arnulfum
vel saltem plurima Itujus lomi supposita sunt, de olim noverant scripsisse dicitur.
quibus loqui plurimis haud otiosum erit. ,Denique Vita sanctm Buigundoformabbaiissmeidem
Historia Ecclesiastica gentis Anglorum, quam Ceo- a multis ascribitur. Cerle ad Bedam nuljatenus spe-
lulfo regi Anglorum obtulit. ctare potest, cum auctor illius, dum de certis mira-
Epiiome ejusdem Itistorim, ad annum 731. Hujus culis agil, testes afferat ipsam Burgundoforam, san-
operis meminit Beda in indiculo suorum Operum ctum Faronem Meldensem episcopum et sanctura
quem ipse subjunxit ad calcem dictse Epitomes, ut Waldebertum Luxoviensem abbatem, quibus se con-
nullus ambigere de ea unquam possit. Et quamvis in temporaneum facit. At ista cadere in Bedam nulla-
multis impressis et mss. etiam Codicibus hoecEpitome " tenus possunt, qui anno 730 florebat, et ex Anglia
usqueadannum766exeurrat,inaliis tamen etimpres- nunquam egressus est, ut testis esse posset miraculo-
sisetross.Godfeibushaudqtiaquamannum 731excedil; rum ab episcopo Meldensi vel abbate Luxoviensi
unde alia ab aliquo anonymo addiia arguuntur. Haete- auditorum.
nus autem Anglicana Bedsehistoria triplici in statu lu- , Passio sancti et beatissimi Justini Martyris, nullo
cem aspexit. Primum sola Argentorati anno 1514; modo Bedam refert.
Autuerpise1550, in parvo folio; Coloniae,in-16,1601; Martyrologium eo modo quo in Operibus Venera-
et CantabrigiseAnglosaxonieain-folio,anno 1644, cum,. Mis Bedseest, ad eura non spectat. Certum quidem
versione Anglicana Alfredi regis. Secundo prodiit cum Bedam scripsisse tale opus, ut ipse testatur anno
velustioribus aliquot Rerum Britannicarum scriptori- 731, in indiculo suorum Operum his verbis : Marty-
bus,-Heidelbergse, typis Commelini, in-folio, 1587. rologium de Nataliliis sanctorum martyrum diebus,irp
Gujus ipsius Editionis plurima Exemplaria Renatus quo omnes quos invenire potui, non solum quo die,
Potelerius, Lugdunensis typographus, mutata prima verum etiam quo genere certaminis, vel sub quo judice
pagina, eodem anno 1587, Lugduni a se procusa esse mundum vicetinl, diligenter adnotare studui. Quiigilur
mentitus est, suoque ipsius nomine venum exposuit, post Eusebium et Hieronymum, a quibus quid hoc in
quare hujus anni Editionem Lugdunensem ab Heidel- argumento revera factum sit haud satis constat, pri-
bergensi diversam frustra eensueris. Tertio denique nms Martyrologium privato studio contexuit Venera-
prodiit Anglicana Bedsebistoria cum aliis ejns ope- bilis Beda, cujus Martyrologium Usuardus in suo
ribus, per Franciscum Jametium, tribus tomis, anno laudat. Sed et ipsemet in Operum suorum eatalogo
1544; ibidem octo tomis, an. 1554; item Basilese, illud censet. Elsi enim in Editione Basileensi anni
tomis octo, 1563, per Joannem Hervagium; denique 1563 nulla de ejus Martyrologio mentio fiat, in aliis
Colonise,totidem tomis, anno. 1612, per Antonium tamen Editionibus diserte habetur, imo et in Alfredi
Hieratum. HsecChiffletiusaii calcem Editionis hujus regis yersione Saxonica, quam Abrahamus Whelocus
Historiaj, in notis, pag. 319, quam ad mss. Codd. ex_ protulit in lucem anno 1644. Attamen Beda dies no-
aclam procuravit ultimo imprimi Parisiis in-4~, anno minibus vacuos centum el ocloginta in Marlyrologio
1681, apud Gabrielem Mattinum via Jacobeea, sub reliquit, qua de re Usuardus loquitur, quorum plu-
sole aureo. r nmos supplevit Florus Lugdunensis diaconus, non
Vita sancli Cuthberti Lindisfarnensis episcopi, cum omnes, ut testatur Ado Viennensis archiepiseopus in
Vila saneli Felicis Nolm ht Campania episcopi, pisefatione Marlyrologii sui. Bedse porro genuinum
speetant eerlo ad Bedam, quarum. raeminit ipse in opus eruditi yiri diu exspectarunt, sed tandem a se
83 » AD OPERA YEN. BEDJ" PRGLEGOMENA. 84'
mihi videtur esse Bedse,
repertum et ad varios mss. Codd. collalum, variisque A Libelius de Locis sanctis
in
inlerpolationibus quod fieri poluit repurgatum, socii qui ad calcem operis seipsuln nohiihal, quamvis
Boil'andistseediderunt tomo II sui Marlii, cum Flori indiculo Operum Bedse oblivioiii datus sit, sed scri-
indieulum.
Lugdunensisdiaconi aliorumque auctanis. Auctarium plus forsilan post ipsum
Flori nomine minori characiere editum, ne cum Interpi elaliones Nominum HebraicoritmScriplurm,
Bedoetextu iterum confunderetur. In isto sincero ordine alphabetico digesVse;inveniuntur anonymaj iu
Yen. BedseMartyrologiodubiutn tamen est aii festum plurimis bibliofhecis nianuscriplse, sed in Vielofina
omnium Sanctorum iocum habere debea;t, cum Beda Parisiensi, littera QQ, 22, et QQ, 19, et in aliis, sub
qiiaiwor tanlum annis vixerit post creationem Gre= nomine Ilemigii Antissiodorensis monachi, qui suli
gorii papse III, qiii hujus solemnitatis auctor est. sajculixihiliumfloiuit, ad quem spectareopus islud
Inde probalur quam arduuin sit opera interpolata a ntm ambigo, post niss. Codices ihspeclos optimos
recentioribus suse puritati el integrilali restituere. notas.
Prseter prosaicum BedouMartyrologium, aliud Me- Excerptiones Patrum, €olleCtunea,Flotes ex diver-
trieum sufe ejus nbmine vdlgatum esl in Spicilegii sis, Qumslioneset Parabolm.
lomo X, pag. 126 et sequenlibus, carmine beroico, De qdibus ita Bellafminus in libro de Scriptoribus
eiutum a Joannc Mabiilonio ex perveluslo Codice & ecclesiastieis, anno 720, observatione tertia ad Opera
sahcii fthemigii Remensis. An vero metiicum hoc Ven. fiedoe:S?c etiam inler Coltecfaneaet Fiores qtim
Martyrologiumvere Bedse sit, an alicujus studiosi, habenint tomo tettio, nittil feie tst, quodsit Bedw in-
qui pf osaicumvfersureddiderit, non facile definierim. genio dignum. Colleclaneumde Lumhtaiibtis Ecctesim
Certe Remigianus Codex, qui annos mhihnum oefin- habelur eliam in qiltirto tomo sancti ffieronymi quoi
gentos prsefert, hunc habet tituluto : Incipit Matty- tamen nec Hieronymi nec Bedmest. Coilecianeumde
rologiuniquoi Beda ketoicocarmine iomposnit. Quan- quatror yeneiibns ligni in cmce Bomini, nihii solidi
quam Beda in sua Epitome non metrichm sed prosai- Itabet. 'Oratiunculanbi invocanlur tres Jucobi, et altera
cum desighasse videtur, nee penitus eonvehit me- ubi invocantur Angetus Uiiel et Rttmiel,ionge absuni
tricum cum pfosaico illo quod a Bollaiidistis impres- a gravitate et scienlia Bedw.
suiii est. Verurti metricum Illud forlasse ipsemet Beda CAPUT QUARTUM.
poBt absolutahi Epitomen condidefif, quod lamen De quarto lomo Operum Venerabilis Bedm.
asserere nolim. Sane B.emigianum exemplar annis sive de sex dierum Creatione libellus.
Hexameron,
non ampiius centum ab ejtis obitu exaraium est, in Genesim.
studio Befllgarii inonachi, ponlificatu Ebonis Rhetoo- Exposilio
Q Explanalio in Exodum, in Leviticum,in Numetos
rum archiepiscopi. Istud Martyrologium lion an. vm et Deuteronomium.
KalendaS Januarii ihcipit, 'sed ah ipsis Januarii Ea- in iv iibros Regum, libiis JV»
Allegorica Expositio
lendis. Compliires sancii qui in Bed* ffiartyfologio
Queestionesxxx in libros Regum.
prosaico apud Henschenium legunlur, omitluntur in In Esdram et Neliemiam prophetas allegotica e.x
metrico, ut ih Januario AuteruS papa, Salvlus in poskio, hbris m.
Africa, Hilarius Pictavorum episcopus, Fehx pres- Allegorica Exposilio m librum Tobim.
byter Nblahus, Marcellus pap'a. In Februario Scho- Commenlariusin itbrum Job, libris m.
lastica,' elc., Mellitlis In Aprdi, etc, Augustinus in Expositio in Pmaboias Salomonis, libris HI.
Maio, tetc. Auctorem Ahglum fuisse coliigitur ex Expositio in Canlica canlicorum, libris vn.
variisânclis Anglicanis, et qbldehi monaehum Gir- Be labernacuioet vasis ejus ac veslibussacerdolum,
wensis'C03nob"i fuisse eonjScilurex festo Dedicalionis, Exposiiio, libris m.
quod v Kalendas Maias notatur, tamefsi Ghwensis; De his omnibus in hoc quarto Operum Bedaj tomo
Ecclesise Dedieationem vm Kal. Maii factam doeeat conlenlis, nullum dubium quin spectent ad ipsum,
Monaslice-nAhglicanuta. Nulli in Co sancti Martyro- cum
singulorum ipse mentionem faciat in indiculo
logio celebranlur Beda posteriores, non sanctus Bo'- D suorum Operum, quem anno 731 contexuit. De solo
nifacius Mogunlinus, aut alii quivls illuslres sancti; commentario iu hbrum Job tribus conseripto libris,
ihio nuilus setate infefior saneto Wilfrido juniore, dubium est an ad Bedam
perllneal. Imo dubium
menioralo in Aprili. iQtiiWilfridus anno 732 obiit, non
est, cum ad ipsum nullo modo pertineal, sed ad
anno uno poslquam Beda suam absolvit historiani.
Philippum quemdam presbyternm divi Hieronymi
Unde non mlrum si melricum Martyrologium in in-
discipulum, qui hoc opus oblulit Neclario cuidam. De
diee Operum suorum feeda non recenseat, cum tribus'< illo
jam aniea diximus ad an. 330, verbo PhUippus
duntaxat annis Wilfrido juniore superstes fuerit. Itai
presbyter, sed hic pluribus juval hoc opus a V.enerabiii
praefaturLucas Dacheriusad illud Martyrologium.Quii Beda amoliri. Primum enim Gennadius, qui an. 494
pWraciipit,leHatdicluIn Dacherium, in prolegomenis> scnbebat, opus suum de Viris illustribus illius me-
adtomum X Spicilegii; Bollandistas, in prolegomenisi
minit, cap. 62, atque illud Philippo allribuit, ducentis
ad tomum H mensis Martii; Joannem Mabillonium,, et
amplius anle Bedam annis. Unde nulii dubium
in prsefationead totnumllsajculi ivBenedictmi, cap. 6,i esse debet quin opus istud Philippi sit, atque illud
fol. 85, num. 170; et inElogio suo Venerabilis Bcdajs vidimus ms. in
antiquissimo GodicebibliolhecseIgnia-
tom. I sseculiin Benedictini, num. 3", pag. 560, censis, in iractu Rbemensi, cum auctoritate Genna-
RS -DISSERTATIO DE SCRIPTIS VEN. BEDJ3. 86
dii operi prsefixa. Secundo ipse Beda in libello de A Explanatio in Apocalypsimbeati Joannis aposloli,
Ratione unciamra hsec ipsa commenlaria suovindicat p. 761.
auctori, inquiens : Plerosque imperilos tmbat, quia Quantum autem ad Expositiones in Evangeliura
PMlippus,in expositionebeati Job "mslummaris Oceani Marci, in Evangelium Lucse,in Acta apostolorum, In
desciibens, udjunxeiit Itunc mquinoctionalh Itorm do~ septem Epistolas canonicas et in Apoealypsim Joan-
dfanlemtatdius shfe intetmissione sive die venire, sive nis apostoli, cerlura est spectare omnes ad Bedam,
nocte. Habetur autem hie locus a Beda citatus in cum illarum ipse mentionemfaciat in indiculo suorura
Explanationibus supra Job quas nuper sub nomine Operum, quem anno 751 contexuil. De lrlbus_tantum
PhiJippi idem excudit Hervagius, libro m, ad expo- quseslio est, de Expositione in Evangelium Malthoei,
siiionemillius sententise : Nmtquidingressus profunda in Evangelium Joannis, et de Nominibus locorum
maris, etc.*(Jobxxxvrn). HoecSixtus Senensis, lib. iv Vel civiialum quse in libro Aetuum aposloloTum le-
Bibliolltectesanctw, fol. 289. Igitur, teste ipso Beda, guntur, de quibus a me sigillatim paueis agendum
hic commentarius ad Philippum, ut supra diximus, est.
periinet. Tertio Faustus Regiensis in Gallia episcopus Expositionem in Evangelium Matthsei,fol. 1, ple-
in libello, adversus eos qui dicunt esse in creaturis rique ut spuriam rejiciunt, licet lnijus proscriptionis
aliquid incorporeum, num. 7, allegat verba hujus B raiionem nullam ipsi afferant, contenli solo hujus
commentarii in Job sub nomine sancti Hieronymi, expositionis silentio/cnm in indiculo Bedse non in-
ut probet et animas et angelos esse corporeos. venialur. Ita censet Joannes Mabillonin elogioYene-
Nempe &i iilud Job (Cap. xxv, 5). Stellm tton sunt fahilis BedsesseculoIIIsanctorum ordinis divi Bene-
mundmin conspecluejus, affert lioccc^ islis commen- dicti, lomo I, parag. 10, n. 5D. Iniubiorum classem,
taiiis : Globossidermn coiporalos esse spiritus atbi- inquit.} ejictenda snnt Exposiltoneshi Maithmi Evan-
traniur. Et iierum : Si angeli ewlesiia corp_oraad gelivm, commeniarius in Psahnos, Vitm sanctorum,
eomparaticnemDei hnmundaesse dicunlur, guid putas exceplis, etc. Idemque Natalis Alexander qui Mabil-
homoeslimandus est? quse in his coiimenttriis inve- lonium hicin compendiumTedegit,in seleclis Historise
niuntur. Ergo eommentarii isli existebant jam tem- ecclesiasticse capilibus, sseculoVIII, cap. 3, art. %
pore Fausti Regiensis episeopi, circa annum 475, vel pag 25S. Mihilegere opus noli iicuit, unde analiquos
480;aique consequenter cum dueentis vel ciroter suppositionis ratior.es sinf, nescire me faleor. Hoc
annis citeniur antequam Beda viveret, nullatenus facient, qui Bedse Operibus terse evulgandis operam
possunt esse opus a Venerabili illo presbylero com- impendei e voluerint.
positum. Quod autem a Fausto altribuanlur divo Commentaria in Evanplium Joannis Bedam ha-
Hieronymo,hoc nihil ad lem 4e qua agimus, fuiique C ^ bere auctorem videntur, unde post annum 731 ab
faclllimum Fausto ul magistro ascriberel quod erat eo edita esse creduntur. Ilsec velut quoddam Augu-
discipuli,atqueidforsitan affectatum ad procurandam sfmiaiiseExpositionis compendium esse^videntur, in-
suaaopinionisingulari majorem auctoritaiem. Quarto serlis hin&Inde sententiis aliorum PatrunijUt cap.4,
hoc idem opus est impressura sub nomine Philippi agens de Hegulo, verba sancii Gregorii Magtriad-
presbyteri, anni 1527, Basilese,apud Adamum Petri, ducit. Certe Jonas Aureli&nensisepiscopus, Ludovici
et in-40, «t in-folio simul eodem anno, quod rarissi- Pii sequalis, in libro l de Inslitutioiie laicali, cap. 15,
mura esl; et longe antequam imprimerelur sub no- cifat piures yersus ex fieda in homilia Evaijgeiii vi-
mine Bedaepresbyteri, quod conligit tantum in Edi- gesinia, qui in prajdieiis eommentariis leguntoT,
Jione Parisiensi omnium Bedse Operum, anno 1554, capiie2; undelegendum essesuspicamur aptid "onam,
apud Franciscum Jametium, qui illa octo tomis col- in Homiiia Evangeiii secunda. Et quidein Alcuinus,
legit. Porro quamvis hoc opus habeaiur inter ista In prsefalione commentarii sui in Joannis Evange-
Bedseopera,Ioiigetamen correclius esl tam in Edilione lium, ex homiiiis beati Bedsepresbyteri mulla se as-
speciali • Basileensi anni 1527 quam inter Opera suinpsisse fatetur. Nuilum itaque mihi videtur du-
omnia divi Hieronymi, ubi eliam invenitur. Quod bium quin Exposilio ista ad Bedam pertineat, ut
^"
annotasse ad proximam Editionem sufficiat. habet idem Mabillon loco eitato. Hic insuper Beda
morbo supremo decumbens, palria lingua reddidit
CAPUT QUINTUM. Joannis Evangelium, lesiante Cuthbeflo ejus disci-
De tqtnh quinlo et sexlo Operum Venerabilh Redm. pulfe in epislola quam de Ipsius obitu exaravit.
Coniinentur tomo quinlo OpeTumBedo sequentia Oe Nominibus lotorum et civifatum quoein libro
opuscula. Aciuumaposlolorumleguniuriiberspeclatadetimdem
auctorera ex fidemss. Codieum quos vidi, ad quem
Exposiiiein EvangethtmMallltwi, libns iv, pag. i.
in spectant Interpretationes nominum Hebraicorum sa-
Expositio EvangeliumMarci, libris iv, p. 92. crse Scripluraj ordine alphabetko digest», de quibus
Exposilio in EvangeiiumLucw, libris vi, p. 217. diximus ad excussionem tomi lertii Operum Bedse,
Expositioin EvangelmmJoannis, p. 451. iiempe ad Remigium Anlissiodorensem monachum,
Exposiiioin Acia aposlelorum, p. 62S. ut ibi dixinius.
De Nominibusiecoi-umvel civifaium qum in libto Tomo sexto OperumVonerabilisBedoeconlinentur
Aituum apostolorumteguntur, p. 666. tantum proprie Opera tria, Retraclaiiones in Acius
Exposilioin seplemEpistolas canonkas, p. 675. apostolorum,pag. I, cura paucis quajstionibus. £*-
87 AD OPERA VEN. BEDÊ PROLEGOMENA. 88
positioin Epistolasquatuordecimsancti Pauli apostoli, Apedit, quominus his duobus tertium adjungamus,
pag. 31, et Sermones sancli Joannis Chrysostomide Florum Lugdunensem diaconum, ut postea demon-
laudibus sancti Pauli, pag. 824. Certum autem est strabo. Hseccum ita sint, manent lamen dislracta
sermones istos de laudibhs sancti PauU spectare ad eruditorum suffragia circa evulgatumcommentarium,
sanctura Joannem episcopum Constantinopolitanum. quem Beda alii tribuendum censent, alii detra-
Certum quoque est retractationes in Actus aposto- hunt. Et mihi quidem aliquando, cum ipsius Bedse
lornm spectare ad Bedam; sed qusestio est de ira- elogium texerem in seeulo IH,Benedictino, visus
mensis illis commentariisin quatuordecim sancti Pauli fuit Bedse germanus fetus; sed postea, deprehenso
Epistolas ex verbis sancli Augustini, speclentne ad in mss. Bibliothecis germano Bedoe commentario,
Bedam vel ad Florum quemdam Lugdunensis Eccle- a sententia diseedere coactus sum.
sise diaconum ?JAd quaestionem hanc definiendam, «CommehtariumaliqueminPaulum exdictis sancli
utar ipsis verbis Joannis Mabillon, qui tom. I Anale- Auguslini a Beda consarcinatum fuisse, constans
etorum, pag. 12, habet singularem disquisilionem de debet esse omnium persuasio, tum quia id diserte
Venerabilis Bedseet Flori Lugdunensis diaconi com- Beda testatur in Epitome sua, probantibus libris tam
mentariis in Epistolas Pauli ex dictis sancti Au- editisquam mss., tum quia Hinemarns, Rhemorum
gustini. J archiepiscopus, ac Lupus Ferrariensis abbas, hoc
B
f Tres invenio, inquit, antiquos auctores, qui Bedsecommentarium laudant. Hincinarus quidem in
commentarios in epistolas Pauli apostoli ex meris posteriori opere de Prsedestinatione adversus Golfes-
sancti Auguslini eentonibus contexuerunt. Primus est caleum, cap. 1. Si quisiamcn, inquit, eosdemlibros
Pelrus abbas Tripolitanmprovincim,qui sancti Pauli non habet, videatin ColleclioneVenerabilh Bedmpres-
Epistotas ex cupitulisopusculorumbeati Augustinisub- byteiideopuscutis sancli Augustini super Aposlolum.
notasse narralur, ut per os alienum sui cordts decla- Et ibi discere poierit quod antea ignoravit. Lupus vero
raret arcanum, inquit Cassiodorus in libro de divmis in Epislola 76 ad eumdem Hincmarum : Collecianeum
Lectionibus, cap. 8. Alter esl veneiab. Beda, cujus Bedmin Apostolumexoperibus Augustinivetitus sum
hsec verba sunt in fine Epitomes Historioe: In Apo- dirigere, propterea quod tantus est liber, ut nec sinu
stolo qumcunquein opusculis sancli Augustiniinveni celari, ncc pera posset salis commodecontineri. Itaque
dicta, per ordinem transcribere curavi. Terlius est nemo jam in dubiura revocare potest an Beda colle-
Florus diaconus, seu (ut Wandalberto monacho Pru- ctaneum ediderit inAposlolum; nec Baronius dubi-
miensi ejus sequalivisum est) subdiaconus Ecclesiae tasset, si ad ea qusemox protuli argumenta aniinum
Lugdunensis, virsuo tempore, doctrina eteruditione . intendisset. Al videndum porro est qualis sit iste
clarus. Ex his tribus commentariis unicum habemus G t Bedoecommentarius.
inter Opera venerabilis Bedse, ipsiusque nomine t Duos inveniCodicesmembraneos ejusmodi coUe-
praenotatum; sed an vere Bedoetribui debeat jam ctaneumsubBedajnominecontinentes,unumannorum
dudum magna lis est inter studiosos. Id testaiur Ro- fere octingentorum, alterumseptingentorum. Primus
bertus de Torinneio abbas in monte sancti Michaelis, hunc Codex prsefert litulum : CollectaneumBedmin
jn prologo quem proefixitAbbreviationi Expusitionis ApostolumexoperibusbealiAugustini.Tum commenla-
Epislolarum Apostoli secundum Augustinum. Hoc in rius in hsee verba, Paulus setvus Jesu Cltrisii vocatur
prologo apudLucam Dacherium in appendice ad Gui- Aposlolusetc, incipit, in hunc modum: Ex librocontra
bertum edito, censet Robertus prolixum illum com- quinquehmreses.Ordo isle sequendusest, ut loquensde
mentarium (quem ipsum esse qui inter Opera Bedse Evangelio, nonrileam deprophelis. HicCodex desinit
modo exstal non dubito) potlus tribuendum esse in Epistola ad Thessalonicenses, aliis foliis avulsis.
Pelro abbati Tripolitano, quam Bedse, cui alium tri- Alter Codex ita inscribitur : Incipil liber Colleclio-
buit breviorem, ex libris itidem sancti Augustini ex- num venerabilisBedm presbyteri, ex sciiplisbeali Au-
cerptum: qui liber lotus, inquit, non admqualur ma- gustini episcopi, in epistolas beati Pauli aposloliela-
gniludine medietati solius Exposilionis Ephtolm ad boratus. Idem habel Exordium ae primus; sic vero
Romanos, quse in alio prolixo commenlario habetur. D ' desinit: Expiicit CoiteclioBedm presbyteri ex optts-
t Magnopost Robertum abbalem intervallo Illu— culis beali Augusliniin Epistolas beati Pauli apostoli.
strissiraus cardinalis Baronius, ad annum Cbristi 562 Genuini hujus Bedse comrnehtarii necdum typis editi
existiinat commentaria illa lypisedita non esse Bedse, copiam habemus, quem Deo dante aliquando cutn
sed Petri abbatis, qua in re cum Roberto consentit. aliis ejusmodi monumentis in lucem proferemus. J
Sed in hoc recedit ab eodem, quod neget ullam HsecJoannesMabillon, loco citato, ubi etplura habet
ejusmodi commentationem a Beda in Paulum condi- quibus probat commentarium in Epistolas divi Pauli
lam esse, aitque verba illa Beda?quse superius retuli, ex verbis sancti Augustini, inter Opera Bedseim-
m ipsiusEpitomenexaliorum addilamento irrepsisse. pressum, spectare indubie ad Florum Lugdunensem
Dissentit a Baronio Bellarminus, in libro de Scri- diaconum.Quodnoseliam postea pi seslabiroussseculo
ptoribus ecclesiasticis, ad annum 720, observatione IX in Floro diacono.
secunda ad BedseOpera, aitque nihil impedire quo- CAPUT SEXTUM.
minus duo auctores, Petrus abbas et Beda presbyter, De lome seplimo Operum venetabilisBedm.
diversis temporibus et locis, in Paulo ex Augustini In quo exstant Homilimwstivalesde temporexxxni,
seriptis explicando desudaverint. Imo certe nihil im-• pag. 1.
89 DISSERTATIO DE SGRIPTIS VEN. BEDJE. - 90
Homilimmstivatesde sanctis xxxn, p. 91. A et Salvatotis nosUi Jesu Chrhli, qui mternus ante
Homilimhiemales de lemporexv, p. 183. secula, etc.
Homilimquadragesimaies xxu, p. 218. 6. Homilia sancti Evangelii sec. Lucam, PASTORES
Homilimhiemales desanctis xvi, p. 290. LOQUEBANTUR. Incipit: Nato in BelhleemDomino, etc.
Sermones ad populumvarii xxn,~p. 559, ut in Editis. Deesl in primo Cod. Citatur tamen a
Jona Aurelianensi episcopo, lib. n de Institutione
Itaque juxta irapressiones excreverunt homiliseseu
sermonesTenerabilis Bedsensque ad centum quadra- laicali, cap. 16.
7. Homilia sancli Evangelii sec. Joannem, INPRIN-
ginla, qui tamen in antiquis mss. Codd. sunt tantum
ln IIomilia domni
quadraginta novera. Hinc mirari subit quanta fuerit CIPIOERATVERBUM. priori Cod.,
modernorum ab annis circiter ducentis impudenlia, Bedmm NATALI DOMINI. Incipit in utroque: Quia iem-
Medialoris Dei et kominum, etc, ut in
qui absque fundamento et ratione, ut suis omnia da- poralem
rent vel conjecturis, vel affectibus, vel phantasiis, Editis.
8. Homilia sancti Evang. sec. Joannem, DIXITJESDS
scripta veterum jialrum innumeris exlraneis non
ME dicenda ra NATALI SANCTIJOANNIS
amplificarunt, sed corruperunt, magno Ecclesiaj pro- PETRO,SEQUERE ;
hro..Hinc patet quam necessarium sit atque utile EVAKGELISTVE. Incipit in utroque: Lectio t.aitcli Evan-
reipublicse Chrislianaj recurrere ad mss. Codices in 3B gelii qum nobis modolecla est.
9. Homilia Evang. sec. Mallh., ANGELUSDOMINI AP-
potissimis Europse bibliothecis, jam mullo numero
hoc sseculocollectos ut, collatis ad ipsos editionibus, PARUIJT, dicenda IN NATALI INNOCENTIUM. Incipit in
Christi Inno-
spuria a genuinis, falsa a veris, certa ab incertis se- utroque : De Morte pretiosa marlyrum
cernantur.Insignehujuseerei exemplum prsebentrari centium, etc, ut in Editis.
salis Codd. mss. sermonum Venerabilis Redss pres- 10. Homilia Evangelii sec. Lucam, POSTQUAM CON-
byteri, quinunc in bibliotheca Golbertina, num. 102 SUMMATI SUNTDIESOCTO, dicenda INOCTABAS DOMINI.
et 1062, olim in Thuanea habebantur, num. 144 &t Incipit in utroque. Sanclam venerandamque prmsenlis
38. In primo num. 144, ante aunos octingentos ex- fesli memoriam, etc, ut in Editis.
Homilia Evangetii sec. Matllt., ANGELUS DOMINI AP-
arato, hoiniliaj xxxix, continua serie exhibentur; in
alio num. 58, qui annos sexcenios prsefert, distin- PAROTT, dicenda INVIGILIA EPIPHAMJE. Nulla homilia
in utroque apographo.
guuntur in duos libros prsemissis ad utrumque capi-
tulalionibus. Utrumque apographum contulit ac re- 11. Hom. Evang. sec. Matth., VENITJESUSA GA-
\MiMkINJORDANLM. In priori Cod., Hometia domni
prsesentavit Joannes Mabillon in elogio Bedse parag.
31, nosque post ipsum tanquam institutonostro con- , Bedm DIESANCTO THEOPHANM:. Incipit in uiroque :
veniens, magnumquemodernse audaciseargumentum Lectio sancti Evangetii quam mode fralres audivimus,
in iuterpolandis veterum Ecclesioedoctorura scriptis. •elc, ut in editis, pro die octava.
Sic procedit Codex posterior : 12. Hom. Evang. sec. Lucam, IBANTPARENTES
JESOPEROMNrsANNOS. In primo Cod., Homelia,
IIVGIPITCAPITULAIIO LlBRII DEHOHELHS BEDJE PRESBV- domtti Bedm
DOMINICA PRIMApost Theophaniam. In-
TERI,KUMERO VIGINTI QUINQUE.
cipit in utroque : Aperta nobh est fratres cltatissimi
1. Homiiia leclionis sancti Evangelii secundum sancti Evangelii leclio, etc, ul in Editis.
Lucam, MissusESTGABRIEL ANGELUS. In primo Cod., 15. Hom. Evang. sec. Jounnem, NUPTIJETACTJE
Homelia domni Bedm. In ulroque sic incipit post SUNT.In primo Cod., Homilia domni Bedm DOMIMCA
Evangelii verba : Exordium nostrw Redemptionisho- SECUNDA post Tlteophania. Incipit in ulroque : Quod
diema sancli EvangetiVlecliocommendat, etc, ut in Dominus ac Salvator noster ad nupvas vocatus, etc,
Edilis ad diem Annuntiationis beatse Marise, ut in Edilis. '
2. Homilia leciionis sancti Evang. sec. Lucam, Ex- 14. Hom. Evang. sec. Joan., VIDITJOANNES JESUM
SURGENS MABIA,clc (Incipit in utroque : Lecito VCNIENTEM ADsc. Iii priori Cod. Homilio domniBedm
qaam audhlis sancti^ Evangelii. Quseedita est inter D ] DOMINICA 2 post Theophania. Incipil in utroque :
oeslivalesde sanclis.) Joannes Bapiista el-prmcvrsor Domini; sed in capi-
3. Homilia lecltonissancli Evang. sec. Maicum, tulatlone posterioiis non exstat.
FUITJOANNES IN DESERTQ. In priori Codice, Homtlta 15. HomiliaEvung. sec. Lucam, POSTQUAM IMPLETI
domni Bedm DE ADVENTU DOMINI.Incipit in utro- SUNT-; dicenda m PURIFICATIONE SANCTJE MARIX.In-
que : Adventumdominicmpradfcalionis Joannes prm- cipil in ulroque Codice : Solemnilatem nobis Ito-
veniens, etc. dientm celebritatis, etc, ut in Edilis.
4. Homilia lecl. sancii Evangelii sec. Joannem , 16. Hom. Evang. sec Joan., ERATDJESTESTUS
JOAMVES TESTJHOMBM PERHIBET. (Incipit Redemptioids JUDSORUM. Deest in primo Codice, incipit: Duo pa-
nosltm prmcursor lestimoniumde ipso perhibens, etc titer miracula Itumanm sanalionis hodierna nobis
Deest in priori Codice.) sancii Evangelii leclio tradtt.
5. Hemilia Evangelii sec. Matih., CUMESSETDE- 17. .11om. Evattg. sec. Joaiu, VQLUIT JESUSEXIREIN
SPOKSATA. In priori Cod., Hometia domni Bedm m GALILJIAM. In pnmo cod., DomniBedcePOSTTHEO-
UGiLuDoMiM.Ineipitinutroque, Naiivitatem Domini PHAWA. Dcest in posteriori Codice, incipil: Audivi-
91 AD OPERA VEN. BEDJ! PROLEGOMENA. 92
mus ex lectioneEvangelii, frafres charhsimi, benignam A-Gloiiam suw t esurreclionis Dominus et Redemplor
Redemploris nostri giatiam. nosler, etc, ut in Editis.
18. Hom. Evangelii sec. Matth., FILICJSBOMINIS 3. Hom. Evang. sec. Matlh., UNDECIM JHSCIPOLI. IQ
VENTURUS ESTI» GLORU PATRISSUI.Ill prittlOCodicO, primo Manuscripto, Homilia domni IBedmFEMA6 :
Eomilia domni Bedm DGMINICA 2 m Quadtagesima. - in Pasclta.
• Incipit in utroque: Evangetica leclio,
Incipil in utroque Quia Dominus ac Redemptor no- fratres chafissimi, quam modo andivitnus, etc, Mtin
ster eleclossuos, etc. Edilis.
19. Hom. Evang. sec. Mattlt. EGRESSUS JESUSSE- 4. Hom. Evang. sec. Lncam, UNASABBATI YALDE
CESSIT ra PARTESTVRI, etc. HaJCdeest in primo Co- DILUCULO. Beest in primo Codice, et in Ed>lis.Incipit j
dice, Incipit: In teclione sancii Evangelii qum noiU Aperta nobis esi, fratres, de Resttirecltone Domhti el
modo lecla est, etc Exslat in Editis ad Domiivtcam Redemptoiis nostri iectio tecitala.
2 Quadragesimse. %. Hom. Evang. sec. Joan., MODICUM ETIAM , KON
"20.Hom. Evang. sec. Jontt., PERREXITIESUSIN VIDEBITJS HE. In primo Codice, Homiiia domni Redw
MONTEM OLIVETI.In primo Codice, Homilia domni m DosiiNicA2 post Ocldbas Paschm. Incipii in ttlro-
BedmDOMINICA 5 Quadt agesimmsabb. Incipilin utro que. Lmta Dominiel Satvatoris nostti ptomissa, elc,
que : Prmsenlis sancti Evangelii leclionemtunio in- " ul iu Ediiis.
tentius eonsideruie, etc 6. Hotn. Evang. sec. Joan., VADOADTLUM tiui MISIT
s21. jHom. Evang. sec. Joan., ABIITJESUSTRAKS ME.In prlroo Codiee, Homiiia donmi Bedm TERTIA
MAREGMALJCM. III primo Codice, Homilia domni DOMIMCA sanclum Pascha.
post Incipit in uiroque ~.
Bedmm QUADRAGESIMA. Incipit utroque : £_«i signa Sicul ex leclione evangelica, fiattes chatissimi, audi-
et mhacula Domini aC Salvaloiis nostti recle cttm vimus, etc., utinEdilis.
tegunt, etc, utinEditis ad Domimcam 4 Quadra- I. Bom. Evang. sec. Joali. Si QUIDPETIERITIS
geshnse. PATREH,etc. DeeBtin primo Codice, incipit: Potest
22. Hom. Evang. sec. Joan., DE=CE«DIT JESUSCA- movere infirmos auditores, etc, ul in Editis.
PHARNAUM. In primo Codice, Homtiia domnl Bedm 8. Hom. Evang. sec. Lucam, PEMTEET BABITUR
FERIA2 in Quadragesima. Inctpit in utroque : Solet YOBIS. In primo Codiee, Monulia domni Bedmin Lm-
movere quosdam, quod in exoidio hujus lectioliis, etc. tania majore. Incipil in titroque : Bominuset Salva-
23. Hom. Evang. sec. Mallh., CUMAPPROPINQUAS- tor noster nrf ctelesth regni gaudia, etc. S~on-exstat
SETJESUSHIEROSOL-EMIS. In primo Codice, Homilia in Editis.
doiitni BedmINPALMIS. Incipit in ulroque : Mediator
Christus Jesus humani G 9. Hom. Evang. sec Lucam.,\lmc SUNTVERBA QUJE
Dei et hominumItomo qui pro LOCUTUS SUM ; dicenda in ASCENSU Dombii. In utro-
generis, etc, utinEditis. que ms. Codice incipit: Ascensurus in cwlumDo-
24. Hvm. Evang. sec. Joan., PROXIMUM ERATPAS-
minus, elc, alia autem in Edilis.
CHAJuDiORis,. Non exstal in primo Codice. Incipit-. if}. Hom. Evang. sec. Joun.: CUMYENERIT PA-
Sloth cssi)muleuiium solet, etc, nt in Editis.
RAGLITUS , dicehfla BOHINICA poU Ascmisa Domini.
25. Hom. Evang. sec. Joan , ANTEDJEM TESTUM
In utroque et in Ediiis incipit : Ex multis sancti
PASCHJE. In primo Godiee, Homilia domni Bedwm
locis invenhnus, etc. Hajc homilia citalur
COENA DoMiNt.Incipit in uiioque : Sciipluius evange- Evangelii
ab Amalhario, lib. i de Officiis, cap. 57. Ilemque
lista Joannes memombile iliud Bomini musteriutn,
hb. n, cap. 1.
elc, utin Editis.
II. Homil. Evang. sec. Joan., Si MLIGITIS MEdi-
InposleiiofiCodice post librnm primnm homilia-
m YIGILIAPr.NTjseosTES.In Htroque Ma-
rumlegitur: Explicit Homeliarum liber ptimns, nu- cenda in
meto xxv; etitanien in ipso Codice exstant homilise nuscripto ef in Edilis jncipit : Quia Sphitus sancli
duntaxat xxm, aliis ex priori Codice suppletis. Per- hodie, fralies chaiissimi, celebramusadventum, elc.
gil Codex posterior: {> 12. Hom. Evang. sec. Joan., ERATHOHOEXPHA-
In Homilia domni Bedw in
htcipit capitulalio leclionumsancti Evangelii numero RISÎS. primo Codice,
xxiv in ttbio n ejusdem auctons Octabas Pentecostes. Iocipit in utroque : Sicut ex
i. HondUa sancli Evangehi sec. Matlh., VESPERE Leclione sancli Ewngelii, fratres chatissimi, au-
ACTEM SABBATI. In pnmo Codice, Homilia domni dhth, etc Exstat in Editis ad diem invenlionis
in epistola quam Hmcmarus
Bedmra VIGILIA PASCH,E. Incipii in utroque : Vigilias sanctse crucis, et citalur
nobis hujus sacrathshnm noclis, etc, ut in Editis. Rhemensis archiepiscopus scripsit nomine Coneilii
floeebomilia legebatur in vigilia, hoc est in ma- Tusiacensis ad Rodulfum Bituricensem, et Frotarium
lulino officio Paschm; et lamen in primo Codice Burdigalensem antistites.
inseritur hoc loco homilia sancti Gregorii in die 15. Hom. Evang. sec. Lucam , FUIT IN DIEBUS
sanclo Pachse Iegi"solita. Idem obseiva ievigilia HERODK, dicenda IN VIGILIA SANCTI JOANNIS. In ulio-
Penlecostes, infra. que Ms. et in Editis incipil : Venturus in catne Do-
2. Hom. Evang. see. Lucam, STETITJESUSINHIEDIO minus et Redemplor noster, etc
DISCIPULORUM SUORUM. In primo Codice, Homilia 14. Hom. Evattg. sec. Lucam, ELISABETH iHPLEfuji
domm Bedm FERIA5 in Pascha. Incipit in utroque : EST TEMPUS PARIENDI, dicenda IN NATIYITATE SANCTI
<Z DISSERTA1I0 DE SCRIPTIS VEN. BEDiE, , 94
IOA^NIS L?A*TIST£. ln «troque Codice tet in Editis A Conceplionis bealseVirginis, sancli Michaelis. sancti
muipil: Piwmsoiis Domini Nativitas, ctc. Lucsc cvangelistse, Prsesenlationis beatse Marise, et
15. Hom. Evang. sec.-Joan., DIUT JESUSSIMONI alias de communi martyrum, etc, aut subdililias
PETRO,dicenda INVIGILIA npostolorumPetri et Pauli. esse aut dubias, aut certe ex sinceris Bedsecommen-
mcipit in utroque ros. Codicejefin Editis: firiutem lariis in Marcum et Lucam expressas. Nullus saue
tobis perfeciw dtlectionis,etc. dubito quinlemporibus Bedse.eo modo recitafetur
16. liem. £i'fliit;. sec. Maiih., VENIT^ JESUSIN Evangelium in Ecclesiis, quo in mss. islis Godicibus
,'AMESGESAREJEJ dicenda IN""ATALE apostolotum Pe- habelur. Nondum his temporibus erant eonductilii
iri ei Pauli. Incipitinutroque ms. Codiceetin Edilis: Evangelii prsecones, qui Christum propter Lazarum
Leetio sancti Evangeld quatn modo, fralres, au- in singulis Quadragesimse feriis popuhr polioribus
lislis, ianto intensius~cogilanda,etc in civitalibus annunliareht, quodsaJC. xm lantum,
47. Hom.'Eoang. sec. MMtlt.DIXITSIMONPETRUS ex occasione Mendlcanlium ordinutn, nattitti est.
ADJESUM,ECCENOSRELIQUIMUS osiMAj^dicenda IN ' Unde quo minus obvium erat Eyangelium, eo ab
NATALISANGTIBENEDIGTI. Biseopi sctlieet. Abesl in auflitoribus avidius excipiebatur, ab enunlianiibus
pri.no Codice,adest in posteriori et in Editis, inci- " majori gravilalis pondere verborumque suavltate
piens : Audtensa Domino Petrus, ete. * expositum. Qi>iporro has Beasehomilias-suis inter-
18. Hom. Evaiig. sec. Matth., ACCESSIT ADJESUM polationibus ita deturparunt, ut ex homiliis XLIX
MATER riLiORUM ZEBEDaii,dicenda IN NITALC-SANGTI cenluin quadraghita composuerint, illas ita immuta-
JACOBIAPOSTOLI. Addit primus Godex Jacobi fratris tas disposuerunt juxta rationem hodiernam Evange-
-Domini.Incipit in utroque, ut in Editis : Dominus liorum distributorum, quse vix quadringentos selalis
Conditoi et Redemplor nosier vuinera superbiw no- anlioshabet, parum soliiciti, an non iilde poslroodum
stm, etc. a critieis superventuris iguoranlSseaC supinitalis in
13. Hom. Evang. sec. Matih., EXIEJNS JESUSDE facto Suo argui possenl.
riMBUSTTRI.Abest in primo Codiee, incipit: Surdus Solas hic tanlisper delibemus homilias ad po-
ille el mulus quemmirabiiiter curatum a Domino,etc., pulum varias num. xxn, quarum plurimaj indignse
ul in Ediiis. sunt omnino vlro gravi, qualem fuisse Venerabilem
20. Hom. Evang. sec, MalUi., AUDIVIT HERODES Bedam novimus. Homiliaj duse de sarieto
YVigberio
TETttiRCHA, dicenda BvDECOLL-ATIOKE BANCTI JOANNIS non possuntesseVenerabilis Bedse, quiannisduo-
BWTISTJE. Abesl in primo Codice,ineipit: Nuialem, decim exstinctus est anie YVigbertumabbatem mor-
fratres charissimi, bealiJoaiinh diemcelebrantes,etc, p tuum anno 747, die 13 mensis Augusli»Item homi-
ul in Edilis. lia de sancta, Scholastica sancto abbati Cassinensi
21. Hom. Evang. sec. Joan., FACTA SDAT EKCENIA, Berthario tribuitur in ms. God. Cassinensi, quse
dieenda m DEMC&.TI<«SE tccLEsiic. Ineipit in ulroque: spectare videtur potius ad Paulum Laugobardum
Attdivhnusex iectione Evangelica, fratres dmmsimi, Gassmensemdiaconum. Sermones de sancto Bartho-
qiiia facta simt encenia, ctc., ut in Editis. In poste- lomajo apostolo, Joanne evangelisla, de Invenlione
riori Codice lisee honiiua sequenti postponilur, prse- sanctse crucis, de vinculis sancti Pelri, itaabsurdi
ponilur in priori. et fabulosi sunt, ul risum moveant. Sermo in festo
22.Hom. Evang. sec. Mallit., VIDITJESUSHOMINEMomnium sanctorum legi solitus, ascribitur Rhabano
IN TELONEO, dicenda IN ""ATALESANCTI MATMMI Mauro in apographis nonnullis, nescio an bene. Illud
APOSTOLI. Ineipit in utroque ,•Legimus, Apostoto dimovet. quod feslum omnium Sanctorum instilutum
cente, quiaomnes peccavetuni, elc , ut in Editis. est a Gregorio papa III, ut probant velerrima Usuar-
23. Hom. Evang. sec.Joan., STABATJOANNES ET di
exemplaria, et Hugo Menardus in librum Sacra-
EXDISCIPULIS EJUSBuo« dicenda INNATALESANCTI mentorum sancti Gregorii, pag. 184, qui anno 751,
A^DRCA; APOSTOLI. Incipit in utrogue Codice : Tanla sedere coepit. At sermo iste cum Bedsestylum ha-
ac taltb esl Scriplurw divinm sublimitas, elc , ut in beal, potuit a Beda conscribi sub mitium institulse
Q
Edilts, pro vigilia festi. hujus festivitatis.
2l. Hom. Evang. sec. Joan. VOLUITJESUSEIIIRE
Scintillmsive Loci cotnmunesex Patribus, pag. 570,
IN GALILÂH. Deest in pfimo Codice utpole lacero,
attribulsesuntBedseex eonjectura tanlum, quod ipse
adest in allero et incipit : Audivimus ex lectione
soleret ex aliis excerperc Nam in Mss. omnibus,
evangelica,fratres charhsimi, benignam Redemploiis ubi Ifequenlissimse in anliquis Galliaruni bibhotbecis
nesiii gratiam. Deest inEditis.
suntianonymse semper inveniuntur. Consiant scin-
Sic vero desinit Codex posterior : Explicil Homi- tillse istse sermonibus EXXX, de variis argitmentis
liarum liber secundusBedm presbyleii, numero xxiv. virtutum ac vifiorum. Humpfredus YYanleiusAnglus
Ex his intelligimushomilias omnes in feriis omni- edidit anno 1706, in-folio, Oxoniae,et Theatro Shel-
bus Dominicarum Quadragesimse}et in Dominicos doniano antiquse litteraturse Septentrionalis hbrum,
dies post Trinitatero, itemque in fesla sancti Stepha- ubi, pag. 180, ait exstare ins. in Bibliotheca D. Jacobi
ni protomartyris, sanclse Scholasticje, sanctse Manse Westmonasterii, inler alios, libruni Scintillarura
Magdalense,TransfigurationisDomini, Assumptionis seu senleittiJrum, quas tum cx Scriptura sacra, ium
beataj Marise, sancli Banholomasi, Nativitatis et ex Palrum s^rlpiia Beda,collegerit versioneque inler-
AD OPEIU YEN. BEDJE PROLEGOMENA. 96
lineari Saxonica explicuerit. Exstat inter mss. Codices ,A auctoris ad quem tomo II Operum Bedse spectat tra*
ecclesiarum Anglisecalhedralium et aliarum ejusdem ctatus de Subslanliis inscriptus. Nam mti priraus, ita
regni celebrium bibliothecarum, Codice 6622, in mss elhicpostremus, esl ad clericos, facitque vefBotenus
Codicibus Caroli Theyeri Cod. 2S2, et Codicibusmss. easdem querimonias contra eos qui suo tempore
8135 et 8250; in mss. JacobseaebibliothecseCodici- distrahebant substantias et monasteria inonachorura^
bus 415 et S28 : Liber Scintillarum cum Saxonica victui et vestilui necessaria, magno tolius Ecclesise
versioneinierlineari. damno. Audiamus illum, pag. 909. Hmc, precor, o
De Muliere forli libellus, pag 159, venerabili Beda reclores, attendite et remittiscenlesquod scriplum est,
indignus non est. Ludil enim aptissirais allegoriis, JUDICIUM DURISSIMUM HISQUIPR.ESUNT , TFIET
, BXltOlta-
quse ab illins ingenio non aliense sunt, quamvis nihil mini invicempro inslauralione cmnobiorumdestruelo-
habeam quo illi posilive attribuam. rum, primo quidem ut prmdia exinde ablala cmnobitis
Libeltus de Officiis,pag. 467, ex dictis quorumdam reddantur, deinde ut hi qui timenl Dominumet qui
Patrum exeerptus, noii potest speclare ad Bedani, atnbulanl in viis ejus, cmterh prwponantur. Nani in
Nam.ubi de LXX,LX, L el quadragesima loquitur, ttoc quam maxime offensusest Deus, quod ea loca qum
allegat qusedam qusedesumpla sunt ex Anaslasio qui sibi suisque sanclis mancipala alque consectata erant,
scripsil Yitas Romanornm pontificum, in Yita Mel- B deslrucla sunt ex reclorum incuiia. Si enitn Deo fa-
chiadis papw. At nullus nescit quam longe ante mulantesin monasteriis, necessaria/pimque habetent,
Anastasium ipse Beda mortuus sit. Unde glossemate possentulique alacrius obsequiumdivinumagere, pos-
prolixiori opus non est ad opusculum istud a Beda sent devotiuspro regis, pio ptmstilum ac ptincipum
auferendum. suotttm salule , nec non pro totius Ecclesim siatu
Fragmenta allegoricarum interprelationum in Pro- inlercedere; possent etiatn si qui pi ofessionis sumre-
verbia Salomonis, reperta in Codice antiquo," et gulam excederent, a pastoribussuis, licentius cottipi.
pag. 476 posita, sunt incertse fidei atque auctoris. Sed hmc otnnia, proh dolor! in lanla negltgentiaa plu-
rimis episcopts habenlur, elc. Hoc autem idem argu-
CAPUT SEPTIMUM. mentum urgel longe amplius quam in libro de Sub-
De tomo oclavoet ulthno operum VenerabilisBedm. stantiis. Prsetereaidem paulo ante refert teslimonium
Libellusde TemptoSatomonis, pag. 1, non indignus petitum ex Yita Gregorii Magnf a Joanne Diacono,
annos centum et quinquaginta a morte
est, meo seusu, qui Bedsetribuatur; habet enim gra- scripla post
vitatem atque diciionem utcunque Latinam , a stylo sancti Bedse.Denique in libro de Substantiis indicat
Bedse non abhorrentem. Addo hunc auctorem sub '-' se scribere post annum Christi incarnati millesimum,
finem capitis 24, ultimis fere verbis, allegare libros ut ibi jani adnolavimus. Haudquaquam igitur hoc
de Tabernaculo et habitu sacerdotali a se scriptos : opusculum Bedseconvenit:
Diximus ptenius de mensa el candelabro et utroque Commentariusin librum Boelii de Trinitate, pag.
altai i ac basi domus Domini, in libris quos de Factura 925, olet reeentem scholasticsepatestrse methodum,
tabernaculi et habilu sacetdoiali sctipsimus. Atqui uiide longe distat ab ipsis Beda? teroporibus. Jure
hsecconveniunt Bedsequi in indiculo Operum suorum igilur ab omnibus inter spuria ad scholasticam bal-
anno 751 a se composito, ait a se scriptos de taber- butiem projicitur.
naculo et vasis ejus, ac veslibussaceidotumlibros tres. Medttatio-passionisChristi, septem officii canonici
Denique hoc opus scriptum ex anterioribus Patribus horis accommadata,pag. 955. Conyenit non tempo-
ufr in prsefatione testatur, quod Bedse Ifequens ac ribus Bedse,quibus nondum exstabant talia humanae
pene perpetuum est. inventionis commenta, sed modernis noslris vel an-
Libelli sulem de Crealione sex dierum, pag. 52, terioris sseculi, ubi multa a devolis ejusmodi susci-
Altentis autem ipsis officii ecclesiaslici
Quwstionessuper Genesim, pag. 78, Super Exodum, tala sunt.
Levidcum, Numeios, Deuteronomium,Josue, Judices, expressis verbis vel mysteriis, longe prseferenda est
Ruth, libros qualuor Regutn, cum tibto variarum j) novitiis ejusmodi inventionibus.
Qumstionum,sunt unius aique ejusdem auctoris, nec De lemediis peccatorum,pag. 961. Hoc opusculum
Bedam referunt. Spoctant potius ad auctoiem Beda Egberto attribuit Spelmannus tom. I Conciliorum
posteriorem, cum hic auctor suis Qusestionibus in Anglise, fol. 281, tametsi in colleetione canonum
Genesim, semel atque iterum alleget alphabeticam Regino Prumiensis abbas •Poenitentialem librum
Interpietationem nominum Hebraieorum, quam mss. Theodori, seu Bedse, citet, lib. i, c. 297, atque Yvo
Codices attribuuntRemigio Anlissiodorensi monacho, et Gratianus ex PcenitenlialiBedsereferant capilulum
circa annum 900-doctrina celebrem. Unde hsec opu- de sacerdote Eucharistiam evomenle. Hsec niullis
scula omnia sunt auctoris unius, qui sseculumEccle- quidem de Operibus Yenerabili Bedse inscriptis, sed
sisex non prsecessit. necessario non tacendis.
Commentarius in Psalmorum librum, pag. 507, Nunc quse in Editis Bedse Operibus desiderentur,
nihil habet quo Bedoeaflirmetur, unde spurius cen- genuina ejus opera qusedam,ex Joanne Mabillonio,
seri debet. in elogio Bedse, loco citato, paragr. 34, paucis expo-
Sermo in vsalmum LU, ad hoecverba, Dominus de nantur, ad Editionem proximam pleniorem.
«eto prospexit, etc, pag. 902, est unius ejusdemque Explanaiio in Canticum Habacuc, cujus meminit
97 DISSERTATIO DE SCRIPTIS YEN. BED.&. 98
Beda In indiculo, q-useros in Codice bibliothecse A mereri voluit Henricus Warthonus, qui cum ante
sancti Germani de Pratis Parisiensibus, num. 275. triennium in Auctario ad Usseri historiam dogma-
Hoe prsefert Exordium : Canticumprophetm Habacuc ticam eontroversise de Scripturis et sacris vernaculis,
quod libi exponi pelisti, ditectissimu in Christo soror, fragmenta qusedam ex Bedsein Genesim expositione,
Sacramenta deminicmpassionh maxime prgnuntiat. ejusdemque in Canticum Habacuc commentario ex-
Undeex consuetudine sanctw et universalis Ecclesim cerpsisset, nune duo illa Bedse[opuscula e tenebris,
sexia Sabbati, qua eadem passio completa est, solet quibus haclenus immersa jacuerant, eruit, ne quis
in laudibus matulinis pei singulas hebdomadassolem- cum Oudino, et Colomesio, aliisque, Anglorum genti
niler repeli, etc. Item in Colbertina tnss. Codicibus exprobret quod eonterranei suiTSedsescripta penitus
1059 et 55S7. neglecta iu biblothecarum suarum forulis relinquat.
Carmen de divino Judicio ad Accam episcopumde- Et Expositio quidem in Genesim, pag. 1, usque ad
sideratur, editum apud Simeonem Dunelmensem in caput xxn, progreditur, et a versu 4 capitis n incipit,
libro de Geslis regum Anglorum, qui Bedse etiam in cum anteriora de Hexaemero tomo IV Operum ejus
ms. Colbertino ascribituf.. legantur. Descripsit autem hanc Expositionem in Ge-
Epislola de sexta mundi mtate ad Plegwinam, quse nesim ex ms. Codice Lambelhanse bibliotheca^, in
uua cum Historia abbatum monasleriorum Wiremu- B qua etiam duo exeraplaria Expositionis in Canticum
thensis et Girwensis, et epistola ad Egberlum Ebom- Habacuci, pag. 191, invenit, quorura unura descri-
censem anthtiiem, aWarajo nuper editaest iu Anglia. psit, alterius varias lectiones annotavit. Duobus his
Itemque in-16 Parisiis anno 1666, apud LudOvicum opusculis nunquam editis, subjungit ea quseaWarseo
Biilaine. Denique epistola una ad Albinum quemdam edita paulo ante diximus. Cum enim pauea illius
Anglum, quam edidit Joannes Mabillon tora. I Ana- Editionis exemplaria in Angliam, et pauciora in
leelorum. alias regiones devenerint, et jam pridem a multis
Prseclaram de BedseQperibus menlionem faciunt desiderata fuerint, operse pretium se iacturum exi-
Acta eruditorum, Lipsise, Julii, anno 1695, pag. 289, stimavit clar. Warthonus, si istam Historiam abbalum
his verbis : Bedm Venerabilis opeta qumdam theolo- VYeremulhensium et Girwiensium, pag. 221, una
gica nunc piimum edita, nec non histoiica anlea, secum Egherti dialogo, pag. 268, et duabus Bedse epi-
mel edita. Accesserunt Egberti archiepiscopi Ebora- stolis, pag. 241, denuo prelo subjici, etWarsei notas,
censis dialogus de ecclesiastica Institulione, et Aldelmi quso in Dubliniensi Editione ad calcem rejectse
ephcopi Scireburnensishber de Virginitate ex Codjce luerant, locis suis reponi curaret. Addidit etiam,
antiquissimo emendatus. Londini, apud Robertum pag. 291, Aldelmi librum de Virginitate, non eum
Clavell, 1693, in-4°. •*
qui ligato sermone scriptus tomo V Leclionum anti-
c VenerabUisBedseOpera Parisiis anno 1544, tribus quarum Canisii legitur, sed qui oratione soluta coni-
tomis per Jametium, et anno 1554, ibidem, octo posilus in monumentis orthodoxographis et Palrum
tomis, totidemque tomis Basilese, per Joannem Her- bibliotheca legitur. Utrumqueyitiose editum celebris
vagium, anno 1565, et Goloniseper Antonium Hierat, Gronovius in Monobiblo observalionum ad scriptores
anno 1612, prodiernnt. Ab eo lempore nonnulla Bedse ecclesiastieos, cap. k, 8,15 et 20, emendare aggres-
monumenta, quse in istis tomis desiderantur, lucem sus est. Et metrici quidem tractatus emendationem,
aspexerunt. Epistolam Bedse ad Albinum, "lorno I ope ms. Godicis Oxoniensis satis feliciter ipsi cessisse
Analectorum Veterum, pag. 9, Mabillonius inseruit, Warthonus judicat, non seque eorrectionem tractatus
qui eliam paulo post, pag. Sl, Bedse in Paulinas alterius in prosa «cripti, eum ea meris ingenii con-
Epistolas genuinum commentariuro ab edito diver- jecturis nixa fuerit. Warthonus igitur^legantissimum
sum, sed aliquando in lucem prolaturum promisit. hunc Aldhelmi tractatum ex antiquissimo Lambe-
Idem Mabillonlus ex Godice saneti Remlgii Rhemen- thano Codice nitori suo restituendum duxit, cui
sis descripserat Martyrologium Bedsemetricum, quod aliud exemplar ms. suppeditavit bibliotheea eecle-
tomo X Spicilegii sui Dacherius vulgavit. Prosaicum „siae cathedralis Sarisburiensis, ex quo indiculum
autem Bedse Martyrologium, ab eo quod inter Opera capitum descripsit, cujus ductu hunc tractatura in s
ejus legitur, plurimum diseirepans, Henschenius et plures sectiones dislinguere ipsi placuit.» Hsec a me
Papebrochius in Actis sanctorum Martii, tomo II, adjecta post dissertationem jam diu composilam et
prajfixum ediderunt. Neque hic îlentio pisetermit- conscriptam.
lendus Jaeobus Waraeus, qui, anno 1664, Dublini, CAPGT OCTAVUM.
Bedse historiam ^de Vitis abbatum Wiremuthensium
duas Quomodo in posterum ordinanda sinl Opera Bedm,in
et Girvnensium, nec non ejusdem epistolas, Edilionibus futuris.
quarum una ad Plegwinam data, tractatum suum de
sex JStatibus, contra eos qui iniquius de eo judi- ,Commodius autem meo quidem sensu, et absque
ad .saniorum praejudicio, Opera Venerabilis Bedsein Edi-
cium tulerunt, defendit. Altera Egbertum quem
tionibus fuluris ita dislribuerentur, ut quse
scripta est,,de munere sacro rite obeundolnstituit, proxime
vitia una dubia sunt, ea omnia, sive philosophica, sive ad ar-
et nonnulla status ecclesiastici perstringit, in ultimum volumen conjiceren-
cum Egberti dialogo de ecclesiaslica Institulione,' tes alias pertineant,
feclt. tur; quse ad certos spectant auctores, foras projice-
publici juris
-« Horum exeniplo de BedaJmonumentis etiamhene rentur, aliis sic dispositis:
09 AD OPERA VEN. BEDJE PROLEGOMENA. 100
TOMUSPRIMUS SEU YOLUMENPRIMUM A / Expositio in EvangeliumLucaj, libris vi,pag. 217.
Forum qum spectant liberales artes el phitosopltiam. Expositio in Ev. Joannis, pag. 451.
Incunabula artis grammaticaj Donati. 'Expositio in Acta apostolorum, p. 625.
De oclo Partibus orationis liber. Retraetationes in Acta apostolorumtomo VI,p.ig. 1.
De Arle metrica liber. Expositio seu commentarius in qualuordeeim Epi-
De Schismatibus saerse Scripturae. stolas sancti Pauli apostoli, ex ipsis sancti Au-
, De Tropis sacrse Seripturaj. gustini senlentiis, non qui lomo VI habetur, sed
De Orthographia liber. quem manuscriptum et nondum impressum diximus.
De arithmethfcis Numeris cutn dialogo de nolis Expositio in septem Epistolas canonicas Jaeobi,
numerorum et ra"tionelemporum. Petri, Joannis et Judse, p. 675.
De anthmeiicis Propositionibus. Explanalio in Apocalypsim beali Joannis aposloli,
De ratione calculi el de diyisione numerorum ad p. 761.
Constantinum. Sermones Venerabilis Bedse, seu Homiliarum
De Loquela per digitorum geslus. Itemque libellus libri duo, continenles homilias XLIX,tanlum cum Ho-
de Ratione unciarum. miiia de festo omnium Sanetorum, quse ad ingenium
Libellus de Argurnentis lunce, pag. 143. B
I sancti Bedse aecedere maxime videtur, projeelis Ser-
Decennovennales circuli, pag. 257. monibus eo modo, quo misere interpolati sunt
De Cyclo paschali, pag. 306. tomo VIIin omnibusimpressis.
_ Liber de Constitutione mundi coeiestis terrestris- Scintillse seu Excerptorum ex sanclis Palribus,
que, p. 325. sermones octoginla, tomo VII, p. 570.
De circulis sphssraeet polo, p. 565. TOMUS QUARTUS,
De planetarum et signorum Ratione, p. 569. HisWticorum, vel operum ad hisloriam ecclesiaslicam
L'bellus de Tonitruis, ad Herenfridum, p. 587. spectantium.
Libellus de Ratione compuli, p.^18. Historia ecclesiaslica gentis Anglorum, quam regi
De Nalura rerum liber, tom. II, p. 1. Anglorum Ceolulfo obtulit.
De lemporum Ratione, seu de temporibus, tom.IL Historia abbatum monasteriorum Wiremuthi et
p.43. Girwse, libris n, cum epistola ad Plegwinam, de
De sex muridi setatibus Chronicon, siye libellus, sexla mundi setate, et epistola ad Egbertum Ebora-
p. 103 tomo II. eensem antistitem.
De Temporibus liber? toniQ II, p. 118.
_, Vita sancti Cuthberti Lindisfarneusis episcopi*
Epistola de ajquinoctio yernali, juxta Analolium, Iibris n.
loin. II, p. 230. Yita sancti Felieis Nolseepiscopi, cseteris omnibus
TOMUSSECUNDUS,
proscriptis ut ad alios auctores spectanlibus.
Commentatiorumin libros,Veteiis Teslamenti. Martyrologium Bedss, non quomodo impressura
Hexaemeron, sive de sex dierui» Creatione H- est torao III Operum Bedse, sed quomodo Bollan-
bellus. distse ediderunt, nimirum inlerpolamentis Flori
Exposjtio in Genesim, cura sequenlibus, quaj charaolere minutiori expressis. Quantum autem ad.
omnia tom. IV contincnlur pleraque saltem. metricum de quo locuti sumus haudquaquam Bedse
Explanaiio in Exodum, in Levilicum, in Numeros, esse videtur.
in Deuteronomium.- Libellus de Locis sanctis, tomo III pag., elc.
AllegoricaExposilio in IV libros Regum, libris iv,
TOMUS QUINTUS,
Qttseslionesxxx in libros Regum.
De tabernaculo et yasis ejus ac yeslibus gacerdo- Suppositorum quorutn incerti aucloies sunl.
tum, libri m, Computusvulgaris, tom.I,pag. 168
Ephemeiides,seu
Libellusde templo Salomonis, lomo qmdem ootavo. et
in I) seqq , incerli scriptoris.
Exposilio Parabolas Salomonis, ltb. m. De embolhmorummlione Gomputus,tom.I, pag 215
Expositio in Canlica canticorum, lib, yn. et seqq.
Expositio allegorica in librum Tobise. Libplli duo de Musica tlteorica el praclica, tom. I,
Expositio allegorica in Esdram el Nehemiam pro- 544 etseqq
pag.
phetas, lib. m. Libe'li de Prpgnoslich temporum, pag. 390, de
Exposilio in Canticum Habacuc, passim .manu- Mensuta hotologii, pag. 592; de Asttolabio,pag. 594;
scripta, de qua egimus. de Nativitate infaivtium progjtostica, pag. 597; de
De Muliereforti libellus, tomo VI, pag. -459.
Minutione sanguinis, pag. 398; de seplem Mhaculh
TOMUS TERTIUS, mundi, pag. ^00 vere libelli indigni qui venerando
Commentariorumin libios Novi Teslamenii, et Ser- Bedsetnbuantur.
monum. Hymni Bedm presbylero insciipti, pag. 401 et se-
Qui omnes torais V et VI Editionuin Bedaj conti- quentibus.
nentur, nempe : Sententim, sive Axiomata philosopltica, toni. II,
Expositio in Evangeiium Maici. Iibrh iv, pag. 92, pag. 124.
101 FABRICSINOTITIA 1N VEN. BEDAM. N lufc
Senteniie ex Operibus Cicerenisexcerptm, tom. II, A De Remedih peccaiormn, p 961, ibjd,
pag. 166. QUAINAM PROJICIENDA SINTFORAS,SEU EXTRABED^
Liber Pioverbiorum alphabeticus, lom.II, pag. 186. OPERA ? -
Libellus de substanltis, seu sentenliw morates, De Elementis pliilosophiw libri quatuor, lom. II
lom. II, pag. 200. Operum Bedae, p. 206, quse sunt minor Philosophia
De Divinatione ritm et mortis, tom.ll, pag. 235, Guillelmi de Goncbis.,
curo sequentibus in impressis, quse nenise suot. Vitm^sanctorum Columbani, Atlalw, Euslasii, ab»
Inlerpretationes nominumHebraicorum suciw Scri- batum Luxoviensium, tomo III.
pturm, erdine alphabetico digestte, tomo III, ad Itemque Vitm sanclorum Palrhii, libris duobus,
calcem.
Bertulfi abbalis Bobiensh, Arnulfi Meletish episcopi,
Excerptiones Putrum, Collectanea,Flores ex diver-J Vedasli Alrebatensis episcopi, Bui gundoform abba-
sis, Questiones, Parabotw, etc, ibid. lissm, etc, de quibus ibidem egimus.
Expositio in Evangelium Matthmi, libris iy, tomo
IV, p.1. Martyrologium eo modo quo ibidem falso ex-
De Nominibus locorum vel civitatum qum %ntibro pressum est.
Acluum apostolotum-leguntur, tom. IV, p.666. jj Commenlarius in Hbrum Job, libris iu, tomo IV
Libellus de Officiis,tom. VII, p. 467. quem constat spectare ad Philippum preshjleruni,
Fragmenla allegoricarum interprelationum in Pro Commenlatius maxipms in quatuordecim Epistotaf,
verbia Satomonh, tom. eod., p. 476. sancti Pauli apostoli, qui speetat ad Florum Logdu-
Libellusde Creattone sex dieium, tomo VII, p. 52. nensem diaconum.
Qumsliones super Genesim, ibid., pag. 78, super Homilim de Laudibus sancii Pauli, quse saneti
Exodum, Leiiticum, Numeros, Deuteronomium,Josue, Joannis Chrysostomi sunt. Hsecnos annotanda duxi-
Judices, Ruth, libros qualuor Regum, cum libro dtver- mus de Scriptis sancti Bedsepresbyteri, nec dubita*
sarum qumstionum,ibid. mus quin alia alii etiam observentquibus hsec nosira
Commentarius in librum Psalmorum, toioo VII, iiullatenus prsejudicare possunt, nec enim omnia
p. 307. nosciraus omnes. Observat Guillelmus Gavus, in
Sertno proKxusin psalmumLII, ibid., pag. 909. Historia scriptorum Ecclesise, ad annum 701, p,"476,
Commentatiusin librum Boetii de Trinitale, p. 925, in Anglia multos mss. Codices, qui Bedi» noinine
ibid. .prsenotantur, quos in Edilione Operunf Bed» futura
-MecRtaiio passionis Christi septem officii cationici Iion negligendos ego exislimaverim, licet de earura
horh accommodata,ibid-, p. 955. " plurimis maxime dubilem, non sine causa.
FABRICII NOTITIA IN VENe BEBABL
(Bibholh.med. el inf.Xatin.)
De Bedoepatria, condilione et setate nihil cerlius vilm tnem anno diaconatum, tricesimo gradum presby
afferre licet, quam quod ipse ad calcem HistoriaJAn- - leratus (c) Virumque per-ministerium reverendissimi
glor., tom. IH, p. 151 : Hmc, Domino adjuvante, di- episcopi Joatmis (tunc Hagustaldensis, postea Ebora-
gessi Beda Dei faiiiulus et presbyter monasterii beato- censis) jubenie Ceolfrido abbate (Wirimuudensis mo-
rum apostolorumPetri el Pauli, quod est ad Wirimun- naslerii) suscepi. Ex quo tempore accepti presbylera-
dam (a) el Ingirvum. Qui natus in territorio ejusdem tus usque ad annum mlalis memquinquagesimumno-
monaslerii (b), cum essem annorum septem, cura pro- _ mwi, hmc in Sctipturam sanclam mem meotumque
pinquoium, datus sum educandus t everendissimoab-' necessitati ex opusculis venerabilium Patrum breviter
baii Benediclo,ac deinde Ceolfrido, cunclumque ex eo annotare, sive eliam ad formam sensus el inlerprelatio-
tempus vitm in ejusdem monasterii 'habitalione pernis eorum superadjicere curavi. Hic Beda presbyier,
agens omnemmeditandh Sci ipturis operam dedi, atque utilibus seriptis Ecclesise Yenerabilis, diem obitt
inler observanliamdisciplinmregularis, el quolidianam anno 755-(d). De quo Mabillonius, parte i sseculi
cantandi in ecclesia curam, semper aut discere, aut tertii Benedictini, et Acla sanctor., 27 Maii, tom. VI,
docere, aut scribere dulce habui. Decimonono autem pag. 71~seq., ubi etiam, pag. 720, Yila scripta a
t(a) Ad ostiura Wiri amnis. Vide tomum VI, p. 51. 8, Bedam hajc non poluisse addere ante annum 752,
(b) Itaque non Saxo-Germanus fuitBeda, licet hoe vel 753.
aFriderico Langen, et Engelhusio traditum, quoruai (c) Adde Pagium, ad an. 701, jium. 2; Nicolai
tesllmonia merito in dubium vocat Meiboraius, Hieronymi Gundlingh Observatt. select. 7, lib. i.
tomo I Rerum Germanicarum, pag. 809. Natus au- (d) Blondellus, pag 77, de episcopis. Fabulam de
lem possil videri an. 672, quoniam a'it se, pag. 147, Beda hoc Romse sepulto rejieit eliatn Joannes Ciam-
Ilisloriam Anglorumabsolvisse anno Christi 731, et pinus de sacris J~dificiis a Conântino M. e\slructis,
inhoclocoannum setaiisquinquagesimuninonumcom- cap. I, sect. 10, nuin. 130. Similis fabuja de patria
memorat. Sed notavil Pagius, ad annuni 693, num. * Bedse hujus Genuaûjus meminirAuctoy Boelius.
i05 AD OPERA VEN. BEDJE PROLEGOMENA. 104
Turgoto, priore Dunelmeusi, circa an. 1100, exAA Martyrologiumbreve itidem versibus iexametris sub
ejus Historia Ecclesiae Dunelmensis, quse sub no- Bedsenomine vulgatum a Dacherio, incipit:
mine Simeonis Dunelmensisperperam excusa inler Bissenamensuraverliginevolvilurannus,
decera scfiptores Hist. Anglicanse.De operibus ejus tomo X Spicilegii, pag. 126, et tomo n, Edit. novse,
post Possevinum dfligentius disseruit Oudinus, tomo in-folio, pag. 23.
I, pag. 1672 et seq. Videor tamen mihi actum non De embolismorumRatione computus, p. 215, cum
agere, si et ipse tanti viri scripla distincle referam, tetrastichis singulis ad singulos menses. Etiam hunc
primo quse exstant in oclo tomis ejus Operum, no- computum Bedseabjudioandum et Radulpho de Lin-
vissimepostEditionesParis. 154", 1554, Basil. 1565, ham, Anglo, ascribendum esse, Oudinus disputat.
Coloh. 1612, [vulgatis Colon. 1688; deinde illa quse Decennovales Circuli Dionysi Romani Exiguj^
in Kisce tomis desiderantur. beali Cyrilli el BedseLXXXIV, usque a"dannum 1595,
cum prajfatione (AbbonisFloriacensis), p. 257
TOMOI. De Cyclo paschati, pag. 306.
Cunabula grammaticmat lis Donali restilula, pag. 1. Canonesdecennovennalium circulorum, pag. 321.
De octo Partibusjiralionis, pag. 14. De mundi cwlesiis lerreslrisque Conslitulione,p.
De Arte metrica ad Wigbertum Ievitam pag. 25, B 1 523,
seq. Exstat et in Grammaticis Putschii, pag. 25S0,i Musica theorica, pag. 344, et practica [lla Ieg., pro
2383, et pars prsefigiturhymnis ecelesiasticisa Geor- quatld\ seu mensurata,pag. 351. Junioris esse scripto-
gio Cassandro editis anno 1S56, et inler Cassandrii ris conlendit Oudinns, quem vide, tomo I, pag. 1685.
Opera, Parisiis 1616, fol., qui Hymnos etiam Bedse 3 De Circulis sphmrmet Polo, pag. 56S.
exhibet, p. 195, 206, 239, 244, 254, 263, 266, 274,> De planetarum et signorum Ratione, p. 369, ex
280, 281, 295. mente Hebrmoium, Chaldmomm, Mgyplioium, pag.
De Schematibussacrm Scriplurm, pag. 42, et Ti o-- 571.
pis, pag. 48. Prodiil eliam separatim Venet. 1522,i; Mensium notse, pag. 377.
et cum figuratis Iocutionibus ex Auguslino et Chry- Libellusde Tonitruis, ad Herenfridum, quem Pa-
sostomo collectis per BartholomseumWeslheimerum,, trem Venerandum appellal, pag. 387, translalus ex
Basil. 1536, in-8°, et inter Rhetoras Francisci Pi- Grajco, fortasse J. Laurentii Philadelpbiensis Lydi,
thcei, p. 342, 355. de quo in Bibliolheca Grseca, lib. m, cap. 20, pag.
De Orthographia, pag. 53, ordine alphabetico. i. S13.
Alius hujus argumenti liber in Grammaticis Putschii,i Pronostica temporum,pag. 590.
^ Mensura
pag. 2327, 23S0. horologii, pag. 392, ubi et de Diebus
De arithmetich Numeris, pag. 72. JEgypliacis, pag. 594.
De diversis Speciebusmmerorum el Mensa Pytha-;- Libellusde Astrolabio, pag. 394.
gorica, pag. 75. De Nativitate infantum, pag. 597.
De Compulo,dialogus, pag. 85. De Minutione sanguinis, pag. 598.
De Divisionibus lemporum, pag. 89. Ms. Codex x De septem mundi Mhaculis, pag. 400.
auctior commendatur a Mabillonio, tomo I Musei >i De Anno, de Ratione temporum,de Celebritatetem-
Ital., pag. 69. porum, devatiis compuli Regulis, carmina versibus
De aiithmetich Propositionibus, sive problemati- i_ iexametris, pag. 401.
bus, pag. 100. Dioitysiusde Annis, Irochaieis versibus, pag. 413.
Libellus de Asse el partibus ejus, el de ralione cal-
;. Libellus de Ralione coniputi per qusestiones et
culi, pag. 111. responsiones, pag. 418. -Confer Rabani librum de
De numerorum Divhione, -ad Constanlinum, pag. Goroputo,scriptum anno septimo Ludovici imperalo-
123. ris et editum a Baluzio iu limine tomi I Miscellan.j
De Loquela per gestum digitorum et de temporum n et Helpericum, qui in prologo libri de Computo,
ratione, pag. 127, cum glossis Bridferti Ramesiensis, ; quem anno 950 composuit, etiam Bedam laudat.
et scholiis J. Noviomagi.Hunc libellum suppositum n DeDuodecimSignis,de Mtalibus, etc, carmina; et
Bedse existimat Petavius, p. 159 Epist. Aliud tamenn Prisciani de Aslronomia, pag. 454. Manfredi carmi-
visum Joanni Aventino, ut notavi supra, pag. 391. na, p. 455, et embolisraorum ralio, prosario sermo-
_ Libellus de Rutioneunciarum, pag. 140. ne, p. 450. Yersus de urbe Roma et Treverensium
DeArgumenlis lunm, ex Victorio Aquilano, Diony- h pag. 449.
sio Grseco, etc, pag. 145, TOMOU.
Computusvulgaris,sixeEphemeris, pag.169. Aucto- }_ DeRerum Natura liber, cum glossisincerti auctoris,
ris Beda junioris esse probat Oudinus, tom. 1, pag. r> Brideferli Raraesieusis, et Joannis Noviomagi, pag.
1683. l.Hunc et proximum librum Bedseesse negavit Ste-
Martyrologium,versibus hexametris, quod incipit:. phanusYitus, sed roerito refraganle Petavio, pag.
157 Epist.
PrimumnuncJani voeitatumnominemensem,
De tempotum ratione , cum ejusdem Brideferti et
pag. 191. Wandelberti Prumiensiss non Bedse.Aliud id Noviomagischoliis, pag. 45. Cum Godicebibl. cathe-
m FAIHUCI!NOTITIA IN YEN. HEpAW. "Ofe
dralis Wnceburgensis collalum hunc librum vide in A . ipse memii.it m indlce Operura suoitim ad calcem
J. Georgii Eckarli commentariisde rebus Francise Ilisiorise. _,
Oiientalisetepiscopatus Wirceburg., loni. I, pag. 825. De Dtvinulionetnotlis et vitw, Petosiiis ad Neet-
Desex jElutibus mundi, sive Cltronicon,a rerum psum regem Êgypti epislola, pag. 253. Hanc cum
origine usque ad nonum anmim Leonis Isauri, duabus proximis scriplioinbus iuter njenias Beda iu-
muudi 4680 (Chrisii 726), pag. 105. Appendix e di- dignas Oudinus reieit, quo referenda eiiam Rota
versis aucloribus, quse inBasileensi cditione subjecla vilmet motlis, quam sub BedsenomineexIiib.it An,o,-
legilur, a Coloniensiabest. Prodierat hoc Cbroni- dus Wion, I. II Ligni vitx*, pasr. 827, et ex eo Posse-
con Parisiis apud Joannem Pelitum 1507, in-4°, et vinu-., to noj Aj paratus, pag. 201.
cuin scholiis Joannis Bronchorslii, Colonise 1557. Aica Nom, Etclesijj lypus, p. 235, et De ltngu't&
Conferendumquoque Chroniconbreve BedaJ, quod genitum, ibid.
continualura usque ad annum 810, ex ms. Codice, Sibylltnontm vetboutm Interpielalio, pag., 256.
edidit Andreastfu Chesne, tom. III Scriploium Fian- Exstatet ad calcem Sibjllinoium Joannis Obsopoei,
cor., pag. 125, 129. pag. 515. Liber Bedse<ie Temporibus, tesle Murato-
Liber de lempoiibusad inleliigendam stippuUfio- r.o exslat in Cod. Anibrosijno' ante annos mille
nem lemporum sacr. Scriplurse, pag. 118, curo B eodein jtidice sciipto, in quo capita 16, 17, u que
schohis J. Noviomagi. Fragmenlum ex Seb. Mtin- aJ finein, ab Edms discrepant; ferunt etiam in fii.e
sleri, lib. n Cosmographiaj, vide apud Colomesiutn addilanientum chronologieum post Bedam ab alio
in Paralipomenis de S. E., pag. 2i0. l quopiaraadjunctum; idvero atlingii usquead prmsen-
Senleniim, sive axiomata pldiosoplaca ex Aristo- tem aunum (sic ibi), aui esl annus regtii Caroli 42,
tele, p. 124, ordine alphabetico. Separatim ssepius impetii vero 9.
ediia, ut Lond. 1S92, in 8°, Ingolstadn, 1595, in-8°, TOMOII!.
Parisiis 1604, in-8°. Historim ecclesiaslice gentis Ang'orum ad Ceolul-
Sei.teniim in Ctceionis hbiis III de" Officiis, pag. fum legem ttbii v, pag. 1, a primo Julii Csesaris m
160, de Amicilia, pag. 173, de Sencctute, p. 176, Biitaniuaiii adventu usque ad aunum Ghnsti 751,
Paradoxis, p. 178, Tu-culanarum quajstionum Iibris et ab advenlu Anglorum in Britanniam, 2SS. Opus
v, p. 180, Sexlo de Rep. ( sive Somnio Scipionis), prjjclaium, quanquam arguitur Beda a Montactitio,n
pag. 185. Epitaphium Ciceronisttiplex, pag. 184. Origin., pag. 210, quod, rebus nolatti di^nioi-ibus
Proverbiotum et senlenliaiumlibet , ordme alplia- omissis, fabulas Inficetas quandoque fuii seciaius.
betico, pag. 185. Hunc et duos superidres sententia- Po^t Editionesveteres Avgenlorat. 1500, 1S14, Ha-
rtmi libros Beda indignos et Ionge recenliotio esse G < gan. 1S0S, Antuerp. 1550, Lovan. 1566, el Colo.i.
scriptoris Oudinusdisptilat. 1601, iri-8°, et in Commelinianascripiorum derebus
De Substanliis hbellus, pag. 200, quo subbfaiilias Angiicissjlloge, an.*1587,cuij) continuaiiOne "equa
sivebona monasterioium dissipare dissuadel, et alia snpra, pag. 267, et siue illa iiiter Berix 0,jera;
varia praecipit clericis utilia et laicis Benediclinus comniemorajidaj ties leceiitiores, Canlabiigieiisis
aliquis duodecimi \el uiidecimisoaculi,judice eodc,'i cum SaxonicaAifredi lcgis vertione, sive paiaphrasi,
Oudino. el Abrahami Wheloci notis, 1644, fol., Parisiensib
Aiovctavsive Elementorum philosophimhbiiiv, p. locnpletior notis et dissertaimnibus Peifi Fiancisci
206,nonBedae,sedGuilelmi deConclus, de quo iiifid. Chiflelii (a), S. J., 1671, in-4°, et Londiiiensis 1722,
DePaschm Celebralioneliber, sive de jEqtdnoclio in-fol. (b), cum Vita Culltbeili utraqtie, Chronico,
vetno, jtixla Anatolium -/Egyplium, apud Etiseb., Histoiia abbatum Wiramuth. et Guum, Iibro tle Lo-
epistola ad Wichredam presbyterum, quem sanclis- cis sanctis, Yita Felicis et Mailyrologio, ex lecen-
simum fratrem appellat, pag. 230. In hac latidat el sioneJoannis Smithi.
Proterium et Cyrillum, Alexandrinos anlistiles, de Epitome£iveBi evia)iumHistoiiw Anqlmum, p. 147.
eodem argumenlo, el Yictorem Capuanum, epistolas Hanc oportet ab alio post Bedam deductam essc
paschales DionysiiExigui, et ordinationem feriarum usque ad annum765, nam in anttquissimo Codicc
paschaliumper Theophilumepiscopum Cscsariensetn quemevolvil Mabillonius,non excedit annum 731.
ac reliquorum episcoporum synodum, pag. 232. Viia Cnlhbetli, episcopi Lindisfarnensis, ad Edfri-
Porro exemplum anni 776, pag: 252, adjeclitm est a dum epihcopum et iratres Lindisfarnensis insulaj,
juniore manu, quod non exstat in Editione Peiri pag. 1M. Huic, quam habet eiiam Sunus 20 Mariu,
Francisci Chiflelii,anteHistotiamBedse Anglicanam, addenda Acta Cuthberti versibus scripla hexameliis,
Parisiis 1681, in-4°, atque in antiquissimo Codice editaijue a Canisio, tomo V, n, Lect. ant'q., p. 69%
bibl. Laubiensis deesss nolavit MabJlonius, in elng. et t. II Edit. novse Bastiagtanajsub inif. Ctraque in
Bedse, mim. 29, et tomo I Analecl., pag. 11 (Edit. Actis sanctor. et ilerum recmsila a J. Snuih, inier
novcepag. 598). Peta\ius, in Epistolis, p. 157, monet scripta Bedajqu&dam, Lond. 1722, in-fol. Loca non^
librumdejEquinoctioin Mss. Philippo tnbui presby- niilb in iilo poeraate illustral Bartbms, III, 19, Afl-
tero. Sed haud dubie Bedam auctorem habet, cujus versarior.
(a) Journal des Sa\ans, 1681, pag. 516, Aet. Eru- (b) Id., 1724, p. 124. Mem. lit. de la Grande B.s*
diloium 1682, p. 530. lagne, tom. X, p. 520.
PATROL.XG h v
iin AD OPERA YEN. BED^S PROLEGOMENA. • 108
Vita beati Fehcis confessoris, ex metrico opere A Excerpliones Patium, Colleclanea,Fteres ex diver-
beati episcopi Paulini, pag. 186. Exsiat et in Actis sis, Qumstioneset Parabolm, pag. 480. Hse pariter,
sanclor. 14 Jamiar., tom. I, pag. 945, et a J. Smi- et quaedeinceps in boc tomo sequuntur, parum di-
iho recensita, Lond., 1722, in-fol gna Bedaj ingenio judicantur a viris eruditis.
Sancli Vedasti episcopi Alrebatensis Vila, p. 191, De XIILapidtbus, pag. 491.
ciuh homilia die ejus natali, (dicenda ad populum, De xir Luminaribus Ecclesim,ibid. Hoc est quod
pag. 198. Gallum quemdam, non Bedam auclorem f-rlur etiam sub Hieronymi nomine de xn DocCori-
esse Oudinus contendit. Conler Acta sanclor. 6 Fe- bus, ad Desiderium, alque in Bibliotheca Eccle-
bruarii. siastica subjecium est a me CatalogoHieronymiano,
Yita sancti Golumbaui, pag. 199, et Atlalseabba- pag. 2-2b,licet nec Hieronymum nec Bedam habeat
tis, pag. 222. AuClorJonas Luxoviensis, de quo in- auctorem.
fra : adde Surium, 21 Novembr. Th. Massinghami De seplem Donis Spiritus sanctt, pag. 492.
Florilegiuin-sanctorum llibernise, psg. 219. Mabil- De sepiemOtditdbus, pag. 495.
lonii Aciaord. Benedict., t. II, p. 1001,1051. De quindecimSignis ante diem judicu, pag. 494.
Beatl Patricii, Hibernorum apostoli, Vila, miraCuia De cruce Dotnini, de quatuor Ordinibus, pag. 495.
et transitus, libris n, p. 225, qui anclorem habent B '. De Euchaihlia sumenda,pag. 469.
Probum Hibernum, Vide Baronium, ad Martyrolog., Uymni de die judicii, pag. 496 seq.
17 Martii,et ubi Vita ipsa habelur, Acla sancl., tom. Sex Formulm oralionum, sive precum, pag. 498,
IHMart., p. 97seqq. 499, 500.
Yila sancti Eustasii, qui discirulus sancli Coium- TOMOIV.
bani fuit, pag. 243. Aucior Jonas Luxoviensis. Hexaemeron, sive de sex dierum Creaiione, ad
Bertbolfi Vila, abbalis Bobiensis, pag. 248. Auctor Accam abbatem, p. 1. Adde lom. VIII, pag. 52, 79
ideni Jonas. seq.
Vila Arnolfi Melensis ep.scopi, pag 2S5. Pauluro Csetera .n Geneseos capita xxi, ad eumdem AC-
Diaconum, non Bedam, habet auclorem. cam, mss. in Bibholheca Lambelhana, ex quo Co-
Sanctse Burgundoforseabbalissse Yila, pag. 2S8. dice iila edidit II. Warthonus, ut infra dicam.
B. dse itidem supposha. In Genesin, pag. 19, Exodum, pag. 87. Leviticum,
Passio sancti Justini novenms pueruYimarlyris pag. 121, Numeros, pag. 159, et Deuteronomium,
s-ubDiocletiano et Maximiano, pag. 266, versibus quod Laline Altera lex, pag. 156.
hberis iambicis quaternariis. In Samuelem prophetam, sive in priorem ejus
>
p
Martyrologium, pag. 277. Neuiiquam sincerum librum allegoiica exposilio libris iv, p. 167, 205,
Bedsj, «ed inlerpolaium muliis modis, quale prodie- 246, 295.
rat Antuerp , 1565, in-12. Vide Bollandum, prsef. In libros Regum, hoc est libros Samuelis et Re-
acl tom I Act. sanclor. Jantiarii. pag. 40. seq.; gum, qujesiiones itiginta, iiber i, p. 555.
Albertinum, de sancta Eucharislia, pag. 265; ei Allegorica Expositio m Esdtam el Nehemiam (qui
Launoii diss. de Viclorinis, pag. 56. Genuinura Be- et Esdrse secundts) prophelao, libris ni, pag. 548,
('se, qui dies CLXXXvacuos reliquit, ubi nec Florus, 575, 405, in Tobiam, pag. 547.
leste Adone, omnes supplevit, cum Flori aliorum- In Job, libri m, ad Neciarium episcopum, quera
que supplementis, disiinclo lyporum charactere Palrero beatissimum appellat, pag. 447, 511, 575,
excusis, exhibent Henschenius el Papebrochius in sub genuino Philippi presbyteri noniine editi Basilese
prolegomenis ad tonium secundum Actorum Mar- an. 1527 ; aique Philippi esse hos in Job commen-
iu. In illo reperias quse ex Beda ab Amalario ciian- larios, qui sub Hieronymi nomine a Fausto Regien-
lur, II, xxiv, de Officiisercles. et de Ordine anti- si laudantur, fidem facit ipse Beda libro de Raiione
phonarii, cap. 28, ut Colomesio jam nolatum. Ad- unciarum. Videinfra, in Pldlippo.
ditamenlum ad Bed,e Martyrologium ex Codice Super Parabolas, libri m, pag. G54. 658, 693,
j,
Wirceburgensi, Sec. ix, et necrologium insertum inler Hiefonymi Opera perperam editi.
BedseMartyrologio, exhibet J. Georgius Eckarthus, ln Cantica atnticorum libri \n, quorum primus
lom. I Commeiitarior. de Rebus Francise Orienta- est conlra Julianum (a.) Celanensem episcopura,qui
lis et Episcopatus Wirceburg., pag. 829, 850. De coiumentariis suis errores Pelagianos contra GTB-
differenliis Martyrologii melrici a Dacherio editi tiam Dei insperserat. Liber septimus lolus est ex
(de quo supra, pag. 498 ) ab hoc Henscheniano, dictis Gregorii M sicut Paleiius ex ejusdem scriptis
vide, si placcl, Gudinum, tom. I, pag. 1685. Catenam in totam Scripturam coneinnaverat, pag.
De situ Ilterusalem el locis. sanctis libellus, de 714, 728, 748, 763, 786, fc07, 827.
opusculis majorum abbrevialus, pag. 565. Ex Ar- De tabernaculo, et vash ejus, ac vestibus sacerdo-
culfo et Adamanuo, de quo supra, p. 15. tum, libri m, pag. 858, 859, 889.
Interprelaiio nominum Hebraicorutn, ordine al-
TOMOV.
phabetico, pag."571. Ilanc Oudinus teslalur jn Co-
djcibus oplimosnola; tribui RemigioAntissiodorensi. I)! Mattltmumlibri IV, pag. 1, 23, 45, 06. Joannes
(a) Vidc Vossiurn, Hist. Pelag. lib. i, cap. 4, §, i, et cap. 6. ^

409 FABRICIINOTITIA IN YEN. BEDAM. 118
Avenlinus Melacchthoni testatus fuit se in ms. A _ in Epislolas Pauli commentarius nou.dum lucem
Passaviensi legisse enarralionem verborum Ccenaj vidit, qui ms. exstabat apud Mabillonium (c), Col-
dominicse,quse in Editis desideralur. lecianeum Bedm in Apostolunu cx Operibus beali
Expositio Orationh Domhticm,pag. 91 Augusiini. Edilus autem ille, quem vulgavit. jara
In Marcum libri iv, pag. 92, 122, 152, 183. diclus Boussardus an. 1499, in fol., nec Bedse est,
InLucam, ad Aceam presbylerotn, pag. 213, nec Pelri abbalis Tripolilanse provincise, quem si-
cujus epislola adhortaioria png. 215, prsemitlitur. mile opus adornasse constat ex Cassiodoro, cap.
hbri vi, p. 217, 262, 501, 358, 375, 415. 8 ('ivinar. Lect., nec Barlholomsei Urbinatis, de
InJoannem, prajmisso breviario, dislincto capi- cujus milleloquio Augusliniano supra, pag. 485,
tibusxiv, pag. 451. Thomas in Caicna sua allegat sed Flori, magislri Lugdunensis, monachi sancli
quandoque e Beda, quse in Editis non habentur, et Trudonis, qui similem commenlarium concinnavit,
eonveniuntcum Erici commentariis. non ex Atfgustino solum, qui videlur hie ipse sub
InActa apostoierum'Exposilio erudila, ad Accam Bedsenomine editus, sed el alium ex Palribus aliis,
presbylerura, p. 625. Cypriano, Hilario, Ambrosio, Paciano, Hieronyno,
fcirpasifiode neminibustocotum quorum menlio in Ephraiin diacono, Paulmo, Auguslino, Leone papa,
libre Acluumappsloimum, pag. 665, ordine alpha- B Fulgenlio et Aviio. Confer Sirmondum ad Avitum,
betico. tomo II Operuro, pag. 147; Chiilelium, in Paulino
Super ephiolas calholicas, diviJacobi, Hierosoly- illuslrato, et prsefal. ad Fulgeniium Ferrand., e£
mitani episcopi, pag. 675 ; Pelri I, pag. 694, el II, pag. 522. Baluzium, ad Lupi episl. 76, et Richar-
pag. 715; Joannis I, ex Auguslino maxime, pag. dum Siinonein, III, xxiv, Ilistoriae criticse Novi
727, II, pag. 752, et III, pag. 754 ; Judm, pag. 755. Testamenti, pag. 544 seq. In clarissimi W. E. Tent-
Prologum edidit Guil. Cave, in Hisloria lilteraria zelii dialogis vernaculis legas Mabilloniura pollici-
scriplorum Eccles., ad annum 700. tviniin lucein edere Cotnmeniarium geminum Bedm
In Apoculypsin,cura prologo ad fralremEusebium, in Pauli Ephtolas; sed nemo non videt genuinum
de seplem ejus periochis, et sepiem ad eam intelli- legi oportere.
""genlam regulis Tychonii, pag. 761, 816, Hunc com- TOMC VII.
rneiUarium, in qun Primasium etiain seculum se Homtlim xxxv mstivalesde Tempoie, pag. 1.
Beda non dilfiteiur, pluritni faciunl Nicolatts Zege- Homiliwxxxni msdvalesde Sanctis, ac de dedica-
rus, noiis in Nov. Teslam., eiRich. Simon, tom. III tione altarium el templorum, necnon communisan-
Hist. crit. N. T., p. 545. „ clorum, p. 91.
TOMOVI. liomiliw xv Itiemalesde Tempore,p. 183.
Ilomilim xxn quadrugesimales,p. 218.
Liber Relractalionisin Actus aposlotorum, pag. 1, Hontilim xvi hiemalesde Sunctis,-^. 290.
quo in hbio plurimum erudilionis el judicii Bedam
Sermones varii xxi, duo sunt in
monstrare nolavil idem Simonius, pag. 540. Adde solennitalem sancii quorum primores
Wigberti, tertius sanctseScho-
cjus dissertalionem de Mss. Novi Teslamenli, pag, lasticoe, in cujus laudem etiam carmina
S" seq., et Joannis Millii prolegomena ad Novuin quscdam
1022 legunlur, p. 550 seq. Homilisesub Bedse nomine ac
Testamentum, § seqq. in sancli Bonifacii epislola 9
In eumdem Actuum librtnn -Qumslionesquinque, sermones, sive, ui,
29. vocalur, Lectionarium anniversarium, seorsim excu-
pag. sum Paris. et Lovaniin volum. in 8°. In his sunt
In Ephtolas Pauli Exposiflo, ex scriptis sancti
collecta in ad qusedamnon integri sermones, sedlaciniaj ex sermo-
Augustini (a), Epistolam Romanos, nibus vel commenlanis Bedse
in I ad in revuhse, ut jam notavit
pag. 51; Gorinlhios, pag. 255, II, pag. Sixlus Senensis.^De singulis videnda quse
447; ad Galalas, pag. 511 ; ad Ephesios, pag. 562; nionetMabilloniusetex eo speeialim
ad Philippenses, pag. 609; ad Colossenses, pag. Oudinus,toro.I, p. 1609sq.
647; ad Thessalonicenses,I, pag. 675, II, pag. 689, p Scinlilke, sive loci communes sententiarum ex
adTimotheum, I, pag. 697, II, pag. 758; ad Titum, sacris litleiis et Patribus digeslse per capila, sive
LXXX(d), pag. 570. De Anglo-Saxonicaver-
pag. 759";ad Philemonem, pag.765- eiadHebrseos, litulos,
pag. 766. Subjunguntur Chrysoslomi homilise sep-[ sione Scintillarii, videT?ranciscum Juniura prsef. ad
lem ex Aniani (b) versione cum ejus epistola adI Glossariurain Ulfilam,et Humphrediun Waaleium, in
Evangelum, pag. 825, et Gaufridi Foussardi, Ceno- calalogo librorum -septenlrionalium in Bibliolhecis
mani, epistola ad Petrum Securibilem, arcliidiaco- Anglise,lomo II operis Hickesiani, pag. 86. Vide et
num Rolhomagensem, de hac Bedsein Pauli Episto- infra, Defeuser.
las lucubratione. Quanquam vero commentariumi Libellus de muiiere forti, pag. 4S9, in Proverbior.
ejusmodicollegisse se Beda ipse teslatur, laudatque> xxxi, 10, ult.
etiam Lupus Ferrariensis, epist. 76, et Hincmarus,, De officiis Ubellus, ex Palrum dictis excerptus,
n adversus Golheschalcum, lamen genuinus Bedse i pag. 467. Yix digna Beda coliectanea, judice Ques-
(a) flujusmodi opus se curante compositum Bedai (c) Tom.I Analect.,'p. 51, elnovseEditionisi. 788.
ipse testatur ad calcem Historise Angtorum. (d) Apud Speelmannum. tom. I Concil. Angliajj
{b) De illo supra. JJ.280, dtuli LXXII.
Ul AD OPERi. YEN. BED.j£ PROLEGOMENA. §12
nello, pag. 551, ad Leonem Magnum; et junioris A Annowtatis sttw ttigesimo, piesbylei aJoanne episcopo
scriploris esse oportet, in quo Anastasius cilttlur in oidinatus, hortatu Accw ephcopi Eboraceneis, ac
Vila Melchiadis papaj. mullorumft alium, aggtessus est setibetein univetsarr.
Fragmenta allegoticm inietptelalionis in qusedam saciosanclam Sciiplutatn diveisa explanationumvolu-
capita Provetbimum, pag. 476; Supienhm,pag. 481, 'mina, in quatuor ordines dhlincla, videitcel in RDA-
485; Ecclesiasdci, pag. i83; psalmum xc, pag. 484 ; PSODHS, QU.ESTIONES, IIOVILIAS, CtCOMMEMARlOS. 1)1
et de Salomone tege, pag. 4"6 Rhapstidih, sive Stromalibus, vel GOLLECTAKCIS con-
TOMOVIII. gregavitmysiicas magis quam IdsUricas exposiliotuij
ex ptobatissimisEcclesim docloium sentenliis, dicth-
Liber de templo Satomonis, pag. 1. Hujus opeiis que hinc inde inieituptim, et htleipolalim colleclas,
sui d'e slructura lemplLSalomonis atque ailegoiicse nonnullis etiam de suo insetlis ad mdtalioncin sensus
ejus interpfetalionis meminil Beda in epislola ad eorum, ubi opporlunumfuit, quo diveisi Patrum sei-
AlbinuuVabbaiem. mones, ac petiodi vel aplius inter se coltmieient, vel
Be sex dierltm Crealione, pag. 52. Adde tom. IV, . brevioresel illusliiores leddereniur. Et, ne mcioium
dula furati, el ea, quasi sua pt optia, componeie vide-
p. 1, et in hoc ipso lom. Ylll, jpag. 79 seqq. Qtise-
dam jex his prseter rem relata ad Junilium Afium B telui, nomina docloiumper singula inlerponete decre-
suctorem. Vide DalLcum, de u u Patrum, pag. 16. veial, et, quid a quo auctore diciumesset, nommalin
oslendeie; sed cum ci viiiiis opetosum appatetel,
^Qumsliones ex diciis Patrum, Augtiblino,Hierony- ptitnas tanium nomtnum
in syllabas in marginibus e te-
rno, Isidoro, Sedulio, etc, Genesin, pag. 78;
gione cujusque sententimapposuit, qum postea libra-
Exodum, pag. 196; Leviticum, pag. 219; Nunteios, i 01um vel vet incutia, ex omnibuse&empla-
el more inscilia,
pag. 228; Deuleionomium,pag. 241, dialogi tibus
inter magislrum et discipulum; in libtum Josum, petiete. In Commentarih, Qumsttonibus, et
Iloiniliis, in quibus frequenlius et sermone,el sensu
pag. 218; Judicum, pag. 255; Ritlh, pag. 261; qua- suo uliiur, sttjlum habel nec omnino
tuor libros Regum, pag. 262, 273, 275, 278. Qtise- inelegantem, ncc
sed temperaium ru,
stiones Bedse in Vetus et Novum Testamentum initli affectalce eleganlim cutiosutn,
nec veiboium multiluditie fasttdiutn, neque paucitale
sibi petebat Lupus Ferrariensis, episl. 62.
Dbscuiitatempatiat, sed brevi facilitale curiat gia-
•Liber vatiarum Qumslionumxv, pag. 286, lissime.
-De Psalmorum Itbio exegesh, pag. 307, ad 8915, Idem Sixtusêx Ti ilhemii c 242,Bedse commentar
tibi etiam mentio psalmi centesimi quinqtiagesimi r-iumin Ecclesiastenconin]emorat,et/""'losxvm in pro*
primi, atque enumerantur diapsalmata LXXIX C phetus majotes minotesque. De aliis inedilis ac Ae-
Interpretatio vocum ratiorum iu psalmh, quibus peiditis ejus scriploiis consulendus Caveus. Calalo-
instrumenta musica vel alisespecies singulares deno- gum Operum quem ipse ad ealcem Historiaj texuit
lanlur, pag. 899. Beda, babeteliam Sigeberlus, c 68, deS. E.
JVoniMumHebrmorumiuterpielalio, p. 901. In tomis OpeiumBedmdesidetantur:
Seimo in psalm. LUI, 5 : Deus de cmlo piospea.it, Epistola ad Albinum, de qua supra Edita a Jaco-
pag. 904. Ejusdem auctoris cum libro de Subslanliis, bo Waraeoeum notis; epistola apologetica pro libro
tom. H. de sex iEtatibus, acl Plegwinam monachum, adver-
lnBoeiii librum de sanclissima Trinilate, p. 92S. sus alterius monachi Davidis objecliones.
Bedoesuppositum esse non dubitant vni docli, sive Epislola ad Egbeilum Eboracensem archiepisco-
iiuctor sit Eadmundus Albanus, sive alius quis, ul in pum, de Chiisdani ptmsulis offtcio, scripta paulo au-
Btbl LalinalU, xv, 8, jam nolare mememini. Vide le ob lum.
W. E. Tentzelium, deSymbolo Athanasiano p. 68 sq. Vitmqumque abbatumprtoium Weremutliensiuniet
Pxecalio deseptemvetbis Cltnsli in cruce, p. 954. Girvicensium,tibtis duobus.
De medilatione passtonh Cluisli per septem dtei llseeex Editione Dublmensian. 1664,in-8°, recu-
horas, p. 965. denda dedit Henricus Warihonus (a), Lond. , 1693,
De remediis peccatoritm, excorptum de canonibus ln 4°, illisque adjunxit Expostiionemin Geneseos,ca-
Patrum, vel Poenilentialibusad remedium animatum, pita piiotu xn, e\ quibus tantum in caput primutn,
domini Agberli archiepiscopi pag. 961, 968. Exstat et initium secujidi, lucem tomo quarto viderat, et
sum Poenitentia.i Romano, sive canonibus pcenilen- commenlaiium in canticum Habacuc. Ex utroque
'.ialibus,editum ab Antonio Auguslino,-Venet.1584, fragmenla W~arthonus produxerat in Auclario ad
n-4°, pag. 102., et in Henrici Speelmanni Coneiliis Usserii "lisioriam dogmaticam de Scriptuiis et sacris
aiglise, pag. 281, qui testatur in Ms. referri ad vernaculis, Lond. , 1689, in-4% pag 556 seq. Addj-
Agliertum ipsum, sive Egberlum archiepiscopum 3it etiam Egberti archiepiscopi Eboracensis dialo-
tanquam auclorem. gum de ecclesiaslicalnstitutione, et Aldhelmi episco-
Non omittendum quod de qualuor generibus eom- pi Seireburnensis librum de Yirginitate, sermone
menlariorum Bedse in sacram Seripluram nolavit solulo scnptum, et longe quarn in pnonbus Edtiioni-
Sixtus Senensis, libro quarto Bibl. sanclse,pag. 265 : bus emendatiorem
(a) Acta eruditorum, an. 1693,pag 286.

^ iU
U7, rESTIMONI'. YETER13MOE YCN. BEDA.
Warlhoni e.xemplo,"oannes Smilh («j, canonicus A i Genesin, pag. 115, aique in Cantieum Habacuc,
Daneimeiisis,el ipso imnnrtuo operi, filius Georgius pag. 295, quos a Wanbono vulgatos jam dir.i, m
Smith , Cautabrigiaj, 1722 , in-fol., vulgavere ex lticem protuMtquoque undectpi Uedjeliomiltas, pag.
mss. codicibus recensila diligenter, nolisque hisl. 517, ei libellumPfecum, pag. 485.
illusirata, seripta Bedsehislorica, atqtie in his, pise- Coinposilionemhoiologii solaris, carmine hexanie-
ter illa quse in tomis Operum jam obvia suni (Cbro- i>o, Petius Pithoeus, sub Bedpenomine , vulga\il in
nicon de sex jEtaiibus, Historiam Eccles. geniis An- calce epigrammatiim e! poematum velerum, pag.488
glorum, Culhberii Yilam el Felicis, el libellum de Edit. Paris.-15"0, in-12. Hanchabeo nolatam mann
Locis sanctis) eliam Anglo-Suxonicam(b) veisionem Isaaci Casauboni, qui versu nono, recle, Jiinia legit,
Histotim eccles. , ad Ediiionem Wheloci, ex iribus pro Janua, el vet supi 7" :
emendalam ross. , Vitam Cudberilti quam \ersibus
edidere Canisius el lura vul- Uudenisclatuinconelcditl>r.ia cuisiim,
scriptam Mabillonius;
'
gatas a Wareo el Warthono Vitas abbatum Wete- el-\ersum 79 : Septemquintcitenet, elc Idem-carmen
muthensium et Giivicensittmex tribus Codicibusmss. 0'cunit in aucliore poematum illoium Editione
einendatiores, et Epislotam ad Egbeiittm; ac deni- Lugdunensi 1596, in-8°, p. 609. Verum auctor ejus
que MarlyrologiumBedse genuinum, quod in lucem B imn Beda esl, sed Wandalbertus, Prumiensis diaco-
dixi datuio ab Hensehenio in tomo secundo Aclorum nus, ul a Mabiiloniojam notatum. Eclogam de con-
sanclorum Marlii; ltisque omnibus prajfixam Vtlam fiictu ueiis el Iiiemh, quam Editione indignani Pi-
Bedse scriplam a Culbberto dncipulo, tum aliam tliceus duxit, Oudintis tomo II commenlariortim de
niine priinum editam Anonymi, nec non elogium Scriploribus ecelesiasticis, pag. 526, in lucem dedii,
Bedseconsignatum a M3biH>>nin.Deniqtie volumen sub noiniue Milonis E'nonensis, qnodjain, an. 1610,
hoc ornal labula geographica Brilann"sequalts illisi Fr«ncoluiii, in-8°, 0\idi.ims atnatnriis adjuncta sub
lemporibus luil , et appendix diplomalum, epislola- Hidos nomine lucem videial, addita eliam altera
rum, et ab Edilore disseitaiionum, quibus lux insi- ecltiga de Cutulo , quam veluti inedilam sub Alcurai
gnis seriptoribus et hislorioeillius oalaiisaffertur. no.iiine Vu'gavit Mobillouius, tom. I Analect., p.
Novissime Edmundus Marlene in toroo quintoi 563 (Edil. no\.e in-ioi. pag 409;.
Tliesauri aneedotorum, prajler coramentarios ini
Acta an. 1724, 124. - cj-sint eliara A'igiica wf-if', quatn Ehsabelhaj reginje
Meiiinires
(«) eruditorum, pag.
lilieraires de la Grande-Breta_ne, lom. X, pag.^23. ciicnn Th. Stap'ciciius, S. .!. Aaliierp., 1565, in-4°.
(b) Piaeter hancAnglo-Saxonicam Alf edi rogi%
TESTIMONIA YETEltJM DE VEN. BEBA.
Sergiuspapa I, Episi. ad Ceolfiidum: C teredire, >.er<teit!praeraUsorimi capitnlormn cum

G
auxihoDet desideiala solemnilale; eril euim, nl con-
Quibus verbis ac modis elemeniiam Dei noslri al-
iidimus, etiam cunciis libi ciedilisproltiluium , quid-
que inenarrabilem providenliam possumus effari, el qusdhceiesiaJgenerali clarueiit pei ejus pij-slautiani
dignas graliarum actiones pro immensis circa nos imperliltim.
ejus beneficiis persolvere, qui in lenebiis et umbra Bontfacius, Gennanoiuin aposioms, ep. 85, aa
rnortis posilos ad lumen scienliseproducit. Ei infta : Egkbetlum:
Benedictionisinlerea gratiamquam nobis per prsesen- Enarrare hutem omnia mala quse nos exlrinsectis
temportjtorem tuamisit devota religio, ldienler et hi- et jntrinsecus piiimur, epislolaris brevitas prohibet.
lari anirao, sicuii ab ca direcla est, nos suscepisse Modo enim inhianler desiderantes Uagitamus ut no-
cognosce. Opportunis ergo ac dignis ainpleclendse bis aa gaudium nostrl majroris eo modo, quo autea
tuae sollieitudtnis peiilionibus arctissima devolione D I jam fijcstis, aliquam particulam vel scinlillam de
faventes, hoitamurDeo dilectam lase religiosilatis.> candeia Ecelestss, quam illuxil Spiritus sanctus ~\i
boniiatem, ut quia, ex-ortis "quibusdara ecclesias- regionibus veslris, destinare curetis, id ast, delrac-
ticarum causarum capitulis, non sine cxaminatione lalibus7 quos spinlalis presbyter et mvestigator san-
longius innolescendis, opus nobis sunt ad conleren- etaruni Scripturarum Beda resetando composuit^
dum artelitteraluix imbuti, sicut decet Deodevotum partemqualemcunque~lransmitleredignemini. Maxi- "
auxiliatorem sancfse matris univeisalis Ecclesise, me autem, si fore possil, quod nebis prsedicantibus }
obedientem devotionem buic noslise boitationi non habile, et manuale, et vilissimum [Al., utillimum ] '.
desistas accommodare,sed absque aliqua remoratione esse \idelur, super Lectionarium anniversarium, et 'f
'
religiosam JDei famulum Bedaui^venerabilis monas- Proverbia Salomonis, quia commentarios super illa
terii tui presbyterum ad limina aposlolorum princi- condidisseeum audimus. Interea nos cogil necessilas
pum dominorummeorum Petri et Pauli amatorum veslfi consilii judicium inquirere. Nam dum inve-
tuorum ac protectorum ad^ noslrse mediocritalis nero presbyterum jam ante multa tempora lapsum
eonspeclum non moreris dirigere, quem. favenle in fornicationem, et posl poenitenliam in ofnciun?
"leo, sanciis "tuis precibus non diffidasprospere ad gradus sui a Fianeis iteruni reslitutus esl, et 'r.unc
IIS AD OPERA VEN. BEDJ5 PROLEGOMENA. 118
habitans in latis«imo pago fideliura, sed errantium A mus, licet digna non sint, ut pro memoria suscipia-
populorum, sine aliis sacerdqtibus solus ministrat lis. Alma Trinitas, et una divinitas fratemilaleni
bapiismum, et solemnia missarum celebrans; modo vesliam, et hic sanclis virtulibus proficientem ac
autem, si talem secundumjustissimos canones abstu- val°nlem augeat et custadiat, et in futura bealitudme.
lero, morienlur-sine sacro regenerationis ibnte in- inier splendida angelorum agmina gaudeLtem re-
fantes, propter raritatera sacerdotum, si meliorem, munerando glorificel.
ad Eeslaurandum prioris lapsum, non habuero;ju- S. Lullus, epist. ad Cmnam, inter Bonifacii
dicale ergo inter me, et inter populum errcneum, Episl. 109:
litrum melius sit, yel saltem minus malum.. ut [Al., Sanclitatis tuse revereniiam humiliter obsecro, ut
ulruni ] talis ministerium sancti aliaris impleat, an atnicitiaj inter nos olim in Christo copulatseetrsemel
utpagana moriatur multiludo popuh, quia castiorem cceplseperpes reminisci digneris, ne veterascat, et
mimstrum acquirerc nequiveril. Vel si inter multitu- ob'ivioni tradatur, quam coram Deo fldeli sponsione
dinem sacerdotum invenero in eodem peecamine pepig mus. Pro nomine enim Christi in contumehis
lapsum, et iterum po^l [ Forsan, per] pcenilentiam et Iribulaiionibus gloriari,' et exaltalione Ecclesise
priori gradui resiiiutum, de quo omnis multitudo sa- ejus nos oportet, quoequotidie lundilur, premitur ,
eerdotum et populorum bonseopinionis confidentiam B - atque faligatur, quia moderni prineipes novos mores,
habuerunl, et si ille modo degradaius fuerit, secre- novasque leges secundum sua desideria coudunt.
tum peccalum revelatum fuerit, et scandalizavi Idcirco excellenliam tuam |ugem precatricem, pro
[ Foisan, scandalizabilur ] multitudo plebium, etper animse nostrse salute, subnlxa prece flagilamus. As-
jscandaltimplurimaj perlbunt animse, et deteslaiio siduis enim corporis segritu iinibus cum menlis
erit maxima sacerdotum, el -difiidentiaministrorum anxietate cogor ex hacserumnosa et periculis ple-
Ecclesije, ut omnes perfidos, nulli credenles, des- nissima vita exire, redditurus pio et districto judiGi
pectos f Forsan, despeclui ] babeant. Quam ob rem ralionem. Parva vero munuscula dilectioni tuse di-
audacter pisesumpsimus, patienles et consentienles rexi, hoc est, pallam holosericam optimi generis per
illum in ministeiio divino persistere, existimanles gerulum harum liiterarurn. Ohsecro ut quemlibet
levius esse dubium unius'homiuis periculum et auda- horum librorum acquiras, el nobls mittere digneris,
eiaro, quam ruinam et perditionem animarum pene quos beaise memoriseBeda presbyter exposuit, ad
totius populi De islis autem universis Jjuid raihi su- consolaiionem peregrinationis nostise, id esl, in
stinendum sit, necessilate cogenle seandala vitandi, primam parlem Samuelis usque ad morteni Saulis .
quidve refulandum, secundum consilium vestrum libros quatuor, sive in Esdram et Kehemiam libros
( tres, vel in EvangelraniMarci Jibros qualuor. Gravia
per scnpta videre, et audire omnino desidero. Prse- G
terea celsitudini vestrse, vice osculi, duas vini cupel- forle postulo, sed nihil grave verae charitali injungo.
jas per hunc porlitorem litterarum transmisimus, pe- Culhberlus,epist. ad Lutlutn, inter Bonifacii
tentes ut charitatis inter nos preeibus nostris inde episcopiEpist. 89:
Isetum diem'cum fratribus veslris facialis. Obsecra- Gratanter quidem munuscula tuse charitatis sus-
mus igitur ut de-istis pelitionibus noslris facialis, ut cepi, el eo graiantius, quo te hsec inlimo devolionis
rnercedis vestrse prsemiain coelorumculmine clares- affectu mittere cognovi, id est, holoserieam ad reli-
eanl. quias beatse memoriseBeda magistri noslri, ob re-
BonifachiSjGermanotum apostolus, episi. 150, ad cordationem et illius venerationem, destinasti. Et
Culhbeilum: rectum quidem mihi videtur, ut tota êns Anglorum
Fraternitalis veslrse pietatem intimis obsecramns in omnibus provinciis, ubicunque reperti sunt, gra-
precibus, ut nos inter feras et ignaras genles Germa- lias Deo referant, quia tara mirabilem virum, prajdi-
niselaboranles . et grana Evangeliea plantanles ves- tum diversis donis, tamque ad exercenda dona stu-
tris sacrosanctis orationibus adjuvemur, et precibus diosum, sirailiterque in bonis moribus viventem ,
sanclilalis vestrse in nobis saevusBabylonicseardor Deus illis In sua natione donavit, quia per experi-
restinguatur flammce, et sparsa sulcis ad fruclum D ] mentum, ad pedes ejus nutrilus, hoc quod narro di-
multiplicata surgant summa, quia , juxta -dietura dici. Similiterquemihimetipsi coopertorium varialuin
Aposloli, Neque qui plantat esl altquid, neque quiii- ad tegendum, scilicet, propter frigus, meum corpus
gat, sed Deus qui incretnentum dat, ut delur nobts misisli, o,uod videlicet omnipotenti Deo et beato"
sermo in aperdone orh , et setmo Domini curral et Pattlo apostolo ad induendum altare , quod in ejus
clarificelur (1 Cor. m). Inlerea rogamus ulreliquade ecclesia , Deo consecralum esl, cum magno gaudio
opusculis sagacissimi invesligaloris Scripturarum dedi, tjuia et ego sub ejus protectione in hoc monas-
Bedan monachi, quem ntiper in domo Dei apud vos, terio XLIIIannos vixi. Nunc vero, quia rogasti ali-
vice candelseEcclesioe,scientia [Fmsan, ecclesiastica quid de opusculisbeali Patris, cum meis pueris, juxta
scientia] Scripturarum fulsisse audivimus, conscripta vires, <juodpotui luse dilecnoni praeparavi, libellos
nobis transmiltere dignemini. Et, si vobis laborio- de viro Dei Gudberclo, metro et prosa eomposilos
sum non sit, ut eorum uuum, nobis grande solatium tuaevoluntati direxi; et si plus poluissem, libenter
peregrinationis nestrae transmittalis. voluissem, quia pracsenliaprseteritse hiemis multum
Ad indicium .quoqueintimsecharilatis, Iectisternia horribiliter insulam noslrse genlis in frigore, et gelu,
«apfina voMs(sicut hic vocanl) direximus, gusepeti- et venlorum , et imbrium procellis, diu Iateque de-
m TESTIMONMA VETERlffl DE VEN. BEDA. 118
pressit, ideoque scriptoris manus, ne in plurimorum A 1 bus altiorem, quam ingenioli mei attingere valuisse'
libroruiH p.umerurapervenirel, retardala est; sed et humililas; bortans seniorem fragili sensu caslestia
ante sex annos per Hunvini meum presbyterum illuc scrutari, qui terrenarum needuuf didieit raliones ,
ad vestra loca advenienlem, et Roinani videre desi- stellarum in coelo errantkim vagabundos exponere
derantein, ahqua parv.t xenia, cultellos, videlicet, xx, cursus , qui herbarum in terra nascenlium natutas
et gunnam [Forsan, gurdam] de pelHbusiulrarum nequaquam agnoscere valet. Et mirum, quomodo er-
faciam luse fraternitati misi. T-lle quoque presbyter raticas illarum semilas ad certum quis valeat redu-
Hunvini ad urbem qusj vocatbr Beneventum perve- cere ordineni. Quosideo errantia dicunlur, quia in-
niens, ibi de hac luce migrayit. Quapropter neque: certos babere cursus putantur. Vel quid in quoii-
per illum, neque per tuofum aliquem, ntrum ista ad dianis Iunse laboribus nostra parvitas non valeai
le pervenerint, ulla responsio unquara mihi reddita invenire, dum investigatas calholicorum doclorum,
est. Duo vero pallia subtilisslmi operis, unum albi, êlveterumphilosophorummultipliciarguraentatione
alterum lincli coloris, cum libelhs, et cloeam, qua- regulares habemus raliones. Quid enim de concordia
lem ad manum habui, tuse paternitali miltere cura- solaris Iunarisque cmsus per signa zodiaci lucidius
vimus, precorqtie ul meam pelitionem et necessita- dici poterit, quaro quod talium inquisitor quseslionuin
Ifiin non spernas. Si aliquis homo in tua sit parochia B i Beda magister in scriptis suis iiobis reliqu t ? vei quul
qui vitrea vasa benepossit facere, cum tempus arri- acutius, quam quod naturalium rerum deyotissimus
deat, mihi miitere digneris, aut si fortasse ultra fines; inveutor Plinius Secundus, de coelestium siderom
est in potestate cujusdam alterius, sine liurparochia, ratione, exposuit, investigari valet ? Sed nobis iter
rogo ul fralernitas tua illi suadeat ut ad nos usque. agenlibus illorura, in quibus hsec leguntur, librorum
perveniat, quia ejusdem artis ignari et inopessumus, , deest prsesenlia. Niliilde vestrse sapienlise profundis-
el si hoc forlasse contingit ut aliquis de vitrifactori- simis qusestionibus temere audemus respondere :
nus cum tua diligentia, Deo volenle, ad nos usque. postulantes clenienliam vestram , ul jubealis nobis
venire permitlatur, cum benigna mansuetudine, vita! dirigere piimos prselati doctoris. Plinii Secundi
comite, illum suscipio. Deleclat me quoquecilha- hbellos, in quibus mulliplices et obscuras argumen-
ristam habere, qui possit cilharisare in cilhara, tationes de vario siderum cursu explanare nilitur; si
quam nos appellamus rotim, quia ciiharara habeo, ets forte, Deo donanle, inde vel inde aliquia eruere
arlificem non habeo. Si grave non sit, et istura quo- valeamus , uuod vestrse sanctissimse prjesentise di-
que raese'disposilioni miite. Obsecro ul hanc meam, gnum oslendi videalur. Tamen ne me ita imparatum
rogationem ne despicias, et risioni non deputes.-De. ' veslra invenisset cartula, vel somno inerlise torpen-
opusculis vero beatse recordalionis Beda quse adhuc, C tem, quasi nihil haberet repositum sibi in secreto
descripta non habes, promiltome, si vixenmus, tuae> meraOrisecubiculo ; quod inlerroganli proferre vale-
volunlati adjuvaturum [l'orte, obtemperaturum]. ret; dicaro, quid subito, quserendomagis, quani ex-
ponendo turbata mentis acie occurrere potuit; ple-
Cuthbertusabbas, episl. ad LuUtimephcopum, inier niorem si forte
Bottifac. Epht. 95 : opus erit, respqnsionem ad prsefatos
doctorum libros reservans.
Multum gralanler accepi litteras sive eliam mu- Prima vero aucloritatis vestrse interrogatio de con-
nera, hoc esl, villosam, et sindonem , quse lua fra- cordia trecenlarum et -sexaginta partium, et lunaris
ternitas ad me mittere dignata est, et eo gratanlius,> cursus
per duodecira signa sic-se habuit, ut eadem
quod ex intima charilate ea destinala esse non am-
ponaraus verba : sicut in solari decursu dierura, ho-
bigo. Unde recompensationem beneficii istius red- rarum, punctoruraque divisione facta, trecentorum
dens, et ipse _lui,quotidianis in precibus, curam ha- sexaginta quinque dierum et quadrantis est inveiila
Iiere non cesso. Simul etiam nomina fratrum qusead1
concordia; sic et in lunari per dierum et horarum
aos misisli cum nominibus hujus monasterii fralrum1
viginti septem dies atque horas octo
dormieniium in Christo scripta conliiientur, ita ut£ parlitionem,
cura trecentis sexaginta zodiaci partibus faciascon-
pro illis nonaginta et eo amplius missas facere praj- D venire. Non subterfugio dicere, quid niihi videatur
eeperim. Insuper etiam librum, quem clarissimus3 sagacilatem vestram hic in hac inquisilione senlire,
Ecclesi* Dei magister Beda de aedificiotempli cora-
ulique aut augendum esse aliquid per singula signa
posuit, ad consolationem tuse peregrinationis, mit- lunae cursui, ut possit pervenire ad legitimas et deli-
tere curavi \Al.t prajcepi], tuam fraternitatem humi- nitas tolius anni
partes, qu>ein zcdiaco notantur,
liter obsecrans, ut olim eondictse inler nos amicitise s vel eliam minnere partium numerum, ut concordare
foederausque ad finemfirmum custodire digneris, in1
possit lunaris cursus zediaci partibus. Quam quses-
hoc videlicet maxime, quod, cum tuis ommbusquoss tionem
prsefatus magister Beda in quodam capi-
tibi divina dispensatio yoluit esse subjectos, pro in-- tulo, cujus
principiura esse arbitror: « Quod si quis
flrmilatibus meis apud supernum Judicem seduluss signorum nescius, lunaris tamen cursus
agnoscere
intercessor exislas. cupidus,etc, » prout potuit exponere videtur. Per
B. Alcuinus, epist. 70, ad Domnumregem: <iuodecimpartes, quibus quotidie luna elongabitur a
Venit viator volando, qusestionariam auctoritatiss sole, Plinius Secuudus dicit, lunam (si rite
reeordor)
vestrse habens in manu cartam svllabis breviorem, , ôdiaeum tredecies in duodecim suis mensibusfionfi-
«juamaninii mei placuisset aviditati; sed qusestioni-- cere. In $uis dicit mensibus, nen in solis» Addidi3
H9 AD OPERA VEN. BEDJS PROLEGOMENA. 120
quoque duobus diebus , et sex horis , et bisse unius A 1 urbe persoepe, locisque finilimis ubi eis visum fuit,
horse per singula signa Iuham decurrere. .Quod si episcopales ordinationes atque conciiia celebrasse,
vfrurn -est, trecentarum sexaginla parlium nuraero- Eboraeenses aniistitesadipsaconciliacelebrasse. . .
siias lunse cursni optime convenire videtttr. Quod Honorius Augustod., de Scrip. Eccles.:
unius hgur.u divisione magis, quam verborum mulli- Beda, monachus et presbyter Anglicse provineiaj,1
plicalione, quia sapienli pauca sufficiunt, ostenden- scripsit infinita, ex quibus sunthsec: In Genesim libri
dum esse non ignobile pulavi, cuj'usDgurseiormulam quatuor ; De tabemaculo el vasis ejus ac vestibus
epistolsetextum ponere melius existimayi, sacerdotum libii qualuor; De sedilicalione templi
posl Iiuj"t!S
quiiri per eam seriem êrmonis nostri dividere. In libri duo; In librum Regtim liber unus; Qusestionum
qua ctiam figtira et horarum diversitas agnosci pote- trijjnta; in Proverbia Salomonislibri tres; in Cantica
jit, si cui diligenlitis considerare placeal: ijuia aliter caniicorum libri seplem; in Esaiam et Danielem et
sohres, aliter lunares comjjutantur. Etiam in quibus- duodecim Prophetas et in partem Hieremise^ in £s-
dam loeis ct ipsi punctus aliler alque aliter compu- dram et Neemlam libri tres; in librum Tobiselibri
taijlur : ita ut aliis supputationibus horam ouinque" duo, in Canlicum Abacuc liber umis ; ilem Iniibros
punctos, et aliis qualuor habere inveniuutur. Etiam Regum et Paralipomenon, in 3ob, in Pentateuchum
ci o<;tenla aliler calculatores ponunt, aliter etiam B £ Moysi, et ~osue, el in Parabolas, in
Ecelesiasten, in
inathemaliei solent dividere. Sic etiam et de minutis Cantica canlicorum , in Esaiam , in Esdram eapitula
invenimus in inalhemalicorum subtilissimis argu- mulla, in Evangelium Marci libri quatuor, in Lueam
ment.itionibus aliter poni; ita, ut etiam minulami- sex , in homilias Evangelii libri duo, in Apostolum .
nutarum dicere solent. ... multa capitula, in Actus Aposlolorum libri duo,
B. Lunfi ancus, ep. ad Alexandntm papam . in Epistolas Canonicas Iibri septem, in Apoca-
Meminisse debet humiliter excellens, -excellenler- lypsim tres ; capitula de toto Novo Teslamento;
liber ad diversos, de sex selatibus unus,
<jne humilis beatitudo veslra, quja quo lempore apud Epislolarum
vos fuimus, Eboracensis Ecclesiseantisles adversum de mansionibus filiorum Israel libri novem, de Isaia
me palam murmuravit, clam-detraxil, in prsesentia unus, de ratione bissextili, de sequinoetio novem,
êlsitudinis Veslraj-calumniam suscitavit, dicens me de historiis Sanctorum. Librutn vitse el passionis
S. Fehcis confessoris de melro in prosam trans-
injuste velle agere, eo se
quod super suamque Eccle-
Fiam jure vestrse Ecclesi* primalum niterer obttnere. lulit; Yilam et Passionem saneti Anastasii de Grajco
I)e quorumdam quoque subjectione icpiscoporum in Laliuum eorrexit; Viiam sancti Cutberli monachi
et episcopi metro et prosa composuit; Historiam
quos Ecclesisesuse conatus est aggregare, antiquam ^Q
«tia querela non est veritus consuetudinemlemerare. Anglorum quinque libris edidit. -Mariyrologiumde
nalalitiis
Qnibus de rebus, vos, sicut sanelum prudenlemque roetro siveSanctorum, Iibrum Hyranorum diverso
rilhmo , librum Epigrammalum elegiaeo
pastoremdecuit,et oporluit, perscripium senteniiam
conventus Tnelro, de Natura rorum, el de Temporibus singulos
promulgastis, quatenus Anglicse terrse,
libros, ilem alium de Temporibus majorem ,-Iibruni
{•piscoporum,abbatum cseterarumque religiosiordinis de
Qithographia__alphabeli,libruin de metriea Arle,
personarumulriusqiiepartisrationesaudiret, discule- de Schematibus et tropis, hoc esi, de flguris etmodis
ret, definiret; faclumque estila. Conveneruntenim ad
loculionum «aeraj Sciiplurae. Sub Leone floruit P
1'egnlarem curiam apud YYentanam civitatem in Pas-
Roms moritur et sepelittir.
ebali solemniiateepiscopi,abbales, coeteriqueexbacro
ac laicali ordine, quos sede, aciione morumque pror Tiithemius, de Saiptoribus :
hilate par ftterat convenisse : imprimis adunati sunt a Bed.i, monachus et presbyter monasterii sanctorum
nobis exvestra auctorifale per sanctam obedieniiam. Pelii et Patili apostolorum, quod est in Anglia, or-
Deinde regia potesias per semelipsam contestata dinis sancii Benedicti, yir in divinis Sciipturis slu-
pst eosper iidera et saeramentum, quibus sibi coili- diosisîmus, ct valde erudttus, alque in secularibus
gati erant, quatenus lianc causam intenlissime audi- B I lilleris perilissimus, philosojjhus, astionomus,ealcu-
renl, auditam ad cerlum recuimque finem sliie par- lalor, ei poetainsigms, Graecisermonis non ignarus,
lium favore perducerent. Ctrumque omfres eoneor- ingenio pwstair;, eloquio non curiosus, dulcis tamen
îlersuscepeiunl, sese ita faclurossub prsefata obh- et compositus. Mtilla scnpsit volumina , in quibus
- gaiione spoponderunt. Allafa estigilur ECGLESUSTICAacumen mgemi ejus comprobatur. Hic, eum esset
DENTISANGLI RUMHISTORU , quam Eboracensis Ec- seplein annoiura, cuta propjuqxtorum datus^fuil
clesisepresbyter et Anglorum doctor BEDA. composuit j, educandus Benedtcto abbati, ac deinde Ceolfrido
lectsesententiaJ quibus pace omnium dembnstratum dicti monasieriiMtmmutha. cimetumque ex eo tem-
est a temporebeati Augirsiini, primi Dorobernensis pus viisein eiusdem monasterii habilationeperagens,
episcopi, usqueadipsiusBedse ultimam senectutem, omnem medltandis Scripturis operam dedit, aique
quod fere centum et quadraginta annorum spatio inter observantiam disci_ilmoeregularis_etqi.blidia-
terminatur, antecessores meos super Eboracensem nam csntandi in ecclcsia ciiram, semper aut discere,
Ecclesiam lotamque insulam quam Biilanniam vo- -aut docere , aut scribere dulce babuii. Nonodecimo
cant^necnonct Hiberniam, primatum gessisse, curam antem setatis suse anno diaconsium, tricesimo pres-
jeS-toi-alernomnibus impendisse, in ipsa Eboracensi byleratus gradum, uirumque per minisierium Joan,-
42i TCSTIMOMV YETrtlUM DE YEN. BLDV. 122
nig episcnpi, j'ubente Ceolfrido abbate suscepit, ex A lerem, deliramenta hsecfacillimeconfutarem.Moiiiur
quo lempore accepti presbyteratus , usque ad finem sub Leone imperalore, anno Domini tccxxxn, iudic-
vitjj suaj subjecla opuscula composuii. tione xv, ajlatis suse antiOLXXn,pridieCalend.Jo, ii.
In Genesim usque ad Isaac lib. iv; — In Exodum InsCiiplioin templo S. Pauli GirviensiItabita.
lib. i; —In Numeroslib. ij—In Leviticnmlib. i;—In DED1CATI0 B4SILICAE
Deuteronomium Iib. i; — De labernaculo et vasis S. PAVLlVIII.IIAL.MAII
ej'us lib. ni; — In principlum Regum lib. 111;— In AMSO XVEGritlDIREGIS
Eegum, triginta qusesfionumlib. i (Dileclissimo fra- CEOLrRIOI ABB.EIVSDEMQVE
tii no.);—Deajdificationetempli lib. n (Hortaiur nas ECCLESIAE DE0AVCTORE
vns elec);—In Josue lib. i; —In Judicum lib. i, —In CONDITORIS AJNiN. IV.
Paralipomenoiilib.i;—rnProverbiaSalomonislib.nl Epitaphium quod Willielmus Malmesbutiensh dictt
(PaiabolmGrmce,Lati.);—InEcclesiastenlib.i; —In inscriptumfuisse in paiielelempli Getviensis.
Cantica canfieorura lib. vi (Sciipluris juvanle gia.); Presbyter hic Beda requiescit carne sepullus;
—In Esdrara el Neeraiamlib. III (Eximius sacim in- DonavChrisie, anirnum in coehsgaudere persevum,
illi
ier.); —In Tobiamlib. i (Liber sancii patih noslti); B Daque "Sophisedebnari fonte , cui jam
—In Fsaim Prophetam lib. n; — Inllieremiamlib. n; Su^piravit orans intehlo semper amore.
—In EzechWem lib. i;—In~DariIelem lib. i;—In Elogium
dttodecim Prophetas minores lib. xn;—In Evange- Beda Dei famulus, monachorum nobile sidus,
Jium Marci lib. iv (Exposilionem Evangelii);—In Fniibus e terrse profult Ecclesi.e.
Evangelium Lucselib. vi (Bealus Evangelhla Lucas); Solers iste Pairum scrulandi per omniasensum
—Homilias Evangeliorum Jib. n (Exoidium noslim Eloquio viguit, plurima composuit.
redempti.);—InEpistolas Paulilib. xiv;—In Epktolas; Annos hacvita ter duxit riie iriginla,
Canonicas lib. vn (Jacobus, elc, dixil dc); —In Ac-^ . Prcsbyter officio, ulilis ingenio.
lus Aposlolorumlib. n (Aclus vero Apostolorumet); Jani septenis viduatus carne Calendis
—In Apocalypsimlib. iu (Apocal. sancli Joannis); AngligenaAngelieam commeruit patriam.
—De temporibus et ntitura rerum lib. i (De naiura: Aliudex Lelando, CoVecl.\ii:
rerumet raiione); —Aliud ininus voluraen lib. n; ' Anglia te celebrat: te totus personal orbis.
.—Scintillarumex senlenliis Patrum lib. i (Dominus
dicil-in Evangelio);—Gesla Anglorum lib. v (Bti- Aiiud, exeodem, Collecl n :
tibi meiito Yeneiabilis Abba ,
\annia oceaniinsu.);— Flores beatiGregorii in Can- ,- Hos, Albine,
C Versiculos scripsit, verbi coelestisamator,
lica lib. n (In expositione Ganlici);—-Gesla diver-
Dei famulus, mira quos carrainis arte
sorum sanctorum lib. i; —De passione sanctiEelicis Beda,
nostro qui clarus in orbe
Iib. I;—Yilam sancti Alberii episcnpi hb.u;— Chro- Composuit docior,
Exst'tit: ingenii ejus monumentaTefulgent
nicam sui coenobii lib. n; — Martyrologium lib. i;'
— Hymnorum diverso carmine lib. i (Piimo Deus JMurima, lemporibus nullis abolenda per sevunt.
Atiud ex Necltanoin sua noiilia de S. Cuihberlo:
globumcm.);—Epigrammataheroico meiro lib. i;—De_
Iocis sanclislib. i;—Lectiones in Yetus Teslamentum, Beda , vir egregius, associatur ei;
lib. i;—LeclionesNovi Testamenti lib. i; — Distinc- Jngenium cujus uon mundus elaudere posset,
tionesin Hieremiamlib.I;—Dislinctionesin Job lib. i; Corpus honorandum capsula parva legit.
—DeCbristoelEcclesialib n;—De cantico Abbacuc3 Insctiptio ab Hugone Pudsey, Dunelmensi ep.,
lib. i;—Dearlemetrica \\h.i(Qui noliliam meliicm);; Thecmossa Ven. Bedmconlinenti apposila.
—DeSchemalibus lib.l(Solel aliquoliensin);—De 3 Conlinet hsoctheca BedseVenerabilis ossa ;
Orlhographiahb. l;—Epistolarum addiversoslib. i. Sensumfaclori Christus dedit, sesque dalori
Alia insuper multa edidit, que ad nostrse leclioniss Petrus opus fecit, prsesuldedit hoc Hugodonum;
nolitiam non venerunt. IIujus opuscula etiam adhuc_ D ] Sie in utroque suum veneratus ulrumque patronum
eo vivente et semper nova scribente. tantjs auciori- Insctiplio qum habelur in sacro S. Virginis
!tatis erant, ut ordinstione prsesu*umAnglisein Ec- Dunelmim.
'clesiis publice legereniur. Cumque in boniiliaiumi BEDA,
impositione nomen ex more auctoris Venerabilis s Dei famulus et presbyterv
BedJJpresbyleri scriberenl, aliler eum cum \iverel, , Yir non minus sanctiiate quam scienlia
prajdicarenon valenles, obtitiuit usque in liodiernum (l VIIERAÎLI^ ,
diem lilulus semel a principio altribiilu% ut Beda a hicjacet,
yenerabilis potius dicalur quam sanclus. Yiventem n Qui nalus in territorio monaslerii
enim aliter nuncupare (el si sanctus fuentl nonn Girwicensis quod nunc Jarrow dicitur,
lice'iat. Sunt qui ahas raiiones lmjus titui Yenera- Cum essel ann&iinn sepiem dalus est abbati Bene-
bilishngant, alii ex inscriplione epitaplni, nlu csecum
n dicto, el deinde Ceolfndo ibidem_eduoandus, cun-
fuisse Bedam somniantes. Sed errant, quoniam Beda a ctumque ex eo \ilse lempus in ejusdem monasteiu
nec caecus fuit, nec sepulcro ejus tale cpilaphium n habitnlione peragens, omoem medilandis Scripluri'
Hiscriptumno\iinus. El quidem, nisi bre\i(ati consu-:- operam dedit; alque, inler obse.rvantiamdisciplincj
J25 BEDvEVENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 124
regularis et quotidianam cantandi in ecclesia curam,- A ecclesiastico officio publice et solenniter recilaia.
..seinper aut discere, aut docere, aut scribere sole- Constat eum aliquando discipulos habuisse celebra-
fiat. Decimonono autem vilsesuse anno diaconatum, tissimos, prseclarapaulo postecclesiaj lumina,AIcui-
et tficesimo presbyteratum, ulrumque a Joanne Be- num Caroli Magni regis prseceplorem, et Glaudium
verlaco archiepiscopo Eborum suscepit. Yir omni alque Clementum qui primi Luleliaj docuerunt et
laudemajor, de qno doctissimiillorum temporumho- Galliam bonis arlibus illustrarunt. Obi t in monas-
mines hoc elogiumprotulerunt: Anglum in extremo terio Girwicensi, A. D. DCCXXXIIII. ajtat. susc Ltx. die
orSis angulo natum ingenio suo universum orbem quo Ascensionis Domini memoria celebratur, et ibi-
superasse, quippe qui omnium pene scienliarum et dem sepiilius fuit: sed postea huc Dunelmum primo
Hniversaj theologise arcana penelravit, sicut opera cum capite regis Oswaldi el corpore S- Cuihberti,
ejus et volumina multa orbi Christiano notissima deinde in ista Galilea et feretro per Hugonem epis-
abunde ^testantur : quse etiam illo adhuc vivenle copum constructo ossa ejus sunt translala. Epi-
tanti nominis erant et auctoritalis ut ex ejus horai- laphium de eodem istud circumferlur:
liis multa sacris"Iectionibus sint addila, ubique in Hac sunl in IOSSJBEDJEVINERABILIS Ossa.
ANGLO-SAXONIS
PRESBYTERI
OPERA
J3IBASCALICA,
SIVE
OMNIUM EJUS OPERUM PARS PRfflA,
SECTIO PRIMA. — GENUINA.
DE ORTHOGRAPHIA LIBER.
Alitiera, eliam notaprsenominisest, cum Augus- B V adj'uncla c, cum virga j"acentesuperposita, Vir
tum sola signilical. clatissimus. V geminata cum virga jacenle superpo-
B propinqua esl p lilierse, qua ssepemutatur, ut sita, Veroi gratia. Vgeminata cura c duplici, VVCC^
supponit, opponit. Viri claiissimi.
C nota esl prsenominis,cum ' Cmsaremsignificat; A
Item numeri, cum'cenlum. ANTEprsepositio multa significat; nam et tenipus
D littera,propinqua est consonantibus his, c g l p significat, cura dicitur : Ante me non est formatus
v m l,* quia haj suceedunt in locum ej'us,ut, accipe, Deus, el posl me non etit. Et prsesenliam, ut: Anle
3
aggrega, alliga, appare, artipe, ammiile, attende. conspeclumgenlium revelavitjustiliatn suam , id est,
D nota prsenominis, cum Deciumsola signilicat; coratn genlibus. Et digniiatem, ut : Posuil Epluuim
Item numeri, cum qumgentos. ante Munassem; et: Quiposl mevenil, ante me faclus
L sola Lucium significat. esi, id est, mild prmlalus.
.51sola, 4 Marcum. AULA,Latine domus regia est, GrseceATRIUM di-
N sola, numerum; prseposita G, Gneum. cilur; unde notandum quod in psaimo ubi legimus :
P sola, Publium, et cum R, populumRomanum; n Adorate Dotninumin aula sancta ejus, non palatium
et subjecla R, rempublicam; et prseposila C, P. C. aulse nomine, sed alrium Grseco vocabulo debet
palres conscripli, sive post consulalum. Q lillera , intelligi.
eliam nota est prajnominis, cum Quintumsola signi- AUSCOLTO ûasori, et auscullo praeceptamagistri.
ficat; item honoris, cum Qumslorem;populi, cum Ausculto autem et AODIO,ex une Grjeco sermone
Quirites. vertuntur, quod est «-/ouw.
T nota est prsenominis, cum Titum sola signi- ARBHA Laline dicitur, ARRHABON Grsece.
flcat. AGOH Grsaee,Latine CERTAMEN.
VARtANTES LECTIONES.
(Hselectiones desumplse sunt e Codice ms. de Orthog. Lond., qui designatur E., vel ex Edil. Bas., quas
designatur
' B. EDIT.)
8 JS.,committe. '' B.,'Marius.
E.r Cmum,i. e. Caium. 2 E., qum^roquiahw.
126 DE ORTIlOGRAPtHA, 126
Latine arvum. \.
A 2pronomen cum dalivo trahere. Ambrosius : Qui se
Graece,
('&.povpu.
"ACW).TO? Grsece, Laline BITUMEN. abdicanl smculaiibusillecebth,
ACER,acerrimus, non acerhsimus. 3~ALIUS noraen dativum dupliciter effert, et alii,
l :
AGILIS , agiltimus, non agilhsimus; et in adverbiis et alio. Ilabes in sacra Scriptura : Et dico huic
acerrimeet agillime. Vade, et vadil; el alio : Veni, etyenit. Et rursum :
ADJUVO perfeclse formseest, Et uni dedit quinque talenta; alii aulem duo, alii
ADJUTO frequentalivse. ueio unum.
AUDEO, eu'des, perfeclum facif, ausus sum. JEGTPTOM cum, in scriplura dividere vis, p se-
ACERVO , AGGIROÂCCUMULO , ex uno Gtseco quenti syllabse j'unges.
verbo Sapt-iu ASPECTUM, C sequenli syllabse; ATTECTIJM simili-
MQER,animo; MGUOTV',corpore; utrumque per ler, et ArrLicruM, cseleraque hujuscemodi.
a diphthongum scribendum. ASSUERE, et ASSUMENTCM panni per s, non per u
ABOLEO, aboievi. ARCEO,arcui. scribendum ; similiter AssusiEnc,per s.
6 APPROPRIAT, per p scribendum; APPONIT shnili-
ALIBI,alio loco.
ALIAS,alio lempore signilicat; altamen inveni- ter. AccuRRiTperc scribendum, AMMIMSTRAT per m;
raus Aiias nonnunquam pro aliter sive pro aHo B E APPLICAT per p; ALLIGAT per /; ASSEQUOR per s.
laco positum. ALLEVAT, per /; 6 ASSIDUE pers; AGGREDIOR perg.
ABSTISCO me cibo.ALIENUS SUMcrimine. ASSARIUS ab antiquis dicebatur; nunc as dicitur,
ANTEIBAT sapientia Salomon cunclis mmtalibus. non assis. Sane assis genilivus est.
Julianus ait. ALLIUM, el DOLIUM, perJi scribendum, non per e,
ADHONEO interfeclotem cmdis et cmdem. sicut oleum. Virgilius allia, serpiiium, per i dixit.
."~QUALI=, alterius staturse par est. AMBO,et Duo, neutraliter; AMBOS et Duosmascu-
.""ejjABiLE, quod scquari potest. line. JNonnullitameu, Grsecos secuti, dicunt Itot,
APPETENS cibum,et appelenscibi.Ambrosius : Can- duo, et hos ambo, quia illi TOOJSUO,et TOUJ 3p.ftaô\i-
cer ut appelent cibi, ita perspiciens esl periruli. cunt. Virgilius :
Accuso sacrilegum, etlNSiMULO, ex uno Graecove- Yeroniubi ductoresaeierevocaverisambo.
nit Za^nyopa. ANGUIS, cum sit masculini generis, dixerunt lamen
AMMADVERTO m te, et VINDICO in te, ex uno et feminino Ovidius, Yarro et Acinius.
GrsecoKO)KCW. ACER,lacit pluralem acii; ACRIS,pluralem acrei.
ALR,singu'ari numero tantum gaudet; et quamvis 'p ABSCONDITUS, non absconsus.
eera dicaraus, tamen certis casibus non ulimur. ALTER , de duobus; UNUS,de pluribus. Quamvis
AUTUMNUS generis masculini, et AUTUMNUH dicitur legamus Unus ex duobus.
neutrum : uirumque numero slngulari. AUDACTER, Latinum esl; sed AUDACITER melius,
AORICHALCUM etORicnALCLM dicimus; el hoc singu- quia nomina x littera terminata, in adverbiis citer
Iariter tantura : sic et cseterametalla. asstimunt, ul alrox, atrociler; feiox, ferociler.
AB, et Ex, prsepositiones, si sequens verbnm a AGCERSIT, qui evocat';Aiici.ssiT,equiaccusat.
vocali incipiat, inlegre efferunlur, ut Ex oppido, Ab ACERVUS, moles est.
illo. Si consonantes sequantur, extrehiam litteram ACERBUS, imniaiurus aul asper.
perdunt, utJ e foro, a sacerdole. HJBautem prseposi- ADnciMUR honore, el ADnciMiiR injuria.
tiones ila differunt : cum dicitquis a thealro se ve- APPARET qui videtur, apparet qui obsequilur, non
nire, non ex ipso theatro, sed de loco qui esl proxi- regulaii latione, sed discernendi gralia intellectus.
mus thealro, se venire sigmficat; qui vero ex ihealro ARBORomne ligntim dicilur, ARBUSTA DOIInisi
se venire dicil, ex ipso theatro sig/nfical. fruclifer^.
AD, etlN, prsefatis prajpositidnibus pares sunt; AVENJ:,sterile germen; HABENA,retinacula j'u-
contraria poleslate , quia in forum ire est in ipsum mentorura : hoc de habendi polestate, illud de occu-
forum intrare; ad forura autem ire, ad locuin foro1n pandi aviditale dicium.
proximum; utin tribunal etad tnbunal venire,-non1 ACCIDDNT mala, CONTINGUNT bona, EvENimxr
unum est, quia ad tribunal venit luigalor, in tribunal' ulraque.
vero prselor aut judjx. ADVOCATUR daturus patrocinium, EVOCATUR prse-
ANCILLOR, BLANDIOR et'ADtJLOR, unum signilicanl,i biturus obsequium, IWVOCATUR prsestaturus auxilium.
quod est GrsecenoW.euw, et dativum casum tra- ADPORTARE est aliquid afferre; COMPORTARE , yi
hunt. unum locum conferre; DEPORTARE, deponere; Ex-
AUFERO, EXIHO,ADIMO,SUBTRAHO , SUBDCCO , exi PORTARE, tollere.
uno Grsecotransferimtur, id est,«.>aipO>«s. AGNOSCIMUS 7 quseanobis exciderant, COGNOSCIMUS
ABDTceverbuni potest accusalivum nomen siveJ ignorata et invisa.
VARIANTESLECTIONES
1 H.,effeio. s E , proneminis. " 4 B., Dico Ituic. h B. omnino oraitlit. • B. oraitlit assidue
Ji.,Alias.
p«- s. ' B., qumnobis.
«" MiUAZ VKNERABILIS0PERI3M PARS I — DIDASCALICAGENUINA. 128
ALIDJI,ei sursum et deorsum significat. A generis inusca signifiearctur., 'sed similitudine soni
AQUATAM potionetn recle dicimus, quse aquam per ineuriam contigisse ut cyhomia pro ceenomia
aliuhue recipit; AeuosuM autem locum qui ex se scriberetur.
aquam Tundat. COITUS, gcierauier omnis coeuntia; " sive itineiis,
A-LBiiunaturse tantum est; CANDIDDM, frequenter sive concordise, sive connubiorum.
et studii; nam et corpori et animo aliquoties assi- CARDUUS, trium s\'llabarum est,ut ARDUUS, FATUUS,
gnalur : albos ergo capillos, carnem candidam, recle MORTUUS ; ideoque similiter declinandum esl httjtis
dicimus. cardui, Ituic carduo et hunc carduum ; pluraliter, Iti
ALVDS virorum recle oicitur; UTERUSmuderum, cardui, Iwnim cardumum, Ids carduh.
YENTER in ulroque sexu.J > CUBICULARIUS, custos cubiculi.
ACCCPTOR et ACCIPITER , Yirgihus emm Accipiler CUBICULARIS vero lectns cubiculo aptus, ul Caliga-
dicit; Lucilius aulem, Acceploth et ungues. lius ailtfex, Catigatisclavus.
AruD per d scribendum, CAPUTper t, qnla facit; CLUNESfeminino genere dixit Me.ussus ; sed
capitis. Yerrius Flaccus masculino genere dici probat.
ARMARIUM , IOCUSUDIquarumcunque artium >n- COMMODAMUS amico pro tempore equum, veslem,
strumenta ponuntur. ' servum, hanc ipsam rem quam dedimus recepluri.
B
ARMAMCNTATHUM, ubi tanlum leia armorum. MUTUO DAMUS peaiitiam, triiicum, vinum,et his similia,
ACCEDIT, per e, ab ambulando. que mutata recipi necesse"est.
ACCIDIT, per i, ab eventu. CANITIES, non Canilia dicendum est.
B CAMARA dicitur, ut Yerrius Flaccus affirmat; non
REELZIBUB, non Belsebul, aut Beisebud. Cameia, per e; sed Lucretius, Cameiis ex teretibus
BELIAL,non Beliar. dicendo, eiiam Cameram dici posse oslendit.
B\RSA,Bu/Jo-K Grajce, Latine CORIUM. CURRICULUS masculine; diminutio est a curru.
BELLUS beltissimus,comparativum non habet; sedj CURRICULUM autem neulraliier, spatium-ad curren-
pro eo dicendum magis bellus, et e conlrario minuss dum apium, vel ipsum currendi officium.
belius, id est,,minus pulcher. CLYPEUS, masculino genere, in significatione scuii
BUCCINA est qua slgnum dal huccmator. BUCCINUS,ponitur; neutrali autem, imaginem signilical; sed
auctoritas utrumque variat.
ipse canor ex hac editus.
CASEUSmasculmi generis esi; sed Pomponius
BUCCINA pastoralis.est, et cornu recurvo fit, unde
et -/e/3KTivta Grsece vocatur, TCBAautem de sere vel,j neutralilerdixit Caseutn molle.
1 argento efficiiur, et solemnitatibus ! concrepat. G CUSPIS,cuspidls; non Cuspes.
CAPPARIM feminino genere dixil Yarro; nam ct
BAPTISMUS, baptismi, genere masculino; et BA-
etBAPHSMUM Giajcefeminino dicitur y witTzapis.
PTISMA, baplhmatis, neulro; b apthmi,
CASSIDEM d.cimus nos ab eo quod est ItmcCassts;
seque neutrum.
BARBAM sed multi Cassidam dicunt, ut et Propertius:
hominis, BARBAS pecuoum dicimus.
Buxus, arbor esl; BUXUM, materia ipsa. Aureacui postquamnudavitcassidafrontem.
BALNEUM veleres dixerunt, sive BALINEUM; nihilil Et Yii*gi!ius.Aurea vati cassida.
enim differt, sed in privatis; publicis aulem feniinini 11 CAro nunc, sed Yarro, de Sermone Laiino, ait:
generis, et .quidem numero semper plurali: 3 fie-- Ex gallo gallinaceo castialo fit capus.
queiiter Balneos. CINGCLA bommum gen. neuiri est; nam et arnma-
BELLUX,id est, fei-se,per b incipiant. lium geneie femmino has ciiigulasA\c\m\is.
BARATnr.uM, singulariter tanlum efferlur. Sic autem 11 CAPAX, qui iacle capil; CAPABILIS, qui faCneca-
vocabanl gentiles locum apud inferos. pitur.
BLAKDITIA; el BIG,E,sicut et TRIGI, el QCADRIG/E , COLLOCAT, per / scribendum; non Contocat per is-.
pluraliier tanlum effefunlur; sed in noslrorum lille-;- JJ CALUMWA est ciimen falsum, cum nobis adversarins
iis sctiptorum et Bigam invenimus, et Quadngam. aut rnalum quod non fecintus objicii, aut bonum
C quod fecisse probatuur in conlrarmu.1 interpretari
CA*,A,et SIMON CANANXUS per simplicem c. conalur.
CIIANAAN etmulier CnANANâspiralione addita. CO.VDLO libi, PROSPICIO, PROVIDEO, ex uno Graxo
hvvop.w«,per y scripta caninam tnuscam signi- \eiiiunl, quod est noovoew.
ficat; Kuvor enim Grsece canis dicitur; KOUOU.VIOLCOI\TEMNO Iwstcm; DESPICIO, SPERNO, ASPERNOR,
per diplithongum w, communem muscam; Kowiv ex uno Gr.eco \eniunt, quod est nvraypovia.
enim Grsece, communeest: unde COENOBIUM-Î 4 com-j- CoMiiEio lectum, et PERMCIO, Cotnminxiel Per-
munivita nomen accepit: quod in Exodo et in Ptal- mhu&i.
toio imprimis translatum esse arbitrarour, ut omnis is COMITOR amiium, et amttis.
VARIANTF.SLECTIONES.
1 E.. aino. -" E., concrepulur. s B. ontitljt
* B., communitalc. '' B., omnia fiequenler. balneos.
coeitnlia.
jgg DE OUTIIOGRAPFHA 450
CoRiNTiiiusicivcm dit-imus, CORINTHIACCH vas. A COMPLACEO, non Ccfitplaceo; COHSIORAIES , uon
COMIIVUS gladus pugnamus; EMINU- jocit/ir, quia illud Conmoiatus. Comprehendo, per m.
a manu n"onrecedii, hoc * e manibus emiltilur. CASIELUS, per unum / sciibendum.
CLTPEUS mmorum; CLTPEUMimag nis est. COMMODAT, et CoMMEND^Tper m.
C\DIT quis etiam in plano; DECIDITex allo. COMPUTRESCIT, per m. COMPLURES, per m.
C/ERULUS naturse color est, CERULEUS tJiigilur; ila COLBMNA cuin in scuplo dividenda est, m sequenii
alteium est, alterum flt. s)llab.e necti5. CALMIMA simihler.
CLARITAS lam luminis est quam perspicuhatis; CELO,celus, ld ett, absconio, per simplicem e
CLARITUBO generis : prior itaque splendoris, posle- scribendum.
rior nobiliiatis ett. CXLO,cmlas, cum picturam significat, per diph-
GRCCIATUS, est dolor eorporis, vel cum homo ab ihongum w scribendum; unde cwlum melius iatelli-
alterocruciatur. GRUCIAMENTUM,quod cruciat. giiur diclum, ab eo quod, cselati instar, mulfifaria sit
CESNOet CRESCO, m eumdern perfeclum cadunt, siierumvanelale depictunv, quain quod invisibilia et
GREVI. - lncerta mortalibus celet arcana.
CEBO,Cecidi,per m dlphthongum: Cmdiluret tilia CANTIIARUS , animal est; CANTHARUM , camera,
" domus.
antejugo leus, Virgilius.
CEDO,Cessi, per e simplicem. CLAMO, clamoris simplicis est; CONCLAMO, simu]
• eum muliis est; etiam ACCLUIOmurmurandi est.
CUPIO,Cupivi facit, et Gupii. Cicero pro Cluentio
Et filium et hunc, ctim maxime filium inlerfeituni PROCLAMO, laudandi vel deprecandi exsullatio. J)E»
cuptit; pro Cupivil. CLAMO,rhelonândi. EXCLAMO; quando pro viribus
CALDMNIOR innocenlX, non innocenlem; tametsi vocem elevo.
jquidam interpretum, Grsecamlocuiionem secuti, ac- CURRO, hoc tantum signilicat, quod in itinere po-
cusativum posuerint, dicentes : Elorate pro perse- situs , nuilara facio compereiidinationem. Cunso
tptentibus el calumniantibus vos. aulem,'paulo citius, ahqua necessitate extorquenle,
CURadveibiuin sajpius indiealivurn veroum trahit. feslinare cogor; CURSITO vero quando hostem me
Greg. i Disculiendumest cur quadam dte faclum ali- insequentein fugio.
quid cotam Dominodicitur. CIRCA,ad visibilem maleriam,yel locum, perlinet.
CLAVUS simililer, quse est purpurata vesti*, et ERGOautera ad aniinum spectat, maxime cum ali-
declinalur genere feminino. quem propensiorem affectum gerit. CIRCUM ad teni-
CALLUM quoque et CGENUM sing. numen sunt. _ pus_iefertur. CIRCITER ad numerum.
et CASSES, ' ' CARCER,
CANI,CANCELLI, singularem oumerum ubi homines coerceniur, singulariler.
non habent. CARCERES, unde currus effunduntur : utrumqua
CASSES aulem relia dicuntur. masculine.
CADLX,similiter CERIMONIJE ; Cvsx et COMPTDES ; CEPIT,de Capiendos perîm|.licera e scribimus.
et in neutro genere , CASTRA, CIBARIA,CREPUINDJA , Conpitde Incipiendo^êv diphlhongum m.
CUNABULA. COEPTA, per diphth.lNCEPTApersimplicem e.
CRDORplurale non habet, Virg. piurali : Afros COLUMBÊ, quse mansueiaj lieri possunt, et domibus
ticcabai vestecruores. assuescere. PALUMBES, ferse, et saxis silvisque inha-
CONTAGIUM, et COMAGR,neutro genere sunt di-' bitantes.
cenda; et hmc CONTAGIA, feminino. CONSCRIBERE est miiita srmii scribere. EXSCRIBERS
COMOEDIA, carmina quse in conviviis canuntur, quia quod aliis sit transferre. TIANSCRIBERE, cum jus
comessatio Grajee &«? dicilur. nostrum in alium transit. IISSCRIBERE, accusationis
h.bprsr'/locGrajce, Latine FISCELLA. est.E ASCRIBERE, assignationis esl. DESCRIBERE, dic-
CALAMUS Grsece, Laline ARUNDO. '
tionis vel ordinationis.
CANON Grajce, Laline RLGULA. . bona; INSUESCIMUS maia; ADSUESCiMys
D CONUESCIMUS
CADOS Grsece, Laline SITULA. utraque.
CUNABULA. sunt panni infanlise; sed Joannes Con- CRASSARI, corpons est el sagmse; GRASSARI,- animi
slaiuinopohtanus episcopus scr.bit, La/arum in mo- et cru •elitaiis.
niimento cunabulis in\olutum.
CAMATORetCAMATRIX, a \erbo Canto. A verbo D
Cano, recte dicitur CANTOR alque CANTRIX. DILJBUIT unguento, non Detibuit.
COIIBURO, per m scribendum, non per K. DISERTUS, 01aior esl; DESERTUS, dereliclUB»
CoMPAROsimihteretCoMPONO, cseteraquehujusmcdi. DELATOR, qui defert aj accusandum.
CONSPECTUS ctim in scriplura dividenduin est, c DILATOR, qui differt ad proferendum.
sequemi^yllabse jungei. DEEUIT,purgai; IULUII, lemperat.
VARIANTESLECTJONES.
1 B., a mtmibus. * h,ci<uotes alque atios significabal. 3 B om. per simpltceme.
* B. oimtliJ pet drphlhonguKi&. " B. omiud Msaibeie, assignalionh et>t.
151 BEDJE VENERJVBlF-dS OPERFJJIPARS I. — DISDASCALICAGENUINA. - 152
DEDUCO, ue amico producendo. - '
A. DOGMATA Grace, Latine DECRETA; DOGMATIZO, de-
DIDDCO aulem est distraho. cerno, sive censeo.
DIMIDIATUM calicem bibi, non Diniirfiiimdicere de- DUM,conjunclio, aliquando indicalivum verbuii
enim vas sed intra trahit. Greg. : Nescientia dttm novit, el non diligit,
bemus, non ipsum bibis, quod
vas est. inflet. Item : Dum inluetur quod tlla aliquando non
habuit, dolorem 2 amisil.
DONAMUS et" illud quod damus, et illum cui da- lemperel quud
' DOLEO vicemtui, et tuam, et Doleotibi. Greg. papa
BIUS.
de Benedicto palie : Cum peisecutotemsuum amaret,
DELICTUM, peccalum aliquid dicimus.
aut electio- magis illi quam sibi doluit.
DELECTUM, militise, alicujus'examinis
affeclionis est: DE- DUMconjunctio, aliquando modum conjunctivum,
nem appellamus, nam etDiLiGi
ahquando trahit indicattvum, ut : Dum anxiaretur
LEGI,judirii. cor meum; et : Dum dicilur mihi quolidie: Vbi esl
D&MON per diphlh. notandus; Detts, per e solum.
Deus tuus? Et beatus papa Gregorius : Amici etgo
DAMNATUS et ADDICTUS, et ABSOLUTUS. Yirg. Quem beati Job, dum percussionum nes-
sua aul vicio- genera dislingueie
damttat laboi\ id est, virius absolvat, ciunt, percussum pro culpa crediderunt. Item aliquo-
rem facial. B lits DUMut signifieat, ut Poela :
DOLIUM, per i scribendum; non Doleum,per e.
DILFCTIO et DILIGO,per i; et quse declinantur ex Tityre, dumredeo, brevis est \ia, pascecapeuas.
DESPJERATUS, per e scribendum; DISPERSDS per i.
eis per i scribenda.
conclavium DOMICILIUM, ni- DISCEDO, peri; DESCENDO, per e.
DOMUNCULA, domus; DIASTOLE Grsece, Laline INTERDICTUM. Est autem
dum avis. nola ad pedem litlerse posiia, quse male conjuncia
DBSCENDO montes dicerepoles, id est,per montes,
id separet, ne puer legens erret; ut:
vcl in moules. Descendo scalas, aulpiscinam, est,
Libera per vitreosmovifvestigracampos.
per scalas, et per pistinam.
DEGRr.DiORuionlediciinus recte, et significamus dfe DOMUS ablativum casum dupliciter effert; et in o
roonte. videlicetet in u, sed a Domo, gentlivus pluralis flt
DISCRUGIOR et CRUCIOR animiet anttno et atdmum. Domorum; a Domu, Domuum.
DEGUS, honoris; DECOR,fornise est. E
DELICLE et Di\ITIA:non habent iiumerum singula- EGEOvictus et vicium et viclu.
rem. ERIPIOflatnmw Itominem.
DENARIUS , Latine, masculini generis est; DENA-G EGREDIOR domo el civitate.
KION,Grsece, neutri. EBROR,est rei vilium, ut, AMOR,DOLOR,EitRi.Tio,
DIALOGUS Grsece, DISPUTATIO Latine. cense vise; ERRATRIX, ad personam respicit, ut:
DRAMA Grjscum, neutri gen.,~Latine, FABULA. Venatrix etratica hedera vith.
DEFDNCTUS, cum -in scriplo dividilur, c sequenti ELOQDENTIA, etELEGANTiA, singularia semper
syllabse jungcnda. EXU\I.E,EISEQUIJ],ExcuBia;,quse Giajce vowopu-
DIDYMDS, id est, geminus, prima sjliaba ?, secunda UriK dicunlur.
per y scribenda. EXTAouoque tanlura pluraliter.
DELIRAMENTUM, non Deletamentum, quia a verho EMPORIA, ieminino genere, et estGioecum; Latine,
Liro, id est, sulco, originera liahii. et situt boves, MERCLIUS.
cum a recto sulcandi aclu dcclinant, delnare dicun- EMOLUMENTUM, per e simplicem scribenduin.
Sur, sic et homines qui de bonis ad mala corda di- ÊMULATIO, per m dipbthongum.
vermnt. • EQUOsedeo, dativo casu el ablat., sine pneposi-
non modicam diei lutione dicendum; et EQUUM
~ DILUCULUM, Deluculum,quia sedeo, accusativo; et in
cem ostendit. EQUO,et super EQUUM simililer.
DESIDERIDM est rerum absentium et nondum adep- ^ EMANAT fons, sive ten a, aquatn, id est, îgnit ac
tarum; CONCUPISCENTIA, utrorumque. Concupiscuntur producit; et EMANAT equa de fenie, sive de terra; id
enim quse habentur et quaj non habenlur, nam con- est, profluit. Greg. Qui locus a Romanauibe quadra-
cupiscendo fruitur homo rebus quas haket, deside- ginta ferme millimibus dislans, frigidas ac perspicuas
rando aulem absenlia concupiscil. emanat aquas. Et iterum de eodem sepulcro : lllius
L*rro,DIVITO, id esl, locupleto, Grsece, n),ou-ic.<a. jlagrantia suavilalis emanavil.
DECORIO, Decoriavi, et DECDMO, decumavi, unumi EXPSOBRAT qui commemoratquse prcestitit. OPPRO-
est, Crsece, "E-XKTW. BRAT qui opprobrium objectat, hoc esl vitium.
DIHITTERC est derelinquere, DEMITTERE esl deor- EXSPECTATUR venturus; SPECTATUR qui videtur,
sum miltere, velul: Quis demisil lapidem angularem vel probatur.
EXERCITUS laboribus ; EXERCITATUS sludiis.
DOMINOR tui et tibi. EXSTUBERE est in altura struere. L\STRUERE aciem
VARIANTESLECTIONES.
1 B., illi. . . 2 B., quum sit.
"33 DE ORTEOGRAPUIA. 134
vel actionem; ADSTRDERE, adfirmare, CONSTRDERE, £ FRENI, masculina seroper pluralia ; sed etfrena et
A
rastruendo conjungere; SUBSTRDERE, re aliqua supra frenum invenimus.
posita sublerstruere. FAR,FBSJMENTUM, etcsetera .rugura nomina, sem-
EXCDBLE, peri, EXDVH:per » scribendse. per singulana, quamvis fi utnentael hordea legamus.
EORDNDEM et EARDNDEM. per n, non per m, ex- FAUCE«, singularem non habeni, quamvis et faux
primenda. inveninius.
F FIDUS,fidissimus, comparalivum non habet, sed
FIHSRIA genere feminino, et FIMBRIDM dicitur neu- pro eo dicendum, magis fidus itemque e contrario,
fro. minus fidus.
TIDES,fiaei, de credulitate. FACILIS, facillimus, non facilhsimus; sic et dijficil-
F>DES, fidis, de chorda; ulraque est longa. limus, et in adverbiis FACILE, facillime; et DIFFI-
FLEMINA sunt ubi abundant crura sanguine; FLEMI- CILC,difficitihne,difficVius;nec dicimus/aci/tiei, aut
ias,cum in manibus vel in pedibuscallosis sulci sunt. dtfficiluer, tametsi veteres dixerunt.
FASTDS, KULGEO et PULCIOeumdem habent perfectuni
deûperbia, facit fastuum genitivum plu-
ralem. fulsi.
de libris, facit fasiorum. B FRICO,fricas, fricui. FRIGO,frigis, frixi. ,
FASTDS,
FDNGI,agere esl; DEFDNGI, FACAUSet FACINORA, non solum peccala, sed ali-
peragere.
FREMOR estmurmurhominum; FREMiTus.-ferarum. quando etiam bona opera designai, nomen a faciendo
FLAVUM, dicimus rubeum; sicut, flava Ceres. figuratum.
FDRVUM, FRATRES dicuntur non soium mares ex eisdem
nigrum.': FULVDM, nigro-rubeum ; sicut
fulvumleonem dicimus, fidvam aquilam, et fulvum parenlibusnati, sed eiiam masculi et feminse, sive
aurum, et fulva pugna ;* sei jet nubem tuentem, plures ulriusque sexus, eodem patre el eadem matre
quse haberet igneum aliquid de ccelesti, et sordidum generati, fralres promiscue vocanlur.
de lugubri. G
FULVDM certe aurum cui ad decorem splendoris * GULAdicendum, non
gyla, quia y-Iitteram nul-
sui nigelli ahquid addalur. la vox nostra adsciscit.
EORDM, neutro genere, dicimus locura rebus agen- GOBIDS,piscis, nonnunquam legitur gobio.'
dis destinalum, vel cum commercium significamus. GADDIDM, animi Isetitia; EXSDLTATIO etiara verbo-
FOROS, masculine labulata navium. ubi remiges rum atque raembrorum.
sedent.
|_ GREMIDM, dicimus inlerius, aecinctum vestis
FORNAX, genere femmino dici debet, quia per di- secretum; SINUMexterius sinuatse vestis recepta-
minutionem facit fornacula, non formculus. culum.
PHALANx,Biiiilumdicitur;phalanga,fustis, cuiquid GLUTEN,neutri generis, glutinis, glulini, sed et
deligalur. glulinuirfisMttsims dicit, glutini, gtutino. <
FEDBS,quod est deformis, per e solam scriben- GITH,monoptolon, et pluralem numerum non ha-
dum; FQEDUS, quod est pactum, cum as diphlhongo bei; est autem neutri generis, et per omnes casus
scnbendum. declinatur.
FORMO us, sine n, sicut speciosus. GRACILIS, gracillimus, non gracilissimus.
TRDCTDH cum 3 dicimus, si seribitur, c secundse GAUDEO, gaudes, perfectum habet gavisus sum.
syllabsejunges. H
FACTDM et FICTDH,similiter, et csetera hujus- HILARUS facit pmraiem hitari.
modi
HILARIS, pluraliter hilares.
FALSO,etnomen, et verbum, el adverbium esl. HospEs,eiqui recipit, et qui recipitur.
Nomen, ablativicasus, ab lioc falso; verbum, primse HORRENDUM dicimus et despicabile aliquid, et ad-
conjugationis: falso, fulsas; adverbium, ut falso lo- j) mirandum:nt Oculosltorrendainvirgine fixos.
queris. HERBIDTJM loeum dicimusin quo herba est, eliamsl
FLAGJTIA, quse in Dominum peccamus ; facinora, aridus esse consuevit.
quse in hominem. HERBOSDM, qui herbam facile generat, et siad tem-
FLAGRO amore, et ARDEO amore, ex uno Grseco pus aridus sit.
venit KKtofita. IIADRIO et HAUSTUS per aspirationem scribenda.
FIDENS sum animi et unimo. HARENAM simihter, quia ab hwrcndo, vel ab hau-
FIDUS,amicus erit; FIDELEM, farnulum dicilo; ilem riendo aquam dicta est.
fideiis sit, ut domino servus; fidus, nalura ; ita aller HEBESCIT-, qui a naturse usu tepescit; IIEDETESCIT,
tempore cognoscitur, alter semper in.venilur. q.ui amittit aciem.
FIMUS etFDMBS,pluralem numerum non habcnt. Hi, pronomen plurale, per tinura, i scribenduiH.
FAMES,simililer, FENDMet FEL. FUR,FDRES,et IIis, similiter per unum i.
VAIUANTES LECTIONES.
1 B. cm.
exprimenda. 2 B., sed de nube. 3 B., dicis sive scribh. * B., Guba.
135 BEDJE YENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENULNA. 136
IIOLOCADSTOMA numero singulari,•'fto/ocausloniara A <% IJIPLEOR vhn et vino.INTDEOR le, et in te.
pLiraliler. INCIRRO te, et in le;incuiii et incucurii.
HAMO,hamas, et nomen IIAMUScum aspiratione LwiDLodimiem,INVIDEO ei pulchiitudinem.
sciibenda, * sic el INHAMO, et perfectum intiamavi. IRATUS, ex ofiensa est; IRACUNDUS, natuia; itaque
HERBESCIT ager, cum herbam generat; sicut ado- lra repentino motunascitur,
lescit et pubescit, cum spicseproximant. IRACUNDIA perpes vitium est.
HUHILIS contrarius supeibo dicitur, et est virtus IGMS,ablativum et in e et in i mittil.
animi, et contrarius sublimi, quod est condilionis. INTESTINA et INCDNABDLA, pluralia semper.
Sedjel locus humilior, qui inferiusjacet,solet appel- L\STAR illius rei dicere debemus, non ad inslar.
larihumiliatusjetiamin pressuris aiflictus appellatur. ILLUVIES sordidura est, IAGLUVIES ventris; illud a
I non lavando, hoc ab ingluendo dictum.
FNTEMPESTA nox, est media nox, quando quies- INSITA ai bor est, cui incisse alienum geimen in-
cendum est; hinc utique dicla, quiainopportuna est cluditur. ADSITA, cui incolumi aliud quod sustineat
actioni vigilantium. Tempeslivumenim veteres dixe- adjungitur.
mnt oppottunum, et inlempeolivum,inopporlunum, IMIDEOtibi divilih, non divilias.
ducto a temperevocabulo, non a perturbatione aeris, B £ INCRMUS facit pluraliler inenni; INERMIS, pkraliler
quaeconsuele lempeslas vocatur. Quanquam islo ver- inermes.
bo hcenler utantur historici, ut dicant eu tempestate ILLIUS similis, ad mores referlur; ILLIîmi'is, ad
quod volunt eo tempote intelligi vultum.
IMMATURITAS, noeturnum tempus est, quod non est INVIDUS, qui invidet; INVIDIOSDS, qui * invidiam
maturum, id est opportunura, ut agatur aliquid vigi- susiinet.
lando, quod efiam vulgo dicitur hora impottuna, IDEM,correpte netitrum ; IDEM , producte masculi-
Grsece aapia.. Prseveni in immaturitate, h «apia. num in utroque numero.
Nihil vero interest ad sententiam, a utrum matuti- INTERPRETOR, et quse derivantur, sive declinantur
lale an in matuiitaie dicatur, quomodo nihil distat, ab eo, per simplicem e scribendum.
utruro quis dicat, egisse se aliquid galli cantu, anm IMBERBI dicunlur, non imberbes-;sic etenimVarro:
galli cantu. Imberbi juvenes. Sed et Cicero : Imberbum perduxit,
INTERIOR, et INTIMUS, non habet posilivum gra- non imberbem. Titus Livius autem imbetbis singula-
dum. riter
INTERIOR et INFIMUS, simililer. IMPDTRIBILE, per m scribendum, non per n. IHPONO
IPSDM, neutro genere dicendum, non ipsud, ut II- G C et iMMiTTOtsimiliter, hujusmodi similia.
lUDetlsTDD, quemadmodum veteres nominativum IRRIGO, non iniigo. IMPLEO, non inpleo.
masculinum non ipie dicebant, sedlpsws. IMMUNDUS, non inmundus.
IMPINGO, facit pertectum impinxi, et impegi. INQUILINI, non habentes propriam domum, " habi-
IMMDNES periculi, et IMMDNCS a perkulo. lanl iu alieno.
ISDIGDS et PRODIGDS per unum u scribenda iNCOLjE.siveADVENS,utique exuno Graeeoveib ,
INDIGA et PRODIGA,sine u. Augustinus : Avarhia quod est ^«^0^05-, in sacris Ittteris interprelata ba-
pecuniam congi-egat,luxuria spaigit; hla indiga est, bemus; ex his derivanlurnomina INCOLATUS et INQUI-
illa pi odiga. LINATUS. Trahit autem INQUILINUS, sicut et PERCGRINLS,
INCREDIBILE, quod credi non potest. nonnunquam nomen dativi casus, ut Augustiuus de
INCREDULUS, qui credere non vult. reprobis : Sunt autem el ipsi peiegrini el inquilini
IN, prajpositio, signiiicat modo id quod et valde huic lenm, sednon de.populo Dei.
adverbium, et vim verbi cui prajponilur auget, ut, IMPOSERE est rem aliquam sive corporalem seu in-
increpuit, insonuil, infregit; modo quod non, ut in- coiporalem alteri rei superponere, sed imponetepio
validus,infit mus; modo ponitur pro eo quod est inler, fraudem \aceie aliquando dicitur; unde impostuta vo-
ut Benedicla luin mulieribus; modo pro advcrsus, ** catur; cum argentum vel aurum viliori melallo
ul, duo in ties, el tres in duo dividentur; modo adulteratur; et qui hoc facit, imposter vocatur; imde
pro spatio temporah, cum significatusque, ul dieimus etiam vulgo qui aliquid fraudis facit, .aul simulatio-
a mane in noctem, et volumus inlelligi usque in nis, imposlor solet appellari. Gregorius papa : Cospll
noclem. illum simulatorem et, verbo ruslico, imposlorem cla-
INTEREST et REFERT, pro distare, unum idem- mare. Unde habes et in sacra Scriptura : Quaie im-
que signifleant, quod Grsece dicitur Siaylpst, dici- posuisli mild; nenne pto_ Rachd servivi ttbi. Et m
musque ita : interest mea, et refeit mea ; interest ejus Regibus : Quare imposuislitmlii; tu es enim Saul, hae
et refert illius; interesi et i efert nostra, inlerest et est : Quaie me in simulatione decipeie, et fraudeni
veferl illomm. facere , voluisti. Et Angustinus : Et ideo sibi miser
YARIANTESLECTIONES.
1 B., sic et Itumo humavi. s B., uitum in matuiilalc an in hnmaturitale dhaiur.
perfectum
* B., produclu re. 4 B. omillit invidiam. s U. om. habilant in alieno.
$37 DE ORTIIOGRAPHIA. .58
imponit; sibienim fraudem facit, gui perdil meliora, A _" LOCDS, singularitermaseulinum; pluraliter hwcloca.
amando pejom. LDTER,Griecum, lovznpmasculini generis, Laiisie
LABRUM dicitur.
JOCUM, singulariter neutrale; pluraliter Iti joci, et Lucco et LUGEO, in eumdeinperfectum deveniunt,
hwcjoca. luxi.
JDGAmontium,pluralia semper; JUGUM enim est LIBEROte periculo, LIBEROR a moleslm.
_umentorum. Sed Yirg.: Hoc superatejugum. LINOvel LINIO,facit prseleritum linui ef linivi,
JUVENTUS sicul et SENECTUS, plurali numero non M
fleciitur.'
JUVENB et JUVENIOR non recipiunt superlalfvum : MARGARITA, feminino genere, et MAHGARITOM, neu-
îcut necSENcx, necSEMOR.Solent aulenTJuNiohet tro dicendum. In Proverbiis : lnaures aurea, et mar-
SEMORad se invicem dici minor et major, elsi neuter garilum fulgens.
ipsorurn senili accessit aut propinquavit setati. Am- MALOGRANATDM, et MALDM «RANATOJr consuete dici-
brosius_:Junior est [lerbis sol, junior-feno. inus, et ulroque modo declinantur, hoc modo :
JUVENTUS, ubi multi juvenes dicuntur; JUVENTAS,malogranatum, hujus matogranati, et hmc matogra-
unius hominis ajtas; JUVEHTA, lpsa dea (ut -Grseci•g ] nala, hoium malogranatorum, his malogranalis, etc.;
dicunt, aut poetse) Junonis filia, uxor Herculis, a et rursum : hoc malogranatum,hujus maligfanali, et
Junium mensein appellalum in libris Fastorum Iiwcmalagranata, horum malorum gtanatotum, etc.
""traa
legiraus. MISERET me senis, MISEREOR senis , et MISEREOR
L
senem; MISERTDS pauperis, per~genjlivum; MISERA-
LARGEet LARGITER, Julius Modestus ulrumque TDS accusalivum.
paupCrem, per
recle dicit; sed large esse qualitatis, largiter quan-
titalis. MisERORautem eompatior signilicat,denique Grsece
a 6. dicitur o-vuvn&o-^ra. ' ,
LIBIDINOSUS, libidine, per
a u MEREO honorem, et MEREOR ; et miles MERETsii-
LIUDUS, iivore, per proferendura.
LARBA, per b, pendium.
LUDIFICOR duia veniunt ex MEMINI, et MEMOR SUMhonoris et honorem.
stullum,et DELDDOR,
uno Grseco«vri7rai?w.prseteriti perfecti, ludificalus MARITIMA, suntloca~mari vicina; MARINA, navis,'
sum. Veleres vero ludificavidixerunt. ~ vel bellua.
XABIDM METOmetui, et METUO.
superius diciiur, LABRDM infeiius; ROSTRUM
non nisi quod incurvum est. - r« MATERIES artificiorum. MATERIA consiliorum. AHi
LATEREet ABSGONSDM contra referunt materiem esse animi, materiam
ESSEaliquid dicimus, et
LATEPATERE. Virg. :Et sciila latentia condunt. arboris; materiem qualitatem ingenii, materiam -fa-
LLPDSanimal est, LEPOS,jucunditas, voluptas; bris aptam.
unde et gratum aliquid lepidum dicimus. MAS,in positione, MASCULUS in diminulione; non
LIMEN sediumest, LJMES mascellus,ut quidam.
regionum. berba quse in parietibus, vel in corticibus
j LARGITAS hunianitatis est, LARGITIO, ambilionis. MDSCDS,
LIGATquis vinculo, LEGATteslamenlo.- arborura hseret, singulariter tantura effertur; ME-
MORIA, MALITIA^ ' MURMUR similiter.
LOQDI, hominis est; OBLOQDI, obtreclatoris, sicut
OBJICIT, OPPONIT ; ALLOQDI, persuadentis, hortanlisque j NIIUL,MANUBLE, MQENIA, HAGALIA, quse sunitcasse
yel jubentis;T~LOQDi, dratoris. ' ' Afrorum, pluralia semper.
LAURENTHJS, CELIUS,ct lalia plura, "qusenomina- MAREpluralem numerum non habet, nisi tantum
tivum casumin iwshabent,-genitivum singularis nu- mariti.
meri in ii duplicem mittunt, vocativum singularem MELel "IULSUM, et MUBIA, id est ydpoi, et csetera
in simplicemi, ut Idc Laurentius, Cwlius; hujus Lau- liquida pretiosa, tantum singularia, quamvis mella
* l
,rentii, Cmtii; o Laurenii, Cwli; sic et Idc filius, hujus D j; el vina legaraus.
fitii, o fili et Itifilii; aut certe vocativum jn ie, ut IticL MATDRE, maturius, maturhsime dicendum; inveni-
impiits, hujus impii, o impie. JNotandum -sane in mus tamen apud auctores eliain malurrimedielum.
Aclib. apost. ubi_Cornelius vidit angelum Dei in-
troeuntem ad se, et diGentem sibi: Comeli; hic MUNIO, mtinis,perfectum facit inunii et munivi. ,
" JMEMINI, memintsli, meminit, meminimus, memi-
vocativusrccle per simplicem profertur; in Grseco
aulem per ie, Cornelie,scriptum est, nistis, meminerunt, et prasenii tempore et prseterito
uno eodemque roodo declinatur, ideo cor-
LIMUS, iux, -LABES, LXTUM,pluralem nuraerum perfecto
nonhabent. . ruptum sive defectivumvocalur.
LIBERI,quando filios significat, et LATEBI},£, sin- ' MOLCEO et MDLGEO , in unum perfeclum perve-
guiarem non habent. niunt mulsi.
LAC,-LIQDAMEN , LENTICDLA. LENS, singularia MAJESTAS cum seribis ac dicis, s sequenti sylla-
semper. bse - copulari debet, -sic in similibus.- \~
VARIANTESLECTIONES.
E., murmuretsimilia sunt singularia. s B., Compticari.
PATROL.XG, , / S
159 MUM VENEIUBILIS 0PER.UMPARS I. — DIDASCALICA GENUINA. \ *0
'MTRAJIDR opet-a,ADMIRAMDR virlutes. - A Anonnulli Latinl Codices non habent: Tu piacepisii
MINORDS esse res aliquas aut homines dicimus. mandata tua cusiodire.
"JINORIS einptum aut seslimaturaquidpiam Kcte Nocco".OBSUM, INCQMMODO, MALEFICIO, OFncio, in
scribimus. una significatione ponuntuf, quod Grsece dicilur
MEMINI me facere dicendura; non MEMINI me fe- B),K7tTw, et cuncla dativum casum trabunt. ~
cisse, nara memini.sermoest totus prselerili tempo- NULLUS est lara in r-e in
quam perspna.
ris, qui anteactam rem in prsesens revocat; et si NEMO injtersona dicitur, ut ne homo,
dixeris Meminime fecisse,duo prseterita simuljungis. NATALES, id est nobilitates.
Virg., uno tantum loco : NUPTJ/E,NoNic,NABES,NUNDIN,E, NDGJE, N. MJE,
pluralia lanlum; et nar invenimus. nenias auiem
NamquesubMoYise memimme lurribusallls - dicunt epitaphia , id est carmina qusein memoriam
Coryciumvtdissesenem,
mqrtuorum in ,tumhis~scribuntur.
quod poetaj pro necessilate melri usurpare licuit. et NDGAS omnis generis et numeri sunt, eV
NEQUAM
MERACAM pptionem dicimus quse merum aliunde per omnes casus currunt, semper sequaliter dicta :
recepit, MEROSUM autem vinum appellaraus. quamvls Auguslinus dicat, nugm, tiugarum, nugh;
MULIEBRTI dicilmva muliere aliquidiaelum ; Mu- R * ferun. autem, quia nugasHebrseussermo sit, et idem
~
LIEBRIARIUM mulieres yiros apud eos-quod apud nos significat, id est ievis et
per prdinatum, e\ per
geslum. pravse mentis homines.
MERULA, non merulus dicendum. Novi, nosli, novit, novimus, noslis, noverunl, sie
declinantur praesenti et prseleriipperfecto, cuisimi-
MATTHJBDS et MATTHIAS per duo (Lscribendum,quia
Grseciper T et 8 sciibunt. lia sunt, pm et MEMIN..
MGESTUM animo, TRISTEM aspectudicimus. - NOCEOR , noceiis, recte dicitur, quamvis aliqui
MALUS navis, masculinum; grammaticorum asseverenl non de,iere dici noceor,
MALUS, arbor frugifera, femininumest. sed nocetur milii; negue eniriiliieronymus gramma-
MENDDM neutraliter. Varrp in admirandis dixit: ticorum regulam ignorabat, qui in propheta Habacuc
Nocle ita transfeirenou limuit: Et non salvauis, dumno-
majgnummendum; sed Ovidiusleminine ; la-
tent mendm.Itcnr: cepr.
NECTO, nexi prajlerito.
Eximetipse diesomnese corporemendas. NOCTD temporis est adyerbium,NOCTE nomen est.
Ergo MENDUM in mendacii significatione dicitur. <• _NUBDNT feminse;vir enim ducit, mulier nubit,-quia
' • pallio obnubit caput genasque. 7
in
MCNDA^culpa operis vel coiporis.
NONGENTOS, non nungeiitos,a novenvr
MUNIFICUS , est tanquam BENEFICDS et MALEFICUS ;
NEQDAM, non maiumsignilicat, sed inuiilem.
MDNIFEX atitem tanqjiam Opjrijxet AnTirEx; itaque
munificus munera largiiur, munifex autem munere belNDBO, nupsi. KUPTIJE. Cum vocalis sequitur, b de-
esse; cum consonans, p.
fungitur. NASciTURquod utpro decidit, ENASCITUR quod de
MORTICINA non dicuntur nisi mortuorura, mortalia terra ae de aqua exsurgit. _
veio etiara viventiumcorporpm nomen est. NiniL, adverbiumesl; NIIHLI nqmen; bomo enim
nullius momentiniltiti dicitur. - -~
N
NAVIS,unius ratis nonien est; NAyiciUM, omnis,
Nfflisdicitur quicquid plus fuerit quam oportet; classica profectio.
nam (jarwmest quod minus esf quam oporlet; et NAUCLERUS, oranis consoitii, NAYALIS exercitns ,
horura in medio modns est, quod dicitur Safis esf. NAVIGATOR, ipse primariusprofectionis; IJAUTA vero,
Cum itaque ulile sit in viia et mpribus jif amplius omnis qui laborem facit navigandi.
quam opoitet nihil omnino faciamus,profecto \eram T U , NAVIS ahlalivum per e et per i effert.
esse senlentiam Ne quid nimis fateri potins quam 0 - ^
negare debemus. Sed aliquando Latina lingua hoc ORGANUM unius rausici proprie nomen est, sed ge-
verbo sic abutimur, ut nimis, pro eo quod est valde, neraliter onmia musicorumvasa
et posilum inveniamusin lilteris sacris., et ponamus Joannes oigana possunt diciv
Gonstanfinopolitanusepiscopus : In salici-
in sermonibus nostris. Nam et in Psalmo : Tu pim- busin medio
ejus suspendimusorgana nostra ; id est,,
cepisli-mandatalua cuslodire nhnis, non nisi valde cilhararo, psalterium,iyram, elc.
intelhgimus, sixecleintelligimus. Et nimh le diligo, ORGANS.RIUS autem est qui utitur organo.
si alicui charissimodicimus, non utique plusquam OBRIZA,obiizm, generis feminini; et OBRIZUH ,
oportet, sed valde nos diligere inlelligi volumus. obrm, neutri.
Denique illa Grseca sententia. Nequidnimis, non ORIGO, originis, initium est.
habet verbum hoe quod hic iegilur- ibi cnim est otigonts, neutrum est,' et est velum nayis,
ORIGO,
Syxv, quod est nimh; hic autem a-foSp«',quod est el habet in plurali numero origona,
valde. Sed aliquando, ut dixinius, pro eo quod est OBTINEO laudem, et IMPETRO, ex uno Graecovenit
talde, etdiclum infenimus, et dicimus, unde etiam KVîTvyx-KVa. '
Jil DE ORTHOGRAPIIIA.. H'
ORIDRGO, INCREPO, GORRIPIO, ex uno Grteco trans- A lia tanluro ; sed nostii auctores pugillaremsingula-
ftTUIllurhirmJ-riTXa. riter dixerunt. Slc et in genere feminino PLAGAS , ul
HOHILIA Grajcum esl, Laline SERMOvel COLLO^ est relia, et PRIMITLE, et in neutro.
QUIUM. PBJECORDIA, PALARIA, cuni milites ad palos' exer-
-OTIDM el-SiLENTiOM, ex uno Grajeo, id est, yc-vyJK. centur.
thmiBoet GRDiARtelam,utrbquemodo dixerunt. PROCASTRIA, qnseanle eastra suht.
'
OSTREA, lemininb genere, non oslreum neutrali. PORRUM, sing. neutrale, pluraliter Iti porrn
OCIMUM consueludo neutraliter dicilur; sed * me- PROVERBIUM^ Lalitfe nvpv.fol-a,"generis JemihinJ;
liusMaceralt: inde nomen apud Septuaginta iiilerpretes libri Salo-
-Iirter praaterilasnumerabiturocimusherbas. monis, napoip.iai.
Pius el piissimus comparativumgradum nod reci-
ORDIOR hancj'em, et JNGREDIOR, el INCIPIO. ex uno -
piunt. -T
Grajco venit, quod est apyopai.
est homjnum. POTIOR et poiissimusposilivum non habet.
ONDS jumenlorurn, SARCINA PROPRIDS non babet comparalivum, aut superiati-
OPTIMATES, qui Grseeedicunlurjr/itaTflKo^tT-Kf, plu-
raliter solum proferunlur. vum, sed pro his niagisproprius, el maxime propitus;
" sic e conlrario, minus et minhne. *
QBLITUS nostii, npn no$; veteres tamen £t~l,oc PAVCO et Pisco. In teumdemconcurrunl perieetum,
modo dixerunt.
OLIVA, pavi.
aiboresj; OLL^,Jrucjus; OXEUM, liquor. PENDEO, pependi; sin auiem habueiit proe-
et pendes,
Om, odhti, odit, odimus, odistis, oderunl, pi'ECr nonsic declinanlur; sedSosPENDo.stts-
semi perfecto et prseteritorperfecto tempore sic de- positionem,
pendh, suspendt non suspepehdi.
clinatur; ideq defectivum diejtur. PASSIM ubique significat; 'ex xmiSenim Grseco de*-
< ? '
clinaltirj quod est Kxviaypv.
PcTRAEtGrsecumet Latinumnomen est, nnura PERINDE, JEQDALITER, SIMILITER : -ex «no Grseco
idemque in utraque lingua significans'; unde et Peiri opotoaf.
aposioli nomen in utraque lingua eamdem inviclse PELLO,felli, el peputi; DEPELIA), depuli.
fidei stgnificantiamaêtra derivalam continet. PCTO,peliviet peid.
PLATEA simiiiter in utraque lingua unum idemque PROiPiciENS penculi, vice nominis ponitur partici-
gignificans;sed,3it"etynioIogiseratio probat, aGraJca - pium; et PROSPIC ERSpertcainm.
origine nomentractum atque a latitudine derivatum PERENDIE dicitur, sicut HODIEvel CRAS,PERENWi
est, quoniam GrseceÂKTUV dieitur lalum. I ûs DIES,sicut IIODIERNUS,
fi HESTERMS, GRASTINUS.
PRO,prajpositio, significat-ante,uti POTAMUS eum cui, potum porrigiraUs, et $olamus
SoliproporiisMessapuset acer Attnas vinum qtiodbibimus.
Susientaolaciem. - pRiMn),EtaiUutnpluraliter.
Ponitur et pro prxposilione in, ut dicimus, pro ros- PROBO,verbum, duplicem signifiealionem habet.
tris, pto tnbunali; el pro eo quod est avri apttd Probamus em'm quod eligimus, idem approbamus.
Grajcos, ut: Pro dulci Ascanioveniat, et pro eo 'quod Ptobamus aulem quse qualia sint tentavirous, ut \
estu7ti/>,ut, Pioba t)te, Domine,etscilo cor meum.
fjnumilludlibi, nale dea, proque omnibusunum PECTOcapul, non pectmo; PEXTUH,non pectina-
1'rjedicam. '
tum; pexi memet, etpectam'cias.
PUDET meamoris.POENITETWIC muneris. PR,ESAGIO, prmsagis, prmsagtunt.
PIGETme profecltonis.PATIENS SUMlaboris. PAUPERIES damnum est, PADPERTAS ip'sa 'eonditio.
PERTJESUH ESTmeinjuiim. PLENUS SUMbonorum, PATRJIUM dicimus a patria, PATERNUM a palre.
eujbonis. r PINNAS murorum, PENNAS aviumdicimus.
PRJEEO illi. PALPOR et PALPOequo. -. vocalur. '
YJ PECDS, omne animal, excepto homine,
'
Pr.^cuRROprmlori. PROCURO pupiilo, ei GURO pu- POLENTA, non pulenta , dicendura est-, eo quod aii
pillitm. usus hominum poliatur.
POTIOR -frucluset frucium dicilur, apud antiquos PROOEMIDM cum diphthongo.
' PRETIUM,
POTIOR hanc rem. PUEMO, PRECOR, per simplicem 'e.
PR,EDAvicios spoliat. RAPINA subito venii. PREHENDO quoque et IMTERPRETATOR. '
PAXsingulariter solum effertur. Sallustius : Paces PRECARI est rogare; DEPRECARI, excusare, velpur-
relulil; judicia, bella atque paces. gare. Virgilius : Equidem^merui, nec deprecbr, in-
- PROSAPIA id esl ingenuitas, quse Grsece yocatur quit.
{uyEvta,singulati lantuin numero gaudet. PLURISdicimus quod majore summa taxatur.
PLLAGUS similiter. PLDRES de mullitudine. Plures comparativigradus
PDGILLARES, PROCERES, ^RIMORES, POSTBRI , plura- est, cujus positivum mulli.
VARIANTESLECTIONES.
1 R., Mmiliut.
UZ BEDÊ VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. Ul
POCDLUM vas est, POTIOquod hauritur. A PONO,aliquem censura vel laborem unicuicunque
PIGNERA reruin, PIGNORA filiorum et affectionum. indicens. j
PROCDL, et longe dicitur, et prope : In clypeo ex- PRMONO,aliquid prseferens, sic et ANTEPOJVO.
cussa sagilta, procutqueaucloremegregtum. POSTPONO, aliquid inferius indicans; COMPONO,
PERTINACIA malserei perseverantia dicitur, GON- ornandi aut eloquii aut artiflcii est; SEPONO. sepa-
- STANTIA bonse. randi; SDPPONO, aliquid subtus inducens; DEPONO,
PERGUSSUM corpore dicimus, PERCULSUM animo. labefaclandi est, vel vila excedendi.
PERICULDH ad discrimen pertinet, PERICDLDM ad PEREGRINUS, nomen, ssepe socium et conjunctmn
experimentum. sibi nomen aliud dativi casus, ul sancti dicuntur pe-
POSTDLATOR aliquid honesle, POSCITDR Improbe. regrini huic swculo.
Cicero in Frumentaria : Incipiunt poslulare, poscere, PRAJSTOLARI, noh prmstulari, quia venil a verbo
mtnuri. prmstosum.
PBBES, cum in juventuiis signilicationeet Ianuginis, PUPPISaccusativum *-casum in em et In im miltit, -
et partis in qua pubertas est, ponitur , Itujuspubis ablalivum in e et int.
1 PSALLO,
facit; at ctim setatera siguilicat, hujtts puberis; nee perfectum facit psallui.
tamen, adjecta prsepositione, dicimus impuberis, sed B POTIOR,politus sum, et PERFRUOR, perfruclussum,
impubis: Comitemquehnpubis Iuli, Y*irgiliusdixit. ex uno Grsecoveniunt, quod est bizolava.
Sed Cicero ait: Filiumque ejus impuberem. PASCUAS gehere feminino, et PASCUA neulro phira-
PULMENTARIUM el PULMENTUM dicitur; nam Cato in liter dicimus. ,
Originum lertio libro, laseipilium pro pulmentatio PRIMITI^:numero tanlum plurali dicuntur, sed
habet; idem : Multo pulmentousi. aliquoliessingulariler inlelligendse,a sicutin psahno
PODAGROSUS, a podagra dVJtur^ sed et PODAGRICUS, primilias omnis laboris. In Grceco enim singulari-
a pedura segrolalione. ter anapyjn- habet. Sic et in Apostolo : Primiliw
PUGILLARLS et masculino genere et semper plura- Glnhlus.
liler dicas, quia pugillus est qui plures tabulas conti- Q
_net. Item Laberius, iii Piscatore, singulariter Itocpu- QUOD,et QuiA, et QODR,et QUARE, verbis subjun-
gillar dixit. cla, aliquando indicalivumverbumtrahunt, aliquando
PAVUS," pavi; et PAVO,pavonis. conjunctivum Gregorius : Noverat quia sine culpa
PANNICDL^,IT/)WTOTU5T«V, pannus est. Lucilius: esse vixpossent. Etrursum : N-overutquia df/ncndj
Foris sublegminispannus esl. _ n" sunt saciificiis. Et rursum : Recessil a malo, non
PAROPSIDES, feminino genere dicuntur, a pulmen- quia a faciendo conlinuit, sed quia veniendoreproba-
tario videlicet quod o-ôvvocant. vit. Item dicit: Quod hoc numero requiesdesignalur,
PALDMBES Virgilius feminino genere dixit : Aerim Item : Nonnulli sese intiinsecus, quia per eosgralia
qito toncessete palumbcs, sed Lucilius maseulino, purgalionis derivatur, extollunt.
macrosque palumbes. Varro autem, in Scauro, pa- QUOTIES, TOTIES,SEPTIES, sine n.
ktmbi dicit, quod consuetudo quoque usurpavit. QDICQDID et QDICQDAM, in priori "syllaba per.c
POMETA dicirausubi poma nascunlur, ut OLIVETA. - iscribendum, non per d.
POMARIA autem ubi servanlur. QDANQDAM, in priore per n.
PENC,quod esl conjunctio, per e. QUORUNDAM, sicut EORUNJJEM, per n scribendum,
POENA,quse est supplicium, per «%•similiter et.. non per m.
Pwnus, id est, Afer. QUERELA, LOQUELA, perunum l.
PRXGNANTEM cum scripto dividis, g secundsesylla- QUATENUS adverbium loci, vel temporis, Id est,
bse nectis ; PIGNDS et PDGNA similiter, et cseterahu- quousque,per eÛATiNUS,conjunctiocausalis, id est,
jusmodi. ut, per i scribendum.
PROPTCR, in divisione scribendi, p secundsesyllabaj QU,ERITUR, deinquirendo ; queritur, de plorando.
jungis; PRGSPERE, S secundse syllabaj. " QUJESTUS lucri, QDESTUS laerymarum.
PARTIO,PRÊDO, POPDLO, activo genere nonnun- QUERIMONIA quoque per simplicem e scribendum.
quam proferuntur; item lisec ipsa communis gene- QUEROR de te, QUERORtibi de ilto; item CON-
ris vtrbo ssepius inveniunlur, PARTIOR,POPULOR, QUEROR.
PRÎDOR. QUOvadisad quem locum significal.
; PONO,siinpliciteraliquidstatuens; DISPONO aliquid QUAvadis, qua via diciiur.
operis impensioris vel consilii facturus. Est eliam Quo aliquando pro ubi ponitur. Augustinus : Inve-
disponere foederisineundi. nis domum fumosam, quo boni habilant, id est, ubi
PROPONO, nonnunquam ad interrogandam quse- habilant.
'stionem. QUOT,ad nuinerum pertinet, sicut et TOT.
APPONO adjectionis est; IMPONO, insuendi, SDPER- QDANTI et TANTIad mensuram; sed noslri auclo-
VARIANTESLECTIONES.
4 B., Palleo ,
pallui. a B., sicut in Aposlolo, omillens'R psalmo... Sicel,
145 DE ORTH0GRAPHIA. i"6
res aliquoties quantos pro numero ponunt. Grego-.A SUBAGITO, frequentativum.
rius : Sed cum rele magnis phtibus plenum dicilur, SALUBRE, ad locum referlur, et ad cifeum.
additur et quaniis, scilicet, CLtribus. SALDTARE , consilium est. lta SALDBRE non nocet,
QUANTUS, quam magnus dicilur. SALUTARE prodest.
QOOTUS, cujus ajtalis; unde et quota luna dicitur, SOPELLEX , SANIES , SOCORDIA , SITIS, et in neutro
Auguslinus: Quotus quisque apparere et exislere po- SULPHOR, SCRDPDLDM, SINAPI,SILER, singularia tan-
tesl, qui non eonvincalur esse peccator; id est, in qua tum sunt, sed ""irgilius, sulphura viva; et Terentius
""selute,quo dierum vel annprum numero. masculine scrupulum retulit. s
£ SENTES, id'est, spinse; et SARCINJE, jcum vasa signi-
RADIUS masculino, non radium neutro. ficat; et SARCINJE, id est, auxilia-; et Scop/E,et SALI-
RDBOR coloris est, ROBDR virtutis; RoboR arboris. N,E,elSCAL.1; etin neutro SPONSALIA, semperpluralia;
RAPIOtibi pecunias. sed nostri scalam dixerunt.
REDOLEO unguentum. "SPONTE mea venio, non habet plures casus.
REGIDM dicilur quod regis fuit_ REGALE quod rege Si amem, arnes, amet, declinatio esXverbi conjunc-
'
jdignumest. tivi, sicut cum dicimus, cum 'amem,ames, amel.
RABIES tantum numero sing. B SCYLLA , nomen habet a spoliando, sive vexando,
RELIQULE el ROSTEA, ubi concionatur, tantum plu- nautas.
raliter. J SPOLIO vero, Latine,-Grsecedicitur SCVLLO cr.')),u
REMEDIDM submovet imminentia pericula, MEDICA- et VEXO.
MENTDH sanat illaia. Remedium itaque ne periclite- SANNO, sannis, sannui. Hoc SANNIUM, querela.
mur, medicamentumad suhila pericula optalur» SORSsoilis, et SORSsordis dicitur. Ambrosius:
ROSEDH per se, ROSARIDM mistum. Mundat vasa, ne sors aliqua vini graliam deceloret,
RDDIScomparalivum et superlativum non habet, tamelsi negant quidam sordem nominativum casum
sed pro his utimur adverbiis magis et maxime, ut habere.
magh ritdis, et maxime rudis. Si vel ETSI, nonnunquam indicativum verbum tra-
RECENS feci dicimus, non recenler, utentes nomine hunt. Gregorius: Fruslramiraculum foris ostendimus,
pro adverbio. si deest quod inlus operelur. Item : Qumetsi ad perfe-
•Pv6p.o;Grsece,Laline MODULATIO. ctionem non perlinent, fidem tamen tenent.
*Pu0fU_'w MODULOR, SENSUS nomen est quartse declinationis, et partici-
S pium prseleriti temporis a verbo passivo, quod est
G senlior, cujus etiam perfectum est, sensus sum, es,
SDPER,prseposilio, modo ponitur pro de nt:
llulta super Priamorogilans,super Hectoremulta. e*t, non senlitus.
SECTURDS, non secaturus, a verbo quod est seco.
Modoet pro prsepositione pro, ut : Nihil super impe-
SCAMHA sunt quseleclis altloribus apponuntur.
rio moveor. ~
SGABELLA quse lectis parvulis vel sellis ob ascen-
Et pro insuper, et amplius, ut: sum apponuntuf. SCABELLDM autem et SDPPEDANEDM
,Cuineqneapud Danaosusquamlocus,et sttper lpsi dicitur quod sub pedibus sit.
Dardauidse infenbipceaascumsanguineposcunt.
STERCERATOS agros, non slercoratos dicas, quibus
Et pro desuper, ut : El super e vallo prospectant stercus ad fecundanduminfertur.
Troes. SOLEMNEM cum dicis, sive scribis, m sequenti syl-
Et pro superest, ut: labseconnectis. SOMNIDH similiter.
Illi autem"nequefugajam super ulla pericli, SJEVDS, smvio,smvi, smvisti,per m diphthongum.
Inlerdum et ullra signifieat, ut: Super Garamatttas SERO,sevi ,~sevisti,per e simplicein.
et Indos JProferelimperium. SAGENA per e cum relia significal.
SUB,prsepositio,significatmodo supra, ut, corpora SAGINA per i positum pro pinguedine.
sallu subjiciunt in equos; id est, supra jaciunt. Modo ** ' SOL in ulroque numero declinatur; sed singulari-
pro prseposilionein, ut: ter sol jpsuni luminare significat; at soles ipsos diesno-
Namquesub ingentilustrat dum singulatemplo; minarous, in quibus sol totum illuminat munduin :
Id est, in templo. Significatet prope, at, Classemque nonnulli tamen veterum ipsa carmina Soles nomina-
sub ipsam Anlenore.Ponitur nonnunquam pro clam re, sicuts Horatius in principio cujusdam volumi-
ut Subripuit, id est, clam rapuit. nis, quem ila exorsus est: Seles meosomni Ecclesim
SIMILIS SUMlui, moribus; SIMILIS libi, facie. veslrmcommendo.Et Maro :
STDDIO libi feci; id est, dum studeo tibi. STDDIO tui Saspeegolongos
feci, id est,.testudente. Canlando puerum memini me conderesoles.
_ SARTRIX, velSERTRix,quse sarcit. SECDNDUM , prseposilio est imitationis, Posi, lem
SUBIGO hoslem, perfectse formse est poris, sive ordinis.
VARIANTESLECTIONES.
* B., Svolio estenim. - ltaB. etE., sed procul dubio Honoralus legere debemus.
147 BEDiE VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. i "8
SEONITIES, vilii. SEGNITIAJ frigoris.- _ S",L, et iiiasculiho genere et n"utro dicitur
A
SDBSCRIBO epistolis. SoppLtcdsiihiliier,' iit: Siippli- SITUBITAS in cibo taniiiln dicitur , in caelerisvero
to divitiwpietalt. SATIETAS ; sed Yirg. : t)dh salurata quievit.
SIMPLEX . ablativum et in i et in e mitlit, gehili- SIMIAM auclores doctiores dixerunt eiiam in mascu-
fiira pluralem in urri et hi ium, ut ab Ifocsimplice vel liho.
STRIGEM hanc, la significalidne avis dicas ; STRIGA
stmplici, horum simplicumet shnp1"cium. auleirt caslfense vocabulum est, interyallum turma- ;-
SDAVIS, ablalivuni casum in. e el i millit.
rum significans , in quo equi stringunlur; unde \
STACHAS, c-rayv- Grsece, Latine SPICA.
eiiam sltigosi dicuntur cofpore macilento.
SANDALIA Grseee,neulro gerierij,CALIGA Laîne.
SERTDM et CORONA ex unq Gfseco transferunlur, STIRPS,iii .sigJiificaliohesbbolis, femihind genero
id fesl, o-csfuvo;. flieilur; ked cttiii riiatfSriara signiflcai, maseiilino
modo stirpem recisum dixerunt; lameri etiam in si-
fioLiDM, proprie sedes regalis est, unde Grsece masculinb'genere, ut Pacuvlus :
vocalur. gnihcalione sobolis,
Biro-Dtyos Opjvo; ocildtl nieuitt.
SENEXet senior superlativum gradnm non habeat. 'quistirjihn
SEROrumores, id est, divulgo; et sero fiuges,'sevi.
SOBRIUS, hec coniparativtim recipit, nec superlaii- i
B SERO,id est, claudo (unde et iera dicta esl) sera-
vum; sed pro hisSicimus , inagis sobiius et maxime
vi. Tereniius, TiCab'r,aique ostiumbbseia itilus.
sobrius.
SurFRAGOR , non suffrago : et SurrRAGATUS SUM ,
SrNECTAetSENIDM.DUOnomina senectulis sunl,'
el dhcernuntur a Grmcis,apud quos aliud nomen habet non suffragavi.
SOIIBEO, soifriii,fetnon sorbsi.
gravilas posl juveniutem^gliud post ipsam gruvtlalem non soiilnior; SOMNIAVI, noii somnialus
iieiiieiis ultitna mtas. Naiii presbtjler ciiciiurgravis, et_ SOMNI'O,
sum.
yfo&nl senex; quia vero \n Lalino dtiorum istofum "SANGUIS est; duiii inanet; effusus verb, CRDOR.
'itohiiiiuiiidisjunctio defecit, de senecluleambosunl po-
SbMiMbs ab aho'; sic cuiii damus,
sita senecta etsenium. Hoec Augustinus. At Grego- dicendum ipsi, acfcijjimus
riuS": bhdecima veiq, inquit, es( mtas, qttwdecrepiia^ Accipe; -cum p' 'rmitlihius ipsi follere , di-
cehdUmSuiiie.
tiel veierana dicilur; unde Grmci valde seniores non
' SGORPIO bellica res est; at SCORPIDS , anim "I.
ylpovTK;, sed presbyteros appellaflt, ut plus quam SCRIBO,scripsi, sciip'lM)ii;cUravocalis sequitur,
senesesse hisinueMquos proveclioresvqcani, b debel esse ; cum consonans, p.
SDSPIRO verbum trahit nomen dativi casus et accu- SACER et venerandus, et exsecrandus. Virg. : Auri
2 •
sStivi, ut: Suspiramuspalrijmcmiesti^ et: Suspiramus5 G sncra fame\.
•
regtium Dei, et, prajpositione addila Suspiramuss SorrRAGiApopuli, etquse honorant dicuntiir,et
ad vitam itnmo.rlalem.
guje daranant."
SUBDDCIMDS et qnse i,etro subtrahimus, el quse in
i T
promptu oirerinius.
. TESTOR eonlirmaus sehleriliaih; GOMES-
SDPCEMps,summus et ullitmis, et superiorem et TOR cumaliquid,
iriferiorem signifieat. , quadam aueloritate affirmaiis; PROTE-
SuprnEST, qjtod eminet. STOR,inanifesle caverido denuntians; OISTESTOR, ali-
SUPBA,quod aliquid subslratum habet. quem jurare compellans; ATTESTOR, a'dlestiraoniuni
SLBTER£js_,t vocans qui sit dignilate vel auctoritate eminens; DE-
quod re aliqua superiore premilur.
SUBTDS, quod demissum ab altiore non tangitur. TFSTOR, aliquid exsecrandum Tespuens'.
SXRVITIUÎ, multitudo servorum.. TRUXablalivum in i et in e mitfit; ;gehilivuhi plu-
SERVITUS, conditioest serviendi; sed veleresindiffe- ,_ ralem in twi et in ium.
renter servitium et pro servitute posuerunt. THIRION,Gisece Qvpiov,Latiue FERI. unde ihe-
SINAPI,sicut el GDMMI, Grajcum est, et Plautus[S rtaca, qu|a feraliter, occidit.
dixii Terittfr sinapf^ cujus genitivus cura s proferlur,,( D , TACITVRNITAS lqquelse "contraria est; SILENTIUM,
cseteri casus similes sunt norninativo. confusis vocibussive tumultibus : vertim seiendum
SIBILUS dici oportet. Yirg. in Bucolieis : quia SILEOet TACEO , et GONTICEO et RETrcto , ab
3 Naraneqiie me^taiUjUtii, venienlissibilusAuslri. uno Grsecoveniunt C-IM^KM.
TENAX beneficii,id est, memor gratise.
Sed et neutro genere quidam dixerunt, ut Cornelius
Sevenis: TORQUCS , nomen generis communis ; nam el in
Mario Livius,genere masculinoj et Cicero torquemfe-
, Et suauter concordantSibllaseevadiaconesi '
ininino posuere.
Et Macer:
' TRiuMpnwHOSDeus, cum superdridi liosles auxi-
Theriaconlongoresonantiasibilacollo.
lium tnbuit. Deo {inquit ille ) graiias; qt& sethper
SERENUS,- suave sibiluni.
Iriumphal nes in Christo JesU; et itefum : Esfdlians
VARIANTES1LECTIONES.
1 B., presbyterosvocant; oro.
appellant... ptovecliores. s B. omiltit et: Suspiramus regnum Dei.
«9 DE ARTE METRICA. "SO
jprincipatnset potestates, triumphans Uiosin semet- J L UT.-RQUE de duobus dicimus ; UTRI0.DE _ de hinis
ipso. aut de plunbus ex utraque parle posilis. uterque
veherunt. '
TRANSMIGRO , cum de "loco ad locutn iter facio ; venit, uliique
ilem transmigro diellur, cum additamento accusaii- ULTUS,el vindicatus ef puhitus.
\i casus, cum aliquem de loco ad locum transferd, ULCUS,quod nascitur.
ut : NubnchodonosorIransmigraiit Judkos d'e Jeru- URGEO,non urgo. Yirgilius ; Quibusveurgentur
salem , et emigravit"de tabernaculo. Pdrro exempluih pmnw.
verhi superioiis : transmigra in monVemsieut passer. UNGO,unxi, quomotio PINGO,pinxi: utruirique sine
et u; attamen derivatum-w addit; ul, pinguh, mujuine
TRANSMIGBANS, participiuhi, leque dupliciter,
et aliuni de lo- ceras: ita ut nnguentum, -notmngenlum dicalur.
de ioco ad loeum transiens aliquis', - V
co ad locum transferens intelligitur. VACAT mihi, Grsece o-y^laâ-.
TURTUR; el masciilino genere etfeminino profertiir, '-
VACO m ilitia, perfecturo, vacavi
lunc temporis adverbium est, tum ordinis. neulri generis est, et pluralem numerum
YULGUS ,
TLRGAhominnm sunl; et singulari nuriiero ter-
non habet; sed Yirgilius maseuline vulgum extuht,
giim. B ut: Hinc spargere vocesin mlgum ambiguas.
\TERGUS quadnipedum, pluraliter facit iergora, id
VAS, vadis, generis masculini:
est, coria. VAS,vash, neutri, de tiascufo.
TINGDERE dicendura, noh tingere. habet signlficationem, et virtutis
Vis duphcem
TEHERITAS, sine eonsilio -f AUDACITAS post eorici- Grajce Svvap.igdicitur , et violentise,
videlicel, quse
lium.
quse Grsece (3iavocatur.
TEMFERANTIA anVmorum,TDMPERATIO rerum, TEM-
VECORDIA et VIRUS tantum singulariter efferunlur.
PERIES a murum. et VISCERA, non habent sin-
ViiPRcs, et VERBERA,
TAPETE,tapetis, et tapeti; et pluraliter tapelia, la- gularem declinationem, nisi tantum verbercet viscere.
peliutn, lapetibus atlis; sed el Iioc tapetum, hujus Virgilius : Et torto volitans sub verbere^turbo. Et
tapeli, huic lapeto ; et pluraliter tapeta, tapelorum Ovidiits : Viscere diviso.
tapetis. Yirgiliiis : VERsemper singulare.
Inslralososlro alipedes,pictisquetapetis. VERVEX, id est ovis, a v, littera incipiendum.
VERUS,ad naturaa tantum veritatem referlur.
Sed et ihasculino genere dicit: pictosquelapetos. VERAXaulem dicitur qui non mentitur; unde ve-
TuRBti,si sit proprium, turbonh facit; nam slve ,G rus dsemon dici potest; verax autem non polest.
ventus, sive quo ludunt pueri, hic lurbo dicilur. VALLESTRIA agrorom, sicut et CAMPESTRIA dicuntur,
Virgilius : Torlo sub verbeteturbo. VETOculpam, et VETOa cutpa, id est, prohibeo a
TUHUEUS, ct tumens tleilus, et Jnbns brevis, et se-
culpa. Sedulius : Pomisque vetaret acerbis^,id est, a
pulcruni sequevocatur. pomis. Et Fortunatus:
TELONEDM per t simplicem, non ihelonium, aspi- Nonvelo conjugium,sed prasferovirginisalvum.
ratiorie addita. Esl autem Grsece tilwv [Forie TE)IO- VDLTDS mutalur, FACIES manet.
sitov],Latine VLCTIGAL. YiC dalivus et accusativus sequi debent, ut Alius
TABCS,tanlum singulariter dicitur. (sic): Vwpopulo Maurmum! vmpopulum Maurorum t
TENDICDLJE et TENEBRJE tantum pluralifer. VENEUNT, qui venduntur.
VELOCITAS pedum et corporum, CELERITAS animo-
u
rum et faclorum.
USQUEQUA0.DE, omnimodo significat, pfo qud* in 1 YULNOS
quod per aliuin fit.
psalmo Grseco,'£(o?o-fiSpalegiriius, quod significan- VuLTbRaixilYirgijius jn sexto'; sedet vuliuiius
tius Latine potest usque valde interp^retari. Lucilius primo.
UT, modo temporis adverbiuni est, fet sigriificat D VCRBDM est omne quod lirigua profertur et voce;
postquam; modo qualitatis,' et signiflcat tfukniadmo- Si RMOautein, cujus nomen ex duobus composiium,
diim; modo optandi^ et significat ulihani; mbdo* serendo et movendo, coiriplior ac diligentior sit; SEN-
mirandi,-et significat o quum; modo eonjurictio' caii-' TENTIA vero quje sensu co'ncipitur. Porro LOOCELJS
salis, ut: Volout ubi ego sum, et ipsi sinl mecum. cum quadairi eloquentia dictionis ordo proferlur!
UTORdiviliis£t divitias. Oratio, cum usque ad mamium artem describendus
"JLTrr.ioR.etVtlimus positivum gradum'rib'hhaheiit. oratiohis sermb pervenit.
1 DE ARTE METRICA LIRER

AD WIGBERTDM LEVITAM
1. De-tiltera. mo necesse est distantiam litterarunTsyllabarumque

Qui notitiam metricse artis habere desiderat, pri- sedulusdiscat, Sunt autem Latinse omnes viginti et
ISl BEDJ; YENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 1,"2
sina: ex quibus quinque vocales appellantur, a, e, A paiteorationishabet vocalem, hancetsi naturabrc-
i, e, u, cseterse omnes consonanles; at de iisdem vis erat, semper eam positione faciat Iongam , ut
consonantibus septem dicuntur semivocales, f, /, m, majus, perjuiium, unde et duplex appellalur. X quo-
n, r, s, x, csetersenovem mutse, b, c, d, g, h, k, p, que liltera consonans ejusdem poteslatis, duplex
q, t; yautemsextamvocalem , et z decimam septi- nuncupalur, ut aaiis. Sunt et liquentes litterse qua-
mam consonantem, propter Grseca verba, quibus tuor, /, m, n, r, qusediverso quidem modo, sed cerla
consuete utimur_ assumpsere Lalini: neque enim ratione plerumque in raetro solilatn consonantiuin
aliter typum, vel zelum, vel caetera hujusmodi, yiroamittere soleni, et nonnunquam breves natura
quomodo scriberent, habebant. syllabas inyeniuntur reddere longas.
Qui etiam posl perceptionem Dominicse fidei, n, 2. De syllaba.
X, p, a, a, Graecaslilteras, etsi non in alphabeli Syllaba est comprebensio hlterarum, vel unius
ordinem reeipiunt, divinis tamen paginis inditas vocalis enunliatio, temporum capax, quia omnis syl-
continent;»? videlicet, quss duplici apud eos ligura laba aut brevis est, et tempus recipit unum, quod
scnbilur, quomodoapud Lalinos littera H, intromit atomum melrici vocant, ut palet; aut longa esl, et
-
tentes, propter auctoritatem norainis Ihesu; x et P> i" duo recipit tempora, ut maler. Hic enim ma, cum
propler nomen Cltristi; a, et w, propter auclorita- . dicimusmater, longitudinemsui circmnfiexus tanlura
tem dominici sermonis, Ego sum a-el a; « eie- lemporis bis occupat, quantumjja semel, cum acute
'jiim tantum nomine discrepat, cseterumet figura et dicitur pater. Sunt igitur longjj syllabse,sunt breves,
poleslate nostrum a sequiparat; p Grsecorum, ab r sunt communes; sed longseduobus modis fiunt, na-
nostro et figura distat et nomine. Porro netw hoc tura et positione. Nalura quidem bifarie, aul pro-
a noslris differunt, quodsemper longsesunt, noslrse ductlone videlicet singularum vocalium, ut navis,
aptem omnes vocales sunt dichronse, hoc est, et bre- sedes, finis, otnen, unus; aut duarum conjunclione,
vibus syllabishabiles, et longis, quomodo et illorum quod diphthongum vocant, ut mvum, pwna, augu-
K, t, v; nam s et o semper apud illos breves nalura slus, Eurus, hei: ut Aralor:
Hei mihi! jamvideosubilisiapsurarninis.'
permanerit. Condilafatnadiu lempliquoquenobilis«dem.
Itaque omnes litterse quibus utiraur sunt viginti et
Vel cum dicimus TydeusT-ydei,ubi e et i non se-
septem, vocales videlicel octo, et consonantes unde-
sed conjunclimproferimus, ne quintam-po-
viginti; sed el de his vocalibus i etu plerumque in paramus,
consonantium potestatem transeunt, cum aut ipsse tius quam* primam declinationem significet : hoc
inler se geminanlur, ut jumenlum, vinum, aul cum < Grseca nomina sortiuntiir ; in Latinis non invenilur
*-
aliis vocalibus junguniur, ut jafiua, jecur, jocus, va- hsec diphthongus. Positione aulem longse fiunt syl-
nitas, veritas, volatus. V quoque nonnunquam sibl labsemodis sex : cum correpta Vocalisaut in duas
desinit consonantes, ut ast; aut iii unam duplicem,
ipsa prseponitur, ut vultus; sed et alternm consonan-
tis locum lenet, cum vel Latine autum, vel Evauge- ut dux; aut in unam desinit consonanlem, et exci-
iiam-Grsecenominamus. Mirumautera quaredixeiit pitur ab altera, ut arca; aut excipitur ab x duplici
Donatus eam interdum nec vocalem, nec consonan- consonante, ut axis; aut ab i loco consonanlis po-
tem haberi, cum inter q lilteram consonantem et' ~sila, ut Troia, qusepositio nonnunquam in metris
alteram vocalem conslituitur, ut quoniam, quidetn; tfes dividitur syllabas ut est illud,
jnisiforte quia lam leniter tunc effertur, ut vix sen- Armavirumtabulsequeet Troia gazaper undas;
tiri queat. Yideturautem non esse lirniaralio: quam! aut desinit in consonaiitera, et excipitur ab i vel a
ejus sententiam exponentes Pompeius vel Sergius, positis in loco consonantium , ut advena, udju-
dicunt eam consonantemesse non posse, quia habet', mentum.
ante se alleram consonantem, id est, q; vocalem esse; Breves vero sunt syllabsequsehorum nihil habue-
non posse, quia sequiturillam vocalis, ut quare, quo- rinl; quod vero quidam inter longas syllabas non
8
mode; et ob id eam tunc non esse lilteram scribunt. JJ ] aunumerant, dum autumant, cum correpta vocalis
Quid enim? numquid, quando scribimus stalim, di- excipilur a duplici littera e ut Mezenlius, aut a dua-
cendum est t consonantemesse non posse, quod antes bus consonantibus,ut acre vel actis, falluntur. Nam
he habeat alteram consonanlera, id esl s; imo et; et z quoties in eadem parte orationis brevera sequi-
vocalem esse non posse, quia sequitur illam vocalis? tur vocalem, potest eam producere, si ita voltierit
Et cum dicimusstratum, r esse litteraniialendum est, poeta, ut gaza. Cum vero parle aliqua orationis in
cum et vocalis sequatur, et duse prsecedant conso- brevem vocalem terminata, sequens sermo a litlera %
nantes : t quoque nilulominus consonantem, cuni incipit, nullam producendi habet potestatem; unde
eam et prsecedat alia consonans, et sequalur. / au- est: Et nemorosaZacynthus.
tem hoc proprium habet inter vocales ut quolies, Et» littera liquens codemmodo sicut et /, cum in
locum tenens consonantis, alterara ante se in eadera medio sermone brevem sequitur vocalem, prajce-
VARIANTESLECTIONES.
1 Paris., secundam. 8 Paris., intres.
"-Paris., numerandummtumant.
I"5 DE ARTE METRICA. loi
dente qualibet consonante, potest hanc poelica licen- A Falsoque definivil Pompeius s non posse lique-
tia facerelongam;cum vero ulralibet liquida sequens scere, nisi ipsa antecedat, ut : Ponile sjies sibi quis-
consonantem in capite Tuerit sermonis, non potest que suas. Hanc Yirgilius et in medio veibo alteri
longam facere vocalem, qusein iine verbiprsecedenlis consonanli preepositam, ubi comraodum duxit, li-
naturaliter brevis extiterat. Sunt ilem syllabre quse quenlium more transiliil: .
utroque modo et nalura, scilicet, et posilione, longoe HorlaiurMnestueus:Nuncnuncinsurgite renns.
*
sunt, ul dens, gens, mons, fons, frons. Nisi forte hunc versum ita scandendum puiamus,
3. De communibussyllabis. ut sit Horla spondeus, tur Mne spondeus, sllieus
Communesautem syllabsemodis fiunt novem, quinunc spondeus,' conjunctis scilicet vocalibus, quod
bus autnaturaliter longse,poetica licenlia, in breves, diphthongum vocant. Unde bene Donatus, cum de
aut naturaliter hreves transferuntur in longas. Bre- liquentibus litteris loquerelur, dixit specialiler de h
vis quippe Iransferlur in longam, cum correpta vo- el s lillera: Susecujusdam potestalis est, quse in me-
calis in eodem-verboa duabus excipitur consonanti- tris plerumque vitn consonanfis amittit.
bus, quarum posterior est liquida. Est enim brevis. Est enim modus quarlus syllabsacommunis, cum
in hoc natura , ut: Mens tenebris a operta suis. Est post pedem quemlibet una syllaba brevis remanserit
longa posilione in hoc : Morthque tenebras. In qu'o " de verbo, quse vel in vocalem desiaens ^xcipiatur a
Sergius roodo injusto utitur exemplo : Neve flagello. consonante verbi sequentis, vel in consonantem
FLAGELLUM enim in capiteverbihabetliquidam lille- desinens excipitur a littera vocali. Est enim natura
ram consonanli subjeclam, prsepositio nunquam brevis in hoe :
brevem r.atura syllabam verbi praecedentispolest fa- CujusonusIeve est, cujusjuga ferre suaveest.
cere longam, Est longa, perroissu poetico in hoc :
Itera natura brevis syllaba ad votum poetarum
Iransferri potest in longara, cum correpta vocalis in Frondeaficuserat, cujusin roborenullum.
consonantem desinit, et excipitur ab h litlera. Est Quod genus syllabseinler longas vel omnino refu-
natura brevis in hoc : giendum, vel parcissirae usurpandum est. Unde~et
Poreinumtenuere gregem,niger hispidus3 horret. in recenlioribus poetis non facile ejus invenies exem-
Est voluntate poetselonga in hoc, plum, quamvis et apud Yirgilium non rarissinuni),
apud Homerum non frequenlissimumreperiatur.
Yirhumilismcestudejectuslumineterram. Quinlus modus est, cura pars.oralionisdesinit in
~~tilem: diphlhongum, sequenle statim vocali. Est enim per
Morsfera per hominemmiserumsibisubdidilorbem. C naturam longa in hoc, MusmAonides; eslper licen-
Ubl item quidam gramraaticorum dubium exem- tiam brevis in hoc, Insulm Ionio in magno, quod
ponunt: Terga fatigamus Jiusta. Nam etsi non h posteriores poetse magis in una parte orationis Ueri
plum unde k et nostratlbus facile
yoluerunt; hujus poema-
sequeretur mus, tamen esse posset longa, poelica tibus invenies. At cum
licentia, quia plenis pedibus superfuit, sicuthoc, diphlhongus a vocali alterius
ilem est : vocabuli excipitur, tumhanc per synalepham * trans-
quod ponunt,
iliendam esse dicebant, ut Prosper in prsefalione
Oniniavtncitamor, et noscedamusamori.
Epigrammatum :
~Jbi mor ideo potuit produci, quia post emensos
lametsi Keenosirseliocopis est, sedabillo sumiturhic ros,
pedes integros, partem terminat orationis, Quisicoamrupem fuoderejussit aquas.
vocalis sequatur. Sextus modus est, ul Donatus ait, cum producla
Terlius modus est syllabsecommunis, cum verburo vocalis
a est, vocali altera consequente. Est enim longa
aliquod in vocalem desinens correplam excipitur in hoc:
duabus consonaniibus, quarum prior sit s. Est enim
0 utinaminthalamosinvisiCassarisissem.
nalura brevis in hoc Fortunati:
Ordinibusvaritsalba smaragdusinest. p Brevis in hoc :
Te Corydon,o Alexi; trahitsua quemquevoluptas.
Est posiiione longa in hoc Sedulii:
Advemalregnumjam jamquescihcetillud Quodmoderni versificatores in eadera potius parte,
-oraiionis consuerunt facere, ut:
Cum vero s in capite verbi fuerit consonanli alii Eoi venere magi,sscvumquelyrannum.
subjecta, nequaquam potest ultimam verbi prioris Splendidusauctorisde verticefulgelEous.
syllabamproducere, qusein brevem desierat: ut Se- Et rursus longa est per naturara ita :
dulius, AngelusinlactascecinitproperalaManas.
Starecuoroet placidiscffilestiapsallereverbis. Brevi per licentiam ila :
Et Fortunatus: EsultatjMaria,cumprimaaiTamina sensn. '
Yocibusalternisdivinapoematapsallunt. < Aut cum longa vocalis, vel eliam brevisB quo
VARIANTESLECTIONES.
"
Paris. addit gens, mens,,mons. s Paris., obscura. Paris., horrens.
* Paris., pro et habet cxemplumin. " Paris.,
qum. * Vide inlra, col. 166, not. ¥. EDIT.
IS5 BED^; YENERABILISOPERUMPAnS I. — DIDASCALICAGENUFNA.' 153
partera terminat orationis, excipitur a vocali alterius jA &•De pritnis syllabh.
verbi, priorem per synalcepham absuraunt, utPros- Hsecdediffereiiliasyllabarurapaucisdictasint,quas
per: suis eiiamexemplisipse plurimum discernere potesl,
Namsi te virtule toa ad coelestia-eredas
Scandere, de buperispulsusad lmacadis. qui scansioneriiversus heroici discere curaverit. Sed
Quamvis.et Arator, imitatus veteres, dixerit: qui necdum ad hoc pervenit, huhc inierim hortamur
-0 uftnamnoslrtsvoluissesfidajuventus syllabas omnmhi partium oraiionis ex principio ver-
Consditspaiere prius, ne bltora Crelaa suum heroicorum diligeiitius scrutetur. Omnis enim
Linqueres, insanam rabieni pjssuraprofundi.
inodus c liltera ter- versus hexaiheter, qui sex pedibus, et pentameier qui
Septiriius est, cura pronomen ha-
niinatum vocalis statim sequitur. Est enim longa in quinquepedibus constal, priniarasyllabamlongairi
Iioc : bet, quia vel a spondeo vel a dactylo incipit, quorum
Non quiaqui summttsPater est, et Filiushic est: prior pars [tollendum pars] duabus longissyllabiscon-
Sed quia quotlsiimmusPater est, el Ftliusho'eest, sisti t, ut dicens;seeiindnslonga et duabusbrevibus, ut
brevis in hoc: dicimiis;etomninocumCodiceihhexamelrivelelegiaci
Hicvir luc esl, lihi quempromillisaepiusaudts carminisassUmisinmahus, quamcunquepaginamape-
Sed el adverbium c litlera terminatum, communem T> , fiensinspexeris,quemcunqueversumarripienslegeris,
syllabam facit. Est «nim Ionga in hoc Paulini: absque ulla dubitatione primam syllabam aul nalura
DonecaspiralnteDeoconatibussegfis. aut posilione longam inveriies, quia nimirum sive
Brevis in Iioc Prosperi: spbndeisive-dactyliconstalesseprincipium. Item pri-
Ut morboobsessispr-sestanda est cura medendi, nsa ssepesyllabaex eomposilidneiigtirsedeprehenditur,
Doneein segrolocorporevilamanet. ut si nescias qualis sit pius, ex composilione, quoeest
Octavus modus est, cum correptam vocalemin ea- impitis, qualis sit pius eognoscitur, hcel in -aliquibus
dem parte oratioriis sequilur-z, consonans Grseca hoc fallat. Nam cum dicimus nubere, nu longa est;
'
duplex. Est enim longa in hoc Juvenci : item cuiu dicimus innuba vel prsnuba, fit lirevis nu
Difficiieest terris affixosdivttegaza. in compositioae; item lux lucis,Ionga esiiu; lucerna
Est brevis in hoc ejusdem : brevis est. Item hotno brevis est ubique, humanus
ltur in s longa est Sttpe-
Et ga/a distabatrerum poasessiofulgens. longa. anliquam stjlvam,
ad lumen iturus, 3 brevis est: sed hoc inve-
Nonusmodus est quo, oranissyllabanovissimaver- rumque
niri raro conlingit; verum si qnoclibetpars orationis
sus in quocunque metro indifferens est, quse Grsece
et ad voluutalem vel prsepositionibus componatur, primas syllabas ex hls
otiiafopo;, poelse correpta pro- Nam talis raanehit fere omnis compo-
vel '
Q cognoscimUs.
ducitur, coiripitur produeta; quod frequentius sita
est quam ut exemplis indigeal. Sciendum est aulem syllaba, qûaliset ipsa prajposilio fueiit, ut decep-
lus, abundans. De, videhcet longa el 4 a brevis. Ilem
quod x littera duplex nunquam facit communem ex
sed cum in eodem yerbo ipsis prsepositiombus ad et ob, in ei sub, diverse
syllabam, spquiiur vocalem, in verbis nam eorripiuntur cum erescen-
eatn habet aul ul tex, ponunlur;
semper longam natura, pax, do 6 dissyllaba reddunt, ut adit, obit, inil, subil.
lux, rex, vox; aut positione, ut fux, nex, nix, nox, Indifferenter sunt cum nt 6 adjicit,
trisyllaba faciunt,
nux, et exul, exituset exilium. Cum vero in primor-
dio yerbi fuerit, non polest pi oducereoltimam syl- objicit, injicit, subjtcit. Producuntur ianlum cum te-
ex se reddunt, ul adjtcio, objicio, injicio,
labam prioris verbi, quod in brevem desierat vo- trasyllaba
subjicto. Item producunlur quaj per ptm et per quw
calem, ut: in primis syllabis scribuntur; breviantur vero pte-
Pontibusinsirattscoudui.ithtlora Xerxes. cium, precor, premo,prehendo,queror, hoc est, que-
N quoque littera pari ratione ( nisi fallor) cuin in relam depono, et quse ex his per derlvalionem, vel
medio verbo consonanti alleri fuerit subjecta, pr.T- declinationem, vel composiliohem, fieri possunl; et
cedentem syllabam sive natura seu positione semper oweconjunclio;itemcontra, brevfantur exiisderii prse-
longam habet, ut regna, calumnia.Ciiro vero in pri- jfj positionibuslncomposilione,"utde/M"nc, profectus,vro-
mordio verbi fuerit alii subjeetaconsonanti,ul Cneus, fessus,profusus,profalus,pi oavus,pronepos,et cseteia.
gnarits) profecto altiriiam syllabam verbJ prioris, si Sunt item aliquanla verba quseprimas syllabastempo-
in brevem desierit vocalefn, brevem hanc ut fuerat rum ralione permutant, qusesubter collecla in omni
remanere permiltit, heque ullam producendi habet prseteritoperfecto,' et velin omni prseteritoplu«quam-
polestatem, Prospero teste, qui ait; perfecto, vel in uno futuroinodi tantum conjuuctivi
Nec lamen* hoctotodepellitcorporegnarus producunlur, s cseteris autem modis et temporibus
Naturamerrantumdmdere a viliis. breviantur, ul sunt hsec, lego,tegi, cum legero; faveo,
Unde et inter liquidas arinumeratur, tametsi non favi, cumfavero; veido, veni, cum venero; fugio; fngi,
ita ut b vel r, quse communes syllabas facere solent. cum fugero ; facio, feci, cutn feceto; sedeo,sedi, ctnn
'
VARIANTESLECTIONES.
1 Paris., pro iwc... corpore,habet hos fwdere. s Paris. habet i longa. 3 Paris., i brevis.
* ab. 6 Paris., dhsyllabumex se, et infra, syllubum,Irissyllabum.
Parig.,
c Pans, om. jn ' Paris. omittu et. 8 V&ris.,inccetetis.
;' seq. verbis, ponens adicit, etc.
*&? v DE ARTE METRICA. • 15«
sedero;"1{odio, fodi, cnm fodero; video, vidi^cum vi- A derandus estj ut si quseratur imimsimorum quibus
dero; voveo, vovi, ckm vbvero; juvo, juvi, cum $u- syllabis constet, ediscimus priniam brevem exem-
Aiero; 'ago, egi} cum egero; emo, emi, cum etneto; plo, ut: Nimium d{lexitamicum; secundara loitgam
iavo; Mi, cum luVerb* odio, odi, butn odero;sero; sevi, aecentu invenimus, tertiam longani positione, quar-
mm severo; sino, sirt, cum sivero; caveo, cavi, cum tam brevem accehtu, quia cum dlcimus amicissimus,
cavero.Item contra inveniuntur^Juse in prseseiititem- penultimam cum brevi accentu, invenimus, quintam
pore prodncta suillj et in pfaeterilo brevianlur, ut accentu longam ; nltimam vero qualis sit, per sm -
pono posui; coyocoegi, do dedi, sfe sleti; item omnia gulas parles orationis monstrabimus in * orationu
verba qusein prseterifis ante crescunt, in primiS .subjecta.
syHabis breviantur, nVpendeo, p'ependi, tondeo to- v_ 6. De ullimh syllabis nominum, pronominum,
tendi; posco poposci; curro cucurri, tendo lelendi, et pardctpiorum.
pelio 'pepuli;-iUemin verbis quse iisdem litteris scri- Nominaiiviis singulafis has habet breves: a , ut
buntur, notandum quod tiber, si librum significat citharista, rinea, toreuma; e, u*tsedtle; o, ulofdo,
aut coiticem', hrevem habet ii, si liberum, longam. virgo; u, ut cornu; el, ut mei; il, utvigil; ul, ut
Pila, si vas significat, longam habet pi; si sphwram; convui; m, ut leclum; n, vticarmen; us, ut jusliis,
hrevem. s£emus; brevem habetdo; doma; id est, B curius, cedrus, nemus; ir, iil vir; or, ut doclor; t,
tectum; longam. >Plagu, cum dima significat, brevis ut caput. Has item longas : i, ut frugi; il, ut I cina-
est pla- cura vindiclam; longa. Palus, paludh, brevis quii; ol, ut sol; as , ut fdcidtas'; c, ut halec. Ileiri
est pa-; patus pali, longa. Populus, cum vulgussigni- hsec sunt, quse iri riionosyllabis producuhtiir,' in
fieat, brevis estpo; cum urborem, longa. Nilens; a dissyllabis autem et trisyllabis vel in caJtetis poly-
mlore, brevis est jit; miens, a nhu longa; ilem edlwo syllabis corripiunlur : at, ut far, nar, Cmsar; ei, ut
educis, lOngadu;educo, educas, idest, nulrio, brevis. ver, paler; ur, ut fur, murmur; is, ut vis, glis,
Gfiilcido,decido,ittcido, occido, siad easum pertinent, forth; al, ut sal, Hannibal. Iieni torcular et pnl-
correplam habent ci; si ad concisioncm, produclara.' vinar producia, quia qtiibusdam placuit hoc lorcu-
Golo, colis, brevis est co; colo, co/as,'longa. Placo lare dici, non torcular; ei hoc pulvinare, non pulvi-
flacas, producta pla; placeo places, eorrepta; Paieo nar. S terminatus , si quint» declinationis fuerit,
pares; id est, appaieo; sixeobtempero, produeta p'a; pioduciiur, ut dies; si terlise, tunc longa est, cum
parn, paras. idest, prmparo,et pdrio, parti, eorrepta. genilivus singularis non creicit, iit lubes, ccedes,
PareiUes, cum opparentes signiiieat, producta pa; iabes , pubes, clades, fames , vulpes, claves , mdes,
cum genitoies, correpta, sicut et parientes. Idem sJ ;.siiaaes, Hercutes , ptoles, nubes; quamvis quidam
neutri generis est, corripitur; si masculini, prodii- C nubs nominativum eriumiaris riialuerit; vel cum,
citur in utroque numero. Levitas, si instabilitatem crescens, e productam ante novissimam syllabani
nientis designal, aut pusilUlatem ponderis, brevis est habuerit, ut merces, quiesAmercedis, quielh; vel cum
le; si lenitatem tactus; unde lignaan sedificiolevigata inonosyllaba iueiiril riomiria, aut de mondsyllabis
dicuntur, longa est. ducta, ut pes, bipes, sgnipes; ubi riotanduin qriod
pes, sicut et sal et par, cura monosyllabum est,
5. ve mediis syllabh.
loriga est. At cum p*eralios casiis declinari coeperit,
Medias syllabas tribus modis cognoscimus, posi- primarii syllabam corripit; ilem Ceres, aties, \iari'esT,
tione, diphthongo, et accentu; sed de positione et ctbies, nominativo"et vbcativo casu es producurit, at
diphthongis, supra tractavjmus^ Accentus autem iri cijteris casibus corripiunt; brevialuf vero es, si
quasi adcanlus dictus j quod ad canlilenam vocis nos aut e m i riiutaverit in genitivo crescerite, iil niiles
faciat agnoscere syllanas : qui yocis accentus duo miltlis; aut brevehi habuerit, ut seges segelis. Os
sunt, ad ea quse 3 tractavimus necessarii, correptus riionosyllaba, si oYa signifieat, pfoducitur ; si ossa,
et produetus. Correptus est, quoties sine ulla mora breviatur. Qusefaihen os syliaba"cum in dissyllabis
vocismediassyllabas enunliamus, utmcenta, labula. i" , vel iri trisyllabis venerit, et niedia syllaba tgenitivi
Productus est, quoties medias syllabas cum aliqua producta natura 6 permansit, tunc loriga efil, ut
mora vocis exprimimus, utfojluna, nalura. Scien- nepos nepoXis; si vefo cdrrepla, bfevialur, ut com-
<3umtamen est, jquia illa quse in verbis i-correpla pos compotis. Vs cuin in genitivo crescente longa
proferuntur. cum in medium venerint, et ipsum i ra perriiariserit, producitur, ut virtus vitlulh, leltus
e mutaverint, ut legis; tege, legere; in diisler-
ubiqUe Krevian- lefliiris, exceplo iirio palus, qudd genitivo
tur, excepto tahien cum a tribus excipfuntur con- minatur, palus, paludis. Unde est:
sonantrbiis, b;k e'i l, uf tegeham, Xegemus,tegettnr; ltegis opus, sleniisque diu âjus, aplaqueremis
cajtera raelius accentibus colliguntur, quia acceiiius Sivero in
genitivo crescenle non permanserii, aul
in trisyliabil et teiraifyllabls, el
deinceps, ita comi- non creverit, corripitur, ut pectus, pecloiis, vvlyits,
VARIANTES LECTIQNES.
1 In niaTgineeditlbnis
2 Paris., securus AnglicaVijuairi sequimiirscriptum estalectore
3 qupdam foveo,fovi, ciiinfovero. EDIT
securis e*tc.' Pari*., iiaclatnus.
* Paris., ratione.longam ,
" Paris,, brevem, dontus,
maluerunt. 6 Paris.,yc;mfmseii«.
4K0 BED^: VENERABILIS OPLRUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 160
s ferininatus
vitlgi. Genitivus. dativus et ablativus producuntur; ,^ est, populorum, cedrorum. Dalivus in
sc'l geniiivus, cum tertise fuerit declinalionis, cum corripilur, ut Arcas; alias Iongus est, ut lais, id est,
abkttivo suo e tantum littera terminato breviatur, populis. Accusativus si in as fuerit terminatus, et
ut a fonte, fentis, excepto uno quod produeitur, ab a gemtivo singulari venerit, os finito, corripitur,
Arcados Arcadas, alias productione Isetatur «t
bccjame, quod veteres Itujus famei, non hujus famis; jit
ct huic famsi, non huic ^fami declinabantr Ubi no- ecclesias.
tinduni quod nomina quinlse declinalionis , quse in 7. De ultimis syllabis verborum et adverbiomm.
eiliileras genitivo el ditivo casu terminantur, et In verbis prirase conjugationis -producuhlur a et
ut ams, amas; in 6 secundse e et es,' ut sede ,
has divisas et utramque longam habent, ut faciei, as,
diei, fidei; accusalivus brevis est semper, vocalivus sedes; in tertise produetse i et is, ut mtri, nutris^
cernis.
similiter, exceplo cura i terminatur, ul Laurenli. in tertioe correptuebreviantur e et "s, ut cerne,
Ubi notandum quod nomina quse in ius terminanlui', In omnibus o corripitur, ut amo, sedeo^ cerno, nu-
in genitivo casu duplici i efferuntur, in vocalivo trio, tameisi auctoritas variet. Eademin infinitivo
modo pennltirnas syllabas a,e,et i productas Iiabent,
simphci, in utroque longam habent, ut filius, filii,
e fih; vel certe vocalivum in e correptam termi- ut amare, sedere, nutrire. Item e correptam, ut cer-
nant, nt impius, impie; qui etiara vocativus dum B nere. Similiter in aliis modis produclis ejusdem
similis nominativo fuerit, regulam nomtnativi se- vocalibus, ut amarem, amares, amarel, et cseteraâd
e correpta in verbis lertise-xonjuga-
quitur, ut hmc paupertas , et o paupertas. Nomina- suam formam; 7 correptse, ul cernerem, cerneres, et csetera.
livus, accusalivus et vocalivus plurales in inasculino tionis
et feminino genere producunlur, corripiuntur in ^ltern es corripitur, ut sum, es , et quoe ex his com-
neutro. Amboet duo , si neulra sunt, corripiunfur; poni possunt, ut adsum, ades, possum,potes; item
8
si masculina, producuntur. l Genitivus in omnibus faxis, velis, adsis longas, quia pluralis numerus ea
brevisêst. Dativus vel abla"tivussi in is lerminanlur, producil, cura diciraus, producta media adsitis, ve-
in verbis novissimse syllabse,
longisunl, ut doclis; si in bus, breviantur, ut rebus. Ulis, faxilis. Orones
In hac regula omnia nomina, pronomina, participia quse sunt hujusmodi, ut res et ses, longai sunt, quia
contineniur. Sed pronominis deelinatio in hoc tan- producit eas numerus pluralis, vtt amares, amaretis,
tum differt, quod in nionosyllabis, quse 2 vocalibus amasses, amasselis.Jtem producenda sunt quse in c
constat (stc), ut o, in quolibet casu producuntur; sed, terminanlur, ut fac , dic, duc, induc; auts i, ut
genilivus cum in us tenronatur, brevjatur, nt itlius. amavi, amari; aut in u, ut amalu. Corripiunlur
Dalivus vero, sicut in nomine, semper longus est, auiem quoein m aut in es, ut ametn, ames; vel in «s, ut
exeepto mihi, tibi, sibi, quse indifferenler dici pos- 'C amamus; vel in t, ut amat; vel in re, ut amare; vel
sunt; sic reliqui quoque casus regulam sumunt ex in iis, ut amalis.
nomine. Iri Grsecisvero nominativus singularis has Adverbia quaein a lerminanlur, productione gau-
habet breves : a, ul ecclesia, baptisma; as , cum ge- dent-;, ut una; quse vero in e, ex nomine veniunt,
nilivus dos habueril, ut Arcas Aicados, Pallas Pat- et comparationis gradus servant, ut docte, doclius,
lados; os cum In genilivo diphthongum habuerit, doclushne, producunlur; si autem a se nascuntur,
Ut Delos Deli; longas vero has , a ut sclwle , syna- ut ssepe, aut non coroparantur, nirite; autin com-
goge, quse Lalina consueludine [F. consuetudo] in a paralione deficiunt, ut bene, male, breviantur. I fi-
terminat; o ut Dido; an, nt Titan; en, ul lien, syren; nita, proeterîtast, ibi et ubi, vel quse ex ipsis fiunf,
in, ut delpltm; on, vtiMemnon;er, ut aer, mther; us, ut sicubi, producunlur, ut heri. 0 indifferenter acci-
vlJSneas; es, ut Anchises.Genitivusbreviatur, cum pitur, ut falso. U producitur, ut noclu. L et r bre-
dos vel ios habuerit in fine, ut Arcados, poematos; viantur, ut semel, pariter; ul, ut siihul, m, ut lam.
10
dativus, cum i, ut Paltadi; accusalivus, cum a vel N vero, excepto non, en, an , ubique brevialur,
on, ut Tltesea, Delon. Alias longus est vocativus, ut forsan. S brevialur, ut magis, funditus, excepto
cura a lerminalur, in masculinis lantum 4 longum cum a prsecessit, ut aiias. C producitur, ut hic, iltic,
est, Tit JEnea; nam in femininis corripitur, ut Jtmcj) . adhuc. Monosyllaba producuntur, ut car, plus, ex-
cathedra. E lerminatus producitur, scltole, synagoge, ceptis his, bis et ter. Verum ne dupliciter proTerlur;
pentecoste,parasceve, exceptis his quorum nomina- nam producitur, cum prohibendo dicilur:
livus os lerminatur, ut Pelros Pelre. I lerminatus Scrularine cura proeax abstrusalaboret;
Vel cum ponitur pro ut non, ut idem Prosper ait:
corripilur, ut o Atexi. 0 iinilus producitur, ut Dido.
-Noniinativus et vocativus pluraies, cum a vel es Et vindictabrevissic noxiacriminafinit,
Kesiue Dnehabeatdebita poenareos.
tefminanlur, breves sunt, ut rhelores, charismata , Cornpitur autera, cum interrogando vel iricrepando
alias longi sunt, * ecclesia. Genitivus longus est, si
ponitur, ut:
tamen Grsecefuerit declinatus, ut laon, cedron, id Tune, eruente, ferox,audax, insane, rebellis.
VARJANTESLECTIONES.
' Par.,"Gciit'i:it)us 2 Paris., vocatibus,
pluralis.
4 Paris., tongus. -6 Paris., ut ecclesia. 6 utme, le, se, quiaut. " Paris., e utschole.
i Paris., correptam. ^Jaris., s Paris., secunda....
10
tertia producta.... tertia correpta,
longa, Paris. in ', Paris, nonetqn. .
' 102
.fii DE ARTE METRiCA.
i S in numeris corripitur» ut tolies, quoties,! A contrarius est molossus, ex tribus longis, temporum
septies, decies. sex, ut JEneas. Anapsestus, ex duabus brevibns et
8. De ullimis sgtlabisconjunctionum,prwposilionum, longa, temporura quatuor, ut pietas; huic contrarius
el interjectionum. est dactylus, ex longa et duabus brevibus, tempo-
rum quatuor, ut regula. Amphibrachys ex brevi et
Conjunctionesfere omnes corripiuntur; sed quse
a vel t terminantur. excepto qua, ita, nisi, produ- longa et brevi, temporum quatuor, ut arena) huic
contrarius est amphimacrus, ex longa et brevi longa,
ettntur, "ul propleres, interea, si et ni. Quse in n deut ex brevi
sinunt, si"a vel t anle eam habuerint, producuntur, temporum quinque, impotens. Baechius,
ut en, sin, alioquin. Cselerse2 brevianlur, exceptis et duabus longis, temporum quinque, xttpoelm; huic"
his quseposilione sunt longse, ut ast, aul. contrarius est antibacchius, ex duabus longis et
Accusativaeprsepositiones solse, quse ia a exeunt, brevi, temporum quinque, ut natura : hos sequuntur,
ut dixi, pedes tetrasyllabi sedecira, pentasyllabi tri-
producuntnr, ut intra, et unum monosyllabum cis;
ahlativse vero corripiuntur omnes, ut ab, exceptis ginta duo, et asyllabi \L. hexasyllabi] sexaginta
Sed hsec interim nostro operi, quod de arte
monosyllabisquse aut vocalibus constant, ut a, aut quatuor.
vocalibus terminanlur, ut de. Communes prseposi- metriea cudimus, satis esse putamus.
tiones correptas esse liquet, 3 ul super. Nec de lo- B 10. De metro dactylico, hexametro vel pentamelro.
Metrum dactylicum hexametrum, qupd et lieroi-
quelaribus prseposilionibusreticendum, tametsi non
in fine, sed in principio verborum semper ponasstur, cum vocatur, eo quod hoc maxime heroum, hoc est
quae sunt: am, co, con, di, dis, re, se. Quarum am virorum fortium lacta canerent, cseteris omnibus
et dis positionem quserunt, ut amplector, dhjungo, pulchrius celsiusque est; unde opusculis tam pro-
ct ideo ~Iongsefiunt. Co dichroha est, ut coerceo, lixis quam succinctis, tam vilibus quam nobilibus
conneclo. Con longa, utconjicio. Di longa, ut dirigo. aptum esse consuevit. Gonstat autem ex daclylo et
Se-longa, ut secerno. Re autem ubique brevialur, spondeo, vel trocheo, ita ut reeipiat spondeum locis
ut remilto, excepto refert cum distal signifieat : ut, omnibus, prseter quintum, dactylum prseter ulti-
Praslereajam nec mutari pabuiareferf; mum; trocheura vero loco tantum ullimo, vel {ut
quidam definiunt) spondeum ultimo loco semper, et
et uno verbo rejicio, in omnibus prseter quintum; trocheum vero nus-
Rejice, ne maculisinfuscet\ellera pullis. quam, quia etsi ultima brevis est natura, lamen
Omnes interjectiones, si monosyllabse fuerint, spondeum iacit, ad votum poetarura, quia (ut praj-
pioducuniur, ut heu ;caeterse vero exemplo îmilium diximus) uliimam versus omnes syllabam indiffe-
partium orationis seslimatidaj sunt; iteuTinterje- Q renler accipiunt, alioquin legitimum numerum vi-
ctiones-omnes, ut-Audacius ait, cum de Grsecoser- ginti qualuor temporum versus hexameter non ha-
mone mutuali sumus; ideo in novissimis syllabis hebit, quia tot illum pro sui perfectione habere
Jastigium capiunt, ut papm, aial; eodem raodo et decebat, quothabet libra plena semiuncias. Hujus
ceetersesimililer, vel aculum vel circumflexuni in exemplum:
ullinio sumunt accenlum. Culminamullapolusradiantiluminecomplet;
9. De pedibus. Hoc melrum post Homerum Heroici nomenaccepit,
Pes est syllabarum et temporum cerla dinume-
Pythium anlea dictum, eo quod Apollinis oracula
raiio : dietus inde, quod hoc quasi pedali regula ad illo raetro sint edita : huic cognatura est et quasi
versum utimur mensurandum. Sunt aulem pedes familiariter
adhserens, ita ut sine ipsius prsesidio
disyllabi quatuor, frisyllabi octo, letrasyllabi nunquam id posilum viderim, metrum
daetylicura
sedecim, singuli nominaiim distincli; at qui ex pentameirum. Quod recipit spondeum loco primo
his geminalis accrescunt sine nomine generaliler et
seeundo, dactylum Iocis omnibus. Catalecton est
cvZvyici, id est, conjugationes dicuritur; undefil, in niedio et in fine. Hujus exemplum:
omnes pedes a disyllabis usque ad hexasyllabos
cenlum viginiiquatuor colligi, de quibus in Donato '.n Lajlaniurqtiepns agminasanctachoris.
plenissime, quisquisvelit, inveniat; sed nos in prse- Hujus meiri versus qnidam ita scandendos astruunt,
senti opusculo disyllabos lantum et trisyllabos me- ut quinque absolutos pedes eis inesse doceant,
minisse sufficiat. Ergo disyllabi quatuor hi sunt: spondeum sive dactylum loco primo et secundo,
pyrrichius ex duabus brevibus, temporum diioruni. spondeum tertio semper, quarto et quinto anapses-
ut amor; huic contrarius est spondeus, ex duabus tos, veluli si dicam :
longis, temporum quatuor, nt wslas. Iarabus ex Quajriteregna poli,quaeriteregna poli.
brevi et longa, temporum trium, ut parens. Jluic Qumrile dactylus, regna po dactylus, li qum sp.on-
contrarius est trochseus ex longa et brevi, ut versus, deus, tite re anapsestus, gna poii anapsestus. Quod
temporum trium. Trisyllabi octo hi sunt: tribrachys rationi ejusdem metri, ni fallor, minus videtur esse
ex tribus brevibus, temporum trium, ut macula; huic conveniens, cum universi qui hoc melro usi sunt
VARJANTESLECTIONES.
1 Paris., Es. * Paris., breviantur, ut * -Paris., ut in,
tamen; quamvh producitur, ectceptis.... super.
J6S BEDJE VENERABILIS OPERUMPAftS I. — DIDASCALICAGENUINA. "6*
versum omnem in medio diviserint, » duabuS pen- AEl, .
Edtditliumanasanimalpecualelotjuelas.
tliemimeris epnstare yoluerint, quarum prior daej,yr ~ "
iJtein5n pentametro, >
lum sive gpondeum licenter jn ujrague regione * re-
so"los * m : hoc Dignatusnostris accubitaretoris;
c^peret, posterior dactylos ulrqque
autem el superius Hietrum ubi jupcta fuerint, elegia- Rubra quodappqs[tumtegla mjnis|ratolus.
-cum carmeri vocatur. JEleos namque miserqs appejr Non tamen lioe
cppt.jnuatim agenduiji, êrum post
lant philosophi, et hujug mp"jilalio catmjijis jnlsej- aliqppt interposilos yersus. Sj enim
nug jnodp pedes
rorum querimoniae cpngrujt, ubi pripr yersjis esl semper , et versus f ametsi opiimus sit,
orjjhiabis
hexameter, sequens penlameler. Qtjjj genere metri status vslatiinvilescit: yersus nominibus
ferunt ,canticum Deuterqnpmii apud Hebr^gs et tanlum .perficere gratumaliquando
li- est, ut Fortunatus :
Psalmos cxvm ,et CXLIV esse dejseripfqs. Nam Lilia,narcissus,violaj,rosa, nardus, amomum,
brum Iieati Job simpliei hexametro .scrjpium esse Oblecianlatiimosgranmiaiiulld'n eos.'
asseverant. Obsprvandjim esf auleni in carinjne ,jj}er Quod idem et in propriis fecit nomlnibus, ut:
giaco ne quid unguam de sensi} yersus pentamelri Sara,Rgbecca,Rachel,Hesler, Juailii, Auna",NtJeml,
'* yensu Quamvispraacipueeulmpnad astra levent.
remaneat inexplicituro, ^yqrj in ggquenti
j, Fecit et in verbig :
hexametro reddatur, sed vel ulerque jensijius surs i
pandlur, refovet,\eneratur,honorat, obunuVat,
tenniiietur yersus, ul Sedulius : Et iocatin thaiamomernbra pudtcasiia..^.
CantemussociiDomino., pantemushonorem, Studendum prseterea metricis, quantum artisdoco-
Dulcisam6rChristipefsonetore pio. rum non obsistit, ul mobilia nomina fixis prsepo-
Velsibi muluapriorhexaraeler ae pentameter sjib- B*anlur, sed nec concinentia hpmina conjuncthn
sequens, prout pqette plaeuerit, conserantur, Juxta ponantur, verum interposita qualibet alia paitepia-
illud Prosperi:" lioniSj nt:
Solus peccatorservit male, qui ltcet amplo Mitisin 'immitemvirga est animatadraconem.
Utatur regtio, sat miser esl famtilus. Prius quam virga posuit milh , prius hrMitem quaui
Nam seqiienles yersiculi etsi liis sunt subjuncti, si- dtaconem; sed et hocdiscretim", id est interposito
bimet sunt famen jnyjcem conjuneti, et secundus.; verbo est animata : non quod hsec semper observari
necesse sit,"-sed quia cumfiunt,-decori sint. Kiin et
primo dat supplememuin. Sequitur enira,
,Gummenscarnalinimiunidomiiianle.lyramio Prosper mutato hoc ordine, fecil versum Tlecen-
Tot ser\ lt sceplns, cledttaquot viiiis. lissimum: - _
"1. Qum sil pptima caintinh fornia. Monbusin sanclis
' pulehraesi cpncordiapacis.
C Et item, .
At yero in hexamelio carmine concalenajio ver-
suum plmimorum splet esse jgratisslma, quod in ~Lex ajternaDei stabih regit onintanplu,~
Nec'vanomutai\eniporeco'isilium.
Aratore et Sedulio frequenter invenies, roodo duo- Et Lticanus poeta veteranus, Csesaris et Pompeii
bus, jnodo tribus, modo quatuor aut^quinque ver- prsclia descripturus, ita Incipll:
sibus, nomiunquam sex yel septem, vel etiam pluri- Bella^perÊmalhiospittsquam civiliaeampos,
bus adinvicem connexis, quale est illud : Jusgttedatutnscelerljcantmus,populumque
1Qsua viclnciconversnmvisceradexlra. - polentem,
LotSodomisfugtentephaos,dumrespjeituxor, Cumqttesuperbaforet Bab>io'nspohatidatropieis
Iit statnammutatasalissuipelaua remansit, Ausoniis,umbraqup-^rraretCrassusniulla,
,AdpoenjmBomersasuani; qma tieitfbt etror&uuP Bella gpri placuit nullosliabiturainumplios.
JXpxtacontempli7\itaDs diseriminamundi,
neo debet atalor ^ 12. De scansionibus sive cmsuris versus heroici.
Aspiciens'salvandus ertf;
Djguiimopus exercens, mullumiu -sualerga referre. Scansionura auiem in versibus sunt species qua-
ElArator: luor : conjuncla, distincta31misla,divisa. Gonjuncta,-
Jura mintsteriisacrisfltanbus apii, qusc cseleris laudabilior habetur, illa £st, ubi nus-
Ia s°ptem stafuere \iris, qtiosundique lectos quam pes cura verbo finiiur, ut:
Levitas\ocilare placet,quamsplendidauupit r ~ Immorlalenihil mundicompagetenetur.
EcLlesitB fulgere matms, quie pocola \i »
Misceat,et laiicescum saiigunieponigat tgni. g Dislincta, ubi verba cum pedibus terminantur, ut
Verum hujtismodi Gonnexio, si ullra modum pro- Hajctuasuntbonasunt quia tubomisomtfacondis.
cedat, faslidium gignit ac tsedium : hymnos veio, Quain versificationis speciem ftrisslme \nvenies|"
- quos choris alternanlibus canere opprtel, necesse, nain elsi non post duos vel tres pedes syllaba super-
est singulis versibus ad pprum .esse dislinctos, ut fuerit, quam pentemimerim etheptamimerhn [£. 1'eti-
sunt omnes Ambrosiani. Jlptiraa autem versus dac- llicmimerin et Iiepthemimenn] vocanl, ralus".Iiaberi
versus neqnit, sicrit hic, post duos pedes sunt, post
lylici ac pulcherrima posilio est, cupi primis pen-
ultima, ac niediis respondent .extrema ; qua Stdu- tres, tu superest. Misla est scansio, quse utrumque
lius uti frequenter consuevil, ut: in se habel, ut inquibusdam conjurictus, in quibus-
dam vero separalussit versus, ut:
Pervia divisi palue'runtcserulaponli: Noltiscerta iides ajterna in S93culalaudis;
Et, Et:
Siccaperegnnasstupueruntmarmoraplanlas, PDcificosDeusra nuniejumsibiprplisadoptat.
VARIANTES|JECTIONES.
1 Paris., et duabm. ! Paris., recepit. 8 Paris,, h Paris.,
utraque. \ ingxplicatmif.
m - _ DE ARTE METIUCA. • 10(5
Divisa est, ubi primi Ires pedes concatenati inter se Aboe per .synalepham. Item pars syllabse, quse in m
a reliquis pedibus separali sunt, ut: „ desinit, synalepha intercipitur, cum dicilur :
Inde Dei genilrixpiavirgo Mariacoruscat. "" Nulluseniin est insonsôlaformidinepcenaj,
' - QuPsahctumet justumtionamatimperium.
Et Prosper : > .' •
Scanditurnamque ila : Nullus e dactylus, • ttis' in
Cordepalrisgenitumcreat etTegitomniaYerbum. spondeus, absorpta m pef synalephara, et iteni: Qtti
Nec minus caesurarum intuendus est status, quse et sanc spondeus, tel jus spondeus, absumente synale-
ipsse sunt quajuor : penlemimeris , heptamimeris, jdia parliculam syllabsewm.ltem lota syllaba quse i.i
catatrilon trocheon, bucoliceptomen. Peniemimeris, m terminala esl, per synajepbam interit, cum di-
ubi post duospedes inyenitur semipes, qui versum citur :
dividat, et parlem terminet orationis. Heptamimeris, Magnumpraesidiumest sscroiibaminepasci,
Si cor participiscnminanulla premum.
ubi post tres pedes invenilur syllaba: ut: Cum lua
Scanditur namque sic: Magnttmspondeus , prm-
geniiles siudeant. Dicia aulem pentemimeris el hep- est sa spondeus, intercepta um syllaba
tamimeris Grsece, quasi semiquinarja et seroisepte- sitft.daclyllis,
per synalepham. Qusecunque_ergO verha in mtermi-
naiia, qula cum per spondeos frant, hsec quinque syl-
illa constat et in hac nantur,« nisi positione cujuscunque consonantis de-
labis, septem; quinta syllaba J5
in illa lenet Catatrilon tro- fendantur, synalepha irrumpente syllabam ultimam
semlpedein, septima. aut' perdunt, autjmnuunt, excepto cum ab /tlittera
cbeon, ubi tertio loeo invenitur trocheus, non-quod sermo inchoaverit; func .etenim in arbitrio
in medioversu esse possit, sed ablata una de dactylo- sequens
reroanet ut: Grahdisonis poetaruni esl, utrum hsec instar fortiorum conso-
syllaba, trocheus, pompare nantium an pro modo Susefragi-
ubi synalephara areeat,
modh. Bucoliceptomen, post quatuor pedesnpn litalis nihil valeat. Valuit jiamque in hoc, quia vo-
aliquid remanet, ut: luit poela: >
Semperprincipiamsceplramjnge giorlaconsors; Nomme Johannem hunc tu vocitar«memento. "
Et,
Christuserat panis,Chnsluspetra, Ghnstusumndis. Et:
Progenitumfulsisseducemhoccoeliiusaslra.
Quss cajsura inde nomen habet, quod in bucolicis Item, nil
Item ubi juvit ad propellendam synalepham, quam
ssepe inveniatur. post duos"pedes superest
poeta neglexit:
syllaba, comma dicitur; ubi post duos pedes nihiL Quipereuntem hominemvetiti dulcedinepomi. -
remanet, colon vocatur: quse tamen noaiina apud Sciendum est aulem „quod nunquam in eadent
'oratores iiidiiTerenter ponurilur, qui integram sen- media fieri polesj;synalepha; veruni
lentiam periodum appellant. Partes autem ejus cola parte oratipnis
G si in medio verbo duse vocajes cqeunt^quarum prior
et coromata d,cuntur, ut puta : Sustineth en\m $i sit
lonjja, potest "illa quse sequitur prioj'em lacere ,
quis vosin servitulem redigit, colon est. Si quis ac- brevem dejonga, si sicpoeta
yoluerit,!aufereiidiau-
cipit, colon est. Si quis devorat, colon est. Si quis ex- lem funditus potestatem uon habel. Est auteipnalu-
toilitur, elc, usque ad plenam senlentiam, cola sunt raliter longa in illo
et commata. Plena aulem seritenlia periodus est. Paulini? ut:
Dt citharasmodulanspniusverbere plectri.
Interpretatur autem colon membrum, comma inci- Esthr,evis licenter illo Sedplii: '
ip
sio, peliodus clausuiu sive circuilus. Umusob meritumcmicjiperiere minores.
15. De synateplie *. Item nalura longa estiu hoc Paulini:
Ssnalepharum quoque eommemorandoTatio est, Disculiebatoiaijs galeasiuloque fidei.
quia nonnunqaam idtima verhi syllaba yel particula Licentia brevis in hoc Prosperi:
syllabse videtnr absiimi. Unde synalepha Grajce di- Divitiasjamnunc promissiconciperegnj,
cittjr, quasi quodam saliu iransniittens. Fjt autem Yirluteel fidetquodcttptsesse tene.
duobus roodis. Prihip, cjim aliqua pars orationis aut Et hoc ul supra rclulimus, inter communes sylla-
in roealeni litterara, aut in m consonautem desinit, bas computalur. Ubi auiem in roetris prcndo pro
incipientea vocali sequente parje oralionis, illa quse Dprehendo, velser/apro smcula iegilur, vel aliquid
sequilur pars orationis prsecedentem vel Htteram yo- hujusmodi, non est synalepha , sed syncope, quaj-
calem, vel syllabam qtise in m desierat, sua vocali species esl metaplasmi quia non liltera yel syjlaba
abstimit. Quod dtco hpjusmodi est: *seandendo aufgrtur : sed ne unquam scriberetur, li-
Arcia\ia ett, vere quajducitadalria vttae. bertate poetica provisum est. Unde illum Maronis
Scandilur enini ita : 'Arciuvi dactylus, estve spon- versiculum :
deus, iutercepta esyllabapersynalepham. Absumi- Nectola tnmenille priorprajeuntecarina.
tur et pariicula syllabse, cum dicit idem Prosper: Ita scandendum esseratio probat, utprirriosit: Nec
, Sumiieguam.magnaapposuitsapienliamensam. io spondeus, la lamen dactylus, ille pii dactylus, or
, Scanditpr enirn ita : Sumile dactylus, quam ma prme daclylus, abbreviata diphthongo proptcr v,ocaT
spondeus, gnapposudaclylus, assumpta parle sylla- lem quaj sequitur, unte caiina, dactylus el spondeus,
YARIANTESLECTIONES.
1 Paris., perdunt semper. 11Paris. addit sciipta. *bcubendum tuit synalmphe; brsece enira est
o-w!/'ioi«ihtEDIT.
ih1 BEVM VENERABILISOPERtjM PARS I. — DIDA5CALICAGENUINA. 1GS
qui terminenl. Quis enim audiat Yictorinum.docen-J AFortunatus, connexis juxta licentianTpoeticam :
lem, ul scandamus * unte carina , facientes synale- Cui tamen hoc opus est eum virginitatishonore,
Ut placeat sponsomensmodeialasuo.
pham in media parte orationis, quod nunquam fe-
.cere priores ? Fil autem synalepiu in omni parle Item, disjunctis eisdem in alio pronomine, Paulinus:
versus, etiam in extrema, ut Prosper : Cumsubitoaul illis corda hostibus, aut huic ora.
Sed rerum aoctortlnullusnon cognitusor<ioest. Prosper, conglutinatis :
Fit et post versum synalepha, qusead sequentis ver- HuicJiomo,si recte famulatur,proximushseret.
sus caput intendat, ut Paulinus : Maro, e et t conjunctis :
Quajdecus omne operumperimebantimproba ftedaque Tityre, pascentesa fluminereicecapellas.
Obiceprospeclumcsecantialuminacomplent.
Item alibi sejunclis juxla naturara :
Sunt namque ullimi versus illius pedes dactylus et
Reice ne maculisinfuscetvellera pullis.
spondeus, Improba fceda,atprimi sequentis per syn-
alepham, que obice dactylus, prospectum spondeus. Jungit, nisi fallor, et Paulinus easdem, ubi ait:
Ast alii piclis accenduntlamina cereis.
14. De ephynalepha, vel dimtesi.
] Nisi forte dactylura In ultima versus regione eontra '
B
Goniuiictionem etiara solutionemque syllabarura, morera posuisse dicendus est. Reeipit et r littera so-
quam Grseei episynalephara et diseresim vocant, ubi lulionem, quamvis ordine dissimili; ibi enim, dis-
necesse est licilam "scire metricum decet : conjunc- cussis sive conglulinatis vocalibus, syllaba contra
tionem videlicetqua dusede tribus ; solutionem, qua naturam aut accrescit, aut interit : hic autem ea
duaj de una syllaba efficiuntur._Cujus exemplum vocali, quse nequaquam ascripta est, in sono vocis"
conjunclionis : assumpta superaccrescere tamen syllaba consue-
jEdificantsectaque intexunt abiete costas. vit, ut:
Et: Illi continuostatuuntter dena argentl.
Custodesûfferrevalent, labat ariete crebro
Janua EtPaulinus:
Et: Et^patii coepereet culminisincrementa.
Tenuia nec lanseper ccelumvellera ferri. _ Et rursus :
Sicprope, sic longe.-sitaculminarespergebat. , _
Abieteenim quatuor syllabas habet breves; stringe Et in Psychomaehia, dixerathaje:. >
Prudentius,
Hlud, etiitao positione longa, qula o vocalisdesinit Et lajla Hbidmisinterfectaj.
in b et excipitur ab i Ioco consonantis posita. Sic et ^, 1
arietc, naluraliter brevis est a, junge r ad ipsam, Et idem in eadem :
junge t et e sibimet, et fit ar syllaba positione longa, Palpilat atque adituspiraminisialercepto.
quia sequitur i loco consonantis posita. Item lenuia, Neque enim in quinta regione versus heroici spon-
stringe ten, et fac u consonanlem, et sic detetrasyl- deum ponere moris erat, sedita tamenyersus hu-
labo proeeleusmatico facies trisyllabum dactylum. justoodi illos voluisse scandere reor, ut addila in
Tale est et: Fluviorumrex Eriddnus. Ftuvio anapestusi sono vocali, quam non scribebant, dactylus potius
est; sed si facis" slririgendo unara syllabam fluv, quam spondeus evisteret; verbi gratia, Interecepto,
alleram te, efficis de anapesto spondeum. Hseccon- increementa, inlerefectm, resperigebat, et per synale-
junctio sive solutio ssepius in i vel ins a litteris iit, pham denarigenti. Quod ideo magis r Httera quam
quarum et in nostratibus poetis mulla habes exem'"., V cseteroeconsonantes patitur 4, qusequia durius natu-
pla, ut Paulinus: \ raliter sonat, durior efficltur, cum ab aliis consonan-
Sumprofugusmundi,tanquambenedictusJacob. iibus excipitur, atque ideo sonus ei vocalis apponi-
Fortunatus: tur, cujus temperamento ejus levigetur asperilas :
quod etiam in cantilenis Ecclesiasticis ssepe in ea-
Dirigit: et Jacobosterra beata sacros. D dem r littera facere consueverunt, qui antiphonas
flic i et a discindit, ille conglutinat. Item Paulinus: vel responsoria, vel csetera hujusmodi, quse cura
Parielibusnovitaslatet intus opertavetustas. raelodia dieunlur, rite dicere norunt. Sed et Iioc *
Parieti dactylum fecit de proeeleusmatico, congluli- commemorandum, quia cura nomina, quse in jus vel -,
natis contrajiaturam a et r in unam syllabam, t ete in ium terminantur, duo tt in genitivo habere de-
in alteram. Item Sedulius disjunctis ueta: beant, casu duarum ajque syUabanim, metrici non-
Cujasonusleve est, cujusjuga ferre suaveest. nunquam in eodem genitivo casu nnam syllabam
Prosper conjunctis: pro duabus proferunt, vel ablata videlicet una t da
Nec Chrislia exemplosuavlorexit odor. duabus, vel ambabus in unam syllabam geminatis,
Item Pauhnus, divisis ueti juxta naturam t quamvis id fleri posse olurimi, Donato teste, negent;
dicit enim Paulinus:
Consciaservitiiquidgesseris, et cui tandem. Oblectansinopemsensufructuquepeculli.
VARIANTESLECTIONES.
', Paris., eunte. «.Paiig., «. '
Pîs.,e tempio. * Paris.,
quia qum.
IG9 DE ARTE METRXA. HO
Q«od si quis dixerit hic eum more antiquo dactylum 'A 7. clausula carrainis, eujus supra meminimus, -xum
in fine posuisse versiculi, legafquod idem alibi di- dixisset:
citur : .- GloriamagnaPatn. •sempertibi gloria, Nate,
Excoluitbvjngislaqueani etmarmorefabri. SubJit:
Ercetu dacljltis, it biju, dactylus, gis laque dactylus. CumsanctoSpiritugloriamagna Palri.
%m est ergo pes quartus? arii et, habel enim qua- , Spiritus enim primam syllabam habel longam.
tuorsyllabas, longam; brevem, et-duas longas. Epi- Unde yera scansio versus istius hsec est ; cutn san
nilus in heroico versu esse non potest, forte crgo spondeus, cto spiri anlibaeehius, et non dactylus ;
spondeus est, absumente synalepha duas vocales s>i-' sed poeta. ut gloriam sanclaj et individuajTrinitatis
perventu unius; quod non facile vel a grammaticis clara voce decantaret, neglexit regulam grammaticse
permissum,vel a poetis usurpatum invenies, tamelsi dispositionis. Idem ipse in carmine"Paschali:_.
dixerit Fortunatus; < Sic ait ipse docens: Ego inPalre elPalerin me.
YinceniiiMispaniasurgit ab arce decus. Sic enim scanditur : Sic ait daclylus, ipse do da-
Cujus scansio versus par esl prafali, nisi forte re- ctylus, cense trocheus, gin pa spondeus, ablato o per
gtilam Lueilii seGutisunt, qui Lucilium et Mmiiium synalepham. Aut si seandere vis cens ego ,'et facere
et cselera nomina , quse ante u habent i, non solum B I dactyltim , contra morem ipsius Sedulii, quem per
iii vocativo, sed etiara in genilivo casu per unum i orania servavit, agis ut immunis stet vocalis altera
scribi posse exislimant. superveniente vocali. Idem in eodem opere:
"5. Qttodet auclorilas smpe et necessitas metricorum Clariflca,dixit, nomentuum,magnaqtiecoalp.
decieta violet. In quo ut veritatem dominici sermonis aperlius
Attamen intuendum est nohis, qtiia et auctorilas commendaret, postposuit ordinem disciplinse ssecu-
nonnunquam et necessilas melricse disciplinooregu- laris. Idem ilerum:
ias licile contemnit. Necessitas quidem in his ver- Scnbitur et litulus:Hic estrex Judajorum;
bis, qusenon ahter in versu poni possunt, ut sunt quod quomodo scandendum judicaverit, videat qui
ea qusequatuor syllabas breves habent, ul Italiam, petest, utrum Judwotum duos spondeos quinta et
basilica, teligio; vel tres priinas breves, ut teliquim; sexta regione contra morem, an solulis syllabis ,
vel unam in medio brevem, ul verilas, trinilas,-quae jtixla quod supra monstraviinus,' dactylum fierLvo
neque dactylum consuetum, neque spondeum facere luerit et spondeum.
possunt, quod in propriis nomimbus maxirae solet 16. F7t ptisci poetm quwdam aliler quam modernt
evenire. Hujus exemplum : ptoposuetint.
Ilaliamseqmmurfugientom,et mergimurundis. * Nam et in exemplis antiquorum inveiiiuntur ali
C
Litteram i contia naturam pro longa posuit, quia quoties duo spondei in fine versus sicut et duu
non aliter Italiam, quam ssepius erat nominalurus, daclyli nonnunquam,4it suht illa Maronis :
appellare valebat, nisi aul syllabam , quse nalura > At tuba ternbilemsomtumproculexciiat liornda.
brevis erat, produceret, aut tribrachym loco dactyli Et,
poneret. Sie cum, de apibus loquens, alvearia no- Aut levesocreaslento ducuntargenlo.
minare vellet, necessilate posuit antibacchium in Quamvis hoc rarissime invenialur, nisi ita ordina
versu daclylico, ut: lum, ul et daclyii, qui in fme est, ultima syllabaper
Seu lenlofuernitaheana viminelexta synalepham seqnenti versui jungatur; et spondeus,
Et Paulinus : qui in quinla regione est, r litteram habeat alteri
Qui stmulac sanclapro religionecoislis. Consonaiili, vel procpositam, vel subjeetam, citjus
Re confra naluram pro longa posuit, quia non aliler duritia-per adjectam vocalem levigata, daclylus sen-
hoc nomen versus hexameter recipere valebat. Tale, tialur in sono, cum appareat spondeus in scripto,
est et illud ejusdem : quod uirumque ut liat, exemplis supra monstravi-
Basiiictshajcjtintla tribuspatetarea cuncli mus, quia et aliis in metrico opere regulis multum
Namque alibi pro brevi ponitur eadem syllaba , di- D libere utebanlur, qtias modernl poelse dislinctius ad
cente Fortunato : cerlsenormam definilionisobservare maluerunt. Nam
et vocalem brevem quse q ettt et vocali quahbet ex-
HicPaultna,Agnes,Basilissa,Eugemal regnal.
ciperetur voluerunt esse communem, ut Lucretius :
His el aliis hujusmodi necessitatibus credo factum,1
Quajcalidumfaciunlaquaetactuniaiquevaporem.
quod de libro heati Job loquens Hieronymus, cum' Et vocalem in fine verbi brevem
dixisset, eum maxima ex parle versibus hexaraetris quse excipereiur a
et liquida inter communes syllabas de-
apud HeJirseosessedescriptura, addidit: Qui, dactylo consonante
ut Yirgilius :
svondeoquecarenies, propter idioma lingum crebrore- putarunt,
cipiunt et alios pedes eorumdem quidem tempmtim,' ./Ebiusque plaviasj_ueetagentes frigora ventos.
sed non earumdem stjllaburum. AuGtoritale aulem1 Et,
St tibi lanlliumcura est, piimitmaspera sjlva
contemnitur rcgula grammaticorum , nt Sedulius ini LappacqueIribuliqueabsiul: fttgepabulaIseta.
VARIANTESLECTIONES.
1 Paris.,
regnant.
PATBOL. XG. 6
171 BEDJE YENERABILISOPERU.MPARS L —DIDASCALICAGENUIN".. 172
Quod nunc poelse in eadem parte orationis, ut j^ CtinctaNicelaDomtnussecundet,
Donec oplatampatriamveltatur
supra docuimus, magis fleii oportere decernunt. Lastusad urbem.
Ideni vocalera in fine verbi correplam-quscexelpilur 19. De metro lelramelro cataleclico.
-a littera * inter communes syllabas depulavit, nl:
Metrum tetrametrum catalecticum
EuriqueZephyrique tonat domus. Qui eadem liberlate <jonslat ex dactyiicum
spondeo, dactylo, cataleclo,
synalepha ulebatur, si quidem et m, ubi voluit in spondeo; qtio usus cst sanctus Ambrosius indaciylo,
fine verbi positam a supcrvenienlis vocalis absum- prcca-
movebo. Et tione pluvise,cujus exordium hoc est:.
ptione rcservavil, ul : Iierum ilerumque
remanere ut: Sqnalenlarvasolt pnlveremulto;
longam vocalem longam permisit, , Pallet siccusager, lena faliscit;
Sit pecoii apibusquaniaexpeiientiaparcis. Nullusruns lionus,nulla\enustas,
Quandouulla\irelgrjlia florum;
Et longam cum voluil, breviavit, ut: TellusduraTsitttnesciarons,
Fonsjam nescttaquas,fliimtnacursus
Et mullumformosavale, rale, inquit, Iola.
Et: Cujus finis hic est:
Jam coelosreseres arvaquelajie*;,
Credimusan quiamant ipsi sibisomnia fingunt. Fecundo,pUc dus,6imbrerogamUs;
Et diphthongum reservavit, ut : Eliaemeritismipia foada
B DouablipluM.mi,nosqttoquedones.
Ullarooramfecere neque AoniseAganippset Idem usus est eodem metro in postulalione sere-
l~t eamdem breviavit, ut: Insulm lonio in magno; nitalis, quod ita incipit:
quse cuncta posteriores poelas, ut dixi, dislinclius Obduxerepolumnubilacor-li,
observare reperies. Absoonduntque diemsole lugao,
Koclescontinuassidere nudas.
17. De metro Phalecio. At finis ita :
Verura quia de metro heroico qute videbanlur, Jesu, parce tua morteredemptis:
iractavimus, libet et aliorum genera rnetrorum, ea Pnoi diluv.umproltthlEEUS,
duntaxat quse magis usui ' habere reperimus, pa- Ut mundaretaquacrimiualerrae;
Sed mundaialuo sangtnnelerra ebt,
i-uraper commemoiare. Est igilur metrum daclyli- Jam nuncmissaferensore columba,
cum Phalecium penlaraetrum, quod constat ex ilamumpaciicasjnunus Qlnae,
Exutasliquidofluminelerras,
spondeo ct dactylo et tribus trocheis. Hujus exem- LselosigDiflcetlapsavolaiu.
plum, , 20. De meiro iambicohexamelro.
CantemusDominoDeoquenostro,
Cui! gloriacnmhonorepollens, Metrum iarabicum hexamelrum recipit iambum
Sese maguificisdecor,itactis, locis omnibus; tribrachym locis omnibus prseter no-
Dumcurrus celeres .jEgypliorum , r {
Junctisequilibusgraviquelurbf, vissimum; spondeum, dactylum et anapeslum locis
Itiibrimarmorisenecalfluenli», lanlum imparibus; pyrrichiuni loco lantum ultimo.
Adjutor3 valtdajmeassalulis,
Plebemde mediolulil profundo. Quo hobiiissiiMisHispanorum scholasticus, Aurelius
Cusloset genilorsalusquevera Prudentius Clemens scripsit procemiumPsycbonm-
Hie est, hic domtuusmeusel allor,
Tpsumconspicuasacrabolaude, chise, id est, librum qui estde virlulum vitlorumquo
mei
Est qui progenilor parenlis.
Ipsum \ocibusarduisfatebor, Pugna, heroico carmine composuit; ita enim ih-
Quibellumluiil obruitquefortes, choat:
DigmisnommeqttoDeusvocalur. Senex fidelisprimacredendivia
18. De metro Sapphico. Ahram,bean semmisserus paler,
Atljeclacu,usnomenauxtlsyllaba,
Metrjjm dactylicum Sapphicum penlametrum con- Abrampaienlidictus,AbraliamDeo
stat ex trocheo, spondeo, daclylo et duobus tro- 21. Demelro iambico lelramelre.
Metrum iambicum tetrametrura recipit iambum
cheis, <cuimelro posl tres versus comma heroicum
loeis omnibus, spondeura tanium locis imparibus.
subjungilur. Hoc melro sanclus antisles Paulinus " '
sexvum heati confessoris Felicis librum composuit, Quo scriplus esl hymnus Sedulii,
est: A sohi orlus cardme,
cujus principium 1) Ad usqueterrje limilem,
Jatnne abisel nos properansrelinquis, Clirislumcanamusprm.ipem.
Quos taitiensola regionehuquis^ Sed el Ambrosiani eo maxime currunt i
Bemper adnt\a sine line-lecum
Mentefuturus. JJpusurealoromnium
Et paulo post dicif: Jam surgit borateriia,
Splendor]>aternajgloriaj,
Sicul Mgyploprajenntequondam, i yKtenibrerum conditor.
iNocltset*denâjtenebns opetia", Et C3cteriperplures. In quibus pulcherrimo est de-
QuaDet jussusacragensagebat,
Eux eral orbi core compo4lus hymnus beatorum marlyrum, cujus
Quajmodoin toto speciesprobatur, "
Orbe, cumsanclaspia pars iidei locaimpaiia spondeus,iambus tenent paria; cujtis
1'uigeatClirislo,reliquostcnebns piincipium est :
Obrualerror. ÊlernaChrislitnunera,
Sic " meatiuase feret actusjiora, 1 Et marlyrumviclorias,
VARIANTESLECTFONES.
1 f.aris., hubai. s Nonne legendura cupts ? s Paris ,validus. 4 Paris,, vh'k
' Puti-., mee.... Nicclw. 6 P.irK, smeiu.... 7 Paris., spondcum iamktm.
pluvia.
- -
173 DE ARTE METRICA. 174
Laodesferentesdebltas Jj_ratio cura modulalione; rhythmus modulatio sine
Laeliscanamusmentilius. ratione,: plerumque tamen casu~quodam invenies
Recipit hoc metrum aliquoties, nt ^cribit Mallius etiam ralioneminrhythmo non artificis moderatione
Theodorus, eliam tribrachyra locis omnibus, proeter servalam, sed -sono et ipsa modulatione ducente,
novissimum, daclylum et anapestum locis tantum quem vulgarespoetse necesse est rustice, doclj faciant
imparibus. Gnde est: " docle; quomodo et ad instar iambici melri pulcher-
Geminsegigassttbstantiae
Alacnsut currat viam. rime factus est hymnus ille prseclarus:
Cseterorum raro habemus exempla. KexaaterneDomine,
22. DeMelroAnacreontio. Rerumcreatoromnium
' Qui eras ante secula
Metrutn iambicura telrametrUm Colopbon, quod Semper cumpaireiihus
Anacreonlium dicunt, recipit anapeslum, duos iara- Et alii Ambrosianinon pauci. Item ad formam meiri
bos et semipedem; quo usus est Prosper Tyro in irochaici canunt hymnum de die judicii per alphabe-
principio exhortationis ad conjugem, ita dicens : tum:
Age jam,precor, mearum Apparebitrepentina
Comesirremolarerum DtesmsgnaDomini,
7repidam bre\emque vitam T, Fur obscuraveluLnocte
BominoDeo<iicaiuus. " v Improvisosoccupans.
Celerividesrotatu
Bapidosdies meare, 25. Quodtriasuntgenerapoemalis,
Fragihsquemembrajnundi
Jlinui, penre, labi. Sane quia "multa disputavimus de poemalibus et
Fugit ornne quodtenemus,
Tveque fluxahabetil recursum, nielris, commcmorandum in calce quia poematum
s Cupidasquevanarnenles >•_, genera sunt tria; aut enim activum vel imitativum
Specie Irjliufttinam.
Ubi nnncimagorerum est, " esl, quod Grsecidraraaticon vels roicton appellant;
UbisunLopes potenlum, aut enarrativura, quod Groeci exegemalicon vel
Quibusoccuparec^plas
Animasfuit voluplas? apangelticon nuncupant; aut commune vel mistum,
25. De melro trochaico. quod Groecicoenonvel micton vocant. Dramaticum
vel activum, in quo personse loquerites introdu-
Melrum trochaicum letrametrum, quod a poelis est,
sine poetse interlocutione, ut se Labent tra-
Grsecisel iatinis frequentissime ponitur, recipit cuntur,et fabulse.Drama
enim, Latine fabula dicilur;
locis omnibus trocheum, spondeum omnibus prseter goediaj est illa Ecloga,
lertium. Currit autem allernis versiculis, ila ufprior" quo genere scripta
liabeat pedes quatuor , poslerior pedes lresetsylla- r Quote, Mcert,pedes, an quo via ducitin urbem.
bam.Hujus exemplumtotushymnusille pulcherrimus: Quo apud nos genere Cantica canticorum scripta
Hymnumdicatturba fralrum, sunt, ubi vox alternans Christi et Ecclesise/tametsi
Hytnnumcanluspersonet, non hocinterloquentescriptore, manifeste reperitur.
Cltrisloregi concinenles,
Laudesdemusdebitas. Exegematicon est,- vel enarrativum, in quo poeta
In quo aliquando et tertio Ioeo prioris versiculi ipse loquitur sine ullius inlerpositione personse,ul
spondeum reperies, ut: sunt tres4ibri Georgici toti, et prima pars quarti;
FaclorCOPII, lerraj faclor, itein Lucretii carraina, et his similia. Quo genere
Congregalorlu mans.
Et, apud nos scriplaj sunt Parabolse Salomonis et Eccle-
Verbispurgasleprsemorbos. siastes, quoe in sua lingua, sicut et Psalterium,
2'. De rhylhmo. metro constat esse conscripia. Coenon est, vel mi-
Hsec de metris emineniioribus commemorasse clon,in quopoeta 3pseloquitur,etpersonae loquentes
sufiiciat, quorum exempla copiosiora apud scripio- introducunlur, ut sunt bcripla et Uias et Odyssea
res invenimtts; prseterea sunt melra alia perplura Homeri, et iEneis Yirgilii; et apud nos historia beati
quse in libris Cenlimetrorum simplicibus monslrata Joh, quamvis hsec in sua lingua non tota poelico,
D
exemplis quisquis cupit, reperiet. Reperiuntur quse- sed partim rhetorico, partira sit metrico yel rhyih-
aam et in .insigni illo volumine Porphyrii poelce, mico scripta sermone.
*quod ad Consiantinum
Augustum missum meruit de
exsilio liberari. Qusequia pagana erant, nos tangerc FIaJClibi,dulcissimeTili, et collevitaCulhberte, dih-
non libuit. Yidetur autera rhyllimus melris esse genter esanliquorumopusculis scriptorum excerpere
consimilis, quaj est yerborura modulala composjlio curavi,etqusesparsim reperta,diutino labore college-
noa meirica ratione , sed numero syllabarum ad ram, tibi collecta obluli,ut quemadroodumindivinislit-
judicium aurium examinala, ul sunl carraina vulga- leris slatutisque ecclesiasticis imbuere studui, ita
riuni poelarum. Et quidem rhylhmus sine melro 6 etiammetrica arle,quse divinis non estineognita li-
esse polest, metriim vero sine rhylhmo esse non bris, te solerter Instruerem : cui etiam de iiguris vel
potest: quod liquidius ita definilur. Metrum est modis loculionum qute a Grsecisschematavel tropi di-
VAHIANTESLECTIONES. _
1 Paris., colophonium. s Cupidasvagasque ed. Cassander. ' Parh.,qno..^. mhso.
* Legendura mimelicon,el infra, 6 Paris., el in.
exegelicon.
"75 BEDJ5 YEMiRABlLIS0,ERUM PARS 1. — DIDASCALICAGENUINA. 176
cunlur, parvum subjicere lihellum non incongruum A operam impendas, illaiura maxime litterarura in
du\i; tuamque dileclionem scdulus exoro ut leclioni quibus nos vitam habere credimus sempiternam.
BE MEiIATB Ef TEOPIS SAM SCRIPTDM LIMR,
PARS PHIMA.—DE SCHEMATB.
Solet aliqnolies in Scripturis ordo verborum, homceoteleuton, horooeoptoton,polyptoton, raeta»

causa decoiis,aliterquam vulgaris via dicendihabet, bole, hyrmos, diasyrmos, climax.
• 1
figuratus inveniri Quod grammatici Grseeeschema Grammalici tameu alia habent figurarum genefa
vocanl, nos habitum, vel formam, vel figuram reete tali ordine : primo,-orationis vitia, barbarismura,
nominamus, quia per hoc quodammodo vestitur et scilicet, et solcecismum. Secundo, obscurum, et
ornaiur oralio. Solet iterum tropica locutio reperiri, "1 inordinaluin. Tertio, deinde, melaplasmum. Pos-
'quse fit tvanslala diclione a propria significalione ,td tremo, schcmaia et tropos.
non propriam simililudinem, necessiialis aut ornatus Obscur.»orationis species surtt: Acyrologia, pleo-
giatia. Et quidem gloriantur Grsecilalium se figura- nasraos,
perissologia, amphibologia, lautologia, bat*
rum vel troporura fuissereperlores.
tologla, raacrologia, eclipsis, aposiopesis, senigma.
Sed ut cognoscas (dilectissime fili), cognoscant Inordinalse oraiionis species .sunt J Tapinosis,
item omnes, qui hsec legere voluerint, quod sancla
non solum ajschrologia, cacozelia, cacosyntheton, cacophaton.
Scriptura ceteris omnibus scripturis
auetoritate, -quia divina est, vel ulilitate, quia ad Metaplasmi vero species hse sunt: Metaplasmus,
'vitam ducit seternam, sed et antiquitate, et ipsa "prosthesis, epentbesis, anadiplosis, epectasis, para-
(prseeminetposilione dicendi, Ideo placuit raihi, col- goge, aphseresis,syncope, apocope, eclasis, systole,
leetis de ipsa exemplis, ostendere quia nihil hujus- dioeresis, synsercsis, eclipsis, synaloepba,anlithesis,
modi schematum, sive troporum valentprsetendere jnetathesis, parallage.
s ullis sseculis eloquenlise magistri, quod non 3 illa His*autemenumeratis, accipe eminenliora decem
prsecesserilk. et septem schemata divinaj Scripturse. Prolepsis,
Sunt aiitem mullse species schematuraet tropo-lG prwoccupatio; zeugma, conjunclio; hypozeuxis, sub-
rum : lamen prsecipua aliquot sthemata et tropos junclio; syllepsis, conceplio; anadiplosis, replica-
ex tio ; anaphora, relaho ; epanaphora, subrelalio;
""sclectiores Scriplura habet, lanquam excerptos
islis qui sunl gramraalicis farailiares, quorum primus epanalepsis, repetido; epizeuxis, congeminaiio;
tropusTlnetapbora, estomnium generalissimus; nam paronomasia, denonunatio; schesis onomaton, affe-
cseteri omnes, hujus speciei videntur esse : Meta- ctio; paromoeon, simililudo;bomceoleleulon, similis
phora, catachresis, metalepsis, metonymia, antono- terminaiio; homoeoptoton, ex similibus casibus^;
masia, characterismos, exoche, epilhelon, synecdo- polyplolon, ex pluribus casibus; hyrnios, convenien-
che, onomatopoeia, periphrasis, hypeibalon, hysle- tia; polysyndelon, abundans conjunclionibus;dialy-
rologia, hysteron-proteron, anaslrophe, parenlhesis, lon, aut asyntheton, seu asyndelon, dhsolulio.
synchesis, tmesis, diacope, hyperbole , allegoria, Prolepsh, praoccupatlo,sive prsesumptio, dicitur.
ironia, auliplrrasis,senigma,charientismos,parcemia, Figuraest quando ea qusesequi debent anteponunlur,
sarcasmos, asteismos, myclerismos, homoeosis,ho- quemadmodum habeiur in psalmo LXXXVI : Funda-
moeologia, soiesmos, icon, icasmos, calatyposis, menta eûsin monlibussanclis, diiigit Dominusportas
hypotyposis, melasiasis, enargia non energia, para- .n Ston.Ante posuit ejtts, elpostea ctijus,iAest,Domini.
bola, antapodosis, paradigma. Item psalmoxxi: Divisciuntsibivesttmeniamea,et su-
Hucusque habes nomenclaturam troporum gram- per veslemmeam mhetunl soitem, pro divident, et
maticofum, nunc vero schemalum : Prolepsis, mittetu.IlernEzechiel i, nihil anteponens, itaincipil:
zeugma, protozeugma, mesozeugma, hypozeugma, Faclum estin iricerinwatvto, elc. Sermonem conjun-
hysterozeugraa, synezeugmenon, enexserumenoii, clionis posuit, nihilaliud ante cuihoc subjungeretur,
hypozeuxis , syllepsis, asyntheton vel asyndeton, piseponens.
dialylon, polysyntheton , anadiplosis, anaphora, Zeugma conjunctio dicitur, figura quando mulla
epanalepsis , epizeuxis, epimone , paronomasia, pendenlia, aut uno verbo, aut una sententia, conclu-
'
prosonomasia , schesis "onomatdn , paroniccon-, dunlur. Uno verbo, ul Aposlolus ait ad Epliesios,w:
YARIANTESLECTIONES.
1 Paris., Grwci. 2 Pfo ullis smculisParis. habetsoica/mis. s Paris., i« i7/a.
* iiicabrupte termihafur Ms. Pans. ,-nec de Scheinatis et figuris ulium alibi codiceminvenirc po-
tui. GILLS.
177 DE SCHEMATISLT TROPIS. n"
Omidsjtmariludo ctira et indignatioel clamor el bla- J^ ad Philippenses, qua to eapite: Gaudelein Domino
sphemiatoUulura vobh. Senlentia autem,quemadmo- semper, itetum dico, gaudele. Item psalmo LXXXII:
dum Psalmista in psalmo xiv prseponens : Qui • Deus, quis similis erittibi^ netaceas, neque compe-
ingreditur sme macuia, et operatur justiliatn; qui scutis, Deus.
toquiittr vetitutemin cotde sue; qui non egit dolumin Epizeuxis est ejusdem verbi in eodem versu sine
itngua sua, nec fecit, elc. Ad uliimumila concludit: aliqua dilalione congeminalio, quemadmodum Iiabe-
Qui facil hmc, noncommovebilurin mlernum. tur apud Isaiam, cap. XL: Gonselamini,consolamini,
Hypozeuxisest figurasuperiori contraria, ubi sin- populus metis,, dicit-Dominusvester. Et iterum apud, ,
gula verba, vel sententise, singulis quibusque clau- eumdera, LI: Elevare, elevare, consurge, Jerusatem.'^
suUs subjunguiilur. Tale est el illud; in verbo, ut Et adhuc apud eumdem, cap. xxxvm: Vivens,vivens,
Psalmo CXLIV:Vtrtulemleiribilium tuorum dicent,et ipse confilebiturlibi. Item psalmista slraile quiddam%
magnhudinemtuam natrabunt; memoriamabundantim habel psalmo xvm: Dies diei eiuctat verbum, el nox
suavilalis tum entciabunt, et in juslilia tua exsulla- nocliindicat scienliam.
buntr Itera (I Cor. xin) 1: Sive prophelim (inquit) Alibi repetitio-ejusdemsermonis pallilogiseoblmet
evacuabuittur,siue lingumcessabunl, sive scienlia de- nomen. j
slruetur. Senfentise, quemadmodumhabetur psalmo " Paronomasia denominatio dicilur, quolies dictio
xxvi: Si consislanladversumme castru, noli timcbil pene similis ponitur in signihcationediversa, mutala_
cor meum; si exurgat adveisumme prmlium, in hoc videlicet liltera, vel syllaba, ul in psalmo xxi, juxta
ego spetabo. Hebraicam veritatem : In te confisisunt, el non sunt-
Syllepsh est cum casus discrepanles in unam confusi.Et, Philipp. ui: Videtemalos operarios,viclele
significationemcongregamus, veluli habetur in psal- concisionem;nos aulemsumus circumchio, qui spiritu
mo LXXVII : Aitendite, populus meus, legemmeam. Deo setvimus. Quam Isaias propheta cap. v, figuram
Itempsalmo CXLTX: Ad faciendamvindictamin nalio- elegantissime in sua lingua confecit, ubi ait: Exspe-
nibus , increpationes in populh. -Quod erain ait, ad ctavivt facetet judicium et ecceiniquilas; eljusliliam,
fapiendam, nuraeri singularis est, quod addidit, In- et ecce clantor. Hebraice enira judicium D3ly'aS
crepaliones, pluralis est. dicitur, fflVO iniquitas, np"lX^juslilia, hp\?Vclathoi\
Fit etiam sj Hepsisin sensu, id est, ubi pro multis appellatur. Pu'chre itaque una vel addita vel rautata
unus, vel pro uno multi ponuntur. Pro mullis unus, liltera, sicverborum similitudinem temperavit,,ut pro
ut psalmo sepluagesimo septimo: Itnmhit iu eis dictiontfn3U?abdiceret rBltfDj.et pro_rrp-ffibponeret.
muscamcaninant,el comedileos rana, J>1exterminavit „ npvi.
eos : cummon solumunara ad exterminandos Mgy- '" Scliesisonomaton,id est,.raultitudo nommum.con-
plios muscamv.elranam, sed innumerasimmitteret. junctorum diyerso sono unam rejn significanliura,
Item pro uno roulti, quemadmodum habelur psal- ut Isaifi cap. i: Vw genli peccatiici, populo gravi
mo n: Asliterunt regeslerrw, el ptincipes convenerunt iniquitate, semini nequam,filiis scderulh /Ttem psal-
in unum; reges enim pro Herode, principes pro Pilato mo cv: Peccavimuscum patribus nostiis, injusle egi-
posilos,apostoliintellexerunt, quemadmodumconti- mus, iniquitalcmfecimus.
netur in Aclibus Aposlolorumquarto capite. Paronmn est cumab eisdemlitteris diversa verba
Anadjplosisest congeminalio dictionis, quse in ul- suratintur. Qusenimirum (igura, quod ad posilionem"
tima parte prsecedentis versus, et prima, sequpntis litterarum pertinet, melius in ea Jingua qua scripta
iteralur, yelulihabetur in psalmo cxxi: Sianles erant esl ediiaqiie requiretur. Habemus tamen et in noslra
vedesnoslriin altiis luis, Jerusalem, Jerusalem qum translalione, unde deraus exemplum; diclum est
wdificatur ut civitas. Iiem apud Jeremiam, capite enini in psalmo cxvn; Benedtximus vobh de domo
secundo: Me dereliqueiuntfonlem aqumvivm,etjode- Domini, DettsDominuset illuxit nobis. Et in psalmo
runlsibi cistetnas, cisletnas dissipatas, quw continere xvn: Iiaitlius secundumshniltiudiiiemserpenlis, sicvA
non valeutaquas. asvidis suidw, et oblurantisaures'suas.
Anaphoraest relalio, cum eadem diclio bis saj- D Hommoteleutonsimilis terminalio dicitur, figura
piu-que per principia versuumrepetiiur, quemadmo- - media el postrema versus sive sentehtise
dum habetur psalmoxxvi: Domhms illuminaiiomea, quoties
Eccli. vi'. Meliusesividere
et salus mea, guem limebo? Deminus defensor vilw simili syllaba finiuntur, ut,
quod cupias, quam desiderare quodnescias. Et iterunt
a
mew, quotrepidabo?Et infra: Si consistantadversum slulioium
me casira, non limebitcor meuin. Si exsurgat adver- cap. vu: Meliusest a sapienleconipi, quam
stimme prwlium,in hoc ego sperabo. adulatione decipi. Hac figuia poetse et oratores ssepe
J~iteliam anaphora ut eodem versu, per principia uiunlur. Poelse hoc modo :
sensuum, quemadmodum psalmo xvm. Vex Domini Perviadivisjpatueruntca?rttlaponti.
inuitule, vox Pominiin, magnificcnlia, vox Bomini Oratores vero ita: Ecalus Job, Deo-soli sibique
conjringenliscedres. X"ttsefigura "n Psaluis usitat s- cognilusiti tranquillilate, ud majorem nolitiamferdu-
sima est. cendus, taclus est verbere, itl odqremsuu)um viimm
Hanc quidara epanaphorara vocant. lattlo lalius spargerel, quaninm more aiomalum.me-
Epanalepsisest sermonisin principio versus posili l us cx incensiondfragraret. Quo schemate , ipse qui
in ejusdemfine repetitio, queraadniodum Apotiolus hoc dixit, Leatiro papa Gregorius, ssepissuneUSUJ
m BED.£ YENERABILISOPERGMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. {v0
fuisse reperitur.. Et hujusmodi orationes esse reor, A Hirmos convenientia dicltur, quando series ora-
quas Hieronymusconcinnasrhetorum declamationes tionis tenorem suum nsque ad ultimum servat, nulla
' videlicet alia vel
appellat. causa, vel persona mutata, ut psal-
Homwoptolon,cura in similes sonos exeunt dicta raoLin: Deus, in nominetuo salvumme fac, el csetera,
plurima, qucmadmodumhabetur psalmo xcvn: Can- usque dum ait: Non proposuerunt Deumanle con-
tale, exsultale,et psaltiie. Et Ezechielisdecimooctavo: speclumsuum.Orat enim prophela, ul auxilio Domini
Huod si genuerit filiumlutronem, effundeniemsangui- salvaloris ab hostium insecutione liberetur.
rtem, et paulo post: In monlibuscomedentem,et uxo- Polysyndetonest oratio mullis nexa conjuiiGlio-
rem proximi stti polluenlem,egenumet pauperemcon-
nibus, ut psalmo XL: Domhtusconservet eum, et
tiislantem,rapienlemrapinas, pignus non reddenlem, vivificeteum, el beatum faciat eum, et emundet in
et ad idola levantem oculossuos , abominalionemfa- terra animam
ejus, el non tradal enm in manus ini-
cientem, ad usuram danlem ,el umplius accipientetli, micorum ejus.
nunquid\vilavivet?
Polyptolon est cum diversis casibus variatur ora- Dialyton vel Asyndelonest figura superiori con-
Rom. xi: ex et et traria, carens conjunctionibus,utpsalmo LXV : Jubilale
tio, ut, Quoniam ipso, per ipsum ,
T> omnisterra , psalmum dicilenomini ejus. Dale
in.ipso sunl omnia, ipsi honor et gloria, in smctila sm- Deo, laudi
culorum.lt'>mpsalmo LXVH : NivedealbabuntuiinSel- gloriam ejus. Dicile Deo: Quam terribilia sunt
mon , mons Dei. Mons coagulalus, mons pinguh; ut opera lua, Domine.
quid suspicamhii monles coagulalos? Mvns in quo Sic autem habentur septemdecim schemata divinse
beneplaciiumesl Deo habitare in eo. Scripluroe.
- DE TRGPIS.
FARS SECUNDA.
est dictio translaia a significatione a vobiscor lapideum. Non enim lapis, sed populus
Tropus propria
ad non propriam similitudinem,ornatus necessitalis animam habet.
Hic autem tropus etadDeum fit multifarie. A vo-
ve causa. Suntautem 17567101, qui Laiine modi vel
mores interprelari possunl, numero tredecim, vtde- (] * lucribus, ul: Sub umbra alarum tuarum protege me.
de Sion tugiet. A membris hu-
licet: 1. melaphora."2. katachresis; 5. melalepsis, A feris, ut: Dominus
est
k. metonymia; 5. antonomasia; 6. epitheton; 7. syn- manis, utpsalmoxu ': Quismensus pugilloaquas,
Ab homine inleriore_. ut,
ecdoche; 8. onomatopoeia; 9. periphrasis; 10 hy- etcmlos paimo pondetavit?
sunt : ana- Isai. XL: Inveni DavidfiliumJesse;vhumsecunditmcor
perbaton (species quinque Hyslerologia,
11. meum. A motibus nientis humanse.ul psalmo 11:Tunc
strophe, parenlhess, imesis, synchysis); hyper-
ad eosin ira sua. Et, Genes- vi: Pwnitel me
bole; 12. allegoria (species sunt septem: Eiioneia, loquetur
sar- hominemfecisse.Et. Zachar. vm : Zetatus sum Sion
anliphrash, mnigma, cliarienlhmos, parmmia, xelomagno. El innumera hujusmodi. Arebus insen-
kasmos, astehmos); 13. homoeosis (species sunl
tres : Eikatf, parabole, paradeiqma). sibilibus, ul, Ainosn: Ecce ego sliidebosuper vos,
i. De metaphora. sicttt stridet pluuslrum enusiumJfeno. Qui videlicet
translalio. Hsec tropus et in communi loculione •usiiatissimus est,
Metaphora est rerum verborumque
fil modis quatuor: 1° ab animali ad animal: 2° ab cum dicimus flucluaresegeies, gemmareviles, flori-
inaniniali ad inanimal: 5° ab animali ad inanimal: dam jttventulem, el lacteamcaniliem.
2. De lcatarhresi.
4° ab inanimali ad animal. Ergo :
D Katachresis est abusionominisaut verbi, ad signi-
1* Ab animali ad animal ita fil, ut psalmo 11: ficandam rem qusepropria appellatione deficil. Hsec
Quare fremuerunlgentes?EJ: Dominusquieripuil me aulem a raetaphora diflert, quod illa vocabulum ha-
de oreleenh, et de manuursi. Ilem psalmo cxxxvm: benli largitur, hsec, quia 11011 habelpropiium, alieno
Si sumpseropennas measante lucem.Namethomines utilur, ut parricidam dicimns quioccidetil fratrem,
et bestiseel volucres animam habent. et piscinam qusepisces r.on hahet. Hseeeniu nisi
2° Ab inanimaliad inanimal, ut Zachariseunde- extrinsecus sumerent suum vocabulum,nonhaberent.
cimo: Aperi, Libane, portas tuas. Item psalmo vm: Huic simile est illud : Pone vectesin qualuorangulis
"iii pei-ambuldlsemitas maris. Translatio est enim a mensmper singulos pedes, et sexlum sagumin fronte
tivitate ad montem, et a lerra ad mare, quorum tecii duplicis, et ibi confringit cornuaatcuum. Et, II
jullum animam habet. Paial. iv: Labium illias erat quasi labium calicis, el
3° Ab animali ad inanimal, ut, Amos1: Exsiccalus repnndi lilii. Pedes quippe et frons et tornu el
Kt vcrlex Carmeli.Homines enim, non montes, ver- labium, hominum lantum sunt, et animaniium, non
iicem habent. etiamrerum insensibilium.Quoenomina, si Scriptura
'* Ab inanimaliad animal, ut, Ezech. xi:
Auferam pr,efatis rebus non imposuissel, quod proprium his
1 Hic et infi-aa Beda vel librariis crralum est: verba enira
Quis mensitsest, elc, sunl Isaise, eap. xi..
sequentia vero, InveniDavid, elc, legunlur in Act. apost., cap. MII.
m DE SCHEMATISET TROPIS.
dicerei, non haberet. Ad hunc-tropum pertinct quod A Et: JustumLothopprcsstmi.JTileliamcpitiieionniodis
scriplura est, Joan. \:Est autem Hierosolymis proba- tribus : ab anirao, a corpore, extrinsecus. Siis duo—
lica ptscina; a piscibus enlm nomen acceplt aqua, bus tropisaut \ituperamusaliquem, vel ostendimus,
qusenequaquam propter pisces, sed ad Iavandas (ut vel ornamus.
ferunt) hostias , collectaest, unde Probalice co- 7. De synecdoche.
gnomen sortila est. Zuvex§o;viiest signlficatio pleni intellectus capax,
3. De melalepsi. cura plus minusve pronunllai; aut enim a parle to-
Metalepsisesi diclio gradatim pergens ad id quod' tum ostendil, ut Joan. i : Veibum caro faclum est.
-oslentlit, et ab eo quod procedit id quod sequitur Et, Act. xxvn : Eramus vero ircnave, unversm animsB
insinuans, quemadmodum habelur apud Psalmistam : ducentw septuaginta sex. Aut contra, ut, Joan, xix :
Labores fructuum tuorum mandncabis. Labores enim Ergo propter Parasceven Judmorum, quia juxta etat
posuit pro his quas laborando acquiruntur bonis. monumenlumubiposuerunl Jesum.
Ncenon et illud psa'mi cin : Draco iste quemformasli - S. De mxomatopwia.
ad illudendumei: per draconero diabolus , per dia-
est nomen de sono factum, ut ,„
holum bonus angelus intelligendus ^st, qualis a Deo I 'Ovoy.aTOTzoda
formatus est. R Cor. XIII: Cymbalumthiniens. Et, lsai.'L\in : Quasi
luba exalta vocemtuam. Et, Jerem. IV: Canile luba.
Tt. De melonymia.
El : Nunquid circumdabiscotlum equi hhinitum~?Et;
MtTuvyutVesl quajdam veluli transnominatio, ab Isai. LVI; Rugitus leonis. Et, JobiviVoa; lemnm.Et,
alia significalione ad aham proximitatem translata. Isai. LVI: Canesmuli non valentes latrare.
Hujus sunt multaj species. Per id quod continet id Ad hunc tropum pertinere quidam existimant si-
quod continetur ostendit, per id quod continetur id bilos serpentium,'porcorum slridores, caiterorumque
quod continct, per inventorem id quod inventum est, vocem confusanf animantium, quse et ipsa in Scri-
per inventum invehtorem , per efficientem jd quod pturis sanctis «sepius indita reperitur.
efficilur, per id quod efficitur efficientem. Per id quod 9. De periphrasi.
continel id quodcoittinelur, ut, Genes. xxiv: Effun-
dens hydriam in eanalibus ; aut contra, Accipetilteias Xtspifpao-tsest circumloeutio , quse fit aut ut bre-
tuas; neque eiiim hydria effundebatur, sed quod in vitatem splendide describat et producat, aut foediu-
ea conlinebatur; neciilterse in manus , sed charla lem circuitu evitet. Splendide producta verilas, ut,
:
quse litleras continet assumitur. Et iterum : Dimilie II Cor. v Scimus quoniamsi teireslris domus nostra
eam, et vadat, el aspicietis. Non enim arca, sed plaus- hujus habitationh dtssolvatur, quod mdificationemIta,-
trum quo continebalur aqua, vel boves quiducebant G beamusex Deo, domumnon manu faclam, mletnam in
p'austrum, ire poterant. Hoeeetper eflicientem id cmlis. Fceditatem circuilu evitans, ut, Rom. i: Nam
qtiod lit, et, e contra, per hoc quod fit efficientera feminw eorum immutaverunt natui alem usum, in eum
designat. usum, qui esl conlra naluram; simUiter auteni et
8. De anionomasia masculL, relicto naturali usu, et cselera. .
10. De hyperbalo.
AvTovoftwo-tK est significatio vlee nominis posita :
ex accidenttbus, \idelicet, propiiam significat perso- 'ynipSvzov est transcensio qusedam, verborum
sunt quinque, vide-
nam ; quse tribus fit modis : ab animo, a corpore, ordinem turbans. Hujus species
licel: Hyslerologia, anastrophe, parenlhesis, tmesis,
extrinsecus. Ab animo,"ut, Isai. xr: Nunquid non tu
synchysis.
jjercussisli superbum? A corpore, ut,"I Reg. xvn: De hysterologia. Hystorologia, va-T-polayiayel
Vir spurius aiiiiudinis sex cubiloium el palmo. Ab
vo-ttpovirpoTEfov,est sentenlia cum ordo verbis mu<
elatioiieenimanimidiabqlushlcinlelligilursuperbus. xxm : Ihc accipiet benedictio-
A quanlitate corporis, Gclialh gigas significalur. tatur, ut, psalmo
nem a Domino, et miseiicqrdiam a Deo salutari suo ;
Extriasecus quss sumuntur in plures species divi- enim Dominus miserando juslificare solet im-
duntur. Descendunt enim a genere, ul: Nunquid i0 prius
omnibus vobisdabil fitius Isai agrum ? A loco, ut: pium, et sic poslea benedicendo coronat justura.
De anastrophe. Anaslrophe est verborum lantura
Auclorem sediiionh sectm Nazarwoium. Ab actu,
:
Matth. xxvi: Qui aulem trddidtt eum, dedtt eis signum prseposlerus ordo, quemadmodum habelur Job v
dicens. Ab evenlu, ul, Joan. xtx: Dtscipulusille quem Quam ob tem ego deptecabor Dominum, pio ob quam
rem.
diligebat Jesus. Per huitc tropum aliquolies et Db- De parenlhesi r.irenthesis auiera esl interposila
mlnus ipse demonstratur : a genere,uf, Matlh. xxi:
Osanna filto David; a loco, ut: Qui sedes super che- raiiocinatio divtssesententiaj. Quemadmodum est et
mbin apparet; ab aclu, quemadmodum habetur Job illud Aposloh, Galal. n : Qui enim operatas estPe-
~\n : Peuaii, quid faciam ttbi, o custos homtnuml tto {in apostolutucircumchionh) operatus est el utihi
inler genles. Et cum cognovissentgraliam (quw mt/ii
6. De epilltelo. dala est) Jacobus et Cephaset Joannes, dextras dede-
'EOTGS-OV est proepesita dictio pronomini. Nam luntmild el Batnabm socielatis.
antonomasia vlcenrnominis sustinet, e>hheton nun- De tmesi. Tmesis est simplkis verbi seclio, aut
,qucin est s nenomine, ul, Ecch. \LV; DilectusDeoet unius compositi, una dictione vel pluribus interjeetis,
hsr.tihibusMoscs.Et: Miseticors etniiseralor Domintts. Iloeespecieslicet in sacra Scriptura facile fF. non fa»
183 BED& VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINU
cilel inveniatur, tamen habeturin Christiano poeta, A * te sonitus solii volantis. El, Thren. iv : Dcttigraia ett
uf est: super carbonemfacies eorum.
Hiero quemgenuil SnlymisDa\idtcaproles- 12. De allegoria.
Hoc est Jerusalem.
De synchysi. Synchysis est hyperbaton ex omni Allegoria esl tropus quo.aliud^signittcatur quam
parle confusum. Psahno LXVII: Si dormiatis inter dicitur, ut, Joan. iv : Levnteoculos veslros, et videle
medioscleros pennmcolumbmdeargentalm, el posle- regiones, quia albm sunt jam ad messem. Hoc esl,
riora dorsi ejus in specie auri. Prius enim-hic, ut intelUgile,qtda poputi sunl jamparati ad credendum.
Augustinus ait, quserendus est ordo veiborum, quo- IIujus species mullsesunt, exquibus eminentseplem:
modo finiatur sententia, quse utique pendet, et di- Eironeia, antiphrasis, ajnigma, chaiienlismos, pa-
citur Si dormialis; deinde incerium est ulrum Itm roemia, sarLasmos, asteismos.
pennm,an, o vos pennm, ut ad ipsas pennas loqui De eironeia. Eironeia est tropus per contrarium
videatur; utrum ergo verbis qtioeprsecesserunt finia- quod conatur ostendens, ut: Clamate voce majore,
tur isia senleoOa, ul sit ardo ; Dondnus.diibUver- Deus csi enim Bital, el forsilan loquilur, aul in diicr-
bum evangelizaniibusvirtule multa, si dortniuiisinisr sciio esl,~aut in itinere, aut dormit, ut excitetur*
medios cleios, o vos pennmcolumbwdeargcnlatm, an B 1 Hanc enim nisi gravitas-pronuntiationis adjuverit,
his qtisc sequuntiir,~utordo sit: Si dormialh inler iiie- confiteri videbilur quod negare contendit.
dios cleios , pennm.cotumbmdeargenlatm nive dealba- De antiphrusi. Anliphrasis est unius verbi ironia ,
buntur ht Selmon , id esl, ipsmpennw dealbabuntur, ut, Matllu xxvi: Amice, ad q-dd venhli ? Inter iro-
si dormiatis inler medioscleros , ut illis hoc dicerc niam et anliphrasin hoc distat, quod ironia pronun-
intelligalur qui speciei domus tanquam spolia divi- lialione sola indical quod in elljgi vu't. Aniiphrasis
dun'ur, id esl : Si dotmialis ittier medios cleros, a vero, non voce pronuntiantis sigmfical conlrarium,
vos qui dividhnini specieidomus per manifeslalionem sed-suis tanium verbis, quorum es>torigo contraria.
sphilus ad udlitatem (ut alii qiddem delur per sphi- De mtdgmate.JEnigma esl obscura sentenlia per
tttm sertno sapienlim, ulii seitno scieniim secundum occultam simililudittem rertim, ut, psalmo LXVII:
eumdemspitilum, alii fides, ald genera linguarum, in Pennm columbmdeatgenlatm, el posleriora dorsi ejus
eodetn spirilu, elc); si ergo vos dormiath inler mein specie auri : cum significet eloquia Scripturse spi-
chos cleios,tunc pennm columbmdeargeniatm, nive nlualis divino lumine plena, sensum vero ejus inte-
dealbabunlur in Setman. Polest et sic inlelligi : Si riorem majori ccelestissapieniiajgraliareiulgentem;
vos pennm columbm deargenlalm dormiatis inter me- vel certe vitam sanctse Ecclesise prsesentera vir-
dtos cleios, nhe deatbabuniurin Selmon, ut subin- C tuluin pennis gaudentem, fuluram autem, quse in
lelliganlur homines, qtfi per graliam remissionem cojlis est, aelerna cum Domino claritale fruituram.
acGipiunt peccatorum. Unde etiam de ipsa Ecclesia Decltarienlhmo. Gharienlistnosesl tropus quo_du-
dicitur, Cant. vni : Qum est ista qum ascenditdeal- ra dictu gralius proferunlur, ut, Genes. xxix:A"oH«e
baia? Promissio quippe Dei tenetur per prophetam pro Racltel servivi iibi ? quare autem hnposuisli mi-
Isaiam, cap. i, dicentem : Si fuetint peccata vestta hi ? uno enim levissimo impositionis verbo injuriam
tanquam vhwniceum, sicut nivem dealbabo.Potest et quam patiebatur gravissimam lemperantius loquens
sic intelligi, utin eo quod dicium esi, Peniimcolum- signifieavit.
bm deargentalw,subaudiatur erilis, utisle sit sensus: De parwinia. Paroemia est accomraodatum rebus
Vos qui tanqudm spoha speciei domus dividtmini,si! temporibusque pioverbium, ut, II Pet. n : Ca«is re-
dormiatis iniermedios cleros, pennmcolumbmdeatgen- veisus ad vomitum suum, et, lReg. x : Num et Saul
talm etilis, id esl, in altiora elevubhnini,compagini, inler pi-ophelas?Quorum unum, cum quemlibet post
lamen Ecclesice cohcerenles.Nullam quippe aliami actam pcenilenliam ad vilia relabi dicimus, allero
melius hic intelltgi puto columbam deargentam quami tunc utmiur, cum indoctum quemque offiuum dor
illam de qua dictum esl, Cant. vi : Vtta est columbai cendi assuraere, vel aliud quid artis, quam non di-
juea."Deargenlata est aulem, quia divinis eloquiis eslLD dicil, sibimet usurpare \iderimus. Ilic tropus adeo
erudita : Eloquia namque Domini, alio loco, eloquias late palet, ut liber Salomonis, quem nos, secundum
casta dicunlur. psalmo xi : Aigenlum igne examina- Htbrseos, Parabolas dicimus, apud Graecos ex eo
tiim, leira purgalum septuplum. Magnum itaque estt noiuen Paroe.nioruro, hoc est, Proverbiorum, ac-
bonum dormire inter medios'cleros, quos nonnuliii ceperit.
tluo Testamenta essa voluerunl, ut dormire sit lnter De saicasmo.Sarcasmus est'plena odio hostilisque
duos^mediuscleros, in eorum Teslamenlorumaucto- ii risio, ut, Matlh. xxvn : Alios salvosfecit, seipsum
ritate requiescere, id est, utriusquc Testamenti les- non peiesl^salvdinfacete. Si tex Israel est, discendat
timoniis acquiescere, ut quando aliquis ex his pro- nunc de ciuce, et ct^datnusei.
ferlur et proh^tur, omnis inlentio pacilica quieteJ De usieismo.Asteismus est tropus multiplex, nu-
fir.ialur. roerosseque virlulis : nam eo-Tuo-pbsputatur quid-
11. Be hypeibole. quid dictum simplicitate rusiica caret, et satis faceta
Hyperbole est diciio fidem exceden^, augendi mi- urbanilate expolitum est", ut: Uliuam ubscinduntur
nuendive causa. Augendi, ut, II Reg. l : Aqniliscmli i qui vosjcontitrbanl. Nolandum sane quod allegoria
veio ioies, kenibus foitioies. Minuendi, ul; Tenebii' ahquaudo-fdctis, aliquando' verbis laniummodo fit
_S5 DE SCUEMATISET IROPIS.-
Factis quidem, ul scriptum est: Quoniam Abiaham A . ria simul et mysticus de Clnisto vel Ecclesia sensus,
duos fiiios kabuil, unum de ancilla, et unum de li- et tropologia, etanagoge, liguraliter intimatur, ut :
bera, qum sunt duo Teslamenta , ut Apo&tolus ex-'' - templum Domini,juxta historiam, domus quam eedi-
ponrt. Yerbis autem soluramodo, ut, Isai. xi: Egre- UcavilSalomon; juxta allegoriam, corpus dominicura,
dietur virga de radice Jesse, el fios de radice ejus dequo ait, Joan.ji: Sotvite lemplumItec, et in iribus
ascendet, quo significatur de stjrpe David per vir- diebus excilabo illud, si\e Ecclesia ejus, cui dicitur:
glneih Mariam Dominum Salvalorum fuisse nascitti- Templumenim Deisanclumesl, qmd eslh vos; per tro-
rurn. Aliquando factis sirauf et verbis una eademque pologiam, quisquefideliuin, quibus dicitur.lCor. I.I:
res allegorice signilicatur : faclis quioein, utGe- An nescith quia corpora vestra templum est Spiritus
nes. xxxvn : Vendiderunt 'Joseph Jsmaeltlis triginta sancti, qui in vobis est? per anagogen, superni gau-
argenteis; verbis vero, ut, Zachar. xi: Appenderunt dii mansiones, cui aspiiabat qui ait : Reaii qui habi-
mercedem meam triginla argenteis. Item faclis, ut, -lant in domo lua, Domine, in smculumsmcuh lauda-
I Reg. xvi: Erat aulem David lufus, et pulclter as- bunt le. Simili modo quod dicltur psalmo CXLVII .
peclu, ei unxiteum Samnelin medto fialrum suorum; Lauda, Jeiusalem,Dominttm, lauda Deum tuum,Sioh:
verbis, ut, Cant/iv : Dileclus meus candidus-el ntbi- , quoniamconforlavitseras porlarum tuarum, benedixit
cundus, eleclus ex millibus, quod utrumque mjstice B fiUh mis in te;"de civibus terrense .lerusalem, de Ec-
significat, mediatorem Dei et hominum, deporum clesia Chrisli, deânima quoque electa, de patria
quidem sapientia et virtute, sed sui fuisse sanguinis coelesti, juxla historiam, juxla' allegoriam, _uxla
eftusione roseum, eumdemque unclum a Deo Patre tropologiam , juxta anagogen, recte potest accipi.
oleo Isetifise, prse consorfibus suis. Item allegoria Juxta allegoriam de Eeclesia, -diximus, sequentes
verbi, sive operis, aliquando hisloricam rem,ali- exemplum doclissimitraclatoris Gregorii, qui in libris
quando typicam, aliquando tropologicam, id estr, Moralibus, ea quse de Christo sive Ecclesia per figu-
moralem rationem, aliquando anagogen, hoc est, ram dicta^ sive facta inlerpretabantur, allegoriain
sensum ad snperiora ducentem, figurate denuntiat. proprie nuncupare solebat.
Per historiamnamque historia fiyuratur, cum factura -•' _ 13. De Itomwosi.
primorum sex sive septem dierum, totidem sseculi Homoeosisest>minus notse rei per similitudinem
hujus comparatur setatibus. Per verbum hisloria, ejus quae magis nota est demonstratio; hujus spe-
dum hoc quod dicit Jacob patriarcha, Genes. XLIX: cies sunt tres, eicon, pai-abole, paradeigma.
Cuiulus leonh Juda, ad prmdum,fili mi, ascendistt, De eicon. Eicon est personarura inter se, vel eo-
etcseiera, de regno ac victoriis David inlelligttur, _ rum quse"personisaccidunt, coinparatio, ut, Joan. j:
Per verbum, spiritualis de Chriito, sive Ecclesia , Vidimusgloiiam ejus, gloriamquasi Unigenitia palie;
seiisus, cum idem seraio patriarchse de dominica el, Luc. xx : Neque nubent, neque ducsnt uxores,
passione ac resurrectione fideliler accipitur. Item neque enim ullra mori poterunl, wquales enim angelis
allegoria Tacla, tropologieam, hoc est, moralem erunl.
perfectionem designat, ut, Genes. xxxvn, tunica ta- De parabole. Parabole est rerum genere dissimi-
laris et polymita quam Jacob patriarcha filio suo lium comparalio, ul, Maltb. xm-.Simde est regtmm
Joseph fecit, yariarum virtutum gratiam, qua nos cmlorumgrano sinapis; et, Joan. Jii: Sicut Moyses
Deus Pater usque arLlermlnum vitse nostraa semper exallavit serpenlem in desetlo, ita exaitari oporlet Fi-
indui prsecepit et donat, insinuat. Allegoria verbi iium Itominis.
eamdem morum perlectionem siguificat, ut: Sinl De jiaradeigmate. Paiadeigma est prsepositio, sive
lumbivestti prwcincli, ellucernm urdentes, etcselera. enarratio exempli exhortantis aut deterrentis. Ex-
Allegoria facti, anagogicum, hoe est, ad superiora hortantis, ut, Jac. v : Elias homo etat îmilis no-
ducentem sensum exprimit, ut: SeptimusAtb Adam bis, passibilis, el orulionem 01avit ut nen plue-
Enoch translaius esl de rnundo. Sahbatum futursebea- ret super tertaiitj elnon pluit annis iiibus, et mensibus
fuudinis, quse posl operaliona sseculi hujus, quse sex n sex; et, Mallh. vi: Respicite volalilia cceli, quoniam
setatibus peraîtur, -electisin iiije servatur, figurate non seruni, nequemetunl, nequecongregant in horiea,
prajsignat.-AUegoriaverbi, eadem vilse coele^tisgau- etputer vesler cmlesth pascit illa Deterrentis, ut,
dia demoitstrat, ut, Matth. xxiv : Ubicunque fuerit Mattb. xxiv : Ii'a horu qui fuerit intecto, et vasa
corpus, illic cangtegabunlur el aquilm, quia ubi me- ejus in domo, non descendat tollere illa; el qui in
dialor Dei et hominum est-corpore, ibi nimirum et agro, similiiei non redeat relro. Memoresestote uxo-
nune sublevalsead coelosanimse, ei, celebrala gloria tis Loih.
resurrectionis. colligentur eliam corpora-juslorum. Et sic habentur tredecim- generales tropi sacna
Nojinunquamin una eaderaqtie re, vel \erbo, hi.to- Scrij,tu:aj.
187 BEDiE VENERABILISOPERHM PARS I. - DIDASCALICAGEN INA. 188.
DE NATURA RERUM LIBER.
' PRJEFATIO. A_ in Yerbi Dei dispensalione non facta, sed ceterna

"
Naturas rerum varias, labentis et sevi sunt : qui nos, apcslolo tesle, ante tempora ssceu-
» Perslrinxi litulis, tempora lata, citis, laria prsedeslinavit in regnura; secundo, quod in
Beda Deifamulus; lu fixa,obsecro, perennem, maleria infornii pariler elementa mundi facla sint,
Qui legis astra, super mente tuere diem, ubi qui vivit in selernum creavit oinnia simul; ler-
CAPGT PRIMUM. tio, quod eadem maieries, secundum causas siroul
De quadrifario Dei opere. creatas non jam simul, sed dislinclione sex îrinio-
Operatio divina , quje ssecula creavit et guberna~t, rum dierum in coelestem terrestremque crealurara
quadriformi ralione dislinguilur : primo, quod haec formatur; quarlo, quodex ejusdera creatursesemini-
YARIANTESLECTIONES.
A, B, C, Codices designant Mstosqui in RibliothecaNalion. Paris. servantur. Ii numerantur in Catalago
Sotb. 1827, S. Germ. &89,et 5259.
1 B. omillit. * C, Peisttinxit. ' A., testante.
GLOSSJE ET SCIIOLIA.
ra^rATio. id est, intellectus rationecl discretione. Fixa, scili-
cet illa mente. Super astt a, id est, super coelos, ubi
Ij*c HTIAUCT.GLOSS,E. —Glossa, Grajca interpre- astra sunt, de qutbus in hoc opusculo Deo auxihanle
laiione, lingusesortilur nomen. Hanc philosophi ad- dispiitabimits.
vctbium dicunt, quse vocem illam, de cujus proprie- JOANNISNOV. SCHOLU. — Nalurctsrerum. Distichon
et R
tate requiritur, uno singulari verbodesignal. Quid ]" hoc in exeraplari scripto et satis veieri usque ad
enimillud sil, in uno verbo positumdeclarat, ut :Con- teirastichon productum fuit, adjeciis his duobus :
ticescere est tacrre; itetn : Laiu->haurit aperluni. BedaDei famulus,tu fixa, ohsecro,perennem,
Haurit, percutil; itein cum teiminuni diciraus finem, (Jui legts lala, super mettie tttere diem.
aut populatas inlerpretamur esse vastaias; et oinnino
cum nnius verbi rem vetbo uno manifeslamus. Qitajab alio quopiam adjecla videntur; fiiit en'm
Versus Redm presbyteti. — Nominaius versus ab Beda versilicalor tolerabilis , ut planum fecit iu
eo quod iluat, se-eque ipse cireumeal Yersus proprie opere quod hexamelris veraibus composuit de Yila
dicitur a vcrtendo, qtna cdnveili polest, id est, ut id Gutberti. CAPUT PltlMUM.
quod habet in fine, habeal in medio, et e conlra, ut —
BEiDcrnRTiGLOSSX. Operaiio divina, attm se-
est : Corhu.i velalarum, vertimus antemnarum, cor-
ima velataruin. Yel ideo dicilur versus, quia a fine cttla creavitsoecula et gubernal. Dnobus modis dieitur Deus
manus scribenlis, ad inilium converiilur : gubernare , vel conservando facta,vdper
sueces-iones reparando.
Arma \irumqiie cano,Trojajqtuprinntsalioris. non facla. Dispensatio el consiiium
Dispensaiione
Naluras retumvatias labenth el mvi. Quidquidest Dei, el arsipse Deus est, quia inco prjeler seipsum
sive visibile, sive invisibile, jsensihileseu intclhgibile, nihil esse potest.
creans sive cre.itum, nalura dicilur. Ergo generale jEtetna suni. Proinde omnia, que ab ipso facta
nonidn est natura omnium retum, et earum qune Sunt per dispositionemajterna stint, sicut et ille icter-
sunt, et earum quse non sunt. Illa aule-n non esse _ nus e-Xet tunc Deus «unl. Ut enim bealus Augusti-
diciinlur, quae nec sentiri nec intelligi possunt,~sed'" nus dicit : Aliter^sunt ea quje sub eo facta suit,
quod ila sunt, ut omnem cognilionem corpons et aliter ea quaj in Dco Uint, Deus videlicet in dhpo-
nient'S transcendant. Duobus narnque modis naiura sitione existendo, unde omnia qujasunt, Deussunl.
dicitur. Detts ilaqtte nalura diciiur, quod cuncla Palcr usqtte tiunc. Quis explicet verbis quomodo
nasci facial. Omnis etiam crealura natura vocattir, Deus el quielus operettir. et operans quiescat, in eo,
eo quod nascaiur. Retum, id esi, causarum creatj- quod Deus die septimo requievit : ipsum Dominum
rum, visibiiiumsciltcelet invisibiltum. Varias, id eut, el Salvatorem noslrum Jesum Cbristuin, qui hsec
Jisversasct miiltifilices, ac dissimiles,veluti in mundo loquebalur, et dicebat : Pater metis usqtte modo
h.ilienlur. Labenlh, id est, decurreiilis et deficienlis. operatur, et ego operor, maraum sacraniPntum si-
Mvt, el&v Gi'sece, Latine sseculum; hinc sfcvum gnifuavil, quia eiDominus Jesus uliqne Deus. Ipse
dtcilur sscculum. esl enim veibum Domini, quia in principjo erat \er-
Peisiiinxi,\(i est,breviterscripsi.Perslringerepro- bum, et non qtialecunque verbum; sed Deus erat
prieesl, siriclim narrandoabbreviare. Ttlulis.Tanlas verbuni, et omnia per ipsttm facla. Operatus est
autem dicitur a Titane, id est, sole, quia sicul sol sua Pater lucem, sed dixit ut lieiet lu\. Si dixit, verbo
prsesentia munduin illuminat, ila et tittilus sequen- operatus est. Yeibtim ejus ego eram, ogo sum. Per
tem paginam illttstrat; nani si titnlttm £-onl's erase- me factus csi niundusm illis operibus; perine regi-
ris, muia paghia remanpbit, ut aitquidam. «Titulum tur mundus in islis openbus. Pater meus el liinc
frontis erade, ut muta sil pagina. > Tempmalatu, id operatus e^t. cutn fecit mundum, et usqne nunc
e«t, ampla. Cilis , id esi, Orevibus. Ttlulis, id est, operaiur^ cum regil. Operatur ergo Deus non no\a"
proifiliunculis ita inchoantibus : De quadnlario Dei j) creando, sed creala gubernamio. Fueiuni quidem
opere, etc. in pr.esentia Dei, antpquam fuisseut creaia; sed
Beda. Subaudilur Ego. Dei famulus, id est, servut. setetna sunt, ante onine \idelicel temptis, et ania
Qui legis, scilieet meum Jibrum. Ptr aposlrophen aliquam creaiionem. Ante mundicrcationem qtiidem
alloquitur lectorem. Obsecro, scdicel te, o leclor. lempus fuii, sed non tile qualenunc est, quia nulla
Tuere, id est, contempJare. Petennem dtem, id est, lunt' erat vicissitudo diei el nociis.
pei peluam lucem, Deum videlicet, qui est dies seter- Isc. Auit. GLOSS^;."—Opetaliodivina, quw sm-
nus ante omnem diem, et omni sole lucidior. Mente, culacreaiil et gubcntat. Duobusmndis dicitur Detis
189 - , DE NATLRA RERFJM. - 190
bus et primordialibus causis totius sseculilempus nafu- A coelum, terra, angeli, aer, et aqua denihilo. Dieau-
rali cursu peragitur, ubi Pater nsque nunc opera- , tem primo lux facta est, et ipsa de nihilo; secundo,
lur et Fdius, ubi etiam corvos pascit, et lilia vestit firraamentum in Tnedio aquaruni; tertio, species
DPUS. maris et terraj, cum eis qiiseJerraj radicilus inhse-
CAPUT II. , rent; quarto, luminaria coeli de lumine primo die
De mundi foimaiione. facto ; quinto, nataiilia et volatilia de aquis; sexto,
In ipso quidera principio conditionis facta sunt reliqua aniraalia de terra, et homo * quidem carna
VARIANTESLECTIONES.
A, B, C, catne quidem.
GLOSSJE ET SCHOLU.
gnbernare ssecnla, vel conservando facla , vel per herbam, et qui dat jumentis escam suam, et pullis
siicce^sionesreparando. Quadriforroi ralione, id est, corvorum invocantibusse. Piima ijijtur crealio facta
qtiadnpaitito inlellectu. In Veibi, id est, Filii Dei e<4ab seterno; secunda momento; lerlia spatio sex
dispensalione, id e-t, disposilione et providenlia. dierum; qtiarla cst quotidiana durans usnue ad con-
Non facla/\'d est, non lemporalia sunt. Fuerunt qui- summationem sseculi. Disputanliir bse quscsiiones
djitn ln praesenlia Det anlequam fuissent creata : sed passim a saeris interpretibus, et a beato Auguslinoi,
tsterna sunt, ante omnejvidelicet tempu=,-et anle B libro lx de Civilate Dei, a Pelro Lombardo n Sen-
aliqiiam.creationfm. Anle mundi crealionem tempns tent., disiinct. Jl, a divo Thoraa et ahis.,
qtiidem fuit, sed non tale, quale nunc est: quia nulla- Ante tentpota swcuiaria. Tempus sseculare, quod
vicissitudo diei et nociis. Anle swculaiia tempora, ev cceli ac slellarum circumaclu observatur; aliud
id est, ailte constitulionem mundi. Infonni mateiia, est tetnpus ante_sseculare sine ulla permtilatione
idest, confusa, ubi coeltmiet terra necdum habebant sempileina duralio ; itl vbcant philosophi a sempi-
formas el species suas. F.lemenlamundi, id est terra termfate aluva. Yide Aristolelem, de ccelo, vol. I,
ei aqua, ignis et aer. , c. 9.
' JOAN. —
Nov. SCUOLIA. Opeiafio dirina. Orditur ^.— CAPOT ii.
"
Beda a mundi generalione ; jam enim in confesso est BniD.GLOSSJE. In ipso quidemptincipio. In ipso
mundum ebse s Deo creatum, ut pnmo Geneseos quidem pnncipio, xx Kalendarum Apriliiiiu, in pri-
Ecriplum est : In principio creavit Deus coelum et ma parte Arietis , quia Aries triginta partes babet.
leriain. Verum in theologicis disceplaiionibus quseri ln sex enim piimis parlibus ipsius,. loius mundus
soêt de temporis diiraiione, id est, quantum tempo- faclus est. Sed qusenlur qualis lux erat, antequam
ris Deus occupalus in producendo fuerit; nam cx iaclns esset sol. Sic dicunt: Sine calore eral, id e*t,
Geneseos principio modo momentaJieum iuisse in- blanda, pertingens ab Oriente ad Oecasum, ab Aqui-
telligilur, id esl, facla esse onmia uno temporis mo- lone ad Austrum, quselux poslea converta esl in Ju-
menlo, modo creationis duratio dieitur fuisse cem soli«.
Kap.zTpo;.Ne igitur videatur pugna esse in sacris, Cwlum, lerra, angeli. Coelum hic spirilale intelli-
enumerat hic Beda quatuor species operaiionis, qui- ,C gere debemus, quo continentur angeli, quod utiquejti
bus mundus dicitur esse faclus. Prima quidem est principio faclum est de uibilo ante omnem diem.
qtiam Deus ab selerno (ut sic, dicam) concepit. Nam Hoc autem ccelum, quod est firmamentum, secundo
theologt aiunt hsereticura esse staiuere in Deono- die de aquis factum est; supeiius autem coelum ideu
vnm aliquod Jaciendi consilium ; si enttn quod opti- spirilale \ocalur, qnia spiriluales continet creaturas,
muni est po^terius concepisset, nescivisse eum Id de quo tanluni legnniis, quod factum sit vel est.
ante, aut noluisse sequeretur , quorum In Deum Lux facta est. Lux" quse primo die facta est, non
netittum eadere potest, aut optima quse sint non aded clara erat, sicut nunc isla est, quia aquis omnia
videre, aut nolle facere; itaque a principio sjeculo- repleta erant, quatnvis minus deniis et subtilissimis;
mm, id est, ah xlerno, creaiio mundi in mente di- eL ipsa lux de nibilo, id est, de nulla maleria ; JIOII
vina fuii. De hoc conceptu loquilur Joannes ih exor- enim secundum causam, sed secundum materiam :
dio Evangelii sui : In pnncipio erai Yeibum, etc; et nam quod ex Deo est, ex nihtlo non est. Non enim
Apostolus ad Ephesios : Qui nos unte temporapt w- inatenam habuitDeusaliam,nisiseipsum, etideo ex
desiinavit in legnum. Secunda creatio qtia Deus nihilo esse non possunt.
(cumjamjam oihis nasciturus eral) nno momento'ex ^Firmamentum. Firmamentum est, ubi signa vide-
nilulo creavit matenam informeni, id est, siham mus. Sustinet enim supenores aquas; el ett frigidsb
quamdain "omnium rerum, quae poslea per forma- naturse, quia quantum distal sol a terris, tantum
rum applicalionem formarenlur : hanc informem distat firmamentum a sole, et ideo glacialis nalurse
maleriam, in qua adhuc nullius rei, nec arboris, esl.
ncc hominis species fuit, genliles philosophi nega- n In medio aquarum. In medio aquarum dicit, qiiia
bant esse factam, sed fuisse ab seterno pulabant, **ex omni parte Iirmauicnliaquse,sursuniscilicel etdeor-
vocabantque silyam liujusmodi Chaos, quod rerum sum. HJS aquas supenoies niulli dicunt cecidisse
omnium confusam maleriam significat. De hac crea- ad diluvinm faciendnm. Sed Angusiinus interrogat
tione sic scnplum est: Qui vivit in mternnmcreavil quid eralfactum deisio «tere. Namquanfum elonga-
omniasimut, id est, rerum wnninm iuatenam. Ter- tur aer a terra, tantura elongalum fuit diluviuni
-tia creaiio estqua Deusex illo Chao forraas et facies 'usque ad lunam, id e=t, cenlum viginti qmnque roil-
rerum inchoabat atque produxit, ut coeli, teirarum, lia sladiorum; atque inde facilius iniellujjlur stcun-
mariuni, aiborutn, anhnaliiim, quaj operalio lempo- dum Auguslinuin de lumine, quod factura est in
ralisfmt, el.atlesianteScrip uta,sex dierutn. Quarta ptincipio. Quod lumen non erat tanlse claritatis sicut
operaito, qua Deus quolidie mundum conservat, po^t creationem sohs et lunse, sed speciem aurorse
vjvificai et gnbernat; falsa enim quorumdam philo- habebai, sicut ante solis ortum, quia dicit-islum
sophurum sententia est, exisiimanlium hunc lemere aerera conversum fuisse in nquaiii, et iterum po't
ct nulia poteslate Dei conservaii el rcgi : ex hac annum aqua conversa estin aeietn. Nam atr et aqtia
operaii«n'j antmaliaâiia ex aliis nascuntur, lerra ex sitnul fieri non possunt, nec habuit aer Incum, in
se produxit arbores, semina fn agris condita ctim quo fttissel, quandiu diluvium erai, et nulla aqm
fenore redeuiit^ product igitur"Deus quolidienovas vel lempestas supra lunam polest fieri, sed inlra
tyusdem generis ros." De hac-' conscriptum -est m lunam fitint semper. i
psalino cxxvi : Qui opei-il c&lum'nubibus , et parjal Anhna vero. Quando angpli creati sunt. lunc ft
tet-wpluviam. Qui producilin montibussfenuinêt anima Eecunduniquosdam. Beatusaulcm Auguslinus
191 BED.E "ENERABILIS OPERUMPARS L — DFDASCALICA GENtliNA. 182
de terra, anima vero de nijiilo creatus; qui in para- A CAPGT.IIl.
diso, quem Dominusa principio plantaveral, consti- Quid sil mundtts.
luitur; septimo Dorainus requie\it, non a creaturse Mundus est universitas 2 oipnis, qua? constat cs
gubernatione, cum in ipso vivamus, ' moveamur, et ccelo et terra, qualuor elementis in speciem orbis
simu«, sed a novsesubstanlisecrealione. absoluti globata : igne, quo sidera lucenl; aere, quo
VAUIANTESLECTIONES.
1 A, B, C, etmoveamur. * A, omius creatuim.
GLOSSiE ET SCHOLFA.
et Hieronymus nilnl temere de amma alhrmare Qunn paradtso, quemdJomtnusa principio plun-
conati sunt, sed ingeniose Se ignorare dtxerunt unde laverut, constiluilur. Natus est homo in agro Damas-
iiat vel quando ad corpus veniat, uirum tempore1 ceno, nnde-translalus est in paradisum. Ait autera
coneeptionis, an alio qtiolibet lempore. Philosophi Beda, Dominuniante hominemcondidisse paradisum,
tamen m»)i.ysvso-itzv dicebant fieri, id est, ileratam qui horli erant voluplaiis, destinati hutrianis rebus :
generationem, illud sentire volent^s, quod ab alio in ubi autem paradisus sil, dKpulalur a theologis per
alium transiret, velquod anima ex anima, velmi varias senlenlias; plerique autem di^cedunl in illam
caro ex carne, descendat. Horum nonnulli dicebant senienliam, ut exisliment universum locum de para-
eam prseparalam esse, earaque in ipsa conceptione diso senigmaticws-intelligendum,nec esse almdquara
dari, vel alio quohbet lempore. Nos vero veraciter de g hunc mundum. Quemadmodumenim gentiles appel-
nihilo esse ciedere debemus, quanquam tempus lant mundum domicilium eltenipluinquoddam deo-
desliuaiionis illius ignoremus, hoc solum Deo relin- rum, ab inexplicabih pulchriiudine sunniise venera-
^juentes. Quseiilur utrum anima una creala est in lionis opificium; iia in sacris itilerligendum locum
sexto die, an multse; sed aperta qucestioest. Si enini voluptatis hunc nundum, cujus absoluta elegantia,
unus homo creatus est, quare non et una anima ? qua nihi! ornatius excogiiari polest, in quo ornatu
Et sicnt_omniacorpora hoininum^tb illo uno homine menshominis nalurse varietatem admtrans, voiuptale
deduclasuni, utScriptura dicit, inquo omnes-pecca- expleri nequit. Nam lontem illum ex quo fluunt
vimus; quare non et animsededucuntur similiter ab qualuor flumina iiilerpreianlur Ooeantim, unde ut
ipsa una anima ? Ex hoc intelligitur eliam illud Homero etiara p'acuit, omnium anmium et fontium
semen, quindo immitlitur, animam habere. Anima cursus vim et miiium sttmunt. Nara qnomodo intel-~
nostra ad imaginem Dei creata est, in qua non exi- hgi possit ex paradisi fonte Nilum et Eupliralcm et
gua nostri-portio , sed totius universitatis subslantia Gangetnvenii e, nisi perparadisum iutelligamus hunc
est, quse pr.icul dubio bbeia esi, et diffusiscogitatio- miindum, fontem iilum mare, quod occultismeatibus
nibus atque consiliis huc atque tlluc vagalur, et con- sublerraneis longe laleqtte infusura omnibus flumi-
siderando spectat omnia. Esi igilur ad imaginem nibus humorem suppeditat. Hsec quoniam obiter
Dei, quse non corporea ajslimatur, sed menlis vigore mihi in mentein veniunt sic postti, non ut cerlum
absenles videt, trans mariaabil, transcurntappeiilu, in rebus extra meam professionem positis, ahquid
scrutatur occulla, hue atque illuc uno momento sen- definiam, sed ul ahis dispulandi eruditis super hac
sus suos per tolius orhis iines et munii «eereta cir- s. questione materia relinquatur,
cumfert: qtise Deo jungitur, Chrisio adhseret, de- Seplimo Dominus quievitnon a crealurm guberna-
scendit in infernum, atque ascendit. FnIiac enini tione. Ullimi diei describilur actio, quem diem Judsei
aniroa tottis homo es, sine qua nilnl es, sed terra, et fSaljhalum voeant, ul quidam a sabe, quod eonun
in terrara resolveris. Aliter Hieronymus in Idco ubi lingua sepiem sonat; aliijnterpretanlur quietein;
dicit: «Pulvisreverliiurinterramsuam unde sumptus quidam deductmla Grxcoo-e&rtv,tiuod e-1sacnficare."
est, et spiritusredeat ad Dnmlnum.» Saiis iiridendi Ridiculi sunt homines, qui hanc vaeationetn ad pla-
sunt qui p itant anitnas cum eorporibus seri, el non netarum magistenum retulerunt, quod videhcet
a Deo, sed a corporum parenlibus generari. Cum propterea Sabbato jussjsunl fenari, quia Salurnus,
enim reverlatur carn in lerram, el splritus redeat ad qui ttinc teraporis est dominus, diem illum rebus
Dominum, qui dedil illum, manifestum est Deum agendisreddatinepliim: e tenim sidus inatispicatuin.
Pairem animarum esse. non homines. Quorum senlenlia reprehenditur docte aPico Miran-
* Gubernalione. Creatoris potenlia, atque omnipo- dulano in libris quos adversus aslrologos scripsit.
tentis et omnitenentis virtus causa subsislendi omni CAPUT Jll.
crealurse Neque eniin sicul construcltir ajdium, cum BRID. RAMCS.GLOSSJ;. — Cmlo el lerra. Coelum
fabricaverit, abscedit, atqtie illocessanle et abscedente tam pro ipso guam ommbus quse in eosunt, sitmliter
stat opus ejus, ita mundus ictu oculi stare potent, lerrain pro ipso elemento. et pro his qusein ea conli-
si ei Deus regimen sui subtraxerit. nenlur, posuit.
Simus. Non tanquam subslantia ejus, sic in illo Absoluii globata. Illa rotunditas absolula, id est,
sumus; sed utique cum aliui simus quam ipse, non perfecla est, cui lantum in longitndine, quantum in
ob aliud in illo sumus, nisi quod continet et disponit D iaiiludine, et quse a suo-eentro undique aMrualispa-
omnia, per quam dispositionem in illo vivimus, mo- tio distat. AbbOlutaresdiciltir,qusenullarei endet vel
vemur et su'tius. Unde coihgilur quia si subtraxerit fulcitur. Unde nos non sumus absoluli, ûomam
se, nec vivemus, nec movebimur, nec erimus. terra fulchnur.
—
JOAN.Nov. SCBOLU. In ipso quidetn. Distributio Igne quo sidera. Descensionisordo est. Ignis enim
ereaiionispersenosdies, quam co liosissimeexplicuit supenor est, et superiorem obtmet locum in onnii
HexameronBasiliiMagni,cujus suppleinetilnmscripsit creatura : post ignem aer, deiitde aqua, posl quam
fraier ejus Gregorius Nicenus, qnod inscribitur : -,terra initim obtinet locum.
UepiTr?cT5VkMpwirav 7Evii7£Me,et versum a Dio- Cingendoet penetraivlo. Cingit enim aqua undi jue
nysioTtomano, cognomento Exigno ; hoc mensibus . secus terram et penetrat ne terra, quse est sicta,
ahquot abhinc typis antea non cxcusum in luceni iatiscat in pulverem. Sunl enim vense qusedam ni
eimsimus. -terris per quas lalenler manent aquse, et flumina
F.l iiomo, caine quidem de Ui ra. Homo nalus est crescunt; el ideo etiam mare rGdundarenon polesi,
postretno, rebus omnihus produclis, cujus gratia quia vense lerrarum, quse evomunt, iterura ab-
(qtiod theologi et philosophi genliles scripserunt) sorbent.
omnia condita sunt:' estquemaxime secundum na- Media atque ima. Quseritur id quoaue, quod est
turam, ut destinata operi anle opus parenlur; est mediura, potest esse lraura ; aut id, quod est imum,
enim, quod philosoplu dicuni, finis intentione pri- polest esse medium? Nam hoc videtur in his \erhis.
raum, sed productione postremum. Ita ergo intelligitur : Medium esl, quolies roundus
195 - DE NATGRA.RERU.VL 194
eancta vivenliaspirantâqui«,~quse terram cingendo A mine ettam coeluma peifecta absolutaque eleganlia
et penelrando commuiihint; ati.ue jpsa terra, quse vocalur; nam et apud Grxcos ab ornatu xstruo; ap-
mundi media atque ima,.librata volubili circa cam pollalur»
«niversilate" pendet imtaobilis. Verum mundi no-
GLOSSJE ET SCFIOLFA.
SICvo.vilur. et sic est eirca "lerram, ut- sequale si spiritu, humoreac lerreno, coalescere; Itaqtie qua-
spatium semper a terra ad coe'um, sive sub terra tuor Slla elementa dicuntun. querhadmodum enim
sne supra terram; etjsemper necesse esf ul medis ex \iginti tiibus elenientis omnes diciiones et vo-
pars totius mundi sit infra, ct media siUsupra; imt ces «jntinenlnr, sic haj qualuor, simplices parles
aulcn, quialn ordine quatuor elemenlorum, quibui omnium reruni sunt maieria, ob id mundi elementa
cmstat mundus, ullimum obtinel locum. Et quoc Tecte djcuntur.
exceilentms est, melius est. Melior esl enini lgni^ In speciemoibis aksoluti qlobata. Ad eumdem mo-
quam ser, aer quam aqua, aqua quam leira, quis dum Plinius, cap. 2 liliri n, de iorma ejus. Porro
'eorpulenliora sunt qtisesunl juxla teirani. Unde el mundi hguram esse sphseram non^ argumenia modo
•terra immoWis manens, una sede semper hseret, _3- docni, sed.el hominum consensus, oihem appellan-
eompieva medium mundi Iocum.» liitm a Totunditate. Multis probalionibus hoc con-
Kos-f/oruppellaiicr. Koo-poj verbujn Gr__ictimest, vincil Arisloteles, bb. n de Ccelo.
quod nos 'Laiini quasi tisui habemus, a quo cceluni Igne quo sidera lucent. Mulliâeprseclari auctores
qno nomine apudillos quoque crediderunt coelumlgneum esse, slellas ipsas seinpi-
Grseceojpfv^dicilur, vocatur.
est,-quando mundus Mullo magis enim de- ternos ignes, quod splendeani, calorem rebus affun-
het dici ab oi*nalu,quod pulchrior est -quam sinl - dant, ac perpettio motu cieantur, qnseignium sunt
e'ementa, qure mundi nomine vocantur. affectiones nalurales; quapropter Anaxagoras Glazo-
INC.ATJCT.GLOS-JE.—Mundus est universilas'omnh, menius coelumselhera diclum voluil ab ardendo : ulOoi
qitai conitat ex cmlo et terra, qualttor jlemenlis, in ardeo cst. Sed Aristoteles hanepersuasionem usque
speciemoibis absoluti globata. Qtiatuor^sunt princi- contendit esse ialsam, efferens in ccelp nihil esse
palia elcmenta : ignis, aer, aqtia, terra, ex quibus elementare; hujusmodi enim corrumpi potest per na-
novissimum Jiiediumque elementuin terra esl. In turam, sedhabere essentiara incorruplibilem ac sera-
cireuitti terrse aqna, quse csi Oceanus; in-""circuitu piternam", diversam ab igneo, aerio, Fiumidoet ter-
iqnse, aer, unde tojlum vocalur aereum; in cirtuitu reno, quam quintam vocat Ciceroa naluram : bsec ex
aerisseiher, quod e^t ignis, unde coelumvocaturseihe- Aristotelissentenlia setherdieitur sempilerno cursu.
reum. Qusescilicet univeisitas glohaia, id est rotunda, Habet tamen iisecqusesiio in utiamque partem mul-
coadunala. Cceûnilam pra ipso quam pro omnibus tos et magnos scriptores, quod nobis cursim auno-
que in eo stint, snniliter terram pro ipso elemento, tasse visum est este saiis.
et pro his qnsein ea contineniur, posuit. In speciem, „ Verummundi nomine etiamcozlum a petfecta abso-
"
id esl, formam orbis, id est, rotunditatis'aIieu]us. llla lutaque eleganda vocutur.Ccelutn ex Aristotehs sen-
rotunditas perfecla est, cui tanlum esi in longiludine, lenliaplura significal; universus namque mundus
quantum in Iatiludine, et qo.e a suo cefflro undique coelumdicilur, veluli apud Grseeosr.io-p.oe et o0p«v6<r.
seqttalispatio dislat. Abtotuli scilicet 01bh, id est, Sic apud Plinium, cap. 1, mundus, et hoc quod alio
distihcu et perfecti, propnam habet formam. Abso- nomine coelum appellare libuit, cujus circumflexu
luta res dicilur, quje ntilla Te pendet vel fulcitur. omnia tegunlur, alias significal xmi\ersum ajthera,
TJndeet nos nonsnmus sbsojuli, quta terra fulcimur. id est, totam compagem rerum coelestium, a luna
Lem globala, id est, co idunaia ipsa universilas, igne videlicet usque ad ambitum mundi; hoc' plerique
scilicet etaerevel"soIe, quia sole omn a illununantur. secundum coelum vocant, et-secundum 'mundum.
~"userilurquomodo id quod est inedium po'est esse Primus enira mundus, seu coelum', quatuqr elemen-
imum, aut quod est imuni polest esse medium, torum estcomprehensip, qui corrnptibilis estet sphse-
nam hoc videtttr in -liisveibis. Ita ergo intelhgitur : ra actiyorum et passivorurn aphilosophisreeenliori
Mediura est, quia totus mundus sic volvilur, et Isic bus dielus. Tertium cojlumcontinej resimmortales ac
e t circa lerram, ut a-quale spaiium sil semper divinas, quod a claiitate divini lumims ip.Kvpi-ov co-
a terra ad coelum, sive sub terra, sive supra ter- "gnominalur. Exhacdislinclionequidaminlerpretan
Tam; et semper necesse est ut niedia pars lotius lurlocum Apostolideraptu in lerljum coelum.S gniii-
mundi sit infra. el media supra; ima aulem, quia in catpiseterea ccelum cujusque planelse suum oiberii,
crdine quatuor elenientot um quibus eonslat mundus, veluti apud Ciceronem luna infimumcoelorumobliuet.
ullimum obtinel Iocum. Ef quod exceilentius est, Poslremo signiilcal petuhanler cojlum octavum a
melius est. Melior est igfiisquam aer, aerquam aqua, D Ittna, quodGrseci a/i7r)avsf,Latini firmamentura vo-
ct aqua quam terra, quia corpulentiora sunl quse cant, continet enim stellas iixas; hoc M Varro, quod
sunt juxta terram. Unde et terra immobjiis nianens, cselatum sslt_,stellatis signis, scilicet, crjelumdictum
una sede semper hseret complexa medium mund lo- arbilratur. Verum hic Bedoelocus iiiconcinnitaie non
cum. Libraia scilicet ipsa terra, id est, suspensa, vel caret; nara mundus et cosmosab eleganiia absoluta-
sequaia, quta ajqualis pars est semper per omnia a que pulchritudine ac ordine nomen habet. Cceluro
"terris ad cceûtn. Universilus scilicet elementorum, quidcm, ut jam dictum est,etojp«v6f, ul Plato sciibit,
vel firmamenti. Supremum et pnmum locum ra ele- quod sit supenorum lerniinus.id est, opo; ova; cni et
inentis ignis tenet, secundum aer, teriium aqua, Cleomedesassenlilur in Meleoris. Mundi vero nomen
quarium el ullimum lerra. Pendet immobilis, scihcet magno consensu ab ornatu nomen accepit, quem
^juiaa
" nulla ciealura.sustinetur. Aristoteles tn ordine maxime silurn esse existnnal.
JOAN.Nov. SCHOLIA.—Mundus estuniversilas, etc. Universumipsura commodiusyoo-fiov, inquit, nomina-
Gontinet caputhoc niundi deOiulionein, lum partium veris, Id est, compagem rerum coinpositam concin-
que in eo sunt enumeralionem, postremo nonnnis noque ordine digestam, quam «-/oo-fitav id est, con-
rationeni. Definitio autem ex Arislolelis libro de geriem confusam ac incondilam. Ahi ornatum quo-
Mundoad Aiexandum assnmpta videtur, sic enini ha- q>ie coljigunl ex figura et colore, et*astroium
bet: KotrftOf hnl <?u<n:iju«i\ovpavovvo-iyvjt;', IJOCest-: colluceniium flammi=,quos Plinius oculos mtnnli
€ Mundusestcompages'ex cceloet terra.i Adjecit au- vocat; huc enim peitinet labula Argus, quem Juno
-lem quod sequiiur : <Atqueets naturis quse intra hsee occidit. Jttnonem enim,physici_aera intelligunl; Jiic
«onlraenlur, lgne.videlicet. aere, ethumore;j deinde: , densalus in nubes solem ac slellas e conspetlu noslro
tIHisquoque,quseexhisper naturam sunt composita i hoc esl, Argo centuhi oculos eruit
Tradunt namque phys-ci omnia ex igne', seu cahdo aufeit,
188 - BEDifi VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 10(5
CAPUT IV. A super aera quserit; sed ne illuc s proveniat, iu mol-
De elementh. lem acrem, cujus circumfusione deprimitur, eva-
Elementa sibimet sicut natura, sic ', etsitu difie- neseit. Quse tamen quadam naturse propinquitate si-
runt. Terra enim, ut gravissima, et quse ab alia na- bimet"ila connniscentur, ut lerra quidem arida et
tura sufferfi non possit, imum in crealuris obtinet fiigida frigidae aquse, aqua vero frigida et humida
locum. Aqua vero quanto levior lerra, tanto est aere humido aeri, porro aer humidus et calidus calido
grayior. Qui si forte aquis in vase aliquo subdatur,, igni, ignis quoque calidus et aridus tense societur
statim ad superiora, ut levior, evadit. lgnis quoque aridse. Unde et ignem in lerris, et in aere nubila
crateriahier accensus, continuo naturalem sui sedem terrenaque corpora videmus.
VARIANTESLECTIONES.
1 A, B, C, eliam. * A, B, C, perveniant.
GLOSSÊ ET SCHGLIA.
CAPUTIV.
~ — Elemenla sibimet sicut natttra. B medio, id est, sine terra. Rursus aer humidus et
BRID.GLOSSJE.
Natura elementorum eit ipsaqualitas,utignis calidus calidus cum terra, quse frigida esl et-sicca, conjungl
est et siccus; lerra autem fngida et sicca. Dicimus non polesl sine medio, id est, aqua, quselocum lejiet
aulem elementa, etelimenta,elhylenienta. Elementa, medietalis, et conjungit utrumque.
qtiasi eleyarfienla, eo quod ex elemenlis omnia xon- Nubila lerrenaque. Nubila pro<spissis aecipe nubi-
slent. Elimenta ab elimo, id est, formO, quia inde bus,qusesemperhabent aquas. Internubila et nubes
cuncla sunt foimata. Hylemenla, ah byle, id esl, inhoc interest, quod nubila dicimus spissas et densis-
Tormi maleria, de qua facia sunt omnia in species simas nubes, ntibes vero et spissas et raras.
suas. Elemenla autem qu'iluor sunt : coelum,ignis, INC AUCT.GLOSSX. — Elementa stbimet sieut na-
aqua et lerra, quajin omnibus sibi mixta sunt. Si- luia, sic eliam silu dtffetunl. Natura elementortim est
quidem et in teira ignem reperies, qui ex lapidibus ipsa qualitas, ut ignis calidus el-siccus, terra sicca
el feno frequenler exculilur; et in coelo cum sit et frigida- Elemenla, el elimenia, el hylementa di-
ignilum. ct micans fulgeniibus slellis, polus aqua ciraus. Elementa, quasi eleVamenla.eo quodex ele-
esse inlelligi pote^t. roentis omnia consienl. Elinienta-ab elimo, id est,
Cotnmiscentur.De Syzygiis, id est, conjunclionibus formo, quia inde cuncta jsunl formata. Hylementa ab
elemenlorum pauea dicit. Omne jiamque corporeum hyle, id est, informi maleria, de qua facia sunt om-
qualuorssepe dielis constal elementis, quorum nnum- nia in species. Silu, Id est, loco, \el positione et
quodque dtias hahet quaMtates : nnain piopriam, ordine locorum. Dtffet{_,id est, distat. Etemenlum,
alleram vero alterius elementi. sicul in terra fiigi- secunduni Istdorum, Grsectim est, et sottaL Laline
diias el ariditas. Aridilas ergo propna cst terrse qua- p malet iesfllyXe enim Grsece,Lititie infonnis materies.
lilas, frigitlilas non propiia terrse, sed aquse; sic etrle Secundum Ambrosium vero Latinum nomen est, et
cseleris. Nani fiigidilas propria est aqusc qtiahtas, derivalur ab eo quod est eluno, id esl, formo, et
huniidiias vero ab aeie illi venit. Sic aenshtimidilas quod nos elemenltim dicitntis, Graeci o-Toiyjlov.-'
propria, at calidiias ex igne descendit. Similiter et JHAN.NOV.SCHOLU.•—Qui si fotie aquts in vase.
ignis propria est caliditas, sed aridilatem de terta Gleba et quajlihel lente pats per aquam inleritis ca-
sutnit. Sex igilur qualitalibus syzvgiksfiunt. Quarum dtl, quo signo consiat lerrara aqua esse graviorera,
qnaluor dicuntur immedialseet nexse, non egentes gravia enim sunt qu.e naturaliter deorsum cadunl.
medielale, qua conjungantur. Igttis enim caliditas Ignis quoque maleriuliler accensus. lgntum plura
cum terrena frigiditate conjtingifur in siccitale. suni genera, quse hic obner recensebo. Pnmus est
Ttursus aqu.e humidiias copulatur cum teTrena sicci- ccelesiisilleluciius, cuncia lovcns, servans ac vivi-
ia$e in frigiditate. Calidilas vero aeriscnm frigidilate ficans; secundus est qui lunsestatim subjectus est
aquseconjuttgilurin humitiitate; aeris vero humtdifas usque ad Ioca nubium, non lucensquidera]; est enira
cmu ignea siccilale conjungitur in caidiiate. Haj veluli aer lonidus, qualis est in caldanis, prums ac
Bimt quatuor quse dicunlur immediataj et nexTe. flamma exsiinctis, qui quidem non lucet, nisi mate-
Restant duse, quse dicunlur raedialse et dissonjj, quia riam sortiatur, in quam ealoris vim exerceal: hinc
non possuirt sibi conjungi sine medio, obslanle qua- incenduntur sub ccelo ignes repentini, quos alii vo-
Iitatum diversitate. lgriis enim ealidus et siccus cum cant deciduos, ahi volantes; tertius est quo huma-
jjgua humida et frigida conjungi non polest sine nuni gemjs ad varios usus et necessaiios utiiurj
i¥l DE NATURA REflUM. 196
CAPTJTV. A Unde et convexum mediumque, quacunque cernatur,
De firmamento. inenarrabili celerltate quotidie circumagi sapienle»
Coolumsubtilis igneajque naturse, rotundumque, mundi dixerunt, ita ut rueret,'si non planelarum oc-
et a centro terrse ajqiiis spatiis undique colleclum. cursu moderaretur : argumento siderum nilentes.
,GLOSS/E ET SCBOLIA.
quartus quem summo artificio natura rebus anima- breviores habent circulos, scilicet propter aculiorem
li.bus"parileretinanimatis afflavit, nihilnamque ca- polum, qui ibi est, et nunquam occidunt. At ubi
Iorh est expers. cojlum spatialur et in majorem rotundilatem dilata-
Qum tamen quudam nalurm propinquilate sibimet tur, majores circulos agunt.
ita commiscentur.Elementa mundi, quaj loco ac sttu Polos nuncupunl. Polus brevissima stella est ia
"conjtiiigtinlursymbola sunt, id est, ahera qualilate verlice seplenlrionalis circuli, a qua tola illa pars
consemientia, ut aqua et lerra frigidttale, cum aqoa polus vocalur ; et sicut sidera septentrionalis poli
aer mobilifale ac hunviJitale asymbola inteiyallo semper a nobis videnlur, quia super nos sunt, ila
xhscrelasunl, ut aqua, ignis, intermedio aere. quoque australis poli nunquara nobis apparenl, quia
TAPUTv. subtus terra sunl.
BEID.GLOSSJE.—Cmlum sublilis. Non in modum " Roreas. Boreas seraper a nobis vidttur, nec un-
pilse rotundum est coelum, sed a parle polorum iu quam nobis occidil, aut sub terris vadit. Trahit
lonpitudine porrecfum. autem nomen poli, id est, seplentrionalis borei, a
Ignemquenalurw. Ignesenatursedixit,proptersidera venlo Borea diclo, qui est flans a septentrionali
ignpam jiatmam habenlia, quaj in,eo collocala sunt. parle, qni etiam Aquilonaris —
dicitur.
Ccntro iertos. Quantum ab hoc loco lerrse ad cce- JOAN.Nov. SCIIOLIA. InenanaLili velocilalequo-
lura, -tanlum ex uiraque terrae parte spatium ad tidiechcumagi. Hocesl spatiovigintiquamor-Iiorarum.
cceliimpiolenditur, el hoc esl a centro terrse undique Celeritatis ratio ex parlibus coeli deprehendi potest;
collecium. Nam lerra in medio lociim oblinet puncti, nara sol lotus exoritur brevi lcmporis momento,
circa quam cceluin vertitur in modura circinij aiqui vel tric.es major est toto terrarum ambiiu,-
proplerea non amplius quam medietas ejus videri proinde ex hac collalione aniniadvertitur nihil'sub
"potest, quse semrer super terrara est. coelo, neque ventos, neqtte avium volatus, neque
Planeiaiuin occuisumodeutur.Planelx contramuiL- missilium jaciustampeiniciter rapiposse, ut curailla
duin/erunlur, etideo niundtisteropeiatur etretinetur. incredibili veloeitate conlerri queat. Quod atitem, ex
Ai gumento siderum. Argumentum est, quod rei Plimi aucioritate, dicunt sciiptores quamhbet gra-
duhise jacil fidem; et dicfum est urgumenium. quasi vissimi, casurum coelum, id esl, motus ralionem
firgul? iaventum. Argumentosiderum in coe'oUxoium egressurum, qui quadam successione partium perfi-
volubilitas cceli circa terram a sapieniibus depre"- citur, nisi adverso cursu planetarum (qui fit a dextris
ltensa est. partibus in sinisiras) temperelur, lepide saue dictuis
Septentiionalibus breviores. Septehtrionalia signa C
( est magis quam physice.
{"9 BEDM YENERABILISOPERUM PARS 1. — DIDASCALICAGENUINA. 200
nunc sublimi»
quse iixo semper cursu -circumvolant, septentrionali- A eademque demersa longinquis, ulquesic in iUa lerrse
bus breviores gyros circa cardinera peragentibus; in dejectu positis videtur hic verlex,
illa se aliollunt, resiJentibus
cujus vertices extremos, circa quos sphsera cceli devexltale transgressis se conlra me-
volvitur, polos nuncupant, glaciah rigore tabenles. quae hic excelsa fuerant, opponente
Horum unus ad seplenlrionalera plagam consurgens dios visus"globo terrarura, adeo ut septenlriones,
Boreas; alfer devexus in Austros, terroequeopposi- jjuse nobis a vertice pendent, in' quibusdam Lidise
lus, Australis vocalur, quem inteiiora Aitsfu.Scri- locis quindecim tanium in anno diebus appareant.
' CAPGT YII. ,
plura s-anctanominaf.
CAPUT^YI. De cmlosuperiore.
De varia alliludhte cwli. Coelum superioris circuli proprio discrelum ler-
Non aule'm ita mundus hoc polo cxxelsiore se at- mino, et seqttalibus undiqiie spaliis collocalum ,yir-
'
tolht, ut'utidique cernantur hsec sidera; verum tutes conlinet angelicas; quse ad nos exeuntes, selhe-
eadem quibusque proximis sublimiora creduntur, rea sibi corpoia sumunt, ut possint hominibus eliam
YAR'ANTES LECTIONES.
* A, noclibus.
LOSSM ET SCFIOLiA.
Septentrionalibus breviores gyros circa cardinem } hoc coelonobis totis noclibus cernuntur,transgressisad
B
circumattu unaqtifpnuenola Austrum aliqua noctis parte non cernahtur, veltiti
peragentibtts Ex muiidianimo
in coelo circtihnn, qui tantum cnncipitur, de- Lyra Orpheiin,Germania non ocddit; \erum in Italtaj
locis duahus horis sub horizpnle occiiha-
scribit; mathematici enitn singulos ttansilus, pun- plerisque
ttorura singulas aimit efficcre lineas. Sphsera itaque lur,In pnusquam emerfal.
ciriumacta super cardtne immobili, noise quse sunt qtdbusdamIndiai iocisxv tanttm in anno-diebns
vicmaj ulriusque cardinis exiremitati angnstiores de- appaieanl. Similia sunt quse haiiei Plinius de luna?
scnbunt crculorum amhitus; qttse vero in uiedio Beda elfluxionibus in Taprobanse, el alia pleiaqne, quse
in hoc opere pio confessis habel; wrum sih.rc
splkerse, maximos circulos efliciunt, quod apud Eu-
cltdem demonstraliir in conversionibus sphserse. Sit, ad -cerlam spha?rse el circini, GU|US ratio indubitafa
sphsera est, descripLionem accommodentur, hoc prle de
natnque in subjecto schemale [pag. prseced] circum-
ABCO, axis vero quem circumveriitur AD; septenlrionibus consistere nequil; sed hxcislo loco
acla Itaque) spiisera stipet hnea AD, circuli qui descii- discutere noii putavimus esse opporlimum.
bunltira partibus signorum, quo sunt viciniorestermi- CAPOTVII.
noAauiD,eoconiiuuoevaduntangustiores,jnaximus BRID.GLOSSJE.—Coeium superioris circuli. Primurn.
vero onmiiim is est, qui describitur ex B versus C. coelumest ab aqua usque ad lunam, quod esl aer;
Cujus vetlices extt emos, quos circa sphwra cmlivol-'. secundum a luna
Exlremiiaies axis Grseci usquead firmamentum, quod e-t
vitur, po'os nuncupanl. sethereiim ; lertium et quarium a firmameiito usqtte
mlov; vocant, Laiini verdces, ut apud Ciceronem ; ad infinitum,-quod esl superius coeum. In lns tamen
i
in Arato : AlWrde cardine vertex, dicilur esse '
po- Q seplem snnt spaiia circa ajqumoctiuin, quia procul
lus, i et apud Yirgilium, libro primo Georgicorum : sunt ipsa loca a polo, et ideo ibi non semper, ut lnc
Hic \eitex nobissemper subltmis,at lllum nobiscum. sed ahquando apparent.
Suh pedtbusSlyx aLra\idet, utauesqueprofundt. JEqualtbusspaths. Sicut firinamenlum ajqnali spa-
Dicunlur autera Graeceet Laline a vertendo, quodl tio a terra undique elongatur, iia ibud superius coe-
circa has exlremitales coelumvertalur, puncto ipsoi lum, ubi angeli sunt, ab inferiori sequaliter distat.
manente immobili; quare aslra vicina pobs anguslosi Mihetwacorpora. AngelicaviTlus ad nos destinata,
descr buul eirculos, veluti, m oibe noslro, Septentrioi quia subtihlas ej'us carnabbus non potest vsderi as-
et Cynosura toiis noctibus sine occasu circa polumi pectibus, corpus sibi assumit «eihereum, nec solum
angusto ambitu feruntur, et stella ipsa vicina polo,, ajihereum, sed eliani aereura, Dsemonesvero ex isto
quam Polarem vocant, in extremitate Cynosurse,, aeie corpus assumunl.
bievissimo circumaclu tola nocle in eadem-parte ! HocDeus. Conlra Atiausllnumloquilur. Angusiinti-?
coeli sine ulla inclinatione cermtur. enim dtcit quatuor elentenla fien intra fiimainentuiri.
'
Glaciali rigore tabentes. Sol per medium sphsei-se et aqua setnper iuxta terra n locum suutn lenei,
verlilur : extrema igilur, quia ad haecnunquam ac- ignis vero superioiem loctim possidel. Ergo qtia ra-
cedit loca, semper irigoia occupanl. lione cogimur discere glaciales aquas lieri super~"iir-
CAPUTvi. > mainentum, tum nulla terraibisit et est superionl o
BEID.Gi.ossa;. — Sidera. Sidera circa cardinemt: locus, ubi ôlus ignis est? Iia ergo iulehigiinr
ccelos sunt aiigelos
erraniia, vel rolaniia, seplenliionalia, videlicet, id quod dicilur, aquas quse super
est arcturi, et alia, quia cceluin non se in eieclam significare. fe
allittidineni clevat, sed parnm ascendit in modutn Inferiora elementa. Hacigiturraiionecolligmit, il-
cochlete devexoe; el inde ht ul sidera quie nobisin lud supenus coalum igneuni esê, quia igms superio-
Septenirione positis videntur subhmia, nj vicmio,. rem ktcumin oinnibuscrealuns possidel. Si ergo lllud
austn eonsthuiis, propter oppositionem lerMJ, vi- coe'um supenus esl, necesse est ut igneum fiat.
deanttir humtiia. Unifotmi. jNon ditiL, quia non eonver-
GloboterrartiM. GloJioterrarum~dicit, quia terrai lunlur species ejus uniformi, in una parte, sed in diversis par-
splweroides,i-l ost, rotundaest. tibus. Nam firmaiiienlum in dexleram partem ab
JOANNov. StnoLiA. — Non autem ila mundus. onente ad occidenlem semper volvitur, contra quod
Poli altitudo noti in ommbus regionibus eadeini sol semper in parteni sinistram ad orientem volvitur,
ptrmanel; nam ex quohbet loco versus Septenlno- sicut planetae rehquse; diverso lamen raodo cursus
nera digressis sexaginta stadia, polus septenirionalis5 suos peragunl, quorum mullipliti moiusolidatur fir-
unaparle(quales sunlin circuloraaxirao 560)sublimior? niamentum, ne nimia celeiitate sui, secunduraphi-
fii; si vero ad Austrum vergatur, idem polus unai losophos, labalur. Firmamenium non propler statio-
parte pertolidemsladia iit huinilior, etquanlum unus5 nem, sed propter firmiiatem,autpropier intransgresT
polorum fit sublimior, tanlum aller ex adverso iub> sibiiem lerminum superiorum et mferiorum aauarum
tena fit humilior : evenit igilur ut sidera qua? sub) vccatura intelligere debemus
3j'i DE NxTURA RERUM. - 20"
in edendo sirailari, eadc.tique ibi reversse depo-, A rali supeiiores, quidam ad ituind.ition"m diluvii
nunt. Iioc Deus aquis glacialibus tetnperavit, ne setvatas, alti \ero rectius ad ignem sideruin lempe-*
inferiora succen!etet tlemenla. Delunc inferitis randum suspensas aflirmanl.
coelum non uniformi, sed multiplici niolu so'ida\ii. CAPUT IX.
nuncupans illud firmamentura, propler sus.eniatio- De qumqiie chcults mundi.
nera supetiorum aquarum. Qjinque circuhs mtindus dniditur, quorum di-tsn-
CAPUT VIII. ctionibus qusedam parles lemperie sua incolunltir ,
De aquh cwlesllbus. quajJaiiiimmanitate fiigirisaul caloris inhaltitabiles
'firii auienio coelis existuiit1Priintis est?sepLeniriona!i%frigore inhabita-
Aquas, iiupos-ilas, quidem spiii-
tualibus huroiliores, sed tamen omni creatura corpo- bilis, cujus sidera nobis nunquatn occidunt. Se<un-*
YARIANTES LECTIONES.
' A, B, C, super fiimaiiientum.
GLQSSM ET SCIIOLIA.
CAPUT\III. ] nos sunt nunquam noois occHunl, qma ctini sini'eo-
B
BaiD.GLOSSSE. —Fiiiiiameiiium. Fiimamenlum in Tum circuh brevisMtni, eo qnod m angtisliore ccoli
cryslalli modtiinex aquis congelalis f lCttun csl. Est 'parle <-iintposiii,eos exonmi paile videraus scilicet
laraen ignem qualiiaiis propter sidera in se collocala, oriendo ei occidendo.
quse ignea sunt. S.cul lerrarum pondcribtis el aer et Excelsisstma.Cancer et capriconms (ropica, id est,
aqua cedunt, ut ad terrara pervemant, stc aquarum convciiibilia signa vocaniur; ex quib.is Cancer ex=*
pondenbus elipseaer ceJit, ul vei ad terrsm \el ad celbissima pars sign f n t>sl. Converiibiha auleiu
aquam pervemat. At-ris quoque paitculam si quis diLUiitur,quia comerlilur sol vel =u erius, vel mfe-
in spatiis il[is subliimbuscceli posset deniillere,pon- ims. E-l vero ej'us domitil.um in Cincro xv Kalend.
dere suo caderet, douec ad aeiia subtar bpalia peive- Julh q ando ipMj, solsiilialem ciieulum percurrens,
niret. Hujusmodi argumentis colligtint plnloiophi; facit soLlilium xn Kaleniarum supradiclt inensis; in
aquas snper ajiherpuuicoJliim esse non posse, quihiis Caiiricorno vero,xv Kal. Jan. moratur. quaudo, hru-
•
iia respondetur Si potesl aqua, situt videmus ad malem cursum explens,xu Kalend. ipsitis mensls
tantas gultartnn minulias pervenire, ut super i-tnm aliud laciisol tiiium, aquo supeiiores repetit cursus.
aeremvaporaliter feratur, quin iiuralevior est apis, Solslitium aulem^dicttim qnasi so is sialium, non
cur non polest etsuper illud Ievitts cuelumminuiion- quia ibi sol sir-i, sed quia ibi finit cuisum suum.
bus guiiis etlevioiihus feiri vaponbns? Quomodo JEqtdnociialts AZqunoctialiscirculusiJeo vocalurj
autem et quale^libet aqurc ibi sint, esse eas lbi mi- quoniam dum pereumsol transil, semper fit ajqm-
nime dubitamus. Majwest quippe Sctipiurse sa,i- nocliura. Meuse quidem septembri, \u Kal. 0. lob.
ctse autloritas, quam oniiiis humani ingenii eapa- .^1 _ in signo Libise; tnense vero Martio, xn Kal. Apnli-v,
cita^. in signo ATietis. Sive sequinocli&'isdicitur, eo quod
Ignem siderum. SiJera latnlgnese natur.iy sunl, ut ibisilnoxetd.es sequahs onini inundo. Dum enitii
onsumerenlui, nisi ab aquis tempeiaieniur. S.cut oritur sol in roedio mundo, onines videnl, similiier
consumereiur isla terraignesolts, nisi nqua mlerius dutn occidit; non sic quando ad nos venit, vcl quando
et exterius ftiissetin ea, siccon-.ii uereiur firmaiiien- ad Ausirales \adit, lunc ' en.in vananlur oies no-
lumeodemi,gnesolis,etignesignorumquajineosunl, ctesque.
-
nisi haberet aquas super se. Inltabilabilis. Quia per lolum illuin circulum et per
Ii\c. ADCT.GLOSSJE. —Aquas sttper firmamcnliiiii mediuni illius sol dUcurril. ideo nimio cal ire e.-l
positas , cmlis qttidem spiniuutibus liumtiioies. De inhabitabilis; in superiori autem circulo solstiliali
aquis quaesuper toj'os «tml, hsec est beati Ambrosii jam diclo, sol neque per medium, neque per toiuni
seiilcnlia : Aqtiasûpercoelossapienles nnin ii aiunl curril, sed ex una parte tantunimodo illuin tangit,
esse non po=s , dicenles igneiim esse cajlum, nec -alque ideo teiiiperatiis e-t.
posse cotcorJati cmit eo naturam aquarum; ad- iJjMuui/is.Brumalisdicitur a brevilate dierum, vel
dunt quoque d cenies roliitidnra ac volubilem aremeatusblis. Quatilumeiiimadnosperliiiel, bteve
atque ardentem esse orhein cccli, et in illo vulttbili spatium est ab ortu hiemalis diei usque ad.oceasum.
cirtuiiu aquas stare nequaqiiam posse. Nam nece--se Biujna autem Giaece,edacitas Laline ; m.ixirae enim
est ut defluant et liibentur, cuui de superioiihns ad inhiemecoiisumunlhoniines,quidquidlaboralum esl.
iufe"rioraorbis ille delorqtielur, "ac ptr hoc nequa- Auslialis. Quinlus Auatralis circulus dicitur a venfo
qnam eas stare posse aiunt, cum axis cceli, concilo qui inde llal. Sicut autem nolissimum tignum est
se molu loiquens, eas volvendo effmderet Std hi D I Septentrialn Sepientiionali, sic Canopus in Au-trali;
tandSminsamre desinant, atque conluî ccynoseaiitj et sicut nohis polus nunquam occiJil, sicnec/Egyptns
quia qui cun&a poiutt treare t*xntlulo, potuit et jllain Canoptis. '
aquarura naturainglaciah solidilate sljbihre in coelo. liiwquttltlates. Liseqnalialempora dicit, quh aliud
Ram cum et ipsi dicant \olvj cceliorhem, stellis ar- est tahduiiJ, aliud frigidum; aliud habet longos dieSi
dentibus refuIgentem, nonne diyma Providentia pro- a'iud breves; vel ldeo, quta quando sol in solstiliali
spexit ut inlra orbem coei ot sopi a o>bem reduii- circttlo e»i,dies longi,notlesquebrevcssunt; quando
daret aqua, quse illafervtnlis axib mcejidia lempe- aiiiem In sequmocltali, dies et noctes pene sequales:
raret? r— situt in duodectmo Kalendarum Apnlium, et in duo-
Jow. Nov. SCHOLIA. 4(ii veio recltus ad ignein decimo Kalendaium 0 t<biium ; in his enim liunt
siderum tetnperanium. Yide Isidoruin Hibpaleiiseni ajqumoclia. QuandoauleiiiinJjiumalt circulo, noctes
episcopum, iu libro de Naluia lerum, uhi haruin longaj et dies bitves fiuut, ej quod longe a tiobis sit
aquarum memintt. Nata est, opinor, disputaliohsec t>x sol ( quod fil xu Kal. Jan., ibi enim est hiutnale
cantico trium puerorum:« Benedicile, aqu,xjqujjsu- solstiitum.
per -ccelossunj. » Datum est hhic negoiiuni dotlis Tliyle. A Btitannia usque ad Tliyle novissiraam
indagandi haiura aquarura qualitatem. omniiiin iiisularum, noveiii dierum iler habelur, a
" BRID.GLOSSA;. CAPUT J\. qna uniub diei navigalione ad mare congelatura
— Circulis.Circuli de qtiibus hic lo- pervenilur. Httjus insulse habitatores dicit Plnuri
qtiitur, sicm tetrani, sic cliam coeluin contmenl. - hiemi lacte ve-ci, seblaieveio mter sua pccora her"
Stdct a twbis.JNon mirum quod sidera qusa stiper bas ore carpere< ,.„ ^. y -
''"""'''
PATUOI.,XG. 1
203 BED.E YENEUABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 20"
dus solslitialls, a parie signiferi excelsissima , nobis A stitio, illum seqiiinociio, terlhun bruma t"iieat. Ex-
ad seplenlrionalem plagam versus temperalus, ' ha- tremi enim semper sole carent. Unde et a Thule in-
bitabilis. Tertius ajquinoclialis,medioarabilu signileri sula unius jiiei navigatione ad Aquilonbuimare con-
orbis incedens, torridus, inhabilabilis. Qunrrusbru- gelatum iuvcnitur.
malis, a parte humilliina sigmferi ad Auslrinutn CAPUT X.
poluni versus, temperalus, habitabilis. Quihlus Au- De plagis mundi.
stralis, 1«irea vei' icem Austrinunt, qui terra legitur, Climala, id est, plagseniundi, sunt quatuor: Orien-
a
frigoreinh^bitaWlis. Ties autem medii circuh inse- talis ab exortu solslitiali ad brumalem; Aiisiralis
qualitates tornponjiii distmguunt, cum sol hunc sol- inde ad occasum brumalem; Occidentalis ex hhic
VARIANTESLEGTIGNES.
l"A- add. «4. * A,inmqualilate.... distinguuniur. B.
GLOSS^SET SCHOLIA.
JOAN.Kov. SCHOLIA. —,Quinque cncuih mundus quorum intervallis distinguunlUr in coaloac terra
divhttiur. Agiiur hoc capite de circuljs parallelis, quinque zonse, quarum passiin scriptores iiieuime-
riint. Sunt vero paralleli clrcnll, qui mundi clrcum- k versus <*,tropicus alter, scilicel Capricorni; deinde
aciu de-cribuntur : nam alii sunt in coelonon paral- abe \ersusf,circulus antarclicuusideracontinens.nun-
leli, ut liorizon, meridianus, coluri, qttos molus cceli quam sub noslrum conspectum venientia - po=tremo
non efficit. Parallelorum itaque, seu sequidistantium ex g versus t, confinensnonoccumbentiaaslra circulos
circulorum.lressunt, qui describuntur a sole. Mqui- arcticus. Spatium vero comprehensum inter lineam
noctialis, queni sol describit bis in anno, mense Mar- i» /t ac r-ursusinter lineam n l, per quod transvetsa
lio ac Septembri, in primis parlibus Virginiset Li- ]D ducitur linea m l, torrida zona est: nam huic coeio
brse : eslque hic circulus seiiuidistantium omnium quod ia terris est subj'ectmn,vehemeiitia caloris so-
maximus, duritur enini per medium sphserse.Reliqui lis ajgre habilatur. Similitercxtremre parles, videlicet
duo Tropici dicuntur, Grseci tpotrasvocant: horuin g a i ele b f inhabitabiles e rrigore : ad has n.i«i-
unus describitur die solstitiali, sole existente in pii- qtie parfes radii solis non p-Mietranl:prseler IPS
ma parte Cancri, alter die brtimab, dum sol primam duaj sunt habilablles, qtiarum una nostra est, vide-
partem Capricorni ingressus est. Hi duo solis hmiles lieet gi nin reliqua anliehihonum scllicet, h I e /.
sunt, extra quos ad exirema mundi longius iion pro- CAPUTx.
greditur: duo reliqui sunt, quorum hic continetaslra BniDEr.GLOSS.E.— Oiientalh Orientem ideo ja-
scmper apparentia, ille perpetuo sub hoiizonte de- nuam cceli vocant, quia in ea parte cceluiii aperni
mersa habet. Verum hi duo pdslremihoe a superio-
ribus diffenmt, quod horum magnitudo non in qua- videtur, -oriente mane sole. Hinc Yirgilius:
libet regione est eadem : abeunlibus enim ad Se- Paaditurinterea donmsoimiipoieitiis
Oljmpi.
plentriones confinuo fiunt roajores, nt in Grsecia Occidentem vero ideo, quia in ea plaga quodam-
describitura pede posteriore Ursse majoris, -at in modo a mundo fit ejus exilus, et intra cceh secrela
Germatiia a stella, quse in Lyia maxiiiic lucel. Sit receplio. Vel ideo januse coeli dictiniur, quia ihi
auteininsupra positoschemateabtd,sphserael ejus oiiunlur omnia signa, et per occidenlem vadunt.
axisa b : conversa igitur sphajra super axedb, in Ab australi vero pane vel septentrionali, nullum si-
mediasphseradescribiturparallclusex c, versusd ajqui- gnum oTJlurnec occidil, etideo non janiue, seJ la-
- npetialis, deindc ab m versus u",tropicus seslivalis: ab tera cojli dicuiitur.
26S -fiE NVTURAiRERUM. 206_
usque ad solslilialem ; porro Seplenlrionalis ab oe- A, solstitiali bxorlui brumalis occasus e\ 'eadem<linea
casu solsiitiali usque ad exortuut~ejusdem parlis respondeat. Nam et cunctis exorlibus ' solis eo 'em
contingens. >Ex quibus orientalem etjoccidentalem, , nioJo'post'sex sempermenses congruit oecasus". •
'• ' - CAPUTXI.
Januas coeli npminant. Hseein meJio tanlum terrse
•' • • " De stellis. '
posiiis habenlur sequalia.'Nam sub Aquilone -degen-
libus bfumalis dies bievior, et solstitiauVpr.olIxhir,> Stellse lumen aso'e muluantes, cumrnunao verti,
crtuin occasuinque dilatans, alias plagas anguttat. utpote in uno loco hxse, etsxion«tante-muiido/vagaj
Item apul Australes ulraque prsefata dies modcralior, ferri dicuntur, exceptis iiVquae planetm, idêst er-
supradictam diversitalem immutat^ licet ubique rantes%vocanlur, "easque "diei adventu celari; ncc
VARIANTESLECTIONES.
1 A oin. solis.
GLOSSJ® ET SCHOLIA.
. Hacin mediotantum terrm. ln Jerusalem, qme est « Licet ubique solstiliali exortui brumalis occaûsex
in Judsea civilate, ye\ in Asia constiluiis, pene tan- J3 J eademlinea respondeat,) lale est ac si diceret :
tuindem diei est tempore ajstalis,' quantuin et hie-, 1 •«'Qtiamvis habeamus varietatem in longiiudlne die;
mis, quia cum sint cireauraMicumVidest, niedie- rum e't noclium" nbn lialjeihus tainen iji lineis. \ 'Nim'
latera terrse, ortus Jion apud illos dilatatur, nec oc- seihper brius splblitialisîn " "" una linea"est,' et occasus
casus. brumalis. .
0'rium o'ccaslimque.Orlum 'suum dilatat solstitia- 1' Posi sex seihper menses^Sol hamque per sex hien-r
lis dies ab ortu hfumaliiisque ad ortum sblstiti.i- ses ascenlit, per alios sex ielrogradiens perpatridem'
lem. Similiter occasum dilalat ab occasubriimali, liheam, in occasuin recurril.'tl ud igilur signum,
"usque ad occasum so^slitialem. et lioc apud nos lit, quod hp^Jieoccidit,.post'sex'menses erit in artu.
qui in septentrionesumus,' circaquos et oriens et'oc- Yerbigrafia : Si CancerJJst hodie mane in ortu, pbst
cidens sol apparet, ised alias-plagas angustal, hoc 1 sex in initio noctis erit in occasu,jjt Capricornus
est, australem ei seplentrionalem. Sam quandoiio- niane eiiliirortu.
bis sol sestate media oritur, non slalim videlur aL-T JOAS.Nov. StHOLU.—Vlimaiaîdest, plagm mundi
illis qui in tneridie' siint, usquequo supeiiores*sui sunt qualuor. Climaia pro plagis improprie accipit.
circuli partes petat. Similiter cum occidit, non ab Clfinatj naraque" in agris" significat quodquoquo-
illis videtur; quia a septentrione jiobis ubi occidiC, ver-um patet LX pedes, in mundq auteih eliniaia
loiige Jlli sunt. Septentiionalem plagani slrmliter an- sunl spatia lerrarum, quse distinguujit 'duo paralleli
gustat, quia ortus citissimus, el'oecasu tardissimo distautes dimidiatis partIbus"hoiarum : hujusmodi
eam lenet; el'quo pccidit modo in septentribne, eo' .spanL tenarum globus est divisus""ab ajquinoctiali,
eiiam proptet oritur. Denique apud Britanniam jn-' sub quo dies longisbirous non est major auodecim
Sjilam septentiionalem, dijeeru et oeto dies suiit con- C -hori-, usque ad euiii locum ubl diesôlstiilalis con-
linui. singulis anhis sine nocte tempore seslatis. tmet horas aequhiociiales xvi. Cum .igitur clihiata
Hinc Horatius divitem lucis eaniesse dicit'^ et Ju\e- dislent horaram jsetnissibus, fit ut climata sinl octo.
nalis: Plaga autem-est, finilore per quatuor limites,diviso,
MinimaconfenlosnocleBrilannos. t , v j, j unaquselibet.ejus pars, sic enun a PJinio accipiuntur.
In hieme quoque totidem noctes sunt illis sine dje. ahi vocant cceli cardines, astrologicentra/etangulos
Sic enhn nobis videttir orlus et occasus solslitiahs, vulgo appellamus: sunt autem ex his'meridies et
, qui.et seslivalis diei, nl in septentrionali fiant tan- septentuo stabiles, orlus~vero,cl oecasus, quia sol
lum, atque ideo angusiam partemxerniinus ibi inter pro(Jtei'Jlexum signiferi non semper ex eodem loco
occasuni et ortum. Ab ortu autem aesliyalis diei cxqntuj' 1,'variant. Fecefunt itaque sludiosievbrliis
el' lo idein bccasus : uiium scilicel, ex'qup sofv
usqtte ad bruraalem orlum jitagnutn spatiuin vide- U-es,
raus. Iierum orius bruraalis oki, et joccasas in au- oritur,fitdura_priiiiam partem Cancri est ingressus,
strali tantum parte cernuntur, ei ideo anguslat. Par- quod die solst tiali, estque bic prbpe septentrio-
vum enim spatium jbi est. »ltem a brumali, occasu nem ; ahus lunie ontuf gol brumalis ûh nonas^De-j
usque ad ajalivaleni occasum inagnum spatium cer- cembres, qui est juxlameridiein. luter hbsrnedius est/
niiurcsse. et ldeo dixit • i Ortunf oecasumque dila- unde onûr diebus ietis ajqtiinocliahbui, sole existente iu
partibus At et Llhrae : hic exortus verus
lans, )*lreliqtia. Ilaque brumalis eliam dies sohfitii primis
dilatal ortum, quia larde oiitur.*! ties pIagas""con- esi, similiter in' occidtia parle cadi loiidem su«it oc-,
tinet ipsa no\. Similiier dilatat occasum, quia eito caktls, quoruin^laiiludo versus septentrionem profi-
occiditin eadem plaga in qua oritur. • ^ ' i ciscfijti crescil, versus meiiJie-ii vero decrescit;
D
lietn apud ausirales. Nam quod nobis longtim^st, quemadnioium ex sphsericismaiiileslum esf.- '
ill s brevje.esl: et quod nobis' breve. est, lllis ibn- Ex quibus orienialem et occidenlhlem.Quemad-
gum cst. aE-tmles enim dies nobis sutitlongi, bru- modum enim mundus abexortu aperitur^sicatfoc-'
inaies verobreves. Econtra sesfivales dies-illis sunt casu cJaudilur,^quapr-optef utraque pars'janua est."
breves, hrumales ,yero longi, quamvis jion codem In sacnsLXXVII quotftie hl hujusmodi jantise nientio, ut'
modo. Non enim 'sic abbreviatur illis >uoster-dies_ psalmo januas cw'i aperuisse dicjtur. '
aestivali^.osiciit nobis illoium hrumalis,"utque idao i 'CAPUT X I. t \
dixit: Moderalijr. Sed haec quamyil circulorum ra- jRiilDnr.RAM.( GLOSSJJ:.—Steltm Inmen a sole mu-
lione fiant, divina tamen dispositione fieri credun- (HaHies/Slellsebmnes ei iunaa sole liimen accipiunt.
lur. Neque eniin australes suflerre possenl ardorem Lh'f tênimigneaj sint naturaj,"ei ex eadein luce faclte
solis, pene semper sibivicinura si tam lungidies i siut1.ua sol, tamen qui.i tenuis et subtilis eorum igttis
apud illos essent quantum
' apjid nos"suht, ' nam etiauii estjjioiitauiajyiriiinssuiit, uiperleciepo^sintsiiiesole
terra exurerelur. \ liicereîiluminanluf iiaque'radiis solis, qtii majori 1;
Rrumalh eccasus. ~"on dicit solempccasum bru- p6Ieaatis igtiem JiabeU Exhibelur hoc auiem 111fi-
Bialemi'habere quando jsolsiitiali par.lboritur ; quia,i gura Chrlsii et.sanctorum ejus, qtii quod \irltilis ha-,
nec unquam hoc contingit, sedjhenslum transact.o', i' hent ah ipW accjpiuiit. Siellse quoqtie secundinn
spalio in hunc occasuin labi(tur adquem linea asol- :' mjsticum inielleetura sanctiviii inielligunlur, da
ctiliah parte dedu ta perVenil.'Eigo quod dkit: : quibus dictuin est':" Qtti numeraljntiliiludinem stella-
£07 BEDJE V£NF:RAB!LISOPEMJU PARS I — DIDASCALICAGENUlNt. 2fS
uiiquam coelo ' decidere, fulgor pleiiilunii, el solis*A impul a,ut Succulsein"fronle Taurl, qtias ob id Gta?ci
probat deliquium. Quamvis videamus igmculos ex pluvio nomine Hyadas appellant. Quin et sua sponte
selhere lapôs porlan \enlis, âgique lumen sideris quoedam, 6 slatutisque temporibus, ut hsedo nm
imitari, trucibus ciio a coorientibus venlis. Sldera exoiXuset arcturi qui per idus Seplembres cura pro-
autem aliaasunt in iiquorem soluti humoris fecunda4, cellosa grandine surgit, el ul nmibosus Orion, et ca-
alia concreli in pruinas,s aut coacti in nives, aul gla- nicula, quse nimium fer\ens, ' xv -KalendasAugusti
cniijn grandines. Alia flatus -leporis, alia vaporis, einergit.
alia roris, alia ftigoris. Nec solum errantia, ut Sa- - CAPUT XII.
tumuSj eujus transitus imbriferi fiunt, sed et qusedara De cuisu planeturuin.
tixa polo, cum errantium fuerint accessu vel radiis Inter coelum terramque septem sidera pendetii,
VARIANTES LliCTIONES.
1 A, decedete. s A, R, orienlibus. " A, dicunlur. 4 A add. fsse '
8 Pro aul.... attl, A alia.... alia ponit. - 6 A, slatttiis, omittens que. ' A, quindecimodie.
GLOSS;£ ET SCIFOLFA.
Iiini. Sictil autepi omnes slells a sole illuininantur, B ] sunt a septentrionali parte signileri, nunc aulem de
ita sanctiaGhristo-glonacoeleslisregni clai ilicaniur. ilhs quse in austrah part- sunt.
Et sicut pr,e fulgore solis et vi maxima ltiminis ejus Canwula. Canicula est stella in ore Canis, quaj
oljtnnduntiir : iia et splendor sanctoTum in compa- mense Julio oriens, xvlUI. Aug.'nimio calore mor-
ratione glorise Christi quodammodo obscurarur. Et hos evciialel leropesiates : quajalio nominevocatur
iiuemadmodutn stellse sibi -dtfferunXclarilate, ila LingttaSiiii, id esl Canis. '
Undoet illi dies canicula-
diversilas jnsiorum meiiiorum discrelione. res dicunltir.
PlenUunii. Pleniluniuin Grjece -Kt/vo-D-nvog dicilur, JOAN.Nov. SCHOLIA. Siellm lumen a s"le muiuatt-
quod esl m iuna xv, cujus fu'gore ctrcumposilse sibi tes. Plinios Junior de laudibus sohs : Hic suum lu-
stellae ob«ctiranttir. S nnli ctiam ratione probainr meti cmtetis qtwque sideribus feceral, piwclmus, exi-
solem in die ipsas slellas obscurare: el hoctunc mius, oiUniainluens, omnia eliam exaudiens.jil pnn
maxime ma ilfestaluT. quatido Jit eehpsis stdis, qtti cipi litteraium tlomero plqcuisse in uno eo video.
etiamsi niedia die fiat, videnturlstellaj in ccelo. Ad Exccpth iis qum ptanelm, id est, enantes vocanlui.
superiora hocperlinel loca, ubi dicitur slellas lixas Err.inles non dicunlur, quod quiescenlihus ojbibtis
ebsein fiiir.amenlo. ra qilibus su'tt yagi dissoiulique vageiilur, seu quoii
Igniculos ex wiltete lapsos. Quamvis igniculos ex non stabtles cursus, neque spaiia ceriis intervall.s
selhere videamus labi, quod \ulgus videns putat ca- delinienti, sed quod inter se et cura il'is inlrantihus
dere stellas a firmainento : sel non ila fit, sed dum non paria locorum inlerslilia ctistodianl, uim quod,
ventus aera pervolat, setheren eiiam ta git, et 'mde juxla signiferi inclinalionem modo humilea sinl,
scintiilas iiimoduin_5'pllaium radiantestecumaiife>t. P , ahassublatt ad veiticem raundi.
Stdera autem alia. Sielle et sidera inlfr se difie- 'Quamvis videamusigniculas ex mlhrre lapsos. Sub
runt. Naui slella est qij.ielibets ngularis a stando di- ccelo ac supra nubes, ij|nes quidam ex motu.iepeu-
eta, qtna seinper iifcoelo lixa stat : sidera vero sinit tini liunt, quorum aliTad lerrani iriiduntir, aliiiif
sttliis pHirimis facta, ul Hyades et Pleiaths. A-tra diversum direciojnotu agunlur, quos quidatn vola.i-
atiieih sttilae stjnt grandes, ut Orion, Rooies. Se 1, lia sitlera appellant.
hscc nomina scriptores ,coiifundutti, dum et astra Sidem auiem alia sunt tn liqitoremsoluti humoris
pio stellis et stellas pro siderlbiis ponnnt. fecimda. Hoecad planetaruin ac stellarum iixaruni
Sncctilm in fionle Tauti. Stieculaj stell.e dictT, siiinificationes alque efleciiones pertinent, de quibus
qtiasi sub ocuhs. Sutil cnim in fronte Tauri: vel a yide Pomanum lib. ni de Riiius coelcslibiis. >
suceo, quod succuin ministrant. Uruie el Hyadse Ut suculm in 'fionte Tauii. Has slelias imperile
Grajce, i'l est aqualicm', appePanlnr. Grsece enim Rotnani sucula? vocavere , qnasi Graece dicanttir
iiSupj aqua dicitut. Vel Ifyadjo dieuitur, «ir->TOU uySe?KtrbTWV vav, Iioc est, per dimiiiulionem a sui-
vtiv, id est, a succo. ILe alio Jiomine Yergilioedicun- bti=, ct iion poiius «KOTOUêtv, id est, a pluendo :
lur, quod verno tempore oriantur vide_Aulum Gellium m Noctib "s Atlicis.
Quia et sua sponie. Haclenns dp planetk erde=i- Ul hmdotum exotttts el arcltiri. Exiitlum-inlelligf*
gniferis signis per quu planeto?"eurrnnf, imnc autem Iieliacuin, id est, dum a sole receduut. Sunt autem
de signis per quse non curruntplaiieuj dicil; atque hoeJi in humeris Ileniochi. Arcturus Septenlrioi,e=
ideo sua sponte dicit, vel nulla planetartnn co- proximesequ.tur': designifical onilus, \ide prinm a
genle. -. -- „Gcorgicon.
Ilmdoruin-exorlus.Hsedtihin signo Agitalo is sunl, T> Nimbosns Oiion et Canicula. Oiion h-mpestuosuni-
quando ouuntur. Agitutor aulem vel Auraga ip'e est sidusêst occunibeiib et oriens, esl enini stellaruin
Erichlhonius, signum esl aquilonale, in cujus dorso magnitudirie ac miiitiludine maximum": videAiisto-
est una slella quse \ocalur Capra, el duos hsedosante lejem lib. n ûzeoipSn Ganictila slella est fixarura
se^ agital, de quo ortti vel quibus nunc loquitur. oinnitun roaxim.t in ore Canis ma]Oiis, quam Giseci
Ununiquodque enim signttm quatuor oilushabet, vocaiit cEtfiov a slcritate, "alil-Caiiicula volunl s-i-
id est, iualutintira, meridiainim, vespertinum, et gnificari Canem minorem, jjuem Gtseci voc.nt
medise nociis. Ex quibus duo pleni sunt, nialutinus nposvava.Cicero virttl anlecanem in Aralo :
videlicet et vespertinus. Sed inodo de matulino oriu An ec nh, -o.yjuvGraio-qtnDotiiaiehrlur.
loquitur. Cum enim sol orifur ab oriente mane, et CAPUT XII.
fx illitis lalere oriuntiir isla, iune pluvioevel gianJo BttiDEr.RAM.
1 GLOSS/C:-—Iniei cmlnmintasque, etc.
et c.ptera fiunl. Pyibag >ias sagacissumis Gracoriim philosophus ,
Et Aictuii. Non'dicit de illo arciuro qui quoltdie' spatitim quo distai rceûm a trrfa genmetrici men-
cernittir. AteluijTs s^lellaest in rTcecordiis Bootis.*" ^suta ciJegtt, diLCtisa terra ad lunam spaiium esse
1
Sigmnn Bobtis est''quod GroeceAiciophylax, idesl, C\xv sladiorum, a Itina ad solem duplura, inde ad
euslos planelarum*dieiLiir.lNam
"" Grsece phylax, cu- finnamenium tnplum. Q>iajctiam spatia musiciscyo-
sfosLatnie." ,. cabulis appellav>t: a letra ad iunain dicens lontim;
Niihbosus Otion. Ilucusque ilixit de signis quoe iiide ?d Mertuiiuin seniiljniuin". a Jove ad Salur-
* Lrrjvit
glossalor\el lihrarius. «.«TJJJ/O;.
enimrailoi URSI, nonri.iKETARUM, inlerpreialur. EDIT.
m DE NATURA RCRUM. 21a
certis discreia spa'iis, qu.sevocanlur erranfia, con- A semper in dexiram prsecipiii. Et quamvis assidua
trarium mundo agenlia cur&um, id est, loevum, illo conversione immensaj celeritatis attullaniur ah eo, ra-
GL0SS2E ET SUFOLIA.
num semiloniuhi, a Silurno a.i firmamentum tria se- fiant anomala. modo retrograda, modo au'em statio-
.niitoula. Simul cmnes toni sex iiunt quibus diapa- naria, id esl, nunc iiisequaliter euirutl, nunc retro
son harmonia perfichur. Tonus lgitur liabel radljaria agiinttir, nunc vero in loco uno consistunt. Anoraala
XVDCXXV. Semitonium vero habet milliaria VHDCCCXIIaiiteni. dicuutir. quia liinc non possunl currere
et s"emissem.A luna ad 'oêin stmt toni duo, id e-t, propier solem.Nam non riimiltil eam radius solis per
iiiill>aria xxx et icct- hide ad Saiurnum toni sunl leciumilerinlaiiliidinesignif ri currere. Relrograda
duo, iJ est, millia toiid-'m : inde ad signiferum lonL dkunlui, quando reiro trahit-ea ladiussolis. Yerbi
duo, et semissis, ld est, XXXIXLXII et-semissis. Sunt graiia:^t vidertsalquara planelara antesdltjin iieri,
in sutnma' quse'contiuentur in his septem lonis sti- cogii ea-tt radius sohs.ulpbst solem cernatur. Staiio-
dia DCCCLXXVI, id est, milharia CIXCCCLX>CV. naria-vero, qttaiido radips solis ea 111allum jacHi.
lllo semper in dextm prwcipitt. Coelurnin dextrum Noi ennn, t,ui suraus m terra, qtiando aliquam pla-
ab orienie in occhrenlem flectilur, planelse_veroe rc- rieiam^sursuni iie cernintus, videiur nobis quasi
gioneaboccidentein orientem in Isevum vohuiTtur: stare In uno loco. cum ipsa non ?tet, sed. surauni
quatnvisag litas coeleslis sphsercelantasit, utcursum astendai. Et hocmaxinie in illis tribus fil qiise sunt-
proepediatphnetarum, illasque cursu suo rapi.t, cum at- super solem, id est, in Saturno, in'Jove el Maite.
queidpo videntur nobis currere adajccidenlem, ~> J A.N.N«v. Suii LIA.—Contrarinm mundo qgenlia
lamen semper ferantur a3 orienlem. Nani ininquain cui sum, id est, tmvttm.Quse sint in ccelo dexlrse et
curtum suum annltunt, Jicet ad cursuro cojleslis sinistrse paiies, copiose disputalur ab Aristoleleli-
sphajr3j videantur lerri. llhid autem quod dicit p!a- bro II de Coglo. Asirologi aiitcm dexlra rejicmnt ad
nelas in Isevumferri, et uiundum in dpxteram, varie occasum, laj'\a adexorttim. vertunt namque pectus
inlelligitur, Priinum enlm sic: Cum hoiuo conyertit ad,jneridiem, ubistellarunrraolus qua6 illa proles-
faciera suam ad solis occasum, sinistra pars ilhus de sio observat, eelerrhnus c-l ; ad hunc-modum pla-
atistrali parle erit, contra quamomnes planelse cur- netse a dexlris ad sinisira progrediunlur, qui "motus
Tual ab otcasu ad ortum. Vel etiam terra, qu.e vo- e"stseeunduih naluram : facile autem esl hunc mo-
caiur mundus, sic fi"gitur, sicut liomo sopinus, cli- lumocuhs deptehendere primum in luna. Noletur
jiis caput-ad or.enteui est,'pedes yero ad oceasiiin. quippe qualibefnocte luna in coelo, el proxima illi
Contra cujus «inislram niairam omnes planel-aj cur- slella quaepam fi\a, postridie vero raagho inlervallo
runi, vei etiam omne qtiod conirarium est Isevuin cceli luna eam sle ~amantevertisse clarum fiel. Porro
djeitur. Qjua jjrgo conlra inundura -currunt, ideo In quis ordo sit planetarum, el quomodo signifeium
Ijjvutn currere diciinttir. ambiant, videalur'ex sub.ecioscbemate.
- Radih smxemsoiis. Tuirta vfi tns esl soJl". jit ra- SilZodi.\cuscirculus,ciu descripisc sunt AjRC, etc.
r
diis iU.us reliqua crr. nlia sidera-peicussa, jxiado usque ad M duodedmo Joeo po5iiuin. Sub hoc cir-
cttlo scptpm inferiora sidera perpetuo molu, insequali amhitu, quse sunt centro viciniora, de quo dicetur
tamcn ac dispaii, interse volvuntur, ociorc qutdem .capiteseqjtieiitL
8~H BED;E VENERABILFSGPEftUJFiPAUS F. — DIDASCALJCA"GENCINA. 212
fpianturque in occasu^, tadvsersotinien ire motu per?A dran,te. [nfra solem -Venus,-qjise et Lueifer el Yfcsper
/suos quseque'passus advprtuntur>, nunconferius, .dicitur. s CCGXLYH>diebus,a sole nunquam s assi-
nunc superius, propter obl quitatem signiferi vagan- siens -parLibussex et quadraginta longius. Proximum
Ua,tRad.is aulenijsolis pra,pedita,,anpmala,,voI re- idi Mercuriisidus, novem diebus ociore anibitu,imddo
' ' r
tisgrada;'yel stalionarjVfiiint.' ante solis" e\orras, modo post occasus splendens,
•'
'-'/," /.CAPUTXIIL / qunquam ab, eoXXlF'partibus remollOr, Noyissiina
' u ii - 'i v .1 <De ordine eoium. . • „ _, .luna, XXVII diebus et tertia dici parte ,signiferum
f, Summum planctarunv Satorni Sldus' est, natura '-coniieiens; dein. mdrata in co=Uisolis, biduo non
'gelidinii,'XXX annlssigniierumperagens. Inde'Jo\i«, ^comparere in eceloj Saturni sidus elAtartls cuni plu-
'temperalnm, annis,XII.,,Terlium Martis, fervjdum, rimum diebus CLXX,-,Jovis XXXYI aut cura mini-
annis I". Medius ' sol, COCLXVidiebus, et qua- mum denis delractis diebus; iVeiieris LXYIIIaut
'
." , , , , YARFANTESLECTIQNES-' , ,'
"" x s * 'A;absislensin:
Aadd, est.' , A, CCCXWIH.
' ' ' ' "' -'" ' - ' ' GLOSSu£'f"T'SCIIOLFA.v
- I ' ' , , CAPUT\in., . B aufecedit, iilpnte inf,'a ihumpirculum suum lenehs
BiiJDr.Fi^RA^. Gi<ossjSi'—Sttmmum p lanetantm Sa- 'angusiiorem. Vej*bigratia, sj modo sit sol in Atiete,
1mm sidus esl. Salurni sidus ' superjorem loeum tenet Venus in et Tauro, id est, in"signo sequenti: po^t qtia-
ses dies,, et si non anle saltera, tunc ve-
'oninibusplanetis. Dicitur autem Saturnitsa saturitate, draginta '
suis aluerit. niet sol ad Taurum, nbi modo Venus ost. ,
jpo-quod Iialiam tempore.farnis «pibiis
Nam.-secundumJabulam, aJilio regno pulsus, venitad • Mereurii. Mercurius sidus aliquando antecedit, ali-
Twliam, el a Jano rege Iia.ip.suoceptns est, eique -• quando,iubsequitur solem. Et quia_non habet, uhi
oisum friimenti oslendiu Vel SalurniisappelLiltisesf, spatietur propter^brevitatem sui circuli, semppr
'jjuod saturetur annis. Ex se ijenimnatos comedisje -vicinuseslsoli, ideo perustus depiiigiiur. Undettjain
Angitur soliin.<vquia consumitwlas lemjiortimspatia, ^, .nuntius fertur esse deorum> . , ,
annisque prsetejilis insalurabiliier expleiur» pujus In coitu solis.'—'In coifu, id est, in commeatn, ac
sidus,,videlicef Saturni, xxx annis peragit xursum si dicerel>: Quando luna ix vel xxx est, non anparet,
•
suum; non >quodreliquis planelis tardior sit, sed quia conlra solera estpos>ta, ciijtis clarixate
vicitiior est firmimento, ideo ciinctisr laliorem " ohseura-
quia tur, et id vocant calculatore^ coitum. ,.
oirculuin peragens, plits adeumexplendummoialur. ' Occuitanitir, etc. Istas occuliationes nirarjaih" jnr
Natura autem est gelidum, id est frigidum, propler telligimus.Pnmumquando unaqtioequeplanela eurrii
aquas superccelestes, quibus yicuuis est: undelem— et
in regione alterius, sicut Mars in regioue Saluriii.
senex depingilur; vel quia est interfirmamenii Discerni enim non possunt, quia <ic videlur quasi
peramenium et ealorem .»theris, sicut kraa âb aere
'" „ una stella. Altero modo in die oceulfanttir : per tot
liigidiiatem habet, ab sethere calorem. ,,G enitn dies in die semper oriuntur, et snblus terra t er
Jovis. Jovisstellalerappraiurfrigore Saturni supra imclem circulos suos tenent, atqtie ideo ab liomini-
se posiii, et calore Ma>tis itifra se constltuli. ILst bus non videnlnr. Dictum est oecultari pla-
autem vel norainativu=f vel geni ivus. Ejus laroen netas, cum subttis terram persuperius nociem circulos suos
noroinalivus esi Jupiter. dicttis Jupiter qtiasi juvaus leiient : modo vero Ttirsus occuUari dicuntur, cum
palei, hoe esl, omnibusvel proeslaiis,vel quasi jubarvm solem comilantes, illius claritafe lalent. Sed ipsa
pster, qttoesunt.comse ladii ôlis, vel Jupitei, occultalio filr, quanditi inler xijjarles a sole fuerint.
quisi letos paler, id en pater ignis. Namignis apud Nam postquam xi transiennt, jani incipiiint videri.
Gi.ecos zelos, vel nvj>dicitur. /
Mai tis. Marsdicilur quasi/m-is, Deus belli.-quia JOAJS.Noy. SCUOLU:~—Occuiiantur vero meanles
cst eflector mortium. Unde<et apud Grsecos Ares, ld oumsole. Hanc oecultalionem astrologi vocant occa-
eslviifus, appellalur. , sum heliactim,id est, solarem;nam occasusqiiemad-
exotlus duplex esl, verus sciljcetetapparens:
Medius sol.^ledius sol dicitur esse, qula in medio mojluin verus est, qiiera iacit rauiidi tcircumactus, juxla
planetarum esi, tres supra *.e, et tres inha sehabens intra qualuor et Vjginti horas omue astrum
Dictus autem Sol eoquod.exortusso.ws lu- quem
planelas. ex non scmaer apparenlibuj simul oritur el occidit;
ceat, obscuratis omnibtts 'ideribus. Ef quia medius aulem est hsec siderum occultaiio, qtti oc-
e-l in planetis, MeseVocalur, a'chorda qu33,similiter . apparens casus djcitur. Sol.fenim propter Ifiminis m.TJPStalem
media in Tjra, Mesevocatur., > ^,
astraomnia fixa obscurat, quae non quoquoyersum
Quadranle. Quadrans esl quaTla pars uniuscujus-. - quindecim partibus, id, est gradibus remola suut.
q«e rei. Dies ergo cum sua noCle viginti quatuojr K Planetas vero majores vicimores -OGtonispariibu1?,
horis constat, ciijtjs quadrans, id ecl, quarta pars. rninorcs den s parlibus radiis tegit. Dicuniur aulem
sextse hor.e sunl: qu^dvero remanel sublalo qua- hoec 'ldefa, quandiu implicala radiis solis non cer-
drante, d c;tur dodrans, et est compositum. Nam nunlur ab astrologisIijrpaugi. Fitint liujusmodi pxor-
dodrans dicitur quasi dempto quadranle. iuset occasus slellarum inerrar;lium slatis tempori-
FeiiMS.Venus media nocle tjicitu1'a venuslate sui - bqs: unde apud poetas et rei ruslicse sciiptore-, tem-
iuminis, quse Lucifer mane vocattir, quia lucem fert porum distinctio ab eis sumilur ; errantt-s, propter
ante solis oitum ; 'Vesper vero dicilur, quia vespere molus varios, non faciunt certis diebus exorlus et
apparetpost solis occasum.llabet ergo hoc proprium oecasus heliacos.
Venus quod Fola ttellarum umbram roillit, Siinl hujus lihri et sequentisloca qureilamvettislis
A sole...sexet quadraginta longius. Hoc quod dicit. commentaiiis iqcerti auctoris e\plicata, quoequ ain
Yenerem ntinquahiabessepauibus sexetqtiad-aginta velusto exemplari capifibiJs hisce ascripla fuerant,
lohgius, sciendum quod pars dieilur hocloco, qtian- - tura propter vetusiaiem exemp'aris quse ex se habet
lum sol in die de quolibet signo excurril. Ergo ante aliquid veheralioni«, tum propter eruditionem qno-
quadraginta et sex dies polesl venire sol ad looum que, ad yerbiim, quemadmodum ibi erant scripla,
ilhussignt, in qtioYenusmodo esl, sed nunquam po- huc transiuli, ascriplo titulo veleris commeatarii, ul
lest Yenus tantum anteirc solem, ut non post qua- noslra ab illis essent divisa. Quod igitur sequilur '
draginia e"tsexdics veniat conita illum locum sol rcspicil fiiuram modo anlegressam.
unde Yenus uiodo egrcssa e^t. Nam Venus- solera YETUSCoMMr»-rAr.ius. Secunduro orJinemhic c'is-
"
215 DE NATUUA HERU5L 214
cum minimum LII, Mercurii XTfl auf cum pluri A ! partibus nunquam amplius undcnis, hiterdumêro
muin XYIIF..Gcculianiur vero iheantes' cuni sole et a septenis paitibus erumpunt.
VARIA1STESLECTIONLS.
1 A,B, in parlibus.
GLOSSJE ET SCIFOLIA.
positi in fignra alphabeti oriuntur duodecim signa quuntur sol et luna : el ob hoc dieuntur io-TspoXimtt-
zodiaci, quorum ab Ariete retrorsum. ordinem se- xj, rehqui plaueljeânte et retro possiint mcedeie.
Quddraia foimula. t D Deeeraber. Si 5 aut 6 remanserint, ' — — Sagiflaf.

Ilorum duodecim signorum ortus qualibet'diei Januarius. Si 7 8
aut remanserint,, Gapricor.
vel noctis hora Ii.iuido deprehendilur, si a Kalend. Februar. Si 9atuI0 remanserint, — Aquarius.
Octobr. horoedierumJac noctiura iisque ad eam quam Mtriius. Sillautl" Temanserint, — Pisces.
sibi quis proposuit colliganiur. Quarum stimma per Aprilis. Si 13autl4 remanserint, > — Aries.
viginli quatuor meliatur, el quod exereverit djvidal, Maius SilSautl6 remanserint, —Taurus.
sietil qitadrata inierius instruit lormula, Junius. ' Sil7autl& remanserint, —Gemini.
Quonlam ab oriente signo quohbet seroper sepli- Jiilius. SilâulÔremaiiserint, —Cancer»"
nium occidit, et ab occidenlesemperseptimum brjlur, Atiguslns. Si21aut22reman'serinl, —Leo.
—
utrumque ipediura, id est, quarlum dicitur esse eeu- Seplemb. ^Si25aut24 remanserint, Virgp.
trum.
Quibussignis Oiieniibus 'quw occidant. Libra. ' Horis 2 oricnte, occiditrAries.
'
October. Si 1 'aut 2 remanseilnl, oritur Libra. Scorpius. Horis 2 oriente? .— ^Tauriis,,
Novemher. Si 3 aut &remanserint, — Scorpius Sagiilarius. Hoiib 2 onente,' —t GemhiL,
2J3 IBLD/E VENERUsTLISOPERUM PAKS F. — DIDASCALICAGENUINA. 2i6
CAPCT XIV. A Grseeiapsidas in slellis vocant, aliiquequam mundo,
\De apsidtbuseoium. quoniam terra a verlicibus duobus, quos appellave-
Sunt au.eni sui cuique planelaruni citculi, quos runt polos, ceiitrum coei, nccnon elsiguifeii csl
GLOSSiE ET SCHOLIA.
Cn; ricornys. FForis2 oriente, — Cai cer. modo motus, cum ita evagando ascendii. Quod iia
Aquarras.u Horis 2 oriet't°, — Leo. comprobatur: cumnos cotnpulamusltinaraaliqtiando
Pisces. - Horis 2 orienle, — Yirgo. primini, 11011 possttnmsadhuc eam videre : quid eam
Anct. *"
Horis oriente, — Libia. tunc deiinet, nisi ipse ascensus, qui lit evaganlo in
Tauru*. Hoiis 2 orienle, —' Scorpius. ipso suo circu'o?lnierduni eliam antequamp'iniain
Ceinini. Horis 2 oriente, — Sagitliritis. computemus, solet videri: hoc quippe facit discur-
Cancer. Horis 2 oriente, — Cipiicornius. sqs per mferiora sui cireuli.
Leo. Horis 2 orienle, — Aqtiatius. Lxc.AUCT.^GLOSSIE.—Sunt
— auletn stti cuiqitepla»e-
Virgo. 2
Horis otienie, Pisces. iurtim circu i, quos Gimciabsidas m slellis vocant.
CAPUTXIV. AbsidesGrseeovocabulo circuhplaneiaium vocantur.
Rnlm-r. Rui. GLOS-^;.—IHanetarumcirculi. Pla- Sed quia Ittnsecirculus (nunc enitn propsnqua coelo,
neiaj habeiil suos projirios circulos, prseLerquos nunc conl.gna montibus) tum m regionem unibroe
inundus habel: el nieo alios, qtiia 11011 soluiii uoniine venit, cchpsiii facit, ttiin autem in oeihea fctndil,
dillerunt cnculi mundi, sicut parallei et toluri, et *» ultra umbrain vadit: et ideo delectum non patitiir,
signifer, cl laeteus, et horizon. Fsti eiiim ajquahler quia a sole illuslratur. Stcul in rolis radios idemqtie
fclanfetiain posiiiine. Namqne circttli mundi, id est moius. De formicis potesl similitudo heri, hi in roise
sphseroecoeli,signiIer,alque aln sequis 'patiis semper ratiiis canales incidantur, et ip_oeper eas discurren-
volvuntur, ideoqne semper est ilhs lerra centruin, les; hcel eodem motu et eadera velocilate , non
hoc est, in medio. Planelsc vero non seniper rectum lanien ctim una finieiit cursum, vel non finier t, re-
ordinem lenent, nec <emper eodemmodo volvunlur, hquaj siiiiiliter fjciuni. Molumaulem.augni quanditi
s>edsunl errabundse. Aliquando eiiun apppopinquant in vtcinosunl ierrw, quia celeiius peragtint cu suin
terrse, aliquand» elong^n ur a terra sicut in sequen- stiuin, quando juxla lerram stint. J"wna;:scilicel,quoe
libus apparebil, alqueideo ahi circu.i lllis sunl quam tardior videtui, ul polius ascendere aipeni. Subli-
- inui.do. milaitbus, id est, ascensionibus. Maxime : sciiicet
Itatione cinini. Circulos mundi raiione circini quamvib et in aliis s gnis hoc ciignoscitur.Exlra hoc
•
dicit constare quia unusquisque habet suum cein quod luna 111siiptrioribus signis ascendn, in suo
irum, et cireuliim suuin ita se.jualem, quasi circlno ipso circubi eLiama'liora ascendil. Sicul per Ialilu-
inriii iltim, vel ratione circini : quamvis in posilione dinem signileri hiic illuc late vagalur, siiniliiereliam
ilissimilessint. Hac ralione colligiiur, cireulos mun "i super.us ascendfendnevagilur, ac proplerea ininuilur
el c rcii'03 planetarum similitndinenihabere et dis- quodammodomt.ttis, cum ilaevagandoasJieiid.t,quid
simil tudin ra : siraiiiludinem habent , quia 0 nnes iia comprobaiur: cura nos enini compuiainus lunam
ralimie drcini.conslanl; dissiniilitudinem autetn , ahquando pii riam,non possumus eara adhticvidi-re:
quia ciiculis planetarum non scqualiter ap.iropin Q quid eara tunc -detinet, nisi lpse- ascensiu, qui fit
quant lerra siciit circuli mundi. evagan io in ip;o suo circulo ? Interdum eliam anle-
Absides.AhsidesGraJcovocabiilncirculipla.waruin qiiam primam compulamus, solet videri: hoc quippe
ideo votanlur,quia absisGroece,Latinecitculus Un'e licit discursus per mfetiora stii circuli approbalus,
'inansit tit hemitidia (sic), quoein qnibusdaiueeclesiis utii tardior \ideiur, ut potius atcendeie cceêrii.
tuit, ubi coiilineiiir aliare, absides diciniur: ei hinc Exceipsimus, id est, traximus.
abu ive uonnulli eliam appellant absidas ecclesiaelo- JOANNov. SCUOLIA.
liiiiiilludquodju\la a laro est. tljeauleinafcsidasGraj- ta,um ciiculi, quos Grwciabsidas Sunfauletn sui cuiqiteplane-
in stellis vocant.
cus accusativtts. Quidam laiijen dicuul absidentsse Sunrii
jain testaii sunitis, itnuinquemquc planetaruin
latus, <'li"de volunt esse dictum paiapsiden, a pari siititn habere cni inlkus inundi raolu ac sui
b:ts abstdh. Se I alu repugnanl, dicentes abstden oibis, hot: esl,orbein, cursus suos delmial, ul lima
. Grsecuinho nen esse et leilioe dec inationis, ideoq-re suu>n habel proprio,
n',11pos e ahlalivum facere absidts. Hi e g» tlitunt iiitindi elenienlaris 0'bcm, cttjus initium est in coiifinio
ah et oetheris finis, ubi Mercurii
patapstden vile vas, -quasipaiopstden, obsoniutn, Adveilendum aulem -esl, proecipuead
111eo oinnes cibi adinimslrpiiiur. s.dipra incipit.
quotl inielligendum Plinii hbriim seeundum , iilius unitts-
Adlertoi ceuttum pumSalurnusluciuinScorpione,
ei Jupiter 111 V rg ne, tunc sunl altins a leira : siiui- cujusque planet.e splioeramdivisam esse in circtilo5,
ntiiihjium tres, quorum supreraus extenore aui-
iili'r c.clera, dttni111his signis siinl,allitis siinla lcrrse ul ideincentrtnn hahet cnm raundo, inlLrioie vero
<eniro. Qua ito auieai superius lovantur ad coalum, bilu
lanto liiferitibdeprimunliir ad lerram ei hoc est r. excenlru^ e-t; inhinus cotilra interiorein cnculum
1 ad lerise centrum huinillmijj habet mundo conceiilriit1, superiorein excpnliuin.
quod diciiiir, Ptque Conimiinisborum circulorum esl pariium inseqnali-
proximoe. 1 ul ex lalo paulattm in angu^lum desinant, inler
Sicque fil, elc. Non tam.'n ila (il, sed uno eodem las,
molti imiuulabili citius bieviorcin smutn, tar- quas medius oibi-, secundtiin circulum exierioreiii ct
qtte intenorein non habet idetn centrmn quod mundus.
<Jiusque tran-dusuni discurrunl. Oinninoeiiim e^l exeentiii^ iransilii lamen seqtiali.
Stnguli. Singuli, ld est, indivisi. JSaroin uno vane- Hic ojbis in oiniiibiis plan.elarum sphseris astrmu
tas fieii non poiesl. mt dio loco Infixtim habet, qui dum ipse suo inolu
Deduclas. Deduclas, id est procedenles a snmtu?, liicnmagilur, even t ui planela aliquando a terns
jtl est, excelleiiiissiina parle circulortim. Absida sit altior, alias autem \icinior. Verhi gralia, lunacst
cnim proprie sediliciiest latior conchula. singulis meiisiitus *ejnel in infima pa>ie sui cceli,
tunw maxime subtimilalibus Qaod supra positum tleinde111inedia poslremo in summa, quoeres eiiam
est, lunse maxime subiiranatihus dicil approban : vism marofesia esi: ahas nainque major, ali sniinor
quia et in hoc aliis dignoscilur signis, sed 11011 tam apparol integra, proinde u. est iu altioie aut humi-
pprspicue. Eura hoe eniin, quod luiia in superiori- hore loco "oibis sui. Dicitur aulem absis supremi
bns signis oitentfit , in suo ipso circulo etiam sup-rinri» circuli cuival»ra, qua crassities in tenui-
-dtora ascendit. Nam sicut per latitudinem signifen lalem desinil, summa ab?is : nam semper a terra
uuc it]ucqyojlale._xagalur: siniiljiereiiaiu sttpnius as- \\i c curvamra esl altissima; inlinii \ero circuli an-
cendehdb vagalur, ac"pi6plerea minuilur quodam- guslior parS, absis ima : teiris emin hoecpars sera-
«17 DE NATURARERUM. - 248
obliqni intereos siti. Omnia anlem bsec conslanl ra- A bent orbes, motu^que dissimiles. Quoniam inl.erio-,
lione circini seinper jndubitala. Etgo ab alio cnique res apsi.las necesse est breviores csse, igitur a
cenlro apsides suse exsurgunt, ideoque diversos ha- ' terrae centro apsides altissimaj sunl, Salurno" in
GLOSSJE ET SCHOLIA.
per proxima est. Absis signifrcal hujusmodi circuli quod iiiaslrologiseimpeijlisirianifestum lieretgraiu-
ctirvalu am, lvcenliores enim peregiina vpc« augain inicam apodixin hie-subjeci.
1 jpaiit absidem su.nm ra, el augts opposiluin imain, Sit cujuslibet DlaneUeceu solis, sphscra AB C D E
secfa in parles tres, qnaiuin suprcrna G 11eUeriore C indubilata. Rejeclio di putalionis prolixiom in de-
amhiiu, scilicet A B C D idem centrmii habel cum inonstraliones lineares; neque enim lioecvcibis *x-
imindo E, inleiior atnem GIF.aliud cenlriim a lerra pl cari possunt, quoe circini delineationibus, tiuaiuni
ipinolum, sniicel F. I iima vero pars l inlerius <en- inlio cerla esl el evidens , oculis speclanda subji-
trum haljpt E, quod esl niundi cenirum,*exterius au- Ciunlur : vcluti in geometria princjpia, quoedicunlur
tetn CPiiliuniF: al medins circulusG, orbiloequidem lemmata, saj,ie ante destript-onem anibigua aput'
m circuitu setjualis, juvia exteiiorem et interiorem hujtis di ciplinoeimperilos, adhibjta descriptione pei
circulum CPIIIIUIII JiabflF. Ex his fribtis medius slel- linpas, oninem duhilationpm deponunt.
lam sibi hxam iransvehit jtixta signoium ordinem , ab alio cidque cejtlio absides suw exsurgunl.
esl ah Ari-le Ergo
qui per sigim sequenlia. Progrediente P'aneUium abside-,neqtie omnes hunt sult ejusdem
ilaque hoc crcttlo exA\ersus B, necesse PSIslellam paitibus signorum, neque sub eisdera
huic orbi infixara, scil.crL G, dum vicina fit a slgno ro l : ul perpeluo ma-
Aterris esse alliorein : vicininreni autem, duni per- soli», set.tle Plmii, in niediis parubtis Gemi-
curso spalio AB, inde pervenitad H. norur.r, noslra oatatein sectinda paile Cancri: nara
ex orhibus illis eccf-nliieisorassiiiei insequahs secun-
Aliiquequam miindo. E\ Pliniana Iectione hune.
locuin restiiuiinus, un 'e fere ad verbum hoc caput sus dum-signorum ordinnn SUOJJIOIU excedunl ex A ver-
d sumplum cst, sed libratio-um incuiia in imiiiis sub B usque ad C D : ila fit,ul surania absis, quajxst
tenuilaie illa orbk supreini, Jion sit peipetuo
locia depravalum. Sensus autem litijus penodi est J3tibeisderii
parlib ssignifen; quoe res demonstralio-
iste : csse pecubares circulos planetartira , quoruin nibus erit manifesti. Inveniraus enira in hunc locum
stiprerna el ima non apquis inlervallis distenLa lerra " veierem coinmeniarium cum niullis.descriplioiiibus,
et a polis mun li, quorum tena quidem esl centruin, sane vetusii cujusdam videtur esse sciiploiis,
sed non horuui circulorum eccentrorum, E go lu» qui ncscio etiam num ahcujus Gr.uci, etenini Grsecisele-
\erbis coniineiur delinilio cirtulorum, quos aslro- 'inenli-. res agilur > nos, ue exemplari et veluslali
logi defirentes vocant, quod ul claiius lntelhgalur, fietel iraus, ad htterani, ul invenimus, subjecimus.
respice deuuo schema superius descriplum , in quo
poli quidem sunl, quos Plinius verlices vocat, umis YET.COMMCNT.—Septemspliscroe, in quibussepfpni
A.aller B, et cenlrura E terra, quod coeliet signiferi -disctirrunt planeise aplani, id est, ccelo , sunt sub-
esl centrum, id est, oclavi orbis et onmium inferio- jeclse, exteriore quoque, quas inlerius Conlinelam-
rum sphserarimi; circiiltts vero eccentrus G, aliud bienie , longeque et a ccelo omnes, et a se singulse
habet centrum, videhcet F, et alios polos. Nam poli recessetunt. Constat ergo unaquoequede vagis, quod
erunt extreiniiates linese,quse, ducla per cenlruro F, lic-1 in sideribus "signorumzodiaci, mixla feni vi-
eccenlrum dividil in qualuor irquales partes cum li- deaiur, nunquam tamen, ut alicui bserens mjscetur,
nea, A,D, queniadinodnnilinea C B exleriorem ambi- sed in illo" signo dicitur, ' quod super vcrticem vagsr
lum cum hnea AD, quoque dividit in qualuor par- habeiur.
16*,vpiuti stipraposilum scheu a decJaial. Al i sphoeriseccentils, id est, <.uoclerram inlra se
Oinma autem Itwc cotdtant laitone cniini sempcr coniincant qtiidem, scd noh ut pjjiiclum suum, \chi
219 BEDJE YLNERABFLISOPERUM,PARS 1. — DIDASCALICAGENUINA. 229
SeoYpione, Jovi' in Yirgine . Mdrli in Leone,"Soli irf A coriio. Lunoem Tauro, mediis omniuln pariibus-' et
Gertiinis, Yeneri in Sagitlario, Mercurio in Capri- e contrario ad terraj centram huroillimseatque proxi-
GLOSSiE ET SCHOLIA.
planelas asêrunl. Alii epleyclis potius, hoc esl, a "fym cum eptcyclus ab M pervenerit ad a liiteram,.
terra sepa alis, nec imminentibus ei globi«. Sit Igitur quaitam mundi partem obibit, et lonc spl ah E ad 2
(Quodsaiaiis tirculi sil eccenJronteirfl.) pergit Erit ergo sol ubi et liltera o : noliis tamen a
lerra, id est, 0 speclantibus, direcla visus_acie, vi-
delur esse apud-^nolam B, sirque 1it, ut cum rursus
epicyclus pergit a liltera o ad N, pergat sol a x.ad ufc
licet videatur esse, ubi est r. Rursus idem epicyclus
transil ab N in S , el sol ab H m z, cum nobis vi-
deaiur esse in 4. Rgsiduum deinum quadrantem idera
epicyclus-obeat a S in Mnet sol a z reprsesentatus.
in'E : post annuin loco suo videbitur esse ubi J>stA,
et putabitnr zodiaci circuli transcurrisse semilam»
"Qua ,iatione palam fit etiam secundum epieycli mo-
lum, ea quoe videntur nobis ahler quara reapse fiunt
videri. euira et minor visu videtur sol, cuiu
! velut inTardior
Geminis erit, maximus vero et inGitaiissimuss_
"cum \eiut in Sagittario. Eslinsoliscircuitumaximum
inleivallum a s ad E, id est, a terra ad suniraura
limitem solslilialis epicycli, minimum vero ad ejus-
dem ihfimura hmitein. Sequitur ul, quoniam planetoe
jnodo stant, modo progrediuntur, inodo retrogra-
diantufper certa zodiaci signa, quse causa sit, in-
vestigetur..
(D*esotis epicyclo.).
solslitialis eerenlrus eirculus 0 E H K , et habeat ,>

ptinctum sub EZ, ambilum immedtate scilieet, ubL
est M: hoc igitur circulo in CCCLXV parles, et parte
quarla unius porlionis diviso, ad earumdem parlium_
exoequalionem, H K quidem ambilus xciv portio- ,
nib.continebitur: z n xcn, H KLXXXet IVet horis ni
K E xc parlibus rt hoii-, m, Necesse est itaque , ut ,
cum sol accedit ad E, nobis ex ©, ld esi, terra, quasi
ex pnncto intuenlibus, super A, tunc ferri videatur, «
cum illa regio non solstitialis circuli, sed zodiaci sit
mu'lo ahiofis, summitas,,ad quam \isus noster non
potest peivenire. Atque ita per EZ, amhjtummeans
^quabililer, qui amliitus irihus circulis major esjs
plmibus, ut necesê e^l diebus, majorem ambitum
conflciens, ubi ad Z pervenenf, ad B pervenisse vide-
hilur. .Rursns ZH pewigrato arabitu A Bvad r per-
vp/usse creditur. EoiTenimodo diim transit ab ,u in K_,
Aidetur transire a r in A. Siiniliier dum K.et E am-
bitiim peragit a A i i A transit, alienam scilicet zo-
diaci circuli summitaiem. Quod sl solstitialis eccentri Sit zodiacus eirculus ABr A, cujus punctus est-^ :
*l 'y.odiacicirctili duo puncta junganlur, id eSt, ta 6,
detnde per hsec exeat NS linea , quia E z n ii IIHJ- (De epicydo planelarum.) ,
dietas est M. sequaleSeruiit lineaj U Ifi. Slajorlgitur
eU N 11 linea j quam H 0 : multo *ergo roajor N0,
qiiara 6 E".Cum <ergo^sol per N lereiur, A®, id est,
lerra elonginquo tftinor el tardior nobis videtur :
cuin yei"o per S proxhmis lerroe, major piilabitur et
vîlocibr,qnoniam illic inquinla etsemis'parte Ge- D
ininorum, hic in quiiila elsemis parte Sagittani cre-
dilur.
S3, ut quidam pul&ttt, per eptcycios globos sol
feilur, nihilominus moderalis eum gressibus lempe-
ralisqiie eonficere
' annuos-' curstit, exposlla epky-
clorum forroa docebimus. Epicyelus cnim dicitur
globns, qui per aliquem circhluro i'erlur.~Sit igitur
zodiacus circulus, quem Jimtlant &.&TA solslilialis,
excludens xodiaci circuli.pnnclum E S n K,<qui epi-
cyclus inielliiialurdiabens proprium, punclum M ; et
pnncto guideni ©, inlervailo auiem^m, describalur
/ckculusMONS. {"pir.yelusergo-rapiaturicum raundo
ab orienle in occidentero xaptatu quotuliano : feratur
tlamen naturahter contra mundi cursum, et sol in
'jjodera epicyclo ponslilutus, juxta lolius mundi con-
versionem niovealur. Quapropter sol suo epicyclo
contrarium^ motum agens per descnplum (M0,N E
qnculiua. anni spatio utique suum couficit curgura.
221 , DE NATURARERUil. 222
inse; » sicque lit ut iardius moveri videantur, cura Ââlfissimoamhilu feru-ilur, non quia accelerent tar-
VARIANTESLEGTIONES.
A, sic... fit.
GLOSSJE ET SCHOLIA.
epicyclus aulem erraticse cujtislibet stelljj E z H,cujus nobis viciniorum objeeius f-jfrit visui nostro', qui
punctus sil M lillera, per quarn velut axem proprium natiiraliier in directum porrigilur, ne \i leatur supe-
feratur idehi epicyclus cum slella in seniet locata ab riorum, fit Ipsius superioris repentina obscuralio, et
oriente in occideniem. Agantur eliam e -regione 0 posi, repenlitta effulsio. Denique hoec luna/rec ulla
obliquse dusc lineoe stringentes utrinque extremos alia stella inferior superioii opposila, adillani supe-
amlriius ephycli 0 Z B, et ruisiis'0 H &!,perque M riorem videndamvisui nostro est pervia.Nec miruin,
epicyeli punctum ducaiur in aituirt linea 0 M'A. cura quidam planetarum non solum opposilione, sed
Ergo, stella cnra erit in z, pulabitur esse in B'.' et etiam vicinitaie quosdam obnubilent. Nam luna, qu.e
cum fueril in H, sestimahitur esse in A : et cum de omnibus est inferior, non stella, sed terrena umbia
z progredifjir ad c, puiaiur de B progressa esse ad diameiro a sole dislans, obscuratur : iia tain n
A, ad prsefcedentiaseilicel s"gh'a.Cumqiie eniin' mul- utrosque orhes epipedos, id est, planos adversum
liim spatii A z. Tecedet tanquam in B, diuJn'eo'dem „" se, lam solis, quam lunse consiiluas, et ita directa
loco morari pulalur.JSed matheroalici muhdum et positione, ut per,centruin,utrjiisque linea (qusc dia-
stellas omnes nniformiter secundum naturam suam metros dicitur) transeat, nune solem-oculis nostris,
putanfcircumfeiri. Ergo siella cum eril-in H, videlicel minor sit, luna sublrahit, nunc lux lunocobjectu
hilur esse penes A, et cum HElustraverit ambitum, terroe deficit, quoesi eliam diraidiomomenlo declmet,
A A .zodtaciorbis ambilum obisse credelur juxta si- sed a diamelro in aquilonem vel austrum nunqu.tm
gnorum seqtientiumprdinem. Sic-stalionum, proeces- patitur defectura. Cur vero non fiat ppr tolum or-
sionumet regradatiohum visa patefinnt. His patefaclis bem eclipsis solis imo diei moraenlo, hinc sumilur
ad coeius, id est, concursiones erranlium veniamus. ratio, quia Iuna, utpote minor, illi ohjecia, si huic
Sphsera qusc aplanes dicii-ur, 'subter se seplem ' clhnali luceni ejus subtrahit, alteri nequ t, sicul
roanifesiat pictura.
Luna, ut quibusdani placet, minoresl quara Krra;
[De eclypsisolis figura ulilis.) ut quibusdam, major ; ut quibusdam, oequalis. Sed
cum ignis lucem prsebens, sequal.s erii in corpore, ex
, quo emicant umhroe, ipsoeumbroenascentur in mo-
(De eclypsilunm.)
dum rylindti :,jjt pote sil lueem afierens AB : quod

vero illuminalur TA, lisec,qhoque sequalia siot et
giobosa ulraque : perspieuum est radios unum Ar,
alteruhi B AindirPCtum,exallalosjuxta se esse positos
oequalidistaniia merilo, quia circuli A B, diamelro
\isus Sequalis.est. Idem radii crescant in alttim, erit
ATE radius,radio BAzdisians sequali rigore, hoc
est, sine inclinalione ; et quanlumcunque crescanl,
iiajiel sphseias planeiarum. Curaque aliquis eorura nunquameorum cacumma eontirgent,E scilicctet z.
225 BED_E YENERABUVSOPERUM PARS 1. — DIDASCALICAG__.__-_.. 2J4
dentve nalurales motus, qui certi ac slnguii sunt A jlhs, sed quja deductas a summa apside ln.eas coar-
GLOSS_E ET SCIIOLIA.
Sinquod il'umtnat minus, ut u 0,quod illummatur vehens propstabit magnitudine, utso, et sit mimis
omnium quod ijluslratur, ut n P, utraque auiera globosa, in
(De eclipsi planelarum.) inodura coni desinens nascitur urabFa in aciimen,
radiisjqueporrectis SH, et OP in altum , et contin-
gentibus se invicem apud nolam C. Quod ht ex eo,
quianp diametrosminor esldiametro So propterea-
que umbr.e species conoides erit. Quia igitur Hip-
parehus docet magnitudinemsolis in DcccLXxxpar-
libus, poiiorem esse quam lerram : lerrani demum
xxvn poiiorem e=se quam liinam, njultoquesoleiu
aliiprem quam lunajsit^: appaieT/umbram tcrrse cdni
similem effici. Quippe radii soli. sn, et ntmeop
anguslant se juxla diamelrum terraj, n P,et dexira
lajvaque omnia illuminant.-Terraveroobjecta luroini
solis, circumfhienle se lumine, umbiam eflicit a dfa-
metro suilatituJine in angusliam proverlam, el usque
ad Jinem ullimum angustiarura alteiiuatain. Ojuain
cum ineiderit nocturna luna diamelro a_soIe distans,
11- - _ _ :
majus.ut i_A~,arliculirAfdiame.ro : manileslum ese

mhbram orbis K.A quse est liii el A N in formam
quidera effigiari.calatbi, cujus species crescet in
iraraensum. Nam cum sit major KA diamelrus H©
diametro, profecto lam HKMradius quara ©AN,
in iminen.um porrecti,' ialiorem, quo plus crescunt,
elligianl opacilalem.
Sed oportet semper majorem esse illustrantem _, in lenebras conditur : porro cura non per cenlrum
glohuin his quaj illuminanlur. Si jtaque lucem ad- C solis_et 1unoe transit diainetra linea, rmllara patitur
obscurationem evadens terrenam umbrain. Esl ati-
(De luna sole et terra.) tem centrura puncius medius cireuli saqualiler undi-
que diflerens ciicumduclse liifesespatiis. Cumque in
eodem cireulo ab una in alierain partem plures Iineaj
in transversum possint duci: nulla unquam dicilur
diametrus, nisi illa sola qnae circulum,sequaliter di-
vidensrecla per medtum cenlrum transit.
Essentioe geminoe partes suni, quam Plato vocat
seriem. Hanc eiiim non materiam neque corpus
\, secuit, inquit, Deus, ut si quis AB reciara iineani
in longo fmdal, et <iescgmiuibus duobus chi faeia

rAEzl
2_5 DE NATUfiA RERUM. 2_G
ciari ad -centrum rsecesse ebl, sicut in rolis radios, A idemque moius alias raajor, a'ias minor cenlri pio-
€LOSS_E ET SCHOLIA.
IJipsum incurvet demum, et duos innexos sibi in- Alvero Plaio et alii, ali pjanlo quam solis estjela-
(Deuna essenlia innectunlur sibl duo circuli.) (Ilem de sole el vcnere.)
yieem circulos. faciat H6KA et HMKN. Hnsqtte

ipsos exteriore aliti circulo, eujtis monis'ponveiS'o
quidem semper et unifirmis sit, cireumliget, ttt esl
aplani, qui a dexlra mundi parte oriente, \idelicet
eodem modo agitur.
Ad soliset Yeneris demonslrationem erit una linea
(De soteel venere.)

V liorem Lueiferi globum astruunt, qui lim'talifr
AE z Hcontingens, A qu.deni lineam per Elitleram.
_ r vero per n. Cum ergo fuerit tn c Lucifer, vitW-
bitur esse in A, et cum in n , pulabitur esse in E .
cum yero ppnes A, dub'.um non est proximum soli
videri -cxcelsiorem , et cum in z , proximum terrae
- humilio>em. Jam illud observandum,
quod sivead
orienlem, sive ad occidpnlem Lucif.r secesserit die-
bus fere DEXVXIV ad id, in quo ftierat remeare pridem,
el H AE qtiidem peragrat diebus CCCCXLV ul majo-
rem amhitum , minorem vero de. ressioremque reli-
quis diebus cxxxm.
Cum li\o cardine circini casu vel eliam volunlale
noslra oppresso aut rdaxato chcino, describuntur"
(0_ heliacis gyiis.)
direcla ex lerroe mediPtate, solem demon^lrans a

lrttera X, due vero alise dextera ljevaque riilMomi-,
nus dfreclselinese: a sole 'quidemrlistanles L rao-
nipniis, a se aulem invicem c, dextera qui'ema
paite orientis pcr^; et A, lse\a vero ab occideme
per x et r. Zodiqcus qtioque circulus sir A~Br quse circtili lalej>,ul postremitas cireumductaj linesenon
singtilsedislanl a se inoinentis L, Pl cumsol sii in_i et solum perveniat ad exordium, sed defleclens a coni-
per x B lbieam, silpiinclus solisin litiera K,hsec, id petenti rigore, inba ve! supra circun-ducta linca
esl x r, linea prius occidit, et prius orilur quam soepiusarctiore . laxiotesve circu'os lacial, hocgcnus
sol: illa vero alia x A posteritis occidil, et posterius eiicu'orum spirara, vel acanihum , vil volumen vo-
oritur. Necesse est igitur, ul 1ttcra A demonstrct cainus. lgilurquia planclas sic aplanes rapil quoti-
lle--perumpost solis occasum,r vero Luciferum ante diana vertigine, tit nOnpaf.atur eos n eumdera locum,
sol.s oiiura. et \elul setlem, ex qua progivssi ftterar-t, reprscsen-
S__7 Bte't>_£VENERABILISOPERUM PARS L - DFDASCALIGA GENGINA i_8
piliquitate seiititur.' Motumautera augeri quandiu A in sviGinia sunt lerrse, cum abscedant in altittidU
VARIANTESLECTIONES.
1 A, __o._s, -" ' 'e A;vkhtO)' ' ''
GLOSS_E ET SCHOLIA.
tari: recte dicuntur ln spiram, et velut sinuosum ac Geminos et Carierumrecedet, gyris uefleclenlibiis ab
antivolumen rotari, ob inconstanlem alque inse- Cxordio et convenienti rigore.
quabilem circumvectionem, ut si stella quajlibet er- Hie est Zodiaeus quem planetse nunqnam nisj
rans sit in signo Arietis , quse ad proecedentiasigna prajfixo modo percurrunt, hujus CCCLXV passus sunt
Piscehi et Aquarium provehatun Contra si remissior longitudinis, et XIIlatiludinis, sicut et in inferiori
erit rhptatio, ab Ari_le ad .sequenlia signa Taurum, rota conspicis.
( Regulare ad inveniendumquo signoplane'w sunt. )
Quos quidem gyros Grseci Jieliaeos appellant, a rotse,,quanim altera ostendil .planetarum iniquos
sole, cujus potentioe cediint planetoe.Supersunt duoe gyros post absides : . ,, ,
( De abstdibusplanetariim.)
22. , • - >1)ENATURA RERUM.. , t- . , s , ., <m~
nem minui, Itinse nia_:ime<sunlimilatibu5 appro-A . CAPUT,XY. „ , . S, ,
natur. De quibus si,plenius scire velis, lege Pli- •* i' -11 tQuaremulenl colotes. „ „, •
niuin Secundum/ex quo. et ista nos excerpsimus. Shus quidem cuiquecolor est: Saturno eajidii-?»
. , GL05SE ET SC,COLIA.
«IteTa. quot parles lenemt iodiaci vagantefe. • , . ,
-{£__diseursu planetctruinper im&iacum.)
CAPIITxV. curii steJa fianilnivotiii esl, sicfit dicit, quia eai_

RA__€toss_3. — Mercttrio radians. Mer-
BKIDEF. pauci viderunt.
251 _1ED_I_VENERABILISOPERCM PARS I. — DIDASCALICAGENIIINA. 232
Jovi clarus,-M.stti igneus, Lucifero gaudens, Vespero A . CAPTJTXVII. ' _ -
refulgens, Mercurio radians, Lunaeblandus, Soli cuin De duodecim signh. t
orllur ardetis; pnstea • dic~.Sed colores ralio allitu- Signa duodeeira vel a causis annalibu<%vei a g^n-
dinum lemperal, siquiiem earum similitudinem tra- lili.im fabulis noraina sumpseru t. Nam Arieiem
hunt, in quarum 2 aera venere subeundo>tingitque Martio mensi propter Ammonem Jovem tribuunt;
appropinquantes utralibet alieni cireuii mealus : unde et in ejus simulacro ari. lis cornua fingunt;
clrculus frigidior in pallorem, ardenlior in ruborem, Taurum Aprili, propttr eiimdem Jo\em, qu.drm
venlosus in horrorera, sol alque commissuraj apsi- hovem sit fabulose conversus; Castorem et Pollucem
dum, cxlremajque orbitoe atram in obscurilalem. - Maio, propler insigne virtmis; porro Canerum Junio,
quando sol ad inferiora redit, quia Cancer iinpuhus
GAPUT XVI. relro cursum dirigere soleal; Leonem, quem occidit
De zodiaco circulo. Heixules, lulio. propler vim f.rvoiis assignant; Yir-
Zod acus, vel signifer, est circulus obliquir, XII ginem Augustb, quod tunc exusla caloribus lellus
, signis conslans, per quem erranles stellse ieruntur ; nihil pariat; Libram Septembri, ob oequalitatem d.ei
nec aliud habilatur in terris, quam quod 5111 subjacet, et noctis; Scorpium et Sagitiaiiuai equinis cruribus
reliqua 3 polis squalent. Veneris lantum slella*excedil B deformatum, propter fulmina mensium ips0rum,Octo-
eum binis partibus. Luna quoque per tolam lalitu- ber et Noveniber accipiunl; Capricornum December,
dinem Ujus vagaiur. sed omnino non excedens eum. ' prOpter capram Jovis nulricem, cuius.exlrema pisci
Ab iis Mercuru stella laussime, ut laraen e duodenis similia pinguntur, quod hujus mensis ullimapluviaiia
partibus, tot sunt enim laliludinis, non amphus octo- sint; Aquarinm Januario; Februaiio Pisces,Ob men-
nas pereiret; neque has sequaliler, sed duas in medio ses irabriferos tradunt. Singulis autera signis XXX
ejus, ul supra quatuor, infra duas; sol deinde medio _ partes, lernse \ Cro deeades deputantur, s5oquod s >j
ieilur inter duas partes flexiioso draconum mealu XXX diebus et decem semis horis illa percurrat, a
inoequals; Martis stella qualuor mediis, Jovts me- medio mensis. id est, XV kalendarum die sem; er
dia, ct supra eam duabus; Salurni, duabus ut sol* incipiens.
VAIUANTESLECTIONES. I. -
1 A, dies fit. " s A, B, C, apolis. '' 4 A, altitudinem.
C, ca.
- GLOSS.E ET SCIIOLIA.
Jn quaium aera, elc. TJt "i Jovis Stella venerit in C G oaconomine vocatur. Vel zodiacus dicttis i\ signis,
aere Saturni, dubium cst utruin Jovis an Saturni sit: eo quo i sigiia aniinalium in eo esse vldeantur, q a>
sic et in reliquis planelis lit. Cum enim ascendunt zodia dicunUir. Dicilur vero ita secundum M.i-
ad snperiures cnculos, mutaiil colores : quia cujn crobiuji). -v
alliora sui circuli petunt, liiferiores partes petunt sigm Nec aliud habitalttr, ete. Habitaiio hominuin l_:i-
«uperioris. II >cipsuni autem et de eoruni descensu tum sub Zodiaco esi, quia non habilatur aliquid in
seiilieuduni e_.t. > raundo msf'subler,illo. Unde^Lucanus jEliiioiaatn
Altam in obscunlatem. Solem dicit^facere atram dicit inhabilabilem esse, nisiêxporreclo pede Tauii
obscutilatem , quia cârilaie illius reliquse planeise tangeretur. Zodiacus autem contiiigit t>es zonas,
luimne privanmr; commissuras quoque absidura, qtias solslitialem videlicet, sequinoctialem el hi-umaleroi
love planeuc coiicurrunl, tibi ciiculLei.rum conve- quarum duse,id est, solslilialis etbrumalis ,-teiipe-
nii.nl, uua * cx lflisob-curalur et qua-j una stella esse raXione solis, qui per zodiacum currit, inhabi-
videutur; exlremas etiaui orbitas, id esl,superiores tantur.
et novissimas partes chcuiorum : quiaquo alliores Reltquapolis squalent. Duse zonoea polo videlicet
-
sunt, plusobstutanluf. Itaque hoecina faciunt atiam. ^seîenlrionali, usque ad Zodiacum, et a polo auslrali
obscuritalein. usque ad Zodiacum propier higus inhabilabiies sut.t,
JOAN.Nov. ScnOLU.— Lucifero gaudeth. Ajiu 1 et ideo squalent.
Pliniura legilur candens, quomodo et lnc legenduin Yeneris lantum slclla^Yeneris slella Zodiacumaut
opinor. perduas partes conlra aquilonarem paitem excedere
" perhibelur, elperduas contra australem, aut perunain
Vespero splendens. Apud Plinium est, vesper conlra
rcfulgens. aquilonein , et per unam conlra ausualem.
Postea refulgens-. Sic quidem cum aliquo seusu Ab iis Metcutii stella. Proet.r Yenerem et luiiain
legitur; apud Plimum aulem : Postea radians. nullaaltaplanetarum taiitum spalii occupatin Zodiaco
In quarum aerea venere.Pro aerea suspicor legen- rum quanlum Mercunus. Solus enuti ipse ahis inlranutni -
dum aera : nam coe'0 cuju-libet planetoe accipilur, partesocio pariium in Zodiaco pere.ranubus, per octo
illius vagalur. Nolandum auiem quod illam
Ut Jovis aer, et Satuini aer. superioiein dieil, a qua luna tursus inchoans, lau-
Soi utqtie commhsuiw ubsidum. Comniissursesunt ludinera Zodiaci errando percurrit: inferiorem vero
ycTO-tSa^wv. «i f/va.§itcKoivcirculi, id ests, capul, el illam, ubi Yenus cursumsuJim aggredkns, tam supe
cauda dracoins, m quibti. iiunt luiisec ac solis nus quara inferuis binis eiini pai.ibusexcedil.
ec.ipscs.
CAPorxvi C\TUTXVII.
BniDcr. RAM. GLOSS/E. — Zodiucus vdl sigtdfer, BitiDEF.RAM.GLOSOX.— Signa duodecimvela cau-
Zothacus Grajce, sigmfer Latine. Zoa enim anuualia sis atinctlibus.Signa vocanlur vel ex atinalihus rebu-,
dicuntur, quod vilalera habeant animam , qua; c_»j quse smgulis aunis natuialiler cveni.nt vel ex
' Quidhac
plirasi signilicare\ohictit glossatcr non \ideo. F.rie sfc cor.ig.ndus et dislitmi"ndusest lucloclis:
-omm q. abs. qucmdop uneiaiconcmtuttl: ubt unus, elc. EDIT.
255 DE NATCRA RERLM. 2:*
CAPDT XYIIL A CAPUT X X.
De lctcleo chcttlo. De cuisu et mai)itiiudtnesolis.
Lacteiis circulus est figura candidior per mediura Solis ignera dicunt aqua nulriri, niultoque lmnc
coeliverticem ,quem vulgo dicunt ex splendoresolisin luna ampliorem; Iun^m vero. terra esse majorem,
eh cuirenlis ita ' fulgere; sed fruslra, cum ah illo unde el cunctis s unius magnititdinis apparei. jQuod
nunquam, hisiin parte Sagillarii-elGeminorum, tan- enim nobis t]uasi cubitalisvidelur, nimLecelsitudinie,
gaiur, in quibus candidumcirculum signifer cingit. dislantia facil. alioqui major oriens Indis, et major
VARIANTESLECTIONE~.
1 A, luceie. - A, ejusdem.
"
GLOSS_E ET SCiiOLlA.
rabulis, quas gentiles mo. imentis scr'pluraj tradide- et inde nalus esi Centaurus, semihomo et sen.ij-
runt. aut ex ulrisqu.. Nam Aries, Taurus, Gemini, quus.
ex fabula tanlum; Cancer et Virgo, ex utrisque; Capihornum Decembii. Capricorni priina pars in
Pisces et Scorpius ex natuia; coeli-raex ulr.sque. commemoralione Oleniaj nutricis Jovis, in siniiliiu-
Ari-f-in Mattie mensi piopler Hammonem Jovetn -° dine capraj depmgitur : uli.na aulem pars in simili-
tnbuuni. Fabtila talts est. Liber paler cuniTeverle- tudine piscis, piopter pluvialem qualila'em ipsius
jelnr delndico bello, coepit populus sili pericbtari. mensis. Sed et mitium ejus in glaciem velut co.nu
Qui cum invocnsset Jovem, statitn apparuit eis aries, duratur.
sians m arena : quem persequentes, subito non Singulis autem signis x.x paites. Triginta enira
comparuit, et in ipso loco in quo apparuerat fonleni lineoesunt in uuoquoque bigno de duodecim signis.
reperei unt; per quod intellexeiunl eum Jovem fuisse, Multiplica triginta duodecies, fiunl cccLX-dies: ilem
el Jovem Hammonem appellaveiunt, quasi at\na- mu.tip-ica deccm horas duodecies , fiunt-cxx horaj.
ttutn, eo quod in arena apparuent. Hainmonianam- Pariire per x\iv, inde venitinl quinque dies. Iteium
qtie GiaJce , Latine arena. Propt. r lioc etiam ejus niultiphca semis vel diinidiura horoeduodecies, iiiiuf
simulaerum cornibus anetinis depmgitur, vel ideo sex hor-j, qusepei ficiunt quartam partem diei, unde
quia lesponsaillius incerta.el obscuiiss.ma sunl. Ahi hl bissextus in quarlo anno.
Martio mensi arietem illum tnbuunt, .unde Phryx Pai les. Pars est quolidianus progressus per xxiv
roare transivit. horas.Una pars in coelo,suni stadia x_, minor, major
Taurmn Apiili. Taurus ideo Apnli tribuilur, quia vero septingenia. v
Jupiter ahquando in laurum conversus est, sciiict t Eo quod sol triginta diebusel decetn semi hotis i ia
propier quamdam puellam nomhie Europam, pro percutiat. Quod dicit triginia, non est hoc veruni,
eujus amo e m oovem couversus roare tranavit, e,im- sed \erisimtle : nam in singulis «ignisvariis et diver'-
que super doTsumsuum secum attuht: vel propler sis spalns moralur. Nam in Geniitns tiiginla spaiiaiur
lllum taurum Agenons, ad quem inierficiendum diebus: et econlrario x\.\idiebusS)gutaiium tran ii.
missus est Heicules ab Arislxo rege. G Simililer elin cseteris signis vane cuisuni suum per-
Castoiemet l'o'lucemMaio. Gasloret Pollux Grajee agit. Hinc esl quod in nuilo sigi o la'i i.patio, id est,
Dtoseori vocanlur. Er.:iit autem, uL ferlur, amantis- triginta dierum et decera semis Iiorariun moras facn:
snni inter se fialres, in tanliim ut neque de princi- propterea \cro verisiiinle est, quonudo si quis tntiu .
patu conlendeient, neqne ullam rem sine communi anni circulura vel ciimuliim, id est, trecenios sexa-
consiliofaceieut.ExLscda cnim iilia Theseinati fue- gmla quinque dies, et sex boras in duodecim ajquas
rant fralres Helcnoe, qtiam Paris rapuit, qui et Ale- partes secundumnumerum signotum parliius fuerit,
xander dictus est, qui propler suam foititudmem duodecimara partem inveniet, in triginta diebus et
Maio depulanlUr, qtiando jam semina conlortala decem hoiis et dimidia parle unius boioe.
erumpunt in folta-: \el propterea quod illo lempore A tnedto mensis. Sed niense Jan. xv Kal. Febr.
bella liant, eo qtiod alter eorum frairis mortcm sua incipit curcere et introire per eorum sigiia. Uniim-
redemerit. quodque entm signum inedietalem unius meiisis et
Cancrum Junio. Cancer aninial est sex pedtim, aileriussiniiliter medielaleminensb occupat, a inedio
langenti se, ex ulraque paile incedcns. Congruit seniper mense incipiens.
Jtimo, quod supenori cursu exaclo infenorem p. tai. CAPUT XVIII.
Phnius dicit in Nalurali llislona, circa sol.iiiium BRiDcr.Rui. GLOSSX. —Lacteus chculus. Lacteus
sestivum, id est, sole illam partem Signifeii irans- circulus Gisece gaiactiles. Hujtis ampliludinem tan-
eunte , cancrum in seorpionem Iransire , et und_s lam dicunt, quantara zodiaci. Hercules cum luisset
deserere, et tei ram pelere. Hmc probabile videlur, apposilus dormienli Junoni ad sumendum-lac .livi-
ut illud signtim m quo sol moiatur qugndo cancer in TJnuni, Il'a exciiata intellexil non esse filium suum,
scorpioneur veililur, mertlo Cancn nomine appel- et sul)tra\itse. Qja occasione gnlt.c Iaclis dilfusceper
letur. Sicui enmi eancer abqua causa impulsus retro- coelum,ldcleuni circuliira creaverunl.Macrobinsila :
gradilur, sic sol cum superioia sig.ileri, id est, Lacleus circulus zodiacum obhquo cireumflexionts
octavam parleni, vel ut alii, quarlam partem con- ambiendocitcumplectilur,ut eum qua duo siqna tio-
scenderil, mox quasi quodara modo repulsus ad aus- pica Capncotituset Cancerfetvniur, intersecet.Scien-
trina redire \id tur. dum tamen qida non in Cancro et Scorptotiezodiacum
Leonem... Juho. Leofeividum est animal, el Julio intersecat, sed in Gemttth et Sqgitlaiio lunlttmtanqil.
mense feivida sestas~,ei tunc terra acrius exstccori Iteni Maeiobius Tbeodosius in hbri- de Somno Sci-
dignoscitur. pionis dicil • Lacieum cnculum lucere ullra cwteius
Libium Seplembri.Quia sieul libra pondera ajqua/i- patles cmlesles,ptopler racltossolures, primo quasi aci
tur, ii_ mensis lstius tempore sequales suul nocies suam sedem naluralem ad signijeium venientes, el
et dies. inde repeiculi, iepeicuisosqttead lacteumeirculnmpet-
Scorpium et Sugillaiium... Oclob. el Nov. acci- venienteslilmn splendesceie, alque prw cmleris iilum
piunt. Scorpio a poslenori pane percutit. Sagiita- futgeie coiifirmit. Veibi gralia : Sicut radius solii
rius etiam cum spiculo depjngitur, et istis mensibus superveniens ad superliciemaquse in aliquo vase po-
in Hispania et Ital/a inlmina eadunt. Sagittanus SHJ?repertussu-, ad aliquam parlera ibi plenius
aulem Chiron , fihus Saturni et Phileraj lpse e t atque splendidms lulget quam in ipsa aqua ad quain
Centaiiru.. Coeunle namque Saiurno cumPJiilera ad pnmo perveneral: sie generaliler solares radii illu-
adventura Opis uxoris suoe com ei tii se in equura : minanl lacleum circulum, ad . nem de tignifero rcpei-
PATR.U "SC. 8
__S B_D_E VENERABiLISOPERUM PARS I. — DJDASCALICAGENUINA. 233
Brjtannis apparet occidens, qtii dura natura sit igneus, A CAPUT XX.
motu quoquenimio calorem adauget. Hie cursuva- De natura el silu lunw.
-riante dies et menses, tempora dividit et annos, Lunams non roinui, nec crescere dieunt, sed a sole
"*aeris temperiem accedendovel recedendo pro tem- illuslralam, a parte quam babet ad euni, paulatim
porum ratiorie dispensat, ne si semper in iisdeni vel ab eo recedendo, vel ei appropinquando, nobis
mofarelur locis, alia calor, alia frigus absumeret. candidam partem revolvere, vel atram. Et die qui-
VARIANTESLECTFONES.
~ E A, nec.
A, B, C, aeihque
GLOSSiE ET SCIIOLIA.
eussi perveniunt, qnam ipsum signiferura ad quem Alia calor, etc. Verbi gratia : Si semper esset so!
primo de corpore solis egredientt s venire conten- in austro, terra ejus calore exureretur, et Scythia
dunt. Htnc est quodidem lacteus circulusa plnloso- frigore fali«ceret. Proplerea enim Deus soli diversos
phis signiferi refulsio vocatur. cursus instituit, et loca et tentpora, ne dura semper
IVisiin parle Sagtltarii. Et in hoc fal-itas quorum- in lisdera morarelur locis, quotidiano vapore citius
dam deprehenditur, qui dicunt in Capricnrno et consumerelur.
Cancro lacleura circuluni interseeare Zodiacum, B . - C4.-0Txx.
sicut panlo superius ostensum e=t. BRIDCT. Bui. GLOSS_:. —A soledllustralam. Luna,
JOAS.Nov. SHOEU.—Lacleus chculus est figura. Martiano attestante, 'non per se ipsam, sed~a sole
Descriplio ciiculi, quem Groeci Galaxiam vocant iljuminatur : sicut speculum nihil splendoris neque
a candore lacteo. Aristoteles primigenia dictione imaginis a seipso habet,. accipil tamen lumen.et
vocat -/___. Circulus ebt vulgo etiam notus. solus imaginera per ies sibi extrinsecus oppositas. Qnando
namque ex his quse sunt in sphsera sensu deprehen- aulem luna a sole recedit, illustratur paulalim ab eo,
ditur. Apud poetas yia est per quara dii coelumsur- tunc dicilur crescere : quando vero ei appropinquat
sum ac deorsum scandunt. Recensentur apud Atislo- post xv lunam, ouscuratur paulalim, donec lota ob-
lelem mulise opiniones de hujus circuli esse'ttia, de nubiletur vicinitate solis : et lune dicitur minui, cum
qulbus definire aliquid non est bujus Ioci : tantura lamen insuocorpore nur.quam xnlnuatur, <nunquain
subjiciam per quse sidera ducalur : est enim hoc urescat.
operaj pretium scire, necmeiidiem
injucundum. Ducitur igitur Supinam cerni. Quseritur cur crescente"die, Iuna
insphsera a septentrione ducens a ver»usper medium nova supina videatur, decre.ce!ile aulem die non
Sigmferum, principium et Septenlnonibus, in prona, sed erecla : cum. debuerat, ut sicut supina in
per signa signorum partes, quse lueis incremento, sic prona ili decremento apparere.
quo revertitur mediam
sequunlur per Cassiopeiam, per dextra Per- Iia lainen solviiur. Crescenle die naturaliter hina
sei, per sinistraErichlhonii, et utrumque ejus pedem: superior est sole, et propterea ipse sol superiorem
deinde per cornua Tauri, per omnes pedes Geinino- lunam -supra se posilam iliuminat, el supinam eificit.
rum, per dextram Orioms, per occiput Canis: deinde r Dum autem dies decrescil naturall posilione, ejus-
per roediam navim Argo, per imos pedes Centauri, dem alliiudmis sol et nova luna esse deprehendanlur:
per Aram, per Scorpionis caudam atque arcum Sa- ac per hoc non infia se positam luuam aeeendit,'
giltani, per Aquilaiu et Teltim ; hinc per Cygnum et sed ex latere suo positam, et propterea eam facit
Cipbei capul usque ad Cassiopeiam, unde siunus erectam.
egressi. SublimemImmilisole.Quando solaustrales circulos
CAPUTXIX. qui sunt inferiores. circuit lenipore lnemali, tunc
—
BitiDEr.RAM.GLOSSX. Solh ignetn dicunt aqua luna septentrionales circttlos, qui altiores suut, per-
nulriri. Dicunl poel_s solem diurno cursu faiigatum agit, et lunc aluor est sole, ideo supinaiur, cornua
in Oceano mare mergi, ibique" tota l.ocie morari, sursura habens in modum navis : quia videlhet ab
donec mane quasi reparatus et refectus claiiorappa- inferiore sui parte, qua solem respicit. accenditur.
reat. Post pluvias etiam splendidius luraeii emiltere Rursus migrante sole septenlrionales circulos luna
videtur. — Propterea iufimtus Oeeanus sub oequi- pelit auslrales. Et quia nilerior tunc sole est, a su-
noctiali circulo ebt positus naiuralner, ut solem penori sui parte, qua solera respicil, illuminatur,
semper in sequinoctiah circulo, aul proxime lunc obversa habens lerrse cornua, et ad aquilonares
Indecurrenlem, aquarum copia enutriret et pasceiet, circulos. Yerbi graiia, xn Kalen. Aprii. adbuc dies
nimiumque fervorem compesceret gehda aquarum crescunl. Si fueiil luna In Ariete accensa, stalim m
natura. Taurura cito traiisiens erit, quasi sol superior, quan-
Multoquehunc luna ampiwrem. Corpus solis triplo tum ad sigroferum. Dodrans vocatur illud quod-^re-
quanlitaiem lunsesuperare dicunl, lunam vero majo- **raanet de quacunque re.dempto quadrante et quarta
rem lena : unde a quibusdam quajritur quare terra parte. Hora autein conslat duodeciro unciis, et con-
obscurare dicatur lunain, si tnplo major est, cum tmet in se quadraginta momenta. De lllis quadra-
umbiain ipsius iucidit, vel etiam ad devexiores partes ginta roomentis accipe triginla, quia dodrans est, et
illius descendit, Quod illa ratione contingit quia dimitte decem, quia quaaians est: iterum divideilla
affirmatur umbram triplo majorem esse suo corpore. quadraginta momenta per duodeeim, ut inde inve-
Cursu variante. Dicunt etiam solem per se moveri, nias prseseriplas semuncias. Dodrantem enira intel-
non cum mundo vergi. Si enim sol in coelo fixus lexisti de priraa divisione qualerna : quadraginia
maneret sicut stellse, omnes dies et noctes sequales mGmenia per duodecim ter divisa, fiunt triginta sex,
essent. et remanent quatuor. Ex lllis triginla se_, tria rao-
Aeris temperiem. Cum enira sol ad Cancrum ab menla accipe: quia duodecima illorum pars est, et de
cequinocliah parte conscendit, ajslatem prsestat ho- qualuor quse reraanserunt, recipe teriiam parfem
minibus, qui sunt inter solstilialem et septentriona- tmius momenli. Si emm deduleris ad duodecim
lera plagam : cum autem ab eodem Cancro m ajqui- unum, partem illorum quadraginta momentorua
noctialem libram descendit, autumnum factt. Cum tria momenta fiunt. Unde et terna pars unius mo-
rero ad brumalem hneam recedit, hiems habctur, menti,' quod ebt una uucia, quia pars dubdechna
propterea quia calore demoto torpor invadit. Rursns -illius iiumeri quadragenarii est. Iterum divide illatn
cum a Capricorno hiemali in sequinoctialemArieiem unciara per roedium, quod lit unum juomenlum, et
surgit, vernum lempus arndel, apparens hinc denuo dimidium et sextaus, idcst, sexta pai"sunius nio-
in Cancro cestastorrida renovalur. llajc est semunch, de qua dixit Dodrantis
Viienli.*
£57 . - DE NATCKA RERUM. «_?_
dem erescente, supinam cerni novam lunam, utpote A GAPUT XXL
superiorem sole, et ad Aquilonia subeuntem; decres- Argumenlum de cursulunw per signa.
cenle vero erectam et dejectam in Auslros, plenam Luna 3zodiacum tredecies in duodecim suis conficit
autera soli semper adversam. .3ublimem humili sole, mensibus, duohus scilicet diebus, et sex horis, et
Iiuijiilemque sublimi, quam lucere, dodrantis semun- besse, id est, octo uociis unius borsc, per singula signa
cias horarum, a secunda adjicientem usque adplenam decurrens. Si ergo vis scire, m quo signo iuna verse-
orbem, delrahentemque in diminutionem, iutra tre- tur, sume lunam quam volueris computare, utpotc 12;
deeim autem partes solis semper occullam esse. taulllplica per IV, fiunt XLVIII. Partire per novem.
Novissimam vero, primamque lunam, eadcm die vel novies quini, * quadragies quinquies. Quinque ergo
nocie nullo alio in signo quam ariete 4 conspici. 2 Si signis ex quo luna nataestcxactis, quse liaud dubie
in ascensioneerecta fueriL,in matutino exorlu supina in eodera quosol-est sidere semper accenditur, in
apparehit. Itera, si in ascensione supina in modum , sexto jam signo luna duodecima coraniGratur; quod
navis fuerit visa,*in matutino ortu erecta cernetur. si unum reraanserit, sex horas signi sequentis noveris
Habet ergo tres status; id est", supina, erecla, prona, esse eojnpletas. si duo, duodecim. si tria, decem e.
aliquando videlur. octo; si qualuor, diem integrum. si oclo, ociiesse-
VARIANTESLECTIONES.
' C, conspicit. * Hajeusquead cap.21 omr.ino omiUunt A et B.
3 Hic A quidem addit. 4 A, B, >C,quadrais.
GLOSS-E ET SCHOLIA.
semuncias auget luna quolidie vel minuit. Hoe spa- J3 verius, quia ad liquidum hajc ratio comprehendilur.
tium, qtiod.a plenilunio juxla naluralem lunaj cur- - Illud vero argttmenluni altud per triginta dies coiii-
sum ad liquidum et ad purum expiessum est, pro- putat signum, quod non ita esse manifesta ratio do-
pter iacihiaiem calculandi, Beda in suo argumento cetjquta scilicet ajfasjunoe in xxix diebus, et-xit
qualuor punctorum nomen et mensuram appellare horis completur. Nos tamen illo argumento xxx dies
curavit. Si quis vero vult dignoscere, quania diffe- damus, propler facililatem computandi, et ideo istud
renlia sit inter dodrantes et semuncias, et spatium argumentum, quia subtilius est, ideo verius : quod
qualuor punctorum : sc.at talem esse differenliam probatur ita , quia trigesiraam lunam secundum boe-
quslem inter irigmta duo moraenla, et triginla unum argiimentunj invenies XIIIsigna hahere peracta, illo
t?t bisse, id esl, duabus partibus unius inomenfi. Hsec vero alio non aniplius, quam duodecim.
autem aifferenlia invenilur in terlia unius raomenti Ttedecies. Quomodo tredecies ? Quia postquara Iuna
parte. -Qtialuor igitur puncti superant dodranlem et accensa fuerit, in prima parie signi per viginli
semunciannn teilia parle unius roomenli. Nos in ar- septem dies et octo horas, cunit duodecim signa,'
gumenlo quatuorpunclos habenius propler iaciljtatein usque dura venent ad eam partem primi signi, ubi
computandi; sed isla raLioest ad purum. et Lquidum accensa iuil : et por lllud sigi'Uin a quo ccepit re-
comprebensa. > cutrat iterum per duos dies et quatuor horas. Hoc
Intia ttedecim,elc Tredecim partes quotidje transit enim superesl tanium de sua seiate, aiitequam fiat
in Zodiaco, sedantequam e\tra Lredecnnpartesper- implela, el antequam inchoaverit alterum cursum si-
venial, non videtur antequam in coilu solis. Tunc gnornm a capiie. Tali siquidem modo peragit, quasi
non videfur luna, qqando \icina estsoli, mlra trede- n xiu signa in unoquoque cuisu suo.
cim partes, hoc est, infra illud spalium quod agit sol Duobus scihcet diebus,etc. Multiplica illos duos
in tredecim diebus : at mox ut m decimani quihtam dies duodecies, et reddunt x\iv "xlies.Multiphca sex
partem fuerit emersa, viden incipiL In hoc loco du- piocfatas horas duodecies siroiliter, et suniLxxn hora?»
plex senB iieii potesl. Nam quod dix t infra Irede- Divide per xxiv et fiunt ler xxiv, et reddunl iu dies.
cim parles solis semper occultam esse, poiest semper Superstint m singulis signis adhuc bisse unius horse.
inteiligi, ut luna nova.nunquarn appareiepossit, an- ' Duodecim ergo bisses ocio faciuitt hor. s. Collige ii
tequam tredecim partes vel a sole recedai, vei etiara unum, et iitiiit viginti septem dies, el oclo horje, In
ex alio lalere nascitura, soli appropinquet. Intra tre- quibusvigiiitiseptemdiebus. et ocio hotisconfieiiluna
decim ergo parles sohs, dum luna morala fueril nova, 4otumilluJ signura, quo coepil et quo desinit, anie-
in millo signo apparebii, exceplo ariele: inox auleni quam iiicboa\erit cur&umsuum secundum. Hoc modo
«t longius a sole recesserit, ttn is apparebit. Vel sic perlustrat XHI signa per unumquemque eursum
polest intelligi, intra tiedecira partes solis orculiam suum, elsic potest intelligi quod tredecies in anno
esse, id est, m omm die tredecim paries luna irans- suo, id est, in CCCLIV diebus peragit xn signa.
cuint. Li viginli enim et quatuor hons luna trcdecim Parih e, eic. Qiiint|uiesix quadrans quinq ius(sic), id
paries signiieri peragit. Occultam ergo dixit, id est, est, quadriiginta qumque, et restant adhuc de XLVHI
a sole quotidie elongalam, ir-que ad p.en>iuiiium~per quadranlibus lres.'ndivisi,postquadraginla quiuque,
fredeciin parles, vel ad solem reeedat latere appro- quiiaciuit horas octodecim: quia unusquisque de
pinquando, eumdera numertim habebit. islis quadraniibus sex horas babet in _e. Et si dili-
Eadem die vel nocie. Quia ahquolies e\enit, ut genter per banc compulationem ad unumquemque
triginta vel viginti novem apparens ln oriente, piirao ** numerum, id est, ad unumquemque quadrantem sex
iniiio diei, el peiagens cursum suum, ac soh tarJius horas multiplicaveris, mvenies in unoquoque numero
incedenti, appi opinqnans accendalur ab eo mediabs novennali, id est, in novem quadrantibus LJVhoras,
qnacunqtie hora diei, el ipso die vespere appareat qusereddtint duos dies el sex horas. Ideo per tot dies
In occidente. et horas, et bisse unius horoe, currit luna unum sig-
CAPUTXXI. nuro: quia quod sol agit diebus quinque, hoe laci!
BEIDEF. —
RAM.GLOssiE. Luua Zodiacvm, elc. Luna luna in \III s. hoiis. Quod ita probatur. Sexies quini
in unoquoijue inense suo in viginti ei sepiem diebns, xxx sexta ejus pars quraque sunt. Hoc ad solem
et terlia parte diei circuit duodecim signa, et insuper iinet,xxx diebus unumquodque signum perluslraL per«
unura. Hoc argumento inusitato deprehendiiur .luna E contra luna duobus diebus el sexhoris perlicit unum-
XIIIcircuire Zodiacum roelius quam in lllo usitali quodque siguuin, quoc faciunt horas LIV. Tres re*
simus. Quod poiest probari, si xxx lunam hoc argu-
mento consideraveris. Istud namque argumentum est manseruntposiquadragIntaquinqueteladunumquet_*
que sex horse multiplicantur, „it.ut supra dicium es("
239 . BED-E VENERABIHS OPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 2_J
nas horas, id est, duos adjectos esse dtes. Ex quibus A detrahere vel adjicere recorderis, "novera horis '.n
taraen horis per terna semper signa binas subtrahere luna pro quinque diebus in sole computatis»
niemento. Operosum e»t enim in singulis signis horas CAPCT XXII.
minulatim dividere per uncias. Unde-in prsesenti De ecltpsi solis et tunm.
quamvis ad nonas poriiones tria remanserint, non Solem intervenlu lunse, lunamque -terrse onjectu
Jioras * XVIII, sed XVI, seUi signi duodecima luna nobis- perliibeni occuilari; sed solis defectum non
cpmplevit. Et htec quidem luna in prima vel media nisi novissima pnmave fieri luna, quod vocant 'coi-
nata prompla est compulatio; lum, lunse autem non nisi plena. Non posse autero
*parte signi cujushbet
sin'autem alras, quot prirao signo luna accensa vel lotum solera adimi terr s intercedente luna, si terra
dempseritvel retinuerit partes, tot sequenlibus eliara major esset quam luna. Omnibus autem annis fierl
YARIANTESLECTIONES.
1 Addunl lamen A,B,C.
GLOSS/E ET SCHOLIA.
Per lerna semper signa. Bene usque ad terna signa est elongafa a sole liibus signis, ex quarto signo aG-
cipies tres partes, vel quatuor, etsupplebis totum
<dicit, quia bisse, quse stipersunt in luna , jion com- "_ Arietem.
nisi in trtbus signis, quater si
plent duas horas, faciunt Unde dicit: Qtiot partes dempseiis, tot ad-
ponas octo uncias, duas horas: quia junaquse- jicere Teeorderis. Si vero in xx parte, vel in alia
que hora habet xn uncias.auferre qualibet post medietatein signi fuerit accensa, non
Binas subtraltere. Ideo prsecipit per terna computabis illud signum in quo fuit accensa, sed
signa binas horas, quia ubi signa per novenos qua- secundum ab illo. Et cum perveneris ad illud signnm
-drantes comprehendil, non computavit bisses eorum- ubi luna est, tot parles relrabe ab eo signo , quot
»-demsignorum, quifaciunt duashoras In tribus sigms: relinuit luna ex eo signo ubi iuit accensa, si tamen
et licet non compuiavenmus, bisses peifecit. Pio- post medietalem fuit accensa; et propterea illud sig-
pterea secundum 'eomputationem nostram tot signa num non computabis totum ubi est luna.
r
habet percursa, id est, in quoto signo sit luna elou- CAPCT XXII.'
gala a sole, ex quo fuit accensa. Yerbt gratia: si fuerit
luna accensa m lerlia vel quarla parte Arieiis, et BMDEF.RASI.GLOSSJE. Coitum. Quando in media
(De eclypsisolh figura utilh.)
-lgniferi linea, per quam sol s. mper "currit, corpus lumen solis aufertur a terns. Non emm potest per
hsnse positum fuerit inter solem et terram, tunc corpus flumevenire ad eos qui tunc sub luna sunl:
2-1 DE NATURARERUM. _4_
ulriusquc sideris ' defeclum stalutis diebus horis- A ratione, lunam in occasu defecisse, utroqtie super
que 2 sub terra-. nec tamen cum snperne fiant ubique terras conspicuo sidere Sed ne singulis niensibus
cerni, aliquando propler nubila, soepius globo tense cclip'sisfieret, latitudo signileri lunam superius infe-
obstante convexilatibus mundi; et lunoe delectum riusve transmittil.
aliquandoquinto mense a priori, solis vero seplimo CAPCT XXIil.
fieri. Eumdemhis in triginta diebus super terras oc- Ubt non sil et quare.
culiari, sed ah aliis hoc cerni; quondam in quindeeim Defectussolis ac lunse vesperlinos orientis incola*
diebus utrumque sidus deiecisse, »eraei jam, mira non senliunt, nec malutinos ad occasumhabitantes--
YARIANTESLECTIONES_
L A, B, C, defectus. * Hic dicunl addit A.
GLOSS-EET SCIIOLIA.
et hoc est solis eclipsis. Sin aulem illam lineamme CAPDT XXIII.
diam aut hinc aut indetransilum feccrii, luroen a sole INC. Accr. GLOSS/C.— Defectussolis ac lunm ve-
accipiens, defeclurasolis non facit. Non enim inler spettinos, Oiiendsincolmnonsenliunt. Defectussolis,
solem et terram positam tunc, sed ex laleribus sobs B qin fit apud nos vespenino lempore, Orienlis intolse,
esse manifeslum est. Deficere sol abusive dicitur, id est, Onentales non sentiunl, sed propter globuns
quia nullum detrimentum patitur: luna autem veri- Mense, jam enim tunc illis fit nox. Nec senliunt ma-
simih raiione deficit, quia auferiur ab ea per omnia
' fulinos, scihcet defectus orienlis, ad occasum babi^
lumen, non tamen nisi cum plena fuerit. tantes siculi nos : quia tunc nox fit nobis adhuc.
Si tena majoressel quam Ittna.Sedluna majorest Obslante, id est, obshtenle. Quamviseadem, id est,.
quam terra, ldeo polest abscondere Jumen solis, ut quamvis una eademque sit dies velnox. Simul est,
non videatur a terra. Martianus luna lerram esse id est, neque pariter sit. Opposilu, id est, oppositione
roajorem ccriissimis approbat argumentis. Luna globi,id est, terraj. Tolombe in noclem,scil. illis. Aut
uamque deficienlein auslralibus jnundi partibus, id nobisambitu, scil. solis, id est, circuitu. Diem, scilicet
est, Jti _£gypto,in -Elhiopia, umbra ejus non amplius affeiente, id esl, adducente. Eadem seilicet
quara qualuorobscurat climata, id e^l, primum dema luna, delicil in Sicilia. Exariens, id est, dum orirelur
Diameroes, secundum Diasennes,tenium Dialexand-_ iuilio nociis: quia quando ilhs secunda hora noctis
istis prima eril.Ilh enim ante noctem habent
rias, quartum Diarrhodu. Sed Plolemoeiregis geo- advenit,
metrsedecimamoctavam parlem lolius terreni arobi- quani isti: quia viciniores sunt orientali plagse, Qui,
lus, in bis quatuor clinialibus contiiieri confirmant. scilicet defectus, fuit... consulibus,scilicet regnanli-
Sed quia illa umbra minor sit lunari corpore sub bus. Campania,scilicet sensit, id est, Itaha. Aimenia,
triplo, luna enitn umbram suam triplo superal, ut scihcet sensit in oriente : quia quando vesperascit
novenarius lernarium seqmtur: ut quia lunaris umbra in Indisepartibus, ihedia dies est in Campania.
.
decimanj' octavam paittro toiius teriaetenuit, ipsa £ JOAN.Nov. SCHOLIA—Obstantegtobo lerrarum.
luna cujus umbra est, sexUm tenere ejusdem terrse Esto cocliambitus maximus A B C D~,horizon habir
necesse sit. Tena igilur sexies major est ipsa luna.
Umbram autem lunselerram decies oclies superare
niamfestumesl. Hinc est, quod umbra Iunsedecima
octava pars sit loltus terroe, ipsa vero luna sexta
ierrsj pars est.
A prioii. A priori, id est, a Martio, vel ab illo, in
qtio fueril d.fectus ptius.
Euindembisin li iginla diebns.Non est hoc mirum.
Defecil eniin'sol in novilunio, id est, prima Iuna, et
luna in pleniiunio. Potest ergo defectus utriusque
inter quindecim dies eienire.
Sed ne in siugulh mensibvseclipsisfierel. Latiludo
signiferi circuli duodecim partes, id esl, duodecim
vias habet, quas lmia singulis mensibus periustrat.
Quantum enim spatiuin graditur sol per duodecim
dies in longitudine sigmferi, tantuni spatiura habet
laiitudo ejustiem signiferi. Luna enim non potest
pati defectum, nisiln ea linea fuerit superius, in qua
sol inferius. Unde fit uL diversse lineaj lalitudii)is
signifericircuh, per quas luna egreditur, succurrant
ei, ne palialur defectum, etiam et diversa altitudo
absiJum suecuntei in hoc: aliquando enim procul a
terris cst, aliquando prope. Etquando prope, si in
una linea fuennt, tunc paiitur defectum: elquando
in illis signisfitquse altius nobis super terram, id
est, quajaltius super verticero, non paliturdefectum.
Quando vero iniliis quaj sunt nobis prope terrse, id tantium orientalem
est, quse sunt nobis aublralia, tunc patitur. plagam: A B D, coelum eoruro
Latitudo signifeti. Si enim luiia mediam signifeii conspectum, ineonspectum vero A C,D, et D quidem-
B meridies, A occasus:.aliusvero horizon (eo-
lineam leneret sicul sol, in omni plenilunio eclipstn oriens,
rum qui occasum versus parlibus xc, hoc est, qua-
pali neces^-eesset. Potest emm superius vel inferitis drantemundi a superiorehorizonteremolisunl) B Cet
sole iter suum agere, ac per hoc laliludine signifeii coelum
conspecltim BAC, inferius antem coelumSCIL
liberalur, nedefecium paliatur. noii conspectura B D C, et B quidem oiiens, A meii-
JOAN. Nov. SCHOLIA.—Solem intervenlu lunm. Quse dies, C vero occidens. Igitur eclipsis lunse aut SQIIS
faciunt ad exacliorem hujus capilis cxplicationem, ha.bitantibusoiientem, fiai in exoilu, boc est,,in,D,
supia^cxposila sun! iu veteri Commentauo. manifesturaest eain non posse videriab liis quoiura
2*3 ISE->_EVENERABILISOPERGMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA 24-
ohstante globo terraruro. Neque enim nox aut dies, .A bella, vel ventos, ajstusve porteudentes. Quarum
quamvis eadem» lolo orbe simul esl, opposiiu globi ahse moventur erranliura modo, alise immobiles
Jioclem aut ambilu diem affereiite. Tempore eniin hserent. Omnesferme sub.ipso septentripne, aliqua
Alexandri Magui luna defecitin Arabia hora noclis ejus parle non certa, sed maxirae in candida, quem
secunda, eademque in Sicilia exoriens. Et solis de- lactei cifculi nomen aceepit. Brevissimumquo cer^
_ectum, qui fuit Ipsanio et Fonieio Conss. * pridie nerentur spatium 3 septem dierum annolatum est,
Kal. Maii, Campania 2 hora diei inter seplimam et longissimumLXXX^Spargunluraliquando eterran-
eoiavam., Arroeifia inier decimam et undeciraam tibus stellis cscterisquecrines, sed cometes nunquani
sensit_ in occasura parle cojli est.
CAPUTXXIV. CAPUT XXV.
De cometis. De aere.
Cometse sunt stelloe ilammis ci iniise, repenle Aer est omne quod inani simile vitalem huna
'sascentes, regni mulaiionem, aul pesllleuiiam, aut spirilum iundit, infra Iunam, volalus avium nubiuro-
YARIVNTESLECTIONES.
»-A, B, II KaL * A, horam. A, octo^
GLOSS/S ET SCI-OLIA,
horizon est BC elB AC, cojlum conspectum. Cum B biles hwienl. Sparguntur caudse aliquando slellis aut
miiem eclipsis fit juxla B ._hoc est, in meridie, b;s fixis, aut errantibus, quemadniodumArhtoteles me-
scilicet, qui habilaolversus orientem, eernitur echp- morioeprodidit sua setateevenisse iu stella, quoe est
sis eadem bis, qui alterum horizonlera habenl in exin femore Canis maj*oris: alia sunt libera incendia in
ortu, B enim in hochoiizonte erat exortns. Dum vago aere, quorumniotusesttardior quam mundi pro-
autem eclipsis vitletur in puncto A, qui horizontem pler aerem, qui supranubeslenilerinsequiturmoiurfi
babent A D, \ident eara in occasu; quoruni vero ho- coeli: hujtismodi omnes sunt infra cceliim, altiore
i 'zon est B C, his est in meridie; quare quseeclipsis lamen loco.quamsunt venti, imbresautpluvlaj.
fit orientalibus gentibus in nieridie et boia sexta, ea Sub ipso seplenttione. Ratio sumitur a loci ejus
iit occidenlalibus in occasu et bora duodecima. Dis- quahtate; inie enira sol, a quo hajc regio lemota
iant enim quadranie mundi hi horizonles, hoc est, est, horum igniura maleriam dissolvit atque disîpat.
senis hbris, tolus namqtie mundus viginti quatuor Sed cometesnunquamin occasura cwlipatle. Occa-
horarum spatia conlinet. Horum lacilis erit intel- surara partem opinor intelligi posse occasum oequi-
ieetus si 1.ganlur, qtioecopiosiusdlcemushbro ullimo noctialem; lnc namque medius esl sub solis iliu. re,
de meridianis et longitudme coeli. ubi rarumcometas videre est. YideAristotelem libro
Neque enimnox aut dies quamih eadetn.Nox quse primo ™v [isTEwpwv. Operteprelium est, isto loeo an-
rst urobra lerrse, seinpcrht adverso sole, queraad- notare pluia esse eorura genera, quorum diserimina
roodura igitur sol mundum ambit ab exorlu versus sumuntur a figuris etmagmludine. Cometa ipse ge-
occasum, sic nox ab occasu paulaiim discedens, neraliterquidem sumilur. inlerim tanien specialiter,
stiblerraneo meatu versus exortum sequilur, quem- Q utapud Aristolelemproeo cujuscrinesqiioquoversum
admodura pbjiius docebitttr de positione et figura sparguntur rotunda-specie. Pogoniseahoe dicuntur,
terr.u. quibus ex inleriore parte in speciem barhse juba
El solis defecltim,qui fuil Ipsanio el Fonteio cons. prominet : ni-ycavcniin barha esi. Alioe_.OVT£_I in
Apud Plinium legitur non Ipsanio, sed Yipswio: jaculi similitudinemforma tenu'ore, sed longioie di-
Mispicor leciionem apud Bedara esse depravalara. j-igunlur a Groeeo_.o-niovqtiod jaculum significat,
Fuit aiilera pridie Kalendas Maii, non lerlio, ut apud el Lelummissile minus hasta. Alisebreviores suut, et
Bedam legitur. ad similitudinemensisfastigiato muerone- ho*Gra?ci
( CAPCT XXIV. £vf'ws• tjyo; eiiim est en=is. Sunt enira hoe omniuin
JOAKKov. ScuoLii. — Comeiw^sunlstellm flammis pallidissimoe,etquodam gladii nilore sineullisradiis.
erinilm. KO,. JJTVJ?a-noTJJ?. oj_/fcdicilur, hoc est, A Esteliara, quem __..£. Groecivocant colore atgen-
coma coraeta dlcilur, significati enim cotna laline leo, a disco, quod nolum est: aliipilhetes dicuntur
crinemseu csesariem.Physicorumquidampulant fieri iigura doliorum ; .__>_cnim doliumsigmiicat; in his
fortuito igneelrepentinoincendio aeris, qui estsupra cavitas quajdam apparet, quod exterior 01a candida
nubes in confinio ajlheris, etenim ille fervidusest a sensim in fuinidaralucein evanescat. Est etiam uhi
cojli shperioris motti, quo etiamin occasumrapilur: coma ad figuram cornu reflexum sit: hos Groecivo-
alii putant esse sidera in coelo perpelua, sed non cant yeparias, a _s_.f, quod cornu significai. Sunt
videri nisi justo spatio a sole relicta, quemadmodum eliam, quse ab aniinalibus iiguram el nomina reci-
et Mercurio accidit et Yeneri. pmnt, ut llippeus ab equo, qui hippos diritur • hic
Regni mutationem aut pesltleiUiam,aut bclla, aut D habet equinasjubasin oiberasuprase reflexas. Tra-
veniosportendentes.Corporum affectionesanimoium gi vel hirci etiam qtiidamdicuntur, specie vdlorum
niolus soepeefliciunt; itaque Itt ul qualilatibuscorpo- et jubaquadam cireumdali.Fit etiam, auclore Piinio,
rum exrerum coclestiumet aeiisinfluxu permotis.vo- ccttetes candidus argenleo erine, ita refulg.ns, ut
luntaset sentenliahominiira in diversa consiliaagan- vix conlueri liceat, specieque bumana Dei effigiem
tur, ut cholera excilala (quod Marti tribuunt et eoin se ostendens. CAPUT xxv.
melis : sunt enim hujus factionisj hominesira et fu-
rore exagitentur. Naturaleest igitur, uLaliis iniluen- BRIDEF. RAJI.GxossiC.—Polestates aerem.Cum ergo
tiis alia homines affectent, vehnt, agant : cometaj eoeluindicilur ettam ipse aer, ubi venii et nubes, et
aulem, quiproxime lerras feruntur, vahdissinie eor- proeellse, et turbincs fiunt: nemo existimei haberi
poribus infiuunt: nam cumsiccitales efficianthauslis ibi djemoniamala, ubi solem et lunam, et stellas Deus
humoribus, naluraliler quorum sunl piognostica, ordinavii. J-.011enim aibiirari debemus in sidere
etiam causoebaberi possunt. Siccitates vero sequilur sialuto coelolnbitare diabolumcumsuis angelis, unde
stenlilas et lerrse niolus, et peslilenlioelues, et inun- eos cecidisêcredimus.
dationes et tempestates aeris, cseteraque hujusmodi. JOAN.NOV. SCHOLIA.—Aei estomnequodinani simile
Quaium alia>mnvenitirerioiftiutnmodo,alimimmo- vitalemliuncspiritumfundit.Docent physicistatimsui>
"
2-8 DE NATURA RERUJI. _4T
que, et tempestatum capax. Ubi etiam pofestates A corporescit, terroedeputatur: ubi sunt ignis, grando;,.
aerese superna sede delurbalse cum formento diem nix, glacies, el spiritus terapestatum, quoeDominuni
judicii durius tunc damnandaj praeslolanlur. Ex quo" de terra laudare jubentur. Sed et ipse aliquando
hominibus apparentes., aerea sibi corpora meritis coelumvocatur; unde et Petrus ait coelosin diluvio
similia sumunt. Nam supra luham, quse aeris setlie- periisse, cum aer turbulentus esset conversus in
risque confinio currit, omnia pura ac diurnse lucis undas. Et coelicoelorumdicuntur siderei coeliistomra
sunt plena, cujus vicinia tangere fertur Olympus. A ~ aereorum, tanquam superiores inferiorura.
nobis aulem per noclem cernunlur sidera, ut reliqua
* XCAPUTXXYI. '
tuniina e tenebris. Superior vero et serenus aer De venlh.
ccelo,inferior autem, qui in exhalationibusMmraidis Yentos est aer coniraotus et agitatus, sicut flabdlo^
VARIANTESLECTIONES.
1 A, m pro -. 1 A, B, C, tumidis
corporascit,
GLOSS/E ET SCHOLIA.
COJIO nonesseaerem, sed ignem: aerisenimregio supra B eo quod montes excelsi certis quibusdam in ,ocis Iia-
mubesdesinit. Oslenduntnamqueignes noeturni.quo- beantur, et ex his velut compressus et coanguslalus
rum alii e ccelo in terram excutiuntur, alii in dire- aer, ordinatione Deicogaiur elexprimaturin ventos:
ctum ferumur ocissime inslar avium volatus, mundi quorum spiramine et fiuctus germen concipiat, oesli-
hujus inferioris supremam partem, qua lunam aitin- vusque ardor temperiem sumaf, cum Pleiades igniti'
git totam esse incensam, tum quod calida supreraa solis ardoribus incandueriiit. Yenti autem interdum
qusequepetunt deinde quod universum illud a nti- angelorum inlelligunlur spiritus, qui a secretis Dei
bibus usque ad ajlheris confinium, una cum mundo ad salutem humani generis per universum mittuntur
celerrimeadoccasum rapiatur.Elenimmotus dissol- , raundura. Ilem nonnunquam venti inceniotes-spirilus
vensjualeriara, incendium facit: quodilaque est sub poni solenl, pro eo quod malaj suggeslionis flatu ad
luna, volunt esse aerem supra naluram suam cale- terrena desideria iniquorum corda succendunt: se-
faclum, ex motione ajlheris. Yerum hic aer neque cundum quod scriplum est, Tollet eumutens ventus.
flarama est, neque ulla maleiia que lucem prsebere ^FOAN. Nov. SCHOLIA.— Ventus est aer commotusel>
poiest, utpruna aut bujusmodi aliqtiid. Flamma enim agilatus, sicut flabello brevi polest avprobaii. Vento-
fit, dura ignis maieriam naetus esl, in quam caloris rtim generaiionem traditex opmione Stoicorum. Pu-
vim exerceat: sed inane quiddam fervidumveluti in tant enim Stoici, aerem, nubes, venlos, irabres, ma-
hypocauetis fornacibtis, rehquisque caldariis, quibus teria aique subjecto es-e eadem, sed differ/e tantum
ignis subjicilur: in quibtis quidem ilamma nulla, ve- pro diversis naturaj alfectiombus. Motumenimaerera
rum talis fervor, ul si stuppa aut slmilis pulvis in et veluti percussura aut concussum esse venlos^
eum locum forte incidal, stalira Inflammetur. Ilaque n eumdem conslantem sine niQtionecrassescere, afque
intervallum boc usque ad lunam non uno corpore imbres efficere: cseterura istud ut frigidum cora-
seu elemento Deus iinplevii, ut elementorum inler mentum, Aristoteles reprehendit. Reddenda namque
geesset recLusordo, aique conveniens proporlio. erat ratio qusenaturoe vis aeremhoc pacto/undelibet
-
Namsupra lunam omniapuiaac diurnw lucis sunt impellat: ipsoene-parlesveluli oriens aut septentrio,
piena. Supra oslensum est umbram terraj, qusc vo- hoc modo aerem trudunt, et si sic fit, cur per inter-
calur nox, non altius quam luna est, pervenire: for- valla Ilatus excitentur, et non potius sint perpetui.
nia enim ejus timbrse pyramidis simili; est, cujtis Sunl alii puiantes hos spirilus esse quasi tenve -an-
conus seu vertex intra cceluradesinit: adeo sol om- behtum: quemadmodum antra et cava lerrarum, sine
nia laigissirao luniine collustrat. nequein coelo ulla llatu non sunt. Ad eamdem sententiam inlerfi polest
nox aut obscnrifas, sed lantum apud morLales,ut commentum poelse in primoJEneidos, in descriplione-
nostrse nos mortalilatis memores reddat. ventorum ; sic enira habet:
Cttjus vicinia tangere fertur Olympus. Nota sunt. .... Conversacuspidemontem
quse de Olympoiraduntur fabul ssimiliora. Est antem Impulititi latus; illi, veIutaJ.m'meTjcLo,
mons, cujus hoc loco mentio fit. in Macedonia juxla Qua dala porlaruunt, ac terras murmureperflant.
Larissam, alius non pari relebrilate est in Phrygia, Pro divetsh aulem parlibus cceli, nomina diversa-
dicitur autem"o_-[/7iof,ut G*seci,quasi 6),o?).j_5rp6f, scrdlur. Ordo et nomina ventorum ex diversis par-
id est, lolus lucidus. Est hujus loci, quod a Grsecis tibus horizontis sumuntur : sunt enim ilotae prseci-
poeiis apponatur ei ovvyjoc, quod nocte «cilicet ca- pue qoaluor et in-summa duodecim
ret: sole enim jamdtidum sub horizonte merso, ni ; quas scriplores
communi
veilice adbuc dies est usque ad secundam noclis vi- 0i ciunt consensu acceperunl: qui enim plures fa-
giliam, ac matulino tempore paribus horis, prselucet quam duodecim, nauticam magis sequuntur
vicinis campestribus. qtiam physieen, quamque apud veteres, ne plures
A nobis aulem per noctem. Queraadmodum fieri po- quidem quam quatuor positos scimus : sed ut tota
test, ut claro riie ex prolundis tenebris seu puleis., boecresclare deprehendatur, descriptionibusagemus.
Sit itaque horizon circulus, qui mundi partem con-
cseterisquesimilis altitudinis cavernis sideta cernan- spectam ab inconspecla dividit, quem cernimus sub
lur in lumine, circumfusis videlicet lenebris hebe-
tato : pari modo nocle in coelo inluemur slellas in aperto ccelorolundo ambitu super lerram. Sit in hoc
regione quidem lucis, sed tenebris circumfusi, quod circufo nola unde sol die sequinoctiali exoritur A:
si supra lunse globum consisteremus, prse solis lu- binc ducatur linea in adversam pariem, cujus termi-
mine nulla in coeloinfra, aut supia stella cerneretur. nus est B, occasus oequinoctialis: per hanc ducatur
linea a dextris ad sinislram, sitque dextra pars H.
C4PU_XXVI. meridiem ostendens, sinistra G septentrionem : ex
BRID.RAM.GLOSSX.—Venlus esl aer, elc. S,'cut his duobus limilihus invicemsese secantibus, in cen-
nibil aliud est unda nisi commotio maris, sic non tro ad angulos normales statim quatuor loca emer-
ahud est venius nisi aer commolus. guut in horizonte prsecipua: deinde ducafur alia li-
1_c. AUCT.GLOSS_3. — Venlusest aer commolus nea sinislrorsum ab F versus C, quorum F ostendit
-t agilatus, sicul flabelle brevi polesl approbari. Qui- exortura solslilialem (TJostorientis enim notara sol
dam autem aiunl \enlos esse. eo quod ex aquis aer, xstateoriturversussepienlrionem),Caulemoccasum
ex aere venti nascuntur. Clemensautem auctor dicit, hjbernum; hunc limilcm secet alius ab D versus B,
2*7 BEDiE VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 2i8
Ivrcvi polest approbari, nec aliud intelligiiur quam ,A stri. Eurus, nubes generans. Terlius cardinalis
fluîus aeris, qui,-ut Clemens ait, e\ qnibusdam 'Auster, qui et Notus, humidus calidus, atque ful-
monlibus excelsis, velut compressus et coangustatus mineus , huic a dextris Euroausler, calidus; a sini-
ordinalione Dei cogilur et expiimilur in ventos, ad stns Euronotus temperatus, ijalidus. Yenti Australes
excitandos fluclus, seslusque lemperandqs. Pro di- quia~ex humili flant, majores in mari lempestates
versis autem parlibus cceli nomma diyersa sorlitur. faeiunt, quam Seplentrionales. Ideoque post Auslros
CAPGT XXVII. fiunt noxii prsecipue terrse motus. Quartus cardinalis
Oirfovenioium. Zepbyrus, qui et Favonius, liyemeni resolvens, flo-
Ventorum qualuor cardinales sunl, quorum primus resque producens : cui dexter Africus, qui et Libs,
Seplentrio. qui et ApaiMias dicitur, flaL rcCIjisab tempestuosus, lonitiua generans, et fulmina; a si-
axe, faciens Irigora el nubes; hine dexter Circius, ni-tris Corus, qui et Arg. sies, in Onente nubila, in
qui et Thrascias, faciens nives et giandines; a-sini- India faciens serena. Sunt eliam alii quidam pecu-
Etris Aquilo, q_i et Boreas, nubes constringens. Se- liares quibtisque gentibus venti, non ultra certura
cundus cardinalis Subsolanus, qui el Apeliotes, ab procedenics terminura, ut Atheniensibus Scyron,
• oitu inlonans solis, lemperatus : cujus a" dextris paulum ab Argesle defle.us; Narbonensibus Cncius,
Vullurnus, qui et Cseciasj cunela desiccans; a sini- B quijiec ad Yiennam quidem ejusdem provraci.ejei-
GLOSS/E ET SCHOLIA.
quorum D orientem hibernum, E vero occidentem I C-PUTJtX\II.
ex adverso ostendit oesijvum: fiunt llaque e\ qua- -BRiDEr.RAM. GLOSSI.— Qtda ex humili flanu
tuor bis liminbus oclo nota?; sit insnper alia nota Flant enim ex humili, id est, ex ima parte mundi,
roedia infer septentrionetn et exorlum, hoc est, cir- coiitra quam s.ptentrionales, qui ex alto spirant.
euh arclici conlaciu R : ab hac per centrum circuli Quidam pecuhates qidbuiquegenltbus. Feruntur M
agatur linea in contrarium, silque terminus M, hic venli de voragimbus monliiim emergi.
eodem inlervallo distabit a mendie versus exorlum, JOAN.Nov. SCHOLIA. —Ventoium qualuor caidi-
quo prior ab orienli»sequinoctialiversus seplentrionales sunt. Caidmales dicuntur, quod ex qualuor
nem: alia deinde linea medio loco inter septenfrio- muti-ii jwseeipuispartibus, quas designant duo h-
nem et oecasum ajstivum a puncto I in conlrarium miles seeantes finilorem m quatuor quadrantes; cum
signum N. Mamfestumest igitur ex tribus exorltbus, hisquatuor rehqui omnessic agunt, ut e|us iracliones
. t toidem -occasibusfien sex noias,quassignant tres esê dicantur : quos enim dextra smislraque habet
demetientes seu diaraetri, lum a meridie seplimam, septentrio, seplentnonales
- dicuntur, queuiadmodura
ab septeiUrione octavam, quani oslendit quartus dia- in reliquis fit qura ei vernacula lingua qualuor
meler ; tuni a iiinis tontactibus augustioris linene dunlaxal simplicibus ulimur venlorum noroiiiibiis;
juxla G, et alierius juxla H adjici reliquas qualuor, medios enim ab extremorum compositioneeffenmus,
ul ro summa sint duodecim notoein horizonte cx veleres quoque non plures fecerunt. Yide Strabonem
solis deteiuiiinatione parlim, etex conlaelu arclici et pu priino bbro Cosmqgraphjoe.Quoraodo aulem per bo-
anlarctici cum horizonle, quemzdmodum adjecium rizontem collocenlur, et a quibus partibus emerganf.
schema demonslral. Quinque sunt in hoc cir. nlo tum quos vicinos et contrarios babent ex antegresso
Jineseparallelse, id esl, ajquidi-tantes. I K amicum scliemale manifestum esl. Quod quidera sic dispo-
significat sequens exortum hibernum et ajsiivum : netur, ut ej'us evortns exortui In mundo respondeat,
lerlius exorlum et occasum vernum, hoc esl, sequi- quo posito facile ent deprehendere quoiibet mo-
noctialem: quartus occasum hibemum et seslivum: mento, quis sil ventus.
quintus antarcticum: sextus nulli parallelus esl:
_ecat enim antediclas lineas. Quomodoigilur in ho-
rizontis designatione ex paralielorum lerminis fiant
(iiametii, ex quibus venli sibi mutuo contrarii flanl,
superius ex descriptione apparei.
IHnc a dexttis Euroausier. Euroauster et Euro-

notus synonjma sunt, vorof enim ausirutn significai.
Inipropne itaque Beda accipit "Euronotura pro Plioe-
nicio: sic enim Groecihunc vocant, quem a -simstris
249 DE NATCRA RERU .!. 2-0
venit urbem. Duo sunt aulem extra hos, ' utique ,1 quamhbet parlem violenler erumpenles, magno con-
aura et allanus. Aura muimure, 2 instar exilientium de stabulis
spiritus magis quamventi, ciepant
enim esl lenis molus aeris in lerra, altanus in pelago. quachiganim, \el vesicoe,quee, licet parva, magnum
lamen somlum displosa emitlil.
CAPUT XXVIII.
De tonittuo. CAPUT XXIX.
Tonitrua dicunt ex fragore nubium generari, cura De futminibus.
spiritus ventoj-umearum sinu concepti, sese ibidem
versando pereTanles, et virtulis suoe mobiliiate in Fulmina nubium atlrilu nasci in modum silicum
LECTIONES VARIANTES.
1 A, ubique. s A, ad instar.
GLOSS_EET SCFIOLIA.
auster. Grsecisenamque ex ea mundi parfe llal, in esl: quapropler licct ignis fulminibus el sonitus to-
qua Phceniciaesl, id est Judoea: dextrum auiem et nitrus simul fiant, ante tatnen ignis videtur quam
-inistruni accipienda sunt, sl pectore sis aversUs ab tonilrus audiatur.
eo venio, cui aliquis dicitur esse dexter atii sinisler. B Vapoialiter. Yapor esl emanatio vel exhalalio
A sinhtiis Corus, qui et Argeslis in onente nubila. terrse, quando \idejicet aqua de irais lerrse, ut-
Suspicor bunc locuni esse depravatum. India enim .moduni in tenuissimis nebulis exhalando, sursum
est in exoriu. Yide igitur legendumne sit, loco aseendit.
orieniis, occidens. Ansioleles namque auctor est, Caunuditer. Cauma Grsece, calor Laline. Zelos
ventum esse nivostmi ac pluvium : quod haud dubie etiam Grsece, calor latine. Hinc zei.c dicunlur assse
de occidenlahbus inlelligeiidmn est, si speclemus balnese : et zelarius dicilur qui procest zelis, id est,
Indiaj situm. balneis.
Natbonensibus Circius. Yide, prsel^r Phniura, Gel- Subttlioiibus elemenih. Hinc apparet quod ignis
iinm euam hhro n, capiie 12; Marcus Cato hunc ccelestis penetrabilior sit quam ignis terreslris, cujus
ventiim non Girc.um appellat in libris Originura, sed effectus invisibihs est, sed videlur per calores et
Certmin. colores.
Altaitusin jielago. Yilruvius libro primo de Arehi- INC ADCT.GLOSSJE.—Fulmina nubium ulltiiu nasci
lcctura , Altanum vocat eum, qui proxime meridiem inmodum silicnm collisotum. Cum nubila invicera m
P-_lu'um inelinans, ad occasum, hoc est, medio "se fuennt colhsa, llLco fulmina emittunlur^dehinc
joco in austruin et Jibanotum , nam venlos iacit sequuntur tonitrua • quoe hcel tardiora sint sonilu
viginli quatuor, naulas opinor seeutus. proecedente, concussi lumiuis claiitate, panlertamen
CAHJTxxvm. cum fulgure einiltuittur. Sed,eorum sonilus laidius
penetrat aures, quam oculos splendor fttlguris , ad
J-AN. Nov. SCUOLIA. —Tpnitrua dicunt ex fiagere G instar securis arborem procuLcsedenlis : cujus qui-
nubntm generari. Varisesuntde lonitru apud physicos dera ante cernis ictum quam ad aures perveroal so-
opiniones; alh aiunt ignem ex ccelo mnubes lapsum nitus. Fit enim fulmen, nube, imbre et Venlo. Natn
stridorem effieere, veluti candens ferrum dum mercum ventus in nubibus vebementer agitatus est, sic
gitur. Ansloteles ptitatvfieri spiriluum molione, qui incalescit, ut accendatur : dehinc ut pioedicttim est,
sefortiore conatu e nubibus explicant. Beda hoc loco fulgura etlonitrua simul expriimintur : sed lllud ce-
Lucrelti opinionem recensere videtur, cujus versus lenus videlur quod clarum est: hoc aulem ad aures
ascribam: tardius pervemt. Post fulminis autem icltim veuto-
rum erumpere violenliam, sicque furorem lempesta-
Prracipiotonitru qualuinlurcoerulacoeli, lis, quem Innubibus conclusi agebant, exeunles ad
Proplereaqtua concurruutsublimevolanles terras ennttunt. Horatius :
_Etliere_.nubes conlrapugnanlibusvenlis.
Nec iitemtirsoniuiscosli-deparLeserena.
Yerumubicumquema_gisdfcnsosunt agminenubes, Feriuntque summosfulguramonles.
Tam magishinc magnofremiluflLmurmuressepe,.
-'ralerea neque tam coudensocorporenubes JOAK.Rov. SCHOLIA. — Sed sonitum tardius dd
Essa qaeunt,quamsunl Iapidesactrgna:„-qneaulem aures,
Tamtenues quamsuntnebulsefumiquevolante8. quam fulgoremad oculospeneirare. Sonum cuin
Namcadereabruplodeberent ponderepres-te, igne fieri certum est, collisione enim facia, slatun
Nincendium
Ut Iapides,aut ut fumnsconslarenequirent, emicat: quod vero cernatur cilius fulge-
-fec colnberenivesgelidas, et grandmislmbres. trum quam lonilruum audialur non est aha ratio ,
Danl eliamsomlumpaluli super ajquoramundi. TVnisi quod lux ocior est plaga. Lumen enim repente
Hoeeliam pactolonitru concussavidentur. et sine successione aerem illustrat, quemadmodum
Omma ssepegra\i tremere el divulsarepente, lucerna loco lenebroso idala, slatim omnia plena
Maximadissiluissecapacismceniamundi. fiunt luce, ad quoecunqueloca radius ignis pervenire
- Vel vesicm, at sonus, qui fit aeris motione, tanquam
quw licet parva sit, magnum tamen polesl: immisso in aquam stagnantem, quoquoversUm
sonum dispiosa emititt. Est et hoc simiie ex Lucielii lapidea ceniro exeunt, innumerabiles circihationes paula-
piiysicosumptum de tonitru, quo loco sic habel:
, timad terram pervenientes. Yide Aristotelem libro
Cumsuhilovalidi \enii colleclaprocella, secundo de Amma.
^Nttbibusmtorsilsese, conclusaquejbidem El ignem caumaliler de supetioribus trahat. CAU-
Tutbmeversanti magis,ac magisundiqueutibetn, HALITLR adverbmm traxit a Groecorsc-p., quod calo-'
Gogttuli flatspissocavacorpore circum. . rem et sestum sigmiicat.
Posl ubi commovit\Is ejus ei impelusacer, -Ideo autem fulminis ignem vim habeie majorem ad
Tum per terricreposoniludat missaIragorera. penelrandum. Plura sunt fulminum genera : primum
3_ecmirum.cumpleuaammaevesiculaparva,
Sajpelta datpariter seiiitumdisplosarepente., hnmidum, qtiod non urit quidem, sed Infuscat; id ab
ArisloLelepsoloen cognominalur. Sjcca alia sunt rion
CAPUT XXIX. urentia eliam, seddissipahtia. Terlium ests quod a
poeiis, ul Aristoleles Inquit, apyh dicilur. Pliniu>?
BRIDEF.RAM.GLOSS__. — Quam fulgoremad oci/los videtur interpretari clarum : mttiji.cmnalurw, quod
penetraie. Yisus cseteris sensibus acutior et subtilior dotia exhaurHiniactis opeiimemis, nec ullo signo aho
2"jl EEDM VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALIGAGENUINA. 232
collisoram, concurrente simul et tonitruo, sed soni- A Iialia, ubi mitiore hyeme el testate nimbosa sempcr
mm Jardius' aures, quam 2 fulgorera oculos pene- quodammodo vernat vel autumnat.
trare. Nam ~omnium rerum collisio ignem creat.
8 Quidam dicunt, dura aer in se vaporaliter aquam €APUT XXXI.
de imis, ct ignem caumaliter de superioribus trahaf, Be arcu cceli.
ipsis confligenlibus liorrisonos tpnitruorum crepitus A-cus in aere quadricolor, ex sole adverso nubi-
gigni; ct si ignis vicerit, obesse fructibus; si aqua, busque iormatur, dum radius solis immissus caâ?
prodesse. Ideo aulem fulminis ignem vnn habere nubi, lepulsa acie in solem refringitur, instar cera
majorem ai penelrandum, quia 4 subnlioribus ele- imaginem anmrli reddentis : qui de coelo igneum, de
meulis factus est quam qui nobis in usuêst. aquis purpureum , de aere hyacinlhinum , de terra
gramineum tr.ihit colorem. Ranus aulem acslaie
CAPUT XXX.
quam hyeme, et raro noc'ibus ' nec ni-i in pleni-
Vbi non sint, el quare. lunio cernitur, ut pote de luna refulgcns.
Hyeme et sesiate raia siml fulmina, guia» hjeme
gelidus oer quicquid accipil ignei vaporis exiinguit. CAPUT XXXII.
Msi&te calidi 6 vaporis raro tenucsque densantur in De nubibus.
B Nubes coacto
nubes, sine quibus non fuigmat. Quaeraiio Scythiam gutlatim aere co'tglobanlur,qui ena-
Êgyptumque prsemunit a fulmine : cui subjacet turali levitate vapores aquarum de terra marique
YARIANTESLECTIONES.
1 A, ad aures. * €, fnigur. 3 Hic in A habetur phrasis sequens Ctc. 4 A om. nec.
6 A, subimiioribus. 6 A, B, in Injeme. 7 A,B, vapoies larce... denseniur. :Ideo, e A, B,C, fumali.
GLOSSJE ET SCHOLIA.
reliclo. Aurum, ces, argenlum inlus liquatur, sacculis ligit nigrum. Hic autem arcus pro eo quod a sole
iltis nullo modo ambuslis: el Martia gravida, icla resplendet in'nubibus, Cbrisfi gloriam indicat, m
fulmine, pai lu exammato, ipsa vixil citia ulhim alutd prophetis ac doctonbus refulgentem. Alii ex duobus
incommodum. colonbus ejus, id est, aquoso et igneo duo judicia
CAPUT. su. significari dixerunl: unum per aquam, dum jmpii
BIUDEF. RAM.GLOSSJE.—Qum ralio Seijtliiam. Scy- penerunt in dilmio : alterum, perquod postmodum
thia fngidi^simaregio est, ibi ergo non fiunt lulniina peccatores cremandi sunlin inferno. Itemiiis Grace,
propler tngus, sicut nec m JLgypto, propter calorem. Latine dicilur ai cus. Arcus in die pluvia; paret, et
JOAK.Nov. SCIIOLU.—Hieme et wslalel ara fulmina est signum propiiiaiionis, dicente Domino lempore
dicunt. Uimersa hsec iere ad veibum ex Plimo de- diluvii ad Noe : Ponam arcum wieum in nubibus, el
sumpta sunt. £, recoidabor fwdeiis mei, etc. In arcu vero duo sunl
CArUTXXXI. colores principales, viridis scilicet, id esl, aquosus
BRIDEF. RAM.GLOSS^.—Exsole adverso. Dum nu- etrubeus : in quibus nimirum designaturaperle aqua
bes e regione sojis sunt, formalur iris : sciendum baptismatis, et sanguis redemptionis, vel gral'a Spi-
etiam quia de luna formatur, quando in plemlunio est. ritus sancti. Per luec duo ab omnibus emundamur
Inslar cerrnimaginem annuli reddenlisAmago enim peccaiis. De quibus duobus mysteriis tota Ecclesia
annuli arcus'esl : quia sicut imago in cera exprimi- cingitnr, et per hjuc in novilatem gralise Dei reno-
tur cujuslibet rei, tic nubibus solis imago figuralur. vatur. Vel per duos colores possuniiis intelligere duo
Ii\o. AUCT.GLOSS^C.—Aicusin aeiequadiicolor ex judicia : unum, quod faetum est per aquam : alque
sole adveiso nubibusquefoimalur. Aitcus, id est, iris. aliud, quod iaciendum est per ignem.
Est emm iris solans corporiîmpressio. Quadiicolor, JOAN.Nov- SCHOLIA.—Ai cus hi aere quadricolor.
id est, quatuor colorum. Nubibusque foimalur.Na- Anstoleles in Meteons, lib. m, trium dunlaxat,
bes parva nobis videtur, adeo larnen magna est, ut quorum rationem reddit, colorum meminit.
plerumquc solem nobis occultet, et radios ipsius in raro. El raro noctibus. Cemilur -et noclurna iris, sej
ipsam lefringat. Repulsa, id esl, repereussa acies semei Aristotcles aaiate sua intra sexagmla annos,
illius radii. Cam nubi, ld est, densa?. Dum nubes e noetu visam, nec unquam nisi decima quinla
regione solis stini, formatur iris. Sciendum etiam, dum plena est.
quia de luna, formalur, quando in plemlunio est. CWUTXXXII.
Jn solem , id est, contra solem. Refiingitur, id esl, INC.AUCT.GLOSS^;. —Nubes coacto gutlatim aere
repercuiitur. Inslar, iid exemplum êl ad simili- 'p conqlobantur.A nubibus ergo rapiuntur aquse maris,
ludinem, cercc. Reddentm imaginem annuli. Imago et iterum ab ipsis redduntur in terris. Sed ut esse
eriim annuli arcus est : quia sicut imago in cera dulces possint, in pluviis coquunlur igne solis. Alii
exprimitur cujuslibet rei, sic nubibus solis imago aulem dicunt, non tantummodo aquis maris nubes
figuratur. Qui, scPIcet arcus. De caslo igneum, concrescere, sed etiam exbalatis lense vaporibus
id cst, rubeum trabit coiorem. De aquis, id est nebulafeadolescere, quibus densatis coaciisquenubes
de mari. Purpureum,' id est, rosaceum. De aere altius surgere, alque iisdem labentibus pluvias effun-
hyaciniliinum : ipsum in modum hyacmlhi lapidis. dere. Nubesâulem apostoli signilicanlur 'atque doc-
De lerra gramineum, ld esl viridem. Raiius autem tores. Pluviseergo nubium, eloquia sunt aposlolorum,
wslate quam hieme, id est, formalur arcus in aere : quoequasi guttalim, id est, sentialiter veniunt, sed
quia majores nubes fitint in hieme quam in aastate. abundantius doctrinaj fecunditatem infundunt.
El raro noclibus,scilicet formalur : quia de pleno JOAN.Nov. SCHOLIA.—Nubes coaclo guttatim aere
orbe solis efftcilur. Nec cernilur, scilicet in nocie, conglobaniyr,qui fumali leulate. Tradunlphysiciloca
nisi in plenilumo, ulpole de luna refulgens. Ileoi : per quoefimbtes suspensaj ferurtlur frigida esse per
Sine sole et nubrbus nunquam apparet arcus, quia antiperistasin, qua propneiaie naiuraii lit ut hiberno
ex tepore ladii solis species cjus formatur. (Juadrj- tempore pulei ac subterranea loca tepeant, a^stivo
color enim est, et ex omnibus elemenlis jn se ra- autem frigida sint. Igitur dum tepore solis contin-
pit species-Do coeioenimUrahit igneum colorem, guntur maria, lacus et stagna, exhauriuntur vapore»,
de-atjui»"purpureum, de aere album, de terris col- et vi caloris tollunlur in sublimitatem nubium ': hi
253 DE NATURARERU5I. - 254
sustollens, quandiu in minulissimis stillis consislunt, A CAPUT XXXV.
sua vi suspendit in allum, qua vel solis igne decocti De nive.
vel aeris itinere mutali dulcescant, nt marinam
Nives aquarum vapore, needum densato in guttas,
aquamhumo,vel dulcem marinis herbis infundentes, sed
in contrarium solemus transferre saporem. gelu prseripienle formantur, quas in alto mari
non cadere peihibent.
CAPUT SXXIIl.
De imbiibus. CAPUT XXXVI.
Imbres ex nuhium concreti guttulis, dum in ma- Signa tempestatum vel serenilalis.
jores slillas coeunt, aeris amplius non ferente natura, Sol in orlu suo maculosus, vel sub nube latens ,
nunc venlo impellente, nunc sole dissolvente plura- pluvium diem prsesagit. Si rubeat, sincerum; si pal-
liter ad terras dilabuntur. Sed pluvias vocamus leal, tempesluosum; si concavus videtur, ita ul in
lentas el juges : nimbos autem repentinos et prceci- xnedio fulgens radios ad Austrum et Aqullonememit-
pites. > tat, tempestatem humidam et ventosam; si pallidus
CAPUT XXXIV. in nigras nubes occidal, aquilonem ventum. Ccelum
De grandine. si vespere rubet, serenum diem; si mane, tempe-
Grandinis lapilli ex slillis pluvise, frigoris et venli ° sluosum significat. Ab Aquilone fulgur, et ab Euro
£ vigore conglaciati, in aere coagiilautur, sed citius tonilrus tempestalem, et ab Austro fiatus seslum
nive solvuntur, et interdiu ssepius quam noctu de- portendit. Luna quartasi rubeat quasi aurum, ventos
cidunt. ostendit; si summo in corniculo maculis nigrescit,
VARJANTESLECTIONES.
1 A,B,C, rigoie.
GLOSS^ ET SCHOLIA.
propter frignsfiensanttir in nubes, quse, humore non- aeris, dum per longum spatium usque ad terras cur-
dum sese conglomeranle, sua se vi et quadam inam- rit. Figuraliter namque grando perfidise durilia est,
late islic sese sustinent: primum igitur propter hu- torpore malilioefiigida. Nix enim, homines increduli
inoris brevitatem non^deeidunl, ubi aulem e nube sunt, lrigidissimi atque pigri, et ad infima torpore
congestus fit humor, propler pondus sese suslinere menlis depressi. llem alio inteliectu : Nives homines
nequit, sed deuuo ad tenam ferlur. sunt dileclione fngenles, qui etiam elsi exislant
CAPUT XXXHI. candidi puritate baptismalis, non fervent spiritu
JOAN.Nov. SCHOLIA . — Sed pluvias vocamuslentas n charilatis.
CAPUT XXXVI.
etjuges. Pluvia generale'nomen aquarum omnium
ccolestium est, ros enim sublimi non fit, nec pluvia BRIDEF. RAM.GLOSSX.—Sol in ortu suo maculosut.
mcitur. Nimbi repentini sunt etprsecipites; hos Ari- Prognoslice loquitur. Prognostica enim dicuntur re-
stoteies vocat ~)v§[.6xepa: aliud genus est minulissimis rum futurarum signa.
gullis, densis tamen alque Inslar roris cadens, quod Pi Sagare, est acule sentire, ex quo sagaces
ldem auctor iiE/vSa; imber autem est moderalus, dicti msagit. sunl canes.
neque rorulentus, nequepioeceps. Cum Delphini undis smpius exsiliunt. Delphini ob-
CAPUT. xxxiv. viam ventis pergunt, ne \enti eos in undis colleclos
JOAK.Nov. SCHOIIA.—Ci andinis lapilli ex slillis ad liltora allidant, et admortem consumant.
pluviai. Grando differt a nive, modo, loco et tem- JOAN.Nov. SCUOLIA. So/ !K orlu suo maculosus.
pore : etenim nix modiee concreta est llocci inslar, Pertinet etiam ad rerum-iiaturam tempestatum per
aut tosli salis, grando in solidam glaciem. Nix fit in prognostica consideralio, utilis in agns rem agenti-
nubibus, grando inferiore loco : pluvia namqueinler bus; quse non a sole ac luna rebutque coeleslibus
cadendum propter repenlinam mutationem calidi et lantum, quanquam ab his potissimum, sumuntur :
irigidi congelatur anliperistasi, unde monles nivosi sed ab animalibus, tum etiam rebus vita carentibus.
sunt, sed sine giandine, infenore loco enim (it : fit Purus oriens, et non fervens, quemadmodum a Pli-
denique nix fngidis locis lemporibusque, at grando nio scriptum esl, serenum diem nuntiat. Sol si palli-
temperatis. dus, hibernam grandinem : si serenus occidit, ac
Sed atius nivesolvunlur. Quseeunqueantiperistasi " rursus pridie serenus oritur, proesagiumindubilatas
fiunt, sta.timredeunt ad naluram, quoe causa esirut serenitatis.
grando slaltm solvalur. Vel sub nube latens. "Proeserlimsi veluli trabs su-
Elinleidiu scepius quam noclu decidunt. Noctes penori e loco solis globo immineal, ac eadem mox
propler absentiam sohs lrigidse sunt, at grandines condatur.
fiuiit dum gelidus humor tepido aere excipilur. Si tubeal, sincemm. Si ante exortum nubes ru-
venli erunt: si cum hi° nigroe copulenlur,
CAPUT xxxv. • bescunl,
miscentur venti lmbiibus. Si occidens, etrursus mane
IKC.AUCT. GLOSS.E.—Nives aquarumvapoie, necdum onens rubeat, pluvias prsesagit: at si nubes circa oc-
densdto in gullas, sed gelu-prceripiente formanlur,
in allo mari libn cadeie cidentem rubescunt, sorenum fore eum qui sequetur.
quas perhibent. Denique ait
beatus Ambrosius,quodplerumque glacialibusvento- S\ pallid"s in nigras nubes, aquilonemvenium. Si
rum flatibus rigenles aquse solidanlur in nivem, et a solis exortu nubes dcxtra ac sinistra dispelluntur,
rupto aere nix fundilur. Simili quoquerationegran- praesagium est vcntorum cum imbnbus,; aspera vero
-dinum coagulatio fit, Aquae enim nubinm rigore- lempestas si cum pluvia occidit.
ventorumque, stringunlur in glaciem, atque dures- Luna quailg si rubeat. Quarta luna maxime in
uint. Dehinc glacies lpsa_parlim fragore venlorum prsesagiis observatur; si splendens ac puro niioro
comminula in fragmine, partim solis vapore soiuta fulserit, serenitatem ; si rubicunda, venlos;.si nigra,
frustatim ad terram dilabitur. Quod autem rolunda pluvias. Parimodo observatur StjôTOftof, «jxtpizufro?,
ridetur, hoc solis calor facit, et mdra refrenanlis n«vo-E)v)vof : rursus StxoTO,u''f>-deinde bpfUvpxoi,
2S3 BED.E VENERUHLIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICA GENUINA. 216
1 pluvium mensis exordium; si in medio,plenilunium A CAPUT XXXVII.
serenum. Item cum aqua in noclurna navigatione De pesiilenlia.
scintillat ad remos, tempestas erit. Et cum Delphini Pestilenlia nascilur e\ aere, vel siccitatis, vel ca-
undis soepiusexsihunt, quo illi feiunlur, inde venlus loris, vel pluviarum intemperanlia, pro meritis ho-
exsurgel, et unde nubes discussaecoiium aperiunt. minum corrupto, qui spirando vel edendo perceptus
VARIANTESLECTIOMES.
1 Ajpluviale.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
hinc fiijvoEiSij?,
et postremo silens: id ,est, priraa , na , vigesima tertia, vigesima seplima, el inlerlu-J
quaria, seplima, decima, decima quinta, decima no- nium.
CAPUT xxxvii. Grspco inro)elv, quod perdere signilicat. Sunt de

JOAN.Nov. SCUOLIA. Pestileniia nascilur aere vel hac re non inelegantes nec iivjucundiversiculi Lu-
siccitalis, vel caloiis, vcl-pluviarum inleiaperanlia. cretii poetse in primis velusti, quos ascribam; con-
Bestilentia unde nascatur, quemadmodum et alii veniunt enim cum hac sententia Bedse.
eventus rerum naturalium , eliain a physicis quoe-
rilur, quanquam lota hsec dispulatio ad medicos NuncTatioqusesit morbis,aut undeTepente
ahjicienda sit, ex"slimant multi venenoso halilu ex Momferampossjtclademconflarecoorta
terra coorto, quem sdl dum venenum fervet, in aera Morbida\Is liornmumgenen pecudamquecalenis,
adducit, qui Ionge latcque hoc veneno infeclus (infi- Eipediam.Primummullirumsemmarerum
citurenim unus omnium et farillime et maxime) vi- lisse supradocui,qu<esinl ulalia nobis:
cissim corpora non hominum modo, sed et qtiadru- El conjra,quassintmnrbomorliquenecesseest
Mullavolare eJeumC3SU simlfoite coorta,
pedum et avium etiam hoc alfhtu inficil: ilaqus ad Et perluibaruntarlurn, fitjnorbtdusaer.
solem , quem alias tamen niedicum faoiunt poetoe, Atqueei MSo i nismorborumpeslilitasque_
hujus Iuiscausam'refeiunl, vocanique Apolhncm a Aut e?.tni)beciss,
ut nubis,nebuljquesuperno
257 DE NATURA REF.UM. m
luem mortemquegenerat. Unde socpiusomne tempus A crebris terrarum spacia distinguuntur, ut et gentium
seslatisin procellas'turbinesque brumales verti cou- terminos intercludant, et altemis opibus omnes pro-
spicimus. Sed heec cum suo tempore * venerint, vincias per commercia ditcnt.
tempestates; cum vero alias, prodigia vel signa di- CAPUTXXXIX.
cuntur.
CAPUT XXXVIII. De asstu Oceani.
De naluia aquarum duplici. JEstus Oceani lunam sequitur, tanquam ejus as-
Aquarum duplici natura formantur et reformanlur piralione retrorsum trahalur, ejusque impulsu re-
omnia * quseeernuntur in lerra. Nam salscein mari tracto refundatur, qui qtiotidie bis adfiuere et re-
convenienles mortalibus fructus nulriunt in lerris meare," unius semper horoedodrante et semiuncia
et aere, dulces aptius alendis fructibus sitique sedan- transmissa, videlur, ejusque omnis cursus in lsedones
dsa congruunt. Sed quseharum 3 naturalis sit quseri- et malinas, id est, in minores oestusdividitur et ma-
tur. Utraque aulem deprehenditur, dura.in alteru jores. h Laedon enim vi accurrit horis, totidemque
trum refundi, hsec per marinorum olerum cineres , recurrit; Malinas vero v accurrit horis , sed septem
illa per humum diffusaqueant • maris vero frelibus recurrit. Sed Isedon a quinta s etâ vicesima luna
VARIANTES LECTORES.
4 A, B, eveneiint. 5 A om. quce.... lerra: « A, nalura. 4 Laidon..,. seplemrecuriit om. A, B, C.
* Aom.el a vicesima.
GLOSSJE ET SCHOLIA.
Per ccelamveniunt,aut ipsa sajpe coortav -,g scriplo, excudendum dedimus. Quod vero ad sestus
Be terra surgunt, ubi puLorem uuiwcla n actaest altinet (est enimhoc propter PtolemseiCosmographi-
Intempeslmspluvnsque et solibuslela. ca, atque propter physica annolandum) non esse
Konnevides eliameoelinonlale et aquarum
Tentari, procula~palriaqiucunquedumoque ubilibet, nec loca eadem semper obtinere sestus.
Adveniunt,ldeo quialongediscrepitantres. Est enim causa quoedamignea et occulla, qua undoe
KamquidnrjLanmscoelumdifferrepulamus, sic impellunlur, maxime in faucibus iillorum, quoa
Et quidin jEgyptoest, qua mnndiclaudicalasis, usu longioris temporis sic evanescunt, veluli in ar-
Quidni -qnodln Ponioest, differnet Gadibus,atque boribus et animahbus vitalis vegetatio paulatim emo-
ttsque ad nigra wrumpeicoetaqueseclacalore: ritur. Uinc est quod qusedam\eterum observata pro
Qua?cumqualuor mter se dhersa videmus falsis alque incomperlis habeantur : quemadmodum
Quatuora veniis, et eoelipaiubus esse, PtolemseusIn littore Britannico plures recenset quam
'J umcolor et facieshominumdistarevidetur, hodie in his littoribus inveniuntur : tum quoede me-
Larguer et morbigeneralimseclatenere. morabili illo oestuinter Alticam et Eubseam (quem
CAPUT xxxvw. Euripum vocant Gioeci) longe aliler res deprehen-
ditur nune atque a'velenbus memoriae tnandatum
JOAN. Nov.SCDOLR. Aquarumduplicinatura forman- est. In Ptolemoei quia interpres Groecam
turei lefoimantur omnia quwgeneranlur in terra. Se- diclionem non vertitlabulis, tamen commode lieri po-
ouitur opinioneinvelustissimamThalis Milesii,qui nu- (quod
meratur inter seplem sapienles : hic ut Aristoteles luisset) Grsecse dictionis ignarus,eo loci oppidum
nominis posilum arbitratur. Aristoleles auctor
loquilur, humorem îvampiJLaesse scripsit rerum ejus
omnium, quoesunt et quse nascuntur in ccoloet in ,G est (quanquam a qmbusdam scribatur eum-doloris
terra, cum quo fabula consenlit Homeri de Ocea.no causam impatientia victum, quod in Euripo rcciprocationis
invenire nequiret, in mare hoc proecipitem
patre (lliados x). Hic igitur aliis ommbus sub terra sese dedisse, adjecla causa mortis, quam iis verbis
aifunditur maribus, primum in lernis, veluti a Plinio
dictum est, Oceanum in terna maria allatrare: hic prodidit: Aristoteles Euripum capere nequivit, atipse
Aristotelem) hanc reciprocationem venire ex
reliqus ommbus generibus aquarum materiam sup- capiet occultis fialibus, qui aere'incavilaltbushoruin Ioco-
peditat; at res alit deposita crassitie et auslerilale , rum constriclo, expellantur. Fieri cmm putat maxi-<
duin per arenas colatur, hoc est, ut ita dicam, cri- me in locis
bralur, unde fil ut omnibus dulces aquas reddal. Sunt concursu fretum anguslis; et ubi littora ex adverso iacto
enim fiumina dulcia, unde non modo agri el stirpes tus efficiunt. Nam in loei angustia mo-
alanlur, sed animahbus quoque potus sit, quapropter pelago primum el maxime deprehendilur, qui in vago
Grssce dicta sunt ô-ayol a potando flumina, et ac sic propter latitudinem in immensum spargitur
evanescit. Vide Aristot. lib. n. Meteorologia?.
apud poetas pocula, quod eamdem rationem respiul. Et
Maiis vero fluctibus. Majores regiones maribus Et hocper cequinoctiavelsolsliliasolilovalidus asiuans.'
naturale est, quandoquidem quod Aristoteles
distinguuniur : minores ut
flumimbtis, qui ad exle- scriptum reliquit, hoe lemporum peimulalio-
ras regiones penelrat, maria transmitlit, unde litte- quoque nes aera commovent propter violenta sidera, quos
rss et sludia (raiisniaiiiia apud Hieronymum, pro sunt in Ariete el Orione. Vide rursus Arislotelem li-
Atheniensiumet plnlosophorumapud eos schola. Et bro lrMeleoron,
apud prophetam ex Spiritu Dei maria laudanlur usu VLT.COJIMENT. Ista rota (Vid. pag. seq.) perlinet ad
navigalionis et coinmerciorum intra sese. Utium D concordiam maris et lunx.,qusesi concordat, niaxima
vero mare sit et an naturaliter salsa, tum de fluvio-
rum origine, vide Arislotelem libro l TWV estjUlBedadocetinlibrondeTemporumratione. Nam
Uexsaoav. seslusOceani
quolidiebisvenireet remeare perhibelur;
GAPUT xxxix. in ortu scilicel et occasu lunoc.Ascensus autem ipsi
in Isedonaset malinas dividuniur, id est, in mmores
JOAN. Nov.ScHOLU.Superiorcommentarius {Figurai ac majores oestus.Malinanamqueamajore luna et Le-
causacominenlariumposl Joan. Nov. Sclwliaposuimus) dona quasi lcesa dicitur unde. Qui ascensus quando
recentioris est cujusdam quam illocantegressseexposi- iiicipiant, vel quantuiii lempoiis leneanl, signalum
liones, quemadmodum lacile colhgitur tum ex ser- est in bgura. ham inienor rotula tnum pailium
monis habitu, tuni ex tractalione losdonvel ladonm et niundi habet nomina. Spatium quod extra hanc est,
malinai peregiinarum vocum; nos tamen schema et aeris terram undique cmg^jitis, lypmn gcstat : unde
commentanum ut inveninms in exemplaii manu- et venlorumper aeiem il.inlium iiomina habel. Ex-
239 BED^; VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 2C0
inchoans, quot horis ' oceurrit tot et recurrit. Mali- A paria incrementa certissimo lunas revocantur am-
nas autem a 2'XIIl el a XXVIII incipiens, citior in bilu : illa semper 6 aquilonia lenente mitiores, quam
accessu, sed tardior in recessu, septem diebus et cum in austro digressa propiore nisu vim suam
a duodecimhoris perseverat, in medio suisemper lu- exereet.
nam primam et decimam quinlam osteudens, et per ' CAPUT XL.
oequinoclia vel solstitia solito validius exoestuans. Cur maie non crescat.
Per oclonos 4 autem annos ad principia motus, et Quod mare fluviorum 7 accursu non augelur, di-
VARIANTES LECTIONES.
1 A, B, accurrit. 2 XXIsit>eXXVI'I,B. "3 B, quindecim. ' A
* A, aquiloiiaiia... austios. -c A, B, C, occutsu. ' quoquepro autenu
GLOSS^: ES SCIIOLU.
terior sane rota setates fnme nabet, a prima usque cedunt prjefati restus. Unde semper confra primum
ad trieesimam. Subler hanc, quoeest lmea circularis numerum est loris signalum quota luna incipiat
angustior, conlinens aquam, significat Oceanum, quisque eorumdera accessuum -adjnalinsevel loedonoe
qm toium orbem circuii. At infra hanc ducta iinea exorlum.
numerum continet dierum, quibus accedunl vel re-
( De concordia maris el lunce. )
CAPUT XL. dulce consumi Utrum venlorum spiritu aquse eri-

INC.AUCT.GLOSS<E. Quod maie fluviorum acdursn gantur, an lunari cursu increscant, an sole trahente
tion augelur, dictnt naluraliler salsis vadis fluenium decrcscanl, hocDeo soli cognitum est, cujus et opus
"
2Gi DE NATURARCRUM. 282
cunt naturaliter salsis vadis fluentum dulce consumi, A tamen non naluraliler habet, sed vicinis liltoribus,
vel ventis aut vapore solis abripi, ut in lacis lacunis- quoesanguineo colore rubent, inficilur. Ideoqueinde
que probamus in brevi momento desiccatis, vel eliara miniura, et alii colores piclurarum, rubroeque gem-
occulto meatu in suos refluere fonles, et solito per moeleguntur. Scindilur autem in duos sinus*quorum
suos amnes gressu recurrere; marinis autem aquis Persicus Aquilonem, Arabicus petit Occidentem, qui
dulces superfundi, utpole leviores^ ipsas vero ut CXVpassibus distat ab JEgyptio mari.
gravioris naturoe,magis suslinere superfusas. CAPUT XLUI.
CAPUT XLI. De Nilo.
Cur sit amarum. Nilo s flumine, quod inler ortum solis et Austrum
Mare idcirco dicunt salsum permanere, tot flumi- enascitur, pro pluviis utitur jEgyplus, propter solis
nibus ac pluviis irrigatum, quod exhausto a sole calorem -imbres et nubila respuens. Mense enim
^dulci tenuique liquore, quem facillime trahit vis Maio, dum * oslia ejus, in quibus in mare influit.,
6
ignea, omnisasperior crassiorque linquatur. Ideoque Zephyro flante, undis ejectis arenarum cumulo
summam rcquorum' aquam dulciorem esse 2profun- prsestruuntur, paulalim inlumescens, ac retro pro-
da. Sed in dulcibus aquis lunoealimentum esse, sicut B pulsus, plana irrigat JSgypti; vento autem cessante,
solis in mari. ruplisque arenarum cumulis, suo redditur alveo.
CAPUTXLII. CAPUT XLIV.
De mari Rubio.
' Aquis terram necti.
Mare Rubnim nomen aroseo color-6traliit, quetn Aqua Creator orbem raeuio ambilu proecinsit,
VARIANTESLECTIONES.
1 A, aquarum ; C, mquoyeam. s A, profundp. * A, fluvio quo. * A, seplemoslia "ejus,quibus.
1 A,
interjectis.
GLOSSJS ET SCHOL^:,
mundus, solique omnis mundi ratio nota est. Oceani nomen accepil, 'quem lamen non naluraliter habet.
autem magnitudoincomparabilis, ct inlransmeabilis, Rubrum mare, hoc est sinum Arabicum, Grseci vo-
laliiudo prohibetur. Mundi philosophi aiunt, quod _cant'Epu6/3KV : seu quod Erylhras rex in his
6U)I/O-<7</J
post Oceanum terra nulla sit, sed solo denso aere locis iiiiperaverit, seuqtiod aquas babeat rubras, ru-
nubili contineatur mare, sicut et terra subterius. * brum eniin Groccivocanl epvBpov;scriptorura ahi de
Salomon autem dicit: Ad tocum autem unde exeunt' ratione nominis ambigunt, ut Pomponius Mela
flumina revertuntur. Unde intelligilur, mare Jion cre- C lib. iit, ahi a rege nomen inditum videri volunt: in
scere, quod etiam per quosdam occultos meatus aquse qua sententia est Herodoius in Melpomene. Cum
revolutsein fontes suos refluant, el solito cursu super Pomponio quoque sentit Piiuius. Vulgatior fama est
suos amnes recurrant. Mare proplerea factum est, (quam confirnianl perignni, qui ad ea usque loca
ut omnium cursus fluminum recipiat. Cujus cum sit per terram sanclam penetrarunl) colorem quidem
alliludo diver-sa, indiscrela est tamen dorsi ejus videri rubrum : verum hunc esse ex arenoeet fundi
sequahlas.Unde et cequor appellatum creditur, quod rubedine, qiue per undas alioqui claras mini-
superliciesejus sequabtas sit. Physici autem dicunt meque inieclas pelluceat. Vide mulla de hoc mari
mare allius esse terris. apud- Slrabonem lib. xvi. Magnorum animahum ac
JOAN. Nov. SCUOLIA. Salsis vadis fluenium dulce belluarum magis qtiam allcrius ferax : cjijus rei ab
tonsumi. Scdicet pjoe calore, quod idem et ciueres Aristotele reilditur ratio et in Problemalis, et in li-
efliciunt. bello de Longiludme et Brevitale vitoe.Mare hoe in
Vaporesolisnbsumi.lnhac sententiaest Aristoleles sacris Litteris Israelitarum reditu ex JLgypto in Ju-
libro II Meteoiologisc. dseamnominaiissimum est.
Lacis lacunisque. Id est lacubus, utroque enim
modo dicilur. Est hoc videre in paludibus quoe, hi- CAT-UT XLIII.
berno imbre slagnantes, oesiale a sole desicc.inlur. JOAN.Nov. ScnoLiA. Nilo Hic fluviorum
Vel eliam occullo meatu in snos lefluere funies. omniumquos leria habetnotosflumine. estmaximus. Aristo-
Quemadmodum scripluin est in Ecclesiasle . Omnia leles eura -ex Argenteo monle (quem Plolomasus
flumina intrant in mare, elmaie non redundal. Ad-1) lib. iv de Cosmographicisrebus montem Lunoe ap-
locum enim unde exeunl flumina, reverlunlur, ut pellat) primo TWVMETSWOWV, de fluviorum origine,
ilerum fluant. nasci scribit, qui ultra jEthiopiam est, versus Pras-
CAPUT XLI. sum promontorium : fluviusjuxta eximius, ac naluroe
maximeaduiirabilis. Serviusscnbit, buncantedictum
JOAK.NOV.SCHOLIA. Sed in dulcibus aquis lunm fuisse Melonem, deinde Nilum quasi VEKV IHSa. Ori-
olimentumesse, sicut in
solis tnari. Ex eorum opinione ginem ejus, quia nihii cerli habuere veteies, in-
Ioquitur qui sidera et slellas ignes arbitrantur, ac certam fecerunt. Unde est illud Lucani in decimo
ali humonbus e lerris ac maribus in sublime raptis :^ Pliarsalioe:
quod exislimant plerique ex Homeri fabula originera Arcanumnalura capotnon prodidilulli,
duxisse: in Iliade enim recenset Jovem cum reiiquis -Neclicuit populisparvumle, Nde, videre.
diis ad jElhiopas profeclum epularum gratia. Phy-
siee inieliigilur e Ioco nox, qua sidera et sol potis- "" CAPUT XLIV.
simum in Oceanumcadere videnlur. Super hac opi- YETUSCOMMENTAMUS. Refusio Oceaoi per orbem
nione vide apud Strabonem libro primo. quarte panis lolius lcrroe.
CAPUT XLII. Zona terroe perusla, quam undique sursum ag
dcorsum circumfluil Oi.earius: qui a suis duabus ex.-
JOAK.Nov. SCHOLU.Mare Rubrtim a toseo colote tremitatibos, orienie scilicel et occidente, m septeu-
265 BED/S VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDABCALICAGENUINA. 26*
quoeex omni parte in_centrum lerree vergerel, et in A lus nisi in spiritu, sic el terroe eoheerenlibuscunctis
interiora nitens decidere non posset, ut, cum terra nisi in se locus non est, natura cohibentej el quo ea-
arida et sicca constare per se ac sine humore ne- dat negante. Qu« in centro vel cardine mundi sita,
quiret, nec rursus slare aqua, nlsi sustinenle teira, lmmillimum in creaturis, -ac mediuni, tanquam gra-
mutuo amplexujungerenlur, ' hac sinus pandente, vissima, locum lenet, cum aqua, aer, et ignis ut levi-
illa vero permeante totam intra, extra, supra, infra, tate naluraj, ita et siiu se ad altiora proeveniani.
venis ul vinculis discurrentibus, atque eliam in sum- CAfUT XLVI.
mis jugis erumpente. Tetram globosittnlein.
CAPUT XLV. Orhem terroe dicimus, non quod absoluti orbis sit
Tetiaiposilio. forma, in tanta montium camporumque disparilitate,
Terra fundata est super stabililatem suam, abyssus sed cujus amplexus, si cunctahneanim comprehen-
sicut pailium amictus ejus. Sicut enim ignium sedes danturanibitiijfigwamabsolutiorbisefflciat.Indeenim
non est nisi in ignibus, aquarum nisi in aquis, spiri- ht ut septentrionalis plagse sidera nobis semper ap-
VARJANTESLECIIOM2S.
1 A, C, ac.
GLOSS.E ET SCIIOLIA.
trionem et austrum refuuditur:quarefu_ioneieuma- B adjacsmtibus regionibus sumunt sibi nomina. Nam
la, id est, ebulliliones niaris lien videntur. si ailendas superiiciem nostr.e insujse, alteiam «
Omms terra quoe colunr a nobis, parva quoedam contra deorsum potes intelljgere : et IUISUStians
est insula : quia et smgulse de quatuor habilaliom- zonam Torridam, debes inlelligere superiorem et in-
bus5 paiv.fi qusedam elliciuntur msulse, Oceano bis ferioiem insulam habitabilem.
eas ul vides ambiente, ex quo omnia mana orta pro
j CAPUTXLV. C possit sustenlare lerrenam, aut super aquas stal lam

INC AUCT.GLOSS_3.—Tei ra fundata £Sl super sta- immane pomlus ; quomodo non dimergitur, aut quo-
bililatem suam: abyssus sicut paViumamiclus ejus. modo ocquilatis libram leneat, nein alieram partem
Qualiter terra super aerem fundaia libratis creditur propensa incumbal: hoc/iulli hoimnuin morialium
slare ponderibus, sic dicit beaius Ambrosms : De scire fas est, nec nobis disculere atqne perscrutari
lerr.e autem qualilate sive positione sulficial secun- licel cuiquam lanlarn divinseartis exceilentiam ; dum
dum Scripturam Job : Sciendum quia -suspendit ier- constat eam lege majcstaiis Dei ac super aquas , ac
ram inniliilo Philosopbi qnoque similiter opinantur super nubes slabilem permanere.Quis£>mn,inqiijtSa-
aere denso terram sustentaii, et esse in modum lomon, sufficial enatiate operffilkus, aut quis inves-
spongise,atque in medio aeris mole sua immobilem tigavitmagnalia ejus ?Eigo quod moitalium nalursa
pendere, sicque ut ooqnalimotu hinc aique inde vel secretum est, divinse potestati lelipqucndum e^t.
uli alaruni sufiulta~remigiis,ex omni paite libiata Vetus commenlarius, qui sequitur, ostendit aquaj
prependeat, quia scnbitur : Qui fundttvitleitam su- superilciem esse sphseilcam, atqueteirara ipsam esse
ver aquas; vel quomodo aer mollis et lenuis raolem globum.
_,GS DE NATURA RERUM. £SG
pareanl, meridianoe nunquam; rursusque hoec il'is A . cus sequinoctio XXXV pedum, umbram * XXII.
non l cerriantur, obstanle globo terrarum. Seplen- pedes longam facit. Dies autem maxima XIVliora-
Irioues non cernit Troglodylice, el conlinisJEgyptus, rutn est accedente his quinla parle jinius horoe.
nec Canopum Ilalia : quamvis ejusdem orbis pene Tertius orilur ab IiidisImao proximis, Gteudit-per
dimidio major pars ab oriente ad occasum, quam a Caspias portas , Taurum, Pamplidiam, Rhodum,
meridie ad septentrionem habitetur : hirrccalore, II- •CyclaidiS,"Syracusas, Catinam, Gades : 7'gnomonis
4mc rigore prohibe>iteaccessum. cunctoeumbram XXXVIIIunciarum faciunt. Longis-
sinius dies lioiarum XIV atque dimidioe, cum tri-
CAPCJTXLVII. cesima unius 6 horne. Quartus ab allero latere Imai
per Ephesum, mare Cydadum, seplentrionalia Si-
De Circulisterrrn. " cilise, Narbonensis Galliec
exortiva, Africsemarilima
Octo circulis terra, pro dierum varietate, distin- tendit ad occasum. GnomoniXXI pedum respondent
guitur. Primus ab Indisc parte Australi, per Rubri umbroeXVI pedum. Longissimus dies habes horas
maris s accolas, et Africae maritima ad^coluranas XIV et terlias duas unius horae. Quinlo circulo con-
Herculis pervenit. Quo aequinoctii die medio gnomon linentur ab introilu Caspii maris Bactrii, Armenia,
3 VIU pedum, umbram JVpedes longam reddit. B Macedonia, Tarentum, Tuscuni niare, Baleares,
Dies vero longissimusXIV lroras sequinoetiales ha- Hispania, Media. 8 Gnomonis septem pedes, umbris
foet. Secundus ab occasu Indire per Metlosvadit et VI "pedum. Maximusdies horarum XVISexlus am-
* Persas, Arabiam, Syriam, Cyprum. Cretam, Lyli- plectitur Caspias
gentes, Caucasum, Saniolhraciam,
bmixa, el septenlrionalia Africsecontingens. Umbili- Illyricos, Campaniam, Etruriam, Massiliani. Ilispa-
¥ARIANTES LECTIONES.
i A, cemunlur. » A, B, incotas. s A, B, C, VII. * A, per Persas. B A, XXVI.
* A, el tendiL T A, gnomoni. 8 A, kor-m s A, Gnomoni septem
s0 A et B om. pedum. parle, rcspondentpedes,
GLOSS.E ET SCHOLIA.
YETOS- COMMENTAMUS. — Maris et tolras aquse, Sphoeroeterrse adscripta sunt AB C D: ciica Iianc
cum est in irauquillitate stabilis,, forma apparet sit aens oibis, cui adscripta sunt E FGLM;et
globosa : quare si ponamus .aquoe superficieinpla- utrumque orbem, id est, terrae et aeiis -dividat linea
iiam et in directa Jinea posilanv, ut est A15T, ducfa ab E usque ad L : erit superior ista, quia pos-
st a punclo terroe, id esl, K, ducatur linea K B; con- sidemus et illa sub pedibus. Nisi ergo caderet omne
jungantur-autera linese-K A, et K r, quse singulse pondus in terram, parvam nimis imbrium partem
vautosunt majores media , id est, K B, quanluni est lerra susciperet ab A usque C. Lalera vero aeris hu-
AB, ad H: igitur tranquillaoaquoeper A H r ubique niorem suum in ccclum ducerent, rcstat ut ex omui
turvalur. "
parte aeris kumor influat terris.
PATBOL.XG. 9
167 BEB_E VENERABILISOPERUM PARS I.-DIDASCALICA GENLINA. m
niam, Terraconensem mefliam, et inde per Lusila» A Sepliwus ab altera Caspii maris ora incipit, vadit-
niam. Gnomoni pedes IX umbroeVIII. Longissimus que per Thracia. aversa, Venetiam, Cremonam, Ra
•dies horarum XV addila nona parte unius horoe. vennam, transalpinam Galliam, PjTenseum,Celtibe
GLOSSiE ET SCHOLIA.
JOAN.Nov. SCHOLU.—Seplenlrionesnon cemit male proposuil. Unde sii nox.
coii/inis Troglodytice, nec confmis Mgyptus. Tro-
glodytse Grsece dicuntur, quod pro domibus anlra
liabilent, sic exigenle caloris vehementia. Horum alii
sunt in Asia, alii de quibus hoc loco menlio fit, in
Africa inleriore ultra _42gyptum, in torrida zona,
et ultrasequinoctialemeiiculum. Vide descriplionem
Ptolemaei, - ^
Nec Canopum halia. Canopus Menelai nauclerus
fuit, qtii dum in ___gyptnmnavigarent Groeciad repe-
•tendam Helenam, submersus est in Nili ostio , quod
hine Canopicum vocalur. Hic relatus est inter sidera
ac constitutus est in navi Argo, sed hanc parlem re-
giones septentrionales non vident. Idem de hac stella
est apud Aristotelem el Plinium. Sed suntet alia ar-
^guraenta quibtis .efficitur terram esse globum : lunoe Hancflguram in commentariosequebaturea quain
•yidelicet eclipsis, quse lit per menoeides iiguras et hic quoque slatim adjecimus. in qua demonstralur
«jittyjf./JTouf,unde constat umbram ejus esse pyra- terram eisdeni circulis distingiiiquibus ccelum; snm-
mideni, que ex nulla alia materia provenit, nisi ptuni autem est ex Macrobii commentario super Sci-
globata, id quod velus coramentarius hoc sche- pionis Somniuin.
QUomodoquinque zonm crnlisuperjacenl quinque zonisterrce.
VETUSCOMMENTARIUS.—Orbis terrje est, cui Iiie ad G niam ab N in L seraper sole rubet. Interiore quoque
scriptse sunt litterse A B C D. Quomodovero ducantur rota, qua3haue proeceditquinque zonis tenas, super-
lineaeinter litteras quse in circuitu praedictarumsunt jaceniiruinque zonse eoeli, quseomnes dislinguuntur
vides. Nam spatia duo adversa sibi, id est, a C in I, litteris, sicut hic prsediclus terrae orbis, Est enim
seplenlrionum, et a D in F, .australium intelliguntur coeli sphsera AB G D , et inlra se claudit sphseram
pruina obruisseperpetua. Siquidem id ostendunt linea terrse S X T V._Hisdcpictis, constat singulas parles
ab I in G, etab F in E. Inter hos extremos cingulos et terroea singulis coeli partibus super .erticem suum
medium suntdusemortalibus concessoe,abI scilicetin posilis qualilatem mutuari.
IM.etab F inL. Ab his quoque ducuntur linese,osten- JOAN.Nov. SCHOL. Post hoc capul invenimus scri-
.identes zonasab N in M,et ab L in K. Nam inter I et ptum quoddam exposilionis loco additum, fragmen-
"N .estiva, inter L et F hiemalis conslat, quseulraque tura videlicet ex libro IJPtoloinoeintpl p.zydtou; -ixpay-
allrinsecus fiigoris et caloris temperie gaudent, quo- ^«T£t«.;nosopera.preliura arbilrati sumus,si tolum
26o DE NATURA RERUM. 270
~_iam! Gnoraoni XXXV ' prdes umbise XXXVI. A Sarraalas, Dacos, partcmque GermaniseGallrasingre-
Amplissima dies hoiarum XV et qn'nlarum pattium dilur, Longissimus dies horarum XVI esl. ILs cir-
lioraatrium. Octavus a Tanai per Mseotimlacum, et culis anliqui duos prspponuut, unum per insu'a>!S
VARIANTES LECTIONES. -
A, B, em. pedes et habent umbram.
GLOSS/E ET SCHOLIA.
illum commentstriumascriberemus huic capiti: uni- verisimiliter dicere non possumus Nam ad hunc
êrsam enim hanc dislributionem absolule continet usque diem noslri orbis homines lnimme illo pene-
de cJimalis ac parallelis, qua reclelnlellecta studio- trarunt. Quare conjecturam magis quam veram his-
si cum fructu in cosmoîaphia Pliniana prseseitnn toriam ea quoe de Ipsis narrantur quisp;am exisli-
versabuntur. mabit. Sed de proprietatibus quidem paralleli qm
sub sequinocliali est, hsec breviler dicta sint. De
reliquis vero a quibus et habitationes nonnulli
'Exposilio propiielalutn per singulos parallelos (Ex B sestimant
cap. 6 lib. ii Plolenuei, de magna operatione, quod tur, addemus comprehendi, illa re in singuljs repelan-
quod super verticem in singulis il-
almagesluminsct ibitur.) loesteilse Hunl, quoearcu oequaliejus circuli qtii pcr
Eodem modo in coeleris quoque parallelis univer- polos sequinoctialis est, ab lpso distant, oequali in-
sales propositasque proprietates sumenles, quarla quam arcui, quo suppositus quoque parallelus
parle unius .sequinoctialishoroedeclinationem exces- simililer distat, et quod semper ille apparet ciiculus
tiibus adauctis, sufficienter fecerimus, si posuerimus qui polo oequinoetialis boreali polo et elevatione
«niversalem earum expositioaem, antequam ad par- poli -spatio describitur, a quo quoe intercipiuntur
tii ularia descendamus. stelloeomnes semper apparent:contra vero nunquam
Iniiiuni igitur a parallelo qui sub ipso oequinociiali ille apparet circulus qui polo australi et eodetn de-
esl capiamus. Is disseparat proxime a lotiu. quartee scribitur spatio, a quo quseintercipiunlur stellocnun-
noslri orbis paiteillam quaead meridiem est, sohis- quam apparent.
quedies et noctes uriiversas sequales inter se habet. Secundus est parallelus , in quo maximus dies
Ibi enim solummodoomnes qui in sphoera sunt par- horarum est a_quinoctialium 12 15. Hic ab aequi-
alle'i -ad oeqtiinoclialem circulura in duo ajqualia noctiali gradibus 4 , M. 15 distat, et describitur
<Jividunlnr, ita ul parles quse super.terram sunt el per insulam ~Taprobanem : hic etiam umbrse du-
inter se similesel oequalessublerraneis partibus sin- plicis est Sol enim bis super verticem iJlorum lit.
gulaesingulis sint, quodin nulla prersus declinatione Qui sub eo habitaut, et gnomones in mendiebus
aecidil, solus tamen oequinoclialis rursum ubique umbra lunc privat, quando absesXivalisolslilio in
sequaliter. ab horizonte divisus, dies qui per ipsum r utraque parte-G. 79 M, 30 distal: ila duin per hos
fiunt a:quales ad sensum noctibus facit. De maximis 159 gi a ius feriur ad auslralu, dura vero per reliquos
_mimipse quoque circulus est, reliqui vero cura in- 20lâd borealia gnomonnm umbrx protei.duntur.
Taequalileret -secundum noslri firbis declmalionem Hic aualium gnomon est 60, taltura est aaquiiioclialis
dividantur; australiores quidem ipso partes, quoe umbra 425. JEstivalis 21 20, brumalis32
•super terram s'unt minores siibterraneis, et dies no- Tertius parallelus est, ubi maximus die^ «jquino-
clibus breviores faciunt: borealiores aulem e contra, ^tiahum est horarum 12, M. 30. Hic G. 8, M. 25.
majnres super-terrarn parles, longiores tlies. Hujus Absequatoredjstat eldescribitur per sinum Avalicum;
paialleli umbraequoque duplices sunt : sol enim bis umbioe duplicis hic quoque est, sol enim bis super
super verticem habitantiura sub eo iit secundum verticem illnruin fit qui sub eo habilant, et goo-
aequinoclialisobliquique circuli partes. Quare tunc monica eliam in meridiebus urabra lunc privat :
solum in meridie gnomones nullam umbrain reddere quando ab oestivalisolstilioinutraque parle 69 par-
possunt. Cum vero sol perliorealem semicirculum libus distat. Ita dum per hos 138 gradus fer-
ieralur, tuncad meridiem; cum autem per australem, tur, ad meridiem gnomonum umbroeprolenduntur;
tnnc ad septentrionemumbroe a gnomonibus reddun- dum vero per reliquos 222, ad septenlrionem. Hic
tur. In lns regionibus qualium parlium gnomon est qualium gnomon est 60, talium sequinoclialis qui-
60, lalitim utrarae tam ocstivalis quam hiemalis dem umbra est 8 50, oestivalisvero 16 50, brumalis
umbra 26 50 proxime est. Dicemus autem universa- autem 37 54.
'Jiler, ni.I deillis Umbris quoe in meridiebus fiunl. Quarlus parallelus, in quo maximusdies esl hora-
$on euim aecipere possumus veritatem meridiei, rum a_quinoclialium12 45. Hic distat ab oequino-
nequein punctis sequinoclialibusneque solslitialibus. D ctiali gradibus 12 30, ~et describitur per sinum
Sed lamen quando non aeceperimus umbram in his Adulilieum : hic quoque^duplicis umbroe est; bis
lemporibus apud horara meridiei, erit proximum enim sol super "verticemfit, et gnomonas in meridie-
veriiali neque causaliter aliquis error sensibilis : JHISumbra tunc priyat, quando ab oequlnoctiali
supra verticem vero eorum qui sub asquinoctiali solslilio in utraque parle 57 50 gradibus disUt. Ila
habitanl, illoestelloeperveniunt qusein ipso oequino- dum per liofe115 4 j gradus fertur, ad meiidiem um-
ctiali volvuntur, et omnes tam onri quam occinere brafegnomonum protrahuntur; dumvero pcr reliquos
videntur. Nam sphser.epoli cum in ipso sint hori- 244 20, ad septentrionem. Hic qualium gnomon est
zonte,nullumeirculum sequatoriparallelum aut sem- 60, tahum .equinoclialis umbra 13 20. _E_tivalis12,
,per apparentem, âut nunquam apparentem faciunt bruinalis 44 10.
orhem meridiei secantem. Habilationes autem posse Quinlus parallelus, sub maximus dies esl
.sub sequinoctiali esse quasi in-regione nimium tem- horarum sequinoctiaiium13,quo Hic ab oequinoclialiG.
perata , mulli eontendunt a. Nam solem nec in 46, M. 27, distal, et descnbitur per Meroem in-
punclis super verlicem immorari, quoniam recessus sulam. Hic quique umbrse duplici-•esl, et sol bi<
secundum lalitudinem velociler ab oequinocliahbus super verticem fil, gnomonasqu».umbra iu nmridie-
punctis deGcitfunde temperalam reddi seslatem, nec bus lunc pnvat, quando in utraque parie ab sestival'
-iii solstiliis mullum a verlice dislant, quare levissi- soistnio 45gradibus disial, ila ilum per hos 90_gra-
nias liiemes lieri. Quce vero islse sint lubilaliones, dtis f rlu«l,gnomonum umbue ad mcildiei» JiiiiJiiiu.
* Sub a.quatore-esthabilalioseeundumplerosqueno^tii
lem, nr s i _22.
m UEDM VENERABILIS OPERUM PARS I. — DiDASCALICAGENUINA. 272
Meroen, et Ptolemaidam Rubri maris urbetn, ubi A araplior : alteruin per Syenem jEgypti, quiestho-
iongissimus dies horarum XII est, dimidia hora rarum XIII. Duosque subjiciunt, primum per Hyper
GLOSS-E ET SCIiOLIA.
dum vero per reliquos 270, ad seplenirionem hic 15 15 oequinoctialium horarum. Hic disiat ab
qualium gnomon est 60, talium esl sequinoctialisN aequinoctialigradibus 45 5, el scnbitur perMassiliam;
umbra 17 45, se-livalis7 45, brumalis 51. hicqualium gnomon est 6.1, talium est oestivaumbra
Sexlus est parallHus, sub quo maximus dies 13 20 50, oequinoclialis55 5% brumalis M0 15.
15 horarum oequinoclialium.Hicab sequinoetiali 20 Quinius decimus est parallelus, ubi maximus dies
14 gradibus distat, et describilur per JNfapata: el 15 50 sequinoelialium horarum, disiatque ab oequi-
est etiam iste duplicis utnbroe; sol enim bis super noctiali gradibus 45 1 et describitur per^ medium '
vertices fit, et gnomonas in meridiebns umbra tunc Ponlum; hic qualium gnomon est 60, taliurn oeslivalis
privat, quando ab oeslivalisolslitio ex ulraque parle umbra est 23 15, sequinoctialis vero eorumdem 60;
51 gradibusiJistat; ita dum per hos 62j;radus ferlur, brumalisl55 15
gnbmonum umbroe ad meridiem protrahunlur : duin Sextusdecimusest parallelus subquo maximus dies
ad
vero per reliqdos 298, seplenlrionem. Hic qualium , 15 45 horarum ocquinoetialiumest. Jlrc ab aqumo-
gnomon est »30,lalium oeguinoclialis umbra 22 10, jB ctiali 46 51 gradibus distat, et scribitur per Danubii
ajslivalis 3 45, brumalis 58 10. amnis fontes; hic qualium gnomon esl 60, "lalium
Septimus estparallelus,ubi maximus dies esthora- scsiivalis umbra est 25 30, sequinoelialis 65 55,'bru-
rum oequinoctialium 13 30. Hic at sequinoiliaIi23 51 malis 171 33.
gradibus dislat, et describitnr perSyenem. Hic par- Decimus seplimus parallelus, ubicunque maximus
allelus primus eorum e=t qui simplicis umbrje no- dies~16 Iiorarum aequinoctialium esi. Hicâb sequi-
minantuc, nunquam enim sub ipso gnomonum in noctiali 48 23 gradibus dKtal, et scrlbilur per osli.
meridiebus umbraa ad australia proiemlunlur, sed in Borysthems; hic qualium gnmnon esi 60, taiium est
ipso sestivali duntaxat solslitio super verlicem habi- seslivahs umbra 27 30, sequinoclialis 67, S0, bruuia-
lantium sub eo sol iit, et gnomones tunc ab-que Ih 188 53.
umbra esse cernuntur. Tanfum enim ab ocquino- Decimus ubicunque maximus dies 16
ctiali dis'at, quantum ocslivale tropicum punclum, 15 hnrarunioclavusêsl, aequinoctialium est.'Hic ab requiriocliali
reliquo veio tempore universo ad septenlrionera f Ogradibus diatat, et scribitur per mediam Meolida
umbram mittunt Hic qualium gnomon est 60, talium paludem^ hic qnaliura gnomon est 60, taliuin e t
est oeqmnoctialis umbia 26 50, brumalis 65 50, sestivalis umbra 29 55, aequinoclialis 71 20, brumalis
oeslhaji vero umbra gnomones carent. Omnes quo- 208 20.
que iblos borealiores paialleli usque ad euni qut Decimus nonus paralleliis' est,"in quo maximus
nostrum orbem disseparat, habitabilesque regiones dies 46 horarum, M. 30 sequinoctialium est. Hic
terminat. sunplicis umbra; sunl. Sub ipsis enim ine- ab 51 35 gradibus distat, et scribitur
ridiebuS sine uinbra penilus gnomones cernmitur; C peroequinocliali australissima Britannioe; hic qualium gnoihon
nec ad meiidiem eas, sed septenti ionem semper est 60, talium sestivalisumbra 31 25, sequinoclialis
mitiunt, nunquam lanien sol super veilices ins'is- 75 25, brumalis 229 5©^
iis fit,
est sub maxi mus dies esl 13 Vigesimus est parallelus, sub quo 16 45 horarum
Octayus parallelus, quo maximus dies est. Hic ab -sequino-
45 horarum ocquinoeliaiium.Hic ab sequiribcliali G. sequinoctialium
ctiali 52 50 gradibus dislai, et scribilur per Rlieni
27, M. 40, distat, el sciibitur per Pto'emaidem, qure fluvii ostia; hic qualium gnomon est 60, tal uin ses-
iu Theliaide est, quseque Mercur. appellatur. Hic tiya umbra 53 20, sequtuoctialis fi9 5, Jjruuialis
qiialium gnonion ct b0, talium sestivalis umbra 255 10.
5 50, sequinoclialis 3 50, brumalis 70 10. ,Vigesimus priirus estp.rallelus,ubi maximus dies
- Nonus est parallelus, ubi maximus dies e<4 14 ho- 17boiarura oeqmnoclialium esl. Jste ab oequinocliali
ra-um sequinoctialiiim. Hic ab sequinoclia'i 50 22 bi 1 gradibus dislat, et scribilur per TanaiJos fluvii
gradibusMistal, et scribitur per inleriorem JEgypii osiia, hic qudium guomon est <503lalium est sesti-
rcgionem: hic quarium gnomon est60, taliuai oesii- valis umbia 54 55, oequinoctialis 82 55, bruniahs
vilis umbra 6 50, sequinoctialis 35 12, hrumalis 278 45.
83 15. Vige imussecundusparallclus est,in quomaximus
Decimus est parallelus in quojnaximus dies est dies 17 15horarum acquinoclialiumest. Iste S5gra-
14 15 librarum sequinoclialium. Hic ab scquinoctiali dibus «lislat ab sequinocliali, el scribitur per Brjgan-
55 I8itradibusiJislat, el scribilur permedium Phae- tium MagnseBritannioe; hic qualium gnomon est£0,
nicen. Hic qualium gnomon esl 60, talium mslivalis D ia'ium est ocstnalis urabra 3o 15, oequinoctialis85
umbra 10, sequinoclialis S9 50, brumaiis 95 B. 20, brumalis 504-30,
Undecimus esl parallelus sub quo maxiinus dies Vigesimus lertius esl parallelus, ubi max^musdies
esl 14 50 horarum ajquinoctialium. Ilic 36 ab 17 30, horarum aequnoctialium est. iste ab sequino-
asquindetiali gradibus distat,el scribilur per Rho- ctiali 5J gradibus dL-lat, etscribilur per mediam Bn-
djnn; hic qualmm gnomon -est 60, lalium est tesli- lanniam Magnam; hic qnalium gnomon est 60.talium
valis umbra 12 55, oequuioctialis 43 50, brumalis oestivalisumbra eal57 20, oequiuoctidlis88 58, bru-
105 20. malis 555 ih.
Duodecimus est parallelus in quo 14 45 maximus Vigesimus quartus parallelus esl sub quo maxi-
d>es hnrarum aequinoctialium e»t. Hic ab oequiuo- mus dies 17 45 horarum sequinociialium est. I te ab
ctiali 38 35graJibusdistal,el scribiturperSmyrnam; oequinoetiali 57 gradibus di.tat, et scribituf per
hic quahiim quomodo est 60, talium sestivalisumbra caluraclorlura Britannise; liic qualium gnomon esl
15 20, sequinoelialis 47 50, brumalis 114 55. 60* t.ilium seslivalisumbra 59 20_cequinoctialis 92
Teitins dechuus est parallelus in quo ihaximus 25, brumalis 572 40.
die^ est horarum 15 sequiuoclidlium. Hic ab oequi- Vigesimusqirntus parallelus est, ubi maximus dies
nociiali 40 56 grad.bus distat, et scribilur per Helles- S8 sequinoclialiumhorarum est. isle ab sequluociia-
ponlum; hie qualium gnomon est 68, talium sestiva- h 58 gradibus dislal, scnbitur per parvai Brilannije
lis umbra esl 18 30, sequinoctialis 52 10, brumabs australia; hic qualium gnomon est 60. t.ilium esl
427 50. aesiivalisuinbra 40 44, scqmnocliVis 93, b iunalus
Quailus decimus est parallelus, ubi m^ximus dies 4I9 5.
273 DE NATURA REIIUM. 271
*
boreos et Biitanniam, » ubi est dies longissimus A CAPUT XLVIH
horarum XVII: alleruin 2 per Scylhicum, a Riphteis Cnomonica de iisdfm.
jugis in Tbulen in quo dies continuantur noclesque Umbilici, quem gnomonem appellant, timbra in
per vices. _Egypto meridiano lempore, scquinoclii die pau'o
VARIANTES LEGTI0NL5.
1 Hsee ubi e. d. A, b, L, omillunt per.
longhsimus om. A, B, C.
GLOSS-E ET SGHOLIA.
'Yigesimussextus parallelus-est, ubi maximus dies lis partes; circumouclio, mcnslrua ferme fut. Hjec
horarum est 4Equinoct;alium hoiarum 18, M. 30. quoque faeile per jain exposilam obliquationis labii-
Iste ab oequinoctiali59 50 gi adibus dislat, et scribi- lain intelligunlur. Nam quemcunque distare ab aequi
"tur per mediamBritanriiam Parvam. 'Non sumus hic noctiali gradibus paralleluni inveniemus, qui veibi
usi incremento quartoe partis horoeunius, lum quo- gratia 15 gradibus ab utraque tropici parte interei-
niain crebiiores hic paralleli fianl, luni quoniam_eIe- piat, qiiique tunc aut semper, aul nunquam apparet.
vationum diffeienlia iie inlegii quidem unius gradus cura intercepla ejus circu'i parte, quiper medium
colllgalur; et ad hsecquia non «dmiliternobis in bo- B ' signorum est, tot prolecto gradibus ab 90, unius
realioribus sciutanda sunt omnia, propterea et pro- scilicet quartoeparlis, borealis poli elevatio deficiet.
portiones umbrarum ad gnomones, superfluum pula- Tlbi autejn elevalio poli 6930 graduum esl, ibi 50
vlmus in separalis reconditisque Jocis apponere. gradus ex utraque solstilii seslivalis parte solem non
Cbi ergo dies maximus 19 horaruin cequinoctia- occidere quisquam inveniet; ita ut duorum proxime
lium est, illc parallelus 61 ab oequinoctiali mensium maximus dies et gnomones circumiimbrales
gradibus distat, et scribilur per borealia Parvoe Bri- eodem tempore finpt.
lannise. Ubi elevatio poli 73 20 graduum est, ibi 45 gradus
Ubi autem maximus dies-19 30 sequinoctialium ex ulraque solstitii ocslivabsparte non occidere quis-
horarum est, ille parallelus 62gradlbus ab oequino- piam inveniet; ila ut maximus gnomones periscii ad
ctiali distat, et scribitur perinsulas quas Ebudas no- trium mensium proxime spatium exlendatur.
minant. Ubi elevatio 78 20 graduum est, ibi ex ulraque
TJbi autem maximus dies 20 horarum sequino- solstilii cestivalis parle_60 gradus non occidere quis-
ctialium est, ille parallelus 63 gradibus distat ab piam inveniet; ita utmaximus dies etumbraruih cir-
sequinocliali, et scnbilur perThylem iusulapi. cumductio ad mensium qualuor-spalium procedai..
Ubi vero maximiis dies horarum 21 aequino- Ubi elevaiio poli 84,graduum est, ibi ex utraqua
ctialiuin est, ille parallelus 64 gradibus distat ab sololilii_ocstivalisparle 75 gradus non occidere quis-
sequinoctiali, et scribitur per Scylhicas gentes piam inveniel; ita ut quinque maximus dies mensiuin
ignola.. ferme fiat, et_gnonionumumbiseeodem tempore cir-
Ubi maximus dies horarura est a^quinoctiajium £i cumducanlur.
22, ille parallelns 65 50 gradibus distat ab oequiuo- Ubi vero totius quartec partis 90 gradibus borealis
ctialir polus elevatur ab horizonle, ibi borealior sequino-
Ubi maximus dies horarum estaLquinoclialium ctiali, semi-cifculus signiferi; lioc est, circuli qui per
25, ille parallelus ab scquiuoctiali 66 gradibus medium signorum estmedietas, nunquam sub lerrj
_distat. fit australior, nunquam super terram; ila ut dies
Ubi aulem maximus dies 24 horarum sequinodia- unus et nox una annui spatii sint sex proxime men-
lium est, illeparallelus-distat ab sequinocliali gradi- sinm, gnomomsverosemperperiscii sint. IIujus de-
bus 68 40i Hie p.imuseorum estqui periseii, hocest clmalionis prcpria sunt, ul borealis polus super
Laline circumumbratiles appellanlur : in seslivali verlicem sit, et ohliquus quidein tum semper tum
tairen solslitio duniaxat sole non occidenle, ad om- nunquam apparentis sifum accipiat; et horealis se-
nes horizontis partes gnomonis umbroe.verluntur; mispheerium situm super terram australis sub lerra
hic oeslivalls tropieus parallelus semper, brumalis semper efficiat., a.quiaocliahs-vero situra habeat ho-
vero nunquam apparet, ambo cniin permutatim rizonlis.~
horizonteni tangunt. Obliquus aulem eirculus, qui GAPLTv xtvm.
per medium signorum est, quando ^verum oequmo- IOAN.Nov. SCHOLIA. — Umbilki queni gnemonem
cliale punctum oritur, idem fit cum horizonte : si appellanU Gnomonicainveniuntur a radiis solis. Stylo
quis vero contemplalionis causa universaliora bo- ad a planitie secundum rectum angu-
jealiorum dedinationum accidenfia quserat, is inve- lumperpendiculum
erecto, qui, dum est in iumine, umbram neces-
niet ubi elevatio poli graduum <37,M. 45, fere est, sariofacit, quse ratio adhorologiorum descriptionem
ibi nequaquam zodiaci gradus, sive orbis signorum et mundi inclinationein et cosmographiam sane jie-
ad
partes ulramque sesiivalissolstilii partem occidere: cessaria cst. Sit ilaque in proposiio schemate uuibi
ita ut dies maxima et umbrarumad omnes horizon-
Ifcus, id esf, slylus erectus A B, qui splen-lente sole Sicitumbram-, humili quidem sole longsa. siitAmi
2.5 BEDJB VENERABILI3 OPERUVl PARS I. - DID_SCAL1CAGLNUINA. «;«
p!us quara ' dimidiam gnomonismensnram effklf. In A ijiundationes niaris, eodem videlicet spiritu infusi vcl
urbe Roma nona. pars gnomonis deest umbrse. In Tesidentis sinu recepti.
oppido Ancona superest quinla tricesima. tn parte CAPUT L.
Italise quoeVenelia appellatur, iisdem hoiis umbra Incendiutn Mlnai.
gnomoni par fit. Simili quidem modo est super Tejlus Sicilije, quse cavernosa et sulphure SG
Alexandriara quinque millibus stadiorum, solstilii die bitumine slrata , ventis pene tola et ignibus patet,
medio nullam umbram s j'aci. "Sicut et in India sii- spirifcuintrorsus cum igne concertante, multis
soepe
pra llumen :
Hypasim quod et apud Troglodytas -locisfumum, vel vapores, vel fiamn.as eructat, vel
quadragebimo quinto-ante et post solstilium die Heri etiam vento acrius incumbente.arenarum lapidumve
di.unl mediisXC diebus in meridiem urabra sila. Sed -inoles ' egerit. Inde montis jElnsc ad exempium
et i__Meroe insula Nili, V miliibussiadioruma Syene g_henna.lgnium lamdiutinum dural incendium, quotl
his iu anno absumi umbras,, sole duodevicesimam Insularum _®oJidumdjcuntundis nutriri,"dum
a aqua-
paitpm Tauri, et quartam decimam Leonis obti- rum concursus spiritum secum"in imum profundum.
nei te. rapiens, tara diu suffocat, donec venis terroe diffusus
CAPUTXLIX. fomenla ignis accendat. Hinc Seyllsei canes Jal.are
De terrai Motu. g iinguntur, dum proeul naviganles undarum fi emore
tene.itur, quas sorbente voragine collidit aestus
Terroe motum venlo fieri dicunl, * ejus visceribus ' CAPUT LI.
instar spongise cavernosis inchiso, qui lianc horri- r-
Divisio terrm.
bih 4 tremore percurrens, et evadere nitens, vsrio Terrarum orbis universus, Oceano cinctus.-iit
murmure concutit, etse 6 tremendo vel dehiscendo tres dividitur partes : Europam, Asiam, Africam.
cogit effundere. Unde cava terrarum his motibus Origo ab occasu solis, et Gaditano frelo, qua irrum-
subjacent, ulpole venti capacia : aicnosa autem et pens Oceanus Allanticus in s maria interiora eflpndi-
solida carent. Neque enim fiunt, nisi eoalo marique 1ur~: hinc intranti uextera Afrlca, Iscvaest Europa:
tranquillo, et yento in venas terrse condito. Et hoc inler has Asia magnitudine compar est aliis duabus.
est in terra tremor, quod in nubetonitruum : hocque Termini sunt amnes Tanais et Nilus. XV passuum in
hiatus, quod hilmen. liunt simul cum terrsa motu et longitudine quas diximus fauces Oceani palent : V
1 A, diniidlum. ! A, jaci sciipsit Onesiciatus, dux Alexandri.-^Sicet... ^ A, duodecimam.
4 A, el 6 A, C, GA, iremescendo * A, s A, nmtis...
ejus. frunore. etigit. diffundititn
GLOSS_EET SCHOLIA.
brevem. Sit itaque sol inD, radius a conlactu umbilici Cr Oceano cinclus, in tres dividilur partes. Emopam^
ubieslA, descendit in G, effieiensvumbram B G, Asiam, Africam. Terra, uttestatur Hyginus , mtindi
diuiidio breviorem : Stylus enim sitpedum LX,umbra media regione collocala, Dmoibus partibus oequali
iuiervallo,cenirum obtinet. Oceanus-autera,
"xxx, talis diesequinoctiali sit (solem semper intelliges desinenscircumductionis
in meridie) m _~3_ypto,eadem sit die soislitiali apud regione sphseroeprofusus, prope to-
Coloniam Agiippiiiensium. Eodem die, in oppido lius orbis alluit lines. Ilaque et «igna oecidenlia in
Syene nulla sil umbra, in meridie enim erit golin A, eum cadc-e existimantur. Regio autem terroe dividi-
radius vero recla descendit in B ,,qua. ratio umbra- tur trifarie : e quibus una pars Europa, altera Asia,
rum ,TCrgentibus ad meridiem et aquilonem continuo tertia Africa vocatur. Europam igitur aji Africa divi-'
muiati.r, veiuti Germani,)- plerisque locisautem hiberna dit mare, ab extreniis Oceani finibus et Herculinis
umbra erit B C, sol enim erit in F. Duro soj cohimnis. Asiam autem et Libyam cum aEgyplo dis-
estinE, fit umbraHB, duodecima parte longior terminat osliumNili fluminis,quod Canopiconappel-
quam umbilicus , quod flt Gdloniajdie sequinoctiali. latur orientem : Asia autem, ut ail B. Augustinus, a meridie
Duodecimampat lemTaui i et quarlam decimamLeoT per usque ad seplentrionem pervenit :
vero a septenlrione usque ad occidentem,
nis. Quemadroodum ex signoruin parlibus anlisiis Europainde Africa ab occidente usque ad meridiem^
constal, hocsic fieri-nequil. Ddodecima cnim pars atque
videntur orbem dimidium-duoetenere, Europa
iaun anlisiara habet decunam octavam Leonis , non Unde
quai tara decnuam, veluli mferius copiosius docebi- et Afiiea : alium veio dimidium sola Asia. Sed ideo
inter ulrumque ab Oceano,
mus de antisus signorum. Legilur et apud Plinium illseduss paEtessunt, qma
al ter, sed neque hoe ad recentioiem partium dis- mare ingreditur, quidquid aquarum terras interluit, et hoc
ttnctionem quadrat. Vide inlenus de ocqumoclio. Magnumnobis facit. Totius autem terrse roensu-
INC ABCT. GLOSS^C. — Teriwmotum venlo fieti D ram geometrici. centumoctuaginlamilliumstadiorum
Ambrosius in libre Hexameron :
seslimaverunt^
dicunt, ejus viscetibus in&iar spongjcecavernosis»»- . Cffitelegimus, coelum accipiamus. Tetram legi-
clusai. Tcrraemoius autem illic fieii solcl, ubi cava terram biteliigamus frugiferarn. Quid miln
etfaciunl nius;
terrarum suni, in quibus venli ingrediunlur, quoerere quid sil ejus mensura circuilus r quam geo-
terrsc motum. Nam.ubi arenosa est aut solidata, non melra' centum octuaginta milliumstadiorum seslima-
ibi fil leuoemolu». Hu,us autem terrse niolatio per- verunt? Ljbenlerme fateor nescire quod nescio, imo
tinet ad judicium , quando peccalores el lerreni ho- nescire quod scire nihil proderit. Quemadmodum
mines, spiritu ons Dei concussi, commovebunlur. ad possuraus comprehendere quod impossibile esse ho-
item : Teirse counnotatio, homimnn lerrenotum minibus, demonstrat, dicente Dominer:
Scr.plura
lidem est convers o. Unde scriptum est: Pedes sle- Quis mensusesl manu aquas el ccelumvalmo, el uni-
tenmi,el commota est letia, "ulique ad creden- versam tetram elausam manu? >
djrti.
CAruTLI.~ MarginiBusternis tellus IIEPCcingituromnls,
b__ AUCT.GLOSCE.—Teuatum oibts miweisus ObliquatquelaUs per cunctas luiea psrtes,
277 DE TEJiPQRIBUS LIBER. 278?
in lalitudine. Europa ergo ab occidente usque ad A usque ad meridiem, atque inde Alrica ameridie »sqfi&
seDteiilrionem.Asia veroa septenlrioneper orientem ad occidentem exlendiiur.,
GLOSS/E ET SCHOLIA.
Indorumlerras, Mnc TiiPtiossequoraclauiJunt, Hesperiosfines,imnianisteravnal Indus,
Quaspnrao Titah ascendensluminecermt: Ad Tlijlen veniens,qui nocie dieque rtlucet.
BE TEMPORIBUS LIBER.
ARGOMENTDM IN LIBROM VEN. BED_E DE TEMPORIBDS.

Superiore libro de mundo et prcecipuis ejus parlibus,brevibus ac perspicuis'rudimenlis, in Cosmographia
lector instilutus est, quandoquidem ad temporum ac liistotiarutn cognitionem quibus koc argumentum est desti-
fiatum ea disciplina paraseeve est. Hoc-aulemvoluminequod&eTemporibus insciibitur, temporumparles. speties
el discriminacursim tantum exponit: prwcedente enim idem argumenium topiosius tractat. Ordinis enim fuit,
eiquidem secundum naluram, ut posieaquam lempoiis causam unde proreniat, id est, mundum, explicasset,
nunc de effeclibuset eonsequenlibusoratio inslituei etur, qiiasquia praicedenti libro fusius tradunlur, explicalto*
nem locorum difliciliumilti arqumento reservavimus.
CAPUT PRIMUM. B minimum atque-angustissimum tempus,_a motu si-_
Temporis divisio. derum diclum : est enim extremitas horoe-in brevi-
Tempora momentis, horis, diebus, mensibus,' an- bus Intervallis, cum ahquid sibi cedit atque succedit.
Bis, sreculis et oetatibus dividunlur. Momentum est Hora Graecumnomen esl, etJamen Lalinum sonat:
GLOSS_EET SCIIOLIA.
CAPUTPBIHUII. frigore. Momentis, horis, diebus, mensibns, annis,
IKC.ACCT.GLOSSJE. —^Tempora uieuntur a tem- saxulis, wlfttibus. Seeculis, scilicet unius hoininis.
petatuetttp, quod se inviceni temperent. calore et Soeculumseeunduni quosdam sunt ducenti et viginti
279 BED_£ VE.NERAHILBOPERU.MPAltS !. — D5DASCALICAGENUINA. 2&0"
* hora enim finis est
tempoiis, sicut et, horoesunl A in Tmedium. Umbriet Athenienses a mcridie com-
finesmaris, fluviorum, vesiimenlorum. Constat au- putant ad meridiem. Mosesautem a mane usque ad
tem hora quatuor punctis, dccem minutis,a quin- mane urnim diem appellat: sed Dominosurgenle ve-
decim pardbus, XL monientis. Et notandum propter spera sabbati, fucescebatin sprimam sabbali, ut honio
errorem cavendum 3, quod compuius partim natura, de luce lapsus in lenebras, deinceps a tenebris rediret-
partim auctorilate vel consuetudine, nitatur: natura, ' atl lucem.
nt", annum communem duodecim menses lunares GAPUTIH _
habere : consuetudine, ut menses triginla diebus De Nocte.
«omputari: auetorilate,ui hpbjomadamseplemferiis Noi est solis absentia lerrartrai.umbra conditi,,
constare. morlalibus ad requiem facla, ne opere diutino avida
CAPUT II. 'deficerel liumanilas : ubi rigidior, ibi et ad opera-
De Die. minuenda et a I membra fovenda prolixior. Cujus
Dies vulgaris est solis proesentia super tcrras, qui partes sunt septem : Crepusculum, id est, dubia lux.
"
proprie XXIVhoris adimplelur. Hunc, 6 Hebraei, inter lucem ettenebras; nam creperum,dybiuin dici-
Chaldoei,et Persoeinter duos solis exortus: JSgypiii nius. Yesperum, apparente stella hujus nominis.,
inler duos occasusnumeranl: Romani a medio noctis B Cotilicinium,.quando omnia silent. 9 Intempeslumr
VARIANTESLECTIONES*
« A, Iwra esl flnis. Vide ad init. variantium Leelionum pmecedentis libri quicFdiximusde codicibus «olialis..
s Omiltunt quindecimparlibus A, B, C. s A add. est. 4 A, ut dicilur. 6 A, Br G, impletur.
* A. oni. Hebtcei. ' A, mediumdiei. " A, primam, * A, inlempestivum.
"
GLOSS_EE-T SCHOLTA. ~
anni; sed Servius"dicit uniuscujusque hominis seta- habet a Jove, quem Groeei A?«'vocant; intelliguni
lem vel vitain soeculumposse dici. Beatus Hierony- aulem pliysiei Jovis noinine solem, veluti ex notis-
mus sic dlcil in libro Ilebraiearuin Quoeslionum: Non simo Orphei et Ennii versiculo constal; alqui sol est
iqitur immnna~vit^,ut multi errant, in centum vigin- auctor dit»i.
,ti anniseontractaest, siquidem invenimus quod post Hanc Clmldceiel Persm inter duos solis exortus. De-
diluvium Abraham vixerit annos centuni septuaginta vario-dierum initio vide Gelliumet Ccehileetioiiesan-
quinque, et coeteriamplius ducentisettrecentisannis. liquas
Sol cedit. Sol cursum suum agenlo et cedit et- CAPUT 111.
succedit sibi. Celit quidem, dum ab uno in alteru n —
JOAN.Nov. SCIIOLU. Nox esl solis absentia. Nox,
sui circuli tr.msit loctim; succedit aulem, dum ejus- c Grj-ca dictione e_l litteroeunius mulatione. tiraece
dem semper piriei qnasi sese -sequendo recurril. P enim .ij; noctem significat. Hanc Arisloteles definit,,
Vel cedit, duni prima -pars est, venit ultima. Sive prinio libro xmvMsTEMf £>v,mdav -zH;yH;, id est, um-
cedit in ascendendo usque ad meridiem; succedit in brara terrse. Necesse namque, ut expbysica atque
descendendo usque ad occasum. optice constat, corpore in lumine posito umbram
Brevibusintervallis. Breve inlervallum est de mo- ftVri in adversa lucis regione. Ilaque dum sol infra
mento ad aliud momenlum. fiMilorem(quem Groecrhorizonta vocant) decurrit,
Cum aliquid. Id est, aliquod sidusr ubi soli cedit necesse esl umbram tense lale per aera aspergi ccelo,
ab hominibus; id est, cum locum dat alque succedit non autem penetrare nsque ad ullimum ccelorum, ut
ahquod sidus hominibus, non ul transeat, sed tanlum docent astrologi et physici. Est autem umbra hic.
se moveat. quod ad (iguram atti ict, melre simiJisseu pyramidai,
JOA\. Nov. ScnoLU.— Hora Grcecumnomen est: de qua re vide schemata qujcdara superius descripla,
'Llpa aspiralnr, Lalineveio ora, quoe non lempus ubi ha_cipsa copio-ius.
significat, sed spalii cujusque aut magnitudinis ex- Morialibns ad requiem facta. Nox rebus agendis
tremitalem, ut locorum, r gionum, vestium etiam, inepla csl: ob id quidam a nocendo dictam scnbunt;
Jevem habet; non igitur idem est, spirilu namque faciunt poetse liancTerrse pioleiii (cujus )at'odepre-
distinguiiur Gr.ecu n et Lalinum. Horas autera Grjeci henditur ex his quse modo diximus). Haec siatim
vocaul quatuor anni tnmeslria spatia nota, vulgover, genuit "Tmovyrjleh/axov, id esl, Somnum elMortem
oeUatem, autumnum et luemem, quasparles auttor gerraanos fralres, lum quia nox somnum conciliet,
est Eusiathius Homerum inlelligere in lbade, ubi qui dimidiumviLvhominibus aufert, hoc esl semimor-
quatuor deasHoras introdu il, quarum duoecoelum tuos reddere; lepide ltaque excogilalum mortem
aperiant, rehquse claudanl. Aperilur auteni coelum, D liairem esse somni, ut apud Senecam in tragoedia :
ut tradunt et physici, et probat Arisloteles lib. u de Dirsefralcr latigmdremorls
Generatione el conuplione, a bruma usque ad sol- Ebi nox tigidiot. Fiigidis-somnus producitur, ca-
sl tiutn, quod lenipus est g^nerationis ; clauditur vi- lidis auJem eiuiciliatur. Vide Adstolelem in Jibello
eissim a solstilio usqne ad biuinam, quod lempus de Somno et Vigilia. Itsqne natura provisum est, ut
vocant Corruptionis. Toto enim hoc tempore s.d Jiibeinoenottts seslivis sint longiores, el eo quidem
derelit; sed vu'gatiore signiiicatione temporis mo- magib,qtio legio ipsa sepleniriombus extra solis viam
menlum qtioddam significat diei eivilis parlein vice- pr0pius subjecta est, veluti Brilannia noctem bru-
simam quarta.n, sciiplores .equuioeti, le» vocant, et malem habet hoiarum XMI, Germania xvi, Ilalia
Mmttoto anno seûale-^qusedum fiuni, orilur niundi veio xv; Hiberria aulem wiv. Porro Thyle, quas
se'iiuncia, id est, vicesima qnarta pars alias diei icrrarum tiliim i e^t, miiiiibus pluribusuna noxdurat,
n ituraiis, quoe a nocte disiinguilur; partim siguificat sed vicissim hi In^ solsii.iales dies totidem horas
duodeeimani, hoe sunl inoaquales, sestaie ramque perdurant, ifaque lncis el lenebrarum ratio in omni-
longe sunl hnjns generis horae. Kibeina itaque nox bns regionibu- asqualis esl, facta inlersese cojlatione
qui_ prolixa est, nocturnas habet longiore. horas. ajqualium et inoequaium.
CAPUT n. Appatenle stella liujus nominis. HseeVeneris steJla
JOAN.Nov.SCHOLIA. — Dies rulgaris esl solis. Dicm cst, quaj dum solem s^-quiur, et sub nociem in oc-
liunc vulgn artilicialem improprie nomin.mt, ahi, ut casura ceeh parte ceniilur, Vesper et Hesperus. et
jam sumus srepius lcslati. uuuralem : nomeii ceite Ve-pe ugo diLit-r, si \eio '.dcm s!dtis manc solem
__& DE TEMPORIBUS LIl ER. 2S2
qjiod est medium et inactuosum noctis lempus. Gal-.A nini CCLXIVfaciunt, ut uniecies viccni etquaterni
Iicinium, quando gallus resonal. Malulinura, inter eumdem nutnerum complent. Sed Hehrocimenses a
abcessum J lenebrarum, et auroroeadventum : et di- luna nascenle, Romani a Calendis incipiunl, __Sgyptii
~
luculum, quasi jara incipiens parva diei lux, hscc a quarto die Calendarum Seplembrium, usque in no-
et aurora^solem prsecedens. num Calendarum earumdem, XXX diebussuos men-
~
CAPUT IV. ses computantes; residuos vero dies mtercalares
De Hebdomada. t appellant. Qui primi ad solis cursum menses tenui-
Ifebdomada septem diebus constat, ortavus au- nare coeperunt, ne hinoevelocior et dubius cursus
lem dies idem priraus calculandi eis faceret.
~ est; ad quem reditur, eoque iinpedimentum
rnrsus hebdofiada orditur. His nomina gentilitas CAPUT VI.
a planetis indidil, habere se-credentesa soJe spiri- De MensibusRomanoium.
tum, a Juna corpus, a Marle sanguinem, a Mercurio Romani, auctore Romulo, decem mensibus annum
ingeniumel linguam, a Jove temperantiam,« Venere * ordinalum agebant, diebusCCCIYqui primum men-
voIuptatem,aSaturno lardilatem. Sed sanclus Sylve- sem genilori suo Marti dicavil: secundum ab aper-
slerFeriasâppellareconSliluit, primum diem Domi- tione frngum nominavit Aprilem: tertitimMaisematri
nicum nuncupans, imitalus Hebioeos,qui primam sab- B Mercurii, et quartum Junoni sacravil: Quintili et
bati, secuudam sabbati, et sic caeleros a nuniero no- Sextili, quinunc analivitateJulii Coesaris,et Augusti
minant : apud quos hebdomada totidem etiam annis triumpho nominantur, et eseteris sequenlibus a nu-
peragttur; qui hebdomadam quoque hebdomadarutn mero noraen imposuit: quorum inilia Galendas ap-
indiebns similiter habebant et annis, quinquagesimum pellavit, quia tunc calata, id esl, vocala in Capko-
~<kemPentecosten, annum vero Jubileum, id est, lilium plebe, diclo quinquies vel septies verbo caloîd
berlalem vocantes. -est, voco, quol dies superessent ad Nonas 8 pro-
CAPUTV. nunciabalur. Nonas autem, quod nono ante Idus die
J)e Mense. conffuerent in urbem , s sciscitaturi quid essel co
Mensislunarisincremenlolunsesenioquecoiificitur. mense facienduin.^Porro Idusdiem qui medium di-
"
dtim XXIX et semis diebus paulo plus quam vidit mensem: iduare enim Etrusca lingua dividere
zodiacuin peragil: sed facililas computandi trigenis est. HisNuma duos menses adjiciens, Januariuin a
ct umlelrigenis diebus lunoemenses alternat. Solar.s Jano, Februarium zFebruo, deo Iusttationum,noini-
auiem mensis XXII horis est amplior, ex quibus XI nando, CCCLIVdiebus annum ad cursum lunoedis-
epactarum dies accrescunt, quibus sol lunse cursum posuit, quem Julius Cxsar undecimdiebus adjectis,
isingulisannis exsuperat. Duodecies ehim viceni et sicut hodie servatur, instiluit
VARIANTESLECTIONES.
» ~ ~
' A, tenebiarutn noctis.~ A, quaidamparva.
~ C, incipiens diei. A,B,C,semper orilur.
A, C, C, appelluii. Om. el A, B, C. A, B, C,3 residuos quinque dies, ' A, C, 01dinatum,die-
bus veto CCCIV agebant. * A, pronunciubanlur.
A, sciscituri; om. B,C.
GLOSS_EET SCIIOLIA.
antevertat, Lucifcr et GroecePhosporos dicilur, ora- paulo p'us quam zodiucnin peragit. Rcle diclmn
nium slellarum quoein ccelo sunt maxima at lucu- paulo plus. Nam hoc dieruin nuniero sigmferumin-
ienlissima.Umbramenim reddit tanto luna minorem, tegrum pennetilur, et duodecimam ejus fere partein.
quantum ipsa solis umbra vincitur. Mensis enini e^t, nonduin luna ad (anideni paiteni
CAPUT IV. sigmleri tmde pi*"cedente mense exibal icvrrlilur,
JOAN.Nov. SCHOLIA. —"KQoua seu iSSopi; et sed quod est inter duos ejtis a sole synodos, Lalini
hebdomada (lot enim modis dicilur) lempus est se- ccetus vocant. Praecedentiautem libro de mcnsibus
plem dierum, unde etnomen habet eliam apud Laii- noslris et peregrinis plura CAPUT
disseruiniu..
VI.
nos : nam seplimanam vocamus. Quos non cx
conver=ione astrorum, unde reliqua fere colliguntur, D J"A«. Nov. SCIIOLIA. — Romani auclore Romulo.
sed autorilate Dei (qui sex diebus, ut anle diclum Romulus, quod sic piinia genlis su.e conditio ex-
est, immdicreationem complevit, et septimo quievit) egerit, disciplmaemilitarisstudiosior fnitquam rciuin
primum Judociordinarunt, quorum sex vacalionibus ccelestiuin, quemadmodum per\ulgato Ovidli veisi-
rerum profanarum tribuerunt, seplimum religioni et culo incesuilur:
quieti, unde Sahbaium dictum esl. Quod inde gentiles Scilicetarma magisquamsi lcri, Ttomule,nor.is.
et Chris iani, diversa tamen ratione, sunt imitati, et Traclavit hoc argumentuni cop'ose Maorobius in
primum quidem a Sabbato diem , 'priniam Sabbali; Saiurnalibus. Porro Qsuiitilis, Sextili-., Septe nber»
deindeseqnentem secundam Sabbati; etila deinceps, October, lantum a nuinero dicunlur: nam proplcr
pro quibus Ecclesia utilur feriarum ordine. Nam re- vocabuli formam appositoe sunt syllaboetilis ct ber,
ligio veluit hos dies gentilitiis diis inscribere, quales niliili plus significanies qttam in JICDITULLIOTullius.
sint, dies Veneris, Martis, etc. De cujus facti ratione Secundim ab apeiiione frugum Apiilem nominant*
alibi est dictum copiosius. Alii m.ilmi!dcdueere a Venere, qn.v GiseccAphrodite
His nomimbus gentilitas a planetis indidit. De affe nuniupatur, estque hic mensis Vcneris, quod el
eiionibus corporalibus, quas poetcelargiunturnaccen< asiroioin uVent. NJIDTKU,-<IS, in qucm mense Apnl
libns, si scire cupis exacie, lege Ponlani de Rebus sol tiansituin f_cit, domiciiiumeslVenen«.
«celesfibuslibrum quartum. lduare enim Eirusia lingua dwiêre esl. Sic e'
CArUTv. -Feslus docet et Macobius, unde adbuc nianserun'
JOAS.Nov. SCHOLIA. — Dum xxix d>ebmet semis v'(Juui et vidtm, quasi divisi a conjttgibus.
2S3 BED_E VENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 28J
CAPUT VII. A et frigoris graves morbos habeat : hiems seplen-
De Solstitio ei JEquinoctio. ^trioni, eo quod frigore torpeat.
- Solslitia et oequinoetia bina putantur,VIII Calend. CAPTJTIX.
Januarii et octavis sci- ' De Annis.
" et Julii, Aprilisque Oclobris,
Hcet in partibus Capricorni, JCancri, Arietis, et Annus solaris vel civilis est,'dum sol CCGLXVdie-
Librse. Sed ooquinoctialisdies omni mundo sequalis bus et quadrante zodiacum peragit, quem Roraani a
est. Varioaulem lucisincremento in Meroe -longissi- bruma, Hebrseiab sequinoctio verno, Groecia solsli-
mus dies XII horas oequinoctiales, et oeto partes tio, _EgypliLinChoant ab autumno. Annus lunaris
unius hoioe eolligil: Alexandriaevero XIV horaSjin commuuis XII lunis, id est, diebus CGCLIV."8 Em-
Iia'ia XV, in Britannia XVII. Ubisestatelucidse noctes bolismus tredecim lunis, et diebus trecentis oclua-
haud dubie testantur, id quod cogit ratio credi: ginta qualuor implenlur, a luna paschali 4 sumentes,
solstilii diebus aecedente sole propius verticem inilium. Annus magnus est,dum omnia sidera, certis
mundi, augusto lucis ambilu subjecla "Lefraeconti- cursibus exaclis, ad locum suum revertuntur, quem
nuosdies habere senismensibus, noctesque ediverto sexcentis annis solaribus Josephus dicit impleri.
ad brumain remoto, quod fieri in insula Thule Py- CAPUT X.
tliias Ma&&i3iensis sexibii, sex dierum navigalione in B De Bissexto.
Seplenlriones a Britannia distante. Bissextus ex quadrantis ratione per quadriennium-
CAPUTVIII. conficitur, dum sol ad id signum, ex quo egressus est,
De Tempoi bus. non in CCCLXVdiebus, sed quarta diei^parte super-
Tempora sunt vices rnulaiionum, quihus sol acce- adjecla reverlitur. Verbi gratia : si nunc ajquino-
dendo vtl recedendo anni temperat orbem. Uiems ctialem cceli -locum sol oriens inlraverit, In 5 hunc
enim illo longiusmoranfe, frigida es>tet humida : ver, anno sequenli meridie, tertio ~ vcspere, quarto medio
illo redeunle, humidum etcalidum : seslas vero, illo noclis, quinto rursum in exortu recurrens, neces-
superfervente, ealida et sicca: autumnus, illo dece^ sario diem proemonet angendum-: ne si forte non,
dente,-siccus et frigidus. Hoecaulem antiqui septimo addatur, per CCCLXV annos sequinoctium veraale
dle ante lilus Februarias, et Maias, Auguslasque et ' brumali die proveniat. Quem _Egyptii ânno suo
Noverabres inchoabant, ut solstilia et sequinoclia m 8expleto,idestjIYCalendarum septembfium, Romaui
medio essenl temporurn. Ver autem orienti compa- VI calendaium Martiarum,unde^tnomen accepit, ki-
ratur,' quia tunc ex terris omnia oriuntur: sestas terponunt. Breviori autem et vulgari ratione bissex.-
meridiano, eo quod pars ejus calore 2 fragranlior tum retardatio generat solis, non ad eamdem lineatft
sil: auluninusocciduo,eo quodob confinium caloris per CCCLXVdies plene redeuntis : quem si, verbi-
VARIANTESLECTIONES.
1 A om. in. ~ 3 B,'embolismos. SicMss. b A, lioc.
A, B, C, flagrantior.
' ~
6 A, B, exorlum. ' A, solstitiali diei. A, completo.
GLOSS.E JET SCHOLIA.
CAPUT VII. G ad B autem conversionem sestivam, et r ad A hie-
JOAN,Nov. SCHOLIA, — OclavoCalendas Jannatii et malem.
Julii. Ciceronis setate alia fuit ratio solstitiorum
pt oequinoctiorum; iinnc enim propter motum lirma-
menli, seu novi oibis iardius proveniunt. Quod
aulem scribitur, temporum momenta provenire In
octavis parlibus signorum, cum concordi senlentla
omnium aslrologorum, hseceveniant in primis signo-
rum partibus, referendum est ad veterem partium
compuiationem; ahter enim partiti sunt signa veleres,
de qua re eriidile disseruit Zieglerus, in commenta-
riis snper seeundum Plin.i.
Sed wquinoclialis dies omni mundo mquaiis est,
Exslat hujus rei demonstratfo in Phaenomenis Eu-
clidis de Conversionibus sphserarum. Omnes enim in
splnra circuli maximi secant sese in duas partes
cequales, veluli horizon et sequator; reliquos \ero
circulos: quos sol mundi ambitum describil. ma?qua
liter horizon divldit, pi(selerquain sub seqmnocliali
De diermn et noctium vario incremento hbro supp-
riore acium demonstrationibus aliquot, et rursus
libro rie Natura rerum, de gnomicis et ralionibus
«•nbiarum.
C\1'ETIX.
VETUSCOHMCMARHJS. — Sit zodiacus circulus
A B r A, in cujus medio sit e 'quasi terra, per
JOAN.Nov. SCHOLIA. — Annus solaris vel chilis.
quam duse Jineoe diriguntur; utraque diametros in= Sunl onim
lelligatur, ab A.in r, et a B in A. Ergo sol accedens Ciyilis apponi solet diebus , non annis.
ad A f.cit untim oequinoctium; et ad r, autumnalet dierum alii civiles, qui constant spatio diei et noctis
2S3 DE TEMPORIBUSLIBER. - 286
gralia, in oequmoctio vernau, quod juxla ."Egyptios A nalis cycli ajinum CCCLXXXIIIdiebus faeit cpm-
XU Calendarura Aprilium die provenit, surgentem a putari. Quod si facere neg!igas, perXV decennove-
medio orienlis diligenler adnotaveris, hunc anno se- nalescycIosXVtibiluna,Tibiprimaputalur, occurret.
quenti, dle videlicet eodem, aliquanlo inferius oriri, CAPUT -XIII.
el lertio, quarto, quintoque anno «amdem diminu- Conlinenlia Ctrculi ejusdem.
tionem in tantum augeri reperies, ut nisi diem anfe ^Cyelus ideni pasclialis VIII esl lineis communitus.
superadjicias, XI Calendas Aprilis sequinoclium fa- Primus ordo contmet annos ab incarnatione Domini,,
cturus sol e .medio surgal orientis, eamdem scilicet unius singulis annis augmento ' crescenles, Secundus
tarditaiem ' coelerjs quoque servaturus exortibus. indictioftes Romanorum, quse in se " per XVânno-,
-CAPUTXI. rum cursum revolvunlur. Terlius Epactas Xllunares,
De Circulo decennovenah. quseper singulos annos solares ad cursum luncesuc-
- Cyclum decennovenalera propter XIV lunas pa- crescunt, et ad lunam Calendarura quserendam sem-
jchales Nicsenasynodus instituit, eo quod-ad eumdem per adjiciuntur positsc XI Calendas Apriles. Quartus
anni solaris diem ujiaquoequeluna per XIX anno«, concurrentes seplimanoe dies, quse positse IX Calen-
6GXXXV circumacta vicibus, inerrabili jeursu re- das Apriles, propter dispendium bissexti necessario
deat, qui dividitur in-ogdoadas et hendecadas, hoc B XXVIII annis implenlur : quarum ratio cogit cyclos
est, in VIII et XI annos. Octo enim anni lunaies decennovcnales XXVIII describi, ut singuhe concur-
tolidem annos solares duobus tanlum diebus Irans- rentes singulos cyclosinchoent, tptaque sumraa pa-
cendunt, quorum alter ad explementum occurril schalis caiculi DXXXII annis expjicelur. Quinlus
hendecadis, alterralione salluâbsumilur, alioquin cycium lunarenij quem liibusannis decennovenali?
hendecades solares uno die transcenderent lunarem. pracedij, • XIX annis etiam ipse comprehensus.
~
Licet quidam violenler hos dies ex bissextis octo Sexlus XIV lunas, 9 qnibus veteres pascha facie-
annoruai supplere nifantur: cum bisseUus soleat in liant, quoe a duodecimo Calendas Apriles, usqoe
inense Fehiuario soli superfusus et lnrse, iuluro" in XIV Calendas Maias vario discursu vaganles,
tempoii nibilprsejudicare, et ipsi nullum hendecadi tempus incensionis ab VIII Idus Mart as iifquo
bbsexiumâddaut. Ut ergo aperlius^dicam," duo in Nonas Apriles aceipiunt : a XIVautem luna usque
lunse dies, qui supersunt, ogJoade, duos qui desunt ad XIV anni sequenlis dies sunl CCCLIV,si commn-
in hendecade compient. nis annus est. Si embolismus,CCCLXXXIV.Septimo,
CAPIJT XII. dies dominicoePaschse reperiunlur ab XI Calendarnm
De Saliu Lunce, Aprilium usque in VJUCalendas Maias, ob ralionem
Saltum limoelocus el hora cilior incensionis ejus ^ embolisfiiorumlicenler exlendi.~~Ultimo ordine luna
per XIX annos efficil: quamvis enim quidam singu- festi paschalis a XV ~"usque in XXI propter diem
las lur>as XXIX se nis diebus computantes, incen- dominicum variala : adimit enim-saltns noctem,
siones earum medio d.ei,- et medio noctis .semper 15addit verre selaieni, quse per omnem cyclum ado-
ulternent, non in hog lamen veiitatem naturoe, sed levit. Sed in Jioc nox adimiiur, quod ante luna >sde-
calctilandi 3 faciliiatem vel c-ompendium inquirunt. ficit/, quod putalur, naturaliler vero nox ipsa per-
Nam si naluram quoeras k lunse primi mensk, quoe several, quoenox initium est futuri anni, et cycli in-
nunc 5 m meridie : et secundi, quse nunc in nieJio cipientis exordium : propler quod idem ultimus
noclis aceenditur, anno fuluro hora, et uno puncto annus Epacias XVIH tunc relinens, piirao anno
et decem momentis, et 6 dimidio momenti nona.le-, non XI ut in coeterisannis fieri solet, sed XII dies
cinia parle unius puncli ante medium diei vcl noctis accomraodat. Et quia XXX dierura iine revolvuntiir,
illustratur. Hoectamen distinctio non ad certuni era- nulla epacla in principio eyeli ponitur.
holismi,vel communisarihi lerminum, sed ad aequam CAPUT XIV.
"umsionem XIX tendit annorum, sicque perXIX an- Atgumenta lilulorum pasclialmm
nos paulatiin lunaris accensio sese prseoccupando ^" Si nosse vis quot sunt anni ab incarnaiione Do-
unius diei spatium amitiens, ultimum decennove- mini, scito quot fuerint ordines Indiclionum, ut puia
1 '4, B, in cceteris. " 3 A. om. facililaknrvei; B, C vel comrei<dmm.
' Basil. ed., bis"sexiilis.
A, luna. Om. in A, B, C. 6 A et Basil. ed. om. dimidio B etG ponunt dimidio
momenti ' 8 momentu; 9 A, quce.
'" et. Crescentis Basil. ed. Semper A, B, C, Basil. ed.
A Ultimoluna. " Csetera usque ad '" B. addidil. 13 B. defecit.
caput sequens non habet A.
£LOSS_E ET SCHOLIA.
viginli quatuor horarum , alii naturales , qui sunt > CAPUTXIII.
iiiter solis exortum et occasum ; alias Iikanni ver
tentes dicunlur, ut aoud Ciceronem , lib. vi, de JOAN.Nov. SCHOLIA. — Reddilur hic ralio illoruin
Repub., quod fiant solis eonversione perciiculum '_indicum qui libro ultimo ad finem sunt adjecti, qui
zodiacum; unde et Graeci,eadem similitudiue ducti, constant annis DXXXH, quibus exactis, omnia redeunt
aiinum hiavxbv vocant, quod veluti in seipsum eadem ut sunt abinilio, quemadmodum ahbi pluribtis
convertatur, qusenalura est motus circularis. Verum diclum ^st. Reduximus hos circulos in pristiuam
de magno anno, qucm etiam Plalonicum vocaut, dignUatem, erantenim in exemplaribus qus li?cte-
i anse sunt diclionum sententise. nus fuere in usu supra modum deprsâfi,
2S7 BEDvEVENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 2S8
quinlo anno Tibcrii priitci_)isXLVI hos per XV mul- A . CAPUT XVI.
tipliea, fiunl DCXC. AddesemperregularesXH, quia De Mundi JStatibus.
quarla Indictione secundum Dionysium, Dominus Sex setalibusmundi lemporaxlislitiguumur. Prima
natus est, et Indiclionem anni GUJUS volueris,utpote setasab Adain usque ad Noe continens generaliones
in proesenlil unam, fiunt HCGIII.Isti sunl anni na- X, annos vero MDCLVI. Qu__ tola periit diluvio,
tivilatis Domiui. Si vis seire quota sit Indittio, sume sicut infantiani mergere solet oblivio. Secunda a Noe
annos Domini, et adjice tria.partire per XV, etqtiod usque ad Abraham generaiiones simililer complexa
remanseril ipsa est indiclio anni prsesenlis, Si vis X, annos autem CCXCII.Quoein lingua inventa est,
scire quot sint Epactse lunares, partire annos Domini id est, Hebraa. A pueritia namque homo incipit
per XIX, et quod remanserit multiplica per XI; item nosse loqui post infantiam, quoeet nonien inde ac-
parlire per triginta, et- remanent Epactsc. Si vis cepit, quod fari, id est, loqui non polest. Tertiaab
seire concurrenles septiraanoedies, sume annos Do- Abraham usque ad David generationes XIV, annos
mjni, et eorumdem quartara partem adjiee. His quo- vero DCCCCXLIIconlinens. Et quia-ab adolescentia
que quatuor * adde 8 quinque concurrenles fuerunt incipit homo posse generare, Mallhoeus generalio-
aj_no nativitatis Domini; hos partire per septem, num ab Abrahamsumpsit exordium,' qui etiam^pater
et remanent Epactse solis. Si vis seire quotus sil B gentium constitutus est. Quaria a David usque ad
annus circuli decennovenalis, sume annos Domfni, transmigralionem Babylonis generationibus ~ seque
*t unum adjiciens, quia ejusdemanno sfccundonatus juxta Matthoeum XIV, annis autem CCCCLXXIII
est Dominus, parlire per XIX,' et quod remanserit porrecta, a qua Regum lempora coeperunt. Juvenilis
ipse est annus cyclidecennovenalis. Sivisscire quotus enim dignitas regno est habilis. Quinta deinde usque
cyclus lunaris est, sume annos Domini, et duo sub- ad adventum Salvaloris9 in carnem generationibus et
trahens divide per XIX, et quodremanserit ipse est ipsa XIV, porro annis DLXXXIX exlenla, in qua,
annus circuli lunaris. Si vis nosse bissextilem an- ut gravi senectute fessa malis crebrioribus plebs
num, parlire annos Domini per IV, quanlum reman- Hebrsea quassatur. Sexta, quoe nunc agilur, iiulla
serii. tot sunt anni a bissexto. His ergo ad certum generationum vel temporum serie certa, sed ut
inventis , facile diem paseh__ lunamque reperies. tetas decrepita, ipsa lotius soeculimorte Hnienda.
4
Quod si a prsesenti post alfquot annos, veibi gratia CAPUT XVII.
post C, pascha scire velis, Epaelas lamen, et concur- Ciir.HSet Ordo Temporum.
rentes solis dies invenire sufffcit, partire autem cen- Prima ergo setas continet annos juxta Hebroeos
lum per XIX, et refiianent V. Illas ergo scito Epactas p MDCLVI. Juxta Sepluaginta interpretes MMCCXLH:
centesimo quass quinto anno fuluras. Eodem modo A-damannorum CXXX genuit Setb, qui p-o Abel
centum per XXVIII dividens, eas centesimo, quasXVl natus est. Selh annorum CV genuit Enos. Iste in-
anno concurrentes solis invenies. coepit invocare nomen Domini. Euos annorum XC
CAPUTXV. genuit Gainan. Cainan annorum LXX genuit Mala-
De Sacmmenlo lemporis Paschalis. leel, qui inlerpretatur plantatio Doniini. Malaleel
Ideo autem pascba non ad eumdem redit anni annorum LXV genuit Jarelh. Jaretb annorumCLXH
diem, sicut tempus Dbminicse nalivilatis, quod ibi genuit Enoch, qui esl translatus a Deo. Enoch anno-
nativitatis ipsius memoria lanlum solemnis habeatur: rum LXY genuit Mathusalem. Concupiscunt filiiDei
nic vero viise venturse et mysteria celebrenlur et rnu- ._ iilias hominum. Mathusalem annorura CLXXXVIL
nera capianlur : unde et nomen ipsum Paschsetrans- genuit Lamech. Gigantesnali sunt. Lamecli annorum
itum de morte ad vilam signilicans,eongruum quoque CLXXXII genuit Noe, qui arcam sedificavit. Noe-
mysleriis lempus inquirit: primo, ut, sequinocfo 10anno DC Venit diluvium.
Iranscenso , tenebroe inorlis a vera iuce vincantur ; '
CAPUT XVHI.
deinde, ut primo mense anni, qui dicitur mensis De secunda Mlale.
JSovorum, vitse novoe gaudia celebrentur. Tertio, n Secunda oetas continet annos juxta Hebroeos>
ut resurrectio die lerlio facta, et lertio leinpore CCXCII. Juxta Sepluaginta interpretes " DCCCXLff
scculi, id est, sub gratia 6 manifesla, cum jam ante vel adjeclo Cainan MLXXH. Sem anno II post dilu-
legem, et sub lege et prophelico laleret enigmate, in vium genuit Arphaxat, a quo Chaldsei. Arphaxat an-
lertia lunoe septimana venerelur, cum et ipsa tunc norum XXXV genuit Sale, a quo Samaritse et Indi.
junsc conversio mentis gloriam de lerrenis ad coele- Sale annorum XXX genuit Heber, a quo HebrseL
_teni doceat mutari contuitum. Atque ad ullimum,ut Heber annorum XXXIV genuit Phalech. Turris sedi-
dies Dominica conditione lucis insignis, et (riumpho ficalnr. Phalech annorum XXX genuit Reu. Dii pri-
Cliristi venerarida, nostra quoque resurreetione nobis mum adorantur. Reu annorum XXXII12genuit Se-
exoptabilis in memoriam revocelur. ruch. Regtium Scylharum inchoat. Seruch annorum
VARIANfES LECTIONES.
" Bas. unai». 2 A add. tegulares. 3 A,B, C, quia. h A, ald. relni.
cd., seplimana, pro 6 C, * A, quia. 8 Ms. Lond., B. C, LpCCLXXXIIJ
" B, quas centesimoqttinto. manifeslala.
" C, annotum. n C, DCCCCXLII. « C, genuit N<tplioi,<Ac.,omitieiis
€,DLXXXVIII.
Seruch, etc>
289 DE TE.UPQRIBUSLIBER, 290
XXX genml Nachor. Rcgnuni _3_gyptiorum nascilur. ,A dos transferlur, quod a Beli piincipio sleterat, annis
~
Nachor annorum XXIX genuit Thara. •Regnum MCCCV.Joathan anuis XVI. Ozee, Johel, Esaiasque
AssjTiorumet Sicyoniorumexoiitur. Thara annorum prophelant. Achaz annis XVI. Roma condiiur, et
LXX genuit Abraham. Semiramis condidit~ Baby- Israel in Medos transfertur. Ezechias annis XXIX.
lonem. Roinulus centum senatores constiluit. Manasses an-
CAPUT XIX. nis LY. Numa duos menses ndjecit. Amon annis II.
De lerlia Mtale. Tullius in republica censnra d~ egit. Josias annis
Tertia seias conlinet annos DCCCCXLH.Abraham 19XXXI Tbales physicus claruit. Joachim annis XI.
-ai.norum LXXV venit in Chananeam : Abraham an- Hujus anno tertio Nabuchodonosor Judseam cepit
uorum C genuil Isaac. Nam primo genuit Ismael, a Sedechias annis XI. Teniplum Hierosolyniitanum in
quo ~Ismaelitoe.Isaac annorum LX genuil Jacib. censum est.
Regnum;inchoat Argivorum. Jacob annorum XC ge J CAPUT XXI.
niiit Joseph. Memphisin JEgypto conditur. foseph CX De quinia Mtale.
annos vixit. Groeciasub Argo segeteshabere ccepit. Quinta _elascontinet annos DLXXXJX.Hebroebrum
Hebrasorum servitus annorum s CXLIV. Cecrops captivitas annis LXX. Judith historia conscribitur.
Athenas * condidit. Moses annis XL rexit Israel. JJ Dariusanniss 0 XXXVI.Hujussecundo anuo teinplum
Lacedsemonconaitur. Josue annis e XXVI. Judices a Hierosolyraisexstruilur. Primusautem regni ejus in-
Mose usque ad Samuel proefuerunt annis 6 CCCCV. ter sepluaginla annos caplivitatis Judaicse coneludi-
Othoniel annis XL. Cadmus Tbebarum rex Groecas tur. Xerces annis u XX. Herodotus historiographus
lilteras invenit. Aoih annis LXXX. Amphion musi- agnoscilur. s~Arlabanus mensibus VII. Socrates nas-
cus claruit. Debbora annis XL. Prinius Lalinis' im- citur. Artaxerxes annis XL. Esdras legem, Neemias
peravit Picus. Gedeon annis XL. Orpheus Linu=que Hierosolymam restaurat. Darius, qui et Nothus, an-
musicrclaruerunt. Abimelech annis 111.Iste 8 fratres nis ~s XIX. Plato nascilur.Artaxerxes, slannis LX.
suos sepluaginla.interfecit. Thola annis e XXIH. Hester hisloria completur. Arlaxerxes, qui et Ochus,
Priamus regnalin Troja. Jairannis XXII.Carmentis annis XXVI. Deraosthenes et Aristoleles prsedican-
Latinas litleras reperit. Jeplhe annis VI. Hercules se tur. Xerxes Ocliifilius annis IIII. Xenocrales claruit.
flammis injecit. Abessa annis VII. Bellum Trojoe Darius annis VI. Hucusque regnum Persarum, de-
10decennale surrexit. Achialon annis X. Hic in LXX hinc Groecorum.Alexander annis V. Nam VII
ej"us
interpretibus non habelur. Labdon annis VIII. anni-cum Persarnm regibus suppulanlur. Ptolemseus
_Eueas venit in Italiam. Samson annis XX. Asca- Lagi filius annis XL. Machaboeorumliber " inchoat.
nius Albam condidit. Heli annis XL. Regnum Sicyo- G Primus Philadelphus aunis XXXIII. Sepluaginta in-
niorum Unitur. Samuelll et Saul annis " XXXII. terpreles claruerunt. Evergetes annis XXVIs0. Jesus
Lacedsemoniorumregnum exoritur. Sapientioelibrum composuit. Philopaler annis XVIL
-CAPUT XX. Machabseorum liber secundus incboat. Epiphanes
De quarla Mtale aiinis XXIIII. Romani Givecosoblinueront. Philome-
Quarta setas conlinet annos juxla Hebrseos tor annkXXXV. Hunc Anlhiochus superans Juiioeos
CCCCLXXIII. Translalores Septuaginta XII adji- oppre_sil. Eveigeles annis XXIX. Brulus Hispaniam
ciunt. David annis XL. Carthago a Didone condilur, subegil. Soter annis XVII. Varro Ciceroque nascun-
Salomon annis XL. Qui templum sedificavit anno tur. Alexander annis X. Syria per Gabinium ducem
13CCCCLXXX1* egressionisex _Egypto.Ex quo appa- sub.icilur Romanis. PtoIem.eusCIeopatroefiliusannis
ret Samuel etls Saul XXXII annis non XL praefuisse. 27VIII. S ilustius hisloriographos nascitur. Dionysius
Roboam annis*XVH.Regnum Israel et Judse dividi- annis XXX. Pompeius Judseam cepit. Cleopalra annis
tur. Abia annis III. Ponlifex Abimelech insignis ha- XXll.Hucusque regnum Grjpcorum,28nunc Romano-
betur. Asa annis XLL Hieu prophetes occiditur ab rum. JuliusCoesar annis V. AbhocCtesares appellaii.
Asa rege Israel. Josaphat annis 16XXV. Helias et Ab- CAPUT XXII.
uias Michteasqueprophetant. Joram annis VIII.Edom De sexla Mtate.
defecit a regno Judse. Ochozias anno I. Helias " rapi- Sexta setascontinet annos prseieritos DCCVIII.Ocia-
lur. Jonadab filius Rechab sacerdos claruit. Alhalia vianus annis LVI. Hujus anno XLII Dominus na-
annis VI. Joas annis XL. Zacharias Joiadse filius la- citur, completis ab Adam annis MMMDGCCCLII.
pidafur. Amazias annis XXIX. Amos prophetat in Juxta alios MMMMMCXCIX. Tiberius annis XXIH.
Israel. Ozias annis LH. Assyriorum regnum in Me- Hujus anno XVIU Dominus crucifigilur. Caius annis
1 C, XXVIII. s Bas. et C, Babyloniam. s CXLIV Ms. el C. 4 B, condit.
B Ms. Lond., XXVII. 6 C, CCCV. ' C, regnal;
9 Ms. Lond. et C, XXXIII. 10 C, decennovale. ' il Com.et B, regnavil. ~~C, LXX fralres.
Saul. C, XXXIII.
13 Ms.Lond.' CCCLXX. 14 C hichabet completive : Translatores XII adjiciunt, et
lB Ms. et C, Saul annis XL. ~~ "' omittiteijrre-.iotrf
ex Mgijplo. C, XXXV. C, rapitur. Athalia annis III. Jo-
nadab,eic. « C, exegit. 19 Ms. Lond. et G, XXI. °-°C,XXXVH. "G.XXI.
~~ ~~ 8*
C, om. Atlabanus... Socrates nascilur. XXIX. C add. qui elOclius.
" C. inchoat primus. Philadelphus.. . XXXVIII. £6 Ms. XXXII. « C, XVIII.
cs Com. nunc Rnnanot >nn Lond.,
291 B£D_£ VENERABILlS OPERUM PAHS 1. — DIDASCALICAGENUINA. 2"2
'
qualinr. -Maltliseus Evangelium scribit.^Claudius A et Lucoe Conslantinopolim transferuntur. Jcliamis
annis 2 tiedecim. Peirus Romam , Marcus Ale>an- annis U. Hic ex Ghrisliano paganus persequitur
drian. pelit. ,Nero annis quatuordccim. Pettus et Chiisiianos. Jovianus anno I. Hic cum omni exencila
Paulus cruci gladioque iradunlur. Vespasianus an- Chrislianus effieitur. Valentianus annis "s XIII, qui
nis X. Hujus secundo anno s IIierosolyma subverti- a Juliano ob -fidem Christi militia iuerat privatus»
tur. Tilus annfs H. Hic faeundus et pius fuit. Domi- 16 Valens-annis III. Gratianus annis VI. Ambrosiuset
lianus annis XVI.-Joannes in JPatmon relegalur. Martinus episcopi clarescunl. Valenliiiianus eum
Nerva anuo 1. Joannes apostolus Ephesuni rediens TJieodosioannis IX. Hieronymus 4n Belhleem proa^
Evangelium scripsit. Trajanus annis 4 XIX. Simon dicatur. Theodosius annis III cum Arcadic-et Hond-
Hierosolymorum episcopus cruciiigitur, et Tequie- rio. Anachorila Joannes claruit. Arcadius annis XIII
scit Joannes s Epliesi. Hadrianus annis XXI. Aquila cum fratre Honorio. Joannes Chrysostomus et An-
inlerpres habelur.Antoninus Pius annis XXII mensi- guslinus episcopi prsedicantur. Honorius annjs XV
bus 6 quatuor. Valenlinus et Marcion agnoscunlur* eum Theodosio minore. Cyrillus Alexandrleeclaruit.
7Antoninus minor annis XIX. Calaphrygarumliseresis Theodosius minor annis " XXVI. Ephesina synodus
exoiilur. Commodus annis tribus. Theodotion inter- Nesloriumcondemnat, MartianusannisVII.Chalcedo-
pres habetur. 8 iElius Perlinax anno I. Severus |} nense concllium geritur. Leo majorannis XVII. JEgy-
Perlinax ~annis 9 octodecim. Symmachus interpres ptus errore Dioscori lafrat. Zenon annis XVIL
habetur. Anlonius Caracalla annis VIl/ Qtiinla editio Corpus Barnabse apostoli reperilur- Anastasius an-
Hierosolymis invemlur. Marcianus anno I. Aurelius nis XXVI. Fulgentius episcopus prsedieatur. Ju li-
10Antouius annis quatuor. Sexta ediiio Nicapoli re- nus annis IX. Acephalorura bseresisabdicatur. Justi-
perilur. AlexanJer annis tredecim. Oiigenes Alexan- nianus annis ls XXXIX. Hujus 19VI anno Dionysius
drise claruit. u Maximinus annis liibus. Hic perse- paschales ciroulos iuchoat. Justmus"miuor annis XI.
5"
quitur Chrislianos. Gordianus annis seplenC Fa- Armenii fidemChristi suscipiunt. Tiberius annis \ 11.
bianus episcopus Romie celebratur. Philippus annis Herminigildus rex Gothoriim martyrio coronatur.
septein. Hic primus Christianus imperalor fuil. Mauritius annis XXI. Gregorius Romse florui' epi-
Decius anno ui.o. Anlonius moiiachus claruit. Gal- ^copus. Phoeas annis VIII. Saxones in Brilannia fi-
lus et Volusianus annis II. Novatiana^ hseresss ex- dem Chrisli susciiiiunt. Heraclius annis 21 XXVI.
oritur. Valeiianus annis XV cum Gallieno. Gy- Judooiin Gispania Ghrisiiani cfliciuntur. lleraeleonus
priarius martyrio coronatur^ Claudius annis II. Pau- cuni matre sua Martlna annis II. Consiantinus fiiitis,
-Jus 12Samosataehoeresim condidit. Aurelianus annis Heraclii menslbus VI. Constantinus filius Coiistan-
V, h;c persequitur Christianos. Tacilus anno I. Pro- C tini annis XXVIII. Eelipsis solis facta esl indiclione
bus annis '3 Vll. Manichsedrmn hoeresis exorla est. septima, qriinlo Nonas Malas. Constantinus fiiius
Carus aniuV II. Iste de Persis triumphavit. Diocie- Constantini superioris annis XVII. Hic sextam syno-
'tlanus et Maximianusânnis XX. Lte ^persequitur dum composuit, Justinianus iiliusConstanlin annis X.
Christianos. Maximinus Severusque annis "II. Con- Africa reslaurala est imperio Romanorum. Leo an-
stantinus annis XXXI. Nicsena synoflus congregdtur. nis III. Tiberius ""deliincquimuin egil annum. Reli-
Gonsiantius et Conslans annis XXIV. Ossa Andrese quum sextse setalis Deo soli palel.
YAIUANIES LECTIONES.
' 2 C, XIV. ~ s C, Tiius k Ms. Lond., XIV
B, Evangelista. Bieiosolyma subverlil.
* PijO Epliesi, C ponit Aposlolus. 6_C, 111. ' C, Ailonius. 8 C,Antheselius anno 1. Peitmax
" 10 C, AnfoiAnus. " C, MaximusXVI. " Samns.lenus. u i,, I.
G, oc(o. " Com., XVI. 13C,"~"J
18 Ms. Lond., XXIJ.
13 Ms., Lond. et C, XI. l6 Gom. Valensa.lll.
'9 C, annol. 2»€, IX. 21 Ms. Lond. el C, XXXVII.
PATROLOGIJS EDITORIS M0NITU1I.„
« Opns sequens, nonnumquam designalum sub tilulo de Temponbus tiber major, sub hoc lilulo una cum
libro deNutura Reium,~Basile_e,1529, ednum fuit. Coloniensls edilloms tomo II disfinctum habetur. Utra-
querecensio ld exhibel ante libium de Tempoiibus, hcet posl hunc huicque ""supplementi instar scriptum
tuerit. Innlraque eliam, eapitula 66 et 67 separatim impressa sunl sub hac una inscriptione'CAroni.wi, sive
de Sex jEtatibus smculi (a). Chronicon prolrahilur usque ad regnum Leonis isaunani, id est usque adan-
num niundi 4680, Cbrisli 726. Tjpis mandalum est, Veneliisanno 1S05, cum P."Victorisde Regionibus iirbis
RomseDissertatione ad calcem, et breviBedje Vitain fronle;Lutelise Parisiorum, anno 1507 ;Basileoe,1529,
una cumlibro deNaluraRetum; atque, anno 1537, Colonisc,cum Bioncborsiiic.ontinuatioiieeinoiis.Opus
30lialum cum-quatuor Mss. — Bibl. Bodl. F. 5. 5., Magd.Ox. N.E., Bibl. Reg. E, 904, et GollegiiS. Joan-
ms CanUbrigije — separatira edidit Smithius. Chronico Duchesnius in suis Seriptpribus Franc. (loiri III)
continu.uioneni usque ad annum 820 protractam adjuuxil. Deinum, in BedseOpertim Ecclesiasticoruin Mi-
norum editione qu.un dedit Anglica Socieias Historica, Sexta jSiasmundijpostSmithium et inanuscriplos
Codices Bibl.~Reg. 15. A XI. et 12. D. IV., duodecimi sseculi utrosque, recensita, solum habelur.
(o) Vide quid de isto Chronico dicunt Smithius in sua proefatione(quam damus ante" Betloe Mstoiimn
Ecclesiasluam) el Oudm. Comment. 1.1 (supra, cdl. 71). .
- '
233 'DE TEMPORU.MRATIONE. 284
t In Irae nbstra editione Basileanus libri de TemporumRalionetextus reproducilur, coliatustamen cum an-
tiqnissimis eximiisque Britannici Musei manuscripiis-, quorum auctoritate, insiiper, duo&parvos tractatus 4e
lndigitatione et de Rutione Uncigium, sicut distincta opera in prseviis edilionibus dati, suis locis, capiluJis
srilicetl eti, restaura vimiis. Jam Jongius ante in siispicionem hos traciatus esse geiinina lragmenla lam
styli mo~o, quamTJridelerti Commentariorum, iriscriptionisque deTemporum Ralione a lypographo'pagriiis
(quodprimum videri mendum poterat) inscriplsii,lacto, indufetus fuerat editor; eadem êtiam opinto eodein
tempore docloris Wright menlem Jnvaserat; et re vera suum proprium locum in Basileana ediiione nacti
videntur traotalus. •»>
Sic loquitur dootor-Giles, cujus Anglicum sermonem vertimus.~Cum ordinem ab eo observaluin seculi
suirihs, nil addemus ad ejusverba iiisi quod texlui" quem solum dederat,
' Brideferli glossas, Joannis No-
'
viomagi scholia et Smithii notas-subjunximus. -
i ' ' ' _. — "
ARGUMENTCM JN LIBRUM VEN. BEDJE DETEMPORUM RATIONE
Jfos est scnptorum ut in initm Ijbrorum tria ponant: personam, Mdelicet, locum el tempus; ideoque
lirnctria requirenda sunt. Persona dicitur, eo quod per se sonat, id est, pcr se sonantlo se ipsam demon-
stmt. Locusdicilur a Iocando, eo quod ibi aliquid •collocelur.Est au(em locus situs,vel posilio, quta quid-
ijuid corporeumest loco continelur, et non polesl esse nisi in loco, id esl, quidqmd dextrum et Imvum, ante ci
relro, supraMsubtus, habet, locale et corpoieum e$l;guod aulem his curet, incorpoieum et iltocale, id est„
spiriluale £st. Quid sit tempus invenies capitulo primo. ^Locusesl. monasleiium beutorum apostohrum • Pelri
el Pauli, quod est ad ostium Viuri amnis el
, juxta amneniTinam, in loco qui voeatur Ingyrviim quod etiam
bealus pater Bisi, cogiwmentoBenedictus', construxit, cum cooperatore ac socio ejusdem operis Ceolftido, qui,
post ipsum Benediclum,ipsius monastetii abbas per xxx annos exlitit. Tempus : magni Caroli, filii Ptppini, filii
Ansigisi, qui genuit Pippinum patrem Caroli. Peisona: Beda, qui, ut ipse in sequentibusdemonstrat, gentis An-
gforum indigena fuit. Est igitur qucedam Oceani insula, cui quondam Aibion nomen fuit, el modo Brilannia
dicitur, inler Seplenlrionem et Occidenlemlocata, Geimanim, Gallim, Hispanim, maximis Europm parlibus
multo intervallo adversa. Hmc in prmsenti juxla numerum libiorum quibus lex divina scripta esl, quinque mn-
tiumiinguis, unatneamdemque summmveritaiis et vermsublimilatisscienliamvcrutalur et confitetur, Angloium,
videlicet, Brilonutn, Scolorum, Pictorum el Latinorum, qumtneditat one Scripturaium cmtefts omnibus estjacta
tommunis. Intetprelaniur autem Angli, secundum beatum Gregorium, quasi Angeli, ob pulchriludinemcorpo-
rum. De quorum ^cilicelAnglorumprosapia venerabilis Beda otiginem duxit: quinatusin temtorio prmdicti
monasterii, cum esselmmorum seplem, curajpropinquorum dalus est educandus teverendhsimoabbali Benedicto,
ao deinde Ceolfrtdo; cunclumque ex eo tempus vitm in ejusdem mqnasterii habitalione peragens, omnem medi-
tandis Scripluris operam dedil, atque inter observantiamdisciplinmtegulafis, etxjuolidianamin ecclesia cantandi
curam, semperautdiscere,autdocere,aut sctiberedulvehabutt. Decmo nonoaulemvitmsumannodiaconaium,irice'
simogradumpresbyteralus, uttumqueper minisierium reverend>ssimiepiscopiJoannis, jubente Ceoljrido abbale,
suscepit.Ex quolempore accepti presbyieratususque ad afinutnmlatis suw 6", Scripturam sanclam ex opusculis
venewbiliumPatrum breviter unnotare, sive etiam ad fortriam sensus eCinterpi-elationis eorum superadjicere,
curuvit. In-principium Genesisusque ad nativitatem Isaac, el ejeciioiiemIsmaelts, libros\\;de Tabeinaculo et
vasis ejus, ac vestibussacerdotum, libros iv, deMdificatione lempli, ailegonce, libros n; item in Regitmtibrum,
xxx Qumstiones;in Proverbia Salomonis, hbros ni; m Cantica canlicorum, libros vn; «HEztatn et Nehemiam,
libros in; in librum beati patris Tobim, Explanalionisvllegoricm de Christo et Ecclesid librum i; item capitula
Iectionumin Pentaleuchum. Moysi, Jesue, Judicum; in libtos Regum et Vetba derum;~in librum beati palrts
Job; tn Parabotas, Ecclewiasiein;in EvangelmmMallhmi librosiv ; in Evangelium Matci l<bros iv; tn Evan-
gelium Lucm librosvi;in Evangelium sancti Joannis; in Apostolumqumcunque in opusculis sanca Augustini
exposita invenit, cuncta per ordinem iranscribere curavil; in ~Aetusapostolorum libros n; in Epistolas sex cano-
nicas libros singulos; in Apbcalypsinsancti Joannis hbros rn : item libium ep stolarum ad diversoi, quarum ~de
sex Mtalibus secuiiuna est, de Ralione bissexti una, de Mquinoaio juxta Anaiholiumuna. Vitamsancii paltis
monachisiuml et anlislitis Cuthberli, et prms heroico melro, el posimodum plano sermone desciipsit; lhslo-
riamEcclesia ticam sum insulm ac gentis-in libiis quinque; Marlyrologium denataliliis sanctorunidiebus, in quo
oihnesquoi inveiwe potuit, non solum qua die, verum etiamquo genere certaminis, vel sub quojudice imiiidnm
vtcennt, diligenler adnolare sluduilj hbium Hgmnorum diverso melro sive rhythmo; libfum de Oi thoqiaphia
alphabcli ordine disiinclum; ilemlibrum demeiiicaArle, el liuic adjectum alium de Schemattbussive ttopis libel-
lutn, hoc est, de figurismodisquelocutionumquibusSctiptura sancta contexlaest; de Nalura rerum , et de Tein-
poribus libros singulos. Inler qum omnia composuit hunc pulclieriimum librum, anno, vtdelicel,juxla Dionysntm,
ab lncarnatione Domini 725, quem titulavit Detemporibus, sive deralione temporum , ac postea novem feh-
citer vixit annos, migravitque ad Clpislum, pro cujus amore prmsenscontempsitsmculum. (COLOK. EDIT.)
. _ - ~BE TEMPORUM RATIONE.s
TRJIFATIO. :
De naturarerum, et ratione temporum, duos A-me l ille De temporibus. Cujus propter rationem
quondam stricto sernione libellos discentibus, ut Paschse potius videbalur usus indigere: suadebantque
rebar, necessarios composui. Quos eum fratribus mihi latius ahqua de lemporum stalu, cursu, ac fine
quibusdam dare atquevexponere ceepissem, dicebant disserere. Quibus concltus parens, perspeclis vene-
eos hrevius multo digestos esse quam vejlenf, maxi- rabilium Patrum scrinlis, nroIKioran de lemijoribus
Codicibus hucusque cilatis addendus est alter Pa- 1 Smiih illum, quoe vera leclio
est, sed omnes
risiens. 1562, quein scribemus D. Jlbri inss., Ule,
295 BED_E VENERABILISOPEKUM PARS I. — DIDASCALICAGENBINA. 296
librum edidi, prout ipso largienle potui, qui seternus A comprobant: neque hanc amplius sequeudam, etiam
permanens, tempora quaudo "voluit constiluit, et hi qui LXX magnis divinisque laudibus ad eoelo.
qui novit temporum fines : imo ipse labentibus lem- tollunt, dubitant: quorum quisquis dicla perspexerit,
poium curriculis finem cum voluerit imponet. In quo credo mox nostro labori calumniam facere desislet,
videlicet opere, ne quem forle offenderet, quod He- si non hunc tamen lividis, quod absit, cohtemplatur
braicam inagis veiitatem quam LXX Translalorum obtutibus. Verum utcunque ferant, hsecmea scripta
edilionem in sjcculi proecedentis serie secutus sim : legentes, primo editum pro captti irieo libellum, tibi,
et illam quoque per omnia quoties discrepare vide- ^dilectissime abba meus Huetberte, percurrendum
balur inserui, ut iegens quisque simul utrumque atque examinandum offero, multum dgprecans, ut
conspiciat, et quod amplius sequendum pulat-eligat. si quid in eo lu vituperabile deprehenderis, stalim
Fixa aulem stat mihi senlentia, quam a nullo pru- jnihi corrigendura insinues. Al ubi ordinale ac ratio
denlium redarguendam autumo, ut slcut reverendis- nabiliter aclura videris, meeum Deo qui donavit, -e"
simus ejusdem Hebraicre veritatis interpres oblre- sine quo nihil possuraus facere, devotus gratias agas
clatoribus sui operis : Non damno, inquit, non Si* quem sane vel illud * offendit, cur aliquid de
reprehendo LXX, sed omnibus his aposlolos procfero: hujusrnodi negolio tentare prajsunipserim : quare
- iia et ego confidenter profileor,quia non reprehendo de his quoesparsim in veterem scriptis inveniri 5 po-
veteres chronographos , qui translationem LXX tuerant, ipsenovum opus condere sluduerim, audiat,
tnterprelum -modo secuti esse, modo prout libuit dicente sancto Auguslino : Quia ideo necesse est
probantur habuisse contemptui, sicut eliam in pro- plures a pluribus fieri Iibros diverso stylo, non"di-'
cessu hujusce opusculi noslri monstrabitur; sed versa fide,~eliam de qusestionlbus eisdem, ut ad plu-
oinnibus his Hebraicoe veritatis integram prsefero rimos res ipsa pervenial : ad alios sic, ad alios auteai
puritalem, quam jproeeminentissimi doctorum, Hie- sic. Audiat et me pro me simpliciter respxmdentem:
rotiymus in libris Hebraicarum Qua_slionum, Augu- Cui displicet, vel superfluum videtur, quod hsec ro-
slinus in libro de Chilate Dei, Eusebius ipse Chro-' gatu fralrum undecunque collegi, uniusque libelH
nographus in lert o Historise eeclesiastic* libro , ex tenore conclusi, dimillat ea legenda, si quis velit,
jverhis Josephi historici, adversus Appionem Cram- et -ipse de communibus patrum fontibus, quae sibi
maticum scnbentis, « breviorem temporum seriem, suisque sufficere arbitretur hauriensj mecum nihilo-
J
quam in LXX'"editione vulgo fertur continere,» C minus debita frateruitatis inlemerala jura eustodiat.
VARIANTESLECTIONIS.
- C, conlineri. s C, qua. 4 C, offenderil. - fi, C, poieranl.
G, edilionem.
INGIPIT LIBER.
CAPUT PRIMUM. luptatis iilecebris abstinere, tanloinajus et praejniinii.

De Computo vel loqueladigitorum. _. Porro centesimus "numerus (quoeso diligenter,
De Temporum ralione i(Domiriojuvante) dicturi Leclor, allende) a sinislra transfertur ad dexiram,
necessarium duximus, utihssimam primo, promplis- et iisdem quidem digitis, sed non eadem manu:
siinamque flexus" digitorum, paucis jdemonslrare quibus In loevamanu, nuptoesignificantur et viduoe:
-solerliarn, ut cuin maximam computandi facilitalem eirculum Jaciens, exprimit virginitalis coronam
dederinus, tuni paratiore legentium ingenio ad in- Primo fil indigilalio in Imva manu, tali modo.
vcstigandam dilucidandamque computando seriem Cum ergo dicis Unum, vinimum in la_vadigitum
lemporum veniamus. Neque enim contemnenda, infleclens, in mediufli palraoe attum infiges. Cum
parvive pendenda e_t regula, cujus omnes pene D dicis Duo, secundum a minimo flexuro, ibidem im-
sacroe exposilores Scripluroc, non minus quam lilte- pones. Cum d>cis Tria, lerlium similiter affleetes.
~
rarum figuras monstrantur • amp'ecti. Denique et Cum dicis Quatuor, ilidem minimum levabis. Cum
raulli alii âlias, et ipse divin.e interpres liislorise dicis Quinque, secundum a rainimo similiter eriges.
Hieronymus, in Evangelicoetraciatu sentenlise hujus CurajSicis Sex, terlium nihilominus eJevabis, medio
adjumentum disciplina. non dubitavit assumere : duntaxat solo, qui Medicus appellatur, in medium
Centesimus (inquit) et sexagesimus, et tricesimus palmsefixo.
fructus, quanquara de una terra, et de uno semenle Cum dicis Septem, reinimum solum, caeteris inte-
nascilur, tamen multum differt in numero. Triginta rim levatis, super palmoe radicem pones. Juxta quem
referunlur ad nuptias: nara et ipsa digitorum con- cum dicis Octo, medicum. Cum dicis Novem, impu-
junctio, quasi molli osculo se complectens et foede- dicum 3 e regione compones. Cum dicis Decem,
rans, maritum pingil et conjugem. Sexaginta, ad unguera indicis in medio figes artu pollicis. Cum
viduas : eo quod in angustia et trinulatione sint po- dicis Viginti, summitatem pollicis Inter medios in-
sitoe : unde et in superiore digito deprlmunlur": dicis et impudici arlus immittes. Cum dicis Triginta,
quantoque majorest difficultas expertse quondam vo- ungues indicis et pollicis blando conjunges amplexu.
VARIANTESLECTIONES.
1 U, " * Pio etegione, D habet juxta.
C, amplexi. D oin., itidem.
297 BE TEMPORVJMRATIONfc. , - 498
Cum dicis Quadraginta, inleriora pollicis lateri vel A J quoequeper hoecoccultius innnendo sigmlicans, vel
dorso indicis superduces, ambobus duntaxat erectis. iniperitos quosque quasi divinando deludens. Cujus
Cuin dicis Quinquaginta, pollicem exleriore artu ordo ludi vel loqueloe talis esl: cum primam alpha-
jrtstar Grsecoelittera. gamma rj.urvatum, ad palmam beti litteram intiraare cupis, unum manu ienelo:
inclinabis. Cumdicis sexaginta, pollicfira (ut supra) cum secundam duo , cura lertiam, iria. Et sic ex
curvatum, indice circumflexo diligenier *&fronte ordine coeieras.
prsecinges.CunTdicisseptuaginta, indicem (nt supra) Verbi gralia : si amicum inter insidiatores posi-
circumflexum pollice immisso superimplebis, ungue tum, ut caule T rem agal, admonere desideras : III,
duntaxat illius erecta'* trans medium indicis artum. et I', et XX, et XIX, et V, eftI, el VII et_V, digilis
Cum dicis Qctoginla, indicem (ut supra) circum- oslende. llujus namque ordinis Jitlerse, Caute age,
flexum, pollice in longum tenso implebis, ungue significant. Potest et ita scribi, si causa secrelior
viilelieet ' illius in medium indicis artum inlixa. exigat. Sed hsec -Groeeorumcomputo lilterisque^su
Cum dicis nonaginta, indicis infiexi ungulamradici ""eilius disci simul atque agi possunt, qui nonuv
pollicis"3 infiges. - __ i Latini, paucis iisdemque geminalis suos numerc,
Hactenus in loeva,Centum vero in dextera, quem- solent .exprimere lilteris, verum toto alphabeli sui
admoduraDeceminloevafacies. Ducenta, in dextera : B charactere in nuriierorum Bguras 3 expenso, tres qui
quemadmoduniVigintiinlseva. Trecenta, indexlera: phis sunt numeros notis singulis depingunt, eumdem
qaemadmodum Triginla in Joeva.Eodem modo et pene numeri figurandi, quem scribendi alphabeti
csetera usque-ad DCCCC._Item Jllille, indeslera: ordinem sequentes, Iioc modo :
quemadurodumUnum in loeva.Duomillia, in dexlera*. A I S LX
quemadmodurn Duo in loeva. Tria millia, indextera: B II o LXX
quemadmodnm Tria in laeva. Et cselera usque ad r III n LXXX
Bovem jnillia. Porro cum dicis decera millia, la.- _ A 1V_ i XG_ v^_r~
•>vam4 in "medio peclore supinam appones, digitisi B v p c A\&X
iaritum ad eollum ereclis. Viginti millia cunudicis, r VI s CG fS$Y.
«amdem pectori expansam Jale superpones. Trlginta\ z "VII r ccc I0(y
-
riiillia cum dicis, eadem prona, sed erecta, polli- H VIII -r CGCC feV\.
«em cartilagini medii pectofis immittes. Quadra-
ginta millia cum dicis , eamdem %in umbilico ere- i X x vDC ^S_Ji
clam supinabis. Quinquaginta millia cum «icis, ejus- K , XX * DCG
dem pronse; sed erectoe, pollicera umbilico impones. C ___ XXX __ - DCCC
Sexaginta millia eum dicis, ,eadem prona femur M XL ="' JDCCCC
Isevum desuper comprehendes. Septuaginta millia N L
cum dicis, eamdem supinam femori superpories. (Jui etideo mox 9 ut numeros digitis signiflcare di-
C*ctoginla millia cum dicis, eamdem pronam femori( dicerint, nulla interstante mora, litleris quoque pari-
superpones. Nonaginta millia cum dicis, eadera lum- ler iisdem prseligere sciunl. Verum ha_c hactenus,
bos apprehendes, pollice ad inguina verso. At vero; Nunc ad tempora, quanluni ipse lemporum condilor
Centum ntillia, etDucentum miilia, et caeterausque, ordinalorque Dominus adjuvare dignabitur, expo-
ad DCCCC millia, eodem quo diximus ordine in_ nenda veniamus.
dexteia corporis parte complebis. Decies autem, CAPUT II.
CentenaTnillia cum dicis, ambas sibi manus, inser- De tt imoda temporum ratione.
Us invicem digilis implicabis. Tempora igitur a 16 temperando nomen accipiunt,
Esl et alterius modi -cpmputus, articulatiin decm'- sive quod unumquodque illorum
spatiura separatim
rens : qui, quoniam speeialiter ad Pasch__rationemi lemperatum srt : seu quod moraentis,
horis, diebus,
pertinet, cum ad hanc ex •
ordine ventum fuerit,ôp- _. mensibus, annis, seeculisqueet oetalibus oninia mor-
portunius explicabitur. Pot°st autem et de ipso ' talis vitse currieula temperenlur. De quibus singulis,
quem praenotavicomputo qusedanwnanualis loquela, prout Botfiinus dederit, exposiluri, primo Leclorera
iam ingenii exercendi quam ludi agendi gratia figu- admonemus trimoda ratione
computum lemporis
rari ,• 6 qua liiteris quis singillaiim expressis verba, esse diseretum. Aut enim natura, aut
eonsuetudine,
quse iisdera litteris contirieantur, alleri qui hanc •aut certe auctorilate decurrit. Et ipsa quidem aucto-
quoque rioverit imlustriara, tamelsi procul posiio, ritate "" bifarie divisa : humana videlicet, ut Olym-
legenda alque intelligeiida contradat, -vel necessaria piadas quatuor annorum, nundinas novenl dierutn,
VARIANTESLEGTIONES.
1 B_,C, D, erecto. - C. om. Ulius. s B, C, erecli. * B,
- C, eamdem "" C, D, om. -
in
8 C, expensum. pronam, sed erecto polhce. C, qualiter his qui; B, oni. qui. , B, C, te.
' C, mox numeros. -" il
B, C, lemperamento. C, Mfariam.
GLOSS__ £T SCHOLIA.
CAFUT11. spatium separattm femperatumsit, etc. Cnumquodque
RRID.RAM.GLOSS_E.—Temporaigitur a temperwuen- tenipus ab altero lemperalur, sicul dicit in post., ubi
lo nonien aceipiunt, sive quod unumquodqueillorum de teniponbus loquiiur., et onmes fructus in
tempo-
PATROL. XC 10
S.9 BEBiE VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. So
indictiones XV annorum ambitu celcbraii. Diem AaruraJi opere vacari, qiiiuquagcimuin anrium jt.
quoque, qui ex quadrantibus confieitur, mense Fe-; bileum vocari Donnnus in lege praeeepii. Nam els
hruario vel Auguslo intercalan Groeci, JSgyplii, barbara genles hebdomadas. habeie probentur, i
'
Roraanique pro suo quique captu jusseruiil. Divina populo laroen Dei mulasse non lalet. ConsuetudiE?
autem, ut septima die sabbatum agi, septimo anno vero humana firmalum est, ut mensis XXX diebsg
VABIANTESLECTIONES.
1 B, G, mutuasse.
GLOSSJE ET SCHOLIA.
ribus a frigore, calore, pluvia, temperamentum as- leropus. Qninquagesimum annum jttbilmum vocari
surount, et ab ipso tempdiameiilolenpora vocanlur. Dommusin lege ptmcepit. Jubiloeusannus vocatur a
Illerum, scihcet leinporum, lemperalumsit, scibcet jubilando, qma eo anno lubis personabaut. Jubilseuni,
ab aliero ; sccretum ab invicem, ul ver. Nam aliam .d eî, remissibilem. Jubiloeuseliam dicitur rcims-
lemperationem hab<'l quara a_slas,sunililer, elc. Et sioms annus, quia eo anno cuncta debitaet oinnis
de meTisibussimilitcr polest intelhgi. Sa>culadicla agriculturse labor remittebatur: servi eliam emptuii
a Secu deo, a quo*gentiles philnsoplii soecnla esse liberi remittebaiitur. Quraquagesimus elenim aif-
pulabant. Secus autem Groecumnomen est, et inler- nus in lege jubilceus, id est remissionis, sive jubi-
pretdtur forma. Sxcula namque generalionibus con- Ja ione plenus appellari jussus est,in qun populus
stant, indeque soeculaa sequendodicta; a verbosci- j-, ab omni operatione quiescerel, omiiiumdebita Jaxa-
licel sequor, quia sequuntur. Abeuntibusemm aliis renlur, servi emplitii liberl redirent, annusque ipse
aliisuccedunt. Annissiquidenfquinquagintasseculuni majoribus solemniis ac iaudibus divinis eminentior
lerminari dicunt. Hinc est quod ille Hebroeusaure caeteris existeret. Merito per hunc numerum illa
peitusa, servire jubetur in soeeulum,hoc est, usque sun/ma. pacis "iraiiquillilas indicatur, quando sicut
ad annos quinquagima. Mtus est tempus quod de Apostoltisait: In voce archangeli nolissimaclangente
multis instruitur. Nam oetaspro uno anno, et pro luba-, Lesurgentibus cunctis, reverletur ad omnes
spptem, et pro cenlum, et pro quovistempore poni- antiqua posse^siocarnis. Tuncrevertetur ad anliquam
tur. Temperentur, id est, disponantur. Trimoda tena.n carnis suse, in qua habiiavit Abel, rtequa
rulione discrelum,id e_t, separatum. Spatium unius- ejectus est per Cain. Tunc Noe, Abrahara, Laae, -et
cuj'usque temporis xci diessunt. Decunit, scilicet Jacob, sed et omnes anirooe niortalium recipient
temporis computus. Bifariam, id est duobus nioJis. corpora sua a quibus exieranl, uf possideanl ea in
Humana, sGilicetauclornate, hoc est, qudeab homi- ociernum, ubi, cessantibus hujus sjeeuli laboiibus et
nibus constitula e.t. Non solum divina, veruraeliam serumnis, dimissisommum culparum debitis, in sold
liumana aucloritale decurril tempus: humanar vide- divinse visionis conlemplatioue cunctas electorum
licet, ut Oiympiades. Olympusmo is est in Groecia, populus in oaternum gau.lebil, impleto illo desid<;-
juxta quem civitas est Olympias, in honorera Solis rabili Domini ac Salvaloris nostri mandalo : Vacale
conslructa. lbiinline qualuoraiinorum liidiagonum, etvidete, quoniam ego sura Deus. Barbaim gentes
et sacra in honoremSolisagebantur, quseOlympiades dicuntur a baiha et rure. Consuetudmevero humana
dicebantur. Olympiasapud Grseeosspalium quatuor firmatum est, ul mensis ingmta diebus compu-
annorum, quando solis et Jovis Olympici fKbani.H G laielur, cumJtocnec solis nec lunm cutsui conveniat.
Semper enira per quadrienmum bissextilem peragit Siqnidem lunam duodecimhoras mmus, salva ralione
•cursum, quo eliam anno bissextus apud Romanos saltus, solemverodecemJwraset dinudiamplusliabete,
fit. Unde et lusltum dieitur tempus quinquennu. qui soleilius exquisieretestanlur. Cum lgitur 111anle
Inchoante enira semper quinto anno agon agebatur, ad undeciinumcapilulumperveneris, inveniessaiis ad
<juandosol oriens ab oequinoclialipuncto, prnuum a qul.l islsehor<evaleant. Et cum ad quadragesimum
bissexto incipit annum. Dicitur aulem Oiympias secundum cap lulum perveneris, videbis apertius
quasi Ololampias,ld est, tota illraiinalio; etOlympus, quid sil sallus. Siquidem lunam duodecun horas
quasi hololainpus, hoc est, totus lucidus et ardens, miuus, saiva rattonc saltus. Tunc ratio saltus-luuoe
propter vicinitatemvidehcetsolis. Et quia nubes sua materies videlicet, de quasahus eflicitur, sa vltur,
excedil altitudine, proccelofrequenlerapud auctores si ex iilis duodecimhons, in quibus luna post vlgiiiii
,ponilur. Sic eliam holosericas dicimus vestes, id novem dtes commoralur, nil subtrahimus, doneCad
est, lotas sencas, quia holos Grscce, tjtus dicitur congrutimdkpuUnJi locumpervemant. Poiro nalura
-Latine. duce repeitum est solis annum, elc. Modo dicil de
Nitndinas, id est, negocialiones a Nonis usque ad natura temporis. Quadrante, id est, sex horK S£
Idus. Nunilinsesunt paganorum, itemque rusticorum, commumssit, id esl, ex duodecim meusibus, CCCLIV
qiiibus conveniunt negoliispropriis velmercibus pro- scilicet diebus leniiiiiari. Si embotisims, i t esl,
^visuri.Sunl_autemnundinsepublicoeconveiiltoneset su_jercre_cens, qui habet iredecim menses. In uno-
commercia, diclsequasi novetn oies, id est, Nonaset quoque mense lunaii crescil saltus in quatuor mo-
Idus. Est aulem Nuudina Romanorum dea, a nono ,, ment's, el uncia unius momenti, et atoino. Namuna
<iienascenlium nuncupala, qui Juslricus dicitur. Est lunatio tiigesima>eslsemper, altera undetrigesima.
lusincus dies quo mlaiiies luslrantur, et nomen acci- Muitipbca eigo se.vies triginta, et.sexies viginli no-
piunt; sed ISmaribus nonus, oclavus esl fenu ,is. vem, et invemes CCCLIV.Tolutnquelunmdtscutsum.
Indictionesdictsesu.iiaceno annoium radicio. Prnno Tolus lunoe cur=us in novendecmi annis peragilur.
lustro solvebaiuraes,deinJe argeiitum,deinde aurum. JNamadeadeinlocasignorum,inquibusnuiic,verbigra-
Esl autem Justrum penteresin,id esl, quinqucnniura, tia,acceiisaest, adeuindem roensisdiem,-adiJem as-
quod quinto anno diiilur condi a Romanis.Est autem censionismomentum,adeasdeuisignifenlatitudine_et
quinquennale tempus; ldeovero sicvocatur, eo quod alliiudines, adeamdem coilus soliscougruenliamnoii
censuperquinquenniuminrepub. peracto, uibs Roma reverleturpriusquamccxxxvcoitus,iJebtmenses,per-
lustrabatur. Quindecimannoium. quia hic nuinerus ficiet decennovenaliciiculo.Islaenimluna quoein pra1-
iacilis est ad mulliplicandum. Dtem quoque,scilicet senti appelialione est, non ent in eadem appellai.one
Iiissextilem. Quadrans esl quaitS pars diei. Sol nara- usque ad novendecimannos. Quod ita facilliroeex-
quesigiiiferunicirculuin peicurnt in CCCLWet qua- eraplicausa proban potest. Januariushabetregulares
dranle; unde Inqualuor annis perficit totum diem, novein, ad jalatem lunse inquirendam; si autem cum
qui naluraliierin xv Kalend. April. inlerponi debuis- illis xxn epaclasjungimus, sunt simut xxxi; remotis
set, quia ibi in crealionemundi posilus est, el icepit xxx, remanet unus. Pruna fuit hoc anno luna in•
currere. Nunc vero in vi Kalend. Marl. pomtur bis- Kalend. Januar. qua? nequaquam ln^ prsedietisKa
-sextus apud Romanos, el apud _Egyptios quauo lendis iterum pnma invenilur, tlonec novendeciin
Miend Sepiemb., quiainauctoritatehum.nia Jectuiit anni expleti fuei ml. Qucenutina nonjuxln etlmicoiHUI
'
591 DE TEMPOSOM RATIOJSE. 502
oomputaretur, cum lioc nec solis, nee lunaj cursui A ferri, quoenalura non juxla cthnieorum dementiara
eonvenial. -Siquidem lunam duodeclm horis minus, dea creatrix una de pluribus, sed ab uno vero Deo
salva ratione saltus: solem vero decem horis et creata est, quando sideribris coeloinditis proecpit,
dimiJia plus habere, qui solerlius exquisiere lestan- _ut sint in signa, et terapora, elJies et anuos.
tur. Porro natura duce repertum est, solis annum CAPUT III.
JGCCLXVdiebus, el quadrante confici: iunoe vgro De mimtissiitm teirtpotumspatiis.
annum, si communis sit, GCCLIVi Si embolismus, Hora duodecima pars diei est: siquidem-XII horaj
CCCLXXXIVdiebus terminari, toluraque Iunse cur- diem complent, Domino altestante, qui ait: Nonne
sum decennovenali circulo comprehendi. Sed et duodecim horse sunt diei: si quis ambulaverit in die
errantia siderasuis quseque spatiis zodiaco circum- non oflendet ? Ubi quamvis allegorice se diem, disci-
GLOSS.E ET SCHOLIA.
detnentiam dea creatrix una de plutibus, sedabuno -Reprehendit Beda obiter opinionem eorum qui natu-
Deo vero_creataest. Natura dicta est ab eo quod nasci ram deam iaciunl, quemadmodum Plato, Plinius
aliquid faciat, quam dicunt elhnici ereatricem esse Secundus, etc. Non enim ipsa dea est, sed a Deovis
omnium rerum, eum ipsa non sil ereatrix, sed potius quoedam sidenbus inditi, ut,sint nobis in signa et
creata.jrt/mieorzn?!,idestgentilium. Unadeplutibus. tempora, quemaJmodumscriptuni e=t Genesis pnmo,
Pluresenimdesefuerunt, sicul Juno, Hinerva, Venus." Jpsa autem sidera anima, et proinde voluntate, ca-
Creala esl, scil. ipsa natura tempoium. Indiiis, id B rent; quare dii non sunl, sed Dei inslrumenia qui-
est, inserlis. Ul sint m signa, id est, quse significant. bus Uiundumgubemat.
Soepe enim ex sideribus "cognoscilur tempestas et CAPUT III.
serenilas. Signa non illa dicit quie observare vanilaiis BRID.RAM,GLOSSJ:.—Horaduodecimaparsdieiest,
est, sed utique utilia, et usibus hujus vitse necessaria, siquidem duodecimhormdiem complent, etc. Recipit
quse vel naulae observant in gubernando, yel alii aulemhora qualuorpuncfos, decem minuta, quindectm
homines ad proesidendas aeris qualitates perseslatem parles,: quadraginla momenta, el in quibusdam lunm
et liiemem, et aulumnalem vernalemque temperiem. computis quinque puuctos. Constat autem hora qua-
Et nimirura hoecvocat iempora, quoeper sidera fiunt; tuor ipunclis, hoc est borainsole. Unus punctus
aon spalia morarum, sed vicissitudmes affectionum quarta par» lio.se est In una hora quatuor puncti,
coeli liujus. k unopunclo d.io minuta, in uno ininuio quaiuor
JOAN.Nov. SGHOLIA.—Tempoiaig>tur a tempe- momenta; DLXJV alomi unum momenlura iaciuivt.
tando nomen accipiunt. M. Varro, lib. v de Origine Atlamen malhemaiiii, in explorandis hominumgent-
verborum eamdem sx^p.otoyiaf recipit, Tempus, Juris, ad alomumusquepervenirecontendunt. Mathesis
inquit, esse aiunt inteivallum mundi et motus. Id doctnna. Inde matheroaticus, id ost, doctrinahs.
divisum in partes aliquot. roaxime a solis et lunoe Mathematici, vani phiiosophi, ld ebt, genithliaci, qui
cursu; ilaque -ab eorum tenore temperalo lempus de natuns et sidenbus disputant. Matliesis.sine asp -
dietum. E_t quoque (utid obiler indicem)in his Lralione•, vanitatem, id est, vanani doctrinam sigui-
Varronis monumentis temporis definitio quam M. hcat; cum a^pjratione, doctrinim veram, ct scien-
Cicero inlibris de Invenijone dicit facilirs intelligi £ tiaiu perfectam. Genilurh, nalivilatibus, idest,quales
quam exprimi posse : eam uefinilionem Macrobius, sint ftituri, utrum boni an mah. Contendunt, certant
lib. I Satuinalium, et Rodulphus AgrieoJa, lib. i exin duodecim signa. Dicunt ejiim matheraatiu quia
plicatioribus veibis posuerurt, ut sit tempus ex cceli ille qui nascilur sub signo piscium, piscator erit. Et
convevsione, etc, nolus enim e»t utrobique Iocus. reliqua quoe Iieatus Gregorius in homilia de Epiph.
D'em quoque qui ex quadrantibus conficitur. Ex Domini sapienler deslrmt.
quadrantibus, id est, scnis horis, nam solis cursus In punclos duodecim. Majores Sunt isti coeteris
per sigmferum perlicitur diebus CCCMV , et quarta puncls prsedictis, et his ulunturmathemaiici. Uuus
diei parle; proinde anmis cum cursu solis exire ne- enim ex his punctis conlinet unam horam in se.
quil, nisi ex quater senis horis; quarlo quoqile anno ln ostenta L\. Ostenlum est ostfnsio signi a'icuj'tts.
t»iesunus civilis iutercaletur, quod Romani ficiunt Fatum, fqrltinatumeventum. VirgHius: Falumquii-
-ex iiislilulione Numas Pomp.lii mense Februano, quid dii fantur, aut bot.um aul maluni. Quoeobser-
qui ob id apud CiceroneroInlercalaris dieitur: dici- vatio scihcet tnathemaiicoruin in stellis.
tur et dics lila-inteicalaris. Inlcrcalatum anlem fuit Omnesquidemresurgemus,Hieronymus: An juxla
mense .Februario, qu a Is oronium brevissimus est, quxJara esemplana, non omnes quidein dormiemus,
.rllimus non esl fattus, ne incertum habeatur Fe- Omnes immutabimur, scihcet in gloriam.
bruarii ne sil an sequentis. Sexti vero Kalendas In aiomo. Auguslinus: In sumina teieritate. Atomos
potius quara alterius diel locum oblinuit, ut ex sexti Grjece, nidiviabile interpretatur.
nppellatione originem suam quoeex senis horis fuit, In ictu oculi.' Ictus ocuh est oelerrima radiorum
im iearel. B.ssexlus dicius, velquodbis dicatur sexto n ex pupillis emissio, in id_ad quoa tendunt. Tu' a, _id
Kalendas Marlii, priusquam atl septimum proeede- " est, prseconio aut signo.'Subaudis: ideoque sine iila
- retur, .eu q rod esse momenti dies sil eonsiilutus, observatione mathematicoruin debemus uti hocs.cut
nt Festus Pompeius, versa e littera in i: pulant ahi et Apostolus. ,
' Teliquum etse suppiementum vocabuli nihil signifi- Quia etsi calctdaleiesrnecessatio discemanl. Galcu-
cans,-ut in postliminio et riiedituliio, lmiiiiium ef atores vero a calculo nomen acceperunt. Calculus
•tullium, ita in bissexto bis. dictus est a calculo Japide. Calci enim sunt lapilli
Consueludinehumana -firmameiitumest. De men- quidam mirmtissimi, jolundi et lenes; qui.ideo ila
sium et annorum ratione al.hi dieetur. vocati sunt, quia calcari sjne moleslia queunt, qui-
Sed el etraniia sidera. Tempus quo quisque pla- bus veteres orania numerabant. Antiqui enim anle
ncta cursum in sigmfero conlicii, (st annus; nam inveniionem numeri neocientes nunierare, ex lapillj-
anrus eircuitumîgiiilicatj undeannulus. Ul Saturni -sua fenipora suosque dies numerabant: in prospes
annus xxx <.ulgaiibus conslat, id esl, *olaribus annis, ntale candiJis, in adversaate nigris. Unde Persius :
Jovi= duoJecim, Mars duobus. Diouniur hi anni vet- Hunc,Macrme,diem numerameliere laptllo,
-lentes, ad differetiliamillius magni anni quem Piat > id esl,candido. Biscetnant: scilicet atorouro, ab aliis
nem primum notasse scfibitur, de quo esl apuf spatiis temporum. Momentumin oculo a~motu pal-
Giceronem, in sexto deRepub. pebroeusque ad aliud roomenlura ; id est, quandtu
Qum netura non juxla ethnifeiam dvmenlia.n. palpebra quiescunt. In una hora s«nl iv puncii, et
""SOj BED_EVENER-BILIS OrERUM PARS I. — DIOASCALICAGENUINA. m
pules vero qui a se illuslrandi fuerant, lioras appel-. A buere parliculas, quaesiere sibi vocabula, quibtis id
hvorit, solito famen humanse computationis ordine ' quod volebant nuncupare, et alleruliuin dignoscere
niimerum delitiivit liorarum. Verunniotandum est, possent, horam videlicet appellanles, quod certi lem-
quia si omnes anni dies duodenishoris supputentur, poria ora, idest, terminus sit: sicut et veslimeuto-
n-slivosneeesse est dies longioribus, brumales vero . Tum,fluviorumque, matis qooque lines oras vocitare
hre.ioribusliorisincludi. Si vero omnes horas oequi- solemus. Punctos vero a parvo puncli transcensu,
parare, hoc esl, oequinoctialeshabere volumus, bru- qui fit in liorologio, minuta aulem a minoreinter-
mah diei niirilominus pauciores, et oeslivo plures vallo vocantes. Partes a parlitione circulLZodiaci,
necesse est tribuamus. Recipit autera hora IV pun- quem tricenis diebus per menses singulos fiudiint.
ctos, X minuta, XV parles, XL momenla, et in qui- Porro raomenta a molu siderum celerrimo nuncu-
busdamlunse computis V punclos. Non enim hoedivi- pantes, cum aliquid stbi brevissimisin spaliis cedere
siones teniporura naturales, sed \ identur esse ' con- aiqueûccedere sentilur. Minimumautem onlnium,
duclivoe. N.un caleulalores cum necesse esset vel et-quodnulla ralione dividi queat tempue, atomum
diem in Xll vel horani in IV, aut X, aut XV, aul XL, Grsece, Tioc est, indivisibile sive inseclibile, nomi-
aul in alias quaslibet minores, majoresvequid dislri- nant: quod ob sui pusillitalem grammaticis polius
VARIANTESLECTIONES.
1 C, condiclhm.
GLOSSÊ ET SCIIOLIA.
laciunt x minuta, id est, XLmomenta, quoe quadra- B licet sicut oslenta sunt el atonii, maj'oresve_,scilicet,
ginia nioroenta quindecim partes reddunt. A prin- sicut trientes, qua irantes et dodrantes. Anrii in dtes
cipio orlus unluscujusquesigni, usque ad exlremum, el menses, el hebdomadas, vel dies Iiebdomadse.
duae hoise | eragunlur. Vigniti quatuor hora. sunt Quid disliibuere pailitulas. Quid, id est aliquid,
inlor diem et noctem,el duodecirosigna sunt in ccelo, - quibus scibcet vocabulis. Alterulrum, adverbialiter,
et ideo iinicuique signo duoehoroepertinent in_orien- scilicet quid es=et una pars, aut quid allera. Horam,
do. Talis est ratio : .Nalura est ut sol circueal totam id esl terminuin et finem. Hora, id est, tempus oris,
-i-erraminviginliqualuorhoris, ellnginla parlessuni, cum aspiraiione, cseterarumautem rerum sine aspi-
'idesttriginta hneaein unoquoquesigno,etpe- unam- r.itione seiibilur. Punctos vero, scilicet appellanles.
qttamque de i lis vigiut'nruatuor horis quind cim de Punclus est quaria pars horee, scilicet in soie, id^
-ilIisliiieisapparcnlitioriuuniu-cujusquesigni,quamlo transcensui unius puncti. Punclus a pungendoest
se erigeie inchoai, supra terraro venieus ab nno. diclus, eo quod quibusdam punclionibns cerlse desi-
Aliler : Recipil auiem hora, scilicet solis, quattior gnat onis ro horologiis designetur. Horologium, id
punctos; ni quanlum vero ad lunain perlinet, recipit est, series horarum de puncto sc.licet in putietum.
hora lunaris quinque punctos, et hoc ficit velocitas Mtnuta a minore intervallo tcilicet puncti. Nam mi-
•lunoe.JPunclus lunaris habet duo minuta, i 1 est, nutum minus spaliinn est quam punctus, decima
qninlain partem unius horas; punctus vero solaris scilicet pars liorae. Parles scilicet vocantes, ^Jecnna
habet <luominula el semis, partes tres et seiros, et quinla pars horoe,a partitione circuli zodiaci.ln una-
quarlam pai teni partis, momenta decem. Mlnuium quaque die curnt sol unam partem zodiaci, id est,
liabet partem unam et semis, monnnta qtialuor. n signiferi, per vigmti quatuor horas, in quantuin ad
>P3is habel momenta duo et bisse, ld e.l, dnas tertias illuin altinet cursum quem facit conlra flrmaraenlura;
partes. Quindecimparles, scilicct ro orlusigni. Motus . in quantura vero ad illum quem facit cum firma-
coeli in quindeciro parlibus horam efliut, id est, menlo, eadem pars quam per viginti quatuor horas
quindecim partes signiferi in una hora oriunlur vei in suo cursu peragil, quse est decima quinla pars
occidunt, vel de locoad locum moventur. Unaqiue- dimidiisigni; nam dimidium signumqumdecimpartes
que.enim pars movelur duobtis momenlis et bisse habet. Movetur de loco ad locum, per decimam
iiniiis momenti, id est, duabus terliis partibus. QuoJ qiiinlam partein unius horoe,iJ est per duo momenta,
spatium duorum moraentorum et bisse u .ius nio- et bisse unius momenli. El ideo recte dixit Beda
menli, quindecies ductum, integram facit hoiam. quod partes horarum a partibus zodiaci circuli vo-
liac lgitur ralione una hora quindeciropartes habere cantur, dum eadem pars est hora., et pars signi,
dicitur. Nam trecente ima sexagesima quinta portio quamvis bino cursu inlelligalur. Et quia riiverssesi-
signiferi pars appellatur. Et viginti quatuor horoe, id gnificationesfrequenier inveriiuntur, uecesse est eas
e^t loltis dies, quibus sol illam signiferi partem illu- singillatim di^tlnûi. Aliquando eniin duodecim signa
strat/et spanum iIIud,quo illa pars signiferi de loco zodiaci appellaniur p utes sive parliculse. Et spatium
in locum inovetur, partes appellantur. Sed sicut va- illud quod sol perficit p r horas viginti quatuor,
natur mensura liorarum pro longitudine dieruin, ita pars nominalur, videlicel illa quse est decima quinla
eiiaro roonieniorura. Aliquando hora aequiaoctialis pars diinidii stgni, et ipsa hora quindecim partes ha-
cst, id tst, naiuralis ; ahquando major„vel minor; bcre fertuf. Parles a pai taiorie zodiaei circuli.
imrie elficitur ul cujuscunque longituilinisaul brevi- RLCAMTULATIO GLOSSX. — Duos cursus facit sol in
i.itis itorafuerit, quadragesiraa pars llhus momenium D ccelo: uinim cum <fiimamento, alierum contra firma-
appeUatur. Recipit aulem hora, ut jam diclum est, meiHiiin, Nam quntidie unatn partera _graditur in
.'iiiomena quadraginta, ostenta sexaginta; vel, se- coelo per viginti qujtuor horas. IstuJ ipsura taraen
-*un'lum roaihpmaticos HCGCC, alomos XXIIDLX. El in coelumvolvitur ciiea terram per vigintj quatuor ho-
*quib.isdamlunae computis, scilicet, hora noclis re- ras, hoc est, duodecun signa. Dimidium ccelum, id
ciptt qutnque punctos. Non eniin hoed visiones, id est, sex signa, voUilur per duodecimhoras. Et si
.esl hora, pu ctus, minulum, pars, momenium, osten- per duodeum horas volvuntur sex signa, per dnas
-tum, atonius,.naiutales scilicet sunt temporum; sed tanluiu horas volviiur uniun siguum. Et si per duas
v"lentur esse-eondictivje,id est, factitije et nomina- horas volvitur unum signura, duniJia pars unius
tiva., el ab auclonbus nivenlseel nuncupali!. Catcu- signi volvithr per unara horam, in qua continsnlur
lalores, id est, eompulatores, dicli a calcuhs, iJ est quindeciin parles. Nam tiigmta partes liunlin inlegro
lapillis, per quos nuroerando compuiabaiii: in duo- signo, m diimdio atitem signo quindecim parles
decim scilicet horas, vel in quatuor scilicel punclo^, Iude deciroa qumta pars dimidii signi, hoc est una
aut in decem scdicet minuta, aut iu quindeuin sci- pars, movetur de loco a 1 locura per decimam quin-
licet partes, aut in ("uadraginla scihcet nioinenta, lain partem unius honc.^t ideo recte dixit dominus
-aut scilicel cuni necesse esset in alias niinores, sci- i Be'a quia curstts solis per unani patlom, id esi, per
DE TEMPORUMRATIONE. S05
5fl5
calculaloribu6 visibile est: quibus cum versura A diligentius posilione stellarura, fatura ejus qui nasci-
quam errore deprehendant. Quoe quia
per verba, verbaperpedes, pedesper syllabas, syl- tur quasi absque fiJe aliena est ob.ervalio, negJecla
labas per tempora dividant, et longoequidero duo vana, et a ..oslra ~
videamus polius quo, Apostolus adv celeritaiem
tempora, unum brevi tribuant, ultra Mn quod divi- ea voca-
dant non habentibus, > hoc alomura nuncupari com- resnrrectionis intimandam~hujusmoditeroporis
Altamen malhematici in explorandis liomi- btilo utilur, dicens : Omnes quidem resu-geinus,
placuit. in
num geniluris, ad atomum usque pervenire .conlen- sed non omnesimmutabiraur, atomo,.iniclu oculi,
. tuba. Ncc prsetereundum est, quia et-i
dunt, dum Zodiacum circulum in XII signa, signa in novissima
in XXX, parles item singulas in pun- calculatores necessario discernanl, plurimi lamen
singula partes
ctos XII, punctes singulos in momenta XL, momenla scriplores indiflerenter brevissimum Illud leinporis
oculi nostri moveri potesi,
singula in ostenfa LX distribuunt, ut, considerata spalium, quo palpebra
" * B, C, hanc. * B, C, quod. B, C, cetebnlatem.
B,C, quid.
GLOSS^: ET SCHOLIA.
horas conlicilur. Molio taroen illius plores horas solstitiaies maximas roteiligimus, Dru-
viginli quattior
unius partis ue lnco ad locum cum coelo per decimara B niales vero miniraas. Veluli apud Plaulum hora sesliva
quintam partem horoe fu. Et hic iienim quserendum pro Ionga; hujusmodi horis Romani et Judoeipariler
est utrum aequalispatio temporis volvilur illud ipsum in temporis divisione sunt usi, quarum priina exor.-
coelumcirca terram per se, et cum sole volvitur. Ad dium ccepit exoriente sidere solis sexla seinper in
ftoc respondendum quia insequ'ililer volvuntur. Nam meridie ; unde apud Persium, in desides juvenes :
ab ortu solis usque du*noriamr iterum, viginti qua- Slerlimus,quiutadumUneatangiturumbra,
tuor hor_2 sunt; in revoluiione autem coeli deest idest, ut nos jam numeramus usque ad horain un-
«ecima quinta pars hora.. Verbi gralia : oiilur sol decimam. Sic et liymni quos Ecclesia canit adpieces
hodiein prima parte AriUs, primo mane ; cras ta- horaiias, dislributi sunt, ut hora prima : Jnm luds
men orielur sol in secunda parte Arictis, et anle so- ortB sidere; ad sexlani: Et ignibns meridiem. Has
Iem orielur prima pars Arietis tota m decima quinta horas ubique, ubi horarum mentio ht in saciis Bibliis
pariehoroe; in 'e lit ut post quindecim dies dimidium oporlet inlelligere, veluti in Evangelio, qui hora
signum oriaiur ante solem; post integrum aulem undecima venerant, una hqra venerunt anle solis
annum voliilur totum ccelura ante soh-m. Inde fit occasum ; et apudCiceronemnona diei liora inserere
ul quandiu sol trecenties sexagics quinqui.s circuit proveibialiter. Sunt alioe horoa oequinocliales, quas
teiram, ercueat coelum per se treccniies sexagies sequales vocant, quibus ipsi non ulebantur, nisi ad
sexies. Nam in una revolutione superat coelumrevo- clepsydram ; nos autem iis utimur nurx dalo signn
lutionem solis. Quem sciltcet zodtacum, trigenis, ii per rotarum ierrearum machinas, quseaii teuiporales
est, triginta diebus, tindunt, id esl, divdunt, scilicet, horas accommodari non possunt. Veteres pro hisma
cakulatores. C chinis solariissunt usi, quse non pluribus quam XMI
Porro moinenta.In inilio molionis momenlum fil. Jitieis constabant. Vocantur autem oequmoctiales
Initium enim molionis, quo movelur sidus aliquod, horae,quodcolliganttir a partibns circuli oequinoclialis
inotnenlum diciti.r, non lola molio sid__ri-,\elcu- transaclis, veluli dum oequinoctialiseirculi semuncia
jusque rei, sed hoc est, cum id
ahquid sibi?, est, si- una exorla est, hora quoque una proeieriit, dum duo
deri cedere,scihceta loco, hi transire aique succedere, decim horse quoque lapsse sunt. Has necesse e 1
scilicet in loco, quod per foramen aliquod probalur, contineri hibernis diebus pauciores, sestivis vcro
quando slella aliqua per-picitur ; iiam unu n signum plures. Hoc ob id pluribus egi, ne in sacris usuui
per duas horas movelur, una slella velotissime, id horarum a'quinoctialium pulerous. Locus quein citat
-esl, per unum inomenium movelur; senlilur, scilieet Beda est Joannis xi.
_acalculaloribus. Minimum omnium, scilicet tempo- Recipit uutem hora quatuor punclos. Am,da solaria
rum,«.oim(s.In lempore laliter consiat: ciim majora divisa habent linearum inlervalla iribus punctis, unde
spatia terapori1!,sicuti est d.es vel hora per punclos deprehendunlur horarum quadrantes, queinailmo-
vel cselerasminores partes dividens, ad laJem parti- duin et iii astrolabiis ponuntnr singuhe horoe quadri-
culam perveneris quaeobsui pnsillitatein, id est, par- parlitae, et quibusdam machinis lerreis redditur/„si,-
vilatem, nullaro habeat moram talero quseullo modo gnum aJ singulos horarum quadânles.
dividi possit,-sicuti esl ictus oculi, et ipsamscias Dc-cemminula. Intellige minuta vulgaria, non au-
esse alomuin. tem physica Yulgaria ininuta dicuntur quselibetpor-
Quodob sui pusiUitaiemqrammalicis potius quam liones lntegri in partes quaslibet divisi, ut si assem
catculatotibus visibile est. Scdicet quia calculalores . dividas in parles duodecim, quscque duoJecima par^
non habent, nisi quod dividant. Grammatica est JJ minutum esl, borum in disciphnis ranor IUUS.
scientia recte Joquendi, el origo et fundameiitunilt- sica autem minuta sunt parles, qu.e liunl divisiotie Phjw
heralium lilterarum. Haecan disciplinis per lilteras adcujus facla per sexaginta, veltili incesima pats
communesinvenla esl, ut hi jam quididiceranl Jit- signi, seu (ut receiilioies loquunlur) gradus unus
leras, per eam recle loquendi ralionera sciant. dividitur in sexaginta roii ula. ptima, quorum quod-
_Grammalicaautem a litteris nonien accepit. Gram- hbet rursus dividitur in sexaginla aha, t|uoe dicuniur
mata enim Grseci hlteras vocant. Ars vero dicta, ininuta-seciinda; illa ilerum in minuia lertia,
quod
quqd artis praeceplis regulisque consi .ial. Altamen fil usque ad denariuin. Groeti, unde hoc mutuati su-
maihematiciin explorandis hominumgenitutis, et coe- inus, sic efferunt. itptixa J.TTTK, ~)iixxa._.T__5«,)....«
lera qtue sequunlur, jam supertus exposita.sunt, bic
iainen in ordine es e debni-sent. xpixa, xixpaxa. Horuin in maihenialicis lanluju est
ob id annotavi,
JOAN.Nov. SCHOLIA. — Uoia est duodecima pars usus, Horam videliceLappellanies.Hora Gra>cavox est:
4iei. Definit horam temporalem, quam uunc insequa- vocant autem Horas Gjseci et has quas nos demde
lem vocant; alii eliam dicunl planetariam : ea est quatuor anni
partes trimestres, ver, sesiatem, au
uniuseujusque dlei naturalis, seu, ut vulgo uieilur, tumiium et hiemen ; et Homerus qualuor no-.
artificialis, pars duodecima. Has sestivis diebus lon- minis deas celebrat, quaetoelum ciaudunt hnju. aique ic-
Jjiores esse facile imelligitur, hibernis vero breviore., cluJunt. SLhoiiasles inlelligit per h^rocntuui hoc
quia spalium temporis inter solis exortum et occa- partes anni jam dictas
sum non semper sequale est; unde apttl bonos _c i- - Pailet a pailfione citculi. Hor?
inoequahsquinde-
~"07 BED.E VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 5J8
qaod in ictu puiigenlis transcurrit, quod secari et A quadranlis nomen obtinet : residuoetres, dodrantis-
dividi nequil, nunc momentura, nunc punclum, nunc nomen aecipiunt. Et hujus disciplinceregnia solvi-
aionium vocant. tur, quod plerosque luibat imperilos : quia Philip-
CAPUT IV. pus in expositione beaii Job aestura maris Oeeanf
De talione unciaium. quotidie bis vei.ire describens, .adjunxerit hune °
Unciarum quoque divlsionem nosse, qusenon mi- acquinoctialishorje dodranle transmisso,tardius sine
nus temporibus rebusve aliis quam nummisest apia, intermissione, sive die venire^ sive nocte, ^Porro si
•
eompuiandis, non ignobilisinventio esl. Quibus quia' per tria qu d dividere cupis, ierliam partem trien-
ei dispersoepassim hisloria., et ipsa sacra Scripiura tem, duas residuasiri&semnuncupabis. Siper duo,
'
ulitur, nomina pariter el figuras eorura, paucis dimidiumsemis appellatur.Sic et castera, quoeverbo
alfigere curavimus. melius colloquenlis,quam scribenlis slj'!o disci pari-
Libra, vel As, sive Assis, duodecim uncise.Deunx, ter et doceri queunt. Itera <Jecorporibus, sive mil-
sive a Labus, undecim uncise.Decunx , vel Dexlans, liarium, sive stadium, sive jugerum, sive perlicam,
decem uncioe.Dodrans, sive Dodras, novem uncioe. sive etiam cubitura , pedemve autG palmam partiri
Bes, sive Bisse, oclo uncia.. Septunx-, sive Septuns , opus habes, proefata ratione facies. Deniqne et in
seplem uncioc. Semis, sex uncise. Quincunx, sive B Exodo, dimidium cubiti senris appellalur narrante
Quinquus, quinque uncioe. Triens, sive Treas, qua- Moyse, quod habueiit arca testanienirduos semis
tuor uncioe. Quadrans, sive Quadras, tres unciae. cubitos longiludinis,, et cubitum ac semlssem altitu-
Sexlans, si. e Sextas, duse uneise. Sexcunx, sive dinis. Et in Evangelio, quarta pars totius mundani
Sescuncia, una uncia et semis. Uncia, vigintiqua- corporis , id est terra, myslice quadranlis nomine
luor scrupuli. Semuncia, duodecim scrupuli, id est censetur, cum mitiendo in pcenampeccatori dicilur:
lertia pars unciaj. Duoesextulse, sive sesclse, octo Non exies inde, donec reddas novisshnumquadran-
scrupuli. Sicilicus, ses scrupuli. Sextula, sive Ses- tem, id esl donec luas ierrena pcceata, ul bealus
7
cla, qualuor scrupulCDiniidiasexiula, sive SescJa, Augustinusexponit: « Hoc enim (inquit) peccator
duo scrupuli. Scrupulus, sex siliquse. audivit: Terta es, elin lerram ib.s.i Quarla siquidem
Hoec (inquam) ponderum vocabula, vel characte- pars distinctorum membrorum hujus mundi, 8 etno-
res, non modo ad pecuniam mensurandam , verum vissimaterra invenilur, ut incipias a coelo,secundum
ad quseviscorpora slve tempora dimetiendaconve- aerem numeres, aquam lertiam, ' quarlam terram_
niunt. Unde et ratio vel mos obtinult, ulin caulione Qui eliam in exposilione uhi scripium est : Etat
computorura, pueri unum et duo, soepiusasse et aulem Parasceve paschm, hora quasi sexta, hu~u-ce
dipondio mutentur : item tressis, quartussis, quin- G disciplinsememinit, dicens:- « Non enim jam plena
eussis, sexlussis, septussis, et coptera hujusmodi, sexla erat, sed quasi sexla,i id esi peracta quinla, et
10
quasi tres asses, vel quatuor asses proferant: et in aliquid de sesla esse coeperat; nunquam autem
eumdem modum sequentia numerorura quam plu- isli dicerent: Quinta et quadrans, aut quinta et
rima. Sive igitur horam unara, sive diem inlegrum, triens, aut quinta et êmis, aut aliquidhujusmodi.
sfve mensem, sive annum, sive certe aliud aliquod CAPUT V.
majus minusve temporis spatium in duodecim spar- De dje.
tire vis, ipsa duodeeima pars uncia esl • reliquas Dies esl aer sole illusliatus, nomen inde sumens,
undecim, deunceni appellant. Si in sex pariiris, quod lenebras a iuce disj'ungatac dividat. Nam cum
sexta pars sextans : quinque reliquoe, oextans, vel in piimordio crealurarum lenebiseessentsuper faciem
(ut alh) * distas vocantur. Si in quatuor, quarta pars, abyssi, dixit Deus : Fiat lux, el facta est lux, el vo-
~ VARIANTES " LECTIONES.
1 B, C, earum. Jabus, B, C. 3 B, partiri. dextas. h B, C, unius. 6 C, pulmumpailire.
7 B, C, elpeccator. s B, C, ctean.tetrena^ C,
9 Add. EtangeliiB,C. 10 B, K, eiiam.
GLOSS___ET SCHOLIA.
•cimhabet parles, propterea quod dum hora exigi- B clarat virtulum, et iuiquorum peccala arguens, bonos
tur, exoriuntur quindecira partes oequinoctialis,seu au meliora perducit. DtxilDeus : Fiat lux, et facia est
quindecim gradus, id est, diniidiumsignum. lux. Si autem qusenlur qutbus in locis jubenle Deo
Paries item singulas in punclos duodecim.Horum iacla s.t lux, cum abyssus adfiucomnem lerroeani-
punclorum, neque etlam ostenlorum (ut vocat) apud pliludinem conlegeret, patet profecto quia in supe-
alios scriptores nullam inveni observaiionem. noribus ejusdemteiroeparlibus, quas et nunc diurna
CAPUT v. sohs lux lllustrare consuevit, ttinc principalis xIux
BRID.RAH.GIÔSSJE.—J9ies est aer sole illu<tratus, emicuil. Non igitur tolas mundi lenebras luce dis-
nomeninde sumens,quodlenebrasdisjungalac dividat. puht infusa, sed ab una illum parle illustrans, aliam
Scilicet a luce. Dies dicilur a tltsjungendo, eo quod reliquit obseuram. Et si rursus quserilaliquis quale
iucem dividit a tenebris. Dies enim uaturaliter est potuerit esse lumen diurnum anle crealionemside-
spaiium tempons viginti quatuor horaruni, ab oitu ium, non ab re est credi quod lale fuerit quale vide-
ad orlum. Dies enim gemine appellan solet. Proprie mus quolidie roane, proximanie scilicet solU oitu,
a solisortu, donec rursus oriatur; abmive , a solis et necdum terris apparente, quando Incel quidem
ortu usquequo veniat ad occasum. Mysiice quoque obtusis stellarum radiis dies, sed minime adhue
dies imaginem legisporlat. Sieut enim diei clantas dhilur, sol onatur. relulgei; unde nulia tuuc esse
obbcura lenebrarum illuminat, ita et lex viani \iue disi-ielio leinporum potest, diei solum et nociis po-
<!emonstrans,-depel!illenebras errorum , Iucem de- tciat. Ileui, dixit Deus: Fial htx Et fnctucst lux.
509 DE TEMPORUMRATIONE. - 510
,'
cavit Deusiucemdiem. Quoadefinilio ' bifariam divi- A cognoverunt, et ab iis qui possunl facillime adverlore
ditur, hoc esi, vulganier et propiie. Yulgus enini quod eo lenipore quo nox apud nos est, eas partes
omnem diem solis proesentianisuper terras appellat. mundi prsesenlia lucis iilustrel, per quas sol al) oc-
Proprie autem dies XXIV hoiis, id est, -circuitu solis casu in orlum redit, ac per lioc oranibus XXIVhoris
totum orbem lustranlis impletur ; qni secum semper non deesse per cireuitum gyri lolius alibi diem, alibi
et ubique lumen diurnum circumferens, non minore noclem. > El paulo post, commemorata Ecclesiaslis
_aerum spalio noclu subler lerras quam supra terras sentenlia de sole : «Australis ergo pars, inquit, cuni
interdiu treditur e\.allari. Quod mullorum quidem et habet solem, nobis dies est, dum autem partem
no-trorura, et soeculariumlnierarum leslalur aucto- Aquilonis~eircumiens pervehitur, nohis nox est: non
ritas. Sed nos unius palris Auguslini testimonium tamen in alia parte est dies, nisi ubi proesenliasolis
pcnere sal est, qui dicil in libro QuaeslionumEvangelii est; nisi forte poelicis iigmenliseor inclinandum est,
secundo, LXX duorunTdiscipuloruin summam figu- ut crcdamus solem mari se immergere, alque inde
raliler explanans : t Sicut XXIVhoris loius orbis lolum ex alia parle mane surgere. Quanquam si ita
peragilur_a'que lustralur, ita mysterium iilustrandi esset, abyssus ipsa proesentiasolis illustraretur, atque
orbis per EvarigeliumTrinilatis in LXXduobus disci- ibiesset dies; possetenim et aquas illuminare,quando
5 *
pulisintiraatur. Viciesenim qualerni sepluagies terni B ab eis non possil exstingui. Sed hoc monslrotum est
dipondius est. » Dicit idem, In libro de Genesi ad suspicari. Ante vero solis creationem primitivse lucis
Iilteram primo : e An dicendum -esl quod cum cito circuitu, quod nunc per solcm fil, agebatur : primo
peraclum esselhoc opus Dei, Jamdiu stetit lux non quidem secundoque die aquas abyssi, quse omncm
suecedenle nocte, donee diurnum spatium perage- lerram texerant;' tertia vero aere vacuum sua cir-
relur, et tamdiu mansit nox luci succedens, donec cumvagalione lustranlis. » Sunl etenim quidam Pa-
•spaliumnoeturni lemporis proeteriret, et mane ficret trum qui in eo quod scriplum est: In ptincipio crea-
_lieisequentis, uno primoque transacto ? Sed si hoc vit Deus ccelumel leiram, lerra autem erat inanu £l
dixero, vereor ne irridear et ab iis qui Gerlissime vacua, et lenebrmetant super faciemabyssi, informem
VARIANTESLECTIONES.
1 G, bifarie. - 2 B, C, Vicies qualet enim tetni septuaqiesdipondius est.
a B, C, aliam partem non est dies, ubi. * B, monstruosum. '
B, C, ietlio.... aera.
GLOSS__j;ET SCIIOLIA.
el vocavil Deus lucem diem. Remigius: Dixit Deus G Remigius : Plato tria dixit esse principia, Deum vide
•nonvoce carnea, uec motu labiorum, seJ dixit, id Jicet, exemplar et materiam; et Deum non quasi
est, voli.it. Vfelleenim cjus dicere est. Unde scriptum auctorem ex nihilo cuncta creasse, sed quasi opifici
est: Dixit, el facla sunl. Vel eliam dixit, id est, ei in rehuscreandis, materiam adjutoriam proestitisse.
Filium genuit, per quein omnia lacti sunt. ~ Aristoteles aulem duo dixitesse principja, maleriam
Fial tux. Lux diciitir a luendo , ld est, purgando scilicet et speciem; lertium quidam nescio quid vo-
lenebras. Lux auiero illa non ejusmodi eral, qua3 lens dicere, operatorium appellavit. Quorum errori-
nune esl sole super lerras posilo, sed qualis esse busobviansMoyses,ulpo_e_aDominoelectus,verilalen_
solet, \el anle solis ortum, vel post ejus occubiium. rei demonstravit, ostendens Deura ex nilulo euneta
Et \idil Deus lucein, quod esset bona, non qtiod lunc formasse, non quidem intempore, sed in initio lem-
primum \iderit, in cuj'us proesentiaseroper iioc fuit; poris, dicens: In principio; dum dicit ln principio y
sed vidit, id esl, yideri a nobis voluit lucera esse et subaudilur lemporis, patet piocul dubio lunc
bonara. Sunt etenim quidam Palruro qui in eo quod tempus coepissequod anle miniine erat. CreavitDeug
scripium esl: In principio creavil Deus ccelum et cmlumet terram. Gcelumnon istud visibilo firroanien-
terram , terra aulem. erat inanis et vacua. Beda in tum accipere debemus, sed ijluro empjTeum, id e-.t,_
Guicsi : Non ro princpio lemfoiis creavit Deus igneum, vel inlellecluale coslum,quod non ab-ai dore
"ioelumct terram. Deusenim fecit lempora, ei ideo sed a splendore igneu'n dicitur, quod statim repletum.
anlequam faceret ten.pora , non erant tempora. Non esi angelicis spintibus, de quibus in J ib di<i-nr :
enitn po^sumtisTiiceie, quando Deus nondum aliqurd « Cum me laudarent simul astra malulina, egubila-
ieeerat. IJciico non in piincipio tenipons fecil Deus rent omnes filii Dei.»
coelum etleiram, sed principium Filius est acci- Tetra autem eiat inanis et vacua. Id est, inulilis ,
piendus. Quod ergo diclum est : In pi incipiocieavil et infructuosa, et incomposiia. Omnia enim elemema
Deus cmlum et teriam, malenaro totius crealuroe y. commista erant et confusa, et totum hoc aeris spa-
ostendit, rationalis et corporalis, angelorum ethu- tium, quod est a lerra usque coelum, plenum erat
jusmodi. Utrumque igitur fecit Deus materiaro et aquis, quaatamen non erant ej'usqualitatis cujus nunc
formam, et vox et verbum simul fit, quamvis vox sunt-, sed in modum nebuloetenues, quam qualitatem
prior sit origine. Unde scriptum est: Qui fecisti superccelesles aquoeretinent.
mundum de niformi materia, Proinde duas res ante Et lenebtmeranl superabyssutn. Tenebrsea tenendo
oranem diem et anle omne lempus condidit Deus, diclse, quia tenent oculos, ne videant. Ulrumqtte
'angelicam creaturam, et informem raaleriam, quam- autem fecit Deus et lucem et tenebras, scilicet ut in
vis omnia lacta sint, ut Salomon ait: Qui vivit in luce operarentur homines, et in nocte requiescerent._
oeternum,creavit onima simul. Sed, ut diximus, oiigo Ergo et tenebrae opus Dei sunt. Undein hymno trium
nialeriseinformis antecedit formalam speciem, sicut puerorum, in quo omnis crealura ad benedicendum
vox verbum. Itaque non omnia ex nibilo fecit Deus, D_um invilalur, etiam tenebrse cum luce ponuntur.
sed qusedamex nihilo, qusedam ex aliquo. De mlrilo Et spiritus Domini ferebatnr sujter aquas. 'Sic mens
mundum, el angelos et aniraam; ex aliquo hoininem. vel sapientia ahcujus artificis superfertur operi quod
Denique stnctus ClemensAposlolorum diseipulus, et facturus est, ut quoraodo vult illud faciai; ila et Spi-
Romanse EccIe«ioetertros post Pelrum -ef.iscopus,in rilus sanclus superferebalur pioeordinans el quasi,
sexlo Hisloriarum suarum Iibro, ila scribil: ln prin- prsedisponens quid qualiter facere vellet. AHegorice
cipio fecii Deus cceJumct lerram., terra a»iternerat quod dictum est: In principio creavU Deuscoelurael
invisibilis el ircomposila, et tenebroe tranl super terram, nomine principii Filium Dei non incongrue
abyssuro, ct spiriius Domini fe.ebatur super aquas,- _,,.->«. •«>5«a«i))(_cPi^__j;cut dicit- Ego
j_p_ûhv_s_Lji__!_eis
5.1 BED___VENERABILISOPERUM PARS I. — DiDASCALICAGENDINA. &H
ceeliet terra_^_taquse, omniumque elementorum eon- _• __.Sed et Basilius Csesareoe-Cappadocia.episcopus, qai
fusionem ' putent esse designatam, 2 item ut nec aqua, in quarto ej'usdem operis libro : < Congregentur,
nec terra, nec ccelum,sed eorum omnium una, ut ifa inquil, aquav ut appareat arida. Velamenlum sub»
dixerim, 3 seminaria' sit indicata materies. Ideoque ducitur, ut conspicua fieret qase interim non vide-
non invenientes mundi locura prirase lucis capacem, batur. » Hieronymus quoque sacrse histori_3-doctis-
necessario cuncta quoe de septem primis tiiebus le- simus interpres.in exposilione prophelica. sententise,
gunt aliter quam consuetudo nostri sseeuli se tenet - qua dictum est: Qui dicebasin corde tuo : In cmlum
altins perscrutando dogmalizant. Sed muJto facilh>r ascendam, super sidera cmli exallabo solium meum,
est sensus, si juxta traditiones Patriun atque calho- meminit coelisuperioris, ita scribens : i Vel antequam
licorum, ccelinomine circulus coelisuperioris inlelli- de ccelo corruerel, ista dicebat, vel postquam de
gatur esse monstralus. Terrae nomine^tellus ipsa, ccelo corruit.Si adhuc in ccelo positus,-quomodo
suis l quibusque, ut nunc est, flniura spaliis inclusa, dicit, Ascendam in cwlum? Sed quia legimus Coslum
excepto quod pibil-virenlium germinum, nihil viven- cceliDomino, cuni essel in coelo, id est, firmamento,
tium produxerat s animanlum. Abj'ssi vocabulo inii- in eoelum, ubi solium Domini est. cupiebat ascendere,
Jiita aquarum diffusio, omnem alluentium lerram, in non humilitate, sed superbia. Sin aulem postquam
quarum medio postmodum firmamentuni coali esse B '• de coelo corruit, ista loquilur verba arrogantise,
iaetum eommemoralur. Denique sanetus Clemens debemus inlelligere, qui nec proccipitalus quiescat,
aposlolorum discipulos, et Romanoe Ecclesise lertius sed adhuc sibigrandia repromittat, non ut inter aslra,
post Petritm episcopus, in sexto Historiarum suarum sed super aslra Dei sit. * Quantum ergo nobis vesti-
libro ita scribit : In principio fecil Deus cmlum el gia Patrum sequentibus conjicere datur,ûm diceret
terrum; terra autem erat 6 invisibilisel incomposUa, Deus Fiat lux, mox tenebra,-quae abyssum texerant
et tenebrmeranl super abyssum, et sph itus Dei few- abierunt, et lux ab Oriente medias inter undas emer-
batur super aquum. Qui spiritus Dei, jussu Dei, quasi êns, cunctam terrse superficiem operuit lalitudine
ipsa condiloris manus lucem separavit a lenebris, et sui fulgoris, boreales simul ausiralesque, necnon et
post illud invisibile ccelum, istud visibile produxlt, occiduas oras attingens; paulalimque se completo
ut superiora quidem habitacula faeeret angelis, infe- diei unius spalio subducens, inferiora terrae gj'fari~do
riora vero hominibus. Propter te ergo, jussu Dei, aqua subiit, atque aurora procedente, diem secundum
quoe eratûper faciem terroe, secessit, ut terra tibi terliumque simili ordine complevit, hoc tantum a
produceret fruclus.» Consentit huic Ambrosius Me- solari luce differens,quod caloris fotu carebat; et quia
diolanensis antistes, in libro Hexameron secundo. sidera nondum erant, priscis adliuc tenebris nocles
1 B, C, ~ 3 ' B, C, quibuset nunc. * B, C, animantium.
putant. C,~ita. B, C, seminata.
6 C, inanis. ,-
GLOSSJE ET SCHOLIA.
pnncipium, qui et loquor vobis^ Deus elenira Pater G I deamus, quid lpsi respondeant de roiindi loco. ita
principium est, sed non de principio, quia a nullo; ênim quseritur, cur potius lunc, el non antea, factus
Filius vero principiura sed de princlpio, quia a Patre sit, quemadmodum quaeri potest cur liic poiius ubi
non factus nec Greatus, sed genitus est. Per quod est, non alibi. Nam si infinlta spatia teroporis ante
principium Deus Paler coelumet terram creavit, id, mundum cogitant, in quibus eis non videtur Deus ab
est, ccelestes etterrenos. Perccelum enim ca.les.em opere cessare poluisse; simiiitereogilent extra .mun-
vilam ducentes, per terram terrenis negotiis ijihian- dum infinita spatia locorrim in quibus si quisquam
tes signantur. Qul utrique per principium creati sunt, tiicat non poluisse vacare Oranipotentem, nonne
quia humanato Christo Jesu , patuit qui essentccele- consequens erit ut fnnumerabiles mundos cum Epi-
stes, quique terreni. curo somniare coganlur, ea tantum differenlia, quod
Terra vero erat inanis et vacua. Id est, corpus hu- eos iile fortuitis molibus atoraorum gigni asserit, ei,
manum inane a meditatione ccelesti, vacuuui a fruelu resolvi; isli auiem opere Dei factos dicturi sunt, sed
ionse operationis Et lenebrae erant super faciem cura perinterminabilem immensilatem locorunuexlra
abyssi, quia tenebrse miidelitatis et ignorantte abj's- mundum circumquaque patentium vacare noluerunt,
sum humani cordis operiebant. Spirilus Domini fere- nec eosdem mundos, quod etiaro de isto sentiunt,
batursuper aquas,quia diviniproescientia superfluida ulla causa posse dissolvi. Quod si cui videtur incre-
et infructuosa corda hominum ferebatur, prsevidens dulum meatus aquarum luminls esse eapaees, videat
et disponens quorum corda digne posset inhabitare. opera nauiarum, qui olei ^tspergine
' Fiat perspicuum sibi
lux. Lucis vocabulo fides aecipitur. Bene ergo profundura maris elficiunt. Nec mirandum, nobis di-
lux pritna die facla est, quia primo mandalo legis vina operalione Iucem in aquis posse resplendere ,
fides coramendatur, cum dieilur^ Audi, Israel, Domi- D cnm et hominum operatione eonstet eas soepiusillu-
minus Deus tuus unus. Augustinus, ubi de vera in- strari, naularum videlicel, qui, in profundo maris
nocenlia Joquilur: Ordo lemporum in oelerna Dei dimersi, emisso ex ore oleo, perspicuum sibi hoc ac
sapienlia sine lempore esl. nec aliqua sunt apud lucidum reddunt. Si enim homo lalia per oleum sui
illuranova, qui fecit quse fulura sunt; quapropter oris polest, quanlam Deus per spir-itum oris sui lucem
vojuntas Dei est prima et summa eausa omnium cor- creare posse credendus est? JMojrsesautem propriuin
poralium spiritualiumque niotionum. Nihil enim fit Ila describit : Et factum est., roquiens, vespere,
ivisibiliter, quod non de invisibili alque inlelligibili et faclum est mane dies unus. Sciendura est quia
snmmi imperaloris aula, aul jubeatur, aut permit- sicut habet dies vesperum , ila ot nox. Hocjamcn
tatur secundum inelfdbilem justitwm. Itero Augusti- inter utrumqueuislat, quia vesper diei tenebrescere
-nus,-inlibro undecimo de Civilale Dei : Videudum consuevit in noctem, vesper autem noctis4ucescere
est istis qui Deuni condilorem tnundj consenliunt, et in diem. Ambrosius : Quserunt aliqui, cum prius
tamen de raundi tempore quoerunlT quid respon- vespere, poslea mane Scriptura memoravit, ne forte
RE TEMPOP.UMRATIONE. - 51i
513
illas » reMnquebant obscuras. Quod si cui videlur A "andosesse decrcvil, eadem in Evangelio totius diei
innvdulum mealus aquarum luminis csse capaces, lempus a vespere inchoari, et consunnnari sanxit in
videat opera nautaruni, qui olei aspergine perspi- ~ve perara, quia qui in exordio mundi prius lucem
cuumsibi profunduin maris efficiuni, ul intelligal re- vocavit diem, deinde tenebras noctem,ipse in fine
rum eonditorera Deum multo amplius sui oris afllatu ~ sseculorum primo noclem gloria suse resuirectionis
quantaralibet aquarum profunditalem illuslrare po- illuslravit, et sic dicm se discipulis ostendendo conse-
tuisse, maxirae cum lenuiores tunc -aqnse fuisse -cravil: quos eliam"vespera procedente, convescendo,
credantur, priusquam eas conditor in congregationem et se palpandum offerendo, spiritus quoque sancli
unam cogeret, ul apparere posset arida.Êt diem gratiam tribuendo, plenius suoe resurreclionis fide
quidem vulgarem Dominus sentenlia quam et supra > confirmavit. Et quia tunc posl creatam lucem f.ictum
posui, defiuivit, dfcens : Nvnne duodecim horm sunl est vespere et inane clies unus, nunc autem vespera
diei? Moyses autem proprium ita descripsit : Et Sabbati * lucescit in prima Sabbali, ipsa mulalio
facluin est, inquiens, vespere et fartum est mane dies temporis nos quoque a paradisi quondam Jumine
unus. Quem Hebroei,Chaldoei, et Percse sequenles translatos in convalleni- lacrymarum, jam modo a
juxta primoecondilionis ordinein diei eursura ajnane peccatorumlenebtis ad cceleslegaudium transferen-
ad mane deducunl, umbrarum viielicet tempu^ luci ^ dos-essedesignai. Neque enim aliter quam nocte diei
-supponrntes. Al contra JSgyptii ab occasu ad occa- proepositapolesl explicari quod Doroinus in exem-
sum. Porro Romani a medio noclis in medium, plum Jonoe tres dies et tres nocles in corde terrse
Umbri et Ailienienses a meridie ad meridiem dies ftierit: ubi synecdochicws, si diei Parasceves partem,
suoi eompulare maluerunt. Divinaautem auctorilas, qua sepultus est, cum proeterila nocte, pro nocie ac
quoein Genesi dies a mane usque ad'mane compu- die accipies, hoc est pro tolo die Sabbati noctem,
~ VARIANTESLECTIONES.
1 B, C, relinquebat. C, qum.
GLOSS.E £T SCHOLIA.
noclem priusquam diem significare videatur;,nec ad- vocati sunt. a Casech filio Naclior fralris Ahrahoe
verlunt quod primo proemiseritdiem, dicendo : Et cognommati sunt. Persm a Perseo'reg~esrnl vocaii,
TOcavitDeuslucem diero, ettenebras noctem; deinde qui, e GroeciaAsiam transiens, ibi barbaras gonics
quod vespere finis diei sit, et mane finis noctis. Ergo gravi diurnoque bello perdomuit, aiovissime viclor
ut praerogativam et primatus nathilatis diei daret, nomen subjeclaj genli dedit. Mgyplii ab jEgypio
prius iinem diei significatatpost qmm seculura nox quodam rege suo vocati~sunl; iuterprelantur autem
essel, deinde post ea finem noclis adjunxit- Beda : iingua Hebraica, _Egypiii affligentes,-eo quod affli-
Faclum est vespere oecidenle paulalitn luce, post xerunt Dei populum, priusquam divino auxilio libe-
^xpletum spatium diurnoc longiludinis, atque infe- C rarentur. Romania Roniuh nomine nuncupali, qut
riores mundi parles subeunle, quod nunc usitato urbem Romam condidit, geniique et civit.tii nomen
jsolis circuitu agi solet. Factura et mane redeunte dedit. Hi-ante a Saturno Salurni, a Lalino Latini
-eadeni paulatim ûpra terras, atque alium diem ini- nuncupati suni. Vmbri, Italise gens esl. Cecropi
tiante, et hucusque dies expletus esl unus, viginti Aiheniensium regi successil Granu=,cuju;, filia Alhis
scilicet et quaiuor horaruin. Cujus commendalione nomen et regioni elgenti dedil. Ex ta Atlici cogno-
verbi Scriplura vigilanter admonet ut lucem quae roinali, qui sunt A//i_nienses. Ipsa mututio teinpoiis
facta est infenora orbis occasu suo luslrare discamus. nos quoquea paridisi quondam tumine ttanslatos, in
Nam si nonhoc facerel, sed magis lola facto paulalim convallem lacrymaium, jam modo a peccatotum te-
vespere periret, ac rnrsum paulalim inanje recreata nebris ad cmlesiegaudium transjei endosesse destgnat.
resurgeret, non jaro in mane diei sequentis, sed Hic de vesperlina hora speciahter loquitur, ad osten-
potius in vespera primi unum diceret etse diem per- dendam ipsam temporis mutalionem , qua "nunc a
jfeetum_•unde yesperam et mane quam noclem ac vespera ad vesperara omnes -dies compulamus. In
.diem factam dicere maluit, ul insinuaret tunc pri- Evangelio ubi dicilur : cVespera Sabbali, qmc lucescit
raaria. Iucis actum esse circuitu, quod nunc circuitu in pnma Sabbali, venit Maria Magdalena, > eic. De
solis die noctuque. geri constat, praeter boc solum- matulina hoia inlelligendnm est, quando mane 111
inodo, quod post creata sidera nox quoque^sua, die dorainica mulieres ad fcepulciumveneiunt. Ibi
tametsi roinore quam luce perfundiiur, liiduu aulein enim fenrinine prof.rtur, cuni dicitur : Q.,selucescn,
iI'o primo lenebrosa prorsus et obscura maneba'. quia hic et hsec vesper dicitur. Yespere Sabbati et
Decebat namque omniraodis u! dies incipiens a Iuce 0Tespera Sabbati polest dici, quia vesper vesperis, et
in mane diei sequentis essel prolelatus, qujtenus vesperavespere idem est, id est, quando nox deficit,
inlimaretur opera ejus qui est lux vera, et in quo el dies sequitur. Vesperum vero vesperi est illiid
tenebraenon sunl ulloe, a lucelnchoare, et in lucem tempus quo sol ab hora nona descendit a centro
cuncia esse complela. Iteni beatus Augustinus, in osque ad nocleni. Anleaemin nox sequebaturdiein,
undecimo hhro de Givitate Dei: Videmus quippe istos id est, a mane ad mane compuiabalur, eo quod dies
* dies notos non habere vesperam, nisi de solis occasu, primus factus fuit quam nox; nunc aulem dies «e-
nec mane, nisi de solis oriu. Illi autem priores tres quilur noclem, id est, computalur a vespera ad
dies sine sole peracti sunt, qui die quarto faclus vesperam; quia antea post gaudium paradisi secula
reierlur,-ei primitus quidem Jux yerbo Dei facla. at- est mors et tenebrse, nunc vero post tenebras mortis
que inter ipsam et lenebras Deus separasse narratur; et peccati, adveniente Christo, sequilur cceleste gau-
et eamdem lucem diem voeasse, et tenebras.noclem. dium, sicut lux post tenebras; el ideo dies inclioat
Sed qualis illa sit lux,' et quo alternanle motu, semper al. occasu solis, quamvis quidam aliter sen-
qualemquevesperam, et maue fecerit, remotum est tiant, qui dicunt a media nocte ab ortu solis, sive
a sensibus nostris; nec ila ut est intelligi a nobis a sexta hoia diei illum inclioare, quod nequaquan.
potesi, quod tamen sine ulla hoesilationecredendum credendum ac sequendum est. Haimo : in Domini
est. QuemHebrmi,(Jhaldmiet Persm, sequenlesjuxla naroque resurrectione eliara ipse orrio temporis rau-
lirimm conditionisordinem diei cursum a mane usque latus esl. Ab initio enim sseculiiisque ad Doroini re-
ad mane dedticutU,efc. Hebroeixocali sunt ab Heber, surreetiOBemdies prseceJebal, et sequebatur nox; a
qui pionepos fnil Sem. Casdei, qui nunc Cha_d.m Dominivero re.uriectione nox proeeedensadseuuen-
315 BED.E VENERABIHS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 513
eldiem inlcgiara, et noclem Dominicamcum eodem A ad mane servabat, fe>ta tatnen oinnia stta, sicui et
die illucesccnie,~acper hoc incipienle paitem pro nos hodte facimus, vespere incipiens, vespere con-
tolo, habes profecto triduum et tres nocles. Merito suramavent, dicente legislatore : A vespeta usque ad
aulem quscrilur quare populus Israel, qui diei ordi- vespeiam celebiabitis Sabbata vestta.
nem juxla Moysi traditionem a mane semper usque
GLOSS_EET SCHOLIA.
Jem diem perlinet, quia qui in hujus noctis ultima ostenta M,CDatomos DXLI,CCXL.
parte a morte resurrexit, ipsam noclem lucidam Hebdomadah.ibet horascLxvm, punetos sexingen- -
alque coruscam reHdidit, et quodammodo in diem tos sexagintaduos, minuta HDCLXXX, partes IIDXX, mo-
commulavit, de quascriptum est: Et nox illuminalio menta VIDCCXX, ostenia x,xxx, atomosni,ccxc, DCCC.
in deliciis meis. Et aple quondam dies prsecedebat Mcnsis xxx dierum habet horas Dccx-x,punclos
noclem, quia primus homo a vera Iuce discedens, in HJDCCCLXXX, minuia vu,cc ostenla XLIII,<;C atomos
tenebras erroiis incidit; apte etiam nunc dies no- XVI,CCXLIU.CC.,
ctem sequitur, quia per Domini resurrectionem de Si vis srire quo! horoesunl in anno, niulliplicacce
lenebris erroris Jiberati, ad veram lucem conversi per xxxiv vices, fiunt vn,rc; iiem lriuJiiphcaLX per
surnus, sicut ait Aposlolus: JSox pracessil, dies xxiv vices, fiunt TSHDXD. Ilem mnltiplica qumque,
auicm appropinquabit. Neque enim altter cptamnocte ipsos videlicet qui CCCXL superant juimeriim , per
'dtei prmposila, poiesl explicari, qtiod Dominus in viginli qualuor vices , fiunt cxx. Hi autem , id es~t,
exemplumJonm lies dtes et tres noctes in cetde terrte " vu,rc,etM,CLL, ei ox\, insimui juncti, VHI,DCCI x red-
fueiit, etc. Nota estliisloria de Jona, quod cum fu- dunl. Tot igitur hor.» suntin anno eommum CCGLXV
, gcrel afacie Doraini in Tharsis, ceto sorbenle devo- dies ideo per viginli quatuor.muJliplicari oportet,
ralus est, et ibi lutt tribus diebtis, et tnbus notlibus: quia viginli qualuorhoioesuntin unoi_uoquedie.
hoc faeto significans raortera Doroini, -qui latuit in Si vis scire quot pundi sutlt in anno, duc vi'i per
corde terrae tribus diebus'et tribus noclibus. Et quo- quater fiunt x\xn. Item mullipliea DCGper quater,
modo Dominusdicitur tribus diebus ct tribus noctipus fiunt U,DCCC. Ilem mnliiplica sexaginta per qualuor ,
in
jacuisse sepulcro. cum constet euin ibi uon tot ~"fiunt duceiili quadraginla. Huuc autero lotinn nume-
diebus et noclibus ex integio mai)sisse? Si quidem rum 'simtil junge, et invenies xx\v,xi. Ideo autera
sexta feria horasexta cruci aflixus est, nona autem horas tolius anni per qualuor muliiplicari converot,
emisit spiritum; vespere vero posl oceasum solis quia qualunr puncti unam horam solarem faciunt.
depositus esl de cruce, et colleVtusin sepulcrum, et Si vis sclre quot minuta sunt in anno, multiplicabis
non ibi jacuit, nisi iTiginlasex horis Sed in hoc loco supra dictum nutnerum, fiunlL\x,Lxxx. Adde etiam
regula Scriptuioo altendenda est, quia frequenter.a dimidiam partem supra diclorum punetoium, id est,
parte lotum demon.tratur. Si enira accipiamus sex- XVIII,DXX. Hunc aulem tottim numerum insimul eon-
lam feriam cum nocle proecedente,el Sabbalum cum junge, et habebis LXXXVII,DG. Ideo aulenr numerum
nocle proecedente, noctein autem Dorainicam cum punclorum bis muliiplicari, et insuper eorum dimi-
sequenti die, secundum hanc rationem tres dies_et diam pariem addere dixirous, q i. duo Tninuta~et
noctes inveniltirmansisse Dominus in sepulcro. Hinc diraidium, iinum punctum facmni.
Augiistinus in hbro de sancla Trinilale quarto: Ipsura Si vis scire quot momentaîjilin anno mulliplica
aulem triduum non iotum et plenum fuisse, Scripiura C quater supradictura numerum , hoc est LXXXVH ,
lcstis est. S d prinms di.s a parte exlrema totus fiunt CCCLCD. Idco autem nutiierinn minuiorum per
annumeralus esl, dies vero terlius a paite prima, et qtiatuor multiplicari diximus, quia quatuor momenla
ipse tolus; metlius atitem inier eos, id est, secundus uniim ininuluni efficiunt. Sunt quoque in anno osten-
dies absolule totus viginti quatuor horis suis , dtio- la DxijCcci.x, atoroi CXLVII,DCCLX,DMI.X. Hoecaulem
decim in noclt.rnis, et duodeum in diurnis. A ve- oniniasiila esse non credis, diligenter inquire.
siere autem sepulturoe usque ad diluculumresurre- JOAK.Nov. SCHOL<A.—Dies est aer tole illuslratus.
clionis, trigintaêx horoesunt, qui est quadralus Diein dcfiniunt philosopbi hoc pacto : Dies est iatio
senarius. Jonas ijiterprelatnr coluniba, sive dolens. sohs supra horiz ntcin , ut Aiistoleles. Alii quod
Coluroba pro geniilu, quando in venlre celi tnduo idem valelspaiiuin inler solis exorlom et occasuin.
fuit; dolens autera \el propter tuslitiam quamhabuit Est aulem i_cliiiitiodiei naturalis, quam htlei atorum
de salule Nini\itaruro, \el propier liederam subito vulgus artificia'ein appellat. Hedauilgarem vocat.
arescentem, cujus ttnibiaculo tegebalur conira solis Alms est die_ civilis , quem nui.c naturalem vocai t,
ardorem. Ipse est et Amaihi Saieplanoe fil us viduoe, spatrum quo sol leriam supra el infra circumvolvi-
ut Judsei allirmant, quem resusrilivit Elias, malre tur, quod ht spalio horarum sequinocliahumxxiv.
poslea ad eum dicente : iNunc ccgnovi, quontanivtr Nomen inde suniens quod lenebias a luce
Dei es tu, et verbum Dei in ore iuo veium cst.i Si disjunâl atque dividat. Diem Festus a Beo deducit;
vis scire quot aioraos, et mcnr-nla, et roinula, ct alu-a d"o,quod sigtulUat lnmen sub coelo dlurimm;
punclos, elhoras habcal m die \el in hebdomada, tinde sub dio dicimus extratecia. Ergo arbitror diein
nec non et in iuense naturali, isl..m ealculalionem j. dici a Jove, queur GroeCidia vocaut, nam jsolmi
allende, et in\enies, Priinitus ad horara incipiamus: etiam per Jovein intell.gimus, ut lestalum esl vt.l-
DLXIV atomi fatiunt unum momcnlum, qualuor mo- g-to Orphei versiculo:
nienla faciunt unum roiiiutum,_uuo minuta et dimi-
4ium faciunt unum puilctumôlarero, quatuor puncti E.s-Zsi?, ei; aSric, __?13)10;,us At6_u<7_?.
ltciunt unam horam solarem. iloia autem lunaris El Jupiler, Diespjlerquoddiei pater stt atque lueis.
habet punctosquinque, niinuta decem, partes quin- Nisi fotte poelieis figmentis. Inventi sunt Gliain
detim, momenia quadraginla, csieuta sexaginta. philosopJii, qui serio disputarenl, solem diim occi-
Punctus lunarts liabet ninrala duo, partes tres, mo- deret, mergi acexstingui huraore; accendi autem ror-
nicnia octo, ostentaduoilecim.Unura minutum habet stis, dum oriretur. Fucrunl in bac opinioneEpicuroi,
piitem unam , et dimidiam , moraenta qualuor, quos et Lucrelius seqtiilur. Vide Strabonis priinuro
oslenla sex. Una pars liabet momenla duo, et duas de Geographia. Yerum solem tam expedilo spasio
T>arli>s tetlii niomeiili, oslenta in, et tres partes unius infra terr. s ferri, ul supra, *jam vulgo quoque non
moinenti. Unum moraentuin habet osleplum unum est incognituro.
et ilimidium.Una emm hora habel atomos.oslenlaLX, Umbriet Atli,enienses. MemorialapsumBedam exisii-
raoroenla quadraginta, paries qtiinficoim,jninula demo, diiin pas ira conîat Alhenienses diera ab occaMi
tesn, punUos quatuor m so'e, in luna quinque. - solis incipere; qua de re kge apud Geliium et Ma-
Dies qttippe habet horas viginti quatuor , punctos ctobium plura.
nonaginla sex, secundum soiem , secundum lurfani CAPUT VI.
csx, inmuta CCXL, partcs CCGLX , momenla DSHA, Ba.D.!!AM. Gioss^c.—Ibinamgue lenwusinitiuwsta--
m -DE TEMPORUMRATIONE. 518
CAPUT VI. A jam nonprimi mensis,sed ultiml lunaputelur. Oporte»
Ubi primus dies smculi sit. enim ut sicut lunc primo" sol potestatem diei, de-
Quo sane in loco primus seculi dies sil, nonnulli j inde luna cum slollis potestaiem noctis accepit, ita e
ûoerentes,VIIIKalendarum Aprilium, alii XII Kalen- nunc, ad insinnandum nostrse redemplionis gaudium
darum supradictarum die magis adnolandum puta- priroo dies noelem Iongitudine adoequet; ac deindc
runt, uno utrique, -hoc est, oequinociii argumento luna pleriiisima eam luce perfuridat, certi utique
.ritenles, quasi rationi congruat ut quia Deus oequis mysterii gratia, qula videlicel sol ille crcatus~omniun.
m prineipio partibus lueem tenebrasque diviserif, ibi iJluminator astrorum, teternam veramque lucem si-
1proeeipuetune eaput mundi, ubi 2nunc oequinoclium -
gnifieat, quoe illuminat ornnem horainein venienlem
fieri credatur; bene
~ quidem inquirentes, sed non plene in hune munduni. Luna aulem et stel'se,""qusenor
.juoe dlcerent providentes, multo, utique peritius proprio ut dicunt, sed advenlilio,"et a sole muluato
aeturi, si lempus ajquinoctii non primo diei quo lux, lumine iulgent, ipsum Ecclesise corpus , et quosque
sed quarto quo luminaria sunt facta, potius adsigna- viritim sanclos insinuant, qui illuminari, non illumi
'renl; ibi namque temporis initium statuit, qui luminare, valentes, ccelestisgratioemunusacciperesciunt
uaribus conditis dixit -i Ut sint in signa, el lempora, dare nesciunt.-6
Alqui in Gelebralionemaximsesolem
st dies,et annos. Nam proecedenstriduum, ul omnibus B nilalis Chrisius Ecclesije debuii
anteponi, quoenon
visum est, absque ullis horarum dimensionibus, utnisi
per illum luceret. Nam si qui plenilunium pa
pote necdum faclis sideribus, sequali lance lumen schale ante sequinoctium fieri posse contenderit, os
tenebrasque pendebat; et quarlo demum roane sol a tendat vel Ecclesiamsanctam priusquam Salvator in
metlio procedens Orienlis, Koris umbratim suas per carne
veniret, exstilisse perfeciam;\ vel quemlibet
Jineas currentibus, sequinocliunf quod annuatim ser- fidelium ante
proventum gratioe illius aliquid posse
varelur inchoavit, positus videlicet cum primo lerris
superuse lueis habere. Neque enini sine ralione pa
orirelur in eo cceli loco quem philosophi quartam schalis observantia salutem et
temporis, quamundi
parlem Arielis appellant, eumdemque peracto annuo figurari et venire decebat, ita divinitus est procurala,
.circuilu, post dies CCCLXVet sex horas repetiturus, utneque prima die qua lux facla est, neque secunda
cujus 4 argumento quadrantis-efiicilur ut ipse vernalis qua Hrmamenlum, neque tertia, qua arida_apparuit,
oequinoctiipunctus modo mane, modo meridie, modo neque mox quarta inchoante, qua sol oequinoctialis
vespere, modo medio uoctis oceurral, luna e contra- tanquam sponsus e thalamo processit, sed ad vespe-
rio vespere plenissima; neque enim quidimperfectum ram tandem oriente luna sorliretur exordium. Ex-
Creator sequissimus inslituit, stellis una fulgentibus,
spectata esl enim hora, quoeilluminationem Ecclesloc
ac medio apparens Crientis, quarlam parlem iibraa, C olim in Christo venturam
autumnale designarel. "Ut sicut ip
qua a.quinoctium adseverant, tenuit, ini- sacrificii ccelestisnec vinum solum, nec
tiumque paschse suo consecravit exortu. Neque enim myslerio
6
alia servandoepascha. regula est, quam ut aequino- aquam solam offerri licet, ne videlicet ipsa oblatio
"rtiumvernale plenilunio succedenteperficiatur; al si vel Deo lantum, vel tantum homini conveniat, sed
vel uno die pleniiudo Iunoeprjecesserit sequinoctium, J sanguinem, qui torculari crucis expressus est noslro.
1 C, et. 2 C, tunc. s B, C, 4 R, C, augmento. 8 B, C,
6 C, solum; B,... offeire. ' B, C, pervidentes. Ajque
sanguinem uvmt. £, expiessum f.n, a. temperamus.
GLOSSÊ ET SCHOLIA.
.uit, qui luminaribus eonditis dixit ut sinl in signa, et credilur. Ante creationenrsolis non erat tempus ne-
iempora el dies et annos. Nam prmcedensti iduum, ut que hor.1, quiavidel cetnon erat qui umbram faceret,
hnnibus visum est, absqueullis horarum dimensionibus perquam temporis "vei horse Heret delerminatio.
itpole necdum faclis sideribus, mquali lance lumen le- Mquinoctium. Sol oequinoctialis fuit creatus , nihil
aebrasquependebat. Priusquam sidera fjerent, non insequale fecit Deus sequus. Cujus augmeptoquadt;an-
erat qmbus ordo temporum annotaretur indiciis; non lis efficituritt ipse vernaiis mquinoctiipuncius, modo
eratunde roeridiana hora dignoscerelur, antequam mane, modo meiidie. Prima positio solis in ariete ,
sol medium cceh conscenderet igneus orbem ; non ,_ modo primo anno mane, meridie secundo anno,
"
ande caHersedieiuoctisquesignarentur horoe, donec vespere lertio anno,jnedio noclis, quarto annp oc-
astra polum, sequaliinter se-sorte die noctuque divi- currat, ul subaudias ilerum mane. \ta et nunc ad in,-
derent. Nam lotum illud triduum superius, in de- sinuandum nostim redemplionis gaudium , pritno dies,
serlo cursus sni processu transierat, nullam penitus noclem longiludine admquet. Piimo dies, id est, prius
dimensionem horarum habens, utputa qui luraine anlecedal Christus, deinde sequatur Ecclesia. Licet
pnmario adhuc generaliter oronia replente. nulliim- ., enim nunc, propter Dominitse resuireelionis honori-
que caput habente, quod nunc de sole accipil, nus- iicentiam dies sequatur noctem, tamen in oequinocii>
quamradii aidenliores illuxerant.nulla subcauie vel secundum primse condilionis ordme.n nox sequitur
arbore quasi remolior umbra frigebat. Ul sint in si- diem, et propter gratsam sacramenli in ipsa no_le
qna, et tempora, et dies et aiinos : hoc vel propter sequenti iit adimpletio scquinoctii. Sacramenlum cur
lerminum paschalem dicilur, quia Juna signum est hoc liat, salis Jiic dominus Beda demonslrat. No-.
pasclialistermini, qui nonnisi in deciroa quarta luna ctem scilicet sequentem, quse oequinociiodeputatur^
ijelebratur; yel quia sidera signa sunt naviganlibus Ae deinde luna plenissimaeam luee penfundal, cerll
per mare , ver iter ag>nlibus per Lybiam, ubi ve- utique mysleiii aratia. Solaris etiim perfeciio, quoe-
sligium itineris ad motum venti dissipatur. El quaito esl in oequinoctio,antecedere debet, et deinde perfc-
'demum mensesola medio ptocedens Otientis, horis clio lunaris sequi. Exspeclala estenim hora quoelllu-
ambraiimsuas per lineas curientibus , mquinoclium minationem ohm In Chrislo venluram designaret,
quod annuatim servatur inclwavil.lllam enim vim per ut sicut in mysterio sacrificli coelestis, nec vuiura
onuiia sol Iiahuil primo cieatus, quam nuncTiabere solum uec aquara solam offerrelicet, sicul non con-
SI ) BED.E VENERABILISOPERUtl PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 520
fragilitaiis aqua temperamus, granum quoquefru-. Anoclii, el anle triduum, hoc est, XV Calendaruin
menti, passionis mola contritum, aquaniiscemus, ul, earundera, primum seculidiem essenoiandum, cujus
juxla quod Apostolus ail, AdltmrentesDomino,unus- ad indicium primilusibi reor antiquos initium zodiaci
cum eo spiiilus efficivaieamus.Ita eliam etin ejusdera circuli voluisse proefigere. Neque euim illa die vel
sacrificii tcmpore observando, nec solis tantumraodo Romanorum, vel Grsccorum, vel certe _Egj'piiorum
"
cursum quoeritemus,quasi Deum quidera credenles, mensis annusve cujus hoc causa fierel, oritur, sed
sed iiillra nostri euram sublimatum,_Juxta eos qui nec ab his genlibus, quamvis se Graecijactiteni, ve-
dicunt: Nubes latibulnm ejus; nec nostra considerat, , rum ab antiquioribus Chaldoeorumaslrologia coepit,
et circa cardines coeli perambulat. Nec item hw_e a quibus Abraham patriarcha, ut Josephus teslatur,
solius plenum captemus exortum, quasi juxla Pelagia- edoclus, ut Deum cceli siilerumquc conversione co-
JIOSabsque gratia superna beaii esse "non queamus, gnovit, ip«aro mox disciplinara veracius intellectain
verum j'uxta eum qui dixit: Deus meus, misericordia _3_~gyptiorum genii advexit, cuni apud eos exularet.
£jus rprmvenielme. In nostra Paschse celebralione Nametin libro beali Job, qui nonlonge post Abrabam
«.quinoclialem solis exorlum, cuncta videlicet lcne- exstiiit, mazaroih , id esl signa horoscopi legimus.
brarum offendicula uevincentis, plenilunio nostroe Igitur juxta Zodiaci quidem divisionem XV Caien-
devotionis e vestigio sequenle, dedicemus. Hanc _g darum Aprilium die, quando facta est lux, sol Arietis
Mosaica. Paschoerationem die proprioeresurreclionis signum ingreditur. Juxta vero primoesuoecondilionis
perfecit, qui non venit solvere legem, sed adimplere. ordinera XII Calendaruin supra scriptarum initium
De quibus singulis suo loco consequentius, prout sui circuitus et oranium simul temporum eaput at-
Dominus dederit, exponemus, nunc admonere con- loHit, juxta quod Anatolius Laodicoe antistes de
tenli, XII Calendarum Aprilium die, occursum sequi- a.qiiinoclio scribens evidentcr adslruit: _In qua die,
1 B, C, om. non. s C, Hmc.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
venit primus dies nec secundus nec tertlus nec qnar- roscopus, horarum speenlalor, ah liora et «ôjmv.
lu*, ubi «ol ftiit procrealus Ecclesfoe, anlequara In- Scopin, id est, videre. Translalive tamen totum si-
na vcn't in vespere creata; sic nec vinuro solum nec gnificalsigniferum. Muzaroth.idesl, duodecun signa,
aqua sola debent offerri, antcquani sanguis uv.e cum vePsignum muliarum slellarum. vel nomina duode-
aqua commisceatur, et granum frumenti coniritum cim signorum. Hoioscopi, id est, «igniferi circuli.
cum aqua mixtum; et sicut non decet vinum offerre Job filius Tharse de Rosra, rex I Jurooeorumquartus
sine aqua nec aquam sine vino, slc non debet pa- post Esau, successor Bale lilii Benr, homo gentilis,
scha celebrarl propler cursum aquinoctialem sohs iide slabilis, huinililale summus, hospitalitale pr_c-
antequam pervenerit decima quinta luna. Expeclala C cipuus, in disciplma man.ueius, in eleemosynis lar-
est vespertma hora per quam intelligitur Ecclesia a gu^, dives in censu. Extemplo faclusegenus foeuples,
Chrisio illuminata. Per malulinam en-ro horam inin hberis repeiite orbatus, tentaiioni traditus; sed
telligilur Chrislus illuminalot Ecclesioe; el per ve- contra tenlationem fide religionis armalnr, fit glo-
sperlinam intelligitur Tcclesia a Christo illuminati. riosus in cerlamine; sequanimisin dolore damna re-
Itaeliamin ejusdem sactificii tempoie observando. rum pertulit, funera pignorum doluit, corporisque
In pascali feslivitate utrumque obser\at i debet, sequi- vtilnera patienler excepii, et inter supplicia semper
noctium vernale, et luna decima quaria post ccqui- Deum^lorificavlt; mala suadentem insuper patienter
nocliuin. Si enim sequinoclii tantuni fit observatio, siislinuit conjugem, verba amicorum superavit; pro
quasi credulilalis nostrse in Deum fit lantum demon- lan'a virtule palienlise duplici in finem sublevatur
slralio , illius prorsus a nobis sublato regimine; si remuneratione, recipiens post rerum casum multi-
vero decimseqtiartse lunse lanlum observatio , qtiasi plicem claril.item donorum. Post noetem enim tris-
nil sa'ulis a Chrislo, sed a seipso humanuro gentis tilise, tJiera genuit; post fetores ulcerum, easioefra-
et habeat el hahuerit. Cujns ad indkium primalus ibi granliam edidit; post abjeclionem, cornu in unctio-
reor anliquos inilium zodiaci circuli toluisê prmfige- nem regni promeruit, et tibiam in accentu laudis
re. Cujus piimatus, id est, primordii et dignilatis ; assumpsit. Vix.t autem post plaâm cenlura septua-
ibi, id esf, xv Kalend. ApriL ; initium, lemporum. ginla annis, et fuerunt oranes dies vitoeej'usducenli
Neque enim Wa die vel Romjmorurn, vel Grmcorum, quadraginta octo, et mortuus est, el sepullus in rc-
vel cerle Mgypliotum mensis annusve, cujus hoc gione sua. Hunc Hebroeiasserunt non fuissede genere
tausa fieret, ot itur. In eo quippe die neque unnus , ». Esau, sed de Nachor fratris Abraham descendisse
neque mensisGracorum aut __Egypliorum inchoalur, " slirpe, et fuisse eum teraporibuspatriarcharuro. Na-
et nulla alia causa nisi primordii die in xv Kalend. chor enim genuit Hus, de cujus stir_te creditur gene-
April. initium zodiaci posilum esse deprehenditur. ralus, secunduin quod in exordio voluminis ej'us no-
A quibus Abraham palriarcha, ul Josephus testatur, lalur : iVirerat in terra Hus, noroine Job.» In libro
edoctus. Relert Josephus duos filios Noe, Sem et Hebraicarum Quoeslionum, sic dicit sanctus Hiero-
Japhet.inventores fuisse omnium liberalium arlium; nyraus; c Priraogenitus Nachor fratris Abraham, de
tertium vero, id est Cham, magicarum artium fuisse Melcha uxore ejus, filia Aran, nalus est Hus, de
repertorem, siculi esl astronomia, in qua malhema- cujus slirpe Job descendit, sicut scriptum est in
lica et similia. Audienles aulenTa patre diluvium exordio voluroinis ej'us : Vir fuit in terra Hus, Job
venturum, perquod omnia autigne aut aquis perire nomen ejus. t Male Igitur qulJam a.slimabant Job
poterant, in duabus columnis ex latere et lapide fa- de genere esse Esau. Siquidem illud quod in iiue
clis, ipsas artes conscripserunl, ne delerentur memo- Jibri ipsius habetur, eo quod de Syro serraone trans-
~ria quse sapienter invenerant, sed transacto diluvio latus sit, et quartus sit ab Esau, et reliqua quse ibi
servarentur, el ad notiliatn hominum pervenirent; continentur, m Hebr_eisvolurainibus non habentur.
quarum Iapidea columna fertur diluvium evasisse, et Jimc autem parlicula prima ex duodecim, vertiale est
Jiactenus in Syria permanere. Nam et in libro beati mquinoclium.Omnia enim ista fiunt secundnm natu-
Job, qui non longepost AbraJiamexslitit, mazaroth, id ram in ariele, in duodecimo Kalend. April. Signa
esl, signa hoioscopilegimus, non unius significat na- duodecira appellat parles, quornm primum est aries,
luram, sed translative diniur de loto zotiiaco. Ho- uiiiraum pjsces. Iniiium menshtm, sr.ilicct anui, vgj
521 m TEMPORUMRATIONL. 3^2
inquit, invenitur sol non solura conscendisse primam A CArUT VII.
-signiferipaitem, verum eliam quadrantem in ea die De nocie, N
|am habere, id est, in prinri ex XII partibus. Htec Nox dicta, quod noceal aspectibus vel negoliis »
autem particula prima ex duodecini vernale <_i hutnanis, sive quod in ea fures latronesque ^nocendh
sequinoctium, el ipsa est inilium mensium, et caput aliis occasionem nanclscantur. Est aulem nox ab-
cirGuIi,et absolutio cursus stellarura, quoeplanttse, senlia solis terrarum umbra conditi, donec ab occasii
id est vagse dicunlur, ac finis duodecimse particula», redeat ad
J exortum,! j'uxta naiuram ejus el poeta
ettoiiustarculi terminus. Ubiet verissimeintellex;t, describens, inqu.t:
et eleganlissime prompsit, non nisi in oequinoetio Euii oceanonox,
vernali, quantum aJ naturam, caput esse signiferi, Involvensumbramsgnaterramque polumque.
etibi XII signa,-qu_eab illo " particuloe nuncupantur, El Salomonsacris lilteris expressil: Qui pascilurdnler w
iriilium ibl Jiabere et terminum , ibi quadrantem, lilia donec aspirel dies, elinctinenlur umbtw. Eleganli
queiii •bissextumdicimus, ibi salium lunse incipere ac utique sensu decessionemnoctis inclinalionem appei-
finiri, ibi annum magnum, hoc est, planetarum cur- lans umbrarum. Nam quoniampro condilionibus pla-
suin, exordium Dnemquesortiri. gartim, quibus solis cursus intenditur, et splendorem
VARIANTESLECTIONES.
1 C, illo episcopo. ' ~ B, C, juxta quod.
. . GLOSSiE LT SCHOLIA.
capul circuli, id est, zodiaci vel anni. .Naturaliler B sseculi pertransibunt. Sed etsi ipsamlitteram velimus
enim in primo signo, ubi sol et luna fuit creata, id aspicere, pulchre expressit orlum diei, et occasuin
est in ariete, est initium et linis mensium et anno- noctis. Namnox nihil aliudest nisi umbra terfse, quoe,
rum ; et ibi cursus omnium planetarum deligatur, id sole sublerrasdescendente consurgit. Soleaulemite-
est, ad unam eoncordiam venif, ibique orones cir- rum nseeudenie, inclinantur umbr_e, id esi, cadit
culi juxla naturam finiuntur. AbsolutioDeus finis et nox.Pascunturergo inliliis, doneeaspiret dies elin-
termmus laboris, id est, operis. clinenlur umbroe,quia sanctorum doetorumin prsesenti
JOA"..Nov SCHOUA.—Quo sane in loco primus sm- tantum vita necessaria est prsedicatio et doclrina.
culi dtes. Disputant theologi quando mundus sit Namin aliavita postquam apparueril seterna riies, et
creatus, in verene an autumno ? Qui aiunl in autumno finita fuerit nox proesentis s_eeuli, non nec-sse erit
mundura creatmn, moventur hac ratione, ne si in doceri ahquem, quia omnes revelata facie gloriam
vere esset factus, inedia periissent primi homines, Domini conlemplabuntur. Unde et Dominus dicit per
nullis fructibus adhuc maturis. Probabilior senleiitia prophelam : Non docebit vir fratrem suum, dicens:
primuni^liem friissedum sol arietis signum teneret. Cognosee Doratnum, omnes enim cognoscent me a
Disputant de hac qucestione eliam aslrologi. Vide miniino usque ad m.ixiinura. Bealus Ambrosius in
Jovinianum Pcntanum, lib. I de Rebus cceleslibus, libro Hexameron : Quoeritur qualiler spatium neris
Maxaroth, id esl, signa horoscopi legimus. Horo- occupel uiribram terrse, elficiens nobis noctem. Cnra
scopus estea pars signi, quoealiquo nascenle exorilur, sol recedit, diemque a nobis abJucit, tum inferiora
veluli nascente Lucio, exoriebatur octava pars Tauri; axis seplenlrionalis illurronal. Omne enim corpus
eam igilur .habet horoscopum, qudd el sic effefunt facit umb.ain, et naturaliter uinbra corpori adlioeret,
aslrologi: Lucius horoseopum habet in Tauro. Ho- fi' adeo ul etiam pictores corporura umbras, priusquani
merus, ut observalum est, in sagittario. Plato in pinxeiint, nitantur expriraere, idque asserant arlis
aquario. Urbs Roma in decima quinta Jibroe, nam et non intermiltere vim naturoe. Ergo sicut in die cum
civitales habenl horoscopuin; liincverbura opoav.oituv a parle sohs aliquod corpus hominis \el arboris oc-
pro quo nos utimur horoscopure, ut nascenle Paride currit, ex ea parte qua lumen reperculilur umbra
horoscopabat capricornus. subsistit, sic cum, recedente die, sol ad eura locum
CAPCTVII. peryenent ubi occidere dicitur, ibi montium inagni-
iYoa; dicta, quod noceal uspectibus vel negotiis hu- tudine a nobis separalur; sic terrse objectu a septen-
manis. Nox est obscunlas mundi, Ialibulum malo- trionali parle obumbfatur aer, adeo ut noctem nobis.
rum, requies vivorum. Esl aiilem nox solis absentia, faciat hsec ipsa unibra terrarum. Quam videlicetum-
terrarura umbra, condilis mortalibus al requiem bram nbctis ad aeris usque el mlheris confiniumpliilo-
facta, ne opere diutino avida defiperet humanilas; sophi dicunt exallari, et acuminalis instar pyramidum
et ubi rigidior, ibi ad opera minuenda, et membra lenebris lunam, qum infima planetarum currit, acu- aXi-
fovenda prolixior. Sieutuies nonnunquam prosperi- quando contingi. Et acuminatis tenebiis, id esl,
talem et scienliam divinse legis significat, ita et nox tissimis, ab acumino verbo, et fasligiatis. Instar,
in Scripturis aliquando tribulationem persecutionis, id est, ad similitudinem pjramidum, id est, sepul-
aliquando ignoranliam et csecilalem morum secun- crorum, quse inferius spatiantur, et superius acuini-
dum prophetoe dictum : Nocti assitnilavi inatrem nantur. Sic tenebrse et umbroenoctis inferius supra
tuain, factus esl populus ineus tanquannion habens terram sunt latse et amplae,superius vero angustseet
scientiam; quasi dixisset, Non habens lucera. acutse, a quibus luua dicitur aliquando tangi et
D obscurari, si fiierit sol sub terra in cenlro, id est, in
Quipascitur inter lilia, donec aspiret dies, et incli- eadem
nentur umbrm. Qui scilicet Christus pascitur inler parte coeii inferius, in qua luna superius.
lilia, scilicet fiilei munditia et candore virtutum. Pyramis, pyraraidis, sepulcrum inferius lalum et
Aspirel, id est, iiluroinet. Aliter. Quielpascuntur in
liliis, hoe est, delectanlur purissimis nitidissimis
sensibus Scriplurarum. Donec aspirel dies, hoc est,
dies illa donecveniat seterna, quam desiderabat Psal-
mista, dicens : Melior est dies una in atriis lus
super millia. El inchnenlur umbrm, hoc e_,t,transeant
moeroreset perlurbationes istius sseculi. Donec aspi-
ret dies, id est, oriatur. Apparebit eriim dies, id est,
orielur, quando ille verus sol j'usliiioe, id est, Glni-
slus, apparebit. Et tuncinchnabunlur uinbr.c, hoc
est, omnia nubila roeeroris, et tenebrse prscbenlis
525 BED.E VENERARILISOPERUM PARS L— DIDASCALICAGENUINA. 524
tejus a nobis objectio terrence molis exclti ht, inum- Arionec paulatim centrum terroe~traiisgressa, rursusa
'bralio illa, qute noctis naluraest, ila etigitur, ut ad sole cernatur; verum ne hoeomniplenilunio paiiatur,
sidera usque videatur extenJi, merito contraria'vici§- latiiudmem ei signiferi, quse XII partium est, diver-
situdine, id est, Jucis exortu umbras inclinari, no- samque apsidum aliiludinem suecurrere. Nara quia
ctein videlicetdeprimipelliquesignavit,quam videlicet in umbra lacienda tria simul concurrere necesse est,
Hmbrani noctis ad aeris usque et oetheris confiiiium luceiu, corpus, et obscuratum loeum, etubl lux cor
philosophi dicunl exallari,et acuminatis instar pyra- pon par esi, ibi oequalis umbra jacitur, ubi IUJ
midum tenebtis lunam, quse infima planelarum corpore exilior, ibi umbra sine termino augescit, ubi
currit, aliquando contingil, atqueobscurari, nullum- lux corpore major, ibi umbra paulatim rarescendo
que aliud sidus taliter e*clipsim,id est, defeclum sui deficil, argumenlanlur solem terra esse majoreni,
luminis pati, eo quod circafines lelluris solis splendor quamvis ob immensam longinquitatemmodieus 3 vi
undique diffusus, ea libere quse lellure procul absunt deatur, atque ideo noclis umbram quia sensim decre-
aspiciat, ideoque oetheris quoe ullra lunara sunt scal, priusquam ad ajthera pertingat deficere.'Meniinil
spatia diurnse Iucis plena semper efficiat, vel suo, hujtis umbroeac noctis et beatus Amhrosiusin sexto
videlicet, vel siderum radiata fulgore. Et quemad- Hexameron libro ita dicens : i An non ille, id est,
modum nocte cajca procul accensas faces intuens, B Movses,pu-avit dicendum, quantum de spatio aeris
circumposita quoeque loca eodeni lumine perfundi occupat umbra terrae, cum sol recedit a uobis, diem-
non dubitas, tametsi, tenebris noclis obstanlibus, non que 4 obducit, inferiora axis illuminans,_et quemad-
amplius quam solas facium flammas cernere proc- modum in regionem umbrse hujus incidens lunse glo-
valeas, ila, inquiunt, purissimum illud el proxiinum boseclipsim faciat?» Estautem noclis umbra morla-
ccelo inabe, diffusis ubique sidertim flamniis, semper libus ad requiem corporis data, ne operis avida
iucidum"lil; sed prsepeditis aere crassiore nosliis conlinuato labore deficeret ac periret humanilas, et
obtutibus sideraquidem ipsa luce radianlia apparent, ut animantibus quibusdam, quse lucero solis ferre
verum reddita ex eis illustratio non apparet. Lunam nequeunt, ipsis etiam besliis quse prsesentiam ve-
vero aiunt, cum infimas sui circuli apsidas plena rentur humanam, * discursandi ubique, ac viclum
petierit, nonnunquam umbra memorata fuscari, quoeritandicopia suppeteret, juxla quodinDei laifdi-
VARIANTESLECTIONES.
"" sit. s s " s G, discursantur.
C, B, C, egressa. C, esse videalur. B,abducil;C,ducit.
GLOSS_EET SCHOLIA.
amplum, superius vero angustum et slrictum ad C Nam quia in umbia facienda, tria simul concurrere
simililudinem pyr, id est, ignis. Antiqui enim talia necesseesl, tucem,cotpus,et obscuratumlocum.Sieut
faciebant sepulcra, sic enim lenebroeet umbrse, etc. in urabra facienda tria sunt, id est, ut sit lux, corpus
Omnisslruclura vel sedificiumsuperius acuminatum, ct iocus, sic tria umbrarum genera sunt, id est, pj'-
pyramisvocalurab igne.Ignisenim inferiusspatiatur, ramides, chilindrides, lurbonides. Nam necesse est
etsuperiusacumlnatur. Pyramis esl,ullsidorus dicit, ut lux major sil quam corpus, aut rainor, aut aequa-
figura quse in roodum ignis ab aroploin acumen Nul- con- Jis. Si ergo major fuerit lux quam eorpus, pyramides
surgit. Ignis eium apud Gisecos pyr appellatur. umbra vocatur, sicui umbra lerrae, id est, nox. Major
iumquealiud sidus taliter eclypsin, hoc est, defeclum en.m solest, ulMacrobiuset plures alii docent, quam
sui luminis, pati. Nullumquealind sidus, id est, neque terra, octies. Si aulem minor lux fuerit quam corpus,
sic cxtera cirantia defiuunt sicut luna deficit. Iia vocatur.turbonides; si vero oequalisfuerit lux et cor-
enim sol eclypsinpalitur, ut non deficiat ejus splen- pus, chilindres voealur. Chilindres est figura qua-
dor, sed ul interjeclu l-rrse luna non appareat,
Stelloequoque eirantes, non defeclum sui luminis
habenl; ted cum aliseab aliis celanlur, deliccredicun-
lur, quos defeclus philosophi occultationes siderum
appellant. Luna vero eclypsin patitur, ut penitus
lumine privetur. Pati, sciliccl riicunt philosoplii.
Undique, id est, ex omni \iavladiffusussplendorsolis.
Sol ennn mulio major est terra, et ideo sive in nocte, ** ^
sive in die, undique circa terram miltit suum splen-
dorem. Nocle aulem non polest propter umbram
terraj, ipsa loca quoe prope sunt terrae irradiare, drata, habens semicircuJum superius, ita necessees.
irradiat lamen superius spatia oeiheiis, quoe ultra lucem, scilicet cujits absentia lit umbra. Aliler enira
iunam sunt, et longe a lerris. Verum ne lioc omni corpus non potestfacere umbram nisi in luce. Soi
plenitunio paliatur, latiiudinem ei signtferi, qum duo- cognovitoccasum suum,usque bestise silvr.Remigius :
decimparlium esl, diversamqueabsittaiumattiludinein Sol cognovitoccasumsuutn, id est, Chrislus mortuus
mccurteie. Hujus versiculi glossam ra ante capitulo est,' in cujus morte posilse sunt tenebra in toto
vigesimo septiino pleniler invenies, Quoe scilicet Ja- roundo.
tiludo duodecim partiuro est duodecim signorum, Posu.sf" tenebras, et facla est nox. Spiriltialiler
diversaiuinque absidarura. Alliludinem.In altitudine posilis tenebris Jacta est i.ox, quia in passionc hi Christi
absidarum non patitur hoe luna, id est eclypsin, sed infidelitas in cordibus apostolorurn ascendit. ipsa
quantlo prope lerra est. Succurrere, sciiicel dicunt nocle perlransibunl omnesbeslim silvm,id est, dsemo-
philosophi. AbsidesGroecovoGabulocircuh planeta- nes, instigando vel ad crucifigandum Judaeos, vei
ruin vociinlur. Sed quia iunre circulus variatur, a.l negainluin apnstolos.
nunc enim propinqua ccelo. nunc conligna montibus, JOAN.Nov. SCHOLIA.—Kox dicla quod noceat. Sic
cnm in regionem um..r_e_.ventt,cclypsin fatit; cum et Varro, Iibro quitito de Origine vtrbnrum, quod
autem in oclbera scanJit, ullra umbram evadil, el nocet noetem ditlara es_,e scribit. Groece dicilnr
ideo deloclum n n patitur, quia illu^tralur a sole. vu"-,quara phuici delin.unt cicv xns yn;. Non est
*TO ^DE TEMPORUMRATIONE. 523
bus Psalmista decantat: Sol coijnovitoccasumsuum; A , quanilo galli cantum Ievant. Malulinum inter absces-
posuisti lenebras et facla est nox,inipsapertransibunt sum tenebrarum ct aurorse adventnm. Diluculum,
omnes bestim -sylvartwi, etc. Quam raira provisio quasi j'ara incipiens parva Jux diei; h_ec et aurora ,
Creatoris ila lemperavit, ut ubi ob.solis longinquila- pertingens usque ad solis exortum.
lem rigidior^ ibi ad opera brevianda et fovenda sit CAPUT VIII.
l
mcmbra prolixior, quia et hyeme quam oestaleuni- De hebdomadu.
verso orbi longior , et in ipsa hyeme multo Scythis Hebdomada Groece a septenario numero nomen
qtiam Afris estproduclior, sicut eliam reslaie multo aceepit, humana quidcm consueiudine septenis so-
longior in Scylhia quam in Africa dies flagrat. Nam lum acla dielius, sed Scripturoe sacraj auctoritate
si non^tanto brevior quanto ardenliorLjbiam dies multis speciebu. insignis, quoe tamen cunctoe, ni
urerel,totamnimirumjara dudum" absumeret. Noclis fallor, ad unum finem specla_nt, nos scilicet^ admo-
sane partes sunt VII. Crepusculum, vesperum, continentes postoperum bonorum pe fectionem in Spiri-
cinium, intempeslum, gaUicinium, niatulinuro, dilu- lus sancti gralia perpeluam sperare qnietem. Prima
eulum. Grepusculum est dubialux; nam creperum ergo singularis illa hebdomada et a qua cceleroelor-
dubium dicimus: hoc est, inler lucem et lenebras. mam capessunl, divina-est operaiione sublimis, quia
Vesperum. apparente stella ejusdem nominis, de -gDominus, sex diebus mundi ornalum complens,
qua poela: septima requievit ab operibus snis. Ubi notandum
Anlediem clausocomponetYesper olynipo. quod non ideo senarius numerus est perfectus, quja
Conliciniura, quando omnia conlicescunt, id est, Dominus in eo mundi opera perfecerit, sed, sieut
silent. Intempeslum, media nox, quando omnibus Auguslinus ait: < Ideo Dominus, qui omnia simul
sopore quietis nihil operandi tempus est. Gallicinium, creare valebat, in eo dignatus est operari, quia nu-
" VARIANTES LECTIONES.
C, in hueme. C, sumerel.
GLOSS.1; ET SCHOLIA.
autem qualiscunque terrse umbra, sed qu_e nascitur et caudam draconis , kvo&i&oCovxa. val v.oxa§iGa&vxa.
ex solisûbterraneo meatu. Nam cum terra sit glo- Quam mira piovs o Creatoris ita temperavil. Som-
_bu', ul ante deraonstratum est, sic et sol globus, et nus frigidis conciliatur; ergo ex re mortahurn fuit ut
maj'or quidem quam terra, necesse est (queinadmo- lemponbus ac locis frigidis longior quies hominibus
dum ex oplice constat) ab altera terroe parle, quam darelur.
sol non aspicit, umbram exire, quse metaeaut pyra- CAPUTviu.
niidi similis est. Cum enim matena lucida rolunda __BitiD.RAM.GLOSS-E.— Hebdomada Grmce a seple-
est, el in ejus radiis posila alia maleria ctassa seu ^p nario numero nomen accepit. Hebdomada Grseee,
opaca, omnino necesse est priorera partem materise Latine seplimana, quod septem habeat mane, id est,
opacse illustrarl aJverso lumine; alterara vero ob- per septem dies currat. Inter hebdomada.n per b , et
scuram longius mauanie umbra ad liguram pyrami- hepdomadara per.p, hoc dislal, quod hebdo esl con-
dis, ex quo facile intelligitur, banc umbram e regione cipio, unde hebdoii_aii_e dicuntur concepliones;
semper conira .solem esse positam ac incipienle sole hepda vero , perp, dieuniur septem. Unde hepdo-
se mergereversusoccasum, a parle exortiva lanlum mada dicilur se.timaiiT. Mafcus Varro , in libris, id
se in altum tollit umbra, quanlura Sol sub terras est, de Hebloroadibus , septenani nuineri virtutes
abit; dum aulem dimid.a noctis parle transaeta est varias des.nbil. Ma>cusV.uro, honio omnium acu-
in liypogeio (sie enim vocant Groeci subterraneunt lissimus, etsine ujla dubitatione doctissiraus, XLI
eum locum quem sol occupal medio nocli_>) umbra libros scripsit anliquitaium, inler quos sex de tem-
terfoe versns Austrum proclinat subhmis super ter- poribus coroposuii. Dequo Tereiiliai>iiseleganlissimo
ram: unde et profunda et alta nox apûdpoeias ex versiculo breviler ait: «Vir dociissimus undecunque
ralione physica inlelhgitur. Islhoec si voles clarius, Varro , qui tam roulia legit, ut aliqutd ei scribere
inlelhgere, respice-figuras umbraium quas apposui- vacasseroiremur; tain multa seripsjt, quam niulla vix
mus libro primo. quemquain legere poluisse credainus. J Sivisaudiie
Litnam qua infima planetarum curtit aliquando quid de eo beatus Augustinus dicit, lege libium de
contingi. Quoraodo lunse eclypsis fit, satis lntelle- Givltate Dei sexlum. Isnumerus, id est êptenanus,
c.um iri existimo ex iis quaa diximus in scholiis primi septenlrionem majorem minoremque facit in coelo,
libri. Quod autem aliis sideribus Iunien non auleratur et vergilias , quas Groecipleiadas vocant, et st lla.
perumbram terroe, causa cst quodalia sidera altiora rj errantes. Ipse quoque zodiacus septenario numero
sunt quam umbra lerree polest pervenire; ilaque noa carel.v Nam in septimo signo Jit solstitium a
supra lunam umbra definit inconumpyramidis, id-est, bruma, inabseplimo-bruma a solslilio, in septimo a_qui-
in verlicem seu acutam extrem.talem Est enim sobs noctium sequinoclio. Luna qttoque pene quater
otbis longe ac multo amplior quam terrsc splisera; septenis diebus inlcgrum suum-conlicil cursuin.
proplerea; sic exigenle ratione lurainis , corporis Pritua ergo singulaiis llla hebdomaJa, el a qua cse-
umbra in immensam-aliiiuthiiem nejuitpervenire, et ler_eforinam capessuro , se|ilem dies tjiitum habuit,
sol radios suos non longe a terra llerum eomponit; Ubi nolandum , quod non ideo senatius numerus esl
unde diciiur sol omnia vrdere, quemadmodum et Ho- peijectus, quia Duninus m co tnundi opera peifecerit,
uieri noto versictilo eelebratu.n est: sed, sicut Augustinus ait, scihcel m lib. de Civilate
"VLs)
ioo-9'a; ___"vj~ZJOO.
val iraJx"i-Kiwbzi, Dei undecimo. in eo scth'el numero, id e^t, scnario.
Quia nUtneiitstlle est perfeclus, id cst, scuarius. Par
etcoelum idem ov^yjovvocat, id est, sine noc e; in numerus est, qui diudi sepiis pndb.is potest, ut
coelum eniin ninbra lerroe, quje nox dicilui', perve- duo, quatiior, octo. Iinp-.r veio numeriis est, qui di
nire nmi puiesl. .- vj ii _eqiii_,
partbu-. nequii, uno meiiio vel defitiente,
Cumi ifiiiiassuichculi absidas plena pe ietit. Absi- vel super,tiilc, ul lna quinqtie, scptem, novem.Per-
des quid sint i-i plan-tarum oibibu., tx seholiis fectu^ autem numenis esi, qui suis partib. aditnpJe-
et figuris pnmo libto appoîtis faeile intelligitur; ut
lur, senanu-, qui non in liget adjuncliene altenus
accepit aulem Beda hoc -loco alisMes pro cir- ad peifcciioncm , _,eddivisus non
tttlorum coinnnssins, quas lecentiore.. vocant caput perlectus, nec minus. Sic et vigintiplus habet, quam
octo faciuntmtra
-• BED.E VENERABILISOPERUMPARS I. — DJDASCALICAGENUINA.
327 5s8
merus esl ille perfeclus, _iletiam per hune opera sua A. . hebdomadis * addiscerent, -mox hane m laudem suo-
probarel esse perfecia, qui suis partibus primus rum deflexere deorum. Primam videlicet diem Soli,
impletur, id est, 1 sexta et tertia, dimidia, qusesunt secundam Lun_e, lerliam Marli, quartam Mercurio,
unum, duo et tria, et simul sex fiunt. J Ad huj'us quinlara Jovi, -sexiam Veneri, septimam Salurr.o
3 dicentes; eisdem utique monstris suos dies, quibus
exemplum divinse hebdomadis secunda hominibus
observanlia raanJatur, dieenteDomino : Sex diebus eterranlia sidera consecrantes, tamelsi diversoordine
operaberis, facies omniaopera tua, septimoautemdie putantes. Exislimabant enim se habere a Sole spiri-
sabbali Domini Dei tui non facies omneopus servilein tum, a Luna corpus, a Marte fervorem, a Mercurio
eo. Sex enim diebus fecit Deus cmiurtxet terram, mare sapienliam et verbum, a Jove teniperantiam., a Ve-
cl emnia qum in eis sunt, et requievitin die septimo. nere voluptalem , a Satumo tarditatem : eredo quia
Quoepopulo Dei liebdoraada ita compulabalur anti- sol in medio planelarum positus tolum mundum spi-
quilus: prima Sabbati, vel una Sabbali sive Sabba- ritus inslar calefacere et quasi vivificare videtur,
lorurn; secunda Sabbati, lertia Sabbati, quarta Ecclesiaste attestante, qui, deipso loquens, ait;
Salibati, quinta Sabbati, sexta Sabbati, septima Gyruns gyrando vadit spiritus, et ip circulos suos
Sabbati, vel Sabbatum. Non quod omnes Sabbato- revertilur. Luna per humoris ministerium cunctis
rura, hoc est, requietionum dies esse potuerinl, sed B incrementum corporibus suggerit. Martis slella,
quod a requietionum die, qusesuo nomine et cultu utpote soli proxima, calore simul et natura est fer-
singularis excellebal, prima, veLsecunda, vel terlia, vens. Mercurius perpetuo circa solem discurrendo,
vel cselersesuo quseque censerenlur ex ordine. Ve- quasi inexhausla sapientise Juce radiari putabatur.
rum genliles cum observalionem a populo Israel Jupiler frigore Saturni et ardore Marlis, hinc inde
" VAIUANTESLEGTIONES.
1 B, C, sexla, terliaet. s B, C, edisceient. s B, C, dicantes.
GLOSSÊ'ET SCHOLIA.
oenlenarium; sic intra millenariuro CDXCVI;intra Orientem in Ioevumvolvuniur. Quamvis agllilas coe-
ex, vui, exxvni Ul eliam per hunc, scilicet, senarium. lestis spherae tanta sit, ul cursum planetarum prsepe-
Qui scilicet senarius, suis, scilicet, in parlibus primus diat, illasque impplu suo rapiat, alque ideo videnlur
implelur. Ideo primus, quia sunt etiatn a'ii peifecti, nobis currere ad Occidenlem, cum tamen semper fe-
qui similitcr iiiiplenlur suis partibus. Sexlt scilicet ranlur ad Orientem. Nam cursum suum nunquara
parte, id esi, vnum; lettia scilicel paric, itl est, duo ; amittunt, licet ad cursum sphoersecoelestisvi 'eanlur
et dimidia scilicet parte, id est, liia. Arfhujus exem- ferri. Isle locus varie intelligitur. Primum enim sic :
plum divhw hebdomadis, secunda scilicel hebdomada, C Cum enim homo converlit facieni ad solis oeeasum,
hominibus observanda mandatur. Seeunda hebdo- sinistra paisîllius de Australi parte erit, contra
mada, quoea prima formam accepit, scptera similiter quam partem omnes planeise cu-runt ab occasu ad
dies deinccps habriil. Verum genttles cum observa- orium. Veleliam terra, quse vofiatur inundus, scili-.
lionem a popuio Israel hebdomadis ediscerent, mox cet homo supinus, cujus caput ad Orienlem est,
hanc in laudem suorum deflexete deoium. Pagani ex pedes vero ad occasuin , conlra cnjus sinistfam ma-
pagis Alheniensium dicli, itbi exorti sunt. Ibi enim num omnes planetse currunt. Vel etiam omiie, quod
iu locis agrestibus et pagis genliles lucos idolaque est conlraiiura Jcevuni dicitur; quia ergo contra
tlaiuenuil, et a lali initio vocabulum pagani sorttli mundum currunl, ideo dicuntur currere in Jsevuin.
suni. Geutiles sunt, qui sine lege sunt, et nondum lllo , scilicel, mundo , qui se nper in dexteram par-
crediderunt. Dicti autem gentiles, quia ila sunt, ut lem volvilur. Piaicipill, id est, volubili. Assidua^
lueru t genili, id est, sicutin carne descenderunt, id est, continua, quia mundus in unaquaque die
mb peccato scilicet idolis' servienles, et necduni re- cina lerras aiivolvilur CUBIsua nocte viginti qua-
gei erati, proijide genliles primitus nimciipabatiiur. itior horis. Itera : sol et Juna coeleraque pla-
Ipsi dicunlur Groeceeihnici. Ethnici enim e* Groeco netarum stellae non sunt fixa in toelo, ut csetera
111Latinum interpretanlur gentiles. Ethnos enim sidcra; sed in aere Jerunlur, qu_eGraeceplaneise,
Gia-ce gens dictur. Eisdem uiique monsiris suos dies Laline autem sidera errantia nuncupantur; non quod
quibus et erranlia sidera consecranles. ipsa errenl, quse cursus suos secundum divini impe-
Inter cm'um terramque septem sidera pendent, cer- jii ilispen-alionem peragunt, sed nos errare in sui
tis discteta spaliis, qum vocantur erranlia, conlraiiuin .. roolus invcsligatione 1'ai.iant,cura interdum in Au-
mundo agenltacuisum, id est, l.__vum,illosemper in " stium, interdtim Septentrionem: plerumque, utqui-
dexlra prmcipili. Et quamvis assidttm convetsione dam dictint, contra mundum, noniiuiiqiiam curo
immensmceleritalts ... oilanlut ab eo, riipianturquem mimdo feiuutur. Ilein : Sidera erranlia , quse sunt
eccasus, adveno tamen irm molu per suos qumque,id septero, iion serapei 111eodem loco, ubi pridie f ce-
esl, incessus, passus, adverlitntur, nuncinjeiius.nunc ranUo tum, facuuil vel occasutn.; sed modo ad infi-
superius, propteroblquilwemsigniferivaganlia. Radiis ma z noe brumalis desceridunt, modo ad alla z.nia.
autem solis prmpedila, anemala, vel 1elrograda, vei so slilialis ascendunl, modo mediam zonae aquino-
slntionaria, fiunt. lnler cmlum, in e_.t,firniaineniuni. ctialis lineam repeiunt. Sic nimirum, sicûnt hoerelici,
Terramque; id esl, in oeihere sept'in si.leia. De pla- qui lucem venlalis prnmitientes, nunqnani in eodem
netis dicit pendenl, scilicel, quia non cohsertnt. sialu cJocendi perdurant; sed modo sic, modo sic,
Pendent dicit, quia non sunl fixa in firmaraento, si- doctrinani iuformanles, ipsi uiiquequam sit contem-
cut coetera .idera. Sol et luna, el quinque planeti. nenda lucis ostenlatio quain pollicenlur insinuant.
non suntinfirmamenloposit_e,sed in jtlhere pendent, Credo quia sol in medio planetarunTposilus, tolum
quia ergo vicinoesunt firmamento, i leo in firmamento muudum spirilus instar cajefacere, et quasi vivificare
posiloe dicuntur. Discreta , dislincta. Distantia inter videtur, quarlo circuJo solis cursus e t collocalus;
ses el divisa certis spatiis. Contrarium cursum, id e t, qui proinde , quja omnibus ln<idior est, mediu-.est
loevom, id rst, sinittium agenlia, quia contra n un co istiiulus, ut laro supernis quam inferioribus lucem
dum pergunt Ccelumin dexlrura ab Oiiente in Occi- proestet. Luna autem.ideo proxima lerris est posiia,
dentch- llccli<ur,plancl_e e regione ab Occiienle in ul nocie nobis lucera faciius exhibea!. Ecclesiaste
529 DE TEMPORUMRATIONE. 550
luminare est, se consecrare pulabanl;
temperatur.Venus, lurainis venustate, quam exsolis A __eci_ndum
vicinitate percipit, suo cernentes allicit aspectu. Sa- deiu ordinata alternalione tertioediei priraam a sole
turnus eo tardior cseteris planelis, quo et superior stellam, quarlseprimam a luna, quintse secundam a
-incedit. Nara XXX annis signiferum eomplet, inde sole, sexteeseeundam a luna, septimseterliam a sole
clerum primus
Jupiter Xn annis , tertius MarsH annis, quartus sol prseponebanl. Ferias vero habere
•CCCLXVdiebus, et quadrante, infra solem Venus, papaSjivester edocuit,cui Deosoli vacanti nunquain
exercere munda-
quoeet Lucifer el Vesper, CCCXLVIIIdiebus, a sole .iriilitiam vel negociationem liceat
nunquam absistens partibusXLVIlongius. Rroximum nam, dicenle Psalmographo : Vacateet videte, quo-
illi Mercurii sidus IX -diebus, ocyore ambitu modo niam ego sum Deus.ItemqueApostolo:Nemomililans
ante solis exortus., modo post occasus~splendens, Deo implical se negotiis seculaiibus.Et primum qui-
Tiunquamab eo XXII paftibus remotior. Novissiina dem'diem, qua et lux in principio facta, et Christi
luna XXVU diebus et VIII horis signiferum confi- est resurreetio celebrata, dominicum nuncupavit;
ciens. Ha_cigituceratstultitia gentiliuih, falsa ratio- qtiod illi nomen jam primis Ecclesioelemporibus
«cinationesubnixa, qui qaasi j'ure primam diem soli, fuisse inditum testatur Joannes, qui dicit in Apo-
. quia maximum est luminare, secundam lunse ^quia B calvpsi: Fui in spirituindie Dominico.Deindesecun-
GLOSSJEET SGHOLIA..
altestante, qui de ipsoloquensait: Ecclesiastesâutem nitivo, quinquageslmae; Pentecosten accusativo,
appellatur, qui coetum, id est, Ecclesiam eongreget. quinquagesiinam. Nulla aulem ratio sinit loquendi
Cohelet Hebraice, Ecclesiastes Groece, concionator uldicamus: Cumcomplerenturdiesquinquage«imam,
Latine. Dictusautem concionator, eo quod eoncio- sed, Cum complerentur dies quinquagesimse;
netur ad populum, id est, ioquatur, et serrao ejus' vel certe, sicut in Grsecolegitur, numeri singularis:
iion specialiter ad uuum, sed ad universos generali- El cum compleretur dies quinquagesiraa.. At vero
ler dirigatur, dicens omnia quse in mundo cernimus in precibus ejusdem diei dicendum : Et diem sacra-
caduca et brevia esse, et ob hoc minime appetenda. tissimam Pentecosten celebrantes, id est quinqua-
Gtfransggrando vadit spititus, el in circulossuos re* gesimani. A cujus verbi consuetudine putatur hujus
i!_rft'.w.'Hiij'usversiculi glossam in ante capituI626, diei solemnitas a quibusdam qui Groecam linguam
pleniter invenies.Marlis slella, ut puta .soli proxima, nesciunt,)eliam norainativo casu pentecosten appel-
calore simul et natura fervens. Mars, ares Grseceap- Iari debere. Verum notandum, juxla hlstoriam, quod
^pellaturjares autem virtus interpre"tatur.Marsquasi apud antiquos pentecostes, id esl quinquagesimse,
magna virtus vocatur. Weicurius, qnasi mercatorum quo lex data eral, ab occisione agni computabalur.
s-ujstof,id est, dofriinus.Inter mereatores enim sermo Hic autem non a Domini passione, sed, sicut beatus
abundat, ideo medius dicitur inter deos et homines, Augustinus exponit, ab ejus resurrectione dies
sermo enim inter deos et homines fit. Credebant ' quinquagesimse,quo Spirilus sanctus est missus,
enim eum aliquandoesse in ccelo,aliquando m terris. computatur; qui, -redeuntesigni veieris exemplo,ipse
Venuspiilchriludine sui aspeclus provocat homines p sibi manifestissimedie Dommi cum suo oonsecravit
fld intuendum, quoesola planetarum prseter solem " advenlu, quo etiam temporis articulo vernm pascha
et lunam umbram facere dicitur. Venus diciturTes- die Dominico monstravit esse celebrandum. JNam
per et lucifer. Salurms est a saturando dictus : qui- sicut hic, sic et illic iu ignis visione Deus apparuit,
dam homo erat, ut dicunt, in Italia; qui cum divitiis dicente in Exodo : «Totus auiem mons Smai fumiga-
suis homines fame pereuntes saturaret, Saturnus ap- bat, eo quod descendisset Dominus super eum in
pellalus est, et in divinumraptus honorem. Jupiter igne. i'Hic ignis et sonus, sic et in monte utriimque"
'ergo quasi zetos pater, id est, pater fulminum dicitur. erat et ignis et sonilus; sic illic fumus, liie leguntur
Hoecenim slella a circulo Saturni accipiens aquam, lingusedivissevelut ignis. T>Jam in ipsa datione legis
ajilarlis stella, quse infra illum est, haurit ignem. et graiise apparet evidentissima Veteris el Novi
Cum autem pragnans igne et aqua, elficitur instar Tesiamenti tlistantia. lbi plebs longe stabat lerrita,
liumidi Jigni, Uamma deeocli spargit iulmina in lnc fidelesJaetabanlur'Spiritussancli gratia accepta;
modum vagisidens apparentia. Septem planetse ita illietimor, hic amor;ibi a monte terruit, hic do-
sunt in ordine, Saturnus, Jupiter, Mars,Soi, Venus, mura intravit; ibi legera digito in Japide scripsit,
_ Mercurius, Luua. liic Spirilu saneto suam gratiam in corde signavit.
Ferias verohabere clerum primus papa Sytvester Lege in ante illara glossam, cujus initium est: Ini-
edocuit.Sic Jegitur in Levitico, cap. x:xui,dicenlem tium sane et eausa lestivitatis; quseetiam sic finitur:
Dominumad Moysen:«Hse sunt ferioeDominisauctse, obreverentiam resurrectionis dominicoetradiderunt.
quas celebrare debebitis temporibus suis. Mense Quarta seplimi mensis hebdomada. Quar-ta septimi
"seplimo, decima quaita die mensis ad vesperem mensis hebdomada eral, id est, Seplemb., qui septi-
-phasse Dominiesl; et decima quinla die mensis hu- D musest a Martio. Hic ponilur merisispro unadie.
jus, solemnitas azymorum Domini est, septem die- .Septimus mensis pro sentenario sui ordrais numero;
bus azyma comedelis, dies primus erit vobis cele- hebdoniada appellatur. Velcerte idem seplem men-
benimus sanctusque, etc. i ses hebdomada appellantur, pro septenani nuraeri
Sabbalumex veteriScriptura relinuit, niliil veritus r-afione,quaeper septem dies prirnam fecit lielido-
grammaticorumferutas, qui sicut Kalendas, Nonaset madam. Sciendum namque secundum Augustinum,
Idus, ilaetiam fetias plurali tanlum numero profe- pontihcem omni die per annum mtrasse sancta
rendas essedecernunt.Ferula geslamen erat gramma- sanctorum, sed non obtulisse sacnficium sanguinis,
ticorum, ut ipso etiam êslamme monerenl discipu- msi tantum hac una designala die. Qua etiam ex
los ferventeset ardentes esse debere ad discendum, causa memoratur seroel 111anno intToiisse, semel
quia ferula igrieaenaturce est, percussus enim ea ali- videlicet offerendo sacrificium sanguinis, qua sola
quis potius calorera quam doiorem sentil. per annum pontifex, derelicto foris-populo,jntrabal
Tei liaspecieshebdomadisin cetebrationePentecosles in sancta sanctorum. Una etenim tanlummodo per
agilur.Hicseptem uies pro unouie ponuntur quiasep- annum solemnitas erat, in qua, pontifice sancla
tiesseplemquadiagintanovem,addila monade,fiunti_. sanctorum inlranle, nullum prorsus hoininum intra
Cum complerentur dies Pentecostes. Male quidara fores templi remanere liceret, sed omnes tempore
Codiceshabent Penteeoste; nam Pentecoste nomi- -oblationis juberentur orare. Hoccautemerat statuta
rralivocasu quinquagesimadicilur; Penlecostes ge- solemnitaspaschse,septimomense, decimo die men-
*ATBOL. XC. li
SSl ftEDM VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 532
I dam feriam, terliam feriam, quartam, quinlam, et j\ cem magnum, implela dispensalione carnis, per pro-
sextam de suo adnectens, Sabbatum ex velere prinm sanguinem ccelestisregni januas ingressurum,
Scriplura retinuit, nihil veritus grammaticorum ut appareat nunc vultui Dei pro nobis,qui foris adhuc
regulas, qui sicut Galendas, Nonas, et Idus_ita etiam positi, pra_stolamuret diligimus adyentum ejus. Ubi
ferias plurali tanium -numeroprpferendas esse deGer- notandum quia.sicut quldam immundi per Jegera
nunl. Tertia species hebdomadis in celebratione prima, tertia, etseplima die jubebanlur lustrari, sic
Pentecostes agilur, VII videlieet septimanis dieriim et prjmus, lertius 4C septimus niensis suis «;uique
et monade, lroc est, L diebus implela. Qua die ef ceremoniis exstilere-solemnes. Quinla ,hebdon_iada
Moysesardenlem conscendeps in monlem, legem d_e seplimi anni, quo toto populus ab agricolandi opere
ccelo accepit, et Clirisfus in lingpis igp.ejsspirifus legis imperio vacabat, dicente Domino . Sex annis
sancti gratiam de cceloroisi,. Quarta septimi mensjs seres agrum tuum, septimocessabfSiSexta, anni jubi-
erat iiebdomada, qui solemnitatibus' prseclaris pene lsei, hoc est, jemissionis hebuomada est, iqusesseplem
totus expendebatur. Inter quas prsecipuedies pro- Ijebdomadibus annorura, hocesf, XLIX annis, lexi-
pitialionis erainebat, qua sola per annum pontifex, tur; qua expleta_ lioc est, quinquage_imo demum
derelicto foris populo-Tsajicta sanclorum inlrabat, anno incipiente. lubseplarius resonaban. ,,e. ad om-
annuis antea fructibus , hoe est, frumenti, vini, et B nes, juxta legem, possessio revertebaturanliqua.
olei, ex ordine collectis: signiflcans Jesum Pontifi-
VA.BIA~T.TES LECTIONES.
1 Add. solemnitatesC.
_GLQSS<® ET SCHOLIA.
sis, quoedies propitiationis sive expialionis voear fum spalio, quse teiripriris-rationeque ex mundi am-
batur, quia videhcei, oblatis in altare holocausti biluyneqtfeex stellarum cursu deprehendilur, sed divi-
victirais, "Sanguisin sancta sauetoruni adijxpianduni -iia pfSefeplione introducia -est ut videficet per sex
inferebatur. Quinta hebdomadaseptimiaimi, quo fo- diesf liomines operareliluf profana, septimum autem
tuspopulusabagticolaridiopeie legis imperio vatabal. âeatiohe reiiim exlerriarum Deo fScefent sacruni.
Hic ponitur annus pro una die, quia istl septem a.irii -Veluticuift ipse sex dieli.us-niuridCnfcreas«et, septi-
p'ro septenario tanturo numeio hebdomadis nomine nio <guieyit.flujus hebabfiiadaepVhnaest Sabbatum,
^censentur. Sexla anni jnUlmi, Itoc esl, remissionis Tehqui-sexêxordvtieab aiitegresso Sabbato deno-'
hebdomadaest, qum septem hebdomadibusunnonxm, mihar.tiir, ul pfifoa Sabhaii, seeunda Sabbali, el sic
hoc esl, quadraginta novem annis texilur. Hic po- delnce"ps;ut rios, dies1_uri_e,Martis, Mercurii, etc,
auntur septero anni prounadie. Anni jubiltei, id est, quodgentilitiurii est. Ecclesia fe.iarurii nomine reii-
quinquagesirai, hoc esl, remissionis. Qum septem quosuies&pprellat, quam consuetuitinem Sjrlv6ster
hebdomadibnsannorum texitur, id est, conficitur. Roniaiius pohtilex introJu>.it primuiri.
Namque septem anni seplies muliiplicati quadra=- Seclsicul Augusimusiiit: Dominus~gmomnia simtA,
ginta novem explicant. Ista sexla hebdomada tffiei- etc. De peffectione numeri sei.afii el septenarii ^x
T,ur,ex hebdomada quinloespecieiseptiescompuiata, professo agunt Arilhmetici, ul Boetius, iibro primo
et ldeo dicilur ex septem liebdoraadibus annorum. ArMmeticesj-Georgius-VaJIa, Jib. % capp. 16, 17.
In quinta eoini hebdoroadaconlinentur seplem amii; Vide MacVoMrtra', s"uj~efSoiiroium Sopionis, lib. i,
in ista sunt septem septies, id est, quattfaginta no- Q capp. 5, 6. Porio de_septenariieneomiomulta scripta
vem. Superius enim, hoc est in qumta, annus pro sunt a Chiistianis et~~gentihbiis; a Pytbago'a lum vir-
una die ponilur, hic septem annipio una dieponun- go,~tum-Mine'"va,lumA)iietofappellaiur, quodeoruni,
tur, et in quanlum ad septem iiebdomades , annus quilntra denafra-risunt nuiiuin gignat, nec«qu..quarii
pro una die ponitur; in quantum veio ad unam gignatur. Nam S
qunluor Jripano gignttur; cum_quo
hebdomaaam , septem -nnni pro una dte ponuntur. octonariuro pant^ sex aulem a tlyade pariter gigni-
Qua, setlicet sexta specie hebdom_fdisexpleia, . tur, ei gighit tria, tiinaiius vicissini sex et novem,
tubmclatius, scilicet quam ~in aliis soiemintatibus quinanus parlterdecem; septem vero sqla unitafe
resonabant. Eo enim tempore veniebaiil omnes in giguitur, nequeuilurri alium parit, qua.ndo Jns vn
civitalem, elTesonavant lubse, et sefvi emptitii et efficiunt plura quam intta denarium coritmenlur :
ancillse diimll"-banturJibeii, et agri el vineserever- hujus subltlitatis plunmis argumenlis "pioeponuiit
tebanlur ad pristroum possessorem gratis. Lege in septenariuro. Vul6 etiatn A. Celliuni, lib.iu, cap. 10.
Levilico, c. xxv, ubi scripium esi : _Sex annis seres Primam videliceldiem soti. Gehtiles septimanse
agrum lutim, ibique de quinta el Sexta hebdomada, diebus imposuerunt noroina planetarum cujus rei
et de tubis lla scriptum invenies": Numerabis quo- etiam vesligium s~ervatIingua Germanica; namdiem
que tibi seplem liebdomadas annorum, id est, seplem Dominicuma sole, Sohlag; sequentem a luna, Sfon-
septies, quaesimul faci.mt qua.ir_sg.nia novem; et lag; tertli el quarti diei nomina Germanica, quid
elanges buecina mense septnno decima die raensis, sibi velint, nondum Isiveni; quaflus a-toriitfuis,
propitiaiionis tempore in universa terra vestra, Donnerstag, intelligitur JoVis esse; sequentis no-
sancliucabisque annum quiaquagesiroum, et voca- ~" men a Venere corruptum est, sictamen ut origo re-
bis retnissionem cunctis hainiaioiibus lerrse luoe, manseril. Postremu» e_l Saturstag. Vulgo creditum
4pse esl eniin jubilseus.»Hasigitur tubas, Dominoju- estprimam diei horam, quseeslao exortusolis, esse
iente, personabant sacerdotes, quando coram Josue sub dominio ejus planetse unde dies nomen habet;
rouri Jericho fundilus^.onueruni. Quodroysiiceinhac secundam sub eo, qui sequitur terr-am, versus a
Ecclesiacompletur,in qua per septemdies,hocest,per ccelo, et sicdeincepseoor-linequo constiluti sunt in
omne teropus hujus vitoepr_ctlicatoiibuslubam do- coelo,qua seiie-exacla, ad Saturnum redemii (*), ul,
itrinse insonaniibus, oinnis forlitudo inbdelium ruil. piima hora diei Doniimciest sohs, secunda Veneris,
JOAN.Nov. SCHOLIA. — Bacteuus Beda tractavit terlia Mercurii, quarta Lunoe,quinia Salurni, sexta,
partes temporis quas facit conversio niundl, id est, quoeestin nieridie, Jovis. Sed boc ratioiie earet,
jialurales; deinceps prosequilui tempora qii33 su- neque a veteribus astrologis tratiitum invenro. ^Gur
munlur ex mystico exeraplo divin_eoperationis, quse aufein planetaium in dierum assignalione noii slt
supra dixit esse consiitula ex auclorilate Dei. Est servatus ordo, pulchre Beda reMil rationem physi-
autem hebdoma seu hebdomada Gra_ca vox, signi- cam, suinptam exqualitate et visiderum_;qria deTe
fiCansseptiroanam, quam accipimuspro septem die- (*)Locusmeiidosus.EBIT.
" "
333 „ DE TEMPORUMRATIONE. SSi
GAPUT IX. A catio, et finem accipiatpeccalum, et delealur iniquitas,
Be ItebdomadibUsLXX propheticis. el adducatur jusiitia sempitetnd, ei impleatur visio et
Septima species hebdomadis est/" qua propheta prophetia, el ungatur sanctus sanctorum. Nulh dubium
Baniel utitur, more quidem legis septenis annis isin- quin hseeverba Chrisliincarnationem designent, qui
gulas eomplectens hebdomadas, sed nova ratione ip- tulit peceata mundi, Iegem etprophetasimpTevil, un-
sos annos abbrevians, duodenis videlicet mensibus ctus 6st oleo loetilisepra parliciplbussuis, et quod heb-
- lunse singulos determinans"; embolismos vero
menses, domadesLXXper seplenos annos distinet&CCCC .et
qui de annuis XI epactarum diebus adcreseere so- XG annos insinuent. Sed notandum quod easdem
lent, non lege patria tertio veHaltero anno singulos hebdomadas non simpliciterradnotatas sive conlpu-
adjiciens, sed ubi ad duodecimum numerum augeg- tatas, sed abbrevialas asserit, bcculte videlicefle-
cendo pervenirent, pro integro ariho pariler inserens. clorem commonens ut bieviores sdlito anno^noverit
Hoe autem fecit non veritatis eognitionem quoerei- indicatos. Scito ergo, inquit, et jinimadiierie ab exitu
tibusinvidendo, sed proplietise more ipsum quoeren- sermonis, ul ilerum mdificelurHierusalem, usque ad
lium exercendo ingenium, jualens utique suas mar- Christum ducein hebdomades VII, et hebdomades
garifas a filiis dausas_fructuoso sudore investigari, LXII erunl, et ritrsus mdificabilurplalea et ihuii in
quara profusas.a porcis fastidiosa despectione calcari. B angustia temporis. Esdra narrante, didicimus <quod
^Verumut haje apertius elucescant, ipsa jain angeli Neemias cnm "esset pincerna xegis Artaxerxis, XX
ad proplietam dicta videainus :Septuaginta, inquit, anno regni ejus, -mense Msam, iropetravit-al) eo reis-
fiebdomadesabbieviatm sunl supet populumtuum, et taurari lnaros Hiernsaleih, lemplo mullo ante Cyro
super urbeirisanclam luam, ul consummelur prmvari- permittente constructo. ipsum tfuoque opus, -ut di-
GLOSSiE ET SCHOLR.
vide plura apud Ponlanum, in commfentariis super c emboJismos-,sed-in hocillos abJireviayjl, .qiiiaom-
-senientias Ptolemaei, et lib. iv de Rebus »cBelestibus. nibus illis duodecim menses tanlum dedjt- Minores
. __Qum Lucifer el vesper. Quando _soiemmatulino enira annos nostris^, qui tredecim menses In teruo
ortu prsecedit, Lucifer dicitur, colore eanienti; vel secundo anno habent, inlulit et plufes.-firgo post
quando seqtitur, colore quidem refulgenli, vocatur trigintaties amios, uJii embolismi menses ad duode-
Hesperus funde GroeciHespera voeant loca ad opci- cimjim numerum conveniunt, designavit de illis
denlem posita, ab oecasu emm seroppr apparet duodecira embohsmis intcgrnm annum computate,
.Eespenjsnoclis initio, quam partem istinc Latini el sip in anleamsque ad finem septuaginlaheMonia--
TOcantvesperam. Desumpsit awiem haac "Bedaex n darum, id est, usque ad quadringentos ntihaginta
l.b. Plinh, cap. 8. annos. Unde quia non compulanlur in hae cbmpu-
- Ntinqnam ab eo vigipli duabas patlibus remotibr. "Gtatione anni tredecim mensium, sed duodecim tan-
Apud Plimum legitur vigiriti ttibus, cpm quo con- tum, fit ul plures annl intelligahtur nosiris annis el
senliunt niagis quse tr. dunt recentiores; quar§ ne- rninores. Et si aliquls secundum |sfam supputatirine_n
-gligentiadescribendi commissum siiium esse arbi- arinos compularet, nulla setas tanfa intelligi potuis-
tror, aut Bedam rnemoria lapsimi, set, et non pauciores est computata. Hoc autem fe-
CAPCTIV. cit, seilicet Jbaniel, piophetimmore, scIJicet quoeob-
—
BMD.RAM.GLOSS_E. Seplima species hebdo- Soure loqui consue\it. Ipsum ingenium, id est, ut
jnadis est, qua pt oplieta Damel iitilur. - BB septua- exerceret suum ipgenium, qul hoe quDererel,occuite
ginta hebdomadibus abbreviatis super ppjroluni Dei, yidelicet lectorem commonens, ut .breviores sdlito
ut consummetur prsevaricatio tollus "mundi in pas- annos nov^nl iprjicatos. Hon enim "Daniel.PfopJieta
sione Cliristi, cum tnlerit peccatum mundi, et jusii- in hae suppuialione, sicjt jam supra db-imus, annos
liam adduxerit EvangeIii,_.varia_Pairum«sl exppsj- posuit embolismos, sei coriimunes. Nam si sojito
tio. Namque prophela DameJtales conscr psit heb- more annos computaret, eriiboljsnios videlicet com-
jlomadas. Qua scilicetspecie, tnore legis idep dieit, niunibus inserens, quindecmi anni minus a cbxc
Ijuia simililer eQinplectu-.lurin ista singulse hebdo- invenii entur.
madse septem annis, sicuii in sexta «pecie faciunt.- Scito ergo,mquil,et aiumadverleab"exitu sermoriis,
Legal.ler,-id est, perlegem. Annis septenis îngnlas, ii- iterum mdtficelurJet usalemusque ad 'Cluistum du-
seilicet ex illis sepluaginia compleciens, id est, cem, hebdomades septem, ei hebdomades sexaginta
colligens. Tetpiinans, seiliGetiHas specjes. Sed no- dum eiunt; ei tursus mdificabitur platea it muii in
,va iattone,^s,a\icetquia antea non fuerat hoc factura, .,r angustia tempor^s.SHto ergo el aitiniadyerte^ ecihcet "
nisi a Daniele. Abbtevians,scilicet sepluaginta annos J" hoc quod dico tib], qma ab exitu sermoms Artaxerxis '
hebdomadarum, tollendo embolismos.' Ipsos annos iegis, quando dedit liceatiam re_edificaf)(iironios Je-
ubbrevians.Notandum est in hoc tenore hebdomadis, rusalem. Sive ab exitu_sermom's,id est, ex quo-exiit
-qnod qnanivis a Daniele spiritu prophetise illumi- sermo responsioms legis Artaxcixis,u. mdificeiurJe-
nato computenlur, quod communes, id est, lunares jusalem, quod fuit ar.no vigesimp regni ejus petenie
anni essent "ab exitu sermonis regis Artaxerxis, Nehenna^ qui fuit ipsius pincerna. Usque ad Chti- .
usque ad Chrisli passionem, non sic tamen ab hoini- stumducem, id est, Filium Dej, scilicet, erunliiebdo-
nibus computabautur, -sed juxta seriem temporum mades septein, id es,t, septem anni,_gui habeul an-
cofisueto more, comrounium -et emboljsmorum annos quadrrginta i.o.em. El rursus mdtficabilur pla-
norum computali snnt. Aliler enim a Propheta nu- tea. Scilicet et ila fuit, id est,_ reoedtficatioihfia iljas
merati -sunt," aliler secundura seriem leroporuni septuaginta hebdomades. ^ln angusli'i tempoiis, )n
exacli sunl. Proplieta «rgo Daniel nullum ibi posuit spafio quinquagjnta duorum dierum. A primo anno
embolismum, sedomnes communes, scilicet quan- Cyri usque ad sexiura annuin Dariianni suiit quaara-
qnam Hebraeinostro more*omputenf, inleiponentes gwla novem, id est, hebdomades septera, in quibus
embolismos,sicut et nos. Non ad hocabbrevia\il|l- tojtum opus tempji consummatum est. Non tamen de
los aniios, ul tolleretinde embohsmos-; ubi enim eni- istis hebdomadibus dicit hic. Denique et Judsei in
bohsmi menses ad duodecimumnumerumeonvehtrent, '.Evangelio ex hac opiisatjone ,loqpuntnr ad Domi-
>ait, et conveniebat ibi eursus ôlis el lunoe. P-ro i.Hni : Quadi.igintaêt sgx anpis seiiificatiitnest ieni-
integre anne pwilei inserens, scilicel illos menses piiiffl hoc, et tu tribus diebus exciiabis illud? Quod
55S BED_<EVENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASGALICAGENUINA. 536
ctiimest,inangustia temporis perfeceril, adeo scilicet A usque passionem LXX hebdomadas abbreviatas, hoc
a finitimisgentibus impugnalus, ut structores singuli est annos lunares CCGGXC.Adejus vero baptismum,
gladio renes accinctiuna manu pugnasse, altera mu- quando unclus est sanctus sanctorum, descendente
rum recuperasse narrentur. Ab hoc ergo tempore super eum Spiritu sancto sicut columba, non solum
usque ad Christum ducem hebdomadas LXX com- hebdomades VII et LXII fuisse completas, sed et
puta, hoc est, annos duodenorum mensium lunarium parlem jam seplnagesimse hebdomadis inchoaiam.
CCCCXC,qui sunt anni solares CCCCLXXV.Siqui- Et post hebdomadas,inquit, LJJI occidetur C/.ris.Ms,
dem Persse a prsefalo XX anno regis Artaxeixis , el non erit ejus populus qui eum negaturus est. "Non
usque ad mortem Darii regnaverunl annis CXVI. statim post sexaginta duas hebdomadas, sed in fine
Exhinc Macedones usque ad interituin Cleopatroe septuagesimsehebdomadis occisus estChrislus. quam
annis CCC.Inde Romani usque ad XVII Tiberii Cse- ideo, quantum conjicere possumus, segregavit a co.-
saris annum monarchiam lenuerunt annis LIX, qui teris, quia de hac erat plura relaturus. Nam et Glni-
sunt simul, ut diximus, anni CCCCLXXV. El con- stus in illa crucifixus, et a populo perfido non modo
tinentur circulis decennovenalibus XXV, decies uo- in passione, verum continuo, ex quo a Joanne prse-
vies enim viceni et quini ttunt CCCCLXXV.Et quia dicari coepit, negatus est. Quod autem sequitur : Ei
singulis circulis embolismi septem adcrescunt, mul- B civitatem et sancluatium dissipabit populus ciim duce
tiplica XXV per VII, fiunt CLXXV,qui suntembo- venturo, et finis ejus vaslitas, et post finem belli sla-
lismi menses CCCCLXXVannorum. Si ergo vis scire iuta desolalio, non ad sepluaginta hebdomadas per-
quot annos lunares facere possiut, partire CLXXV tinel; pr_edietumenim fueial quod ipssehebdomades
per XII-, duodecies deni et quaterni CLXVIII, XIV ad Christi usque ducatum pertingerent, sed Scri-
ergo annos faeiunt, et remanent menses VII; hos ptura,prsedictoadventuet passionisipsius, quideliam
junge ad supra scriptos CCCCLXXV, fiunt simul post hanc populo qui eum recipere nollet, essel
CCGCLXXXIX;adde et menses .superfluos VII par- eventurum osteiidit. Ducem enim venturum Titum
temque XVIII anni imperii Tiberii, quo Dominus dicit, qui quadragesimo anno dominicsepassionis ita
passus est, et invenies a tempore prsefinito ad ejus cum populo Romano et civitatem etsancluarium dis-
GLOSS__SET SCHOLIA.
aiunt, templum quadraginta sex annis sedificatumest, quod primum numerantur septem hebdomades, e'
non primam, sed secundam illius oedificationemsi- poslea sexaginta duo, et rursum unaquaequein duas
transmigrationis sub principi- partes dividitur. Est enim hoc idioma, id est, pro-
gnificant, quando filii filio
bus Zorobabel et Jesu Nave, opus quod faciebant prietas êrmonis Hebraici, et antiquorum sermonis
propter impugnalionem gentium yicinarum, ante „ Latini, ut ante roinorem numerum suppulent, et
'"
quadraginta sex annos implere nequiverunt. Tot poslea majorem. Verbi gratia, nos juxta proprieta-
enim sunt anni a primo anno Cyri regis, qui liber- tem lrogusenostrse nunc dicimus: Abraham vixit an
tatem dedit volentibus Judseis reverti in patriam, nos centum septuaginla quinque, illi eeontrario lo-
usque ad sextum annum Darii regis, sub quo lempli quuntur: Vixit Abraham annis quinque el septuagin
opus omne completum est. Anno autem secundo ad- ta et centum. Non igitur ut legitur, lta implelur, sed
ventus sui, raense secundo, lempli fundamenta jece- ut totum pariter supputatur, lta finem accipit. Lege
runt, anno incensionis ejus juxta Afrieanum septua- expositionem visionis decimoe, et audi quid in ea
gesimo secundo, sed impediti a Samaritanis et aliis beatus Hieronymus de isto numero dicit. Adde e<
in circuitu nationibus, intermissum est opus usque ad menses superfluos septem pariemque oclavi decimi
annum Darii secundum. Porro Josephus et alios tres anni impeni Tiberii, quo Dominus passus est. Notan
annos addit, in quibus peribolus templi el qusedam dum in hoc loco, quort si lerminus hujus hebdoma-
alia, quse remanseraut, perfecta sunt; qui additi dis propheticsea inense Nisan, id est, a Juna paseha
quadraginla sex annis, faciunt quadraginta novem h, in quo sermo regis exivil, ut iterum sedilicaretur
annos. Africanus denique Cbronicus non a prima iu- Jerusalem, usque in illum Nisan, in cujus decima
dulgentia Cyri, quia amplius quam sepluaginta heb- quinta luna passus est Chrislus, et inter hos duos
doroadsesunt, et multo plus, sed ex qua die loculus terminos non inveniuntur araplius quam CDLXXXU
est angelus ad Daniel, has hebdomadas comprehen- anni, et menses seplem; ideoque desunt quinque
dit, in quo non est sequendus. Debemus ergo crede- menses ul implealur ultimus annus, unde hi qmnque
re magis Iias hebdomadas sepluaginta coniraeri ab menses adjiciuntur. Si ex parle uecimi septimi-anni,
exilu sermonis Artaxerxis regis, quam ex quo locu- D ergo non in numero hebdon.ad.irumcontmentur, quia
tus est angelus ad Daniel. Eusebiusvero a sexlo an- post Christi passionem suni, nisi forte ita putandi
no Darii, qtii post Cyrura et Cambysen filium ej'us sunt anni hujus hebdomadis, ut incipiant numerari a
regnavit in Persis, quando templi opera consumma- Kalendis Januarns, quse prsccesserant Nisan exitu
ta sunl, usque ad Herodem et CsesaremAugustum, sermonts, et finem habeanl Kalendis Januaiiis ante
idest, primum annum regni ejus, et Csesans Augu- Nisan Dominicsepassioni», ut sil llla pars, quam ad-
sli decimum, numerat septem et sexaginta duo heb- jici jubet, de decroio septuno anno Tioeru ab ipsis
domadas, qua. faciunt annos CDLXXXIII, quando Chri- Kalend. Januar., in quibus finitus est numerus an-
stus, hoc est, Hircanus pontifex novissirousde gtnere norum, nsque ad ipsara dominicampassionem. Sed
Machabseorum ab Heroae jugulatus est, el cessavit si ila est, in ejusdem quaesliomsrevolviraur difficul-
juxta legem Dei pontificum successio. Non ergo ad tatem. Nibil enim inierest utrum ante annum post
istum Christum anro completi creduntur, licel hoc hebdomadas, quinque menses adjiciantur, quia in
Eusebius dicat, sed ad Christum redemptorem mun- viseenbus eorum non invenitur. Sunt autero quidarn
di hebdomades seplem et sexagrat,aduo erunt. Heb- qui volunt hanc qusestionemlla solvi, ut suppleantur
domades seplem quadraginta uovem anni; hebdo- quinque menses, ex bissexlilibus omnium annorum ,
madesLxn,GDxxxm.Junge ergo quadraginta novem, quadrantibus, et embolismismensibus. Si enim colli-
et CDXXXIII ad novissimam hebdomadam, qu_esimih- ges cinbohsmos omnium annorum menses, el si om-
terut coelerseseptem continet annqs, fiuntanni CDXC nes diviseris in sequas partes, ut allera pars eorum
lunares, Euselnus Pamphilus dicit.*Nec nos moveat triginta habeat dies, altera vero, undetriginta, rema-
S3~f DE TEMPORUM RATIONE. 558
s.pavit, uluon remaneret Japis superlapidem. Verum A lunsecursum computantes, octavo semper anno no-
iis per anlicipationem prsehbatis, mox ad exponen- nagintadiesquinascantur, si quadrans cum undecim
dum hebdomadoe,quam omlseral, rediit eventum. diebus epactarum octies componatur, pariter inter-
Conhrmavit autem paclum multis hebdomas una. calasse, in tres videlicet menses tricenarum dierum
Hoc est in ipsa novissima, in qua vel Joannes Ba- distributos. Judseos autem nunquam, sed altero vel
tista, vel Dominus et apostoli praedicandomultos ad tertio anno mensemluna. tertiumdecimum, quem
fidem converterunt. Et dimidio hebdomadis deficiet embolismum vocitamus, inserere solitos, sicul notis-
hostia, et sacrificium. Dimidium hebdoiriadis hujus, sima quartoe decimse lunse paschalis aperte ratio
decimus quintus annus Tiberii Coesariserat, quando,v probat. Seiendum sane quod Africanus hebdoma-
inchoato Chrisli baptismale, hostiarum purificatio darum cursum, quem nos in decimum seplimum vel
fidehbus paulatim vilescere coepit. Ilem quod sequi- decimum octavum Tiberii Csesaris annura, quo Do-
lur : Et in lemplo erit abominatio"desoiationis,et us- minum passum credimus, juxta Chronicam Eusebii
que ad consumtnationemet finemperseverabitdesolatio, perduximus, ab eodem quo nos incipieiis exordio,
ad sequentia tempora respicit, cujus prophetia. veri- quinto decimo ejusdem imperatoris anno, quo eum
tatem, et historia veterum et nostrorum hodietem- passum-credil, putat esse completum, ponens annos
porum testalur evenlus. Totumideo prophetse tesli- B regai Persarum CXV, Macedonum CCC, Roma-
monium ponenles, quanlum-facultas suppetebat, norumLX. Seddiligens leetor quod magis sequendum
exposuimus, quia hoc et a plerisque lectoribus igno- putaverit, eligat.
rari, et speciale genus hebdomadoe flagitare cogno- CAPUT X.
vimus. Falluntur enim qui putanl Hebrseos annis De hebdomada mlatumsmculi.
talibus usos, alioquin lola Veteris Instruraenli series Octava species liebdomadis uniformis, et soIa_5kie
vacillat, nec ullius setas tanta quanta scripta est de- eircuitu revolutioriis exstans, ad figuram perôm.iia
bet intelligi, sed ad lunse cursum stringi. Et Grsecos primse hebdomadisjabentibus fiujus sseculi conficitur
quidem veteres legimus GGCLIV diebus, annum ad setatibus.- Prima j,nim die facta est lux, el priwa
GLOSS__EET SGHOLIA.
nebittibimultum. Sunt enim embolismi menses ora- abbreviatis. Alioquin, scilicet, si Hebrseitales anno3
nium annorum centum sepluaginta quinque. Dimi- habuissent, toia Vetetis Instrumenii series vacillat.
dium enim eorum LXXXVII semis, ex quibus colhgis Necullius mtas lanta, scilicet, quanta in Veteri Tes-
totidem dierum numerura, id est, ex singulis mensi- lamento sctipta est, intelligi potulsset, dum omnis
bus singulos dies, qui fiunt octuaginta octo dies. selas secundum raajores et minores annos est com-
Item vide quadringentos sepluaginta quinque annos, putata.
quot habeant bissextiles dies. Quadringenti anni C Sciendum sane, quod Africanus hebdomadarumcur-
cenlum bissextiles dies habent; septuagmta quinque mm. Africanus scriptor '(emporum hebdomadariim
anui octodecim dies; qui fiuiTtsimul cxvm. flis adde fuit. Idem quoque Africanus scribit ad Aristiden
suprascriptos embolismorum dies octuaginta seplem, quemdam de ea quse videtur Evangeliorum dissonai»-
hunt simul ccv. Hos diyide per menses, id est, per tia, et cur MatlhseietLucse in generatione Christi Je-
tnginta dies. Sexies triginta, centum ocluagintafiunl, ratur diversa conseriptio; ubi ostendit evidentissi-
et remanent viginti quinque, vel etiam viginti octo. mam ulriusque consonantiam, sicut in primo JSccle-
Si volueris trahere tres dies ex sex mensibus triee- siasticB hislori-Clibro, capilulo sexto, beatus Hiero-
noruni dierum. Sex ergo menses faciunt, et viginti nymus docet. Chronica Groecedicitur, quoe Latine
octo dies. Non solum autem quinque nienses iraplere temporum series appellatur, qualem apud Graecos
potes, sed eliam quinquaginta octo dies tibi rema- Eusebius Csesariensis episcopus edidit, el Hierotiy-
nent, et in visceribushebdomadarum toturo annorum mus presbyter in Laiinam, lmguam convertit. Cliro-
riumerum invenisti. Sed et hoc mihi simpJiciter planos enim Graece, Latine tempus interpretatur.
cet, utnumerus prophetica. hebdomadis non in inte- JOAN. Nov. SCHOLIA. — Septima septies hebdomadis.
gris annis, sed in septem mensibus finiatur. Et hoc Prophetice Daniel prsedixit tempusj)ominieoe passio-
inaluit divina Providentia, ut .septenario mensium nis per annorum hebdomadas, quas Beda luculenter
numero lotius spatii perfeclio indicaretur, in cujus ac docte hoc capite exphcat. Sudarunt etiam noslra
fine gralia septiformis Spiritus mtindo illuxtt. setate quidara in ejusdem hbelli exposilione. Porro
Confirmavit aulem paclum muttis hebdomadibus, apud Danielem locus estmotus. N
mia, etc. Confitmavit autem pactum, id est, eonstitu- 0 CAPUT x. _
tionem et legem Dei. Una hebdomada, id est, ipsa BRID.RAM.GLOSS-E. — Oclava species hebdomadis
novissima, in qua Joannes Baptista, vel Dominus et unifortms, et sola sine chcuitu tevohtlionis exstans.
aposloli prscdicandomultos ad fidem converterunl. Unifoimis, non varia, quia non variatur tempus in
Multis hebdomadis, de illis sexaginta novem dicit, ea. Et sola, scihcet quia omne tempus continetur in
unde ullima remansit, sicut dixi. Et in dimidio heb- ea. Sine cn cuilu, quia non revolvuntur tempora in
domadis deficietkostia, id est, sacrificia Judseorum, ea. Uniformis dicitur, quia non habet nisi unam for-
quasi dixisset : Anlequam septuagesima hebdomada mam temporis. Non emm iteratur tempus in ea, sed
-finiatur, deficiet sacrificium Judaeorum, quia quando omne tenipus continet in se. Ad figuram, id est, ad
ccepit Ghrislus piaedicaie ac baptizare, cceperunt vi- exemplum primse hebdomadis, seilicel m qua crea-
lescere Judseorum sacrificia. Tribus igitur annis et lus est mundus, et omnia quoein eo sunt.
sex mensibus juxla evangelistam Joannem Chrislus - Non longe post natis giganttbus, corrupta est omnis
Evangelium prsedicavit et confirmavit veri Dei cul- terra, donec Ctealor, pcenitens se hominem fecisse,
tum multis, haud dubiuin, quin apostolis et creden- mundum diluviopetdere disponereUDicitur Deuspce-
tibus, quando post passionem Doniini in dimidia riilens, sicut scnptumest : Poenitetme fecissehomi-
rursum hebdomada defecit Jbostta et sacrificium. nem superlerram Et rursum : Pcenitet me, quod
Totum ideo prophetm testimonium ponentes, quanlum constituerim regem Saul in Israel. Quomodo est poe-
facultas suppelebat, exposuimus. Testimonium pro- nitens, qui id quod semel fecerit, se fecisse nequa-
phel_g,sciheet quod ab angelo audivit flagitare, sci- quam dolet? Posnitere dicitur, cui id quod fecit dis-
licet illos exponeremus annis talibus, id est_,taliter .* plicet, et hcec contra mutando aliquid aliud facit.
559 BEDM VENEIUBILIS OPERUMPARS I. — DIDASGALICAGENUINA. 540
_etale hoino in paradisi araoenilate locatur. Djvisa A.Hierosolymampelunt, pars \olatu desiituta virtutum
Juce a lenebris faelum esl vesperum, et, sepaiatis Dei injer Babylonioefluenta resident. Successil et ves-
filiis a seraine'iiequam, non lofigeposl nalis gjgan- pera, quando, immineme jam Salvator.s advenlu,
tibus, corrupta est omnislerra, donecCreator, poeni- gens Judoeapropter scelerum magnitudinem Roma-
tens se hominem feei.se., uiutKlumdiluvio perdere nLstributaria facta, insuper et alienigenis est regibus
disponeret. Secunda dio firmamenfum in medio Ji- piessa. Sexta die terra snis animantibus implelur, et
brattir airoarum; secunda oettitearca in medie feitur hoiuoprimus ad imaginem Deicreatur, moxqueexejus
aquarum, hinc fonte abyssi supporlata, ilhnc coeli latere dormientis sumpta costa femina fabiicatur;
caiaract!scomplula;tjurehabuilvesperam,quandofilii sextaatale, piseconantibus prophetis, Fiiius Dei in
Adara pedes ab Ori"irte moventes, qui in Gonstruen- carne, quihoroinem ad imaginem Dei reerearet, ap-
dasupeibise turre conveneiant, linguarum divisione paruit, qui obdormiensiu cruce,"sanguinemet aquara
niultati, et ab invieem sunt dispersi. Tetlia die, aquis de latere, unde sibi Ecclesiamconsecraiet, emanavit.
in cbng-regationemuuam coactis, apparuii arida, syl- Hujus aalalis vespera cseteris obseurior in Antichrisli
vi_ heibisquedecora ; et lerlia a_talefirmatisin eiillu est persecutione ventura. Septima die, consummalis
dcemonumnationibus, Abraham patriarcha cognalio- operilras suis , Deus requievit, eamque significans,
nem p'airiamque deseienS, sanctonmtque semine B Sabbatum nuneupari prsecepit,qujcvesperam habuis-
feeuhdalur. Advenit et \espera quando gens H_ebrea, se non legiturr Seplima oelatejuslorum aninja. post
roalis coacta prementibus, conira Dei voluntalem optimos hujus vitoelabores m alia vita perpeiuo le-
regem sibi petit, qui, mox ordinatus , priroo Domini quieseunt, quoenulla unquam trislitia maculal.iliir,
sacerdotes prophelasque trucidat, poslmodum ipse sed maj'or insuper resurrectionis gloria eumulahilur.
cum loia gente gladio periil Allophylorum. Quajjta Hsec selas homhiibus tunc coepit, quando pnraus
die coelumluminaribusornatur; quartaa3iaiegensilla martjT Abel, corpore quidem lumulura, spirilu au-
coeleslifideinclyla, regno Davidet Salomonisglonosa, tem Sabbaturo perpeiuoequietis intravit. Periicieiur
templi etiam sanclissirai altitudine totum nobihlalur autem, quando, receptis sancti corporibus in terra
in orbem. Sed accepit et vesperam, quando. crebre- sua duplicia possidebunt, loetiliasempiterna erit eis,
sceniibus peccatis, regnum illud aChaldseis dissipa- et ipsa est oetava, pro qua VI Psalmus inscribitur,
tum ,*templum dirutum , el tola gens est Babyloniam credo quia insex hujus soeculioelatibuspro septima
translata. Ouinta die pisces avesque aquis eductse; vel octava illius sseculioetate est supplicaiidum. In
hi patriis manent undis, illse aera terramque pervo- qua quia j'ubti gaudia, sed reprobi suni supplicia
lant; quinta aelate multiplicalus in Chaldsea popu- percepturi, Psalmus hic ingenti pavore ineipit,"currit,
luS Israel, pars coelestiumdesideriorum pennis fyJla C l finiiur : Domine,ne in ha tua atguas me, etc.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
Et quia ipse immutabilis, id quod voluerit mutat, nus, in libro xi, de Civilate Dei : Cum vero in die
poeniiere dicitur, quarovis rem mulet, consilium non seplimo lequieseil Deus ab omnibus operibus suis,
mutat. Lege in Moralibussancti Gregoiii librum viet sanctificat euni, nequaquam est accipienduro pue-
gesimuro, in quo h_f>csacra verba continentur : Qui liliter, tanquam Deus labcfraveiit operando, qui dixit
in consltuetidamsuperbimturrim convenerunt,tingua- et facta sirot, verbo intelligibili et sempiterno, non
riisndivisionemulali, el ab invicemsitni dispeisi, llai- sanabili et teraporali; sed requies Dei requiem signi-
mo: Bahylon civitas fuit Chald_eorummelropoMs,et ficpi eorum qui requiescunt in Deo, sicut lsetuia do-
polenlissima, tantoequemagniludiijis, sicut Herodo- nms Jasliliamsignificat eorum qui lsetantur in domo,
lus narrat, el multi aln his_orio<,raphiGrsecorum,ul eiiarosi non eos domus ipsa, sed alia res aliqua loe-
ab angulo in angulum extendereturper quadrum se- tps facit. Similiter eum iseta epistola iJicitur, signifi-
decim miilia oassuum, ii est, siraul sexaginla qua - cans eoium Jsetitiamquos legentes eflicitloeios.Con-
tuor, qui faeiunl leucas quadraginta duas, et auas venienlissimeigitur cum Deum requievisse pi oplie-
parles unius; et est «dificala a regina quoedicla est tica narrat aucloritas, significat eos qui in ilio re-
Scmnamis, in c»jus medio eslarx, sive capitolium, quiescunl, et quos facil ipse requiescere. Hoc cliam
lurris quara .idilicaverunt fllii Adaro post diluvium, horoinibus, quibus Ioquilur, et propler quos jilique
antequam dividerentur per universum orbem , quse conscripta est, promitlenê prophetia, qtiodeliam
turris dicitur tenere in altitudinem tria millia pas- ipsi post bona opera, qusein eis et pereos opeiatur
suuro, hoc est, leucas duas, paulaliu' de lato in an- Deus, si ad iliura prius in ista vila per lidem quo-
gust.is coarclala, ut pondus imminensfacilius a Jate- Q dammodo accesserint, in illohabebunt requiem sem-
ribus sustentetur. El quia ibi contusum esl labiu.n piiernani. De septenarii porro numeri peiiectione
univer-.selenoe, vocatur Hebraice Babel, GiseceBa- jani superius seriptum habemus.
bylon Isidorus: Linguarura diversitas exorla est in PerficieUn aulem quandoleceptis sancli corpotibus
oedilicatione lurris posl diluvium. Nam priusquam in tena sua dapliati possidebunt, Imiilia sempilema
supeibia lurris iJliusin diversos signorum sonos hu- eiilets. In teua sua, hoc est, ro teira -viveiiti.im et
riianam dividerct societalem, una omniuni nationum mansueiorum. Dupiiciapossidebunt,Mest, incorpore
iiiigua fuit, quas Hebroeavocatur, qua patriarchoeel el anima, cum pcrceperint iiiiihortaliiateniel iucor-
propiietoeus! sunt non solmn in sermonibus suis, ruplionein in corpore, el iricomniutabililaiem in
\erum etiam in htleris sacris. Initio enira, quot gen.- aniroa, el Imlitiasempitetnaerit eis
tes, tol lingusa fuerunt. Deinde plures genies quam ITCMUNDE SUPRA.— In ipso quideni principio con-
lniguse,quia ex una lingua roultoe sutit gente» ex- ditionis facta suiu ecel.mi ei terra, angeh, aer et
or ae. Lingu_eenimJictoe in hoc ioco pto vcrbis quoe aqua de nihilo. Dievero pnma iaela est lux, el ipsa
per linguam fiunt, genere loculionis lllo, quo is qui deuihilo. Secundo, finnaraenlum inmedio aquarum.
el)icit per id <[ubd eflicitur nominatnr, sicut os dtci '! eitia, speeies maris etterrse, cura eis quselerrsera-
solei pro \erhis, et sicul itianus pio htteris. Seplima uicilus inhoerenl.Quarla, luminaria ccali de littnine
ri'e coiib>immatts apaibas suis Deus tecptievit,eamqiie priuio die facto. Quinto, naialilia et volalilia de
•saiiclifimlvs Sabb&lumnuncupari prmcepit, Augusti- aquis. Sexio, reliqua aijunalia de lerra, etfaomo
541 DE TEMPORUMRATiONE. 5__>
CAPUT XI. A ordinem. SecunJus eorunt mensisJar Maio, tertsu»
De nvenslbus Sivan Junio, jquarius Thamul Julio, quintus Aab Au-
Menses dicli a. mensura^ qua quisque eorum guslo, sexlus Elul Septeihbri, seplimus Theseri Oc-
mensuiatur. Sed melius a luna, qnse Gr«co sermone tobrij quem propter collectionetn frugum et eeleber-
urivri vocalur; nam vet apud eos menses vocantur rimas in ipso feitivitates , novunvannum appellant,
Sed el octavus Maresuan ' Noyembri, nonus Gasseu ~ De-
yvtvk. apud Hebrseos, Hieronymo ieste,
luna, quam jare noiniuant, .mensibus nouien dedil. eernlHi, deciraus Tebet Jannaiio, undecimus Sabat
-unde et J^sus filius Syrach, qui ulique Hebraice Februario , Duodeciams AdarMartio, simili ralione,
-scripsit, de luna loquens, a.t s Jlfensissecundumno^ .coHiparalur. ^Jnos videlicel menses propter lunse
men est ejus. Antiqui eniui roenses suos non a solis, cireulum, qui XXYIV semjs diebus constat, irieenis
sed aluu-fi cursu computaie solebanl; ui.de quoiies undelricenisque diebus alternantes, secundo de-
in Scripturctsacra, sive h}lege, s_euante Jegem,quoia mum vel tertio anno exaclo,roensem superfluum, qui
die mensis quid iaclum dictumye sit jndicalur, non ex annis XI EpacJarum diebus eonfici solet, interca-
aliudquam lunae a_tas significatur, a qua semper ]ant. Unde nonnullo moveor scrupulo, quomodo ina-
flebra.i, quibus credila sunt eloquia Dpi, antiquo par jores nostrijdiem qua lex data est, quse est tertia
truro more, menses observare non cessant. Primura B roensis tertii, quinquagesimam ab agni occisione
mensem novorum, qui Paschoe ceremoniis sacra- corapiitent, poiientes videlicet primi roensis resi-
fus est, Nisan appellantes, qui propter mulliya- duos dies numero X et VII, quia lrede_cimpriores fue-
gum lunse diseursum, nunc in JJIarlium niensem, rant ante Pascha transacti, secundi XXX , terlii III,
nnncinciditin Aprilem, iiunGaliquot dies Maii men- qui fiunt simul dies Lj cura constet duos menses lu-
sis occupat. Sed reciius Aprili depulalur, quia sem- jiares non LX , sed L êt VIIH diebus terminari,
per in ipso vel inc.pil vel desinU, vel totus includi- ideoque si paschalis mensis , XXX diebus compula-
lur, ea duntaxat regula, cujus et supra meminimus, tus, XVIIsui eursus dies post pascha retinuerit, se-
observala, ,ut quse XV post aequinoctium luna exsti- cundum jam mensem non XXX, sed undeniginta ,
terit, primum jiequentis anni menseni faclal; quse dielius debere concludi, acperhoc ia summa tem-
vero anlea, novissimum pr_eeedenlis, sicque per poris memorati non plus quam undequinquaginfa
VARIANTESLECTIONES.
C, Novembrio. 2 C, Decembrio.
GLOSSÊ ET SGHOLIA.
carne quidem deierra, anima verb de nihilo creatus, iC lico ita scriptum habetur . i Luna ostensio temporis,
qui in paradiso, -quem Dorainus aprincipio planta- -et signfim sevi. Mensis secundum nomen ejus. t
vCrat, conslituitur. Septimo,-Dominusrequievit, non Piimum nomen lunse Mene, Secundum nomen
a ereauira-.giibernatione, cura in ipso vivamus, mo- lunse mensis, id est, Jaret, qui elMaius dicilur. Duo-
veamur et simus, sed_a novae subslanlise creatione. decimus Adar, Martio simili ratione eomparatur..
Heptameronprimordia mundi. Ideo dieit siniili rafione, quia ipsa luna, quse compa-
Primusin.orbediesJucispnmordiasumpsil: ratur Maio, -aliquando incipit in Aprilem, et finitur
Alter,splendifliiisccelumiirmavitin bons. in Maio; aliquando inchoat inMaium, et exstin-
Tertius,undi.agummare daicum germineterrae. guilur in Janio; aliquando infra ipsum Maium in-
IiabetPlioebum,funamqueet sidefa coeli eipit el desinit, lotaque includitur; sicque dereli-
' Quarlus,
Qmnlus,plumigerasôlurrespiscesquenatariles. 1 quis mensibus inlelligendum es..
Sextus, qnadrupeclis replans,liommesque_agaces. Unde nonnuliomoveorsci upulo. Unde, scilicet quia
Septimus, est Domino lns
requies riteperac.is. ialiler allernautes menses Junares, id est, upus tri-
Jo«r. Nov. SCHOLIA.—Oclava species: Ultima spe- genis, alter undetrigenis. NonnuUo, id est, plunroo,
eies hebdomadoe est omirium soeculortimab initio maximo. Moveor,scilicet ego Beda. Scrupulo, id est,
tempOrum consuromatio» cujus septimus dies re- ambiguilate. Majores noslti, id est, Hebisei, qui ad
quies est pefrmnis, per intimta ssecula durans. Di- lunam computanl dtem qua lex data est, qum esl ier-
cuntur autem hujus sepiimanoepai les, oetates mun- iia meusisjerlii. Judsei immolaveiunt in __Egypfo
di quorum lempbrum ralionem septem primi dies agnum decinn qharia ltitia primi mensis, in sequi-
oreationis typice expressenlnt, quam rera Beda jv nocl.o vernali, quod fuit primum paschse. Et Ghri-
liisloriarum collatlone et accommodatione luculenler stus immolattis est dccima quinta luna primi mensis,
•agit. quod fuit secundura pa&eha.Quint.m decimam lu-
CAPUT XI. - nain exspeetavil, ut primu... pascha.idest, decimam
BMD.RAH.GLOSS_C.— Mensesdicti a mensura,-qua quartam lunara cuni suis riiscipulis celebraret. Et
quisqiteeorummensmatur; sedmetiusa luna, qumGtmco Judaji acceperunt lesrerain tertia luna tertii mensis,
seimone pivn vocatur. Nec novuni, Mene Groecedi- Jd est, quadragetima nona dic, a deciraa quarta Iuna
-citur lum, a quo nonien componiiur neomenia, id primi mensis. Et Aposfoli acceperunt Spiritum san-
est, exordiuni novselunse. Et a Mene, quse dicitur ctum in quadragesimo nono die Dorainicoe rcsurre-
Ithia, \ocaiur mensis apud illosquiinitiuni Kalenda- ctionis. Et ideo apparet quia non in una die, nec in
ru'ii non juxlasoliscursum et diverâ mensium spa- una luna celebrainus Pascha et Penlecosten nos et
lia, sed juxta circuilum luneeincipiunt et terminant, illi, in proximo lauien celebramijs. Qum esl teitia,
•
ul Hebisei faciuni. Hieronymus Neomeroa mensis seilicet mensis iertn, id esl, Junii, scilicefab illo,
exordium esi, quod nos secundumLat.nce lingbsepro- uui piemluniuni est post »quinoctium,quiest semper.
prietatem Kalendas possumus dicere. Verum qma mensis paschalis. Quinquagestmam,scilieet ab agni
apud Hebrseosmensis seeundum lunoe cursum sup- occisione, id est, a decima qnarta Kalend. Maii.
'putatur, et apudCioeeosMeneJuna .Jicitur, neome- ,Computent, scilicel Helirsei. Pumi mensis, scilicet
Eia quasinova Juna dicit ir. Undeet Jesus filius Sy- Paschalis, id est, Aprilis. Residttos dtes, sc)licet ab
t-ach,gvi iiiiqueHebraicesct ipsit, deluna loquens,ail: -âgnioccisione, idest, pascha. Jam superius, id.est,
Menslssecundumnomenesl ejus. In libro Ecclesias- in_octavo capile de die ab agm occisione scripsiinus
543 BED..E VENERABILIS OPERUM PARS I. DIDASCALICAGENUINA.
dies inveniri; nisi forte pulandum est synecdochi- A digressio sit solis per duodecimam partem zodiaci,
cws,quoeest regula sancta. Seriptura. frequentissima, id est, signiferi circuli, quoeXXX diebus et decem
a^parte totum compulari. Verum hoee utcunque ac- semis horis impletur, viginti videlicet duabus hofis
ta vel computata fuerint, claret tamen Hebrseosad „ ac dimidia lunari roense productior, e quibus XI
luncecursum suos menses observare consuesse. Nec epaelarum dies et quadrans annualim subcresceie
aliter in Genesi recte sentlendum;, ubi Noe, cum soleut; duodecies enim viceni et bini CCLXIV fa-
suis XVIIdie secundi mensis arcam ingressus, et ciunt, quas essehoras XI dierum liinc facile patet}
XXVII ejusdem niensis die post diluvium egressus, quia undecies viceni et quaterni eamdem summam
asseritur, quam annum solis integrum, hoc est, coniiciunl. Porro iluodecies semis sex faciunt, _quse
CCCLXVdieruni,essedescriptum,quiavidelicetluna, annuoesunt horae quadranlis : si quidem luna XH
qu_eprsesenli anno, verbi gratia, per Konas Maias suos menses XI diebus, utdictumest, et _quadrante,
septnna decima existit, anno sequente vieesima se- breviores totidem solis mensibus peragens, in iisdem
ptimapridie Nonas Maias occurret, Notandum sane peragendis tredecies zodiaci ambitum lustrat. "Sed
quod nimium falluntur qui mensem definiendum vel in utroque mense computando, -eonsuetudo, vel îu-
ab antiquis definitum autumant, quandiu luna zodia- ctoritas, vel certe compendium caleulandi naluree
cum circulum peragat, quse nimirum, sicut diligen- ___$ prssvaluit; nam non solum lunoemenses, quod cal-
tior inquisitio naturarum edocuit, zodiacum quidem culandi necessitas cogit, tricenis undetrieenisque
XXVII diebus, et VIII horis, sui vero cursus ordinem diebus ordinant, sed et lunam superfluam, quse jux-
XXIX diebus, et XII horis, salva sui sallus ratio- ta naturee rationem in fine anni debuerat intercalari,
ne, confieit. Ideoque rectius ita definiendum, qirod plerique iibilibel inlercalant, et, quod est gravius ,
niensis lunse sil luminis lunaris circuitus , îc redin- tantum inter se caleulalores dissident, ul uno nonnun-
tegralio denova adnovam. Solaris autem mensis quam eodemque die hic quartam decimam, ille quin-
GLOSS__E_ ET SCHOLIA.
secnndum jam mensem non trigesimum, sed 'unde- remanet unus, et in bissextili anno remanent -duo.
trigesimum debeieconcludirPriscianus, in libro de Quceuna dies, vel duo in bissexiili anno, aum se-
figuris numerorum : Undeviginti dicimus pro no- ptenarium numerumtranscendunl, faciunt illam mu-
vendeeim, id est, unum deest de viginti. Horalius, tationem. Et quamvis Jlla mulatio appellationis de
in secundo Sermonum: diein diem sitin anno, non tamen plures appellatio-
Undeoctuagintaannosnatus cui StragulaVestis. nes sunt quam ferise; quia, etsi mutetur appellatio
de feriain fenam, non taraen supercrescit super
Undeoctuaginta dicit, id est, septuaginta novem G ferias. Qusenimirum, sicut diligenlior inquisilio na-
annoshaiiens setatis, hoc est, octuagintaunde unum. turarnm edocuit, Zodiacum quidem vigroii seplem
Duodeviginli dicuntur pro octodecim, undelriginta diebus el octo horis, sui vero eursus ordinejn vigiriti
pro viginti novem, et his similia. novein diebus, el duodecim hons, salva .sui saltus
Nisi forte putandum esl, synecdochicos,qumest re- ratione conficit. Lege in supra capite 16, quia JIICS-
gula sancto?Scripiurm \requenlissima, a parte lotum liorem glossani super isturo versiculum invenire non
computari. Synecdochicos,adverbialiter. Quse scilicet potui. Sed in utroque mense computando,consuelttdo
species est regula a parte totura, scilicetut intelli- vel auctot itas vel cette compendiumcakulandi naturm
gantur per quadragiuta novem, quinquaginta. Synec- prmvaluit. Natura est, ut mensis solaris habeat tri-
doehicos enim dicuntur esse quinquagmta. Habent ginta dies, et decem horas, et dimidiam; consuetudo
enim hunc morem Scripturce, ut a parte totum po- tamen vel auctontas, vel compendium, ut -tnginta
nant, maxime in teraponbus. dies habeat. HSatura etiam esl ut mensis lunaris ha-
Nec aliter in Geuesi sentiendumesl. Nec ahter, sci- beat viginti novem dies, et dimidium ; consuetudo
licel quanivis compulent Hebroeiadlunamsuosmen- tamen vel auctoritas, vel compendium, ut vigiiiii
ses. Ubi Noe cum suis, scilicet filiis et uxoribus. Ita novem dies habeat, vel etiam Triginia. Et, quod est
legilur in Genesi, cap. vn : «Anno sexcenlesimo vitse gravius, tanlum inter se cakulalores dissident, id esf,
Noe, meuse secundo, rupti sunt omnesfontes abyssi discordanl, ut nonnunquameodemquedie /Hc,scihcet
magnce, et in articulo diei illius ingressus est Noe Anatholius, decimamquurlam, ille, id est, Dionysius,
cum suis in arca.» Ae deinde: cMense secundo, se- decimamquinlam, ahus, id~esl, Victorius, decimam
ptima et vigesima die mensis arefacta esl lerra et sextam, asseverent lunam esse putandam, idest, com-
Noe egressus est de arca. J Sed dicit sanctus Hiero- j) putandam, scilicet propter insertionem embolismi,
riymus, in libro Hebraicarum Quoeslioiium: Ararat, quta ubi isle facit embolismum, ille non facit. Unde
Armenia. Siquidem in montibus Ararat arca post ht, ut eoruro anni pnrai a bissexto lertio Kalend.
diluvium .sedisse perhibelur, et dieuntur ibidem Seplemb. Quidam enim bissextum et saltum lunce
usque hodie ejus manere vestigia. Qma videlicel lu- diverse_ponunt. Aliienim ante, ul Anatholius, Vi-
na_ quw prmsenti anno (verbigratia) perNonas Maias ctorius, et alii posl, ut nos. Tlli autem qui quarto
<iecimaseptimaexstitit, anno bequenli.vigesimaseptima, Kalend. Septero. bissextum faciunt, habent in quarlo
pridie Non. Maii eccurret. Ptidte Nonas dicit, etnon Idus Decemb. decimam quartam lunam; et illi
Nonas, quia feriam quserit, non appellationem. In ipsa qui Sallum, decimam septem; et illi qui neu-
enim feria, iu qua Plonas Maias appeliai hoc anno, trurn^ decimam quiiitam. Verbi gratia : Est nunc,
-appellabit, in sequenti anuo, m eadem feria pridie scdicelapudnos, ultimus decennovenalis cycliannus,
Nonas JSIaias.Feria enim manet, appellatio tainen ijui habetoctodecim epactas,quasjungesregulanbus
de die*in diem in unoquoque iinitur; unde fit ut decimo quario Augusti, etinvenies secundam lunam
ista appellatio, quseprsesenti anno in primaferia esl, in Kalend. Augusii, quam facies ascendere tncesi-
in Juturo anno sit in secunda; si autem bissextus mam, quarlo Kalend. Septemb., propterbissexlum,
iuent, fitetiam in lertia. Sic et solemnitates et air- qui ibi ponitur, terlio Kalend. priraam, secundo
niversaria tle die in diem cum appellatione in anno Kalend. secuiidam, Kaiend. Septemb. lertiam, et sic
mutantur. Hsec est-enim causa, quoefacit illam ap- computandoêbes pervenire usque (luarlum Id. De-
pellationera inulari. Annus solaris habet dies tre- cemb., et iuvenies ibi ineadem dieapud illum qui
centos sexaginta quinque. Bivide illos per septem, fecit bissexium, decimam quartam lunam; et apud
54S _ DE TEMPORUMRATIONE. 540
tam decimam, alius sextam decimam asseverent lu- Aquem decimo Cal. Septembriura die terminantes,
nam esse putandam, nec non et solis annuos menses residuos quinque dies £..KVKy aj, vel intercalares,
<.__._.
dissimillimaregula diverso quseque gens ordine me- sive additos vocant, quibus etiam quarto anno diem
tilur. Denique iEgyptii, qui primi propler ocyorem sextum, qui ex quadrantibus confici solet, adneclunt.
lunsediscursum, ne videlicet error calculandi ejus Unde Ut ul eorum anni primi ab bissexto tertio Cal.
velocitate gigneretur, ad solis cursum, cuj'us motus Seplembriuni,[c_eterivero IV Cal. earumdem die sor-
tardior facilius polerat comprehendi, ?uos menses tiantur initium, ipsi autem bissextiles anni IV ccete-
pulare coeperunt, sumplo ab autumni tempore pri- riV-Cal. memoratarum die terminentur. Porro dis-
mordio, tricenis hos produntur includere diebus', sonantia, <juam bissextilibus annis a tempore inter-
qiiorumprimus mensis Thoth IV Cal. Septembrium, calati ab eis quadranlis dicimus oriri, non ante
secundns Phaofi IV Cal. Octob., tertius Athir V-Cal: nostrse tempus intercalationis, quse fit sexto Cal.
Novemb.; quartus Choeac V Cal. Decembrium,quin- . Martiarum die, in computo lunse vel earumdera
tus TylJi VI Cal. Januarium, sextus Mechir VII Gal. festivitate dierum potest cum npstri anni eurricuio
Februarinm,septimusPhamenothT Gal. Marliarum, recipere concordiam; sedidem dies festus, eadem lu-
oclavus Pharmuthi VI Cal. Aprilium, nonus Paeho^ na, verbi gratia septhna, quceapud nos secunda Sab-
VI Cal. Maiarum, decimus Pauni VII Cal. Juniarum, Bbati, apud illos tertia Sabbati ' computanlur, et
undecimus Epiphi VH Cai. Juliarum, duodecimus esetera in hunc modum.
Mesor Vffl Cal. Augustarum _die sntnif exordium,
VAKIANTESLECTIONES.
"
C, compulatur.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
illum qui fecitsaltura decimam sexiani; et apud_il- ne lunse velocior et dubius cursus impedimenli eis
lurn qui neutrum fecit, quinlam deeimam. Bissextus faceret calculandi. Plerique autem asserunt Cingiuia
enim unam setatemminuit, et saltus unam in antea Sabinorum regem prius annum in menses divisisse,
ciescit. Bissextusuamque crescit lunam, etdecrescit Idus Kalendasque et intercalares dies instituisse.
selatem. Saltus autem decrescit Imiam, et crescit In Codicibus autem sanctarutn Scripturarum duo-
setalem, elin sequentibus mensibus videlurllla setas decim menses fuisse, anrii etiam ante diluvium os-
crescere vel decrescere. Pot ro dtssonanlia,quambis- tendunt. Sic enim ibi legitur : lAqua autem minue-
sextilibusaanisa temporeinlercalati ab eis quadranlis i batur usque ad undecimummensem. Undecimoautem
dichnusoriri. Causa eras dbsonantiae est intercalatio mense, priraa die mensis, apparuerunt cacumina
apud Grsecosquaito Jialendarnm Seplembrium die. montium.i> Sicenimlunc dinumerabantur menses,
Semper enim absque bissextilibus annis quarius ^r* sieut et nunc; sed non quos Kalendse,sed quos luna
Kalendarum Septeinbrium primus anni eorum dies coepta et finita concludit; Kalendas autem dicimus
est; in bissexiilibus autein annis ultimus est a colendo dictas, apud antiquos enim semper men-
ille dies.id est, quarto Kal Seplemb. Nam dies qua- siura principia colebaniur. Idus quoque dictog a
drantis in eo inlercalatur. Ideoque solemnilas quse diebus, et nonce a nundinis. Menses autem apud
a nobis celebralur quarto Kalend. Septem. apud Latii.os ex Kalendis sumunl principtum, apud He-
illos, id est, .Êgyplios,tertio Kalend. celebratur. Et bi\Bosex lunse nascentis recursu ; apud JEgyptios
a tempore ipso intercalati ab eis quadrantis, eadem autem principia mensium anleKalendas,quatuor aut
diversitasperseverat usque ad tempus nostrse infer- sex, aut septem, aut octo dies pronunliantur. Menses
calationis. Yerbigratia: Una eademque solemmlas, dicti a mensura, ut supra.
quceapud nos hodie celebratur, apud illos in cras- JOAN.Nov. SCHULIA.—Meiaesdicli d mensura.
tinum perveniet. Similiter et una eademque oetas Hactenus hebdomaduin varietates, nunc mensium
lunce(verbi gratia)septima, queeapudnos primaSab- ralionemexplicai,utpolepartes majores.Suntautem
hati, apud illos secunda Sabbati, seplima erit. Sed menslrua le.i>pora,partim natura instituta, parlim
notandum,quod non simul incipiunt diversitas festi- arbitrio hominum. Nam Gr_ecorummenses ex inter-
\ilalum et lun_ecelatuin. Nam festivitatum diver- vallo leraporis, quod esl intei' duo lunoe silentia,
sitas a quarto Kalend. semper incipit, setatumautem naturale tantum ex molu collectum, naturalis etiam
diversitas lunaea luna Augusli mensis oritur. Omni- mensis est spatiuro, quo sol signum aliquod absol-
bus enim bissextilibus anms apud illos triginia dies vit, quod est dierum inginta horarum decem el
liabet, apud nos autem undetnginta. Unde fit diver- seniis; sed hic mensis difficilis est observalionis,
.itasmternos et illos usque sextum Kalend. Martia- L>quod queraadmodum in lunse cpnversione, ita homi-
rum, 4£lalum autem diversilas in luna Febr-uari nes nulla manifesta nola animadvertere possunt
inensis finem accipit, quseapud nos in anno bissex- solem e signo uno in aliud transitum fecisse; pro-
tili tnginta dies Iiabel, apud iilos undetriginla. ptereagenles raro talibus inensibusutunlur. Uluntur
ITEUUMESUPRA. —Mensislunaris incremento lunse autem ris Macedonesa signis ceelestibus eos deno-
senioque conficitur, dura viginti novem semis diebus minantes, ut vpibs mensis est, seu tempus, quo sol
paulo plusquam zodiacumperagit; sed facilitas com- est in signo Anetis. Cujus primus dies est quinto
putandi tncenis et undetricenis diebus luncemenses Idus Martii, postreraus lertio Idus Apriles. Sic Tavpoi
aliernat, solaris autem mensis viginti duabus horis Si§vp.oi,id est, Tautus gemini menses sunl solaies.
est amplior, ex quibus xi epactarum dies accrescunt, Latinorum aulem menses naturales non sunl; con-
quibus sol lun_ecursum singulis annis exuperal; duo- stant enim arbitrano numero dierura, ut Januarius
deciesenim viceni ct bini ducentos sexaginta quatuor triginla et altero, Februarius duodetriginta, Aprilis
faciunt; et undecies viceiii et quaterni eumdeiu nu- tnginta diebus; epactoe aulem embolismi bissexti,
nierumcomplenl. SedHebra.imenses a luna nascente, aliceveinteicalationes, etsi ex natutali motu sideruiu
Bomaiii a Kalendis incipiunt, jEgyplii a quarlo Ka- proveniunt, judicio tamen hominum aliis et aliis
lendarum Septembrium usque in nonum Kalendarum raensibus sunt interpositi vel appositi.
earumdem in triginta diebus suos raenses pulanles, Sed metius a luna. Menses4icuniur quasi mensa,
resicfuos quinque dies inlercalares appellant. Qui id esl, dimensa tempora, sea a Graeco f_.v"uv?, quod
pritni ad solis cursum menses terniinare cceperunt, lunam significat lmgua Arcadum, el f. .v /-.vjvofmen-
547 BED__£VENERABJLISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 548
CAPUT XII. ^ texfati legimus, eausa exstitit. Romulus cum ingenio
De mensibusjiomanomm. acri quidem, sed agresti, statum proprii ordinaret
Quare auteiii Roraani tarn diversaelongitudinis ha. imperii, initium mensi? ex illo sumebat die quo no-
beant rnenses, hsec, ul in disputaiione Horiet Prce- vam lunam conligisset videri: quia vero non conli-
GLGSS.C ET SGHOLIA.
sem; ipsuiii Iunoeglobrim Alhenifensesvocanl o-e)viv.v, hofse; hi addili viginli septem diebus ethoris octo,
quod Julgoiem recipiai. Priori origini, quod seihcet efficiuntviginli novera dies et semis, quod lempus
mensis diealur a luna, umle naluiahler provenit, est mensis lunaiis. Vibiim autein est hoc loco de-
Yarro asseutitur. Sicel Germanicevocamusmensein, cribere menses Latinorum, et ordine ac e regione
etn monath, quae \ox modb sighificai quatuor heb- Graecorum, llebiceoriimque ac aliarum nationum,
doroadas, quibus luncecursu>pei zoaiacum definiturk quarum menses in bonis aucloribus cognoscere opor-
modo mensein Romanum , ul Auguslus, der Augsl- iet. Ubi priniiiin adnolandum est nullos nienses esse
monalh. , stabiles, piselerquam Romanoruin et jEgyplioruin,
- Qut propter multivagum. Aniii lunares, qui con- hoc est, utprimus cujusque mensis oies, verbi giatia
slanl duodecim mensibus lunanbus, bieviores sunl Januam, semper venit vigesimo die post Jirumaiu,
anins solaribus, scihcel viginii dusbus horis et dimi- primus Marlii deciroo die ante seguinoetiumvernuro;
dia. Huic fil quod apuJ Groecos non .semper initia alioium Gioecorum,scilicet, Hehioeorumet Arabum,
mensium nostiis respondeni, ut tamen eoruro annus g nienses nou _.imiliibi. Pia.terea Romani incipiunt
cum solaii anno exeat, quemadmodum hoster facit annum a bmina, itaque Januarius primus esl Roma-
iniercalalio epactarum. norum mensium. Hebrsei ab sequmoctioverno; ergo
Notandum sane. Gonfutat Beda crassum errorem primus niensis is est, cujus mediuin, id esl, deciraa
de mense lunan, ne existimetur esse spatium quo quartaluna, proxima estposl ccquinoctlum.;alnspri-
luna zodiacum percurrit, quod fit diebus xxvn et vu - inum facit mensem ea decima quarla luna, quaelucet
horis, sed leropus est inler duos lunse coitus, quod proxiinepost solstiiium; alii ab ea, quce m aulumno,
amphus est quaro integer zodiacus, ut ecee, dum ut __£gyplii.Quce oronia facile depienendes ex sub-
luna lolum signiJerum tiansit, sol inlerea fere duo- jeeia taliula, quaro ex boins auctonbus sedulo colle-
decimam parlero signiferi promovit, ad quam prius- gimus. Qui e regione ponuntur, eodera tempore
quam luna pervenu, Japsi sunt dies "duo et quatuor eveniunt.
Menses ex Beda.
Romanorum. Mgyptiorum. Hebtmorum. t~Va.ec. uin. Britarinoium.
1. Januaiius. h. Thibi. 10. Adar. 8. Wvyiwv. \. Giuh.
2. Februarius. 6. Mechir. 11. Sabath. 9. '&afiyrili>v. 2. Solnionath.
3. MaitiiiS. 7. Piiamenoth. 12. Tebelh. 10. Mo-xpos. 5. hhodmonath.
&. Apiilis. 8. PJiarrauthi. i. Nisan. 11. S-vvxubs- k. Cobturnionath.
_>.Maius. 9. Baccho. 2. Jar. 12. \___OTS_V-_r_OC. 75.Trimilchi.
6. Junius. 10. Pancri. 5. Sivan. 1. A-er.oc. 6. Lida.
7. "Juhus. 11. Epiphi. 4 '-Thamul. 2. n_.vE__.oj'. 7. Lida.
8. AugnstuS. 12. Mesor. 5. Aab. 5. A-.o?. 8. Weidroonalh.
9. September. 1. Tholh, 6. EIul. i. VopSiaTos- 9. Algemonatn.
10. Ociober. 2. Phaophi. 7. 'fhiseri. 5. 'JirepSepexuTos. It). Winteiijitich.
11. Noveniber. 5. Athur.' 8. Maresuau. 6. Aibc. 11. Blol"imonal_i.
1%. D. eemi^r. A. Ghocac. 9. Casseu. 7_ 'E)>«5«_So),tc_)V.12. Giuh.
Mehsas*vaiiaruni naiionum, ex Theodoro Gaza, Calonutno,et reliquis non pmnilendts auctoribus.
Romanorum Athentensium. " Achivoram. Macedonum. Billitjntoium. Cyptiorum.
Januarius. Tapm\ii>v. An6vp.vaTog. hiyov.ipas- Ireos. Aplnodisios.
Februaiiiu. 'E)«a)flSo),[cov. Uepixeios. 'XSpoyoos- Ermos. Apogonicos.
Jifarlius. MOVVU^HOV. Aio-xpos. 'lyjtis" Metroos. Alvicos.
Aprilis. ®apyri)io>v. EfVT-.-O?. KpTo;. Dionysios. Junios.
Maius. %/.tpofopii>v. ®tpp.io-ios. Tavpos. Heraclios. Ccesarios.
,Junius. 'EvaxopJ§ati>v. As.oio?. AiSvpoi. Dios. Sebastos.
JuJius. T&exoyeixvimv. n«J£__.of. Kop/TvjS. Bendigoeos. Autocraloricos.
Auguslus. Bot)Sfjop.io>v. Awof. Aeo>v. Straligios. Pleihylaios.
September. taaip.t/v.xopii>v. TopdiaTos- HKJOGEVO?--Ario. -Diamarpsexosios.
October. ih-CVEl^-WV. Myovepos. Svybg. Periepios. Archicreiis.
Noverober. Av.EOTV3_0_C_)V. 'XSpoyios. Zv.opixios. Aphrodiaios. Esthios.
December. Il00'E_(.SC_.V. 'lyjjvs- Toloxrts- Dinietrios. Rom__os.
Adverlendum laraen esl Grcecorummensium rationem apud sctiploiesparum eonslare; nam Anthesterion
Gaz_erespondet Noverabii, Macrobio Apnli, ab aliis tribuiiur Martio, sicet m Gamelione varianl, ac aliis
quibusdam.
Barburtcorum mensium enumeratio.
Germanorum. Hebrmorum. Chaldmoium. AteaiidHHoi-im.
Herbstraonai. Tisrim p. Tisn. Toth. MensesAlexandrinorum eumdetn ha-
Weinmonat. Tisrim se. Maiesyan.- Phaoplii. bent ordinem Ct numeruro dierum
Winterraonat. Remilz p. Clnsjeu. _
Athir, quem __Egyptioru_nmenses, quortim
Cbristmonal. Retmtz te. Teveth. Cbiach. smguh constant diebus tiigmla ; pos.-
Jennerraonat. Sabath. Senal.i. Tybi. iremusvero liiginta quinque; et quarto
Hoinunginonat. Adar. Adir. Mecbii'. quoque tnginta el sex : horuin priraus
Meitz. Nisan. Nisan. Phamciiolh. esl Thoih, cujus priinus dies iv Ealen-
A >ril. Idar. Yiar. Pharinuti. daium Septembres venit.
Mey. Haziram. Sivan. Pachon.
Brachmonat. Tamus. Tarouz. Pauni.
Heumonat. Abb. Ab. Epiplii.
Augsttnonat. Eyul. EIul. Me.ori.
CAPIJT XII. uecem meosibusannum ordinatum, diebus veroccciv,
Baro. RAM.GLO_S.E.—Roniani auctoiitaie Romufi agebant. Qui pr.immi mensem genilori suo Marli
S49 DE lEfuPOilUM RAHONE. 3S0
nuo evenit ut eo die semper appareat, sed modo A gernien, sed et animantia quccqueinprolem _seape-
tardius, modo celerius, ex certis causis, yideii solet, rire incipiant. Maium terlium, quartum Juniuni p_o*
contigit ut cum lardius- 1 apparuit, prsecedenti mensi suit, in honorem videiicet majorum.ac juniorum, _n
plures dies, aul cum celerius pauciores darentur, et guos divisit populum, ut altera pais armis, alte.a
singulisquibusqtie mensibus perpetuam numeri legem consilio rempublicamtueretur. Contendunt alii Maiam
primus casus adduxil; sic factum est ul alii XXX Mercurii matrem Maio nomen -dedisse, hinc maxime
et alii XXXunum sortirentur dies. Primum mensem probantes, quia hoc mense mercalores omnes Maice
Marti, cujusse filium eredi voluit, dicavit, eo quod pariter Mereurioque sacrificabant. Junius mensis aut
hoc mense-conslet-Junonem Martem peperisse in ex parte populi, ut diximus, nominatur, aut, ul Cin-
Phrygia, queni mensem anni primum aliquem fuisse, cius arbitrabaiur, Junonius apud Latinos anle voca-
yel ex Iioc maxime probatur, quod ex eo septimus, lus est. et hsee appellalio mensis apud majoies dhj
Qctavus, nonus et decimus indilura antiquitus a nu- permansit, sed posl, detritis quibusdam litleris, ex
mero. nomen usque hodie servant. Secundum men- Junonio Junius dictus esl; nam etcedesJunoni Monetsc
sem nominavit Aprilem, quasi aperilem, eo quod in Calendis Juniis dedicatae sunt. Julius mensis nomen
iM, remotis nubibus, pruinis ac lempestatibus Iii- Quinlilis, quod a tiumeio SjUinpserat, etiara post
bernis, eoslum, terra et mare, nautis, agricolis et , praspositos Martio duos mejises servavit, sed poslea
lioroscopis, aperiatur, arbores quoque et herbae in B in hoiiorem Julii Gsesaris dictatoris legem .ferente
VARIANTES LECTIQNES.
1 Cj apparuerit.
GLQSSJH ET SCHOLIA.
dieavit; secundum _al_apertione frugum nominavil menses fecerunt. _Juos Romani, volentes imitari,
Aprilem ; fertium Maice matri Mercurii; quartum potuerunt. Nam cum ipsi juxta dislribulionem
Junoni saeravit Quinlili et Sextili, quinunc a nati- Pdmpilii in qua.uor mensibus xxxi diem ponerenl,
vitate Julit Gaesariset Augustitriumpho nuncupatur, et in septem vlginti et nove.n, et in una, id esi, Fe
et caeteris sequentibus a nuraero nomen iroposuit. bruario, _&V_II,congregaverunt simul CCCLV dies.
Quorum initia Kalend. appellavit, quia nuncialata, El ideo si undeeim dies more Grsecorum adderent
id est, vocata in Capitolium plebe, dicto quinquies fugeret, id esl, supercresceret eos una dies de con
vel septies verbo Kalo, id esl, voco, quotdies super- cordia Grcecorum. Quaprbpier invenerunt ut ad solis
essent, ad Nonas pronuntiabalur. Nonas-autem, quod cursum ad more JSgyptiorum annum computarent, ad
nono ante Idus die contluerenl in urbera, scijnri denies prsediclum numerum decera dies tanturo
quid esset eo mense faciendum. Porro Idus diem et qiiadranlem, noii undecim. ~El eliam Grcecinunc
qui mediura dividit.mensem. Iduare enim Etrusca nioie nostro juxta solis oursum computant annum.
Ungua dividere est. His _S.umaduos msnses adjiciens, ^„ Sed qui exinde sit error genilus, qualiter eidem sil
Januarium a Jano, Februarium a Februo deo Illu- succursum, in prsefata chori et prcelexati disputa-
iirationum nominando, CCCLIV diebus annum ad cur- tione, unde et ista -decerpsiraus, qui scire vult mve-
sum lunse disposuit. Quem Julius Ccesaruhdecim niet. Hsec igitur disputalio j"athsuperius est scripta,
diebus adjeelis, sicut hodie servatur, instituit. cujus initium est rRomani vero auctore Romulo de-
Sed posteain ImnoremJulii Cmsarisdictalouslegum cero menshjm habuisse annum cotnprttbantur. Qui
ferente Marco Antonio. Omnes enim imperalores annus, sicut Macrobius ostendit, incipiebat a mense
Romanorum Ctsares appellabantur, a prirao Caio Martio, et confieiebalur diebus ccciv.
Coesare, qui ob duas "causas Coesarest appellatus; JOAN. Nov. SCHOHA.—Quodexeoseptimus,octavus,
yel quia ccesoventre matris exiit, vel quia tum cae- nonus et decimus. Hi xnenses habentex ordim» no-
sarie capitis, id est, cum,capillis, est natus. Dicta- men, ut September, October, November, December.
' tores quinquenmi temporis imperio ulebantur. Ber autem ad vocabuliformam et suppleinenlum
Plus enlin eraut intonore quam Gonsules,qui annuas pertinet, hon ad sighiiicationem, veluti atriusin quin
potestales tenebant. Et dicti dictatores, quasi prin- qualrius, et tullium in meditullio; -sic quintus el ses-
-cipeset proeceptores; unde et-magistri populi nomi- tus mensis eiiamnominabanturteraponbus Ciceronis
nabantur, unde et edicta dicunlur. Paulo post Numa adhuc quintilis, sexlilis, quibus non tam commode
in honorem imparis numeri unum diem adj'ecit, _ subjunigitur syliaba ber propter aliam lermina-
quera Jauuario dedit, ul tara in anno quam in mentionem, ob id numerorum vocabula sunt ibi aliter
sibus singulis prseier unum Februarium inspar nu- inflexa. _r
merus servaretur. Retraxit enim superius a sex Secundum nominaniApritem quasi aperilem. Hoc
inensibus, qui triginta dies habuerunt unum diem;; D mense aperitur annus spirante Favonio, qui asperi-
omnes illi sex, id est, Aprilis, Junius, Augustus, talem' hiemis discutlt sole existente in Tauro, quce^
September, November, December, el insuper Janua- domus est Venens. Quod propterea a doctis homi-
rius, habent viginti novem dies, propter imparein nibus est seu invenlum potius (ne astro-
numerum. Quatuor auiem, id est, Marlius, Slaius, logos cxcogitalnm hoc mense prinium copiosius om-
Qumtilis et October, triginta unum diem apud Ro- nia exloedam),quia
terra proveniunt, non solum slirpium genera
mulum habeba.nl; et ideo impar numerus erat ro sed et vepmium scalurigines, quceqne aiia sunt sub
omnibus prseter Februarhun, Sive ahter. Nam cum hiemem lnterroorientia; quin et omnia fere animalia
in quaiuor mensibus iriginta unum diem poneret, et tuncrnagislenlantur gigneudicupiditate. Qusenaturse
insepteni,viginlinovem, sitnul congre_;avittrecentos •vis (quam Aiistot. ait esse maxime seeundum natu-
quinquaginta quinque. Quippefugit eos chem unum, ram, id est, Sjdnaturoeconservationem) apud veleres
sicut supra admvnuimus, additum a se ad Grmcum physicos Venus nominala est, quod, ut Cicero in-
numeiumtn lionorem impans numeii. Fugiteos,\A ad cunctas xts veniat. Quareet hic mensis a
-est, Romanos diem unum, id esl, obliti sunt diem quit, Aprilis, quasi apluilis dictus; &.?pbsenim
unum. Vel diem unum dicit pro dies unus. Grseci quibusdam
Veneii apud Groecos noraen dedit: raira brevitale
autemadlunsecursum computabanl annum, et CCCLIV hi>c orania
dies tanlum iabebant in suo anno, quibus addebanl coniplexus est docltssime doclissimus
unico versu:
undecim dies epactarum, et quadrantem, ul ad solis poeta
cursum possent convt-nire, etstatuerunf,ulin oclavo C-miiidusauratis aperil cumcormbusaiwum
turoo nonagu.% dies Inlercalarent, ex quibus ties iaurus,
S-.- BED__EVENERABILISOPERUMPARS I. — DiDASCALICAGENUINA. 552
Marco Antoiiio Marci iilio consule, Julius vocatus,A tium, omnes eleeti, lucenlibus bonorum actuum lam-
est, quod hoc mense ad 1111 Idus Quintiles Julius pro- padibus, obviam sponso ac regi suo venientes, mox
creatus sit. Auguslus mensis Sextilis anlea vocaba- cum eo ad nuptias superncecivitatis intrabunt. Paulo
tur, donec honor Augusto daretur ex senatuscon- post Numa In honorem imparis numeri unum adj'ecit
sullo, eo quod ipse die primo huj'us mensis Anto- diem, quem Januario dedit, ut lam in aimo quam
nium et Cleopalram superaverit, et imperium populi in mensibus singulis, prceter unuro Februarium, im-
Romani firraaverit. September mensis, October, par numerus servaretur, quasi inferis et diminutio
November et December, principalem sui Tetinerit et par numerus conveniret. Cum ergo Romani ex
_appellationem, signiiicantes nomine quoti sint a ver- hac distributione Pompilii ad luna."cursum, sicut
no raense, id est, Marlio, vel quod imbres _ineis im- Groeci, annum pioprium computarenl, necessario et
mineant. HoecRomuli fuit annua ordinala dimensio, intercalarem mensem .instituerunt more Groeeo-
qui annum X mensium, dierum vero CCC et HII liarum. Nam et Grseci cum animadverlerent temere se
bendum esse constituit. J\lensesque ila disposuit, GCGLHHdiebus ordinavisse annum,-quoniam appa-
utltll ex iis, Martius, Maius,Quintilis, October, trice- reret de solis cursu, qui CCCLXVdiebus et quadran-
nos singuli, sex vero reliqui tricenos haberent dies, te zodiacum conficit, deesse anno suoXI dies et
quL hodie quintanas habent nonas, cceteri septima- B . quadrantem, intercalares slatuta ralione commen-
nas. Septimanas autem habentibus, ab idibus re- tatisunt, ila ut octavo quoque anno XG dies, ex
vertebantur Calendsead diem septimum decimum <; quibus tres menses tricenorum dierum computave-
verum habenlibus quintanas ad octavum decimum runl, intercalarent. Huncergo ordinera Romanis quo-
remeabat initium Calendarum: sed cum hic numerus que imitari placuit, sed fruslra, quippe fugit eos diem
neque solis cursui, neque rationibus lunse conveni- unum, sicut supra admonuimus, additum a se ad
ret, nonnunquam usu veniebat ut frigus anni oestivis Grsecumnumerum in honorem imparis numeri; ea
mensibus, et contra calor hiemalibus proveniret. reper octennium convenire numerus atque ordo non
Quod ubi eontigisset, lantum dierum sine ullo men- polerat, sed qui exindesit error genitus, qualiler-
sis nomine patiebantur absumi, quanlum ad id anni que eidem sit succursum, in pra.fala Hori et Proe-
tempus adduceret, quo cceli habilus instanti mensi textati disputatione, unde el ista decerpsimus, qui
aplus inveniretur. Sed secutus Numa quinquaginta scire vull inveniet. Tandem Caius Julius Coesar,imi-
dies addit, ut in CCGLet IHI dies, quibus XII lunse lalus __Egyptios,ad numerum solis annum, sicut ho-
cursus conlici credidil', jannus extenderelur, atque die servatur, instituit, X viJelieel dies observatiorii
- iis L diebus a se addilis, adjecit alios VI retractos veteri superadjiciens , ut annum CGCLXV dies, -
illis VI mensibus, qui XXX habebant dies, id esl, de C quibus ipse zodiacum luslrat, efficerent. Et ne qua-
singulis singulos, factosque L et VI dies in duos no- drans deesset, staluit ut quarto quoque anno sacer-
vos menses pari ratione divisit, aede duobus prio- dotes, qui eurabant, mensibus ac diebus unum in-
rem Januarium nuneupavit, primumque anni esse tercalarent (diem, eo scilicet mense ac loco, quo
voluit, tanquam bicipitis dei mensein, respicientem etiam apud veteres mensis intercalabatur, id est,
ac prospicientem transacti anni finem, futurique anle quinque ultimos mensis Februarii dies, idque
, principia. Quidam autumant Januarium nuncupatum bissextum censuit nominandum. Omni enim interca-
ex eo quod limes et janua sit anni. Secundum dica- lationi mensis Februarius deputatus est, quoniam is
vit Februo, id est, Plutoni, qui lustrationum polens ultimus anni erat, quod etiam ipsum ex Grsecorum.
credebatur, luslrarique eo mense civitatem necesse imitatione faciebant, nam illi ultimo anni sui mensi
erat, quo statuit ut jura diis manibus soh erenlur. superfluos interserebant dies. Verum una re a Graecis
Sed hanc lustrandi consuetudinem rbene mutavit differebant, nam illi,_confectoultimo mense, Romani
Ghiistiana leligio, cum in mense eodem die sanctse non confeeto Februario3 sed post vieesimum et ter-=
Mariseplebs universa, cum sacerdotibus ac ministris, tium diem ejus Intercalabant, Terminalibus scilicet
hymnis modulaise vocis per ecclesias, perque con- j'am peractis; deinde reliquos Februarii mensis dies
grua urbis loca, procedii, datosque a pontihce cuncti D qui erant quinque, post interealationem subjunge-
cereos inmanibusgestantardentes, et augescente bo- baul, credo veteri religionis snoemore, ut Februa-
na consuetudine, id ipsum in cceterisquoque ejusdemt rium omnimodo Martius sequeielur.
beatcematris et perpetuoevirginisfeslivitatibus agere! CAPUT XIII.
didicit, non nlique in luslrationem terrestris imperii De Catendis, Nonis et Idibus.
quinquennem, sed in pereiinem regni coeleslisme-
moriara, quando, juxla parabolam virginum pruden- Priscis teraporibus ponlifici minori hsec providen-
GLOSS_£ ET SCHGLIA.
quod utraraque etymologiam continet. sunt idoneoe, etquldem amplius quam vernse aut
Horoscopis aperiatur. Quid hoc loco Beda vocet sestivoe.
horoscopos, fateor me nescire. Nam e"./..ovo.ro?et CAPUT XIII.
horoscopium significat. id est^ eam sigroferi parlem BRIB. RA_I.GLOSS_E.—Prisch lempoiibusponiifici
quse nascente quopiaro super horizoniem eraergii, minori hmc providentia delegabatur. Id est, tende-
et coelesliuro rerura temporuraque observatorem; batur, comniillebalur, vel credebatur. Visumque,
quem si hoc Joco accipere voles, non video cur his scllicet ejus lunoe sidus, vel visum, id est, visionem
annum aperiat Aprilis. Nam nybernss noctes tam et apparitionem. Regi sacrificulo, id est, poritifici
tia^delegabalur, ut novoe Iuuoe primum observaret A diem, qui dividit mensem. Iduare enim Etrusca lin-
aspectum, visumque regi sacrificulo nunciaret. Ita- £ua dividere est; unde vidua, quasi valdeidua, id
que sacrificio a rege et minore pontifice eelebrafo, est, valde divisa; aut vidua, id est, a viro divisa.
idem pontifex calala, id est, vocata in Capitolium Nonnullis placet ldus diclas vocabulo Grspco, a
plebe.-juxta curiam Calabram, quee casce Romuli iBpecie;quse apud illos elSea vocalur, quod ea die
proxima est, quot numero dies a Calendis ad Nonas plenam speciem luna demonslret. Notandum autem
snperessenl, pronunciabat, et quintanas quidem quod in Scriplura sacra Calendas cum legimus, nihil
diclo quinquies verbo vd>,5> septimanas repetito se- aliud quam novse ortum Junce inteljigere debemus,
lies prsedicabat. Verbum autem v.tO.aGroecumest, juxta illud Numerorum : In Calendis aulem, id est,
id est, voco ; et hunc diera qui ex his diebus qui cala- in mensium exordiis, offeretis holocausla Domino.
rentur primus esset, placuit Calendas vocari; hinc Quia nimirura Hebro.i, ut supra dictum est, non alia
et ipsi curicead quam vocabaniur Calabrce nomen mensium exordia quaro Neomenias, id esl, novilu-
datum est, et classi, quod omnis in eam vocaretur nia. norjint.
populus. Ideo autem minor pontifex numerura die- CAPUT XIV.
rumqui ad Nonas snperessent calando prodebat, De mensibus Grmcorum.
quod post novani'lunam oportebat Nonarum die B Sed el Grseciet .-Egypiii,de quibus supra diximus,
populares, qui in agris essent, confluere In urbem, jiullara in suis meusibus Calendarum , Nonarum,
accepturos causas feriarura a rege sacrorum, scilu- Iduum distinctionem bbservant. Verum ab incipiente
rosque quid esset eo mensefaciendum. Unde quidam cujusque mensis exordio usque ad terminum ejus,
hinc Nonas existimant dictas, quasi novseInitium crescente simpliciter et inenarrabiliter dierum eon-
observationis, vel quod ab eo die semper ad ldus currentium ordine, computando perveniunt. Si qui-
novem dies putarentur. Porro Idus vocari placuit dem Grseci (nam de __Egyptiorumanno et mensi-
GLOSS-© ET SCHOLIA.
maj'ori, qui causa adnlafionis ita vocabatur arege, lOTKftEVOU
id est, a seniore et raajore pontifice. Idem pohlifex, r SXT-J 5 Nonas Januar.
id est, minor. Calabiam, id est, vocalricem. qum £' l§S6_-.v_ 6 VIII.
casmRomuliproximaest, quot numerodies a Kalendis ri oySva 7 VII.
sid Nonas supeiessenl, pronuntiabui, scilicet ulrum 6' EVVKTH 8 vi.
quinque dies an septem. CurimCalabrmnomen loci. i Sevaxr) 9 v.
Q-ii.i-tmas, s cilicet Nonas. Et id
hinc, est, ex ista re. id ixpi>rn 10 iv.
Ipsi cnrim el classi, scilicet Calabrce, quia classis .§' SEOT_:__JS. .11 m.
Gicece, Laline vocalio. Vocaretur, id esl, kalarelur. G Vf T/OtTl. 12 Pridie.
Feiiarum, solemnitatum. Sciluros, id esi, interroga- tS' xexapxrt 13 Idus Januar.
luros. <3_iasi novminilium obsei i<1
vationis, est, a nova KVSEVV.XTI)
observatione; ab eo die, id est, a Nonis. Pularentur, ie ixepvitxri \k XIX.
scilicel com. Dividit, id est, separat. Dividereest, _V evxii 15 xvui.
f-cilicetLalina lingua. Vulde divisas, scilicet a viro. tC, EGSOVU) 16 xvn.
Idea Grsece, species vel forma Latine. Ea die, id IV.hySbn 17 xvi.
est, in Idibus. Kalendas cum legimus, scilicet quam- t6' EVVKTU 18 xv.
\is Hebrcei non habeant Kalend., tamen Romani x eht.as 19 xiv.
per suum proprium verbum nominant initia men- vd Sev.if.xri 20 xiu.
sium eprum. Numerorum, libri I.toysi, qui liber Nu- •xS evvaxn 21 xii.
meri dititur. 22 xi.
JOAK. Nov.SCHOLIA.— Nolandum quodin Scriplura vy bySbn
v§ e§Sou.n 23 x.
sacraKalendascumlegimus.Grcecianon habet Kalen- tpBivovxo;
das, sed initia mensium suntapud eos vouj.i~v_..;unde ve evxn 24 IX.
proverbio cum volumus rem significare nunquam 25 viii.
dicimus:-ad Kalendas Graecas. v.t;jxeu.ttxn
luturara, .»£'xexapxn 26 TII.
CAPUT XIV. >ri xpixn 27 vi.
JOAN.Nov.SCHOLIA.— Sed el GrmcielMgyptii. De y.' Sevxipa 28 v.
-Grcecorummensibus seripsit Theodorus Gaza, quem _.' evnvaivia 29 IV.
vide, si vis ratio sit D
plurauehis cognoscere. Quse 30 ni.
notandi dies lura apud Grcecos, tum apud Latinos, 31 Pridie Kalendas Februar.
disce ex subjecla tabula, ubi nota quemadmodum
Latini dividunt dies mensium in Kalendas, Nonas et -Dierum, Kalendarum, Nonarum, Iduum, in om-
Idus, sic Grseci (ut est apud Pollucem, primo GVO.UK- nibus mensibus non est par ratio, quam varielaiera
O-T.-/5V)X\X dies, etiu_denarios,quorumprimus dicitur complectuntur versushi, quos puen discere solemus.
io-xuiiivov, secundus a nalurah ordine, tertius )rjyr»v Julius, Aprihs,seplemquenovemquetncenos.
seu ^8iv_ov;sumpsimus autem Januarium et eum qui Maiussex nonas,October,Julius et Mars.
huic apud Graecosrespondet Gamehonero; venor Imumplus rehqui Februus lenet octovicenos.
enim est bsec sententia quam eorum qui dicunt esse Quatuorat reliquiteuet lclusquihbet-octo.
Octobrem.NamArislotelesauclor est, Jib.i Mexeapav, BBID.RAM.GLOSS-E.—SedetGrmcietMgyptii, de
mense Gamelionesolem esse in hibernis versiombus, quibus supra diximus, nullam in suismensibusKalen-
quod est partimin Decembri, partim in Januano. darum, Nanarum, Iduumque disiinctionemobservant.
Fau.iv_6~ vo_. Januarn. Scilicetquja nonhabent necKalendas,nec Nonas, nec
d VEOp 1.V.K 1 Kalendce. Mus. Inetrabiliter ,iAesl,smeenor&. Ordine,eompulan-
_S' Sevxipa 2 iv. dopeiveniunt. Dicunt enim: PriroadiesMarthjSecunda
y_' xpixn dies Marlis, etc. Quibus eliamliber sancli Patris Ana-
o xexapxr} 5 ni. tolii, quem de Pascha composuit,aslipulalur, ubi scri-
e xip.ixx.t k Pricl. ptum est: Estergo inpnmoanno, etc. Ipse etiam Jiber
SSS BEDJE VENERABILIS OPERUM PARS I. — DISASCALICAGENUINA. 3h6
bus«hpr& disseruimns), mulatis ex tempore et cor- _4 oetava Calendarum, sed undecima GalendaruroApri-
rectisprsediclaruin intercalationum ambagibus cun- Jium dies est; nlrique aulem, id est, et qpi oelava
et.s, fixum in duodecim mensibus anni vertentis Cal. et qui undecima Cal. Apriles,in Anatolio legunts
brdinavere circulum, quoTumplerlque a Calendis vigesimam sexlara _diem _~__gypiii mensis in eadem
Decembribus suum inGhoanles aiinum, -eodem quo sententia habent annotalam, quse absque ulla dubie-
Romani menSes suos uierum numero perslringunt: tate in undecimo Calend. April. devenire probalur,
nil quidem -de llomanoram, ut prsefali sumns,Ca_en- juxta quod superius eorum annalem describentes
dis, Noriis, vel Idibus eurantes, sed a primp usque «ignavimus.
ad extremum dieni, augescenle paulalim numero, CAPUT XV.
-^ _ _D(3 mensibusAnglorum.
singulum <quemquemensem compulantes. ¥ocatur
autem apud eos ipse Deeerober elafriS^ko>v,Janua- Antiqui autero Anglorum populi (neque enim mihi
rins wyjoiv, Februarius BapyDmv,Martius Sio-xfas, congruum videiur, aliarum gentium annalem obser-
Aprilis i.KVT-yof, Maius i-pxeplo-ios,Junius Siimos, vantiam dicere, et mecerelicpre) juxla cursum lnnse
Julius izavep.os,Augustus )6os--)»SepteinberyopSiaTos, suosmenses compulavere ;undeetaluna Hebrseorum
October v.r£_3§£/.ETKE'o_r,Kovember S_6?. Quo illos el Graecorum more nomen accipiunt. Si quidem apud
ordine annum observare, velmenses, et.nuperlrahs- g, eos luna mona, mensisfflonalhappellatur. Primusque
missus -ad nos de Roma computus eorum annalis eorum mensis, quero Lalini Januarium vocant, dici-
ostendil, et-canones qui dicuntur Apostolorum idem lur Giuli. Deinde Februarius Sol-raonath, Marlius
antiquloribusiitteris edocuere, ubi -duodecimusdies iRhed-raonatli, ApriJis Eostur-monath, Maius Thri-
mensis vkipSepexaxov W Iduum Octobr. «sse roemo- mijichi, Junius Lida,-Julius simililer Lida, A-ugustus
Tatur, quo utique colligitur ulrumque mensem pari- Vueod-monalh, September Haleg-raonath, October
ler incipere, 'qui ulerque -diem duodecimum iiabefe Vuiriier-fyilelh, November -Blod-monalh, December.
probalur eumdem. Quibus etiam liber sancti Palris Ginli, codem quo Januarius nomine, vocatur. Inci-
de Pascha comppsui|, astipulatur, ubi piebant autem annum ab oclavo Calendarum Janua-
~ Analolii, quem
scriplum est: < Esl ergo in priroo anno initium primi riarum iTie, ubi nunc natale Dooiini -celebramus. Et
mensis, quod esl decem el iiDveniannoruih "circuli 'ipsam noclem nunc nobis sacrosanetanvtnncgeniili
principium, secundum __Egypliosquidero mensis vocabulo Modranicht, id est, mairum noctem, ap-
Phamenolh vigesimo sexto die, secundum Ma- peilabant, ob causani; ut suspicamur, ceremoniaruni
cedones Distri mensis vigesimo secundof secundum quas in ea pervigiles -agebant. Ei quotiescunque
Romanos vero undecimo Galend. Apri_.~_ ilifc enim comraunis essel annus, ternos menses imiares sin
vigesimam secundam diem pistri mensis osquevice- Q §ulis anni temporibusdabantrCumvero -enibolismus,
simam secundam Marlii fore eommendans, indicat hoc esl, XIII mensinm lnnarium annus occurrerel,
manifeste quia simul uterque mensis inilium sumit. superfluum mensem sestali apponebanl? lta ut tunc
St ne quis dicatquod Analolius in hac senlenlia non tres menses simulLidauomineTocarenlur, et obld
seripserit undecimo CaJendas, sed octavo Galendas annus ille Thri-lidi eognomiuabatur, habens IV
Apriles, convincel hoc non ita esse mensis _5_~gj'ptio- inenses sesfafis. lernos ut semper 'temporura ccete-
rum Phamenoth, cujus vigesima sexta dies, non rorum. Item principaliler annum tolum in duo tem-
GLOSS.E ET SCHOLIA.
aflirmat quia eodem numero ^t ordine dieriim per- elundecimo Kale,n.,ApriI. una djes est, et ibi semper
slringunt Graecisuos mCnses, quo el nos. JKgyptii est initium decennovehalis cycli. Ideo enim dixit
incipiunl Martiuin in quinlo Kalend. Mart., nos et omnia hsec prsedicta, ut oslendit quja Grseci et Ro-
Grseciin Kalendis. A"slipulatur, a stipulor, ihXer- mani uno ordine perslrijigunt _suumaimuin, et suos
>>ji_i.Slipulari, inlerrogare. Isidorus: SlipTilatioest menses;non tamen J-igj^ptii, qui in vigesimo sexto
^ponsio, unde et pronnssores stipulalores diciiniur. die habent illud initium; evrum aniiaiein, scilicet
Dicta aulemstipulatioa stipula. Veteresenim quando JEgyplioruro, desenbentes dgnavimus. Quinto enun
aliquid sibi promiltebant, stipulam frangebanl, quam Kalen. ilariii incipit Phamenoth apud jjfos, sict.t
iterum jungentes, sponsiones suas agnoscebant, sive ctiximus ""superius,et jdeo viges.mus sextu. dics lit
quod juxta Judicrura firniura saeramentum appella- jn undecimoT_-_alen. April. Juxta quod superius, sci-
verunt. Est ergo in primo anno inilium primi mensis, T\ Jicet in undecimo capilulo, eoium annaiem descri-
quod estj novendecim unnorum circiili principiutn. benles signavimus. Inler histonam autem et ahnales
Principium decennovenalis cycli est inundecimo Ka- hoc rotereit, quodhisloria est eofum lemporum quce
len. April.,quia quandolrigesimaeslluna inundecirao vidimus, annales vero sunt eorum -temporum et an-
Kalen. April., tunc fit priinusannus_decennovenaIis, noruin quos oelasnoslra non vidu. ,
et a prima luna primi mensis. In ipso anno fit ibi, CAPUTxv.
in crastinotamen, id"est, decimo Kalen.April.CiyMs "BMD.RAM.GLOSS_E Antiqui auiem Angtoium
vigesimttssexlus, non octavoKalend. Aptil., sed unde- populi. Angii nomen est regionis, in qua priinum
cimus Kalend. Apul. diehcst. Cujus SciJicet juensis coeperunl popuh Angli esse. Lege historiam Ecclc-
vigeîma sexta dies, scilioel quse est initium decen- siasticam gentis Anglorum; ibi enim, in jibro i,
novenalis cycli. Sicut vigesimus secundus dies apud cap, 15, qualiler prjediclagens, annoablncarhalione
Grsecosel apud Lalinos vigesimus sexlus dies, sci- Domiin M9, in Briianmam primo adveriit, per
licet et>ideomelius undecimo Kalend. April., quia ordinem invenies.
octavo Kalend. non invenilur in vigesimo sexto die^ JOAN.Nov. SCHOLIA.—Anliqui aulem Anglorutn
Sed undeciino Kalen. Qum scilicet vigesima scxta populi. Britanni ex proximis littoribus, id es"l_,Gaili-
4ies in undecime Kalend. April., scilmel non in canis et Germanicis, eam insuiam occupvarunt,-quce
octavo KaJe>!.deveniiefi-obatur, Vicesima sevta dies antea Albion a Romanis dicta fiiit ab albis nlontibus,
Phamenotb, et vigesima secunda Distri, Martiique qui adnavigantibus prinium occurrunt; unde ex utro-
pora, hyemis, videlicet, et oeslatisdispartiebant, sex A CAPUT XVI.
illos menses quibus longiores noelibus dies sunt De signis duodecimme>isium.
sestati tribuendo, sex reliqubs hjremi. Uride et men-
Singiili autem menses sua signa in quibus solem
sem quo hyemalia tempora incipiebant Vuinter- habent: AprilisAnetis, Maius Tauri, Junius
refcipiant
fyllelh appellabarit, coroposito Tiomine\b hyeme et "Gerijinoruifi, Julius Cancri, Auguslus Leonis, Se-
pleriilunio.quiavidelicet a plenllunip ejusdem mensis ,plemher Virginis, October Libroe, November Scor-
bj-ems sortiretur Initium. Nec «b re estsi ef-ceetera pionis, December Sagiltarii, Januarius .Capricorni,"
nrensium eorum quid significent nomina iriterpretari Februarius
Aquarii, Marlius Pisciura, sicut quidam'
curemus. MensesGiuli a conyersipne solis in auctum veterum etiam versibus :~ '
e__plicayith~eroicis
difci, quia unus eorum prsecedit, alius suhsequitur, AriesPhrix.ee Calenrfsis.
RespicisAprijes "~
nomina accipiunl. Sol-monalh dici polest roensii MaiusAgenoreimiralur comuaTauri.
placentarum, quas in eo diis suifcofferebant; Rhed- Jnnius sequalosctslovidet ire Laconas.
Solstitioardeniis Cancrifett Juhus astrum.
monatha deaillorum Rheda, cui in illo sacrifieabant, Augustummensem.Leofervidusigne pei unt.
nominatur; Eostur - monalh, q\ri nunc paschalis SidCre,Virgo,luo BaGclmm Septembero|umat.
/Eqiiatet October semenus tempoieLibram.
mensls interpretatur, quondam £ 4ea illoriuri quse hybermtmprsecepsjubet ireNo.embrerri.
' Scorpms
TernnnatArcitenens(Yiedio sua signa Deceiubri.
Eostre vocabalur, et cui in illo festa celebrabanl, __}
nomen habuit, a cujusnomine nunc paschale tempus Princip<um3am sariciliropiciisCapricornus.
MenseNumsein medio_.olidistal sidus Aqtiaru.
cognominant, eonsueto antiquse observationis voca- Proceduntduplicesm Martiatetnpora.PigceS.
bulo gaudia novce solemnitatis vocanles. Tri-milchi Qui quod de uno Decerabri speciatiter djxit, tle csb-
dicebatur, quod tribus vicibus in eo per diem peeora teris ulique generaliter intelligendum-signavit, quia
niulgebantur. TaJis enira erat quondarn ubertasBri- •.idelicet~singulaquceque sighoTuininedio suo niense
tannise, vel Germanioe, de qua In Biitanpiam natio terminenlur, a medio priore sumant «xorlum.^De
intravit Anglorum. Lida diciturWandus,sive i.avigai quorum pogitione strictim nescientes cpni instrue-
bilis, qiiod jn utroque merise -et blanda sit serenitas imis, obsecro scientibus oneri non sit. Undiqne gy-
aurarum, et navigari soleant sequora. Vueod-mohath rura ccelirotundissinium per lineam ^zodiaci cifeuli
mensis zizaniorum , quod ea~tempestate oiaxime quasi per zonam quaiudam ampJissirosesplioersecirr
abunderit. Haleg-mojiath mensis Sacrorum. Vuinter- cumdatam, distincti ordines-gerainarura XII sese In-
fylleih polest dipi composito novo notnirie hyeme- vicem Gontipêntiumqbsideirt : tantce sui-lfciagnilu-
plenilunium. Blot-monath merisis immolalionuni, dinis, ut uon mmore quam duarum spatio _iorarum$
quia lneapecoi'a>quee occisuri erant.diis suis vove-~ vel oriri, vel occidere, vel de loco possinl moveri;
rent. Gratias tibi, bone JeSu, qui rios, ab his vanis 'G singulis tricenie partes, ob tricfenosdies quibus a
avertens, tibi sacrificia laudis offerre donastl. sole luslrantur, adsciibrihtur, decem semis horoe'
GLOSSJi" ET SCHOLU.
que idiomate lingua quidem nata e§t simillima *Ger- hoctis, (ju_enona prsecedit^diemxv Kal. Mpii; et exit de
mamca. seu Baiavieaj Jinguce,quam 'gentem priori Tauro hora diei plena, quod est xvi KaJ. Jjjnii.
ioco isthic fuisse conslal; delingua cuj'us etiamnum Et inlratjn Geminos decima hora d ei inchoairte,
fere sic utuntinv satis conslat ex Beda. quod estxvifial. Jumi; et exit de Geminis secundo
CAPUT xvi. puntto horse~ociavce noclis, quse'prsecedit diero xv
' "•
BRID.RMI.GLOSS_E.—Singuli autem mensessna si- Kal. Julii. _' ^
in
gna, qmbus solem tecipiqnt, habent. Aprihs scili- Etimratln Cancrum terlio punctoiiotce octavce
cet Jiab,et-signuniAiieiis, etc. Quia videlicet singula noctts, quceprsecedit diem oeciiiium^guiiuum Kal_.
quseque~sign6ruronfediosuo niens"~eterroinenlur", a Julii; et cxifde Cancro hora sexta diei plena, quotl
mediopiioresumant exprdiura. ' esf xvi Kal. Augusti.
Qmbusdiebus'Sol quodquesighuni ingrediatur. - Etimrai in Leonem Iiqra^dieisepfima lnchoanxe_,
xv Kalend. April,, _ in Arietera. ( quoii est xvi Kal: Augusti;,et exil de Leone secundo
xv Kaleiid. Maii, in TaQruni. punclo qnintae hoâc noctis, qu_e-pra_ce*dil diem xvi
xv Kalend Junii, in Cemiiios. Kal. Sepiemb. , "-
xvTialend. Julli, in Cancium. Etinlraljn Virginem terlio puncio quintie 'horse
'xv Kalend. Augufli, in Lebneni. nociis, quseprcccedit diem xvi Kal. Septemb- ; 6t
xv Kalend. Septemb., In Vnginem. exil de Virgine hora-terlia diei plena", quse esl xvi
. xv Kalend. Ottobr., iiiT-iblam. Kai. O.tob.
xv Kalend. Noveriibr., Jn Scorplorrem. ,© Et iniiat in Libratn hora oiei quarta inchoante,
xv Kalerid. Deceiiibr., in Sagiitaiiiim., quod est xvi Kal. Octob. ; el exil de Libra sccundo
xv Kalend. Januar., in Capiicofnum. puncto horse secundse, quceproeceditdiem ivi -Kal.
JXVIKalend. Febr., in Aqi.arium.' Novemb.
xiv"Kalend. Mart., inPist.es El intrat in Scorpionem terlio punclo hoiae secun-
Has igilur terminationes secundum coiisuet.idinero doanoctis, quce prcecedit diem xvi Kal. Novembl'; et
et auclorilalem accipere poles; at vero juxta n_iu- exit de Scorpione hora 12 plena noclis, qute [ iseee-
ram, ita exordia signorura, et qualiler bissexlus-ac- cht diein xvi Ral. Decerob.
ireseat,Intelligcre debes. Et rotrat m Sagitlanum hora diei priina inchoc.nte,
Dejjissexti prmparahone. quod est xvi Kal. Decanb. et exit deiSaîl(,.no-se-
Primo igitur anno preeparatlonis bjssexti, prima cundo puncto undecimsehoice diei, quce esl xvu '" Kal.
liora rioctis, qusediem xv Kal. April.prsecedit, ihtrat Jan. '
sol in Arieiem; el exit de Ariete secpiido puhcio un- Et inlrat in Capricornuui terlio puneto unaecinfae
decimseliorse hoctis, quee prsecedit J dieih xv Kal. irorsediei, quod est xvn Kal. Jah.i";et-exil de/Capri-
teii/ - corno hora nonaplena noctis, quuepioetedil dieinMii
Et iatrat in Taurum tertio puncfb horse uhdecirtiSe "Kal.Tebr.
559 _JED;E VENERABILIS. OPERUMPARS I. — DIDASGALICAGENUINA. 560
quse plus sunt, quia plenam partem XXIV horarum A quadrantem consummaverint, jam quantum ad fri-
non reddunt, simul computari_negIigunlur. Attamen cenas partes addiderint patebit, completusque solis
et ipse duodecies circumaclse, ubi dies quinque et annus non GCGsolum et LX diebus, sed additis V
GLOSS__EET SCHOLIA.
Etinlratin Aquarium hora decima noctis inchoan- inchoanie ; et exit de Libra secundo puncto ,horoe
te, quoeprcecedit diem xvn KaJ. Febr.; et exit de diei secundse, quod est xvi Kal. Novemb.
Aquario secundo diei punclo horoe octavoe,quod est Et inlrat in Seorpionem tertio yuncto horse diei se-
xvKal. Mart. cundce, quod est xvi Kal. Nov._i.J_.;efexit de Scor-
Et iotrat in Pisces tertio puncto horse diei oetavce^ pione hora duodecima diei plena, quod_est xvi KaL-
quod est xv Kal. Mart/; et exit de Piscibus Jiora sexla Decemb.
plena noclis, quceprceceditdiem xvKalendas Apriils. Et intrat in Sagittarium prima Iiora noelis in-
De secundo anno prmparationis bissexli. choante, quseprsecedit diem xvKal.Decembr.; eleiit
de Sagittano secundo puncto undeeimceJborcBnoclis
Anno secundo prsepsiralionisbissexti intrat sol in prcedictee,quse prsecedit diem xvi Kal. Jan.
Arietemhora septimainchoante noctis, quse prsece- Et intrat in Capricornum tertio puncto imdeciraee
dit diem xv Kal. April. -, et exit de Ariete -seeundo horse noclis prsedictce; et exit de Capricorno nona
puncto quintaj lioroe diei, quod est xv Kal. Maii. liora"diei plena, quod est xsii KaJ. Febr.
Et intrat in Taurum terlio puncto quinta. horoe, Et intrai in Aquarium decima hora diei inchoan.e,
quse estxvKal. Maii; et exit de Tauro hora tertia quod est xvn Kal. Febr. fet exit de Aquario secun-
plena noctis, quce prsecedit diem xv Kal. Junii: do puncto oclavsehorce noetis, quce preecedit diem
Et intrat In Geminos hora quarta inchoante noctis xiv Xal.-Mart.
supradictee; et exit de Geminis secundo puncto horoe _ Et inlrat in ftsces tertio puncto horce octavse no-
djei secundse, quod est xv Kal. Julii. ctis supradictse ; et exit de Piscibus hora sexta diel
El intrat in Cancrum tertio puncto horse diei se-jB plena, quod est decimo quinto Kal. April.
cundce,quod est xv Kal. Jul. ; et exit de Ganero-
hora diei duodeciraa plena? quod est xv Kal. Augusii. De quarto anno prmparationis bissexti.
Et intrat in Leonem hora prima nociis inchoante, Anno quarto prseparationis bissexti, intrat sol in
qucc proecedit xv Kal. August.; et exit de Leone se- Arietem hora diei septima incboante, quod est xv
cundo puncto horse undecimsenoctis", quse proeeedit Kal. April; et .exit -deAriete seeundo puncto horse
diem xy Kal. Septerob. noctis quintce, quceprcecedit diem xiv Kal. Maii.
-Et iritratln Virginem tertio puncto horae undecimoe Et intrat in Taurum iertio puncto horse quintse
noctis, quseprceceditdiemxvKal. Septemb.; et exit de noctis prsedictse; et exit de Tauro hora diei tertia
"Virginenona hora diei plena, quodest xvi Kal. Octob. plena,-quod estxvKal. Junii.
Etintrat iu Libram decima hora diei mchoante, Et intraf in Geminos hora diei quarta iuchoante _
quod est xvi KaJ. Octob.; et exit de Libra secundo quod est xv Kal. Junii; et exit de Geminis secundo
puncto horse octavse noctis, quse prcecedtt diem xvi puncto horce noctis seeundce, quae praecedit diem
Kal- Novemb. xiv ~Kal.Julii.
Et intrat in Scorpionem tertio punclo oetavseho- Et intrat in Cancrunij terlio puncto horse secunuje
roe noctis supradictsc; et exit de Scorpione hora diei noctis supradictse; et exit de Gancro hora duode-
sexta completa , quod est xvi Kal. Decemb. cima piena noctis, quce prsecedil diem xv Kal.
Et intrat in Sagittarium hora septima dieiinchoan- August.
te, quod est xvi Kal. Decemb.; et exitde Sagitta- Et intrat in Leonem hora diei plena, quod est
G
rio secundo pnncto quintje horeenoctis, quseprsecedit xv Kal. August; et exi t de Leone secundopun cto horse
diem xviKal. Januarii. diei undecimte, quod est xvi Kal. Septemb.
Et intrat in Capricornum tertio puncto quint» Et inlrat rn Virginem terlio puncto horse diei THI-
horse noctis supradictce; et exit de Gapricorno tertia decim_e, quod est xvi Kal. Septemb.; et exit de
hora diei plena, quod estxvn Kal.Tebr. Virgine nona hora noctis plena, quseprseeedit diem
Et intrat in Aquanum quarta hora diei inchoantej xv Kal. Octob.
quod est xvn Kal. Febr.; et exit de Aquario secun- Et intratinLibram deciraa hora noctis inehoante,
do puncto secundsehorse noctis, quse prcecedit diera quse prsecedit diem xv Kal. Octobr.; et exit de Libra
XVIIKal. Febr. secundo puncto ocfavsehorse diei, quod est xvi Kal.
Et intrat in Pisces tertio ptmcto secundse horce Novemb.
noctis prsedictse; et exit de Piscibus duodecima hora Et intrat in Scorpionem tertio puneto octavseho-
noctis plena, quse prsecedit diem xv Kal. Apnlis. rse diei, quod est xv Kal. Novemb.; et exit de
De teitio annoprmparationis bissexli. Scorpione sexta hora noctis plena, quae prseeedit
Anno terlio preeparationis bissexii, in initio primte diem xvi Kal. Decemb.
hoise diei, quod est xv Kal. April. inlrat sol in Et intrat in Sagittarium hora septima supradictss
Arietem ; et exit de Ariete secundo punclo horse diei noctis inchoanle; et exit de Sagittarioêcundo pun-
nndeeimse, quod est xv Kal. Maias. cto quinlce horeediei, quod est decimo sextoKal. Jan.
Et intrat in Taurnm lertio puncto horae diei unde- Et intrat in Capricornum tertio puncto horce diei
cimae,quod est xv Kal. Maias; et exit de Tauro bo- n" quintse, quod est xvi Kal. Jan.; et exit de Capri-
ra nona plena, qucepiseeedit diem xv Kal. Junii. corno hora noctis lertia piena, quce praecedit diem
Et intrat in Geminos inchoante hora decima noctis xvi Kal. Febr.
supradictee; et exit de Gerainis secundo puncto horse Et inirat in Aquarium inchoante hora noctis
-diei octavoe, quod est xv Kal. Julii. quarta supradiclse ; et exit de Aquario secundo
Et intrat in Cancrum terlio puncto horse octavse, puncto horae diei secundce, quod est decimo quarto
quod est xv Kal. Julii; et exit de Canero sexta hora Kal. Mart.
noetis, quceprsecedit diem xv Kal. Augusl. Et inlrat in Pisees tertio puncto horse diei seeun-
Et intrat in Leonem hora septima supradictce dae, quod est xiv Kal. Mart.; et exit de Piscibtts
noelis inchoante; et exit de Leone secundo punclo duodecima hora die plena, quod est xv Kal. April.
horse diei quintse, quod est xv Kal. Septemb. . _ Sicque Sol primo anno post bissextum sexta hora
Et intrat in Virginem tertio puncto horse diei noctis, qua Arietem inlraverat, exit de Piscibus;
quintse, quod estxvi Kal. Septemb.-;-et exit de Vir- secundo vero anno duodeeima hora ejusdem noetis;
gne hora tertia noctis plena, quse praecedil diem xv tertio anno sexta hora -dieisequentis; quarto autetn
Kal. Octobr. anno duodecima hora ipsius diei, quod est xv Kal.
Et in.ra~-i.nLibram quarta hora prcedictse noclis April. Hseque viginti quatuor, id est, nox cum die
S6i DE TEUPORUM RATIONE. 5C2
'JiebusetquadrantOjperficiet.w. Primum igitur Arie- A roensis sol lenet oriri incipit, coiisummalur in illa,
tis signum in illa cvli paile quam in medio Marlii qua in medio Aprilis ipse circumfeitur, ideoque in
GLOSS/E ET SCHOLIA.
S-6XK.Ka'end. Mart. in'ercalari jubentur, ut ilerum ideo ad unumquodque ex duoderim signis duce horjs
sol bissexlo cunpleto prima hora noctis, quce prce- pertinent, sive in oriendo, sive in occnlendo. Zndia-
cedit decimoquinlo Kalend. ApYil.Arielem possit in- cus, vel signifer, esl circulus obliquus, duotlecim
gredi. Sig.ia duodecim vel a causis annalibus, vel a sigliis constans, per quem errantes stelloe feruniur.
genlilium fabulis nomina sumpserunt. Nam Arieiem Nec aliud habitatur in terris, quam quod illi suh-
Ivlarlio mensi propler Hammonem Jovem ttibuunt. jacet, r hqua a polis squalenl. Veneris lantuin st. Ila
Uirdeet in ejus simulacroarietis cornui fingunt.Tau- excedit eum binis pattibus; luna qttoqi.e per lotam
rum Aprili, propter eumdem Jovera, qnod m bovera Ialiludinem ejus vagatur, sed omnino non excetlens
sit labulose conversus. Castorem et PoIIucem Maio, eum. Abhis Mercuni stella laxU&im e, ut tamen e duo-
propier in-igne virtutis. Porro Cancrum Junio, denis partibus (tot sunt enim latntudinis)non ainphus
quanilo sol ad inferiora redn, quod Cancer impulsus ocionas pererret. Neque has oequaliter, sed duas me-
retro eursus diiigere soleat. Leonem, quem occidit dio ejus; et supra qualuor, infra <luas.Sol inde nie-
Hercules, Julio, propter vim fervoris assignant. Vir- dio ferttir inler duas partes, flexuoso diacoiiuiu
ginem Augusto, quia lunc exhausia caloribus tellus ineatu ineequalis. Marlis stella qu.ituor mediis, Jovis
nihil pariat. Llbram Septembri, ob oequalitaiemdiei media, et super eam duabus ; Saturni duabus, ut sol.
et noctis. Scorpium et Sagiltarium equinis cruribus B Zodiacus Gra_ce, Latine signifer. Zodia eniin ani-
delorroaium, propler lulmina mensium lpsorum , malia dicuntur, quod vitalein habeant animam, quce
Ociober et JSovemberaccipiuut. Capricornum De- C-ov.Grceco nomine voeantur; vel zodiacus dictus a
eember, propter capram Jovis nutricem , cujus ex- signis, eo qtiod signa animalium in eo esse videan-
Irema pisci siraiha pingunlur, quod hujus mens.s tur, quce zodia dicuntur. Dicitur vero ita secundum
ultiina sint pluvialia. Aquarium Januario, Februario Macrobium. Girculus obliquus, id est, tortuosus.
pisces, ob menses imbnferos tradunt. Singulis au- Cujus partes laliludinis sunt iluodecim, per quas
tem signis triginla partes, ternae vero decades pu- diversis modis sidera spatianlur. Per quem, scili-
lantur, eo quod sol triginla diebus et decem sernis cet zodiacum. Per cujus parles, quce dicuntur er-
hons illa percurrat, a roedio mensis semper inci- rantes : feruntur autem multifarie, nam alia per tres
piens, id est decinio quinlo Kalend. die. Signa duo- partes, aha per quatuor, aha per quinquc, alia per
decim, scilicet signiferi, vel a causis annalibus, id oclo, quocdam per duodecira. Nec aliud, scilicet
est, hisloricis, quoeper singulos annos eveniunt, vel spatium habitalur in lerris, seilicet ubi nos habila-
a genlilium fabulis, ld est figmentis, nomina sumpse- mus. Habitatio hominum sub zodiaco tantum est,
runi, a quibus signa vocantur; vel ex annalibus, id quia non habitatur aliquid in niundo, nisi sublus
est, ex rebus qiisesingulis annis naluraliter fiunt, illo. Macrobius ila commemorat : Luna fere nnn-
sunt illis imposita; vel ex fabulis quas gentiles rao- quam in uno signo bi_,controuo nascilur, nisi in
nuneniis Scnplurse tradiderunt, aut etiam ex ntris- Geminis; tibi boc nunqu-tin evenit, quia dies in eo
1qtte. Aries, Abraham, pro eo quod arietem Doniino so! duos supra triginta altitudinesigni moranlecon-
obtulit pro Isaac fiiio suo. Taurus, Jacob, qui quasi Q sumil. Ranssime in aliis si circa piiniam signi par-
laurus cum angelo luctatus est m roonte Betini. Ge- tem a sole procedit. Hoe aulem juxta naluram ali-
mini, Adam ei Eva, quod uno corpore iacti suut 111 quatenus inteiigi polesl, tamen juxla reeiam et
paradiso. Gancer, Jub proplieta, quia cancriosus consuetatn calculandiconsuetndinem nequaquain ae-
fuit. Leo, Damel, qni in lacu leonuin fuit. Virgo , cipienduni est. Mulia hinc dici poterant, sed a me de
Maria, qaiiafilium genuil, etvirgo permansit. Libra, signifero et de duodecimsignis planelaium, id esl so
Judas Scarioth, qni ad stalerani pretium Salvatoris /-_.ei lunm, elc. Meatus transitus, scilicel con ra
pensavtt. Scorpio, Pliarao, quia percon<_upiseeiiiiam mundum. Tantiim nunc dicamus , quia sol CCCLXV
mersus est in mari. Sagiltarius, Daviil, qui bellige- diebus elsex hoiis, id est, quadtante. luna veio vi-
fator fuil contra Golialh. Capricornus, Esau, qui per ginli septem diebus el octo horis. Zodiaci ambitum
-cupidilaiemvenalionis, et per capram perdniii be- lustranl, id est eircueani. Singula vera-siqna sol tri-
nediclionem. Aquarius, Joannis Bapjis^se,quia in genis diebus, el denis horis ac semisse, id est, dinn-
alveo Jordanis Salvatorem baptizavtt. Pisccs, Jo- dia hora pet labitur, id est, percurnl. Accipe ergo
nas propheta, quia in ventre ceti tiibus diebtts triginta dies duodecies, et fiunt ccci.xdies; el ac-
«t iribus noctibus commoravit. Singulis au'em cipe decem hoias duotleeies, et Jnuit cxx hor.c.
signis triginta pai tes, ternse vero decades. Quod au- Duodecini ergo semisses faciunt sex horas : isle est
lem dicit triginla, non est hoc verura , sed vcrisi- quadrans. Fiunlque simul CCCLXV dies et sex Iioroe,
mile, natn sol in singulis signis variis et diveisis spa- ro eircuilione sohs per zodiacum. Luna aulem binh,
-tiis moratur. Nam m geminis triginla duahus spa- id est, duobus diebus, et senis, id estsex Iwiis ac
lialur diebus,et e contrario xxix diebus Sagillarium l^ u bisse. Accipe autem duos dies duodecies, et fiunt vi-
transit. Simihter et in cieteris signis varie cursuni ginti qualuor dies. Et acf ipe sex horas duodecies*
suum peragii. Hinc esi quod in nuJlo signo tali spa- et fiunt sepluaginta duoehorce, id est tres dies. Ac-
tio, id est, triginia dierum et decem seroishoraruin cipe bisse duodecies, et fiunt octo horce. Fiunt siniui
moras facit Propterea vero veiisiraile e_i, quoniatn in circuitionelunceper zodiacum viginli septem dies,
si qois lol.us anm ciiculum vel curaulum, id esi, et octo horce. De duodecim bissibus fiunt octo horse
CCCLXV dte-, et sex horas, in duodecim oequaspartes - lta. Tolle enim de duodeeim bissibus quatuoriiisses,
secundum numerura signorum pariitus fuerit, duo- el fac inde octo trientes el da unicuique bisse ex octo
decimam pariem inventet in triginta diebus, et de- bissibus unuro tnentem, eterunt ocio hor,e integroe.
cem horis, et diroidia parte unius horce. Tanlcesunt Duo eniin tnenle. habentbisse in se. Ac bisse unius
magnitudinis, ut non minore quani duaruni spatio hoim, id est duabus panibus unius horee.Si dmseiis
horarum vel or-irivel occidere, vel de loco possint ahquam rem in tres partes, tertia iiars triens dicilur,
tnovere. Singuhs tiicenm parles ob tticenos dies , du_evero partes bisse dicunlur. Ipsa lerlia, scihcet
quibus s sole lustrantur, asuibunlur. Nullum enini pars quje remanel, triens ntincupatur. TaiUumspaiii
Signum potest moveri, nisi per duas horas. Et ideo ccclestis. Majus enim spatium percurril luna m tri-
quia in duabus horis movetur unum signum, in vi- ginta diebus quam sol in diebus CCCLXV. Quantum
ginli qualuor horis movenlur duodecim signa, Id OCCLX, etc. Et lerlia diei paile, id <s(, octo horis.
est, totum firmamenlum. A principio ortus uniuscu- quanlum, scilicet curaum CCCLW dtebus, nl est XII
jusque signi u-quead extieraum, duse horce per.- mensibus; et quartm diei paite, id esl, cex hbris,
ajjuuiur, viginti quatuor liorccmter diem et uoclem; quod est quadrans. Et scilicet cura piobet uianifesla
P VTROL.XC. 12
SC5 BEDiE VENERABILIS OPERUMPARS I. — DIDASGALICAGE.NUfNA. 564
cctava suaparte juxtaquosdara, sed verius juxia A in quaila sua parle, locum oequinoctiivernalis osten-
/Egyplios, quicalculationibusprceomnibiisgnari sunt, dit. Secundum Tauri ab illa coelesliscirculi parte qua
GLOSS/E ET SCIIOLIA.
veritas. _2-.a.!.--.?ispa..i,idest,inxxixdiebus,eixiiho- sextam parlem partis in signifero. Tredecim enim
ris;<ani!»n,scilicetspatiiinxiiisuisscilicelmensibus. partes peragit luna quoiidie in zodiaco. Et ideo-in
Illum cursum quemtacit luna in circuiiusuo, id est, illis duobus diebus xxvi partes circuit, et in quatuor
in xxvu diebus et octo horis, facit sol in xn suis horis, quceest sexta pars diei, duas partes et sextam
inensibus. Et illum cnrsum quera facit iuna in suo partem pariis perlabitur. Fiunt simul XXVIII partes,
id
mense, e«t, in xxix|diebus et xu horis, facit sol el sexla pars partis. UndeXIII mensis synecdochic6s
in xiu mensibus. In duobus enim diebus et quatuor mensis appellatur. Non enira habet nisi xxvinpartes,
horis, est niensis lunce major suo cireuitu,in quibus et sexiam partem partis. Deest de triginta diebussolis
rad consequendum solem peragit xxvin partes, et unus dies et decem horoe,id est, quinque partes diei/
"Nolandumsane, quod nunquam de duodecim si- g moventur, nec negare hoc quisque poterit qtiod vi-
•gnisaropliusxjuamsex siroul cerni queant, ila ut ex sus affirmal. Queerendumest ergo utrum ab orlu ad
his uno oriente alter occidai, sicque fit nt novem occasum an in contrarium motu proprio revolvan-
per lotam noctem succedentia videantur, reliquis tur. Sed et hoc qucer-entibusnobis, non solum ma-
-tribus non apparentibus-,illud ubi snl est, et quod nifeslissimaratio, sed visus quoque ipse monslrabit.
solera vel sequilur, vel prsecedit. Macrobius: Zodia- Gonsideremus enim signorum ordinem, quibus zo-
'cum ita lacleus eirculus obliqusecircumCIcxionisoc- diacum divisum vel distinctum videraus, et ab uno
cursu ambiendo complectitur, ut eum quo duo tro- signo^juolibet ejns ordinis stroiamusexordium. Cum
pica signa Capricornuset Cancerferunlur, iniersecet. -Aries exoritur, posl ipsum Taurus emergit : hunc
'Ilas solis portas'physici vocaverunl, quia 111utraque Gemini sequuntur, hos Cancer, et per ordiiiem reli-
oiiviante solstitio, ulterius solis inhibetur accessioet qua. Si isla ergo in Occidentem ab Oriente proce-
fit ei regressus ad zonaeviam , cujus terminos nun- derenr, non ab Ariete in Taurum, qui relro localus,
qnam relinquit. Ilem Macrobius, in prima libri sui nec a Tanro in Geminos signum posierius volveren-
parte: Solem, et lunam et stellas quinque quibus ab tur, sed a Geminisin Taurum, ela Tauro in Arietem
errore nomenest, prseterquod secum traliit ab ortu recla et raundancevolubililaiis consona accessione
in occasum diurna cceliconversio, ipsa suo motu in proiirent. Cura vero a primo in signum secundum,
Orientem abOccidenie, non solis litterarum profanis, a secundo ad tertiuin, et inde ad icliqua^quoeposte-
sed multis quoque doctrina init.atis abhorrere a fide riora sunt revolvantur, signa autem mfixa roelo fe-
ac monstro simde judicatum est. Sed apud pressius runlur, sine dubio conslat has stellas non cum coelo
inluentes ita verum esse constabit, ut ncn solutn sed conlra coelum moveri. Hoc ut plene liqueat,
menle concipi, sed oculis quoque ipsis possit pro- C astruamus de luncecursu qui et clantate sui et velo-
bari. Taroen ut nobis de hoc sit cum perttnaciter eilate notabilior est. Luna postquara a sole -discedens
neganle tractatus, age quisque tibi hoc liquere dissi- ccelimargnietn ienet, anleeedenti super oecidens,
mulas simul omnia, quse vel conlentio sibi fingil de- terlia die lardius occidit, quam secundo, et ila quo-
tractans fldem, vcl quse ipsa verilas sugger.t in tidie longius ab occasu recedit, ut septimo die crca
divisionibus membra mittamus. Has erraticas cum solis occasum in medio coelo ipsa videatur, Post
Juminibus duobus, aut infixas ccelo, aut alia sidera alios vero sepleni, cum ille mergii, hoecoritur, adeo
iiullum sili motuni nostris oculis indicare, sed ferri media parle raensis dimidium coelum,id est, unum
mundanaJ conversionis iropetu, aut moveri sua quo- hemisphoeriuro, ab occasu in Orientem recedendo
que aceessione dicemus. Rursus -si movenlur, aut roelitur. Rursus post alios septem circa solis occa-
coeliViam sequuntur ab orlu in occasum, et com- sum latentis hemisphseriiverticem tenet; et linjus
muni et suo motu meantes, aut contrano recessu ln rei indicium est quod medio noctis exoritur. Postre-
Oiientem ab Occidentisparte versantur. Praeterhoec, mo totidem diebus exemptis, solem denuo compre-
ut opinor, nihil potest v<i esse vel ftngi.Nuncvidea- 'hendit; et vicinus videiur ortus amborum quam diu
nius quid ex vis verum poierii probari. Si infixcc soli succedens; i%i'sus movetur et rursus recedens
essent, nunquani ab eadem statione discederent, sed paulathn sempernn Orientem regrediendo relinquat
in iisdem locis semper ul aliceviderentur.Ecce enim occasum. Sol quoquelpsenon aliter quam ab occasu
deinfixis vergdiee nee a sui unquam se copulalione D in Orienteramovetur; et licet lardius recessum suum
dispergunt, nec hj'adas quse vicinoesunt, deserunt, quatR Juna conficiat, quippequi tanlo iempore si-
aul Orionis proximam regionemreliuquunt, Sepien- gnum unura emettatur, quanto lolum zodiacum luna
trionum compago non-solrilur. Angtiisqui inter eos disctirrit, manifesta lameq et subjecla oculis motus
labitur, semel eircfimfusum non rouial amplexum, sui proeslat indicia. Hunc enira m Ariele e_se po-
Hoevero modo in hac, modo in illa coeJiregione vi- narous. Quod quia oequinoctiale signum -est, pares
sunlur, et scepe cum in unum locpm duccpluresve horas sonini et diei facil. InJioc signo cum occidil,
Tonvenerint et a Joco tamen in quo simul viscesunt, Libram, id esl, Scorpii chelas mox oriri videmus, et
et a se poslea separantur; exLhoeeas non esse ccelo ar.parel Taurusvicinusoccasui. Nara vergilias el hya-
infixas, oculis quoque approbaniibus constat. Igitur das parles Tauii clariores non multo post sole mer-
3SS DE TEMPGRU.ilRATIONE 388
in medio Aprilis sol circumferlur ortus initium fa- A Tertium Geminorum a parle signiferi quam col inme-
ciens, complet in ea quam ipsein Maii ms.dio servat. dio Maii; quartura Gancri ab ea quam m medio
GLOSS^l ET SCHOLIA.
gente videraus. Sequenti mense, sol in signum pos- fieri, nt eorum sideribus misceantur; sed in illo signo
terius, id esl in Taurum recedit; et ita fit ut neque unaquceque perhibetur quod habuerit super vcriicem
vergilice, neque alia pars Tauri illo mense videalur. in ea quce llli subjecla estcirculi sui regione discur-
Signum enim qtiod cutn sole orilnr, et cum sole oc- rens. Quia singularum sp_i_erarum cireulos, in xit
cidit, semper, occulitur adeo ut et vicina astra sole partes cequeut zodiacum ratio divisit_,et quce in eaiu
propinquante celenlur. ltem Macrobius : Quoeren- partem cireuli sui venerit, qtioesub parle zodiaci cst
dum esl, eum zodiacus unus sit, et his constet coelo Atieti deputata. in ipsum Anetem venisse concediiur.
sideribtis infixis, quemadmodum inferiorum sphccra- Similisque.observatio in singuhs partes roigrantibus
rum stellee in signis zodiaci meare dicantur. Nec steilis lenetur. Et quia iaeilior ad intellectum per ocu-
longum est invenire rationein, quoe in ipso vesiibulo los via est, id quoJ sermo descripsil, visus assignet.
excubat quce-tionis.Veruin est eniin neque solem Esto zodiacus enira circulus, cui ascriptura esl A, inler
-uuamve_ neque de vagis ullam lia insignis zodiaci B hunc septem alii orbes locentur, et zodiacus ab A
per ordinem affixis notis, quibus.aseribeniur iitterer. C propior est_ inferioribus major; qul \icinior ultirno,
sequenles, In partes xu dividalur. sitque spatiura brevior superioribus habetur.' Et inter has igitus
qtiod inter A et B clauditur Arieti deputatum, quod septem sphseras gradum celeriiatis suoesingulis ordo
-interB et CTauro, quod inter G et D Geminis, positionis ascribit. Ideo stelloe quoe per spaiia lon-
<lancro quodsequiiur, et reliquis per ordinem ccelera. giora discurrunt, ambitum suum tempore
prolixiore
Jlis consiiiutis.jam desingulis zodiaci notis et litlens conficiunt; quceper angusia,~breviore. Constatenim
singulcedeorsum Jinece per oranes circulos ad ulti- . nullam inter eas celerius cffiterislardiusve procedere;
mum usque deducantur. Procul dubio per orbes sed cum sit ommbus idem modus ineandi, tantam eis
singulos duodenas p irtes dividet transitus linearum. diversilalem temporis sola spatiorum diversitas fa- [
In quocunque igitur circulo, seu sol in illo, seu luna, cit. Nain ul de mediis nunc proeiermittamus, ne ea-'
velde vagis qu_ecunque discurrat, cum ad spatium .dem ssepe repetantur, quod eadem signa Saturnus
venerit quod inter Jineas clauditur ab A et B, nolis annis tnginta, luna dicbus viginti oclo, ambit et per-
«t litteris defluenles, in Ariete esse dicetur, quia llli meal, sola causa in quantitale est circulorum, quo-
constituta spaiium Arietis in zodiaco desi-inalum rum alter est maximus, alter est nunimus. Ergo et
supra verticem,sicut descripsimus, Iiabebit. Similiter cselerarum singulce pro spatii sui modo tempus
in quamcunque migraverit partem, in signo sub quo meandi aut extendit aut contrahit. Hoc loco diligens
tuerit, esse dicetur. Atquehcec ipsa descriplio eodera rerum discussor inveniet quod requirat. Inspectis
compendio nos docebit cur eumdem zodiacum ea- enim zodiaci nolis, quas monstrat in prccsidium fidei
demque signa, aliaetempore longiore, alise breviore advocata descriplio: Quis vero,inquiet, circs ccelestis
percurrant. Quoties enim plures orbesintra se locan- _ duodecim~partes aul m.enit aut fecil, maxiroe cum
lur, sicut maximusesl ille qui primus est, et minimus " nulla oculis subjiciantur exordia singtilariim ? Huic
qui locum ultimum tenel: ita de mediis, qui summo igitur tam necessarioe interrogationi historia ipsa re«
S«7 BEDJE VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. ".68
lustrat Junii facit principiuro ortus, et ideo juxta A vero solliciliorem indaginem aliquot partibus, prius
quosdam in octava suaparterecipitsolstitium, juxta inde deflexoad inferiora situ zodiaci, id est, signiferi
GLOSSJEET SCHOLIA.
spondeat, factum referens quo a veteribus et tentata dualius effectum est, quia omne coelum una nocts
est tam difficilis et effecta divisio. __Egyptiorum non volvitur, sed per diem venilur ejus pars raedia,
emra retro majores, quos constat priraos omnium et medietas reliqua per nnctem. Nec tamen coeluni
coplumscrutari et metiri ansos, postquanTperpeluse orane duarum sibi proximarum noctium divisit in-
apud se serenitalis ob>equio, coelurasemper suspe- spectio,sed diversorurolemporumnocttirnadimensio,
clu libero inluentes deptehenderunt, universfc.vel uirunique heinisphseriuraparibus sequevicibus anno-
siellis vel sideribus infixis cce'o solas cum sole et lavit. "Et has ipsas duodeeim partes signa appellari
luna quinque stellas vagari, nec has tamen per om- maluerunt, certaque singuhs vocabula gratia signi-
nes coslipartes passimac sine certa erroiis sui lege hcationis adjecta sunt. Et quia signa Grseconomine
discurrere; nunquam enim ad septentrionalem ver- jzodianuncupantur, circum ipsum signorumzoiiacura,
ticem deviare, nuiiquara ad australis poli ima di- quasi signiferura, vocaverunl. Hucusque Macrobius.
mergi, sed intra iinius obliqui cirti limitem oranes Fabulas poetarura deduodciin signis ideo omisi,
liabere discursus ; nec omnes tamen ire pariler ac quia Jruclum in eis invenire miniine pulavi. Re-
redire, sed alias aliis ad eumdem locum pervenire spuenda est enim lectio qu_eplus nocilura est insi-
'lemporibus; rursura ex his accedere, retro agi alias, _" pientibus, quam proJulura sapienlibus. Fabulas
\iderique stare nonnunquam ; postquam hcec, in- poetse a fando nominaverunt, quce non sunt res fa-'
quam, inler easagi viderunl, certas sibi parles de- ctae, sed tantum loquendo fictse.
creverunt in ipso circo constiluere, et divisiombus
annotare,ut cerla essent locorum nomina, in quibus Desctiplio poli.
eas morari, vel de quibus exisse, ad (jjSoeverursus Duo sunt extremi vertices mundi, quos appellamt
-esse venturas, et sibi invicem nuntiarent, et ad po- polos Septentrionis et Austri : quorum aller a nobis
-steros noscenda transmitterent. Duobus igitur vasis 'seinper viJetur, aller nunquam. In eo qui a nobis
seneis prceparatis, quorum alteri fumlus erat in mo- cernitur, tria sunt signa constiluta : dno seilicet
-dum clepsydrse'foratus-, illud quod erat integrum, arcluri, et serpens circuni atque inler illos in morem
vacuum subjecerunt pleno aquce, altero superposito, fluminis means. Helicen arclurus major, cynosuia
sed meatu ante munito, et quamlibet>deinfixis unam minorâppellatur, qusediversum quidem aspiciunt.
xlaribsiroain lucideque notabilera observaverunt Nam dorsa eorum sibimet muluo averluntur, avtrsis
orientein : quce ubi primum ccepit emergere, mox huc atque illuc pedibus. Serpens ergo cauda cing.t
inuniiionesubducta, permiseruntsubjectovasiaquam helicen, csetero circuitu cynosuram, ita tamen ut
superioris influere. Fluxilque in noctis ipsius et se- easdem raedius interJabens separet: cujus caput ad
-cuii diei finem, atquein id noctis secundoe,quandtu dextrum «pedem ejus qui in .geniculostat, videtur
eadetn stella ad orlum rursum reverlitur. Quoeubi extensum. Ille vero qui in geniculo stai, quem Her-
apparere vix ecepit, mox aqua quse inlluebat amota culemdicunt, dextro pede c_apulpr?mit serpentis,
est. Gumigitur observatsestellseitus ac reditusinle- capite ad Austrum converso, huraeris suis conm_.
•gramsignilicaret cceli conversionem, mensuram sibi C tangit conlinia. Ipsa vero corona post lergura Her-
coeh in aquoe queede illo lluxit suscepla qnantitate culis sila, capili serpentis quem serpenlarius lenet
posuerunt. ilac erg'o ro partes scquasxn sub fidadi- appropinquat. Serpentarius auleni, qui a Gr.eeis
roensione divisa, aha duo hujus capac tatis procurata opliiuehus vocalur, sub Hercule positus ad Austriun,
sttjit vasi, ut singula tanlum singul.is de illis xn ) ai- versis pedibus Scorpionem calcal, serpenle prsecin-
tibus ferreul; loiajue rur_,usaqua in vas suum pii- clus, quem utraque inanu tenet; qui plurima longi-
stinuin, foraraine prius clauso, refusa est, et de tudine protenlus, usque ad coronamextenditur. Juxia
4uobus illis capacitalis minoris alterum subjecerunt hujus serpenlis flexuosa volununa, nullo alio inler-
pleno, alterura juxta expedltum paratumque posue- veniente signo, bootes post tergum acturi majoris
riint, His prscparalis, nocte alia in illam jam coeli videtur, pedibus ad Virginemver_is; natn Virgo sub
partem per quam solem luuamque et quinque vagas, pedibuslioolis est eonstilula. Contra guttur vero et
meare diulurna observatione did>cerant, quamque pedes anteriores ursse majoris in couiniissura zodiaci
pottea •zodiacumvocaverunt, ascensurum observa- atquelactei circulorum, Geininisunt locati, hahentes
verunl sidus, cui postea nonien Arietis addiderunt, a leevolalere agitatorem cum lredulis duobus, qui
Hujiia incipienle ortu, slalira sulijecto vasi super- contra caput helicis, capile verso, pede dextro sim-
posiiseaqute fluxuin deferunt. Quod ubi completum strum Tauri cornu langere videtur. Juxta Geminos,
est, mox eo sublato effusoque, alterura simile subquo zodiacusallissirae eiigitur, conlra venlrem ursse
' jecerunt, cerlum signts observanles, ac memoriter majoris, Cancer silus est, habens m dorso asello=.
annotatis inter ejus loci stellas qui oriebanlur cuin alhicante inter eos nnbecula, quceprsesepiumnppel
piiinum vas essel impletum : intelligentes quod eo •TJ latur. Atconlra pedes ejusdemurs_epostenores, iniei
tempore quo lotius aqute duodecima pars fluvit, Cancrum el Vitginem, Leo dicitur constilulus, boo
, pars cceli duodecima conscendit. Ab illo ergo loco teni habens juxla se; sub pedibus vero agitatori'
quo oriri incipiente aquse,aqua iu primum vas cccpit Taurus jacct, uno pede prolenlo ad Oiionem, qui sub
influere, usquead loeuni qui oriebatureum primum illo esl consiitulus. Cepbeus Inter lyiamet Casie-
vas implereiur, duodeeimam partem coeli, id cst, phiam medius, expansis brachiiSj pedibus ad terga
unum signum esse dixerunt. Item secundo vase im- roinoris urstc porreclis : Casiephia contra volumen
plelo, ac mox relracto, lllud simile quod olnn effu- roaxirouin Seplenlrionalis serpenlis, inler agilato-
sum paraverant iterum subdiderunt, notalo simihter rem, Perseum, Andromedam,Gepheumqueeonsisllt.
loco qui emeigebat cum secundum vas esset imple- ln laeteo circulo, inter Pisces, Gasiephiam alque
tum, et a line primi signi usquead locum qui ad se- Aiietem, Andromedaest locata, cum tnangulo quem
cundte aquse fiuein oriebatur, secunduih signiim an- post tergum habere dicilur, caput versum habens
notatum est; atque ita vicissimvasa mularido, et per ad aivum equi, qui equus supra est posilus. Aries in
singulas infliienlisaque partes, singulos sibi ascen- coniirossura zodiaci alque sequinoctialiscirculi sub
dentium cceluin partium lunites annotando, ubi triangulo situsest, habens sub se cetum ad Auslra-
consuromata jam orani per duodecim partes aqua ad lem partem. Ad proximum hujus signi pisces duo,
priroi signi exordia pervenlum est, sine dubio jam quarum alter in Aquilonem eiectus, alter in Austro
divisas, certisque sibi observationibus et indiciisa.i- pronus, caudis tamen vinculo quodam connexiscol-
notatas duodeciin ccali pirles tantte compotes ma- ligali sunt. Aquiloniusad Andromedara extendilur,
Uiinationis habueiunl. QJOJ non nocte una, sed AuUrinuâd Aquariuni; juxta pedes vero Androme-
S68 DE TEMPORUMRATIONE. §~0
Libroeab ea qua in raedio Se-
circuli; quinlum Leonis signum a parte qua sol in A Augusil; septimuin
medio Julii; sextum Yirginis ab ea qua in medio ptembri circuraagitur inclioaforiri, qiiapropter et in
GLOSS.E ET SCHOLIA.
d_e,a Jatere Casiephise,Perseus ostenditur, Gorgonis Jtem :
caput manu sinisira tenens, cujus sub femore sinislro, MergilurAmmonisI.ibra, Tauri Scorpiusortu.
juxla caudam Tauri pleiades videntur conslilul_e. Al gemiuosfngitArcilenens, CancrumCapricornns-:
Lvra vero inler loevumcrus Herculis, ef inlercygnmn HmcLeo pellitaquasfundentem,VngoquePisces.
posita est; sed cygnus, expansis alis, volanti similis, Item :
ad dexleram Gephei manum, dextram alam, sini- Libra quod est Ammon,Nepa, Bos, Geminosfuge
stram ad pedes equi porrigit, Inter Pi=cesetEquum, [Chiron•
caudamque Capricorni, Aquarius est collocalus, EganCanceragis, urnaLeo,VirgoquePisces.
aquam urna fiindens,quceeffusioad magnum Piscem Luna zodiacum tredecies in duodecim-suis conllcit
usque decurrit. In parle autem humillima zodiaci, mensibus, duobus scilicet diebus, et sex lioris, et
jnxta Sagitlarium atque Aquilam, Capricornus in bisse, id est, octo unciis unius horoe,per si',gula si-
commissura hiemalis circuli ac signiferi situs est, gna decurrens. Si ergo vis scire in quo signo luna
habenspost se Sagittarium, in commissuracirculorum versetur, sumelunam quam volucris corapuiare, ut
zodiaci atque lactei sub delphino eonstitutum. Est puta duodecim multiplica per quatuor, liunl quadra-
et sagilta qusedamsola sub cygno juxta aqnilam ja- g ginta octo; parlire per novem, novies quini, qua-
cens. Supra Capricorni vero caput delphinns est drais quinquis. Quinque ergo signis, ex quo luna
posilus post cauiiam serpentis, qui a serpenlario lc- nata est exaclis, quee haud dubie in eodem quo sol
rielur; sub ipso auiem serpenlario Scorpionem di- est sidere, semper aceenditur. In sexlo jam signo
«unt esse locatum, ita ut pedihus serpenlarii tanga- luna duodecima commoratur. Quod si unum reman-
tnr; ethaberesub se ad Australem plagain cenlaurum serit, sex horas signi sequenlis noveris esse comple-
besliam, manu quasi ad arara ferentem. Hsecara a tas; si duo, duodecim; si tria, octodecim ; si qua-
quibusdam sacrarium vocatur, et esl contra summi- luor, diem inlegrum ; si octo, octies senas horas, id
talem caudse Scorpionis ad Austruro posita. Brachia est, duos adjectos esse dies. Ex quibus iamen lioris,
vero Scorpionis locum obtinent quem Libram dicunt, per terna semper signa binas subirahere memenlo.
eo quod in eo sol sequinoclium faciat autumnale. Operosum est enim m singulis signis horas minuta-
Hj'dra quoque jacet in circulo o.quinocliali nimia tim dividere per uncias.Unde in praesentiquamvis ad
lorigitudineprotenta, capite Cancro, medietate Leo- nonas portiones tna remanserini, non horastamen
jni, cauda Virgini subjecta, corvura atque urnam in oetodecim, sed sexdecim, sexli signi luna duodecinia
dorso gestans. At sub pectore Tauri, Orion gladio compleblt. Et hxc quidero luna in priina vel media
accinctiis conspicitur, lepori qui sub pedibus ejus est partesigni, cujuslibet naia, prompta est computa-
superpositus. Habet enim post vesligia sua canem, tio. Sin autem ahas quot primo signo luna accensa
quem Syrium, quemque aniculam appellant collo- vel dempserit vel retinuerit parles, tot sequentibus
catum, Cancri signosubjectum; ante quem sub Ge- etiam relrahere vel adjicererecorderis, novem hoiis
minis anticanem cognoscerepotes. Post caudam"vero iniunaproquinque aiebus in solecompulatis. Luna
Svrii-ad Auslrum navis, quam Argo dicunt, vldetur C zodiacum, id est, circulum. Luna in nnoquoque
effulgere; at sub pede sinistro Orionis, fluvius quem men<e suo, id est, in viginti et novem diebus, et
Eridanura vocant, flexuoso eursu super labitur usque duodecim horis, circuit duodecim signa, el unum
ad cetura. Cetus autem subjacet Arieti, a piscibus insuper. Hoc argumentoînusitatodeprehendi-
lon.issimo tractu porreclus. Post cujus caudam, Jiene tiir luna decima tertia circuire zodiacnm melius
longo quidera intervallo sub aquario ^t capricorno quam in illo alio usitalissimo, quod polest probari,
in Austrum porrectus, piscis magnus conspicitur; si trigesimam lunara hoc argumer.tinnconsidcrayeris.
ultimus eorum qusevideri possint signorum, effusio- Islud namque argumentum est verius, quia ad liqui-
nem urnce Aquarii, qui ad ipsuin usque decurrit, ac- dura hsec ralio comprehendilur. Illud eigo aliud ar-
cipiens. gumenlum-per triginla dies computat s giaim, qtiod
liem de eodetn. non ita esse manifesta ralio docet, quia scilicet
Ad borerepartesarctoivertuntur, et anguis. cetas lunsein viginti novem diebus et duodecim horis
Posthas arctophilax,panterque coronagenuque. completur. Nos lamen iilo argumento triginta dies
Prolapsus,lyra, avts,Cepheus,et Casieplua. damus, propter facilitaiera eompulandi. Et ideoistud
Aungaet Perseus,deltoton, et Andromedae aslrum. argumentura quia subtilius est, ideo \erius, quotl
PegasusetDelpliin,ielumque,aquila,anguitenensiue; probalur ita : quia trigc-iroam lunani secunduin Jit.c
Signiferinde sttbesl,bis sex hincsideracomplent. argiunentum iuvcnies IreJeciro signa habere per
Hinc Aries, Taurus,Gemini,Cancer,Leo,"Virgo: illo vero aho non amplitts qiiam dtiodecim.
acta;
Libr.i,Scorpius,Arcitenens,Capricornusqueadurnam. Tredecies in duodecini suis ronficii mei.sibus. Quo-
Ouitenet ad Pisces,post sunt ro panilmsAuslri.
,1 Orioprocyon,lepus, ardenbSjrius, Arso, rj tnodo tredecies? Quia poslquam Iuna acccnsa fuenl
H\drus, Cliiron,thuribulumqnoque, p.sciset ingens in pnma parte signi per viginti septem dies el oeio
Hincseqtuturpistrix,simulEndaniquefluenta. horas, cunit duodecim signa, usquc dum \eneritad
Hi bis sex .ersus signantcceliregiones, eam primara parlem signi, ubi accensa fuit, et p.er
l'islula qnosfinxit1'riscianidoctamagistri. iflud signum, a quo ccepit recurrat ilerum duos dies
De-mansionibusPlanelarum. et quatuor horas, duobus scilicet diebus et sex horis
Ordoplanelaruaj,nonordiDefitfenarum: et bisse, id esl, octouncios unitis borje per singula
decurrens. Muliiplica illos duos (lies_xi, ecin-
i.inUiia,Mer.urius,Venuset Sol.Mars,Jovisel-The.-. signa
venics viginli quatuordies; muliiphea sex proelatas
Pisceset cbironJovisest nepa Marlisel Ammon.
Taurustiem cliela_,regioniserunt Encin_e. horas duodeeies sraiiliier, ct iiunl septuaginta dutc
Cancerprit lun_e,Leosobspro regione; horoe Divide per viginti quatuor, Jiunt ler viginii
MansioMereuriojmodosum Gemini,modoVirgo, qualuor, et reddunl tres dies. Supersunt adhuc in
SessioSaturnostat in.urnavel Capricorno. singulis signis bisse unitis horee. Duodncimergo bis-
De 01tu el occasu XII signorum. ses oelo faciunt lnras. Collige in unum, et fiunl vi-
ExoriensclielasAries demergit in ima. ginti seplera dies, et oclo horoe, in quibus viginli
Scorpionaurati submerguntcornua'iauri. septem cliebuset oelo horis conficitluna totum zo-
HincsubitArcitenensGeminissurgeatibttssequer• diacum : sed tamen adhuc desunt ei de suo cursu
CumCancersnrgit, Capncornusmergituiundis.' duo d es, et qualuor horse, antequam peracta sint,,
"Piirtuorurceoliforimdatsigna Leoms. etin ilhs duobus diehus el quatuor boiis recurrit pi r
Vlrgofugatrisces, redil et ucloiia\inis. illud signum quo cocnilet quo desiinl,'aiitcnuainiiL-
571 BED___VENERABILISOPERUMPARS I. DIDASCALICAGENUINA. 372
oelavasuaparte juxla vulgaremopinionem, sed juxta A tumnali prtebet a_quinoclio. Hinc vergente ad bru-
enucleatiorera sententiam aliquanto prius, locum au- maiem zonam _~gnifero octavum Scorpionis signuns
GLOSS_E ET SCI10LIA.
ehoaverit suam cursum secundum. Boc modo per- accensa, quot retinuetit partes de novissima parJe
Jttstrat quasi tredecim signa, per unuraquemque cur- signi ubi fuit Mccensa.iot retrahere recorderis de se-
sum suura, et sic polest inlelligi quod tredecies in quenii signo. Verbl gratia, si duodeciinlineasretinuit
anno suo, id est, in CCCLIV diebus peragii duodecim de signo in quo fuit accensa, totidem retrahe de se-
signa. Fiunt quadraginta octo,"~scilicet quadrantes, quentis signi extremitate.
quia qualuor quadranles faciunt diem. Partire per RECAMTULATIO. — Luna zodiacum tredecies. Nan_
novem. Quinquies novem, quadrais quinquis, id est, tredeeim -menses lunarei, qui habent solummodo
quadraginta quinque, et restant adhuc de quadra- viginli et seplem dies, et octo horas, absque dubi-
ginta octo quadrantibus tres indivisi, post quadra- tatione in zodiaco reperiuntur, coinputalis semper
ginla quinque, qui faciunt horas octodecim, quia viginti novem diebus in una lima, et triginta in alia.
unusquisque de istis quadrantibus sex horas Iiabet El ex hts duobus diebus el qualuor horis qui post
in se. Et si diligenter per hanc computalionem, ad viginti seplem dies, et-oclo horas per singulos men-
unuraquemque numerum, id est, ad unumqueraque ses tibi remanserint, decimum tertium perficies, li-
quadrantem, sex horas multiphcaveris, invenies in cet unus tiesit dies.
unoquoque^numero novenali, id est, in novem qua- R u
Partire per novem.In his enim novem quadranli-
drantibus LIVhoras, quse reddunt duos dies, et sex bus decurnt unumquodque sigitum Juna; etsi solum-
horas. IdeO per lot dies et horas, et bisse unius horce modo novem*in]una inveneris, integrum signum
eurrit luna unum signum. Quinqueergo signis, id est, peraclum habebis^ et si bis novem, duo; si ler,
dum luna perluslraverit quinque signa, secundum tria, et reliqua, dempto semper bisse. Novies enim
eumdem nnraerum novenalem, tres remanserunt sex Livfiunt.Etper tot horas discurrit unumquodque
Dosl quadraghua quinque, et ad unumquemque sex signum et bisse. Nani et hoc quod unaqucequepars
liorse multiplicanlur, sicut supra dictum est. Signi ex quatuor multiplicatis sex horas habet, ipse in
sequentis, id' esl, sexti. Noveris, scilicet, ocalculator. -subsequentibus demonstrat dicens : Si unus reman-
In eodem sidere, id est, signo. . serit sex horas, etc.
Quod si unum, vel quadrans, vel punctus. Quod- Quinque ergo signis ex quo luna nata est exactis.
dam genus est punctorum, in quo continet unusquis- Cave hic quodin aho Ioco in argumeuto dixit, lunam
que puncttis sex horas, id esl, quarta pars diei. Vel a sole quatuor puncli_>elongari; hic vero non inter
quadrans dicitur illud genus, quia parlem quarlani solem et Junam met'tur, sed a loco incensionis lunte,
diei recipil in se. Nisi enim in ipso loco ubi dicit, nsque ad punctum Giijuslibetsigni in quo currit, id
Partire per novem,scilicet quadranles, unuinqueroque est, de signo quando accensa est, usque ad signup
quadrantem pro sex horis computaveris, uon poteris in quo est, semper retrahe binas horas de residuis
intelligere quomodo luna quinque signa percurrit horis, quce remanserint post novenos quadrantes,
per eumdem, id est, novenalem numerum per lerna scilicet per terna-semper signa.
semper signa. Rene usque ad lerna signa dicit, quia _ Quot primo signo luna accensa vet dempseritvel re-
bisse quce supersunt in luna non complent duas ho- G linuerit partes. Verbi gratia. Proesens luna nala iuit
ras nisi in tribus slgnis; quia ter si ponas octo un- in quinta parte Arietis, et viginti quinque partes po-
cias, faciunl duas horas, quia unaqucequehora habet stearetinuit.perquascucurrit. Quiuquedemps.t, quas
duodecim uncias. non tetigit. Ac deinde si probare volueris ljodie
Subtrahere memento. Ideo auferre prcecipit per uona Juna in quo signo est, multiplica novem per
terna signa binas horas, quia-ubi signa per novenos quatuor, fiunt triginla sex, sciiicel qua.lrantes. Mul-
quadrantes coniprehendit, non compntavitbisses eo- lipiica seplem ex his, sciiicet quadrantibus, per sex,
-rurodemsignorum, qui faciunt horas duas ln tribus propter sex horas, qucein unoquoque quadrante su-it,
signis; et licet non computaveriraus Jbisses, tamen et treshoras sume de vigesimononoquadranie etha-
ipsa luna suos bisses perfeeit. bebis quadraginta quinque horas; et da Arieti, quia
Proplerea, secundum compulationem nastram, tot tot horas per eum cucurrit, computatis semper no-
signa habet percmsa. Computalio, id est, in quo si- vem horis in cursu lunse, pro quinque pambus, id
gno sil luna elongata a sole, ex| quo fuit accensa; est, diebus solis. Quod hic etiaui bene eonveiui;
sin autem alias, scilicel in secunda vel in tertia, vel nam quinquies novera XLV,etquinquies quinquexxv.
in qualibet signi parte nata fuerit. Tot enim parles solis seroper, per tot horas luna
Quot primo signo. Verbi gralia, si fuerit Iuna ac- discurrit. Accipe de quiuque viginti septeni quadran-
censff In tertia vel quarta parfe Arietis, et est elon- tes, et da novem Tauro, novem iterum Geminis, et
gala a sole tribus signis, ex quarto signo accipies similiter novem Cancro.Et adhuc habes quadrantem
tres partes vel qualuor, et supplebis totum Arielem. et dimidiuro, qui reddunt novera horas, ex quibus
TUndeet dicilur : Quot parles dempseris, tol adjtcere ^. ducetribus signis peractis dabuntur, et sic restant
lecorderis. Si vero m vigesima parte vel m alia quali- seplem horse. Ergo nonaluna vn horas in Leone erit.
b'"t post medietatem signi fuent accensa, non com- Luna accensa vel dempsertt, scilicet de primo signo
pulabis illud signum in quo fuil accensa, sed seciro- in capite. Tol relrahere, scilicel de fine sequentis
duin ab illo. Et cum pervenens_ad illud signuro ubi sigin, et adjicere ad primum slgnum recordeiis. Vel
luna est, tot partes retrahe ab eo signo quot retinuit reltnuerit, scihcet de primo sigtio iti fine, tol relra-
iuua ex eo signo ubi fuit accensa, si lamen post me- hete simlliter de fine subsequentis signi, et adjicere
dietalem fuit accensa. Et propterea illud signum non ad primum signuni recorderis. Novem horis in luna,
computabis lotum ubi est luna, quia eadem luna in pro quinque diebus in sole computalis, quia quod sol
eo signo ubi luit accensa decem partes sibi retinuit. agit quinque dtebus, hoc facit luna in novem horis.
Et hoc est quod dicit, quoti elihuenl, seilicet exprimo Quod ita probatur. Sexies quini.xxx, sexta ejuspars
signo, tot relrahere, scilicet sequentibus signis, re- sunt v. Hoc ad solempertinel. Triginta diebus unum-
cordetis. Demereest quot Imeserecessoesinta signo, quodquesignum perluslral. E conlra Iuna duobnsdie-
antequam accensa sit luna, si tamen ante mediela- bus et sex lioris perlicit unutnquodque signum, qute
teni signi fueiit acceusa: si veio pdst medietalein iaciunt horas LIV.
signi fuerit accensa, hoc lulellig lur retinere. Itero t RECAPITULATIO.— Luna zodjtacum tredecies, etc.
Quot vartes dempseitl luna uccensa in piimo signo, Zodiacus signifer. Zoa Grscce, animal Laline. Iiide
lot adjicerc-recotdens de seqnentisigno. Hoc autem zoiiacus dicitur a zois, id est, animahbus, quoruiu
fitsi manteriori paite signi fueril luna accensa, id imagines ibi depiclse sunt.
est,, ante medietateni; si vero post medietatem fuerit Duobus djebuset sex horisâcbisse, etc.Si diliget).
573 DE TEMPOUUMRATIONE. 174
a ptiie quam in medio Oclobii, nonum Sagiltarii ab A ab ea quam in raedio Decembri sol inhabilal caput
ea quam in medio Novembri, decimura Gapricorni allollif, et proplerea, ut vulgo creditur,. in oclava sua
GLOSS_£ ET SCHOLIA.
lerqucesieris,invenies lunam inunoquoquesignoduo- hcec quidera luna in prima vel media parte signi cu-
bHSdiebus et se\ horis, ac bisse uiiius hora_, insuper juslibet nata, prompta est -compulatio, quja quanto
etiam duodeeimam partem unius horoe imraorarj. minusreslaurare oportet. tanto facilioresl comput itio.
El si eogilas cur ipsam particulam prcetermisit, dico Sin autem alias quodprimo signo, etc. Id esl, si alio
quia pento calculalori hanc minime latuisse prsesci- loco accensafueritquam in priraa velmedia signiparte. .
vit, etideo fastidiura loculionis amisit. Qusequidem Dempseril,scilicetincapitesigni, velrelinuetil, scilicct
relrahere vel
ratio ita probari potesl. Quemadinodum novem ho- define signi,.o.se(_.--_!.i-i-'-.sseiIicets.j...s
r_e in luna, et qumque dies in sole, el sicut novem arfjic_;!<.,scilicetadilludsignura,inquopriroofuitluna,
quadrantes in luna, et dies in sole, iia quoque vi- recoideris, Hanc igilur reslaurationem laliter agere
ginli seplem tlies in luna, et CCCLX in sole, omnino debes. Si vis unum diem restaurare, tribueilli novem
concordant. Et restant adhue de cursu solis dies punclos; si duos, oclodecim; si tres, viginti seplem ;
quinque,êt de cursu lunse octo horse et duodecim si quaiuor, nrigmla sex; si quinque, quadraginla
particulce, ex quibus nona hora conficitur. Sicque quinque, qui fawuni novem horas. Et hoc est quod
cursus solis et Iun_epcr zodiacum coocordare prov- dicitur, Ndvem horis in luna pro quinque diebus in
Iiatur. In hoc loeo novem quadranles, et duo dies et g sole coraputatis. Potest etiam id ipsum lta facere . s>
sex horse.,sequalemhabent numerum. unum diem restaurare geslis, da illi duas horas, ex
Operosumest enim, in siuguhs signis, etc. Laborio- quibus semper decimam recide patrem. Si qulnqne,
£um est enim unicuique signo stalim post novem tribue illis decem horas _ abjecta deeiroa parte, uo-
quadrantes, octo tribuere uncias. Et ideo brevitatis vera horoe jiidem reslant.'
causa prsetermittunlur, usque dum, tribus signis per- JOAN.Nov. SCHOLIA. — Singuli aulem mensessua
_aciis,ducehoroe,id est, tres bisste, restiiuantur. Et signa. Distributio signorum esl per singulos me..-
Kes,quodtamen haud commodefleri potest; non enira das Januarias, Decembri detraherentur, scilicet un-
initia mensium Romanorum (de his enim agitur) re- deviginti, conslarelque eo tantum anno December
spondent mensium principiis; in mediis enim mensi- duodecira diebus; prteterea centesimo decimo quo-
bus sol fere noyum ahquod signum ingreditur, veluti C que anno non intercalaretur, intercalatio enira plus
41 Januaiii Aquarium, quce tamen ratio firananon iemporis addit, quam solis- circuitus requirit, quod
est. Nam olim, ul apparet, ipsis mensium Kalendis nisi delraelatione lolli non polest. Hoc pacto contin-
in aliud signum transitus fuit; nec desunt qui opi- geret ut conslanter toto tevo sol Capricorni sidusjn-
nantur Curistum natum esse nocte biumali.-quje to- grediatur Kalendis Januarii, quod annis quingenlis
tius anni longissima'est : ea tum fuit vm Kalendas anle Chrislura natuin fuit, si modo tandiu inlercala-
Januani. Nostra setale vero bruma fit pridie Idus lura est, Apposui hic, non quidem quod ego terapora
Decembris, id est, xm diebus eilius : quod propter- in ordinem alium redigi cupiam, sed ut leclori con-
ea accidit, quia annus solaris brevior est stliquanto staret, qute ralio sit, quod bruma jam propius eve-
quam compulatur. Constair enim diebusOCCLXV et niat Kalendis Decembribus, quam dum Servator no-
quadrante non integro; qui quoniam piopter inter- ster naseeretur quodque- aliquandq fulurum sit
calandi commoditatem suraitur integer, necesse est •durante longo sseculorura ordine, ut eodera lerapore
tardius annum exire quam sol signiferum peimensus December eveniret quo nunc habemus Novembrero.
est, quse temporis redundantia remedium.noiidum Sicut quidam velerum eliam verpibus explicavil
invenit inlercalationis, seu potlus ademptionis. Tol- Apud quem ex veleribus poelis Iii versus habeantur,
leretur autem (si id liberet Ecclesice, seu Roraano non memini me legisse, apparet cujusdam recentio-
pontifici, cui primnm potestas inlercalandi data esi) ris quam est Manilius, apud quem similes leguntur,
ad hunc modum : Primum, dies qui sunt a duodeci- sed non iidem. Solent autem olim in Kalendans
«.adieDecembris, quo brunia est, ttsque ad Kalen- (ut vocant) hi versiculi gingulis roensibusdistrihui,.
BKD_f"VENERABILISOPERUM PARS I. — D1DASCALICA"€ENUIM. 57S
I-arte, ul vero jEgyptus, mater artium, docet, aliquot A suarum conjunclione et computandi sibi ratioiie
parlibns antea, brumail solstitio dedical mansionem; cohcerent, de qulbus poeta4
dein, reverso ad alliora signiferi cursu circuli, un- Idcircocertis dimensnmparlibusorbem,
decimum Aquarii sidus a parte solari medianlis Per duodenaregit rnundisol aureus aslra.
Januarii; duodecimum Piscittm ab eadem _parte Fe- Signifer autem lacleum eirculttm in Sagittario re-
bruarii verticem engens, finitur in medio Mariii, ubi cipil et Geminis. Mnlta hinc dici poterant, sed hsee
Ai ies subsequens ortus sui pandit inilium, si quidem melius a colloquente quam a scribente fiunt. Sane
u.nnia signa, .etsi non formsefigura, regionum tamen quia de planetarum quarura per signiferum circulum
GLOSSiE ET SCHOLIA.
veluli jam prsenotanlur versibus parum sobriis et ni- signorum, ad annum salulis IS40 exacte eomputa-
8>ileruditis. Prioris generis vidi veluslissiraum quem- lam. —
<£.aincodicem sacrarum cantionum et leetionum, Et ideo juxla quosdamin octuvasui parte. Ad hune
passiin aureis liueris scripium cum eisdem versibus modum Plroius tradit libro n naturalis Historice,cap.
in tilulis mensium, quem Colonia nobis oslendit in xix. Sol autem ipse quatuor, inquit, differentias ha-
a_dedivi Gereonis D. Andreas Darduiccensis ejusflem bet, bis sequata nocte diei, vere et aulumno, in eeu-
loci canonicus. B trum incidens terrce, in oclavis partibus Arietis et
Aries Phrixme Kalendas. Plirixseus Arietis eoelestis Librse, bis permutatis spatiis in auclum diei, bruma
epilhelon ab eventu, quod Phrixum et Hellen per octava in parle Capricorni, noctis vero solstitio toti-
iuare (quod ab ea poslea Hellesponlus dictura est) dem in partibus Cancri. Sed dubitet quispiam, cum
li anstulerit. Vide poelicon astronomicon Juhi Higini. obliqui eirculi ratio sit immutabilis, nec alio Joco
Maius Ageronei. Agenoreum Taurum vocat a Ve- possint fieri oequinocliaquam ubi signiferl et sequi-
nere,-eujus domus est in hoc signo. Agenoream emm uoctialissitsunt sectiones,altera et harum seclionum una
veleres acceperunt deam qusead agendum excitarel: prima pars Aiietis, vero Libroe pars seu
hoecnon alia est quam Venus, quse cuncta viventia gradus primus sine ulla mutalione, quoroodo igitur
nd gignendum excitat. intelligemus sequinoclia fieri in octavis partibus, cum
Junius mquatos cwlo videt ire Laconas. iEqualos ipsa sectio circulorum signiferi et sequatoris efficiat
Lacones, Geminos intellige, Gasioreni videlicet et modum piimas partes Libroe et Arietis. Respondeo ad hune
: _4_gj'ptii,seu, ut est apud Plinium, Anaxi-
Pollucem, quos Jupiter, propler impeni moderalio- inander Milesius, cum primum deprehenderent et
neih qua simul usi suntin Lacedeemnnios,inter no-
bilia astra collocavit. signiferi obliqiiitatem, atque in eo solis sequinociia
vel solstitia, respexerunt juxta ea Joca vieina astra,
Solslitia at denlis. Sol in prima parle Cancri sol- quibus tum Arietis et Tauri nomina indebantur, no-
siitium efiicit, quo tempore unibra prope absumun-
laruntque liorum asterismorum in coelotraclus et
tur, et testus, propter astri sublimitatein, supra mo- Jongitudines , ut unumquemque locum manifesta
dum augentur; propterea ardentem appellavit. nola deprehenderent. Deinde lolum illud astrura di-
in '
Q
Leo fervidus. Sol -hoc signo dies caniculares videntes in partes xxx, cerla parte imaginis locum
mortalium corporibus fervore intolerabiles reddit. cequinoetii aut solslitii signabant; ut, verbl graiia,
Mquat el Oclobet: Respicit sequinoclium, quod sit quo loco tunc cequinoctiumfuit, ibidem pars octava
atituinno in prima parte Librse. ejus aslerismi qui Ariesin eoelodiciturreperiebatur.
Scoipius hibernum prmceps. Prteeipitem scorpium Verum cum steUce lixse ad motum nonce sphjeroe
ititeHigiraus,propicr subila dierum decreraenla, quto paulatim conlra ccelummoverenlur in exortum, lion
stib hoc sidere celerrima sunt. poterat hcec ralip stabilis esse. Quapropler univer-
Principtum _~~-.PI-sancil Tropicus Capricornus. Ca- sum circulum solis sequenles diviserunt in xn spa-
pricornus signum est tropicum, queiuadmodum et tia a?qualia, quoedicunlur Cra.ce dodecamoria, quo-"
Cancer. Nam ut in illo solslilium fit, ita in hoc bru- rum unumquodque dividebalur in xxx partes, qusa
roa, qui dies sunt in auetum lueis et tenebrarum po- nunc gradus dicuntur, omissa computatione queeper
slremi. Quod autem dicatur habere Januarii princi- partes asterismi iiebat. Asterismorura enim omnium
pium, ad noslram cetalemnon quadrat, sed sic fuil, roagnitudo non est oequalis. Uoc modo existimo in-
queraadmodum suprerosiendinius duobus ab hinc an- telligendum esse locum Plinii, et quemlibet aliura
norum inillibus. ubi est oequinoctiaaliler evenire quam in primis par-
Solidi stat sidus aquan. Cur solidi, cum a Lucano libus Arielis et Libroe. IIoc si quis volel clarius ac-
levis dicatur, ab aliis citus, ab allis proeceps? Re«pi- cipere, sumat Astrolabium quod superioribus annis
cit hic diei lardum incrementnro, quod lum vix dum edidimus, notet in eo primam partem Cancri, non
.idvcrtitur; et aslrologi iixa vocant signa quoe se- .W quidem ejus astrl, sed dodecamorii illius, quod quar-
«jiiuniur stalim tropica, quaiis esl aquanus ; qui selum est a sectione tequinoclialis: ad eam parlein
ctis emii vocant, respiciunt teinporis moraro, quo poslquam sol pervenil, dicilur esse in prroia parte
(otus exontur, quod fit intra horam, durii alia qu_>_- dodecamorii quidem, non tamen in prima parte Can-
(lam plusquaro duashoras conficiant, priusq-uamro- eri,id est, ejus aslri, sed circasecundatu paftem Ge-
tfgra"orialitur, propter flexum signiferi. Per Nurntc minorum, quoeest inaltera stellaruro, quoepriorem
' ln.nsein Februarium intellige. Hunc enim anno ad- pedem Geminorum deformanl ; unde ipsa Cancri
jecit ante a Roniulo instituto, veluti et Januariui.i. imago plurium pariium intervallo digressa est. Pro-
Duarutn horarum spalio. Intellige horas incequales, plerea (ut finem faciam) quando solem dieimus esse
seu temporales, non sequinoctiales, altoqui falsum ln Leone seu alio quolibet signo, non astrum, sed
esse faciie constit ex his quce tradunlur de exortu dodecamorioiL intelligere debemus ab Ariete quar-
ei occasu siderum inoequali. lum. Horum unumquodque sol spalio tncenorum
Decem semis horm. Ititellige quibus sol longlus in dierura et decem horarum percurrit, de quibus poelee
nnoquoque signo comuioralur quam iriginta diebus. Jocns intelligendus est, quem hic Beda citat ex-i
Piimum igitur At 'vlis signum. Obscuiius paulo Be- Georgicon.
da mdicat in quibus coeh p^rlibus seu signis quoli- Ut veio Mgyptus mater ariium docet. Aristoteles
het mense sit sol, vel, quod idem esl, quod sigtium quoque auetor est, abstrusarum ^rtiuni priniatn in-_
quovis mense cum sole oriatur, quod ut quohbet ventionera esse jf.gypiiorum sacerdoium, quibusin-
uiertse et cujusque mensis die exactesciatur nostra terdictum luit profanis rebus operam dare. Vide
a.iale. ascripsi ad finem tabulam dierum, et-partiuui principium Metaphysicesapud Arislolele_n_.
577 DE TEMPQr.UM RVTIONE. S7S
meatus est ordine et tempore stipra memoravimus , A senis horis ac besse uniushorse perlabilur. Si autem
tantum nunc dicamns-q ia soi CCCLXVdiebus et VI quoeris bessis quid signilicet, et in principiis Imjus
horis, Juna XXVIIdiebtis et VIII horis, zodiaci am- opusculi de calculis diximus, et hunc breviter repe-
bilurn lustrant; singuJa vero signa sol tricenis diebus, limus. Tanto iniims est bessis ab integraiiora, quan-
denis horis ac semisse, luna autem binis diebus et lum VIII a XII, XX a XXX, X a XV; tertia cnim parle
GLOSS.-E"ET SCUOLIA.
Hmc labula inlegium annalem compleclilur, in quo menses ac mensium sinqulorum dies or'line ponunhtr;
e regwne numerus parlium seu graduum in signifero, qui singtdis diebus respondent. Tetlius nuinetus esl mi-
nulorum, qumlixpa Tzpaxaalibi declaravimus. '
JANUARIUS. MARTIUS. MUUS.
Di. Gra. Mi. p._ - Di. Gra. Mi. p Di. Gra. Mi. p.
Circum. 1 28 54 Gapricor. I 21 8 Disces. Pliilip. I 20 52 Taurus_
2 21 56 — 2 22 - 7 — 2 21 50 —
3 22 37 — 3 23 — Cru. 3 22 27 —
4 25 58 —- 4 24 6 — 4 23 24 —
5 24 59 — $ 25 6 — 5 24 22 —
41 — 5 — 6 25 10 —
- 67 25 26 42 —
6 26
7 27 5 .— 7 26 17 —
8 27 43 — 8 28 4 — 8 27 14 —
9 28 44 —- 9 29 3 — 9 28 12 —
10 29 45 — 10 0 2 Aries. 10 29 9 —
11 0 47Aquarius. 11 1 1 — -1106 Gemini.
12 1 48 — Greg. 12- 2 1 — 12 1 i —
15 2 49 — 13 3 .0 — Serva. 15 2 1 —
14 3 50 — U 3 39 — 14 -2 ' 58 —
15 4 51 — 15 4 58 — 15 3 5*> —
16 5 52 — 16 S 57 — 16 4 52 _
17 -6 53 — Ger. 17 6 55 — 17 5 50 —
18 7 U — 18 7 54 — 18 6 47 —
19 8 55 — 19 8 55 — 19 - 7 44 —
20 9 56 „ — 20 9 52 — 20 8 41 —
Agne. 21 10 57 — Bene. 21 10 51 — 21 9 38 —
22 H 58 — 22 11 49 — 22 10 35 —
23 12 59 — 23 12 48 — 23 11 52 —
24 14 0 — 24 15 47 — 24 12 29 —
Paul. 25 15 1 — Mari. 25 -14 45 _ Urban. 25 13 27 —.
26 16 2 — 26 15 41 — 26 14 24 —
27 17 2 _ 27 16 U — 27 15 21 —
28 18 5 — 28 17 41 — -. 28 16 18 _, _
29 19 4 — 29 18 40 — 29 17 15 _
50 20 5 — 50 19 58 — 30 18 12 _
51 21 5 — 51 20, 57 — 51 19 9 _
FEBRUARIUS. - APRILIS. JUNTUS.
Di. Gra. Mi. p. Di. Gra. Mi. p. Di. Gra. Mi. p.
1 22 6 Aquarius. 1 21 58 Aries. 1 20 6 Gemini.
Purif._ 2 23 6 — 2 22 31 — 2 21 3 __
Blasi. 5 24 7 — 5 23 52 — Eras. 5 22 0 —
4 25 7 — Ambr. 4 24 50 ~ 4 22 57 _
Agat _5 26 8 — 5 25 29 — Bonif. 5 25 54 —
6 27 8 — 6 26 27 _ 6 24 51 _
7 28 9 — 7 27 2. — 7 iS 43 —
8 29 9 _ 8 28 23 _ 8 26 45 —
9 0 9 Pisces. -9 29 21 — 9 27 42 _
10 1 10 — 10 0 20 Taurus. 10 2t_ 39 —
11 2 10 — li 1 18 — 11 29 36 —
12 3 10 - 1-2 2 16 - 12 0 33 Cancer.
13 4 11 — 15 5 14 — 13 1 30 _
\cilent. 14 5 II - — Tib. 14 4 !<_, _ 14 2 27 _
15 6 11 — 13 5 9 — Vili. 15 3 24 _
16 7 11 — 16 6 7 — 16 4 21 —
47 « 11 — 17 7 5 — 17 5 18 —
18 9 11 _ 18 8 5 - 18 6 15 —
19 10 11 — 19 9 1 _ - 19 7 12 —
20 II H — 20 9- 58 — 20 8 9 _
21 12 11 — 21 10 56 — 21 9 fi —
Pel. 22 15 U _ 22 11 54 - 22 10 ~5 _
25 14 31 _ 23 12 52 — 23 lt 0 —
Matl. 24 13 10 _ 24 13 49 — Joan. Ba. 24 II 57 —
23 16 10 — Marci. 25 14 47 — 25 12 U —
26 17 10 - - . 26 13 44 - 26 15 51 _
27 18 9 _ 27 16 42 — 27 44 49 __,
» - 28 15 4. — 28 15 46 _ -
H
29 |» 2lJ 8 — 29 18 37 - pe. Pau. 29 16 45 —.
Quir. 50 1« 55 — 50 17 _& _
S7S 8ED____ VENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENLTNA. 580
siibtracia, quolies duoe solum reroanent, ipsce dute A mus, lunam XXVIIdiebus et lertia diei parte lanltiin
partes bessiSj ipsa terlia triens nuncupatur. Errant conficere cursum, quanlum CCCLXY diebus et
ergo qui lunam tricenis diebus tantum spatii eoelestis, quarta diei parte constat conficere solem, etquantum
quantum CCCLX et V solem percurrere diciint, cnm spatii in uno suo mense lunam, tanlum in tredecim
inanifesta veritas prodat auod et supra perstrinxi- suisl solis explere circuitum.
1 Add. mensibusC.
GLOSS.E ET SGHOLIA.
JULJUS. SEPTEMBER. NOVEMBER.
Di. Gra. Mi. p. I)i. Gra. Mi. p I)i. Gra. Mi. p.
Vif. M:u 1 18 57 Cancer." Egid. 1 18 15 Virgo. Ora. SS. 1 19 2.Scorpio
2 19 54 _ 2 19 14 — 2 20 2 --
3 20 51 — ' "3 20 13 — 5 21 5 —
4 2f 28 — 4 21 11 — 4 22 4 —
5 22 25 — 5 22 10 — 5 25 5 —
fi 23 22 — 6 25 9 — C 24 6 —
7 24 13 — 7 24 8 - 7 25 "7 —
8 25 16 — Na. Ma. & 25 7 — 8 2« 8 —
9 26 13 — 9 26 5 — 9 27 9 —
10 27 11 — 10 27 4 — 10 28 10 —
11 28 8 — 41 38 5 — Mari. 11 29 1! —
12 29 5 — - 12 29 2 — Cuuib. 12 0 12 Sagiliar.
Marg 15 0 2 Leo. Malem. 15 ~0 ~ 4 Libra. 15 1 14
14 1 0 — - Exalt. f li f 0 - 14. 3 15 —
15 1 57 — 15 1 59 — 15 5 K_ _
16 2 54 — 16 2 59 — 10 4 17 —
17 5 52 — Lanib. 17 3 58 — 17 5 18 —
18 4 49 _ 18 4 57 — 18 6 20 — -
19 5 46 — 19 5 56 — 19 7 21 —
20 6 44 — -20 6 56 — 20 8 22 —
21 7 41 — Mat. 21 7 55 — Praef. Ma. 21 9 23 —
Magd. 22 8 38 — 22 8 55 — Caacil, 22 1« 25 — -
25 9 56 — 25 "9 54 — ' 25 11 26 —
24 10 35 _ 24 10 " 54 — 24 12 27 —
Jacob. 25 11- 51 — 25 11 53 _ Caiha. 2~>- 15 28 —
Anuae. 20 12 28 — 26 12 55 — 26 14 50 —
27 15 26 — 27 13 52 — 27 !5 31 —
28 14 25 — 28 14 52 _ 28 1-6 52 —
Paul. 29 15 21 — Micli. 29 15 51 — 29 17 54 _
5J 16 18 _ 10 16 51 _ Andr. 50 18 55 —
51 17 16 —
OGTOBER. - • DECEMBER.
AUGUSTUS.
Di. Gra. Mi. p. Di. Gra. Mi. p. Di. Gra. Mi. p.
Pet. 1 18 14 Leo. Remi. 1 17 51 Libia. 1 19 56 Sagtt.
2 19 11 -- 2 18 51 — 2 2. 58 —
3 20 9 — 3 19 50 — 3 21 39 —
4 21 7 — 4 20 50 — Rarb. 4 22 41 -—• -
5 22 4 — 5 21 50 _ ' 5 25 42 —
6 23 2 — 22, 50 — Nicol. C 24 44 —
7 24 0 — 7 22 50 — 7 25 45 —
8 24 58 — 8 24 50 _ Conc. Ma. 8 _26 47 —
9 25 55 — Diony. 9 25 50 _ 9 27 48 —
ILaur. 10" 26 55 — Geron. 10 26 50 — 0 28 50 —
11 27 51 — 11 27 51 — II 29 51 —
12 28 40 — 12 r28 51 — _2 0 55Aquarius.
15 29 47 — 13 29 5t — Lucite. 13 1 54 —
14 0 45 Virgo. 14 0 51 Scorpio. 14 2 56 — ,
As. Mar. 15 1 45 — Maur. 15 1 51 — « 15 5 57 —
- 16 2 41 — 16 2 52 _ n, 4 59 —
17 3 39 — 17 3 52 — 17 6 0 — -
18 4 57 — 18 4 52 _ 18 7 2 —
19 5 35 — 19 5 55 _ 19. 8 5 —
Bern.- 20 6 54 — 20 6 55 _ 20 -9 4 —
- - 21 7 52 — Ursul. 21 7^ 54 — Thoin. 21 10 6 —
22 8 30 — -22 8 55 — 22 11 7 —
25 9 29 — Sever. 25 9 55 _ 25 12 9 —
Rart. 24 10 27 _ 24 10 56 — 24 13 10 —
25 11 26 — -- 25 11 56 _ Nat. Do. 25 U 12 —
- 26 12 24 — "26 12 57 _ Steph. 2b 15 13 —
27 15 22 _ 27 45 58 _ Joan. 27 1« 14 —
28 14 21 — Simo. 28 14 59 — limo 28 17 16 —
29 15 20 — 29 1S 59 _ 29 18 17 _
50 16 18 — 30 17 0 — 30 19 U —
- 31 17 17 ~ 51 18 1 — Sl 20 ' 19 —
381 DE TEMPORUH IUTIONE - . 58S_
A admonuimus; quinque puncti horam faciunt. El ideo
CAPUT XVII. si vis scire in quo signo luna est, snme lunam quam
' De lunmcursu per signa.
volueris, ulpula quintam, multiplica per qualuor,
Luna quotidie quatuor punctis, sive crescens a fiunl viginti; parlire perdecem, bis deni viesj duo-
sole longius abit, seu decrescens soli vicinior quam bus ergo signis quinta luna semper a sole distat.
priiiie fuerat redditur; singula autem signa decem Item sume octayam lunaro, mulliplica per quatuor,
punctos habent, id est, duas horas, sicul et superius fiunt triginta duo, partire per decem.êr deni tries.
GLOSS./E ET SCHOLIA.
CAPUT XVII. usque ad plenum orbera; et iterum eodem spatio
—
BRIDEP.RAMES.GLOSSX. Luna quoliate quatuor ad solem quolidie redeundo appropinquat. Quos
punctis sive crescens -a sole longius abit, seu decre quatuor puoclos dodrantetn et semunciam Plinius
scens soli vicinioi,quam piidiefuerat redditur.Singula Secundus, in naturali Hlstoria, solet appellare. Sed
autem signa decempuncloshabenl, id esl, duas Jioras, quia hoc spatium temporis, quo luna crescere aut
sicut et superius admonuimus. decrescere quantce et qualis mensuroesit
' niia quolidie quatuor punclis a sole elongatur, B non facile perhibetur,
palet, aperlis numerorum exemplis ape-
rire debemus. Horamigitur quartam notissimaspor- C noroetranscurrit, propter lunoediscursum,quipunC_u5

tiones habere omnis calculator dubilare non debet. octo momenta colhgit, ex quibus punctis luna quo-
Dividitur aliquando in quatuor punclos, aliquando iu lidie quatuor peraglt, quinto in ipso reroanente. Octa
quinque, aliquandoin decem minuta, frequentisslme' namque momenta, juinquies multiplicataj horam.
in quadraginta momenta; dum autem minutissime, unam periiciunt. lilomentum vero est quadragesima
iu sexaginta ostenta. H_e lamen omnes partiliones pars unius liortfi.Ita namque voluerunt aslrologi mit
ihventcesunt ab auctoribus ad invenientlosumbrarum nutissimum siderum motum perumbras intelligerfe,ui
iransitus in horologio. Partitqiiamque horologio in quadragesimara parlem unius horce sentirenl, dum
viginti quatuorspalia,juxta nuinerum viginti quatuor unibrara per quadragesiinam partem in horologio
horarura, quibus sol universum lustrat mundum, ipsiusspalii, quod unam horam significat, signifer
addiderunl singularuni horarum divisiones, ut faCil- Iransirel. Nec" hoc suffecerat eis, sed et mlnora
limeinvenirent borarum transitum per motum ipsius aiJdidere spatia, qute vocantur ostenla. Unum enim
umbraein *patiis horologii. Dtim ergo transiret um- momentum, ostentum semis comprehendit. Maxima
bra per quartam partem unius spalii, quod horani D ergo spalia divisionum unius horce puncta dicuntur ;
significat In horologio, punctum vocabant; ipse verq_ niinima vero, oslenfa, vel alomi. Sed, ut proediximtis,
punclus conlinel decero monienta. Addiderunt etiauf punclorum ducesunt mensurte : una quidem quartam
allerum punClimi, dum umbra per quiiilara partem partem unius horoe, id est decem momenta; altera
§85$ BEDJ. VENERABILISOPLRUM PARS. I. _ DIDASCALICAGENUINA. 384
et remanent duo _;trihus ergo signis et duobus pun- A ptuaginta sex; partire per decem, septies deni se-
clis, octava lunasemper a sole dirimitur. Duos autem ptais, et remanent sex; seplem ergo signis et hora
punclos sex parles intellige, id est, quanlum sol in una, quod est dimidiutn signi, ac puncto, id esl, tri-
-zodiaco sex diebus conficil ilineris, punctus siquidem bus partibus, nona decima semper in iiinere quo
habet tres partes, quia signum quoque decem pun- cceperat a sole digressa est. Et ne suspicio tibi forte
ctos, triginta autem habet paites. Item sume noham argumenli fallentis Incidat, quoere ad diametrum
decimam lunam , mulliplica per""quatuor, Jiunt se- coeli,quod quinlam decimam lunam lenere nemo est
GLOSS.E ET SCHOLIA.
"vero quintaro conlinet, habens m se octo momenla. enira ter^ sive ter quadraginia, cxx sunt. Et ideo
Minulum vero est maxiina pars unius horte; osten unum est, triens unius momenti, et centesima vice-
tuni vero 60 pars horoe est, liabens in se CCCLXXVIsima pars unius horce. Prima igitur luna post solis
atomos. Una vero hora habet in se xxu atomoSj et oecasum lucens, moratur super terrara, spatio do-
BLX.Exhis tamenpartitionibtisprcedictisduastantiim drantis et semuncia unius horce. Luna secunda post
ad hanc proesentem quoesiionem, id est, ad Iunoe solis occasum moratur super terram,. lucendo hora
discursum pertinere non dubium est, quinariam sci- et diraidia, et una uncia, Tertia lucens post solis
licet et quadragesimara. Quinaria namque ad solius occasum, moratur spatio duaruro horarum, et teriia.
lunoecursuro pertinet, coeteris partilionibus et solis JJ partis unius liora., et semuiici_e; quarla, tribus
etlunoediseursibusattribulis.QuodergoPliniusSeeun- horis et duabus unciis ; quinta, qualuor horis, ex-
dus refert,lunam dodiantesetsemunciashorarumaut cepta semuncia; sexta, quatuor horls et dodranie;
oriri aut occidere tardius quotidie quam pridie fuerat septima, qninque horis et dimidia, et semuncia; oc-
in ortu aut in occasu, lanti spalium temporis tenet, tava, sex horis, et tertia parte nnius horce; nona,
lioc est xxx et unuui momenta, et bisse unius mo- lucet septem horis, et una uncia et dimidia; de-
nienti. Dodrans quippe in omni mensura tres quartas -ciraa, lucet octo horis, excepta una uncia; unde-
partes continet. Si ergo hora una quadraginta habet cima, lueet octo horis, et bisse unius horce, et se-
momenla, sequitur ut dodrans unius hora_.triginia muncia; duodecima, lucet novem horis, et diniidia:
inomenta conlineat. Dum autem una hora in duo- tertiadecima, lucet decem horis, et quadrante et
ilecim uncias ad siraihtudinem assis dividilur, duo- semuncia; quartadecima lucet undecim horis, ei
decima ejus pars.jquce uncia vocari potest, in tribus uncia; quinladeciaia lucet undecim horis, et de-
momenlis ac teriia unius raotnenli parte invenitur. cuncem et semunciam, id est, duodecirohoris prceter
Cujus uncioe dimidium est momentum, unura et - unam unciam et semunciam. Si verojbceccomputalio
dimidium momenti, et sexta pars unius momenti. seeundumBedam quatuor punclis quotidie succrescal,
Igitur prtedictumspatium, id est, dodrans etsemuncia, decimaquinta luna duodecim super terram horis lu-
xxxi momenta, et duas lerlias parles, id est, bessem cere inyenitur; ac per hoc apparet quantum disiat
sive bissen intra se colligit. Bes namque, ut Priscia- interPliniiSecundisupputallonem, quteperdodrantes
nus docet, pro des ponitur. Des vero nomen com- et semuncias cumulatur, et Bedce, quceper quatuor
posilum est, demplo, scilicet vero triens a nomine, C punclos. Invenitur enim una uncia et semisse nnius
quodest triens una litteraquidem assumpta. Hincest uncicedifferentia.F^liniumtamen secundumnaturaJem
des compositum, dempto triente, pro quo nomine cursum esse seeutum, dubilare non debemus; Bedam
ponimus bes. Sed pr_edictumspatium, quod a Plinio vero facilitatem compulandi elegisse. Siigilur agnos-
JSecundojuxta naluralem lunce cursum expressum est cere cupis quantam unaquceque iuna secundumPlinii
pro lacihtale calculandi, Beda quatuor punctorum Seeundi compntationem, a prima nsque ad decimam
nomen et mensutam appellare curavit. Si quis quuilam in nocte lucet, multiplica ejus tetatem
vero vult dignoscere quanta differentia sit inler do- quater. Et cum perspexeris quot punclos ipse qua-
ilranlisetsennincite spatiura, et quatuor punclorum, teniarius-reddiderit numerus, tunc ex ipsis punclis
seiat talem esse differentiam qualem inler triginta tot lertias partes momenti subtrahe quot dies a.ias
duo momenta, et triginta unum, et bisse unius mo- lunce habuerit. Verbi gratia,- si fuerit v, quinque
menti. Hcec aulem differentia inveniturjn terlia tertias partes momenti, id est momenlum unum , et
parte uniusmomenti. Qualuor igitur puncli superant bisse unius momenti subtrahe; elsi fuent x, decem
dodrantem et semunciain, in tertia parle unius mo- tertias partes momenti, id e_,t, tria momenta, ei
menli; dodranlis vero et semunciceratio atquemen- tertiaro parlem unius momenii , sublrahe. Si
sura ex duodenario numero facile comprehenditur. fuerit xv, quindecim lerlias parles momenli, id est,
Sit enim, exemplicausa, duodenarius numems quasi quinque momenta, sublrahe. lpsa vero quuique
uncia una : dividitur illa uneia in tres partes, tertia momenta, unam unciam et dirniiiam reddunt
pars quaternarius est. Qualernarius enim lerduetus, hoc roodo : Tria momenla et tertia pars unius
in duodenarium creseil. Cujus tertioe partis, id est momenti unciam faciunt. Unum igitur niomentum
quaiernani dimidium, binarius esl; qui binarius, " et diuiidium, et sexta pars unius momenli, dimldiam
duodenarii sexta. Hinc ostenditurquod in omnimen- unciam complenl.
sura dimidium tertite sexta toiius pars invenitur. Htec igilur ratio quam superius de cursu luna.
Ilem ejusdem duodenarii numeri dodrans, novem oslendimus, per omnla accessibus alque Tecessihua
sunt. Tantum enim in una hora dodrans tenet, maris convenire mai.ifeslum est. Maris enim le-
quantutn in duodenario novem. Alio niodo : flora ce-sus alque accessus, malinceeliam et lccdonnatu-
quadraginta moinenta habet, et unumquodque morali sequentia lunarem cursura observant. Hinc est
mentum qualuor habet trientes. Duodeeima pars ul stcut luna per signa cursum suutn peragit" et
ipsorum quidraginta momentorum uncia vocatur. eirca lerram quotidiano ambltu revoJvilur, iia mans
Delriginta sex momentis accipe tria moraenta, quia accessus quotidianus et recessus ejusdem spatiis
duodecima pars illorum est, et de qualuor moroentis lardius lemporis aut ad terram accedit, aut a tetra
accipe uuum trientem, id est, duodeciinani partem recedtt. JEt sicut luna, nt prcedkimus, dolranlc el
illorum, et junge ipsum trjentem cum tribus supra- semuncia, vel quatuor punctis tardius (\eilii gratfa)
dictis lnomentis, et erit tibi uncia. Et medielas hodie quam heri orla est, aut post solis occasum
unius uncioe, id est, momentum et dimidium, el rne- supra terras moralur, siuuliler accessus maris atit
dietas trienlis,_quoe vocatur sexlans, id est, sexta recessus eodem spatio tardius hodiequam heii iuewl
pars moraenti, serauncia vocanturf Ergolioraqua- comprelieudilur. Sicut enim animal ad se trahii spi-
dragesimat ut diximus, habet momenla; etunum- rituin, sic luna mare. Qui, scilicet ccslus Gcc.iiii
«uodque momenlura trcs trienles. Quadragmia (fuoudie bis 'alfluere, et sc.Iicel bis icmeaie, id csi.
S8S DE TEMIHIRUMKATIONE.
qui dubilet, mtiltlplica quinde.im per quatuor, fiunt A nimirum cum soie cestivum tenente oirculum plena
sexaginta; partire pertlecera, sexies deni sexais, sex est, ipsa tenel brumalem; cum sole devexo in bru-
enim signis duodecim luna semper, id e^t, dimidio malem plena est, ipsam solslitiali scandere circulo
sphteroecoelestis a sole. discernitur, sive anle, seu nox Iongissiraaprodit; al cum iste oequinoetiuni in
retro respexeris. Denique orbem lunoe, quoties ple- plenilunio, tura illa allerumservat, et quot parlibns
nissimus est, contra solera cernis oppositum, humi- sol ceqtiinoctiura, vel solstitium, quod nuperrimt.
lem videlicet sole subliini, et sublimem humili, quia lustraverat transiit, totidem parlibus luna plena, ve
GLOSS._EET SCHOLIA.
liis accedere. Inter diem et noctem unius semper est, transacta, ad similitudinetn lnnaevidelur. Ejus-
Iiorte dodrante, scihcet transmisso et semuncia, id que, scihcetOceani. O.nnescursus, idest, contraclus.
est, momenta iriginta, unumque moinentum, et In Imdones. Lalinus sermo, id est, 1rsa unda.
_et sexta pars momenti. Transmissa, id Restringitur enira et repercutitur unda, quia non d<-
din_._dn_.in
tnittiturtantumireperterras.quantummalina.Malina, B dierum niunero, et horarum permanere perhibetur,

quasi major luna dicla, quod in ea el ipsa luna et id esl, in seplem diebus et novemhoris. Ileruin Lrdun
le-lus maiis plus ferveat quam in Itedone. Ltedon a vigesima lupa incipiens, vigesima se_>timafinitur
enim dicla quasi lcesa unda, quod in ea minus et praediclo numero seplem dierum et horarum novem
luna et ccstus Oceani fervescal. Malina et lcedonlu- cursum suumperagit. Habes, ut pulo, lunarero men-
narem inensem inter se dividunt in qnatuor partes sem, inier malinas et loedonesin aequas paites divi-
cequ.Ves.Ula naiiique niaina, iu qua prima luna in- sum. __Eslus,id est, oeeursiones. Sed lceJon, id est,
venitur, septem diebus et novem horis perseverat, minor oestus inchoans, id esl, dum inchoat a quinta
et a vigesima octava inchoat, et usque ad quintam et vigesima luna, duceenim sunt loedones. Quot ho-
lunam extendilur. Sequitur lcedon a quinla usque ris, id est, seplem accurrit, lot et recurrit, scilicet
duodeciinam permanens, septem similiter diebus et retrorsum. Laedonincipit a quinta hroa, et permanet
novem horis perdurat. Hinc, id est, decima tertia usque in xi et xu lioris, ex duodecima Juna, quta in
luna, malina secunia inchoat, in qua plenilunium unaquaque lcedoneet maliua septem dies et duode-
o-tendiiur, in deciraauona luna terminatur . eodein cim hora continentur.
S87 BEDJE VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASGALICAGENUINA 388
sequinoctiuro, vel solslilium, quod contra est, paret A cursus agnoscendi cupidus est, noverit et lpse solero
'esse ' transgressa.
" quolidie partem .unam zodiaci sui complerej neque
CAPUT XVIII. eniin aliud partes.zodiaci, quam quolidianos solis in
De lunm discursu si quis signa tgnorat. ccelodeberaus sentire progressus; lunam vero quo-
Quod si quis, signorum nescius, lunares famen lidie XIII partes- ejusdem zodiaci conficere, id estj
GLOSS-E ET -SCHOLIA.
Lima quolidiequaluor punctis sivecrescens tongitts XVIII. 48. t. 215. Scorpius.
dsoleabit, seu deciescens,soli vicinior quam piidie XIX. 4'i. .9 228. Scmpius.
ftrerat, reddilur, elc. Cum enimluna quatuor punctis XX. 40. v. 240. Scorpitts.
tantum,""id est, duodecim partibus quotidie a sole XXI. 56. va 252. Sagittariits.
elongetur, et cum singula signa decem punctos, id XXII. 52. -//5 264. Sagittarius.
est, triginta partes habeant, necesse est ut unum- XXIII. 28. vy 276. Capricotn.
quodque eorum signorum non minus quam in duo- XXIV. 21. vS 288. Camicom.
bus diebus et dimidio percurrat Quatuor enim pun- XXV. 20. ve 500. Capricorn.
ctos tanlum, id est, duodecim partes in elongatione XXVI. 16. vs 512. Aquarius.
sua a sole quolidie facit, et ideo, in quantum perlinet XVII. 12. _.£ 524. Aquarius.
ad illam elongationem, in duobus diebus et dimidia, XXVIII. 8. ,vr, 556. Pisces.
"decem punelos, id est, untim signum percurrit; in XXIX. 4. ... 548 Pisces.
quantum vera ad suum inter pertinet, quo quotidie B XXX. 580. Pisces.
tredecim partcs in signifero peragit, uunumquodqne Sume trigesimam lunam, qum tunc fit teri o Ka-
signum in binis-diebus et senis horis, et bisse unius tend. Febr. multiplica per yuatuor, fiunt cxx. Par-
IiorJe perlabitur. El ideo illud iler quod facit in suo tire per'decem. DuodecUsdeni, cenvies,id est, centum
integro ilinere per vigmti septem dies et octo horas, viginli. Illa cmli parte, scilicet in illa parle ubi in
non potest facere in liongatione sua a sole, nisi per coitu sunt sol' et luna. Ulam enim partem coitus,
triginta dies. Decem punctos habent, id est, duas ho- semper trigesima luna tenet Quam partem, Id est,
i-as.Nuncdeoequinoctialibushorisdicit.Induabusenim illum punctum eceli, ubi nune est simul cum trigeî-
lioris movetur unum signum, cum totum signiferum ma luna, non polest sol obtinere, nisi transactis
in viginti quatuor moveatur, sicut superius admo- duodecimmensibus, id.esf, toto anni circulo. Lunam
nuiinus, scilicet in 14 capitulo, ubi dixit -.Non pos- Irigesimam,scilicel Januarii vel cujuscunque mensis
snnl oriri, occidere, \el-de ioco in locum moyeri, currit. Quam duodecttnmensibusexuctis, id est, toto
nisi in spalio duarum horacum. Horam faciunt; sci- anni circulo transmisso, id est, CCCLX <liebusexpletis.
licet secundum lunoecomputum. Deniqueorbemlunm Quinque autem dies et quadrantem non comprehen-
quotiesplenissimusesl, contra solemcernis opposilum, dit, dum dixit unumquodque signum habere decem
humilem videlicelsoli sublimi, et sublimemhutnili. punclos tantum, id est triginta parles. Et quainvis
Denique orbemluttm, id est, pleuVunium.Si fuerit hic non compuienlur, complet tainen sol etiam m
plenilunium in solstitio oesiivo, ubi sol in quarta C ipsisannum suum,ethabet unumquodquesignmii tri-
parle Cancri fit, erit ipsa nocte luna plena jn quarla ginta partes, et prceter hoc decem horas et semis.
parte Capricorni, ubi solstitiura brumale fit. Et quan- Ipsa est enim pars eadem, in qua et nune conversa-
diu sol tenuerit tesiivum circîlum,ubi longiores dies lus, lunam suo receperatin coitu. Ipsa est enim pais
liunt, erit sol sublimis, et luna Iiumilis.Cum autera eadem, id est, trigesima. Quod enim dicit ipsa esl
sol ad brumalem partem deflectitur, fit luna plena su- pars eadem, ad trigesimam parlem illarum liiginta
blimis, et sol humilis, tuoc enim longiores noctes partium perlinet, quas luna a prima usque ad tri-
fiunt.JEt sifueritplenilunium in oequinoelio vernali, gesimam ad consequenduin solem in sigmlero per-
ubi sol in quarta parle Arielis fit, eritipsa nocte ple- agit. Luna enira in \iginli novem diebus et dimidia
niluniuni in quarta parte Libroe, ubi oequinoctium ad coilum venit, el ideo consuete diciraus in trigtnta
aulutnnale fil. diebus ad eoitum venire, non lamen naturaliter, sed
Et quot partibus transierit sol mqitinocliumvel solin viginti novera dielius el dimidianaturaliter ad co-
stilium,quod nuperrimelustraverat, lot pariibus iransit ilum venit. In qua et nunc conversatus, scilicet sol
ipsa nocte plenilunium in mquinoctio icl solstitio. pro conversans, lunam suo recepemt in coilu, in fine
Verbi gratia, si Juenl sol in decroia parte Arieti-,, id enim trigesimoelunce,et capile""primce,sunt sol et luna
est, in sexta parte posl requinoctiumvenlale, quan- iii uno toiiu semper.
do sublimis est sol, humilis est -lunapsol et quando JOANMS NOVIOM. SCUOLIA.—Parlireperdecem, ier
sublimis est luna, humilis; quantura sol elongavent deni tries. Passim in lns formis muitiplicationuui
ab cestivo solstitio, tanlum luna quinta deuina ab po^lrema vox numeri, qute id quod ex mulliplica-
alio circulo cominus. t.one provenil explicat, corrupta est: quod si\eBri-
Lunapiimaquot Luna piima quodparlibus D tamiico idiomale, sive librariorum incuria commis-
punclislucet. tli lal a sole. siini sii, sive, quod supra dixil, sic a pucris profer-
Luna I. 4. Luna a 12. Aries. risolere, nescio; verum quia conslanter hoc faclum
II. 8. (3 24. Aiies. "rovenimus,quid voculce illcesignilicent, e regione
III. 12. -/ 50. 'laurus. posui in margine. Notandum autem est, quod inliis
IV. 16. S 48. Taurus. compulaiionihus loquendi foiraa ea ulitur quam
' V. 20. _ 61). Taurus. usuipant arillimetici m dividendo, nam quolientem
VI. 24. - s "2. Gemini. {bic enitn vocant denorainantem) mulliphcant per
VII. 28. £ 84. Gemini. divisorem, veluti si quinquagrata dividam per V. V,
VIH. 52. n 96. Canc r. inquam, continent quinquagrotadecies; deinde quin- -
" IX. 5f> - © 108. Cancer. . quies X, elliciunt quinquaginta, superest igitur nihil;
X. 40. t 120. Cancer. hac enim forroa explorant an aliquid supersitfacta
XI. 44. ... 132. Lto. disiribulione.
-XII. 48. .8 144. Leo. CAPUT XVIII.
XIII. 52. _-y 156. Virgo. Bnro. RA3IES.GLOSS;!:. — Qum ul manifestiora
XIV. 56. iS 168. Virgo. cuilibeleita n lardioiis ingenii teddantur. Qucesci-
XV. 60. __ 1811. Virgo. licet prcedietaaut_manife_,lioracuilibet, id est. cui-
' 5..VJ. 56. ts 192. Libra. cunque. Quantum. scilicel desideriuin. Ea, scilicet
XVII. 52. t£ 20i. Libra. hroa. Dislinctius, id est, apeiijus.
* "
389 - DE TEMPORUMRATIONE. 39«
punctos quatuor, et unam partem;"et quia illa X.III _!\ LXXVI, partireper'decem, septies deni septais,~~et
partes complente sol unam eomplet, inde fieri ut, remanent VI, multiplica htec per III, liunt X et VIII.
sicut supra docuimus, non plus quotidiano progressu Illam partem coeli circumvolat luna XIX in XIIH IvaL
a sole, quam quaternis punctis, lioc est, duodenis Februaria», quam sol post -VH_ab hinc menses ac
partibus, elongetur.Tonat ergo lunam ubihbet com- dies X *t VIII, id est, XVHIdie post XIIII Kalend.
putare voluerit, ulpote in Kal. Januarias primam: Seplemb., quiest VIII Iduum Septemb. dies. Et ne
ha_cubi prima noctem diemque transegerit, illum serupulus tibi fbrte argumenli fallentis incidal, prp-
coeli locum tenet, quem sol XIII mensis ejusdem die ba ad diamelrum anni, quod XV tenere lunam rarus
eompleto. Ubi seeunda est, -raultiplica duo per qua- qui nesciat, muiliplica XV per IIII, fiunt LX, parlire
tuor, fiunt octo. Item ut de punctis ad partes perve- per decem, sexies seni sexais; VI enim ihensibus
nias, raultiplica VIII per III, fiunt XXHII. Hlam ergo exactis, id est, medio circuitus anni confecto ilinere,
eoeli parlem tenet luna H in IIH Nonas Januarias, sol Ingredietur partem cceli qua luna XV circiimfer-
quam sol viginti qualuor ab hinc die confeclo. Cbi tur. Et quia ttinc XV Jan. dies est, nimirum illam
terlia est, multiplica III per quatuor, liunt XH, par- parlem sol XV die Julirmensis adibit. Et ut-acLsum-
tire~per decem, decies asse decus, et remanent duo mum veniarous, sume XXX lunam, quoetune fit III
puncti, id est, VI partes; iliam ergo eoeli-partemle- B Kal. Feb., multiplica per XIII,Uunl CXX; parlire per
net luna HI quam sol mense toto et dieiros VI post decem, duodecies deni centum vies, illa coeli parie
tertium Nonas Januarias exactis, id est, "VIpost ter- luna XXX currit,-quam XII mensibus exactis, id est,
lium JKonasFebruarias die consummato. Ubi quarta toto anni circulo transaclo, est sol obtenturus. Ipâ
est, multiplica htec per IIII, fiunt XVI, partire per est enim pars eadem in qua et nunc conversatus lu-
decem, decies asse decus, et remanent VI puncti,id' .nam suo receperat in coitu. Quaeut manifestiora ci i-
est, partes X et VIII. lllani igitur cceli partera tenet libet etiara tardioris ingenii reddanlur, per singi.las
Iuna quarta, quam sol mense expleto ac X et VIH lunceoetates quantum ea distet a sole distinctius ad-
diebns post pridie Nonas Januarias. Ubi quinta est, nolare curayimus. Prima ergo°luna ubi suain perfe-
multiplica V per HH, fiunt XX, partire per decem, cerit oetatem, elongatur a sole spatio dierum XII,
Iiis denfvies ; duobus ergo mensibus expletis, adve- secunda spalio dierum XXIHI, tertia spatio mensis
niet sol partem coeliquam"Iuna quinta tenet, id est, imius et dierum sex, quarta spatio mensis unius ei
die Nonarum Marliarum. Ubi octava est VI Idus Ja- dierum decem et oclo, quinta spatio mensiiim duo-
nuarias, multiplica VIII per IIII, fiunt XXXII, par- ruin, sexta spatio mensium II et dierum duode-
tire per aecem, ter deni tries, et remanent duo cim, seplima spatio mensium II el dlerum XX 111,
puncti, id "est, VI partes coeli, illam partem eoeli te- C oclava spatio mensium trium et dierum sex ,
_netluna VIII jn VI IJuum Januariarum die quam sol nona spalio mensium III. el dierum XVIII, de-
aditurus est post tres ab hinc menses, et dies VI, id cima spatio mensium qualuor, -undeeima spaiio
est, VI die posl VHdus Apriles. Ubi XIX est XIIII mensium quaiuor et dieriim duodecim , duoije-
Ealendas Februarias, -multiplica per HII _; fiunt cima spatio mensium qualuor et dierum viginli
GLOSS.E ET SCHOLIA.
Prhna ergo tuna, ubi suam perfecerit mtatem, Di- quodque signum in eis triginta pailes et decera pun-
vide lunam primam in quatuor punctos, et quatuor ctos habeat. Tiiginta enim parles, id esfdecem pun-
punclos in tres partes, et fiunt duodecim»Duodecim cti, ti%inla dies lantum faciunl. Et ideo in duode-
enirn parlibus distat luna prima a sole. Elongalur a cim jnensibus secundum isianncomputalionero, non
sole spatio, id est, in quatuor punclos, dierum duo- nisi CCCLX dies. Naluraliter tamen unusquis-
4ecim; id est, tantum-elongatur a sole cursu suo que inensis habet trigmta dies et decem serois ho-
per unum diem, quanlum spatii sol peragit infra ras;et ideo naturaliler riuodetim, roense. habent
duodecim dies. Iter elongalionis ejus a sole quoeri- CCCLWdies, et sex horas. Curril aulem in vigmti
lur hic, non suum iter integrum duodecim .partes qualuor horis luna tiedecini partes, et o'lo hoiisr,
facil quotidie in elongatione sua a sole, et tredecim etqualuor roonienla et atomum. Luna quoiidie, nt
in suo inlegro itinere. Et ldeo illud iter quod facit in fallor, tran&il per zodiacum tredecim dies et odo
suo integro itinere, per viginti seplem dies et octo U horas, ac bisse unius hortc, et insuper lertiara par-
horas, non polest iacere in elongaiione sua a sole, tem unius minuli, et restat adhuc de CC.LXV liiebus
-nisi per triginta dies, roinus enim iler cjuteritur in et quadrante roium minutum. Vicies septies trede-
elongatione quam in progressione. Secunda, scilicet cim, cccLidiem reddunt. Vicies septies octo hoiaj
Juna ; spaiio dierum viginti quaiuor,\A est, octo pun- novem dies reddunt. Ipsce octo horcein quibus luna
ctos. lertia spaiio mensh unius, Id est, decera pun- post viginti septem dies moratnr, ires dies et octo
etis, ei dterum sex, id est, duobus punctis. Triginta horas capiunt. Restant de cccLxv.(iiebushoite vigm-
spatio mensiumduodecim, id est, centum viglnti pun- li dutc, id est, minula ccx\. Da unicuique de_vigmti
ctos. Illud enim iter facit luna in triginta diebus, seplem diebusoclominula, restanl solummodo qua-
quocl facit sol in uno anno, id est, CCCLX diebus. luor minuta. Lege glossam superius scriptam, <fe
Qujnque enim dies et quadrantem,, qui ex deeem duobussupradiclis argumentis, id est, del8 et 17,
semishorls -quoesupersunt, unicuique mensi efficiun- cujus initium est: Si nosse desideras quot pariibus
lur, non computant auclores, quia longum erat eis distat luna a sole, multiplica oetalem ejus qnota-
computare; inquibus tamen et-sinon computentui-, cunque fuerit quaier, etc, usque in Jecima quinta
perficit sol cursum suum, id esl, suuin annura luna. parie Geminorura moralureb dieluna. Lt in capi-
Ei sicut dixiraus, illud iterquod lacit sol in CCCIAV lulo21, cujus hiilium esl: In quo signolunamorelur
-diebus et sex horis, percurnt secundum istam com- quotidie, vel quot partibus a stue per singulos dies
pulalionem in triglnta diebus, eiiam naturaliter in elongetur, usque quod inter defectam el renasceu-
-viginti novera diebus et uiraidia. Triginta enira lem sit lunaui, quia de his duobus argumenlis subli-
-dierum tanlum computanturisti menses, dumunum- lissime loqttitur.'"
m BED_£ VEISERABIL.SOPERUM PARS I. — DIDASGALICA"GENUI_\A. 5'J&
qualuor, terlia decima spatio mensium V et die-. A. • CAPUT XIX.
rum sex,, quarla decima spatio mensium Y et
De eodemsi qui computargnon didiceruht.
dierura XVIII, quinla decima spalio mensium VI,
decima sexla 'spalio mensium VI et dierum duo- -- Si quis vero etiam calculandi minus idoneus Juua-
decun, decima septima spatio meiisium sex et ris tarnen circuilus existit curiosus, et hujc ad capa-
dierum-viginli quatuor, decima oclava spatio men- citalem ingenioli sui commodamusargumentum,quo
sium septem et dierum sex, decima nona spatio id quod quterit inveniat : siquidem totam annalis cir-
mensium VII et dierum XVIll, vigesima spatio men- cuitus seriem, quce duodeeim mensibus continetur,
siuro octo, vigestma priroa spatio mensium octo et alphabetis distinximus, ita duntaxat, ut primus et se-
dierum duodecim, vigesima secunda spalio mensium cundus ordo vicenos et septenos dies, terlius auteui
oclo et tlierum viginti qualuor, vigesima terlia spa- uno ampliuscomplectatur, illo videliGetqui de terlio
tio mensiumIX et dierum sex, vigesima quarta spa- repetitis VIII horis superfluis acciescit. Et ut diebus
tio mensium novem, et dierum decem et octo, vige- quos signare volebamus Jitterae sufficerent, nonsin-
siraa quinta spatio mensium X, vigesima sexta spatio gulis has diebus, sed allernis apposuimus, atque ideo
.nensiuni X et dierum duodecim, vigesima sepliroa non ultra o litteram alphabetum tangere opus erat.
spaiio mensium X et dierum viginti quatuor, vigesi- __} Praeposuimuseidem operi paginam regularem, quce
r/ia octava spatio mensium undecim et dierum VI, X et IX alphabela hujusmodi a diversis literis incho-
vigesinia nona spatio mensium undecim, et dierura anlia, totidem annorum circuli decennovenalis ca-
XVIII, tricesiraa spatio mensium duodecim. peret, simul et mensium singulorum signoruinquo
GLOSS_4_ET SGHOLIA.
CAPUT XIX. annuro et decimum sextum, el decimum seplimum,
—
BRID. BIMES.GLOSSX. Siquidem totam anna- et decimum octavum. Item quoenlur quare unum
tis circuilus seriem accresciu Luna moralur in uno alpliabetura tredecies in annali serie scribitur in uno
qtioque signo duobus diebus, et sex horis et bisse, anno, sed tredecim vicibus non iteralur untim alpha-
id cst, duas lertias partes unius horse. Bisse etgo belum? Sic etiam iljud solvilur, quod propter nu-
lepeltce duodecies elficiuntur oeto lior_e in anno, merum solarium diermn, quibus soJsigniferumcircuit,
ex quibus octo horis per tres annos creseit diesunus. unum alphabetum tredecies iterat in annali serie, hoc
Sed tamen illedies non invemlur in pagina regulari, est, in CCCLXV diebus et quadrante. Vtginli septem
quamvis in annali inveniatur loeus vacuus inter o et vero diebus et octo horis, sicul supra diximus, signi-
o in lertio loco. De sex vero horis crescit in quarto ferum circuinvolat. Ideo non est necesse ut idem
signo, el propterea quailum signum multiplicatur alphabetum iteretur ad signilicandoseosdem dies, ut
semper ler. Has, scibcet luteras. Sed alternis appo- eadem signa monslrentur. llem quoerilur quare non
suiinus, id est, raiervalla fecimus ibi, unam scihcel ab a inchoat alphabetum urouscujusque anni in pa-
in ea relinquendo vacuam. Plures enim dies sunt in i£ ginaregulari.Sicsolvitur: Siabaseraper inchoasset,
circuilu lunte in iilphabetis, quia non singulis die- Arietis sidus significaretur semper, et illo sidere in
bus apposuimus eidem operi, id est, annali libello. quo luua moratur in primo anno decennovenaliscir-
Quot enim hlteras capit, tot etiam annos compre- culi, quando est nona luna in Kalend. Januarii, sub
hendit. eodem sidere ponitur a, id est, sub Ariete: el in eodem
De pagina regulari. sidere in quo luna moratur in secundo anno supra-
Quarenon invenitur-iocus vacuus inter o etotertia dicli circuJi, quando est vigesima luna in Kalend.
vice in Tegulari, sicut invenitur m annali serie?Ideo Jauuarii, id est, Yirginis siguo, sub quo inscnbitur
non invenitur, quiaviginliseplem diebusel oclo horis a, sic et reliqua. Item quceriturquare Aries inscribilur
Juna zodiacum percurrit, et littera uniuscujusque in fine anni, et in pnncipio ejusdem? Hoc ilem ideo
diei, vel locus vacuus in pagina regulari est, el idem agnur, quia in extrema parle Arietis luna pervolat,
alphabelum tredecies computatur in uno anno. Et quando est nona luna in Kalend. Januarii. Item re-
si locus vacuus fuisset, viginti octo diesinvenirentur pelitis octo horis, qma luna moratur in unoquoque
in unoquoque circuilu, -et hinc maximus crevisset signo duobus diebus et sex horis, et bisse, id est
error, si inter o et a locus fuisset vacuus. Item qucc- duabus partibus unius horce.Bisse ergo repeiitis duo-
ritur quomodo inpaginaregulariinvemturilludsidus, decies efliciunlur oclo hoicein anno. Ex quibus oclo
quod per locum vacuum lnter o el o significatur in horis per tres annos crescit unus dies. Sed lamen illa
aiinaliseiiein lerlio circultu, cumnulluslocusvacuus dies non invenilur in pagina regulari, quamvis in
in itla pagina invenitur? Ad hoc breviler respondere annali invenitur Jocusvacuus inler o et a in tenio
possumus, quod iuler o et o illud sidusrcognoscitursi- r, loco. De sex vero horis crescit dies in quario signo,
mililudine bissexti, cui nulius locus e»t vacuus in et propierea quarlum signuro roultiplicatur semper
annali serie, sed inseritur inter duos dies solares, id 4er. lteraque, si vis invenire in quo Joco debent tri-
est inter septimum el sextum Kalend. Mart., in loco phcari signa, dicito quia zodiacum circulum viginli
vi Kalend. Mart. Iteni qua^riturquarequarluni sidus septem diebus et octo horis perluslral. Qui ternarius
in alphabeto seraper ter scripttnn inveniiur in pagina quaita pais est duodenarii. Omissis, id est, octo
regulari ' Etad hoc respondere possuinusquod ideo hoiis, quoeper lernos _annosincresGendoJieni in-
ter scribitur unum sidu*, propter integrum diem, legrum efficiunt, propterea in quarto loco tnplicari
qui de sex hons qualer repeiilis unicuique sideri debent signa.
nasCitur. llli igilur sid.-ri in quo lunc luna nioralur JOAN.Nov. SCUOLIA Incipit Beda hoc loeo ape-
illedies deputatur, id est, quarto semper sideri. Itera rire usum labularum qucein principio operi» suniina
queeritur ulrura tres dies compulanlur in ahquo signo, diligenlia posilcesunt, et primuinsextaa, quam signa-
quod ter _.criplumnon est in pagma regnlari. Com- vimus, nota F; dedimus autem operam ut exeroplar
putalur utique in lertio circuilu lunaii, ubi est locus vetustissiinum, ac accuratissiine m his tabelfis pi-
vacuus inter o et u in annali serie. Itero quoeritur clum, ad lilterara imilareniur, nisi quo loco ex vetu
utruin compulantur qualuor dies in signo. Utiqtte state consumptis occroendum fuit, seu ubi Groeci
computantur, quando ter scribitur unum sigtuim characteres pro illo steculo male erant scripli. Quod
proptcc sex horas suprascriplas. Et illi sideri com- si ex hac Bedoeexplicatione usuro dcprehendete ne-
puljiur iile dies-qui nascitur de bisse, id esl, de oilo quis, consuleea quceibi breviter apposuimu. sii.gulis
hoiis teilio repetitis. Smuaie septimum el cclaviiin in-'icibus.
393 DE TEMPORUM RATIONE. 394
vocabula duodecim, quse hoc ordine disposita est, Atem, in iisdem coeli parlibus lunani noveris esse
juxta numerum dierum quibus luna zodiacum per- conversatam. Non enim in hoc argumento, in detri-
volat: XXVII lineas habet in longitudine, nominibus mento an cremento suoelucis, in adverso an in coitu
signorumânte, nominibus vero mensium relro ad- solis sit posita luna requiris, sed et si hoc scire de-
notatas, ut qui signorum imperitus est ex mensium sideras, aderit argumentum vetusla .-Egypliorutti
tamen notitia possit invenire quod quserit; X vero et observatione traditura.
IX habet.in latitudine lineas quce ordinem decenno- CAPUT XX.
venalis circuli supra adnotato annorum numero prae- Quota sit tuna in Calendas quasque.
monstret. Cum igitur anno quolibet diem quemlibet Primo decennovenalis clrculi anno, in quo nu.loe
quo in signo vel cujus mensis in parlibus lunam ha- sunt epactae in Calendas Januarias nona est luna, in
fceat scire volueris, aperto Codice nota litteram, quce Calendas Februarias decima, in Calendas Martias
eidem sit prceposita diei, et recurrens ad regularem VIIII, in Calendas Apriles X, in Calendas Maias XI, in
paginam, in qua lillerarum est distincta congeries, Calendas Junias XII, in Calendas Julias XIII, in Ca-
eodemque statim anno ex litulo frontis invento, illam lendas Augustas XIIII, in Calendas Septembres XV,
quam quierebas litteram ejusdem diei invenies,atque in Calendas Oclobres XVI, in Calendas Novembres
ante ac relro inspiciens, quod signum querave men- B XYH, in Calendas Decembres XVIII. Hos tibi nume-
sem e regione habeat adnotabis. Ponamus aliquod ros pro regularibus singulorum mensium sume,
qui-
quod ad caetera,lector, convalescat exemplum. Quse- busannuas addens epactas, Iuna quota sitperCalen-
ris ubi sit luna, verbi gratia, in Cal. Aprilis anno VI das quasque sine errore reperies. Si enira vis seire
circuli decennovenalis : aperi Godicera, queere diem quota sil luna in Calendas Januarias anno secundo
Calendarum memoratarum, invenies e litteram proe- circuli decennovenalis, tene IX regulares, adde epa-
.scriptam; recurre ad paginam regularem, videbis ctas XI, JiunlXX, vigesima est luna. Si vis scire quota
annum VI, perspecfo ejus alphabeto, e litteram re- est luna in Calendas Junias anno tertio, tene regu-
peries, cireumfer oculos ad latera, hinc geminorum lares XII, adde epactas anni illiusXXII,fiunl XXXIIH;
cxlrema", illinc Junii mensis initia deprehendes esse tolle XXX,remanent IIII, quaria estluna in Calendas
notata. Ef sive eruditus, sive simplex es lector, pa- memoratas. Quod si quis objecerit vel hujus, vel
lam te quod cupiebas investigasse Ioetaberis. Insuper preecedentis argumenliîlicubi ordinera vacillare, do-
et toto illo anno quibuscunque diebus e litteram vi- ceat ipse in hujusmodi quoestionibus indagandis
deris adscriptam, sive crescentem, seu decrescen- veiacius et compendiosius argumentum, et nosliben-
GL.QSS._3ET SCHOLIA.
CAPBTXX. C cesse esl illam in Kal. Decemb. septimam computare,
BRID.RAMES. Gioss_E.— Quota sit luna in Kalendas quam sexlam. Item anno 11, quia luna embolismi
quasque. Quasi dicerel, Quota sit luna initians Kalen- pridie Non. Decemb. accenditur, facil Junam in Kal.
das quasque. Inquo, scilicet anno, nullte sunt epaclm, Mart. vigesimam octavam esse, cum hanc ratio ar-
quia non apponuntur, quoniam tune hoc est in xi gumentivigesimamnonam tuncexisteredoceat. Luna
Kalend. April., ubi est sedes epactarum trigesima est quoque hoc anno in Kal. Mart. secundum epactarum
Iuna. Uteris ergo illo anno luna quota sit in Kalendis seriem vigesima nona esse debuit, sed propter em-
uniuscujusque mensis; in coeterisvero annis epactas bolismumvigesima octava occurrit, excepto bissextili
habebis, et hos regulares, semperque ad lunam quce- anno. Si enim hoc anno bissextus fueril, tune in KaJ.
rendam in Kalendis. Isli enim regulares, secundum -Mart. vigesima nona secundum lectionem, et secun-
yEgyptios, apponuntur in Kalend. Januarii, id est, dura anni illius calculationem, proveniet. Quceetiaro
quando trigesima est luna in xi Kal. April., unde Februarii est Iuna, el linitur sexto Non.'Martr trige-
epactseaccipiuntur. Ipsoenim anno nullctsunt epactte, isima propter bissextum, qui semper Junam Februarii
quia ultra trigintanon ascendit Iuna; sed quot regu- trigesimam compulari eogit. Non autem transitorie
lareshabet unusquisquemensis,lotam lunam habebit comrnemorandum quod hoc argumentum a Septem-
ipso anno. Epacta. autem aecipiuntur ab xi Kalend. brio quidam incipiant. Quamvis enim .lEgyptii et Ro-
April., quia estpostxn Kalend. April., ubisol fuit mani diverse ponant regulares, diverseque annum in-
creatus, et nbi sequinoctiumvernale est, et terminus eipiant, tamen eadem luna invenitur et apud jEgyptios
paschalis; ideoqae invenerunt auctores ut inde su- « et apud Romanos, in Kal. Septemb. et in Kalend.
merentur epactaead lunam inveniendam. Quota enitn omnium raensium,id est.primo -Egypliorum, et peu-
fuerit luna in xi Kalend. April., tot epact* erunt in ullimo Romanorum, nisi tantum iu decimo nono
ipso anno usque Kalend. Septeinb.; et qualiscunque anno ubi saltus lit. Illas enim epaclas habent vEgypiii
epacta fuerit in Kalend. Sept. mulala, taJis erit luna in Kalend. Seplerab. quas Romani habent in Kalend.
in xi Kalen. April. in sequenti tempore. Primo de- Januar. Illi enun a Septembr. incipiunt annum, ibique
cennovenaliscirculi anno, in quo nullm sunl epactm in mutant epactas; et Romani similfter a Januario in-
Kal. Jamar.nona est luna; secundum Romanos, in- choantanniim,etibimutantepactas,etepactaefaciunt
choat. Hos libi iiumeros, scilicetlunte. Quibus, scilicet illam convenienliani.
regularibus. Tolle triginta, remanent quatuor. Quare JOAN.Nov. SCHOLU Hoc autem prmcedens quod
triginla? Quia ultra triginta non ascendil setas lunte. commemoravimus,argumentutn. Hor.um annalium fra-
Siautem juxta hocquodnos supradocuimus a Janua- gmentum inveninius apud Bedam circulorumdecen-
110principium argumenti sumeremavis,eodemordine novenahum, abanno S32 solulis, usque ad 102S,
lunainKalen, Decemb. septimoincurrit, qutejuxla ar- quem ipse (ut ex liac lemporis ratipne constat) allius
gumentumsextofieridebuisseputabalur. Decemberha- repetiit, et longius produxit. Verum in exemplari
betregulares secundum Romanos octodecim, cum his scripto qtiod deeral, tum a principio tum a fine, usque
addemoreRomanorumepaclasxvni,fiunlsimulxxxvi. ad 1600 produximus ex astrorum computationibus ,
Abjectis triginla, remanent sex. Si vero in ipsis Kal. ut posteris quoque hoeecoropulalio prodesse queatj
Dccemb. sextam compulaveris lunam, non occurret atque ad poslremum libri posuimus, quo loco plura
jn Kalend. Januarii nona, ged oclava_ ideoque _!§•» quce ad hoc capuf iutelligendum rectius valent, vide.
13
39!. BED_E YENERABILIS OPERUM PARS I. — HlDASCALICAGENUINA. 596
ter g.alantercrae accipiemus. Hoc autera preecedens }. Anentes eidem Septembn regulares Y, Octobri Y,
quod coramemoravimus argumentum, et nohnullis ISJovembriVH, Decemtoi VII, et ccelera, ut supra nos
a'd transcribetidum jam dedimus, el in principiis posuimus:quod ob auctoTilatero _Egyptiofum ralie-
hujus nostri opusculi praefigendum esse censeraus. nabiliterprorsus agunt, ut a quibus origo computandi
Porro prtjesensarguroenlum quod de luna Galendarum sumpta est, horum quoque in computando anni
qucerenda posuiraus, hoc tanturo Iocorcommemorasse principium imitenlur. Yerum aliis aptius multo et
et doeuisse sufficiat. Nam cognita quota sil in Calen- expeditius videtur ut compulatio onrois, quantum
das luna, facile etiam coeleris cujhsque hiensisdiebus non necessitas rationis obsistaf, a principlo anni sui
qua sit oetate, canlatoipso mense et effneurrentibus etiaro apud Romanos incipiaf, et usque ad terminum
digitis, apparebit. Suntautehi annitres circuli decen- anni ratio atque intemerato ordine procurrat.
novenalis, in quibus idem argumentum stabilitatem CAPCT XXI.
sni tenoris conservare nequeat : octavus videiicet, Qum sit feria in Calendis.
-undecimus, etnonus decimus, cui causara nolandi Simile autem huic tradunt argumentum ad inve*
varia facit ac dispersa per annum embolisroorUmin- niendam diem Calendarum promptissimum, ita dun-
sertio. Siquidem anno octavo luna Calendarum taxat, ut aliis utens reguiaribus, quod in hocperepactas
Maiarum juxta ralionem quidem argumentiXXYIH B 1 faeis, in illo facies per concurrenles septimance\C. Se~
computatur, sed propter embolismum, qui in Martio ptem] dies.Habelergo regulares Januariusll, Februa-
mense inserifur, XXVIIprobatur existere. Item in. rius VI, Marlius V, Apriles I,_ Maius HI, Junius VI,
Calendas Juliss juxta argumentum XXX fieri potuit Julius I, Augusfus IIII, Seplember VII, October H,
luna, sedpropler adjeetionem dieiquemsuperfluitas Noverober Y,' December VII. Qui videlicet regulares
embolismi altulerat, fit XXIX. Item anno XI, quia hoe specialiter indicant, quola sit feria per Calendas,
luna embolismi prldie Nonas Decembres accenditur, eo anno quo septem cpneurrentes adscripti sunt
facit lunam in Calendas Martias vigesimam esse et dies; cceleris yero annis addes cohcurrentes quot-
oclavam, cum hanc ratio argumenti XXIX lunc e\i« quofin prasenti fuerinl adnotati ad regulares men-
stere doceat. Ilem anno XIX, quia luna embolismi sium singulorum, etitadiem Calendarum sine errore
tertio die Nonarum Marliaruro incipit, cogit lunam semper invenies. Hoc lan.um memor eslo, ul cum
in Calendas Maias XXVIII computari cum XXIX se- imminente anno bissextili unus concurreiiilum in-
cundum argunienti calculationera canalur, quo etiam termittendus est dies, eo lamen mmieroqueni inler-
anno ratio saltus lunaris, de quo in sequentibus di- inissurus es in Januario Februarioque utaris, ae in
cemus, fidem ejusdem argumenti impugnat. Si enim CMendis primuin Martiis per illum qul circulo conti-
ipsum argumentum juxta iEgyptios a Seplembri' " netur solis computare incipias. Cum ergo diem Ca-
mense, ubi principium est anni eorum, inchoaveris, lendarum, verbi gratia, Januariarum quterere vls,
necesse estut luna Juhi mensis eo anno XXIX dies dicis Januarius II, adde concurrentes septimante dies,
ut nunquam alias habeat, uno, videlicet r^lione saltus, qui fuerunt anno quo computas, utpote III, liunt
amisso, et ob id luna Calendarum Augustarum teliia quinque, quinta feria intrant CalendceJanuarioe. Item
reddatur, qute juxta argumenti regulam secunda anno qui sex habet concurrentes, sume V regulares
compulabatur. Si vero, juxta hoc quod nos supra mensis Marlii, adde concurrenles sex, fiunt undecim;
doeuimus, a Januario pTineipium argumenli sumere lolle septem, remanenl quatuor; quarla feria sunt
mavis,- eodem ordine Iuna in Calendas Decembres CalendceMartise.
YII incurril, qu_ejuxta argunienlum sexfaiieri de- CAPUT XXII.
buisse putabatur, quia nimirumJuna Novembrismensis Argumenlum de qualibel Imia vel feria.
unam amillit diem, et pro XXX consuelis XXIX so- Est etiam velus argumenlum, nou modo de Galen-
luni diebus cogilur esse conlenta. Quccprofecto om- darum, verum el de quorumlibet inter Calendas
nia melius colloquendo quam scnbendo docentur, dieruni luna.vel feria dignoscenda repertum, ali-
Non autern transitorie commemorandum quod hoc
j. quanto quidem gravius ad discendum, sed aiajorum
argumenluui a Sepleaibri quidam incipiunt, po- lamen nobis auctorilate con.radiium, aique ideo
GLOSS_E ET SCHOLIA.
cAPtrr xxi. bruarii, et tunc erunt Kalend. apud eos sicut et apud
Bitro. RAMES.GLOSS_E,—Cmtetis vero annisaddes iEgyptios, in capite Januarii et Februarii, in aliis
concurrenles, quotquotin prmsenti fuerint annotati ad vero non est opus.
legulares mensium singulorum. Quotquot, id est, nu- CAPUTxxn,
merum fertce.In quota ferianonus dies, ante Malend. BIHD.RAHIES. GLOSSÊ. — Quod ita solum sine la-
April. Sabbatum, quia non semper, sed raro fit ut bore curril argumentum, si numerummensium singu-
nonus dies anle Kalend. April. adveniat in sabbalo. loium per Kalendas, Nonas et Idus memonter decan-
Cum concurrentem, quem _4__gyptii inchoant ad Ka- tate cousuescas.Januaiius in llalend. unum, in Non.
lend. Marl. Romani incboant dnobus mcnsibus ante, quinque, Idibus tredecim. St forte
id est, a Kalend. Januar et Februar, conjungenles procedant, id est, Januarius in K.lend. quseris unde hi dies
euro concurrentem cum reguJaribus Januani, qui sunt bruarius in Kal. xxxn, etc, quoe unum, Fe-
duo secundum Romanos, et cum regulaiibus v Fe- Januar. in Kal. unum habef diem,scquuulur, dicito :
etiam iv*Non.
bruar., qui sunl vsimiliter apud Roraanos. Sed lauien habet; junge unum et quatuor, et qui
memenlo in omni bissextili anno unum subtrahere que. In Non. v. Habet enim vni erui.l simul quin-
Idus. Quinque et
-cx eo numero, id est, de reguIarH.us Januarn et Fe- ocfo. gunl gimul tredecim, i» Idibus liedecun. Ha-
397 DE TEMPORTJMRATIONE. 398
minorlbus nostrat aegue solertia tradendum. Si ergo __ fVesrluhrin'XVCalendas Junias. Si vis scfre quota
vis scire hoc vel illo die quota silihna, eompuladies 'est luna YHTdusJDecembres, dicito : December in
a -principio mensis Januarii usque in uiem <iequo "IdusCCCXLYII;
" tolleYII, Idus remanent CGCXL;
Jnquiris, et cura-seieris, adde oetatemlunte qu6e fuit adde IX, iiunl CCCXLIX; partire per LIX, quinqua-
in Galendis Januariis; .partire omnia per .LIX, et-si giesnovies quiniCCXGV; tolle CCXGV,remanent
amplius XXX remanserint, tolle IrigilUa, et q_uod 'LIIII; tolle XXX, remanenl XXHII; vicesima.guarla
superest ipsa estluna diei <quamquteris.-Item.-sivis est luna die memorato. Juvat Iiujusce .argumenti
_s'cirehoc vel illo die quota sit feria, coroputa dies a -usum, Si calculator ullima quinquagesimte nonas
Calendis Januariis usque in -diem de quo inquiris; parlis diligentius memorioecommendat; qpinquagies
jetjeumnoveris,'addeTeriain qusefuitdie Calendarura :novifesseni CCCLnil, quinquagies novies quiui
Januariarum; et si 'bissexlilis alinus est, etiam CCXCV, quinquagies novies quaterni CCXXXYI,
•iissexti ,diem_postquam transierit augmentare me- quinquagies novies terni CLXXYII,_quinquagies110-
mento: partire omnia per septem, et quod rema- -Viesbini CXVIII, quinquies novies assis IX. Eodem
met tliem tibi septimanaequce sit ubicunque quoefis ordine diem seplimanaequocunque volueiis lempore
ostendet. Quod ila solum sine labore currit argu- . adjuncto Calendaruni Januariarum -dip requiris. Si
mentum,sinumerumTOensiumsingulorum per Galen-'''" -enimvis scire, verbi gratia, anno quo .CalendoeJa-
das, Nonas.eMdusinemoriler 'decantare consuescas. -nuarisequinta feria celebrantur, octavo Calendarum
^Januaiiusin Galendasl, in Nonas Y, in Idus XIII. Oclobrium die quota feria sit, dicilo: Oclober in
Februarius in Calendas XXXII, in Nonas-XXXYI, Calendas CCLXXIIH; tolle VIII Calendas Octobres,
inldusXLIIII. remanent CCLXVI; adde quintam ieiiam quoefuit
lMartiusin "CalendasXL, in-T!.onasTjXYI,Inldus inCalendis Januariis, iiunt CCLXXI; partire perVH^
LXXIIH. .septies triceni ducenti decus, sept'es octonl quln-
Aprilisin CalendasXCI,iin _NonasXCY, in Idus quagies sexies, remanent V,; quinfa estfferia octavo
CUI. Calendas Octobres.
Maiu~sinCalendas "CXXI, in'Nonas CIXXVII,in CAPUTXXIII.
IdusCXXXV. De mlatelunmsi quis computarenon polesl.
Junius in Calendas CLII, in Nonas CLYI,iri Idus Quod si adeo quis deses vel hebes est, ut absque
CLXUH. -omni labore computandi lunsecursum scire voluerit,
Julius in Cal. CLXXXII, in Noiias-CLXXXYIII,in innilaiur alphabelis quaein annali videt libello juxta
Idus CXGVI. _, cursum distincta lunarem, ubi duos lunse circuitus,
Augustus in Calendas CCXIII,'in Nonas CCXYII,i id est, quinquagenos et novenos dies terna lenent
in Idus CCXXY. alphabeta; et quamcunque lilterani luna in hac
' Septemberin Cal. CCXLIIII,inNonas CCXLYUI, , oetatesemel habet, eamdem per totum annum simili
in idus CCLYI. modo nolatam in eadem semper oelatehabere non
October iii Cal. CCLXXIIII,in Nonas CCLXXX, , desinit, nisiTorte, quod .tamen raro accidit, embolis-
inldus CCLXXXYIH. morum htec ratio immutet. Yerbi gralia, anno terlio
Novemberin Cal. CCCV,in Nonas CCCIX,in Idus5 cycli decennovenalis,luna quoetriginta dies habitura
CCCXVII. est, semper ab o nudojncipil, seeunda esl in b, tertia
December in Calendas -CCCXXXY,in Nonas5 in c, similiter nudis, id est, nullo puncto adnotatis,
CCCXXXIX,in Idus CCCXLVII. et sic ex ordine suam littera qucequeservat setalem
Siergo scirevis, verbi gratia, anno quo per Ca-- lunae. Item luna, qute unde.riginta dies habitura est,
lendas Januarias nona est luna, quota sit Iuna inl ab / subnotalo iucipiens, secunda semper in m,
Calendas Maias, dicito : Maius in Calendas CXXI;; tertia in n, simili iigura notatis, et sic ex ordine
tolle Galendas, remanent CXX^ .adde IX, fiuntt recurrens luna^suam cuique Iitler_erestiluit setatem.
CXXIX; partire per LIX.. quinquagies novics binii D Discernendi enim gratia primum de.ternis alplia-
centum decus oclus: tolle CXVJII, remanent XI;; lietum nudis ulrinque iitteris, secundum subnotatis,
undecima est luna in Calendas Maias. Si vis scirei lertium supernotatis, delerminandum providit anli-
quota est luna inXV CalendasJunias, dicilo: Juniuss quitas.
in GalendasCLU; tolle XV Calendas Junias, rema- GAPJJTXXIV.
nentCXXXVII; adde IX, UuntCXLYI; partire perf Quol Iwiis iuna luceal.
LIX, quinquagies novies bini centum decus octus;• Tradunt quogue argumentum veteres quo luna
tolle CXYIU, remanent XXVUI; "vicesima octavai eujusque .aetalisquo.t iioris luceat exploretur, quia
GLOSS___ET SCHOLIA.
bet qnoque novendecimKalendas post Idus. Trede- quas principio operis proposuit, praeserlim has quas
cim et novendecimsunt simul triginta duo. Sic igi- litterisniajusculis signavimus, A, B, G, I, YetX,
tur toium hujus Ieciionis numerum a capite usque queroadmodumibi etiam annotavimus.
ad finem facihiraerepei ire potes.
JOAJI.Nov. SCHOLIA. — Est eliam vetus argumen- CATOT XXlV-
ium. Ad hoc caput, deinde ad id quod sequitur, tum BHID.R.AIICC. GLOSS_E.— Item ubi addecimamlU'
ad id quoque quod prsecedit, veferendccsuut UbuLi. nam pervenew,, mulliplica ver quatuor. fiunt quadra~
599 BED.E VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 400"
enim prima luna, inquiunt, qualuor punctos lucet, A _ quinque; quinquies duodeni sexais; duodecim ho-
adjicitur hic numerus a secunda luna quolidie usque ras, id est, noctem integram, decima quinta luna
ad plenilunium, detrahilurque dehinc paribus spa- perlustrat. Item si nosse vis, sexta decima et septima
tiis in diminutionem. Et ideo si nosse vis luna se- decima, et cseterse deinceps quot horis Iuceant lunae,
cunda quot horas Iuceat, multiplica per qualuor duo, recole per singulas quanto minus sinl a triginta, et ~
liunt octo; partire per quingue, quia quinque puncli inde compulandi crepidinem strue. Yerbi gratia, si
horara faciunt; quinquies asse quinquis, et rema- nosse vis vigesima quinta quam diu luceat luna,
nent tres; horam ergo et tres punctos lucet luna se- dicito: Quanto minus a triginta patebit, quia
cunda. Item multiplica tria per quatuor, fiunt duo- quinque; multiplica per qualuor, quater quinivies;
deeitn; partire per quinque; quinquies bini decus, partire per quinque, quinquies quaternivies; qua-
et remanent duo; duas horas et tolidem punctos tuor ergo horis splendet'vige£ima quinta, quomodo
tertia luna lucet. Item ubi ad decimara lunam per- _et quinta luna. Et quidera hoc argumentum teinpore
veneris, multiplica per quatuor, fiunt quadraginta; aequinoctiali legitima fixum statione perlabilur; ve-
partire per quintam parteia; quinquies octoni qua- Tum longissimis in bruma noclibus, vel item sestate
drais; octo horas Iucetdeciraalu_a_i. Et nearguraen- brevissimis,quarumalias duodecimhoraruro spatium
lum dubium fore arbilreris. tene qu__ided__i,in- B longe transcendere, alias nequaquam ad hoc pertin-
quiunt, et ubi peruox Iuna candet exquire; multi- gere posse conslat, qua ratione lunam duodecim ho-
plica per qualuor, fiunt sexaginta, parlire per ras Jucere credamus, nisi forte putamus non aequi-
GLOSS_E ET SCHOLIA.
ginta. Parlire per quintam partem. Quinquiesocloni, trimento; » et quse sic finilur: Illud te-tipusialerlii-
guadrais, octo Iwiis lucet plecimaluna. Non de sequi- nium dicitur.
noctialibus horis dixit, sed de ariificialibus. Hujus YETUSCOMMENTARIUS. — Hujus paginte qualuor
argumenli glossa jam snperius scripla, cujus initium sunt iigurse : prima, quse est rotunda, indicat quot
est: . Si vis scire quot punctis vel horis luceat luna, punctis luceat luna; et quia luna a sole lumen acci-
primum considera ulruin in augmento sit an in de- pit, et semper prima luna, occidente sole orilur.
Quot punclis luceat luna.
In secunda figura item rotunda, duodecim signa ccepi, et quot formas a prima us.quead decimam
cxterius quasi in zodiaco ordinanlur. Cumque per quintam habeat, Grascis nominibus subnotavi : quae
singulos menses singuiorum signorum teneat pri- deficiendo iteral, quoniam eisdem momentis deficit,
mordia? exempli gral.a ab uuo eorum, id est, Aricle quibus crescif, quoi desigaatifcostates lunse sub si«
401 ' -." '" DE TEMPORUMRATIONE. m'
uoetiales horas., intelligendas. sed singulas quasque A in duodecim parlieulas, quas horas vocitemus. fsqua
noctes pro suaetnensura longitudinis, aut brevitatis distributione findendas.
GLOSS_E ET SCHOLIA.
gnis descriptse. Sicque lit ut semper appareat menoi- Septentrionem, panselenos versus Orientem, dichoto-
des versus Occiden.em, dicholomos superior versus mos inferior versus merldiem.
Denique CLXXXparfibus, id est, cixxx diebus XYII ccmi

elongatur a sole, quod demonstral terlia figura in- XVIII ccxxvi
ferior, parte altera longior; nam a priraa paulatim XIX ccxxviu
xti pariibus progressa, CLXXX partibus 15 e regione XX CCXL
lunae determinat. Talique modo 14 et 13 et reliquce XXI , CCLII
contra se reliquis eoncordant, ut tandem 29 T_IIpar- XXII CGLXIIII
libus a soledistet, sicut et prima. Toliusvero luna- XXIII CCLX-XVI
ris circuitus summa deprehenditur in CCCLX,quod D XXIV ccLxxxvm
ibidem alius ordo denotat, lieet desit luna trige- XXV ccc
sima., XXVI cccxii
Luna I his adest et abest soli xn XXVH cccvxim
H XXIIII XXVIII cccxxxvi
III xxxvi XXIX CCCXLVIH Tolius lti-
IV XLV.II neris supputatio.
V , LX ln quarta figura, ubi proeparatio bissexti colligi-
VI LXXII gitur, superius anni praescribunlur. Primus scilicet a
VII LXXXHII bissexto , secundus, tertius et quartus. Contra quos
VIII .xcvr . singulos sunt xn liorse deorsum positae, quibus si-
IX cvin gnatur qua earum ingrediatur sol signum anteposj-
X cxx tum, eo videlicel Kalendario, quod supponitur uni-
XI cxxxn cuique signo. Denique horse noelis arithmelico
XII CXLIIU nempe (1,2,5), diei horae scholastico quem vocant
XIII - civi numero (I, V, X) notantur : et quibus tria puncta
XIV CLXVIII desuper sunt, ipsius horaeterlio puncto inhora signum
XV CLXXS notat solis ingressus, quibus nihil jnehoante si-
XVI _- cxcn , gnum intro.it, Triginta nunierum per '_. lilter_.m IMH.
403 BED_£ YENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 404
CAPUT XXV. Amutatione flabrorum,- vel^ nubium posse aliorsum
Quando vel quare luna vel prona, vel supina, vel quam fuerat converti} et eam quasi futurae meta
videatur erecla. tempestatis aJiquanlo altius cornu, quam naturse ordo
Suntqui, auras explorare conati, dicant lunam no-' poscebat altollere? Maxime cum non omnibus in
vam, quoties supino cornu utrogue videatur. tem- terris idem fluctuantium possit existere flatus aura-
pestuosum mensem; quolies erecto uno, serenum rum, lunae autem status idem, eademque sit pro va-
portendere. Quod longe aliter esse naturalis ralio riante solis digressu conversio. Dicunt enim eam,
prodit. Quid enira? numquid credibile est lunse sta- sicut et beatus Augustinus in expositione psalmi de-
tum, qui fixus in sethere permanet, pro subjaeentium cimi docet, non habere lumen proprium, sed a sole
GLOSS.E ET SCHOLI4_
modo (x) effigiata, singulis horis subjeci, et ad ulti- diebus, et- xs horis, in unoquoque signo sol mo-
mum x,s, quoniam ab hora qua ingreditur xxx ratur. -
PR.EPARATIOI_ISSr.XT_.PRIMUSANNUS. SEGCNDDSAISNDS.TERTIUS AKNUS.QUARTUS ANN0S.HOR_E>
Aries. xv Kalend. Aprjl. 1 xxx 1' xxx I xxx YII xxx xs.
Taurus. xv Kalend. Maii. 11 xxx Y xxx XI xxx 8- xxx xs.
Gernini. xvi Kaleud. Juniii X xxx & xxx 10 xxx JIII xxx xs.
Cancer. xv Kalend. Julii. YIH_ xxx IL xxx YIII xxx 2' xxx xs.
Leo. xvi*Kalend. August. YIL xxx ! xxx 7 xxx V xxx xs.
Tirgo. xvi Kalend. Septemb. 5 xxx 11 xxx V a.aa__ XI> xxx xs.
Libra. svi Kalend. Octob.- IIII xxx X1 xxx 4 xxx, 10 xxx^ xs.
Scorpius. xvi Kalfend.Novemb. 2 xxx 8 xxx II xxx YIII xxx xs.
Sagitlarius. xvi Kalend. Decemb. I xxx Yni xxx i xxx 7 xxx xs.
Capricornus. xvn Kalend. Jan. XI xxx S xxx M. xxx Y xxx xs.
Aquarius. xva Kalend. Febr. 10 xxx HII xxx X xxx 4 xxx xs. _
Pisces. xv Kalend. Marti YIIL xxx II' xxx 8. xxx, II xxx xs.
Hinc fit Mssexti dies. YI xxx VI" xxx VI< xxx VI xxx xs.
CAPDT xxv. G est, nigram, nobit revolvere,scilicet dicunt. In quan-
. BRIO.RAMES.GLOSS_C. — Lunam non minui nee tum enim propinquatur soli, in tantum aufertur nobis
crescere dicunt, sed a sole illustratanf a parte quam lumen illius. Et, scilicet dicunt, die crescenle, id est,
habet ad eum, paulatim vel ab eo recedendo, vel ei dum crescit dies. Quserltur cur crescente die luna
propinquando, nobis candidam partem revolvere vel nova supina videatur, decrescente autera die non pro-
atram. Et die quidem crescente supinam cemi nona, sed ereeta,<.um debueral sicut supina in lucis in-
vam lunara, utputa superiorem soli, et adfiquilonia cremento, sic prona in detrimento apparere. Ita tamen
subeuntem; decrescente vero ereclam et dejectara solvilur. Grescenle die naturaliter superior est luna
in austros, plenam aulem soli semper adversam. Su- sole, et propterea ipse sol superiorera lunam supra
blimem, humili.sole, humilemque sublimi. Quam Iu- se positam illuminat, et supinam efficit; dum autem'
cere dodrantes semuncias horarum a secunda adji- dies decrescit, nalurali positione ejusdem allitudinis
cienlem usque ad plenum orbem, detrahentemque sol elmova luna esseileprehenduntur, ac perhoc non
in diminutionem, Intra tredecim autem partes solis infra se positam lunam aecendit, sed exlatere suo
semper occultam esse ; novissimam vero novamque positam, el propterea eam facit erectam. Cer.fi (a
lunam, eadem die vel nocte, nullo alio in signo quam nobis) novam,id est, primam lunam, utpotesuperiorem
Ariete conspici. Si in accensione erecta fuerit, in soli. Hoc non ratione zonarum, sedratione signiferi,
malulino exortu supina appareliit. Item si in accen- deprehendittir. Quando sol Australes circulos, qui
sione supina in modum navis fuerit visa, in matutino j. sunt inferiores, circuit tempore hiemali, tunc luna
exortu erecta cernetur, Habet ergo tres status: id est, " Septentrionales cireulos, qui altiores sunt, peragil, et
supina, erecta, prona, aliquando videtur. Lunam non tunc altior est sole, ideo supina est, cornua sursum
minui nec crescere dicunt, scilicet sapientes, sed sem- habens in modum navis, quia videlicet ab inferiore
per ip una parte plena est. Luna, Marliano attestante, sui parte, qua solem respieit, accenditur. Rursus
noniper seipsam, sed a sole illuminatur, sieut spe- migrante sole Septentrionales circulos, Iuna petit
culum nihil splendoris neque imaginis a seipso habet, Australes; et quia inferior tunc sole est, a-superiore
afccipit tamen lumen et imaginem per res sibi extrin- sui parte qua solem respicit, illuminatur, obversa
secus oppositas. Quando autem Ipsa luna a sole re- habens terrse cornua prona, et ad Aquilonares cir-
cedit, illustralur a. sole paujalim, et tunc dicitur culos. Verbi gralia : Duodecimo Kal. April. adhuc
crescere. quando vero ei appropinquat post de- dies creseunt. Si fuerit in Ariete luna accensa, statim
cimam quinlam lunara, obscuratur paulalim, donec in Taurum cito transiens, erit quasi sol superior
tota obnubilelur, viciniiale solis , et tunc uicitur quantum ad signiferum. Subeuntem, id est, aseenden-
minui, cum tameii in suo corpore nunquam minuatur; tem, scilicet lllam Junam. Decrescente, scilicet die,
nunquam crescat. Illustratam scilicet esspdieuntjd erectam, scilicet dicunt, ex latere. Ei dejectam, id
eSt, illuniinatam. AH eum (solem), id est, contra eum est Jiumilem, in Austres, id est, in meridiem. Plenam,
verj.am,;._!..«&eo(sole) recedendo, scilieet partem can- scilicet dicunt lunam. Soli adversam, idest,ere-
didam, vel ei propinquando, scilicet pariem atram, id> gione positam, id est, contra solem. Sublimem, sci-
405 _DJETEMPORUM&ATIQNE. 406
illustrari. Sed quando .cum jllo est, eam partem ad A tes.ascenderit, necesse est . una, qute eo tempore na.
nos habere, qua _non illustratur, et ideo nihiJ in ea ta est, ociori transitu solem ad boreÎia signa prae-
Jucis videri; cum autem incipit _ab illo «recedere,il- uurratj atque ideo cumîova post occasum solis vi
lustrari ab ea etiam parte quanj habet ad terram,, et detur, quae ad septentrionein solaris-ocoasus -oceasu-
necessario incipere a cornibps_,-donec fi.al quindecira est., nimirumjrion juxla,, sed-supra-solem sita es",
.maônlra solera. Tunc euim sole <occ_idente .oritur, quo .inferiora ejus -Illustrante, .cequalia-pene eornua
ut ^juisquis oceidentem solem obseryaverit, cum .eum protendere et fnstar navis -supinaine videtpr. At re-
coepeiit non videre, conversus ad orientem Junam .verso post solstitium sestivum ad inferiora et austra-
surgere videat, atgue inde ex alia paite, cum eicoe- lia eursu solis, Juna quoque illis nata mensibus, ad
perit propihguaBe.,illam parlem ad-jpos convertere, inferjora cursum .tendatnecesse.est,, gnde fit ut quaa
.qua non illustratur, donec ad ,cornua redeat, -atque adtaustralem partem solis, -qui occiderat, «ecasura
Inde omnino .non appareat, quia_iunc illa pars guse est, absque ulla dubietate cum primo post occasum
lllusfralur sursum.est ad c_eluni,.adterram autem illa solis apparet, jion jam -supra illum, sed "juxta illum
quam radiare sol non potest. Cum ergo die crescen- admeridiem posila videatur. Atqueadeo aquilonalia
4e sol a meridianis plagis a,d boreales paulatim par- ~3juslatera sole aspectante cemun.ur erecta jfrogre-
GLO,SS_£'ET SCHOLIA.
licet lunam In Aquilone. Humili sole, scilieet in B flxa dieitur natura Immobilis, ae per Jioc ventorum
Austros. __fam!/em<_ra_.,scihcetlunam; sublimi, scilicet vi non valet turbari, quippe cum non in aere sit, sed
Sole. Qtxam, scilicet lunam, dicnnt dodrantes se- insethere: in sethere eriim nulla est lempestas.'
_nt.-_e.as.Quid -sit -dodrans, semunciae, jam supenus Lunamper alios ortus et occasusrait Iliginus, ne-
verissime est expositup.. Adjicientem, scilicetipsas Cesse est moveri, non stare; idque facilius est quam
dodrantes semuncias a secun-iaiuna. Ideo dicit a sede sole licet inlelligere : quoecum a sole accipiat lu-
eunda luna, quia prima luna in coitu solis fit. Usque inen, el ita nobis lucerts videalur, non est dubium
_adpUnum 01bem,id ,esl, ad decimam quintam. Intra eam moveri potius quam stare. Terris aulem vicina
tfedecini, scilicet dieunt, partes, id esl, dies. Tredecira lnna,ybreviori orbe convertilur, etiter quod sol in
quotidie tranSiJin zodiacq, sed-aptequam extra tre- CCCLXVdiebus et sexiioris peragit, ista ;per viginti
uecim partes perveniat non videtur. Unaquseque septem dies et octo horas percurrit. Cura autem in-
hora continet in se quadraginta momenta. De illis eipit ab illo recedere, illustrari. ab ea etiam parte
quadraginta moraentis, accipe triginta, quia dodrans •quam habet ad terram, et necessario incipere a cor-
est, et dimitte decem, quia quadrans est. Iterum di- -nibus., donec liat 15 'contra solem, tunc enim sole
vide illa quadragmta momenia per duodecim, ut inde occidente .orilur. Prima luna apparet soluramodo
invenias prsescriptasseimincias.-Dodranlem enira in- vespere in Occidente, sole descendente ad inferiora.
teliexisti de prima divisione quaterna, qute quadra- Quamvis enim in omnibus parlibus coeli fiat saepe
ginta momenta per duodecifflter divisa, fiunttriginta JQ priroa in Orienle, et meridie, et in aliis Ioeis, lamen
sex, et qualuor remanent. JMuctis ex duodecim, ler non videtur neque corapulatur prima, nisi in Occi-
tria momenta aceipe, quia duodecima pars illorum dente, propter splendorem solis, et propter primam
esl, et de quatuor quce remanserunt recipe tertiam conditionem, -quia aliis In locis-simul sunt super ter-
parlem unius momenti. Si enim ad unum duxeris -ram._Plena auterii vespere in Oriente, et mane in
duodecimam partem illorum quadraginja momen- Oceidente necessariovjdetur, quiaplena in sexsignis
torum, tria momenta fiunt inde, et tertia pars unius semper distat a sole, et plena Juna fit nocte super
roomenli, quod est una uncia, quia duodecima pars terram, et die •subterra. Prima autem fit nocte cum
illius numeri quadragenarii esl. Iterum divide illain sole sub lerra, et die cum sole supra terram. Corpus
unciam per jmedium, quod unum momentum et di- solis triplo quanlilatem Iunte superare dicunt pliilo-
midium, et sextans, id est, sexla pars unius mo- sophi; lunam vero triplo inajorem terra. JJuod autem
menli. Haec est semujicia, de qua disit, dodrantis sequalisuniusque magnitudinis luna cum sole ceini-
semuneias auget luna quotidie vel-minuit. Semper tur, ex eo iieri scimus, quod ille roulto longinquior a
occullamesse, id est, tunc non apparet luna, quando "terris atque altiorquam luna incedat, ideoque magni-
vicina est soli infra partes tredecira, hoc est infra iudo^jus quanla sit, nequaquam a nobis gui in terris
illud spatium, quod agit sol diebus tredecim. degimus valeat dignosci. Omnia enim longius posita
At moxut indecifficmauintum parlem fuetitjsmersa, -solent breviora videri, Alque ideo -cum nova post
videri incipit.in hoc loco -duplex sensus fieri potest. «occasnmsolis videtur, quae ad Septenlrionem solaris
Nam quod dixit, intra tredecim autem parles solis occasus occasura est, nimirum non juxta, sed supra
semper occultam esse, potest sic intelligi, utnova solem sita est. Tria sunt genera incensionis lunse :
luna nunquam apparere possit, antequam tredecim D subincensio, media incensio, superincensio. Sub-
partesvelasolereceSat, veleliam ex alio laterena- incensio est, quando luna desubtus accenditur a
tura soli appropinquet. Intra tredecim ergo parles sole per sexaginta,dies, et viginti horas, ^circa unde-
solis, dum luna nova morata fuerit, in nullo signo cimura diem Ifalendarum Januariarron, quia tunc
apparebit, excepto Ariele. Mox autem ut longius a luna allior est quaro sol. Mediadncensio est, quando
sole recesserit, terris apparebit.ATw/toa/io insignt}_id luna a sole accenditur, sequaliter per triginla dies
est, in^nullo signo, nisi tanlum in ariete. Mane ante ist decem horas, circa undecimum diem Kalendarum
solem ultima luna apparere potest, et in eadem die Octobrium, quia tunc sequalessunt sol et lunain alti-
post occasum solis nova apparere. Conspici, scilicet tudine. Superincensio est, quando luna desuper ac-
quamvis sit in ahis, lamen non videtur, quia ali- «enditur, per sexaginta dies et viginti horas, circa
quoties evenit ut trigesima luna, vel vigesima nona undecimum diem Kalendarum Juliarum, quia tunc
apparens in Orienle primo iniiio diei, et peragens altior est quam luna.
cursum suum, ac soli tardius incedentiappropinquans Ulud eerte manifeslum est, et cuivis advertenti
accendatur ab eo media vel quacunque hora iiei, et facile cognitu esl quod luna non augeatur ad oculos
ipso die vespere appareat in Occidfenle. nostros, nisi a sole recedendo, neque minualur, nisi
Quid enim ? Nunquid credibile est lunm slatum, qtti ad solem ex parte alia appropinquando. Ab illo ergo
fixus in mtherepermanet, pro subjacentium mulatione accipit lumen, et cum sub illoest, semper exigua est;
fiabrorum velnubmm,poste aliorsum quatn fuerat con- cum vero ab illo longiusabscesserit,_fit ampla, suoqua
verii?Cur fixus, cum sit una planelarum.sepiem ? Sed ambiiu plena. Si enim suo Iumine uleretur, necesse
407 BED__EYENERA6HJS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 408
di; semper enim lima aversis a sole cormbus, rotun- A austros dejectior, tranquillitatem designare, quia is
dam sui partem pandit ad illum, cnjus rationis ordi- tiimirum status est anni vertentis, ut sex mensibus,
ne agitur, ut quo dies longior, eo sit nova luna exquibus decrescit dies, multo clementior sit-aeris mo-
celsior; etquo brevior atque ad meridiem declivior tus, quam reliquis sex. Eadem ratio est eliam lunte
est dies, eo dejectior nova luna cernatur. Et inde •decrescentis, quare matutino in exortu. nunc erecta,
vulgi crevit opinio lunam, cum snpina et celsior in- nunc supina appareat. Eadem cur interdiu scepepro-
cedit, turbines tempestatum; cum vero erecla, et in na procedat, nimirum solis eam radiis superiore es
GLOSS.E ET SCHOLIA.
erat semper eam esse sequalem, nec die trigesima fructus, atque ea minuenle minuuntur, non aliter in-
exilem fieri. Et si suo lumine uteretur, hujus nun- telligimus et Ecclesiam, in cujus incremenlo profi-
quam eclipsis fieret. Cselerum quantum ad inlelle- cimus curo ipsa : cum vero persecutionem patitur et
ctum perlinet niysticum, luna hujus raundi speciem minuitur, et nos cum illa patimur et minuimur. Item
tenet,_ quia sicut ista menstruis completionibus de- sicut luna septem formas habet, sic tot nieritorum
ficit, ita mundus ad completionem lemporum cur- gratiasEcclesia. Eodem constai numero etiam disfri-
rens, quoiidianis defectibus eadil. Luna vero, in sacro butio charismalum quceper Spiritum sanctum totius
eloquio, humance fragililalis defeclum signilicat: quu_ Ecclesise fidelibus conferuntur. Seplima autem et
dum menstruis boris crescit, nostrss calamilat s muta- semis, et vigesima seeunda et s'emis, in sui orbe me-
bilitalem exprimit, qui crescimus nascendo, decres- dia est, cceterajvero proporlionales sunl. Ambrosius,
cimus moriendo, augemur in prosperis, minuinrorin in libro Hexameron : Namque luna luminis imminu-
adversis. JNonnunquamvero eadem Inna etiam Ec- tionem habet, non corporis, quando per vices mpn-
clesia accipilur, pro eo quod sicut ista a sole, sic struas deponere videtur suum luraen, ut mutuetur a
Ecciesia a Chrislo illuminaiur. Sicut enimluna deficit sole i quod facile puro aere atque perspieuo, quando
atque crescit, ita Ecclesia defectus habet et orlus. nulk eum obducta nubila caligantem facit, eolligi po-
Frequenter enim defectibus suis crevit, et his merult test. Orbis enlm integer manet lunao, etsi non simi-
ampliafi, dum persecutionibus minuitur, et confes- liter lolus ut pars ejus effulgeat. Et qualis videri solet
sorum marlyrio coronatur. Ilem sicut luna laiga est cum plenus est iuminis, talis esl magnitudine semper,
roiis, et dux humentium substanliarum, ita Ecclesia _Bumbramquamdamluniinesuoviduatusapparet;etlnde
baptismi et prsedicationum imbnbus irrigatur. Et cornua ejus refulgent, quia corpus est, in orbem dif-
quemadmodum Iuna crescente crescunt et lomnes funditur, et velut dehcienle portionis luce insinua.ur.
Denique multi philosopliorumsolemabesse a luna sophus, spalium quo distaf cceluma terra, geometrica
undevigintiparles, quanlas lunam ipsam a terra pro- jnensura collegil, dicens : A terra ad lunam spalium
didenmt. Pythagoras sagacissimus Gitecorum philo-i essecyixvimUliasladiorum,3ilnmad solem duplum,
€09 DE TEMPORUM RATIONE. 410
loco tangentibus. Non ergo lunse conversio, qucena- A gus, sed XIFest partibus latus; harum duas tantum
turalis est et fixa, potest futuri mensis porlendere medias sol, luna omnes pervagari consuevit. Quae
statum. Sed qui curiosi sunt hujusmodi rerum, colo- cum Auslrales illius devenit in locos, aliquanto hu-
Tis vel ejus, vel solis, vel eoeli ipsius, aut stellarum, milior hyberno sole apparet, non solum quia vicinior
sive nubium mutalione, vel aliis quibuslibet iudiciis est terrte, sed eliam quia quinque fere partibus ali-
scepe,statum aeris qui sit futurus explorant. Denique quoties, sive etiam sex solaris cursus terminos in
lunam quartam, si pura fuerit, neque obtusis corni- meridiem transiit; et,quanto amplius interiora Au-
bus, dare reliquis diebus usque ad exaclum mensem stri penetrat, tanto dejectior nostris, qui eam ab
-indiciumserenitatis exislimant, et ccetera lalia. Aquiloue speculamur, patet obtulibus. At cum sol-
CAPUT XXVI. stitiali graditur in circulo, aliquanto scepe elatior
*Quaratione luna cum sit situ inferior, superior sole sole videtur aestivo, quia cum propinqpior sit terrse
aliquoties videalur. quam sol, quinque etiam vel sex parlibus aliquando
JNeemirari opus est, cum lunam per Australia solis terminos ad Aquilonem transcendit, et idcirco
'signa currentem, mullo inferius ac vicinius terrse nostris obtutibus, qui in terra posili utrumque sidus
quam solem, cum iisdem moratur in parlibus, cir- de inferioribus aspectamus, tanto eminentior coeli
tuire viderimus, quia videlicet multo inferius non B culmina petere videtur quanto magis boreales sese
solum sole, sed et Venere ac Mercurio, quce infimce recipit in partes. Quod hoc probabitur exemplo :
steilarumsunt, luna in confinio aeris hujus turbulen- Intrabis noctu in aliquam domum praegrandem, cer-
li et purl deeurrit selheris. Denique et multi philoso- te eeclesiam, longitudine, latitudine et altitudine
phorum solem abesse a luna- undeviginli partes, prsestantem, et innumera lucernarum ardentium co-
•quanlas lunam ipsam a terra prodiderunt. Pythago- pia pro illius cujus natalis est martyris honore re-
ras vero, vir sagacis animi, a terra ad lunam CXXYI pletam, inter quas duaemaximte ac mirandi operis
-millia stadiorum esse collegit, ad solem ab ea du- pharis suis quceque suspensce ad laquearia catenis,
^plum, inde ad duodecim signa triplicalum. Sed me- sed jjuce libi ex iis intranti vicinior, ipsa quoque est
"rito quterere ae mirari sollicitus quisque polest qua- subjacenli pavimento vicinior; tanla autem vas«
-re Juna in solstitiali circulo decurrens, tanto altior litas domus, tanta est longe distantium celsitudo
acstivo sole currere, quanto breviores videatur facere pharorum, ut magis nocturno visu lucem comasque
«imbras. Unde paucis intimandum est quod hunc lu- flammarum, quam ipsa ignium valeas vasa dignosce-
inseprogressum ultra solem in utraque eceli plaga, et re : nimirum ubi pharis appropinquare incipiens,
ausfraii videlicet et septentrionali, signiferi gignat recto intuitu oculos ad pharos, et per pharos ad
latitudo, porro in Australi ipsa quoque lunce ejusdem contra posita lagueariorum vel parietes loca sustule-
dejectio juvet. Siquidem signifer idem CCC quidem ris, illa tibi aliior, quse vicinior est pharus appare-
LXY partibus et quadranle j>er coeli ambitum lon- bit; et guanto aecesseris, tanlo tibi qusesubmersior
GLOSSÊ ET SCHOLIA.
mde ad hrmamentum triplieatun.. Quaeetiam spatia loco solem supra se positum habet, unde tunc con-
TOusicisvocabulis appellavit, a.terra ad lunam, dicens trario modo evenit, quod facile patebit, si cui ia
"ionium,inde ad Mercurium b iemilonium. a 3ove ad sphcsra aut astrolabio id experiri liceat.
Saturnum hemltomum, a Sal^jio ad firmamentum CAPDTXXVI.
?ria hemitonia. Simul omnes to niseptem sunt, quibus JOAN.Nov. SCHOLIA. — Nec mirari opus est. Do-
diapason harmonia perfieitur. '.Te__rashabet milliaria cet hoc capite Beda ex ratione optica lunam (quss
TII, ncccxii et semissem. longe terris est vicinior atque sol) aliquando videri
JOAN.Nov. SCDOLIA. — S_.it. qtii auras explorare sole alliorem a terris, quod cum non sit revera, fa-
conati. Reddit Bedahoc capite ration.nn, quare lunce ci_ tamen loci qualitas et videndi ratio ut sic necesse
crescentis cornua aliquando supin a co3lum speclent, sit videri, quemadmodam ex ipsis disciplinte pene-
alias prona ad terram dejecla slnt; tum quod ea res tralibus docebimus paulo post.
tempestatum indicium non sit nisi ex .accidente; fit Benique multi phUofopharum.Kaec ad verbum sum-
enim ratione stabili ex diversaatle loci unde lumen .. pta ex secundo hbro Piinii, naturalis Historiae, cap.
Iiaurit. Primum constat, lunaia n_onlucere suo, sed 0 21, integro. Advertendum aulem est, ex duabus his
alieno lumine,scilicet solis, gui eiinctis astiris Iucemfe- opinionibus de siderum intervallis, veriorem esse
neral; deindeglobum, quidimiiSatapartese^mper Iucet, Pythagoricam, cum qua etsi plus quadrat recenlior
(vel, ut Cleomedes probat, âul o plus propter solis aslrologia, multum tamen ab hac Pythagorica
magnitudineni, cujus radii aliquanto atmplius quam sententia abest. Scribit enim Alphraganus, quem
hemisphceriumcircumfulgentût etiam do cent optici), nunc plurimum sequuntur, lunam esse a terra
necesse estlunam eaparte J__t©iare qua soLem spectat, c.ix MXXXVII.M. pass. Quod est hinc usque ad solem
atquehtec sie positassepe est^ «t paululum ab illo complectilur III.M.DXXXH.IXC.LXIII M.pass., id est.de
distat; nequit igitur IJJa par& quse contra solem est cies ter centena octingenia miliia.noningenla sexa-
positu terra esse adversaCHiac est quod di versis inginta tria millia pass., quod nec ad Pythagoram,
tervallis solis et lunse, gjja nsobis schemaiismi ap- nec ad aliam ullam opimonem quadrat; nam inter-
parent. Yerum quod cornua altquando spectenl coe- vallum lunjj et solis tricies amplius esl quam a terra
lum (quod contingit diebus decrescentibus) causa est usque ad Iunam.
ex solis, tum etiam ex lunte si'_u. Nam cum sol post Siquidem signifer idem ccc quidem LXVpartibus et
couversionem dierum ad hiE.ailiores signiferlipartes quadrante per cmli ambitum longus. Parles hoc loco
descendat, sequitur et Ijmana e sublimi lucem a sole , intelliges non ut vulgo nunc gradus, sed quantum
haurire, quoddumfit, estan-liitus lucis pronus, isx- spatii sol quotidie in signifero peraglt, alioqui sem-
tremitates auteni, q_uoeeornua dicunlnr, suntsupinte. per partes intelligimus trigesimam signi dodecamo,-
Dum vero dies r^rsus crest.unt, luna ex humiliore rii portionem.
-4i i BED_®YENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. m
•est videbitur esse suspensior, donec, %perspeclacer- A mus Secundus in opere pulcherrimo naturalis Histo-
tius veritale, cuncta ut sunt posita cognoscas. Ita rite ita describit: _ Manifesluinest solem interventu
-ergo et nos infra duo magna coeliIurainaria siti,quia lunce occultari, lunamque lerrse objectu, ae viees
.ulrumque habemus ad meridiem, quo hoc quod infe- reddi, eosdem solis radios Juna Interposilu suo aufe-
rius est in septentrionera se subrigendo magis roa- rente terrae, terraque lunte. Hae subeunte repenti-
,,-gisquenobis appropiat,-eo nobis oculos ad illa*et per nas obduci tenebras, rursumque illius umbra sidus
-illadirigeiiliLusadcajlum.videluresseilludsublimius, hebelari: neque enim aliud esse noctem quam terrce
. quod defeGtiusincedere manifesta ratione patebit. umbram. __.tatiautem atque non menstrui sunl ulri-
GAPUT XXVII. que defectus, propter obliquitalem signiferi, luiise-
De magniludine, vel defeclusolis el lunm. que multivagos, ut dictum est, flexus, non semper in
•De magniludine vel defectu solis, sive lunae, Pli- scrupulis parlium congruente- siderum motu. Hcee
GLOSS_®ET SCHOLIA.
Harum 'duas tantummedias sol. ExPlinioiicec quo- ssepius globo terrse obstante convexitalibus mundi.
que sunipta sunt 'de' Catholicis siderum, -sed isthic Et lunte defectum aliquando qulnto mense a priori,
Tegitur : Mdilis sieila-quatuor medius, Jovis mediam solis vero septimo. Eumdem bis.jn triginfar diebus
~-elsuper Bamduusf Saturni duas ut soi. Verum jam super lerras occultari, sed ab aliis hoe cerni, quon-
âtis conslat solem per mediam signiferi parlem in- B dam in quindecim diebus utrumque sidus defecisse
cedfere, quam'echpticam vocanl, sine aliqua incli- semel. Jam niira ratione lunanr in oecasu defecisse,
nalione ad"Septehtriones vel admeridiem; legen- utroque super leiras conspicuo sidere; sed ne sin-
ium igllur est secus forle ad hunc modum: At sol gulis mensibus eclipsis heret, latitudo signiferi lu-
tnullas, seu alia qucedam solis evagatio intelligenda nam superius inferiusve transmittit.
esl, qu_efit per absides sursum et deorsum; ulcun- Solem inteiventu tunm. Quando in media signiferi
que res habet,'Beda non recte hunc locum suo the- linea, per quam*ol.semper currit, corpus lunseinter
'tnali accommodat. , solem et terram positum fuerit, tunc lumen solis
, Pharis suis qumque-suspensm.Pharos vocat coro- aufertur a lerris. Non enim potest per corpus lunse
nides illas in quilmslucernarum ambitus ab uno us- venire ad eos qui tuncsub luna sunt, et boc est so-
que ad fasligium sic sunt dispositi, ut conlinuo su- 3is eclipsis. Sin autem circa illam lineam mediam
periores angustrores inferioribus pyramidis, seu lur- aut hinc autinde transitum fecerit, lumen a sole ac-
;«risfoitmamostendant; quales suspenduntur-exjaquea- cipiens defectum sohs non facit; npn enim inler so-
Tibus .sacrarum aediuro,'Seu quales succenduntur in lem et terram positam tunc, sed ex latere solis esse
..saeris funebnbus : probat autem ex videndi latione manifestum -est. Intervenlu lunm, id est, interposi-
quod magniludinum quse oeque'Sublimes sunl^hte tione, non id tamen ut perdat lumen suura sicut luna;
~*.}use'propiores,_.unt-fastigioappareant alliores. Ye- iunamque, est, luna opposita inter solem el ier-
luti in sedificiorumcontignalionibus,>quaepars remo- ram. Terrm objectu, id est, objeclione terrse inter
tior est ab aspectu humilior ea esse videtur, quoe solem el lunam. Sol enim fit tunc sub terra, luna
_-propior"sublimior,queinadmodum Euclides quoque.i2 vero-supra. Yel ietrm.objeciu, id est, umbra terrse
"docet ih Opticis:Sit, verbi!gralia, in sul-jecloscliemate' altiora luna pelente post solis occasum. Nam sol
?"OCuIus _B;sub ipso FD plano posilus, a quo excuntes umbram len-sein suam lineam miltit. Nobis, id est,
radii,iunus quidem BD, alter BC, tertius BF, humil- ab hominibus, peihibent occutlari. Deficere sol abu-
lima omnium, quce ex puncto B ad ipsum planum sive dicilur, quia nullum detnmentum^patitur; lufia
eminens, sciiicet DF, est Jinea BF, atque etiam linea -aulem verisimili ralione deficit, quia aufertur per
BC hurailior est linea BD; linea enim DC spectalur oninia ab ea lumen, non tamen nisi cum plena fue-
-*pergeroinos radio,. qui sunl>_BD et BC, âtque ipsum rit. Sed, scilicel perlibent,1 solis defectum.Novissima,
CFJspectatur~-per radios HG -et 33F; quareDGne- id est, irigesiraa, ve vigesima nona, vel prima. JSt
cesse est humllius spectarbquam CF. , lioc non omnibus apt mensibus, sed quando totum
sui (sic). Lunm auten, seilicet coilum,idest,defeelum
dieunt, non fieri nis plena, Id est," msi plenilunio.
Non posse, scilicet jerhibenl, adimi, id est, subtrahi,
vel abscondi, lerth, scilicet ab intercedente luna, id
est, interveniente, id est, dum interponitur Juna. Si
terra major esset quam iuna. Sed luna major est
quam teira, Ideo potest abscondere lumen solis, ut
non videaitf in ierra. Martianus luna terram esse
majorem imertis sic approbat argumenlisj Iunanam-
deficirnte in Australibusmundi parlibus, id est,
v que
y.
in /Egypto et jElhiopia, umbra ejus non ampJius
quam qucluor obscurat climata, id est, primum cli-
ma diamcroes, secundumdiasenes, lertium dialexan-
drias, quartum diarrhodu. Sed Ptolemaeiregis geo-
metrae decimamoBlavampartem totius terreni am-
bitus in his quatuor climatibus contineri eonfirmant;
sed quiailla urabra minor sit Iunari corpore suo tri-
plo (luna enim umbia suam triplo superat, ut nove-
rarius lernarium) stquilur ut quia lunaris umbra
CAPDT T Li-ni. decimam ociavam pirtem totius terrse tenuit, ipsa
—
BRID.RAMES.GLOSSVE. Solem Inlerventu lunce, luna cujus uinbra eil sextam ejusdem lerrse lenere
lunamque terrce objeclu nobis perhibenl occuliari, , necesse sit. Terra igilursexies major est ipsa luna,
sed solis defectum nonnisi novissima primave fieri umbram aufem ejus unam terrse decies et octies su-
luna, quod vocant coimm; lunoe aulem, nonnisi ple- perare marofestuin _st. Hinc esl quod uinbra lunaj
na. Non posse vero lotura solem adimi terris inier- decima el octava pars sit iolius terrce,ipsa vero luna
cedente luna, si terra major essel quam luna. Om- sexla terrse pars est. Fieri peiliibenl ulriusque side-
nibus autem annis'fieri utriusque sideris defecttts, ris, scilicet sohs et Jmse, defeclus. Stulutis, id est,
statutis diebus horisque sub terra. Sed tamen cum pra-diclis diebus elhcris; sub terra, non sursurn, sed
superne fiant ubique cerni, aliquando propter nubila, ûbter. Nec tamen ubnue, id esi, ex omnibus teirse
413' DE TEMPORTJMRATIONE.
ratio morfales ammos Subducit in ecelum, ae velut A quippe totus sol adimi terris intercedente luna, si
inde contemplantibus trium maximarum rerum na- lerra major esset quam luna. Certior ex ulroque vas-
turse partium magnitudinem detegit; non posset titas solis ape'ritur, ut non sit necesse amplitudinem
GLOSS_E Ef SCHOLIA.
pariibiis, cernl scilicet possunt, yel perhibent, cum Solis ignem dicunt aqua nutriri, multoque hunc
sup'ernefiant, scilicet illi defectuS. Superne adver- luna ampliorem, lunam vero terra esse majorem;
Jjialiler, id est, sursuni, id est supra terram, quia unde et cunctis unius magnitudinis apparet. Quod
aliquando fiunt sub terra. Propter nubila, scilicet, enim nobis quasi cubitalis videtur, nimiceeelsiludinis
non possunl cemi, quia quando tegitur nubibus, et distantia"facit. AJioquin major Indis oriens et Bri-
si fiat ipse defectus, non videtur a nobis. He luna", tannis apparerel-occidens; qui duranalura sifigneus,
sed non de sole dicit. Globo terrm smpius obslante, moiu quoque nimio calorem adauget. Hic cursu va-
scilieel perhibent, non ublque cerni. Convexitaitbus, rianle dies et menses et tempora dividit et annos,
id est, obliquitalibus; et est dalivus casus, quia ob- aerisque temperiem accedendo vel recedendo, pro
sto libi dicimus. Et lunmdefectum, scilicet perhibent temporum ratione, dispensat, riesi semper iniisdem
aliquando, scilieet fieri. A priore, Id est, a Martio, mbraretur locis, alia calor, alia frigus absumeret.
vel ab illo in quo fuerit defectus. Solis vero, scilicet Solis ignem dicunt poeim, etc. Corpus solis triplo
defectum. Septimo, scilicet mense; a priori, id est', quanlltatem lunce superare dicunt, lunam vero tri-
Septembri. Eumdem, scilicet solis et lunce defectum, " plo majorem terra. Cnde a quibusdam quseritur
6is in triginta diebus super terras occultari, scilicet quare terra dicalur obscurare lunam, si triplo major
perhibent, id est, defecisse. Non est hoe mirum. De- est, cum in umbram ipsius incidifj vel etiam ad ai-
ficit enim sol in noviluuio, id est, In pritoa luna, et ve\iores partes illjus deseendit. Quod illa ratione
luna iu plenilunio. Potesl ergo defectus ulriusque conlingit, quia afftrmatur umbra triplo major esse
intra xv dies evenire. Semel, scilicet perliibent, lu- suo corpore. Ampliorem, id est, majorem. Circulus-1
nam in occasu defecisse,utroque sidere super terras, enim solaris duodecies major est lunari, cum quod
sole videlicet ,in Occidente jam posito', sed adhuc illa uno mense, ille xn currat. Unius magniludinis.
conspicuo; luna vero in Orienlali parte conslituta. Tanlceenim magnitudinis est sol ut cuncta suo lumi-
Latitudo signifericirculi duodecim partes; id est; duo- ne lustret et compleat. Alioquin, scilicet si non esset
decim vias habet, quas luna singulis mensibus per- tantce aliitudinis, tnajor Indis oriens, quia Indi prope
lustrat. Quantum enimspatium gradilursol per duo- ilhim sunt in ortu, et Biitones in occasU. Occidens,
declm dies in longitudine signiieri, tanlum spatium scilicet major. Motu nimio, id est, volubilitate et
habet Ialitudo ejusdem signiferi. Luna enim non po- cursu citissimo. Culorem adauget, quia omnis motus
lesl pati defectum, nisiin ea linea>fuerit superius calorem habet. Hic scilicei sol, cursu variante, jn
in qua sol inferius; unde fit ut diversce linece lati- sestivo terapore longiore, in hiberno breviore, dies
tudinis signiferi circtdi, per quas luna egreditur, suc- et menses el tempora dividit. Dicimus etiam solem per
currant ei, ne patiatur defectute, etiam et diversa se raoveri, non cum mundo vergi. Si enim sol in
altitudo ahsidarum succurrit ei in hoc. Aliquando coelolixus maneret sicut stellse, omries dies et no-
enimproeul est a lerris, aliquandb prope. Efquando ctes fequales essent. Aerisquelemperiem, id est, calo-
prope, si in una linea fuerint, tunc patitur defectum; ris ved frigoris. Accedendo, scilicel sestale ad Se-
et quando in illis signis fit, qua. nobis altius super pfentrionem, vel recedendo, scil. hieme a nobis ad
terram,-id est, quoesunt aitius supra verticem, non Ahstrum. Cumenim sol ad Canerum ab tequinocliali
patitur defecliim;;quando vero in iJlis quce sunt no- parte conscendit, sestalem pr«stat hominib. qui sunt
bis pnipe terrse, id est, qute sunt nobis Australia, inter solstitialem et "septentrionalem plagam. Cuui
tunc palitur. Lunam superius inferiusve trunsmillit, autem sol ab eodem Cancro in aequinoctialem libram
id est, transfert. Si enim luna mediam signiferi h- descendit, aulumnum facit; cum vero ad~bruma-
neani semper teneret sicut sol, necesse esset in omni lem recedit, hiems habetur, propterea quia calorei.
plenilunio-eelipsin pati; sed quia sol mediam sem- dimoto torpor invadit. Rursum curn a Capricorno
per lineanrsequitur, luna vero periolam lalitudinem hiemali in aequinoctialem Arietem surgit, vernum
sigmferi^vagaiur', non'in omni plenilunio eclipsin lempus arridet; pergente ergo hinc denuo in Cari-
pati necesse esl. Potest enim superius velinfeiius crum, aestas torrida renovalur. Dispensat, disponitet
sole iter'suum agere, ac per hoc latitudine signiferi ordinat. Morarelur locis. Verbi gratia, si seraper sol
liberatur, ne defeetum patialur. Cum igitur sol su- esSet in Auslro, terrailliuscaloreexureretur etScy-
perius et luna iriferiusin unam lineam convemunt, thia frigore falisceret. Proplerea enim Deus soli
superior pars Iun.c elara esl, inferior vero quam ha- diversos cursus constituit, el tempora'el loca, ne si
bet ad territs, inlerim obscura fit. Sciendum deni- semper in liis demorarelur locis, qubtidiano vapore
que qnia"deliquium'solis lunc naturale est, quando hujus mundus consumeretur. Alta, scil. loca, /iigiMS
luna prima vel trigesima fil, quia videlicet luneluna- ubsumeret, id est consuroeret. De quantiiate solis ef
re corpns opponitur solari, et solem obscurum red- _ lunsebeatusAiribros.,inlib.Hexameron.iiatestatur:
dif. Si autem alio-tempore eclipsis provenit solis, " Solis radius nulli propinquior, nulli longinquior est,
non est naturalf, sed stgnum est alicujus rei sicut in similiter et lunce globus sequalis esl omnib. Similis
passione Domini, quando Juna non prima neque tri- est sol el Indis et Britannis, eodem momento ab
gesimafuit, sed decima quinta exstitit. Et ne ipsa so- utrisque videtur eum orilur; nec cum vergit in oc-
lis-obscuritas repentina et subita diceretnr, non so- casum, minor'apparetOr_entalibus, nec Occidenlali-'"
lum una hora, sed etiam tribus horis prolelata est, bus inferior quam Otienlalibus eiislimalur. Quan-
id est, a sexla hora usque ad boram nonam. Cre- liim distat, inquit, Oriens ab Oecasu, tanlum h__e
dendum vero esl quod sicut tunc sol super terras sibi invicem distant; sed sol a nullo distat, nulli
obscurilatem passus est, ita eliam luna sub terris ra- prceseniior, nullique remotior est. Negue' nioveat'
dios lucis suce abstraxit,' impleta prophetia Joelis quemquam quod languam cdbitalis in orlie suo vi-
dicentis : Sol convetietur in lenebias, et luna in san- detur cum oritur; sed considerare oportet quanlum
guinem. Sublraxit autem sol radios snos, ne vel inlersit spatii inter'solera et terram', quod aspectus
morientem' Dominum suum in cruce videret; sive noslri inlirmitas, et qucedamiegriludo vix valet roten-
etiam ul Judceiminislri iniquilalis Jumine ilJius non dere. Hunc autem amplibrem aliquot partibus, quam
fruerentur. Lunsevero defeclus naturaliter fit, quan- terram sapienles esse desoribunt. Lunam autem.
do est decima quarta vel decima quinta, quia tunc minorem esse dicunt antiqui quam solem. Omnia
incidere in umbram lerrae solei, etobscurari; si veio enim quoenobis proxima sunl, majora videntur, lon-
eveniet eclipsis Iliius, quando nona vel octava, sive ginquilate aulem locorum visus Janguescit. Lunam
alia qntelibeVjanvsiguum aliquod prsetendit. igitur videmus "pfopeêSsenobis; nec ea'm majorem
4lt RED_£ VENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA, 416
ejus oculorum argumenlis atque conjeclura animi A ribus jaciat intervallis, tanquam toto spatio me-
scrutari immensum esse, qui arborum in limitibus dius.» Et paulo post: _ Certum est, inquit, solis de-
porreclarum in quotlibet passuum miilia umbras pa- fectum, non nisi novissima, primave fieri luna, quoi
GLOSS__EET SCHOLIA.
aspectui nostro quam solem. Ideoque cum sol supe- Judseorura; et cumplenitudo gentium intraverit,
riar sit a luna, el tamen a nobis major videtur, jam si tune omnis Israel salvus fiet.
prope nos aeeesserit, multo majorem futurum. Item Solem 'dicunt sapientes altius ;currere, lunam
Ambrosius : Quid est sol? Oculus mundi, jucundi- autem proximam esse terrse. Hsecergo dum deorsum
tas diei,' cceli pulchriludo, naturce gratia, prsestantia ad idem signum vel lineam, qua sol utilur, pervene-
creaturse. Sed quando hunc vides, auctorem ejus rit, objicit se soli, et tenebras totius orbis efficit,
considera; quando hunc miraris,lauda ipsius creato- quod lamen in menstruo conlingit. Naro tunc linea
rem. Si tam gratus est sol consorsetpaniceps crea- in eadem parte signi est, qua sol utitur, ideoque fit
turce, quam bonus estiSoL llle justitico? Si tam ve- illi proxima, et oppositione sui obscurari ab oculis
lox iste, ut rapidis cursibus in die et nocte lustret nostris lumen ejus videtur: veluti si aliquis oculis
oinnia, quanlus ille qui ubique seraper est, et ma- manum expansam opponat, quanto magis id feeerit,
jeslate sua complel omnia ? Si admirabihs est qui eo minus ille videre poterit; quanto autem procul
jubetur exire, quam supra adroirationera qui dicit discesserit, eo magis illi omnia potuerint apparere.
soli, ct non exoritqr ul legimus ? Sol aulem dicitur _BSiraili itaque ratione cum ad solisloeum vel lineam
eo quod SOLIIS appareal, obseuratis fulgore suo cun- luna pervenerit, tunc proxima ejus videtur esse, et
ctis sideribus. Luna dicta quasi lucina, ablata me- radius ejus ita coram oculis noslris obdurare, ut
dia syllaba, de qua Yirgilius: Casta, fave, Lucina. lumen non possit ejicere. Cum autem luna ab eo
Sumpsit autem nomen per derivationem a solis luee, loco discesserit, tunc sol lumen jacil, et ad oculos
eo quod ab eo Iumen accipiat, acceptumque reddat. nostros trahsmiltit. Quapropter ita soli objicilurluna,
Et quid est sol ? Splendor cceli, honor diei, et distri- sicut Junse opponitur terra, quee utraque lumina
buior horarum. Et quid luna ? Claritas noclis. Item'- cum ad terras non perveniunt, defecisse dicuii-
Arobrosius: Igneus est enimsol. Ignis autem et illu- tur: eajterum doctores nostri, mystice hujus ecli-
minal el exuiit. Quidam aulem dicunl solis ignem psis jnysterium in Ghristo dixerunt esse completum.
aqua nutriri, et ex contrario elemento virtutem Tunc enim interrupto seterni foederis cursu, insolito
luminis et vaporis accipere. Unde freqoenter solem tuibata ordine suo elementa perdiderunt, cum sacri-
videmus validum aquai rorantem; in quo evidens legum Jaclum conjurationis sol ille verus horreseens,
datur indicium quod elementum aquarum ad tempe- insertis in populo Jiidaico eorum tenebris, paulu-
riem sui sumpserit. Ex ipso sunt enim hora;, ex lum semetipsum per mortem abscondit, ac de cruce
ipso dies cum 'ascenderit, ex ipso etiam nox cum positus, sese In sepulcro abditus obscurayit, donec
occiderit, ex ipso menses et anni numerantur, ex terlio die augusliorem solilo huic mundo idem gen-
ipso vieissitudines lemporum fiunt, et cum ipse sit libus claritatis suoe potentiam prsesentaret, ac sicut
mlnister bonus gratus ad vicissitudines lemporum sol in virtule sua refulgens, tenebras perditi saeculi
moderandas, tamen ubi secundum volunlatem Dei Q illuminarel. Hujus eclipsis ratio dlu obscura fuit,
nostricorreptiomortalibus dalur, incandescit acrius, sed a Milesio quodam philosopho esposita est. Mile-
-et urit mundum vehementioribus flammis, et peiiur- tos, civitas est vel insula, de qua fuit Milesius.
batur aer, et plaga hominum et corruptio terris Non deiicit luna, sed obumbratur; nec diminutio-
indicitur, et lues animaniibus et pestilens per omnem sentit eorporis, sed objectu obumbranlis lerrse,
nia morlahbus annus indicitur. Haec quantum ad casum "palilur luminis. Patitur aulem hoe circa ple-
naturam ejus pertinet. Al vero juxta spiritualem nilunium, id esl, vel decima quarta, vel decima
intelligentiam, sol Christus est, sicut et in Malachia quinla, vel decima sexta luna. Constat ergo lunam
scribiiur: Vobis autem qui credilis, orietur Sol ju- ex solis radiis lumen accipere, et dum objectu ier-
stitise, et sanitas in petfnis ejus. Merito autem Ghri- rossolem non aspexerit,tunc lumen amiltere. Figura -
stus sol intelligitur dictus, quia ortus occidit secun- Jiter autem per lunsedefeelumEcclesiaepercussiones
dum camem, et secundum spiritum de occasu rur- intelliguntur; quando martyrum csedibuset effusioi_e
sus exortus est. Item sol illuminat el exurit, et sanguinis, tanquaro illo delectu et obscuritale quasi
opaco tempore confovet sanos, febricitantes vero cruentam faciem luna videatur ostendere, ut a no- _
flagrantia geminati caloris incendit, ita et Christus mine Christiano non terreamur infirmi. Sed sieut
credentes fide spirilu vegetante illuminat, et negan- ista post defeclum perspicua illustratione clarescit,
tes se seterni ignis ardore torrebit. Haimo: Non adeo ut nihil detrimenti sensisse videatur, ita Eccle-
enim sine causaCliristussoli comparatur. Sol quippe sia postquam per martyrum confessionem suum
habet ortum et oecasum; unde Salomon: Oritur sol, pio Christosanguinenifuderif, majore fidei elaritate
et oecidit, etadlocum suum revertilur, ibique rena- _ relulgel, alque insigniore lumine deeorata semet-
scens gyrat per meridiem, et flectitur ad Aquilonem.," jpsam lalius m toto orbe difiiindit.
Solemm ortus esl, quando Christus natus est.Yenit De magnitudine vel defeclu soliset hinm Plinius
ad occasum, quando pro nobis mortuus est. Sicque Secundusin opere pulchenimo nalmalis Hisiorimjta
rediit ad ortum, quia 'ejus huraanilas ex passione descnpsit: Munifeslumest soleminterventulunm occul-
mortis, ad gloriam resurrectionis rediisse probalur. tari litnamque terrm objectu, ac vices^reddi, eosdem
Ibique renascens gyrat per meridiem, quia resur- solis tadios Mtia interposilu suo aufeienle, tetraque
gens a mortuis, calore fidei et Spiritus sancti corda lutim; hucsubeunterepentinas obducilenebras,rur&um-
discipulorum illuslravit. Jure enim illi meridies que illtusumbia sidus hebelari. Nequealiud esseiw-
' vocantur in quibus Sol juslitise ampliorem Spiritus clem, quam leirm umbrmn. Stati autem atque non
caJorem fudil. Permeridiem quoque, gyrans adAqui- menslrui sunt utrique defeclus, __.)opterobhquilalem
lonem fleclitur, quia ad colligendam gentilitalera signiferi, lunmquemullivagos, ut dictum esl, fiexus,
apostolorum prsedicalione perducitur; mquafrigi- non semperin scrupulispartium congruente molu. In -
dus ille ventus dominabatur, qui in superbianrelalus scrupulis, id est, in niomentis parlium, hoc est die-
prius dixisse perhibetur : Ponam seiiem meam ad rum. In scrupulis, hoc est In positienibus ipsis, vel
Aquilonem. Quodque subditur : Luslrans umversa lineis. Pariium, locorum. Non congruente siderum
pergit Spirilus, ad hoc perlinet, quia lolus mundus molu, per ipsas lineas, per easdem heras, per eos-
prsedicatione plenus esse ostenditur. TJnde est: Yox dem dies, pereamdem appellalionem anni, etmen-
tonilrui lui in rola, illuxerunl coruscaliones tuse, sis et hebdomadce.Inquottibel passuum miilianmbras
etc. Et ad circulos suos reverlitur, quia post aggre- paribus jacial intervatlis tanquam toto spalio medms.
gationem genliuro illuminabitur etiam multitudo IntervalliSf hoc est, quia, cum arJ_or§§«njus ipagni-
m DE TEMPORUMRATIONE. m
voeant coitum, lunte autem non nisi plena semperque A risque sub terra; nec lanien cum superne fiant
Gitra quam proxime fueril; omnibus autem annis ubique cerni, aliguando propter nebulam, ssepius
fleri ulriusque sideris defectus, stalulis diebus ho- globo terrse obstante convexitatibus mundi, intra du-
GLOSSiE ET SGIIOLIA.
tudinis, quotlibet millibus stadiorum a sese distantes, vocanles, quanta mensura sol terra major sit, probare
ejusdem quantilalis habeant umbras, manifeslum est voluerunl, ut tura deroum per magnitudinem ejus
solem oranibus medium esse. Non enim omnibus 'oslenderent cur luna dellciat. _
ecedemessent umbrce, nisi ulrisque esset sol mediirs: Hoc autem nequaquam dubitabatur non posse ali
non posset quippe tolus sol adimi terris intercedente ter deprehendi, nisi mensura et lerrce et soJisinventa,
luna, si terra major esset qiiam luna. Hipparchus, in ut fieret ex collalione discretio, et terrena quidem
eo opere quod scribitar de secessibus atque inter- dimensio oculis ralionem juvantibus de facili con-
vallissolis et Iunse, docet magnitudinem solis mille stabat. Solis vero mensuram, aliter nisi per mensu-
octingentis et octuaglnta partibus potiorem esse ram cosli per quod discurril, invenire non posse
quam terram; lerram demum xxvu partibus potio- videiunt. Ergo primuin metiendum sibi ccelum, illud
rem esse quam luna sit. iter solis constituerunt, ut per eum possenl modum
Martianus dicitlunamminorem essequam terraro, solis agnoscere; sed qucesosi quisunquam tam olio-
utjam inprassenli capitulo superius scriptum esl; sus, lamque ab omni erit serio fSeries seriei, id est
alius e-.contra dicit lunam esse majorem quam _g ordo temporum vel alicujus rei; serice vero sunt
terram. Si quis vero hanc dissensionem diligenter ollse, in quibus muslum temporibus multis servabant
vult discutere, ponat circinum in medio lerrse, et in antiqui. Unde, Terentius: Replevi omnia dolia, om-
circuitu ejus ex omni parte nsque ad finem, ac deinde nes serias ; hoc serium, ethtec seria, esl honeslas,
in Juna simili modo laciat; el statim cura sic fecerit, velres familiaris, sive caula et ulilis: Unde Pruden-
ex mensura circini quis horum verius dicat, agnove- lius: Seria Judicra, verba jocos.] feriatus, ut httc
rit. 'Certumesl, inquil, solis defeclumnon nisi novissi- quoque in manus sumat, ne lalem veterum promis-
ma primavefieri luna, quod vocanl coitum; ixtnmaa- sionem quasi insaniceproximam aut horrescat aut
tem, non nisi plena semperque cilta quam proxime irrideat ? Etenim ad rem quce natura incomprehensi-
fueiit. Umnibusaulem annis fieri uiriusque sicteiisde- bilis videbatur, viam sibi fecit ingenium, et per ter-
fectus, slalutis diebus hoiisque snb lena; nec tameii ram quis cceli modus sit, repererunt. Ut autem li-
cum superne fiunt, ubique ceini, uliquundo fropter quere possitratio cominenli, priiis regulariter pauca
nebulas,smpius globo leirm obslante, convexationibus dicenda sunt, ut sit rerum sequenlium aditus instru-
mundi, intra ducenlos unnos, Hipparchi sagacitate ctior. In onini orbe vel sphcera, medietas cenlrum
comperlum-es>.Defectus utriusque, solis scil. et lu- vocatur, nihilque aliud est centrum, nisi punctum
nae,priraus Romani generis in vulgum cxtulit Sulpi- quo sphterceaut orbis medium cerlissima observa-
cius Gallus, qui consul cum Marcello fuit. Apud Groe- tione dislinguitur.
cos aulem investigavit primus omnium Hipparchus. Item ducta linea de quocunque Ioco circuli, gui
Nec mirandum esl, si in aliis nationibus huuc defe- designat ambitum in quacunque ejusdem circuli
ctumalii compererunt:sicfecit supradictns Milesius. p sumnptate, orbis partem aliquam dividat necesse
. Bealus Hieronymus interptetans Evangelii senten- est; sed non omnimodo medietas est orbis, quam
liam, in qua dictum est in Domini passione tenebras separat ista divisio. Illa enim tanlum linea in partes
factas. Sic dicit sancius Hieronymus, ubi islum ver- aequales orbem medium dividit, qute a summo in
sumexponit: A sexta autem liora lenebrce factcesunt summum ila ducitur, ut necesse sit eam transire per
super universam terrani nsque ad horam nonam : centrum. Et hsec linea quse orbem sic sequaliter di-
<Qui scripseruntcontra Evangelia, suspicanlur deli- vidit, diamelros nuncupatur. ltem omnis diameltos
-quimnsolis,quodcerts stalulisque temporibusaccidere cujuscunque orbis triplicata, cum adjectione septi-
solei, aiscipulos Chrisli ob hnperiliam super resurre- mce partis sute, mensuram facit circuli, quo orbis
clionemDomini inlerpretatos, cum defeclussolis nun- includitur, id est, si uncias septem leneal, triplica-
quam nisi orlu lunm fieii soleal. Nulli aulem dubium bis seplies, et faciunt vigmti unum. His adjicies se-
est paschm tempora lutiam fuisse plenissimam.Et ne ptimam parlem, hoc est unum, et pronuntiabis in.
forte videretur umbra terrae, vel orbis lunse soli viginli et duabus unciis IiujUscirculi esse mensu-
oppositus, breves et lerrugineas fecisse tenebras, ram, cujus diametros septem unciis extenditur. Hoec
trium horarum spatium ponitur, ut orotiis causan- omnia geomelricis evidentissirnisque ralionihus pro-
lium occasio tolleretur. Et factum reor, ul complea- bare possemus, nisi et neminem de ipsis dubitare
tur prophetia dicens: Occumbet sol raeridie, et arbitraremur, et caveremus justo prolixius volumen
contenebricabilur super terram in die lux. Et alio extendere.
loco : Oecubuit sol, cum adhuc media esset dies. Sciendnm et hoc, quod umbra terrse quam sol
Yideturque mihi clarissimum lumen mundi, hoc posl o.casum in inferiori hemispliaerio currens sur-
sst, lumiriare majus relraxisse radios suos, ne aut D sum cogil emitti, ex qua super lerram iit obscuritas,
pendentem videret Dominuiri, aul impios blasphe- quse nox vocatur, sexagies in altum inultiplicalur ab
mantes sua luce tuerelur.» Macrobiusin prima iibri ea raensura, quam terra diametros habet. El hac
sui parte ita comraemoral: longitudine ad ipsum circulum, per quem sol currit
Physici hoc maxime consequi in omni circa ma- erecta, exclusioneluminis tenebras in terram -refun-
gniludinem solis inquisilione voluerunt, quanloma- dit. Prodendum est igitur quanta diametros lerrse
jjorpossit esse quam terrse. Et Eralhostenes, in hbris sit, ut conslet quid possit sexagies multlplicata col-
Dimensionumsic ait: Mensura terrse septies et vi- ligere. Unde, his prcelibatis,ad tractatum quempromi-
cies multiplicata mensuram solis efficiet. Possido- sit oralio reverlatur.
nius multo multoque stepius, et uterque lunaris Evidentissimis et indubitabilibus dimensionibus
defectus argumentum pro se advocat. Ita cum solem conslilit universce terrce ambitum , quoe ubicun-
'volunt terra inajorem probare, tesiimonio lunce de- que vel inhabitabilis jacet, habere stadiorum millia
ficientis uluntur; cum defectum lunaeconanlur asse- ducenta quinquaginta duo. Cum ergo tantum ambi-
rere, probationem de solis magniludme mutuautur. tus leneat, sine dubio LXXX sladiorum vel non mullo
Et sic evenit, ut dum utrumque de altero astruilur, amplius diametros habet secundum triplicationera
neutrum probabiliter aslruatur, semper in rnedio cuin septimse partis adjectione, quam superius de
vicissim nutante mutuo testiraonio. Quid enim per diaraetro el circulo regulariter diximus; et qpia ad
rem adhuc probandam probetur? Sed Egyplii rohil efficiendam terrence umbrce longiludinem, non am-
ad conjecluram loquenles, sequeslralo-ac libero ar- bitus ierr_e,sed diametri mensura mulliplicanda est,
funiento. nec jn patrocinium sibi IUPSPdef.cturo jpsa.etiia. est quam rurgum excrescere sexagies (sio),
419 BSD___VENERABJLIS OPERUMTARB I. — DIDASCALICAGENUINA. 420
centos!annos Hipparchi sagacitate comperlum est. > A aulem 'dubium est, Tasehte tempore lunam Tulsse
Sed^ne gentilis taiitura-viri dictis -videamur consum- •plenissimam. i
xnare capitulum, eliara Ecclesicedoctores quid dehoe CAPUT XVIH.
senserint qua.ramus. Beatus Hieronymus inlerpre- De effectivaiunm potentia.
taiiS'EvangeIii'sententiam, >qua'dictum esl In Do- De effectivalunce potentia beatus antistes Ambro-
mini passione tenebras faclas super terram -. «_Qui sius In libro quarto _Hexameron ita commemorat:
scripserunl, inquit, conlra Evangelia, suspicanlur &Similia de lunceratione eonvgninnt, qucede consorte
.deliquiumsolis, -quod veris -seslalisque temporibus ejus aciralre memoravirous, siquidem inid-seinduit
accidere solel, c|iscipuIosChristi ob imperitiamsuper ministerium iij quodetfrater, utillumioet tenebras,
resurreclione Domini interprelatos, cum defectus foveat jsemina, augeat ,fruclibus._Habet eliamplera-
jgplis jiunquam nisi ortu lunte fieri soleat; nulli que a fratre 'distinda, ut quem 4ota ~iie»calorliumo-
GLOSS.® ET SCHOLIA.
multiplioanda -tibi erunt LXXX,quce ierrse diaraetros efficiunt-centum et octo, sine dubio solis-diametros
habet : quse faciunt quadragies octies cenlena millia -eentesima octava pars hemisphseriicequinoclialisest.
'Stadiorum esse a terra .usque ad solis cursum, quo Ergo tolius aequinoctiaUs circuli ducenlesima sexta
umbram 1 >lerrscdiximus pervenire. Terra -aulem in B decima pars est. Ipsum aulem cireulum habere sla-
inedio __aieslis'circuli, per-quem sol currit, ut cen- tliorum trecenties centena millia, et insuper cxxx,
-trum locata esl. Ergo-mensura terrense «umbrse nie- antejatis probalum eslr Ergo si ejus-suinmseducente-
dietaleni diaraeiri ccclestis eiflciel. Et si ab altera simam decimam sextam eonsideraveris partem,
quoque parle terrse par usque ad eumdem circulum mensuram diametri solis invenies. Esl aulem pars
mensuraitendatur, integro circuhper- quem ~ soleur- ipsa fere In CXLmilhbus. Diametrum igitur solis cxi
rit diamelros-mveniiur. fere milJiuro sladiorum esse dicenda est. Unde pene
Duplica.is -igitur illis qnadragies octies centenis •duplex tjuam lerrse diametros invenitur. Constat
iDiillibus,arit integra diamelros coelestis circuli, no- ' autem geometricce ratioms examine, cum de duoliug
nagiessexies -centenis millibus stadiorum. <Etinventa orbibus allera diameiros duplo alteram vincit, illum
-diamelros -facile mensuram nobis ipsius quoque -orbem cujus diametros dupla est -orbe altero octies
ambitus prodit. Hancenimsumraam quse-diameirum esse majorem. Ergo ex his dicendum est solem oclies
-fecit debes ter multiplicare, -adjecla parte septima, ierra esse majorem. Hsec de solis -magniludine bre-
ott saepe jam dictum est,-et ita invenies iolius -circuli viter de multis excerpta Jibaviraus.
per -quem--sol-curril -ambituin; habere stadiorum JOAS.Nov. SCHOLIA. — De magmtudine vel defeclu
treeenties cenlena millia, et insuper CLXX.His dictis 'Solis. Quoniam hujus capitis oinnia fere desumpta v
jguibus mensura quam -terrse, vel ambitus vel diame- sunt ex libro secundo 'PJiniiHistorise 'naluralis, ca-
Irosdiabet, sed et circuri modus, per quem^soi eur- pite 10 ei II, expJicare hseeputomon magis ad Bedam
-lit, wel diametri -^jus «oslenditur, nunc quam solis peiiinereqtiam!ad Plinium; ol) id sl Dominus vltam
esse roensui.am, veLquemadmodum illi priidentissi- r. dedent, alias per eommoaiorem occasionein 'hcec
_mi deprehenderint, indiceraus. Nam sicut exierrena 'tractabimus -exaelius. ~
«mbra potuit circuli per quem sol rneat deprehendi Non possetquippetolus $ot.j_>ihsec germana leclio
magniludo;ita per ipsum circuJummensura sohs in- êst apud Piiuium, quemadmodum Codices passim
venta est, in hune "modum procedenti inquisitionis
" habent, est in magno errore (a quo tamen alii eum
iugenio. defeudunt) quod terram luna minorem esse credide-
__Equinoctialidie anie solis ortum sequalilei loca- rit. Quod si pro cCnditionah parttcula s% nisi iegas,
tum est saxeumvas, in liemispha_riispeciem ,cauta verum haiiebit, sed aplum proposito; proinde sl
ambilione -eurvaluni, infra per lineas designalo duo- mutare aliquid nobls Goncesserimus, vide sicne legi
•decimo horarum diei numero, quas -slyliprominenlis posset: n Non possel quippe totus orhis lunseterris
«mbra cum transitu solis prcetereundo dislinguit. adimi intercedente umbra, si ma]or esset luna jjuam
_Hoc.estautem (ut scimus)Iiujusmodi vasis ofDcium, terra. i Sed nihil hic delinio . forte alios sequilur, suo
ut fanlo tempore a priore ejus extremitate ad alie- judicio non interposito, quo auclori quem veneralur.
jram usque styli .umbram pereurrat, quanto sol me- habeatur major auctoritas.
dielaiem .cceli ab >oriuin occasum, unius scilioet Nisi ortn lunmAirlum lunce, inlellige lunce silen-
Iiemisphserii conversione melitur; nam totius coeli tiumseueoitum, alioqui sensusnon eonstaL
integra coriversio diein noctemque concludit. Et ideo CAPUT xxvm.
constat, quantum sol in circulo suo, tantum in lioc BKID.RAMES.GLOSS_E.—Deeffecliva tunm potenlia
vase umbrara meare. bealus antisles Ambrosius,in iibro quarto Hexameron,
Huic igitur sequabiliter collocalo, circa lempus ila commemoral: Simdia de lunmralione conveniunt,
solis ortui propinquantis inhcesit diligens observantis v qum de consoiteac fraite ejus-memoravimus. Bealus
oblutus. Eticuni adprimum solis radium, quemde dicitur-quasi bene auclus, •scilicerab habendo quod
$Q emisit, prima summitas orbis emergens umbra velit, et nibil patiendo quod noht. Ille autem vere
de slyli decidens summitate primam cuivi labri beatus, qui et habet omnia quse vult bona, et nihil
eminentiam _conligit,locus ipse qui umbrae primitias vult mali. Ex his enim duobus beatus homo efficitur.
excepit notce impressione signatus est; observalum- Antisies, quasi anie -stans, id est, ante aram; unde
que quandiu super terram, ila solis Orbis inleger quidam antcstis dicere volunt. Melins tamen dicitur
appareret, ut ima ejus siiromitas adhuc horizonli a verbo aniislo antislas, quod slgnificat etnineo, et
viderelur insidere. Et mox locus ad quem- umbra superexcello, eo quod universum populum dignitate
lunc in vase migraverat, annotalus.est. A dimensione et honore superemineat. Consors dicilur sol lunse,
Itaque inter arobas umbrarum notas, quce integrum quia <.omparliuntur-iolu<nroundum sequaliter.
sojis orhem, id est, diameirum notaa de duabus-ejus Quontam caput meum repletum est rote, el crines
,summilalibiis metiuntur, pars nona reperla est ejus mei guliis noclium. Caput Christi Deus est Pater,
spalii, quod a suramo vasis labro, Aisque ad horse cinciimi veio sunt inlimse sanctonnn eogitationes,
primae lineam continelur. Et exiioc-constilit quod in qusenon laxseet dissoluloefluunl, sed vineulo tirooris
cursu solis unam temporis sequinoctialishoram faciat et amoiis Dei colliganlur. Ros vero et guliseuocliuro,
repelltus novies orbis ejus accessus. ^hoc loco tenebrosas et infideiJtate fngidas menles
Et quia conversio cceleslis heraisphterii peraetis signtficant. Capiit ergo sponsi plenura esl rore, cuin
Jioiis djtodecim diem condit, ugvies autem duodei"! (.tcGulrfrcs quique a Dei cUantate torpescunt; et juxta
'
421' DE TEMPORUMRATIONE. . 422
rem terrse siccaverit, eumdem exiguaenoctis tempore .A singulis_perhibetur, vel minui. His consentanea Ba_"
ros reponat. Nam-et ipsa luna larga roris adsentur. silius Ccesare_eGappadocisereverendissimus anlistes,
Denique cum serenior nox est, et luna pernox, lunc •in sexto Hexameron libro scribit,.dicens : i Opjnor
largior ros fertur arva perfundere, et plerique sub autem quod et animalibus creandis, cseterisqua»
aere quiescentes, quo magis sub lumine fuissent omnibus quse terra producit, non parva copfertur &x
lunte, eo plus humoris jse capile collegisse senserunt., lunaemutatione formatio; modo enim laxiora eorum
"Unde et in Gantieis dicit Christus ad Ecclesiam: corppra videntur et vacua, cum.senescjt;, modo in-
Quoniam caput meum replelum est rore, et crines mei tegra et repleta, eum crescit, quoniam humorem
gulfis noctis. Tum deinde minuitur el augetur, ut • quemdam cum calore permix.uminteriushis latenter,
minor sitx.um resurgit nova, et>cum>sit imminuta infundit. Quod ita esse demonstrant hi qui suh dio_
cumuletur, in quo grande mysterium est. Nam et dormientes lucenle luna, poslquanvsurrexerint, iiive--
defeetui ejus compatiunlur elementa, el processu niuut capita sua largissimo rore madentia. Sed et
ejus quce fuerint exinanita cumulanlur, ut animan- recentes carnes si sub luna jacuerint, fluida mox
tlum cerebra marilimorum humida : siquidem p'le- putredine corrumpuntur. Idemque significal pecori-
niores ostreae reperiri feranlur roultaque alia, cum num cerebrura, vel etiam viscera marinor-umanima-
globus lunaris adolescit. De arborum quoque intemis Blium,qute sunt humeGtiora, necnon arborum me-
Idem allegant qui hoc usu proprio compererunt. 1 dullte. i Et- paulo post: < Sed aeris motus iisdem
flaecbeati Ambfbsiiverba etiam architeclorum om- ipsis commutationibus__continelur,sicut lunse novitas
nium ars et quotidianus usus adfirmal, qui observan- attestatur, quaeex Ionga plerumque\serenilate subito
dum prceeipuedoeent ut a quirita decima luna usque nubium glomerationes et perlurbationes exsuscitat.
ad vicesimam et secundam arbores prsecidanlur, ex Euriporum quoque meatus refluus hoe indicat, vel
traibusvel liburnceiexendae, vel publica quteque sunt etiam reciprocalio syrtium, quse vicinae habentur
opera facienda. His enim tantum octo diebus ctesa Oceano, quas pro lunse schemalibus, concitari loco-
materies immunis servalur a carie, reliquis autem runvaccolae prodiderunt. Euripi etiam in."utramque
diebus prtecisa etlam iu eodem anno, interna ver- partem soliti sunt propria Ieiiiler fluenta-convertere
aiiuni Iabe exesa in pulverem vertitur. Qui Tioc reliquo omni tempore; cum vero luna nascitur nullo
quoque observant,-ut post solstitiiim aestivum,id est modo possunt quiescere, sed vehementi fervora
post mensem Julium, et Augustum, usque ad Calen- semper exsestuant, donec luna rursus appaTeat,_se-
das Januarias matenas ccedanL.Hisnamque mensibus dalionem commotis turbinibus allatura. t
arescenle humore, sicciora, et ideo fortiora, sunt CAPUT XXIX..
G_
iigna. Sed et lapis selenites in Perside potentise Ju-
De concordia maris eflunm.
naris effectum rairifice demonstrat, qni lunse conti-
nens imaginem, fulgore candido niveoque translucel, Maxime' autem prse omnibus- admiranda< tanta
atque juxta cursum astri Ipsius vel augeri diebus Oceariicura-lunte cursu societas, gui adomnem ej'us
GLOSS__EET SCHOLIA.
quod Dominusdicit: Abundante miquiiate refrigescet Selenites ex candido translucet colore, melleo ful-
eharitas mullorum. Et cum tales sanctos Dei ccelestia gore, imaginem lunce continens, redditque eam in
meditantes persequuntur et odiunt, quasi cincinni dies singulos erescentis minuentisque- uumero, nas-
sponsi pleni suut gultis nocltum. Nam et defectui cique pulatur m Arabia. Multa quoque de hac gemma
ejus compatiuntur elementa, et processu ejus quce apud Marsilium Ficinum, in libello de Vila ccelitus
fuerint exinanila eumulantur, ut animantiuin cerebra coinparanda scripla sunt. Meminit quoque ej'usden_
maritimorum humida. Dioscorides, cap. 995. Item Alberlus Magnus, hb. u
Siqttidemplenmes osltem repetiri ferunlur, multa- de Metallis.
que alia, cum globus-lunaiis adolescit. Ostrese sunt Euriporum quoque meatus. Euripum aecipit pro s
pisciculi eochleis circumdati, qui in mari tanlum quolibet sestu maris. Euripus peculiare nomen illius
inveniuntur; qui etiam cum crudi ab lioroinibus nobilissimi sestus qui est inter A_ticam et Euliseam,
comedunlur, sanitalem corporunr prseslanl. "
fi in quam quidam se prsecipitem dedisse Aristotelem
Euiiporum quoque mealus refluus hoc indical, vel- scnbunt, estque ejus eestusmaxime mira natura, ut
cliam reciprocatio surlium, qum vicinm habenlur passlm constat apud hisloricos el physicos.
Oceano, quas pto lunmschemulibusconcitari locomin CAPUTXXIX.
accelmprodiderunt. Syrtes sunt arenosa in mari ma- NecMora, prmtereunteluna, recedensel ipse nalhm
gno loca, mullumterribilia et meluenda, eo _quodad Iiwcdulcedini mensurwque reUnqual, lanquam lunes
se omnia trahere atque diripere soleant, et appro- quibusdamaspirationibusinvilusprotrahalur; el ileruta
pinquanti vadoso mari hcereant. Hce autem ad mare ejusdetnvi cessante, in mensuram proptiam refunda-
.-Egypiiunivicinse sunt, et pariter admiscenlur. Eu-' lur. __EstusOceani lunam sequitur, tanquam ejus aspi-
ripus ductus fontiura interpretalur. Euripi sunt ratione retrorsum trahatur, ejusque impulsu retraela
mealus aquarum qui magis ebulliunt et sestuant refundatur. Qui quotidie bis aifluere et remeare
nascente luna. unius seiuper horte dodrante et semuncia transroissa
—
JOAK.Nov. SCHOLIA. Qui hoc quoque servant. videtur, ej'usque omnis cursus in Jccdones et mali-
Architecli prcecipiunt nialeriam esse csedendam a nas, id. esl, in minores oostus dividitur et majores.
primo auiumno ad id lempus, quod est anlequam Se_ilaedona quinla et vigesima luna inchoans, quot
incipiant flare favomi. Yide Yitruvium, de Archi- xioris accurrit, tot et recurrit, malina aulem a de-
tectura, Iib. n, cap. 9. cima lerlia et vigesima octava incipiens, citior in
Sed et lapis Selenites. Hic habet nomen a liuid, acccssu, sed tardior in reeessu. Septem diebus e.
quam Attici o-s.i_v___>vocant. Nascitur, auctore Fiipio, duodecim horisperseverat, in mediosui semper lunaia
in Ara].ia_,cujus .eiba asciibam ex line m'ij_iniiil_ri; priinara' et dceimam qumiam osteudens, et pes
m BEDM YENERABILiS OPERUMPARS I. — DIDASCALIGAGENUINA. 421
ortum omnemque occasum ipse quoque emisso sui A invitus protrahatur, et iterum ejusdem vi cessante-
fervoris,quod Grtecipevpa vocant, iropetu littora late in mensuram propriam refundalur. Sicut enim luna,.
conlegat, eodemque revocato detegat, ac dulces juxta quod et supra docuimus, IIII punctoram spacio
fluminum occursus salsis abunde commisceat simul quotidie tardius oriri, lardius occidere quam pridie
et accumulet undis; nec mora praelereunte luna re- orla ^st vel occiderat solet', ita etiam maris sestus
cedens et ipse, nativse has dulcediui mensurseque uterqne, sive diurnus sit, etnoeturnus, seumatutmus
relinquat, tanquam lunae quibusdam aspirationibus et vespertinus, -ejusdem pene lemporis intervallo
GLOSSyEET SCHOLIA.
sequinoctialis solstitia solito validius exsesluans.Per Austrodigressa propiore nisu vinisuam exercet. Maris
octonos autem annos, ad principia motus et paria enim accessus alquerecessus, malina eliam et tmden
incrementa, certissimo lunaerevocanlur arobitu. natutati consequenlia,etc. Hcecigitur glossa j"amsupe»
Ilia setnverAquilonia tenenlemitiores quamcutn in rius,inl5c.,estscripta,quiahicetibi satis convenit_.
Item de concordia mat is el lunm.
Sicut Iuua per dies duodecim naturaii cursus sui contra flrmamentum. Firmameiiluin enim in quin-
larditate de Occidentein Orientemvesperlina refun- quaginta noVem diebus, quinquagies novies terroa
ditur, ita etiam sestusOceani nunc vespertinus per circuit orbem; luna autem quia unum cursum non
dies quindecim fit matutinus, _tut matulinus quoti- cessatfacere contra firmamenturacursus (sic); unde fit
diano detractus impedimento, vespertinus assurgit. ut in duobus suis mensibus a quinquaginta novem
Et sicut Iuna quatuor punctorum spalio quoiidie diebus non amplius quam quinquies septies terrae
tardius oriri, tardius occidere quam pridie orta est ambiat orbera.
vel occiderat, solet, ita etiam maris sestus sive diur- JOAN.Nov. SCHOLIA.—Maxime autem prm omnibus
nus sit et vespertinus, seu matutinus et vespertinns, admiranda natura Oceani. Sunt et horum pleraque
ejusdem pene temporis intervallo, tardius quotidis exPliniicap. 97-lib. n. Distinguit autem Beda sestum
venire, tardius redire non desinit. Qusestio, quare maris in duas species, quarum una malinaro vocat a
luna in quinquaginta novem diebus, quinquagies jnajore luna, corruptis vocibus, tune enim aecidil;
novies non circuil terrae orbem, quoe sic solvilur. aliam Jsedonem seu lcedonam (nam utruraque in-
Duos cursus facit luna : unum cum firmamento, quod venio apud Bedani) quasi Imsan u&dam.Verum h^c
"""Olviturcirca lerram mvigmtiquaiuor horiSialterum "^cabula s>hbinon legi.
m DE TEMPDRUMRATIONE. m
tardius quotidie venire, tardius redire uon desinit. Agerit,
1 idehi tes.us quolidie per VII malince dies
Punctus autem_quinla pars horte est, quinque enim subsequentes fit major et violenlior seslu malulino.
pnneti horam faciunt. Unde fit ut quia luna in duo- Simililer matutino si fueril malina orta sub sestu,
bussuis mensibus, id est, diebus LIX, quinquagies matutinus j'ara majori per dies conlegit sequore
et seplies terrae oibem circuit, scstus Oceani per terras. Porro vesperlinus linibus quos matutjnus
tempus idem geminato hoe numerq, id esl, CXIIII sestus coeperat conleniu?, ultertus eursum extendere
vicibus, exundet ad superiora, et tol seque vicibus negligit, quamvis quibusdam in mensibus uterque
suum relabatur in alveum, quia luna in XXJXdiebus testus in dissimili per omnia cremento proficit.
vicies octies lerrte ambitum Iuslrat, et in XII horis Quanto aulein plus seslus maj'or littora terrasque
qucead naluralisusquemensis plenitudinemsupersunt contexeril, et fluvios ae freta compleverit, lanto
dimidiuin terrse circuit orbem, ut quce, veibi gralia, lalius recedens eaclem litlora maris exhaurire atque
prceterilo mense super terram meridie, nunc media enudare consuevit. Unde videat qui potest an verum
nocte sub lerra solem accendenda consequalur, per sitguod, Philippo tesle, ferunt guidam alque con-
tantumdem temporis geminatis teslus sui .icibus, firmant, illam immensam maris Oce_tnicffusionem
qninquagies septies. per omniura regionum ac patriarum fluvios iiuraro,
Mariaailn lutnes"ant, . B nno puncto temporis fieri. Scimus enim nos, qui
Ohicibusruptis, rursusquein se psa.residuiu. dhe-sum Britannici maris hitus incolimus, quod ubi
Quia luna in dimidio mensis spacio, hoe est, in XV hoc sequor a_stuare coeperit, ipsa hora aliui incipiat
noclibus ac diebus quater decies terrani circum- ab testu defervere; et hinc videlur quibusdam quia
labitur, insuper et dimidium lerrae semel. Cnde fil recedens aliunde aliorsum unda rectirral, iieruroque
ut Orienlem plena vespere leneai, quoepridem nova relictis quos adierat finibus, priores festina lepetat,
vespere Occidentem tcnuerat. Mare per id lemporis ideoque se ad lempus maj"ormalina liis liitoribus
vicies novies adfluit simul et remeat; el sicut luna abiens amplius abdueat, ut alibi adveniens aroplius
perdiesXV, ul diximus, naturali cursus sui tarditate exundare sufficiat, quod ex lunse cursu potest facil-
de occidente in orientem 'vespertina refunditur, et lime deprehendi. Veibi gratia, hoc mare, posita
qute malulina hodie Orientem tenebat, post dies XV circa brumalem solis auctum, vel solstiiialem ejus
matutina in Occidente \idebilur, ila etiam oestus occasum, kna, cujuscunque aetatis, sive super lcr-
Oceani nunc vespertinus post dies XV fit roalulinus, ram, seu sub terra sit, sestum solet attollere; atpo-
ac conlra matutinus, quotidiano detracius impedi- sita circa brumalem solis occubitum, vel solttilialis
mento, vespertinus adsurgil. Et quoniam iuna per ejus exortum, rellectere. Porro aJiis in partibus ab
annum, id est, menses XHsuos, qui suiit dies C ea coeli piaga recessum maris luna qua hic signat
CCCLIHI,duodeclm vicibus minus, hoe est, trecen- accessum ; non solum auteni, sed et in uno eodem-
ties quadragies et bis, terroe ambit orbem , seslus que liltore quo adBoreara mei habilanl, multo ine
Oceanileinpore eodem DCLXXXIIHvicibus et ipse Citius sestum maris omnera, qui vero ad Austrum,
terras adluit ac resilit. Imitatur auiem luna. cursum multo serius accipere pariter et refundere solent,
mare non solum comrauni accessu et recessu, sed servante quibusque in regionibus luna semper regu-
ctiam quodara sui slatus profeclu defectuque pe- Jam societatis ail mare quamcungue semel accepeiit.
renni, ila ul non tardior solum quam pridie, veruin Ergo malinam quingue fere ante novam sive plenam
eliam major minorve^ quotidie redeat a_stus. Et lunam diebus, ledonem tolidem ante dividuam stepius
crescenles quidem malraas, decrescentes autem pla- incipere comperimus, et circa sequinoctia duo ma-
cuit appeUareiedones, qui, alternanle per sepleii".s jores solito sestus adsurgere, inanes vero bruma, et
octonosve dies succes u, mensem inter se quemque magis solslitio, semperque luna in Aquiloniaet a terris
quadriforroi sute mutationis varielaie dispertiunt. longius recedente, miliores, quam cum in Auslro di-
Ssepcquidcm sequa uterque sorte seplenis diebus ac gressa propriore nisu vim suam exercet, oestus ad-
dimidio cursum consummantes, -saepe,vel venlis im- fluere, naturalis ratio cogit, Per denos autein et
] novenos
pellenlibus, aut repellentibus, vel alia qualibel acce- annos, j'uxta lunaris circuli ordinem, etiam
dente sive iialurali vi cogente, lardius ciliusve ve- maris cursus ad principia molus et paiiaincremeiila
nientes, aut minus ampliusve solito ferventes, ila ut returrit.
aliquoties ordine turbaio malina plures sibi seslus CAPUT XXX.
hoc mense, pauciores vindicet in aJio; unde uterque De mquinoctiisel solstiliis.
motus nunc vespertino nasci, nunc matutino con- DeaMjuinociiis,quod octavo Calendarum Aprilium,
sufevitin cestu.Et siquidem sestu vespertino vel novi- et octavo Calendarum Octobrium, et de soMilii«,
lunio, vel plenilunio, instanle malinam nasci conli- ouod oclavo Calendarum Juliarum, et octavo C-den-
GLOSS-E ET SCHOLIA.
CAPUT XXX. longissimusdies duodecimhoras mqutnoctialesetocto
BRID.R_.MES.GLOSS.__,.—Solstiiiaetcequinoclia bina paitesunius horm colligil; Alexandiim vero quatuor-
putantur, octavo Kalend. Jan. et Julii, Aprilisque et decimhoras, tn Italia duodecim,in Britannia septemde-
Oclob. viu, scil. in parlibus Capricorni et Cancri, cim; ubi mstate lucidmnocleshnud dubie testantur id
Arielis et Librse.Sedcequinoctialis dies omni lnundo quod cogit ratio credi, solsiilii diebus accedentesoie
sequalisest. Vario autem lucis incremento in Merae propius verticemundi angusto lucis ambitusubjecta ler-
PATROL. XC. ik
427 EE-D/E VENEP.ABILISOPERU.MPARS L—DIBASCALICAGENUINA. 4§S
darum Januanarum die sint nolanda , multorum A dicto die usque ad aequinociiumvernum dies \C-,
lale el sapienlium sseculi, el Chrislianorum sentenlia ex supradicto die VIII Calendas Apnlis usquc ad
claret. Denique Plinius Secundus, idem oralor et VIII Idus Maias sunt dies XLY. His diebus augentur
philosophus, in libro secundo Naturalis hislorioe : hominibus hutnores dulces, id est, sanguis. TJtere
€ Sol autem, inquit, ipse quatuor diflerentias habet: bene olentibus cibis et acerrimis. Ilem ex die oeta\6
bls oequata nocte diei, vere et aulumno in cenlrum IJus Maias usq'ie in diem octavum Calendas Julias
incidens terrtc, oelavis in partibus Arielis ac Librte; XLV. His diebus crescit bilis amara, id esl, eholera
bis perraulatis spaciis in au.lum diei bruma ocf&va rubea. Utere cibis dulcibus, vin-ilndulge, Veneri
in parte Capricorni; noctis vero solslilio totideni parce, jejunia minime exequere. llem incipit tem-
in partibus Cancri. In sequalitatis causa obhquitas pus aeslivumex die octavo Calendas Julias, ip=omo-
signileri est9 cura pars aequa_mundi super subter- mento incrementa fellis rubei amittuntUr, et cholera
que terras omnibus fiat momenlis. Sed qucerecla in nigra adcrescit, quod esseconstat usque al tequroo-
exortusuo consurgunt 5'gua, longiore tractu tenenl ctium autumni, id est, usque ad tempora ftigoris.
lucera; quce vero obliqua, ocyore transeunt spa- Ctere cibis dulcibus cunclis, ei bene olenlibus , et
cio. > Sed el Uippocrates apyiaxpos Antigono regi frigiriioribus-, et qui venlrem molli&nt per dies \C-.
scribens, per anni spacium qualiter ad praecaven- B Ab aequinoctio autem aulumni, quod est ex die Vlffi
das imbecil.itates se observare deberet, ita dicit: Calendartira Octobrium usqtfe in diem oelavum Ca-
i Iiaque exordium incipiamus a solstilio, id est, lendaruui J-inuarium, desinit nigrifellisamariiudo, ei
VIII Calendas Januarias, ex qua die lmraor corpo- hurooriserassitudo augefur. TJtere cibiscalidiset acer-
ribus crescil usque ad sequinocliuravernura, qui sunt rimisomnibus, et abstine Venere, etmanns lavabis.
dies XC. Hoc tempm auget hominis phlegma, ex Ex die supra scriplo usque in OccasumYergiliariwn
quo frequenter nascitnr hominibus calharrus, et hoc est, ihdiem sexluro Idus Febr., sunt dies XLVI
dislillatio uvoe, el punctio laterran, caligo et tinni- in occasumPleiadura. De hac hora hominibU?sanguis
tus aurium, et odorari nihil possunt. Tali igiturtem- adcrescil. Convenit ergo comedere I_etissimos [An
pore utere calidis et laseratis, et oplimis cibis piper lautissiraos ? ] eibos, et indulgere vino et Veneri:
habentibus et sinapi, raro lana, caput vero sine in- dies sunt ii h.berni XLVH. 1 Hoecqui.iemgeulilesv
termissione purga ; vino indulge, Yeneri non parce qiiibus non dissimilia de tempore eliara perplures
dies XLV. Proxime sequentes autero sunt ex supra- Ecclesicetradidere magislri, dicentes : VIII Caiendas
GLOSS_4_.Ef SGIIOLIA.
rte conlinu6s diis hdberesenis mensibus, nOclesquee C ideo non parum delinquere dicimus eos qui ante inl»
diveiso , ad trutnam renwto: quod fieri in insula liuin hoc novi anni pascha putanl esse celebrandum.
Thylm Pijthias Massiliensisscribtl, sex dierum navi- Sed nec a nobis primis exondium sumil h.i-c ratio.
gaiione in seplentrione a Brilannia distante. Antiquissroie fuisse Judoeis comprobata demonslra-
De mquinoctiisquod octavoKalend. April. et oclavo tur, et ante adventum Christi observata, sicut evi-
Katend. Octob. et de solslitiis quod vm Kalend. Ju- denteredocenlPliilo et Josephus; sed et horumanti-
liarum, el viti Kalend. Januar. die sint notanda, quiores Agalhobolus,et ab eo erudilus Arislob&lusex
multoium late el sapieniium smculi, et Christianorum Planeudu, qui unus ex illis sepluaginla senioiibus(uil
senlenlta claret. Cum igitur sol cursum suum inde- qui missi fueranl a ponlilicib,s ad Piolommumtegeni
sinenter peragit, et nunquam se instabllitale figat, Hebrmorumlibros interpielari in Grmcumsermonem^
cur solstitium dicitur? Solstitium dieilur solis stalio, quique mutla ex traditionibus Moysi pioponenli regi
non quod stelit aliquaudo sine motu, sed quod ter- percunctaliquerespondent.nl.Ipsiergo cumqumsliones
minos altitudinis vel hnmihlatis ponat, ul altitudinis Exodi exponerenl, dixerunl pascha non ptius esse
ad Aquilonem in Cancro,_descensionis ad Austrum immolandum quam esquinoclium vernale ttansiiet,
in Capricorno, quos nunquam transcendit. Isidorus, Arislobolus vero etiam hoc addit, in die paschcenon
in libro Etymologi iruni sexto : Canon aulem Graece, " solum observandum esse ut sol oequinoctiumvernaie
Latine regula nuncupatur. Regula autem dicta, quod transcendat, veium et luna. Guro enim duo siut
iecle ducat, etc. aequinoclia,inquii, veiis et aulunroi tequis spaiiis di-
Nonehim nostti tantum temporis, sed eliuttilegulis rempla, et 14 luna mensis priroi sit staluta solemni-
el Mosaica decernil inslilulio, non anle tianscensum n" tas post vesperam } quaudo luna soli opposita e
hujus mquinocliidiem festi paschalis essecelebrandum, rpgione deprehenditur, sicut etiam oculis probare
sicut, attestanle Anaihotio, evtdenter docet Philo et licet, invenitur utique verrfalis .cquinoctii partem
Josephus. In septimo libio Ensebii CcesariensisEc- sol obtinens, luna vero e contrario autumnahs. Legi
clesiastica* Historite, quam beatus Hieionymus de in eorum libris et alia multa de his vahdi_,siinisasser-
Grteco in l.ilinum transtulit, cap. 28, sic scriptuin lionibtis exposita, qute evidettter ostendunt paschce
Invenimus: Multa quoque opuscula Anatholii ma- solemnitatem omni genere post cequinoctium cele-
gnifice composita ad nos usque veuerunt, ex quibus hrandam. — De mquinocliisqiwd octavo
dignum milii videtur de pascha quid senserit ipsius JOAN. Nov. SCHOLIA.
verbis proferre. Est ergo, inquit, in prirao anno ini- Katendarum Aprilium. Hactenus de mensibus et lu-
tium prim! mensis Phaminoth 26 die, secundum noeeffeclibus circunistantiisque reliquis dictum est ;
Macedones Dislri mensis 22, secundum -Romanos deinceps Beda piosequilur leinpora quoe ex sohs
vero xi Ilal. April. In qua die invenietur sol non cursu colligtintur, qute priinuin sunl quatuor illa
solum conscendisse primam partem, verum eliam lemporutn discrimin'),ver, oestas,aulumnus etbiems,
qUadram jam in ea die liabere, id est, in prima ex quceapud gentes aliquot atroi fueruut; ul enira luna
duodecim partibus. Hjeeautein parlicula a priraa ex nien->emeflicit, Ita sol annum vertentera cursu suo
duodecim vernale est cequinoctium,etipsaestinitium defi-iilac pr_ecipuas anni partes. Est aulem, ut-hoc
mensium, et caput circuli, et absolulio cursus stel- obiter ani-otem, varia horum temporum discretio,
larum : quccplanetae,id est, vagcedicunlur, ac (inis veris, inqnatn, oestatis et reliquorum. Nam vulgus
•duodecii ce parlicul.p, et totius scecnliterminus. Et et medici aliter ver defiiiiunt, ac alio numero die-
m fcE fEHPORTJM MTiO!-.^. m
Aprilis in sequmoctio verno Donrinum cbnceplum et, Acat.aut ante octavum Calendarum Apriliuin dietfs
passum, eandera in solslilio brumali YIH Galendas Paschacelebrari licitum neget. Ipsuni quoque Pascha^
•Januarias natura. Item beatum praecursorem et ba- quod Dominus pridie quam pateretur cura discipulis
plistam DoroiniVillCalendasÔctobresin aeqtiinoctio fecit, aut IX. Calendarum Apriiium die non fuisse _,
aulumnali coneeptum, el in aestivosolstilio Ylii Ca- aut anle tequinoctium fuisse confirmet; non enim
letidas iiulias natum; addita insuper expositione, nostri tantum lemporis, sed etiam legalis et Mosaica
quod .auctorem iucis seternte *um cremento lucis decernit institutio, non anletranscensum hujus aequi-
lemporarice concipi siraul et nasci deceret. Toeniten- iioctii diem fesli paschalis esse celebrandum, sicut, ,
cisevero prseeonem, quem oportebat minui, cum inal.estante Analholio, evidenler docet Philo etJose-
choata minoratione lucis generari pariter et concipi. phus, sicut eorum anliquiores AGATHOBOLUS,et
Verum quia sicut in ralione paschali didicimus ab eo eruditas ARIST0DOLUSex Paneade, qui unuS
_equinoctiumvernale duodecimo Calendarum Apri- ex illis LXX senioribus fuil qni missi-fuerunta Pon-
lium die cunctorum Orjentalium senlenliis, et maxi- tificibus ad Ptolemteum regem Hebrseorum Jibros
me __£gypiiorum,quos calculandi esse perilissimos iiiterpretari in Graecumsermonem, quique mnlta ex
"sonstat, speeialiter adftotalur, cr-leros quoque 1res traditionibus Moysl propenenti rcgi percunctantique
temporum arttculos putamus aliquanto priusquam IBresponderunt. ipsl ergo cum quoestiones Exodi ex-
vulgaria scripta continent esse notandos. tJt eiiim de ponerenl, dixerunt Tascha nonprius esse immolan-
«equlnoclio verno, quod caput esse memoratarum dum quarnsequinoctium vernale tr&nsirel. Unde nos
qualuor mutalionum aiinaliiim mundi origo docet, necesse est, ob conservandam veritatis regulam, di-
tireviter ioquamur, regula tenet ecclesiaslicse obser- camus aperte, et Pastlia ante aequinoctiuralenebras-
Valionls, a Nicsenoeonfirmala •concflio, ut Paschae ^pie devictas non immolandum, e't hoc scquinoctium
dies ab Xi Calendas Apriles tisque in VII CalemJas duodeciino Calendarum Apriliuin diei veraciler ad- ,
Maias inquiratur. item catholicae instilutionis regula scnJjendum, sicut non •solura aucloritate palerna,
"prcecipitut aiite vernalis scquinociii trarisgre_,sum sedet horologica oonsideratione docemur; sed ej,
Pascha non celebrelur. Qui igltur VIII Calendarum cceiera tria temporum liujuSmodi confinia simili Ta-
Apriliura die putat oequinoctium. necesse e^l idem lione aliquot diehus antd octavum Calendarum ê-
<autante osquinoctiumPascha celebrari "licitnmdi- quentium esse nolanda.
GLOSSÊET SGHOLIA.
'Tun>,alque matheinalici vel physici. Vulgus nien i- nection veneri inuulgere. Numerantur dies ad secrui-
ius lernis disiinguit, ut Marlius, Aprilis, Maius ver nocliam nonaginta.
"constiiuant, sequenles tres ceslatein, et sic reliqui, >
C - Mquinoctiutnvernum.
cum juxta solis cursus serius fisecteinpora habeant
initia quam mensis; nam nalurale initium ac verum Hoc tempore pituita in hominibus crescit, et dul-
est \eris ab ingressu solis in Arictis priroam par- cis sanies sanguinissuccOsausque ad Vergiliamm orlum,
~&em;ceulfBS a prineipio cancri usque ad inilium Li- eoque tunc roaxime acriaque assuroi debent;
irae; et hinc ad pfimain Capricorai partem autum- corpus exerceri, venus tutissima esl. Sunt autem ad
_ius est; poslremo hiems es~tper reliqua signjferi. usque Vergiliaruni ortum dies sex et qaadraginla.
Harum parlium qutfique dteruin >est xci et hora- Vvrgffiarumexorius.
rum vn. Inilia liorum temporum et fines cognosces lloc anhi lempns atram bilem ad usque sequino-
supra ex labella de vero motu soiis. Alii partes has clium autumnale promovet, quapropter aqua frigida
faciunt in.i quales, respicienles solis motum per cir- omnibus utenduro esl. Venus perni-
cttluni eccentrum, qui veloc.or est perlmte absidis atque odoratis
aut innocentius saltem quse de ea proescripsi-
quadrantes, queniadmodum jn scholiis super prinium ciosa, adhibeto. Porrosuni ad sequinoctium autumnale
librum docuimns, ulunturque hac divisione et vett- mus
res alii, et M. Cato de re Ruslicaîteui Yarro, ut dies tres el nonaginta.
'videlieeta brumaTisquea.quinocliuin dies sint vcxiv, JEquinoct utn tfntumnale.
iiinc usque ad solslitium dies tolidein et semis, a Hcecanni pars piluilce copiam generat, tenuesque
solsiilio u=que ad tequinocliom vernuin xcn el serais, defluxiones, donec Vergiliaeoccidant. Convenit enhii
ei deinde ad bramam non amplius JAXWIII,sole tunc humores ex capile elicere, atque acerrima,
scilicet currente per angustiorem eccenlri sui qtia- T) maxime succosa a^sumere, voroitu non sollieitari,
drantem, veluli figura_docet quam postiimus libro i. exerceri alque concubimm vitare. Numerautur ad
Eadem divisionevtdeo veteres medicos etiam uti. Veigiliarumoccasum dies se.xet quadraginla.
Sed etllippocrates apyiaxpo;Anihionoregiscnbetu.
MeraoriaBeda lap-us es't, quod hanc epislolam Hip- Veigilmrum occasus.
pocrati tribual, cujus nihil putalur exs'are ad Anti- busHoc lempore pituita ad u«gue brumam in homini-
gonum, sed tribuunt eam epistolam Paulo jEginetce, redundat; quamobrem acerbissiina quseque, vi-
quse est apud euro, Iib. i Medicinse,eap. 100. Unde num suavissimura, assumere oportet, pinguibus uti
hoc loco verba subjicere placuil, quse a Beda incu- et exercitari. Simt autem ad solstitium hiemale dics
riose admodum cilanlur; stmlaulem boecinterprete quinque el quadraginta.
Joanne Andeinaco. Ca.terum anni solstilia in quibi>s In occasum Pteiftdmn Pleiadcs stellse sunt septem
htec -soleiit ingruere, silentio prsetermittenda non super Tauri cervices, at sex lanlum videntur, cnjus
sunt, sed quae. in singularis aliraenta convenianl rei causa ab Arato est reddita in Phsenomenis: di-
paucis exsequemur, auspfcaii ab iiiemali cuntur autenj Graecea pluralitate Pleiades, Latine &
vere Vergiliae,quod tunc exorianlur cumsole, id est,
Solstitiumhiemale<. - ut aslronomi Ioquuniur et poefse, occidunt. Fil au-
Solsliiium itaque hiemale usque ad yernum sequi- tem illud quando.sol Tauro vlcinus redditnr. Sed
tiocliuro auget in hominibus distillaliones humidila- plura quse ad hujus"capitis apertioreni inlelligentian.
tesque, ac propterea calidioribus uli cibis, pleniori faciunt regiiire' ex scholiis et schematibus libii de
potu ac meraciore, atque ex organo bibere oportet, Natura rerum.
i5. BEILE VENERABILISOPERUM PARSL — DIDASCALICAGENUINA. «32
CAPUT XXXI. A meridiano tempore, sequinocliidie, paulo plus quam
De dispati tongitudhie diermn et vaiio statu dimidiam gnoraonis mensuram efficit. ln urbe Roma
umbrarum. nona pars gnomonis deest tinibi.c. In oppido Anco-
Et quidem sequinoctialis dies omni mundo sequalis na superesl quinla iricesima. In parle Italiae, quae
iXunaesl; yerunisolsiilialiset cseteii omnes diverste Yenelia appellaturjiisdem horis umbra gnomoni par
longiludinis pi-o ratione climati.m disparium sunlet fit. Shnili raoiio tradunt in Syene oppido, quod est
uihbrarum, qtiod ei libri vel Christianorum, vel gen- supra Alexandriam V millibu. sladiorum , teolstilii
4ihum industria edili, et testes idonei, qui de utris- die m^dio millnm umbrara jaci, puteumqueejus ex-
que parlibus, et borealibus scilicet et nieridianis peiimenii graia factum, lotum illuroinari, ex quo
advenere, luce clarius pandunt. Denique beaius Am- _apparel luni solem-illi loco supra verlicein esse~;
lirosius, in libro quarto Hexameron, de temponbus quad et in India supia flumen Hypasim fieri le npore
et discursu solis disputans, ait inter coelera-._Medio eotlem Onesiciitus scnp it; constatque in Berenice
quoque die minor umbra, quam vel in principro est u-be Troglodylirura, unde sladiis MMMMDCCCXX
diei, vel fine, et hoc apud nos in pane occidenlis. inâdem Ttolemaide oppido, quod in niatginC Ru-
Cteteruro sunt qui per duos totius anni dies sine bii maris ad primos elephantorum venatus condltum
unibra limit in parlibus ineridianis, eo guod solera, B est, hoc idem ante solstitium quadragenis quinis
habentes super verlicem suuin, undiqtie per circui- diebus totidemque posiea fieri, et post eos \C dies
tiirti il'uaiiiienlur, unde"-et 'io-viotdicuntur Groece. in meiidiem umbras jaci. Rursus in Meroe iusuLt,
Plerique etiam ferunt sic e regione ex allo ferri so- qute-capul genlis __Ethiopum,Y millibus stadioium
Iem, ut per angusliam puteoruro aquam, quce in pro- a Syene, in amne Nilo habitalur, bis anno absumi
fundo esi, viderint refulgere. Esse autera dicuntur umbras, sole * devicesimam Tauri paTtem, el quar-
in meridiano, qui Kuo._(r/t')[ vocantur, eo quod um- tam decimam Leonis obtinente. In IndiacgenleÔre-
bram ex utroque latere Iransmittant. » Et paulo iura raons est, Malceusnomine, j'uxta quero umbfce
post : i Sunt enira in hoc quem nos incolimus orbe cestatein Auslrum, hyeme ad Seplenirioneni jac'un-
terrarum, eirca meridiem positi,-qui in Australem tur^: XV taniuni noctibus ibi apparet Septentrio. In
plagam videantur umbram transmittere, hoc aulem India Palahs celeberrimo porlu sol dexter oritui, um-
fieri dicitur sumino testu , cum in Aquilonem sol brcein raeridiem cadunl, Septentrioiiem ibi Alexan-
dirigitur. > Cui paria scribit Basilius, et ipse in ex- dro moranle adnotatum, prima lantum parle noctis
posilione Geneseos. Sed et Plinius secularibus lite- aspici. Onesicritus dux ejus sciipsit, quibus in loeis
ris, sed non conteinnendis, hsec ipsa lalius exequens Indise umbrce non sint, Seplentrionem non conspici;
ita scribil: e Vasaque horoscopii rroii eadem sunt C ex eo loca appellarj Ascla, nec horas dinumerari ibi.
usui in trecentis stadiis, aut ut longissime in quin- Et tola Troglodytice uinbras bis XLV diebus in anno
gentis, nmtantibus serael umbris solis; itaque uinbi- Eralosthcnes in conlrarium cadere prodidit. Sic fit,
lici, quem gnoraonem appellant, umbra in jEgypto ut vario lucis incremenlo in Meroe 1<ngissimus dies
YARIANTESI_ECT10_SES.
' B, duodevhesimam.
GLOSS/E ET SCUOLIA.
CA_>DTXX\I. in India supra flumen Hypasiro. Quod el apud Tro-
BKID_RAMCS.GLOSS_E.— ln parte Ilalim qum Ve- glodylas quadragesimo quinto ante et post solstilium
neiia appellaturiisdemhoiis umbra gnomom par fil, die fieri dicunt, niediis nonaginia diebus in meri-
Quanlo inagis a sole longius discedilur, tanto bol ipsi dieni umbra ista. Sed et in Meroe insula Nili quinque
lerr.eviciniirapparet, elumbroe longiores excresciuil. millibusstadium Asinete, bis in anno absumi umbras,
Dfniqtie in Italia, sicut et anliqui sciipserunt, circa sole duodeclmam partem Tauri, et decimain quar-
diem nalalis Doiiuni, novem pedes in umbra staturae tam Leonis obtinenle.
humance hora sexla ineiitintur. Ego atilem in Gallta Meroe maxima est omniuni insularum, in qua est
in loco qiii Teotonis vdla diiilur, constilulus, slatus ctviias Syenes, habens puleum quem olim philosophi
mei unibiain metiens, novemdecein pedes et senns $ foderunt, volenles probare utrum sol ima illius pe-
inveni. Sic quoque contrario roodo quanto propin- nelraret; inquem dcscendenles, viderunl radios solis
versus ad solem accediiur, tanto ira i illius meridiano lerapore lllustrantes, per quod
quius meiidiem breviores
semper umbtse videntur, m tanlum ut deprehenderunt ipso leinpore super ipsum iocum
solstiliuuisestivale respiciente so'e de medio cceli in consisiere solera, 45 scilicet die.
jEgyplo elHierosolymis, elin eormn civilate consti- BREVIS RCCAPITULATIO.—Siquidem mquinoclialis
tutis locis nullce videantur urobrce.ln Arabia vero diesemni mundo mquulisel una est,etc, etposl pauca:
h'>cIpso tempore sol supra in nieiio coeh ad parteni Vasaquehoroscopi non eadem sunt usui in trecentis
Aquilonis cernilur, umbrseque versa vice contra stadiis, aut ut tongissimein quingenlis mutanlibus
metidiein videntur. Rursiis iu Meroe insula hsec qute semet umbrisselis. Vasa horoscopi, id est^-machinoe
captit gehtis jElhiopum Asinete civiia, in' amne Nilo qucedam in vasis ex aquis conchaque quo ceitam
habilalur. . horam scire possmt, similia non sunt m uroiqua-
Umbilici, quem gnomonem appellant, umbra-in que regione. Scopon grsece, inienlio Latine. Ho-
_?Egyp_o, meridiano terapore, aequinoctii die, _.paulo roscopus co'nposiiuiu nomen est ex horologio et
plns quam diiniduiu gnomoiils niensuram eflicit. In scopon. Horoscopum est horologica intenlio. Non
urbeRoraanona pars ^nomotiis deestab umbra. In eadem suol usu", id est, non tequalia sunt. Erato-
oppido Ancona superest qunila trigesima.' JSimili sthenes .geomelra subtihssimus per intervalla loco-
modo quidem est "super AJexandflaro v millibus sta- ruro, vasa horoscopi posuit, atque una die in omni-
diutn solslitii die medioiiullam umbram j'aci, sicut et bus umbrain meridiani temporis observari noia-
_.._ IH'; TEWPORUMRAflONK. m
XII horas a_quinocliales,et VIII pirles uniushoice A bere senis mensibus, noae que e divcr»oad brumain
colligat, Alexandiicevero XIIII horas, in Italia XV, remoto. Quod ficti in Insttla Thule Pythias Massi-
in Britannia XVH,ubi cestatelticidcenoctes haud du- liensis scnbil, VI dierum navigatione in Seplentrio-
bie repromiltunt id quod cogit ralio credi, solsiilii nem a Britannia distante.» Hcecde longitudinedispari
diebus accedente sole propius verticem mundi, an- solsliiialiuin dierum Plinius intexendo, etiara bru-
eusto lucis arabilu snbjecta terrse continuos dies lia- maliuro dierum qute sil in parlibus longitudo sub-
CLOSS/E ET SCHOLIA.
rique fecit, quantce esset longitudinis; et sic dianas; reliquae enim negligunlur , nisi umbrarum -
coroperit quod ullra quingcnta sladia, ad unius iiicrementa tradanlur per singulas diei hora», ut fit
longitudinis gnomon umbra non respondii. i>la- apud scriptores rertnn ruslicarum. Et nos quoque in
diiimGrsecaesimensura. Etdicitursiadiuma t-tando, Iioc loco tale schema subjiciemus, quod reperirous
eo quod ibi Hercules uno anhelilu rurrens cxxv in evemplari scriplo. Verum umbraruin ralio, quae
passus stetent. Qua mensura Grseci meliehanlur loca gnoroonica dicilur, in cosroograpliia meridianas uiu-
in quibus ludos exercebant, ibique Irolenles spa- jj bras intelligit, ut Germania semper habet umbras
tiando,-et ludicra exercendo deambulahant. dexlras, id est, versus septenlriones j'aeenles. Sep-
JOANNov. SCHOLIA.— Equidemaqutnoclialis dies. lenltio namque apud poelas dexira pars-mundi est,
jEquinoclialisdiesquemsol iacitsubsequinotliali cir- verlttntenim l.iciemad occasum. Atque inipso mei iJie
culocurrens,qui exeo nomen habet.quodnoctesdie- solexisiens. non srmper eamrtem habet sublimita-
bus.cquat, quemadinodumetsequitlialiseademratione tetn, nam hlberno tempore hurailis est eliam in meri-
qtjnddiesfaciatnoctibuspares Quemadmodumelapud die, aestate vero sublimis, et singulis diebus aliam
Giceeoslanu-epivos Diiiiurelsequa- habet raeridiancelucis altitudinem. Hine igitur uro-
e_^Vovu-/T.o.-dicittir.
tor,proplerea quod hiccirculus in spbsera sie ordina- brarum varietas oritur; al -qui eruditi homines toto
tur, uta polisoequidislans.universannlividatinparies anno tres dun'axat umbras observant, brumalem,
duas aeqnales.Hic cum medio spalio sit inler S(plen- sequinoctialem,el cestivam,idque divf r=is m regloni-
triones et Auslros, necesse est omnibus geulibus lan- bus; nam cum die quolibel sol uieridiaiius altior fit
ttimdera lueis fieri, sole existenle sub hoc circulo, RoniBe,quam eodem die Colonice, aul in Britannia
ut constatexsphserseconversioiiibusapudEuclidem. efficitur ut eodi m tempore uinbrcegnonionis, id est,
Cum vero sol est in partibus signifen, qu,e ad au- magnitudinis, verli gralia, decem pedura adperpen-
strutn vergtmt, lux nobis esl brevior, longior yero diculum erectae, breviores sint unibrce, quamColo-
nox, quemadmndum conlra lit, qnan.io idem sidns nitc, toloiiice breviores, quara in Biitauni.i. Hanc
est in his pariibus cceli, quse citra a.quinoctialein, gnoinonicam rationem cosmographi tradunt, ut
juxla veiticem nostruin sunl. Exhacdiversasolissu- istinc regionum ad ccsli partes possimus situs depre-
hlimitate sequilur et umbrarumdiversitas. Namhumili hendere. Alia est umbrarum-ratio persingulos dies,
sole, quemadmodumfit dum lerr's vicinior cst, proli_.sc et horas, unde 111agris homines, tempora et mo-
sunt corporum umbrce,et sublimi bi eves, veluli in menta deprehendunl: eam tradunt qui scripserunt
nieridie, quceres probationis non eget. V.r.iui s<ien- (j de re rustica. Subjeci rchema unde deprehendere
dum est scriptores quando de uinbratum ralione facile possi~,umbraiuin rationem. Estaulem accom-
Ioquunlur, semper inlelligendas esse uuibras meri- nio.laiuni ad situra ColoiiiteAgrippince.
Umbrmgnomonum,quales sunl ColonimAgiippinm
Gnomon esl A B, divisus per pedesLx; sol aeslivus D qutluor facitlocorum discriraina. "Asvia enim lora
H; umbra a conlactu gnoraonis cesliva B G, peduni sunl qudius sol aliquando fitin vert.ce, id est, ubi
xxxi cum triente. Sol sequinoctialis G; umbra gno- solsupra ambulanium capila directe ex perpendicu'o
roonis B D, pedum LXXVet serais; hibernus sol F; pendet, quod dum fit, umbras roanifestum e»t absu-
umbra gnomonisB E, pedum ccxxix cum besse. In mi,et magnitudineserectas circumquaque collustrari
aliio diversa ratio est; nam si propius ad meridiem sole. Horura locorura in Europa est nihil, in Asia
inclinant, quia ibi sol sublimior est meridianus, um- lanlurn
brsesunt breviores siad Septenlriones, relicto sole,
crescunl statim. Vasaquehoioscepi. Apud Plinium non horoscopi,
Unde et Samoidicuntur Grmce. Umbrarum varietas seu apposilive h-gilur vasa" horoscopa. Sunl autew
BED__iVENERABIL-S OPEHUM PARS L—DIDASCALICA GENBINA. 438
.iatelligendum reliquit. Sed el noctis utroque tem-_A « Thule, inquit, ullima, in qua oestivosolstitio, sole-
ore quse sit mensura, ceque clarum reddidil, quia de eancri sidere facieme transiiiim, nnx nulla ; bm-
necesse est cujuscur.que sinl longitudinis dies, si- mali soIstUio perinde nullus dirs. _>Quod PJinius
mul et nox XXIUIhorarum spacium compleant. Sed quoque in Iibro septimo non praetermisil: <Ultima _.
notandum quod l de Thule aliter scripsit Solinus .- inquiens, omnium quce memoFantur Thule, in qua.
VAIUANTESLECIIONES.
* Add. hoc C.
GLOSS/E ET SCUOLIA_
tantumlndise maiitima, in Africa omnia interiora. B enim loca et aseia sitnt, et amphi<.Gia__ sed diversa
Est autem laliutn locorum initium ubi circalus sol- ralione. Terlia sant heteroseia quae dextras habent,
stilialis e.l m vertice, finis ubi circulus brumalK aut sinistras tanlum, ui oiunia, qnorum verticero
Inter hos fhies media toeabis singulis annis solera sol non -snperal: tale est qnidquid inter aastus et
Iiabentin verlipe, inparlibus scilicet antisis (sic enim irigora mediis spatiis commode hahHaiur_ Uepi^xm
Grseci vocant quae habent eanidein sublimitaiem sunt, qui solpm habentdiebus aliquot seuelianimen-
super locorum fasligia) exlrema semel .antum,. alia sibus, noelibus nullis inlerpositis, super finitorem.
solstitio ut Syene, alia die brumali, ut tiliima omnein cceh regionem ambientem, quemadmodnm,
Africce.Secunda sunt araphiseia, quje umbras habent loea ad extremuin Septentrionem posita, quaeproptes
dexlras et sinislras, ut Arabia cognomemo Felix, et frigons magnltudineni segre habilantur»
emnia qusejam diximus subesse tQrridsescma.; eadera
Y.at hoKoseopiiitnu
•y_.sahoroscopa, qnce ad formam hemisphtcrii exca- C rnrsus in quarta decima parte Jeonis, intelligends.
vata, juxta circinationem intus sphscrseimaginem eon- sunl jani,non ul supra imaginumparles dodeeamorii __
derimsr
tinent, accomtnodala ad temporum ac coeleslium aniisios enim est pars decima octava Tauri,
cursuiim obseivationem : cujus inventionem Vitru- quar<_eLeonis, quod eujusroodi sit non gravabor
vius refert acceptam Aristarcho Samio, vocans sca- explicarc Intelligendum esl itaque ex astrologis.
phem et heraisphaerium. llujusmodi fuit, quod memor es.e signa et parles sibi mniuo respondeniia. Quem-*
sum me annis aliquol ab hinc (cum primum operam admodum el menses pari ratione sunl anti-.ii, in
hiijus a nie requireret) magnilico acintegerrinio viro umliraram et dierum ratione, ut Gemini, Caneer..
D. Rheinardo, eomiti a Weslenburch, majori Eccle- sunt anlisia, seu requalia signa; nam qumlum die->
site Goloniensisdecano instaurasse; habetenim harum ' post primam Cancri paitem decrescuni, tantumdem
rerum utsingularem intell.gen_iam,itaetmagnani vo- undevicesiina cieverunt. Sunl itaque (ul coepi)
luptalem.Egoformam(ulpolui)ejusinpIanodescripsi. anlisia, Gemini, Cancer, Taurus, Leo, ilem Aries et
Intelligendum est A B esse labrum seu orifieium Virgo, ilem Pisces el Libra, deinde Aquarius et
fdanum s_uperiusmaterite excavalae,FCslylum eie- Seorpio, poslremoLaprieornus et Sagittatius. H_ec
clum, cujus-exlremitas G oslendil polum arcticum, F signa habent lueis et umbrarum eumdeni moJum,
antarcticum, C cenlrum interioris cavati, cui respon- hoc paclo tamen, ulprioris finis cum sequenlis prin-
det punclus subterraneus quod nadir voeant, D E cipio conferendus sit, et me.lia signorum inter se
signilerum,per parallela signorum in interiora cavatu- conveniant. Yerbi gratia, Taurus el Leo (ut diximns)
ra descriptum, adbibito ad id quadrante lnd'C,s vice. antisiasimt hocmodo ut roiima Tauri, et secunda
In Syene. Est enirasita sub tropico Cap. in ingressu jv Leonis. «.quales sint; proinde cum sol in duodevice-
torridaezonae.Yide Plin.,Mel. Slrab. ef Solinum. sima parte umbras absumit semel, facit idsecundo
Rursus in Meroe insula, qum est caput, elc. Sunt ijn parte anlisin ; alque illa erit, qremadniodum con-
isiluec orania ex Plmio, lihro secundo, capite sep- stat ex his qucc jam diximus, Lconis dccima quarla
tuagesimo primo, secundo et tetlio; quid aulem sit pars, hte emm in sphcera sunt seque sublimes : quce
absumi umbras, quibusque locis accidat id, et quare, res ut clarius intelligi queat, figuram subjeci, in qua
supetius aiieiuiratts. Yerum quod ait umbras absumi spectabitui' guse partes quibus erunt antisite.
-.olt evistente in duodevicesitna parle Tauri, deinde--
437 DE TEMPOllUMBATIONE. iZ%
solstilio nullas esse nocles indicavimus, Cancri si- A
. lotius mtindi posilus, non in latiludinis solum^yro,
gnum sole transeunte, nullosque ..•ntra per bru- quasi inslar sculi rolundus, sed instar polius pilaa
mam dies. Hoc quidam senis mentibus fieri arbi- undiqueversum aequai rotunditate persimilis, jne-
trantur. > que aulem in lantce niole magniiudinis, quamvis
CAPCT XXXH. eijormem, monlium valliumque dislaniiam, quantura
Causa himquqlilatis dierum, eorundem. in pila ludica unum digittim, tantum addere vel de-
Causa aulem intequalitalis eorundem, dierum ler- mere credideriro. Talis eigo schemalis terra inorta-
r_£rotunditas est; neque enira fruslra el.in Scriptu- Jibtis ad inhabitandum dala, solis circuitus in hoc
rte divince,et in coramuniumliterarura paginis orbis roiindo lucentis certa ralione constitutionis Dei, alibi
t«rrs. vocatur. E.I enim revera orbis.hjlerain medio B diem exhibet, alibi noclem relinquit. Et quh, sicut
CLOSS/E ET SCHOLH.
/_IIIndiagente Orelum.inonse$t, elc. Adhuc ex Pli- C bit. Yerior est Slrabonis sententia, et Plinii alibl, se-
nio citantur, sed confuse saiis, opus igitur fuerit ex ptimo videlicet libro, de Thyle; non enim polum in
ipso fonte hcec cognoscere. Quod autein slatim se- veriice habel, quod necessarium foret, si aut nox aut
quitur, Sepienlrionera quindecim diebus cerni^ ex diessemeslrisesset. Est loeus apud Strabonem cap. 5_i.
iis qtioque Jocis «nus est qui ad Plinii sententiain CAPUT XXXII.
relerendi sunt, sed eorum, quorum auclorilatem —
BRID.RAMES.GLOSS_E. Coelumsuperioris cir-
roagis quam fiiiem sequilur; nec eniro adduci pos- culi proprio discreiiim termino, et sequalibus undi-
sum ul existimem Plinium la.m delirasse, qui id ex que spaliis collocatum, virtules conlinet angehcas,
conversione sphsersenon viderit esse ialsum. Pro- quce ad nos exeuntes seiheria sibi corpora sumunt,
ipde existimo rectius Jegenduraesse, apposita nega- ut possint hominibus eliam in edendo similari, ea-
lione non, expuncia particula lantum; nam reljquis demque ibi reversse deponunt. Hoc Deus aquis gla-
nationibus Seplentriones semper sttper horizontem ciahbus temperavit, ne inferiora succederentur ele-
perdurant; nec ullns esl dies quin aliqua parte no- meiita. Debinc inferius coelum non uniformi, sed
ctis cernantur, pr_elerquamin lorrida zona.ubi oriun- inuliiplici solidavit, nuncupans eum firmamentum
tur cum sole mense Augusto, quibns diebus videri propter sustentalionem snperiorum aquarum.
nequeunt. Verum hujus geneiis plurima loca depre- Coelumsubtilis igneaeque nalurse, rotundumque,
hendunt sludiosi, quse si muiare liceret pro arbilrio et a centro terrse sequis spatiis undique colleclum.
legentium, non esset unquam in hoc auclore casti- Unde et eonvexum mediumque quacunque cernatur,
gandi finis. inenarrabili celerilate quotidie circumagi sapienles
Seplenltionem ibi Alexandro moranle, adnolaluni Q mundi dixerunt, ita ut rueret, si non planelarum oc-
prima lanlum noclis parle aspici. Yide in lronc locura cursu motieraretur : argumenlo siderum nilentes,
jcommenlariosZiegleri, super secundum librum Pli- quae fixo semper eursu circumvolant, septenlriona*
nii, capite sepluagesimo teriio. Sequentia usque ad libus breviores gyros circa cardinem peragentibus.
flnem capitis, sunl ex eodem PJinii Joco. Cujus vertices extremos, quos circa sphaeraccolivol-
Qitodfieii in insida Thyle Pyihias Massiliensissci.- vitur, polos nuncupant, glaciali rigore tabentes. Ho-
439 BEDJE VENERABIL13OPERUM PARS !. — DID4SC _LICAGENUINA. UQ
Ecelesiastes ait, Otitursol, etoccidit, et in locum A eadem Iinea positis mane, meriuiem, vesperam ad-
suiim reveilitur, ibiquerenascens gyrat per Meridiem, ducat, ejitsdem tamen longitudinis dies utrisque loto
et fkclitur ad Aquilonem, necesse cst circumiens anno,sicut et noctes, faciat, item necesse est omni-
OrienlahbtiBquibusqneprius quam Oeeidentahbtissub bus sub Aquilonis et Austri plaga contra invicem et
GL0S3-E ET SCHULh
rum unus ad Septentrionalem plagara eonsurgens illius super tcrrara est semper. Et videtur eliam con-
Boreus, alter devexus in Auslros, terrseque opposi- nexum, id est, iro tinalum iu quacunque eniraparte
lus, Auslralis vocitur, quero inteiioia Auslii Scri- tente stelur, medium putatur in coeltimessc. Qua-
plura sancta nominat. cunque,il est, in quamcunque partem. Elubicunque
Cxelum, id csl, firmamentum, sublUisnaturm, ut- cerjiaiur ipsuro coelum, semper medietas ejus vide-
pote ex aquis elignem nalurm, id est, qualilalis pro- J> tur. Ciieumagi,scilicet ipsu'ii coelum, idest, circuin-
pter sidera igneam naturam habentia, qucein eoeoi- ferri. Sapienies, id est, pliilosophi. Rtierel, id est,
locata sunl. Rolundumque, scilicet, est. Rotundiira caderet. Pianelaritin. Pianelsp enim conlra mu idum
non in modum pilte, sed a parle poloruin in-longi- ferunttir, ideo inundus tempeiaiur et relitietur. ilfo-
ludine porreclum, et a cenlro, id est, a raedio pun- d rarelur, id e-t,Jard iretur, vcl leroperarelnr. Ar-
clo, vel meilielale lerrtc. Undique, id est, dechvuui, gumento,vel oslensione, id,est, exploratione. Quid sit
colleclumillud ccelum. Quanlum est ab hoc loco ter- et q>iaredicalur argumenlum, jani supra scripltim est.
rae ad ccelum tanlum ex utraque partc terrse spa- Est enim tevera orbis idem in medio loiius mttndi
linm ad ccelum prolenditur. Est eniin cnbisterrse m poMus, non in latitudims tolum gyro, quasi insiar
medio lolius mundi, id est, coeli,posilus.,non in lalitu- sculi tolutidus, sed instar polhis ptlas undique lersunt
dinis solum gyro, quasi inslar seuti rotundus; sed in- mquah rotunditate persimdis. Macrobius, in prima
slar poiius,pilmundequaqneversum, id e^t divexum, libri sui parte, ita commemorat. CceJura enim al>
cequalirotundttale persimilis. Nequeidenim 111tantm omni parte terrae aequabiliter distat. Et ul a noslra
mole magniludinisquamvisenormem, est, gtandem, habiljfione, ita et a Jaleribus el a pane qute ad nos
jnoiv.iumva'tiumquedislanliam, quanlum in pila ludi- habetnr inferior pari alliludinis immeiisitale suspici-
cra, unum dtgilum addere veldemerecrediderim.Om- lur. Nisi ergo orania pondera ferrentur in terram,
nia enim elementa supra terram sunt, et quasi ab ea imbres qui extra latera lerrsedeflirunt, non in terram,
suslinentur, lerra aulem a nullosustinetur eleraento, sed in coslumcaderenl. Quod vilitaiera joci scurrili..
quia terra huniillimum lenet locum. Psalinista d.cit: evcedit. E&toenim splweraterrse, cui ascripta sunt,
Exiendens coelumsicut pelletn. Al litterara : Exten- A B C D. Girca hancsil aerisorbis, cui ascripta sunt,
-dit Deus coelum sicut pellem, quia sicut pellis ani- EF G L M, etutrumque orbera, idest, terra? etaeiK
maniium totum corpus tegit, sic coclurototaro ter- dividat linea duciaab E usque ad L. Erit superior
ram supra elinfra circumdat Unde, scilicetqttia ro- Q isla quam possidemus, el illa sub pedibus. Nisi ergo
tundum est et convexum, propler liiclinatiorem par- cadeietoiniiepondusinterram, parvaroiiintisimbrium,
tero auslnni poli. Convexum,idesl, curviimin modum partera lerra susciperet ab A usque ad G. Lalera vero
camerce. Mediumquescilicet, esl. Mediuraest ipsum aeris, id est, ab F usque ad E, et a G usque ad L, hu-
ccelumquacunquecernalur, sicut eircmus in quacun- morein siiiiinin aerem cceluinquedejicerent. De infe-
que sui parte considerettir, mediu^ est. Ipsuin quo- .rion auiem heini-pbteriopluviaiuexteriora,et ideo na-
que_coslum medium omrobus videtur, qma medietaa lurceiguota,deflueretsicul osleuditsubjectadescript o.
' De cceli1autem nomine sic dicit sanclns Amhrosius D sicut argentum quod signis eminenlibus refnlgens
}nlibris quos scripsit de creatione mundi. Ccelum cplatura vocatur. Hujus enim esse sublilem naturam
Grtrco vocabulo ovpavbsdicilur. Apud Lalinos autem etiamScriplurademonstrat, dicens quod firmaverit
propterea coelumappellalur, quia impressa slellarum coplumsicut fumum. Partes autem ejus, eous, Eous axis,
lumina veluti signa habers, tanquam caalalumdioitur, eliraa, cardines, convcxa, poli, liemisphseria.
441 DE TEMPORUMRATIONE.' m
. terrse 1atus iiihabitant, ante oriens aJit, *ed serius
cadem hnea positis, per tolum annum-vertenlis cir- A
cuitum, uno eodemque lemporis punelo dimillil occidens , quaro nos, qui ad Septentrlonem
Sol mpdiumcoelicouscendaligneus oib 'tn. positi, globo ierrarum obslante/tardius ejus ortum,
sed citius sorlimur occasum. At conlra idem in
Nec tamen eodem utrisque punclo vel hora orla- ajsiivo degens circulo , multo nobis qui sub eodem
tur, aut occidal, sed cum piagam au-tri circuniions habitainus ante orlus apparet, multo diutius videtur
hyberno lempore pervehilur, eos qui meridiauuin occasurus, quam eis qui in meridiano lerrse sinu con-
est, quo coelumcontinetur. Unde et Ennins : Vix Sphoeraooeliab Oriente elOrcidente semel in die et
solum complevere Eoura, cum tferroribus cfleli. A\is, nocle veriilur viginli quaiuor horarura spatiis, qui-
est Septentrionalis linea recta, quseper roediam pilam bus cursum suum super terras et sub, terras sua vo-
spbaeraetendil; et dicla axis, quori iroea sphser.. ul hibililale concludit. Hcecigitur super aquas esse po-
rola volvitur, vel quia ibi plauslrum est. Clima, S'la Tertur, ut in ipsis volvatur, eju que incendium
cardo vel pars cceli. Climala coeli, id est, "plagoe vel temperent. Si forte aliquis requiyiWqualiter ccelum'
partes : quaiuor sunt, ex quibus priina pars orien- tam magiiain revolutionem in vginti quatuor horis
lalis est, unde aliquaestellceoriunlur. Secunda occi- agere possit, vide.it quoraodo Habacuc in puncto ho-
dctitalis, ubi nobis aliqute stellte occidunt. Tertia g] rcetania terrarum spaiia liis iraiisuietire poluit. Coe-
Seplenlrionalis.ubisol pervenii in diebus ma|'>ribu_.. linn igitur qua inagniludine vel qua maleria constet
Quarla Auslralis, ubi sol pervenit noclibus roajoribus. incerlutn tenemus; scimns lamen quia inored bili .ce-
Oriens autem aborlu sohs estnuneupatus;oceidens, leritale volvjtur. Tanta celeriiate sph.cra coeli dicitur
quod diem faciat oecidere atque intenre. Abscondit cu-rere, ut nisi adversus ejus prsecipiiem ctirsum
enim lumen mundo, et lenebras superinducit. Sep~ .aslra currereiit, quce eara remoiareiil,inundiruiiiam
tenlrio autem a septem ftellis axis vocatur, quaeque f.tcerel. Unde et Lucanus locuius esl:
in ipso revolutce rotantur. Hic proprie ct verlex Sidenbusqute sola fuga moder.inltirOlympi,
dicilur, eo quod vertilur. Meridies aulem vocaia, vel
quia ibi sol facit medium diera, qujsi medidies: vel Occurruntquepolodiversapoleulia cursu.
quia tunc purius micat telher. Merum enim puium_, Nam lanlus illic sonus est, tantseque dulcedinis, ut,
dicitur, eardines cfleli extremae parles sunt axis, et' beatus Lidorus ail, ut si liumaiiseaures valeretit il-
dicli eardines eo quod per eos-veriilur roeluin, vel lum audiie, ab Oiienlein Occldenlem tranairent, se-
quia sicut cor volvuntur. Gregorius papa : Dic rogo quenles niotura sphcei'_ecoelestis. Cujus perfeclionem
sinosti gyroscoeli, terrae cardines, aquarum abjssos, spliacr.evel eirculi multis argumenlationibus tractans
ubi finiuntur, ubi suspensi sunt. Scimus aulem quia Plato, ralionahile f .bricfiloris mundi opus insinuat,
quod ex nihilo faclum estpendet in nihilo. Sed si est piiino quod ex linearum quinque angulis zodiacus
aliquid quod dicilur nihilum, jamnihilum non est. Si ductus ex una linea constal; sccundo, quod sine
autem nihil est nilulum,nusqiiain niundi molfi. depen- iniiio est, el sine fine; terlio, quod a puncto efficitur.
del, nec est ubi rit quod creatum est ut sit. Quoraodo p' Denuo quod moluni ex se habeat, deinde quod ca-
ergo nusquam est, quod novimus quia est? Con.exa *" real j'udicio angulorum, et quod in se siellarum fi-
autem coeliextrema ejus sunt, a curvitale d cla, ut guras omnes includat, el quod molum inenarrabilem
estiilud: [Forte inerrabilem] habeat, si ûidera sex alii motus
Convexumquoliesclaudilnox hu i iri.icaluin , errabiles sinl ante, a tergo, dextra Isevaque sursum
deorsuinque; postremura et qtiod necessitate elfi-
Convexum enim curvum est^ quasi conversum seu cliUtirut htec linea ultra circiilum duci non possil.
inclinaluro, et adinodum circumflexnm. -Poli sunt - Ccelum spiritualiter Ecclesia csi, qute m hujus
«ireuli, qui currunt per axem. Horum alter esl sep- vilaenocle sanctorura virtulibus quasi clarilate side-
tenlrionalis, qui nunquam occidil, appellalurque rtroi fulget. Piuraliier aulem coehnomine sancti oni-
Boreus; alter Austrahs, qui nunquam viJetur, et nes vel angeli lnlelJigunlur. Siquidem coelos eliam
Auslronotus dicitur; et dicli poli, quod sint axium cy- "prophelas elaposlolos accipere debemus, qui pluunt
cH, ex usu plaustrorum, a poliendo scilicel nominali. Ver-bis,coruscanl miraculis, et de quibus dictuin est:
Sed polus Boreus videtur semper, Ausironotus nun- Coeli enarrant gloriaro Dei, utique qttia ipsi adven-
quam, quia dexlra cali altiora sunt, pressa Auslri. tum et inonera, ipsi quoque resurreciionem Christi
Sphaera est aequalisrotunditas undique ita. velut gloriam muudo airounliaveruiil. Beatns Am-
Sphoeracoelispecies est qucedam in rotunduni for- hrosius, in Iibro Ilexameron,.sic eloquitur, dicens :
maia, cujus ceniruraterra esl, ex omnibus panibus Legirous in David : Laudate eum cueli .ceJorum.
conclu-a. Hanc sphceram nec principium habere di- Utruinenim unuin sit coelum,anplures, conicntio est,
cunt,necterminum, pio eo quodrotunditatesui quasi dum alii muitos asserunt, alii prseter unum esse
circulus unde incipiat, vel ubi desinal, non facile-D negant. Philosophi autera mundi, seplero coelos, id
comprehendilur. _<Equalilerenim ex omni parte fer- est, planetas globoruin consono moiu intrôduxerunt,
tur essexollecta, et ad omnia similtier respiciens, quorum orbibus connexa memorant oronia, quos sibi
atque a centro terrse spaliis.aequis dislincla; ipsaque innexos et veiut insei lo« versari retro, et e contrano
sui sequalitale ila stabihs, ut eam in nullam parlem cceleris motibus ferri aibilrantur. Siquideni et in ec-
declinare undique aequalilas collecta periniltal, ac clesiaslicis hbris et coelieoBloruraleguntur, ei aposlo-
nulJo fuJcimento subvecta suslentelur. Hemisphteria lus Panlus usque ad leriium eoelum iuisse tc raptum
dimidia pars sphaerae est. Hemtsphoeiion super ler- intelligil; sed de numero eorum nihil sibi-prtesumat
ram est ea pars coeli qucca nobistota videlur: lie- humana temerilas. Fecit aulein eos deos, non infor-
misphcerion sub terra est, qute videri non potest, mes ve) confusos, sed ratione quadaro ordine suo
quandiu sub lerra fueril. dibtinclos. Nam superioris circuh coflum discretum
Sphaerse motus duobus îxibus volvitur, quorum sequahbusun.liquespaliis collocalum exttn-
unus esi Sepienliionalis, qui nunquam occidit, appel- termino,
dit, alque in eo vjriules spirilualiuro creaturarum
laturque Boreus; aller Auslralis, qui nunquam vide- consliluit. Cuj'us quidem cceh nalurain artilex rountii
tur, et Auslronotus dicitur. His duobus polis moveii aquis lemperavit, ne conllagralio superioris ignis
sphceramcoeli dicunl, et cum motu ejus sidera fixa inferiora elemenla succendeict. Debinc «celuminfe-
in ea ab Oriente usque in Occidenlem circuire, sep- rioris cceli non uiiiioriiii sed
tentrionlbus breviores gyros juxta cardinem peia- vil, nuntupans eum lirroainenlum, muliiplici motu solida-
prqpter susten-
gentibus lationem solidarum superioruij/ aguarum. Jiilitinus
uz BEOiE VENERABILIS OPERUM PARS I.-DIDASCALICA GENUTNA.
yersati.et prius illum ejusdem terrseobtectu cernere A contra-noslra Septentrionalia illis non parva ex parte
vetanlur.et postoeyus amittere cognntur. Ideoqueilli celentur. Denique ipsos Septentriones, qui nobis
breviores nobis dies sestale, longiores habent in supra verticem ascendunt, neque occidunt unquam,
hyeroe. Quod non de solari gyro lantummodo, sed non cernit Troglodytice, el eonlinis __Egyptus.Porro
de stellarura quoque omnium, sub diversis poli pla- jpsorum sidus permaximum, et Qei quondam nomine
gis currentium potest situ cognosci; eadem quippe cullum, non solum nos Britanni, sed nec Iialia qui-
facit terrte rolunditas, ul nonnulla etiam clarissima dem.polest videre Canopum; non quia lux stellarum,
Ausiralis sidera climalis npbis nunquaro pareant, longinquioribus paulalim minorando subtrahitur et
GLOSS___ET SCHOLIA.
Pomerius, vir sanse prudenlise, primum coelum dicit ubi angeli etanimoe sanclorumin contemplatione Dei
esse aerium, a quo et aves cceli vocaniur. Secundum suntpositae, contemplantessuper seDeum omnipolen-
sidereum, ubi conlinentur duodecim slgna cceleraque tem, qui omnicreaturse prsesidet,ut praesidendoomnia,
aslra piceter seplem planetas, quodet firmainentum B sustineal. snslinendo circumdet, circumdandoimpleat/
.
appel atur. Iferlium inlelljjjit spirituale, sive mentale, MacrobiusinsecundalibrisuiparfeitaeoinraempraU;
Quia aimno facilius illahilur concepta ralio quam G denegat commeandi. Manifestaesl igiturcausacur haec
•fiermone-lescripl.o,e^to orbis terrce <ui a^ciipia sunt zona flammis sit semper obnoxia, quippe quam sol
ABCD.elcirca AascnbanturNelL,circa Batilero M tolius aeiherete flammce,et fons et administrator nun-_
ot l_.,et citca C, G et L, et circa D, E et F, et ilucanmr quam relinquat. Ergo ambaepartes ultimoe, id est,
liiiete recU»a rignisadsigni, id esl.aGin I,ab MinN, Septentrionalis et Auslralis, ad quas nunquam solis.
aJiin L,abEinF. Spaliaigilur duo adveisa sibi, id calor accedit, necessario perpelua premuiiUir pruina.
esl, a C usque ad lineamquae in L ducta est, alterum Duas vero, ut diximus, temperat hiuc atque iilinc,
a l) tis itie ad lineam qucein F ducla est,inielligantur vicina caloris et fiigoris. Deroque in hac ipsa zona
pruiiiaobrigiiis>>e perpetua, Est enim superior Seplen- quam incolimus, quce toia dicitur lemperala, partes
triona'i% inlirior Auslralisexlremitas; medium vero lamen quaeperusto cingulo vicinoesunt, cceteris cali-
a:. N usqueiu L.-zonasit toriid... Reslatut cinguhs ab l diores sunt, ut est __Ethiopia,Arabja, JHgyptus, et
U. .11-*ad Nde sulijeclo calore ei stiperiore frigore tem- Libya, in qua calor ita circumlusi aeris corpus exte-
pereiur. Rursuszona quae^sl inler L et F accipiat de iiuat, «t aut nunquam aut raro cogalur in nubes, et
sti, etiore calore et subdito rigore temperiem. Et lieet ideo nullus pene apud lllos usus esl imbrium, rursus-
si t h_uduaezonoetemperal_e,non lamen ambcehomi- que ad finesfrigidospressiusaccediint. Adeopremun-
(i.bus mistri generis induliae sunt, sed so'a superior, tur pruina, ut non facile expjiceiur quanta sit illic
qii.e eslabl u-,._ueadN, incolilurab omni qualescire frigidte nimielatis injuria: loea vero quae in medio
po-sumus lioininumgenere, Romani Giaecivesint. vel lemperala sunl, quoniam ab utiaque nimielate longe
barbari ctij'u=quenationis. Illa vero ab L usque ad E, 0 recedunt, veram lenent salutarenique temperiem.
gola ralione inlelligimr.quod propiersitnilem tempe- JOAN._Nov.SCHOLIA. — Couss aulem inmqualitutis^
riem similiter incolatur.; sed a quibus, neque licuit Adhibita sphtera facihs est hujus intellectus; deroon-
un(|uam nobis, nec liceliit agnoscere. Interjecta eniro slratur enim 'ex lerrce rotunditate fieri (jam enim
jorrida uirique hominum generi, commercium ad se constat esse globum) ct quod sol gentibus ad Orien=
m DE TEMPORUMRATIONE, m
' . printipiuro habet Indite pars versa ad Austruin, pa-
deficit, _>edquia lerise raoles apposita - spatlum A
prsecludit aspeclandi. Quse cuncta de monte qtioli- iel usque Aiabiam, et Hubri maris accolas; conli-
bet pergrandi undique circum habitato valent facil- nentur Gedrosi, Carraani, Perste, Elymtei, Parihi,
lime proban. Syene, Aiia, Susiana, Mesopotamia, Seleucia. eo-
CAPUT XXXIII. gnomtnata Babylonia, Arabia ad petras usque Syria-
Quibtts in loch pares sint umbrmvel dies. CGe>e,Pelnsium jEgypli; a jnferiorque ora quse Cora
El quia supra distaiiliam dierum solstitialium in- vocatur, Alexandria, Africse marilima, Cjrenaica
ter eos, qui ad meridiem et septentrionem ab invi- oppida omnia, Tapsus, Hadruinelum, Cupea, Car-
cem sunt remoti Plinii Secundi flictis ostendimus, thago, Utica, utraque Tlippo, Numidia, Maurilania
videtur opportunum et eadem nunc latius, et conso- ulrpque, Allanticummare, columnte Herculis. Inhoc
nantiam quoque dierum, inter eos qui in quacunque cosli circumplexu ccquinoclii die media umbilicus,
mundi parte sub eadem ab Oriente in Occidentem quem gnoroonem vocanl, seplem pedes longus, uni-
ducente linea conunoranlur, ejusdem declarare ser- brara non amplius quatuor pedes longam reddit.
monibus. Igilur in sexto Naturalis historiae libro de Noctes vero diesque longissima spaiia quatuordecim
Jiis SGribens: t PPira sunt, inquit, segmenla mundi, horas cequiioctiales habenl, brevissima e conlrario
qute nostri circulos appellavere, Graeciixapa)ln)ovs : B decera. Seqpens circulus incipitab India vergeillead,
VARIANTES LEGTIONES.
* C, opposla. s C, inferiora qum.
GLOSS_£ ET SCHOLIA-.
temposifis, ciiius oriatur, tardius ad Oceidentem,. Quartus ab aliero latere Imai per Ephesum mare
Quemadraodum Judceis ante fit dies, quam nobis, CyciailumSepteninonalia Sicili e Narbonensis (-aW.m
isobiscltius nuam Ilispanis, tum etiam quodpro cli- exofli.a Afiiecemantima lendil ad o casum, gnoinoni
matum diverSitale, dies hiberni -el acstivi, alibi sinl viqinti unutn pedum respondenl umbrm scx pedum.
breviores et longio-es : quorum piius illud vulgo Longissimus dies habii lioros quaiuondecim,et tertiaf
etiam nolutn est, posierius verodocetur ex mundi «._(_..unius horm Quinto circulo coniinenlur ab in-
inclinatione. Nam proliciscenlibus ad nieridiem, con- troitu Lespii mmys Bacirii, Armenia, Mdcedonia,
tinuo sidera qusedamvidenlur versus Austrum oriri, Tatenlum, Thvscummate, Bakaies,Hispania media.
quemadmodum Canopus insiguis stella in temone Gnoni' septem pedum, utnbris sex. Maximus dies
Argonavis, nusfiuara in Ilalia conspicilur: Rhodi horarum quindecim. Sextus amplectilur C >spias gen-
tanium emicat ex inferiore parte rounoi supei hoi i- tes, Caucasum,Samolliraciam, Illyiicos,- Campantam
^zontem, Alexanrlricejuslo tempore perdutat supra _el Ruriam, M.atsiliam,Ilispamam 7uriuconetwmme-
linitorem. Ex eo (it ut hibernos4ies gens meridion&iis diam, et inde PelusiananKC«o«i(.Jit, pedes novenij
habeal quam nos longiores. Nam et illis sidera-qnoe- ^„ umbrm o6io. Longissiinus dies horatum quindecim,
dam decem horis super terram feruhliir, quoe nobis addita nona parle nnius iioim. Seplimlis ab altem
vixdum oclo. Êstlvos aulem illi habent breviores ; Caspii matis orahicipil, vadilque per Thrurim aversa
quod enim citra aequatorenieslarctois, diulius suprr Venetam, Cremonam,Ravennam, Tran alpinain Gal-
horizontem manet, quemadmodum docelur apud liam, Pyrenmum,Cellibeiiam. Gnomoni itiginta quin-
Euclidem in spliaeroeconversionibus, seu pbtenoineiia que,umbrmliiginlasex. A iplisshnu dies hoiaiiimqiiin-
inscriptis. Ad ha>ic rem cosmographi indicand.ira decim,elquintarumparlium hormli ium.Oclavusa Tlia-
exoogilarunt duo geuera circulorum, aiios qui per naiperMmolium tacum, et Sarm ttas, Dacos, paitemque
polos dueli dicunlur meridiani, a Seplentrione ver- Germanim Gallias ingredilur. Longi-simu^ dies hpia-
Siis Austrtim, quotunuoflicium est dislinguere horarum sexdecim H s circulis anltqui duos pr.Tponunt:
rum discrimina, ac Orienlales ab Occidentalibus; alii unum per insulam Meioen, et Ptolema demRubri nia-
smit in sphcera circuli napa\W.oi, qui dividmil meris urbem, ubi longissimusdies duodectmhorarum esi,
ridianos prasdictos, disiinguuntque climala, ac die- • dimidia hora amptwr; alteru'ii per SyencmJEggpti,
rum lemporumque inaequailatem, de quibus dicelur- quem horarum Iredecitn duosque subjiciunt. Pri-iium
capite sequenti. per Hyperboreaset Brit^nniain,hoiarum xvn_ alte-
Sed nec llalia quidem. De Canopo vide eaput rumSchyticum, a Riphais jiigis in lilen, m quo
septuagesimum secundi libri c. Plinji, tinde Iuec de- -dies conlinuantur, noctesqueper vices.
sumpla sunl, gui iocus laroen isthic non cartt JOAS.Nov. SCIIOLIA. — El quia supra dislantian
Bjcida. dierum, etc. Agitur hoc capite de rogionum latitu-
CMI XXXIII. dine, quain distinguunt linete
" dislantes vocaraus. Latitudo paralleloe,quas cequi-
auiein est regionum
Bnp. RAMES.GLOSS_E.—Oclo' circulis terra pro dislantia versus meridiem et Septenlrionem, cujus
dieruin varieUte disiinguitur. Primus ab Indice parte inilium sumitur a medio lorridce znnoe,seu, quod est
Auslrali per Iiubri tnaiis incolus et Africm marilima idem, ab cequinociiali, ut tivitas sub ceqiialoieposila,
ad coiumnas Herculh pervenil. Quo tcquinociii die queraadinodum Julia Alricanum oppidum, nullam
medio gnomon septempeduin, umbiam quaiuor pedes liabel lalitudineni, quod j"am liinc versus Aquilonem
longum leddit.Tkei vero Jongissimus qualuordecim vergit, incipit habere aliquol laliludinis partes. Hane
hoiai a quhiocliules habet. Secundus , ab occasu distinguunl circuli qui in polis pingunlur, amhienles
Indiseper Medosvadit, etPersas, Arabiam, Sjriam, polumex quo circino ducunlur, dislantes pleruitique
Cypram,Creiam, Lilybmum,et Sepleuinonalia Aiticm spaliodecemparlium.Inmappisauiem(sicenimvocaiit
coutingens. Umbilicus mqumoclio triginta quinque vulgo labulas in quibus orbis est descriptus) distanX
pedum, utnbram viginti tiespedes longam fucit. Dies quadranltbus horaruni, id ubi dies maximus a proxi-
auiem maxima qualuoidecimhorat um est, accedenteHs roaregionequadiante crevii, islhic est alius paialie-
quinla parle untus Itorm. Terlius orilur ab lnais Imao lus; sedpost Biilanni;im,'piopter itinns prjatipiiein
proximis., tendit per Caspias parles, Tuurutn, Pam- intliii-itionem sphoeicc, iion ampliusper quadrantes
phyliam, Rhodum, Cycladas, Syracusas, Canelam, horarum compuiatnr, quam uiiiveisara f_._.9ris-t. libuit
Gades. Gnomoniscunclmumbram tnginla octo uncia- hoc loco subjicere,'ex sectindo hbro Ptolenicei ire_o_
rnm faciunt. Longissimus dies hoiutum qnutuor- p.eycd/istxpufuaxeicrs. Pritis taiuen eam poucpnis,
4ecim: atque dhnidim, cum trigesimu unius horm. .quain in ipso Beda invenimus de urabris.
Ul BED_E VENEEUBILIS OPERUM PARS I,- DIDASCALIGAGENUINA. 438
occasum, vadil perÎedos, Parlhos, Persepolin, citi- A noclio ' triginta quihque pednm, unibram triginta
ma Persidis, Arabiam ciieriorem, Jiidseam, Libanl tre' pedes longam faeit. Dresautem noxque maxima
monlis accolas. Amplectilur Babjlonem, Iduinteam, qualuordeciin Iioraruro sequinoctiaHum est, acce-
Samariam, Hierosolymara, Ascalonem, Joppen, Cse- dente bis quinla parte unius hotae. Terlius circulus
saream.PliGcnicen, Ptoleniaidem, Sidonem, Tjrum, ab Indis lmao proximis oritur.Tenditper Caspiaspor-
Berylum, Bolrin, Tripolin, Bjbiuin, Aniiochiam, las Mediseproximas, Cataoniam, Cappadociam,Tau-
Laoditeam, Seleuciam, Ciliciie, maritiraa, Cypii rum,Amanum,Issum,Gilicias*porlas,Solos,Tarsum,
Auslrina, Austrinam CreUm, Lilybceum in Sicilia, Cyprum, Pisidiam, Pamphiliam, Siden, Lycaoniam *,
SepteiilrionaleAfric-e el Numidite. Urabilicus ccqui- Lycite Pataruro, Xanlhum, Caunum, Rhodum, Goum»
VARJANTES Ll CTIONES.
1 B, viginti. ~ C, s C, Ltjciam.
___' purtes.
GLOS>~-<E LT SCHOLIA.
Concordia duodecimmensium per umbiam, cujus qnomon eril humani corporis hiieiiiudo:
Jtimiaiius et Deceniber. Februantn. et JNovember. Marlitiset Oetober.
- Hora I, *et XI, peles XXVII. Jloral,
Horal, d IX, pedes XXIX. et XI, pedes X\Vfl_
hora II, et X, pede- XIX. hora II, et X, pedes-XVlll. hora II, el X, pedes XVII.
Iiora 111, et IX, pedes X\U. Imra III, el IX, pedes XV. hora III, et IX, pedes XIII.
hoia IV, et VIII, pedes XV. Iu.r.t IV, et VIH, pedfs XIII. hora IV, et VIII, pedes XI.
hora V, el VII, peiles XIII. bora V, et VII, pedes XI. hora V, et VII, pedes IX.
faota VI, pedes Xi. Iwia VI, . pedes IX, hora VI, pedes VIL
Apiilis et Seplember. Maius el Augusius. Junius et Julius..
Hora I, et XX, pedes XXIL Hora 1, et XI, pedes XXI. Hora I, et XI, pedes XIX_.
hora II. et X, pedes XIII. h.na II, et X, pedes XI. hon II, et X, pedes IX.
iiora III, et IX, petles XI. hora Ifl, et IX, pedes IX. Jtora III, et IX, pedes VII.
hora IV, elVIII, pedes IX. hoia IV, et VIII, pedes~~VU. horaiV, el VIII, pedes V.
hoia V, et VI,"" pedes VIL liora V, et VII, pedes V. hora V, et VII»,pedes III.
hora VI, pedes V. Iiora VI, p des IIL hora VI, pedes I, s.
Uinbrartim lalio gnomica. per quadrantem mundi seplenlrionaLein^
Parallelo- llorte cum Disl.intii ab UMEIIV. G_\'o.i(._.is_^->Loca
perqiifescribiinlui.
Tiimordo. pariibus. ~ .equniore. iEsiiva, _£ piinociialis. Iliberna. vapallnl.ot..
> 1 12 0 26 3') 0 26 50 Per Africam.
M 2 12 15 4 15 21 20 4 25 32 Per Taprobanem.
=. 3 12 50 8 25 ld 60 8 50 37 54 Per sinum Avalicum.
S. i 12 45 - 12 50 12 15 2J 44 10 Per Adulietim sinron.
Z' 5 15 16 27 7 ..5 17 45 51 PerMeroen insulam.
g 6 13 15 " 20 51 U 5 45" 22 ~10 S8 10 Per Napati.
^ 7 15 30 23 0 26 50 65 50 " Per Syenen.
»8 "13 45 ~27 40 5 50 51 50 74 10 Per "
• Ptofemaida.
_) 14 _ 30 22 6 50 ' 55 12 85 15 Per inferiorem __Egypti.
10 14 15 53 18 ' 10 * 59 50 93 5 Per Pliaenlciam.
11 14 30 50 12 55 45 50 105 20 Per Rhodum.
S" 12 U 4o " 38 35 15 20 ~ 47 50 114 55 Per Smyrnam.
| 15 13 -10 50 18 50 " 52 10 127 50 Per Hellesppnlum.
g 14 15 15 43 5 20 0 55 55 140 15 Per MassIIiam.
8. 13 15 50 45 1 25 15 60 153 15 Per inediuin Pontum.
s _6 15 45 48 51 25 50 63 55 171 55 Per fontes DanubiL
~- .7 16 48 52 27 30 67 aO JSS 55 Per oslia Borysthenis.
= i* (. 16 15 50 - 29 55 71 20 208 20 T-erM.cotideropal.
-- 19 16 50 51 35 51 25 75 25 22J 20 Per Agrippina.n Coloniens.
16 45 52 50 33 20 79 5 2J5 10 Per ostia Rheni.
= 20
_"=
21 17 54 1 34 55 S2 55 278 45 Per oslia Tanais.
17 13 -35 36 15 83 iB _ 504 50 Per Bulleum Briian.
x 22
S
_3 17 50 56 57. 20 88 50 555 15 PerMa. Brilanniae.
2- 24 17 45 57 39,20 92 15 _ 572 40 Per Cainaldunum Brit.
< 25 18 - 58 40 45 96 419 6 Per Hiberniam.
*=•
_= 26 18 30 59 30 Deficiuut liic rationes utuijratuin, quod sparganiur in immensmn.
p. 27 , 19 61 Per ullima Hibern.
28 19 30 62 Per Ebudas insulas.
29 20 63 " Per Tliylera insulam.
50 21 64 50 Per Scythiam.
>-. 3i 22 65 50 Per ultima Scylli,
g_ 52 23 60 - PerGottiam.-
% 33 24 67 15 Perisciorum prinius. Per Gottiam.
=: 34 Menses I 69 PerGottiam.
S 55 _Meuses 2 75 " . _. Per Islandiam.
~ 36 Menses 3 78 . Per Pilappos.
_» 37 Menses 4 - 82 t s Per mare Glaciale.
S 58 Menses 5 87 _ Pcr mare Glaciale.
B 39 Dies semest. 90 . . Per mare Glac. sub polo.
M§ M£ TEMPORUMRATIONE. • 450
&alic-_rn»sum,Gnidum, Dorida, Chium, Delum, Cy- A riam, Antipolin, Massiham, Narbonem, Tarraconem,
cladas medias, Cylhium, Maleam, Argos, Lnconiaro, Hispaniam, Tarraconensera mediam, et inde per Lu-
Elin, Olympiam,Messanam Peloponnesi, Syracusas. sitaniam. Gnomoiii~pedes IX, urabrse VIII. Longis-
Catinam, Siciliam mediam, Sardinite Austrina, Car- sima diei spatia, horarura scquinoelialium XV ad-
iegiam, Gades. Gnomonis cunctte umlirani XXXVIII d la nona parle umus horse, aut, ut Nigidio placuit,
unciarum faciunt. Longissimus dies esl aequinoetia- quinta. Septuna divisio ab altera Caspii maris ora
liuni horarum quatuordecim, atque d'nni'li_ecuni tri- incipit, vadil super Callatim, Bosphorum, Boryslhe-
cesima unius horje. Quarto subjacent circulo, quje nem, Toiuos, Thracite aversa, Tiiballos, HJvrici reli-
sunt ab aliero lalere Imai, Cappadocice Austrina, qua, Adriaticum mare, AquiNam, Altinum, Vene-
Galalia, Mysia, Sardis, Smyrna, SipyJus, Tmolus tiatn, Yicentiam, Patavutm, Veronam,~Ciemonam,
mons Lydite, Caria, lonia, Trallis, Colophon, Ephe- Ravennain, Anconani, Picenum, Marsos, Pelignos,
'sus, Miletus, Chios, Samos, Icariutn mare, Cyclades Sabinos, Unibriam, Ariminum, Bononiam, Plaiea-
Septenlrioiiales AUienje, Megara, Corinlhus, Sy- liam, Mediolanum, oinniaque ab Apennino, trans-
cion, Acliaia, Palrse, Islturiu», Epirus, Septentriona- que Alpes, Galliaro Aquitaniain, Viennam ; Py e-
ita SMIije, Narbonensis Galliae exorliva, Hispaniae neum, Celtiberiam. Umbilico XXXV iiedom, umbroe
maritima a Caitha_ginenova, el indead occasum gno- B XXXVI. Ut laraen in partera Venetiae e\;r-quetur
moni XXI peduro respondenl umbrse XVI pedara. uinbra gnomoni, amplissima dies horarum sequinoc-
Longissimus dies Jiabel stquinoCtiales hora= XIII, et talium XV, et quin_arum pailium horarum triuni.
tertias duas unius hoi ac. Quinto continentur segraen- Hactenus antiquorum exacta celebravirous. Sequen-
to ab jnlroitu Caspii maris, Bactria, Iberia, Arnje- tiuin diligentissimi,quod superesl terrarum lnbu>
«ia, Mysia, Phrygia, liellespontus^Troas, Tenedos, assignavere segmenlis. A Tanai per Mseotimlacum,
Abydos, Scepsis, Ilium, Ida mons, Cyzictts, Laropsa- el Sarmatas usque Boryslhenem, atque ita per Da-
eus, Sinope, Amisus, Heraclea in Ponto, Paphlago- cos partemque Germani-r, Gallias, Oceani littora
nla, Lemnus, Imbrus, 'I4ias«us, Cassandria, Tliessa- amplexi, quod essej horarnm XYI. Alterura perHy-
lia, Macedonia, Larissa, Amphipolis, Thessalonice, perborcos et Brilanniam, horjrum XVII. Posireinuni
Pella, Edesus, Beroea, Pharsalia, Carystus, Euboea, Scylhicuni a Riphaeis jugis in Thulen, in quo _dies
fioeolum, Chaleis, Deiphi, Acarnania, _Elolia, Apol- -conlinuarentur, ut diximus, noctesque per \ices.
lonia, Brtrodusium, Tarentum, Thurii, Locri, Rhe- Iidem-et ante principia quaefecimus, posuere ciicti-
gium, Lucani, Têapolis, Ptiteoli, Tuscum mare, los duos. Prirouin per insulam Meioen, et Ptolemai-
Corsica, Baleares, Hispania niedia. Gnomoni Yll dem, in Rubro mari_ad elephanlorutn venatus con-
pedes, umbrse VI. Magnitudo diei summa horarum C ditara, ubi longissimus dies XII horarmn essel, dimi-
aequinoclialiumXV. Sexta comprehensio, qua conti- dia hora atnplior; secundum per Syenen __Egypii
netur urbs Roma_ amplectitur Gaspias genles, Cau- euntem, qul esset horarum XHL» Htec de Plinii Se-
casum, Septenfrionalia Armeniae, Apolloniani supra cun li «cript's excerpta hunc in nostris opusculis lia-
Rhyndacum, Nicomediam, Nicseam, Chalcedonem, beanl locuin.
Byzantium, Lysimachiam, Chersonesum, Melanen- CAPUT XXXIV.
sium, Abderam, Samothraciara, Maroneam, QEnum, De quinque drcuiis mundi el subterranee siderum
Bessicam, Thraciam, Mediam, Pseoniam, lliyrios, meatu.
Dyrrachium, Canusium, Apuhte extinia, Campaiiiam, Sane quoniam de temporibus loquentes necesse
Hetruriam, Pisas, -Lunam, Lucaro, Genuam, Ligu- habuimus aliquolies sequinoclialis, vel sulsliliafis,
GLOSS^ "ET SCIIOLIA.
CAMJT XXXIV. qnemadmodum eiigitur mundus in Septenliionalem
BRID.ROMCS. —
GIOSSC. Quinque circulis mundus plagatn, ila declinalur inAustraLm.Capul aulem qitasi
dividiiur, quorum dislinclionibus qusedam partes jactes o>ientalisregio est; ultitni pars Seplentrionalts.
leinperie sua incoluntur, qutedam iinraanitale fngoris D Nam paites ejus qualuor sunl. Prima pars mundi est
aut calorisinhabilabiles existunt. Primus est Septen- Oriens^ secunda meridiana, tertiu Occidens, uldma
trtonalis, Irigore inhabiliialis, cujus sidera nobis vero atque exirema Septenttionatis. De qua Virgilius
ntinquam occidunt. Secundtis solsiilialis, a parte sic ail:
signiferi excelsissiraa nobis ad Septentrionalem ver-
su=, temperatus, habitabilis. Tertius tequinoctialis, Qnamcircumexlremtedexlra laevaquetraliuntur,
inedio ambilu signiferi orbis incedens, torridus, Ceruleteet gi_iue coucrelse.
inhaliilabilis. Quai tus brumalis, a parte humillima Et Lucanus sic ait:
signiferi ad Austrinum polum versus, temperalus, Mundipars itna jacel, qnamzonatiii alis,
habitabilis. Quiulus Australis, t;irca^verlicein Au- Pei petutequepremuul Uiemes.
slrinum, qui lerra tegitur frigore inhabilabilis. Tres
autem medii circuli, intequalitates temporuin dislin- Iiem de quinque circulismundi. In definit oneaulem
guunt, cura sol hunc solslitio, illum aequinoclio, ter- mundi circu'os aiunt philosophi quinque, quos Graeci
tium bruiiiafeneat. Exiremienimsempersolecarent. parallelos, id est, zonas vocunt, in quibus oibis lerrm.
Unde et a Thyle insula umus diei iiavigaliorie ad Hus Virgilius in Georgicis oslendit, dtcens: Quinque
Aquijonem mare congelalum venitur. tenent cmlumzonm. Qum ideo zonm vel tirculi appel-
Isidorus in minori libello, qtiem scripsit ad Sisebro- tantur, eo quod in circumducione splimrm existu-1.
Ittm legem : Solenl enim jiliilosoplti inmguatitales Sed fingamus eas in modum dexterm noslrm, -ul potlos
lemporumtel cmsuum s lis annuorum 1iis disiingue e sit circulusarclit os frigore inhatiitabilis. Secmiduscir-
vocabulis.-Formalio mundiîia demonstraiur; ndm cultis llwrinos, temperidus, habitabilis. Medius circulut
4i_l moM VENERABILISOPERCM PAUS I.—DIDA^CALICA GENUiNV -ijS
vel brumalis, memihisse circuli, vel zonae, de iis A ex eo quod circuitu solis effieiuntur, _.qurous tequi-
pauio latius dicenduiifputaviinus. Solent eniln phi- noctialis, quce media est zona, tequali spalio terras
losophi inaequahtates temporum, -vel* eursttum so- super subtusque circumfiectitur, at solstitialis'tam
lis annuorum, iis di.linguere vocabuhs, ul ccquino- parum spatii sub terris quam brumaiis, agif super
ctialem vocenl zonam, vel circuliim, illam cceli re- terras. Itemque btumalis, qui super terras angustus
gionem, qua soi circa aequinoclia; solstilialem, qua est, tanlara habet ampliludiiiem circuitus sub terra,
circa solslitium; brumalem, qua in hyeme munduni quanlam solslilial.s supra terram, quia nimirum sol
consuevit aiiibire. Circuh autem vei zoncevocantur in a_quii?ocliotanlum spatii noctu sub terris quan-
VAHIANTES LECTIONES.
1 C, cutstim sdlis annuum.
GLOSS.E ET SCIIOLIA.
hisemeiinos, tonidus.inliabitabills. Quailus sirculus eo quodex uuo ehculo ftigtts, ex allero calorem ha-
exemerinos, teniperalus,hqbilabiiis Minimus circtdus, R beanl. De quibus Virgilius ait:
anlarclicos, frigidus, i habitabilii. liorutn primui Ilas iiver niediamquedusemorljlibus ceKns,
Seplenlr onalis cst, secundus solstitialis, lertius mqui- ; Mimeie comessaedivum
noctialts, quarlus liiemalis, qumtus Auslialis de qtitbus Sedqui pioximi sunt msttvocirctdo, ipsi sunlMlhio-
Vano ila dicii: pes nimw ca ore peiusti.
11 quinque8ellierins-_onis aceingitiirorbis, I-idoiiis in libro Etymo'ogiarum terlio, capite
se, tindo • Arcticos uppetiatur, eo quod intra
Acvaslant
' "•!<_ imas biemesmedia lique calores; vigesitno
terr_eextremasitiler mediamquecoluntiir, " eum ai clomm signa iticlusa prospiciunlur, qnm magis
Quaiusolisvaltdonunquamut nuteial igae (sic). in ursarum spectem/icta, seplcnlriones appellanlur.
Thertnus iropicus idcirco dicilur, qttia tft eo circiiiem
Quorum ciicidorum divisionesideo zonm vel c<rcut% sot Aquilonisfinibusmsiatemfucil, ei ultra eumchcu-
appetianiur, eo quodin chcumiuctione sphmrm exis- luni nan tiansil, sed slatim levertitur, el inde tiopicus
tunt. appellulur. Uimerinosvel hismerinos, a latinis idea
Sed ideo jequinoclialis circulus iuhabitabilis esi„ mqttinociialisappeltaiur, eo quod sol citmad emn or-
quia soi per midium CJIUIIIcuirens, unnium his locfc bem pervener l, mquinocliumfacii. Hmieiinos enim
facit fervorem, ilaut nec\rugesit>inascan'ur propter Lntine dicdur dies utque nox, quo circulo dimidia
exustam letram, nec hoiiiines,propleriximmn% ardoiem, sphmrmpars conslituia piospieilur. Cimetinos tropi-
habila>e perintltaniur. At conlra Septentrionalis et cus siveexemeiuios pioiiteiea hiemalis sivettrumalis
Australis circuh ibi coiijuncliideo non habilantur quia a Lalinis appeltatur, quod sol xum ad eum chculum
a cursusolis longe positi sitnl, mmmqite cmlt frigor,*, pervenerii, lneinem Ais qm ad Aqttilonemsunl facit,
ventorumquegelidis flultbus coiilabescunl. Solstttialis C «.s.o.em attlemhis qui ad Austri paites commorantur.
verothculus, quiin Orienie inier Septeidrionnlem el Antarclicos vocatur, ex co quod conttaiins sit circulo
xesiimmes\ collocams, vet isle qui in Occtdonteinier qttemarcticum numinamus. L.norum circulorum diii-
mstivumet Australemposilus est, ideo lemverali sunl, siones, taiis demonsliat figuia.
Sepleiitriona- Its are\icu<_.

Fngore uiha- bilalis.
So.stitialissive tcsiiva.is. -
Teiinos tropicus, tentpera-
lus, habiiabilis. _ '
Himerinos, si- \re hisemeri-

nos , tequinoctialis tom-
du_, iul.abiia- bilis.
S Jsiitialis, sive hieraaJis ,

.el brumalis. Cimeiinos, n-
ve exemerinos, tropicus,
lemperjlus , habilabilis.
Aniarcti ns Anslralis, fri-

gore lnliabi- tabilis.
Qui facil aicturUm et Orionael Hyadas.etinlerio- in ip>-opondere temporisliiemalis oriuntur, suoque

raAustii. Graeco quippeeloquio vexospluvia voea- ortu tempesiaies excitant, et marla perturbant. lisee
lur.Et Hyadesnomen apluviis acceperunt, quiaonte nomina stellarum dum.in Scripiuris legimu«, vanis'
procul dubio imbres ferunt. Necnon etOriona (s e), deliramentis poeiarum as.ensura non prcebeamus,
~
'SSS DE TEMPORLM lUTIONE. iU
tuin interdiu super lei ras exigit, tanto utique discri- A expleio YI mensium curriculo, illam ccell plagamin-
-mine stib Boreas partes occuJtus quanto visus iter terdnr, quam noctu antea lustrando, circumeunt, ean-
suum deflectens ad Austros. Pbrro in brutna tar.tum dein replicato totidem inerisium temp 're repetentes,
sub terrse iuferiora longe laleque circumfertur quati- Solilis noclu transigunt excdbiis, tanto latiorem quae-
tura in solstitia ûpra terram edita longo latoque que sub terris quauto angustiorem supra, itemquc
"circumlabitur flexu. Simililer ccStlVo,id est, solsti- tanlo breviorenu subius qnanto producliorein supra
liali, decurrens in circulo, tam bievein sub aquilo- leiras cursuro perageniev. Unde fitut in anuo soh.ri,
nia terrceloca noctu facit digressum quam super Arctuius, Giion; tt teinis, sed et Jacteus circulus,
meridianaejus Joca diebus hjbernis brevem facit as- cseleraque militia cceli una viee plus teirce orbeni
"censum.Sicut enim qutelibet anni vertenlis nox illam quain sol ipse cirtunteat. Extia hos sane circulos
habet longitudtnetu quara anle VI inenses habuit, et solis tres, duos utrobique circulos, Sepientrionaleiii
p<>stVI menses habitura estdies, itaomni nocte soi ponnnt et Auslralem : quorum Septentrionalis sein-
tantumagit iter sub leira, quanluin ante VI menses per nostris visibus apparens, non to"is, sed Arcturi,
egit, et post VI menses acturus estsuper terram ; et elquteclrca eum sunt stellarum ambilu conficitur;
'tantum nunc noctu ad Aquilonem, quantum tunc et quia vicinitate caret solis, frigidus esse non ces-
Interdiu .gyrans ad meridiem. Sed et stellte oranes, Sat. Gui similis est Australis, el ipse ob longhiquita-
GLOSS_4_.'ET^SCI_OI_IA.
"quifalsis oplnionibus vocalrala ista iri astrisex houii JJ parte ab aquaium eongerie nuda sit lerra. Deinde
num hominibus, vel aliaruro crealurarutn vocibulis eiiamsi nuda Sit, neque hoc slatim nei esse esl ut '
imposueioni. Ila euim stellarum quaniradam ge tt- hoinines habeal, quomodo nnllo raodo scnpiuia isla
lium sapientes nomina, sicut et dierura in lileiiint. nieiilitur, qucc n_uratis ptseteritis facit fidem, eo
•IJuod\cro eisdem noinini us sacra utilur ScripluiM, q»od ejus piceJicta coroplentur. iMmisque ab-
non eorum idcirco vanas approhat fabu'as; sed fa- sunlum est ut dicatur aliquos hmniiies ex hac
xuensex rebus visibilibusinvislbilium reruro flgutas, in illampai-tein Oce.inimiiiiensitate tiaiecla na.igare
eanonvna pro cognitione liominura ponii-,qtuc lale et peiveoire poluisse, ut eliarn ilhs ex lllo uno pri-
*unt cognita, nl quidquid iircognilum sigmfl__a',, mo lioniine genus inslitueietur huinanuin.
facilius per id quod est cogiiilum, huuianis sensibus JOAN.NOV.SCHOLU.— Sane qiwniam de lemporibus
innotescat. loquentes. Sunl quinque cnculi in sphajra vpt.
Qui exiendil Aquiloium super vacuum. Gn gorius : -/WTJJ, seu (ut recentiore. vocant) niatcnali, itapal-
Aquilonis nomine in sacro eloqtiio appellari uiabolas IrfMt, de qu b»s, t.tn. tsi apad al os pa~sim sit ob-
solet, qui ul to.poiis fngore genlium cor,'a con- vmm, voluit lamen isto loco, ut beda vel a quoJibet
stringeret, riixit: Sedebo in nionle testamenti, in 1 inlelligalur, hos pauci e\..onere_ Quinque igitur
lateribus Aquilonis. QnPsuper vacuum extmdituiy pi g ntor, ron qui'em quod tn.n plure_, sin!, sed
quia illa corda possidet, quse divini amoiis giaiia quod plu-es i onere sup rv.caueum esi.hoium a
sion replentur. s ilf (lescribunlur tres , duo lelqui a tt Uis_
Arctuius ille est quem Latini septentrionalem InielligPiiduin e l eniui, cir..umacta sphtera, oinnem
.lirunl, qui septcm stellaruin r.idiis fnlgens ro seipso *-*
„ nosam descnbere circulum : qui a sole describuniur
Tevo'ulus rolalur; qui i,ieo plaustriim vocatur, quia "sunt cequator, rirtuûs hriiinalis, el circulus so!sii->
in modum vehictili volvitur, et inodo tres ad sumroa lialis ; lai it enini sol in ttibns coeiipailibus (,uaiuor
leval, modo qualuor inclinat. Hic autem in cceh axe dihcriraina diligenter stu liosis antiotanda. Nara cum
consiitulus, semper veisalur, et nuuquam merghnr; e^t a nobis veisus Auslrum remot>s_,iii.us,quod fit
sed dum in semelipso volvitur, nox finitur. Pec cirea nonasDeeeinbies, i.ec eniin diflicileesi anroiad-
arclurum hu»c, id est, Septentrionem , Ecclesiam vertere i.uam sil luncsol procul (in mendie seroper _
septenana virlule fulgenlem intelligimus. Nam sicut inielbgo) a iioslro vei lite dtgressus, eo, iinjiiain, die
in axe cadiaicluius sentper inclinatur, rursusqueeri- ciicuium describit ex rouinii circuinactu, a .,uo pos-»
gitur, itaEcclesia diver_,is quidera adversitalibus tndie ilerum incipit ascendere, ac \eilere sese ad
fiuni lialur, se.l mox consurgens, scepe et virtutibus nos ; propteiea circultis ille troplfus dicitur, quod ab
elt-valur; et sicut ex tnb. et qu^tuor seplena' IUSper- eo loco sol setnper reverlilur. Grsecis xponn yjipipt-
ficilur, ita li_ec'esia-exfi'e Tiiiiitalis et operationibus vos dititur, id e'si, versio Juberna . tuin diero "voc_nt
quatuor virlulum principalium coiibUmmalur; ex Lalini brumam,' quasi, ut Nonius annotavii, §payv
fi.le enim et operibus homo juslificatur. Neque eniui lp.ap, id est, brevem diem. Pioplerea a uostiis cir-
vel Anlipodaium ullalemis est fahuJis aecommo- ûlus hrumaiis vocalur, et ht existente s>ile111piima
dandus assensus, vel aiiquis referl historicus vidis- parte Capricorni, unde el circultis capncoriii dicilur.
sc, \el audisse, vel legisse se, qui nieridianas in Deinde post dies nuiiaginta, meJium miindi oblinel,
1artes solem transierinl bibernum, ita ut, eo post ubi describil cirtuluni tequiuociialem, quo die 111
lergum relicto, transgressis __Elhiopumfeivoribus, qualibet regione dies ct mictes sunt paies. Post hanc
lemperatas ultra eos hinc calore, illinc rigore, alque D ineiam quoiidie sol \icinior Sejitentnonibus reddjtur,
morialium hahitabiles repererint sedes. usque ad solstiliuro, quo die descnbilur (trtius paral-
In libro de Civitale Dei decimo sexto, capite nono, _ Jelus, qui solslilialis dicitur, Grtete xponnQipivos,id
sic dicit, scilicet Augustinus : Quod vero Autipodas est, versio aestiva s giiificanlius diciiur, Geimanice
esse fabulantur, id est, homiiies a contraria paite quoque eadem ratioiie, des ioninierselie son vuend-
terrx, ubi sol oritur, i]uando occiiiit nobis, adversa ie. Fit quoque in prima Cancri parie, unde et tro-
pedibus nostris calcare vestigia nulla raiione credcn- pieus Cancn seu circulus Canen diciiur. Universum
dnm est, neque ulla hoc histoiicacognitione didicis- id quod extremis circulis el medio coniinelur, toi-
se se alfirmant, sed quasi lat.ocinan lo conjectant, ridazona apud scnploie'. diciiur, regiones enim his
eo quod intra convexa cceli terra suspensa sit, eum- coelilocis sulijecite perpeluo .E»lu vexantur. iiestant
deroque locuin mundusbabeatel infimuro el medium. duo alii circuli paialluli cina po o_,inundi ducti inlra
Et ex hocopicantur alteiam parlem terrse, qucejnfra -iuos s-lellsequte continentnr inin uam octidunt, q«t
est, hahiiatione hominum carene non posse. Nee describuntur non omnibus eodein mo,lo ; nain 111
altendunt, etiamsi figura conglobala tt -rolunda Grtecia describilur a postatiore pede Ursse majons,
mundus esse credatur, sive aliqua ratione monstre- Colonise alyra seu fldicula.,Sed alu hos^cnculos uon
tur, non tamen esse" consequens ut etiam e__illa a siellis, sed a polis sig.nieri ducum qui m quolihet
455 BED_E VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALIGAGENUINA: 456
tem solis gelidus, obque lerrte objectum nobis sem- A jecta omnia, ob solis molliorumque siderum absen-
per abscondilus. De quo utroque inDei laude dicitur: tlam, infesta rigore et gelu premuntur aeterno, teste
Qui facit Arcturuniiel Oriona, el Ilyadas, el inleriora ipso mari congelato, quod ab insula Thule diei unius
Auslri. Et alibi : Qui exlendil Aquilonem super va- navigatione distat ad Boream.
cuum. Meminithoruin el Poeta : Has inter mediamquoduaemortalibusaegris
Munereeoucess_edivum.
QuinqueIpnent ccpliimzon_e,qiiarnmuna rorusco
Setnper sole rubens, et toruda seirroerab igui. Solstitialero et brumalem signiflcat, quae vicina
Ipsa esl aeTUtnociialis,quam quia semper sol aut ulrinque ferventis et gelidarum sunt vi lemperatae;
prsesens, aut liinc vel inde vicinus illustrat, nimiruro ideoque ambas dicunt habilabiles, id est, habitationi
subjecta terrarum evusU Ilainrois et cremata, coroi- habiles, e't nec frigoris immanitale, nec caloris mor-
nus vapore tonenlur. talium a se repellentes accessiiro, quaravis unara so-
OuaincircumexlremTde\lra Irevaqueir iliiintur luraraodo probare possunt habiiatam. J"~equeenira
_. C<rulea glncieconeieiu?,alqiie miliribusatris. vel Aiuipodarum ullatenus esl fabulis accomtnodan-
Seplenlrionalero dicit et Ausiialeni, guibus sub- dus assensus, vel aliquis refert Historicus vidisse,
GLOSS_£ LT SCUOLI\.
tractu ?unt pares ; sed hi qui describunlur a slelhs B trum inielliguntur prima f-P^rlebrumaJobriguisseper-
nunquam occidenlibus, pro climatum diversiiate va- petua, siquidein id ostendunt linete ab I in G, et ab F
rianl; ab-unlibu. etiiro a.l Austrum, iinni atigti- in E; interhos exiremoscirculoselmedium suntdute
siiores, ad Sepleiilriouem ampliores : dicunlur ali moriahbus concesstc, ab I scilicet in N, el ab F iu
Jtristolele hi circuh seraper apparentes. Horutn unus L; ab his quoque ducuntur lineae ostendenles zonas
ciica poJura arcticum Septenlrionalis dieiiur vel ar- ab N in M, et ab L in K. Nani inler I el K ttstiva,
clicus.alter qui huic sub lerr;. ad Austrum respondet, inter L et F hiemalis constat, quae utraque ailriii-
anlarcticus. Traclti% qui interhos circulos et loiri- secus et frigoris et caloris temperie gaudent, quo-
dani zonani «unt dicutimr zon.e teiiiperal_e, quaruni uiam ab N in L semper sole tubet, et in altera quo-
una noslta est, altera aiitichllionuui; qttte sub cir- que niinore, qui majore coniinenlur quinque i-ohis,
oulis polanbus jacent, sunt inleniperate frigidae.DJ- lerrte superjaceul quinque zonte cceli, qute dislin-
cet autein hoe-subjecla ligura. guuntur lilteris 0 P Q R, quibus sic dividitur, al-
Divisio est mundi fier zonas, cui hoc loco nscri- que magnis orbis Iitteris A B C D. Ex his igilur
plse sunt lillerccA B C D. Quomodo vero ducauttir conslat singulas terrae parles, a singulis cceli par-
lincacinler hlteras, vides ; naro spalia duo adversa libus super verlicem suum posilis qualitatem mu-
sibi, id est, a C in I septenttionem, el a Din E aus- . luari.
Unde fit in anno solari arclurus Orion, etc, Singuli D ginti septera diebus et triente semel minus quam ip-
planetarum orbes contra ccelum ab occasu in exor- __sumlirmamentum circamundum versa est-quodnisi
Inm moventur, unde dumipsi inlegrum coelicliculum esset in sole, tolo anno eisdem horis eadem -nobis
absolvunt, semel minus quarn ipstini firmainentum orirentur sidera,sed diversura observaraus; nam
terram circumiverunt. Itaque cum Salurnus tricenis Orion aliquando media nocte, aliquando vesperi,
unum circuitum perdiderit, sol singulis annis ( quo- aliquando diluculo exorilur.
tidie enim it contra coelumunam parlera) luna vi- Aicturus. Arclurus, stella est primce clarilatis
'
I'J7 DE TFMPORUMRVTiONE. .53
vel "audisse, vei Jegisse se, qui meriJianas in partes A coelispatia __discurrendo subjectum temperat orbem,
solem transiertint hybernum, ita ul eo post terguro divina uliqueprocurante sapientia, utnon sempereis-
reiicto, (ransgiessis __Elhiopui_afervoribus, teropera- dem comraoratus in locis, fervoris ariditate munda-
tas mtra eos hinc calore, illinc rigore, atque habila- nura depopuletur ornatum, sed paulatim per diversa
biles morlaliuin reperertnt sedes. Denique solerlissi- commigrans, terrenis fructibus nascendis maturan-
nius naturalium inquisitor Plinius Secundus qui non disque temperamenta eustodiat. A quoteroperamento
negat lerram, elsi sit figursepinesa nucis, nihilomi- videtur temporibusinditum nomen, vel cerle „quia
nus undique incoli, vide quid de iis scribens zonis quadarn sucesimilitudine quaJitalis -ad invicem cqn-
dieat. i Circa, inquit, duce tantum inler exustam et temperata volvuntur, tempora recte vocsnlur.
_rigenles temperantur, ecequeipste inier se non per- Hiems enim, illpole longius sole remolo, frigiila est
vicepropter incendium sideris. FaeilJimum sane ha- et humida. Ver, illo super terras redeunle, humidum
rum zonarum dant exemplum, qui gelidissimo hie- etcalidum. __Eslas,illo superfervente, caliiiaelsicca.
mis rigore ad focum oblongo schemate factum sese Autumnus,ilIoad inferiora decedente, SJGCUS et frigi-
calefaciunl, ubi ignis ipse quasi media zona, et proxi- dus; sicque flt ut amplexantibus Singulismediomo-
ma quteque illi prorsus inlangibilia sunt ob -ardorem; _ deramine quae-circa se sunt, orbis instar ad inyicem
quce vero sunt longius afiammis hinc vel iraderemota I_jcuncta concludanlur. Quibus seque qualitaiibus dis-
eommuni frigore t.irpent. Porro quaeinter htec utrin- paribus quidero per se, sed alterutra adinvicem
que temperata sunt, el ad calefaciendum accommo- societate connexis, ipsa quoque mundi elemetita
da, sive ex una, sive ex ulraque ignis parie slare constat esse dislincla. Terra namque sicca etfrigida,
voluerint, qui Jiuncsibi algidcenoctis in tenebtis sub aqua frigida et luimida, aer humidus et<cafidus, ignis
divo ad Iticem foiumque pararunt. Qui si circumire est -calidus et siccus; idcoque hsee autnmno, illa
ignis in modum solis posset, quinque -nimirumcir- hiemi, iste veri, ille comparatur sestaii. Sedethorao
eulos redderel; quiavero slat, lmeas quinque facit, ipse,jqui a sapientibus mjcrocosmos, id est, minor
nnam in medio fervidam, duas circum gelidas, toli- mundus appellaiur, iisdem per omnia qualitatibus
dem inter has lemperatas. * Jiabet temperatum corpus, imilaulibus nimirum sin-
' gaIisiis,quibusconstat huraoribus.modumtemporum
CAPUT XXXV.
De qttatuortempoiibus,elemenlis,humoribus. quibus maxime pollet. Sanguis siquidem qui vere
crescit, liumidus et calidus. Cholera rubea, quseaes-
. Tempora sunt anin quatuor, quibus sol per diversa C tate, calida et sicca. Cholera nigra, quae autumno,-
GLOSS__EET SCHOLIA.
inlra pedes Bootte. Orion magniludine (inquil Ari- temporis. Per tempus, annum significal; per tem-
stoteles) et muliitudine stellarum sidus niaximum pora', duos annos ; per dimidium, menses sex. Jux-
est, vulgo quoque noium, propter asterismi clarita- ta Lalinos autem wnus anni qualuor tempora ascri-
tenuCanisinterCalaxiam etOrionis pedes esl cojlo- buntur : hiemis, veris, sestalis atque aulumni. Juxta
catus, cujus ea qute in ore ponitur canicula vocatui', allegoriam, hiems temporalis inlelligitur tribulatio,
Sirius autem a Grsecis propter siccitalera, qute est quando tempeslales et turbines sseculi incumbunt.
dumhoc astrum cum soleexorilur. __ i_Estasesl fidei persecutio, quando doctrina perfidite
Neque enini Anlipodarum. Antipodte, seu-Afilipo- andilate siccatur. Yer est novilas lidei sive pax,
-des (utroque enim modo Latini possunt inflectere, quando, post liiemis tribulalionem, tranquillilas
leste Prisciano) a Laetantio et Auguslino neganlur. Ecclesite redditur, quando mensis novorum, id est,
Veruni his a recenlioribus satis est responsum. Si Pascba agni celebratur, quando terra floribus, iJ
enim propterea pularint non esse, quod ex adverso est, Ecclesia sanctoruro ccslibus decoratur. Ilem ve-
in altera parte coeli, eadem-nbn sil mundi flguia ris et autuntni, cura pleiades roedia fere die velnocle
qute apud nos, mttndum negant esse rotundum ; oriuntur vet occidunt, ponentes Ingressum. Pleiades
atqui boc jam a multis satis est demonstratum. Si oh suntmull_ejuges stelKp, quas eliam botrum appella-
Id, quod in ea parte prbis crediderint non esse lio- mus a multiiudine stellaruro. Nam et ipste septem
mines, sedmaria, aut inculta ioca, navigationibus esse dicunlur, sed amplius quam sex nullus conspi-
id nunc deprehensum.est. cere potest. Htecab 01ienle surgunl, et appiopin-
CAPDT xxxv. rj quante d>eielantate stellarum ejus ordo distenditur.
Pleiades autem a plurilate voeatte sunt, quia plura-
BRID.RAMES.CLOSS..:.— Tempora sunl vices fitatem Grseeianb xovixleio-xov appellant. Has Lalini
mutationum quibns sol a_ccedendovel recedendo Vergilias appellaverunl, eo quod post ver exoriun-
anni temperal orbem. Hieros enini, illo longius mo- tur ; et eo magis crteris prsedicantur, quod his
' rante, fngidus est et humidu%ver illo redetmte hu- orie"nlil)us sestas^signifleatur : octidentibus vero
midum et calidum; a_slas illo superfervenle, calida hiems osteudilur, quod aliis penitus non esl tradi-
et sicca ; autumnus, illo decidente, siccus el fii- tum signis. His autem stelJis ab eo quod septem
gidus. Haecantiqui sexto die anle Idus Februarias sunt, et splendidemicanl, sancli onines septiformis
el Maias, Auguslasque etNovembres inchoabant, ut Spinius virtutefulgentessignificanlur ; ab eo autem
solstilia etaequinoelia in medio e^senl temporuro. quod sibi vicinanlur, sed non se conlingunt, chari-
Ver autem orienti comparalur, quia tunc ex terris, late proximos, sed tempore divisos Dei prsedicatores
oraniaoriuntur; aestasmeridiano, eo quodpars ejus Oslendunt.
caloreilagrantior sit; aulumnus occiduo, eo quod ob JOAN.Nov. SCHOI IA.— Horum aulem temporum
confinium caloris el frigoris graves morbos habeat; piincipia. Jam supra meminimus auctores variare in
hiems septentrioni, eo quod frigore torpeat. ralione horum femporum Plerique respiciunt eorum
Tempotasunt anni qualuor, qmbus sol per diversu qyaiitales, qtite sunt ex calido, fngido, humido et
cmlispalia discurrendo, subjectum lempeiat oibem. sicco : qu_eubi nalura primum movet atque excilat,
fempus jnsla Hebrceosinleger annus est, secundum manifeslis operationibus inde subsequentibus, sla-
illud in Daniele : Tempat et lcmporo, et dimidtum tuunlur e\ eo lemporum discriroina ;sedquia oinni-
PATUOL. XC. 1/
'
m BED_£ VENERABILISOPERUMPARS 1.—DIDASCALJCAGEXUINA. _G3
acca el frigida. Phleginata, qute hyeme, frigida sunt A eadem tempora ad Iineam"dislinctareperhros, adno-
et humida. Et quidem sanguis in infantibus maxime lalo etiam erlu Vergiliarum VII, Id. Maii, oerasu
vigel, in adolescentibus cbolera rubea, melancho.it quoque eoruindem VIIId. Novemb.Et Plinius Seeun-
in transgessoribus. id e=l, fel cum foece nigri sangui- dus, in Jibro sectrodo naluralis Hislorice, eodem
nis admixtum, phJegmala dominanturin senibus.Item modo dislinguenda judicavit. Sed et homo Eccle-
sanguis eos in quibus inaxime pollet f_cit liilares, site sanctus Anatolius, in opere suo paschaM, cum
lcelos,misericordes, multum ridentes et Joquenles. de teijuinociiisetsolsticiis, deqiiehorarum acmomen-
Cholera vero rubea facit inacilenlos, raultum tameu lorum incrementis sublilissime di-pulasset, ita dispu-
coraedentes, veloces, aUdaces, iracuntos, agiles. tationem suaro simul el ipsum'libelluni terminavil:
Nigia bilis, siabiles, graves,compositos nioribus,"do- « Hoc aulem non ignores, quod ipsa quatuor, qusa
lososque facit. Phlegmala, latdos, somnoientos, pioadiximusleniporum confinia,Iicetmensiumsequen-
obliviosos generant. Horum autem principia tempo- tium Calendis approximentur, unumquodque lamen
rum diverse ponunt diversi. IsLlorus nanique Hispa- medium temporum, id esl, verni et a.slaiis, autumni
niensis episcopus, hyemem IX CalendarumDecemb., el hieinis teneal, et non exinde teinporum principia
ver VIIICalend. Mart., acstaleinIX Calendas Junias, inclioentur, unde mensium Calendce iniliantur, sed
autumnum X Calendas Septembres habere dixit B ita unumquodqtie tempus inchoandum est, ul a
exortttm. Grseci-autemel Romaiii, quorura in hujus- . prinia die veris _lempussequinoclium dividat, et
modi disciplina potius quam llispanorum auctorilas se-tatis IX Cal. Jul., etûtumni VIII Calendas Oc-
sequi consuevit, Hyemem Vll Id. Novemb., ver VII tob., et hyemis VIIICalendasJan., sirnililerdividat. J
Id. Februa., aestatem VII Id. Maii, Autumraura VII Ubi autem Dei populus in lege temporum faceret
Id. Augusti inchoare decernunt, hiemis videlicet et initia, testatur Scriptura, quaeprsecepil dicens : Ob-
aestatisinilia, vesperlino vel niatutino Vergiliarum serva mensemnovaium frugum, et verni pritnum tem-
01lu occasuque signantes. Item veiis et auiumni, potis, et facies Phase Domino Deo tuo. Quera secuti
cum Pleiades media fere die vel noete oriunlur et esse -^-.gypiiividentur, ex eo quod eruditissimus
occidunl, ponenles ingressuin. Detiique et in libris eorum anlistes Protereus ait : Illud etiam oporlct
cosmographorum aulheniicis ac nobilissirais, ita C atlendcre, quod errent nimium, qui prtmi mensis
GLOSS.E ET SGHOLIA.
bus annis pari ratione non accidit, dislincta sunt venti sunt quos anniversarios quidem vocant, qui
tempora exortibus stellarum fixarum. Habent auiem flant post exortum canis spatio quadraginta dierum
singulcepartes qualitales elementare% ut ver, humi- ex Septentrionibus, quorum flatus validiores sunt in
duui et caiidum, aeris naiuram sortilum est; sestas, Austrmis quam in arclois regiorobus. Yide libro se-
sicca esl et calida velut ignis; autuinnus, lrigidus et CUlldoMevE-opiSv.
siccus; hieins, frigida et humida, qualis et nalura -Figuras quas hic subjeci, sic piclas inveni in
humoris est. Nain et hiems ab u«v dicitur, quod est exemplari scripto, qute quia nonnihil ad hoc caput
pluere. faciebant, videbantur non esse omittendse. Priori fl-
D
Media inler illos hieme Etesiarum flatu. Etesice gurte sic fuit adscriptum.
(Deiemporibusac purtibus ejus, el qualilatibusanni, schema.)

481 DE TEUrORUM RAIIONE. 4__.
inilium Iunaris cursus a XXV die mensis Pharae- A hieme media, maxime carapos herbis floreos _,'efsyl-
noth, quiestXHCalendas April. omnino esse con.ti- vas feriur habere pomis onuslas.
tuunt, eo quod tunc inilium verni temporis ab iis CAPUT XXXVI.
qui hoc invenire voluerunt cum omni diligentia De annis naturaltbus.
prsefixum esse videatur. Yocatur autem ver,-quod in
eo euncla vernent, hoc est virescant. .(Estasab sestu Annus vel ab innovando cuncta quce naturali or-
qui inea maturandisfructibusdatur. Autumnus, de dine iransierant, vel a circuitu temporis nomen
aulumaiione frucluum, qui in eo colligunlur. Porro accepit>, quh veteres am pro circum pdnere sole-
'Iiiems a doctoribus frigus inlerpretatur, et sterililas. bant, utCatodicitinOr.ginibus,t?r«.or«mam.ermi.__..n,
i_.thtec quidem noslris parlibus temporum vocabuia R id est, circumtertninum,-et ambiredicitur, pro circum-
congruunt. Verum Indos, ubi alia cfeli facies , alii ire. Est autem annus lunaris, est et solaris, est ct
sunt orlus siderum, binas cestates in anno binas ha- erranlium-discretus stellarum, est el omnium plane-
"here-perhibent messes, media inter * illos hieine •tarum unus, quem magnum specialiter nuncupant.
~
Etesiarum flaiu, nostra vero brumali lenes ibi auras Sed lunaris anmis quadrifarie accipitur: primus est
•et mare navigabile narrant. Sed et jEgyptus nostra namque, cum luna XXVHdiebus et VIHhoris zodia-
VAIHANTESLECTIONES.
1 C, itlas. "
C, ubi.
GLOSS_E ET SCHOLIA.
S, signumsemissignificat.quselibetenimdictiomen- C Neque enim cujusmodi apud Bedam ponuntur, res-
surce, seu in partibus as'sissuara (sic) queradara cha- pondent antiquitalibus sGulptisaut pictis.
racterem, de quibus et apud Bedam de partibus assis Subjeci hic alteram figuram, quam in Codice ve-
«t plerosque aJios vetusliores grammaticos ;s sed tustissimo sicad lilteram inveni, cui hoc adscriplum
descriptorum inscilia vel negligentia corruptse sunt. fuit.
convenienlia et '
(De cosmi,microcosmi anni.)
lAffcTxicxvi. D lebant, etc. Annus solaris vel civilis est, dum sol
BSID.RAMES. GLOSS-E.—Anntis ab innovdndocuncla CCCLXV diebus et quadrante zodiacum peragit: quem
qumftaturali ordine transierant, vela circuilu iempoiis Romani a Iiruma, Hebrtei ab sequinoctio verno,
nsmen accepit,quia veteresmo circum AMvonereso- G*a_cia solstilio, iEgypiii ab tjulumno inclioanl.-
403 BED_~3_VENER _B"f_!SOPERU 1 PARS I. — DlDASGU_ICV GENUINi. m
cum percurren% ad id signum ex quo egiesca .st A cum longcevitateniprimorum haminum desciiber t,
revertitur. Secundus duobus diebus et quaiuor lions ita meininit: «N.illus aniein ad viiam modernaroret
prolixior, qui consuete mensisappellatur, cu-n solem, annoiuin brevitalem, quibus nunc vivimus, \itam
a quo nova digressa est, XXIX diebus et XII boris comparans antiquorum, pulet falsa qute de illis sunt
exactis jam delecla repelit. Tertius, qui XII mensibus dicta, et eo quod nunc vita tanto non ducalur tem-
hujusmodi, id est, diebus CCCLIVexpletur, el vo- pore, cêdal neque illos ad \ifas illius longUu.linenj.
catur eommunis, eo quod duo stepissitne tales pari- pervenisse. Uli namque cuni essent rcligiosi, el ab
ter currant.^Quarlus qui ep.Soho-p.be Gicece dicitur, ipso Deo iacii, cumque eis pabula opportuniora ad
id est, sup 'r augmenlum, el liabet XIII menses, id majus terapus existerentpia.parala, tantorum anno-
est, dies CCGLXXXIY,qui uterque apud Hebrseosa rum curriculis rile vivebanl; deindc propler virlu-
principio mensis paschalis incipit, ibidemque finitur. les, et gloiiosas ulilitates, quas jugiter perscruta-
Apud Romanos vero ab incipiente luni mensis bantur, id esl, astrologiam el geomeliiam, Deus eis
Januarii sumit initium , ibique terminatur. Rem aroplius vivendi spatia condonavit, quce nunc haud
solis est annus, emn ad eadem loca siderum rediit, edisceie poluissent, nisi sexceniis viverent annis,
peractis CCCLXVdiebus,et VI horis,id esl, quauran'e per tot enim annorum curricula magnus annus im-
totius diei, qucepars quater ducla eogit interponi diem plefur. Annum autem civileni, id est, solarem, Ile-
unum quodRomanibissextum vocant, ut ad eumdem brsei ab sequinociio veino, a solsiitio GraBci,_®gyp-
circuitum redeatur. Qjartus so)aris gyiiannus bissex- tii ab autumno, a bruma incipiunt Romani. t
iilisesl, cr lerisIribus unodie probxior, quo confecto, CAPUT XXXVII.
sol ad cuncta siguorum loca eisdem dierura noctium-
De duparibus anliquotuin annis.
que quibos ante quadiiennium reverlitur lioris.
Annus erranlium slellaruin est quo iliarum qurque Hcecde annisînt dicta naturalibus, cceterum an-
zodiaci ambitum perlustrat, de quo supra dixinius. tiquos diversarum gentium popuios diverse in obser-
Annus magnus est, cura omnia simul erraniia sidera vatione annali a vero deviasse eliara bealus Auga-
ad sua quseque loca, qucesimul habuere, recurrunt. stlnus edoeet, qui cum,duodecimo de ciritale DeiJi-
De quoJosephus, in piimo Antiquilaluro libro, cip. i, bro, conlra eos agerel qui eliam sanclain Scripturam
"CLOSSyE ET SCJIflLiA.
Annus coromunis lunaris, duodecim lunis, id est, cujuslibet per zodiacum Gonversione,quo epiiheto
diebus CCCLIV , embolismus xm lunis et diebus ahqui utuiitiir sciiptores, ad expnmendam naturani
CCGLXXXIV impletur, a luna paschali sumenles ini- iC armi, aliqumlo ad differenliam annotum, qui nrn
tium. Annus magnus est, dum omnia sidera certis stellamm -motibus computanlur, sed arbiirio homi-
-cursibus exaclis ad locum suum revertuotur, quem nuui. Ut vere vertens annus solis conslat diebus
-DCannis solaribus Josephus dieit impleri. Deinde crCLXV et quadranie, at vulgaris est quadiante roinor,
propter virlules el gloriosas utilitates, quas jugiter bissexlilis est semisse el quadranleinajor, sic et lun.t.
persciutabanlttr, id esl, astiologiam et geomeiriam, aniii, aut sunl verientes, aut vulgares, id est, qrobtts
Dcus cis ampliiis spatia vivendicondonavit.Geometna nos propter faciliorem eompulationem aul detraxi-
est disciplina magiiiludinis et iormaiura. Nam geo mus, aut addidimus ali _uiil.
nietiia de torra ei de mensura nuneupaia e-t. Terra Quia veleies am, pro cir.coM.Sic et F. Pompeiu=.
er.ini Grtece yn vocatur, Metra mensura. Aslrono- Atn, mquil, prceposilio loquelans significal cncum;
niiain primi __Egypiiiinvetierant; astrologiam veio unde servus ambactus, id est, circumactus. Quin et
ct nalivitatis observanliaraChaldcciprimi docurrunt. Gisea eodem respicientes annum voeant ivlavxov,
Iiiter astronomiam autera et astrologiain aliquid dil- quod in êse redeal, quse natura "est ambitus et'
fert. Astronomiceratio modis plurimis constal. Deli- ctrculi.
nitenim quid sit mundus, quid.coslum, quid sphirse Quemmugnum specialiler nuncupant. Magnura an-
silus el cursus, quid axis ocehet poli, quid sint cli- nuin vocant dura omnes sideruni motus eliain tar-
inata cceii, quid ciusus solis et lunae cursus atque dissirai semel suos cursus conficiunt. Hic vere ver-
astrorum; astiologia vero pailim naluralis, pariitn lens a Cicerone dicitur, in exlenualione hutnantc
superstitiosa esl. Naluralis duni exsequilur solis _et vilce, libro sexlo de Repub.; in "quoraulta millia an-
liincecursus, vel stellarum certas temporum slatio- r. noruin verlentium continentur. Sed de eo numero
nes, Superstitiosa enim est llla quam matheraatlci nonduin salis constat: recentiores terminant LXIXM
sequuntur, qui in stellis augurantur, quique eliam annorum solarium; qua dere si pluscula cognoseere
duodeeim coeli signa per singula aniniccvel corporis libet, vide Macrobiumin Soraniu'ti Scipionis. Dicun-
inembra disponunl, sidernmque cuisu naiivilales-ho- tur et solares anni roagni respeclu lunarium, utapud
iiiinum et mores pra>dcare niluniur. Poelam.
—
JOAN.Nov. SCHOLIA. Aiinus ub mnovando. Hac- Interea rcagnumsol circumverliturannum.
tenus Beda per quamdara pra-parationem _sd anni Ex quo versu et ralioverlenlis anni constat.
leraporis descriptionem explicavit sohs effecta quce- Embolismus. Id Vide Macrobium,
dani ac alias circumstanlias : ab boc autem capite sed ille menses est, adjettilius. non annum, vocat.
ad principium annalium, congesslt qusedam de lp.&a\io-u.ovs,
usque Annus magnus est. Vocant et hunc annum Plato-
annorum varietale. Annus euim postrema temporis nicum, mira enim fueruntejus de hoe anno placita.
erat pars, ex his quas in principio libri proposuimus.
Et ordo requirebat ut priusquam annales exponerel, CAPBTXXXVII.
redderet ralionem annorura. Est aulem annus (ut BRiDfRAMES. GLCSS/E. —Qui etiam sanctam Scrip-
generaliler deliniamus) certum temppris iutervallum, turaro pulabanfalilerprimis steculi temponbus annos
quod flt dum sidus aliquod errans •signiferumoibem computasse, id est, tantae brcvifalis, ut"unus annus
guomolu persignoruni ordinem iniegre absolvit. Un- nosler decem illos habuisse credatur. Ideo hoc pu-
de etannorum epitheion, apud veteies quoque smnp- labant, qnia non credebanl homiues vivere in primis
tuni exiistrologia,_i.e.>.e.._:
anmis, quod fi_.lpJanetce steculi lempoiibus noni^gmtos annos, nec eliam
-_<._ DE TEMPORUMBATIONE. 1-6(1
pul.>bai_laiiier pihrassofcuJi lemporibus annos com- A los ad oclingentos eiiain pervenisse, hsec onmia. in-
putasse, id est, tant'_2brevitatis, ut unus annus nos- scitia temporum accidisse arbitralus cst. i' Alti
ter decemiilos Iiabuisse credatur, dictrotes: Cum au- quippe, inquit, jestate determinabant annuro, et alle-
dierit quisque vel legerit nongentos annos quemque rum 115'eme; aiii quadripartitis^ temporibus, sicut
\ixisse, denet inlelligere nonaginla, decem ^juippe Arcades inquit, quorum anni trimestres fuerunt. t
illi anni unusv est noster, et decem nostti, cenlum Adjecil etiam aliquando __Egyptios,quorum parvos
ifli fuernnt; dicil inter alia . «Ut autemîliter annum annos qu.iternorum mensiuro fuisse supradiximus,
lunc fuisse coroputatum non sii incredibile, adjiciunt luncefine limitasseannum. «Ilaque apud eos, inquit,
quod apud plerosque scriplores histoiicereperilur, In singula millia annorum vixisseproduntur. 1 -
J_gjptios habuisse aniium IV mensium, Acaina- CAPUT XXXVHI.
nas VI mensium, Lavinios Xlll mensium. » Pli-
De talione bissexii.
nius Secundus cum commemorasset relatum fuisse
in lilleras querodaro vixisse CLII, alium decem am - De taiioiie bissexti non nova nunc cudere, sed
plius,-aJios ducentorum annorum hahuisse viiam, q.ia8 in epislola roganti amico quondam diii, eliam
alios trecentoiura annorum, _aliosquadringenlorum, ns insercre opusculis placuit, ubi post prtcfationem
quosdam ad quingentos, alios ad sexcenlos, noimul- B co.igruam ita subjeci. 1 Sicuf, inquam, saltum lunse
GLQSS__EET SCIIOLIA.
amplius quam modo vivunt. Idcirco crstimabant san- quando ccepit esse diluvium, in quo dies quadraginfa
ctam Scripturaro computasse spalium annorum aliter continualse ingentes pluvise rnemorantur. Qui dies
quam mrne lemporis, quod nullo modo credenduin - non binas aut pauio araplius, scilicet quatuor minuta
est. Itaque apud eos, inquit, et singula millia annonm horashabent, sed vicenas etquaternas die noctuque
vixisse piodiititur. Post hsecigitur verba parvo facto t>\insactas; ac per hoetammagnos annos vixerunt
in.ervallo, beatus Augoslinus ila subinfert -.Quid di- illi anliqui, usque amplius quam DCCCC , quanlos po-
carode Cainan, qui tum apud nos cenlum sepltiaginla stea vixit Abraham CLXXet v, et post eum filius ejus
reperiatm', apud Hebrseos sepluaginla legilur fnisse lsaac CLXXX, eliilius ejus Jacob propecL,'el quantos
annorum, quando genuit Malaleel. Qui gcnuerat inlerposila aliquanla sstate Moyses c\\,-et qtiantos
homo septennis, si tune anni septuaginla rorocupa- eiiam nunc vivunl homines i.xx, vel LXXX ^ vel non
liantur, qui septem fiierunt. Sed cum hoc dixero, multo amplius, de quibus dictum est: Et amplius
oonlinuo referlur illud Lidceorum esê mendacium ejus labor et dolor.
liem post pauca : Kunc jam videamus quonam modo JOAN.Nov. SCHOLIA. — Plinius secunduscumcotn-
evidenter possit oslendi non lam bseves ul illi decem memorasset, elc. Locus esl apud-P|iniuni de spatiis
unusesset noslrorum, sed tanttc prohxitatis annos, vitcelongissimis, libro septimo, capite quadragesimo
quanlce nunc habenius, quos ulique circuitus confieli C octavo.
solis, illorurahominum vila prolixissinia cbmpulatos. Atcades, inquit, quorttm anni trimesires faciunt.
Sexcentesimo nempe anno vitce Noe, seriplum est, Areades primi mortalium putaniur, priraumque ob-
faclum esse diluvium. Cum eigo ibi legitur : Et aqua servasse lennora e\ lunte cursu, unrte fabula vulga-
diJuvii facla est super terram sexcentesimo anno in -- tum est eos fuisse luna antiquiores. Est et lun_espe-
vita Noe, secirodomense, decimo septimo die mensis, cies crescentis (quae pnvostfas dicitur) eliainnum
si annus ille jninimus, quales decem faciunt unum insigne et Arcadijeet Gisecite,quod sibi usurpat natio
nostrum, ti iginla sex habebat dies, lantillus quippe Turcarum.
annus si antiquo more hoc nomen accepit, aut non CAT-DT xxxvm.
' hahet aut mensis esl ul habeat
menses, ejus triduura, J3RID.RAMES. GIossC.— Quia sol annuum cmliam-
duodecim menses. Quoraodo igitur hic dictum est bitum, id est, duocletims gna ciictli zodiaci noti shna,
sexcentesimo anno, secundo mense, decimo septimo non in ccci.\v .dtebus, sed superaddtlis sex horis,
die mensis, nisi quia tales quales nunc sunt, etiam adimplere cognoscitur. Si vis scire unde oritur bis-
tunc erant menses.' Nam quo pacto aliter decimo sextus, scito quiasol statinunoquoquesigno ttiginta
septimo die mensis secundi diceretur eoeptum esse diebus et decem senns horis. Quapropler multiplica
dilnvium~ Deindeposteainliiiediluviiitalegitur : Et duodecies triginta,-fiunl cccx. Iterum quia slat de-
sedit arca inroenseseplimo; septima et vJcesima die cem horis, multiplica duodecies decem, et liuntcxx
niensts super montes Ararat. Aqua autero minue- horae. Has igitur divide per v.ginli quatuor. Viginti
batur usque ad decimum mensem; decirao autem quatuor horae faciunt unum diem, XL el vm duos,
mense, prima die mensis, apparueruut cacumina D xcvi qualuor, cxx quinque. Ecce CCCLXV dies. Ilerum
montium. Si lgiturtales menses erant, tales profecto quia stal decem semis horia, multiplica duodecies se-
et anui erant, quales nunc habemus. Menses quippe mis, et fiunl sex horae. E qtiibus bissextus annutainn
jl.i tiiduani viginti et septem dies habere non pote- succrescere solet. Primo igitur anno praeparationis
rant. Attt si pars trigesima tridui tunc appellabalur b ^sexli, prima hora noc is qua_ diem xv Kal. April.
<_ie% ut ontnia proportione minuantur, ergo nec toto praecedit, intrat sol ro Anetera. Haecigilur glossa jain
qualiiduo nostro factumest illud tam grande diluvium, suiieiius pleniler est serijjta.
qtiod memoralur faclum quadraginta diebuS et no- Bissexlus ex quadranlis raiione pert quadiienni m
itibus. _Quishanc absurditalem et vanitatem ferat? conficitur, dum sol-ad id signura ex quo egressus esi,
Prorode removeatur hic error, qui conjeclura falsa non in CCCLXV diebus, sed quaiti diei parte super-
ita vult astiuere Scriplurarum nostrarum fidem, ut adjecta fevertitur. Verbi gralia, si nunc tequinociia-
ahbi destiuat' Prbfsus tanlus etiam lunc dies fuit, lera cali locum sol oriens nitraverit, in hunc anno
quan!us et nunc est, quera viginti et qualuor horse sequenle nieridie, tertio vespere, quarto raedio no-
diumo curriculo noeiumoque determinant. Tantus cti&, quinlo rursum in exortu recurrens, necessario
mensis quantus et nunc est, quem luna coepta et iinita diem prjeroonet augenduin, ne si forte 11011 addalur
coheludil. Tanlus aunus quamus et ntinc est, quem per CCGLXV annos tequinoclium vernale solstitiali die
duodecim menses Junares, addilis propter cursum 43roveniat. Qnem JEgyptii, anno suo explelo, idesl,
soJarem quinque diebus et quadranie, -consummant, quarlo Kalend. Septemb.,Romanisexto lialend.Mdrl,,
. quanti anni sexcentesimi vilse Noe secundus erat undeel nomen accepil-, interponnnt. Breviori aulem
rouisis, e_[usqueroensis decimus septimus dies, el vulgaii ratione bi-sextum relardalio generat solis,
167 BCD_4_.VENERABILIS OPERSM PAP.S 1. — DIDISCAL!.._ GENUfNA. m
quem dicunt, locus et hora citior incensionis ejus A cant, intercalare consuerunt. Quod si quis calcula-
per X et IX annos efficit; ita e conlrario bissextum torum laeere negligens CCC solum ac LXV diebus
non alia causa quam tarditas solaris cursus generat. otnnes se annos ageredebereputaverit, magnum si-
Sunt enim nonnulli qui facilitate coraputandi abs- bi mox inveniet annui circuilus occurrisse dispen-
que labore «oniprehendanl quanta bissexti cres- dium, ita ut posL aliquot annprum vertehlium cur-
«.entis particula per singulos annos, vel _nenses, ricula, testivis mensibus vernum tempus, vernis bru-
vel etiam seplimanas, et dies incestantes adim- maie, brumalibus autumnale, aulumnalibus ajstivum
plealur. Nec iamen dicere noverint qualiter eadem se offendisse perversus compulalor horrescat. Si cul
particula crescat, vel quse sit causa quceveratio cre- sane quse de signifero et cceliambitu paueis diximus,
menti ipsius, quidve nascerelur erroris infesli , forte habentur incognita, huic vulgari, et foriassis-
si non ipse dies bissexii suo juxia morem ne- compendiosiori, ac maniJesiiori ratione salisfacere
cessarium intercalarelur in ordine. Bissexlus igi- curavimiis, ut qui coeli signis iniendere puenli in
tur ex quadrantis ralione per quadriennium con- sehola non dedicil, saltem horoiogii lineis interra,
ficitur. Quadrantem namque-solent appellare quar- qute necessaria quterit apprehendat. El hic ergo sciaj.
tampailem cujuslibet lei, verbi gratia, pecunios,lem- solem morulis suis et tardiiale quotidiana quadran-
poris, loci, et idep qharta pars diei, qui XXIV Jioris II lis hujus annui disponente opere Creatoris.esse mi-
eum sua nocle completur, id est, horte VI qua.irans n.slruni, quem diligentior inquisilio declarat, non ad
eonsuete vocatur. Quadranlis. autem hujusee per eamdeni horologii lineam per C-.CLXV dies posse
quadriennium in diem integrum collrgendi, el inloeo plene redtici, sed si, verbi gratia, prjeênti anno ift
sno intercalandilitec esiratio, qnia sol annutim roeii ._quiiiociio vernali, quod juxla JEgyptios, qui calcu-
ambilum, id est, XII signa cireuli zodiaci nolissima, latorum palmam tenent, XII Calendarum Aprilium
1
non in CCCLXVdiebus, sed superaddilis Yl horis die solet venire, a medio orientis surrexerit, eadem
adimplere cagnoscilur; unde ftf, ut si, verbi gratia, die post annum aliquauto inferius oriri, et lerlio,
nunc sequinoctialem cceli locum mane oriens intra- quarto, quintoque anno eamdem diminulionem in
verit, in hu<elnno sequentemeridie, tertio vespere, tantum naturali sui eursus augere temperantia, ut
quario media nocte, quinto rtirsus in exortu diei, nisi dies bissextilis anlea juxta morem intercale-
utpote*completo diei lolius circuitu reeurrat, sicque lur, jaro XI Calendarum Aprilium die faclurus sequi-
ijecessario diem superfluum admoneat ubilibet inler- uoclium a medio surgat orienlU, eamdem nihilomi-
ponendum, annique quarti plenitudini esse copulan- nns tarditatis snte constaniiam in cteteris quoque per
dum. Quem Êgyptii anno suo solemniler expleto, i i lotum annum servaturus esortibus simul et occasi-
est, IV Calendarum Septembrium, Romani autero VI t_' bus. i
Calendarum Martiarum die, unde et bissextum vo-
GLOSS.® ET SCHOLIA.
aon ad eanidemlineam per CCCLXV dies pleneredeuntis, lilaie computandi. Non est difficilis computandi hi&
quem si, veibi gratia, in mquinoctio vernnli, quod modus , fil enim sectipne parlium dodeeamorii,
jnxia Mgypiios xixKalentlaruinAprihumaie provenit, prseterea dislribulione roinutorum in singulos dies,.
surgentein a medio Otiemis diligenler annotaveris, quibus annus solaris conslat, quot minulis videlice.,
hunc anno sequente, die videlieel eodetn, aliquanlo sol quolidie minus promoveat in signifero,- quam in-
mfeiiusmiri, et terlio, quarto, quintoqueannoeamdem tegram partem tricesimam dodecamorii porlionem,
diminutwnem in lanium augeri reperies, ut nisi diem de qua et supra conimeminimus. Std hoc loco in-
ante superadjicias, undecimo Kplend. April. mquino- dicera subjicere libuit niotuum solis ac Iunss, quantura
__/_Mmfacturus sola medioiurgat Oiientis, eamdemsci- scilicel singulis temporum momentis in signifero-
licettarditalem hicmler<s quotjuesenaturus exortibus. spatii eoitficiant.
JOAN.Nov. SCHOLIA,.— Sunt enimnonnuUi qui faci-
SIG. r M.m. n. SBC. imt. QPARI. QUIHT. SEXT. SEPT.
Sol qualfoet hora. 0 0 ._, 27 50 49 5 _0 4
Sol quolibet die f_! fr 89 ' 8 19 57 _') 15 5o
Sol quolibet anno l,i 29 ip 39 22 _ 59 4-5 41*
Sol anno el horis vi _2 0 0 26 26 56 19 Z& 4
Luna qualibel boia 0 0 52 -SS 2.7 55 7 57 41
Lniia quolibet die 0 13 10 5S 1 15 11 & 55
Luna diebus xxvu el vin horis-12 0 9 17 M 15 2 i5 13
In hac hgura primus ordo ostendit qsot signa sidus ~_Dmenslum atiinel) aelate noslra, quam Cicerouis, au&
per id tempusin coelotranseat; secnndus, partes tri- Plinii; de qua re superius plura sunt dicta.
«•esimasdodecamorii; terlius, quot minula prima : QuemMgyptii anno suo solemni.ei exp'eto. Tamel-
dicunlur autem minula prima sexagesimaj parles si .-Egypliialiter inlercalent qiiam I.omani, eadero
uniuscnjusque parlis tricesimaeseu gradus; qtiartus, lamen ulrobique ratio. Uterque enim diera intercala-
ininuta secunda; quintus, rainuta terlia.Progrediunlur rem ultimo mensi_apponunt,quiaadjeelione crescere
enim matbemat.ti in infroitum hac seciione, qucefit debent extremte magnlludinumpartes. Romanis au-
ger minuti antegressi sexagenariam divisionem. tem fuit primus Marlius, antequam uUercalarent.
Sic _Fgyptii circa autumnum exeunle anno.
Constat ex hoc indre, per computalionem addi- Sallem horotogii &__>._
in tetrh. Ilorologium inlei-
lionis aliquanto p!us intercalan, quain veius solis ligendum est quale superius descripM,vas sci.Icet,
roolus exigat: • b id conlingit solsiilium, t tbrumaiii, l.oroscopum, quam scaphfnVHruvius v.ical; in al i_>
%i scqunoctia citius vemre <;quodad corapulationeiu naroque nescio quo paclo id deprehendi pcssit.
46& DE TEMPORUM RATIONE." _5"0
CAPLT XXX X. A rius ergo numcnii dierum sexta pars anni esL » Et
Demeasura Ciemenliel btssexlilis. paulopost: .Proinde.inquit, persenariumprimiver-
sus mulliplicatur, lanquam senarius secundi versus,
Sed de mensura cremenii blssexlilis ife te nostra et iiunt sexies se\ageni trecenti et sexaginta dies,
iateat sentenlia, dicirous quadranlera ejus diei, id est, qiti sunt integri X I menses. Sed quoniam sicut
sex horas per annum accrescere, tioram autem per Hiensemeircuitus lunse ostendit hoininibus, sic an-
duos menses, dimidiura vefoliorteperunum mensem, nus cirGinlu solis animadversus est, restant autem
.solis dico natura~lem;porro quarlam partem hoice, Y dies, et quadrans diei, ut sol impleat cursum
id est, punclum permedium mensis, quia s>>lemno\i- suum, annumque concludat; qualuor enim qua-
mus zodiacum eirculum, id est, duodecim signa lio- diantesfaciunt unum diera, quem necesse est inter-
roseopi per CCCLXVdies et VI horas ambire ; sin- calare excursu quadriennio, quod bissexlura vocant,
gula aulem signa ejusdem zodiaci per XXX dies et ne temporum oido lurbelur; etiam ipsos Y dies et
X boras ac semissen naturali cursu peragere, di- quadrantem si consideremus, senaiius nuraerus in
ni.dium vero signi cujusque per XV dies Y horas el eis plurimum valet, primo, quia, sicut fieri solet, ul
quadrantem unius horce percurrere. Nce omnino pu= aparletolum coraputelur, nonsuntjain dies quinque,
tamus eorum suscipiendam esse senlenliam, qui, " sed potius sex, ut quadrans ille aecipiatur pro die;
quasi nocli nihil tribuentes, tres tanlum horas per inde quia in ipsis quinque diebus sexta pars raensis
annum bissexto adcreseere confirmant. Quod si ita esl, ipse autem quadrans VI' horas Iiabet, totus
csêt, non ante annorum VIII circuitum dies qui cre- enim dies, iJ est, cum sua noeje XXIV hurse sunl,
verat iotus compleretur, diem namque totum, idest, quarum pars quai ta, qui est quadrans diei, VI horaj
cum sua nocte XXIV habere horas, etiara \ulgus iiiveniuittur; itd in anni cursu senarius nuroerus
ignobih novii. Qui dum totusper quadriennium non pluriinura valet. J Hce.;de tanli auctoris evterpere
negetui impleri, qua ratione quarta pars ejus per sin- dictis libuit, ut de natura bissexti mese pusillitatis
gulos IV annorum negatur impleri ? Yerura si quis sensum relegens, non solum hunc per se. as lioras
^siostramin hoc spernendam putat asserlionem, legal annuatini crescere, sed et muliiplicem ejusdem se-
iieati AurcJii Auguslini quartum de sancla Trinilate nani nuroeri perfectionem, qua et annus ip.e con-
Lbellmn, ubi desenarii numeri, in quo mundus fac- slal, ex ore doclissimi tractaloris infelligas.
tusest, perfectione disserens, etiam hujus quadran- CAPUT-XL.
tis mentionem facere, imo et eum certi mysleni Quaie sexlo-Calen&astnaitias inleicatelur.
gratia per omnipotenlera eoriditoris sapienliam pro- *" Ob hoc aulem bissexti diem in inense Februario
\__sumfactumque docere non omisil. « Unum enim, placuit intercal re Romanis, quia hic brevior ctete-
inquit, etduo et fria, sexJiunt; qui numerus prop- ris et extrerous annimensiserat. Yeium ideo non-
lerea perfectus dicitur, quia partibus suis completur. dum explelo eo, quemaduioduni iEgyplii ct^Giseci
Ilabet enim eas, tres, sexiara, iertiara et dimidiam, deeurso lotius anni sui curriculo faeere volebant, ne
nec ulla pars_aJia,qute dici possit quola sit inveni- •. o nriino discissa lege sua veteri, ii.itium Marlii men-
tur in eo. Sexta ergo ejus unum est, tertia duo, di- sis a Februarii fine sejungerent. Ideo non anle sex-
"
roidia tria. Una autem, et duo et tria consummant tum Calendarum Martiaruni diem, quia Deum Ter-
eumdem senarium, cujus perfectionem nobis Scrip- minum colentes, Terminalia sacra, quse vicesimo
tura sanexacommeiidat in eo maxime, quodDeus VI tertio mensis ejusdem die semel instilueraut, inalium -
diebusfecit oppra sua, et sexlo die factus esthomo diem mutare prorsus non audebant, sed iis rite ce-
ad imagineroDei, et sexta selate generis huraani, Fi- Iebratis,sictandem necessarios aliquandiu perplures,
lius Dei venii, et faclus est filius hominis, ut nos re- crescente autem per seiatessseculiperilia, unum qua-
formaret aJ iraaginem Dei. Annus eliam unus, draniislnterpoiiebant diem. Heu miseri desipieutesl
si Xfl menses inlegri considerentur, quos triceni qui nescienles eum cujus regni non erit finis, qui
~
dies com_jlent,talem quippe raensem veleres obser- dixit : Ego sum principium, quod et loquor vobis,
vave.unt, quem circuilus lunaris ostendit, senario D (erminuro divmo cultu honorandura, et ei sacra ac
numero pollei. Quod enim valenl sexin primoordine sacrifitia credebant agenda. Sed mulLomiserius de-
aumerorum, qui conslat ex unis ut perveniatur mentes qui habemes promissionem regni coelestis,
ad X; hoc valent LX in secundo ordine, qui cons- hispotiusquseterminosuntobnoxiaadhaererepetituri
tat ex_denis, ul perveniatur ad cenlum. Sexagena- quamad seterna voluntproperare, sine fihe vicluri.
VARIANTESLECTIONES.
~
LC, Unum. C, quu
GLQSS.E ET SCHOLIA.
CAPUT XXXIX. sextus, a cenlum raillibus usque ad nongenta raillia.
BHIB. RAHLS.GLOSS2_.—Senatio numero poi- Hoc valent sexaginta in secundo ordine. Sicuti sena-
tel, elc. Sex enim parliculi sunt. Primus ordo nu- rius numerus conlinelur in sex, in primo ordine nu-
merorum est, ab uno usque ad decem; secundus, a merorum, sic et senarius nuraerus eontinetur in
decem usque ad centum; lertius a centum nsque ad sexaginta, in secundo ordine. Sexies enim unus,
mille; quartus, a mille usqne ad decem millia; quin- sex, sexies decero, sexaginla.
tu=s a decem millibus usque ad centum miJlia;
471 BED__EVENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENU.NA. 472
GAPUT XLL A nere feriam, ita etiam tunc ibidemlunam, verbigra-
Quod el luna quadraniem liabeat. tia, teriiam simul ac quartam compuiare meminen-
Inter hcec autem merainisse debet' calculator ut nms : hac semper industria pervfgiles, ut cum lu-
tunam mensis Fehruarii cseteris annis XXIX dierum, nam mensis FebruariMunc iroo die f.lus quam sole-
anno aulem bissextilicoraputetXXX, siveillam ante bat habere fecerimus,in diebus taraen Calendarum
inlercalatum quadrantem, seu postmodum, terminari Marliarum, exceplo solum undecimo eirculi decen-
novenalis anno, ipsam quam et anle consueverat
eontingat. Cujus adjectione diei effieitur lunarem
tunc annum, si communis sit, GCCLV,si emboli- luna servel cetatem. Nam et ideo maxime lunce qua-
drantem dandum monemus, ne roajor solito in Ca-
smus, CCCLXXXVdiebus compleri. PaJam namque
lendas Marlias existendo, ratum paschalis obser-
apparet quadrantem de quo sermo est, non ad solis vanlice
cursum recto a iramite deflectal. Quibus au-
tanturamodo, sed ad luncecursum seque perlinere,
tem quantisve temporum particuhs idem Junce.qua-
quia si lunse quoque quadrantem aceommodarenega-
drans accrescat, majore qti_esitu indiget; namque
veris, sed bissextili anno ejusdem quantitatis men-
seni lunarem Februario, cujus et antea solebas, cum ipso quadranie etiam-erebra embolismorum
et saltus quoque ralio, ne tola discur-
aptaveris, fit profecto ut ei quarta decima luna inlerruptio,
sus lunarls mensura ad puium dignosci queat, ob-
paschalis ejusdem anni pridie quam debuerat adve- R
niat. Meoque paschalis ralio vacillet, et totius mox sislit.
armi cursus tilubef>,slatusque ille semper inviolabi- CAPUT XLII.
lis circuli decennovenalis magis magisque turbatus De saliu lunm.
evertatur. Quare oportel ut sicut, dictante quadran- De quo tamen 'sallu verisimile apparet quod eum
tis ratione, quarto anno, quem bissextilem dicimus, citior quam vulgo putatur lunaris incensionis locus
in una eademque-sexta Calendarum Marliarum li- et hora procreet. Nam quomodo fieri possel ut per
§en, verbi gralia, tertiam quartamqpe solemus po- annos denos et novenos umim necesse esset solito
- GLOSSJEET SCIIOLIA.
BAPUT XLI. timumdecennovenalis cycli annum ccctxxxni diehus
BRID.RAMES.GLOSS.__.— Quare opoilet utsicut dic- facit computari, Quod si facere negligas, perxv de-
tanle quadrantis ratione quarlo anno, quem bissexii- cennovenales cyelos 15 tibi lunje ubi priraa putaiur
lem di imus, in unu eademquesexta KalendarumMar- occurret.
tiortim linea, veihi gratia, terliam quarlamque solemus Sallum lunm. Sicui unus dies propter retardatio-
ponere feiiam, ita etiam lunc ibidem lunam, veibi nera solis inlerpinitur, ita unus dies propter v Joci-
gralia, lertiam sinud ac quai lam comptilare memi e iQ titera lunce prcetermitlitur, quem sallum Iun_ecal-
rimuf: hacsemper indusliia penigiles, utcum lunam culatores vocant. Ijicensionis ejus, seiiicet lunte.
mensis Febiuuiii, tnnc uno d\e plus quam solebal, ha- Singulas unos, id cst, unamquamque lunam xxiv se-
bete fecerimtts, in diebus tamen Kalendarum Mattitt- niis, id est, duodecim horis. Computantes,seilteet illi.
ium, excepto solum undecimocirculi decennovenalis Incensioncseaium, scilicetlunaruin. Compulatores di-
anno, ipsam quam el anlea co sueverat tuna seivet cunt, vel media die, vel meJia nocte, semper accendi
ceiatem.Quisquis isiud aigumenlum legerit, ct for- liinam, non observantes in hoc veritatem naturse.
ia=se illam falsidicam sdos^-aminvenenf, qiice iinam Nam licet aiiquando hoc fiat, non lamen seuiper
se aiem lunsebis m una luna, scilicet iu sexio Ka- roedia nocte vel media die accendtlur. Si nalutam,
Jeud.Marl. hodie, elsimililer in sexto Kalend. Mart., stilicet mcensionis luu.e quseras, luna in eireuiiu lu-
"ciastina die, id est, primam hodie, et primam cras- nari piimi mensis post sallum, id est, Augusli, qum
lina die (iurbato ordine Gomputaredoeet); caveatut nunc tneiidie accentlilur Secundi menslspostsaltttm,
nequaquam lllam credal, sed re.clo alque ordinato - id est, Septemb. luna, qitm nunc medio noclis accen-
iraroile eam pronuntiet, videlicet hodie priroaro, dilur, aiino fuluio, id est, secundo vel sequcnte, hora
cras secundara; vel si hodie secundam, crastmo ter- una et decem momentis, quod est unus punclus, el
liam; aut si hodie tertiam, mane autem quartam. decima nona pat te umus puncti ante medium diei vet
Sic el de ctptens tetalibus suis a_,primausqne ad tri- noclisitlustratui. scihcel, sic omm anno citius ac ci-
gesunam intelligendus est, quia aliter Februariuro lius Dislinctio, id est, divisio, cominunisanni teimi-
bissexlili anno tricesiraam lunam habere non potest, num, scilicei pertinet, novemdecimUndil annoium,
et aliter decuna quaria luna in termino paschali non p seihcet solariuro, non conroiu<iiu,ii vel embohs-
erit, sed poijus, quod nefas est dicere, quinta. mo!um.
decnna. llem unde suprji. — Primo seiendum est quod in
CAPUT XLII. l ilo decennovenali circulo unus dies salius lunte ac-
BHIDR.MCS.GLOSS-E. — Saltpmlun_eloeuselhora crescat, deuide quj_rendum est, quoroodo paulalira
citior incensionis ejus per novemdecim annos eflicit. pei singulas lunationes augestendo ad tntegruin diîn
Quamvis enim quidam singulas lunas vigroti novem perveniat. Nam in decem et novem annis ccxxxv lti-
seinis diebus eompulantes, incensiones earum medio naiiones sunt cum embolismis. Et ideo necesbe esl ut
diei et meriio noctis seniper alternent, non in hoc pijeialum. dieroin lot dividas parles, quot in decen-
tamen veritatem naturte, sed calculandi facihlatem novenali cyclo sunt lunaliones. Hoc aulem ntilio
inquiiunl. Nam si naturam quteras, luua primi men- coinpendiosius modo, quam si horas diei \igi.>ti
sis auae nunc meridie, et secundi qute ro medio noc- Nquatuor dividas per minuta. Una Iiora decem minuia
tis accenditur, aniwfuturo, hora el decem roomeu- lecipit. Muliiplica ergo decem minula vi les etqita-
iis," et dimidio inomenti, et nona decima parle ter, el habebis CCXLminuta. Ex bis CCXLiuinuiis,
dimidii momenli, ante medium diei venioctis illu- de supradictis ccxxxv lunatiouibus toiidem mittuia,
strjilur. Hsec lamen dislinctio, non ad (erlum embo- scLicet unicmque lunalioni minutum, et trunt
Jislni vel communis anni termiitiira, sed ad tequam quinque miiiuta residua. Quseveio quinque minuta
divisionemnovemdecim teudii aiinorum.Sicque enim faciujit niedtetatera unius horse, id est, viginti mo-
per novemdecim annos paulatini luna<is accensio nienla. P_ntire unumquodque moinentum per duo-
icse pr-Boccupando ujuus diei spalium amitlens, ul- dcciro u cias, et invenies ccxi, uncias. Uncite nara-
A-7, DF TEMfORUM RATIONE. 474
dierum luna? itumero auferri, si non Iroc velocitas A XX ; di singulos annis singulis, et reroanet unus :
aliqua luuaris gyri paulatim loto circuli decennove- hunc divide per XIX, et videbis quod ad saltum lu-
nalis lempore procuraret? Quomodo e contra tardi- nse complendiiro, ul diximus, annualim, hnra et
tateeursus solaris âgi probatum est, ut unus per punelus, et nona decima pars puncli nnius aiitre-
quadiiennium ejus cursui dies. augeatur. Hujus au- scit. J\on ergo unis iisdemque vel articulis tempo-
lem velotitatis ei, ut ita dicam, anticipalionis, tarum, vel cosli climalibus lunse celebratur accensio,
metsi ordo non facile patet, mensura nequaquam s^d semper aliquanlo cilius quam prsecedenli mense_
laiet. Gonstat enim quia diminulio illa atque abla- provenerat, ut sit -unde unus anno nono decimo
lio diei unius, qute, quoquo modo agilur, per denos transihatur dies. Diversis aulem locis circuli deeen-
et novenos annos tota conficilur, hora per annos novenalis diversi quique ealculatores hunc eumdem
singulos, etunopuncto, etnona decima parte unius lunse saltttm inlerponendum, id est, mensem luna-
puncti, auge'ur. Dies namque XXIV habet horas, e rem, qui cseteris annis tricenos dies habere consue-
qttibuscum XIX to'idem annis_circuli decennovena- verat, unde tiiginta dierum esse faciendun) puta-
lis dislr"bueris, remanent V; has per IV multiplica, vere; et ratio quidem jiaturalis in promptu est,
quia vdelicet hora quatuor punclis conslat, fiunt cuncta liujusmodi crementa, vel delrimenta solis et
GLOSS__EET SCHOLIA.
queduodeciniviciesmul-!plica_ce,prcefa.umcomplent B tur. Sciendum ergo est qttod in decem et novemjin-
numerum, et remanent adhuc oe prcediclis CCXL nis inler .communes et enibolisroos, menses ccxxxv
unciis, quinque. Has quroque iterum divide per aio- conlinentur lunares. Quot mcnses, tot duodeciroas
inos ducentos liiginta quinque. Tot enim sunt lu- partes momenti, tordeniqueatoroos sumere necesse
nationes circuli decennovenalis, sicut supra annola- est. Qute paries per duodenarium divisce,cleeies no-
\*inius,-eiinvenies quodhi unaquaque lunatione jam vies duodenos, ld est, CCXXVIII reddi.nl, quce sunt
dicti circuli ciescit saitus funse minutum, el unciam momenta decem et novem, qufa in annicircuIo,tjui
unius nionienli, et alomum. Pimoccupando, prseve- CCCLIV cqnstat diebus, per has partes integrum mo-
niendo et prcecedendo. Amiilens, perdens Ultimum mentum elficitur; el restaiU adhuc partes septeni de
d»cennovenalis cycli annum CCCLXXXIII diebus facit ccxxxv mensibus, qute propler illos seplem erobo-
computari, scilioet quartus, rauone saltus abstimi- lismo-,accidunt annos. Habes Haque momenta decera
tur. Quod si facere negligas, id est, si salium non et novem iniegra ad vigesiniam quartam lioram,
feeeris per qumdecim decennovmalescyclos, id est, et parlibus raomeniorum collecia per decem et no-
OCLXXXV annos, cum debeas lunam computare prl- vem annos. Hsec junge ad superiora viginii, et ha-
mam, occunet 15. bebis tnginta novein iiiomenld, el adhue deest unum
Item unde sttpru. —Si quis calculalor subtilius de momentum. Sutne igitur lllas septem 'duodecunas
saltu luns. investgare -.oluerit, scire debet quod in partes, quas superesse prsedixiraus, et de sex-parli-
vigi.iti et septem.diebus, el oeto horis Juna zodia- C bus fac dimidiuro momentum, et remanent seplem.
jjum circulum peiluslrai; sed ul ad mcensioneni ejus Sume ergo alonios depein et novein annorum per sjn-
nsque pervenwt, necesse est duos dies el quatuor gulos menses, id est, ccxxxv, et divide per quadra-
hoias addi, hoc est, ut dies viginti et novera, et ginta sepiem, qu.e est duodecirna pars monieiiti, et
duodecim boras habeat Sed aulequam perliciat duo- mvenies quinqutes qnaJ.raginta septera. Hos junge
deciniam horara, perdit ex ea quatuor momenta, ad septimam parlem supradictam, quce remanserai,
unciun unam, eiquliigentesimamsexagesimamqu.<r- fac dimidiutn inomentuni. Cui alterura dimldium su-
tam partem momenlu Siquidem momentum quin- pra invenlum adde, et-habes integrum momentuin,'
genlis et sexagiiita quatuor atomis constat. ldcirco q od habet atomos DLXIV.Quod momentum ad _,u-
si hoc nosse tiesideras, collige per unumqueraque pradicta triginta novem momeiila conneclcns, habe-
mens°m lunarem, id esi, de lnceusione ad incensio- Jjis quadiaginta moinenta, qu_efaciunt horam inte-
nem, momenla' quatuor, el duodecimam partem gram diei. llanc horciinad supradictas viginli el Ires
momenti, et aioroum unura, quse anlicipant incen- horas adjunge, et habebis lntegrum diem \iginti
sionem lunce, et <n\enies in deeem et novem annis quit.ior horaium.
vigintLqualuor horas, id est, diern integrum, inquo Iiem unde supru. — Si vis scire quomojo dies lu-
saltus lunte pprficitur. Collige supradictos menses nse, qu_e dieitur saltus, prteparatur et ciescit per
per decem et novem annos, ex quibus duodecim sunt decem et novem ahnos, et quantum dehoc auginenlo
communes, quorum unusqutsque habet menses duo- ci escit ro unaquaque lunatione, hoc est, in unoquo-
decim, et dies CCCLIV, et septem sunt embblismi, que lunari roense, per ccxxxv (tot enim mens s iu-
qui habent menses tredeciro- dies vero CCCLXXXIV. t" naies sunt in cyclo decennovenah), multiphca du-
Quapropter multiplica momenta qualuor integra centa tnginta quinque quater, sive qtiatuor ducenties
uuodecies , id esi, per duodecim nienses in anno irigesies quinquies, quia quatuormomenta m uno-
eommuni, fiunt momenla quadraginta et octo. Item quoque mense crescunt, propterea oinnes nienses
quadr-iginta et octo duodecics secundum numeruni ducentos irigintaquiiique multiplicantur qualer, qui
coiiimunium annoruro multiplicata fiunt DLXXVI. St- factunt nonei|gnita quadraginta niomenta. Hic autein
irohter pei tredecim Junares embolismi anni menses, lolus numefus per quadiaginta si parlitus fuenl,
id est, tredecies multiplicata quatuor momenta, el reddil viginli tres quadragenos, et viginti moroenla,
litint qumquaginla duo septies, hoc esl per septem hoc est viginli ires horas et dinudiam. Illa autem
einbolismaies annos multiplicata, et CCCLXIV mo- altera diroidia hora, quse deesse videlur, si scire vo-
niecia. Quce cum DLXXVI supradiclis juncta simul lueris qijomodo colbgitur, el quomodo crescit, sine
fitint DCCXL. Quce divtsa per quadragenarlum, quia dubio ita intelligilui. Non soluni einm quatuor mo-
hora quadraginta momentis constat, viginli tres red- nienta in unoquoque mense de hoc augmento lunaii
dunt quadragenarios, jd est, horas viglnti ties, et crescunt, verum etiam duodecnha pars_nioiiieuli in-
ii.super unum vicenanum, qui est medietas viginti super et aloinus, id est, quragenlcsima sexagesima
quatuor, hoc momenla vlgmti. Sicque ex solis nile- quarta pars momenti erescit in omni mense lunai i,
t.iis momentis, per decem et novem annos, hor_e et sic m duodecira mensibus uniim inomeiiluni colli-
xxift et semis vicesimsequarlse conficiunfur. Restat „ gifur. Inlerim lllos atomos dunitte, de quihus poslea
ut medielas horce vicesuuse quart__>,~~qute remansit, dieemus; el ila per tiecera el novem anno"s quasi
t__xpaitibus moroenlorum atque atomorum supplea- fuiisenl omnes tommunes -.eptem emI)oIi.n<iinieiiin
•475 r>U*_EYENERABILISOPERl-M PARS I. — DIDiSGALICA GCNC.Ni. .73
limce in parttbus .iqtiinocliorun), ubi primo creata ___flgnnt, -facientesepactas Innceannuas, quarumlocus
sunt, inilium finemque sorliri, so'is quidem in ver- est in XI Calendas Aprilis, de octava deciraa in nul-
ni, lunae vero in aulumnalis loco tequinoeiii. De- lam facere sallum.ldeoque annum eumdem, si non
n'que Anatolius, qui verissime in cequinoctio verno bissextus adsil, dielius trecenlis quinquaginta tribus
initium inensium, el caput circuli lotius, lerminum.- consuminantes. Quod etiam Dionysius in epistola
que decernit, non lpse hanc in capite vel fine sui langere videlur, cum ait: . A decima quinia Juna
eirculi deeennovenalis, sed decimo quarto ej'us an- paschalis fesli, anni,verbi gralia, prcecedentis,usque
no, qui est ultimus ogdoadis, mulationem lunte po- a i decimam quartam sequenlis, si communis
suit, iaciens illam ascendere in tequinoctio de oeta- annus est, CCCLIVdies habeljit; si embolismus,
va in vicesiroam. At contra Viclorius tertio ad fmem CCCLXXXIV.Quod si unus dies plus niinusve con-
ogdoadis anno, hanc inferserendam censuit lunara t gerit, evidens error esl, exceplo videlicel anno
Calendarum Januariarum, de quaita in sexlam de- primo saepe dicti decennovenalis cycli, quero a de-
cimam converlens. Pono iEgypiIi, in quorum sen- eima quarla luna paschce ultimi, id est, noni decimi
tenliara catholica nunc consenlit Ecclcsia, eamdera anni usque ad quartam decimam lunam ejusdem
mutationem primo anno circuli decennovcnalis ad- primi numerare^curamus. i Propter quod Idem ul-
deserenles , crescunt decem et novem momenia. do qtiarta in deeiinam sexlam convertens, scilicet
Unum aulera monienium, q.iod deesse cernilur, col- <!umnos de qtiarta in quintam converliinus lunam
ligitur ex septem mensibus embolismis, et atomo K.il. Januar, qui in fme decennovenalis facluri su-
uniuscujusque mensis. Exsex... roensibtis erobolis- nius saltum, el ideo minorem setatem lunae habemus.
mis dimidium momenlum colligitur, in quo sunt Ille eniro de quarta in decimam sextam converlit, ut
atomi ducenii ociuaginla duo, et aliud dimidium qute luerat quarla, in qtiinto anno in Kal. Jan. se-
momenlum colligilur ex uno mense embolismi, hoc qnenti, id est, sepiimoaniio in lisdem Kal. quce de-
est duodecima pars momenli, in qua parle sunt buerat compulari decroia quinta, propler sallum
atomi quadraginla septem. Collige ergo atomum compulabitur deeima sexta. Et Ideo dixtt: De quarta
uniu cujusque mensis, qui suni ducenla tnginla quin- in decimamsexlam,Aumapud nosest de quarta in tle-
que; mitte simul cum quadraginla septera, fiunt du- cirnam quintam, qui JIOII fecimus adhuc salluni.
centa octuaginta duo, hoc esl, aliud liimidium mo- Pono jEgqplii, in quorttm senieniia catholica nunc
mentum. Mitie simul cc et cc, ftunt cccc. Itcm cunsenlit Ecciesia, eamdem mu atiovem primo anno
ocluaginta et oclu.iginta, centuni sexaginla. Duo et' ctrculi decennovenalisaffigunt, facimles epaclas iunm
duo, quatuor ; el ita siniul DLXIVatomi, hoc esl unum annuas, quaritm locus est in undecimoKal. April. de
momenluin. Quod super decetn et novem adaitum, decimaoctavain nullam facere salium.Ecclesia Grsc-
vigiuii roomenta efli il, hocest allera dimidia hora. cuni esi, quod in Latinum vertitur eonvocalio, prop-
Mi ie super viginii tres horas et diraidiam, liunt vi- >Q lcr quod otnnes ad se vocet. Cathohca, universa'is
t-iiiii quatuor, hoc est, unus dies naluialis, qui di- sivegeneiahs interpre:atur. Non enim sicut conven-
-uiur sallus lunsc. ticula hseielicoru.ti in aliquibus regionura partibus
Recapilulaito hujus argume<li. — Nam quomodo coarclatur; sed per lnluro terrarum orbero diialai.t
fieri possel ul per annos denos el novenos unura diDunditur. Pro peregrinaiione autera prsesenti, Ec-
necesse esset sohto dierura lunari nuinero auferri, clesia Sion dicimr, eo quod ab hujus peregrinationis
si non hoc \eloeilas aliqua lunarisgyri paulatim loto longiludine posita, promissionem rerum coelesiiuin
circulo deceiinovenalis lempore proeuraret ? Aufer- speculetur, et idcirco Sion, id cst, speculationem ac-
tur enim lunai una dies per novem et decem aunos, cipit, pro (utura vero palri.e pace Jerusalem *oca-
quia in finedeceniiovenalis cycli, JII Jialend. August., tur, quia Jerusalem paeis visio interprelatur. Iiem.
ubi debuisset trigcsima esse, fit prima. Hoc igilur De decima ocla>ain nullam \ucere sallum. In nullam,
secundum _4_"gyptios, quorum sentenliam in hac ra- id est, trigesiraam. In fine enim decennovenabs cydi
lione nos sequimtir. Similiter secundum quosdam fit luna in lial. Mart. Per aigumentum xxui com-
septimo Kalend. Deceinb., ubi debuisset esse tiige- pula iilam, et invemes in ipso anno tn nndecimo KaL
-siroa, fit prima; et ubi prima, fit secunda ; et ubi April. lunam decimani octavam; adde ad xvm, non,
secunda, fit terlia, et reliqua usque ad fiuem anni. tindecim s.cut in cceteris aiuus, sed duodecini prop-
Dentque Analholius qui verissimo in mquinoctio lersaltuni, el invenies in priino decennoveiiaiis cir-
verno inilium mensium, el capul circuli ioltus ietmi- culi anno in undecimo Kal. Apr. lunam lncesiraam.
numque dccernit. Analholius autem non eo ordirte Et hoc est quod dicit. De 1§ in nullam, id.est, in tri-
facit eyclum suum quo nos; naro ubi apud nos est cesimam. Aunus Iunaris est minor solari in undecini
octavus annus, scilicet ogdoas, apud illum est deci- " diebus, et ideo ut annus lunar.s conveniat ad sola-
mus quarlus annus cych sui, Ergo luna quce Jrot lero, epactte sequentis anni supra epaclas anteceJen-
anno prtelerito, id e_i, anno deciino lerlio, octava; lis annt in duodecun diebus. El propterea ascendunt
non adjicit xi, sed xn, ut sil saltus; el fit sequenti in ipso anno de decero et oclo in nullam, scilicet
anno, id est, decnno quarlo, intequinotlio vicesima ; epaclara, id est, in tnginta, duodecim additis. Sem-
<tpudillura enim ociavo Kalend. April. sequinoctium per enim quando sallus est, adduntur duodecitncela-
est. Est ergo inter nos et i lum una luna seroper, tes lunce, in aliis vero arons undecim. Qui saltus na-
quoniamille a mendieadraeridiem computalJunam. turaliter in ultimo anno decennovenahs circuli po-
Itaque septimo anno cycli nostri est Juna undeeimo nilur, et ideo Analhohus et Victorius non in congruo
Kalend. April. sexta; decimo Kalend. sepunia, uono loco ponunt sallum, dum in ahis aniiis eum ponunt,
Kalend. oclava, oetavo KaJ. nona, quam ille octa- ideoque annum eumdem, si non bissextusa 'sit, diebus
yam facit; adjiciensque illi duodecim sequenti anuo, CCCLIU consummantes. Subaudis, si vero bissexltis
hoc est ogdoadis, esl vigesima. Et ideo dixit De oc- ipso anno fuerit, tuiicrecipit ipsam lunam causa bis- j
tava in vicesimam,dum apud nos est de nona in ve- sexti, quam perdiderat causa saltus, quia, in bissex-
cesimam, qui non adhuc leeimus saltum. At conlra lilianno una setas luutecrescit, sdlicelin menseFe- I
Viclorius lertio anle finem ogdoadisanno, hancinter- bruario, et habet ips"_r__nnus dies CCCLV.Et In ipso j
serendam censuit iuuaro Kal. Januar., de quarta in anno ubi saltus lit, una setaslunaedecrescit, et habet j
decimam sextam convertens. Conlra, scilicel senlen- ipse annus treeentos octuaginla tre_>dies ; quartus
tiam AnalhoJii. Altero, .scilicet anno, Kal Januar. vero rafione saltus absuraitur. Qui profecto saliijj
«".7 T"E TE-MPORVJM RATIO..E. 4~8
timus epactas, iJ est, adjectiones lunares XYIILtunc A , cesima nona, dehinc vertatur in nonam. Sed sunt qui
retinens, prlmo anno non XI, ut in eceteris annis hoe nobis in Juna Novembris mensis agendum magis
fieri solet, sed XII dies accommodat. Et quia XXX aulumenl, qualenus hujusmodi impedimerjlis cum
dierum fine volvuntur, nulla epacia inprincipio ip- prseeedentis anni fine absolutis, novum de cselero
sius eycli ponuntur. Secundus aulem annus epaclas - annumliberopossiiitcompuioingredijuxtaexeniplum
XI suscipit. Et ideo, sicul diximus, a quinta decima videlicet jEgypiiorum, quihoc in penullimo anni sut
luna paêbae primi cycli, usque ad finem ejus in mense, qui est noster Julius, facere perhibfntur. Sed
communibus annis et embolismis prtefixos dies nos sive hic, sive illic, sive alibi feceris, necesse est ibi-
invenire non dubium esl. Hujusmodi ergo cogit di- dem, ni failor, tres pariter menses undetricenorum
versilas, sex solum primos circuli decennovenalis computare dierum.
snnos aequalinobiscum aelate lunara putare Victo- CAPUT XLIIL
nura. Nam deinceps inserta mulalione salius, una Quaie luna cliquolies major quam computatur,
semper die majorem nobis eam usque dura eliam appareat.
nos finito eam circulo toto inserimus habere non Notandum sane quod hujus ratio saitus lunaris,
eessat; qui profecto sallus non alibiaptius quam XII longasni facit exundanlia cremenli lunam ahquoties
CaJendarum Aprihum die videlur anno reddendu", B majorem quam pulafurvideri, adeo ut e iam die tri-
propteroriginemvidelicetquam prsefati stmiuscondi- eesima vesperascente illam jion gracilcm inccelo-ap-
lioiiissideriiro,ullunainensisMartii,quteeo fii die \i- parere contingat, et quanto cifculi decennoveualis
GLOSS_4__ ET SCHOLIA.
nen alibi aptius quam duodecitno Kalendarum Apri- bus juxla Kalendas Januarii; sed hic temporis re-
Jium die videcur aniio reddendus, scilicet juxla nalu- dundantia saltu non lollitur propter tarditaieni.
r-.tm; tam^n non pnnilur ibi sallus, propter termi- CAPDT XLIH.
nalem. Quema d"cima quaiVi luna Paschm utltmi, id BaiD. RAMES.GLOSS_E.— Quid enim t utionis est
esl, decem el noveinanni, u que ud decimam quartam Imia mutationem meridianis coinpntare ab horis, cum
ejusdemprimi numeraie cuiatnus. Ideo Dion^siuspise- nec imposita lunc in cmlo,necsil egressa super terram,
diciuin annu'n a decima quarta luna, et non a decmia sed nec ulla legis solemnia metiaianis vel posttneri-
quinta inchoat, ne propter saltum lun.e unus eidem dianis, sed omnia vespertimsmcipiant, simul el con-
anno diesdeesse vidt-alur. Sed lamen talis composi- summentur in horis, nisi foi le quta Adam peccans, ad
tio, id esl, ul unus dies pro duobus comptiteturj nil auiam post meridiem increpatus a Domino, el de
proJest , quia ntillo modo CCCLIV, scd revera CCGLJII puradisi est gaudi<s pulsus, qua exsulare cmpimus,
conslat diebus. Non enim mo\ere hoc quempiam de- debuil Jwra notat i, ut dum dicimus lunse initium m
l.ei, quod Dominus Beda saltum Iunte duodec.rao meridie, quce defeclivara habet naturam, recolamus
Ital. April. die apium esse dicil, quia ipse quoque {{__et nos eadem hora de paradiso expulsos, et defeclura
statim subinfrrt: Sive hic, scibcet du decnno Kal. inchoas>-e'.Giegorius : « Neque enim Adam poslcul»
ApriL, siix.illic, scihcet in luiia Novembri, sive ahbi, pam in divinilatis subslaiitia videre Dominum potnit,
scilicet tertio Kal. August., sicut __Egyptii, fece- sed increpalionis verba per angelum audivit. De quo
TIS,ete., juxta exempluui videlicet Êgyptiorum, qui scriptum est: Cum audisset vocem Domini deambu-
h'ic in penuliirao anni sui mense, qui est noster Ju- Jantis in paradiso ad aurara posl meridiem, abscon-
1 ns, faeere perlubenlur. JEg^ptii enim m suo penul- dit se mler hgna paradisi. Quid est enim quod post
timo mense, id esl, in Julio, dum a Seplembri an- peccatuin hominis in paradiso Dominus non jara
num incipiunt, ponunt _sallum, situt quidam in stal, sed deanibulal, ut nisi quod lux ferventior
penultinio faciunt noslro, id esl, in Novembri. Et abscesseiai.et peccaliicem jniimam culpaesuoefrigora
ideo in decimo nono anno, quando saltum faciunl, conslringebant ?Increpavilergo Adamdeambulans, ut
non ascendit luna Julii trigesima, una luna videlicet ccecismtntibus nequiliam suam non solum sermoni-
causa saltus amissa, sed vigesima nona; et ob id bus, sed etiam rebus aperiretr quatenus peccator
luna Kal. August. tertia redditur, qute juxta argu- homo, el per verba quod feeerat audiret, el per de-
ineniuiu seeuhda computaiur. Tertio Kal, Augusl. ambulatione.n amisso ceternitatis statu miilabiHtatis
ppud __Egyptios saltus ponitur, id est, priina luiia Joco suseinconîaniiam cernei et, et per auram fervore
tj-icesiroce; inde venit terlia luna in Kal. Augusr. charitatis exjjulso, torporem suum animadverteret,
ipso anno. Illi autetn qui saltum ponunl in seplimo - et per decbnationem solis cognosceretquod ad tene-
Eal. Decemb., id est, primam Iunam loco tricesimce, bras propmquaret. J Lege in MorahbusIibruni vigesi-
computant septimam lunam in Kal. Decemb. ipso mum nOi.um, in qtio hsec sacra verba in\eni.
anno. Et ab Auguslousque ad Decembiemdiscordanl D Remigius : PLmtaveral autetn Dominus Deus pa-
euni -53gyp-iis,qui calculatorum ter.enl palmara, eo i'a(fisum voiuptaiibus a priucipio, id esl, in bntio
quod Minulteriio Kal. August. non faciunl saltum. remolis aquis a superlicieterrce, etin unum collectis.
Post hcec autem aJ unam coucordiam." Sed tamen Ubi autem nos habemus. Paradisum a principio,
rectras __Egyptii,qiiain liii terminant saltuin, quia illi quidara codices habent : Eden ad ortum. Ex quo
in Kal. Sepienib. el Octob. necnon et Novemb. dis- possumus conj cere, paradisum in oriente situm. ln
coidant cum"epaclts; __Egypliive<oin uuis lanlurn, quacunque autera orbis parte sit, stimus eum ter-
idest, Kalend. August., nisupra d.etum esl. renum esse, et interjecto Oceano et monlibus oppo-
JOAI..Nov. SCHOLIA.—Lun_e sa tus hcecralio est, silis, a noslro oibelongeremotissimura. Est enim in
quod jilus tempotis per embolismos i.iiercalalur 111 altissimo loco siius peitingens usque lunarem circu-
lunaribus teroporibus quam ipsa requinl; velocior lum, unde et llluc aquse diluvii inimnie perveniisse
erom est paulo, quam computatur. E\iguuro namque dicuntur.
in quo cttius ad-solem redit proplermtnutam sectio- In quo posuil homitiem. Ex hoc quod positus in
iiem iion potest facile animadvcrti; quae tempojis paradisum homo dicilur, dalur inielligi, non ibi eum
superfluitas toliiiur anno decimo nono, a prima de* luisse conditum , sed in hac nostra morlali terra,
tractione. Eodem modo, ut supra docuimus, plus in- quia prsevidit ilfuin divina prcescientia illic pecca-
iercalan in anuis bis_,extilibus,quam omnino sol re- turum, el ob IIOGab illa sancla terra in hanc conval-
Tjuirit; unde fit ul bruma noslra aslate ante idt,s lem miserice propellendum_ Allegorice aulem pa-
D^cembres proveniat, quse liebat Ciceronis tempori- rauisus pitesenlem sigroficat Ecclesiani, quse recta
i'.9 BED.E VERERABILIS OPERUMPAI.S I. — DIDASCVLICAGENU1N\. m
lerminus amplius insiat, lanto hoc crebrius palialur A concilio probala firmatur, htccest specialiler regula
-causa existente perspicua, quod saltus iile, de qtio tenenda, ut Iun_e.etatem non juxla quosdam a meri-
loquimur, jaro maxima tunc sit ex parie perfecius. diana vel dimidia post meridiem, sed a vespertina
SeJ in naturalisasseitione veritatis, quse et Niccno potius hora mutare noveiimus, quia nimirura luna
GLOSS-fi ET SCHOLIA.
hortus deliciarum dieitur, dum nobis in ea spiritua- accendalur, non tamen pnmam pi ms quam vetperrm
Jes deJiciseadministranlur. Lignmn vitcc in medio videiit, sed liig simampotius oportet wstimaii. Si
paiadisi, Cbrislus est in medio Ecclesice.De quoper enim ante vesperara accendatur luna, non propter
quemdam sapieniem dicitur : Lignuro vitce est his hoc ante vesperam coinputatur prima, sed in vespere.
qui apprehenderinl eum. Ipse esleliam fons, qui de Similiier si post vesperam, id est, post occubitum
Palris substantia descendens, ad irrigandam stiara s lis accendatur, non computabitur propler hoc pri-
sanctain venit Eccle-iam. De quo per Zachanam ma, donec ad aliam vesperam venent, et ibi videa-
dicilur : Eritfons pa.ens domui David, in ablulionem tur, id est, vespere, scilicet propler primam condi-
peccaloriselmensliualce.DoniusDavid^sancIaesiEc- tionem. Quod si quis gi aviushuicins'stens qumstioni,
clesia, cui, id est, ad cujus salulem paiel lons, id esl, dixent se novam lunam eo anno quo saitus msetendus
Chrislus in ablulionem peccaioiis. Peccator est, qui est, Itocesl, ultimoc>rculi4ecennovenalisbiduoptitts-
inalum quod mente cogital opei ibus exsequilur. Mens- quam piinia caneietur, mulliscum teslibus vidisse, id
iniaia est quaealicnamcainem non lanigii,sed piopria esl, quaito nonaium Apiilium dte. Ex hoc auteiti
foedalur : signilical peccalncera animain, qucemalum " probaiur quia naturahler m ullimo cycli decenno-
qttod cogitai, nequaquam effeciu explet; unde non venalis anno ponitur sallus, qiiod pene omnes lunte
extrinsecus quasi ahetia carne deturpatur, sel in- ipsius anni videntur biduo anteqiiam dlccntur priin __,
tnnsecus velut propria carno suis cogiialionibus quod in aliis annis nullo modo fit. Etlioc solitum
inquinalur. Suspiremus itaque ad illaro ardenlius estfieri in appropinqualione sallus, ro elongalione
vitam celerna pace bealissimain, quindo ent lux vero sicuii videtur, ita corapulalur. Pateinm clenim-
Iunce sjcut lux soiis, et Iuv solis seplempliciler, auclortlalis subsidw fulcimur dum Nicmna1synodi scita
sicut Jux septem dierum. E-aias : Et erit lux luncc sectamui, qum decimas q>iaras fesH paschalis lunas
sicut Jux solis, etlux solis septempliciter, sicut lux lam fiima s.<biliiate ptmfixii, ut decennovenalisearum
septem dieium. Quando eiil isdid' Tunc cum fuent chcuitus nusquam vactllare, nusquam fallere possit.
coelumnovura, et terra""nova. Omnia qute omnipo- Nittea civitas«st meliopolis Bttbynite, in qua Con-
lens Deus per spalia sexdierum operalus est, propter slantinus lmpeiator, siculdecimiis liber Eccleîasticte
honiineni ficla sunt, in cujus lapsu omnia elementa historicenarrat, congregavit synoduni cccx\m epi-
detrimentumsusiinuerunt. Nam lerra anteaspinas et scoporum, ubi Anus anathematizatus -esl. Inde
iribulos non proferebat. Aer iste non lantte crassi- dicitur Niccna synodus, quteinNicsea facta est. Syno-
tudinis erat, sed purus erat. Sic sol, et luna, et side- dusautem exGrcecointerpretaii polest, comitatus vcj
ia, delriinentum sui luminis sustinuerunt. In die coettis;coelusveroconventusest velcongiegatio,a co-
aulem judicii determinalo illo examine, cum fuerint eundo,id esl, eonveniendoin unum.Unde etconvenlum
omnes reprobi una cura diabolo in inferno conclusi, e5tnuncupatum,sicutconvenius,cdelusvelconciliura,
su_.lollctse DominusJesus pariter cum corpore suo, C a societale roultorum in unum. Sdla sunt, quseplebes
quod sunl onines elecliin ccelum,-el tunc mutuabit lanlum cotistiluitnl; cl vocata scita, quod ea plebs
sibi luna splendorem solis, etsol septempliciler luce- sciat, vel quod sciscitalur el rogat ul fiat. -Quidenim?
liit quam modo, sicut lux septem dierum, hoe est Nhiiijitidciedendnmeil quia illani quttn nos qttailo
multipliciter, et recipiet lumen et splendorem sohs, nonas Apriles novaiii vidinvts lunaui, nemo viderit de
queni amisit peceanle pnmo homine. Djcit etiam iltis itecenih d:cem el octo pontificibus,qui in Nicmno
beatus Isidorus in libro Crealurarum, quodneque sol conciio tesidrbant? Viderunt ergo illi accendi lunam
neque luna ad occasum venturte sint postea, sed in in quarto nonas Apriles, nec tamen prjmam dinuroe-
loco quo creata sunt, sine fine manebunt, juxta il- raverunt nam, ne conirarieias comiiiunis et embo-
Jud Abacuc: Sol el luna steterunl in habiiaculo suo, lismi regulccinde nutnretur. T,tnc ergo. sub sanctm
pro eo quod esi, Slabunt. Et quare hoc ? Ne clari- memotimpapa Zosimo, usque ad lucem aqua non
late solis sive luni. illi qui apud inferos erunt, per- vemenli, non consecrat , qui bapliz .tidi /">__.)ant teces-
fruantur. Dchoc etiam sutu dicit Isaias : Non occidet s tunk Tuncidero oct.tvo Ealend."April. die, quando
tibi ultra sol tuus, eiluna lua non minuetur. Item ipsi sanctiim Pascha celebrandum esse putabant.
Isaias : Et erubescet luna, el confundetur sol, cum Baptismus Grsce, Laline tinclio interprelalur. Quce
regnaverit DominusinSion et inJerusalem. Erubescet ideo tinciio dicilur, quia lbi homo spuitu gralite in
Juna, id est, labescet in die judicii, et confuiidetur nielius ininiulatur, el ionge aliud qtiam erat efficitur.
sol. Nunquid ita confundentur ut cadant de ccelo '' Nam sictit aqua purg^lur exlerius coipus, ita laien-
JNon. Ipse Dominus "-ait: Sol obscurabitur, et luna ter ejus inyslenum per Spirilum sanclum punficat
non dabil Jumen suum, et virtutes coeiimovebuntur. j. el aiiiinaro, cujus sanclificatio lta est : Invocato
Dicit eninibeatus Attgustinus,quia neque sol, neque eiiiin Deo, descenJit Spmtus sanctus de coehs, et
luna, neque sltilce lumcn suum amillent: sed ad niedicalis aquis sanctilicat eas de seraetipso, ei ac-
coniparalionein verselucis quce est Cln istus, omnia cipiunt vira purgaiioni», 11 in eis el caro el aniroa
sidera et luminana videniur obscurari. Quem eniin deliciisiinrnunddla mundciur.
splendorem prcestat lumen cerei, si positura fueiitin La da ttver vtnci ga debat. Gau !eb_<tenim_.uperari
niedio radio solis, aut quidluromis auget cernenlibus ab Orieiilalibus,q<u secundum Nicami concilu deiini-
illud. Nullum Joel: Sol converlelur 111tenebi J§, et tionem facicbani, quainvis sins Occidetnalibusfavere
luna tn sanguii.em. Hoc in passione Doniini paitnn videretur.
Jacluin, partiro ante diera JOoniini magnuni, id esl, JOIN.Nov. SCHOLIA.—Netandmn sane. Facile hoc
judicu lulurum credilur. Tunc enim sol obtenebra- liquet ex supenori capite, um nainque inensi detra-
tus est, sed luna in sanguinem <,eisa palam homini- lulur, quod singulis (si heii pos^-et)oporluit. Subitai
bus apparere non poluit : quce tunc, ul puta iii igitur^delractio facit ut lunj.fulsio majorem Obien-
pascha decima quinta existens, mterdura fuerat dat cetatein, quini compuiatur, facta uiuus diei de-
mbrulium visibus objectu lelluris oeculla. Aliter. trattione.
Sol converletur in tenebras, et luna in sanguinero, Backommsn.onachusins gnis. llujus Bacbomu seu,
antequam veniat dies Domini magnus et horribili^, ul alii scribunt, Pachubn libellum uuper nactus
hoc est, splendor quorumdam fidelium ultima iiibu- siiin a sludioso quodam, qui dum mihi copium face-
latione deiiciens.obscurabiiur, et Ecclesia marlyriim rei, propter ai!t<quiiitemetpielatem indicavi diguu >
_.anguinecruentabitur. Siuaulem posi occubilumsolis e_.seeditione.
481 DE TCMPORUMRV.TI0NE , 488
quccvesrere priroura mundo exorta esl vcspertinis A chalis Junaslara fiima stabilitate prtefixit, ut decen-
»s eo semper horis necesse est aliam aliatuque sumat no\onalis earum circuitus nusquam vacillare, nun-
selalem, singulas quasque vicenis et quaier, i<sex- quamfallere possit. In quovidelicel circuitu, lunam
plicans horis, sicul e conlraiio sol qui raane primo paschalem anni de quo agilnr H Nonas Aprilis fieri
orlus est, lesie Genesis Scriplura a mane usque ad primam iiulli caJculanlium in dubio esl. Ideoque
mane diera complevit unum. QuiJ enim ratioms est hanc aliter deiinirc iiulli fideliumfas esl.jQui! eniro?
lunce mtitalionem meridianis compulari ab hoiis, numquid credendum esl quia illatn quam nos IV No-
cum uecimpositatuticin coslo, nec silregiessa super nas Aprilis novam vidimus Junam, nemo viderit de
lerram, sed nec ulla legis soiennia meridianis vel ills CCCVIIIponlificibus qui ra Nicccnocbneilio re-
pomeridianis, sed omn>avesperlinis incip anl simul sidebanl, nemo de minorum coflu grnduum, qui illo-
et consuramentur in hor.s? Nisi foile quia Adam rum coroiliis aderai<t et statulis, el non potius intel-
peecafis ad auram posl nteridiem increpalus a Do- ligendum, quia cum lunaro anni illius paschalera a
mino, et de paradisi gaudiis est pulsu% ad remune- piidieNonas Apulis incipere signabant, aliud majus
ralionem coelestis vitte quim stcculi hujus tcrumna periculum per hoc deelinaverinl, ne videlicet sialiler
mulavimus, routatio lunaris, quse cremenlis decre- decerneienl, indissolubilis ille communium annorum
-menlisquepeiennibus laborcs noslros in.ilalur, in B el embolismorumslalussolvereliir,queni inviolabili-
ea speciahler qua exulare coepimu<.debuit hora no- terobseivandumdivincelegis auetoritate Hebrceistra-
lari, ut e\ ipsa lunaris hora mutationis quolidie denlibiisagnoveranl?Sedetspecialiterdivinteauctori-
versiculi illius admoneremur, quia slitllus ut luna tat's indiciis observanliam Junarem quam tcnemtis
jnulatur, nam sapiens curo sole perroanebit, suspi- defendimus. Legimusnamque, scribente beatoCîillo
raremusque, aJ lllam ardentius \itam pareseleina Aêxandriseepiscopo, quiaPachomius monachusin-
beatissimam, qtiando erii lux lunte sicut luv solis, signis factis apostolicsegralite, fundatorque Êgjpli
et lux solis sepleropliciier sicut lux VII dierum. ccenobioruro,ediderit ad monasleria quteregebaililte-
Verum quia, sieut sciiptum est, a luna signum diei ras, quas angelo diclante perceperat, ut non errorem
festi, et qno modo prima lunsevlux a vespera mun- incurrerentin soleranitatispaschalisratione, scirenl-
dum irradiavit, ilaomnis dies festus in Iege a vespera que Junam primi mensis in anno communi et embo-
inttiari, in \esperam perficidebere pr_ecipitur, con- lismo.. Legimus, eodem referente Cyrillo, quia %i
gruentius stlas lunaris a vespertina hora quam non scrjpsisset synodus Nicsena cyclum lunarem
aliunde nova compulabilur, eamdemque ceiatem primi mensis , sufficeret cytlus lapidis seleniiis in
quam vespere lnchoat, sequentem tisque servabit Perside ad exemplum ralionis paschalis, cujus can-
a.I vesperam. Et siquidem eara paulo ante vesperara G dor interior cum lunaprimi mensis crescil el de-
aceendi a sole conligerii, mox sole occidente pii- crescit. Legimus, ilem, scribente sanclo Pascliasino
raam computari et esse necesse est, quia vide'icet Lilybcci antistite ad beatissimum paparo Leonero,
illaro temporis Iioram, qua primum terris fulgere quia tempore Zosimi papcecum esset ultiraus eircuji
ccepit, adiit. Sin autem post occubitum solis accen- decennovenalis annus, et declinarent quidara
datur, non tamen primam priusquam vesperam vi- decimo Calendarum Maiarum die Pa^ciia tcnere,
•derit, sed tricesimam potius oportet sestimare. celebranles octavo die .Calendarum Apiilium,
Eiiam si XXIIIhoras post occasum solis accensa iJ est, pro embolismo tommunem tenenles an-
suppleverit, illaro tamenquamoccidente soleliabue- nura, quse esset paschahs obseivanlise \eiitasmu!-
rat, ne prirnte conditionis ordo turbetur, usque ad liplici miraculosupernsevirtutisclaruerii.« QuceJain,
alium ejus occasum retinefe debebit setatem. Nec inquit, vilissima possessioMelthinas appellatur , in
lttiru.n lunam cum tot hoias nova transegerit mani- monlibus arduisac sylvis densissimisconstiluta, illic
festam in ccelo raonslrari, cumaliquoties etiam sexta perparva atque vili opei e conslructa ecclesisi est,
velseptiraa post accensionein appareat hoi-a. Scepe in cujus baptisieiio nocle sacrosancta pasthali, bap-
namque evenit, maxime posita ea in Ariete, una iizaiidi hora, cum nulluscanalis, nulla sit fistula,
D
eademque die illa mane siraul et ATesperecerni, nec aqua omnino vicina, fons ex sese repietur, pau-
motu videlicet ascensionis e~rca meridiem facto. cisque qui fuerint consecralis , chm deduclorium
Quod si qui gravius huic insistens qusestioni, dixerit nullum habeat, ut venerat aqua, ex sese dibcedit.
se novaro lunam eo anno quo saltus inserendus est, Tunc ergo sub sanclce memorite papa Zosimo usque
hoc esl, ultimo circuli decennovenalis biduo prius- ad lucem aqua non veniente, non consecrati qui
quam pritna caneretur multis cum leslibus vidisse, baplizandi fuerant recesserunt. Illa vero nocle quce
id est, quarto Nonarura Apriliura die, cum ej'usdem lucescebat in diem Dominicara, decimo die Calenda-
anni XIVluna paschalis in circulo memoralo XVCa- rum Maiarum, fons sacer hcra competenti repletus
lendarum Maiarumsit adnotala, ideoque non nisi est; evidenti ergo miraculo claruit oceidenlalium
pridie Nonas Apriles esse prima valeat, ralionem- partium fuisseerrorem. _• Liquet itaque qi>ia vetus
que a nobis hujus causse exegerit, hic nostra pusil- htec de hac sctate lunari quteslio esl, etiani olim
lilas, ne suiiiagilitate deficiat, ad paternte, imo di- beati papte Leonis industria diligenter exquisita,
vinseauctoritatis auxilium concurrat. Paterna? ele- ipsa est qucelongam inler Orientis et Occidenlis Ec-
nim auctoritatis subsiJio fulcimur, dum Niceente clesias gravemque eontroversiam fecit. Hccc et Hi-
synodi scita sectamur, qucequartas deciraas festi pas- larium papam posl tol Nicteniconcilii tempora no-
4A3 BED.E VENERABILIS OPERUM PARS !. — DID ^SCAIJCA GENUINA. 184
\um cyclum petere, etViclorium paschalem novum A drinseEcclesiceantistili delegalum ut officiose operani
condere persuasit. ln hujus certamine prtefalus papa curamque invesligatioiii computi paschalis impen-
Leo adnitente Prospero viiodoctissimo ac disertissimo deret,_quatenus pontifici apostolicaj sedisadnun-
vincere sedulus, instans tandem iroanimiiale eoruro cians, per eum diemPaschse solemnem cteterosEccle-
qui Nictenae synodi decretis invincibiliter adbtere- siarum prineipes agnoseere faceret. Unde neatlssi-
bant lau<iabili_ervinci gaudebat. TJndemihi meisque mus papa Leo Maitianum principera postulans ut
in eadem quceslionenil melius agendum, nil dicen- Alexandrino anlistili delegaret^ quatemis paschale
dum reperio , quam quod illum fecisse comperio, sancli Theopliili, in quo YIII Calendarum Maiarum
qui nobis in tantum scientia, merito, auctoritate die Pascha Videtur affixum, diligentijierscrutaretur
praccellil, eertam videlicet Patrum reverendissimo- exaniine, arbitratus ab eo non reete memoralum
rum sententiam in eis quce nobis dubia sunt et indiem fuisse conscriptum, inler aliahcee dicit:«Stu-
certa seclari. Neque enim putandum est nos vel acu- duerunt quidem sancti Patres occasionem hujus au-
tius>anliquis diversitatem lunaris discursus depre- ferre, omnem hanc curam Alexandrino antistiti de-
hendere, vel saJubrius posse dignoscere, quse in legantes, quoniam apud TEgyptros hujus supputa-
eadem diversilale polissiinum sit via sequenda. tionis antiquitus tradita videbatur esse peritia, per
B quem quotannis dies prtedictcesolemnitalis sedi apo-
CAPUT XLIV.
stolicce indicaretur, cujus scripti ad longinquiores
De ciiculo decennovenali. Ecclesias indioium generare percurreret. Yerum ut
Deeennovenaliseirculi ordineni piimus Eusebius, hujusmodi labor aliquando quiesceref, eomposuit
CtcsaresePalteslinsr-cpiscopus, oh quartas decimas memoraius vir cii culiun i>unc longe Jateque nolissi-
lunas fesli paschalis; ipsumque dicra Paschte inve- simum, quodecimas quarlas lunas primi mensis es
jiiendum, composuit, eo quod Juna cujuslibet aatatis ordine coniprehendendo, diera Paschce, qui mox se-
post tanlura lemporis ad eumdera redeal <annisolaris quentidominica fulurus erat, facillinte cuihbetinve-
diem, non quod J_gyptus, vel ctetera per Orientem niendum Telinquerel. Cujus circuli Proterius Alex-
Cbrisl' Ecclesia, verum eatenus lunte eursum , vel andrinte urbis antistes, ad inquisitionem sancti papce
diem,-Jiescierit rite invenire pasGhalem, sed quia ea Leonis, luculentissiraam reddens rationem. talis Te-
quse ipsis tempoi-ibusannuatim cum labore investi- scripliab eomeruit tenore prsedicari • Leetificaverunt
gata et per orbem mandata stepius in qusestionem me lilterse dilectionis tuse, quas frater et coepiscopus
venire solebant facilius, prtelixa semel regula eir- Jioster Nectarius pLo adportavit oflicio. Oportebat
culari, semper observari et sine scrupulo arabigendi enim ut ab Alexandrinse Ecclesise prcesnle talia
poferanl*edisci. Denique fertur antiquilus Alexan- G scripta ad sedem apostolicam mi&erenlur, quse os-
CLOSS-E ET SCHOLIA.
rAPBTXLIW Decennovenuliscirculi ordinem Eusebius Cmiarem
BRID.RAHES.GLOS_E.— Cyclum decenmve- Paleslinm eptscopus ob quarias dechnas lunas festi
nalem, propter qtiartas decimas lunas paschales NI- paschalis, ipsumque diem Paschm inveniendum com-
c_ena synodus nistituit, eo quod ad eumdem anni posuit. Quod autem superius dominus Beda dicit,
solaris diem, unaquteque luna per decem et novem cyclum decennovenalem piopter quartas decimas
rnnos, ducentis trigiuta quinque circumacla vicibus, lunas paschales a Niccena synodo institutum fuisse,
inerrabili cur u redeat, qui dividilur m Ogdoadaset verum dicit, et sic intelhgendum esl. Multi autem
Hen.lecaJas, hoc esl, in octo et undecim annos. Octo prius in hoe mullis modis laboiaverutit,sicutprtcdi-
eniin sniu lunares totidem annos solares duobus ctus Eusebius, Hippolytus episcopus, 'Theophilus
tantum diebus transcendunl, quorum aller ad ex- Alexandrinus, Prosper quoque natione Aquitanus,
plcmeiitum accurnl hendecadis, alter raiione saLus atque Yictonus, necnon et Cyiillus Aiexandrinteur-
absuuiiiur. AlioqOin heniecas solaris uoo die trans- bis episcopus, qui, multiplicatis ejusdem festivitatis
cendrrcl lunam, licet qtiidam violenter hos dies-ex rationibus, niu>iiplices circulos ediderunt. Postea
bissexlis octo annoium supplere niiantur, cum bis- veto qutdquid de hac re ipsa synodus firmius repe-
sexlus so.eatih mense Februario soii supeifusus, et ril, confirmare sluduit, sicut liber deciraus eccles>a-
lunse fuluro tempori nihil prejudicare, et ipsi nul- sticsehistorieein huncmodum refert: i Igilur cum de
lam hendecadi bissextam addant. Ut ergo apertius D his proul divinarum legum reverentiapoposceratde-
dicam, duo lunse dies, qui supersunt in ogdoade, crevissent, sed et de observatione paschse antiquum
duos qui desunl in hendecade supplebunt. canonem, per quem nulla de reliquo varietas orire-
Circulutndecennovenalent-^Cydtislunaris et cyclus tur, Ecclesiis tradidissent, omnibus rite dispositis,
decennovenalis pene ldem sunl, nam decem et octo Ecclesiarum pax et lides, in Orieniis alque Occiden-
annis ambo implenlur. Sed in hos distant, qma per lis partibus una alqueeadem servabatur.jCyclusau-
cyclum lunarero, qualis sit luna iii Kalen. Jan. re- Jem vocatur, eo quod in orbem digeslus sit, etquasi
perilur, ubi el inilium est Bimi, et ubi ipse circulus in circuio dispositus, ordinem compleclitur anno-
inchoalur; per cyclum vero decennoveivaletn, quorum sine ulla varietate el sine ulla arte.
modo pascha debeal pronuntian, depiehendilur. Ejus JOAN.Nov. SCHOLIA. — Decennovenaliscirculi Eu-
initiuin 14 Junajpascliali fit. sebius.Decennoveiialiscirculus ad lunte contputatio-
Diciiur aulem decennovenalis, quia decem el nonem 1'aclusest, constans novem numerorum ordim-
\em expletur annis. eslque corapositum nomen,*x bus, q»orum priraus continet annos Domini, secun-
decem, et novem, et airoo. Eo quod, id est, propter dtis indictiones, tertius epactas, quarms concurren-
earo instilutiGnemdecennovenalem, adeumdem, sci- ies, quinlus cyclos lunares, sexlus detimas quartas
lieet terironum paschalem, i.n quo semper sit luna limas, sepiiinus dies Dominico'sPaschcc, oelavus lu-
paschabs \i, qui lerminus semper a duodecimo Ita- nculelatera ejusdem diei, nonus ogdoadas et hende-
leii. Apti1. ^sque in decimum quarium Italend. xsadas, qiioniin deinceps Beda raliouem reddet.
M._i.,s.
423 DE TLMPORUMRATIONE. _86
tenJerenl magjsterio beatissimi Pelri apostoli hoc __.iisnius, duodecimUs et teilius decimus'eommunes,
ab initio per beatum Marcum ejus discipulum di- quarlus deciraus embolisnjus, quintus decituus et
dicisse __Egyptis, quod constat credidisse Roma- sexlus decimus communes, septimus decimus embo-
nos. t lismus,~oetavus decimus communis, nonus decimus
C.5PUT XLY. emboiismus. Qui utrique, sicut et supra diclum esl,
De embolismiset commanibusannis, ab exordio primi mensis, quem Hebrsei Nisan vocani,
Dividitur autem circulus idem in embolismos, an- hoc est, ab accensione lunce pasGhalis, initium su-
nosque communes, quos Hebrseorum quoque prisro- munt, cujus exordium mensis hac regula debet ob-
rum auctoritale constat observalos : communes qui- servari, ut nunquam lu, a pasclite XIV vernum prsc-
dem annos, id est, CCCLIV dierura XII, embolismus cedatsequinoclium, sed vel in ipso tcquinoclio, hoc
autero, id est, CCCLXXXIVdierura, continens VH. est XII Calendarum Aprilium die, vel eo transgresso,
Primus namque et secundus communes, terlius est legilima procedat. Unde fit ul ab octavo Iduum Mai'-
embolismus, quarlus et quintus communes, sextus tiarum usque in Nonarum Aprilium diem lunaris anni
embolismus, seplimus conimunis, octavus embolis- sint qucerenda primordia. Ipsa aulem luna decima
mus, nonus el decimus communes, undecimus embo- quarla, cum primum XII Calendas Aprilis, cum 110-
GLQSS_£ ET SCHOLIA.
C4PUTXLV. B'ipsam trigesimam terminare debes. Ecce in\eni_.!i
—-
BBID.RAMES.GLO^JC. Dividitur autem circu- lunara embolismi in primo anno embolisini, secubdo
lus idem in embolisnwsannosquecommunes, quos He- Kalend. Janv. trigesimam.
b moiuinquoque pt isrorum auctorilute constat obser- De secundoanno embolismi,hoc est, in
valos. F-itii.lema,vanetas pavimenli, v.l abundantia. ogdoade sexto.
Inde embnl smus amius dicilur superabundans. Em- \n secundo anno embolismi, id est, in ogdoade
bolisnn auleni anni et cotnmune» sic inveniunliir. Si sexlo, sunt epactacvigmli quinqiv», ltiita vero in Ka-
eti.m adecima qiiaflalunapasch_eprcecedentis,usque Jend. Septemb. trigesima, et exstinguiiur ilhc, quia
ad decimam qu irtam sequentis GCCLXXXIV dies fue- Juna ipsius esl. Illa autemJuna qute iuitialtir pnma
rint, embolismus annus est; -si vero CCCLIV,com- in quarto Non. Seplemb. et finitur trigesimu in Ka-
munis. Deniquein unnis communibusud rationem so- lend. Octob., embolismi est; et illa quce Incipi! pri-
latis anni -udiestunm deesse cernunlur; in emboli- ma in sexto Nen. Octob. et in terlio Kalend. Novemb.
sims vero decem el novemdiebuseumdem annum sola- fiiiitur, vigesima nona luna Octob. etl. In Kalend.
letn videlur ttanscendere. Annus autem lunaris minor Novemb. et Decembr. fll luna secunda. in K.dend.
est solare diebus undecim. Qui coliiguntur per tres Jan. quarla, sicut ordo est.
annos et fiunt triginta tres dies, unde terfio anno De leiiio anno embo'ismi, hoc esl, in ugdoade octavo.
embolismus fit, hoe est, augetur lunc annus lunse In tertio anno embolismi, id est, in ujtimo anno
trjgrota diebus, quomodo undecim ter ducii triginta G ogdoadis, sunt epactte septemdecim, luna vero in
tr<s faciunt. Tres autem qui supersunt, adjectis tn- Kalend. et Octob. vigesima secunda, in
bi>striuin annorum sequentium qui supersunt, etiam Kalend. Septemb. Novemb. el Decemb. vigesima quarla, in
triginta sex fiunt. Quos sex duobus annis adjice qui Kalend. Januar. vigeslma sexta, in Kalend. Februar.
habent viginti duos dies, ex undecim_bis solans vigesima seplima, in Kalend. Mart. vige«iina sexta,
anni, et iluiit dies viginti et octo. Propterea septi- iu Kalend. ApriL.et Maii vigesima seplima, in Ka-
mum aroiumnon sequitur communis, quomodo ad- lend. Junii et Julii vigesima nona, in Kalend. Augusti
jiciunl.ir staiim viginti et octo dies, unde unus men- pritn., in Kalend. Seplemb. tertia. Quare lac s unam
•sis fit, litet duo desint d.es, qui tamen ex hendecade actatem Junaein Kalend. April. et m Kalend. Maii,
solare complenlur. Seiendmn prselerea eos errare quia nusquam sic In calculo reperilur ? Ideo
quippe,
qui pulant quod aroius solaris simul et communis qu a luna qute secundo Nonas Mart. incipit, et vige-
vel embolismus incipiant. Nam in inilio anni decen- sima seplima est in Kalend. in
no.enalis circuJi in accensione lunse mensis Apnlis April. vigesima oclava, in tertio April., quailo Non.
Non. April. vigesima
lmib est enibolismi. Verbi gralia, prsesenli anno, qtii nona, in secundo Non. Aprjl. triges<m.. embolisnii
csl seplimus circuli decennovenalis, iinis ertt embo- est, et exstinguitur illic. Etilla qute imtialtir
lisnu ni aceensione lunte A^ril., quoniam anno prte- in Non. April. ipsa est Paschalis, et evenit decima prima
lerilo. id est, sexto decennovenalis ab accensione quarta xiv Kalend. Maii, et terminalur vigesima no-
lunte Aprihs initium sumpsit. Coninieraorandura quo- na, v Non. Maii. Luna vero qute est piiraa in
que quod Juna embohsmi nullius mensis est. Porro Non. Maii, et finitur trigesimo, in iv Non. Jutiii,quarto Inna
Romani qui dispares habenl menses, non uno quolibel Maii est. Luna enim qute imtiatur prima, 111TSon.
in loco embolismiscompulandointerponere votuerunt, Q Junii,
zed polius ubilibet mediis anni tempotibus vacuum Junii est. finilurque vigesirao nono in Kalend. JulL, luna
Luna namque qute incipil sexlo Non. Ju-
congruumque inier Kalend. locum invenire potmssent.
Piimam tgilur embolismorum lunam quarto Non. hi, terminaiurque liigesimo, secundo Kal. Augus'i,
luna Julii est. Postea aulem fit luna m Ka'end. Au-
Decemb., leriiam pridte Non. Mart., quartam pridie gust. prima, Septemb. teriia, sicut orio est. Nam
NonDecemb., quintam quarlo Non. Novemb., sexlam si non letisses unam setatem lunte in Kalend. April.
quwto Non. August.,'seplimam lerlio Non. Mait. na- et in 'Kalend. Maii, evenisset tibt in ipso anno in ter-
sci dixeiunt. mino pa-chah, qui est xiv Kalend. Maii, non44, sed
Aigumenfumde septem lunalionibus embolismorum. 13, et ftusset error in Pascha, et in selatibus lunse.
In primoigiluranno embolismi, hoc est in ogdoade De quarto anno embolismi, in hendecade primo.
terlio, sunt epactss viginti dute, et ideo est luna m In primo igitur anno erobolismi in hendecade, sunt
Kalend. Septembr. el Octobr. vigesima septima, >._ epactse viginti, etidcirco est luna in Kalend. ~Sep-
Kalend.JNovemb.etBecemb.vigesimanona.Ip-.aauteni temb. el Oct. vigesima quinla. In Kalend. Nov.
luna qu_evigesimanona estin Kalend. Decenib. et exet Decemb. decima septima. llla aulem luna qusa
slinguilur illic, sua luna est. Jlla vero luna quse iu pridie JSon. Decemb. ineipH prima, et exsiinguitur
quirto Non. Dect-mh.incipit,et terminatur trigesima, lertio Non. Januar. trigesima, embolismi esl. Illa
-secimdoKalend. Januar. emboJismi esl; qute atilein vero quce tertio Non. Januar. incipit, et exslingiiilur
in Ka'end. Jan. est prima, luna ipsias est, quara et trigesima in Kalend. Febr. Jaiiuam est. Et illa qii_e
487 BEDJE VENERABIUS OPERDM P\RS I — DIDASC4L1CAGENLTNA. m
vissime XIV Calendas Maias occurrendi, diero fesii A polius ubihbet me^lih anni lemporibus vacuuni cou-
paschalis ad XI CaLndas Aprilis, usque m VII Ga- gruumque inter Calendas locura invenire po.uis-.enU
lendas Maias lacial inquirendum. Embolismorron au- Primani igilur enibolismorum liroaro quarto Nonas
lem, sicut Dionysius ait, ista ratio probatur exislere, Decembris, secundam quarlo Nonas Septembns, l»r*
ara pridie Nonas Martias, quarlam pridie Nonas
quod annorum commumum videlur damna supplere, t
ijualenus ad soiare lempus lunaris exaequelur excur; Decembris, quinlam quarto Nonas Novembris, se\-
sio. Quamviseniin solis anniium cyclum per sirgulos tara quarto Nonas Augusli, septimam tertio Nonas
menses Iuna eircumeat, tamen ejus perfeclionem Martias, nasci dixe unt, solertissime quantum polue-
duodeciin suis monsibus implere non pisevalet. De- runt cutantesut cujuscunque aetalislui.a in Calendas
niensis luna diceretur esse
miquein annis communibus ail rationem solaris anui occnrrisset, ipsa ejusdem
undecim dies Iunce deesse cernuntur. in embolismis pulauda. Quod tamen non usquequaque valuerunl
vero desemelnovem diebus eumdem annura videtur oblinere propter prsefixum paschalis lunce cursum,
solarem luna transcenderc. Et Iiebitei quidem, qui cujus eum exlreroa nonnunquam in Calendas Maias
solos Junares in lege noverant, et oljservabaiit men- inetirran', et secundum quoque vel et>am tertium
Calendas diem leueant, non tanlum Maii men-
ses, ju\ta natuiaiem lunaecursutn tricenis, undetri- post
sed potius Aprilis Junce, sicut semper esse di-
cenisque diebus communium annorum menses duo- g si_,,
denos explicabant, et teriio vel secundo ubi decebat cenda- est.
_ CAPUT XLYI.
anno, tertium decimum in fine anni mensem triginta
De ogdoade et hendecade.
dierum apponebant embolismum. Porro Romani, qui
Es! et alia prtefaiiciiculi divisio, qna in ogdoauem
dispares habent menses, non unoquolibel in loco
erobolismos'computando inierponere' 'voluerunt, sed tt hendecadem, i>Jest, in VIII et 111XI, dislinguitur
GLQSS_4_;ET SCUOLIA.
quaito Non. Febr. prima incipiens, finilur sexio el Maii, quialuna qiise lertio Non. Marl. incipit, et
Kon. Mart. 29, Februarii esi. El si bissextus ip-e inKal.April. e=tin vigesima nona,_inquar_oNon.April.
fuerit anno , lune ipsa luna Februarii trigesnn l vigesima nona, tejtio Non. Ap<il. trigesima em-
est. Illa enim luna qu_esjcuudo Non. Aprii.
computatur, slcul et in aliis bis1sextilil.usannis.Porro bolismi
iuna Mart. v Non. ipsius incipit, et finilur trigesimo, iniiiatur prima, et extenditur usque In sexlo Non.
in Kalend. April. Ula enim quce quarto Non. April. Maii, vigesima nona Apnl. est; et ipsa est paschahs,
et eveuit decimo quarlo in decimo sexjo TLal,Maii.
Incipit, et Jinilur vigesimonono, n Kalend. Maii, luna Et ni>-iliafecisses, e\enisset tibi in termino paschali
April. est; qute autem in Kalend, Maii evenit prima,
ipsius luna est. C-Cleraovero ordinem suuin sequun- luna deciraa quinla, el fuisset error in pascha et in
tur. Hujus igitur eraboIi=milunam, quam nos secun C selalibuslunce. Luna vero quceinitiatur ni quintoNon.
do Non. Decemb. ideo dico, ut quLunque utrumque Maii, et iinilur trigesimo, m Kal. Junii, luna Maii
est. Junii, qttoque luna, quarlo Non. ipsius inilium
legerit, Jitrumque ftrmura esse seiat.
De quinlo ainio embolismi, in hendecade sexlo. sump_.it, fimlurque, in Kal. Julii vigesimo nono.
Quseer"go in Kal. Julii est prima, et exstinguilur
Tu ipso autem anno sunt epiclte viginli tres. Luna vigesimo nono,quarto Kal. August. luna Julii est. Et
enini in Kalend, Septembr. et Octob. vigesima oc- quamvis teriio Ka1. August. trigesima terminari de-
tava, in Kalend. Novemb. etDecemb. trigesima. Illa buisset, unum, id est, trigesimum amitlit diem, pro-
autem luna qucein Kalend. No.emb. trigesuno termi- pter rationem sallus, et computalur luna August. in
natur, luna lpsius Novembr. est; et illa qute iv Kon. Kal. ipsius 5, cum hanc latio argumenti secundam*
Novemb. incipit, el in Kalend Decembr. trigesmio exislere doceat. Quseetiara 29 vi Kal. Septemb. fi-
finilur, embolismi esl. Qucevero prima quarlo Non. nilur; et c_ele.seordinem suum sequuntur.
Decembr. inchoat, finiturque 29 lertio Kalend Januar. CAPUTXLVI.
ipsa est Decembr., in Kalend. Januar. 2, m Kalend.
Eebruar. .3; ceatercevero ordinem suum sequunlur. BRID.RAMES.GLOSS£.— Estet aliaptmfaii circuli
De sexlo anno embolismi,m Hendecade nono. dtvisio, qua m otjdoademet hendecudem,id est, in octo
et undectm dhttnguilur annos, co quod octavo et un-
In ipso enim anno sunt epactse viginti sex, nulla- decimounno luna paschalts supiemas sucenaltvitatis
tenus umen lunam embolisrai per ipsas epactas re- metas subeat. Snpiemas, id est, nifenores, iil esi,
peries, nisi ad «paclam aroii communis superions de&roo quarioKaf Mad. Metas, id esl, firos. Sttbeat,
reverlans. Nam inanno communi preecerilo,fuerunl $} intral.IUllra illuni^terminumnonascenditluua pascha-
epactae quindecim. Ideo autem luna in Kalend. Au- lis, qui esl oclavo et undecimo anno, qui e_>tulti-
gust. vigesimoinono, ibique lerminatur, quia luna mus decennovcnalis cych; ibi ei.im tenet uliimum
ipsius e-,t Illa vero quse iv Non. Augusl. inehoat pri- termmum siicenalhitaiis. In 8 entm anno in Non.
ma, fimturque irigesimo in secundo Kalend. Sep- Apnl. pnma luna paschahs, et decimo quarlo Kal.
temb. emboiismi est. In. Kalend. ignur Seplemb. et Maias, fit deciuia quai la. In uudecimo vero anno
Oetob. per_epaelas .viginti sex, fit luna pnma ; cse- fit pnma secundo Non. A|.nl., et decima quarta in
terse vero deinceps ordinem suura sequuntur. decroio quinU die Kal. Maiarum. Octies cco sexa-
De sepiimo anno embolismi, qui esl ullimus cycli geni el qumi faciuni iui,ccccxx. Ogdoassolis habet
decennovenahs.*- dies IISI,DCCCC\X. Ogdoas autern lunte habet dies
IIM.DCCCCXXII. HenJecas solis habet dies nrsi,xv.
in
Sunt namque epactce ultimo embolismo hende- Hendecas atitem lunaehabet dies IVH,XIV.Tolle
cadis octodecim. In Kal. Septemb. et Octob. Ititia ununi stillits diem, et reinanent IVM,XIII. Haliel eiiim
vigesima tertia, in Kal. Hovemb. et Decemb. vigesi- plus hendecas-*soIanshendecade lunari in dnobus
ma quinta, in Kal. Jan. vigesima seplima, in Kal. diebus. Quos duos dies quibus abundat hendecas
Febr. vigesiraa octava, in Kal. Mart. vigesima se- solans super hendecadero lunarem, lnbuitogdoadi
plima, in Kal. Apnl. vigesimi octava, etin Kal. Maii solan qui minor est ogdoade Junari in duobusdie-
trigesima, in Kal. Julii prima, in Kal. August. ter- bus. Et sic tandern lunte cursus et sohs, ad unam
iia, propler salium, in Kal. Seplenib. qui ta. Ideo concordiam veniunt m dne heiidectdis. Atide embo-
naroque facimus unam setaiero lun_ero Kal. Apnl. Ihmoinm dies c\x, fiunl I\M.\IV. Tolle umim sallus
annos, eo quod octavo et undecimo anno Iuna. A ibi sol bissextile qucerat auYiIium;«trumque enim
nativitatis 'metas subeat, ef tempus necesse est una regula complectatur. Unde-
paschalis supremas " suce
utrumque eorum solito embolismis more unus cora- ciestreceni sexageni et qulni iiunt IHIMXXY.Ilem
munis prsecedatannus; vel certe quia antiquis visum undecies trecenteni quinquageni et quaterni fiunt
eslYIUannos solares iotidem lunaribus anms dierum MMMDCCCXCHII. -Adde embolismorum mensium
nuraero sequari, quod ab eruditioribus sevosequente dies-CXX, fiunt IIIIMXHH.Tolle unum saltus diem,
dogtoribus expertum est, nisi annis XI adjectis, ne- remanent HHMXIII.Vide igitur si hic opus habeat
quaquam fieri posse, ad-indicium utiiusque obser- hendecas solis subsidio bissexlili, ut additis videlicet
vationis ogdoadibus est et hendecadibus tota Junse duobus vel tribus diebus, lunarem compensare suf-
digesta eonversio. Nam el Grseci quondam, quos et ficiat hendecadem. Non utique eget quadrantili j'u-
antiquissimi Romanorum perfiibentur imitati, cum vamine ad sequiparandam lunse hendecadem, quam
ad Iuncecursum adhuc annos computarent,YHI annis duolras insuper diebus exsuperare probatur, sed suis
communibuspari ratione confectis, embolismos trium potius superabundat diebus, quod ralnus est in og-
mensium pariter intercalabant. Si_ enlm oclies un- doade soiis adimplet. Liquidoque patet in horum
decim, et quartam partem, volperis suppulare, XG coneordatione temporum nihll prsejudicarebissextos,
dies, hoe est, tres menses efficies. Verum etiam nunc:13 sed quotquot in circulo decennovenali incurrerint,
sunt tjui solis oclo annos totidem annis lunaribus, "orones utroque _sideri, juxta quod supra' docuimus,
itemque solis XI totidem putant annis Iunaribus die- sequaliter esse proficuos. Denique ut reiip^sius evis-
rum sequalitate componi. Ubi primo dicendum, quod ceremus interna, primo anno circuli decennovenalis
absque ulla conlradiclione est': Si octoni anni ulri- nullcesuntepactse, quia in XI Calendas Apriles Junce
.usquesideris aliquandolongitudine concordant, sem- finitus est cursus. Item nono ejusdem circuli anno,
per idem facere habebunt, neque ullum undenorum id est, post dies MMDCCCCXXH, nono Calendarum
annorum cequalitas locum inveniet. Si autem vel Aprilium die, trigesima est luna, quod eliam epacta-
seniel XI ahiij amborum simul incipiunt, simUlque rum, qute tuncXXVIH sunt, oido manifesle testatur.
terminantur, setoper ipsum facturi sunt, nec erit Quid ergo opus_eritad completionem lunaris ogdoadis
quando «ctonorum concordia redire possit annorum. duos solaris cursus superadj"icere dies, id est deci-
Deinde numerus ipse pnlsandus, videndumque quia mum et nonum Calendarum Aprilium, si hoc duo
octo anni solares habent dies, exceptis bissextis, bissextilespoterant perficere dies?I~on ergoduos dies
MMDCGCCXX, octies enim trecenteni sexageni et qui In ogdoade solis-a lunari ogdoade minussunt,
quini laciunfHMDCCCCXX.At lunares anni totidem duorum intercalatione bissextorum, sed duorum ma-
vide quot babeant flies, ociies trecenteni quinquageni C gis qui in hendeeade ejus a lunari plus sunt adje-
et qualerm faciunt MMDGCCXXXH, -adde XC trium clionesupplentur. Necnocet qubd saltum lunse,quem
mensium embolismorum dies, iiunt MMDCCCXXH. quidam in ogdoadis initio ponunt, jn hendecade
Sed duo qui minus' habentur in ogdoade solari duo- ponendum memoravimus. Ubicunque enim jnter-
rum Uissextoruni superant adjectione supplenda. posueris, eodem proposita qu_estio~fine solvetur,
Videamuset hendecadem utriusque sideris, si forte et habet circulus decennovenalis menses solares
" VARIANTESLECTIONES.
C, insolito.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
diem; remanent JIIIH.XHI.Centum viginti et unus per in undecimo Kal. April. finitur cursus lunse, si
dieserescunt in hendecade ex nndecim annuis die- trigesima luna inveniatur ibi. Item nono ejusdem eir-
bus, et insuper unus, id est, cenlum viginti duo. culi anno, id est, post dies IIM,»CCCCXXII, nono Kal.
Quiain decimo nbno anno non lantum undecim ut April. die, trigesima est luna, quod eliutn ^pactarum
in cselerisannis, sed duodecimdies acerescunl, pro- rjum tunc viginii ecto sunt, ordo manifesle teslalur.Si
pter saltuiu. Quod ila probari potest. Nam hende- jequalilas dierura "solariscursus et lunaiis essetin
cas solis habet dies IIIIH,XV.Divide illos per CCCLIV, fine ogdoadis, sicuti est in fine hendecadis, es-
id est, per lunares annos. Undecies CCCLJV n
"
fiunt set ibi luna trigesima in undecimo Kal. April. si-
IIIM,DCCCX,CIV. Ex liis sublrahe unum, eo quod ulli- cuti est in fine hendecadis.Nunc aulem, quia ogdoas
mus in cyclo decennovenali lunaris annus J.CCLHI, lunaris supcrat duobus diebus ogdoadem solarem,
constat, remanent IIIM.DCCGXCIII. Et adhuc restant est ibi luna trigesima in nono. Kal. April. non in
ex hendecade solare eentum viginli duo dies, e qui- xi Kal April. Et est necesse addere ogdoadem So-
busquatuor embolismos, etinsuperduos dies, quo- larem decimum et nonum Kal. April. diem, qui fiunl
_rnm auxilio ogdoas solaris indiget suppleri. Non post xi Kal. ut conveniat solaris cursus ad lunarem.
dubium est liquidoquepalet in horum concofdalione Decimus et nonus Kal. April. dies adduntur ad lu-
iemporumnil prmjudicare bissexlos, sed quolquotin nas, quce crescunl super ogdoadem solarem.
cyclodecennovenaliincurrerint, omnesutroquesidere,
juxta quod docuimus, mqualilerêsse ptoficuos. In Brevis recapilulalio.
octo annis, id est, in ogdoade, iiunt duo bissexli;
in undecim vero, id est, in hendecade, fiunt duo Claret enim duos dies plus habere ogdoadem lu-
bissexti, et oclodecim horse de quinlo, scilicet his- narem quam solarem; et hendecas lunaris duobus
sexlo. In solari vero cyclo, id est, in viginli et oclo diebus mjnor est heiidecade solari,sicut ogdoas sola-
anujs, septem bisjsextifiunt. Primo utxnocirculi deris minor esl duobus diebus ogdoade lunari. Sume
aennovenalh, nullm sunt epaclm, quia in undecitno ergo-duos dies de ogdoade lunari, suoque hendecadi
Kal. April. ktnm ftnilus est cursus. Trigesiraa est tribue, et lunc Invenies_ogdoat.es -et hendecadeg
ibi luna, et ideo finitus esl cursus ejus,'quia sem- utriusque sideris per omnia ^quales. y
' - ii
P-ATBOL. XC.
___ BEBM VENERABILISOPERUM PARS I. - DIDASGALIGAGENUINA. m
CCXXYIH,lunares CC-XXXV,dies, exceptisbissextis, A principis annjs observavere. Sed Dionysius venera-
YIMDCCCCXX-XY;.decies novies enim duodeni Jbilis abbas Romance urbis, et .utriusque linguae
CCXXVHl;adde YH,fiunt CCXXXY.Item decies no- vGraecsevidelicet ac Latinse non jgnobili prseditus
vies trecenlenisexageniet quini YIMDCCCCXXXY 4 scientia,j)aschales scribens circulos, aoluiteis, si-
decies jiovies trecenteni quinquageni et quateml cut ijtse testatur, memoriam impii et persecutoris
YIMDCCXXVI;addeembolismorumYIImensiumdies innectere, sed magis elegit ab Incarnalione Domini
CCX,fiunt YIMDGGCCXXXYI; subtrahe unum saltus nostri Jesu Chrisli annorum tempora prsenotare,qua-
lunarisdiem, etuno eodemque dierumnuraero soliset tenus exordium spei noslrse notius nobis existeret, et
liincecursum decennovenalemcycluminplpdereprpb?.- causa reparationis humance,id est, passio Redem-
bis.Item ogdoassolishabet mensesXGYI,lunseautem plorisaostri evidentius elucerel. Qui in primo suo
XCIX, hendeeas vero solis menses'habet CXXXII,lu- circulo quingentesimum tricesimum secundum domi-
nseautemCXXXVI.Denumerodierumsupra dictume&t. nicccInearnalionis annum in eapite ponendo, inani-
CAPUT XLYII. feste docuit secundum sui circuli annum ipsura
De annis dominicm Incarnationis. esse quo ejusdem sacrosanctse Incarnationis my-
Primo decennovenaliscirculi versu temporum or- sterium ccepit. Quia enim lunaris circulus decen-
do prsefigitur, quem Greci calculalores a Dioeletianj g novenalis est, solaris autem XX et YIII conficitur
CLOSS/E ET-SCHOLIA.
CAPIJT XLVH." aquiltemagnte, ut volaret in desertum, ubi alifur per^
—
BMD.RAMES.GLOSS-II. Primo decennovenalis lempus, et tempora, et dimidium temporis, a_facie
circuli versu, tempoiumordo pimftgilur, quem Grmci serpentis. » Si huj"usversiculi expositioneroteaudire
calculatores a Dioclelianiprincipis annis observavere. deleclal, ad iraclatum Haimonis reeurre, qui inter
Et posl pauca : Quia enim iunaris circulus decenno- ccetera sie dieit: Nam Bicut Anliehrislus miile CGLX
venalisest, solaris au{enjviginli oclo conficilurantiis, diebus regnabit, ila et_.Chrisfus mille CCLXdiebus,
multiplicatisper se invicem ambobus,summa quingen- id est, tribus annis et dimidio praedicavit. Ide_oque
torum triginla duoium colligilur annorum. Ista enim tolura prsesens tenipus possumus accipere per iiinc
luna, qute in prsesenli appellalione est, non erit in numerum, a quo divina prsedicaiiocoepit, in quo *t
eadem appellatione usque ad decem etnovem annos, per novissimos prcediealores terminabitur. Daniel
et ideo cireulus decima nona luna est; solaris autem quoque in suis visionibus prophefiee designat, scil.
annus viginli oclo annis couficilur, quia non ante cap. ix, ubi dicit: e~3Ef. tradenlur in manus ejus usque
polest consummari quam bissextus eunetos septi- ad lempus, ettempora,etdiraidiumtempons. i>Tem-
mante dies contingat. His igitur ila se habentibus, pus in loco hoe annum significat. Jempora juxta
aniium passionis doroinicte diligenler Inquire. Nec Hebraici sermonis proprietatem , qui el ipsi dualem
ignota qumrendivia est, si non computuserral alicubi. habent numerum, duos annos prsefiguranl. Dimi-
Necignotaqu_erendiviaest,scilicet,sednotaqu8erendi dium autem lemporis sexmenses, quibus sanctipo-
annos a passione Domini, si non computus errat ali- (J testati Aniichristi permittendi sunt, ut damnenlur
cubi. Errat lamen, et ideo ignola est yia qucerendi Judsei,"qui,noncredentes veritaii, susceperunt men-
annos a passione Domini, quia si coeperis ab ipso dacium; de quo tempore et Salvator in Evangelio
anno numerare, ubi Dionysius incarnationem Do- loquitur : cNislabbreviatiessentdiesilli, nequaquam
mini esse pulavil, non invenies per ipsum in trige- salva esset omnis caro.» El ipsis leslatur indiculis,
simo quctrtoanno, depimam qyartam lunam, et nono qum suis in ccreis annuathn scribere solet, scilicet
Kalend. Apvil. iu quinta feria, et diem paschce Do- qiiia Iriginta tres annisuntroinusapassione, annua-
minicum, etlunam decimam septimam in sexto ca- tim in vigilia pasehce.'Numerum annorum, scihcet
lend. April. Iiabet enim. ni failor, Ecclesimfides Do- Domini, iriginta semper et tribus unnis minorem, sci-
minum in cai ne pauto plus quam ti iginta et tres annos licel a passione Domini. Seplingentesimo, indiclione
usque ad sum lempora passionis vixtsse, quia videlicet - decima quaila. IntemporeBedce fuit hoe. In ceieis,
tnginta annorum fverit baptizatus, sicut evangelisia sanclmMarim scriptumvidisse,et inde descripsissere-
Lucas testalur; e. m semis annos post bapltsinuin ferebanl : A passioneDomini noslriJesu Chrisli,'anni
prmdicaverit,sicut non solum Evangelio suo Joannes sunt DCLXVIII. Dumin seplingentesimoprimo anno fue-
coinmemoratoredeunlis paschm tempor-eperdocet, sed runt ibi et viderunt annos a passione DominiDCLxyin
et idem inApocalypsisua.DanXelquQqueinsuis-visio- scriptosincereissaniseMarice,apparet quia trigintaet
nibus prophetice designat.Triginla annorum fuerit ires anni minus sunt a passione.Tnginla tres a nativi-
baplizatus, sicut evangehsla Lucas lestalur, scilicet late usqueadpassionem Domini. Ipse esl-ergo annus
capite lerlio, ubi dicit : JStipse Jesus erat incipiens JDominicsepassioniset Tesurrectionisa morluis, id est,
quasi annorum trigiuta, ut pulabalur filiusJoseph. ." 56(i, quiasicul quingenlisliiginla tribus prhno, ita 56(5
Dominus et Salvator Jiosler Jesus Christus iriginta tricesimo quailo, scilicet analivitateDomini,quo fuit
annorum erat, quando ad Joannem baptizandus ad- passus et resurrexit, per universossolts et lunm
venit, tunc elenim initium evangelicceprsedieatiouis concordaldiscursus.Sicut fuit eoncursus siderum in
instituit. Refert autem eum divina Scriptura omne trigesimo terlio vel trigesimo quarto post revolu-
doctrince suceteropus exegisse sub ponlificibus Anna tionem, id est, posl primum circulum Dionysii fini-
et Caipha; quomodo scihcet Annceponlificatus tem- tus erit, scilicel concursus siderum; sicutiDxxxm
pore incipiente, docere cospit, ejusque ad initium concordat primo scllicet anno -natlvitatis Domlni,
Gaiphceperlenderlt, inquibus spatiis neetotiquatuor ita quhigenteshnussexagesitnussexlus, scilicet amius
concluduntur anni. Et tres semis annos post baptis- Donnni, concordat trigesimoquarto a principio Dio-
muin prtedicaverit, sicut non solum in Evangelio suo irysii posl primum circulum hnitum. Et diem paschm
Joannes conineraoralo redeuntis paschae tempore Dominicum sexlo Kal. april, lunu jlecima seplima,
perdocet, scilicet cap. -XVIII,ubi dicit: Cohors, et ^scilicetipsius diei. Ita fuerunt omnia ista ipso anno,-
tribunus, et Biinislri Judteorum comprehenderunt quando -passus fuit Dominus.Age Deo grattas. quia
Jestim, et ligaveruni eum, et adduseruni ad Annam quod qumrebas,sicul ipse promisit leinvenire dpnavit,
primum; eral enhi soeer Caiphce,qui erat ponlifex Ironice dieit hoc, dum nullomodo iuvenitur. Ironia
anniillius. Sed eiidemin Ajjocalypsi sua scilicetxn, est sententia per proiiunciatioiiem t.ontiarium ha-
ubi dicit: Elmulier fugil in solitudinem, ubi habebat bens intelleclum. Erironia est species,\quce lau-
locum paratum a Dco, utjbi pascaut eara diebus dando-altquem dendel, ut Elias dicebat.- _Clamate
T,ICCLX. Et uauJo posf: «Et datassunt roulieridua_aJ^ voce majore. Deus enim Baal, et forsitan loquUuj-j,
493 DE TEMPORUMRATIONE. ___.«
annis, multiplicatis per se invicem ambobus, summa A tunc eranl annis _.ul_latis,caeteros calculatos per no-
DXXXet n colligitur annbrum. Qua laudent^repli- nam decimam pjjrlem dividens, quod reliquum foret
-cata, tolus solaris lunarisque recursus ordo in se sua leneretj porro ad investigandum quot sint epactselu-
per vesllgia revolvitur, eandemque decennovenalis nares, annos Domini rite sumgre, dividere, multipli-
lunarisgue cycli annum, easdem epactas luntc, solis eare. Jtem dividere, sed nullo dempto vel addllo, ju-
quoque dies coneurrenles, eandem quartam deciniam bet,quianimirum secundo decennoyenalis cycli anno,
Iunam, eundemdominiccePaschce diem ac Ijmam ip- incipientes epaclce, ad inveniendum suum statum,
sius ex ordine restituens. Quod etiam Victorius, addi quid vel demi de annis Domini qui secum jn-
quamvis aJterius institulionis, pasehalem condens, choaverant, miijime poscebant. Item si velimus scire
deseripto tot annor,um cireulo, manifeste probavit. adjectiones solis, id est, concurrentes septiroansedies,
tguia ergo secundo anno circuJi quem primum Dio- sumere ahnos Domini jubet, et addita quarta parte,
nysiui scripsif, quingentesimus tricesimus tertius ab HII insuper regulares semper adjicere docet, ae sic
ItfcarnationeDomini complelus est annus, ipse est landem p_erYH parliri, quia nimirum V erant con-
nimirum juxla concuisus siderum ille iu quo incar- currentes anno quo natus est Dominus, ut el compu-
nari dignatus est, quia hic secundus annus decen- tandi fixa series procurrere posset, necesse liabeat
novenalisoctavus deeiraus est cycli lunaris, XI babens B computator IIII qucepraeesserunl anneclere. His igi-
epactas, Y concurrentes septimancedies, lunam pa- tur ita se habentibus, annun) passionis dominicte di-
schte decimam quartam YHI Calendas Apriles ; om- ligenter inquiiere, nec ignota quserendi via est, sinon
nia tune fuere simillima, et si esset qui tunc Pascha computus errat alicubi. Habet enim, ni fallor, Eccle-
more nunc Eccleslis usitato die Dominicafaceret, ip- siss fides, Dominumin carne paulo plus quaro XXXII
sa nimlrum dies, qiro modo hie adnotatum est, YI annls usque ad sua lempora passionis vixisse, quia
Calendas Apriles venirel, aclunam haberet decimam videlicel XXXannorum fuerit baptizalus, sicut evan-
sexlam. Denique Dionysius ipse nobis quodammodo gelista Lucas testalur, et tres semis annos post ba _
lacite quse dicimus in paschalibus quse scripsit argu- ptisma prsedicaverit, sicut Joannes in Evangelio suo
menlis ostendit, uM ad inveniendum quotus sit annus non solum commemoralo redeunlis Paschte lempore
circuli decennovenalis, sumere annps Dbrnini, et perdocet, sed etidem in Apocalypsi sua. Daniel quo-
priusquam hbs perX etlX partiamur unuivfprcecipit que in suis visionibus prophelice designat. Sancta si-
adjicere, significansillo incarnalo unum circuli de- quidem Romana et apostolica Ecclesia Iianc se fidem
cennovenalis annum jam fuisse completum. Ilem ad tenere et ipsis leslalur indiculis, quce suis m cereis
sciendum quotus sit airaus cycii lunaris, sumere mo- annuatim scriberesplet, ubi tempus dominiccapassio-
"Bet annos Domini, efsubtraliere semper duo, .ac sic Q nis in memoriam populis revocans, numerum anno-
per X et IX partiri, ul, videlicet, duobus qui reliqui vrum triginta semper et tribus annis minoi'em quaia
GLOSS_E ET SCHOLIA.
etin diversorio est,aut dormit,nt excitetur. n Hane Martyrologio testatur, dicens : Ocfavo Kal. April.
enim nisi gravitas prpnunciationis aajuverit, confi- Hieiosolyraa Dominus ciucifixus est, et se\to Kal.
teri videbitur quod negare contendit. *Namquod Do- _ April. HierosoJymae resurrectio Domini iioslri Jesu
minus decitna quinla lunu fei ia sexta ctucem ascen- Chrisli celebrata est. Quomodo Iresdies foias tenni-
derit, el una Sabbatorum, id est, Dominica, resur- num excludenlur? Yidenlur enim Theophiio excludi
rexeiit a morluis, nulli licet dubitare cutholico. Unam tres dies Dominic.0 passionis,ab Qccidentalibus qui
Sabbalorum, primam Sabbali iutelligere debemus, octavo Kal. April. die dicunt Ghristum fuisse
id est, primam diem post Sabbatum, quanj ob ho- passum. Sioclavo Kal. April. celebfelur passio, quo-
norem et reverentiam Dominjcce resurrectionis , modo tres dies, id esl, II, -10et 9, foras lerroinum
Dominicam nomlnamus. Sicut enim nos""priinaferia, excludentur? Contranoshocdicit.quiqueKal. April.
secunda feria, tertia feria, et cceteros per ordinem eelebramu_.Dominicampassipnem. Conslitutumqueesl
dicimus, sic Judsei prima Sabbali, secunda Sabbati, itlfl synodo, ut ab undecitno Kal. April. usque in vm
lertia Sabbali,_nominabant. Kal. Maias Paschadebeat obseivati, scilicet dtim apud
Qvamvis TheophilnsCmsariensis,ranliquttsvidelicet, n**nos ab xi Kal. ApriJ.usque in vn Kal. Maiiobservalur.
iicinusque apostolicorumlemporumdoctor, in epislola Nam Galli quacunquedie octavo Kal. April.Juis-
syuodict, elc. Synodica,' scil. quam fecil iu syriodo sel, quando Clirhti tesuireclio tradebatur, Pascha
udversus eos jmi decima ^quotta litna cum ^fudeis semper cetebrabant. Non enim a<^diera Dominicum,
paschacelebrabant. Illaro igitur epistolam hieponere neque ad regulam deciroaequarlce Junce attendebant,
noJui, quia magis irrisionem praestat insipientibus, sed in~ quacunque die octavo Kal. April. fttissent,
quam jedificationem sapientibus, eo quod Domi- pascha celebrabant. Quem rilum sancli patres jn
num nostrum Jesum Ghrislum undecimo Kal. April. Nic_easynptio prolubuerunt, constituentesnonsoluni
fuisse passum, et octavo Kalend. eum resurrexisse iunam paschalem, et mensem inquirere, sed etiam
pronunliat, quod Diiifis absurdum est. Et impium et diem resurrectionis Dominicce observare. Sin
non est, ut passio Domhvca, tanium sacramenli vero annum qualem qumrebas, scilicet a passione, id
mysterium, foras limiiem excludatur ? seil. raul- est, 565, in loco quem putabas inveniri non poleiis,
tum est impium, Interrogative legendum. Theo- vel clironograplwrum,id.est, temporum scnpiorum,
philus dicit Dominumxr Kalend. Apnl. fuisse, pas- intui im, id esl. iiegligent<_e,vel lum polius inidiiali
sum, et ociivo Kalend. resurrexisse: sed non est culpuin ascnbe, dicendo Dommumsalvatorem tel 4e-
\erum, quia non jacuit quatuor dies in_sepulco. Et cimo auinto, veldecimoseita vnpetii Tibeiii Cmsaiiss
roiror qua<-eaJiquistam absurdam rem ad uiemo- vel vigesimonono, out ttigesimosvm mtati, anno, sa-
riam reduxissei Beatus Augustin. in iibro, de sancta crosanclum cmcis supusse ntvsteiium. J\'on enim in
Trinitale iv, dicit euro octavoKal. April. fuisse-con- decimo quinto amio Tiberii Csossris, vei trigesiro»
ceptum, quo et passum. Et bealus Hieronymus, in suascetans cnno fu'it-crucifixusssed baplisatus.
__95 BE-B_EVENERABILIS OPERUM PARS I. — DIBASCALICAGENUINA. _ 496
ab ej'us Incarnatione Dionysius ponat, adnotat. Denl- _>\quem putabas invenire non poteris, vel Chronogra-
vel tuce potius tarditati culpam ad-
que anuo ab ejus incarnalione juxta Dionysium se- phorum incurice,
ne
ptingentesimo primo, indiclione quarta decima, fra-> scribe, taniumdiligenlissime cavens, Chronicornm
tres nostri qui tunc fuere Romse, hocmodo se in na- scripta defensando intemerabile legis vel Evangelii
tali Doinini in cereis sanetse Marisescriptum vidisse, testimonium videaris impugnare, dicendo Dominum
etinde descripsisse referebant: i A passioiie>Domini salvatorem vel XV vel XVI imperii Tiberii Ctesaris,
nostri Jesu Chrisii anui sunt DCLXVIIH.» Quoniam vel XXIX aut XXX suse «elatis anno sacrosanctum
igilur, ut supra memoravimus, DXXXIIannis circu- crucis subisse myslerium, cum Evangelia manifeste
lus paschalis circumagilur, his adde XXXUIvel polius sigmficeiit XYanno Tiberlipraecursorem Dominiprce-
XXXIIfl, ut illum ipsum quo passus est Dominus al- dicare coopisse, ipsumque mox inter alios taptizasse
fieri quasi XXX annorum.
tlngere possis annum, fiunt DLXVI. Ipse est ergo an- Jesutn, inclpientem jam
nus dominiccepassionis et resurreclionis a mortuis. CAPUT XLYIII.
Quia sicut quingentesimus tricesimus terlius primo»
De indictionibus.
ita quingentesimus sexagesiinus sextus tricesimo
quarto per universos solis et lunse coucordat discur- Secundusordo circuli decennovenalis complectitur
sus. Et ideo circuJis beati Dionysii apertis, si quin- _• B indictiones XV annorum circuitu in sua semper vestl-
gentesimum sexagesimum sextum ab incarnalione gia reduces, quas anliqua Romanorum industria
Domini contingens anntim, quariam decimara lunam comperimus ad cavendum errorem qui de temporibus
"
in eo IX CaJendarum Aprilium quinta feria repereris, forte oboriri poterat, institutas. Bum enim, verbi
et diem Paschse dominicumYI Calendarum Aprilium gralia, quilibet imperator medio anni tempore vita
luna decima septima, age Deogratias, quia quod vel regno decederet, polerat evenire ut eundem an-
quserebas, sicuti ipse promisit, te invenire donavit. num uuus historicus ej"usdemregis adscriberet tem-
Nam quod Dominus XV luna feria sexta crucem poribus, eo quod ej'us partem regnaret; alter vero
ascenderit, et una Sabbatorum, id est, die Dominica Iiistoricus eundem successori iUius potius attitulan-
resurrexerit a roortuis, nulli licel dubilare catholico, dum putaret, eo quodet hic partem aeque ejus-babe-
ne legi, quceper agnum paschalem deeima quarta die ret in i'egno. Yerura ne per hujuscemodi dissonan-
primi mensis ad vesperam immolarl prsecipit, pariter tiam error lemporibus inolesceret, statuerunt Indi-
et Evangelio, quod Dominum, eadem vespera tentum cliones, quibus uterque scriptor, imo etiam vulgas
a Judseis, et mane sexta feria crucifixum ae~sepul- Omne, temporum cursum facillime servaret, quas pro
tum, prima Sabbali resurrexisse perhibet, videatur facilitate quoque calculandi XV esse voluerunt,__ut
incredulus. Quod autem VIII Calendarum Aprilium (« planissimo numero, et ad multiplicandum promptis-
crucifixus, YI Calendarum earundem die resurrexe- simo, compendiosius transacti temporis status in
rit, multorum laleDoctorum ecclesiasticorum con- memoriam possit reduci. Quldam autem putant, qtiia
gtat sentenlia vulgatum. Quamyis Theophilus Ctesa- * quondam in republica post censum quinto anno
riensis, antiquus videlicet vicinusque apostolicorum peraclum urbs Roma lustrabatur, ad indicium terisse
temporum doctor, in epislola synodica quam adver- lustrationis et census indicliones esse condilas. Inci-
sus eos qui decima quarta luna cum JudceisPascha piunt autem indictiones ab VIII Calendas Octobris,
celebrabant, una cum cajleris PaJccstinseepiscopis ibidemque terminantur
scripsit, ita dicit: t Et impium non est ut passio do- CAPTJT XLIX.
minica tanti sacramenti mysterium foras limitem ex-
cludatur. Passus namque Dominus ab XI Calendas Argumenluminveniendicjuota sit indictio.
Apriles, qua nocte a Judseisest tradilus, et ab VIII Hoc autera argumehto quola sit anno quocunque
Calendas Apriles resurrexit. Quomodo tres dies foras -eomputare volueris indictio reperies : sume annosab
terminuin excludentur?_ Cons.ilulumque est in illa Incarnatione Domini quotquot fuerint in prcesenli^
synodo ut-ab XI Calendas Apriles usque in YiII Ca- verbi gralia,T)CCXXV; adde seraper tria,' quiaquarta
lendas Maias Pascha debeat observari, ut in eodem -" indiclione secundum Dionysium natus est Dominus,
libro "supefius scriplum est. Nam Galli quacunque fiunt DCCXXYIII; 3 hcec partire per XV, quindecies
die VIII Calendas Aprilis fuisset, quando Chrisli re- quadrageni, sexcenli, quindecies octoni centumvies,
surrectio luisse tradebatur, pascliaêmper celebra- remanent octo: octava est Indictio. Si vero nihil re-
bant. Sin vero annum qualem qucerebas,-in Joco manserit, decima quinta est.
- * C, aboriri, ! Forte, s C, //os.
quoniam. -
GLOSS__EET SGHOLIA.
CAPUT XLVIII. pulum pertinet. Indicere est praeeipere. Inde indi-
BRID.RAMES. —
GLOSS/C. Secundus ordo circuli de- cium , vel edictum, imperiale prceceptura Indicere
cennovenalis compleciitur indicttones xv annorum esl generale prteceptum tributariorum quod genera-
eircuitu, itisua semper vestigia reduces. Idest, rever- liler omnlbus per universum orbem imperabatur.
tentes, quia reducuntur post quindecim annorum Peragebalur autem^mdielio per quindecim annos;
circuilum. Indusiria, id est, diligentta, prudentia. et primo quinquennio nummus indicebatur aureus,
Quidam uutem putant, quia in re quondampublica. secundo arjgenteus, tertio lustro solvebatur .eneus.
Res publica quasi popoJica, eo iuod ad omnem po-
48? DE TEMPORUMRATIONE. ' 498
GAPUT L. A pium, jsignant, hane praifixam nul cursus regulam
De apactis iunaribus. semper observantes, ut quoties minorem XY nume-
Terlia prsefati circuli linea conlinet epaclas luna- rum habent, paschalem lunam prceferant; quoties
res, qutetid eursum solis annuatim undenis diebus autem majorem, in sequentem lunam pascha qussren-
aGcrescere solent; inde epactte Grseco vocabulo, id dum prcemonstrent. Quia nimirum lutise paschalis
est, adjectiones dielce, quod per annos singulos XI plenitudo non sequinoctium prseire, sed, sicut in
dierum, ut diximus, accumulentur augmenfo. Yel principio jjrealurarum ordinatum est, sequi potius
certe quia ad inveniendas quolce sint lunas Calenda- debet, quando primum ortus esl sol inchoatione diei
rum, IX per totum adjicluntur annum, ut supra do- vernum tenens sequinoctium, deinde orta est luna in
cuimus : epactcejure, id est, adjectiones, vocantur, inchoatione noctis autumnalis sequinocliitenens ipsa
et quidem per totum anni vertentis orbem ' suos particulam. Undemultura errai'e constat eos qullunse
quteque dies habet adjectiones lunares XI. Nam, paschalis inilium a tertio Konarum Marliaium die
verbi gralia, si hodie cum scribo quinta est luna, isto quserendum definiunt, quia videlicet ibi nata luna
ipso die post annum decima sexta erit Iuna, post ante lerapus sequinoctii plenilunium ostendit. Ideo-
duos annos vigesima septlraa, post tres octava, nec quc solennitali paschali inhabilis est, in qua, sicut
'
eadem hue qute nunc est priusquam XXIX annorum B diximus, primum solem prlmHivsecrealionis slatuiii,
peracto circulo redit. Sed proprie qute in circulo de- ac deinde lunam necesse ost conscendere, ut et hic
cennovenali annotatte sunt epactse Iunam quotasit in per sequinoctii Iransgressum longitudinem noctis su-
XI Calendas Apriles, ubi paschalis est festi princi- peret, et illa per plenilunium totam ejus quantula-
1 C, SMOS. v
GLOSSM ET SCIIOLIA.
CAPDT L. Graaci pluvio nomine Hyadas appellant. Quin et sua
BitiD. RAHES.GLOSS_J_. Nam verbi gratia, hodie sponte qusedam stalutisque temporibus, ut Hoedo-
cumscribo, si quinla est luna isto, ipso die post aimum rum exortus, et arcturi, qui per Idtis Septemb. cnm
decimasexla erii luna, poslduos annos vigesimaseptima, procellosa grandine surgit; et nimbosus Orion, et
post tres octava. Hujus igitur versiculi • glossa jam Canicula, qute nimium fervens xv. fialend. August.
superius est seripta, cuj'us initium est: Srvis scire emergit.
qualis luna fuerit in transaclo anno in uno~ qubque Stellte Iumen a sole, scilicet sicut sancti a Chri-
datarum. Hodie, quasi lioc die. Quotidie, non colo- sto mutuantes, id est, aecipienies. Stellse omnes et
die, ut si quot diebus. Cras, quod est postea. Extre- luna, a sole lumen accipiunt. Licet enim sinl igneae
inum .est pndie, et dictum extremnm ab eo, quod naiurte, et licet ex eadein luce slnl factae qua et sol,
jaiii dies ipse sit a nobis extraneus, et prtstereundo C | tamen non tantaevirlulis sunt, ut possint per se lu-
alienus. Piidie aulem, quasi priori die. Perendie, itl cere sine sole. Illuminantur enim cuncta radiissolis,
est, per ante diem, vel in anlecessum, id est, prius. quod exhibetur nobis in figura Christi sanclorum-
Hunc prmfixamsui cursus regulam semper obsermn- que illius, qui quod virtutis habent ab ipso accipiunt.
tes, ui quoties^minorem decimum quinlum numerum Stellae noji habere proprium luraen, sed sole il-
habent, paschalem lunain prmferant. Si enim maj'o- luminari dicuntur; uec easunquamde coelo îbsce-
rem numerum Iiabuerint epaetce xy, in xi Kal. dere, sed veniente sole celari. Omnia enim sidera
April., non oslendunt illse epaclte Junam paschalem. obscuranlur sole oriente, et non cadunt. Nam dum •
Per epactas Igilur in hoe locoaetatem lunse intelli- sol ortus sui signa prsemiserit, omnis slellarum ignis
ge. Talis est ratio : si decima quiuia fuerit luna in sub ejus lnmlnis fulgore evanescit, ita ut prseter so- ,
xi Kal. April. decima quaria luna paschalis non de- lisignem nulliussiderissplendorvideatur. Hjncetiam
bet prceire cequinoctiutn, sed sequi, aut aliquando et sol appellatur, eo quod solus appareat obsctiraiis
in ipso tequinoctio deeima quarta fieri. Unde mul- cunctis'sideiibus. Necmirum lioc de sole, cura eiiam
tum errare constat eos qui lunte paschahs inilium a plena luna et tota noctefulgeute, pleraque aslra non
tertio Nonaruro Martiarum die qucerendumdefiniunt, luceanl. Ecse autem per diem stellas in calo, pj-o-
quia videlicet ibi nata luna ante tempus tequinoctii bal solis deliquium, quo1 uuando sol objeclo orhe
plemlunium ostendit. Prima igilur setas lunse, qutc lunse fueiit ob=curatus, clariora in coeloaslra viden-
fuitin initio mundi, sic fuit , decimo quaito vei'0 tur. Stellcedictcea sttmdo, quia fixajsiant semperin
Kalend. April. quasi oclavo Idus Marlii Juisset nala; calo. Stellce iromobiles suntelcum coelo perpeluo
propterea errant, qui lunce paschalis initium a ter- •, l^
J
" motu feruntur. Feruntur qute coelo fixse sujit, et
tio Konarum Martiarum die requirunt. _ cum ccelo volvunlur; movenlur vero qusedam, sicut
Quia sicul luna el slelimnon a seipsis ut perhibent, plauelce, id esi,erratiea_, qute cursus suos vagos cer-
sed a sole Jiabenlut luceunt, sic et Ecclesia sanctique ta definitione conliciunt. Stellse, et sidera et astra
omnes non sum merito virtutis, sed qrutia largilot is inler se difierunt. Nam stella est quselibet singula-
habent bonum quo vivunt. Stellse lumen a sole mu- ris; sidera vero sunl stellis plurimis facta, ut Hya-
tuantes cum roundo verii, ut pula uno loco fixse, et des, Pieiades. Astra autem slellcegrandes, ut Orion,
iton "stante, mundo vagse ferri dicuntur, exceplis his Bootes. Sed Iisec nomina scriptores confundunt,
quceplanetce, id esl, errantes vocanlur, easque diei dura et astra pro stellis, etstellas pro sideribus
adventu celari, nec unquam ccelo .decidere, fulgor ponunt. Stellso autem secuiylum mysticum inlelle-
plenilunii et solis probat deliquium, quamvis videa- ctuni sancti viri intelliguntur, de quibus dictum est:
mus igniculos ex sethere lapsos portan ventis, vagi- Qui numerant multiludinem stellarum. Sicut enim
que Iumen sideris imilari trucibus orientibus venils. orones steilce a sole illufflinantur, ita sancli a Chri-
Sidera autem alia sunt in liquorem soluti humoris to gloria cceleslis regni elarifieantur. Et sicut prai
fecunda, alia concreli in pruinas, aut coicti in ni- fulgore solis et vi maxima luminis ej'us sidera obtun-
ves, aul glaciati in grandiues; alia flalus teporis, alia duntur, ita et omnis splendor sanclorum in compa,-
vaporis, alia roris, alia frigoris. Nec solum erranlia, 'ralione glorise Christi quodam roodo obscuratur. Ef
utSaltirnus, cujus transitusimbrifer"iiunt, sedei qutc- guemadmodum stellse sroi dilferunl claritate, itajus-
dam iixa polo eum errantium fueriiii accessu, vel torum d.vefsiias meritorum disci elioiie,.
radiisimpulsa, ut succulaein fronte Tauri, quas obid
199 BED_£ VENE-RABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALIGAGENUINA. $00
eunque est longitudinem iilustret. Quod ad Chiisti et A Nonas Aprilis, diebus scilicet XXIX, observandum
Ecclesise sacramentum respicere nemo est fere qui "maximecensuerunt, ut quocunque eorum die luua
ambigat, de quo et in primordiis hujusce opusculi ali- fuerit nala efficiat primi mensis initium, cujus Iuna
qua perstrinximus, et nunc paucis repiicemus. Quia decima quarta si feria sexta proveneril, subsequens
sicat luna et stellce non a seipsis, nt perhibent, sed a Dominicus, id esl, Juna decima sexta fesliyitati pa-
sale habenl ut luceant, sic et Ecclesia, sanclique om- schali sine ambiguo deputetur. Sin autem dieSabbati
nes non siise merilo virlulis, sed gratia largiloris ha- plenilunium esse conligeiil,_el consequenti Dominico
bent bonum qup-vivunt. Et sicul non nostri vigore luna decima quinta reperire, eadem hebdomada
arbitrii forlitudinem nostram, sedillouossuscipiente, transmissa, in alterum diemDoniinicum, id esl, lunam
illius misericordia prsevenienle cuslodimus, nec suf- vigesimam secundam transferri debere Paseha dixe-
ficientes sumus eogitare aliquid a nobis quasi ex norunt, ne minus ejusdem doininici peragendo mysterio
Ms, sed sufficientia noslra ex Deo esi, ita eliam in deslinarent quam sexlam decimam, nec amplius
lempore quo noslrse redemptionis insignia celebra- quam vigesimam secundam lunam aliquando recipe-
mus, solaris perfectio splendoris quseilluminat luna- rent, eligentes polius in lunam vigesimam secundam
reia quse illuminatur antecedere debet. diem festi paschalis exlendi, quam dominicam pas-
B sionem anle Junam quartam decimam ullatenus in-
CAPUT LI. ehoari. Quartas decimas porrq lonas mensjs ej'usdem
Quomodoerrent quidam in primi mensis initio. a XV Calendarum Apriliujn usque in XVI Calendas
'
Sed error eoruih qui aliter sapiunt, vide an ipsis Maiasasserunt esse servandas.»Item in fine ejusdem
saltem qui huj'usmodi condunt leges iniquas, et scri- prologi : t Cum vero coniigerit, inquit, Junam vice-
bentes injustitiam scribunt, ralus ac veritate videatur simam seplimam Sabbato, vel maxime die Galenda-
esse suffultus. Yictorius qui illorum circulos scripsit, rum Januariarum, provenire absque bissexto, noverit
dicit in prologo ejusdem operis inter alia sic : « La- sanctitas vestra quod Pascha XIII Calendas Apriles
tini uamque a* IH JMonarumllartiarum usque ad IIH secundumLatinos haudunquam celebrandum, eliamsi
VARIANTESLECTIONES.
1 C, IV,
GLOSSJJ ET SCIIOLIA.
' CAPUTLI. ctoritas digna auetoritate sdbsistat, adde de eodem
BMD.RAMES. GLOSSJE. QuamDominicampassionem, scepedicto dieoctavo IdusMart. prsecedentislunceseta-
id est, sextam feriam anle lunam decimam quartam. li non undecim ut prius, sed propler saJlum lunce
Quam Dominicam, scilicet diem; ante lunain deci- iC!duodecim, et iterum occurret libi luna, sicul in prin-
mam qUartam,id est, in lunam decimam quarlam. cipio eodem die decima sexla, atque ita sequeii-
Iniiium videlicetpiitni mensis ab oclavoiduumMar- tia eodem quo prius ordine cunclt. pioveniant. Ve-
tiatum, usque in Nonaium Aptilium diem; quartas rumne nos amalores Victoth temeieiUum aggressos
decimas verolunas Paschma xn /_._./.April. usque in lacerent, legant libnun dockssbm et sanciisstmi u'ii_
xiv Kul. Mah. Constat igitur quod pnmo anno de- Victotis, viaeltcet Capuani episcopide Pasclta, quod
cennovenalis cycli, quando nulla epacla in capite xv Kalend. Maii putabatur celebtaii debere, huli-
ponitur, in Kal. Mart. Juna nona, et In octavo Idus ctione decima tetlia novies post consulatum Basihi.
Martii decimasexta occurrit. Hancdedhe trigesimam, Gregorius. Ferlur apud veleres mos fuisse, ut-quis-
et incipe primam, et JSon. April. occumt decima quis consul existeret, juxta ordinera lemporum
quarta, qui est terminus decennovenalis. Iterum honoris sui loeurn teneret, ul si quis posterius ad
eisdem xvi quos anno priori in octavo Idus Mart. consulatum veniens, consul non semel, sed bis for-
habuisli adde xi, oecurrit eodem die vigesimasepliraa. tasse aut tertio fieret, eliam illos laude el lionore
Hanc cum trigesimain deduxens, occurrit sequens transeenderet qui non plus quam semel consules ex-
deeima quarta luna octavo Kalendas Aprilis, qui esl stitissent. Gonsules ajjpellati a consulendo, sicut
terminus secundus. Sicque lunationibus singulis i'eges a regendo, et sicut-Ieges a legendo, eo quod
usqtte decimum uonum annum, 'eodem die oclavo consulerent, hoc est, providerent-reipublictB. Nam
Idus scilicet Martii addendo semper xi ad piseceden- cum Romani regum superbam dominationem non
tem ej'usdem diei lunse sstatem, anni pra_cedentis ferrerit, imperia annua, binosque consules sibifece-
quolaJibet intra trigesimam fuerit, deduc eam tri- jv runt. Nam lactum<.regiumnon benevolentia consu-
gesimam, et deduc sequentem usque decimam quar-' lentis, sed superbla dominantis erat. Hinc igilur con-
tam, el ubicunque decima quarla fuerit, ibi sine ulla sules appellati, vel a consulendo civibus, vel a re-
ambiguitale te_*minuspaschalis erit. Porro si eodem gendo cuncta consilio, quos tamen ideo roulaiidos
die tiigesima inciderit, quod lamen non nisi semel per annos singulos elegerunt, ut jie insolens diu
per decem et novem annos fit, deduc more solito maneret, et moderatior cito suceurreret. Inde enim
sequentem, et ubi decima quarla occurrerit, ibi et duo pares, quorum unus rem civilem, alter rem mi-
terminus erit. Prima vero cum oclavo Idus occurre- lilarem ministrabant. Regnaverunl enim annis qua-
rit, eadem pioeul dubie paschalis erit. Et hoc certis- diingentis sexaginta septem. Proconsules subjecti
sime cave, ne prius natam lunam quam octavo Idus eranl consulibus, ^t dicli proconsules, eo quod vice
Mart. deputes paschalem, sed quotacunque eodem consulis fungerentur ; sicut procurator curatoris, id
die occurrerit, aut trigesimam eodem die teneas, aut est, acloris. Exconsules autem dicti, qui jam a con-
iriginta deducas, el sequentem quolibet Ioco deci- sulatuexieruntsive discesserunt, peracto vicissute
ma quarla occurreril, paschalem esse non dtil)iles. anuo. Si ergo aliquis ex consulibus suo tempore
Iste ordo et htec ralio nunguam ex eodem die quo bene rempublicam administraret, licet deponerelur
statuta iuil, turbari ab ullo potuit, aut poleiit; sed de ipso consulatu, ad ejusdem tamen dignitalis of-
poiius ille concussus erit, qui eam concutere visus ficiumadministrandum decreto senatus reducebalur.
fuerit. Expleto igitur anno decimo nono, statutoque Unde jsupra lectum est novies post wnsulalum Ba-
ejusdem anni lermino novissimo, si iterum probare sihi.
volueris quod Ii.ee ratio ralione eonstet, el Im au-.
ffl« DE TEMPORUM RATIONE. SOSS
luna conveniat, penitus invenitur. Aut VIII Calendas A . dum quod /Egyptii doeent autunias, quare non illo-
Maias secunduni JSgyplios, quod aliquolies obser- rum per omnia scientiam sectaris? Yerum quiahoc
Tandum esl, reperiri non posse. J Yideamus ergo facere non vis, sed inter utrosqne medius incedens,
fcatinos suos quomodo commendet Yictorius. Dicit magis Latinorum quos vituperas, quam _£gyptioruni
eos raaxime censuisse a III Nonas Marlias natam lu- quospr3_fers, ealculum tuis legendum sequendumque
nafii eiflcere primi mensis initium, et decima sexta contradis, nosîEgypliain calculandi disciplinam, qusa
luna die DominicoPascha celebrandum. Et iterum ct tuo judicio, et universalis Ecclesiajconsensu verior
dicif, nunquam "5MICalendas Apriles, etiamsi luna apparel, omnibus sequendam novimus, initium vide-
conveniat, Pascha celebrandum secundum Latinos, Iicet primi mensis ab octavo Iduum Martiarum usque
sed magis secundum JEgyptios VIII Calendas Maias. inlMonarumAprilium]diem; quarlas decimas vero lu-
Constat aulem lunam 111Nonas Martias natani, XIII nasPascha;, aduodecimo Calendarum Aprilium usque
€alendas Apriles esse sexlam decimam. Obsecrole, in decimum quarlum Calendas Maias; porro diem
sancle frater Yiclori, si III Nonas Marlias nata luna Paschaedominicumab undecimoCalendarumAprilium
facit primi mensis inilium, quid rationis est, ut non usque 111septimum Calendarum Maiarum, et hoc tn
in eo Pasclia celebremus, sed potius alium differamus luna decima quinta usque ad vigesimam primam esse
in mensera, cum lex toties imperet ut omnes^quipos- g qua.rendum, Verum ne nos amatores Victorii temere
sint in primo mense Pascha faciant, soli autem qui in illum aggressos esse lacerent, legant librum doclis-
via fueriut et immundl secundo hoc mense celebrent? simi-et sanelissimi viri, Yictoris videlicet Capuani
Quid est, rogo, quod addis, absque bissexto? An forte episcopi, dePascha, quod quindecimo CalendasMaias
quia quando €alendse Januarise Sabbalo sunt, tertia putabatur celebrari debeie, indictione autem decima
flecima Calendarum Aprilium dies in Dominicumoc- tertia, noviesproconsuleBasilio, etqlianti a pruden-
<surrit, si Mssextilis annus non esl; si aulem bissex- tibus et catholicis Ecclesiajdocloribus 3-stimatussit
lus intercesserit, eadem dies secunda feria provenit, suus magister invenienl, eujus principium libri est ;
«locerevis cum secunda feria fuerit XIII Calendas c €um pascbalis veneranda solennilas quanam die
Aprills in luna decima sexta, sequenfi dominlca VII potissimum proveniret per anni prasenlls indictio-
Calendas Aprilis luna vigesima secunda Pascha rite nem tertiam decimam a nobis sollicite qusereretur, et
celebrari; cum vero eadem dies XIII Calendas Aprilis juxta Patrum venerabilium constituta octavo Calen-
lunam deeimam sexlani Dominica die habuerif, non daruea Maiarum diceremus resurreelionem Domini
posse in ea Pascha celebrari, quia necdum tequino- procul dubio celebrandam, aliquibus minime rationa-
ctiumtransierit; sed nec in sequenli dominica, quia i bilis visa esl nostra responsio, eo quod Viclorius qui-
'luna, superadulla^ lioc est, vigesinia tertia illam inei- G dam in circulo paschali quem edidit aliter diem do-
tlai in diem, afque hac cogentenecessilate in secundi rninica. resutrectionis adfixerit, licet et hunc desi-
tempora mensis PaschaJ diffefcnda solennia? filirus gaaverit quem nos celebrandum pariter profitemur..
calculandi prasceptor, qui principaliter doceas lunam Etin processu operis : « Sed nunc,' inquam, ordo
511fJonas Martias nalam efficere primi mensis ini- -expetit, ul cyclorum quos Victorius edidit palefaciam '
liuiu, el rursum ratione ipsa superatus compelleris evidenter errores, dum nescit legitimum diem defi-
fateri, nisi inlervenienle bissexto, nullalenus lunam nire paschaiem, ut cum in praeteritis ostensus hoc
hac die natam, sed potius eam quaepost XXIX dies modo luerit deliquisse, in prsesentibus ae futuris et
fuerit accensa, paschalibus feslis congruam. Si vero auctorilate careat, et occasionem pravcepersuasionis
adfuerit bissexlus, lunc efflci lunam sequentis anni amittal. .
CAPUT LII.
primam, qua. absque illo flerl poterat extrema trans-
aeli. £t quid est quod ais : eliamsi luna conveniat, Argumenlnm quol sint epaclx lunures.
X.UICalendas Aprilis nunquam Pascha celebrandum Si autem vis cognoscere per annos singulos quot
penitusinveniri?<Juomodo eniin potest Iuna conve- sint epactse, sume annos Domini quoliuerint, utputa
nire paschalibus soleiiniis, nbi nunquam paschalia in pisesenli octava indictione DCCXXV,hos partire
sunt celebranda solennia? Et si nunquam XIII Ca- D per XIX : decies novies tiiceni DLXX, decies novies
Iendarum Aprilium Pascha-.celebrandum, etiamsi qeloni cenquinquais dipondius, remanent III; hos
sexla decima provenerit, errant profeeto Latini qui item multiplica per XI, fiuntXXXIII; tolleXXX, rema-
lunam paschalem a lil Nonas Martias inchoare decer- nentlll. Tres sunt epacta,, id est, adjectiones lunares.
Smt, in qua decimo sexto et decimo septimo eo CAPUT LIII.
quod aiquinoclium non transierit, non licet Pascha De epaclis solis. ,_
lierl. Et merilo illorum contempta observatione, cum Quarto decennovenalis circuli tramite designantur
Êgypiiispotius eo anno iu octavo Calendas Maii Pa- epactoe solis, [id est, concurrentes seplimana. dies
scha difierendum suades. Si autem magis observan- unius
semper ternos per annos, duorum autem per
1 C,
inquit.
GLOSS/E E? SCHOLIA.
CAPUTLin. renles seplimanai.dies. ConcmventeSfhoc est, novus
BRID.RAITES. G_oss_c.—Quarlo dccennovenaliscir- dies Kal. April. Quoniam si dividasannum inseptem,
4uli tramite, designsnlur epactcesolis, id est, concm- remanet unus
dies, qui lurbat, nt non sempet' in
605 BBD-E VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 564
annum bissextilemusque ad seplimuinnumerum ad- A rum, id est, adjectionum solis, cum bissexlo cursus
jectione creseentes, quarum cireulus habet annos est, amborum pariter qui sit status argumento eon-
guater septenos, id est, XXYMI,quia nimirum non disce. Si ergo vis scire quando bissextus dies sit, su-
_nte potest consummari quam bissextus, qui-quarto me annos Domini DCCXXV,parlire hos per IV, et
rediresolet anno, cunctos seplimansedies contingat, si nil remanserit bissextus est; si vero unum, aut
dominicamvidelicet, sexlam feriam, quartam feriam, duo, vel tria remanent, primus, aut secundus, aut
.ecundam feriam, Sabbatum, quintam feriam,.ter- tertius est annus a bissexlo, utputa qualer centeni
tiam leriam, hoc etenim illos ordine percurrit. Cum- CCCC,quater octogeni CCCXX,quater assejqua.ta,
que suas qusequeanni dies habeat concurrentes^ hse remanet unum, quia primus est annus a bissexto. Si
quse in circulo adfixseconcurrenles sunt, specialiter vis nosse adjectiones solis, Id est, ,concnrrentes se-
quse sit nono Calendarum Aprilium feria designant, ptimanse dies, sume annos ab incarnatione Domini
videlicet ut propius festivitatis paschalis exordio po- quot fuerint, utputa DCCXXVper indictionemoeta-
silae, facillime diem epactarum, vel decimsequartse vam, et annorum qui fuerint quartam partem sem-
luna. quola sit feria pandant, ac per hoc ad pascha- per adjice, id est, nunc CLXXXI, qui liunt simul
lis inventionem diei dominici planum faciant iter. DCCCCVI;his adde IV, fiunt DCCCCX.Hos partire
Contingit autem eadem concurrentium annua dies, B per VII, septies cenleni DCC, septies triceni CCX,
quod calculatorem meminisse juvat, etiam II Ca- et non remanet aliquid, quia VII sunt epactse solis,
lendas Aprilis, YII Idus Aprilis, XVIII Galendarum id est, concurrentes septimanae dies.
Maiarum, et XI Calendarum earundem. Cujus cir- CAPUT LY.
culi talis est cursus, ut qua?cunque bissexlili anno De reditu et compuiuai ticulari utrarumque^paclarum.
sunt concurrentes, ipsse et ante quinquennium fue- , Verum quia facillime diem Paschie, vel cseleros
rint, et post annos YI futurse sint. Quse primo post temporum recursus, comprehendit qui solis et lunse
bissextum anno sunt, esademet ante annos XI trans- circulum memoriter tenet, exceplo eo quod eosdem
ierint, et post YI redeant. Quse secundo post bis- circulos per decem et novem et per viginli octo mul-
sextum, eoedemetanle annos VI transierint, etpost tiplicandos partiendosque novil, omniscalculator me-
XI remeent. Qusetertio post bissextum, ipsse et ante reinisse debet easdem concurrentes solis tricesimo
VI annos prseterierint, et post V revertantur. Et hu- abhinc anno_quas et proximo secuturas, easdem
jus ordo discretionis cunctos annorum verlentium sexagesimo quas et quarto, easdem nonagesimo quas
complectitur dies. Notandum sane quod hujus gyri et sexto, easdem centesimo vigesimoquas etoctavo,
solaris, qui XXYIIIannis peragitur, causa facit de- easdem centesimo quinquagesimoquas et decimo,
cennovenalescirculos XXYUldebere compleri, prius- ^ et casteras in hunc jnodum esse redituras. Quocun-
quam idem per omnia paschalis observanlise cursus que enim numero annorum transacto concurrentes
iu seipsum redeat, ut omnis mimirum hujus circuli scire desideras, eundem numerum vide quolies ha-
anntis capufcirculi decennovenalis instiluat. Item- beat XXX, et tricesima parte geminata, concordiam
que annus quisque cireuli decennovenalis hujus ca- vertentium cognosces annorum. Yerbi gratia, tre-
put adsequalur, ac per hoc lota paschalis observan- centi decies habent XXX, et proplerea easdemcon-
tise series non minus quingenlis triginta duobus an- currentes CCC anno quseXXsuntfutura., siquidre-
nis explieetur. sidui fuerit, et hoc adjicies. Eodem modo eliam in
CAPUT LIV, prseterita tempora concurrentium ordo respicit. Item
_Argumentumquot sint epactcesolis, et quando bissexli quia circulus lunaris decennovenalis est, prsesenlis
annvs. anni epactse vicesimo anno redeunt, sequenlis ab-
Quoniam vero communisataue indiscretus epacta- hinc quadragesimo, terlii sexagesimo, quarti oclua-
GLOSS.E ET SCHOLIA.
iisdem diebiisflant Kalendse, et alii dies, quia, verbi fiunt sexdecim. In hoc apparet quod illse concurren-
gratia, si prima feria fuerinl Kalend. Januarii, se- jv tes quseerunt indecimo sexto anno, simililer fuerunt
quenti anno non in prima, sed in secunda erunt; in centesimo retro. Quod et de luna deeima quarta
tertio autem anno in lertia feria erunt. Quarto igitur paschse,cselerisquequ:e decennovenalicirculo inclu-
anno non in quarta, sed in quinta, propter bissex- dunlur, seque sentiendum est. Quod si a prsesenti
tum. Circulus solaris ideo usque ad xxvin annos post aliquot annos, verbi graiia, post centum pa-
extenditur, ut singulis feriis bissextus proveniat. L scha scire velis, epactas tantum et concurrentes
'CA.PUT LV. solis dies invenire sufficit. Partire autemcenlum
BHID.RAMES. GLOSS_S.—Verbi gratia, irecenti deties per decem et novem, et remanent quinque. Illas ergo
habentxxx. Et proplereaemdemconcurrentes Irecen- epactas seilo centesimo, quas quinto anno fuluras.
tesimoanno, qumvigesimosunt fulttrce. Verbi gratia, Eodem modo cenlum per viginli octo dividens, eas
decem trigesima pars esj treeentornm annorum ; centesimo, qnoe sunt decimo sexto anno, concur-
gemina decero, flunt viginti. Et ideo coneurrentes rentes solis invenies.
quseerunt vigesimoanno futuro, fuerunt in trecente- Hmc sive lioc she alio quisquecalculalor sibi ordi-
simo anno retro. Si quid residuum fuerit, scilicet nare volueiit modo. Si enim id ipsum alio modo vis
post tricenarias parles, id est, post xxx. Talis est agere, pone in prima feiia primum concurrenlem
sensus : si remanserit aliquid ullra triginta. Exem- cum bissexto; in secunda secundum,in tertia terlium,
pli causa, divide centum per triginta, remanent dein quarla quarlum, in sexta sextum cnrn bissexlo, et
cem. Gemina ires, quare? quia ter tnginta habuisti, sic dcineepsusque m fine.m.Hoc lantum cave, ut in
Ihmtsex; hos junge adresiduum numerum, qui post quarto'semper locounuminlermitlas, quatenus bis-
tricenawam djvisionen. reman.it, id est, ad decem, sextus cuncles septimanaj dies contingat.
' m TEMPORUM RATIGNE. %W
feOS
êsimo, quinti centesimo, sexti centesimo vigesimo, A digiti tertios totidem annos sequa ratione comple-
septimi centesimo quadragesimo, octavi cenlesimo clantur; porro septimus bissextilis cum tribus se se-
sexagesimo, noni centesimo octuagesimo. decimi dti- quentibus annis bis binos sibi pollicum vindicet ar-
centesimo, et csetersesimiliter. Quod et de-3una de- liculos.l Hoc sive alio quisque sibi calculator ordi-
cima quarta Pasehse,cssterisque quoe decennovenali nare voluerit modo, nihilominus circulum ulriusque
circulo includunlur sequesenliendum est. Polerit di- sideris libenter capient manus. Sed innumera hu-
ligens calculator hoc modo etiam prolixiores sibi jnsce disciplinoe, sicut et cseterarum artium, melius
temporum sequenlium annotare recursus, quibus vivse vocis alloquio quam slili signanlis tradunlur
semper meminerit etiam prseteriti aevlcongruere sta- offlcio.
tutn. Memoratu autem dignum videtur quia quidam CAPUT LVI.
ob eompendium calculandi utriusque ordinem cir- De cyclo lunari.
culi, et solaris videlicet et lunaris, transferunt in ar- Quinta circuli decennovenalis regione lunaris cy-
ticulos; nam quia"manus humana ariieulos habet, clus includitur, a quartoa eas incipiens, el lertio com-
adjunctis unguihus, X el IX, singulis his singulos plelur in anno, qui proprie Romanorum est, et ad
aptantes annos, lunarem cursum in lseva manu in- mensem Januarium perlinens; nam sicut annus quis-
trinsecus a radiee pollicis incipiunt, et in ungue mi- B que decennovenali circuli propter legalem Hebroeo-
nimi digili inlrinsecus eundem consummant. Iiem rum observationem î paschali mense inchoat, ibi-
quia manus hinse arliculos, exceplis unguibus, ha- demque flnitur, ita et Mc Romanorum institutione a
Jient XXVIII, iis singulos annos singulis aptant, in- luna Januarii mensis inehoat, atque ibi desinil, sicpt
choantes a minimo lsevoedigito, et in dexteroe pol- ille, sic et iste, primum et secundum communes an-
-lice complentes, non ul in iunari cyclo singulos ex nos, tertium habet embolismum, quartum et-quintum
ordine digilos expedientes ad numerum, sed ob ra- communes, sextum embolismum, septimum conimu-
lionem quadrantis per quaternos transversim digitos nem, octavum embolismum. Hendecas quoque cycli
quadriennium omne signantes, ita ut minimorum bis lunaris instar decennovenalis circuli VII annos coni-
terni articuli digilorum totidem bissextiles conlineant munes, et IV habet embolismos. Et habenl commu-
annos; ilem proximorum a minimis bis terni articuli nes anni menses lunares XII, id est, dies trecentos
digitorum proximos a bis lernis bissextis annos to- quinquaginta tres. Embolismi autem menses trede-
lidem explicent, secundi simililer secundos, et-tertii cim, dies videlicet trecentos ocluaginta quatuor, praj-
1 ffmc sive hoc sivealio. . «t., ejus.
GLOSS.E ET SCHOLIA,
CAPDT J-VI. C Anno decennovenali 8, lunari 5, a n Kalend. April.
—
BRID.'RAHES.GLOSS_S. Quinta circuli decenno- usque in xiv Kalend. Maii, quia embolismus est, fiunt
venalis regione lunaris cyclus includitm\ a quarlo ejus dies CCCLXXXIV.
incipiens, et lerlio eomplelur in anno. Qui tertius est Anno decennoyenali 9, lunari 6, a xm Kalend.
secundum solem, quartus autem secundum lunam. Maii usque in vn Idus Aprilis, quia communis est,
Nam primus annus secundum-solem secundus est fiunt dies CCCLIV.
secundum lunam ; restant tamen duo menses adhue Anno deeennovenali 10, lunari 7, a vn Idus April.
deannolunari. Primus annus est cycli lunaris, pri- usque in vi Kalend. April., quia communis est, fiunt
ma lunainKalend. Januarii, lerlius annus estde- dies embolismus dies CCCLIV.
cennovenalis us^rae ad decimam quartam lunam Anno decennovenali 11, lunari 8, avKalend.
paschoe, et incipit quarlus decennovenalis a decima April. usque in vn [Fors ] xvn," Kalend. Maii, quia
quinta luna pasehse, manente eo"demprimo anno lu- enibolismus est, liuut dies CCCLXXXIV.
nari, usqnead Kalend. Januar. Anno decennovenali -2, lunari 9, a vi Kalend. Maii-
-
Et qitod Dionysiusin mensePaschali, nos in Janua- usque in n Non. April., quia communis esl, fiunt dies
rio facere curemus. Hunc igilur ordinem Dionysius CCCLIV.
ila prosequitur. Anno decennovenali 13, lunari 10, a Non. April.
Anno decennovenali 1, lunari 17, a 15 Kalendas usque in ix Kalend. April., quia communis est, liunt
Maii usque Nonas Aprihs, quia communis"annus est, £ dies CCCLIV.
fiunt dies CCCLIV. Anno decennovenali U, lunari 11, a -VIIIKaiend.
Annodecennovenali 2, lunari 18, a vm Idus April. April. usqueinnldus April., quia embolismus est,
usquein octavo Kalendas April., quia communis est, fiunt ilies CCCLXXXIV.
fiunt dies CCCLIV. Anno decennovenali 15, lunari 12, ab Idus April.
~ Anno decennovenali 3, lunari 19, a vn Kalendas usque in Kalend. April., quia communis esl; fiunt
April. usquein Idus April.,quia embolismus est, dies CCCLIV.
liunt dies CCCLXXXIV. Anno decennovenali 16, lunari 13, a ivNon. April.
Anno decennovenali -, lunari 1, a xvm Kalendas usque in xnKalend. April., quia communis est, fiunt
Maii usque in quartum Non. April., quia communis dies CCCLIV.
est, fiunt dies ccci.iv. Anno decennovenali 17, luuari \k, ab xi Ealend.
Anno decennovenali S, lunari a
2, m Nonas April. April. usque in v Idus April. quia embolismus est
usque In undecimum Kalendas Aprilis, quia commu- fiunt dies CCCLXXXIV.
nis esl, fiunt dies CCCLIV. Anno decennovenali 18, Iunari 1S, a iv Idus April.
Anno deeennovenah 6, lunari 5, a x Kalend. April. usque m iv Kalend. Apnl., quia cominunis esl, fiunt
usque inivldus April., quia embolismus est, jfitmt dies CCCLIV.
dies CCCLXXXIV. . Anno deeennovenaii 19, lunari 16, a m Kalend,
Anno decennovenali 7, lunari &, a m Idus April. April. usque in xv Kalend, Maii, quia embolism.^
usque in mKaleud, April.,ûia communis est, fiuiit «st, fiunt dies CCCLXXXLV.
dieseccLiv,
§07 BED.E YENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. £08
ter unum dunlaxat septimum decirnuni eycli hujus J4. Anno lunari XIX, decennovenali III, ab Idibus
annum, qui est clecennovenalis primus, in quo uiras Decembris, usque in JI Calendas Januarias, quia
dies ratione saltus lanaris iutercipitur. Quod ut ma- embolismus est, fiunt dies CCGLXXXIV.
nifestius fiat, singulorunfex ordine cursum videamus Idcirco autem septimi decimi lunaris anni com-
annorum, et,quod Dionysius in mense paschali, nos putus abipso quopriorexplicitus est annus dieinci-
in Januario, facere curemus. pit, et non a sequente ut cajterorum, ne propter sal-
Anno lunari primo, decenriovenali quarto, a Ca- tumlunse, quem dicunt, unus eidemanno diesdeesse
lendis Januariis, usque in XIII Galcndas Januarias, videatur. Quod ipsum Dionysius decennovenalem
quia communis est, fiunt dies CCCLIII. eyclum hujusmodi ordine percurrens edocuit, ab
Anno lunari II, decennovehali V, a XII Galendas eodem die quo ultimi conclusit anni metas primi in-
Januarias usque V Idus Decembris, quia communis choando principium,
est, flunt dies CCCLIV. CAPUT LYIL
Anno Iunari III, decennovenali VI, a IV Idus De Argumentum de eo: quota sit iuna in colendis
cembris, usque in V Calendas Januarias, quia embo- Januariis.
lismus est, fiunt dies GLXXXIV. Potest qui vult a cyclo lunari facere argumenluto,
Anno lunari iVj decennovenali VII, a IV Calendas iB ad invenienduaa quola sit luna Galendarum Januaria-
Januarias, usque in XVI Calendas Januarias, quia 4'um. Sume enim cyclum lunoequemlibet, ut puta
communis est, flunt dies CCCLIV. quinlum, multiplica per XI, fiuntLY; adde unum
Anno lunari V, decennovenali VIII, a XV Calendas semper regularem, flunt LVI; panire per XXX, re-
Januarias, usque in YIII Idus Deeembris, quia com- raanent XXVI: vigesima sexta est luna in Cal. Jan.,
munis est, fiunt dies CCCLIYt, anao quiuto cycli lunaris. Item sume -oeto, mul-l-
Anno lunari VI, decennovenali IX, a VII Idus De- plica per XI; fiunt LXXXYHI, adde uAim regula-
cembris, xisquein YIII Calendas Januarias, quia-em- rem, et partire per XXX, remanent XXIX : vicesi-
bolismus est, iiunt dies CCCLXXXIY. ma nona est luna in Gaiendas suprascriptas anno ey-
Anno lunari VII, decennovenali X, a VII Calendas cli lunaris ocravo. Tanlum memor
esto, septimo de-
Januarias, usque in XIX Calendas Januarias, quia cimo, octavo decimo^ et nono deeimo cycli memo-
communis^st, fiunt dies GCCLIV. rati anno non unum, ut reliquis, sed duos- adjicere
Anno lunari VIII, decennovenali XI, a XVIII Ca- regulares, et lunam Cal. Jan. sine errore
reperies.
lendas Januarias, usque in IV Nonas Januarias, quia
CAPUT LYIII.
embolismus est, fiunt dies CGCLXXXIY.
Argumenlumquotus sit annus cycli lunaris, vel
Anno lunari IX, decennovenali XII, a III Nonas G ( decennovenalis.
Januarias, usque in XI Calendas Januarias, qûiacom-
munis est, fiunt dies CCCLIV. Ipse autem cyclus lunas si vis nosse quotum agat^
Anno Iunari X, decennovenali XIII, a X Calendas annum, sume annos Domini, nt puta BGGXXY,et
III sublrahe semper duo, remanet DGCXXIH;'hos par-
Januarias, usque in Idus Decembris, quia com-
inunis est, fiunt dies CCCLIV. tire per X et LX, remanet unum, primus annus est
Anno lunari XI, decennovenali XIV, a II Idus De- cyeli lunaris. Quoties autem riihil remanet; nonus
decimus est. Et quia decennovenalis circulus com-
cembris, usque in III Galendas Januarias, quia em-
munem cum lunari viam quamvis oeyor currit, si
bolismus est, fiunt dies CCCLXXXIY.
Annb lunari XII, decennovenali XV, a II Galendas vis seire et ejus quotus sit annus, sume annos Do-
at puta DGCXX.V,et unum semper adjice,
Januarias, usque in XIV Calendas Januarias,* quia mini, fiunt DGGXXYI;hos partire per X et IX, remanent
communis est, flunt dies CCCLIY.-
Anno lunari XIII, decennovenali XYI, a XIII Ga<° IV, quartus est annus cycli decennovenalis. Quodsl
lendas Januarias, usque in VI Idus Decembris, quia nihil remanserit, ultimus est.
eommunis est, fiunt dies CCCLIV. CAPUT LIX.
Anno lunari XIV, decennovenali XVII, a V Idus':U De qvarla decima Luna paschm.
Decembris, usque in VI Galendas Januarias, quia Sextus soepedicti circuli locus amplectitur iunas
embolismus est, fiunt dies CCCLXXXIY. XIIII primimensis, qusepaschalis dominicsediem sin-
Anno lunari XY, decennovenali XYIIf, a Y Ca- gulis annis absque omni ambiguitate demonstrent;
lendas Januarias, usque in XVII Calendas Januarias, nam quse posl XIIII lunam Dominica dies occurritj
quia communis esf, iiunt dies CCGLIV. ipsa est paschalis dominicse resurrectionis dies. Quss
Anno lunariXVI, decennovenali XIX, a XVI Ca- quidem decima quarta luna primum in aequinoctiOj
lendas Januarias, usque in Wonas Decembris, quia id est, duodecimo Galendarum Aprilium, 'ultimom
communis esl, fiunt dies CCCLIV. vicesimo uono abhincdie, id est XIIH Gal. Maiarum
Annb lunari XVII, decennovenali I, a Nonis De- suum vespere processum terris ostendh, quibus ter-
eembris usque in X Calendas Januarias, quia em- minis per arinos denos et novenos legali tempore
bolismus est, fiunt dies CGCLXXXIV. paschalis observantise discursus constat esse cora-
Anno lunari XYIII, decennovenali II, a IX Calen- prehensos; et si flerl posset ut eadem cmnibus anrii
das Januarias, usque in II Idus Decembris, quia Sabbati die luna declma quarta contigisset, nil no-
communis est, fiunt dies GGCLIV. slra pasehalis observantia. tempus a legali discre-
- "
B09 BE TEMPORUMBATIONE. 810
paret. JSam et ipsi, juxta legis edicta,-semper deci- A fensores eliam beaius Theophilus, Alexandrinoean
ma quaria luua primi mensis advesperam immolan- tistes Ecclesise, manifesla ratione devinclt, seribens
tes, et comedentes agni lmmaculati carnem, sangui- Imperatori Theodosio majori:« Sed quia accidere,
nemque illius ad repellendum exterminatorem no-< inquit, inlerdum solet ut occaslone decimoequartoe
stris postibus aspergenles, id est,l aquam baptismi, lunee mensis pfimi nonnulli in errorenf cadant, si
et paschalium celebrantes solennia missarum, spi- decima quarla ipsa luna in Dominicum diem veniat,
ritualem superaremus -Egyptum, atque illucescente quo facto, necesse est jam jejunium soMSabbati die,
mane in luna decima quinla ejusdem mensis primum quando h decima tertia luna venire monstratur, et
azymorum diem intraremus, septemque dies ejus- incipimus legi conlraria facere. Gonvenit itaque di-
dem 2 celebiitatis legitimos a mane-quinti decimi ligenter advertere ut quoties decima quarta luna in
diei usque in vesperum vicesimi primi mensis; ipsius, Dominieum 6 incurrit diem, in sequentem septima-
id esl, a Dominieo Paschoe usque in Dominicum nam paschalem diem potius differamus, duplici hoc
octavarum Paschoedebita cum veneratione comple- modo : primum quidem, ne decima tertia luna in-
remus. Sed quomodo lunse dies eadem diversas venta in Sabbati die solvamusjejunium, quodconse-
seplimanoe devolvitur inferias; inde flt ut qui pro- quens non est, quod nee ipsa lex prsecipit, maxlme
pler resurrectionem nostri Redemptoris in Domini- B cum et lumen ipsius lunse imperfeclum adhuc in pro-
cum diem Pascha. iniUum reservare docemur, ali- prio globo esse videatur; deinde, ne Dominica die
quolies noslra festivitas septimo post legalium azy- luua decima quarta conslituta j'ej'unarecogamur, in«
morum.exordium die sumat ingressum, non tamen decentemrem illicitamquefacientes, hoeenim Mani-
unquam contingat ut non noslra solennitas pascha- chseorum sectse consuetudo possedit. i Quoniam
lis aliquem legalium paschoe dierum, soepe autem igilur nec decima quarta luna veniente in Domini-
oi-iriesiutra se complectatur. At contra hi qui Domi- cum diem j'ejunare debemus, neque consequens est,
nicum Paschse diem a decima sexta luna usque ad ut si in Sabbati die decima tertia eveniat solvamus
vigesimam secundam celebrandum oestimant, du- jejunium, necessario asserimus hoc in septimanain
plici miseria laborant, quia et legilimum paschse sequenlem deberi differri, sieuli paulo superius com-
principium nunquam habent, et crebro evenit ut prehendi, non tamen ex hae dilationeproevaricalione
nullum dierum qui in lege proescripti sunt, in sua aliqua circa paschalem calculum perpelrata; quem-
paschali observatioue consequantur, dum et vespe- admodum enim decimus_numerus complectitur
ram quaili decimi diei, quo Pascha initiari stalutum nonum, sic et quoties decima quarta luna in Domi-
est, et maue quinti decimi,_quo seplima Azymorum nicum incurrerit diem, eo quod in eo jej'unare non
dierum solennitas inchoari prseeepta, a sua prorsus G liceat, in proximam septimanam differri necesse est
festivitate repudiant. Atque insuper in hujus * pce- diem Paschse; nulla enim, ex hoc imminulio fieri
nam peccati vicesimum secundum diem, qui injoia paschse videtur, quia ipsi sequentes dies comple-
paschali instilulione per Moysen nec semel appella- ctuntur et reliquos.
tus invenitur, frequenter in sui paschoe principium CAPUTLX.
sanclri prsecipiunt.Sunt<mi in alteram partem a via Aigumentuminveniendieam.
veritatis, sed non minore labantur errore,', cum
Scriplu.a prsecipiat via regia gradiendum, et neque Oportet autem calculalorem quemque peritum de- ,
ad dexteram neque ad sinistram ab ea divertendum. cimas quarlas lunas primi mensis, sicut et epaclas
Qui, a * tertia decima luna usque ad vigesimam lunse annuas retinere memoriler. Sed-2el si quis has
DominicumPaschse observandum decernendo, prav quoque argumento invenire desiderat, videat quot
occupant saapius initium paschae legalis, dum quod sinfepacloe lunares anni cuj'uscunquecompulare vo-
ipsa in decima quartaluna fieri statuil, illi in deci- luerit, et siquidem Xlill aut XV sunt", XI Calenda-
mam tertiam convertunt; et quod de vigesima sta-1 ruai Aprilium vel XII Galendaium earundem die de-
tuit, sanclam eam et celeberrimam consecrans, quasi cimam quartam lunam venire cognoscat, quia nimi- .
lisec ad pascha minime pertineat, funditus contem- ]Drum XI Calendarnm suprascriplarum, sicut seepe
nunt, Quos inter alios fidei et actionis catholicaede- dictum est, proprius est omnium locus epactarum.
.VARIANTESLECTIONES.
1 Om. aquam G. 4 Om. pmnam C. s C, quaita decima. ~ T Om. et C.
2 C, celebrabilis. 4 B, C, quarta decima. GC, incurteril. s Add. in G.
GLOSS.E ET SCHOLIA
CAPUTLX. numerus eompletus fueril, procul dubio ibi lerminus
BWD.RAMES. GLOSSOB.— Oporlet aulem calcula- erit. Quando autem xv inveneris epactam xn Kalend.
torem quemqtteperitum deeimas quai las lunas primi April. habebis terminum paschalem ; si vero epaeta
mensis,sicut et epaclas lunm annuas »etinerememo- maj'or fuerit quam xv, perflce eumdem numerum
riter. Sed el si quis Iws quoque arfjumenlo invenire auadragesimum quartum, compulando similiter ab
desiderat, videat quot epacim lunares anni cujuscun- undecimo Kalend. April. et in quo Kalendario ipse
que compulaiewlueril. Si vis invenire terminum pas- numerus fuerit p.erfectus, ibi erit lerminus. Quando
chalem, vide epactam ad ipsum terminum paschse autem nulla fueritepacta, ab undecimoKalend. April.
respicientem: quam si minorem quam -quindecini semper computandum est, donec decimus quintus
inveneris, perflce ei eumdem numerum xv, compu- numerus expleatur, videlicct uspe adjNon.April,
tarido ab xi Kalead. Aprjl, et ia quoKalendarioidero
Bli BEVM VENERABILISOPERUM PARS I.— DIDASCALICAGENUINA. S12
Sin autem pauciores sunl epactoe, dimittal eas cres- .A.itum de morte ad vitam, de corruptione ad incor-
cere per dies usque dum quartum decimum impleant ruptionem, de poena ad gloriam, resurgendo facere
numerum, et ibi se lunam paschoedecimam quarlam dignatus est, expeetantes, in ipso tandem congrua
habere non dubitet. Porro plures quindeuario nu- Paschsesolennia celebremus. Quod si quis objecerit,
mero si habuerit epactas, el has usque ad tricesi- non sequinoclii memoriam, sed tanlum primi men-
mum riumerum, id est,^psius termiiium mensis per sis et terlioe in eo septimanse posuisse legiferum,
dies crescere sinat, et sic a nova luna inchoans, at- sciat quia etsi oequinoctium nominalim non expri-
que usque ad decimam quartam ex ordine percur- mite, hoc tamen ipso quod a plenilunio primi men-
Tens, diem votis paschalibus aptum rite reperiet. Sed sis Paseha faciendum prsecipit, asquinoctiitranscen-
etrhoc notandum, quia decima quarta lunasi com- sum plenaria ralione depromit, quoniam absque ulla
munis est, annus XI diebus prius; si vero embolis- dubietate constat eam quseprima transito oequinoctib
mus, XIX' tardius quam proecedenteanno transierat plenum suum globum ostenderit,primimensis exi-
semper redire consuevit, excepto uno duntaxat pri- stere lunam. Quotiesergo diem Dominlcummox ad-
mo circulrdecennovenalis anno, in quo propter ra- venlante decima qulnta luna babemus, nil noslrum
tionem sallus lunaris XII diebus annotinum cursum tempus paschale a legali dissonat, quamvis aliis sa-
proecurrere solet. B cramentorum generibus ej'usdem paschaj solennia
colimus. Quoties vero secundo, vel lertio, vel quarto,
CAPUT LXI.
vel quinlo, vel sexto, vel seplimo ab hinc die idem
De die dominicoPasclim. Dominicus occurrerit, ne sic quidem legem aut pro-
Septimo decennovenalis circuli titulo dies Paschoa phelas solvimus, sed evangelicoepotius gratioesacra-
Dominicus comprehenditur, qui de dominica noslri mentis adimplemus ; quia enim el Salvalor noster,
Salvatoris resurreclione a mortuis exordium coepil; sicut Theophilus, cujus supra memini, venerabilis
nam cum in Veleri Testamento tribus argumentorum Alexandrioeepiscopus scribit, decima quarta quide_a
indiciis paschale tempus-sit s observari prseceplum, est tradilus luna, hoc esl, quinla post Sabbalum,
videlieet ut post sequinoctium, ul mense primo, ut decima quinta autem crucifixus, die tenia resur-
tertia ejus septimana, id ests, a vespera decimse rexit, hoc est, decima septima luna, quse tune in
quarlaj lunse,quod estinitium decimaj quintoe,usque Dominica die videturinventa, sicuti et ex Evange-
in 4 vesperum, id est, terminum vigesimse primoe liorum observatione comperimus. Habemus ergo so-
celebretur, quarta in ejusdem observalione regula latium quo recte facere Pascha possimus, etiam si
est nobis a tempore dominicoeresurreclionis impo- dilatio fuerit conseeuta propter incurrentem necessi-
sita, ut cum ajquinoclio transcenso lunam primi iG tatem, ul si deeima quarta primi mensis in Sabbato
mensis decimam quarlam vespere ortum facere vide- evenerit luna, aut si in aliis ante Sabbatum diebus
rimus, non stalim ad faciendumPascha prosiliamus, seplimanse sequentis acciderit', sine dubitatione
sed Doreinicumdiem 5 quo ipsePascha,Id est, irans- Pascha celebremus. Si vero in Dominicum inciderit,
YARIANTES LEGTIONES.
• Add. diebusC. ' a C, ad vesveram. * C, quod. * C omitlit a verbo stne
• B, C, observare. * C, vesperam. ° Add. in B, C. usque
ad inciderit.
GLOSS.E ET SCHOLIA.
CAPUT LXI. sangumisque suis diseipuhs tradidit mystena. cele-
—
BBID.RAMES.GLOSS_E. Septimodecennovenaiis branda, ei a Judoeislenius et ligalus, ipsius immola-
cimili litulo dies Pusclim Domimcuscomprehendilur, tionis, hoc est, passionis suoe sacravit exordium.
qui de Dommicanoslri Salvaloris resurrectionea mor- Item Marcus dicit: t Et -cum j'am sero essel factum
tuis exoidium cmpit. Quia enim Salvator noster, sic- (quia erat Parasceve quod estanteSabbatum), venit
ut Theophilus, cujus supra inemini, venerabilis Joseph ab Arimathia, nobilis decuno, qui et ipse
Alexandria. episcopus, scribit, deeima quartajquidem erat exspectans regnum Dci, et audaeter introiit ad
est tradilus luna, hoc est, quinta posl Sabbatum, Pilalum, et peliit corpus Jesu.i Et Lucas dicit: t Et
decima quinta autem crucifixus, die tertia resur- j) ecce vir nomine Josepb, qui erat d^curio, vir bonus
rexit, hoc est decima sepiima luna, quse tunc in Do- el juslus. Hic non consenserat consilio et aclibus
minica die videtur inventa, sicuti et Evangelioium eorum, ab Arimathia civiiate Judseoe,qui exspectabat
observatione comperimus. Mallhseusila dicit: Pri- et ipse regnum Dei. Hie accessit ad Pilatum, et pe-
ma aulem azymorum, accesserunl discipuli ad Jesum tiit corpus Jesu, et depositum involvit sindone, et
dicentes : Ubi vis paremus libi comedere Pascha ? At posuit eum in monumento exciso, in quo nondum
Jesus dixit: Ite in civitalem ad quemdam, etc. quisquam positus fuerat. Et dies erat Parasceve, et
Marcus dicit • Et prima die azymorum, quando Pa- Sabbatum illucescebat. >His igitur diclis apparet qiiia
scha immolabant, dicunt ei discipuli: Quo vis eamus Donnnus noster Jesus Chrislus decima quarta luna
et paremus libi ut manduces Pascha ? Et mittit duos fuit traditus, decima quinta cruciflxus, decima sexla
ex discipulis suis, elc. Hieronymus : Prima azymo- jaeuit in sepulcro, et decima septima resurrexil a
rum decima quarta die mensis primi est, quando mortuis. Quidquid adhuc de praesenli capitulo ad
agnus immolatur, et hina plenissima est, et fermen- exponeudum reslat, scilicet de sequinoclio, et de
tum abjicilur. Beda primum diem azymornm il diem mense primo, nec non et lertia septimana decimse
primi mensis appellat, quamlo fermenlo abjecto im- quaruc lunee, in ante sufficienter invenies.
molare, id est, agnum occidere, solebant ad vespe- Primo mense decima quarla die mensis comedetis
ram.QuodexponensApostolus alt: «Eienim Pascha azyma. Fennerrtum Groucovocabulo dieitur zyma;
nostrum immolatus est Christus.i Qui licet die se- inde Latine vocatur azymus panis, sine zvnia, ij est,
quenii, hoc est decima quinla luna sit crucifixus, slne fermento : a sine {zyma, fermentum.
haq tamen nocte, qua agnus immolabalur et carnis
M5 DE TEMPORUMRATIONE. 514
omni modo in septimanam sequentem, ut soepius A primum ejusdem mensis ad vesperam; seplem diebu*
diclum est, differamus, propter eas guas proefatisu- fermenlatum non invenietur in domibus vestris. Cu-
mus causas. His ergo demonstiatis atque'palefaelis, j'us primi mensis seplemque ejus dierum azymorum
hoe etiam considerandum est, quod et lex frequen- nunc regula talis est, ut qu« post sequinoctium de-
ter causa necessitatis eos quil constriclione tempo- cima quinla luna occurrerit, primi mensis intelliga-
ris quadam non potuerunt in primo mense Pascha tur, et hsec quemcunque septem dierum usque ad
celebrare, secundo idem facere prsecipit; melius enim vicesimum primum Dominicum acceperit, paschalis
est in necessitate" positos superiora quam inferiora festi gaudiis aptum porrigat. Quod ideo loties repeto,
seclari, quoniam inferlora a superioribus continen- quia fuere quidam qui Dominicum Paschae diem,
tur, superiora autem ab inferiori numero non inclu- verbi gralia, septimo Calendarum Aprilium die, luna
duntuf, illud iterum quod j'am posuimus declarantes, vicesima notantes, dicerent: Et quid peccare nos
quod decimus numerus nonum intra se contineat, oslendilis in constiluendo tempore Paschoe,cum nul-
nonus autem decimum continere non possit. Quod lus unquam calculator vetuerit septimo Calendas
-si lex ad secundum mensem transire nos prsecipit, Apriles Pascha eelebrari ? omnibus aaque confilenli-
si non possimus sanctum Pascha primo mens~eeele- bus tunc sequinoetium esse transcensum, nullus ne-
brare propter quasdam necessitales^ non intelligo B gaverit lunam vigesiriianvDominico paschali aptam?,
cur Jion si 3 decima quarta in Dominicum diem in- ^Quibus respondendum quia et septimo Calendas
currerit luna, in septimanam sequentem rationabili- Apriles, ubi luna congruerit, et luna vigesima, ubi
ter dilalionem Pascha. facere debeamus, manente et dies opportunus arriserit, dominicum Pascha rite
primo mense et decima quinta luna in qua Salvator aclitabitur. Sed quia luna, quse septimo Calendas
cruciftxus est, manente etiam et septima decima Apriles die XX est, plenilunium ante sequinoclium
quando post triduum resurrexit. Ubi aulem primum habuit, non licet luna exislente vicesima septima
Dominicus resurreetionis Chrisli dies fuerit, varie Calendas Apriles Dominicum Paschse diem celebrari.
refertur, et quidem, ut supra memoravimus, qui- Qusevero in sequinoclio, vel post oequinoctiumplena
-dam VIU €alendarum Aprilium, sed alii VI, nonest, mox ubi Dominicus aderit dies, pascha Iegiti-
nulli V Calendarum earundem die, fuisse asseverant. mum dabit. Idem error, eadem est responsio, cum
Ubi notandum <juia si octava Calendarum memora- memorali calculatores undecimo Calendas Apriles,
tarum, ut anliquiores seripsere» resurrectio Domini Iuna decima sexta, decimo Calendas Apriles, luna
facta est, quintus profecto circuli decennovenalis decima seplima" nono Calendas Apriles, luna de-
tunc agebatur annus, habens concurrentes YII et cima oclava, octavo Calendas Apriles, luna decima
lunam deeimam quartam, sicut semper XI Calenda- nona,septimo Calendas Apriles,luna vigesima, sexto
rum Aprilium. Si autem VI Calendarum Aprilium Calendas Apriles, luna vigesima prima, quinto Ca-
Dominus resurrexit, tertius decimus circuli proefati lendas Apriles, luna vigesima secunda, pascha fa-
annus extitit, V habens coucurrentes, et lunam de- ciendum decernunt. Quod eo ssepius anno faciunt,
cimam quartam, ut semper nono Calendarum Apri- cum in Calendas Januarias vigesimam quintam ha>
lium. Porro si quinto Calendarum suprascriplarum buerint lunam. Gum vero hanc ibi vigesimam septi-
resurrectio celebrata est Christi 4, secundus circuli mam habuerint, tunc longius a veritale deviant, quia
decennovenalis existens annus concurrentes habe- nimirum primo mensis depulant luriam quse, terlio
bat quartam et lunam decimam quartam, sicut sem- Nonas Marlias nata, tr"duo fere ante sequinoctium
"
per octavo Calendarum Aprilium, quse cunctse de- plena existere monstratur. Et qula luna deckna
cimoeseptimselunee, in qua die Dominica prima sa- quinta, decima sexta, et decima septima diem pa-
crosanctaeresurrectionis sunt acta mysteria, eursu schse Dominicum facere non valet, eo quod has seta-
panduntur indubio: tantum diligentissimecavendum, tes decimo quarto, decimo tertio, et duodecimo Ca-
ne hanc decima sexla luna, ut quidam, patratam lendas Apriles -die lenuerit, profeclo nec reliquas
confirmando, non soliim inevitabile nostrse calcula- suas setates ^juamvis sequiribctium sequentes, ej'us-
tionis dispendium, sed et gravissimum catholicse fidem Dominicoeresurrectionis convenienles, potest
dei incurramus periculum. habere" solenniis.
CAPUT LXII. CAPUT LXIII.
De luna ipsius diei. Quid inter pascha et azyma dislel.
Ultima ssepe memorali circuli meta pandunlur Elquoniam depaschoeobservatione aliquanta per-
lunse Dominici pasehse propler variantem ej"usdem strinximus, etiam hoc inlimare placuit, quod juxta
Dominiei 6 occursum septem dierum ambitu inclusse, legis scripturam alia paschoe, alia solennitas est azy-
Id est, a decimo quinto usque ad vigesimum primum: morum. Una quippe dies paschse, id est, transitus
qui pro certo dies creberrima legis sunt adnotatione est, quavta deeima videlicet primi mensis, in qua
pra-fixi, dicente Domino : Primo mensedecima quarta vesperascente agnus immolari jussus est; et mox
die mensis comedelisazymu, usque ad diem vigesimum sequenti nocte transivit Dominus -Egyptitfrum pri-
YARIANTESLEGTIONES.
4 C, conslruclione. 3 Add. m C. b C, cuncla. r C omittit a verbo nono ad decima vefava.
2 * C, seeundum, 6 C, cur.um. " C, solemws.
C, posith.
'
515, BED/E VENERABILIS OPERUM PARS L — DIDASCALICAGENUINik, 516
mogemta perculiens, et signalas agni sanguine do- A riam ej*usdemdominicse resurr eclionis congrua fe-
mus filiorum Israel liberans; sequenles vero dies slivitate subjungens. Yerum quia ipsa quoque dies
septem, id est, a decimo quinto usque ad vigesimum pascheea fermentp casligari prsecipitur, hane Evan-
primum mensis ej'usdem,azymorum proprie vocan- gelii Scriptura aliquando primam azymorum cogno-
~tur; scriptunrnamque est in Exodo, ubi agnus im- minat, Et primo, inquiens, d\e axymorum (juando
molari decimo quarto die primi mensis ad vesperam pascha immolabant, difitnt ei discipuli: Quoviseamus
mandatur : Et comedetisfestinantes, est enim pasclia, el pai emustibi ul manduces Pasclta ? Item die XV
id esi, tiansilus Domini. Et : Transibo per terrmn mensis primi,-a qua VII dies azymomm inehoant,
jEgypti nocle illa, percutiamque omne ptimogenitnm propter viciniam paschoe nomine vocat illius, eum
in lena JEgypti. Et paulo post : Et cmn dixeiint dicit : Et ipsi non introierunt in prceloiium,ittsnon
"vobisfilii veslii: Qumeslisla religio ? dicetis : Vi- contaminarenlur, sed manducarent pascha; non quia
ctinia transilus Domini est, quando ii ansiiit super legi contraria est evangelica Scriplura, sed quiasa-~
domos fdiorum Israel in Mgypto, perculiens Mgy- cramentum quods decebat hac nobis societate voca*
ptios, et domus nostras liberans. Item in Levilico : bulorum vivacius incukare curavit. Salva enini sub-
Mense primo, inquit, decimo quaito die mensis ad liliore discussione, possumus intelHgere quod my-
vesperam, phase Domini est, et decimo quinto die B stiea paschse solennia singuli nostrum in die bapli-
mensis hujus solennitas est azymorum Domini; sep- smatis egerint, spiritualem videlicetexlerminatorem
tem diebus azyma comedetis, dies piimus eiitvobis signo preciosi sanguinis evadendo,-spiritualestrans-
celeberrimussanclusque. Omne opus servile non fa- eundo Jenebras, tolo autem vitses proficientes tem-
cietis in eo, sed offeielis saciificiumin igne Domino pore, quod deinceps in hac peregrinatione gerimus,
seplem diebus. Et ne nos quispiam verbalegis aliter septem dies azymorum eelebremus, qnibus^ sicut
quam veritas habet intellexisseautumel, videat do- Apostolus edocet, non in fermento malitise-et ne-
ctissimus legalium literarum, et sacerdos, quiddeiis quiliee, sed in azymis sinceritatis et verilatis epulari
senliat Josephus. Scribit in libro Antiquitatum in debemus. Et quia nos in baptismo, ut de potestate
hunc modum : « Decima quarta luna primi mensis Satanse in partem sorlis sanetcrumtransirequeamus,
agnus immolatur, decima quinta autem succedit sinceritatem ac veritatem neeesse est tenere, iteai-
festivitas azymorum, quse septem' diebus cele- (jue toto noslree peregrinationis tempore, quod sep-
bratur-Secunda verp azymorum die, quajeslsexta tenario dierumnumerovolvitur, quotidiano profectu
decima, frugum primitias quas melunt offerunl. ad meliora transire prsecipimur, quasi et in paschoe
Quem legaliummorem sacrorumetiam nunc Ecclesise azymis vesci, et in diebus azymorum pascha spiri-
consueludo non ignobiliter imilatur, unam videlicet G tualiler agere cognoscimur.t
noctem transitus dominici, id esl, resurrectionis ej"us
a martuis, quam pios triumphando fideles salvare GAPUTLXIV,
dignatus est, principaliter observans in cujus exor- Tijpicu vaschw interpretatio.
tum sanguis, ipsius videlicet agni immaculati, popu-
lum ej'us fonle regenerationis ablutum mundat ab Nam sicul lola pasehalium observantia ceremcs-
omni peeeatOj ac deinde_alios septem diesinmemo- niarum, ita eliam tempus quo Jagipreecepta est to-
YARIANTESLECTIONES,
£ G omittit qumest sexlodecima. E B, C, dicebat. s B, C, proficientis.
'
GLOSS-E ET SCHQLIA,
CAPUT LXIV. mino, ut aceeptabile .sit pro vobis. Ideo qnoque fa-
—
BRID.RAMES.GLOSS_E. Nam sicut tota Pasclia- cere phase, hoc est Pascha, a Domino jubentur; ut
lium observanlia cmiemoniarum,ila etiam tempus quo -edemptionem eorum de -Egyplo feslivitate eongrua
agi pimcepla est tolum, mysteiia saa a redolel. Et post celebrent. Sic et nos per hoc exemplum inslruimur,
pauca : Deindemensempiimum mini, qui el novorum B ut qui-per graliam Dei de spirituali .Egypto liberati
vocalur, in quo Pascha celeh emus, atlendimus, etc. sumus, novum hominem induti, deinceps innovitate
In libro Deuteronomii, -cap. xvi, sic dicil beatus vitse a<ribulemus, eonseerantes Deo pnmitias bono-
Moyses ad populum I.raeliticum : . Observamensem rum operum, ae reiigiosaj vitse g.alum munus illi
novarumfrugum, et verni primum temporis, ut facias semper exhibenles; simusque semper memores, unde
phase Domino Deo tuo,_ ^juoniam in isto mense et appellata sit ipsa solennilas Pascbse, -quod nos
eduxil te Dominus Deus J,uus de -Egypto nocle, im- transitum possumus vocare, SGilieetut depej'oribus
molabisque phase Domino Deo luo, de ovibus etio- ad meliora pergenles, lenebrosam -Egyptum dere-
JJUS in loco quem elegerit Dominus Deus luus, ut linquamus, et ad terram promissionis leliciter per-
habitet nomen ejus ibi. illensem novarum frugpm, venire contendamus.
appellat primum mensem Hebroeorum,qui apud eos Ideoautem Pascha non ad eumdemredit anni diem,
appellalur Nisan, apud Groecosvero EKHTH-OC, etapud sicut tempus Dominicsenativitatis, quod ibi nalivita-
Lalinos Aprilis. Ideo autem mensis novarumfiugum tis ipsius memoria tanlum soletmis babeatur, hic
dicitur, quia in eo manipuli spicarum, boe esl pri- vero vi«sevenlune, et mjsleria celebrenlur, el mu-
mitia messis a messore.per sacerdotem Doroinooffe- ncra capianiur. Unde et nomen ipsum Paschoa,
rebaniur, sicut in Levilieo legitur, Dominumpr3?ce- transilum de movte ad vitam significans, congiuum
pisse filiis I.rael: Cum ingressi, mquii, fueritis ter- quoque mysteriis tempus inquint. Pihno, ut xqui
lam quam ego dabo vobis, el messuentis segetem, noHio iranscenso, lenebrjj mortis a veia luee vin-
feretis manipulos spicarum primiiias messis vestroe cantu!-; deiiu'e ul primo roense anni, qui dicitur
ad sacerdotem; qui eievabil fasciculum corsm Do- m^nsls novaium, vitse novoe gaudia' celebrenlur.
517 DE TEMPORUMRATIONE. j31S
tura mysterio sacro redolet. lapnmis namquesequi-.A ccelos, resurreclionis ascensionisque illius gloriam
noclium Iransgredi in dominicsepasehse celebratipne designet, quso in se quidem ipsa mox perfecta pro-
juxta legis deerela curamus, ut videlicet solennitas venit, sed in animo lidelium quibusdam lueis suse
in qei mediator Dei et hominum, destrucla pote- profectibus usque ad linem seculi creseere non de-
state tenehrarum, mundo lucis iter aperuit, eliam sinil. Resurgens enim Dominus a mortuis primo siii-
temporis ordine foris quid inlus'Tiabeat ostendat. Et gulis ac binis, ac deinde pluribus, modo septem,
quaenobis seternsebealitudinis lumen promittit, tunc modo undecim, modo duodecim, modo plus quam
maxime celebretur, cum solis lumen annuo profi- quingentis fratribus simul, ad ultimum discipulis aax-
ciens incremento, primam sumil de noctis umbra nibus apparuit; quibus videntibus ascensurus iueoe-
victoriam. Deinde mensem primumanni qui et No- lum, prsecepit eos suse dispensationis esse lesles iu
vorum vocatur, in quo pascha celebremus atlendi- Hierusalem, et in omni Judsea, et Samaria, et usque
mus. Ipseaulem est mensis in quo mundus isle for- ad ultimum terraa. Et bene luna cum nostros crescit
matus, et homo est primus in paradisi sede locatus. ad oculos, paulatim a sole recedit; cum vero ad coe-
Quia per huj"usmysteria solennitatis primam nos los, paribus ad eum spaGiisredit. Hoc enini est quod
stolam recepturos, primum supernse lieatitudinis re- ipse dixil: Exivi a Patre, et veni in mundum; iterum
gnuro, a quo in longinquam regionem.discessimus B felinquo mundum, el vado ad Patrem. Et quod de ipso
nos repetituros esse speramus. De cuj"usgloria regrii psalmus : A summo ccelo e/jiessio ejus, et occursus
beatus aposlolusPetrus : Ccelosaulem novos, inquit, ejusûsquead summumejui. Quia ergo luna eo suse
et terram novam, el promissa ipsius expeclamus, in lucis incremento, quod exiens a sole ad noslros re-
quibusjustilia habilat. Sed et Jdhannes in Apoca- volvit obfutu'5,Domini salvatoris in carne, usque ad
Iypsisua : Et dixit qui sedebatin throno : Ecce nova tempora passtois doclrinam virtutesque signiflcat,
facio omnia. Deinde etiam lertiam mensis ej"usdem eo autem quod ad solem rediens paulalim ad invisi-
septimanam in pascha ohservamus, quod resurre- bilem nobis coelifaciem recolligit, resurrectionis i\-
clionis dominicaegaudiis aptissime congruit. Quia et lius ac poslerioris glorise miracula demonstral, me-s
eadem sacrosancta ejus resurrectio tertia die faeta rito a decima quinta paschalis voti gaudiis aptaprse-
csfc. et lerlio tempore seculi, id est, cum gratise dicatur. His quidem paschalis temporis a Iegis oh-
cojlestis adventu tota ejus in carne dispensatio, quoe servalione sumptis indiciis, hseredes Novi Testamenti
per resurrectionis consummata est gloriam, mundo eliam diem Dominicam, quam Scriplura unam sive
apparuit. Prima seculi namque tempora lege natu-, primam Sabbati cognominat, adnectimus; nec im-
rali per palres, medialegelitteraiiperprophelas, ex- merito, quse et condilione primilivaj lucis excellens,
trema charismate spirituali per seipsum veniens II- 1^» et triumpho dominicie resurrectionis insignis, etno-
luslrare dignatus est. Sed et ipsa tunclunse conversio stra quoque nobis resurreclione manet semper ex-
pu-cherrimum nobis sacramenli coeleslisspectaculum optabilis. Septemquoque dieslunse,jd est, aXVusque
prajbet; namque luna, quserotundi facta schematis, ad XXI per quos eadem Dominica naturali ordine
a sole lumen, ut supra diximus, aGcipit, ideoque discurrit, universitatem Ecclesise, quse per lotum
semper ex dimidio orbe, quemad solem habet, lu- roundum paschalibus est redempta mysteriis, aperte
cida est, ex altero aulem dimidio semper obseura, denuntiant. Nam et septenario saspenumero miiver--
a prima usque ad XY lucis/crementum ad terras, sitatem designare Scriplura consuevit. Unde quod ait
defectumvero habet ad coelos. A XV autem usque Propheta : Seplies in die laudem dixi libi, nil melius
ad novissimam crementum ejusdem snse lucis a ter- intelligitur quam quod alibi ait: Semper laus ejus
renis aversum, paulalim ad eoeleslia revertitur. in ore meo. Et specialiter totam calholicoeEcclesise
Qaia nimirum ejus conversiorecle paschahs gaudii perfectionem eo figurari Johannes testatur, qui ad
mysteria signat, quibus omnem mentis nostroa glo- septem Asioescribens ecclesias, universalis per or-
riam a visibilibusavertere deliclis, caducisque favo- bem Ecclesioemysteria patefecit. Unde et per omnia
ribus, atque ad solam ccelestis gratioelucem suspen- ."• qusesingulis septem scribit horlamenta, hunc versi-
dere eonlemplando docemur. Vel si utramque _ej"us' culum inlexere curavit : Qui habet aures audiat quid
^conversionemin bonum delectat inlerprelari, possu- sphitus dicat Ecclesiis, quod Unicuilibetdixerat, hoc
mus intelligere, quod crescens ad oculos humanos omnibusse dixisse palam probans Ecclesiis. Necmi-
lumen lunaj virtutum gratiam, quibus apparens in nus etiam moralem nobis commendant paschalia tem-
carne Dominus mundo illuxit, insinuet, de quibus pora sensum. In nomine quidem paschse, ut de viliis
dicitur : Et Jesus proficiebat sapientia el mlate, et ad virtules transitum quotidie faciamus spiritualem.
gralia apud Deumet homines. Recresceris vero ad In mense aulem Novorum, in quo adulti fructus ad-
VARIANTESLECTIONES.
G, conversationenu
GLOSSiE ET SCHOLIA.
tertio, ut resurrectio die tertio facta, et terlio tem- ad ccelestem doceat mutari coptuilum, atque ad ul-
pore sseculi,id est, sub gratia manilestaf?, cum j'am timum, ut dies Dominicaeondilione lucis insignis, et
ante legem et sub lege in prophetico lateret aeni- triumpho Christi veneranda, nostra quoque resur-
gmate, in tertia lunee septimana vcneretur; cum et rectione nobis exeptabilis in memoriam revocelur.
insa lunc lunoeconvers>omentis gloriam de terrenis
519 BEDM YBNERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCAL.CAGENUINA. B20
ventu suo pronunciant veterum cessationem, ut A per invicem solari ac lunari cyclo, DXX.XHconfici-
exuentes veterem hominenj cum actibus ejus, reno- tur"annis. Sive enim decies novies viceni et octoni,
vemur spiritu menlis nostreo,et induamus novum ho- seu vicies et octies deni ac noveni multiplicentur,
minem qui, -et cajtera. Et nt vegetali diversarum va- DXXXIInumerum complent. Unde iit ut idem circu-
rietate virtutum, earumque ioliis veluli amoensear- lus magnus deeennovenalis, lunae cireulos XXYHI,
boris a'dumbratione velali, lauquam Ioeloeatque fru- solis autem, qui vicenis octonisque consummari so-
ctiferoesegeles pullulemus in plenilunio, utperfectum lent annis, Xêt IX habeat-circulos, bissextos decies
splendorem fidei et sensus gerentes, a peccati tene- novies septenos, id est, GXXXIII,embolismos GXCV
bris segregemur. In reversa eadem luce lunari ad menses solares, vicies octies CCXXYIH, id est,
CGGIOS, «moda quinta decima luna fieri incipit, ut VIMjCGGLXXXHII, menses autem lunares, vieies
quanto magni sumusTiumiliemurin omnibus, dicen- octies CCXXXY,ld est, YIM,DLXXX dies, exceptis
tes cum Apostolo singuli: Gralia autem Dei sum id bissexlis, vicies oclies YIM, DCCGCXXXV,id est,
qued suni. Quseprofecto gratia muneris superni, quia CXCIIIM, CLXXX, appositis autem bissextis
tertio tempore seculi manifestiuseffiisaest, pulcher- CXCUIIM,GCCXIILQui ubi memoralam ex ordiue
rima figurarum eonsequentia terlia lunse hehdomade, mensium diei umque summam cotnpleverit, mox in
lumen ipsius quod eatenus ad terras creverat, ad " seipsum revolutus, cuncia quse ad solis vel lunee
coeleslia j'am crescere inchoat, pulehre hanc ia pa- cursum perlinent, eodem quo prseterierant semper
scha observare pra-cipimur, ut gratias quam accipi- tenore restaurat: tantum anni dominicseIncarnafio-
mus' nunquam obliti, per singulos gradus spiritualis nis suo certo tramite proiiciunt in majus, et indi-
transitus largitori illius obediendo vicem rependere ctiones, quoquo feranlur in ordine, nil siderum curr
meminerimus'; vel certe, increscente ad homines sum, atque ideo nihil paschalis calculi ordinemmo-
luna, vitoe nobis activoe,in reversa vero ad ccelos Tent. Quod ut apertius clarescat, placuit eundem
speculalivaj lypus ostenditur. Vel in hac nobis con- plenario ordine circulum prsesenti opusculo praepo-
versione dilectio proximi, in illa noslri signalur au- nere, sumpto exordio a quingeniesimo tricesimo se-
cloris. Aut huc conversus lucis ejus profeelus, ut cundo dominicaa Incarnationis anno, ubi primuni
bona foris operemur admonet, porro illuc, ut eadem Dionysius circulum ccepit, et perducto opere usque
bona opera solo supernoa mercedis intuitu geramus. ad millesimun- sexagesimum * tertium ejusdem sa-
Huc, ut luceat lux nostra coram hominibus, et vi- crosanctee IncarnaUonis annum, quatenus legentes
deant bona nostra opera, illuc, ut gloriflcent Pa- quique non solum prajsentem vel futurum prospicere,
trem nostrum quijn ccelis est. In una Sabbati, quss sed et proeteritum omnem paschalis stalum temporis
Novi Testamenti propria solennitas est, instruimur, G inenarrabili possent intuitu respicere, atque ad di-
ut spe futurse nostrae in Christo resurrectionis pa- lucidalionem priscse leclionis annos omnes, qui ali-
tienter in prsesenti omnia adversa pro Christo, et quando in quoestionem venerant, quando vel quales
audientes ab tuerint evidentius 2 agnoscat:
ipsam mortis toleremus inj'uriam, Apo-
stolo : Quia si spiritus ejus qui suscitavit Jesum a
CAPUTLXYL
mortuis habilai in nobis, qui suscitavitJesum a mor-
* Chronicon.shsedesex hujus smculi mtalibm.
tuis, vivificabilet morlalia corpora nostra, per inlia-
bitantem Spirilum ejus in nobis. Cujus spiritus quia
est eadem VII dierum lu- Desexliujusmundi ajtatibus, ae septima vel oc-
septifofmis gratia, potest tava quietis vitseque cceleslis, et supra in compa-
narium mimero, quo prsefata una Sabbali, id est,
rafione primse hebdomadis in qua mundus ornatus
dies Dominica circumferlur intimata, non ineonve- est et nunein comparatione
aliquantaperstrinximus,
nienler inteUigi-Verum de mystcrio .emporis paschna Groecea philoso-
Sevi Uiiiushominis, qui p.iypUo<rp.a;
si quis plenius seire vull, legat beati Aurelii Augu- solel de iis -
phis, hoc est, minoi*rmiodus nuncupari,
stini ad Januarmm epistolam de ralione~pasehali.
dem aliquanto lalius exponemus.
, CAPUT LXV. D Prima est ergo mundi liujus ffitas, ab Adam us-
De circulo magno paschm. ,que ad Noe, conlinens annos, juxta' Hebraicam ve-
Circulus paschse niagnus est, qui, mulliplicalo . ritatem, M.DGLYI, juxta Septuaginta interpretes
VATIIANTESLECTIONES.
* G, quartum. ' B, C, agnoscant.
GLOSS-E ET SCHOLIA.
CAPDT LXV. CAPUT LXVI.
JOAM.NOV.SCHOLIA. — Placuit eumdem.Hos cir- JOAN.Nov. SCBOLIA.— Supra.ld cst, cap. 10 libri
culos quotquot ex Beda et Dionysio reliquos inveni- maj"oris de Raiione temporum. Cnjus pukherriml
mus, subjecimus libro huic ad finem ; periecimus operis hic Traclalus est caput 66, continens partem
autem ut essent ab initio Incarnationis Dominicos, quse sola noslri est instituti, historicam; quseque et
usque ad annum C00, quo exacto non deerunt et alii mole et argumento ab Editoribus opcrum Bedse, di-
sludiosi qui eumdem ad suum quoque ajtalem et gna olim habita est quaj seorsim extu_alur.
jongiorem producent,
""Utsupra diximus in monito. chronici tevtum, varias lecliones et iiotas Smithii editione sumpsimuSc
BttT.
52! DE TEMPORUMRATIONE. 522
° MM.CCXLII, generationes j'uxla ulramque Edi- A in eo conditorem laudarent, ante horum sex dierum
tionem numero X. Qurjfe universali est delela diluvio, exordium crealis. Terlia die, congregalis in suuin
sicul primam cuj'usque hominis obliyio demergere locum aquis quoe cuncta contexerant, arirfam jussit
cousuevit setatem; quotus enim quisque est qui apparere. Quarta, sidera in firmamento cceli posuit,
suam recordetur infantiam ? qusenunc, quantum ajquinocliiconjecluracoll.gimus,
Secunda oetas a Noeusquead Abranam, genera- duodecima Kalendarum Aprilium vocatur. Qu.nla,
'
tiones, juxta Hebraicam aucloritatem, complexa X,' ' natatil.a et volatilia creavii animantia. Sexta, ani-
anuos autem CCXCII: porro, juxla Septuagiuta in- malia lerrestria, et ipsum hominem formavil Adam,
terpretes, annos M,LXXII,generationes vero XI. Hoec de cujus latere dormientis malrem omnium viven-
quasi puerilia fuit generis populi Dei, et ideo in * ea tium produxit Evam, quoenunc, quanlum mihi vi-
lingua invenlaest, id est, Hebrsea. A pueritia nam- detur esse credibile, decima Kalendarum Aprilium
queincipit homo nosseloqui post infantiam, quse dies appellatur. Unde merito creditur, si non verior
hinc appellala est, quod fari non potest. sentenlia vincit, quod bealus e Theophilus, cum
Tertia abAbraham usque ad David, generationes, cajter s, non solum Paloaslinoe,sed el permuliis alia-
juxta utramque h auctoritatem XIV , annos vero rum regionum episcopis de Pasclia disputans, STi-
« DCCCCXLH,complectens.Hsecvelut qusedamado-'.B psit eodem decimo Kalend. April. die Dominumfuis-
lescenUa fuit populi Dei, a qua aelate quia incipit se crucifixum. Decebat enim una eademque non so-<
homoposse generare, propterea Matthoeus evangelum hebdomadis sedetmensis, die, secundum Adam.'
lista generationum ex Abraham sumpsit exordium, pro generis humani salute, vivifica morte sopitum,
qui etiam pater gentium conslitutus est, quando mu- de produclis e latere suo Sacramentis coelestibus
tatum nomen aceeplt. sponsam sibi sanclificare Ecclesiam, qua videlicet
, Quarta a David usque ad transmigralionem Baby- die primum Adam, patrem videlicet humani ge-
lonis, annos habens, juxta Hebraicam veritatem, neris, ipse creaverat, eique, delaterecostam tollens,
CGCCLXXIII,juxta Septuaginta translalionem XII sedificavit mulierem, cujus adj'utorio genus propa->
amplius, generationes, j'uxtautrosque Codices, XVII. garet humanum.
Quas tamen evangelista Matlhajus cerli d_mysterii [A. M. Hebr. 130. Sep. 230. ] Adam, annorura
gralia XIV ponit. A qua veluf juvenili selate in popu- CXXX, genuit Seih ; cui supervixit annis DCCC.
lo Dei regum tempora coeperunt; hsec namque i« Verum Septuaginta interpretes ante natum Selh.
iiominibus ajtas apla gubernando solet existerei posuer.e annos CCXXX, postea DCC. Seth inlerpre-
regno. .tatur resmrectio, signjficans resurreciionem Christi
Quinta quasi senilisaetas, a transmigratione Babylo- C a mortuis, cujus mortem illalam a Judoeis signifieat
nis, usque in advenlum DominiSalvatoris in carnem,i Abel, qui diciiur luctus, a fratre Cain occisus.
generationibus et ipsa XIV, porro annis DLXXXIX> |A. M. Hebr. 255. Sept. 435.] Seth, annorum CV,
exteuta, in qua, ut gravi senectute fessa, malis cre- genuit Enos ; cui supervixit annis DCGCVII.Porro
brioribus plebs Hebraja quassatur. Septuaginla ante natum Enos annos CCV,postea
£exta, qusenunc agitur ajtas, nulla generationumi posuere DCGVII.Enos interpretatui homo, de quo
vel temporum serie certa est, sed ut oelas decrepita,i bene dicitur: Iste <xepit invocare nomeu Domini,
Ipsa lotiusseculi morte consummanda. Has oerum- quia hominum est proprium ut, susefiagihtatis me-
nosas plenasque lahoribus mundi aetates quique felicii mores, invocent conditoris auxilium, eortim dun-
morte vicerunt, seplima jam Sabbati perennis setatei taxat qui in flde Christi viventes filii resurreclionis
-siKcepli, octavam beatse resurreclionis setatem, ini esse Isetantur.
quasemper cumDomino regnent, exspectant. [A. M. Hebr. 325. Sept. 625.] Enos.snnorumXC,
PEIMA _ETAS. genuit Cainan; cui supervixil annis DCCCXY.Sed
Prima igitur setate saeculinascentis, prima huj'usi Septuaginta ante natum Cainan CXC annos, postea
die, fecit Deus lucemquam appellavit diem. Secunda, DCCXVposuere.
lirmauienluui coeliin medio libravit aquarum, ipsis D [ A. M. Hebr. 395. Sept. 795. ] Cainan, annorum
aquis ac terra cum coelosuperiore ac virlutibus quoes LXX, genuit Malaleel: post cujus ortum vixit aunis
VARIANTESLECTIONES.
"*
todices Editi fere omnes habent in lingua, forte aliquis elicialur, sed durus, et conlra Mss.; in
tum in hoc loco, tum in cap. 16 libri minons de ea autem, scilicet mtate, sensus clarus est.
Temporibus. Et ex illa ûidem lectione sensus
SMITHHNOT/E.
a MM,CCXL1I.De numero annorumprimae setatis ad annum j'uxta Sept. 4194, de Heli, ubi, seeunJum
juxiaLXXInt., videnotam inlra ad eorum annum Bedam, desunt computo LXX Int., ad completionem
1454, de Mathusalam. huj'us numeri, XXX anni.
i i>Utramque.QuibusinductusralionibusBedautram- d Mysterii. Asariali,scilicet, JoasetAmasiah,age-
que Editionem in calculis suis posuerit, ipse narral nealogia Salvaloris, ob enoraitatem scelerum, ex -
in proof-tioneoperis supradicli; quare ego hanc in clusis. Vid. infra, anno 306J.
appendice mlegram exhibeon. 1. e Theophilus.Csesareen.is, de cujus senlentia vid.
) c DCCCCXLII. De numero annorum tertioesetatis Bedaro, supra, eap. 47, cl Balu.jum, in cencilio Coe-
.vide notam infra, ad amium 2790, de Achialone, et sareensi. "
PATRQL*XC«' & ' .- '- s- 17
m BEDJ; YENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA/ 524
DCCCXL.Sepluaginta ante mtum Malaleel GLXX, A norum CLXXXU,genuit Noe; cui supervixit annis
' postea dixcre DCCXL. ©XCV. Septuaginta ante natum Noe ponunt -annes
[ A. M. Hebr. 460. Sept. 960.] Malaleel,annorum CLXXXVIll,et postea DLXV. Inhac sola genera-
LXY, genuil Ja'elh; Ci1 sppenixil annis DCCCXXX. tione suiuma universitalis diserepat, quia XXIY an-
Septuaginla ante natum " Jarelh
'' CLXY, postea po- , nis plus vixisse Lamech in Hebrseis quam in Sep-
suereDCCXXX. tuaginta translatorum Codicibusinvenitur.
[ A. M. Hebr. 622. Sept. 1122.] Jareth, annorum [A. M. Hebr. 1656. Sept.'2242.] Noe anno DG
CLXII, genuit Enoch.; cui supervuit annis DCCC. venil diluvium, mense secundo, XVII die mensis.
In hac generatione nusquam ulrique Codices discre- bane de differenlia annorum inter Hebrajam et
pant. HuncEnoch nonnulla ' divine scripsisse, Juda Sepluaginla interpretum aucloritatem, ne quis nos
aposlolo atteslante, comperimus. Sed, ut beatus lacerel novasinovisse qusesliones,legat proefalorum
Augustinus dicit: c aNon frustra pon suntin eo ca- Patrum memorata opuscula, et intelliget hanc jam
jione Scripturaruiu qui servabalur in templo Hebraei ofim nolissimam fuisse dislantiam; cujus originem
populi succedentium diligentia sacerdoium, nisi quia -distanlisecum beatus Augustinus solarlissime quaa-
ob' antiquitalem suspee|se fidei judicata sunt, nec sisset, dixit in libro suprascripto capitulo XIII inler
utruro hoecessent que ille scripsisset polerat inve- B alia sic : « Credibilius ergo quis dixerit, cum primo
niri.. Unde illa quse sub ejus nomine proferuntur, de bibliolheca -Ptolemsei describi isfa cceperunt,
el continent illas de giganUbus fabulas, quod non tunc aliquid tale lieri poluisse in Codice uno, sel
haliuermt homines patres, recte a prudentibus judi- primitus inde descripto, unde j'am lalius emauaret,
canlur non ipsius esse credenda. ubi potuit quidem accidere etiam scriptoris error.
[A. M. Hebv. 687. Sept. 1287.] JGnoch, annorum Et hoc in illa queestionede vita Mathusalte noii ab-!
LXY, genuit Mathusalam; post cujus ortum vixit surdum est suspicari. i Et post aliquanta : t Recte
CCGannis, et ambulavit cum Deo^ Septuaginta ante fieri, inquit, nullo modo dubitaverim, ut cum diver-
natum Mathusalam posuere CLXV annbs, postea sum aliquid in utrisque Codicibus invenilur, quau-
CG. Et bene in septima generatione Enoch, qui in- doquidem ad fidem rerum gestarum utrumque esse
terpretatur'dedicatio, tulit a mortajibus Deus, quia non polesf yerum, ei linguee polius credalur unde
civilas electorumin sex huj'us soeculiprp Deo labo- estin aliam per interpreles facta trahslatio. >
rans aetalibus, in septima Sabbati fuluri gloriam SECUNDA _3TAS.
dedicationisexspectat. At quia reprobi sola preesenti Secunda soeculiaJtale, prima huj'us die, quse est
sunt felicitale contenti, Gain civitatem quam statuit vicesima seplima mensis secundi, egressus est Noe
non in septima generalione, sed in nrimogenito C dearca, in qua pauci, id est, VIII animsesalvsefactas
Enoch filio consecrat, suntperaquam. Quodcommemoransin Epislolabea-
[A. M. Hebr. 874. Sepl. 1454.] Mathusalam,anno- tns apostolusPelrus (I Pel. m, 21)miiificeslatim expo-
rum CLXXXVH,genuit Lamech; cui supervixit an- nere curavit, cum subjunxit quod et nos nunc simi-
nis DCCLXXXH,id est, usque ad diluvium. Septua- lis lormaj' salvos fecit baplisma, non carnis
ginla ante nalum Lamecli CLXYII ponunt annos, depositiosordium, sed conscientisebonseinterrogatio
postea DCCCel II. b Qui numerus, ut lectorfacillime inDeum, per resurreclionem Jesu Christi qui est in
videbit, j'uxta Hebraicam veritalem, XX annis, j'uxta ^dexlra Dei. In aqua diluvii baptismum, in arca et iis
ipsorum veio auctoritatem, XIV annis diluvii lem- quse continebat Ecclesiam et fideles illius, in oclo-
pora transit. De qua famosissima e qiieeslionedoctis- nario animarumnumero mysterium Domihicoeresur-
simi Patres, Hieronymus in libro Quajstionnm jectionis in cujus fide baptizamur, docens esse
Hebraicarum, Augustinus in libro de Givitate Dei figuralum.
quinlo decimo, plenissimedisputant. [A. M. Hebr.1658. Sept. 2244.1Sem. C annorum,
[A. M. Hebr.' 1056. Sept 1642.] Lameeh, an- genuit Arphaxad, biennio postdiluvium. Ab Arpbasad
VARIANTESLECTIQNES.
t Ms. Bold., divina, Ms. Magd., paginm di*inm.
SMITHII NOT-E.
* Non frustia. Aug., de Civ. Dei, xv, -23. tribuit Malhusalee, ante natum Lamech, annos
1 Qui numervs.Immerito hic Scaliger Bedam hal- CLXXXVII, postea DCCLXXXH. lisepsi genuinatit, iiullus
iucinationis jncusat Not. in Grmra Eus., p. 405. vjjjestal dubitandi locus quin, sepunduniSept., Malhu-,
Niliil enim clarms estr' quam quod Beda liic dicit, salamsex annos anle'diluvhun ob,ierit; atqueita fien^
nuniermu 802 viginti annis diluvii lempora transire. anni hujus selatisndn MM,ccxLii,'sed MM.CCLXII, quoe
c Qumstione.Varietas lectionis in Edd. Sept. va- est Epiphnnii, Cbron. Alex., ahorumque summa.
rium hic reddidil annorum hnj'us primie oeialis nu- Sed quoniam secundum liebrseos Maihusalamobut
iiierum. Lectio eni.n quam Euseb., Hieron. el Aug.- ipso anuo diluvij, restat differentiaviannorum inler
aiuut. fuisse omnium ferme sui jtemporis Codicum eos et Sept., qusefacile componelur hoc modq.' Anni
Gr.ccoriiin, tribuit Malhusaloeanle nalum Lametli Lamech antenatum Noein Edd. Sept. sunt CLXXXVIII,
annos duntaxal CLiyn, postea DCCCII.Sed lectio auferanlur sex anni et fleht CLXXXII, slcut est In Ile-
quam secmus est Affricanus, quamque habuerunt biseo. Tunc annus diluvii non eadel in an. 2,232, sed
exemplaria quorumet Aug., etEuseb., etSyncellus, in an. 2,2b6, qui <st ipse annus morlis llatbusalann
inemmerunt, qusequeconfirmaturaquibusdamhodier- Atque hacratione Matbusalam obieiil eodem, id est;
nis Sept. Editiouibus, quarum una est Alexaudrina, ipsodiluvii aniio, tajn apudHebrseos,tjMam apud-Sept,
S?5 DE TEMPORUMRATIONE. 526
Chald_-OSerigmem duxisse Hieronymus scribit. A A Jorum, Calabrorum, Picentum, Thuscorum, et his
Supervixitaulem Sem nato Arpbaxad D annis, id est, aique hujusmodi similia si dicamus.
nsque ad quinquagesimum annum nativitatis Jacob. « Cbam vero secundus iilius Noe., a Rbinocprîus
[A. M. Hcbr. 1893. Sept. 2579]. Arphaxad, aimo- usque Gadira, habens lingnas sermone Punico a.
rum XXXY,geuuil Sale. Hic Sepluaginta inlerpre- parte Garamantiim, Latino a parte Boreee, Baiba-
tes una generaiione plus quam Hebraica veritas rico a parte Meridiaui -Ethiopum et yEgyptioruin,
posuere, dicenles quod Arphaxad, cum esset anno- ac harbaris interioribus vaiio sermone XX duabus
ru'm CXXXY, genueril Cainan; qui, cmn CXXX liliguis. in patriis CCCXGet IV. Japheth autem
annorum fuerit, ipse genuerit Sale. Quorum trans- terlius, a Media usque Gadira ad Boream. Habet au-
lationem evangelista Lucas hoc loco videtur esse tem Japheth flumen Tigridem, qui diudit Mediamet
secutus. Yerum chronographi a Graecorum eum Babyloniam in palriis di centis, sermone vario, in
generationum seriem ad aucloritalem Hcbraicam linguis XX et 111.Fiunt ergo omnes simul linguse
casligassent, ablata una generatione Cainan, nec LXXi). Pattiocaulem generalionum M, quoe in tri-
tamen numerum annorum in generalionibus qnas partilo sreculohoc ordine siteesunt. Habet, ut dixi-
cum eis habuere communes, ad eorum auctoritatetn mus, Japhetli flumen Tigridem, qui dhidit Mediamt
castigare curassent, propriam secuii auctoritalem , B et Babylomam; Sem autem Euphraten; Cham vero
'
dederunt huic a lati annorum summam, minorem Geon, qui voeali.r Nilus. >
quidem Sepluaginta translatoium Editione annis J A. M. Iiebr, 1787. Sept. 2903.] Phalech, anno-
CXXX, sed Ilebraica veritate annis DC et L majorum XXX, genuitReu; cui supervhit annis CCIX.
rem,.id est, annos DCCCCel XLII. Yixit autem Sepluaginta ante natum Reu CXXX annos ponunt,
Arphaxad post nalum Sale annos CCC et III, cui postea CCIX. His temporibus primum templa con-
tameu Septuaginlapost natum Cuinan scribunt an- slructa, et quidâmprincipes gentium tanquam dii
nos l CCCCXXX, et Cainan post nalum Sale 2 sunt adorati.
CCCXXXVIII. [A. M. Hebr. 1819. Sept. 3035] Reu, annorum
[A. M. Hebr. 1723. Sept. ^659.] Sale, annorum XXXjI, genujjSeruch: cuj superyi.xit annis CCVIJ.
XXX, genuit Heber; cui supervixii annis CCCCIII. Sepluaginla ante natum Serueh CXXXII annps
Sepluaginta ante natum Heber posuere annos pqnu.nl, postea CCVII. Seynharumregnum. dicitpr
CXXX,postea CCCXXX.Ab boe Heber Hebrseoruni exqrlum, uhi primus regr$vjt Tanays.
nomen et genus oritur. [A. M. Hebr. 1849, Sept. 3165..]Seruch, annoraitt
[A. M. Hebr. 1757. Sept. 2773.] Heber, annorum XXX, genuit Nachor; cui supervixit anni^ CC. Sgp-
XXXIV,r genuit Phalech; cui supeivixit annis C luaginta ante natum Nadipr ponun.t annos GXXX,
CCGCXXX.Septuaginta ante nalum Phalech annos postea CC. .Egyptionmi imperjum dicitur inpho^rej
a
posuere CXXXIV,postea CCLXX.Phalech inter- primo eis regmmte c Zoves.
pretalur divhio, cui propterea lalenomen imposueie [A. M. Hebr. 1878. Sept. 3244.] Nachor, a,nno?
parentes, quia terapore nalivitalis ipsius terra per rum XXIX, genuit Thare; cui superuxit annis.CXJX.
linguarum confusionemdivisa est. Cujus divisionis Sepluaginla ante naiumThareponunt annosLXXIX,
Arnobiusihelor in expositionepsalmi ClVita memi- poslea CXXIX. As_yriorumSicyoniorumque regnurn
nit: c Sem pri.nogenito Noe, parsfacta est a Persi- nascitur; his piimum Belo, lllis -Egialeo regnaiite.
de el Bactris usque in Indiam longe, et usque ^Rhi- [A. M. Hebr. 1948. Sepl. 3314.] Thare,"'anno^
nocoruras. fjuoe spacia terrarum habenl linguas ser- rumd LXX, genuit Abraham; < r ; cui'i supervjjxil
^ ( an-
Jf»3
mone Barbanco XXet VII :"In quibus linguis gentes nis CXXXY.Haclenus secunda soeculioetasproten-
sunt patriarum. CCCCelYI, non diversarum lingua- dilur, cuius tola serie recensila beatus Auguslmus,
rum, sed, ut dixi, diversarum patriarum. Yerbi in libro de Civitale Dei XYI, capUulo decimo, hoc
gratia, cum una lingua Lalina sit, sub una lingua modo conclusit: «Fiunt itaque anni a diluvio usque
diverssesunt palrioe, Bruliorum, Lueanorum, Apu- adi Abraham M,LXXH, i secundum Tt rHEditio-
r r ~-v1 vulgatam P !_»
VARIANTESLECTIONES.
1 Edd Bas. et Col., CCCXXX, sedmale, ideoque D Mss. Westm. et VilL, CCCXXXVIU, recte.
' ' ' "
in margine earum cdrrigiiur.' 3EoedemEdd.,CCLX', male.*J~
•"EaedemEdd. CCCCXXXVW, Sep., CCCXXX.
SMSTHIlNOT-E.
a Grmcorum. Eecle Mcet
Affricanum e\ Eusebium p. 18) regum -Egypii nomina interprelatus, Menen
tangit Beda, elreliquos chionogiaplws. Itaque valde Dioniumappellat, id est^ Jovium, vel Zovefii!Idem
necessaiiuseral locusBedm, quem studiosis observan- eiiam nomen in posteris Menis invenitur. Sic'in
dum relinquimus.(Scal. ubisupra, p. 10.) tertia dynastia Memphitarum qiiinlHSrex appellatur
b Rhinocoiuras. UrJiem -Egypti, sic vocalam ab Zoyphis, in quarta terlius rex apud Mane-
Supftes,
hominibus qui illuc olim in coloniam missi fuere thonem
nares mutilali, sicut Sleph. Bys., de Urb." d LXX. Ita Gen. xi, 26, expresse, et in eo veteres
c Zoves.Men dictus Herodolo, bb. n. MinseusJo- Interpretes uno ore consentiunt. Quod a nuperis ob-
sepho(Ani. vm,2, §6). HuicnornenZo\es,elinmarg. jieitur a'Gen. xu, 4, et Act. vn, 4, unde Abrabamum
Vizovesinditum, cum inler deos referretur, sicut anrio 130 Tharei genitum statuurit, non tantoe est
moris fuit gentibus reges suos et honore el nomine dilficullatis, ut tam claram assertionem a Moyseipso
Jovis insignire. Ila Eratosthenes (Avud Eus. Grmc, historice traditam labeiactet
5^7 BED.E VENERABILISOPERUMPARS 1. — DIDASCALICAGENUINA. 528
nem, hoc est, interpretum Septuaginta : In Hebroeis A ait: a Abrahmdiclmsunl promissioneset semini ejus;
autem Codlcibus longe pauciores annos perhibent non dicit Et seminibus, quasi in multis, sed, quasvin
inveniri, de quibus rationem aut nullam aut difficil- uno, Et semini tuo qui est Chiisius. Hoc aulem dico,
limam reddunt. » lestamentumconfiimalum a Deo, qum posl CCCCei
TERTIA _ETAS. XXX annos facla esl lex, non irrilum facit ad eva-
cuandas promissionespalrum.
[A. M. Hebr. 2023. Sept. 3589.] Tertia mundi
_etasa nativilate ccepit Abraham patriarchoe; qui, [A. M. riebr. 2493. Sept. 5859.] Moyses annis XL
eductum ex /Egypto regit populum Israel in desei to;
LXXV annorum cum essel, relicla genle patria, ad
Dei venit in terrara quorum piimo anno tabernaeulum Dominoconstruit,
imperium Chanaan, accipiens et Yli mensibus
nasciluri de suo semine Salvaloris, in opus periiciens, mense primo anni
promissionem
secundi, priina die mensis erexit. Huciisque, utb
quo benedicerenlur cmnes genles, simul et seipsum Eusebius
In gentem magnam esse futurum; quarum una spi- commemoral, quinque libri Moysis conli-
nent gesta annorum MMM,DCCXXX, secundum Sep-
ritalis, altera est promissio carnalis. His lenipori-
bus Ninus et Semiramis Assyriis regnant. tuaginta Seniorum interpreialionem. Quot vero an-
2034. nos liujus lemporis flebraica veritas contineat,
[A. M. Hebr. Sept. 3400.] Abraham, anno-
in primo contra Appionem grammalicum
rum LXXXYI, genuit Ism_el, a„quo Ismaelitaj: .rj Josephus
libro ita commemorat: . Neque igitur innumera
genuit aulem Ismael XII duces, et vixit annos
CXXXYII. apud nos babentur volumina inter se invicem discor-
[A. M. Hehr. 2048. Sept. 3414.] idem Abraham, danlia,sed HtantumeiXXsunilibri, quiomniumtem-
annorum C, genuit Isaac, qui primus et solus in tota porum seriem conlinenl, qui et juste creduntur di-
Testamenli Veteris serie legitur octava die circum- vinitus inspirati. Ex quibus quinque sunt Moysi,
contiiienles leges vitre, et successionis humanse pro-
cisus, quod non sine magno mysterio privilegium
est filio promissionis donalum. sapiam, usque ad ipsius Moysi lerminum perlenden-*
tes. Qui paulo minus ad tria millia annorum conli-
[A. M. Hebr. 2108. Sepl. 3474.] Isaac, annorum
nentiam gerunl. >
LX, genuit Esau et Jacob, patriarchas Idumese et M. Hebr.[ 2519. Sepl. 3885.] Josue annis
orlum vixil annos [A.
IsraeliUcoe genlis; post quorum cXXYI regitpopulum Israel, ut Josephus docel; nam
CXX. His lemporibus primus apud Argos regnavit '
sancta quot fuerint anni ducalus illiu->ta-
Inachus annis L ; cujus filia lo, quam .Egyplii, mu- Scriplura
cet. Quare vero Eusebius in Chronicis XXVIIposue-
lalo nomine, Isidem colunl.
rit, infra dicemus. Primo autem sui ducatus anno,
[A. M. Hebr. 2238. Sept. 3604.] Jacob, anno- n Josue, primo meuse, decima die mensis, populum,
rum CXXX, descendit in JSgyptum in animabus patefacto Jordanis alveo, in lerram repromissionis
LXX. Huj'uslemporibus Memphis in .Egyplo ab Ape induxit; quo videlieet anno, ut in Chronicis proefali
Afgivorum rege condila. Sparta quoquca Sparto Eusebii reperimus, principium erat quinquagesimi
Jliio Phoronei regis Argivorum condilur. primi jubiloeisecunrium Hebroeos,id esl, MM,Danni
[A. M. Hebr. 2453. Sept. 3819.] Habitatiofiliorum erant ab inilio mundi completi, singulis jubilseorum
Israel qua manserunl in .Egypto fuil CGCCXXXan- ordinibus per quinquagenos annos deputatis. At vero
liorum; quibus expletis, eadem die egressus est om- banc temporis hujus esse summam nostra inqui-
liis exercitus Domini de lerra JEgypli, ut Scripiura Silio nequaquam invenire valuit. Constal enim quia
teslalur Exodi: quorum tamen summam annorum M,DCLYIad diluviumusquefuere anni; inde ad Abra-
chronographi a aeptuagesimo quinlo anno nativita- ham CCXCII,qui LXXV erat annorum quando pro-
lis Abraham, quandoterram repromissionis intravit, roissionemDei accepit; promissionis anni CCGCXXX,
computant, sequentes Editionem Sepluaginta inler- ducalus Moysi anni XL, qui profecto numerus non ~
1 MM.D; sed VII minus, id est, MM.CCCGXCIH,ut
pretuni, quoedicil: Habitalio autem filiorum Israel
qua habilaveruntin Mgyplo, et in terraChanaan, ipsi prsenotavimus, annos implet.
el palres eorum, anni CCCCXXX; quam necessario j_» [A. M. llebr. 2559. Sept. 3925.] Othonielannis Xi-,
sequendam et ipsa Hebraica venlas ostendil; quse de tribu Juda primus Israeli Judex, Dominojubente,
narrat Chaalh filium Levi, quem nalum esse constat corisliluitur. Hujus lemporibus pnmis filii Israel ser-
Jn terra Chanaan, vixlsse annos CXXXIII, et filium viere Chusan Rasathaim, regi Mesopolamise,VIII
ejus Amraro Patrem Moysis annos GXXXVII,et ip- annis.
BumMoysenLXXX fuisse annorum, tempove egres- [A. M. Hebr. 2659. Sept. 4005.] Aothannis LXXX,
Bionisde -Egypto, quia nimirum horum summam an- filius Gera filii Gemini, qui utraque manu utebatur
norum conslat CCCC et XXX implere non posse. pro dextera, cujus in principiis servivit Israel Eglon
Aunuil autem horum translationi et Aposlolus cum regi Moab annis XYIH, donec eum ipse percusso •
lQua. lta Codd., seculi Vulg. Lat.; solus Wilk., o-«v(Exod. xii, 40)
quam, seculus Sept., apud quos legilur, jjv vxziirn-
SMITHHNOT_E.
» Abrahm. Galat. m, 16, 17. c XXVI. Josephus tantum xxv aimos Josue duci
h Eusebius.Ghron. p. 79. atlribuit (Anl. v, 1, sub fmem).
259 DE TEMPORUMRATIONE, 630
a
Eglon liberavit. Hoe tempore Cyrene civitas condita A preiibus non habetur; pro quorum damno supplen-
est iri Libya. do Eusebius Josue filio Nun, Samueli et Sauli, quo-
. [A. M.Hebr. 2679. Sept. 4045.] Debbora annisXL, rum annos Scripiura non dicit, e plures annos quara.
prophetissa de tribu Ephraim cum Barueh de tribu in Josepho legebat, adnotavit, quatenus ab egressu
Neptalim, cujus in inilio ducatus oppressit fllios Is- Israel ex -Egypto usque ad sedificalionem teropli
tael Jabin rex Chanaan XX annis, qui regnavit in CCCCLXXXannorum summam, quam Scriptura
Asor. Sed occiso ab Israel principe mibtise ejus Si- prsedicat, haberet.
sara, humiliatus tandem ac deletus est. Hoc lempore A. M. Hebr. 2798. Sept. 4154.] Labdon de tribu
Miletuscondila. Ephraim annis VIII. Hujus anno terlio Troja capta
[A. M.Hehr. 2719. Sept. 408S.] Gedeon annis XL, est, completis a primo anno Cecropis, qui primus
ex tribu Manasse. Sub quo servivit lsrael Madiani- apud Atticam regnavit, annis CCCLXXV;a quadra-
tis et Amalechitis VII annisj sed Gedeon pugnante gesimo autem et tertio regni Nini Assyriorum regis
liberalus est. Tyrus condita est ante lemplum Hiero- annis DCCCXXXV.Mortuo Labdon servivit Israel
eolymoruni annis CCXL, ut scribit" Josephus. Philistoeisannis XL.
[A. M. Ilebr. 2722. Sept. 4088.] Abimelech an- [A. M. Hebr. 2818. Sept. 4174.] Samsdn detribu
nis 111,filius Gedeonis, qui regnabatin Sicliem. Uer- B Dan annis XX. Hactenus liber Judicum tempora si-
«ules Ilium vastat. gnat, habens annos CCXCIX,judices aulem XII. La-
[A. M. Hebr. 2745. Sept. 4111.] Thola annis tinis, qui poslea Romani nuncupali sunl, post ter-
XXIII, filius Phoapatrui Abimelech, vir de Issachar, tium annum captivilalis Trojse, sive, ut( quidam vo-
qui habitabat in Saiiir montis Ephraim. Bellum La- lunt, octavum, regnavit -Eneas annis iribus: post
piiharum ct Centaurorum, quos scribit Palaephalus, quem Ascanius annis XXXVIII.Ante /Eneam Janus,
primo de Incredibilibus libro, nobiles fuisse equites Saturnus, Picus, Faunus, Latinus inJtalia regnarunt
Thessalorum. In Troj'a post Laomedontem regnavit annis circiter CL. Ascanius -Eriese filius Albam ur-
Priamus. bem condidit.
[A. M. Hebr. 2767. Sept. 4153.] Jairannis XXII, [A. M. Hebr. 2858. Sept. 4194.] Helfsacerdos an-
ex tribu Manasse. Hercules agonem Olympiacum nis XL. In Hebraeorumlibro XL anni inveniuntur, in
constituit, a quo usque ad primam * Olympiadem Septuaginta autem interprelatione s XX. Hecloris
suppulanlur anni CCCGXXX. filii Ilium reeeperunt, expulsis Antenoris posteris,
[A. M. Hebr. 2773. Sept. 4139.] Jepte Galaadites Heleno sibi subsidium ferenle. Latinorum tertiu.
annis VI. Philislini et Ammonilaj deprimunt Israel, Sylvius yEnesefilius, regnat annis XXIX; qui quod
ex quibus Ammoniloedebellantur ab Jepte, qui in " post mortem patris editus, rurj fuerat educatus, et
lihro Judicum ab setate Moysisusque ad semetipsum Sylvii, et Posthumi nomen accepit, a quo omnes Al-
ait supputari annos CCC. banorum reges Sylvii vocati sunt. Regesll Sicyoniis
[A. M. Hebr. 2780. Sept. 4146.] Aoesan de Belh- defecerunt, qui ab -Egiaieo usque ad Zeuxippum
leem annis VII. Agamemnon imperat Mycenis annis regnaverunt annis DCCCCLXII.Postquos sacerdotes
* XXXV, cujus anno XV Troj'a capitur. ^1Carni constiluii sunt.
[A. M. Hebr. 2790.] Achialon Zabulonites annis [A. M. Hebr. 2870. Sept. 4206.] Samuel annis
X Hic cum annis decem suis in Septuaginta inter- XII, ut docet Josephus. In Scriplura enim sacra ,
SMITIIHNOT.E.
a Josephus. Antiq. vm, 2, §3. addendo plures annos Samueli et Sauli quam in Jo-
1 Olympiadem.Duse epochse"traduntur ad inveni- sepho legebat, ut plane posuerit xn annos minus.
endani primamOlympiadem; una est Herculis Agon, Eusebius enim, non pro libitu, sed cum sacris Scri-
qui liic ponilur terripore Jair, anno nempe ejus 14, pturis (Act. XIII,10) tantum annos Samueli et Sauli
supputando inde ccccxxx annos; altera est capthitas aitnbuit, Josephus autem Lti, ut conferenti Jo.e-
Trojse, de qua vide, infra, ad an. 2798, qure ibi po- phum (intiq. vi, 14, 15) manifestum erit. Beda igi-
nitur tempore Labdon, anno ej'us teriio, supputando j) tur Josephum male intellexit, pro annis LUcolligens
inde, seeundum Eusebium, ccccvi annos. lnitinm tantum xxxn, xn annos in Samuele pro xxx, et xx
primoeOlympiadis juxta utramque epocham Euse- in 1Saule pro xxn, ut patet infra in Samucl et Saui.
bius statut ad annum 50 Azarise. Nihilominus Beda Quidain. Inter quos Virgil. :
ponit initium Olympiadisprimoescxto anno Joatham, Namlejam seplmiaporlat.
qui est ab Herculis agone, secundumEusebium, annis s XX. Hic in Sepl. calculo revera amputantur xx
ccccxxxvm,secundumBedamccccxxxix; a captivitale anni, qui selaii huic nullibi restituunlur. unde in
Trojse, secundum Euseb., ccccxiv, secundumBedam, summa annorum hujus oetatis, non DCCCCXLII anni^
ccccv.Deratione differentioe,vide, infna,adan.3,208. ut in principio hujus Chronici adnolatum est, sed
c XXXV. Euseb. XV, abiXV/, alii XVII. Erra- xxx minus inveniuntur, x in Achialone, et xx in Heli.
tum videtur in Mss. Bedsc, quamvis in eo Codices h Sicyoniis. Reges Sicyoniorum durasse dicuntur
omnes consentiant, ergo non muto. ab a. 1874 ad a. scilicet ab -Egialeo usque ad
d Non habetur. Ita quidem Eusebius, et ab eo Beda, Zeuxippum. Sed 2836,
de horum regno vide Pausaniam,
sed contra omnium Sept. exempiarium fidem; in in Corinthiacis, qui posi Zeuxippum numeratHippo-
illis enim expresse habetur Acbialon cum suis x an- lytum, quo regnante Sicyonios invasit Agamemnon.
nis (J«d. XII, 11). Gumtamen hoc (.hronicon Bedse Addit et Lacesladem, sub quo a Doriensibus subju-
sit, ego ejus calculos exhibeo, Achialonis annis in gati sunt Sicyonii.
coinputo marginali Sept. omissis. 1 tarni. Euseb.
e Plures. IigustehocEusebioimpulatur quoad Sa- tes Sicyoniis prajfuisse /EefveiouApollinis, cujus sacerdo-
narrantur annis xxxiu ' (Vitl,
'
rauelem et Saulem; tantum enim abfuit Eusebius ab Caslor. apud Eus., p. 96}, -
531 BED.E VENERABILISOPEUUM PARS I. —DIDASCAIJCA GENUINA. 652
quaYndm praeluent mirriine patet. Ab hoc tempora A J Asa annis XXV. Helias Tlwsbites tres semis annos
prophetarum incipiuni. Latmorum quarlus _Eneas pluviam conlinuit piopler peccata Achab ei populi
SYlviusregnavit aiinis XXXI. Israel, etinter caetera magnalia IlelisaEumfiliuui Sa-
[A. M. Hebr. -S.9*6.Sept. 4226.] Saul prirmis He- phath, qui erat de Abelmaula, pro _e-unxit proplie-
Tjraeorum res annis XX. Et hujus, quia in canonica tam. Latinorum nonus h Carpentus Sylvius, superio-
Scriplura rion liabetur, de libioânliquilatum Jose- ris regis Capys filius, reguavit annis XW-Postquem
phi, tempus regni notavimus. In Lacoedemoneregna- filius ejus Tjberinus Sylvius annis VIU, a quo et
vit primus Eurislheus aniiis XLII; Cormlui primus fhivius appellatus est Tyberis, qui prius Albula di-
Metfiis annis XXXV. cebalur. Post quem Agrippa Sjlvius filius fejus annis
QUAR.TA _ET'S. XL. Josapliat fecit rectum coram Domino.
tluarta mundi selas, non solu ii cum inchoato Ju- [A. M. Hebr. 5064. Sepl. %100.] Joram filius -Jo-
lleee geiftis imperio, sed et cum innovala pronvssio- saphat annis VIII. flelias curru
igneo rapilur qiiasi
ne, quoepatnbiis olim data esi, imperii Ciiristiani usque in ccelum, et Helisseushajres prophelii; dere-
sumit exordium, jurante Domino David veriiate, de lielu^ primo miraciilo aquas fliencho sanat. In die-
fr iielu venlris ejus sedere super sedem -ejus. _ bus Joram recessit Edom ne esset sub Juda, et con-
[A. M. Hebr. 2930. Sept. 4266.] David primus ex *> J sliluit sibi regem. Amhulavit autetn Joram in viis
tribu Juda rex, annis XL. Lalinorum quintus Lati- domus Aehab, ftlia
quippe Achab erat uxorejus.
nus Sylvius annis L. Ephesus condita ab Andronico.
'Carthago Gondita est, ut rpmiam volunt, a Charce- ram [A. II. Hebr. SD63.Sept. 4401.] Azarias fiiius Jo-
done Tyrio, ut vero ailii, a Didone filia ejus, anno anno I. Ionadab f.lius Rechab dai-us hahetrir.
CXLltl p_sl Trojanum excidluni. Azaiiam cuin filio luo Joas, el nepole Amasia, <ob
1 'enormitatem sceleruni'. et qiiia riee patrem fliumve
[A." M. Hebr. 2970. Sept. 430(5.] Solomon firius
David annls XL Qui quarto regni sui anno, mense quispiam eorum bonum iiabeWat, evahgelista Mat-
tbaaus a Doinini Salvatoris genealogia secltidit.
secundo, templum Domino sedificare eospit in Hieru-
lakfiu, CbllebVis_b"ejrxessu Israelis ex -Egyplo an- rA_aMo_ [A. M. Bebr. 3071. Sept. lii%.] Alhaiia 'inater
annis VI, quse videns inlerfectu"i aB Hieu
msCGCCLXXX, ut Reghih qiioqiie lioer lestimonio
]_r'a'ellihum silum Azariam, interfeeit omnem
eisl; quod in figuram uhiversi lemporis, quo in hoe rege
•HoecuioCbris.i eedilibalurEcclesia, qua?in futuro per- stirpem regiam domus Jor_.ni, proeter solurii Joa_ fi-
lium Azarire, quein'Josabeth soror Azari-., uxor
licitur, Yll annis pel.ecil, et septimo octavi anni 'Joadsc
rii-hse dedicaVit. Latinonlih sextus Alba Sylvius, politilicis, furdta est de inedio flliorum re-
jEnese anms XXXIX. p
( gisv cum ihleriicererttur. In Septuagintamlerpfe-
Sylvii filius, regriavit Regiria tibus ^ VII annis
"Saba venit au&ire _apicnliani Solomonis.' ^ -> regnasse Athalia narratur.
[A. M. Hehr. 2987. Sept. 4^25.] Roboam liliusSo- _ [A. M. Hebr^ 3111. Sept. MlS.j Joas fillus Aza-
-ohioiriSBnnis XVlt. Ifieroboa n de iribu Ephraim, tiJJ anhis \L. Iste Idno prihcipio el iine usus pes-
se'paraVit X tribus a domo David et a Domino, in simo, in pi hiciiiiisshi regin lenri'pluniinnovai, in ex-
figuram heerelicorum, qui suos" sequaces a Chiisto tremis, inier cretera facinora, Za*cliafiam(fiioque fi-
tit Ecclesia segreganl. Hujus quihlo anno Besac rex liilm Jriadse, tutbris quondam ab regiliucaloris sui,
,_Eg\pti, vemehfeHierosolymarii, templum spoliavit. iiiter teiiiplum et altare lap"idari praicepit; quefn ob
Latinorum seplimus u .Egyplus Sylvius, Alboesupe- inerilorum gratiam Dominus in Evangelio filiumBa-
rioris regis filius*regnavit annis XXIV. Samus con- racbiae, id est, benedicti Domini cognoniinal. Lali-
dila, et Sitayrna in u.bis nioduta ampliata. aiorum duodecunus Aremulus Sylvius, Afrppoe su-
[A. M. Hebr. 2990. Sqi.. 4326.] -Abia filius Fio- pcrioris Tegis filius, rcgnavil ahnis XiX, qiii pracsi-
"boaihanriisIII. Hic pugnahtem contra se -Iieroboam dium Albanorum inier monles ubi nunc Roma est
«uperavit, occisis deexercitu ejus MD, eoquodspe- posuit. Hujus fillus fuil Juiius, proavus Juln Pio-
rasset in Domino. culi, quiTCUm Romulo Romam 'commigKifisfundftvit
[A. M. Hebr. 5051. "Sept. 4567.] Asa 'filius Abia D 3 Juiiam gentein.
snnis XLI. Ab hoc conductus Benedab rex Syrise [A. M. Hebr. 3140. Sept. 4477.] Amasias hl.us
Damasci contra Israel, percussit omnem terram Ne- tSoasannis XXIX. Heliseousproplieta defunctus se
ptalim. Latinorum ftctavus €apys Sylvius -EgypU pehtur in Samaria. Azahel rex Syrioe affligit Isracl.
feiiperioris r'egis fflius, regnal annis XXVJII. Asa LatinOrum decimus tcnius AvehlinUsSjhius, Are-
idola rlestriiil, templum mundat* egredientem con- muli superioris regis major filius, regnavit ariiiis
ira se Zara .Etiiiopem culn suo sternit exercitu. XXXVll, alque in co monie qui nunc pars uibis est,
Ambri tex Israel emi. ulOnte.Samarise alsomer duo- morluus et sepultus ajtemum ioco voeabulum de-
1)U5t_lentis argenti, et sedifical eam. Ahiel de Be- dit.
liiel Hfeiicho instauiat. ]A. M. Hebr. 5192. Sepl. 4§29.] Azaiuas, qui et
[A. M. Hebr. 5056. Sept. 45-2.1 Josaphat filhis Ozias. filius Amasiee, amiis Lll. Assvfiorum liicesi-
SMJTHII NOT.E.
H Mgyptus. Euseb. /Egytus. Liv.. Lapetus.
* Carpenlus. lla o. Mss. Bedrc, et prima pars Ovid., Capetus.
= VII. Iia Euseb., i?ed contra Mss. Sept., quod
Euseh. Lat., alibi, Calpetus et Cmmsnhis. Liv. et non Wteriit Bfeda.
" fe*
S55 > DE TE-iPORUM RATIONE. „
caus seitus Thonos epncoleros, qui voeatur a Grsece A.annis CCLX. Mortuo Romuto, <|uiXXXYHl regi.avlt
rexe-
Sardanapalus, Tharsum atqiie Anehialem condidit, annis, per quinos dies senatores rempub'icam
et ihprajlio victus ab Arbace MedoAsemet incendio runt,atque ila unusexpletus est anntis. Post quos
concfefhavit. Usque ad id tempus fuisse reges Assy-, Numa Pompiliiis annis XL, quiCapitolium a funda-
jioriim historia xeferfc, el iiunt simul aiini "* mentis sedificavit.
MjCXGVlI.Omnes autein anni Assyriornm a primo [A'. E. Hebr. 3308. Sept. 4645.] Manasses filius
anrio •Ninisupputanlur ° M,CCX1_.Latinorura (jriar- Ezecbise annis IV. Hic ob seelera sua catenatus et
tus decimus Procas Sylvius, Avenlini superioris fe- compeditus in Babyloniam ducitur, sed oliioeiii-
gis filius, f egnavii anhis XXIII. Post quem, quintus tentiam et preces restiluitur in regnum. Romanoruia
declmus, Amulius Sylvius ahhis XLIY. Arbkces Me- terlius Tullus Hostilius regnavil annis XXXII. Qui
diis, Assyriorum imperio destructOj fegnurri in fe-
a aririis primus regum Romanorum purpura et fascibus usus
' dos translulit, ubi prlmiis ipse regnavit iia- est, et adjecto monleêelio urbem ampliavit
XXVIII. Macedonum regnuta ihbhbat, primum
'bens regem Caranum ahhis XXVIII. Lacfcdiemoiilo• [A. M. Hebr. 3510. Sept. 4687.] Amon fllius Ma-
rum reges deficiunt, Lydorum ihtipiuiil., \ nasse annis II."In Hebraica veritate II annis, in Sep-
tuaginta legilur regnasse * XII. Histrus civitas in
[A. M: Hebr/%208. Sept. 4545.] Joathahi fiiius B
t)zioe aruiis XVl e Dlympias prima ab Eliensibus Ponto eoridila. Amon a servis suis inierficilur.
constlliiilur post ajmos Trojanse eaptivilatisCCCCY. [A. M. Hebr.3341. Sept. 4689.]Josias iilius Amon
Remus et Romulus generaritur liarte' etllia. Joa- annis XXXI. Hicmundala^Judoeaet-Iierusalem, tem-
Iham, ihter ceeleraurtutumbonafum opera, portam plo etiam innovato, pbst abjectas idololatrisesordes
dbraus Domiui sublimissimam 'aedificavil,quoeiriAc- tâscha Domino celeberrimum facit decimo ôctavo
libus apo.lolorurii Speciosa vocatur. Omnes siqui- anno regni sui, et cum Nechaone -Egyptiorum rege
dein portoe templi in lerra fueriint, excepla Speciosa congressus occiditur in campo Mageddo, quse uunc
quse pendebat, quse ab Hebreeis porta vocabatur Maximianopolis yocatur. Romanorum quarlus Ancus
'
Jiialitarh. Maf iius, Ndmoeex filia nepos, regnavit annis XXIII.
[A. M. Hebr. 3224. Sept.4561.jAcna_ filiusJoalham Qui Avenlinum montem et Janiculum Urbi addidit,
amiis XVI. Ab hoc conductus Theglalh Phalasar et supra mare .exfb decimo ab urbe milliario Ostiam
rex A-Sjriofiim Rasin regem Sjria. iriterficit, et lia- cdndidit.PostquemTafquiniusPriscusannisXXXVll.
bitatores Damascl tfanstulit Cyrenem. B-dma cori- Quicircum Romae sedificavit, numerum senatorum
'dila in monte Palaiiho, XI Kalendas Maias, a gemi- auxit,Ttomanosludosinstituil, muros et cloacas asdi-
nis Remd et Romulo, filiis Rheae Sylvise, qiioe«f at C ficavit, Capilolium exstiuxit. InHebrseo XXXI annis
filia Numiloris fratris regis Amuiii, virgo vestalis, .egnasse Josias legitur, iri Septuaginta Interprelibiis
sed cdrislupfata. Consualibus luais Sabinse raptee, B XXXII. SedetEusebiusinler regnum h ejus et Joa-
an, o ab urbe condifa tertio. iteihus rutre pastbrali ehim aliiim de suoradjicit Snnum, propter menses
a Fabio Roihuii diice occisus est. bis ternos, ijihuus Joachaz vel Joachim i egnaverat.
[A. M. Hebr. 3253. Sept. 4"S96.J Ezechia. filtds. Yerurii quid veritas habeal Hieremias pan-
Achaz annis XXIX. Hujus anho .sexto Salmanasaf, di't, qui *se a decimo tertio anno Josioe usque ad
Tex A*syrioriim, capla Samariaj trahstulit .sfael in ahnuiu qiiartuni ioaehim XXllI annis prophetasse
Assyrios, ciijus regnum a pririio Hieroboam sleterat perliihet, et Nabuchodonosor quarto anno Joachim
, , VARIANTESLECTIONES.
Êdd., vicesititooctavo, male. ,
SMITHIINOT-EJ
s-Gimce.Hoc ideo diclum, non qudp nomen Sar- . tum octo.*OBse.vatum sit hic etiaiti iobitef vacil-
danapalus a Grsecalinguaoriginem^ducat, ,sed quod lare Lalinum Eusebii Ghronicon in slatuendo prjmee
ejus usus _genefalisapud Grsecps oblihueiit. Quod Olympiadis initio, inter secundum et lerlium annum
adeo verum est ut homen Thorios concoleros in au- Êschyli, el XLIX. el i, Athalioe,quod noh Eusebio ipsi,
clofibus anliqiiis vix inVeneris. Sutdse*Te_thovotrros-" sed ilierdnynii versioni imputandum est. in Grseco
v.ilopos- _ - '.,. i enim manifeste ponitur secundo jEschyli anno com-
}' MCXCVII. Scilicet a nativitate Abraha I I, quse pleto et tertio currente, et Athahse L, et sb hoc
esl Euspbii oera in hbro po'slefi6reChronici. projhde,anno Chfonicon tum Groec. tum Lai. Olyra-
e MCCXL.Srilicet ab. a'. m. 1905ad a. 31.5. piade_'ordilur. Qriafe Re'da recte hic dicit post an-
a Transtulit. A. m. 5146. nos ccccv, I. e., anno ccccvi currente. Et/-. Sle-
e Olympias. Notatum est supra ad ari. 2767,3n phanus in sua Edilioi.eC/iren. Eits. Lal. (Par. 1512)
primaeOlynipiadis initio ditterentiam esse vm anno- sic'habet: A Cupl. Trhjmlisque ad Olymp. ptimam
rum inter Eus. et Bedoenumeros, se. ab an. 50Aza- «mii.ccccvi, alias ccccv. Quse crilici de aliis rcbus
riss ad an. sextum Joatham. Ratio est quod Eus. inler hoc loco pro Eus. vel contra eum htiganl aliis re-
captam Trojam etsextumJoathaminseratix annos quos linquo.- ^
Beda omillit, octo Sc. ad Samuelem et Saulem, et fXil.JfaEusebius, sednonSept.Vide lvRegg xxi.
unum ad Aihaliam. El quidem JJUUIEusebius XL e XXXII; Ita Eusebius, sed jion Sept. Vide IV
annos Samueli et-Sauli assignet,T3eda tentum xxxn, Regg. xxu.
etEuseb. Alhaiioe.viiannos, Bedatanlum vi, resta- h Ejus et Joachim._Eusebius non adjecit annun»
ret differenlia ix annorum,; sed quia Euseb. porro inler Josiam et Joachim, sed inter Jeachim et Zede-
a c?pta Troja ccccvi anrios numerat, tibi Beda tari- chiam, ex tnbus ni nsibus ,Joachas et totidem Je-
lum cpgcv, retrahitur annus unus, et supersmil tan- chonire. Vid. Euseb., p. 124,
535 BED/E VENERABILIS OPERUMPARS I. — DIDASCALIGAGENUINA. 63«
regnare ccepisse; nono decimo autem regni ejus, Skservummeum, et adducam eos super terram istam,
anho Hierosolymamfuisse destructam. et super habilatores ejus, et suner omnesnationes qum
. [A. M. Hebr. 3552. Sept. 4700.] Joachim fiiius in circuilu illius sunt, et inlerficiameos, et ponam
Josire annis XI. Post Josiam regnav.t Joachaz filius tos in sluporem, ct in stbilum , et in solitudines
ejus ttibus mensibus: quem Nechao vinctum dqcens sempiternas, et servienlomnes gentes islm regi Baby-
m -Egypium, Joachim constituit regem. Huj'usanno lonis LXX annis. Cumqueimpleli fuerint anni LXX,
lertio Nabuchodonosor, capta Hierusalem, et pluri- visitabo super regemJiabylonis, et super gentem itlam,
mis captivatis, in quibus erant Daniel, Ananias, Aza- dicit Dominus, iniquitalem eorum, et super terram
rias, et Misael, partem vasorum templi Babylo- Chaldmorum, et ponam illam in solitudines sempiter-
nlam transfert. A quarto Joachim anno Scriplura nas. Et c alibi scribens ad transmigrationem quaiu
regnum Nabuchodonosor computat, quia ex eo non transdnxerat Nabnchodonosor de Hierusalem in Ba-
- solum Chald3_isel Judseis^sed et Assyriis, -Egypths, bylonem cum Jechonia rege : Cum cmperint, inquit,
Moahitis,aliisque innumeris^genlibusincipit regn^re. impleri in BabyloneLXX anni, visitabo vos, et susci-
Joachim, qui et Jechonias, filius Joachim mensibus tabo super vos verbummeum bonum, el reducam vos
III et diebus X. HIc circumdata a Chaldseis Hieru- ad locumislum, ait Dominus. d Rursus ejusdem lem-
salem exiit ad regem Babylonis et mater ejus, et B poris jam prseteriti Yerba Dierum ita recordanlur :
ductus estinBabylonemcum populo suo anno oc- Siquis evaserat gladium, ductusin Babylonemservivit
tavo regni Nabuchodonosor. regi et filiis ejus, donec imperaret rex Ptrsarum, el
[A. M. Hebr. 3363. Sept. 4711.] Sedechias qui et complerelursermo Domini ex ore Hieremim, et cele-
Matblas.filiusJosise annisXI. Hujus anno undecimo, braret lerra Sabbata sua. Cunctisenim diebusdesola-
regis aulem Babylonisdeeimonono,Judoea capthala tionis egit Sabbatum, usque dttm complerenlurLXX
in Bahyloniam, el templum Domini incensum est, anni. Anne autem primo Cyri regis Persaium, adex-
anno ex quo fundari cospit a CCCCXXX;Qui autem plendum sermonem Domini quem loculusfuerat per o&
reliqui fuerant Judoei transfugerunt in -Egyptum, Hieremim, suscitavit Dominus spirilum Cyri regisPer-
quapost annos V percussa a Ghaldseis, in Babylo- sarum, etc. Quibus verbis ostenditur, quia vaslata
^niam sunt et ipsi transmigratl. ChaldeeiJudsea, non 4it Assyrii in Samariam alios
QUINTA JETAS. misere colonos, sed desertam reliquere terram, do-
Quinla mundi oetasab exlerminio eospit regni Ju- nec Ipsi post annos LXX in eam rediere Judoei.Con-
daici, quod juxta prophetiam Hieremise LXX annis sentit his eJosephus, in decimo Antiquitalum libro,
permansit. scribens templum et Hierusalem, et omnem Judajam
[A. M. Heor. 5*377.Sept. 4725.] Anno decimo G LXX annis permansisse desolatam. Qui rursum enu-
quarto postquam percussa est civitas, quiest vicesi- merando reges Babylonis (f si tamen ipse sic scri-
mus quintus annus transmigrafionis regis Joachim, psit, et non Codex fallit mendosus) C fere annos ab
cum quo et Ezechiel captivatus est, ipse Ezechielîn eversa Hierusalem usque ad eversionem regni Chal-
visionibus'Dei adduclus in terram Israel, vidit reno- dseorum facit colligi. Scribit enim, post Nabuchodo-
vationem eivilatis ac templi, ceremoniarumque ejus. nosor, qui, teste Scriptura sacra, XXV post eversam
Romanorum s'\tus Servius regnavit annis XXXIY, Hierusalem vixit annis, Evilmerodachfilium ejus re-
gui tres monies Urbi addidit, Quirinalem, -Esquili- gnasse annis XVIII; post quem Egesar lilium ejus
num, Yiminalem, Fossas circum muros duxit, cen- XL; cui successisse filium ejus Labosordochmensi-
.sus Romanorum civiuniprimus instituit. bus IX. Hoc defuncto, ad Balthasar, qui Naboan
'
[A. M. Hehr. 3589. Sept. 4757.] Anno vieesimo nuncupatur, transisse imperium. Qui, cum jam
sexto post eversionem Hierosolymorum, qui est XYII regnaverit amris, captama Cyro Persarum et
annus tricesimus septimus trausnrigrationis regis Dario Medorum rege Babyloniam exequitur. Darius
Joachim, sublevavitEvilmerodach rexBabylonis anno aulem Astyagis filius, qui Babyloniorum destruxit
quo regnarecoeperat, caput Joachim regis Judoedecar- imperium, cum Cyro cognato suo, agehat annum
cere, etposuitthronum'ejussuperthronumregum qui D sexagesimum et secundum, cum Babylon fuisset in-
cranlcum eoin Babylone.Meminithuj'us temporis ad- vasa, qui tamen alio nomine vocabalur a Grsecis,
hue fuluri prophelab Hieremiasjta scribens: Ecceego quique Danielem prophetam sumensad se, in Mediam
millain et adsumam universas cognationes Aquilonis, duxit,etomni eum honore celebravlt. Hujus Darii
ait Dominus, et Nabuchodonosor reaem Babylonis B Daniel ipse ita meminil: In anno primo Darii filii
VABIANTESLECTIONES
1 Edd. XVIII, contra Ed. Par. 4, et Josephum, imo et contra ipsos BedseMss.
SMITIIHNOT.E.
B CCCCX_-X. Ab anno quarto Salomonis inclu- c Alibi. Cap. xxix, 10.
sive. Eu-ebiushieponit annos ccccxui, annum Sa- d Rursus. II Chron. xxxvi, 20.
lomonis quartum excludens, et Athalise 1, Amonis 6 Josephus. Antiq. x, 12.
10, jjosiai 1, et inter Joachim et Zedechiam alterum , * Si iamen. Nihil hic dubii videtur csse iii4ectione
admiitens. Jo.ephus auiem incensum templum dieit Codicum qui e_stant Josephi, eadem enim est hodie
antio f.ibncaj 470, m. 6, d. 10. ijuoe in Bedse tempore, et ejus calculis congrua.
h Hmemias. Cap. xxv, 9seq. ? Daniel. Cap. ix, 1,
^37 DE TEMPORUMRATIONE. 538
Aswm ae semineMedorum,quiimperavit super regnum .A phetoe clarescunt. Pythagoras Physicus philosophus
Chaidmorum,ego Daniel intellexi in libris numerum clarus habelur.
annorumj de quo factus est sermo Domini ad Iliere- [A. M. Hebr. 3468. Sept. 4816.] Darius annis
miam prophelam, ut complerentur desolationisHieru- XXXVI. Inter Darium el Cambysen regnasse duos
saiem LXX anni. Eusebius, in Temporum libro, XXX fratres Magos in libris Chronicorum Eusebii reperi-
annos ab eversione Hierusalem usquead initium Cyri mus. Verum Hieronymus, in expositione Daniehs,
regis Persarum, Julius autem a Africanus LXX com- scnbit post Cambysen Smerdem' Magum« regnasse,
putat. Porro b Hieronymus, in expositione prophetse <juiPantapthen, inquit, filiam Cambysis duxit uxo-
Danielis, ita dicit : € Tradunt Hebrsei hujuscemodi rem, qui cum a septem magisfuisset occisus, et in
fabulam : usque ad septuagesimum annum, quo Hie- locum ejus Darius suscepisset imperium, eadem Pan-
remias captivitatem populi Judseorum dixerat esse tapthes nupsit Dario, et ex eo Xerxen filiuui genuit.
solvendam, de quo et Zacharias in principio volumi- Secundo anno Darii sepluagesimus captivitatis Hieru-
nis sui loquitur : Irritam pulans Dei pollicitalionem salem annus impleiur, ut vult Eusebius, testem ad-
Ballhasar, falsumque promissum, versus in gaudium hibens Zachariam prophelam, apud quem secundo
a
fecit giande convivium, insultans quodammodospei Darii anno loquilur angelus : Domine exercituum,
Judmorum, el vasis templi Dei,jsed slatim ullio conse- TSusquequo lu non miscreberis Hierusalem et urbium
cuta Juda quibus iralus es? lste sepluagesimus annus est.
' est.
]A. M. Heor. 3423. Sept. 4771.] Persarum primus Item quarto Darii regis anno dicii irlem propheta :
Cyrus regnavit annis XXX.Hic ut impleretur verbum e Cum jejnnarelis et plangetetis per hos LXX annos,
Domini ex ore Hieremise,primo sui regni anno Iaxata munquidjejunium jejnnastis mihi? Sexto Darii anno
Hebroeorumcaptivilate, L ferme hominum millia re- templi oedificatiocompletur, die terlia mensis Adar,
gredi fecit in Judoeam,restituens eis vasa lerapli Do- qui est quadragesimus sextus annus, ex qlio ejus sub
mini aurea et argentea VM,CCCC.Qui congregati in €yro fundamenta sunt jacta. Unde in f Evangelio
Hierusalem inense septimo sedificaverunt altare, et a dicunt Judaei : Quadraginla et'sex annis mdiftcalum
primo die mensis ej"usdemcoeperunl offerre holocau- est templum hoc. Coeperunl autem sedificareanno se-
stum Douiino. Anno autem secundo adventus sui, cundo Darii, niense sexto, die vicesima quarta, et
mensesecundo, templifundamentaj"ecerunt, annoih- anno sexto, utdictumest, mense duodecimo, die
censionis ejus, juxta Africanum LXXII, juxta autem tertia compleverunt. Ex quo apparel opus lempli et
Chronica Eusebii XXXII : sed impedienlibus Sama- antea non parva ex parle peractum, annos auteiu
Vitis, intermissum est opus usque ad annum Darii LXX a destructione illius usque ad perfectam restau-
secunduin, qui eliam in regno Asueri et Artaxerxis C randi licentiam esse computandos. Pulsis urbe regi
scripserunt accusationem adversum Judseos; et rebus, qui imperaverunt annis 8 CCXLIII, vix usque ad
'scripsit Artaxerxes ne sedificaretur Hierusalem. Ro- decimum quinlum lapidem Boma tenebat imperium.
E-anorum seplimus Tarquiniusjregnavit-annisXXXV, Romse post exactos reges, primum consules a Bruto
qui causa Tarquinii junioris fllli sui, qui Lucretiam esse coeperunl, deinde tribuni plebis, ac dictatores;
corruperat, a regno expulsus est. et rursum consules rempublicam obtinuerunt per
[A. M. Hebr. 3431.' Sept. 4779.J Cambyses Cyri annos ferme CCCCLXIVusque ad Julium Csesarem,
filius annis VIII. Hie, devicta .Egypto, cunctam ejus qui primus singulare arripuit imperium, Olympiade
religionem abominalus, ceremonias ejus et templa "CLXXXIII11.
deposuit: Babylonem in yEgyplo aedificavit.Hunc LA. M. Hebr. 3488. Sept. 4836.] Xerxes JHius
aiunt ab Hebrseis Secundum Nabuchodonosor vo- Darii annis XX. Hic -Egyplum, <iueea Dario discesse-
cari, sub quo Judilh historia conscribitur. rat, capit, etadversus Grseciampugnaturus, DCCX
[A. M. Hebr. 3432. Sept. 4780.] Fralres Magi men- millia armatorum de regno, et CCCde auxiliis, ro-
sibus VII. Jesus sacerdos magnus, et prineeps gentis stratas eiiara naves MCC, onerarias autem MMMnu-
Zorobabel. Aggeus, Zacharias, et Malachias pro- mero habuisse narratur; allamen viclus palriam re
VARIANTESLECTIONES..
1 OmnesEdd. et Mss. BedoeMagnum, sed crasso s Edd., in marg., IV, c. Mss.et Euseb.
errore.
SMITHUNOT/E.
o Affricanus LXX. Apud Eusel). (Prmp. Evangel. D assigqet, Beda autem XLI. HOCeo accuratius nolan-
I. x, p. 488). dum quod hinc pendeat applicatio annorum Grbis
b Hieionymus. In Danielis caput quintum. condiisead oeram Ghristianam. Vid. inlra, 3952.
c Magum. Hieronymus, in Danieiis cap. xi, 2. b CLXXXIII- Beda etiam hic Eusebium secutus,
d DomineexerciluunuZach. i, 12. a prima Olympiade ad Julium Csesaremponit Olym-
* Cumêjuivireiis. Zach. vn, 5. piades CLXXXIII : immenior sui calculi, secundum
f Evanqelio. Joan. n, 20. non dantur ibi tot Olympiadesxx annis. Ille
* CCXLUI. Eusebius dicit Romanoruni reges im- 'quemenim Olympiades ordilur ab a. m. 3198, primus au-
perasse annisccxL, sive, utquibusdam placet, CCVLIII. tem annus Julii Ceesarisfuit anno 3906, dislantia est
Hic numerus CCXLIII in omnibus Bedre Codicibusin- annorum DCCIX;sed cm Olympiades implent annos
\eiiiiur, sed errore, ut videlur, sciibarum. Nam re- Dcexxix, quare desunt anni xx. Hic lecurnt eadem
vera s.cundum ipsum anni regum Romanoium im- quse prius difierentioe raiio : Eusebius numerat vin
plent tanium annosccxLi, et Eusebii calculusideo annos de quibus di. imus ad a. 5208, et xn annos de
Bua anno minor est, quod-XL tantuin annos Numoe quibus ad a. 3365, quos annos Beda omittit.
£59 BED.E VENERABILISOPERUMPARS I. — DIOASCALICAGENUINA. SlO
fugit. Herodotus historiafum scriptor; Zeuxes piclor A et a Sepluaginta interpretibus Artaxerxes vocattsr.
agnoscilur. Athenienses XXIYlitteris uti coeperunl, cum antea
l
[A. M. Hebr. 5489. Sept; 4857.J Artabanusmen- XYI lantum litleras haberent: Cai thaginensiunibel-
sibus VII. Socraies nascitur. lum famosum. Galli Senones duce Brenno Romam
2
[A. M. Hebr. 3529. Sept. 4877.] Artaxerxes, qui invaserunt, excepto Capilolio, el incensam VI -men--
et Longimanus, id est, pv.7pbx.up,annis XL. Hujus sibus vastaverunt. Tribuni militares pro consulibus
anno seplimo, prima die niensis primi, Esdras sacer- esse co_perunt. Arisloteles audilor est Platonis,
dos et scriba legisDei, ascendit de Babylone cum octavum decimum aetatis annum gerens.
epislolis regis; et in prima mensis quinli venit in [A. M. Hebr. 5614. Sept. 4962.] Arlaxerxes, qui
Hierusalem cum viris M,DGC, et inler alia strenue et Ochus, annis XXVI. Iste -Egyptum suo j'uu_it
.gesla casligavit fiiios transmigrationis ab uxoribus jmperio. Nectanebo rege In -Etliiopiani pulso, in
-alienigenis. Ejusdem anno vicesimo Neemias pinquo -Egyptiorum regnum destructum est. Demo-
cerna, deSusis castro adveniens, inurnm Hierusalem slhenes orator omnium rumore celebralur. Romanl
LII diebus resiituit, et ducatum genli XII annis pree- Gallos superant. Plato moritur. Post quen. 'acade-
buit. a Hucusque divinaScriptura temporum seriem miam Speusippus tenuit.
continet. Quaj aulem post hrec apud Judseos sunt B [A. M. Ilebr. 5618. Srept. .966.] Arses Ochifilius,
gesta, de libro Machabseorum,et Josephi atque Afri- annisIV. Judseorum pontifex Maximus Jaddus cla-
cani scriptis exhibentur, qui deinceps umversam rus hahelur, cujus frater Manasses lemplum in
hisloriam usque ad Romana lempora proseculi sunt. monle Garizi construxii. Speusippus moiutur, cui
Etquidem b Africanus in quiuto Temporum volumine succedit Xenocrates. Quarto d Ochi auno Alexander
hujus temporis ila meminit: « Mansit ilaque Iniper- Philippi et Oljmpiadis filius, vicesimum .elalis an-
feclum opus usquead Neemiam, et vicesimumannum nuni gerens Macedonibusregnare incipit.
regis Artaxerxis, quo tempore regni Persarum C et [A. M. Hebr. 3624. Sept. 4972.] Darius, Arsami fi-
XV anni fuerant evoluti, caplivilatis autem Hierusa- lius, annisVI.Alexander adversum Illyricos et Ihra-
^lcrnceiilesimus octogesimus et quinlus annus eral. ces feliciter dimicans, subversis Thehis, in Persas
El lunc primum Attaxerxes jussit rouros extrui Hie- anna corripuit, et, apud Gianicum flumen regiis du-
rusalem, cui cperi proefuitNeemias, et ajdificalaest cibus oppressis, urbem Sardis capit. Idem, capta
platea, et muri circumdati. El ex illo lempore si nu- Tyro, Judoeam invadit, a qua favorabiliter exceptus
merare veliss c LXX annorum liebdomadas usque ad Deo victimas immolat, et pontificem templi Iaddum
Christum poteris invenire. » Xerxes menses II post lionoribus plurimis prosequitur, Andromachp loco-
quem Sogdianus njenses VII. Plato nascilur. Hippo- " rum custode dimisso. Seplimo regni suianno Alexan-
.crates medicus insignis liabetur. driam in .Egjpto condidit. Nec niora Bahylonem
[A. M. Hebr. 3548. Sept. 4896.} Darius cogno- oblinuil, interfecto Darlo, in qiro Persarum regnum
menlo Nothus annis XIX. .Egyptus recessit a Per- de.trnctum est, quod steterat annis CCXXXI. Quo
sis. Jteversis de captivitate Judseis non reges, sed teinpore etiam Latini a Romanis perdomiti sunt.
.pontifices .prsefuerunt usque ad Arislobulum, qui [A. M. Hebr. 3629. Sept. 4977.] Alexander post
cum dighitate ponlificis etiam regale sibi coepitusur- moriem Darii annis Y regnavit; nam anlea VII.
pare voca.bulum. Alexander Hircanos et Marios capit, e reverlensque
[A. M. Hebr. 3538. Sept. 4836.] Artaxefxes, qui in Hammone condidil Parajloniuro. Idem Indieum
cognominatus est Mneraon, Darii et Parysalidis fi- usque Oceanum victoriis polius quam bellis perve-
lius, annisXL.Sub hoc rege videtur Hester historia mt, ac Babrionem reversus, tricesimo secuudo vitoe,
completa. Ipse quippe est qui ab HebroeisAsuerus, regni autem sui duodecimo, anno, veneni hausta
VARIANTESL1.GTIONES
1 In Edd. Arlabanusponitur M a. 5488. 2 In Edd. Artaxerxes ponitiir ad a. 3489.
SMITHIINOT-E.
a Huc usque. Desinenlehic Vet. Teslamenii cbro- D~septimo; revera nono, capite de Ratione temporum,
nologia, ego hic eliam Lxvlnlerpretum calculis finem ubid -ccuratam hujus h\polhesissed expositiouem dediu
imponerem, sed quia dehinc ad Christum pauci lan- Ochi. lla omnes Codices, errore manilesto.
tum restmt ad marginem numeri, non muto litulum Alekander enim Macedonlbus regnafe cbapit, nnn
donecad illam usque eeram pervenlum sit. tempore Ochi, sed Arsis, cujus quartus annu^ est
b Afticanus. Ciialus ab Ilieronymo in Baniehs primas eorum septem, quibus Alexarid.r ante mor-
"cap. ix. . . tem Darii regnavit.
0 Revetlensquetn Hammenecondidif Paimlbniuin.
c,LXX. In numerandis Lxx Hebd. Beda proccdit
per liypodresThiahrnirunilunariu », comnutarido vi„. Iil e I, ea parte -Egypti quoeHawnon vocata est, a
a vicesjmo ahno Artaxi>rxis usque ad Ciiristum du- qua P.noetoniuni Straboni Hammonia dicitur, hb.
cein bebdbniadas ixx, hoc 'est, annos duodenorum xvu. Sed nolaiiiium (st quod deest heec clausula in
mensium luhaiium ccccxc, qui surit anni solares Grseco Euseb'i. Ratio omissioms \k\ addilionib non
CCCCLXXV Siquidem Persre a p-Tcfatovices'mo anno constat, sed ne' ralio criminatioiium ouibus Scali
regis Artaxerxis usque ad niortem Dariiad regnavei urit ger htc pro more suo In reum supposiluni effjindi-
anniscwi; exhinc Macedones usqii" mleriturii tnr. Noncnim impossibile fuit Ahnandrum Hircmos
Clfopatraj, ahnis ccc; jnde Romani usque ad XVJI ei Mardos capere, et eunde ia -f-gyplum reverli, et
Tibeni Cajsaf s monarchiaui leriuerunt ahuis Lix: Pareelonium condere.
quibus collectisfiuntamii CCCCLXXY. DehoeBeda fuse
Ui DE TEMPORUMRATIONE. 542
peritt. Post qiiein, tfanslato ih mullbs imperio, A ria et Cilicia] et prophihodum univeisa Asia, inter
jEgypium Ptolehiscus Lagi -ilius tetiuil, Macedohas rnmimera argenti pondera 'ac vasa preliosa quee ce-
Philippus qui etArideus hater Ale\andri, Syriam pit, eliam deos eorum quos Gambyses capta _£gypto
el Babylonem el oniriia regha Orienils Seleucus Ni- in Peisas poftaveriit feiulit. Judoeoruui pontjfex
ean.f, Asise regrilvit Ahligrihiis,trui apud A Dahie- Onias SimOnisJusti filiiis Clarus habfetur, cujus llem
tem per qualuoi Hiici, 'qui Arietem contereret, cor- filius Simon non ininore gtojia fulget, sub quo Jesus
niia designaluf. filiiis Syrach Sapieritia. librrim compdnens, quemvo-
[A. M.ll-br. 3669. Sept. 5017.] /Egyplo pfimus cant Pariaretbn, etiam Siraonisin eo leeit mentionem.
regnavit Ptolemajul f_agi ahnis XL. Appius ..lSudius _ [A. M. Ilebr. 5750. Sept. §098.] PtolemseusPhilo-
Csecus RomSjclariis Jiabelur, qrii aquam Claudiam patbr fllius Evergelis annis XVII.Antiochus rexSy-
Induxit, el \iam Appiam slfasif. Plolemseus, Hiero- -riaj, viclO-Philopatore, Judocam sibi sociat. Judoso-
-.olymfs e' Judsea iri dilionem suam dolo redaclis, rum pontilex jnaximus Onias filius Simbnis insignis
plurimos captivorum in /Egyptum Ifan-tuht. Judoeo- habetur, ad quem Lace teroonioruiri rex Aiius lega-
tlim p.ntifex maximus Onias Jaddi ttlius clarus ha- tos niittitr
iielur. Tertio decmro Ptolema-i anno Syrise 'et Baby- [A. M. Hebr. 5774. Sept. 5122.] Pôlemseus Epi-
loni, et superioribus licis regnare incipit Seleuwis B phanes, filius Philopaloiis, aiims XXIV. Secundus
Kicannr; aquo teinpore M&chabsedrumtlebrsea hi- liber Machabajorum apuJ Judscos hujus temporis
stofia i Gisecofumsiippulal regnum, a quo et Edes- gesla continet. Onias sacerdbs, adsumplis Judseorum
. eni sua tempofa oompulant. Seleucus Seleuciam, plurimis, fugit in -Egyptum; et a Ptolemajo lionori-
Labdiceam, Antitfehiam, Apariiiam, Edessam, Be- fieesusceplus, accepit eaih regionem quse Heliopo-
>roeam elPellam ufbes condidi.. Ju<.aeorumpontifex leos vocabatur, et, cohcedenle rege; tempium ex-
hiauriVus religiosisstmus ac piisliinus Simon Onioe struxitin -EgyplosimiletenqliJudaJorum, quod per-
Iilius*clarus habetur. Posl iqueriiEleazarus frater mansit usque ad imperium Yespasiani annis CCL.
-ejii- sus-epit templi mihisterium, filio ejus Oriiapar- Sub opcasione igitur Onise ponlificis inhmta exami-
vo admouulh _erelicto. Beleiieus in "eas urbes rfuas na Judseorum in J-gyptum conlugerunt, eo tempove
exslruxerat, Judseos transfert, jus eis civium *_tthu- etCyreneoium multitndine feplela est. Hirc aulem
liicipatem bfdiuem ciim 'Gfajcis tcquali tionbre con- vel Onise vel-cajteris fuit causa -Egyptum i e'endi,
ceden.. quia, pugnantibus cpntra se magno Aiiliocho et du-
[A.M.-Hehf. 3707. Sept. ^055.] Piblema.uSPhila- cibus Plolemsei, posiia in medio Judoea in conlraria
aetplitts annis XXXVIII.Sosiralus ChidiUs Pharum studia stindebatur, aliis Antiocho, aliis Ploiemseo
!n Alexandria .oristfuxil. Ptolemeeus Juuseos qui in G faventibus. „
.Egypto erant liberos esse permisit, et Eleazardpon- [A. M. Hebr. 5809. Sept'5157.] Ptoleinseus Philo-
lifiei multa Hierbsolymam et ih temph donaria vas I melor annis XXXV. Aristobulus natione Judseus,
tran.mitlens, Septuaginta interpretes pe.il, qui Peripateticus Philosoplius agnoscitur, qui ad Philo-
Scripturani sanctahi in Grsecum vertere"ht eloqiiiurii. ihetorem Ptoiemoeuin explaiiationufn in Moysen
Arktus agno.utur. Judseoium ponlificaium p"6st conimentarios scripsil. Antiochus Epiphanes, qui post
Eleazaruhi avunculus ej'us Manasses'accepit. Taiifas ^Seleucum cognoinenlo ^hilopalorem annis XI
aulem poteritisefuisse narralur Ptoleni&us Ist_ Phi- regnavit in Syria, Judseorum Iegem impugnans, om-
ladelphus, rit Plbieriissjumpalfem vinceret. Narf ..ht niaqiie sordibus idolorum complens, in templo Jbvis
iautem histoiiaj habuisse eum pedituni CC iniliia, TOhmpii simulacruih ponit. Sed et in Samaria super
equilum XX millia, TCiifrUum II millia, eiepliahlos", veiticem moiilis Garizi Jovis Pefegrini delubfum
quos pfimus adddxit ex -E-hiopia, CCCC, el cajlera oedifical, ipsis Samariianis ul id faceret precantibus.
his similia. Verum Mathathias sacerdos leges patrias vindicat,
' [A.M. Hebr.3735. Sept. 5081.j Ptoleihajus Everge- adversus Anlib'chiducfesarma corripiehi, qiio mor-
tes, fater superioris regiSj annis XXVI. 'Qiii inde tuo ducatum Judseorum suscepit filius ejiis Judas
Eveigetes ali iEgypiiis esl voc'atus, qiiia, captd S^- D Maclialiseus,anno c CXLYl regiii Graicorum^ vicesi-
SMITHIINOTÊ.
Danielem. Cap vm, $. mortem et successionem Jud(sein duea-
1 Gimcoturh. -Efa Alexaridred, Seieucidirunl, el lurii, an. Mathathise,
146 regni Groecorum, fecte eliam ponit
Graecorum, eadehi e.t qiise tertio decimo a morfe viceSimumannumPhilomelorifeifiOlyiflp. t55;scciin-
Alexandn anno, primo Seleu.i Nicanoris, incipieps, dum Eusebjum ; quod autem hunc annum Philomelo-
sub suceessoribus ejus Demelriis et Antiochis in Sy^ fis, et illam Olympiadem ponal in anno 146 legni
ria obtinuit. Eam tunC temporis Judsei eoadti sunt Graecorum, id ex suo ipsifis errore- Vfi.iumest. An-
iccipere, sub regno scilicet Grrecorum degenles. nusenim 146regni Giajci hon inci_it an. Philome-
Hoc lgilur nomine in libris Machabjeorum amri apud toris 20, sed 15, necin Olymp. 155, sed 163, 111 ejus
Jmlreos designantur. Eadem etiam est Edessenorum nempe annum secundum. Nihilpminus si notetui
inra, de qua vide, inffa, "adannum 425ti. Diligenter Judam ducalum accepisse immediate a morie pati is
hic est observandum quod antii Groecorumm priino queeincidit in an.^13 Philometons, pTmlificaiuiiiau-
MacliabseoruniIibro a mense Nisan incipianl, in se- tem non anlp ahnum Philomelofis vicesimum, Olym-
cum'0 a Tisii sequente, ita ul vi mensium differen- piade 555, Beda yeriiati hisloricoenon-n.aleconsu-
ti.l i>'!£Slt. luisse inveniefur, licet non siiie ahqua eirons labe
< CXLVl. Recle bic Beda e libroprinio Macliab., qujz lii uno lemporis apice, el in loco
apud piim s
et
cap. tertio, duodecimo Josephi, cap. noiio, ponit auciores adeo_perplexo, faeile condonan posstt.
545 BED/E VENERABILISOPERU.f PARS J. — DlDASCALiCAGENUINA. 544
• mo autem Ptolemooi Olympiade CLV. Qui mox An- A doeam invaderent. Itaque Pompeius Hierosolymani
. liochi duces de Judsea expellens, et templum ab Ido- venieiis, capta urbe, et templo reserato, usque ad
Iorutn imaginibus emundans, palrias leges post trien- , sancta sanctorum aecedit, Aristobulum vinctum
, nium suis civibus reddidit. Unde post seeessum Oniee secum abducit, pontificatum confirmat Hircano,
sacerdotis in J-gypium , de quo supra diximus, et deinde Antipalrum Herodis Ascalonitoefilium procu-
mortem Alchimi, qui, effugato Onia, ponliiicatum ratorem Paloestinse facit, mansitque in pontificalu
lndignus invadere tentabal, omnium favore Ju- Hircanus annis XXXIV. Virgihus Maro in pago qui
dseornm Machaboeo sacerdotiura decernitur, quod Andes dicitur, haud procul a Mantua nascitur, Pom-
posl niortem ejus frater Jonathas sorlitus, XIX -peio et Crasso consulibus. Pompeius, captis Hiero-
asinos summa ministravit industria. solymis, tributarios Judaeosfacit. Yirgllius Cremonae
studiis eruditur. CoesarGermanos et Gallos capit.êt
[A M. Hebr. 5838. Sept. 5186.] PtolemseusEver- c Britannos quoque, quibus ante eumnenomen-qui-
-geies annis XXIX. Jonathas dux Judoeorum et pon-
tifex cum Romanis etSparliatis amicitias facit; quo a dem Romanorum cognitum fuerat, victos obsidibus
Tiiphone interfecto, in sacerdotium frater Simon acceplis slipendiarios facit.
- [A. M. Hebr. 5925. Sept. 5273.] Cleopatra soror
assumilur, anno regni Evergetis septimo, quod VIII
annis strenuissime gerens filio Joannixreliquit. Hic, B Ptolemsei annis XXII. Orto enim bello civili inter
adversus Hircanos bellum gerens ,~ Hircani nomew Csesarem et Pompeium, victus Pompeius Alexan-
driam pelit, ibiqueab ipso a quo sperabat auxilia Pto-
accepit, etaRomanisjus amicitire poslulans, decreto *
senatus inter amicos relatus est. Samariam, quoeno- lemseo percussusinteriil; mox Csesar ubi Alexan-
slro lempore Sebaste vocatur, obsidione captam solo driam venit, ipsi quoque Ptolemajus parare voluit
unde bello ei inlato, victus in illo periit.
cooequavit,quam postea Herodes instaurans Sebasten insidias,
in honorem Augusli appellari voluit. Csesar, Alexandria potitus, regnum Cleopalraededit,
cum qua consuetudinem stupri habuerat; cujus ter-
[A. M. Hebr. 5855. Sept. 5205.] Ptolemoeus Phy- tio regni anno ipse primus Romanorum
scon qui et Soter, annis XVII. Cieero Arpini nas- oblinuit singulare
citur matre Helvia, patre cqueslris ordinjs ex regio imperium, a quo Cajsares Romanorum prin-
comitatu urbem
Vosconlm genere. Hircano in pontificatum, quem -cipes appellali. Cleopatra Tegio
ingressa.
ipse XXVI annis lenuit, Aristobulus succediljinnum
rex et Ju- [A. M.Hebr. 5910. Sept. 5258.] Geesar, ob inso-
unum, qui pariter ponlifex primusapud lentiammorura, conjurantibus in eum LX vel am-
dajosdiadematissumpsitinsigne.posltCCCCLXXXIV senaloribus equilibusque Romanis, in curia
plius
anrios Babylonicrecaptivilatis; post quem regnavit C confossus
interiit, posl annos 2IVet VI menses quam
Jannseus cognomento Alexander annis XXYH, qui regnare coeperat. Cassius, Judeea capla,
templun-
pontificatum quoque administrans crudelissime civi- spoliat.
bus prsefuit.
[A. M. Hebr. 5966. Sept. 5314.] OetavianusCsesar
[A. M. Hebr. 3865. Sept. 5213.] Ptolemseus, qiii AugustusRomanorumsecundus, regnavit annisLYI
et Alexander, annis X. Tfujus anno sepiimo Syria in ei mensibus VJ, a quo Augusti appellati reges Roma-
Romanam ditionem cessit, caplo Philippo a Gabinio. norum, quorum XV vivente Cleopatra, XL et uuum
Expulsu. de regno Ptolemoeus Physcon per matrem postea vixit annos. Undecimo Augusti anno deliciente
Cleopatram, in Cyprum secedit. in Judsea pontificum principatu, d Herodes nil ad
[A. M. Hebr. 3873. Sepl. 5221.] Ptolemsjus, qui a eum pertinens, ut poie Antipatri Ascalonitajelmatris
matre fuerat ejectus annis VIII, regressus de fuga Cypridis Arabicse filius, a Romanis Judseorum susce-
, regnum obtinuit, quia Alexandrum qut ante eum pit principatum, quem tenuit annos XXXVI; qui ne
fuerat," ob interfectionem matris ciyes pepulerant. ignobilis forte, et a Judaeorum semine argueretur
Sylla Atheiiienses vastat. extraneus, combussit libros omnes quibus nobihtas
[A. M. Hebr. 3903. Sept. 5251.] PtolemseusDiony- 'gentis Judoeeein templo servabatur adscripta , ut,
sius annis XXX. Ab hujus anno Tpiinto Alexandra D deficientibus probamenlis, et ipsead hanc perlinere
uxor Alexandri ponlificis posl mortem ejus regnavit putaretur. Insuper eliam ut suam sobolem regio ilio-
Judoeisannis IX, ex quo tempore Judeeosrerum con- rum generi commiscerel, projecta Doside femina
fusio et variseclades oppresserunt. Post cujus mortem Hierosolymitana, quam privatus acceperat uxorem ,
Arislohulus et Hircanus filii ej'usconlra se de imperio et nato ex ea filio Antipatro, sociat sibi Mariaumein
dimicanles, occasionem proebuere Romanis ut Ju- , filiam Alexandri, neptem Aristobuli fratris Hyrcani,
VABIANTES LECTIONES,
*Edd.,
a Cmsan ipse, male. Editi IV in margme posuerunt.
Edd., in textu, V, sed contra Mss, quare etiam
SMITHII NOT-E.
n Soter. Hoe Cognomen etiam Ptolemseo Lagi in- « Britannos quoque. YrideBedam, in sua Hist. Ec-
ditum fuit, leste Josepho jAnt. m) et aliis. '
cles., i, H.
h CCCCLXXXIV. Josephus CCCCLXXXI rt Herodes. In bujus et aliorum sqb Bomanis pfin-
(Aiitiq.pm,
19), Sed a.capto Zedechia, unde hi anm computan- cipatu ponlifices Judoeispro arbitrio impositi. Horuiu
tur, ad Aristobuli annum, intcrcedunt revera anni Historiaro abllircano, de quo supra, 4905, ad Phana-
CCCCLXXXVI. sum ultimumi losephus Iradidit.iAttiif?. hbb. xv-xx).
friS DE TEMPORUMRATIONE. Mtt
qui anteeum res. erat JudaJo.drth Heec quinque 'ei A [A. M. 5981. Chr. 50.] Anno quinto decimo iim
genuil fllios, quorum duos Alexandrum et Aristobu- perii JTiberii, Dominus, post baplismum quod praj-
lum ipse neeavit in Samaria; nec mora, post etiam dicavit Joannes, mundo regnum coelorum annunciat,
malrem illorum, qua nil charius noverat, simili peraclis a principio mundi secundum Hebrseosannis,
scelere peremit. E quibus Aristobulus Herodem ex ut Eusebius in Chronicissuis signat, IV millibus, ad-
Beronice susceperal filium, quem in a Aclibus apo- nolando quod sexto decimo Tiberii aiino principiun.
- stolorum ab angelo percussum legimus. Terlio inter fuerit octuagesimi primi jubilsei,securiunm Hebrseos»
Augustum et Anloniumorto bello, quod Antonius, Quare autem nostra supputatio undeviginli minus
qui Asiamet Orienfemtenebat, repudiata sorore Au- ponendos seslimaverit annos, facile qui d superiora
gusti, Cleopalram duxissei uxorem, Antonius et libelli hujus iegerit, Inveniet. Juxta' vero Chrouica
Gleopatra victi, semet interficiunt. A quo lempore eadem quoe ipse Eusebius de utraque Editione, ul_
qui'dam primum annum Augusti monarcbioe suppu- sibi videbatur, composuit, anni sunt VMCCXXVllI.
'
lant. Haclenus qui vocabanlur Lagidoe in .Egyplo [A. M. 5984. Chr. 55.] Anno XVIHlmperii Tiberii
regnaverunt annis CCXGY. Dominus sua passione mundum redemit, et, preedi-
SEXTA_CTAS. „ caluri per Judoere regiones, aposloli, Jacobum fra-
[A. M. 5952. Chr. 1.] Anno Caasaris Augusti b B trem Domini Hierosolymis ordinant episcopum, or-
XLH, a morte vero C-leopalrjeet Antonii quando et dinant et septem diaconos, et, lapidato Stephano,
i£gyplusin provinciamvefsa est anno XXVII; Olym- Ecclesia per regiones Judoeoeet Samarioedispergitur.
piadis CXCIV anno terlio, ab Urbe autem eondita Agrippa, cognomento Herod.s, filius Anstobuli filii
anno ° DCCLII,id est, eo anno, quo, compressis cun- Herodis regis, accusator Herodis lelraTchoe,Romam
ctarum per orbem terroe genlium motibus, firmissi- profectus, a Tiberio in vincula conjicilur, ubi pluri-
mam verissimamque pacem crdinatione Dei Coesar rmos sibi adscivit ad amicitiara, et maxime Germanici "
composuit, Jesus Chfistus Filius Dei sexlam mundi filium Gaium.
ajtatem suo consecravit advenlu. Anno imperii Au- [A. M. 3995. Chr. 42.] Gaius cognomento Caligu.a,
gusti XLYII, Herodes morbo intercuiis aquoe, et regnavit annos 2 III, et menses X, dies VIII. Hic He-
scatentihus toto corpore vermibus, miserabiliter et rodem Agrippam amicum suum, vinculis liberalum,
digne morilur, pro quo substitutus ab Augusto, regem Judjjoe facit, qui permanet in regno annis VII,
filius ejus Archelaus, regnavit annis IX, id est, usque id est, usque ad quartum Claudif annum; quo ab an-
adipsius Augusti Hnem. Tunc enim non fereulibus geto percusso, successit in regnum filius ejus Agrip-
nltra, sed accusanlibus apud Augustum ferocitatem pa, et usque ad.exleiminium Judseorum XXVI an- •
ejus Jud«is, in Yiennam urbem Gallieerelegatur, et ,p nis perseverat. Herodes telrarcha et ipse Gaii amiei-
ad rainuendam Judaici regni potentiam, insolemiam- tiani petens, cogenle Herodiade, Romam venit, sed
que domandam, qualuor fralres ejus pro eo sunt accusalus ab Agrippa etiam lelrarchiam perdidit,
letrarchaj creati; HerodesÂnlipaler, Lysias el Philip- fugiensque in Hispaniam cmn Herodiade, mcerore
pus. quoruni Philippus, et Herodes, qui Anlipas prius penil. Pilatus qui sehlentiam daninationisinChristum
nuncupabaiur, etiam vivente Archelao tetrarchoe fue- dixerat,tanli%irroganle Gaio, angoribus coarciatus
rant ordinati. est, ut sua se manu peremcrit. Gaius, in deos se refe-
[A. M. 3989. Chr. 38.] Tiberiusprivignus Augusti, rens, Judseorumloca sancta sordibusidolorum propba-
hoc est, Livioeuxoris ejus filius, ex superiore geni- nat. Malthoeusin JudoeaproedicaiisEvaiigeliumscripsit.
tus coujuge, regnavit annis XXIII. Hujus anno duo- [A. >I. 4007. Chr. 5G.] Claudius annos XIII, men-
decimo Pilatus Judeeeeprocurator ab eodem dirigi- ses VII, dies XXVIII.Pelrus Apostolus cum primus
lur. Herodes tetrarcha, qui Judseorum principatum Anliochenam fundasset Ecclesiam, Romam pergit,
tenet annis XXIY, in houorem Tiberii et malris ejus ibique XXV annis calhedram tenet episcopalem, id
LivioeTiberiadem condidit et Libiadem. est, usque ad ultimum Neronisannum. MarcusEvan-
1 Edd. Col. et Bas., vera, sed contra Sichardum s Edd. Gol. et Bas. et Sichard. IV, reliqui Edd.
et-tlss. etMss., III.
SMITHII NOT-E.
" B Aclibus.
Cap. in, 23. D anno penodi Jul., quo cera evangehca ct vera poni-
b XLll. Hos annos Bedasuppulat a csedeCeesaris, lur, coincidat.
unde NalivitasChri.li incidil in annum periodi Jul. c DCCLII. Quod supra nolaluni est de annis Ro-
4712, duos annos antc vulg. oeram Dionysianam, roanorum regum, ad an. mun. 3468, suinn hic usum
alque in hoc anno consentiunl reliquse aer ., quas aperit. Nam si anni regum Romanor.im fuerint
Bedahic memoral. Solarestat quoestio, anhicannus CCXLIII, annus nati Chrisli non lueritUibis condi-
in compuio includendus sit. Scaligeri Editio Chrpn. te 752, sed 75'«. Quare probabile est nuineriun
Euseb. hunc annum excludens, eeram Cliristi a 43 CCXLIII errorem esse in codd. Bedre.
Augusti orditur; sed Hen. Sleph. Editio ipsum an- d Superiora. Nempe ad nmnerura 2519, annos vn;
num 42 ineludit, quod faciunt etiam reliqui fere ad30il, i; ad 5510, x; ad3541, u : quibus compu-
chronologi mediarum oetatum. Adeo incertum est latis, fiunt auni xx; sed quoniam in leilia aeute
apud nuperos eruditos hujus aj.oeCliristianse inilium, Eusebius unuin aiinum minus qiiaiu Beda coiuput&-
ut liberum cuique sit utrum horum annorum, cur- verat, adjeclis se. i\ tanium annis, i ad Josuam,
rentem an integrum, velit eligere.Ego currentis anni VIIIacl Sarn. el Saul, ubi x, nempe ab Achiajone,
computo accedo, non solum quod Bedse numeris in aetraxeral, diflerentia annorum ad undevjginii redu-
hdc Chroriicoraelius conveniat, sed eliam (fuod cum cilur.
647 EB/E VENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENOINA. 54?
gelium quod omse scripserat, -Egypto, Pelro mit- A rio Romano adj'ecit. jColossus erigitur, habens alti-
tente, pioedicat a. Quartq Glaudii an ob fames gra- tudinis
" pedes GVII.
vissima, eujus <=Lucas meminit, facta esl. Eodem [A. M. 4035. Chr. 82.J Tilus annos II, menses'_I.
anno ipse Bnttaniam adiens, quam neque anle Ju- Yir omnium virtulum genere mirabilis, adeo ut amor
lium Geesarem, neque posl eum quisquam attingere el delicise humani generis diceretur.. Hic Anipliithea-
apsus fuerat, sme ul<opjoelioac sanguine inlra pau- trum Romseâjdificat, et in dedicatione ejus Y fera-~
clssimos îes plui iinam insuloe parlem in ditionem rum millia occidil.
recepit. {Ircadas eliam insulas Romano adj'ecit im- [A.'l\l. 4049. Chr.~98.]^Domilianus, fratei Titi
perio, ac sejlo_quam profectus erat mense, Romam junior annos XV, menses-V. Hic secundus post Ne-
fediit. Nono regni sui aniio, Judoeos tumultuantes ronem Chrislianos persequilur, sub quo'aposlolus
Rbma expulit, quod eta Lucas refert. Sequenti anno Joannes in PathmumInsulam relegalus est. Et Fla-
fame.smaxima Romam porripit. via Domitilla, Flavii Cleinentis consulis ex sorore
[A. M- 4021. CJir. 70.] Nero annos XIII, raenses neptis, in insulam* Pontianam ob lidei leslimonium
VH, dies XXyill. Hiijps sepundp annoFeslus Judseoe exul-t. Qui et ipsum Joannem fertuf in fervenlis olei
procuraior successif Felici, a quo Paulus Romam dolium tnisisse, sed Joannem tam immunem redisse
vinctus nritylur, et bjennium mlibera manens cus- B a peenis, auam a corrnplione carnis manebat sem-
lodiaj post hsec ad preedicand,unidimittitur, necdum per immunis. t
Nerone in taiiirj erunipente scelera qpaiila de eo nar- [A. M. 4050. Chr. 99. | Nerva annum I, menses IV,'
rant Hislorise. Jacqbps frater Domini cum XXX an- dies Vlll. Hic primo ediclo suo cunctos exules revo-
nis Hierosolyroorum rexissel Ecelesiam, septlmo eavit, unde et .oannes aposiolushac generali indul-
Nerouis anno japidatur a Judoeis, vindicanlibus in gentia liberatus, Ephesum rediit. Et quia concussam,
illo, jquod Paujum inlerficere nequiverunt. Festo In se absenle,'per hoereticosvidit Ecclesioefidem, con-"
magistratu Judseaasuccedit Albinus, Albino Florus; festim hanc descripla in Evangelio suo verbi Del
cujus luxuriam el avariliam cajleraque fiagitia non oelermiaie stabilivit.
ferenles Judaei, conlra Roraanos rebellaverunt, ad- [A. M.~4069. Chr. H8.]Traj"anusannosX:iX, men-
versuni quos Vespasianusniagisler miliiire transmis- ses VIj dies XV. Joamies apostolus sexagesimo oc-
sus, plurinias urbes Judsesecepi),,Prijpuse Nero super tavo anno post passionem Domini, oetalishutein suaj
omira scelersTsua eliam Chrislianos persequilur, nonagesimo octavo, Ephesi placida mofte quievit.
quorum eximios Ron)se, Pelrura cruce, Paulum cc- Trajano adversum Christianos persecutionem mo-
cidit gladio. Ilic in re piijitqri nibil omnino ausus, vente, Simeon qui et Simon Ulius Cleophre, Hieroso-
Biiltaniairi pene amisjt, naip duo sub eo iiobilissima lymorum episcopns crueifigilur, et Ignalius Antio-
oppida illic capla alque eyeisa sunl. chiae episcopiis,~Romani perductus, bestiis traditur.
[A. M. 4051, Clir. 1-0.] * Yespasianus annos IX, Alexander quoque Romanscurbis episcopusmartyrib
menses XI, dies XXil. Hic apud Judseam imperater coronatur,et septiino ab uibe rhillia.io, via Numen-
ah exerciiu appellatus, et bellum Tilo filio commen- tana, ubi decoilatus esl, sepelitur. Plinius Secundus'
dans, Romam per Aiexandriam proficiscitur; 1 qui Novocomensis oralor et hisloricus insignis habeluf,--
Titus secundo anno, Judseoeregnum subverlit, tem- cujus plurima ingenii opera exstanl. PantheonRomse
plumque, solo stravit, posl annos e primaj oedifica- quod Domitianus fecerat, fulmineconcremalum; cui
tionis ejuis M.GXXXIX» Consiimmalum est hoc bel- nomen inde datum est quod omnium deorum sit
ium annis IV, duobus quidem Nerone vivenle, et ipsa domus habitaculuni. Judsei per diversas terra-
duobus aliis postea 11.Vespasianus interalia magnorum partes seditionem moventes, digna csedesler-
rum operum in privala adhuc vila in Germaniam ac nunlur. Trajanus Romani imperii, quod post Augus-
deinde in Britlahiam, a Claudio missus, tricies et bis tum, defensum magis fueral quam nobihter amplia-
cuni hoste conflixit. Duas yalidissimas gentes, XX tum, fines longe lateque dilfudit.
oppida, insulam Yeclam Britlanise proximam, impe- D [A. M. 4090. Clir. 139.] Adrianus, consobrinse
1 Sichardus etMss. Westm. el WilL., qui secundo.
SMITBH NOT.E
a Quarlo. Ex boc calculo coiifirmalurinilinm quod rint Galba, Otho et "Sltelhus, annum unum, menses
supra posuimus annorum Christi ab auno Naiivitatis novem, eosque Eusebnts nominet, iu Beda tameit
currenle, id est, Augusti 42. Ad annum enim Claudii exemplo Orosii omittunlur; cujussed rci Plutarchus inj
quartum Beda, j,n Hist. Eccl. i, 5, ponit annum Galbareral'onem lepidam cpiidem, non miniis fus-
<,Iirisli 46. Si vero hunc ab anno Nativ. inlegro, id lam, !di1,ho_ non lam 'Itomani imperii quam co-
est, Augusii45incipianius,~noneritannusChnsli46, moedisecujubpiain f lisse imperatores.
sed 45. e Primm mdificalionis. Sc, in quarlo anno Salo-
b Fames.... Biittaniam.,,. Qrcuias. Yide Eccl. monis.
Hist. i, 5, ad an. 46. h Vespasianus.. . Brillaniam tnissus,... Vectam
« Lucas. Act. xi, ?8. capii. Hist. Eccl. 1, 5.
d Lucas. Act xviii, 2. 1 Pontianam. Enseb., Pontiam. Plin., vi, S, adver-
e.-Vero.... Briitaniam pene amisit.... Duo oppida. sum Fvtnuas Pontim. Plures sunt, sedilla ail quam
Yide Eccl. Ilist. 1, ?. Fl. Domiiilla relegaia esi jicet xxxum. p. a Tarra
r Vemasianus. Ante Vespasianum iicet imperave- cina, ubi martyriam consummavii.
§49 DE TEMPORUMRATlONfc - fefl
frajani filius, annos XXI. Hic per Quadratum disci-.A vastavit. Defuncio-Commodofratre, AntoninusCom-
pulum apos.tolornni| ef, Arislid,em Alheniensem, vi- moduro filium suum consoriem regni facit. Anloiiino
rum fide gapienHaqoe p]enum,, efper Serenuni Gra- imperalori, Melilp Asianus Sardensis episcopus
nium legatum, libris de Ghrjstiana reiigione compo- Apologeticumpro Christianis tradidit. « Lucius Bri-
sitis instruclys, prsrtcepit per epistolam Christianos tannioe rex, missa ad EleutJierum Romse episeopum
sine objectu criminum-ion damnari. Idem Judeeos epistola, ut Chrislianus efficiatur impetrat. Apolli-"
secundo rebelles ultima crcde perdomuit, etiam in- naris Asianus Hierapoli, et DionysiusXtorinttii, clari
troeundi eis Hierosolymam licentia ablata, quam habentur episcopi.
Ipse. in oplimum stalum murorum exstructione [A. M. 4144. Chr. Ig5.] L. Antoninus Commodus
reparayit, el .Eliam vocari de nomine ~suoprspcepif. post mortem patris regnavil annos XIII. Hic adver»
Idem erudilissimus in ulraque lipgua Bibliothecara sum Germanos bellum feliciter gessit, eseterum ipse
Athenis miri operis exstruxit. Hiercsqlyma- primus per omnia luxurioeet obsceenitati mancipatus nihil
ex gentibus constiluitur episcopus Mafcus, ^cessan- pateinae virtutis et pietatis similegessit. Irenseqs epi-
tihus his qui fuerant ex Judseis,<pii sunt numero XV, scopus Lugdunensis insignis habelur. Commodusim-
et praefuerunt a passione Domini per annos fere G - perator, Colossi capite sublatp. suse jmaginis caput'
etVII. - _ - - - B ei jussit imponi. k
[A. M. 4112. Ghr.-461,] Antoninus cognomento [A.M.4145.Clir.I94.]-EiiusPertinaxmensesVI.Hic
Pius,- cum filiis suis Aurelio et Lucio annos XXII, Juliani jurisperili scelere occiditur inpalatio, quem,
menses III. Justinus philosophus librum pro Chri- mense seplimo postquam coeperatimperare, Severus
sUanareligionecompositum Antonino tradidife:beni- apud pontem Milviumbello victum interfecit. Victor
gnumque eum erga Christianos liomines fecit. Qui decimus tertius Romoe episcopus, datis late iibellis,
non longepost, suseitante persecutionem Crescente coi\sUtuitPaselia,die Dominico celebrari, sicut et
Cynico, pro Christo sanguinem fudit sub Pio Romse proedecessorej'us Eleutberus a quinta -decima luna
episcopo. flermes scripsit librum qui dicIturTfl...., priini mensis usque in viGesimam primam. Cujus
in quo prseceplum angeli-continet, ut Pascha die decretisfavens Theophilus Cjesarese Palsesiinoe epi-
Dominico ceiebraretur, Polycarpus Romam veniens scopus, scripsit adyersus eos qui quarla decima luna
mullos ab hseretica labe castigavit, qui Valentini et cum Judseis Pascba celebrant, cum coeleris qui in
Cerdonis-fuerant nuper doctrina corrupti. eodem concilio aderant episcopis, svnodicam et
[A.M. 4151. Chr. i«0.] M. Antoninus Yerus,cum valde ulilem epislojam.
fratre Lucio Aurelio Commodo.-annosXYHHS men- -[A.'"ML.4:fi5. Clir. 212.] b Severus P.rlinax
sem unum. Hi primum oequo j'ure imperium admi- iQ annos 2 XVIH. Clemens, AlexaiidrinseEcclesioepresT.
nislraverunt, cum usque ad hoc tempus singuli Au- byter, et Pantamus, Sioieus plrilosophus. in disputa^
gusti fuerint: bellum deinde contra Parthos admiratione dogmatis nostri diserUssimj halieiitiir. JSarcis-
bili virtute et fehcitate gesserunt. Perseculione orta sus Hierosolymorum epjscopus, et Theophilus Cse-
in Asia Polyearpus et Pionius fecere marlyrium, in sareensis, Pclycafpus quoque et Bachylns, Asianse
Gallia quoqne plurimi gloriose pro Christo sangui- provincioeepiscopi insignes liabentur. PersecuUonc -
neiu fudere. Nec multo post vindex' scelerum lues inCbrisliajiosfacta, plurimiper diyersas provincias
multas late provincias, Italiam maxiine Romamque injerquos et Leonides, pater OrigeniS, martyrio
1 Numeri ad raarginem 4131, 4144, *4145 ponun- Eccles., exceptis tahlum duobus Codd. iij/erioHs
tur secundum Sicliardum^ licet feliqui Ecld.'et Mss." auctoritatis, sed cum £usebius'a1ijqiie optimoe ndiee-
liabeant 4152, _145, 4146, sed iii riumerl temporibus auctoresXytH babeant, et series chronologica ab
imperatoruni uno plajie aunQjiiseordanl. - Antonino pio ad Severum illi numero fjyere virjea-
2 JlaSichardus et Edd. Bas. et Col.; ged Mss. et tur, niliil muto".
Ed. Par. habent XYH, qujbus accedunl Codd. Hist.
SMITHII NOT.E,
a Lucius. Licet Beda hic in Chronico., Lucii me- \J)verba autem narrationis in Hist. Eccles. frafrem
minit post defunctum Commodum, tamen in Eccl. " Commodum volunl, sicut et ealcnjus, ibidem, Lti-
Hist. ponit eum teniporlbus Veri et Commodi fra- cium ad Eleui.her.im seriberjj in fratrjs tempoje ad-
trum {_,!.>.i, c. 4.). In Chronico Beda Eusebium se- mittit.Sed dejhacrp yid. plura ad Hist-Eccl, j, *4i
quitur, secundum quem Verus et Commodus fralres Nota interim quodlianc de Lucio Historiam Beda
..oeperunt regnare a. 162. Commodus defunctus a. pulatur sumpsisse e libro pontiflcali, de quo hbro,
170. Eleutlieriis pontifexfaclusa. 17". X-ommodus prreter Labbeujn in ,Conc, t. J, et de Scrip. Eccl.
fijins consors regni, a. 17j8, regnat solus 181. Eleu- 1.1, vid. LambeciuminCommeht. ad Bibhoth. Yin-
therus moritur circa a. 191. Idemvero in Hist. Ec- dob. lib. II, p. 924, efc Undecunque desumpta sit,
cles. Orosium sequitur. Ibj ergo Yerus el Cpmmodus consentuiiitcmnes Bedamprimum illaro Chronicis
ineipiuiit simu! regnare a 156, et longe alia -lempo- inseruisse, post eum Ado, HermJuinu. Aon|,ractus,
rum ratio inslifuilur. Yereor ue fruslra fuerit xrui etc., suis illam edi lejun}.
lios calculosconciliare nitalur. Ordo narrationis de b Severus. AnleSevcrura ponendfts ej-gt DnJiu.s
Lucio in Jiae periodd Chronici yidelur favere opi- Salvius -Julianus,quj, ut tradij, DJon, impeTavi?dtes
nioni quse Commodum Fjlium loco Commodi fralris LXJ'I,seu utEuiropms cl Oresius menses vn, sedMe
ponit. Quo cojicesso^secundum hujusloci calculum, apud Bedam tanli non erat ut inter imperatores jrju
nilri' obstat quominus Lucins ad ELeulherum in merarelur.
prmcipio pontificalus sui lilleras mittere potueiit;
dSi BED.E YENERABILISDPERUM PARSl. — DIDASCALICAGENUINA.' 552
cpronattsunt.-Clodio Albinovqui seinGallia Caesa-Â doctores, persecutionem exercet, maxime 'propter
rem fecerat, apud Lugdunum inlerfecto, Severus in ChrisliananfAlexandri cui successerat, et Mammese
Britannias bellum transferl, ubi ut receplas provin- matris ejus familiam, vel 'prsecipue propter Orige-
cias abJncursionebarbarica faceret securiores, ma- nem preshyterum. Pontianus et Antherus Romanse
a crebris ' urbis
gnam fossam, firmissimumque vallum insuper episcopi martyrio coronali,"'et in coemelerio
turribus communitum per CXXXII millia passuum Calixti sunt sepulli. ~-
a mari usque ad mare duxit, et Eburaci obiit. Per- • [A. M. 4197. Chr. 2.6.] Gordianus annis YI.-Ju-
pel_uaet Felicitas apud Cartliaginem Alricee in cas- lius Africanus inter scriplores Ecclesiaslicos nobilis
tris, bestiis deputalee pro ClirisloTfonis Marliis. habetur: qui in b Chronicis qua. conscripsit, refert
*
[A. M.4170. Chr. 2t9.JAntoninuscognomento Ca- se Alexandriam properare, Heraclse cpinione eele-
racalla Severi filius, annos YIL Alexandef episco- berrjma provocatum, quem -et In divinis et in philo-
-pus Gappadocise,cum, desiderio locorumsanctorum, sophicis studiis alque omni Grsecorum doclrina in-
riierosolymam venisset, vivente adhuc Narcisso struclissimum fama loqueretur. tMgenes in Csesarea
ejusdem urbis episcopo, persenilis setalis viro, et Palseslinse--Theodorum cognomento Gregorium, et
ipse ibi ordinaiur episcopus, Domino, ut Id fieri de- Athenodorum adolescentulos /ra.lres, Ponli postea
beret, perTevelationem-monenle. Tertullianus Afer B uobilissimos episcopos divina philosophia imbuit.
centurionis procousularis filius omnium Ecclesiarum [A. M. 4204. Ghr, 255,] Philippus_cum Philippo ~
sermone celebratur. > filio annis Vjl. Hic pfimus imperatorum omnium
[A. M. 4171. Chr. 220.] Macrinus annnm I. Ab- Christianus fuit; ac post tertium imperli ejus annum
garus vir sanctus regnavit Edessse, ul vult Africanus. millesimus a condilione Romee annus expletus est;
MacrinuS cum filio Diadumeno cum quo imperium Ita magnificis ludis augustissimus omnium pro-terilo-
invasit, apud Arcliilaidem <militari tumultu occi- rum hic natalis annus a Christiano imperatore-cete-
ditur bratus esl. Ofigenes adversus quemdam Celsum Epi-
[A. M. 4175. Chr. 22£,] M. Aurelius-Antoninus cUreum philosophum qui contra nos libros conscri-
annos IV. In(Pala_stinaNicopolis, quseprius Emmaus pserat, oelo voluminibus respondit; qui, ut breviter
vocabalur4urbs condita est, legationisindustriam pro - tlicam, tam scribendi sedulus fuit, ut-Hieronynms «
ea suscipientc Julio Africano seriptore temporum. "quodam loco, 2 VI libroTum ejus millia se legisse
Hsecest Emraaus quamDoiriinus post resurreclio- meminerit. ,~ -
nem suo ingressu, sicut Lucas narral, sanciificare [A. M. 4205. Chr. 254.] Decius anno ., mensibus
dignatus est. Hippolytusepiscopus, multorum condi- III. Hic cum Philippos patrem et filium interfecisset,
tor opusculorum, temporum canonem quem scripsit G nb odium eorum in Chrislianos persecutionem mo-
liucusque perduxit; qui etiam sedecennalem paschse 1 vet, in crua Fabianus, in urbe Ronia marfyrio cpro-,
circulum reperiens, Eusebio qui super eodenv pa- - iiatus, sedem sui episcopatus Cornelio" dereliquit,
Bchadecennovenalem circulum composuit occasio- qui et ipse martyrio coronatus est. Alexander Bie-r"
nemdedit. rosolymorum episcopus apud Csesaream Palseslinse.,
[A. M. 4858. Chr. 237,] Aurelius Alexander annis et AnliochiseBabylas interficiunlur. Hsec aulemper-"
XIII. Hic in Mammeammatrem suam unice pius fuit, secutio, ut Dionysius Alexandrise episcopus-refert,
et ob id omnibus amabilis.UrbanusRomse episcopus non ex praecepto imperatoris sumpsit exordiura, sed
multos nobilium ad fidein Christi et martynum per- anno, d inquit, inlegro principalia prsevenit edicta
duxit, Origenes Alexandrise, imo toto -orbe clarus minisler doemonum qui dicebatur in civitale nostra
habetur. Denique Ttlammea mater Alexandri eum Divinus, superstiliosum contranosexagiiansvulgus.
audire curavit, el Anliochiam accilum summo ho- [A. M. 4207. Chf. 236.] Galluscum Volusianofilio
nore habuit. annis II, mensibus IV. Hujus imperii Dionysius Ale-
[A. M. 4191. Chr. 240.] Maximinusannis IIL Hic xandriaj antistes ita e meminit: c At ne <JalIus qui-
adversus Ecclesiarum sacerdotes et clericos, id esi, dem malum Decii autTidere potuit, aut cavere, sed
'
Ila Hiercn (De Scr. Ecci.), non Heraclice. Hieron., loco infra citato, VI. -
* Codices plurimi,l V sed Ms/ Wesim. et ipse
SMITHH NOT.E.
* Vallum per cxxxn m. p. Necesse est erratumliic h Chronkis. Horum Chronicorumlprajcipua fra-
esse "in mensu.a valli; latitudo enim insuloe ubi gmenta vid. apud Euseb., in Chronico, a Scaligero
valla posila fuerunt tot milte passtfs -neutrobique confuse-êdita, sed apud Georgium syncellum, in
admitiit. IdBeda valli interioris accoIaigriorare.non Chronographia, a Goaro, paulo distinclius.
poluilfsedilleEusebiumhicscripsitllierenymianum, e Quodmnleco, Hieron., Apol. adversus Rulinum,
in quo valli mensura .reddita fuit per mille passus " lib. II, heec habet verba'. Nnlo dicas qiim de eisdem
cxxxil nam Graecahabent orpSiot; %CHI>K, quod per libris i» alhs locis ejusdem auctpris caliioliced>ctale-'
alios numeros nempe L-XXXH vel xxxn reddi non po- geram, nenie millas ad sexmillia hbrcrmn ejus, quos
tuit. Error-ergo est, sed auctorum, non Codicum, legisse beatum papam Epiphanium aimmaris.
ut vulgo conjicitur. Lilterse numerales c vel L omit- d Inquit. Vide Eccl. TJ,
hsecverbaapudEus.,Hisl.
- -
tuntur, nec mutannu,sed .lomines ipsi Groecivel 41.
Romani de re ignota scripseruhi, et Beda es_-i_a- Memitiit.Vide " /
plicite nimis seculus est. '
4>55 t)E TLMPOUUMiUTIONE. 554
m eumdem lapidem olfensionib unpegit : cujus cum A byter Eccle.he, qmppe-qui in eadem uibe rheioii
regiium floreret iiiitio, et cuncta ei e.v sentenlia ce- cam docuerat, adveisus Paulum de Samosala qui,
derent, sanctos viros qui pro pace regni (jns Deo Antiochioe episcopus dogmaiizabat Chrislum com-
summo supplicabant, per.eculus est, cum quibus munis naiur_. hominem lanlum iuisse, accipienlibus
et prosperilatem suam fugavit et pacem. i Oiigenes, iiolarhs, disputavit,cjuidialogususque Miodie exstat.
septuagesimoretatis anno uon ad integrum implelo [A. M. 4229. Chr. 278.] Aurelianus annos V,'inen-
defunclus, et in urbe Tyri sepultus est. Cornelius, ses VJ. Hic cum adver.uai nos perseculioneni mo-
Uomjeepiscopus,rogalusa quadam malrona Lucina, visset, fulmen ante eum magno | avore i ircumstan-
corpora apostolorum de calacumbis levavit noclu, tium ruit, ac non multo post a niililibusloccisns est,
et posult Pauli quidem via Uostiensi ubi decollatu. itlneris medio quod inler Constanlinopolim ei Hera-
est, Peiri autem juxta locum ubi crucifixus est, inter cleam,est, stral» veteris 3 loco qui Cuenofruriuitiap-
corpera sanclorum episcoporum in templum Apolli- pellatur. Eulychianus, Romse episcopus, martyiio
nis, in moute' Aureo, inYaiicano palatii Neroniani, coronatus in ccemeterio Cullistisepehlu'-, qui et ipse
tertio Kalend. Jul. CCCXliImartyres manu sua sepelh it.
[A. M. 4222. Chr. 271.] Valerianus cum lilio Gal- [A. M. 4250. <-hr. 279.] Taritus menses VI. Qu<
lieno annis XV. Ilie, in Chri&tianospersecutione g apud Pontum occiso, oblinuit Fioriauus imperium
commota, st. tim a Sapore Persarum rege capilur, diebus LXXXVIII, el sicapud 1 haisuin interficitur.
ibique, lumimbus orbatus, servitule iiiiserabili coii- Anatoliusna ione Alexandrinu., Laodice.cSyrise epi-
senescit. Unde Galhenus, tam claro Dei judicio ter- scopus, philosophorum disc.pl nis ernditus, plu imo
ritus, pacem noslris reddidit, sed ob uieritum tamen sermone celebratur. Cujusingenii magnitudo de libio
vel proprise lib.dlnis vel palernoe theomaclTise,innu- quera b super Pasclia composu t, ct de decem Jibr.s
rnera a Barbaris adsurgenlibu- Romani regni detri- Anthmeticoe ihstilutionis potcst aperUssime 4 co-
ineiita suslinuit. Hac persecutione C}prianus Gartha- gnosei.
ginensisepiscopus.cujusdoctissimaexslant opuscrl', [A. M..4256/Chr. 285.] Probus amiis VI, menses
zn.iityrio coronatur . cujus vitse et passionis volu- JV. Hic Gallias j'amdudum a Barbaiis rccupaias, per
uien egregium reliquit Pontius diaconus ejus, q_i multa etjjravia proelia, deletis landem ho-tibus ad
usque ad diem passionis ejus cum ipso exilium sus- perfectum liberavit. c Seeundo huj' .s anno, qui ut
Unuit. TiieoJonis, cujus supra meuiiiiimus, cogno- in Cbronicls Eusebii legimus, juxta Ant ocheno.
.nento Gregonus, NeocsesarerePonli episcopus, ma- CCCXXV annus fuit, juxta Tyrios CGCCII, juxta
gna vhtuium gloria ciaret. E quibus unum est, Laodicenos CCCXXIV,ju\ta Edessenos DLXXXVII!,
quod, ul Ectlesise faciendoelocus sulflceret, monteni G juMa Ascalonltas CCCLXXX, secundum Hebrsecs
precibus movit. Stephanus et Xistus Itomoeepiscopi initium LXXXVI jubilei quod' significat annos
ni-riyiium passi. MMMM,CCL, insana Manicheeorumh-eresis in co:n-
[A. M. 4224. Chr. 275.] Claudius anno I, mensi- mune humani generis malum exorta. Archelaus Mo-
bus IX. Iste Golhos j"am per annos XV Illyricum sopolamiseepiscopus, librum disputaUonissiisequaiii
Macoiioniamquevaslantes superat, ob quaj in curia habuit adversus TWaniehoeum exeunlem de Perside
clypeus ei aureus, et in Capitolio stalua aurea col- Syro sermone compostnt, quid lrans!atus a Groeci.
locata est.* Malchion disertissimusAntiochensepres- habelur a multis.
VARIANTESLECTIONES.
1 Edd., Aurelio, male, quare etiam aureoin marg. 3 Pluiimi Codices, locus Cmnofruiium, sed niiili-
posueruni. lato sensn : Sichardus loco, relativo neglecio.
! Id verum nomen est apud Tiedseauctorem Hie- * Hic audmii Codices Bedre : Jusana Manichao-
ron. (De Saipt. Eccl.), non Mardon, utGodd. Bedjs rum hairesis Im tempoiibus oiitur. quod nifra expo-
corruule, quare Ado Makhwn reoosu t. suimus.
SMITJIII NQTiE.
a Hodie ersiat. Ita Ilieron. (De Sciipt. Eccl.) pro D boc ordme rehquit : .... Secundo anno Pwbi, qui
sua oetale.Hodie d alogus ille ni.n exslat, ex eo ta- juxta Antiochenos325 anntis fuil, juxla 'Jyrios 402,
men locaqused_m adduc t Leonlinus Byz. libro letlio juxta Laod.cenos 524, juxta Edessenos, 588, ,uxla
contra Nestotium. B bliolh. PP. T. IX. Ascaionilas 5S0, insana Manichmorm hmiesis in
b Super paseha. Vid. Eus., H. E. vii, 23, et _Eg d. commune liumani geneiis malum ex rta. Jam vero
Bucherium. (De Docltina iemp.) exseriptores Eusebii hanc oe Manichoeisclausulam
c Secundo. In hoc anno coacervalaesunt multo- d stinclam primum ediderunt, deinde exsciiplore-i
rum populorum ept.ch.fisine ullo evenlu cui re_pnn- Bedse, transposiiam in suprriorem periochen snb
deant. Annus, inquit, fuit.... Sed quis fuit hic annns Tacito. Scaliger hoc viJtl, et puneta emendavit, sed
qui prse ah.s totnotis lempons insigniatur? Nih 1lnc non penilusTerba. Ego utraq.ie rcstitui ut supra i i
dictum, quare ei Baronius levit_r loeum proeiermt- textu. Ubi ullra nolatidtim Bedamad epochas Eusebii
lil, quod, nenipe, nih l ad ecdesiasticam ab annis addere etiam desuo jubilaeiimHebraicum. Qu d ad
Chr,sli deduclam chronologiampettmeat (AnnaL, a. epochas hic positas, Anliocheni annos suo« deduce-
280). Imo vero pertmet aliquid, et non levis mo- bant a primo Juhi Coesaris,Twii ab epocha incerta
nienii. In supcnore periodo habuiuius : Lis tua Ma- circa a. m. 3B29, Laodiceni a _ecundoJulii Cajsari-,
mchmorumhmreiis his iempotibtis onlur. Hujus per- Edesseni ab auno pnmo Seleucidarmn a. m. 5 42
mciem oiunes iis'|tiequaque civitates perpeiu e me- (Vid. Bed. ad a. 5_69),"Asc_.omtoeab a. m. 5851 a!i
moriaBtr. endani censueruni, et -ecuiidum suain epocba item incei la.
qursque fciam hbris i ublicis niscrij soitinl, Hujus d Trandalus habclur. Ejus fragmenla vid. aptid
-aciinoli!'a!ii Euseb., quem Bcda hic e\pre_se ciut, Cyr. Hier. (Caiech.); Socral. (H. E., i, 2"2)i,II. Va
PATROL. XC. 18
555 BED.E VENERABILIS OPERUM PARS I. — DIDASCALlCAGENDINA. 536
[\. M. 4258. Chr. 287..] Carus cum filiis Carino et a eruaitione prsecipuus Anuociienus piesuyie. . passus
Numeriano annis II. Gaius Romanoe Ecclesioe fulget est et Timolheus Romse decimo Ealend. Jul.
episcopus, qui a Diocleliano martyrium passus est. [' A. M. 4290. Chr. 539.]d Constanlinus Conslantii
'Pierius, presbyter Alexandrise, sub Theone episcopo ex concubina Helena filius, in Briltania creatus Im-
.lorenlissimepopulos docuit, el tantam sermonis di- peralor, regnavit annis XXXet mensibus X. Ab anno
versotumquea tiaclatuum, qui usque hodle exstani, persecutionisquartOjMaxenliusHercu.iiMaximianifi-
invenit elegant a n, ut Origenesjunior vocarelur, vir liusTtomoeAugustus appellatur. Licinius, Conslantie
mirse parcimonue, et voluntarioe paupertatis appeti- sororis Constantini vir, Garnunli imperator creatur.
tor, quPpost persecutionem omni tempore viloeRo- Constanlinus de persecufore Christianus efficitur.
moeversatus esl. Ii»Nicsenoconcilio fides catholica exponitur, anno °
[A. M. 4258. Chr. 307.]b Diocletianus cum Hercu- post Alexandrum sexcentesimo tricesimo sexlo, die
lio Maxinriano annis XX. Carausius, sumpta pur- mensis, secundum Grsecos, Desii nono decimo, quod
pura, Brittanias occupavit. Narseus, rev Persarum, ests leriio decimo Kalendarum Juliarum, consulatu
Oiieuti Bellum intulit. c Quinquegentiani Africam Pauliui et Juliani 3 w. cc. Constantinus fecit Romce,
vaslaverunt. -Egyplum Achilleus obtinuit. Ob quod ubi baplizatus est, basilicam beali Joannis Baptisise
Conslanlius el Galerius Maximianus Csesares assu- B quse appellata est Constantiniana. Item basilicam
muntnr in regnum. Constantius privignam Herculii beato Pelro in templo Apollinis, nec non el bealo
Theodoram aecepit, ex qua postea VI liberos Con- Paulo, corpus utiitisque sere Cyprio circnmdans V
stanlini fratres habuit; Galerius filiam Diocletiani pedes grosso. Item basilicam in palatio 4 Sessoriano
Valeriam. Post X annos per Aselepiodolum prsefe- quoe cognominatur Hierusalem, ubi de ligno crucis
cluni proetorio Briltanise receplse. Decimo et nono Dominiposuit. Ilem basilicam sanetse marlyris Agne-
anno Diocletiaui, ipse in Oriente, Maximianus Her- tis ex- rogaiu filioe su;e, et baplisterium in eodem
culius in Occidente,vastaii eeclesias, aflligi, interfi- loco, ubi et baplizata est soror ejus Constanlia cum
cique Christianos prsecipiunt. Secundo autem perse- fllia Augusta. Item basilicam beatoLiurenlio mar-
cuiionis anno Diocletianus Mcomedise, Maximianus tyri via Tiburtina in agro Yerano. Jlem basilicam
Mediolani pnrpuram deposuerunt. Altamen coepta via Lavicana inter duas laurus beato Pelro et Mar-
semel persecutio usque ad septimum Constanlini cellino marlyribus, et mausoleum ubi matrem suam
annum fervere non cessat. Constanlius, decimo posuit in sarcophago purpureo. Ilem basilicam in
sexto imperii anno, summsemansuetudinis et civili- civitate Hostia juxta porlum urbis Romoe beatorum
tatis vir, in Brittania diem obiit Eburaci. Hoecperse- apostolorum Petri et Pauli et Joannis Baptisfee.
cutio lam crudelis el crebra flagrabat, ut inlra unum G Hem basilicam in civitale Albanensi sancti Joannis
mensem XYH millia. marlyrum pro Chri.to passa Baplista.. Item basilicam in urbe Neapoli. Item Cou-
Invenianlur. Nam etOceani Jimbumtransgressa, Al- slanlinus Drepanam Bithynise civitatem in honorem
banum, Aaron, el Jrilium Briltanioe, cum allis pluri- martyris Luciani ibi conditi instaurans, ex vocabulo
bus viris ac retninis felici cruore damnavit. Passus malris suae Helenopolim nuncupavit. Idem urbcm
esl hac Pamplnliis presbyter, Eusebii Caesareensis nominis sui statuens in Thracia, sedem Romani im-
cpiscopi necessarius, cujus vilam ipse tribus libris perii et totius caput Orienlis esse voluit. Idem statuit
comprehendit. citra ullam hominum cjedem pagamjrura templa
[A. M. 4259. Chr. 598.] Terlio persecutionis anno, claudi.
quo et Constantius obiit, Maximinus el Severus a [A. M. 5 45L5. Chr. _65. | Cor.slantius cum Con-
Galerio MaximianoCa;sares facti, e quibus Maximi- stantino et Conslante fratribus, annos XXIV, men-
nus maleficia et slupra sua Chrislianorum persecu- ses VJ dies XIII. Jacobus Nisibenus episcopus agnos-
tionibus accumulai. Passus est ea tempestate Pelrus citur, ad cujus preces ssepe urbs discrimine liberata
Alexandrioe episcopus cum plur.bus Êgypli episco- est. lmpielas Ariana, Conslantii regis fulia prsesi-
pis, Lucianus quoque vir moribus et conlinenlia et dio, exiliis, earceribus et vards afflictionum ntod.s
VARIANTESLECTIONES.
'
Edd., 4288, male. „ 4Codices editi, Sosoriano, vel potius Sessoriano.
s Codices BedoeX. Sed Tiluli authentici concilii Correctio margini priinum ascripta videtur, qn J
Nicseni, tum m ipso conciho, tum in couc. Chalce I., postea in textuui irrepsit, nam Mss. hahenl Sesso-
act. 2, habent XIII, quod etiam coincidens nonus riano tanlum sine ulla epanorihosi.
decimus Desii mensis dies reclum esse demonstral. 5 Ab hoc anho usque ad a. 4.80 Editio Paris. i,
3 Mss. Weslm. et Wtlk. iiiicc, quasi hlterje es ent et melions notse Mss. in temporum calculo proece-
iiumerales, cum revera sint tanlum notjc tiluli viro- D dunt Edd. Bas. L! Col. anno uno, recte.
ium clatissimorum consulibus apposili.
SMITHII NOT/E
les., ad finem Annolat. (P. 197); Epipban. (Umr. Cyrenis, Plolemaide, ArsinoeTjuê etTeuchira, Dar-
66.) nis,d et Berenice. Seal., in Euseb , p. 2i5.
" Tractatuum. Pierii tract. non exstant. Constaniinus ex concuhina... in Bfiltania . Jm-
b Diocletianus... Carausius, Allcctns, Asclepioao- peralor. Nicmnumconcilimn. Vide Hisl. Eccl. J, 8.
tus... AJbanus,Aaronet Julius tnarlyres. Hist. Eccl. i, e Post Alexandtum. Post primum scilicel annum
6,7.c Seleucidarum, qui fuit a. m. 4277, ante Chrisium
Qitinqiiegenliaui.A quinqtie civitalibus {ibyje, 126, secundum l.edam.
15.7 DE TEMPORUMRYIIONE. 536
primum Athanasium, deinde omnes non suoeparlis ,A corpora sancta versibus adornavit. \alen_ ab >Eu-
epUcopos- persecuta est. Maximinus, Trevirorum doxio Arianorum episcopohapli_atus nostros perse-
«episcopus,clarus habetur, a quo Athanasius Alexan- quilur. Gralianus Valenliniani filius teriio ejus annt»
dnaj episcopus cum a Constantio qusereretur ad poe- Ambianis iinperator faclusest.Constanlinopoli Apo~
tiam, J-onorilice susceptus esl. Antonius monachus stolorum mai tyrium dedica-iir. Pnst Au_.enliiseram
•centesimoquinto eeiatisanno in eremo moritur. Re- mortem, Mediolani Ambiosio episcopo constrtulo,
Jiquiseapostoli Timolhei Constantinopolim invecise. omnis ad fidem rectam Italia 'convertitttr. Jlilarius
ConstnnUoR Romam ingresso, essa Aritlreaj apostoli episcopus Pictavis morilur.
et Lucreevangelistaea ConstantinopolitaHis rairo fa- s[A. M. 4552, Chr. 381.] Valens cum firatiano et
vore suscepla. Hilarius Pictaviensis epi.copus qui Valentiniano, Yalenliniani fralris sui filiis, annis IV.
pulsus ab Arianism Phrygia essulaverat, cum apud Valens, lege daia ut monachi militarcnl, nolenles
•GonslanlinopolimJibrum pro se Constantio porrexis- fustibus jussit interfici. Gens Ilunnorum diu inacces-
set,- ad Gallias rediit. sis reelusa montibus, repentina rabie.percita 'exarsit
[A. M. 4516. Chr. 365.] Julianus annos II, men- in Gothos, -eosque sparsim confturbatos ab antiquls
ses VIII. Julianus, ad idolorum cullum couversus, «eiibus expulit. Gothi, transito Danubio, lugientes
-Christianos persequitur. Pagani apud Sebasten Pa- B a Valente sine armorum depositione suscepli, mox
Iseslinse urbem sepulcrum loannis Baplistoe inva- per avaritiam Maximiducis fame ad rebellandum co-
dunt, ossa dispergunt, eadem rursum collecla et acli sunt-, victoque Valentis•exercitu f»er Thraciam
-creuata latius dispergunt. Sed Dei providenlia af- sese miscentes, simul omnia cajdibus, incendiis xa-
fuere quidam ex Hierosolymis monachi qui, roixti pinisque fuderunt.
-colligenlibus, qusecunque ipsi ipoterant ablaia ad [A. M. .558. Cbr. 587.] *Gratianus«cum.falre Ya-
patrem suum Philippum perlulere. Ille conf.siim lenliniano annis VI. Theodosius, a Gratiano inipera-
lisec (supra se enim ducebal lanlum thesaurum pro- tor creaius, maximas illas Scythicas genles, hoc est,
priis servare vigiliis) ad pontificem raaximum, tunc Alanos, Hunos et Goihos magnis mnltisque iprosliis
Athanasium, per Julianum diaconuni suum mi.lit. vincii; cuj'us concordiam nonferentes Ariani, post
sQuseille, suscepta paucis arbitris, sub cavato sacra- XL annos Ecclesias quas vi tenuere, reliquerunt.
ni pariele incktsa, prophelico spiritu profutura ge- Synodus CL Palrum congregatur urbe Augusia ad-
«erationi posteroeconservavit; cuj'us pia.sagium sub versus Macedonium sub Damaso Romoe episcopo.
Hieodosio principe per Tiieophilum ej'usdem urbis Theodosius Arcadium filium suura consortem facit
episcopum completur, qui, destrueto Serapis sepul- imperii. A secundo Graliani anno, ipso s quinquies
cro, sancti Joannis ibideni consecravit ecclesiam. iC el Theodosio coss., c Theophilus paschalemcompu-
[A. M. 4517. Chr. 366.] Jovianus mensibus V.II. lum scrihit. d Maxiniusvir quidem strenuus et pro-
Synodus Antiochioaa Meletio et suis facla, in qtta1, bus atque Augusto dignus nisi cenlra saeramenU
<miousio'b aaomeioque rejecto, raedram inler lixc Hdem per tyrannidem emersisset, in Brittania invilus
omoiousion Maeedonianum dogma vindicaverunt. propemodum ab e\ercitu imperator crealus in Gal-
Jovianus, lapsu Conslanlii prajdecessoris admonitus, liam transiit, ibique-Gratiairam Auguslum doiis cir-
honorificis el officiosissimislilteris Alhanasium re- cumventum apudLugdunum rccidit, fratremque ejus
quiril, ab ipso forfriamfidei et Ecclesiarum dispo- Yalenlinianum.l8.lia expulit; qui tamen jtistissimam
•nendarumsusoepit modum: Sed ejus pia Isetaque cum matre sua Justina pcenam luit exsilii, quia et
piincipiaraors inimatura corrupit. ipsum Ariana polluit bseresis, et eminentissimam
[.. M. 4528. Ghr. 577.] Valentinianus cum .falre catholicse fidei arcem Amlirosium perlida obsirJionc
\ alenle annis XI. Apollinaris Laodicenus episcopus vexavit, nec prius quam prolatis beatorum Gervasii
multtmoda noslrae religionis scripta «omponit, qui et Protasii martyrum, Deo revelante, reliquiis in-
pesteaTa fide devians hoeresirasui nominis instituiu •corruptis, neianda coepta deseruit.
4)amasus, Romoe -episcopus, fecit basilicam j'uxta [A. M.4549. Chr. 598.] Theodosius qui, Gratiano
thealrum sancto Laurentio, et aliam in catacuniba. D vivente, VI annis j'am Orientem regebat, postmor-
ubi jacuerunt csrpora sancta apostolorum Pet.i el tem ej'us regnavit annis XI. Ipsc et Valentinianus
4'auli, in quo loco 2 platoniam lpsam ubi jacuerunt quem Italia expulsum benignesusceperat, Maximum
VABIANTESLCCTIONES.
'lia Mss, Bedaead litteram, qfuibus el Scaliger 2 Ila Editio Patis. i, reote; reliqui Edd. et Mss.,
aslipulatur, affirmans omnes Hieronymi Mss. in ea- platomum.
3 Omnes BedseCodices, sexies, sed corruple. Gra-
deni lectione concordare^ Edd. tamen Bedoe sic
val ouoMcioy...d(xoio0o_ov-;
iiabent, ojioovtrie- male. tianus enim quinquies tantuiii con ul iuit.
SMITHIINOT_E.
a Roniotn.Inusitalum est Constantinopolim Romse a. 21.
nomine appellare sine epitheto adjecto; tamen non b Anomotoqite. De hoc vid. Socrat,, II. E. nr,
dico deesse hic Novam, sed sensu solo esse supplen- 25,c et Soznmen., vi, 4. Videeliain Uocrat., m, 19.
dam. Hieron. (De Scr. Eccl., in Luca) dicit ossa Theopluus Alexandiinus. Vide Fragin. apuJ
Audreoea Palris translata Constantinopolim Con- The-duret. (Dial. 3).
slanlii anno 20; 4n Chronico lamen, quod ab his d Maxiinus in Biillania inv.lus Graiianum
•.emporibusiion Eusebii cst, sed Hieronjmi, ponit VideIli.t. Eccl , i, 9.
S_9 BEDvE YENERABILISOPEUUM PARS I. — WDASf.ALICAGENUINA. 500
tyrannum tei lio ab Aquilealapide interficiunt. a Qui, A , Stephani accep;t, ct, palriam reversus, primus intulit
-quoniam Briltaniam, omni pene armata juventute Occidenti. f Britanui, Scoltorum Picloruinque infe-
copiisque nrilitaribtts spoliaverat, quse, tyrannidis staiionem non fereules, Romam mittunt, et, sui sub-
ejus vestigia secutoe in Gallias, nunquam ultra do- j ctione promissa, contra hostem auulia ilagiiant,
iinura rediere, videntes transmarinoe gentes ssevissi- truibus sfalira missa legio magnam Barbarorum mul-
: moc, Scoltorum a Circio, Pielorum ab Aquilone de- titudinem sternit, ceeteros Britanniaj finibus p.llit,
slitulam milite ac defensore insulam, adveniunt, et ac, domtim reversura, proecepil sociis ad arcendos
vastatam direptamque eam rauitos per annos oppri- hostes nrarum trans Insulam jnier duo maria sia-
munt. Hieronymus, sacrae interpres historise, librum tuere, qui, absque artifice magislro, magis cespite
quem de illustribus EcclesioeYiris scribit, usque ad quam laîde factus n 1 operantibus prefuit. Nam mox
decimuin quarlum totius imperii Theodosii annum ut discessere Romani, advectus navibus prior hbstis
perdu\it. quasi maturam segetem obvia quajque s.bi credit,
[A.-M. 4562.Chr. 411.] Arcadius filius Theodosii calcat, devorat. Ilerum petili auxilia Romani advo-
cum fratre flonorio annis * XIII. Corpora sanciorum lant, et caasumhostem trans mana fugant, conjun-
Aliacuc et Michaereprophetarum divina revelatione ctisque sibl Brittanis murum, non terra,ut ante,
produntur.-Gothi Italiam, Yandali alque Alani Gallias B pulvereum, sed saxo solidum, inter civi.ales quaj
aggrediunlur. Innocentius, Romoeepiscopus, dedi- ibidem oh metum hostium fueranl factae, a mari
cavit basilicam Gervasii etProtasii martyrumbeatis- usque ad niare collocant. Sed et in bliore meridiano
simorum, ex devotione tesiamenti cuj'usdam illustris mans, quia el inde hoslis limebalur, tu res per in-
-feminse Vestinre. b Pelagius Britto Dei graliam im-.• tervalla ad prospectum niaris statuunt; sicvaledicunt
•pugnat. soc.is lanquam ultra non reversun. Bonifacius,
V[A.M. 4577. Chr. 426.] Honorius cum Theodosio Roraoe episcopus, fecit oratorium in ccemeterio
minore, fratris sui filioannis XV. c Alaricus rex Go- sanctse Felicitatis, el -ornaiit sepuWuin ejus et
ihorum Romam invasit, partemque ejus cremavit sancti Sylvani. nieronymus presbyier ohiit duode-
incendio IX Cal. Septemb. anno conditionis ejus cirao Honorii aiuio prid e Kal. Octob. anno setaiis
MCLXIV,5 ae sexto die quam Ingressus fuerat, de- Suoenonagesimo primo.
prajdata urbe, egressus est. Lucianus presbyter, cui [A. M. 4105. Chr. -.52.] Tbeodosius minor, Arca-
revelavilDeus •>septlmo Honorii priucipis annoloeum dii filius annis XX et VI. Valentinianus junior Con-
sepulcri et reliquiarum beati protomartyris Slejihani stantii hlius Itavennee imperator creaiur. Placidia
et Gamalielisac Nicodemi, qui in Evangelio et in Acli- mater ejus Augusta nuncupaiur. Effera gens Yanda-
bus apostolorum leguntur, scripsit ipsam revelatio- IC lorum,' Alanorum, et Gothorum ab Hispanis ad
<aeme Grseco~sermone ad omnium Ecelesiarum per- Africam transiens, omnia f_rro, ilaiimia, rapinis,
sonam. Quam revelationem Avilus preshyler, homo simul et Afiana impielate fosdavit. Scd Leatus Augu-
Hi<panusgenere, in Lalinum vertit eloquium, et, stinus, Ilipponensis episcopus, et omnium do.ior
adjecta epistola sua per Orosium presbyterum, Occi- eximius Ecc'e-iarum, ne civilatis suseruinam videret,
' denlalibus dedit. Qui eliam Orosius, ad loca sancla tertio ibsidionis
ej"usmense nrgrarit ad Domiiiuin,
perveniens, quo eum Auguslinus ad Hieronymum quinto Calendas Septembres, cuin vixisset annis
pro discenda animoeratione miserat, reliquias beati LXXVI, in clericatu autem, vel episcopalu annosfer-
VARIANTESLECTIONE5?.
* Eil. Col. A7I, male. et Paulus /Emylius lib. i, seJ contra on nes Bedos
8 Ed. Col,, ad Marg., sic
lerlio, cui succinunl Ado Codd.
SMITHIINOT.E.
<•Mixinvts rrttiatti m spjliaieial gentes Scol- c Giitco sermonc. \ide GroecaIiujus re-
fj/agmeiita
mrum et Piclorum insulum oppnmunt. Vide Hist. yelationis apud i-iistratium Constaniinopoliiaiium
Eccl., l, 12. --. (De vita fitnctoriim Statt, per Leonem Allaitum), et
b
, Pelatiius Brillo. Vide Hist. Eccl., 10. v apud 1 hotium (171). lnlegram habes Latme apud
« Alari usRomaminvasit. Yide Hi.t.i,Eccl. i, 11. Baron. (A. 415).
* Septimo Honorii. Baronius hanc reveiationem f Briliani auxilium mw 'in iap'de m
flatjilant
figit aJ annum Honorii vige_in.um priinum, et men- collocanl. Hsec lusiu. nar at Beda in Hi.t. ft,ccl. i,
dum dicit irrepsjsse in hunc locum Bedre, quod se- 12, sed in lempore assignaiido anliquaiii ibidem
ptirao iliam ilonorii ponat; sed cave ne putes diffe- inui u.ii inMidai-unl. Hie locus Chronici clanus id
renliam e_se tot annoruui; Beda enim in hacperiodo -prseoculis statuit. Certas enim hic habemus tempoiis
non -numeiat annos Honorii ab mitio iuiperii, sed ab noias, quse hos eyenlus anguslo admodum spatio
eo tantum lempore quo cum Theodosio regnavit: includunt, Hinc enim patet ambas Brnionum ad Ro-
Hononus, inquit, cum Tlwodosiominoie, elc. Quo- nianos lLgationes quse in duodechno Historiaa eaiiite
niodo et Baromus ipse ad 21 aunum Iloiiorii j'ungit mem traulur, non solum intra quindecennium illud
hic octavum 'Jh oiosii; annos sc. qnibus Honorius i hronici luisse quo Honorius ei Tlieodosius simul
et Theodosius snn limperium tenueriini Beda ponit regnaruut, sed etiam intra sepiimuro aunura Honorii
sub Honorii noinine- Baronius sub Theodosii. Quod quo reliquis. Siephani mvenfie. et duodecinium Ho-
reslat differentia., unius tanlum e_t anni, non lapsu noiii, quo Hieronymus mortuus est. Hi anniuirinque
aliquo, sed vaneute calcnli. Alque hoc eo dignius iinpacti et specafi charactere insigmti. Quadiierinii
est notalu, quod in annis imperatoriis horum tempo- soliini intrgn termmum relinquunt, infra innum sc.
rum i.on Baronius solum, sed alu etiam viri docti ajrse Vulg. 414 et 419, licet anni m Bedaj Chr-onico"
iiumanum p.ssi sutit. paulo aliter'Ordinen"ui, sc. ab &.418 ad a. 423.
5W DE TEMPORUMRATIONE. _0«r
meXL compless-l,quo tempore VandalicaptaCai tha- A ' Emisam Phoeniciseuibcm perlalum el digno honore
g ne Siciliam quoque deleverunt. Cujus raptivltalis cultum est. Hseresis f Pelagiana Brilianorum turbat
Pasehasinus,a Lilybelanusantistes, in epLtola quam fidem, qui, a Gallicanis episcopis auxiiium qua_re!i-
de ralione paschali papse Leoni sciips>t, meminit. tes, Germanum AulisiodorensisEo'lesioc episcopu.n
Ad Scottos in Chrislum credentes, ordhatus a papa el Lupum Trecasenum aequeaposlolicoegralije anti-
Celestino b Palladius, primus episcopus mitlitur slitem fideidefehsores accipiunl. Confirmanlantisti-
aniio Theodosii o_lavo. Recedente a Brittania Ro- tesîdem verbo veritalis simul et miraculorum signis.
mano exercitu, cognita Scolti et Picli redittis derie- Sed el bellum s Saxonum Piclorumqne adversus Bri-
gatione redeunt ipsi, el totain ab Aquilone insulam lones eo tempore junctis viribus susceplum, divina
pro Jndigenis murolenus capessunl; nec mora, cae- virtule refundunt; cum Germanus ipse, dux bellr
sis, captis, fugalisquecustodibus muri, et ipso inler- faclusyE non tuboeclangore, sed clamore Alleluia lo-
rupfo etiam, intra illum crudelis prsedo ^rassaiur. tius exercitus voce ad srdera hjvalo hosles'in ltigam
Mitlitur epistola lachrymis serumnisque referta ad êrlit immanes; qui deincepsad Ravennam perve-
Romanoepolestalis virum .Eiium ler consulem vice- niens et summa revereniia a Yaleriliniano et Placi-
simo tertio Tbeodtisii pfircip^s anno, petens aiui- dia susceptus, migravit ad Christum; corpus Iiono-
Iium, nec impetrat. Intereafames diraac famosis-ima B Jifico agmine, comilantibus virlutum operibus, Au-
j rofugos infestat, qua coacti qtudam hoslibus dedere tisiodorum deferlur. -Etius patrilius magna Occiden-
manus, alii de montibus, speluneis ac saltibus, stre- lalis leipublicoesaius et regi quondam Altiloelerror,
nue repugnabant, acslrages hostibusdabanf. Rever- a Yaleniiniano occiditur; cum quo Hesperium ceel-
luiitur Scotti domuni, post non multum tempus dit regnum neque haclenus valuit relevari.
re>ersuti : P.cli extreroam insulre parlem tum pri- [A. M. 4427. Chr. 476 ] Leo annos XVII. Hic pro
mum et deinceps inhab laturi detinent. Famem pnte- Tomo Chalcedonensi per universura orbem singmlis
fatam magna frugum opulenlia, opulentiam luxuria orthodoxovum episcopis singulas consonanlesque
et negiigentia, negligenfam lues acerrima et aerhr misit episto'as, quid de eodem Tomo senlirent re-
mox hostium novorum, tJ est, Anglorum, plaga se- scrihi sibi postulans. Quorum adeo consonaniia de
cufa cst: quos illi unauimi consilio cum rege suo • vera Christi incarnalione suseepit oinnium r scripta,
Vurtigerno quasi defensorespatrioe ad se invitandos ac si uno lempore unoque dictanle fuissent universa
elegeru.t, sed exceplos mox impugnatores atque conseripla. Theodoretus, episeopus civitatis qur-, a
expugnatores senserunt. Xistus, Romaj episcopus, Cyro Persarum rege condita, Cyri nonrten liabuit,
fecit basilicamsanctre Marireira.ris Domiiii, quse ab scribit de vera incarnatione Domini salvatoris ad-
antiquis Liberi eognominsbatur. Eudoxia uxor Theo- C versus Eutycheni, et Dioscorum Alexandrioeepisco-
dosii p incipis ab flierosolyaiis remeavit, beatissimi pum, qui humanam in Christo carnem negant. Scri-
Slephani primi martyris reliquias quoe in basilica psii ethistoriam Ecclesia«ticama fine librorum Euse-
s.nc-i Laureniii po.ilae venerantur, secum deferens. bii usque ad suum tempus, id e.t, usque ad im-
B'redla et Altilafralres, multariimquegentiurareges, perium Leonis hujus sub quo et mortuus est.
lllyricum Thraciamquedepopulali sunt. b Yictorius,j'ubenle papa Hilario, scripsit Paschalein
' '
[A. M. 4410, Chr. 4S9.] Marllanus et Valentinia- circulum DXXXUannorum.
lms annis VII. Gens Anglorum, sive d Saxonum; [A. M. 4444. Chr. 495.] Zenon annos XVII. Cor-
Brittaniam tribus longis navibus advehiiur,-quibus pus Barnabaj apostoli, et Evangelium Malihseiejt.s
dum iter prosperatum domi fama referret, mittiiur slylo scriplum, ipso revelante, reperilur. Odoacer
exercilus fortior qui, j'unclus prioribus, primo bo- rex Gothorum Romam-obtinuit, quam ex eo lempore
sles 1 a quibus petebatur, abegit; deinde, in socios diutius eorum reges tenuere. Morlno Theodoricn,
arraa vertens, totam prope insulam ab Orientali ej"us Tiiarii filio, alius Theodoricus, cognrtmento Yala-
plaga usqne ad Occidenialem igni vel ense subegit, mer, Gothorum suscepit regnum, qui ulramque Ma-
conficla occasione quod pro se militantibus Britones cedoniam Thessaliamque depopulatus est, et plurima
minus sufficienter stipendia darenl. Joannes Baptisia D Regise civiiatis loca igne succendensIlaliam quoque
'caput suum duobus monachis orientalibus qui ob infestus occupavit. Honorieus, rex VandalorumAria-
OT.itionemvenerant Hierosolymam, jtixla Herodis nus, in Africa, exulatis diffugatisque plus quam
quondam regis habitaculum revelat, quod deinceps CCCXXXIVepiscopis Caiholicis, eeclesias eorum.
VARIANTESLECTIONES.
Codd. plunmj, quospetebat, nee incongrua est ignoraniiam poterant, West. et Wilk.
leclioj potior tamen.est altera, quam cllam confir- ! Tyjd Bas. et Col. sensum mulilarunt, omlssosc
mat Paris. 1, accedenlibus quantum per scriptorum jclanote.
SMITHIINOT/E.
0 J-.%6ef.niis.In Siciha episcopus. Vide ejus
epi- patriarcha Anliocheno, ad Oroniem fl.,inler Laodi-
Elolamapud Bucherium(P. 75). ceam ad Ausiriun, et Arethusam ad Boream.
b Palladius. ... epistola ad
Mtiupi. Hist. Eccl., , f Ptlagius.... SS. Uerminuset Lupus. Hist. Eccl.,
i, 15. i, 17.
' Unrtigermis.... Saxones. Hist. Eccl., i, 1., 1S. e Saxonum Piclorumquebellum tempere SS. Ger-
<*Saxohesilerum. Hisl. Eccl., i. ii, 15. maiti et Lupi.ll.sL Eccl. i, 2D.
6 Emisa. Adoni Emessa, urbs archiepiscopaiis sub ~h Vicforms.Apud Bucherium (Dc Doct. tcmp ).
5&3 BEB-E VEXERABILISOPEPUM-PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. %m
clausit, pleliem variis affecit suppliciis, et quidem Ai DXXXII,qui est annus Diocletiani CCXLVJJI,post
innunieris, manus abscindens, linguas prsecidit, nee Consulalum Lampadii et Orestis, quo anno Codex
tamen loque'am Catholicee eonfessionis eripere po- Juslinianeus orbi promulgatus est. d Victor quoque
tnit. Brittones, duce a Ambrosio Aureliano, viro Capuanus«piscopus librum de pascha scrlbens Vi-
modestOj.qui solus iorte Romana. geutis Savonum clorii arguit errores. ,
cscdi superfuerat, occisis in eadem parenlibus pur- 1
[A. M. 4529. Cbr. 578.] Juslinus minor annis XL
pura indutis v'ctricem eorum gentem pro\ocanles Narsis patrilius Totilam Golhorum regem in Italia
ad prrelium, vincunt, et ex eo tempore nunc hi, superavit et-occidit; qni deinde, per invidiam :Ro-
niinc illi, palmam habuere, donec advena potentior manoEum,pro qaibus multa contra Gothos labora-
tota>per longum potiretur instila. verat, accusatus apud Justinum et conjugem ejus
[A. M. 4472. Ghr. 521.] Anastasius annosXXVIH. Sophiam quod servilio premeret ItaKam, seeessit
Tlirasamiindus, Vandaloium rex, calholicas eccle- Neapolim Campaniae,et scripsit genti Longobardo-
sias clausit, et CCX"Xepiscopos exilio Sardiniam rum, ut veairent et po&siderent Italiam. Joannes,
mi&it. Symmachus papa inter multa Ecclesiarum Romanse Ecclesioe pontifex, ecclesiam Apostolorum
eper?, ques vel a fundamentis creavit, vel prisca re- Philippi et Jacobi quam proedecessorejus Pelagius
novavit, ad beatum Petrum, et beatum J?aulum, et B coeperat, fecit et dedicavit.
b"atum Laurenlium , pauperibus iiabilacu'a con- [A. M. 4536. Chr. 585.] Tiberius Constantinus-
slruxit, el omni anno per Africam, vel Sardiniam, annos VII. ° Gregorius tunc apocrisiarius in Gon-
epscopis qui in exilio erai t pecunias et vestes mi- stantinopoti, post Romanus episcopus, Lihros ex-
nistrabat. Anastasius, quia hseresifavens Eutycltetis positiouis in Job condidit et Eutychium ejusdem,
catholicos insecutus est, divino ftilmine peritt. arbis episcopumin fide nostrseresurrectionis errasse-
[A. M. 4i80. Chr. 529.] Jusiinus senior annos' Tiberio proesente eonvicit, ita ut ipse Augustus li-
VUI. Joannes RoraanseEcclesia?pontifex Constanti- brum ej"usquem de resurrectione scripsit suis quo-
nopolim vejiiens, ad portam quse voeatur Aurea, que eatholicis allegalionibus destruens, deliberaret
populorum lurbis ei occurrentibus, in conspeclu ilammis cremari debuisse. Docebat enim idem Eu-
omnium, loganti coeco lumen reddidit; qni duai tychius corpus nostrum in illa resurrectionis gloris.
rediens Ravennam venisset, TJieodoricus eum cun impalpabile, et venlis aereque sublilius esse futu-
comitibus rarceris affl ctione peremit, invidia ductus rum, contra illud dominicum . Palpule et videte,.
quia Calholicaj pietalis defens'ir Juslinus-eum hono- auia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me vide-
rifice suscepisset; quo amio, id est, consulatu Probi tis habere. Gens Longobardorum, comitante fame es-
'
jti' ioris,et Symmachumpatritium Ravennse occide- ^ mortalitatei omnem invadit Ilaliam,. ipsamque Ro
rat, et ipse auno sequente ibidem subita morte periit, manam vastalrjx obsidet urbem, quibus tempore illo
succedenle in j-egno Atbaiarico nepote ej'us. Hildcri- rex proeeratAlbuinus.
ctts, Yandalormn rex, episcopos ab exilio reverti et [A. M. 4557. Chr. 606.] Maurilius annos XXI.
ecclesias inslaurare prsecepit post annos LXXIV HirminigildusLevigildi Gothorum regis filius, ob fr-
Jieereticoeprofanationis. Benedktus abbas virlulum dei catholicoeconfessionem inexpugnabilem, a patre
gloria claruit, quas beatus papa Gregorius in libro Ariano regniprlyatusinfulis, et in carcerem acTin-
2 Dialogorum cula projectus, ad extremum nocle sancta Dominicse
scripsit.
[A. M. -.518. Chr. 567.] Jt s-tinianusJuslini ex so- resurreclionis securi 3n capite percussus, regnum
rore nepos annos XXXYUI. Belisarius patritius,. a coeleste pro terreno rex. et martyr intravit. Cujus
Jusliniano in Africam missus, Vandalorum genlem frater Richardus, mox utregnum post patrem acce-
delevit. Carihago ijuoque anno excessionis surcs pit, oninem Golhorum cui proeerat gentem, instante-
XCVI recepta est, pulsis devictisque Vandalis, et Leandro, Hispalitano.episcopo,qui et Hirminigildum.
4 b Gelismerorege eorum
capto Gonstantinopolimrais- docuerat, calholicam converlit ad fidem. f Grego-
so. Corpus S Anioniimonachi divinarevelalione re- rius ilomanoe Ecclesiseponlifex, et-doctor eximius,
pertumAIexandriamdefertur, etin ecclesiabealiJoan- D anno Mauritii iraperii decimo terlio, indictione de-
nis Baptisloe humatur. c Dionysms Paschales scribit ciraa lerlia, Synodum episcoporum XXIVad corpus.
circulos, inctpiens ab ânno dominicoe incarnationis beati apostolL-Pelricongregans de necessariis Eccle-
VARIANTESLECTIONES.
1Edd. Bas. ei Col.IX. sed contra Codices reliquos. 13Edd. Bas. et Col., XCVII, male, et sine aucto-
2 Ms. Westm., secundo,sed solus, quare a lectore rkate.
vjdeiur. , 4 Edd. Bas. et Col. ad Marg., Geismero.
quotfcuijintr-st_.s_
SM.THII NOT_E.
a AmbrosioAuteliaivh flist. Eecl., i, -b. Bedam (De Ral. temp. cap. 45, tevem 47, el altbi.)
b Gelismero-.Sl.rmanus 6'ontractus, ad a. 554, d Vicior Cupuanus. Vide ej"usfragmenta apud Be-
f;_8iamertim"appellat,addens cuitl post_uliquolânnos dam (Lib. de Rat. tetnp., cap. 49, levem 51, et de
a Jusliniatto comilemejfectum,et in lctminos ParJho- Mquinoctio vernali).
rum ad eos atcendos consltlulum. o Giegorius Apocrisiarius Expositio in Job.....
" Dionysius Exiguus. Vide hujus epistolas duas Eulychti conviclio. Vide Hist. Eccl., n, I.
paschales ad finem Petavii et Bucherii de Doct. f Gregorius Anglos conveitil. Yide Hist. Eccl., £
"
temp. Cyclorum paschalium reliquias vide aptrd 25; H, 1.
Mariimi Scoti Cbionicon : de hujus calcilis vide
565 DE TEMPORUMUATIONE. 566
f-.e dccernit. Idem, mi__is Briltaniam Augustino, A . tunica ejus indutus quidam d-cmoniaeiis"curalusest.
Meliio et Joanne, et aliis pluribus cum eis monachis Iuterea superveniens cum exercitu Heraclius prin-
timentibus Deum, ad Ghrislum Anglos convertlt. Ei eeps^superatis Persis, Christianos qui eranl capti-
quidem -Edilberclus, mox ad Christi graliam con- vati reduxit gaudentes. Reliquiseheatimartyris Ana- _
versus, cum gente Cantuariorum cui prseerat, proxi- stasii primo monasleriuni suum.deinde Romam, ad-
misque provinciis, eliara episcopum doctoremque veclse, venerantur in monasterio beati Pauli aposloli
suum Auguslinum, sed et ceeteros sacros antistiies, quod dicitur ad aquas Salvias. Anno Heraclii regni
episcopali sede donabat. Porro gentes Anglorum -ab XVI, indictione XV, e -Eduinus, excellentissimus
Aquilone Umbri-fluminissub regibus _EHeet _3Ldil- rex Anglorum, in Britlania Transumbranoe genlis
frldo sifse, necdum "verbum vltre _audierant. Grego- ad Aquilonem, praedicanle Paulino episcopo quem
rius a decimo nono anno Maurilii, ihdiclione quarta, miserat de Cantia venerabilis archiepiscopus Juslus,
scribens Auguslino, Londini ûoque el Eburaci epi- verbum salulis cum sua genle suscepit, anno regni
scopos, accepto a sede apostolica pallio, b Metropo- sui undecimo, adventus autem Anglorum in Brifla-
litanos esse debere decernit. niam plus minus annos CLXXX, eique Paulino se-
[A. M. 4565. Chr. 614.] Phocas annos.VIII. Hu- dem episcopatus Eburaci donavit. Cui profecto regi
jus secundo anno, indicfione VIII, c Gregorius papa B in auspitium venturse fiilei et regni ceelestis, pole;
migravit ad Dominum. llic, roganle papa Bonifacio, stas quoque terreni creverat regni, ita ut universos
statuit sedem R.omanoeet aposiolkoe Ecclesise caput Brittanise fmes, quod nemb Anglorum ante eum, qua
«sse omnitim Ecclesiarum, quia Eccleîa Constanti- vel ipsorum, vel Britonum, gentes habitabant, sub
nopolitana primam se omnium Ecclesiarum scribe- ditione aceiperet. Eo terapore exoriura aptid Scolos
bat. Idem alio papa Bonifaiio petente, jussit in ve- in observatione paschse errorera Quarladeeiina-
teri fano quod dPantheon vocabatur, ablalis idolola- noruiu f Honoriuspapa per epistolam redatguit; sed
tiiaj sordibus, ecclesiam bealse semper virginis Ma- et Joannes qui successori ejus Severino successit,
ria, etomnium martyrum fieri, utubi qnoridam-om- cum adliuc esset eleclus m pontifieatum, proeodem
nium non deorum, sed dsemoniorum, cultus ageba- pascha eis, simul et pro Pelagiana hseresi quoe apud
iur, ibi deinceps omroum fieret memoria sanctorum. eos reviviscebat, scripsit.
Persse, adversus rempublicam gravissima bella ge- [A. M. 4595. Chr. 642.] s Heraclonas cum matrc
rentes, mulfas Romanorum provincias et ipsam Hie- sua Marlina annis H. Cyrus, Alexandrioe,Sergius et
rosolymam auferunt, et destruentes ecclesias san- Pyrrhus, regise urbis episcopi, Acephaiorum hsere-
cta quasque profanantes, inler ornamenla loco- sim instaurantes, unam operalionem jn Chrlslo divi-
rum vel sanclorum vel communium quaaabstjilere, " nitatis et humanitalis, unam volunlalem dogmati-
eliam vexillum dominicsecrucis abducunt. zant. E quibus Pyrrhus iis lemporibus, id est, sub
[A. M. 4591. Chr. 6.0.] Heraclius annos XXVI. Theodoro papa, Romam veniens ex Africa, ficta, ut
Anastasius Persa monachus nobile pro Chrislo mar- post apparuit, poenitenlia, oblulit eidem papse, praj-
tyT.um patitur; qui nalus in Perside magicas a pa- senle euncto clero et poprilo, libellunrcum sua sub-
tre puer arles discebat, sed ubi a captivis Christia- scriptione, in quo condemnarenlur cmnia quee a se
nis Christi nomen acceperat, in eum mox animo vel a decessoribus suis scripta vel acta sunt adversus
toto conversus, relicta Perside,Chalcedoniam Hiera- Catholieam fidem : unde et benigne susceptus est ab
polimque Christum quserens, ac deinde Hierosoly- eo quasi regioeponlifex civitatis. Sed quia reversus
mam pelit; ubi, accepta baptismatis gralia, quarto domum,repeliitet errorem domeslicum,"memoralus
ab eadem urbe miiliario monasterium abbatis Ana- papa Theodorus, advocatis curictis sacerdotibus et
stasii intravit, ubi YII annos regulariter viyens, dum clero in ecclesiam beali Pelri apostolorum prhicipis,
-CoesareaniPaloeslinseorationis gratia venissel, ca- condemnavit eura sub vinculo anathematls. -.
ptus a Persis, et mulla diu verbera inter carceres et (A. M. 4594. Chr. 6.5.) Constantinus, filius He-
vincula Marzabana judice perpessus, tandem mitti- raclii, mensibus VI. Pyrrhi successor Paulus nbn
lur Persidem ad regem eorum Chosroem, a mio, " tantum vesana doctrina sicut decessores ej'us, sed
lertio per intervalla temporis verberalus, ad extre- el aperta perseculione Catholicos cruciat, apocri-
mum una suspensus manu per tres horas diei, sic siarios sanclse Ecclesise Romanoequi ad ejus corre-
decoilatus cum aliisLXXmartyriura complevit. Mox ctionem missi fuerant, parlim carceribus, partim
SMITHIINOT.E.
a Decimonono. Codd. 3n Bedoe Chronico, decimo f Honoiii et Johannis PP. epistolm ad Scoltos de
octavo; sed in Ui. t. Eccl., i, 29, epistola Gregorii Paschael Petugio. llist. Ecel., n, 19.
papse de conslituendis metropolitanis dala est anno B Hei uclonas. Apud alios sequitur Heraclium Gon-
decimoneno Maurlcii, indict. quarta ; atque ita ne- slanlius vol Conslaniinus ejus ex priore conjuge li-
cesse est. Unde et . ccjirius teriius Mauricii annus lius, diciturque mense quarto a Martina Noverca
recte hic supra appellalur decima ierlia indictio. veneno suhlatus; post hunc Heraclonas vel Hera-
b Melropolitanos decerntt. Yide Hist. Eccl., i, 29. cleonascum matre Marlina senishaud amplius men-
' Giegoiius migravti. Yide Hist.
d Pantheon. Yide Hist. EcclMn, 1. sibus ; post hunc Constans quem Beda Constantinum
e Mduinus Eccl., n. 4. infra appellat, Constantiivel Censtanlinifilium. Ado
Paulinus Eburacum. Hisl. lamen et Hermannus Bedoe ordinem et chrono-
EccL, ti, 9. logtam sequuntur.
j.7 BED.E VENERABILISOPERUM PARS I. ~- IHLIASCALICAGENUINA. 568
c&iliis,parum verberibus afficiens.Sedet altareeo- .I episcipi CL, proesidenle Georgio palriarcha regios
ftiiitin domoPlacidioesacratum in venerabili oraculo urbis, et AntiochiDaMacario. Et eonvicli sunt qui
«ubverlensdiripuit, prohibens eos ibidemmissascele- unara volunlalem et operationem aslruebant in Chri-
'lirare. Unde et ipse, siculproecessoresiHius,ab aposlo falsasse Patrum catholicorum^ dicta perplurima.
stohca sede j'usia depositionis ultione damnalus est. Finito autem eonflietu, Georgius correctus est, Ma-
"(A. M. 4622. Chr. 671.) Constanlinus, filiusCoh- carius vero cum suis sequacibus, simul el prsedeces-
slantini, annis XXYIII. Ilic deceplus a Paulo, sicut soribus, Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo et
Iferaclius avus ejus a Sergio eJHsdemregiaecivitalis Petro, anathematizalus, et in loeum ejas Theopha-
epi«copo,exposuit typum adversus calholicam fidem, nitis abbas de Sicilia Antiochise episcopus factus.
iirc unam nec duas voluniales aut operaliones in Tantaque gratia legatos catholieeepaciscomilata est,
Cliristo definiens esse conhtendas, quasi nihil velle ut Joannes, Portuensis episeopus, qtii erat unus ex
tel operari credendus sit Oirisius. Unde Martinus ipsis, Dominica octavarum Paschoemissas publicas
papa, congregata Romoesynodo, C etV episcopi- in ecclesia sanctoeSophioecoram principe et palriar-
jum, damnavil sub anatbemaie prsefatosCyrum, Ser- cha Latine celebraret. Iloecest sexla s3'nodus"uni-
giurn, Pyrrhum et Paulum hoereticos. Et posl hsee versalis c Conslantinopoli celebrata et Groecos.er-
missus ab imperalore Theodorus exarchus tulit Mar- B nione conscripta lemperibus papse Agalhonis, exe-
linum papam de Ecclesia Constantiniana, perduxit- quente ac residente piissimo prineipe Constantino
que Conslanlinopotim; qui post hsec relegatus inlrapalalium suum,simulquelegatis aposlolicoesedis
a Chersonam, ibidera vilam finivit, mullis in eodem et
episcopis CLresidenfibii'!. Prima enim universalis
locovirtutum signis usque liodie refulgens. Factaest synodus in Wicsea congregala est contra Arium,
auteiii synodus proefaiaanno nono imperii Constan- CCCXYIUPatrum, temporibus Julii papse, sub Con-
t ni, mense Octobri, indictione octava. Constantinus stanlino principe. Secmida in Constanlinopoli CL
princepSjVitaliano ptpa nuper oi*dinalo,misilbeato Patrura, contra Maeedonium et Edoxium, tempori-
Petro apostolo Evangelia aurea genimis albis miree bus Damasi papse et Gratiani principis, quando
magnitudinis in circuitit ornata ; ipse post aliquot Nectarius eidem Jirbi est ordinalus episcopus. Ter-
annos,id est,per indictionemsextamveniensRomam, lia in Epheso, CG Palrum, eontra Nestorium Augu-
obtulit super altare ipsius pallinm aurotexiile, tolo stoeurbis episcopum, sub Theodosio magno principe
exerciiu cum cereis ecclesiam inlrante. Jsequenle et papa Coeleslino-Quarla in Chalcedone Patrum
anno faeta est eclipsis solis quam nostra ajlas memi- DCXXX,sub Leorie papa, temporibus Martianiprin-
nit, quasi declma hora die, quinto Nonas Maias. cipis, contra Eutyehero nefandissimorum praesulem
b Theodorus archiepiseopus et Hadrianus abbas vir " monaehorum. Quiuta item in Constanlinopoli, lem-
irque doetissimus, a Vitaliano missi Britlaniam, plu- poribus Yigili papoe,sub Jnstiniano principe, conlra
rimas Ecclesias Anglorum doclrinoe Ecclesjasiicaj Theodorum et cmnes hoereiicos.Sexta Iiaeede qua
iruge foecundaverunt. Conslanlinus, posiplurimas et in prsesenti diximus. Sancta el perpetua virgo Chri-
inauditas deprsedationesprovincils factas, occisus in sti d .Edilthryda, DliaAnne regis Angiorum, etpri-
balneo periit indiclione duodecima. Nec longo post mo alteri viro permagmfico, et post Ecfrido regi,
tempore etiam Yitalianus papa ccelestiaregna peiiit. conj'unxdata, postquam XII annos thoriim incorrupta
[A.M.4-59.Chr.6S8.JConstanlinus filiu. Constan- servavit maritalem, postreginam, sumplo velamine
tinisuperioris regis annis XVH.Saraceni Siciliara in- sacro, virgo sanctiroonialiseffeitur : nec mora eliam
vadunt, etprajda nimia secumablaia moxAlexandriam virginum mater et nutrix pia sanctarum, accepto in
redeunt. Agatho papa, ex rogatu Constantini, Hera- construendum monaslerium loco quem Elge vocant,
clii et Tyberii principum piissimorum, niisit in eujus merita vivacia tes'atur etiam mortua caro,
regiam urbem legaios suos, in quibus erat Joannes quoepostXYI annos sepulturoe, cum veste"qua in-
RomanaeEcclesire tunc diaconus, non longe post voluta est incorrupta reperilur.
episcopus, pro adunalione faeienda sanctarura Dei [A. M.4649. Chr. 698.J Juslinianus minor filius
Ecclesiarum. Qui, benignissime suscepti a reveren- " Constanliniannos X. Hic conslituit pacem cum Sara.
lissimo fidei calholicee defensore Coii-tanlirio, jussi cenis deeennio terra marique. Sed eiprovincia Afiica
sunt, remissis disputaUonibusphilosophicis,pacifico subjugataest Romanoimperio,quaefueratlenta aSara-
colloquio de fidevera perquirere, daliseis debiblio- eenis, ipsaquoqueCarlhagineabeiscaptaeldestructa.
theca Constanlinopolitana cunclis antiquorum Pa- Hie bealoe memorise ponlilicem Romanee Ecclesioe
trum quos petebant Iibellis. Adfuerunt aulem et Sergium, quia e erralicoesusesynodo, quam Constan
SMITHIINOT.E.
&£hersonam. Civitalero ad Bosphorum Cimme- fessio fidei occidenlalis Ecclesioe,qnam Agatho p?pa
rium iis temporibus magnalum exsilio celebrem. a synodo Romana emisit, et cui Wilfridus nosier
1 Theodorus et Hadiianus Btittaniam missi. Vide subscripsil, de qua vide Hi#. Eccl., v, 20.
Hisl. Eccl. iv, 1. d Mdilthnjda. Yide Uist.Eccl.,iv, 5, 10.
<:Consiantvtopo'i celebrata. In Secrelai-io Magni c Erralicm. Heecest quse a Justiniano Rhinotmeto
Palatn, Trulloidiclo. Ad synodum hanc sextam.tem- habita est in supplemenlum synodoium quinloe et
pore Conslanlini 1'ogonati Iiabitam reierenda sunt sextaj; unde et jiomen Quint-Sextse meruil.. Beda
Acta synodi Hocthfeldensis,de qua vide Kist. Eccl., illam erralicam appellat, quod aucloriiatemomnil.ua
v, 17. Nota eliam quod huic synodo mseritur pro- modis qucesilam, imo aliquando oblentam, fixam
563 DE fEMPOUUM«ATIONE. - S70
tinopon ecerat, favereelsubscriberenoluisset, misso ;A et hauc donalionem aureis scnptam litteris Romam
et Zachariaprolospatario suo,jnssil Constanlinopolim direxit.
depoilari. Sedprsevemt mititia Ravennatis urbisvici- [A. M. 4665. Chr. 714.J Jiistinianus seeundo cum
narumque pariium j'ussaprineipis nefanda, el eumdem Tiberio filio eannos VI.Hic auxilio Terbelliregis Yul-
Zachariam contumeliis et lnj'uriis ab urbe Roma garorum fegnum recipiens, occidit eos qui se expu-
repulit. Idem papa Sergius ordinavit venerabilera lerant palritios, el Leonem qui locum ejus usurpa-
virum a Vilbrordura, cognomine Clententem, Freso- verat, nec non et successorem ejus Tibefium, qui
num genti episcopum, in-qua usque hodiepro seterna eiira de regno ej'ectum toto quo ipse regnabat tem-
palria peregrinus, est enim de Briltania genlis An- pore, in eadem civitate in custodia tenuerat. Calli-
glorum , innumera quotidie diabolo detrimenta et nicum veropalriarcham, erulis oculis, misilRomam,
Christianrefideifacit augmenta. justinianusobculpam el dedit episcnpatun Cyro qui eratabbas in Ponlo
perfidiaj regnigloria privatus exsul inPontumsecedit. eumquealebat exsulem. Hic Conslantinum papamad
[A. M. 4652, Chr. 701.] Leo annos JIL Papa Ser- se venire jubens honorifiee suscepit ac remisiv ila
gius in sacrario beati Petri aposloli capsam argen- ut eum die Dominicaniissas sibi facere juben s commu-
_eam quoein angulo obscurissimo diulissimejacuerat, nionem de man.i ejns acceperit: quem prostratus in
et in ea crucem diversis ac preiiosis lapidibus ador-1B terra pro suis peccalis inter eiererogans, cuncta ec-
natam, Domino revelante, reperit, de quatractis IV clesioeprivilegia renovavit. Qui cum exerciium milte-
petalis quibus gemmoeinelusoeerant, miroe magnltu- ret in Ppuiuni, multumprohibenlepapaapostolico, ad
dinis portionem Iigni saluliferi dominicoecrucis incom,Tehendendum Philippicum quem ibi relegaverat,
terius repositam inspexit; quoe ex tempore illo conver.us omnis exercitus ad parlem Philippici fecit
anriis omnibus in basilica Salvaloris qu.e appellala eum ibidem imperatorem, reversusque cumeoCon-
Constanliniana, die exaltationis ejus, ab onini oscu- stanlinopolim pugnavit conlra Justinianum ad
Jatur atqne adoralur populo. Revereniissimus Eccle- duodecimum ab urbe milliarium, et victo alque
siae Lindisfarnensis inBrittania exanachorita antistes occiso Justiniano regnum suscepit Philippicus.
'" Cuthbertus totam ab infanlia usque ad senium
[A. M. 4667. Chr. 716.] * Philippictis anno I, men-
vilam miraculorum signisinclytam duxit; cuj'us dum sibus VI. Hic ejecit Cyrum de pontificatu eumque ad
XI annos maneret corpus humatum , incorruptum gubernandum abbatis jure monasterium suum,
posl hsee, quasi eadem hora defuncti, simul cum ve- Pontum. redire praecepit. Idem Conslanlino papoe
ste_.quategebatur, inventum esl; sicut in libro de misit litleras pravi dogmalis, quas ille cum apostolicja
ejus Vita el virtulibus, et prosa nuper et hexametris sedis concilio respuit; et buj'as rei cansa fecit pi-
versibus scripto , ante aliquot annos ipsi signa- < G cturas in porticu sancli Pelri quaj Acta VI sanclarum
vimus. synodorum universaliura continerent. Nam et hujtis-
[A. M. 4659.Chr. 708.] «Tiberius, annos VII. Sy- modi picturas cum haberenlur in urbe regia Philip-
nodus Aquileisefacia, d ob imperitiam fidei quintum picus jusseraf auferri, statuilque populus Romanus
universale concilium suscipere diffidit, donec salu- neboeretici Iniperaloris nomen in cliarlas, aut figu-
taribus beati papse Sergii monitis instrucla, et ipsa ram solidi, susciperent; iinde nec ejus effigics in
IiuiccumcseterisChristi Ecelesiis adnuere consentit. ecclesiam inlroducta esl, nec nomen ad raissarum
Gisulphus, dux genlis Longobardorum, Beneventi, solemnia prolatum.
Campaniaraigne,gladioetcaptivitaievastavit,cumque [A. M.M1Q. Chr. 749] e Anastasius annisJIL Hic
non esset qui ejus impetui resisleret, apostolicus Pliilippicum captum oculis privavit, necoccidit. Jdem
papa Joannes, -quiSergio successerat, missis ad eum litteras Conslanlino papsa Romam per Scholaslicum
sacerdolibus ae donariis perplurimis, universos rede- patiitium et exarchum Italioe direxil, quibus se fau-
roit captivos, atque liostes domura redire fecit. Cui lorem catliolicselidei, et sancti sexti concilii proedi-
successit alius Joannes, qui inter mulla operum illu- calorem esse docuil. Liutlibrandus, rex Longobar-
sirium,' fecit oratorium sanctoe Dei genitrici opere dorum, donationem patrimonii Alpium Cotliarum
pulcherriiuo intra ecclesiam beali-Peiri apostoli. **quam Hereberechlus rex fecerat et ille repetierat,
llerelierctus, rex Longobardorum, multas cortes -et admonitione venerabilis papse Cregorii confirmavit.
patrimonia Alpium Cotliarum, -qusequondam ad jus Ecberclus vir sanclus de gente Anglorum, el sacer-
periinebant apostolicse sedis, sed a Longobardis mul- dolium monachica vita etiam pro coelesti patria pe-
to tempore fuerant ablata, restiluit j'uriej'usdemsedis, regrinus exornans, plurimas Seoticoe gentis provin-
SMlTflil NOT-E.
tamen et stahilem, in Lalina prsesertim Ecclesia , lulo aitribuit, sed contra meliorum auctorum qui de
reliner. noii potuil. iis leiriporibus scripserunl fidem.
a Vilbiordutn.Vide Hist. Eccl., v, 11, 12. 1 Philippicus Bardanes, nomine altero cum impe-
b Cullibeictus.Vide Hisi. Eccl., rv, a 26 aJ 52, et rio assumpto. Duos iili annos attribuit Sichardus et
lihrum de ejus Viia, quem infra edimtis suo loco. sex sed reliqui Bedoe Codd. unum, quibus
c Tiberius. Nomen ei imperalorium Tiberius, Gen- e.iammeiises,concordat hislorioeseries.
tjlitium Apsimarus fuit. « Anaslasius. Nomen verum Artemiusfuil. Annum
d Ob impeiitiam fidei. Non inlelleola satis tunc quem Sichardns PhiHppicoaddidit, Anaslario demit,
tpmporis trium causa. quod fecit et Baromtis. Sed reeta est reliquorun»
e AnnosTI. capitulorum
Baromusoclo annos Justimano resti? Bedaj Codd. elironologia.
K7_ BED-E VENERABILISOPEUUM PARS 1. — DIDASCALICAGENULNA. A73
cias ad canonicam paschalis iemporis observanliam Aratiut
, sicut GreeciSeptuaginta transiatorum Edi-
aqua diutius aberraverant, pia prsedicatlone con- lione utentes, de ea sibl suisque temporum hbws
vertit anno ab Incarnatione Domini DGCXVI._ condidere, ila et nos, qui per"beati interpretis Hie-
>. [A.'M. 4671. Chr. 720.] * Theodosius anno I. Ilic: ronymi induslriam puro Hebraicse veritatis fonte
electus in iinperalorem Anasla"siumapud Nicseamci-, polamur, temporum quoque raiionem juxta hane
vitatem gravi proeliovicit, datoque sibi sacramenlo, scire queamus. Quod si qui Iaborem hunc nostrum
clericura fieriac presbyterura fecit ordinari. Ipse culpaverint esse superfluum, accipianl hi quieunque
verout regnum accepil, cum esset calholicus, mox suntjustum, salva charitate, responsum, quod proe-
iniregia urbe imaginem illam venerandam, in qua Jalus Hieronymus priscoe cosmograpbise caiumnia-
sanctoe VI synodi erant depictse et SLPhilippico fue- tonbus reddtt, ut si displicet non legant. Cselerum
rant dejecloe,pristino imloco erexit. Tiberis fluvius ctinctis in commune suademus, ttt sive quis ex He-
alveum suum egressus multa Romanse fecit exilia braica veritale quseadnos per memoratura inter-
civitali, ita ut in viatata a'd unam et semis staturam pretem pura pervenisse eliam iosiibus Judeeis In
excresceret, atque aporta sancti Pelri usquead pon- professo est, sive ex Septuaginta inlerpretum trans-
tem Milvium aqure se descendentes conjungerenl. latione, quse vel minus sollicite primo edila est, ul
Mansit autem diebus VII, donec, agenlibus letanias 1B multi adstruuut, vel post a gentilibus corrupla, ut
crebras civibus, octavo demum die revertit. His beato Auguslino videtur, seu certe ex ulrisque com-
teniporibus multi Anglorum gentis, nobiles el igno- mixto opere Codicibus ut sibi visum fuerit, lempo.-
biles, viri et ferainoe, duces et privati, divini rum cursum noiaverit, et sive prolixiora sen bre-
amoris inslinetu, de Brillania Romam venire con- viora,lransacti ssceiilitempora signaverit, autsignata
sueverant, inter quos etiain reverentissimus abbas reperent, nullatenus tamenex hoc longiora velljre-
ineus Ceolfridus annos natus LXXIY, cum _esset vioraqusereslantsseeufi lemporapulet, meinor sern-
presbyter annis XLVII, abbas autem XXXV, ubi perdomlnicse sententise : Quia de die ultima el hora
Lingonas pervenit, ibi defunctus atque in ecclesia nemo scit "neque angeli cwlorum nisi Pater solus.
bealorum Geniinoruin martyrum sepultus est: qui Neque eniin ullatenus sunt audiendi qui suspicairtur
Inter alia donaria quoe adferre disposuerat, misit hujus s.rculi stalum sex millibus annorum ah initio
ccclesioesancti Pelri Pandectem a beato Hieronymo fuisse definiium, et, ne conlra sententiam Domini
in Latinur 3 ex Hebroeovel Croeco fonte trans- venirevideantur, addunt incertum mortalibus quoto
iatuni. anno sextoemillenariaj partis venturus sit dies ju-
[A. M. 4680. Chr. 729.] b Leo annis IX. Saraceni, dicii,cujus tamen advenius maxime circaterroinum
cum immenso exercitu Constantinopolim venien- C sexti jriillenariidebeatsperari. A quibus si quoeris
les, triennio civilatem obsident, donec civibus multa ubi ha_e putanda vel credenda Jegerint, raox stoma-
instanlia adDeum clamanlibus, pturimi eorum fame, chanies, quia aliud quid respondere non habent:
frigore, pestilenlia perirenl, ac sic pertoesi obsidio- Annon legisli, inquiunt, in Genesi quia sex diebus
nis abscederent. Qui inde «gressi Yulgarorum gen- niundum fecerit Deus? unde merito credi debet
tennjuoe est super Danubium bello aggrediunlur, et euni plus minussexmillibus annorum essestaturum.
ab liae quoque victi refugiunt, ac naves repetunt Et quod est gravius, fuere qui propter septimum
suas. Quibus cum altum pelei-ent, ingruente subita diemln quo reqtiievit Deus ab operibus-suis, spe-
iempestale, plurimi etiam mersi, sive, confractis per rarentpost sex annorum millia sanctorum laboris in
littora navibus, sunt necali. Liulhbrandus, audiens hac vita mortali, septimo mille annorum curriculo
quod Saracehi, depopulata Sardinia, eliam loca eos post resurrectionemin hac ipsa vila immortales
fcedarent illa ubi ossa sancti -Augustini episcopi in deliciis et multa beatitudiae regnaturos esse cum
propter vaslationem Barbarorum olim translata et Christo. Verum his quia hasretica sunt et frivola,
houorifice fuerant condita, misit, et, dato magno funditus omissis, intelligamus sincere et catholice
pretio, accepil, et traifstulit ea in Ticinis, ibique sex illos dies in quibus mundi hujus -ornalum perfe-
cum debilo tanto Pairi honore recondidit. -" cit JDeuset septimum in quo ab omni opere suo re-
-0
^ CAPUTLXVII.' quievit, quem ob id perpetuse quieiis benediclione
Reliqutmsexlrn mtatis. sanctificavit, non sex annorura millia soeculi labo-
Iloec de cursu proeteriti soseuli ex Hebfaica veri- rantis et septimum regni bealorum in terra cum
iaie prout poluirons elucubrare curavimus., oequitm Christo, sed sex potius a_tates significare mundi la-
•SMITHIINOT-E.
a-Theodosius.Adramyltenus. ullo consilio in medlo suoruni posuerunt, pergunt-
b Leo. Cui nomen a patria hauricus, a baptismo que calculando acsi Leoix tantum annos regnasset.
Coiion fuit. Huncann s ix regnasse dicitBeda, sci- Nomis autem Leonis annus est aChristo nalo secun-
licet cumille liree scriberet. Regnavit enim Leo xxiv dum computum vulgarem 724; sed secundum Bedre
annos, sed Beda in JIOIIOejus anno Chromcon-clau- ipsius Chronicon"et seriem annorum a se sub
dens ulterius non numerat. Yix -credibile est hanc raloribus digestorum , periingi.t annum 729;impe- nec
flbservationem doctos viros, imo Adonem ipsuin et multum abest Palmerius, aliique, licet de borumim-
Hermannuin latuisse. Ea lainen fuit illorum tempo- peratorum, sieutctde,cmnium fere aliorum, tempo-
,um lii sequendis auctorum verbissecurilas.utquod ribus vaiie scripserint.
Beila consulto posuit iu iine Chronici, ilit absqt'0
673 DE TEMPORUMRATIO.NE. 571
Jjentis in quibus saneti laborant in liac yita pro /|A delicet perseciilionem liium semis ann 'rum fiituiam
Chrislo, et septimam perpeluas quietis in alia vita fidesEcclesiselenet. Sednehoee Improvisa veniens
quam soluta?a corporibus percipiunt animoe sancloe omnes pass m quos imparatos invenerit involvat,
cum Christo. Quod animarum Sabbatum tunc in- Enoch et 1 liam maximosprophelas et doctores ante
cboasserecle creditur, cum primus Christi marlyr h»j'usexorium venturos in mundum,qui Jsraelilicairi
carneoccisusafratre mox anima"est aeternam trans- plebem ad fidei converlant graliam, att]ue ad pres-
latus in requiem, tunc autem perficietur cum indie suiam lanti turbinis in parte electorum insupera-
lesurrectionis animseeliam corpora incorrupta re- Jjilem reddant. Qui cum ipsi primo tres semisannos
ceperint..Et quia nulla setatumquinque preeleritarum proedicaveriiii,et sicutdeuno eorum Iilia prophela
mille annis acla reperitur, sed alise plures annos, Malachias prredixil, convertetint corda patrum in
alise pauciores, habuere, neque ulla alteii similem filios,id est, aniiquorum fidem dilectionemquesan-
habtiitsummam annorum, reslat ut pari modo Itsec c'orum in eorum qui tunc vicluri sunt mente planta-
quoquequsenunc agitur incertum mortalibus habeat verint, lunc excandeseens illa horrenda perseculiof
suse longitudinisstatum, soli autem illi cognitum ipsos imprimis martyrii virtute coronet; deinde coe-
qui servos suos accinctis lumbis lucernisque ardenli- teros iideles corripiens, vel martyres Christi glorio-
IJUSvigilare proeeeplt, similes hominibus expectan- B sissimos, vel damnatos apostatas faciat. Quod sigui-
tibus dominum suum quando revertalur a nuptiis. ficare videlur apostolus Johannes, ita scribens irt
CAPUTLXVHI. Apocalypsi: Altium uulem quod esl foris lemplurr
De-trina optmonefidelium,quando veniatDominus. ejice foras, el ne meVerisillud, quoniam dalumesi
Cujusquidem advenlus horam merito sancti ora- genlibus, et civitalem sanclam calcabunt metuibuh
nes diligunt, et cilius adesse desiderant; sed peri- XLII, id est, eos, qui nom ne tenus Udelessola ex-
culosesatis agunt, si qui hanc prope an longe sit teriora diligunt,ab electorumsorte separatos ostende,
piitarevel prsedicareprsesumunt. Unde pulcherrime quia et ipsi ad persequendam Ecclesiamconverieritiii
beatus Auguslinus, remoto illo servo nequam qui novissimailla persecutione trium semis annorum.
d:eit in corde~suo: Moram fucil dominusmeusvenire, Et dabo, inquit, duobustestibusmeis, etprophelabunt
isle quippe procul dubio dominisui odit adventum, diebus M,CCLX, amicti saccis, id est, arctissimis
dat exemplum de tribus servis optimis, adventum continentiseet pressurarum laboribus aecinctUprou-
dominisuisitienter desiderantibus, vigilanter exspe- dicabunt. Et paulo post : Ei cum finietint, inquit,
clantibus, iideliler amantibus, quorum unus dicit: testimoniumsuum, bestiaqumascendil de abyssdfac el
< Yigilemus et oremus, qula ciiius venturus est adiersus illos bellum,et vinceteos, et occidetillos,<.e*
dominus. J AlterÎcit: < Vigilemus et oremus, quia " eoetera. Quibus ministios ejusdem bestioe, id est,
bi-e\is etlucerta estista vita, quamvis tardius ven- AiJticIiristi,de cccisione horum duorum teslium, id
lurussit dominus. . Terlius dicil: « Vigilemus el est, martyrum, loelaluros,eisdemque etiam mortuis
oremus, quia et brevis alque incerla est1isla iita, el insultaturos esse coramemoratidem alio Ioco : Et
nescimus tempus quando venturus sit dominus. > udi, inquit, demari besliam ascendentem,et dedit illi
Proinde si hoc factum iuerit quod prsedixerat pri- draco virlulem suum, et potebtutem magnam; id est'
mus, gaudebunt cum illo secundus et tertius. Si au- \idi hoininem socvissiraiingenii de tumultuosa im-
temfaclumnon fuerit, metuendum est ne perlur- piorum sliipe progenitum.ctti moxnato, etper magi-
bentur qui illi crediderant, et incipiant advenlum cas artes a pessimisimbuto magistris, adjungens se
domininon tardura putare, sed nullum. Qui autem diabolus, j,olam virlulis susepotenliam, per quam
credunt quod dicit secundus, tardius esse dominum magice cseterisomnibus maj' ra patraret, individuus
venturum, si falsumfuerit invenlum, citius domino comes attulit. Et dala est, inqiiit, illi potestas facere
veuienle, nullo modo qui ei crediderantlurbabuntur mensesXLII, id est, annos tres el dimidium. Per-
in fide, sed inopinatogaudioperfruenlur.Quapropter cusso aulem illo perdilionis filio,sive ab ipso Domi-
qui dicit dominumciiius esse venturum, optabilius no, sive a Michaele aichangelo, ut quidam docent,
Ijquitur, sed periculose fallitur. Qui autem dicit D etseterna ultionedamnato, noncontinuo dies judicit
dominumtardius esse venturum, et lamen credit, secutuiiis esse credendus est; alioqui scire possent
sperat, amat ej'us advenlum, profecto de larditate homines illius oevitempus judicii, si post tres semis
ej'us, etiamsi fallitur, feliciter falliiur.'llabehit enim annos inchoatoe persecutionis Anlichristi confeslim
najorempatientiam, sihoGita erit, maj'oremIsetiliam sequeretur. Nune autem quia ante consummalunj
a non erit; ac per hoc ab eis qui diligunt manifes- lempusperseculionis illius dies judicii non veniat,
aUonemdominiille auditur suavius, isli creditur lu- sciie omnibuslicet. Post quantum vero lempus con-
jms. Qui autem quid horum sit \erum jgnorare se summaloeej'usdempefseculionis venturus sit, nemuri
ionfitelur,illud oplat, hoclolerel, in nullo eorum prorsus scire conceditur. DenjqueDaniel propheta,.
Urat, quia nihil eorjm aut infirmat aul negal. qui regiuim Antieliristi M,CCXC diebus futurun.
CAPUT LXIX. describ t, iiacondu&it :Beulusquiexspeclaletpeivenit
De temponbus Antichiisli. ad dies M,CCCXXXV.Quod liieronymtis ita expo-
Duosane certissima necdum instantis diei judicii nit:«Bealus, im,uit, qui, interfeclo Antichristo, su-
habemus indicia, fidemvidelicet Israehticoe genti , pra M.CCXCdies,id est, tres semis annos, diesqua:
et rcgnuro, perseculionemque Anlicljristi, quam vi- draginta quinque proestolalur,quibus Gst Dominus
1575 BED_EYI-Nr_RABlLISOPERUtf PARS I. — DIDASCALICA GENUINA. 576
alque Salvatorin sua majestate venturus. Quare.A srcpequoeritur.Conslat namque, quia cum, desceu-
aulem post interfectionem Anticlirlsli quadraginta dente ad j'udiciumDomino,in ictu ouili fucrit om-
quinque dierum silenlium rit, divihoe scientim es<, nium resurrectio celebrata mortnorum, sancti con-
uisi fortedicamus: DPalioregui sanclorum p tieulire feslim rapiantur obviam illi in aera. Hoc cnim
probatio est. > Apostolusinlelligitur indicare, cum ait : Quoniam
CAPUTLXX. ipseDominusin jussu el in vocearchangeli, et in tuba
De die judicii. Deidescendetde cmlo,et moitui qui -in Christo sunt,
Advenietauteln dies Dominisicut fur, qnia, sicut resurgent primi; deindenos quivvimus, gui relin-
jpse testalur, nescimus quandoveniatDominus, sero, quimur,simulrapiemur cum illis in nubibus obviam
an medianocte, an galli cantum, an mane, in qto Dominoin aera. Tllrumauiem el reprobi tunc subli-
raett,inqriit,magnoimpelutransienl, elemenlaveioa mius a terra Ieventur obviamjudici venturo, an me-
calore solvenlur.Qui autem sint coeli qui tiansient, rilis peecatorum ita prsegraventur, ut, quamvis
•
paulo superius docet idem apostolus Petrus dicens immorlalia corporahahentes, adaltioranequeanlele-
Cmlieranl prius, el lerrade aqua, el per aq<tumcon- vari, et prsesidenle ad j'udicandum Domino, sancti
sistensverboDei, perqum ille tunctnundusperiit. Cali in sublimi a dexlris ej'us,ipsi autera in inferioribus
autem qui nunc suttt et terra, eodem verbo repositi B adsistant a sinislris, lunc polius apparebit. Si vero
sunl, igni reservuliin d e judicii. Non ergo firma- lunc ignis ille maximus et altissimusuhiversajterrre
raenlum coeli, in quo sidera fixa circumeunt, non superliciemoperit, et resuscilati a mortuis, iujusti
coelumsethereura,lioc est, inane illud maxiraum a nequeunt in sublime raplari, eonslat eos ut pole in
ccelo sidereousque adaera turbulentum, in quopuro terra posilos igni circumdatos judicisexspectare sen-
et quieto, diu.noeque lucis semper pleno, erranlia lentiam; sed an illo urantur qui nci per illum cas-
6eplem sidera vaga ferri creduntur, sed ccelumhoc tigandi, sed selerno potius sunt igne damnandi, quis
aereum, id est, terroeproximura, a quo aves coeli, proejudicareaudeat 1 Namque aliquos electorum eo
quod in eo volent, appellantur, quod aqua quon- purgari a Jevioribusquibusdara admissis, et beatus
dam diluvii,deletis terresTibus, transcendendoper- Attgustinus, in libro de Civitaie Dei vigesimo, ex
didit, hoc igois exlremi judicii ejusdera mensurse prophetarum diclis intelligit, et sanctus papa Gre-
spacio procrescens occupando disperdet. Nec sola gorius, in HomeliisEvangelii, exponens illud Psal-
haecbeali Petri senlenlia, qua illos dicit coslos igne mograpni: Ignis in conspecluejus ardebit, et in cir-
jndicii perdendos, qui aqua diluvii perlerant, testa- cuiti ejus lempeslasvalidu : < districtionem quippe,
tur sidereum ccelumigne illo, quamvismaximo, non inquit, tantoe justiiia., lempestas ignisque comilan-
esse tangendum, sed eliam Dominisermo qui dicit: lur, quia tempestas examinat quos ignis exurat. »
Statim autemposl tribulaiionemdiemm illorum sol Salis autem clarum est, quia, raptis ad vocera tuhse
obscurabilur,ellunanot dubillumensuum, el slellm obviam Dominoin aera perfeclis servis illius confla-
cudentde cmlo.Neque enim sol obscurari, luna suo gratio mundana non noceal, si trium puerorum mor-
iuroine privari, slella. poterunt cadere de COPIO,si talia adhuc corpora circui.iposiluscamini ignis tan-
ccelumipsum, Iocus videlicet eorum, igne voratura gei-e nequivit. Verum in his omnibus utilius est
transibit. Nunc autem coelumquidem aereum igne cuique castum se dislricti judicis praebereconspecti-
marcescet, sidereum manebit illsesum.Porrosidera bus, quam de judicii lllius modo locove discutei-e.
obscurabunlur non suo luraine vacuata, sed maj"oris Sane quod Aposlolus cum dixissel : Rapiemur cnm
vi luminis ad advenlum superni j'udicis,nevideantur iliis in nubibusobviamDominoin qera, subdit dicens:
ohtecla, quod in hac vita lunam stellasque omnes a Et sic sempercum Dominoeritntts, non sic accipien-
poliore lumine solis interdiu pali cunctis iu prom- dum est, tanquam in aere nos dixerit sempercum
plu est. Cum autem, peraclo judicio, fuerif ccelum Dominoesse mansuros, quia nec ipse ibi utique ma-
novura, et lerra nova, id esf, non alia pro ahis, sed uebit, quia veniens transilurus est. Venienli quippe
hsecipsa per ignem innovata,ei quasi quadamresur- . ibitur obviam, non manenli, sed ila cum Domino
reclionis v.rlute gliirificataclaruerinl, tunc, ntEsaias **
" erimus, id est, sic erimus habentes
corpora sempi-
proedixit,T2iillux iunmstcut lux solis, <l lux solis terna ubicunque cum illo fuerimus.
sepiemplicilersicut lux septemdiermn. Quod autem CAPUTLXXl.
Joannes in Apocalypsicum dixisset : Vidi cmlum
De seplimaet octavacetatesmeulifuturi.
iwvum, et lerratn novam,primum enim ccelmnel pri-
ma temt abierunl,adj'unxitatque ait: Et xttare jam Et hrccest octava illa setas semper amanda, spe-
non est, utrum maximo illo ardore siccetur mare, an randa, suspiranda lidelibus, quando eorum animas
et ipsum vertatur in meliusnon facile patei. Coelum Christus,incorruptibiliumcorporummunere donatas,
quippe novum, et terram novam, non autera et ad perceplionemregni ccelesliscontemplaiionemque
mare novum uspiamIegimus futurum. Namet lypice divinsesuse maj"estalisinducat: non auferens glo-
polest inlelligi quod dictum esl, etmarejam nonest, riam quam, exutoecorporibus, a suauquoque egres
quia jam tunc non erit hoc seeculumVita mortaliuin sionis tempore beata in requie perceperant, sed ma-
.urbulenlum, quod soepissime in Seriptiiris maris j'ore illas gloria etiam corporum redditorum accu-
jomine figuratur. Ubi autem ipsum extremi et uni-'' mulans; in cujus conlinuata. ei non interrupte bea-.
rersalis judieii sit discrimenhabcidum, inte.' muit-s tiluditiis typum Moses cum sex illos dies primos^
577 . DE TEMPORUMRATIONf.. 578
ijtiibusfactus est mundus, a luce et mane inchoatos, A , angorum est nbscuranda ten. bris, sed solis vei'3_el
ad vesperum terminalos dixisset, in seplimo, quo re- perpetu.c Iucis suscipiemla et accumulanda in Jine
quievit Deus ab operibus suis, solius maue, non au- muneribus. Uoecest magna illa et singularis octava
tem et vespere fecit mentionem. Sed cuncta quse de pro qua sextus et undecimus Psalini scribuntur, cu-
eo commemorandaputavit, seternse requiei ei bene- jus et verba dierum ita reeordantur. Porro Maia-
diclionisluceconclusit. Quia, sicut et supra meinini- Uiias, et HeJiphalu,et alii Levitarum, in cilharis pro
mus, cunciaehujus soeculisetates sex, in quibus j'usli, oclava canebant epinicion, id esl, victori Doinino m
Domino cooperante, bonis operibus insistunt, ita perpoluum venturoe Ogdoadis, atque judich laudes
sunt superna ordinatione disposiloe, ut, in primor- canebant. Epinicion quippe triumphum, palmainque
diis suis singu'aj aliquid Iselarum reruin habenles, significai. Vel de resurrectionis Chrisii mysteiio
non paivis serumnarum tenebris, pressurarumqtte prophetabant, qure merilo singularis el magna voca-
conûmantur. Requles vero animarum, quam pro tur octava, quia omnis labentis soeculidies octava iia
Jronisoperibus in fuluro sseculopercipiunt, nulla un- est post septimum Sabbati oclava, ut ipsa sit etiam
quam curse alicujus anxietate lurbala deficiet, sed prima septimanaj sequentis. Quomodo aulem p ima
ubi tempus judicii et resurreclionis advenerit, glo- totius sreculi dies ila fuit prima, ut non haberet ali-
liosioieperpetuseJjeatitudinis perfectionecomplebi- jj quos VII proccelentes quibus esset oclava, et ideo
tur. Comparalur iis setatibussacratissimum domini- singulariter prima e-t, jta ringulaiiter non solum
cro passionis, sepuhuroe et resurrectionis tempus. magua, sed et oclava est dies futurre resuirer tioius,
Legimus enim, scribenle Evangelista Johanne, quia quia sic poslseplimam Sabbati proximi venlura est
Christus ante sex dies paschsevenit Bethaniam, ubi octava, ut non aliquosbabeat dies sequentes, quibus
devoioemulieris officioJudas olfensus, prodidit eum possit fleri prima, sed ipsa una maneat coelestiluce
sacerdotum principibus. In crastinum autem ipse ve- perennis Unde bene prophela visionem hujus diei
niens in asino Hierobolymam,cum turba Deo laudes sitiens, unam eam vocat dicens : Quia melioi esl dies
canenlium, percontinuos quinque dies insidiosis eo- una in altiis luis super millia. Cum ergo oclavam in
rum qurcstionibusappelitus, sexta demum die cruci- Scripiuris legimtis, sciamus myslice et diem et ajt.i-
fixus esi, septima requievit in sepulcro, octava autem posse inteUigi, quia et Dominus octava die, i.l
tem, id est, una Sabbati, resurrexit a morluis. Quia, est, post septimam Sabbali resurrexil a moituis. Et
prajteritis quinquemuudi hujus oetatibus, sancti nun- nos nonsolum post septem volubilis hujus soeculi
quara reproborum insidiasetodia pali cessarunt. Alin dies, sed etiam post soepe memoratas septem setates
sexta, quam Douiinussua mcarnatione confirmarein in oclava setale simul et die resurgemus. Qttoevitre
fide, sua passione redimere ab inferis, sua resurre- G dies in se quidem ipsa mansit semper, inanet el ma-
clioneet ascensionead spem et dilectionem regni coa- nebit ajterna, sed nobis lunc incipiet, cum ad eam
lestis accendere dignatus est, eximior bealorummar- videndam merueriraus inlrare, ubi quo aclu occu-
tyrum virtus atrociora ab infidelibus persecutionum pentursancti, perfeciaspii'ittisetcarnisimmortaIiiate
bella toleravit. Sed haeclanlo fortius vicere, qnanto renovati, te.talu. Psalmista, qui Deo per lauictn
cerlius novere pt o illo se pati, qui secum passoprius amoris canii: Beali rqui habitant in domo lua, Do-
Jatroni, sed tttnc conlessori, promisii : Hedk meeum mine<,in smcutumsmculilaudabunlte. Quo visu dele-
eris in paradiso. Quse beatissima paradisi requies, clentnr, idein conscquenler exponit: Et enim bene-
quia non alium finem quam glorificseresurrectionis diciionemdabit, qui legem dedit, ambulabunlde vir-
habet inilium, hoc sigmficare volens evangelista tute in virlulem, videbiturDeusdeorumin Ston. Qua-
Malthoeus,cum Dominumsexla feiia passum, etsab- les ad hanc \enire possint, ipse qui est via, verilas
balo sepultum esse scripsissel, diciurus de resurre- et vila, testalurDoniinus : Beati mundo corde,quo-
tio.ie,sic incipit: Vespete uutem Sabbati, qvcmluces- nium spsi Deumvidebunl.Ergo nosler lihellus de\o-
cil in prima Sabbali, venilMaiia Mugdaleneet alteia lubili ac fluclivago temporum lapsu descnplus, op-
Maiia videiesepulcrum. Vesperam quippe sabbati, portunum de ajterna slabilitate ac stabili seteiniiate
quo Dominusin sepulcro quievit, non in noclem D habeat finem. Quem, rogo, si qui leaione dignum
tenebre.cere, sed lucescere dicit in una Sabbati, quia rati fuerint, me suis in precibus Domino coinmen-
videlicet idem ej'ussepulcrum non corruptione sus- denl, piaque apud Deum et proximos, quanlum va-
cepli corpoiis attaminandum, sed, sicut Isaias ait: lent, agant industria, ut, post temporales coelesliura
Et erit sepulcrumejitsgloriosum, cito resurreclionis aclioiium sudores, a_lernam cuncti coelestiumprx-
-erat viitute sublimandum, quia nostrarum quoque mioru-.nmereamur accipere palmam.
requies post exula corpoia auimarum non aliquibus
B~9 BCD.E \ENERAB1L1SOPERU.MPARS I. — DIDASCALICAGENUINV. 680
DE RATIONE COMPUTI
LIBER.
CAPUTPRIMUM. — De tempore. A Intenog. Sunl hoedivisiones lemporum naturales,

' an non? —
Interrogatio. Undedicla sunt terapora ? — Respon- Resp. Non, sed condictive. Nam cum
sio. Tempora sunt dicla a lemperameuto,quia unius- calculatoribus necesse esset, vel diera in duodecim
cujusque illorum spalium separalim temperalum sit. horas, vel horam in quatuordeeim, aut in decem,
Seu quia momentis, horis, diebus, mensibus, annis, vel quindecim, aut in quadraginta, aut in aiias quas-
soeculisqueet setalibus, omnia morlalis vitoecurricula libet minores maj'oresque distrihuere particulas,
femperentur. "quoesierunlsibi vocabula quibus id quod vocabant
Interrog. Quot modis ratlo computus discretus nuncuparent, utallerutrum dignoscerepossent. — Resp. Hora di-
est? — Resp. Tribus : ait enim, natura, autconsue- B Intettog. Hora unde dicta esl?
cta est, eo quod certi temporis ora, id e^t termi-
iudine, aut auctoritate decurrit.
nus sit. Sed et veslimentoram et fluviorum ma-
Inteuog. Auetoritalequomodo? — Resp. Aucto-
ritas bifarie divisa est: humana scilicet ralione et ris quoque fines orasvocitare solemus. Punctus vere
divina. a parvo puncti transcenso qui fit in borologio. Mi-
a
Inlerrog. Hinnana quomodo ? — Resp. Ul sunt nuta aulem maj'ore intervallo vocantes partes, a
circuli zodiaci- quem tricenis diebus per
olympiades quatuor annorum, nundinoeoclo dierum, parlitione
indictiones quindecim annorum. menses singulos findant. Perro momenta, a riiotu
Inlerrog. Divina quomodo? —Resp. Item septima siderum celeberrirao nuncupantes, dum aliquid sibt
die sabbalum agi septimo a rurali opere velari. brevissimis in spatiis cedere aut succedere sentiiur.
Quinquagesimum annum, jubileura vocari. Minimumaulem omnium, etquod nulia ralione dividi
Interrog. Consuetudine quomodo? —Resp. Hu- potest tempus, atomum Grajce, hoc est indivisibile,
mana consuetudine firma um est, ut mensis triginla nominant.
diebus putaretur, cum boc nec solis nec lunsecursui GA.. HI, —J)e die.
convenial. Siquidem Iunam duodecim horis minus,
Dies quiJ est? — Resp. Aer sole illa-
cum salva ratione salius, solem vero decem horis et G 'rlnterrog.
stratus.
dimidia plus, qui solerlius exquisierunt lestanlur.
— Inierrog. Unde sumpsit nomen? — Resp. Dies
Interrog. Natura quomodo? Resp. Natura duce
inde dictus est eo quod tenebras a iuce disjungat-ac
reperium est solis annura treeenlis sexaginla quin- dividat.
que diebus et quadrante confiei.Lunse vero annum, Dixisti diem csse aerem a sole illusira-
sicomniunis, trecenlis quinquaginla qualuor : si Inlerrog.
cum principio creaturarum legimus tres esse
Etnbolismus, trecenlis ocloginta quatuor diebus, tsr- lum, dies anle solem conditum. — Resp. Yerum est, m
minari. Totumque lunse cursum decemnovennalicir-
culo coraprehendi. Et errantia sidera suis quaique primordio creaturarum tenebrae erant super faciem
zodiaco ctrculo circumferri. abyssi. Dixitque Deus: Fiat lux, et facla est lux, et
spatiis vocavit Deus lucem dietn. Igiturque iux ab oriente
Cu>. II. — De hora.
emersa, fugalis tenebris, latiludineque sui fulgoris
Interrog. Hora quid est? — Resp. Hora esi duo- lotam terram oequalilerperfulsil. Pritnos ternos dies
<_eciuia pars diei. Si quidem duodecim horse diem oriendo occidendoquevetut sol terminavit; de <jua
complent, Domino aileslante, qui ait: Nonne trede- luce Iuminaria formata esse creduntur,
cim horea sunt diei? si qtiis anibulaveril in die, non D Interrog. Quid a solari luce distabat? — Resp.
olfendit. Ubi quamvis allegorice, se diem. diseipulos Hoc quod caloris fetu carebat.
vero, qui a se illustrandi fuerant, horas appellaverat; Inlerrog. Diflinitio diei quot modis dividitur? —
solo tamen humanoecomputationis ordine numerum Resp. Bilarie, hoc est vulgariter, et proprie.
diffinivit horarum. Yerum notandum est quia si om- Interrog. Yulgariter quomodo? — Resp. Vi/lgas
nes anni dies decem duodenis horis computentur, namque omnem abusive solis prsesentiamsuper ter-.
ajstivos necesse est dies longioribus, brumales vero ram appellat
brevioribus horis includi. Si vero horas oequiparare, Interrog. Proprie qualiter? — Resp. Proprie au-
hoc est sequinocliales habere volumus, brumali diei tem el naturaliter, dies viginti qualuor horis, id est,
nihilominus pauciores, el oestivonecesse est ut plu- circuitu solis totum orbem lus.rantis impletur, qui
res.lribuamus. secum semper et ubique lumen diurnura circumfe-
Interrog. Hora quot punclos recipil — Resp. rens spatio aereo tam noctu sub terras. quam supra
Quatuor : et in quibusdara Iunoecomputalis, quinque terras in die creditur exaltari.
ct decem minulas, quindecim partes, el quailraginla luteirog. Da amborum auctorilaletn. — Ilesp.
momen'a. , Dominus in Evangelio diem vulgarem diflinivil di-
m DE COMPUTIBATIONE. - S_2
cens : Nonne uuodecim horoe smil diei? Moyses au- A CA.P.IV. — De nocle.
tem proprium ita descripsit, dicens : Et factum est est nox? — Resp. Nox dicta
dies unus. Hebroei hiterrog Unde dicta
vespere et facluni est mane Quem
esl eo quod noceat aspectibus vel negotiis humanis,
et Chaldsei persequentes juxta primor. conditionis
a mane ad mane didu- sive quia in ea fures lalronesque nocendi aliis occa-
ordinem, diei cursum usque
luci sionem naneiscantur.
cunt, umbrarum videlicet tempus supponentes:
Porro Ro- lnlerrog. Nox quid est? •— Resp. Nox est solis
at contra _Eg.yptii ab occasu ad occasum.
lerrarum umbra conditi, donec ab occasu
mani a medio noctis in medium umbrse. Et Athe- absenlia,
redeat ad exortum, quam a natura ejus poeia descri-
nienses a meridie in meridiem dies suos maluerunt
Divina autem auctorilas a riiane usque bens:
compulare.
ad mane, unum dieroin Genesi appellat. Sed Domino RuitOceanonox
Involvensumbrarnagnaterramque polumque;
resurgente,- eadem in Evangelio, totius diel tempus
a vespera sanxit vesperam, jit hominem de luce et Salomon sacris lilleris expressit, qui pascit inier
Iapsum in tenebras, et deinceps e tenebris redire ad lilia, donec aspiret dies, et inclinenlur umbroe.Ele-
lucem significaret. Ubi primus sseculidies sit, hoc ganti ulique sensu decessionem noctis, inclinalionem
requiro.vPrincipium saeculi et conditionis mundi se- B appellat umbrarum. Sed et ista umbra qurcad sidera
eundum _Egyptlos, quibus Abraham a Chaldoa.sedo- usque videlur extendere, noctis natura est, et ltinam
'ctus aslrologiam advexit, xv Kalend. Aprilis die con- aliquando plus cseleris sideribus. Interim obscural,
Ugissefertur, eo quod die zodiaci initium exstilisse, ut sui Iuminis4efeclu imparliatur, quia ad infima
atque j'uxla zodiaci divisionem eo die facla est lux, planelarum currit, superiora lamen spatia velsuo vel
quo sol Arlelis signum, reverteirs ad exordium, in- siderum semper lumine fulgescunt. Sed et luna cum
g.ediebatur. Qui quarlo die condilionis, videlicet infimas sui cursus absides plena adierit, nonnunquam
xn Kalendarum supradictarum incipiente, creatus umbra memorata ohfuscari solet, donec -centrum
est, quique parl spatio dividens lucem el tenebras egiessa rursus a sole cernatur. Verum ne hoc oinni
sua prsesentia absenliaque vernale ajquiiioelium eo plenilunio palialur, latitudo, quoe duodecim partium
diefeeit cuj'us diei initio lunc eum coelilocum Oriens est diversarum, absidum allitudinem habere di-
coepit, quem aslrologi quartam partem Arielis esse cetur.
dicunt. Eumque post 365 dies et sex horas rediens, Interrog. Quot sunt quse utnbram efficiunt? —
propter istas lmras anno sequenti meridiem faciens, Resp. Tiia quredam, scilicet lux, corpus, locus ob-
vernale oequinoctiumintravit tertio vespere, quarto, scuralus.
medio noclis, quinlo, rursus mane, sicut primo oc- " Inlerrog. Qualiter? — Resp. Lux si corpori par
currit. In qua die invenilur sol non solum primam est, sequalis est ei et umbra; si corpus majus, au-
signi partem conscendisse, verum et quadrantem j'am gelur et umbra; si exilius, minuetur et umbra. Sol
in ea d e habere,, ipsa est per naturam caput signi- auleni terra major esse dicitur, quamvislonginquitate
feri, duodecim signa qiioe parliculoe nominantur, modicus videlur. Alque ideo noclis umbram, quia
nitium habere et terminum. Analolius refert ibi sensim decrescit, deficere, priusquam sethera perlin-
«adranlem dici, ibi sallum incipere ac finiri: ibi gat, sicque ad aeris ajtherisque confinium, acumi-,
mnum magnum, hoc est planetarum cursum, exor- natis instar pyramidum lenebris, philosophi umbrani
lium Jinemque sorliri. Luna ejusdem diei vespere lerras exaltari dicunt. i
plena orientis a medio apparens, quarlam libree par- Inlerrog. In quot partes dividitur nox? .— Resv.
tem, quse est tequinoctium autumnale, tenuit, ini- In sepiem.
tiumque paschale suo exitu consecravit. Neque alia Interrog. Quse? — Resp. Crepusculum, vesperti-
servandi Pascha est regula, quia ut oequinoctium num, conticinium, intempeslum, gallicinium, matu-
vernale plenilunio succedente perficiatur; at si vel linum, diluculum. Crepusculum est dubia lux, nam
una die plenitudo lunoeprocesserit, sequinoctiumj'am crepusculum dubium dicimus, hoc est inter-lucem et
non*prima mensis, sed ultimi, luna pute'ur. Itaque " tenebras. Vesperum apparente steila ej'usdem nomi-
non ab re est, guia tunc sol non primi, neque senis, de qua poeta :
cundi vel lertil diei, sed quarti habet potestatem. Aniediemclauso componitvesper Olympo. '
Lima vero illuminata ab eo, cum stellis tandem ad
noctis Sed Conticinium, <juando omnia conticescunt, id est, si-
vesperum pojeslatem accipit. verus ille
sol qui est Chiistus, decurso tempore ante legem lent. Intempestum, media nox-,quando omnibusso-
nihil operandi tempus est. Gallicinium,
legalique atque prophetali gralia per se incipiente, pore quietis
nobis orlus est, suseque lumine gratioe corpus Eccle- quando galli cantum levant. Matutinum, inler abs-
sise quosque virium praeveniens illuminavit. Quia cessum tenebrarum et auroroeadventum. Diluculum,
diei Iux, liaec aurora est,
pleniluniuin Paschseante requinoctium fieri non po- quasi j'am incipiens parva
lest. Ul noslrum Pascha sequinocliali solis exortu, pertingens usque ad solis exortum.
cuncta videlicet tenebrarum offendicula vincenlis, CAP.V, — De hebdomada el septem planetis.
jos veslraj devotioniSxpleniluniosubsequenle cele- Interrog. Unde dicta est hebdomada? — Resp.
jremus. Hebdomada a septenario numero nomen accepit.
Quia et Romani septimanam a septem diebus appel-
'
§83 BEDJ. VLNLR .BILIS OPERUM PARS I — DlDASCALICAGENU-NA. m
lant. Manu. enim apud veteres, dies a purilale di-) A quiiil__secundam a sole, sext-e sectmdam a lun ,
citur. seplimoe tertiam a sole proeponebant.
Inletrog. Quomoao a populo Dei eomputabatiir? lnterrog. Hebdomada apud G'secos n Romanos
— Resp. Anliquitus a populo Dei ita compulabalur : quomodo peragitur ? — liesp. Septem dienim
prima sabbali, vel una sabbali, si\e sabbaloruin; cursu.
secunda sab-aii, tertia sab'hali, quarta sabbaii, Interrog. Apud Bebrseos quomodo? — Resp. Se-
quinla sabbati, sexta sabbati, vel sabbato. Non quia plem annorum eureu peragitur. Declarat autem hoc
oranes sabbatorum, hoc est requietionum dies esse Daniel de septuaguila I.ebdoma.iibus.
non poluerint, sed quia a requietionum die qure suo Inleriog. Quotfenis conslat heb_om._a. — Resp.
nomine et cultu singularis excellehat, prima vel se- Seplem sciltcet.
cundt, vel tertia, sive esetereesuo quoeque cen eren- htteirog. Feria unde dicta esl? — Resp. Feria a
tur ex ordiue. fando dicta, quasi feria, eo quod in creatione mun.li,
Inlerrog. Quomoao eomputabant gentiles hebdo- DeusTiat dixit per singulos dies.
madam? —Resp. Verum gentiles cum observationem lntenog. Quis primus ferias habere edotut? —
a populo Lrael hebdomadis ediscerent: Piimam vi- Resp. Sylvester papa clerum ferias habere instituit,
delicet Soli, secuiidam Lunse, terliam Marti, quariam B cui Deo soli vacanti nunquam militiam vel negotiatio-
Mercurio, quintam Jo\i, sextam Vei.eri, seplimam nem Iiceat exercere mundanam, dicente Psa!m<gra-
•saturno dicantes. Eisdem hionstris suos dies quibus pho, Yacate el videte quod ego sum. Et prima qui-'
et errantia sidera consecrantes, tameisi diver.o or- dem die, quia et Iux in principio facta est, et Chrisii
d«ne computanies. resurreclio ceêbrata, Dominicam nuncupavit. Quo i
Interrog. Quid se ex hls naoere sjstimantes? — illi nomen primis Ecclesise temporibus fuisse indi-
Resp. jEsiimabant enlm se a sole spintnm babere, tum, testatur Joannes, qui dicit in Apocalypsi: Fui in
a luna corpus, a Marle fervoiem, aMercurio sapien- spiritu in die Dommico. Deinde secundam feriani,
tiam et verbum, a Jove temperantiam, a Yenere tertiam et quartam et quinlam et sextam de suo de-
voluptatem, a Saturno larditatem. nectens. Sabbatum ex vetere Scriptura relinui., nihiS
Interrog. Rogo ut juxta ocstimationemtuam efie- veritus grammaticorum ferulas, qui sicut Kaleudas,
ctum earum mihi edls.eras. — Resp. Puto quod sol Nonasetldus, ila etiam ei lerias plurali lantum nu-
in medio planetarum pos.tus, loium mundum spirilus mero proferendas esse decurrunt.
instar calefacere ei quasi -vivificare videtur, Eccle- — De mensibus.
vadit GAP.VI.
siaste attestante qui aili Gyrans gyrando spiri-
et in circulos suos revertitur. Luna auiem per G Interrog. Unde dicti sunt menses? — Resp. Men-
tus,
humorum ministerium incrementum corporibus sug- ses dicli a mensura, quia quisque eorum mensuraiur.
sermone mene voea-
gerit cunclis. Marlis stella, ut putasoli proxima, co- Sed melius a luna, quee Grseco
lore simul et natura est fervens. Mercurius perpetuo tur. Unde apud eos menese menses appellan'ur.
circa soiem discurrendo, quasi exhausla sapieniise Quam Hebrsea quoque lingua etymologiam servaie
luce radiari pu abaiur. Jupiter frigore Saturni et ar- videtur. In eo quod Jesus filius Syracii, qui itaque
'dore Martis hinc inde teroperatur. Venus luminis Hebraiee scripsit loquens ait, ' mensis secundum no-
venustate quam ex solis vicinitate percipit- suo cer- men est ejus.
nentes allirit aspectu. Saturnus eo tardior c leris Inlerrog. Quomodo antiqui suos menses compula-
planelis, quo et superior incedit. bant? — Resp. Antiqui, mensessuos non asolis, sei
Interrog. Quot annis vel diebus uniuscujusque a lunse cursu computare solebant, unde quoties in
cursus impleri videtur ?— Resp. Salurnus triginla Scriptura sacra, sive in lege servante legem, quoti
annis slgniferum implel, inde Jupiter duodecim annis. die mensis quid factum fiictumve sit indicalur. N n
Terlius Mars duobus annis. Qriartus sol trecenlis aliud quam luna eotas significatur. A qua semper He-
quinquaginta quinque et quadrante infra solem, Ve- " brsei, quibus credita sunt eloquia Dei, antiquo Patrum
nusque et Lucifer et Vesper trecentorum et seplem inore menses observare noncessant. Pnmumme' sem
diebus, a sole nunquam absistens partibus sex et novorum, qui Paschoecoeremoniissacratus est NUan
quadraginta, longius proximum illi Mercurii silu_ appellantes, qui propter multivagum lunoediscursuni,
novem diebus ociore ambitu, modo ante solis ortuni, nunc in Marlium mensem, nune incidit in Aprilem,
moilo post ejus occasum splendens, nunquam ab eo nunc aliquot dies Maii mensis occupat. Sed rectius
viginti .duabus parlibus remotior. Novissima luna Aprili deputatur, quia semperln ipso vel incipit, \el
viginti septe n diebus, et quatuor horis signiferum finit, vel totus includitur: ea duntaxat regula obser-
conficit. vaia, ut quae quindeciraa posl ajquinoctium luna ex-
Interrog. Quire ante dixi.ti tum et diverso ord'ne stiterit, primum sequentis anni mensem faciat, quse
coraputantes? — Resp. Quia hrec erat stulliiia genti- \ero ante novissimum procedentis. Sic per ord nem
lium, falsa ratiocinalione subnixa, qui quasi jure pri- duodecim mi-nses lunares computant, quos propter
tnam diem soli, qu'a maximum est luminare, secun- lunoe circulum qui viginti novem diebus, seniis sl.it
dam lunse, quia secundum luminare se consectari tri enis, unde ti'icenisque diebus alternantes. Se-
putabant. f>e inordinata aiternalione a tema diei eun lo demum vel tertio anno exa*to, mensem sitp~r-
primam a sole stellam, quarfoe piimam a luna, fluum qui ex annuis undecim epaefarum diebw
DE RATIONE COMPUTi. tid
85
ad decimum
confici soiet, intercaleut, chorus et preetexalus hanc Ai septimum, verum habentibus quinlanas
esse causam dixerant. octavum remeabat initium Kalendarum. Sed cum hic
numerus, neque solis cursui, neque lationibus lunaa
CAP.VII. — De tnensibus Romanorum. conveniret, nonnunquam usu veniehai ut fngus anni
sestivismensibus, etejus calorhiemalibusproveniret.
Interrog. Qu_re tam diversselongiludinis habean- Quod ubi conligtsset tantum dierum sme ullo mensis
lur? — Resp. Romulus cum ingenio acri sed agresti nomine paliebanlur absumi, quantum ad id anni
-tatuui proprie ordinaret imperii, inilium mensis ex tempus adduceret qui coeli habilus instanti mense
illo sumebat die quo novam lunam contigisset videri. aptus inveniretur.
Quia non continuo evenit ut eo die semper appareat, Interrog. Quis postea augmentum anni addidit ?
sed modo tardius, modo celeriu-, ex cerlis causis — Resp. Numa seculusûinquaginta dies addidit, "ut
videri solet, contigit ut cum tardius apparuit,prsece- in trecentis quinquaginta quatuor diebus, quibus
denti mensi plures dies, at cumcelerius paucioies duodeclm menses lunse cursus confici credidit, an-
darentur, it s'ngu is qutbusque mensibus perpetuam nus extenderetur; atque quinquaginta diebus a se
numerilegem pnmi casus adduxit, sicque factum est additis, alios sex relractos illis sex mensibus, qui
tit alii trigmta, alii triginta unum, sortirentur dies. jB triginta habebant dies, id est de smgulis singulos,
Interrog. Quomodo menses suos vocavil. — Resp. factusque quinquaginta, et sex dies in duos novos
Primum mensem Romulus Marti, cujus se filium esse menses paii ratione divisit: de duobus priorem
voluit, dicavit, eo quod eo mense constet Junonem Januarium nuncupavit, primumque anni esse voluit,
Martem peperisse in Thrygia. Quem mensem anni tanquam bicipitis diem mensem respicienlem trans-
principium aliquando fuisse, vel ex hoc maxime pro- acti finem fulurique principia. Quidam aulumant
batur, quia ex eu septimus, octavus, nonus et-deci- Januarium nuncupalum ex eo quod Lmes et janua
mus inditum anliquilus a numero nomen usque hodie sit anni.-Seeundum mensem Numa dicasit Februo,
appellant. Secundum mensem appellavit Aprilem id est Plutoni, qui luslrationura parens esse crede-
quasi aperilem. In eo quod in illo remotis nubibus, balur. Lustrarique eo mense civitatcm necesse erat.
pruinis ac tempestatibus hibernis, eoehim, lerra et Quain consuetudinem, modo versa vice in melius,
mare, naulis, agricolis et horosc.pis aperialur. Ar- Christiana religio eodem mensis die servat. Universa
bores quoque et herbsein germen, sed et animantia plebs sac.aminisleriabeatseMariseofferentes modula,
quoque in prolem se apersre incipiant. Maium ter- cum sacerdoles mimstrique cereos in mambus ar
tium, quarium Junium posuit majorum ac juniorum, denles gestant. Paulo postNuma in hoiiorernimpar.s
in quos divisit populum, ul altera pars armis, altera C numeriunum adjecit diem, quem Januario dedit, ut
consilioTempublicamtucreiur. Contendunt aliiMaium tam in anno quam in mensibus singulis, preeter
Mercurii matrem Maionomen dedisse, hinc maxime unum Februarium impar numerus servaretur, quasi"
probantes quia hoc mense mercatores omnes Maiaa inferus el diminutioni impar numerus conveniret.
Mercurioquepariter sacrificabant. Junius inensis aut Interrog. Quis primus Latinorum ad numerum
ut ex parle populi (ut diximus) nominalur, aut, ut solis annum inslituit ? — Resp. Caius Julius Csssar,
Cmgius arb tratur, Junonius apud Latinos antea vo- imitatus .Egyptios ad numerum solis annum, sicut
cabatur, el hsee appellatio mensis apud majores diu hodie servatur, instituit; decem videhcet dies obser-
permansit, sed detritis quibusdampostea lilleris, ex valioni veteri superadjiciens, ut annum trecenti
Junonio dictus est Junius. Nam et sedesJunoni Mo- sexaginta quinque dies, quibus ipse zodiacum lu-
netseKalendisJuniis dicataj sunt. Julius mensis Quin- strat, efficerent.
tilis, quod a nuraero sumpserat, etiam post preepo- Interrog. Quis primus eorum quadrantem anno
sitos Maitio duos menses seryavit. Sed post in ho- imposuit, vel, qui bissexti nomen dedit ? — Resp.
norem Julii Csesaris Julius voeatus est mensis, Ipse preedictus Csesar, ne quadrans dee&set,statuit
quartum Idus Quinltlis procreatus sit. Augustus utquarto anno sacerdotes qui curabant raensibus ac
uiensis Sextilis antea vocabatur, donee honor Augusti D diebus unum intercalarent diem. Eo scilicet mense
daretur ex senatusconsullo. Eo quod ipse die primo ac loco quo et apud veteres mensis intercalabatur,
hujus mensis, Antonium et Cleopatram superaverat, id est ante quinque ultimos mensis Februarii dies,
et imperium populi Romani îrmaverat. Seplember idque bissextum censuit nominandum. Omni autem
menris, October, November et December, principa- intercalalioiii mensis Februarii deputatus est, quo-
lem sui relinenl appellationem, significantes nomine modo si ultimus anni erat, quod eiiam ipsum de
quoli a \erno mense, id est Martio, vel quia imbres Graecorum imitatione faciebant. Nam illi ultimo
in eis immmeant. HsecRomuli fuit annua ordinata anni sui mense superfluos interserebant dies. Veium
dimensio, qui annum decem mensium, dierum vero unare a Greecisdifferebant.Nam illi conleclo ultlmo
trecentorum et quatuor, habendum esse constiluit, mense, Romani in confecto Februarii, sed per vige-
mensesque ita disposuit ut quatuor ex his, Martius, simum et lertium diem ej'us intercalabant, termina-
Maius, Quintilis, October, tncenos singulos, sex vero libus scilicet j'am peraclis, deinde reliquos Februarij
reliqui tricenos habent dies, qui hodie quintanas mensis, qui erat quintus post intercalationem sub-
habent nonas, ceeteri septimanas autem habentibus jungebant. Credo veleri religioni suo more ut
ab Idibus revertebantur Kalendaead diem decimum- Februarium omnino Marlius sequeretuj _
PATROL.XG 1D
b.7 BEB_£.VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. !>_,.
Interrog. Quare sexlo KalendasMartii intercalatur ? A bris suum inchoanl annnm: Kalendte vocatioi.es,
—Resp. Ob lioc auttjn. bissexti diem in mfense Nonoenova observatio, Idus divisio iiiterprelalur.
Februario placuit intercalare Rori.anis; quiaiiicbre-
vior caeterls, et extremus amii mensis eratrVferum CAP, IX. —De quatuor lempotibus mmi.
ideonondum fexpletoeo, qriemadmodum zEgyptii et Interrog. Quol sunt lempora anni? — liesp. Qua-
Grajci de eiirsu totius circulo facere volebani, ne luor, quibus sol per tempora anni, eoili spatia dis-
bnmino decisa sua lege veteri, iniiium Marliijnen- currendo subjectum temperat oiljem.
_is a "Februarii firie sejutigerent. Ideo non sextuca Interrog. Quomoclo orbem temperat. — Resp.
Kalendarum Martiarum diem, quia Deum Terminum Hiems enim iil pula longius sole remoto frigidus est
bolentes, Terminalia ~sa_ra quse vjgesimo tertio el humidus. Verillo super terras redeunte humidum
-neiisis-ejusdemdie semel instituerat, in aliam diem et calidum. Jilslas illo desuper fervente calida et
mutare prersus non dubitabant. Sed his rite cele- sicca. Autumnus illo ad infenora decidente siccus et
bratis Unum quadranlis diem interponebanl. frigidus. His igilur amptexantibus se invicem, cun-
cta orbis spatia qttse circa se mqderaniur, fiunt.
CAJP.viii. Intert og. Quot sunt elementa principalia ?—Resp.
Inlerrog. De Galendis, Nonis et Idibus,rogo ut; B Quatuor,
edisseras liobis. -_-.Resp. Priscis tempoiibus pontifici hiterrog. Qualilef distinguunlur? — Resp. Pririia,
minori hoecpro videnlia delegabatur, ut novs. lunoe terra namque sicca el frigida. Secunda, aqua frigi-
primum observaret aspectum, visumque regi sacii- da ettiumida. Tertia, aer humidus el calidus. "Quar-~
-ficulo nuiliiaret. Ilaque isacrificio a rege et «linore ta, ignis calidus et sicciis. Ideoque lisec auturimo,
pontifiee celebrato, idem ponlifex calata, id est vo- illa liiemi, iste veri, ille eomparalur sestati.
cata, in Capitolium plebe justa curiam Calabram, Inteirog. Quomodo haSc tempora initiahfur 5?—
qus3 casse Romuli proxima esi, quot numero dies a Resp. Ron a principiis mensium iniiiantur, sed a
Ealendis ad Nonassuperessetitpronunliabat, et quin- mediis. Sed et diversi diverse ponuht. Isidorus au-
tanas quidem dicio quinquies verbo caio, septima- tem Bispalensis episcopus, tiiemem nono Kalend.
~na_repetiio, septies pr-_dieabai. Deeemb.; ver octavo Kalend. Maftiis. -Estatem
>Inte\fog. Verbum caio quidinteiprelatur? — >Rebp. octavb Kalend. Junii; autumnunrdecinio Katend.
Veibum calo <Gio_ce,in Latinum sonat wco. Et Sfepteiribriseiiil exorfum. tjfajci autem et Romaiii,
hunc Qieui qui ex his diebus qui calarentur prhnus qubium in iiujuscemodi disciplinis potius quam
essel, t-iacuit Kalendas voeari. Hinc et ipsi curise ad Hispanorum auetorilas sequi consuevit, liiemem ocla-
quam vocabanl, calabrum tioinen datum, et classi fj vam Iduum Novemb. ; ver septimum Iduum Fe-
quod omnis in eam -vocaretur populus. Ideo auiem' teuarii; cestatemseptimTim Iduum Htaii; autumnum
omnis pontifex numerunrdieruro, qui ad Nonassu- sfeptimuhi Iduum Augusti Inchoare deeernunt. Hie-
peressent calando prodebat. Quia post iionam luiiam mis videlicetet aestalisinilia vespertino vel matutino,
oportebat Nonarum die populares qui in agris essent -Vergiliarum oVtiioctasuque signarites. Itein veris et
confiuere in mbem, acccpturos cau.as feriarum a autuilmi cum Pleiadesmedio feredie vel hocie oriun-
rege sacrorum, scilurosque quid essel eo mense fa- tur et 'oc_idhnt,poiientes ingressuin. Deiiiquelntibris
ciendum. Unde quidam hinc existimant dictas quasi cosmographicorum auihefitiei. ac hobiiissimis, ila
novaeinitium observaiitfhis, yel quia ab eo die sem- eadem tempora ad lineam dislinclam fepefimhs, Sd-
per ad Idus novem dies putareulur. riolalcetorlu Yeigiliarum, seplimo Idhum Maii, oc-
Inlerrog. Idus unde dictce sunt ? — Resp. Porro casu quoque earumdem, sejiiimo Idhuin Novehib. Et
Idus vocari placuit diem qui divisil mensem. Iduare tP-liniusSecunuus in lib.o stib Natilrati. ^fiistd.ise
enim et rustica lingua dividereest, unde vidua-^quasi eodem modo distinguerida judicavit: '
val.de divisa. Nonnullis placet Idus dictas yocabulo inteirog. Quare his Hominibus hoecquatuortfem-
Groecoaspecie, quia apud illos idea vocatur, quod ptira vocitfentur? — Resp. Ver aulem 'vocalur sic,
eadie plenamspeciem demonstret. f>fquia m eo cuncta verneht, id 'e_i vii'e~scuht;sestas,
- Interrog. Quando in Scriplura sancta Kalendas ab ajstu, ineo roaturandis fructibiis daiur; autum-
legimus^ quomodo intelligendumest ? — Resp. Quo- nusde auiumnatione tructuum, Iqui in eo collig.m-
ties in Scriptura sacra Kalendas legimus, nihil ahud tur; porro hiems a doctoribiis fii^hs vel stei-Shtas
intelligendum est quam oriutn novum lunse, Juxla dicitur.
illud, numerum m Kalendis hic, id est in mensium CAP. X.— De mquiiiQctiovetno.
exordiis offeretis holocausta Domino. Quia nimirum
Hebrsei non alia mensu.m exordia quam novilunia interrog. De sequinociio verriali, qriod eapul esSe
norunt. Sed et Groeciet /Egyptii hullam in suismen- quatuor mulatiouum annuaiiura niuhdi iorigo docet,
sihus Kalendarum, Nonarum, Iduum distinctionem fut breviter *edisseras rcgo. •—'liesp. Rfegula teufet
observant. Yerum ab incipiente cujusque mensis eiclesiasticse tibservaliottis, a Nicseno Confirmata
exordio, usque ad lerniinum-sjus, crcscente simpli- concilio, ut Paselisc-diesab hndeteimo Aprilis, tisque
citer et inerrabiliter dierum curienlium wdine, in septimum Kalend. Maii inquiratur. Iltem catholi-
computandO' perveniunt, -quorum -Egyptii -quarlo iicse instilutionis regula pra>cipit ul ante veriiaiis
KalendasSeptembris.Gr-.Giautem a KalendisDeeem- eequinoctii transgre_sBm PasCha 'celebretur. Qu)
S8C DE RATIONE COMPUTI. S90
ergo octavo Kalend. Aprilis die deputat eequino-_A horis, Id est quadrante totius diei. Quse pars quater
clium, necesse estidem autanie oequiiioctiumP&Mia ducta cogit Inlef unum diem, quem Rofiiani bissex-
celebrari licitum neget. Ipsutn qiibque Pascha lum vocant, ut ad euindfemcircuitura redeatuf. Quai- .
Dominus jsridiequaiii pateretur chm discipulis fecit. . lus solafis gyri anuus, blssextilis, c__feristribu, uno
Aut octavo Kalendarnm Aprilium, non fuisse, aul prolixior, a quo "confeelo sol ad cuhfcta Signorum
ame oequinoetium fuisse confirmet. Non aulem 110- loca eisdem diefunf noctiumquc qtiiblls ante qua-
slri lautum tfetnporis,sed eliam legalis et Moskica driennium revertitur horis. Annus erralitiuta stella-
decfeniit instittitio. Non ante transcenshm liujus rum esl, quod iliarum qubque zodiaci ambituhi Iti-
ajqruiriociiidiem festi Paschalis essfe celtjbranduth, stral. Aimus magnus est, fcumororiiaB.mulferrantia
sieut Anaioiio a.teslante evidenter docei, etJbse- sidera ad sua qu_equeloca sibi habere feburrant, id
fltibbus annis exptfelis.
phus, sicul et Teorumantiquiores Agalhobutus el e.t, qhingentis triginta
Panajada, qui unus tex illis SPpluaginla .eriioribus Interrog. Annum rivilem, id est, sblarem, ilbi
fuil qui iiiissi fuerant a-pont'ftciljUs ad Plolemajrihi HfeT-iBei, Gifeeci,J-gyptii, Romanique iDcipiunt.—
regem, Hebreeordmiibios interpretaturi iti Groecum Resp. Hebrasiab sequinbblioveFno.XJraecia solslitib,
serhionerfi, -qri.true hiulta ex tradilionibhs Moysis iEgyptii ab aulunmo, Romani ihcipiunt a bruina.
proponenti regi Stque percunctanti fesponderunt. B -
CAP.XII. =—De signifere drculo •el solis^
tpsi fergo cum quoestiones Exodi expdnerent, dixe-
runl Pascba iion priri. lesse immolandum, nl hoe lunmquecursu.
_equinoctiutovernale transiret. Undenos necesse esl Zodiacus circutus constat ex duodecim signis, per
cbservandam verilalis regulam dicamus apferter-et quem septem sidera errantia currunf, id est Sol,
Pascha antfeajquinoctiutn tfeitebiasqUedevictas ftoi. Luna, Mars, Mercurius, Jupiter, Venus, Saturnus.
itnmolandum, et hoc oequinoctium du.decimo Ka- Quoe quidem signa simul habenl partes ireeentas
lendarum Aprilium difeasfcribendum.Sicut norisoltim sexaginta, singUlatira vero triginta. Partes autem
atic.oritate paterna, sed fet iioiM.Iogibaconsidera- zodiaci quotidianos solis, 3n coelo debemus sentire
tione docemuf. Sed et cajtera ti.a1e.lipeta in ttu- progressus. Signa tanlse sunt magnitudinis, ut non
j'usmodi confinia, simili ralione aliquot ante octa- minore quam duarum spaiia horarum, vel orirl, vel
vum Kalendarum sequenlhmi esse notanda. occidere, vel de loco possint movefl. Singulis tnce-
noepartes, ob tricenos dies, quibus a sole lusirantur,
GAP.51. — De aiinis. ascnbuniur decem et semis horse, plus sunt quam
Interrog. Unde dictus est ahnus? — Resp. Annus ptenam partem viginti quatuor liorarum, non red
abinnovando cuncla qucehaluValiordine transierant, '" dunt simul, et' computari negliguntur. Allamen et
vel a circuilu temporis nomen aecepit. Quia veteres ipsse duodecies circumaetaj, ubi dies quinque, ef
annum pro circumponeiesolebani, ui Cato dlcitin quadrantem eonsumi. averint. Jarii quahtum ad tii-
'Originalibus oratorum. «Annum termimtm, id esl, eenas parles addidtermi, patebit, completusque solis
citcum teiminum, et arob-.e dicitur pro circumire. Snmis non treeentis solum et quadraginta diebus,
Interrog. ^Quotmodis dicuntur anni? — Resp. E--t sed addilis qiiihque diebus, el quadraginta perfici-
aritehi annus luaarist est et solaris, fcstet errantiui*- lur. Unde signifet est, trecCntis quidem sexaginla
discfetus s.ellarum, est etomnium pianetarumunus, quinque pariibus Ititus. Hatum duas medias sol et
quem magnumSpeciahter nuneupaat. luna omnes pervagari consuevit. Sbl frecfenllssexa-
Inlerrog. Lunaris annus quot modis aecipilur? §.nta qunque diebus et sex horis zodiaei ambitum,
— Resp. Quadrifaiie. -Priraus namque cum luna tuna viglnli septehi diebiis ei oclo lioris lustrant.
Viginti septem diebus el octo boris zodiacum per- Sriigula aulem signa sol tfiglhta diebus, el denis
HCtirresis,-ad signum ex quo egressa êst reverlitur. lions ac setaisse. Luna aulem in binis diebus et se-
Secundus; duobus diebus et quatuor horis prolkior, mis horis ac iies-.e unius hotee peilabilur. Si quoeris
qui consuete mensis appellalur, oum soiem a quo quid besse significel, tanto minus abesse ab inlegra
iiova digressa est viginti novem diebus, et duode- Jliora, 'quanlo octava at>duodfecima,decima a decl-
cim horis exactis, jam defecta repetil. Tertius qui ma quinla, vigesima a trigesima. Teitia partesub-
duodecim mensibus 'bujusmodi, id est, irecentis iracla, quoties dure solre remanent, ipsaj dusepartes
quinquaginta qualuor diebus expletur, et vocatur besse, lertia triens nuncupatur. Errant ergo qui iu-
communis, eo quod duo ssepissimetalespariter cur- nam tricenis diebus tanluto spatii ccelestis, quiiii-
fant.'Quartus, qui embolismus£rseee dicitur, id est tiim irecenlis sexaginla solem percurrere dirunt.
-superaugmenlum,'et habet ti-edecim menses, id est Cum manifeste vteritas prodat quoesupra perstfinxi-
TdiestreCenlos trigihta quatuor. Qui uterque apud mus, Itmam vigintiseptem diebtis, etiertia dielparte
flebroeos a principio mensis Pascbalis incipit, ibi- 'cohstat conficere solem: et tjuanlrim spatii in tino
demqu. finitur. Apud vero llomanos ab iiiGipiente suo mense lunam, tantum In iredeeim sui sol exce-
luna mensis Januarii Sumit -inilium, ibique lermi- iifere circuilum.
natnr. — De Mssexto
— CAP.XIII.
Inietrog. T>e_o.at\ahno quomodo dieis"? Resp.
Solaris annus est cuul ad eadeii- loca siderum rediil, Interreg. Sunt i.ei.milli'qui facilitate eomputand>
peraciis trecentis sexaginta quinque diebus, et sex absque labore comprehendant quanta bissexli cres-
691 BED/E VENERABILISOPERUM PARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 592
eentis particula per singulos annos, vel menses A CA.P.XIV. —; De mensura crementt.
vel eiiam septimanas et dies, incessanter adimplea Inlerrog. Bissextilis ediscere eupio. — ISesp. Di
tur; nec tamen dicere noverinl qualiter eaden cimus quadrantem diei, id est, sex horas per an
particula erescit, vel quae sit causa, quasve rali num adcrescere horam, per duos menses solis natu
crementi ipsius, quidve nasceretur erroris infesti,. rales, id est dies triginta et horas decem, dimidiua
non ipse diesbissexli suo juxta morem necessariun horeeper unum mensem.Porro qnartamparlemhora
intercalaretur in ordine. Hsec omnia per rationen unius, id est punctum unum per dimidium roensis
declara. — Resp. Bissextus ex quadrantis ralioni Interrog. Ubi crementa vel detrimenta solis e
p-er quadriennium conficiiur. Quadranlem namqui lunoe, secundum rationem naturae anno insei. de
solent appellare quartam parlem cujus rei Iibet bent? — Resp. Naturoe ratio cremenla vel delri
Verbi gratiapecuniee, temporis, loci, et ideo ,quar menta solis ei lunse locis sequinoctialibus, ubi pri-
ta pars diei qui viginti qualuor horis cum sua nocl mo creata sunt initiari vel liniri deposcii, solh
eompletur, id est horoe sex, quadrans consuet quidem verni,lun_e vero in autumnalis loco-sequi-
vocaiur. Quadranlis aulem hujus, quseper qua noctii, sed diversi locis in diversis saltuni ponen
driennium in diem inlegrum colligendi, et suo loci procurabant. Nam Anatolius in sequinoclio et decimc
inlercalandi est ratio. Quod sol annuura coeli ambi " quarlo sui decemnovennalis anno circuli de oclc
tuiu, id est duodecim signa circuli zodiaci nolissima in viginti posuit, At conlra Vietorius, tertio ante
non in trecentis sexaginta quinque diebus, sed su> finem ogdoadis anno inferendum censuit Kalendis
peraddilis sex horis adimplere cognoscilur. Unde fi Januariis, de quarto in decimo sexto, addidit. Porro
ut si, verbi gratia, nunc sequinoctialem coeli locun ^gypUi, in quorum sententia nunc catholica eou-
mane oriens inlraverit lrihunc, anno sequenti me sentit Ecclesia, primo anno decemnovennalis circuli
ridie, tertio vespere, quarlo media nocte , quink affigunt, in loco undecimo Kalend. Aprilis de oc-
ru-sus in exordio diei, ut puta completo diei totius lava decima in nuilam computantes. Sciendum est
circuilu recurrat. Sicque necessario diem super autem ubicunque addilus fueril, ibi tres pariter
fluum admoneal ubilibet interponendum, quen menses undetricentorum computari dierum.
__Egyptiianno suo solemniter expleto, id est quarlc
Kalendarum Septembrium , Romani autem sextc CAP.XV.
Kalendarum Martiarum die, unde et bissextum vo- Interrog. De saltu lunoeet plenius ediscere cupio.
cant iniercalare consueverunl. Quod si quis calcu- — Resp. De saltu lunee verisimile apparet quod eum
latorum facere trecentis solum ac sexaginta quinquc citior quam vulgo pulalur lunaris incensionis locus
diebus omues se annos ageredebere putaverint, ma- et hora proecurrel. Nam quomodo fieri posset ut per
gnum sibi mox inveniet annui circuitus occurrisse annos denos et novenos, unum necesse esset solito
dispendium, ita ut post aliquot annorum vertenlium dierum numero afferri, si non hsec .elocitas aliqua
cu.ricula seslivismensibus vernum tempus, vernis lunaris gyri, paulatim toto circuli decemnovennalis
brumale, brumalibus aulumnale, autumnalibus ses- temporeprocurarel? quomodo ejus tardilate cursus
tivum se offendisse perversus computator horrescat. solaris agiprobatumjest, ut unus per quadriennium
Si cui sane quod de signifero et cceli ambitu paucis ejus cursus augealur dies. Huj'us aulem velocitatis,
diximus, forie habenlur ineognita, huic vulgari el et (ut ita dicam) anticipalionis, lametsi ordo non
fortassis compendiosiori et manifestiori ratione sa- facile patet, mensura nequaquam latet. Constat
tisfacere curavimus, ut qui coali signis pueri in enim quia diminutio illa alque ablalio diei unius,
schola non didicit, saltem hoi ologii lineis in terra quas quomodo agilur per denos et novenos 'annos
quse necessaria quserit apprehendat. Et hic ergo tota couficilur, hora per singulos annos et uno pun-
sciat solem morulis suis ettardilate quolidiana qua- cto, el decima nona parte unius momenti augetur.
Irantis hujus anni, disponente opere Creatoris esse Dies namque viginti quatuor horas habet, e quibus
ministrum : quem diligeniior inquisilio declarat, cum novemdecim, tolidem annis circuli decemno-
uon ad eamdemhorologii lineam per treeentos sexa- ' vennalis distribueritis, remanent quinque. Has mul-
jinta quinque dies posse reduci; sed si, verbi gralia, tiplica per quatuor, quia videlicet hora quatuor
.raesenii anno in sequinoctio vernali, quod juxta punctis constat, fiuut viginti. Da singulos singulis
(Egyptios qui calculalorum lenent palmam, duode- annis, et remanet unus. Hunc divideperdecemno-
jinio Kalendarum Aprilium die solet evenire a medio vem, et videbis quod ad saltum lunee complendum, ut
jrientis, surrexerit eodem die post annum aliquanto diximus, annuatim hora el punctus, el decima nona
inferius oriri, et lertio, quarto, -juinto anno eamdem pars unius puncii accrescit. Non ergo unis eisdem-
liminutionem in tantum numerali sui cursus augeri que vel articulis temporum, vel coeliclimatibuslunse
.emperantia, utnisi dies bissexlus, ante irecentos" celebralur ascensio, sed semper aliquanto citius
uxta morem inlercalaretur, jam duodeciroo Kalen- quam preecedente mense provenerat, ut sit unde unus
larum Aprilium die facturus sequinoctium a medio atino decimo nono transiliatur dies.
mrgat orientis, eamdem nihilominus tardilatis su_e
CAP.XVI. — De Cyclo decemnovennali.
sonstanliam, in cseteris quoque per totum annum
lemturus ex ortibus simul et occasibus, Gyclum decemnovennalem propter qualuordecim
lunas paschales Nicsena synodus jnstituit. Eo quod
§95 DE RATIONE COMPUTL 594
ad et-mdem anni solaris diem tmaqu_eque luna per A mini completus est annns, _pse est nimirum jdxta
decemnovem annos ducentos trig.nta quinque, concursus siderum, ille in quo incarnari dignatus.
circumacla vicihus inerrabili eursu redeal. Cujtis cycli Quia hic secundus annus cycii decemnovennalis de-
ordinemprimum EusebiusCoesarisePalestinseepiscopus cem octo circuli lunaris undecim habens epactas,
composuit. Qui dividitur in ogdoadas et hendecadas, quinque concurrentes sepiimanse dies, lunam pas-
hoc est in octo el undecim annos. Octo enim anni choequatuordecimam, octavo Kalend. Aprilis, om-
lunares, totidem solares, duobus lantum diebus nia tunc fuere similia. Et si esset qui tunc paseha,
transcendunt. Quorum alter ad explementum oc- more nune ecclesiis usitato die Dominica, ipsa ni-
currit hendecadis, alter ratione saltus absumitur. mirum dies, quomodo hic adnotandum est, sexto
Alioquin heudecades solares uno die transcenderet Kalend. Aprilis veniret, ac lunam baberet sextam
lunarem, licet quidam violenter hos dies ex bissextis decimam. His igitur iia se habentibus annum pas-
oeto annorum supplere nitantur. Cum bissextus so- sionis dominicoe quserentibus nola via est. Ha-
leat in mense Fehruario soli superfusus et lunse fu- bet enim, ni fallor, Ecclesioelides in carne paulo
turo tempore nihil prsejudicare et ipsi nullum hen- plus quam triginta et tres annos usque ad suoe
decadi Mssextum addant. Ut ergo apertius dicas», tempora passionis vixisse. Quia videlicet cum tri-
duse lunsedies qui supersunt in ogdoade duos qui B ginta annorum fuisset, baptizatus est sicut evange-
desunt in hendecade complebunt lista Lucastestatur. El tres semis annos post liap-
Habet enim octo assolares dies exceptis bissexhs tismum proedicaverit, sicut Joannes in Evangelio
duo millia noningenti viginti. suo, non solum commemoratio redeuntis paschoa
Lunaris vero dies duo millla nonaginta vigmfii tenspore perdocet, sed et idem in Apocalypsi sua,
dup. Daniel quoque in suis visionibus prophetice designat,
Hendecas solis habet quatuor millia quiude- sancta siquidem Romana et apostoliea tenet Ecclesia.
cim. Quomodo igitur, ut supra memoravimus, qumgentis
Lunse atitem, quatuor millia tredecim dies. triginta duobus annis paschalis circulus circumagi-
Octo assolis, habet menses nonaginta sex. tur. His adde triginta tres, vel potius triginta quatuor,
Lunse autem nonaginta novetn. utillum ipsumquo passusestDominus attingerepossis
Hendecas vero solis habet menses centui» tri- annum/fiunt quingenta sexaginta sex. Ipse est ei-go
ginta duo. anuus Dominicsepassionis et resurrectionis a mortuis;
Lunte autem centum triginta sex. qriia sicut quii.genta triginta tres, primo, ita quin-
Et habet cyelos decemnovennales, menses solares genlesimum sexagesimum, et trigesimo quarlo per
ducentos viginti octo. 'C universos solis et lunoeconcordat discursus. Et ideo
Lunares ducentos triginta quinque dies. «srculis beati Dionysii apertis, si quingentesimum
Exceptis bissexti utriusque sideris, sex millia mH- sexagesimum sextum ab incarnatione Dominicontin-
liarium noningenta triginta quinque. f gens annum, decimam quartam lunam in^ eo nono
Kalend. Aprilium fieri reperies, et diem Paschaedo-
CiP. XYII. — De continenlia decemnovennalis. minicum, sexto Kalend. Aprilis lunam decimam se-
Cyelus decemnovennalis octo lineis est ordinatus. piimai-i. Nam quod Dominusdecima quinla luna feria
Prima ejus linea temporum seriem continet. Quem sexta crucem ascenderit, et una sabbatorum, id est
Grseci ab annis Diocletiani persecutoris calculare die Dominica resurrexit a mortuis, nulli licet dubi-
decreverunt. Sed DJonysius secundus abbas Roma- tare catholico, negligique agnum paschalera decimo
nus, utiiusque linguspperitus, Graece et Latine cy- quarto die primi mensis ad vesperam immolari,
clos scribens paschales, noiuit eos ab impii prin- proecepitpariter cum Evangeho qnod Dominumea-
cipis annis computare. Sed magis eligens ab incar- demve.pera laiitum a Judoeis, et mane sexta feria
natione Domini nostii Jesu Christi annorum seriem crueifixum ac sepultum, prima sabbati resurrexisse,
preenotare, unius singulis annis augmento in majus. perhibere videatur. ,
proficientes propter notitiam exordii spei nostrse, et' Secundus ordo circuli deeemnovenna.is comple-
causam Teparationis humanoe: id est ut passio seu ctitur indictiones quindecim annoium circuitu, in sua
resurrectio Domini facilius inveniretur. Sed quia semper vestigia reducGns. Quas auliqua Romanorum
luvaris circulus decemnovennalis est, solaris autem indiistria comperimus ad cavendum errorem qui de
viginti octo conficitur annis. Multiplieatis per se lemporibus forte oboriri poterat, Inslitulas. Dum
invicem ambobus summa quingentorum triginla enim veibi gratia, quilibet imperator medii anni
duorum colligitur annorum. Qua tandem replicata lempore \ita vel regno decederet, poierat evenireut
totus solaris lunarisque cursus ordo in sna ve- eumdemannumunusliistoriousej'usdem regis ascribe-
stigia per se revolvitur. Eumdem decemnovennalis ret tomporibus, eo qtiod ej'us partem regnaret; alter
lunarisquecirculi annum,easdem epactes lunoe,solis vero historicus eumdem .uccessori illiu. potius ad
quoque dies concurrentes eamdem decimam quar- titulandum pularet, eo quod et hie partem oeque
tara lunam, eumdem dominicoe Paschse diem, ac ejus haberet in regno. Yerum ne per hujusce-
lunam ipsius ex ordine restituens : unde secundo modi dissoriantiam error temporibus inolesceret,
ahno eirculj, quem primum Dionysiusscripsit, qnin- statuere indictiones, quibus uterque scriptor, imo
gentesimus trigesimus tertius ab incarnaiione Do- etiam vulgus omni tentpore cursum facillime con-
595 BED.E VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. 536
servaret. Quia pro facililate quoque calcutandi quin- A rmf, et post S revertantur. Lt httjus ordo diserelio-
deeim esse voluerunt, ut planissimo numero, etad nis cunclos annorum verlentium compleclitur dies.
multiplicandum promptissimo compendiosius trans- -_ Meminisse omnis caleulator debet easdem concur-
aoti temporis status in memoiiam posset reduci. rentes solis trigesimo abliinc anno quas ex proximo
Ineip.uut autem indicliones ab octavo Kalend. Oc- secuturus easdem sexaginia, quas et quatuor eas=
tob., el ibi termhiatur. dem nonaginta, quas el sex easdem centum viginli,
Tertia proefali circuli linea continet epactas luna- quas et octo easdem ccnium quinquaginta, quas el
et cajteras in huuc modum esse 1edituras.
res, quse ad cursum solis annuatim undenis diebus deeem,
accrescere solenl. Inde epactoe Grajco vocabulo. Quocunque numero annorum iransacto concunen-
Item adjectiones diclse, qure per annos singulos un- tes scire desideras, eumdcm numerum vidcs qupiies
decini dierum, ut diximus, accumulentur augmenlo. habeat liiginla et trigesima parte geminafa, concor-
Vel certe quse ad inveniendas quotse sint lunas, diam verfenlium cognosois annorum. Veibi gralia,
Kalendarum duodecimo, el per tolum adjiciunl an- trecenti decies habent triginta. Et p.cptei'ea eadem
num, ut epactse jure, id est adj'ectiones, vocantur. eoncurrentes, tvecentesimo anno qu_e viginti sunt
Et quidem per totum anni verientes orbem, suos futuroe, si quid residui faerii et hoc adjicies. Eo-
quoque dies habet adjcclioneslunares undecim.Nam 2$ -* dem modo eliam in prooteriia concuri eniiam ordo
verbi gratia si hodie, eum scribo, quinta est luna respicit. Item quia cii'culus lunaris decemnovennalis
anni epactse vigesimo anno redeunl, se-
ipsa isto die, post annum decimum sextum erit luna, prajsentis
et sic semper pro undecim adjeciionibus annis sin- quentis alihinc quadragesimo terlii, sexagesimo qttar-
centesimo sexli, centesimo
gulis crescens usque ad trigesimam, et quod remanet ti, octuagesimo quinti,
tola erit luna, nec eadem hcec quee non est prius- vigesimo septimi, centesimo quadragesimo oclavi,
centesimo sexagesimo noni, centesimo octuagesimo
quam decem et novem annorum peraclo circulo de-
cemnovennale annotatoe suht epactoe lunam quota decimi anno, et coelera simililer. Quod et de luna
sit in undecimo Kalend. Aprilis, ubi pascbalis esl fesfi quai la decima paschsacoeterisque qure decemnoven-
hanc sui cursus nali circulo includuntur, seque seiendum est, pole-
principium, signant proefixam regu-
rit calculalor etiarii prolixioiessibi lempo-
lam, semper observantes ut quoties minorem sex- rumdiligens
decim numerum habent, paschalem lunain prceferat. sequentium annotare reeursus, quibus semper
meminerit etiam prselerili sevi congruere staluin.
Quolies aulem majorem in sequentem lunam pascha
Quinta circuli decenTngvennalis regione 'lunaris
querirendumdemoustret, quarum loeus annuale un- circnlus includilur, a
decimoTialendarum 1Aprilis. quarlo ejus incipiens, el terlio
IC complexus in anno qui proprie Romanorum, et est -
Quarto decemnoyennali circuli tramite designan- ad mensem Januariiim pertinens. Nam sicut annus
tur epactagsolis, id est concuyrentes septem ip_)_)e '
qidsque decemnovennalis cipculi propier iegalem
dies unius spmpey tevnos per apqos, duorum autem1 Hebroeorumobservalionem a
paschali mense inchoal
per annumlbisse-tileni, usque ad septimum liqme- ibideroque finitur; ita et hic Ronianoruni instilu-
rum adjectipne prescentes. Quaruni circulus habet tione a luna Januarii inchoal
alque ibi desinit. Sicut
id
annqs quater septenos, esl, viginli oclo, qui nirni- et ille, sic et iste primum &tsecundum communes
riim non anle potest consummari quam bissextqs' amios, terlium habet emholismum,
quartum et
quarto redire solet anno, eunctos septem mane dies' quintum eornmunes, sextum embGlismum,septimum
contingat. Dominicam videlicef primam feriam , communem, octayum embolisraum. Hendecas quo-
quartam feriam, secujjdam feriam, sabbalum, quinque circuli lunaris instar depemnovenrialis. sepiem
tam feriam, tertiam feriam. Hoc etenim ille crdine' annos communes, et quatuor habet embolismos. El
currit. Cumque suas quseque anni dies haheat con- habel communesanni lpenses lunares fjnpdecim,dies
currentes, hoe qua. in circulo sunl adfixse concqr- treceplos qijinquaginla qualuor. Embolisnii aulem
renles, speciahter quse sit nono Kalendarum APfi- menses tredecim, dies frecentjim octoginta quaiuor.
lium fere designant, videlicet ut propius festiyitalis5 Prseter unpm ûnfaxa); pctodecim
lj cjcli huj"ns an-
paschalis exordio posiloe facillime diem epaelarum,' num, qui est decemnovennalis prjmus, m quo unus
vel declmaj quartse lunee quoteesint, fei.se pandant,> dies ratione sallus lunaris
intercipilpr. Si vis scire
ae per hoc ad paschalis inveniionem diei Dominici,>
qimfa sit luna Kalendarum Jannarii per novem de-
plamim facianl iter. Conligit aulem eadem concur- cipi annos, sume cyclum lunog quemhbet, nt puta
rentium annua diesque calculatorem meminisse ju-
quinque. Mulliplicaper undecim, fiunt quinquaginta.
val, et jam secundo Kalend. Aprilis, seplimo Iduum1 Adde jimim semper regujarem, fiunl guinquaginla
Apriiis, decimo octavo Kalend. Martiarum, ex unde sex; parlire per triginta, remanent viginti gex, vi=
cimo Kalend. earumdem. Guj'us circuli talis est cur-
gesima sexta est luna jn Kalendas, Januarias anpo
sus, ui quicunque bissextili anno sunt, eoncuiTentess quinto cycli decemnoveunalis. Item sume octo, mul-
ipsi et ante quinquennium fuei.tit. Et post sex an- tiplica per und.eeim, fiunt octoginla oclp. Adde
nos futurse sint qu_eprimq bissexto anno sunt ea- uiium
regularpm, et parlire per triginta, remanent
dem, et ante annos undeeim transierint, et post sex- viginti novem, est Jpna in Kalpnd. suprascriplis,
redeo, quee secundo post b ssextum eadem, et anteJ anpp C3rc]ilunaris octave. Tantum memor esto de-
sex annos ierint, el post undecim remanent, quse e ciipi sexti, pt decinii oclavi, et deciim npni cyfsfi
trespost blssextum ipse, et ante 6 annos prseieiie- memorati anni, non unum ut in ^reliquis, sed duos
S9f DE RATIONE COMPUTI. S.8
addere regulares, ef lunam Kalend. Januarii sine er- A _ Ocfava circuli meta pandjmtur luns. dominiesa
rore reperies. pasch_ejpropter variantem.ejusdem dominicsaqccur-
Sexlus cycli locus ampl.clitur }unasqualuordeeim sum s.eptem dierum ambilu inclu_.ce,M esi a decimp
pritfii mensis, qui paschalis dominjei diem singulis quinto usque vigesimum primum, qui pro certo,' cftes
anuls absque omni ambiguitate demon.strent. Nam- celeberriraa ^tegis s'nt adnotalione prsefixj, îcente
que post decimara quartam lunam dominica dies Dominp^: Prim^ men.se, deeimo quano die mensis
occurrit, ipsa est,pascbalis dominic_eresnrrecti.nis comedetis .azyipa, usque ad vigesimum prijnum
dfes. QuLqujdem -decima quarta luna priraum in ipensis ad yesperam, septem diebus Jeimentalum
in domibus yeslrig. /Cum primi sep-
-equinoctio, id est duodecimo Kalendarum Aprihum. non inveuielur
Ultimum \igesimp nouo abhinc^die, id est decimo iem, qu_e~ejusdifjruni azymgrum nunc regula talis
Kalendarum Ma-.arum, suum yespere proces- est, pt quse post seqpinocUum quindecima luna oc •
quarto
sum terris-ostendil. Quibus lerminis per annos denos current pripiimensis, iiitejl.galur.-t hocquemcunque
et novenosJegali tenipore paschalis ohservantioedis- septem dierum, usque ad vicesimum primum domi-
cursus eonsM es=e comprehensos. Si vis per argu- picaii-apcepej-it, paschalis festi gaudiis apluro porri-
mentum decimam quartara lunam inyenire, sume gat. Hqp aulepi prp cerfo scire clebes qued si luna
epactas lunares anni QUI'US volueris, fit siquidem de-1B decima guana priroi mensis in DQminicjiminciderit
cimo quarta, vel qumdecimo suntj imdecimo vel diem, omnimodo in septimanam sequentem esse dif-
duodechno ttalendr Aprilis, diedeeimo quarto lunam ferendum,
venire cognoscat. Qpia nimiium Kalendarum supra- CAP.XYIH. — De circulo magno siderum.
scriptarum proprius est onmium loeus epactarum.
Sin autem pauciores snnt epaelaj, fiimittas eos cres- Circulus Paschse magnus est, qui multiplicato per
cere per dies, usqjie dum decimum quartum impleant invicera solari ae lunari cyclo, quingentis et triginta
numerum, etibijse Junam pascbse habere non dubi- duobus conficitur annis. Sive enira decies novies vi
tet. Porro plures quindenaiio nuroeK> si liabuerit ceni et oeloni, seu vicies oclies deni ac noveni mul
epaptas, et Jjas usque ad trjeesimum, id est ipsius tiplicentur, quingentorura triginla duorum numerum
terminum mejjsis per dies cijjscere sirjat- Et sic a complent. Unde fit ut idem circulus magnus decem-
noya luna inchoaq§, atque usque ad deoimam quar- novennalis, lunse eirculus viginti octo, soiis autem
tani ex rirdjne pe.currens diem votis paschalibps qui vicenis octonisque consummarisolentannis no
aptum rite reperjret. Sed boc nofandiim quod deci- vemdecim, habeat bis sextum decies novies septenos
irsa quarla luna, si epmmunig esl anpus, undeeim id est ceritum triginla tres menses solares, vicies
diebus pritjs; si yero embojismiis, decimus nonus "! octies ducentum viginti octo, id est octo millia du-
tardius, quam praecedenle anno trangierat, semper centos octoginta quatuor.
redire consueyif,; excepto uno duntaxat prirao cireiili Menses autem funares, vicies oclies ducentos tri-
decemnovennalis anno, in quo propter rationem sal- ginta quinque, id esl sex mjllia quingenta el octo-
Jus Iqnaris, duodecjm diebus apnQtinum cursumprse- ginta dies, exceptis bissextis vicies oelies quinque
currere solef. roillia noningenta viginii quinque, id est centum
Septimo decemnovemialis eireuli titulo dies pas- nonaginta quatuor millia, et centum octoginta. Ap-
,ch_e domjoicus ppmprehendilur, qui de dominica positis autem bissexlis centutn nonaginta quatuor
nostri Salvatoris resurrectione a mortuis exordium milha ^t trecenta tredeeim.
eoepit. Nam cum in Veteri Teslamenjo tribus argu- Qui ubi memoratum ex wdine mensium dierum,
mentorum indjciis, Paschse tempus git observare quse summa compleverit, mox in seipsumvevolutus,
praeceptura : prima videlicet ut postr_equinocli..m; -cuncta quse ad sohs vel lunoe cursum pertinent,
secunda, ut mense pritnq; jpj-tia, ut terfia ej'us se- eadem quosprseterierant semper tenere festaurat.
plimana, id est a vespera decima quarta lunaj quoeest Si nosse vis quotus sit annus ab Adani secundiim
initium decimi quinti, usque in vesperam, id est-ter- Groecosduntaxal, mulliplica quindecim per quadra-
minum vigesiraum primum celebretur; quarta in ^ginla et oelodecim, liqnt sexmillia dpcenta et sep-
ej'usdem observatione regula est hobis a tempore tuaginta, adde indictionem anni cujus volueris, quem
dominicseresurrectionis imposita, ut cum sequinoctiq prseseniis anni novem esse coroprobatur, et iiunt
transcenso, lunam prirai mensis decimam quarlam centum septuaginla novem.
vespere ortum facere videremus, non statim ad fa- fSi nbsse vis quotus sit annus ab incarnatione
cieudum Pascha, id esttransitum demoitead vitanj, Dpmini nostri Jesu Christi, eomputa quindecies
de conuptione ad incorruptionem, de pojna arLglo-. quinquageni, fiunt anni septingenli et quinquaginta.
riam, resurgendo facere dignatus est, exspectantes, His septem adde duodecim regulares, finnt septin-
In ipso tandem congrua Pasch_esoleninia celehremus. gentfquinquaginta duo. Adde ei indictionem anni
Quod si quis objecerit non sequinoctii memoriam, cuj'us volueiis, quaj prsesentis anni nona esse com-
sed tantum primi mensis, et tertioe in eo seplimanse probatiir, fiunl simul anni ab incarnalione Christi
posuisse Moysen, scjat quia etsi sequjnoctium nomi- septingenli septuaginta unus. Hoee tanlum niemor
natim non exprimit, in hec tanlum ipso quod aple- estosolliciius, ul quando quindecima veneril indictio,
nilunio primi mensis Pascha faciendum praecipit, eamdem subsequi primam scias, J
.
ggiilnoctii traosceijjiunt, plenaria ralione depromit. Quia vero per unam indlctiouemliiijus caleulatio-
S99 BED-E VLNE.UBILIS OPERUMPARS I. — DIDASCALICAGLNUINA. 600
uis numenis impleri non polest, eodem anno non A A que concurrentes fuerunt anno nativitatis Domini;
multiplicabis, ut superius, quindecies quinquies, sed hos partire el remanent concurrenles.
quindecies quinquies et asse. Et ita deinceps in sub- Si vis scire quotus sit concurrens, sume circulum
sequentibus annis, usque ad quindecimam indictio- solarem, qui nunc vigesimus octavus esse compro-
nem. Quinquaginta et unum per quindecim computa, batur, et quartam ej'usdem numeri ipsi adjieias.
quibus additis semper septem regulares suprascri- pariire per septem, -et quot remanent, tolus est
ptas, implebis numerum annorum Domini, et nihil concurrens in nono Kalend. April.
remanet quod per duodecim addere possis, sieut et Si nosse vis quotus sit circulus lunse, sume annos
in aliis Indictionibus remanet. Ut in prima indictione ab Adam, et eos partire per novem decim annos, et
unum, in secunda duo, in terlia tres, vel usque ad quoi remanent, totus est circulus; si nihil remanet,
decimam quartam; lot remanent de computo supra- decimus octavus est.
scriplo quota fuerit indictio. Hoc argumento invenies Item sume annos ab incaruatione Doniini, qttot
annum Domini fuerint, et subtrahe seraper duo, et quol remanent,
Si vis scire indictionem quota sit, sume annos ab hos partire per novem decim, et ilerum quol rema-
Adam quos habueris, et eos partire per quindeeim; nent, totusest circulus lunaedecemnovennalis; si au-
quot remanent, tota est indictio : si nihil remanet, B I tem remanet, decimus nonus est.
quindeeima est. Si vis nosse quotus sit annus cycli decemnovenna-
Item si vis scire quota sit indictio, sume ab incar- lis, sume annos Domini, et unum adde, quia secundo
natione Domini, id est septingenti septuaginta unus, -ejusdem anno natus Ghristus; partire per novem
his semper adjice tres, fiunt septingenti sepluaginta dechu, et quol remanserit, ipse est annus c\cli de-
qualuor; hoec partire per quindecim, remanent no- cemnovennalis, et si nihil remanet, octodecimusest.
vem; nona est indictio; si nihil remanet, quindecima Si vis scire bissextilem annum, partire annos
est. Domini per quatuor, et quot remanserint, tot sunt
Si vis scire quota est epacta, surae annos decem- anni a bissexto.
novennalis cycli quot fuerint, et de ipsis subtrahe; Si nosse vis qoot puncta unaqueequenma in die
semper unum, et illos multiplica per undecim, et; luceat secundum Romanos, sume dies a Januario,
postea partire per triginta, et quoi remanent tola ut puta in Nonas Martias, fiunt sepluaginta sex. Vide
est epacta. quotus sit cyclus lunse, ulputa sex, muliiplica ipsum
Item computa a pnmo anno decemnovemlali usque eirculum lunse quinquies, fiunl septuaginla quinque.
in qnem volueris, ut puta in quintum annum, dimittei Adde ad dies a Januario, fiunt centum quadraginta
. super unum, remanent quatuor, mulliplica per qua- IG unum; deduc sexaginta bis, fiunt centum viginti,
luor, undecim annuas epactas, et facies quater un- remanent sex : ipsoe sunt punctum lunee ipsius diei
deceni, fiunt quadraginta quatuor; hos parlire per quee lucet, id est horam primam, et punctum unum
triginta, remanent quatuordecim; quarta decima esti, horee secundee.
epacta. In secundo circulo decemnovennalis, ita per Siipsam lunam vis .nvemre, memento quot habue-
omnes decem et novem annos sub hac brevitalei ris in summa, antequam per sexaginta partireris : et
computabis. quoties deduxisti sexaginta, tot asses adjicies ad sum-
Item partire annos Domini per octodecim, et quott mam eamdem, et iterum multiplicatum circulura
remanent multiplica per undecim. Item partire per lunee sexies j'unges ad siimmam, dividesque per tri-
triginta, et remanent epactaj. ginta, et lunam dieiej'usdem invenies.
Si nosse vis epactas solis, id est concurrentes dies,, Si nosse vis quotus sit circulus solis, sume annos
sume annos Domini, et eorumdem quartam pariem1 ab Adam, ei eos parlire per viginti octo, et quot re-
adjice; his quoque semper adde quatuor, quia quin- manent, totus est solaris circnlus.
DE PASCHJE CELEBRATIONE LIBER,

SIVE
DE JEQUINOCTIO VERNALI JUXTA ANATHOLIUM
EPISTOLA.
ACSANCTISSIMO
REVERENDISSIMO BEDAOPTABILEM
FRATRIWIGRHED^PRESBYTERO, IN DOMJNO
SALUTEM.
Libenler accepi litteras tute benignitalis, amantis-; B sarode historia ecclesiastica, super qua me interro-
sime in Christo frater, et capitula quserogasti prom- gasti proesentem,cui tunc breviter utpotuirespondi,
ptus describere, ac libi dirigere acceleravi, memor nunc latius explanare eliam sludui, hoc est de
familiaritatis ac dulcedinis qua, cumilloadvenirem, eequinoctioverno, quod in libro proefato Analholius
»ie suscepisti. Sed et queestionemillammerito famo- antistes reverendissimus, in undecimo Kalend. April.
«n. DE PASCH/E CELEBRATIONE. 602
die aniiol_,sse perii.belur, cum coeteri iEgyptiorum lA scribal, a quo Pascha incipere polesl, quoque ad,
niagi.lri hocmagis in duodecimoKalendarttm carum- duodecimumKalendarum Aprilium regulariter respi-
dem die annotandum esse decernant. Dicit namque cit. Attende quid in sequentibus ex antiquorum sen-
sanclus Proterius Alexandrinee antistes Ecclesi.», ad lentia Patrum annotat. Cum enim sint duo sequino-
beatissimum papam Leonem scribens de pascha, et ctia veris et autumni sequis spatiis dirempta, et
manifeste quidem secundum cursum solis, xxv die dicimo quarto die primi mensis sil slatuta solemnitas
mensis Phamenoth, ûi etiam xn Kalendas April. post vesperam, quando luna soli apposita e regione
sequinoctiumesse cognoscitur. Sed non oportet ab deprehenditur, sicut eliam ocuhs probai e Jicet: inve-
hoc sequinoctioprirai mensis exordium juxta cursum nitur utique vernalis eequinoctiipartem sol obtinens,
lunsepiorsus affigere, alioquin per omnia solis cir- luna vero aulumnalis. Quid ergo mirandum si in xi
culo lunce discursus concordare debuerat. Dicit et Kalendarum Aprilium eequinoclium fieri dicat, cum
sanctus Cyrillus ejusdem prsesulEcclesise: Sol enim de illa loqui se hora declaret, quando*occidente ad
ipse quotidie terra marique et clauditur in Tine diei, vesperamsole,luna econtrario suum attolhtexortum.
et in dieiinitio aperitur, et finit solcursum totius anni, Ubi panter intuendum quod sequinoctia veris et
In duodecimoKalend. Aprilis. Undete merito, sicut el autumni sequis spatiis dixit esse dirempta. Et inde
coeterosmovetsludiosos, quomodoAiialholuiscumsit JJ 3 colligendum quod ab sequinoctio ad eequinoctium
et ipse erudilioneacgenere îEgyptius,quasi contrarius dimidium anni compuiare debeamus, atque autu-
-Eg.yptidoctoribus, scribat eequinoeliumidem in un- mnale xm Kalendarum Octobr. annotare, centum
decimo Kalendas Apriles occurrere solere. Est ergo, videlicet et ocloginta duobus diebus a vernali discre-
inqulens, inpiimo annoinitium primi mensis, quando tuni. Quod esse verissimum eliam horologica docet
esldecim.el lx «Hi.on.iHcirculiinilium,secundumMgy- inspectio, maxime cura hanc sequissimaraanni inter
plios quideminensisPhamenoth vigesimosexlo die, se- sequinoctiorumdiremptionemantiquissimi eteruditis-
cundumRomanosveroundecimoKalendasApt ilis,in qua simi doctons Aristseirerbis astruat, qui fuitunus ex
die'invenilursolnonisolumconscendissepriinam partem, illis LXX illustribus Scripturaj sacree Interprettbus.
verumeliumqnutlumjam in eudetndiehabere,id est, in Quod autem idem ait Anatholius, in qua dies inveni-
prima exAuodecimparlibus.Hmcautem particula,ver- tur sol, non solurn conscendisse primam partem ,
nale est mquinoctiumet ipsa esl inilium mensium, et, verumetiam quartam jam habere in ea die, id est, in
cuput circuli, el absolutiocursus stellarum, qum _r„«va_ prima etduodecim partibus, xn partesxn signa horo-
id est vagm dicuntur, ac fiitisduodecimmpardculm, et scopi nominat, quee tricenis diebus el paucis msuper
tolius ctrculi lerminus. Sed facillime ratione posse horis solem singula tenent. Unde et Maro de iisdem
credo doeeii, non cum cseteris Êgypti et Orienlis Q ( dicit :
prseceptoribus in hoc esse contrarium. Facit enim Idcircocerlisdimensumpartibusorbem,
ralio quadranlis (quembissextumvocant) ut]sol eequi- Per duodenaregit mundisol aureus astra.
noctialem sui cursus locum in signifero cjrculo, nunc
in primo exortu suo, nunc in meridie, nunc occasu, quarum videlicet partium prima juxta naturam a
nunc media nocie comprehendat, et quotiens mane loco sequinoclii vernalis incipit. Haecautem prima ex
vel meridie fieri sequinocliumcontigerit, ad duodeci- duodecima veinale est eequinoclium, quia nimirum
mum KalendarumAprilium : quotiens auteio vesperi, partis ejusdem initium, scilicet ubi sol primo positus
vel media nocte, ad undeciraum Kalendarum earum- est, ipsum tenetoequinoctium, recle preemittit solera
demdiem pertinet. Absque enim contradiclione nox in ea die non solum conscendisse pnmam pailem,
omnis ex quo Dominusa morluis resurrexil, sequen- verum etiam quadram jam in ea die habere : quia
tis diei temporibus anleponitur, non autem proeceden- quoliens eequinoctialetempus juxta rationein prsefa-
tis apponilur. Unde consulle Anatholius non vetat hi lam in undecimuin Kalendarum Aprilium incidit,
undecimuro,sedantexiKalendariirn Aprilium Pascha totiens in ipso temporis momenlo illa quarla pars
celebrari, cum ipse in eodemJibro diligenter ex anti- diei, quceannuatim accrescere solet, secundum natu-"
quorumpariter et novorum Patrum scriptis affirmet, D ramperfecta esse dignoscitur. Nam ctira duodecimo
antetranscensumoequinoctiiPascha aginonposse.Ipse Kalendarum earumdem die conlingit sequinoctium,
eiiitasibi tesUseiat quod scribens non prima sedis tum in ipso eeque die, el in ipsa eequinoctiali
oequinoctiahi _(?„apora,sed ultima signavit, hoc est Jiora quadrans idem expletur. Ideo autem ad-
ea a quibus Paschse esMi.alionem incipere posse dimus naturaliter, quia consuetudinis est liu-
noverat. Cum enim secundo vel ter.lio anno post niause, variis illum temporibus" anni, prout cuili-
bissextumPaschsedies Dominicusin undecinio Kalen- bet generi placuit inserere. Naturalis vero est ratio-
darum Apriiium eccurrerit, constat nimirum quod nis in completione et circulis solis adjici,
quam_Cy-
cura eequinoclio Paschse terapus inchoatur. Cujus rillus signavit in ea, quam ut supra proposuimus
cseremonisepartes celebrantur ej"usdemprima noctis; sententia, dicens : Et fmit sol cursura totius anni in
quamvis illa mediante, vel etiam inchoante perfici duodecimo Kalendarum Aprilium, et ne quis forte
oequinoctiumnullus ambigit, eo quodprofecto Domi- nos non contendat jn hac Anatholii sententia, hoc
II.CBipsam resurrectionis rite celebrari horam, quse quod ipse sensit inteJligere poiuisse, libet pauca an-
dilueulofacta est. Et ul palenter aniroadvertas quod nectere quse ele iisdem partibus et sequinoclio vir
Anatholius vespertinum specialiter sequinoctium doctissimus Vietor Capuanaj urbis antistes deseribe- '
603 BED_i- VENERABILIS OPERUM PARS I. r- DIDASCALICAGENUINA. 604
bat. _ Coslesti., mquii, circulus, per quem sol et A-assumens, ubi opportunum reprobatur inseruil, et
luna et sleroe, qu_eplanetse appellantur, contra im* ipse undecimum in ea non octavum Kalendarum
pelum totius eceii proprio motu feruntur, per dno- Aprilium scnbens diem. Sed et Dlonysiuscognomento
decim paries judicio est sapienUse dislributus. Qui- Exiguus, seientia proecipuus, mirum quare vel ipse in
bus peraclis CCCLXV die, quo toto tempore annus epistolis suis paschalibus Anatholii suffragium de
expletur, dum sol repetierit circuli supradicli primse bisloria ecclesIasttGaflagitaret, si ejus ibi dicta sci-
partis imlium, oriiur anni principium, quod ht a ret falsala,' quem ut Greecoaetiam linguoe peritissi-
duodecimo Kalendafum Apnlium dte usque ad unde- liium, quabler lisee sint primo edita, laiere non po-
cimum. Sajpe enim vespere, inleidum nocle, non- tuit allenlio. Sed quia mensis bic unde sumat exor-
nunquam ipsa Kalendarum xi Apnlium die provenire dium, vel ubi lerminelur, evidenler in Moysi scri-
a
deprehenditur. Yicesima igitur sexta die Martii pfis non coliigilur : . prsefali venerabiles cccxvni
mensis secundum Alexandrinos, hoc est, juxla La- pontifices antiqui moiis observanliam, el exinde a
linos duodecimo vel undecimo Kalendarum Apri- sanclo Moysetraditam, sicut in seplimo libra Efcle-
liqm die fii. juxta solis cur.um primi mensis initium. siastic_e hisloii_e feiiur solertius investigantes, ab
Ne quis au_em"nos inconstanti_e velit arguere, quod vni Iduum Marliarum ufequein diem Nonarum Apri-
velui sub ambiguo fluctuanles diem primi mensis " Iium nalam lunam facere dixerunt primi mensis
niinime deliniamus, hujusmodi objurgator aut potius initium, et a duodepimo Kalendarum Aprilium
inquisitor sciat, quod solertissime a seplima diei usque ad xiv Kalend. Mai. lunam xiv solerlius in?
liora, horam primam alterius diei docet incipere, et quirendam » ( Euseb. Hist. Eccles., lib. vn , cap.
cum sit xxv dies h Martii mensis, xn Kalendarum 28). Itaque vensimile videtur, Eusebium quidem
Aprijium, si vespere ejusdem diei sol spaiium pii- quod in Grseca auctoritate invenerat, fideliler suis
rose partis Illustret, j"amxxvi ascribitur, J-gypiiaca, indidisse historiis. -Ipsum vero libellum Anatholii.
ut diximus, tradilione subtili et sine dubitatione pro- poslmodum in aiiquibus Latinorum exemplaribus
babili. » Et post pauca": . Igitur luna, inquit, si AIV esse eorruplum, eorum nimirum fraude qui Pa-
reperitur, sole in prima parte sui circuli constituto, scbse yerum-.iempus Ignorantes-erroi'em suumtanU
jure primi mensis ascribitur. Si vero prius xiv luna Patris auctoiitate defendere gestirent. Sed quoerunt
hoe pleno lumine orbis effulserit, quam sol memo- illi qui Eusebium magis unam emendasse senlentiam,
ratam primam parlem circuli sui conligerit, xn quam alios quoslibet totum Anatliolh putant infaL-r
mensis esse reperitur vel reputabilur. Et quotiens sasse libelium, quomodo in ipsohbello sit scriptum.
ita contigit, solemnifas differtur ad alterum plenilu- , Sed quid mirumsi in xi iuna erraverint, qui mdies
nium, quam veivire necesse est adhuc sole in prima addiderunt anle ajquinocimm, iu quibus Pascha im=
t Hsee molari posse definiunt, quod certum omnimodis pii-
parte de duojipcim ch-culi parlibus constitulp.
de yerbis beati Yictoris assunjere placuit, qualenus tari absurduin. Quibus respondendpm, quia Analho-
sententia sancii Palris Anaiholii, qu_e et in ipsius lius polueril nosse plurimos, qui sic vel SJCde Pascha
opere t aschali, et in hisloria ecclesiastica plerisque senserint, nec tamen ad nostram noiitiam pervene-
obscura esl, per ejus tibi dicta clarior redderetur. rinl. Et eeontra qurerendum ab eis quomodo in ipso
Sed neque hoc proetereundum quod sunt qui conten- hbelio sit scriptUBi-:Esl ergo in prirao anno inilium
dunt Analholium in hac sentenlia nequaquam unde- prirni mensis, quod est xix annorum xirculi inilium,
cimurii, sed oclavum Kalendarum Apnlium dietn po- secundum -Egyptios quidemmensis Phamenotb *xv_-
sttisse, dicentes : cum hanc senlenfiam in historia die, juxta Macedones vero Distri mensis xxn, secun-
ecclesiastica poneret, diem pfo die mutasse, et Eu- dum Romanos vero.Martis mensis xxv die, id est,
sebium quod cse.era bene ac pbilosophice posita \i- vm Kalend-fsAprilis, cum xxvi dies mensis JEgyptio-
deret, uno verbo corrigere voluisse, quod in ea mirum Phamenoth, et sxn dies mensis MacedonumDi-
nus perfecte dictum conspexerit, ne illum videlicet slri uon sit vm Kalendarum Aprilmm, sed ix Kalend.
quem laudare proposueral, palam notabilem mon- <% April. Nonne verisimillimum apparet quaro sjt fal-
slraret, si ejus pura verba, el ut ipse scripseraf, suis sala sententia, ubi ipse qui vni Kalend. pro ix Ka-
inderet nistoriis. Sed mirum si Eusebius tam cir- leijd. April. mutavit, oblitus est etiam .-Sgyptio-
cumspectus sermone el sensu scriplor in lanium ruin vel Gr_ecorunxmensiumslatum mutare. Sed his
iaudis aliorum potuit esse cupidus, ut eorum scri- quoe minus nota erant manere permissis ut fperuntj
suis sibique visibile eral mu-
pturis deflagrans, ea qu_enon dixerant illos dixisse illud solummodo quod
illi potius qui
finxerit, nec fuwiiidarel argui, postquam leclores sui tavit. Quid sane boruiti sit verius,
videant. Yerfim sive
inlegra eorum opuscula perserutareniur, alque qure Analbolium Greecum iegpnj,,
ipse de his assumpseral aliter in suis auetonbus po- Insehius unam sentenliam seu quihbet totum ipsum
sita oflendissent. Mirum si Victorem, cttjus dicla po- lihellum a suo statu mulaverit, constat absque ulla
suimus, yjrum spque eruditionis eximioetalis impo- dubietaie, quamvis plurima verterit, aaquinoctiqm
stura latuit, qui in alio opere scribens de Pasclia, oclava Kalendarum Aprilium die nequaquani posse
hanGeamdem seiitenliam Auatholii de historia ec- reperiri. Quod in conspecliom-fhorologicaex aperla
laudabilem ac memorabjlem raiione probabitur. Regula enim teqei ecclesiastiGce
clesiastica, quasi jure
a In nostro exemplari leclor quidem erasit Martii, h Sic ut supra in nostro exemplari. EBK.
et posuit in margme Phameno.t, EDIT.
'
60S DE rASLH/E CELEBi.ATIONE. , GOfi
observalionis, quoe et edictis Patrum priorum ct cla- A remanent tamen, quodcunque superest, ipse est dies
rius est Nicsano probata concilio, ut Paschee dies mensis, in quo xiv Uriiamreperies, ut eo anno quo
dominicus ab undecinio Kalendarum Apnlium usque quatuor epactse fiunt, absunie IV de xxxv, et rema-
In septimum Ka.endarum Maiarum diem quoeratur. ijgnt triginja ununi. Tolle xxx et reinanet i. Prima
Item calholicse instilutionis regula prsecipit ut ante die mensis xiv luna occurrit, id esl, Kalendas Apri-
vernalis sequinoctii transcensum Pascha non cele- les. Si deduclis epactis, xxx tamemeiiianeni, xiv
breiur. Qui ergo vui Kalendarum Apriliqm pulat esse die mensis luna xiv eyenit, quod semel intra xix ac-
ajquinoctitim,necesse estidem aut ante -equinocliunT cidit annos, quando vi epactse ascnbuntur, ei IH
Pascha celebiari licilum dicat, aul ante sepfimum Kaie. darum Aprilium xiv iuna provenit. Ut te exem-
Kalendarum diem Pascha celebrari licilum negel. plis ad inveniendam instruam feriam, qua xiv oc-
Ipsum quoque Pascha, quod Dommus pridie quam cun-at luna ut puta annoprajsenii dominicaj incainr.-
paleretur, cum discipulis fecit, aut nona Kalenda- tionis 776, sume epactas hiijus anni x.\i, defractis-.
rum Apnlium die non fuisse, aut anle 'sequinoclium que ejusdem xxxv regulanbus, et i'emanent ix, et
fuisse confirmef. ecce IXdie mensis xiv luna erit, id est, v Jdus Apiil.
Prinio anno circuli decemnovennalis xxx est luna Junge eliam concurrentes anni prajsentis, id esl, i p,l
in xi Kalendarura Aprilium, eodemque anno luna xiv B'ix, et fiunt x, et liis adde vn, et fiuul x\n; hos,par- .
quinia die Kalendaium Aprilium , id est, Nonas tire per VII,bis vn, xiv/ei remanent in- teriia ferja
Apriles : j'ungeque ad xxx et sume regulares mensis eiit. Luna xiv, iv, xiv, v, \vl, vi, xyn, vn, xvm, i,
Aprilis, eo anno quo IVluna Aprilem incurrat. Eo xix, qui est dies Paschoe v, Idu. April. xiv luna iv,
vero quo mense Marlis luna xiv inpui'ril, tarde Mar- Idus -xv, m, Idus xvi, n, Idus xvn, Idus xv, IV, XVJII.
ti=iregulares triginta sex Ex epactis ulique agno«cis Kalendas Maias xix. Sectmdo anno post hunc, vn,
facillime, utrum inMartium an in Aprileni, luua de- quia plus v snnt el minu. xv, ad Mariium pertinet
cima quarla eveniet. Si enim plus xv aut minus v xiv luna quam sjc requires. Sume regulares Maitis
epaetis habes, Aprih luna xivcomputatur. Tene ergo mensis xxxvi, delrahe ab eis yn, ct remanent xxwc
regulares in Apnlj trigesmia quinta, et subtrahe epa- vicesimo nouo Marlis roensis, id est^ iy lialesidaium
ctas sempef ej'us anni, et quod remanserit, ipsa esi April., decima quarta tibi iuna occnrrit. Ad inve-
dies lunse decima qnai ta, ut puta .lerlio anno pirculi niendam fenam, sume ea»dem xxix et adde eis con-
decemnovennalis xxn erunt.epaclae, tolle x\n de currenies auni illius,id est n, fiuntxxxi. In bis quo-
xxxv et renianeiit xm, terlia decima die mensis que adjiee regulares iv, et eiit omnis summa xxxv ;
Aprilis, id est, Idus Aprilis luna decima quarla oc- C partire per vn. Quinquies enim \ri fmnt .ixxv ef ni-
currit. Si vero feriam quoeras xiv lun_e, gdde con- liil remanel, quia septima feria erit luna dednja
currentes anni illius nurnero, qui relictus est, uf quarta quarto Kal. Apnl., et xv terlio Kalend. April.
puta isijs tredecim qui m proesenli sunt, Iq Aprili ipseest dies Dominicus Paschoe, etiam per singulos
quoque regulares sepleni. Hseg omnia colligGjel po- circuli decemnovennales "annos Semper his regula-
slea divide per septenarium, et quod remanserit, ribus et hae ratione annuis epacla.uni detraclis die-
ipsa est feria Iunsedecima quarta, ef sic facillime bus, deciinain qtiartam sine errore jepeiies lunam,
ad diem Doniinicqm peryenies. Mense autem Marlis et illis regularibtis concurrente numero proescripio
tene regulares triginta sex, subtrahe epactas anni junetis. Ferjam quoque decimani quartam lun. re-
illius, verbi gratja, secundo anno circuli decemno- peries, et sic computali. Jeriis quoe supersunt sepii-
vennalis undecimo . unl, xxv die mensis ejus.len) manee illiu«, 1'inoequoque setatem crescentis singulis
xiv !una aderif, id est, octavo K.lendarjim Apri- appone diebus, et tuni simul locum lunse et selaj.em
iiunj. Si verp feriam ejusdem diei requiras, ad$e nu- certissimeinvenies. Hocc,dilecle comes,pxp»rio ar-
mero pioescripto poneurientes anni illius, et regula- gumenta labore descripsi tibimet, lu dic quo munere
res quafuor in Martio. lis quoque ip xinum collcc|i>| roeeura.certares hodie, dum talia do libi fessus.
parlilpque per septenarjunij et quod renianserjf, 1_Enarraiio ' dodrantis el semiuncimin
J purtibus hotarum,
ipse est dies lunsa decima quarta, si nihil remanse- " per quas lunaiis luminis ralio compututur upud
rit, vn feria est. Igilur si detractis epactis iriginta, scriplores.
FRAGMENTUM.
Unius semper liorse dodrante et semiuncia trans- ree dodranle, id esl, tribus partibus x et octo se iiiuti-
missa, id est, divhio unius horoe spaiio in viginti ciis. Qnod vero ei semnincia se\ refiquarum seiniun-
quatuor semiuncias, qula tot sunt semiuncioein !i- ciarum, ad qiiadranlem pertinentium unain voluit
bra plena : iterumque divide viginti quatuor in qua- adjungi dodranti, ul essenl xix semiuncioe,,quo a^-
luor, hoc esl, quater sex, et ter vi, dodrans dicitur, sltis Oceani quotidie lardius veniret, tai-diusque re-
semel vero quadraos, el hoc esl quod ait unius Tio- cederet.
507 BEDÊ YENERABILIS OPERUM PARS I. — D.DASCALICAGENUINA. 608
DE ORDINATIONE FERIARUM PASGHALIUM

PERTHEOPHILUM
EPJSCOPHM
C.ESA.MENSEM EPISCOPORUM
A.C-XLIQUOROM SVNODUM.
Post resurrectionem vel ascensionem Domini Sal- lA citis. Et illi responderunt : Scriptum est, quia fecit
vaioris, apostoli quomodo Pascha deberent obser- Deus lucem, et vocavit Deus lucem diem, et fecit
vare nihil ortlinare potuerunt, quia dispersi erant Deus tenebras, et vocavit tenebras noctem, ei divisit
per universum mundum, et ad proedicandum occu- inter lueem et tenebras sequas partes. Theophilus
pati. Sed quaeunque die deciraa quarla luna mense dixit: Ecce de die vel tempore probastis, de luna
Martio fuisset, Pascha celebrabant. Post transitum quid vobis videtur ? Ulrum crescentem ac jam plenam
ergo de hoc mundo oraiiium aposlo'orum, per sin- an imminutam a Deo fuisse consecratam ? Episcopi
gulas provineias diversa tenebant jejunia. Nam Galli responderunt, plenam. Et ille : Probate quod diciiis.
quacunque die octavo Kalendarum Apnlium fuisset, Responderunt: Et fecit duo luminaria magna, et po-
quando Ciirisli resurrectio tiadebatur, semper Pa- suit ea in firmamento cceli, ut lueeant super lerram.
scha celebrabant: in Italia vero alii xx dies jejuna- g] Luminare majus in inchoationem diei, luminare
bant, alii septem. Orientales vero sicut apostolos minus in inchoationem noctis, non polerat aliter
viderunt, ut supradictum est, decima quarta luna, nisi esset plena. Nunc ergo investigavimus quo-
mense Martis Pascha tenebant. Cum ergo hse tales modo in principio factus fuerit mundus, id esl,
obseivaliones per singulas provincias tenerentur, die Dominico. Verno lempore in sequinoctio, quod
unile mosror erat sacerdolibus, eo quod a quibus una est octavo Kalendarum Apriliuro, luna plena per
fides recte tenebatur, eorum dissentirent jejunia. ipsum tantummodo tempus et elementa resurgunf.
Tunc papa Yictor Romanoeque urbis episcopus di- Theoph Ius dixil. Nunc igitur agendum est de ordi-
rexit auctorifatem ad Theophilum CsesariensisPalse- natione, quomodo debeamus Pascha tenere. Epi-
stinseque antistitem, ut quomodo Pascha recto j'ure scopi dixerunt : Nunqufd potest dies dominicus proe-
a eunctis Gatholicis celebraretur Ecclesiis, imbi fie- teriri, ut in eo Paseha minime celebretur, qui tot et
ret ordinatio, ubi Dominuset Salvator mundi fuerat talibus benedicttonibus sanctilicatus est? Theophilus
in carne versatus. Percepta itaque auctoritate proedixit Dicite ergo quibus et qualibus benedictioni-
dictus episcopus non solum de sua provincia, sed bus eum esse sanclificatum asseritis, ui scribere pos-
etiamde diversis regionibus omnes episcopos evoca- simus. Episcopi dixerunl, Prima illi benedictio est
vit. Ubi cum illa multiiudo sacerdotum convenit, tunc ]G quia in ipso teneb.se sunt remotoe, et lux apparuit.
Theophilus episcopus prolulit auctoritalem ad se Secunda est llli benedictio, quod de terra -Egypti
missam Yicloris papse, et quid sibi operis fuisset in- velut de tenebris peccatorura, quasi per fontem
junctum ostendit. Tunc pariter omnes dixerunt epi- baptismi, per mare Rubrum populus fuisset hbe-
scopi, nisi prius quomodo mundus fuerit a principio ratus. Tertia illi benedictio est, quia in eodein
investigatus, nihil polest de observantia Pasehse sa- die coelestis cibus manna hominibus datus est.
lubriler ordinari. Dixerunt ergo episcopi: Quem ere- Quarta illi benedictio est, qua Moyses niandat ad
dimus factum fuisse inraundo priraum, nisi Domini- populum : Sit. vobis observaius dies prin.us et no-
cum diem? Theophilus episcopus dixit:Probate quod vissimus. Quinta illi benedicfio est, ut in cxvn
dicitis. Responderunt episcopi: Secundum Scripturoe psalmo dicit : Circumdederunt me sicut apes, et
aucloritatem facium est vespere et mane dies primus. exarserunt sicut ignis in sphiis. De resuri eciione
Deinde secundus, lertius, quaitus, quintus, sex- autem Domini dieit: Hsecest dies quam fecii Domi-
tus, septimus. In quo septimo requievit Deus ab nus, exsultemus el Jsetemurin ea, usque ad cornu
oranibus operibus suis, quem diem sabbatum appel- altaris. Sexla illi benedictio est, quod in ipsa Domi-
lavit. Ergo cum novissimum diem signet sabbalum, nus resurrexit. Yides ergo quia dies resurrectionis
quis potest esse primus, nisi Dominicusdies ? Theo- D dominicus singulariter in Pascba leneri possit. Theo-
philus eplscopus dixil: Ecee de die Doniinico, quia plulus dicit: De lempore autemad Moysenmandaium
primus sit probastis, de tempore enim quid dicitis ? est a Deo. Hic mensis erit vobis nii.ium mensium,
Quatuor enim mundi tempora accipiuntur : ver, Pascha facite in eo. Omnes ergo triginta dies a Do-
oestas,autumnus, hiems. Quod ergo tempus primum mino consecrati sunt. Episcopi dixerunt: Jam supe-
factum in mundo ? Episcopi responderunt, vernum. rius dedimus responsum, principium mundi esse
Theopliilus episcopus dixil, Probate quod dicitis. Et sequinoctium octavo Kalendarum Apriliuii. Et ab
illi responderunt: Scriptum est: Germinet terra feni octavo Kalendar. April. usque in octavum Kalendas
herbam secundum genus suum, et lignum fructtfe- Maias, leghmis esse conseciatos. Theoplulus dixit:
rum, ferens frucium suuin. Hsec autem temporibus Ecee impium non est, ut passio doriinica, tanlum
veris accipilur. Theophilus episcopus dixit: In quo sacramenti myslerium, extra limitem excludatur.
loco caput mundi esse creditis ? In principio tempo- Passus nanique Doniinus ab undecimo Kalendarum
ns, an in medto tempore, aut in hne? Episcopi re- Apiilium, qua nocte a Judoeis traditus est, et ab
spondernnt: In ajquinootio oclavo Kalendarum Apri- sepiimo Kalend. resurrexit, quomodo ergo tres dies
Jiuui. Theophilus episcopus dixit, Probate quod di- extra termmum excluduntur ? Onuies episcopi dixe.-
609 DE TONITRUIS. 610
rui.i: Nulla ratione fieri debel, ul lanttmi sacraraen- A cimo Kalendarum Maiarum, dies Dominicns, et luria
tum extra Imntem excludaiur, sed hi tres dies intra ex illis oclava sanclificata, Pascha nobis visum est
leiminum inducantur, et de subter retrahere consti- celebrare. Omnis paschalis luna cujuscunque setalis
tulum esl. Ergo in illa synodo ab undecimo Kalen- est, si detrahis ab ea septem, fiet tibi octaslunse,quse
darum Aprilium usque in undecimo Kalendarum fit in initio quadragesimse. Yerbi gratia : Si decima
Maiarum, Pascha debent servare, et nec ante nec quinta !una est paschalis, tolle de quindecim duode-.
postea cuicunque constitulum limitem transgredi cim, el remanent centum et undecim. Terlia est luria
liceat. Similiter et de luna prseceptum divinum tein initio- quadragesimoe eo anno quo decima quinta
neatur. Mandatum est per Moysen: Sit vobis obser- luna est die Dominico paschee, el ceetera similiter.
vatum a decima quarta luna usque xxi. Has ergo vn Memenlo quod anno bissextili luna Februarii mensis
lunas similiter iu Pascha tenendo conslat fuisse, triginla dies, et lamen luna Marlii mensis
triginta
consecrala sunt. Quando ergo fit intra suum limitem dies habeat, sicut seraper habet, ne paschalis lunaj
ad. undecimo Kalendarum Aprilium usque in unde- ratio vacillet
DE TONITRUIS LIBELLUS
AD HEREFRIDUM.
Litteras dilectionisvestrse desideratas {venerande B pendi ab ullo videretur. Verumtamen subnixis preci-
Paler Herefride) accepi, quibus me valde laboriosum bus flagito ut contra invidos, qui vel canino dente
atque periculosum opusculum, certe obtrectatorum hoc opusculum corrodere aut subsannare conatori
invidorumque latrafibus atque blasphemiis patens, sunt, vel, quasi lalrantes canes, abversum me rabido
qui me fortasse diabolico {quod absit) spiriiu, aut ore dessevient, quique in eo se doctos esse arbilraH-
iniqua magicseexcogitatione artis afflatum, et non tur, si allis detrahant, oraliouum veslrarum clipeos
sancti Spiritus gratia iiluminaium, aut rhetorico opponatis, et anchora sancti sermonis veslri, fide-
spiritu imhutum, hoecfecisse el excogitasse asserant, humqtie vestrorum, hoc opusculum ex sermone, a fi-
tiova videlicet proesagia rerura, quasi ore prophelico deli vestro inLatinumtranslatum, omnimodisab invi-
pr_sdicere subire j'ussisii. Obsecrantes, scilicet, firmi- doruminimicorumvedetractionibus, stabijitum atque
terque ssepissimepreecipientes, ul de sermone aliquid illsesumpermanere faciatis. Preeor etiamvos(pater
utrobique deesse eonslat, quid myslice tonitrua chaiissime) ul qui tantum opus me subire fecistis, in
proesignantjuxtaingeniolimei igniculum, in Latinum sanctarum vestrarum viclimis, in conspecluAltissimi,
vertere sermonem. Yestris autem preeeeplis obtem- pro me misero peccatorefideliter intercedatis.
pcrans, idcirco hoc opusculum perficere maxime I. DETOI.ITRCIS 1NQUATUOR ORBIS PARTES.
Bludui,ne vestra venerabilis petitio apud me llocci- Ab Orienle— Ab orientaIi'igitur ptaga si exorta
•> . L'belltts de Tonitruis, ad Herefridum quem Grsecetranslatum libellum prsemisit) h. TSVTAr-HTos
Patrem venerandum appellat, translalus ex Grseco, v.vffIpfivjvEtKV irpo.XeHtv.Sed est potius pars §ioo-np.st£>v,
fortasse Joan.'Laurentii Philadelphiensis Lydi, de ul patetexprimis verbis :Et Eiriixo<.o-vs TV??Sioaripelas,
quo in Ribliotheca Groeca lib. m, cap. 20. t Sic ete AIiasejusdemJibripartesinCodice2*52bibliotb.
Fabricius m sua bibliotheca mediaeet inlimeeeetatis; RegiseParis.exstare notavit eruditissimus Neoeornsad
et de Joan. Laurentio in loco laudato : t Laurentius Suidam de Sot tibus, de terre molibus, Diarium sive
PhiladelpliiensisLydus, incertum an Christiauus, qui Ephemeridem, indicantem per totuin aunum ortus et
sub Anastasio, Justino etJuslinianoimpp. vixit,teste occasus signorum e hbris Claudii Thusci, ad verbum
TheophyJaclo Simocatla vn, 16, pag. 186, et Pholio Grseceversa, etc. Joannes Scheferus Vir cl. Lydi
Cod. CLXX. Scripserat ad Gabrielem preefectumurbis librum Xiepl Swcnpei&vexistimavit ejusdem fuisse
Constantmopoleos (ra quem Leoniii Seholastici sirgumenli<jumObsequentis libro de prodigiis; sed ex
epigramma legitur in limine libri quarii Anthologise) Arato et aliis constat Sioo-npeio: sive Sioo-np-eicrs
esse
librostres,unumdemeiisibus, alterumTrE/s.Siocrêtcov ,0' prognoslica de lempestalibus, tum e ventis, tonitri-
y.ai_/.)<~>vT-Vwv viroQio-eniv tertium llistO- bus et cseteris huj'uscemodi. Videlur eliam ad hunc
p.aQnp.oirixSiV,
rici ac civihs argumenli, mpi 7TO).T_X_3V «.py&v,e quo librum respexisse Leo imp. in extremo Tacticorum,
locum Grreee producit Lambecius ad Codinum pag. verbis a Joan. Cheko interprete Iectis, sed quoe in
2u8. De prionbus duobus proeter Pholium meminit GrsecoMeursii Codice desiderantur : qui Plolemmum
Suidas, etlibium quidem de mensibus, Rutgersius, diligenter cognoscunlel Chalduicas quasdam observa-
pag. 289 Var. Lect., et Meursius ad Leonis Taclica tiones, Araii Phmnomena, Joannis Lydi diurnam
pag 4.47,suspicantur eum ipsum esse quera e Pala- menslruamqueobservationem. Hisce observalionibus
lino Codice Meursius descripsit, et Ruigersius pag. sive preediclionibusnon magnam fidem tribuit Pho-
247-_i60Grajce edidit sub litulo : 'Efijp.eposppov- tius : 'AW .? f-iv 7r£|-tSto_n.f/e_e_v oovys vtxx tp-nvvpi-
* xoTcc/.h ouoiv/) eii o/tyovStsvnvojfe fivQav.Liber
TO_r/o!ri« rtphs TIJV
o-eXnvnv
J>«T«TOV Tuftatov o-tv.«t TieTpav
-.iroiAON(NtgidiumFigulum puta astrologicascien- Demensibuslonge alius est, etvaria de diis eorumque
lia inier Romanos proestaniissimum,cujus Iragmenta simulacris ac culiu aspergil quoe inde descripsere
ibi Rutgersius collegit, lllisque hunc e Lalino Nigidii Codinus ac Suidas. Greecoms. ex bibl. Regia Paris.
* Eademforte usus est Lambecius, qui loca ex lllo libro Gr.rce
BrontologiamemorataL?bbeoBibl. nov. producit ad Codinum pag. _5_},1B3, 154, 155 et
mss,, pag. 1_!1, edin calalogo mss. bibl. Palatiiiae,pag. 172. Photius : 'H SkTreplftnvoivtvpaypmreiix
_ ei vo.1tiokM
94, leges: PhothHomaniBronloscopia,Joan. Laur. Lydo TO
Philddelphvnsiinterprete, cumeûsdemLaureniu ptmfu- uJQno-iv ay^pno-ioviyet, «)V ouv TTJ.6? TflVT/jfctp/aibxmos
iione,itemqueFiqui lonilruum el fulqurum inleipielalio emyapi re v.vX/.tav ypaoides. Fabricius,
ex TngeieHelrusco.PosterioremlantumRutgersiusedidit. BibL Gr.
HU BED-E VENERABILISOPERUMPARS l. — DIDASCALICAGENBINA. 612
fueririt loiiilrua, Secmidumstibtilium philosophorum A juslibet anni ambitu si intonuerint, pelagi pisees per
l.aditiones, iil anni ipsiiis circulo, humani sanguinis turmas atque generaliones suas, nocivumque serpeii-
topiosaiii effusionfemipsa jweesigiianllohilrua. tini gcneris exercitum anno ih ipso esse forlitirmo-
A* Occidente. — Ab occitlCnlali quoque climate riluros praefigurare dixerunt.
xutiiSurreTeiihttoniirua, sapientes secutidum ni- De Seplembri. — Si aliquo in anno -(prout sagacis
iBiam subtilitaiem indagantes, rerumque praesagia ingeniiphilosophi subtiliter invesligaverunl) Seplem-
in meiise lotiitrua fuerint exorta, aimi in ipsies
agililerinvesiiganles, mortalilatempreiisAdse, pessi- bri
de iiec
mamqtie pestileniiam ipso in anno .mminere signifi- curriculo copiosam multiludinem laicorum,
feare tonitrua dixerllhl. sseculo calervatim migraturam esse, iosa tonitrua
A Meridie.—Meridiarta (ut sagacis ingenii philo- m.stieedesignanl.
soi.hi, quiinielieclualt consideraliosie, iudagabilique De Oclobii Auetores, qui mirabili speculalioae
prudenlia rerumprsesagianotavertmt, aiuni) lonitrua, quid lonitrua tempor-jm significent investigaverunt,
incolas pelagt magnaclade anni illius curriculo -esse asserunt tonitrua jnensisîctobiis infia auni illius
morituros, prsefigurant. circulum validissimas aeris procellas alque ingen-
A Septentrione.—Boresettamque,juxia subtilitatem llssimos ventos esse venluros sigmficare.
eorum qui invesligare rerum causas conaii sunt, B De Novembti. — Novembris quoque lonitrda, iu
quando intonant tonilrua, pessimorum peccatorum, quocunque anno tonuerint, juxta subtilium philoso-
in cur-
paganorum videlicet atque per\ersorum Christiano- phorum physicam speculationem, anni ipsius
fum, mortalitatem signilicant. riculo nimiam omnium infecurtditatehi-stu.iiiatem-
que immiiiere designant.
tl. PR/ESACU PROME-.SI-US. De Deceinbri.—FeliCi etiain arlificiosaque consi-
I deralione nbbilissiiiii ingenii doctores, iii speculo
De 3<anuario.—^>\ in mense JahUario ^proul agilitas rerum spirituali cernere conatishnt, quiato-ilruum
pliiiosophoriim repei il) toliilrua pert.repa.it, in anni roensls Decembris nihil nocivummaiuiifte ho_-tibibttS
ipsius ambilu mlillos homines ac pecora, oves vide- seu cajleris animalibus, alit oitihibus frugibus pr_e
Ticetj esse morituros, sylvarumque ac neniorum ste- figuranl, sed-prospera atque salubenima ab illis
ri.italem. Velinfrucluositalcm prsefigurant. videnlur esse.
v Be Febvuaiio In mense Febiuarfb si .onilrua III. DE SEPTEM TERIIS.
jfueiiln exorta, valde (ut aiimt) autibus audientium De Dominicodie. —Si quolibel in anno, tonitrua
noceni, el ad aurem pertinenl; tjui ipsam perturbant itt die Dominico lonuerint, prout piulosophi, qhl
De Martio* — Marfii qttoque mensis toniltua, S rerum preesagiaagili coiisideralione Investigaverunt,
juxta saâcis ingenii .lObiliiiui philosophmum inve- asserunl, clericorum alirae sanctimonialium femina-
stigationem, periculosa designant pi-sesagia(sicuii rum iiigeniem mortahlatem immineie ipsa tonitrua
namque dicunl), mortalitatem vel diem tremendi designant.
judieii proefigurant. DeLunmdie. — Auctoresquoqueprseclariangenii,
De Aprili.— Mensis etiain AJjiilis lonitrua, semi- qui pervigili speculatione, secundum humajiseiniel-
nibus (ut aiunt) ac frugibus in anni ipsius curriculo ligeniise capaeitalem, omnia ac pr_e.iguratio.iesre-
periculum imminere signllicani, et inter undas vasti rum his qui eam agnoscere desiderani sciipserunt,
peiagi riavigare vaidfees«e periculosum pieenotani. si aliquo m anno in die Lunoetoniliua iuerint exorta,
DeMaio.— Si autem laliquo in anno-toniliua lurmas conjugum esse moritmos, frugesq. e cchpsim
Maio in mense tonuennt, iili qui rerum proesagia passuras esse, ipsa tonitrua prsefigurare aiunt.
sublili_er_ioiaverunl,ipsa loliitrha pluviam cOpioSam De Marlis die. —Secuudum eliam niraioe sagaci-
frugumque ac-feni nimlam ferlilitatem anno ih ipso - tatis ilorulentam sclentiam ac piiilosophicsecontem-
esse venluram significare dixerunl. plalionis sublititalem ph.losophi, qui physica consi-
De Junio.—-Junio quoque in mense siin eurricuio deialione quasi prophelico ore, quid reru.n
niyslice
anni illius tonilrua surrexerint (brout ptiilosophi I> prsesagia signilicent declaranl, inter copterasicaiunt:
testantur), pisciummversigenerismultifariam diver- Martis in die, in cujushbet anni ciiculo, si surrexe-
samquemullitudinem lnlef1glauciconas undas flumi- iinttonitrua, magiiificam, copiosissimamque abun-
iium anno in ipso venturas esse ipsa tonitrua decla- daniiam fiugum tenaj superficiei esse venluram,
rant. i - j mystice toniirua sjgnificare nemo dubitet.
he Julio. — Philosophi etiam qui inteilecluali De Meicutii die. — Solerii eura cognoscendarum
consideralione agilique studie rerum praesagia in- rerum amatores sapieiuioe subducli, de lonilruum
dagare conatisunl, Juliimenslslonitrua, quocunque diei Mercurii prajfiguralionibus inter diversas ae
in anno, hominibus anni in illitis curriculo magnum varias rerum subtilitates, se ila reperis-etesântur :
imminere morlis periculum arboribusque nimiam in- nam (ut dicttnt) .4 forte contigerit ut in die fffercurii
iructuositalem praj.ignare dixerunl. se elevent tonitrua, scorla ae merelrices faiuasque
De Augusto.—Repei tores quoque, magnarum sub- feroinas per agmina sua catervatim-de ergastulo
tilitatum auetores, egregia prudentia j.hilosophioa carnis esse migraturas, aut humani sanguims copio-
eonsiderationis, inrebus pertraclandis, in spcclaeuli sam effusionem ijisa lonitrua proesighare, hulli est
lalibulis locupleiati, mensis Augusti lo.iilrua in cu- dubitandum.
613 bE TONltRUIS. mi.
De Jovis die.-— Efficacis jirudentissimoequescien- A Veneris ila staluiint. TeStSntdr efeniih bhinilhodis
tise mentis sueefibriscati invenlores, qui indesinenter Yeneris iu die tonilrua sijeontigerint, quia vel regis
sanct_ephilo_;op_iiajprKJsagia rerum riraare ac per- iiiterfectionem, autvalidissimum bellum, muitorum-
scrutari non cessanl de preefiguralionibus tonilruum que stragehi ociter itnmmere, vel mulla pefeoraiho-
diei Jovis, prudenti investigatione ita asserunt. Te- ritura esse, ipsa lonitrua prsesignani.
stantur i.amque quod quotieseunque Jupiter suo in De Sabbati die.<—Philosophi, quiartificiali sfcientia
die intonat, multiplicem abundanliam frugum terroe rerum naturas atque prajsagia intellfecttialispeedia-
esseventuram, uberrimamque incolarum pelagi su- tione sublililer cernere, juxta sagacissimi eoruih in-
perbam mul.iludinem per cunctos alvfeos ac turmas .genii nimiam flagraiitiam, conati sunt, de Saturni
suasfluminum multipliciterimplelurafai,ipsalbnitrua difeitohitruhm ohmibus prcefigura.fbhibus,quiS lali-
prsefiguranf. ter investigare atque exponere dicuntur. Si 'ehim
De Veneiisdie. — Nobilium didascalorurii,qui pene (ut aiunt) in die Salurni tonitrua surreierinf, tonue»
a cunabulis inier malris philosophiaj ubera sunt la- litqne, haud longe exinde aut ingentem pestileliiiain
ctali alque nuiriti, prudentissinfa coutemplalione, humani generis fesse vfenturam, vel validissimiim
asutissima, varioque flore philosopliicajque subtili- bellum venturum, ipsa tonitrua designant.
talis ornata ingenia, de prsesagiis lonitruum die B
ANGLO-S1X0NI5PRKSBYTERI
SiVE
"
OMNIIM EIUS OPERUM PARS PRIMA. ,
SECTIO SECUN-3.L — DUB.A ET SIHJMA.
CUNABULA GBAMMATIGÊ ARTIS DGNATI

k BEDARESTlTlTA.
Artium Donati liber ita a plerisque viliattis est et G gare \el respondere possit ignoremus, Jibellum hunc
corruptus, dum uuusquisque jiro hbiiu suo, sheev juila parvitatemsfensusBostncollegiinus, acutionbus
"aliisauctoribus, quod ei visum Cst addidit, sive de- quidem 'ct capacioribus minime neces .ariuni, simpli-
Elinationes aut conjugationes et csetcruhi hujusmodi «ionbus vero eliiiinuspronipfis (quanium existiiia-
inseruit, ut nisimaiitiquis-Codicibtis, vix purus et mus) uiilejn, in quo ei ordincm pj-selati arti.raphi,
integer ut ab eo est editus, reperiatur. Quod ne nos tam in rogando quam jn respondendo tenuimus, et
-quoque fecisse videamur, 'qua'ex cimsa pia__en_di- cessarias
probationes qtiasdmi parvulis el iiicipienubus ne-
gesserimus opusculum breviter in feliminaripagihola ex latere copulavimus, et coetera quoe hu-
e\ponendum esse eehsuimus. Noverunt 'omnes qui jusmodi instruclio expetere videbalur. Quatenus
artis hujus ampliorero quain nos scientiam asseeuti parvuli bonoe indolis ad jstius ar is se studium con-
sunt quod priorem artfem pioedictus artigraphus ob ferentes, ea de quibus inlerropaluri essent et Te-
insirnctionem puerorum, sUb i..'telrbgal.dnis et re- sponsut i, ipsi sibi aliquatenus probare, et prnbando
sponsioms speciedesclipseiii, prdui-scilieel ingefiiis faeilms invenire pos-e.-st; etboc quasi ludo excrci-
êf studiis sui tempoiis sutficere judicavit. Verum lati, et exercitio exciiali, ad majora et pleniora <sa-
quia nos noslriqae similes -fdeo obtusi sumus et pienda» fiei'ent promptioies.
hebeles, ut plerHmque quod regulariter vel interro-
INCIPIT LIBER.
Partes oralionis quol sunt ?BOcto. D Quse? Quahtas, comparatio, genus, nunierus,
Quse? Nomen, pionoineh, verbum, adverbium, figura, casus.
Qualitas nominum in quo esf Bipartita est, aut
participium, conjunclo, prsepisilio, inteij"eclio. e.l? emm
Donalus quse pars oraliohis est? Komen quid unius nomen est, et proprium dicilur; aut
Pais oratioros rum casu, corpus aut rem pi prie multorum, et appellativum est.
conimuniterve significans. Hoc nomen, propriuni an appellalivuih'? tro-
Komiui quot accidunl? Sex. priura.
61h BEDJ. VEN. OPER. PARS I. — SECT. II. DIDASCALICADUBIAET SPUIUA. 616
Unde hoc probas? Quia non multorum, sed unius A Figur.u nominum quol sunt? Duse.
est. Quse? Sitnplex, ut decens, potens; composiia, ul
Grammaticus esi proprium an appellativum ? Ap- indecens, impotens.
pellativum. Quot lnojis nomina componuntur? Quatuor.
Unde hoc probas ? Ojiiianon unius, sed multorum Quibus' Ex duobus integris, ut suburbanus; ex
est comparationis. duobus corruplis, ut efficax,municeps; ex integro et
Gradus quot sunt? Tres. corruplo, ut insulsus; &\ corrupto et inlegro, ut nu-
Qui? Posiiivus, ut doctus; comparativus, ut do- gigetulus; ahquando ex compluribus, ntinexpugna-
clior; superlativus, ut doctissimits btlis, imperterritus.
Quae nomina comparanlur? Appellativa duntaxat Donatus, simplex an composilum nomen est ?
cmalitatem aut quantiiatem significaniia. Simplex.
Donatus comparatur, aut non? Non. Unde hoc? Quia neque ex duobus' integris, neque
Unde hoc probas? {Juia propria nomina minime cx duobus corruptis, neque ex ii.tegro et corrupto,
comnaranlur. neque ex corruplo et integro, neque ex compluribus
Bonus comparatur, an non? Comparatur. est composttum.
Onde hoc probas? Quia et appellativum est, et qua- Suburbanus, simplexan compositumest? Compo-
litatem significat. situm.
, Quoniodo? Ut bonus, melior, optimus. Quomodo?Ex duobus integris.
I Magnuscomparatur, an non? Comparatur. Quibus? Ex sub proepositione,et urbanus nomine;
IJnde hoc probas? Quia et appellativum est, et o utraque enim mtegra perseverant, cum dicimus sub-
quantitatem significat. urbanus.
Quomodo? Ut magnus, major, maximus. - Municeps, simplex an composilum nomen est ?
Stylus comparatur, an non? Non. Compositum.
Undehoc? Quialicelappellativum sit, necqualita- Quomodo. Ex duobus corruptis.
tem tamen, nec quantitatem significat. Quibus? Ex munere nomine, et cupio verbo; utra-
Genera nominum quot sunt? Quatuor. que enim corrumpuntur cum dicimus mumceps.
Qu_e?Masculinum,ut hic magister; femininum, ut Insulsus, simplex an corapositum nomeh estv
1imcmusa; neulrum, ut Iwc scamnum; commune, ut Conipositum.
hic et hmc sacerdos. Est preeterea Irium generum, Quomodo? Ex integro et corrupto.
quod omne dicilur, ut htc et hmcel hoc felix. Est et Quibus? Ex in proepositione, et salsus nomine;
epieosnum, id est, promiscuum, ut passer, uquila. nam salsus corrumpunt, cumdicilur msutsus.
Donatus, cujus generis nomen est? Masculini. Nugigerulus, simplex an composilum nomenest?
Unde hoc? Quia numero singulari, casu nomina- Compositum.
tivo pronomen ei, vel articulus preeponitur hic. Quomodo? Ex corrupto et inlegro.
Quomodo? Ut hic Donalus. Quibus? Nugas et gerulus; nam rewgoscorrumpitur,
Grammalica, cujus generis nonien est? Femi- cum dicimus nugigerulus.
nmi. Ineipugnabilis, simplex an compositum nomen
Unde hoc? Quia numero singulari, casu nomtna- est? Compositum.
tivo pronomen ei vel aiticulus proeponitur hmc. Quomodo? Ex compluribus.
Quomodo? Ut hmc gtammulicu. C Quibus?/net ex preepositionibus, et pugnabilis
Scamnum, cujus genei-isnomen est? Neulri. nomine, ethoee omnia integfa perseveranl,cum dici-
Unde hoc? Quia numero singulari, casu nominamus iiiexpugnubitis.
tivo pronomen ei vel arliculus prseponitur hoc. Iniperlerritus, simplex an eompositum nomen
Quomodo? Ut hocscamnum. est? Composiium.
Sacerdos, cujus generis nomen esl? Communis. Quomodo ? Ex compluribus.
Unde hoc? Quia simul masculinum femininumque Quibus? In et per praepositionibus,et lerritus par-
significat. licipio : sed in praeposiliocorrumpilur, cum dieimus
Quomodo? Ut/iic etltmc sacerdos. imperlerrilus.
Felix, cujus generis no.nen est? Omnis. Casus nominum quot sunt ? Sex.
Unde hoc? Quia sub una signific-lione triagenera Qui? Nominalivus, genitivus, dativus, accusativus,
comprehendit. vocativus, ablativus.
Quoraodo? Ut hic et hmcet hoc felix. Donutus, cujus casus iiomen esl ? Nominativus.
Passer, cujus geneiis nomen est? Epicceni. Undehoc? Qoia Donatus cum dico, eum qui sic
Unde hoc? Quia sub una signittcalione raarem ac vocitatus est nomino.
feminam compreliendit. Grammatica cujus casus nomen est ? Nominativiet
Quomodo9 Ut hic passer. vocativi.
Stylus fixum, an Biiobilenomen est? Fixum. Unde boc ? Quia gramtnatica cum dico, eam rem
Unde hoc? Quia in allerum genus flecti non queesie appellatur aut nomino prorsus, aut-voco. Et
potest. j. hoec quidem simpliciter dieta sint: ceelerumin sen-
Sanclus, Hxumanmobile nomen esl? Mobile. tenliis et piena oratione, multo expeditior de cunctis
Uhde hoc? Quiapertria genera moveri polest. casibus responsio est, ubi pritna el tertia persona
Quomodo? Ut sanrtus, sancta, sunctum. verbi nominaliyum, secundum vocativum casum
Rex, fixnn. an mobile nomen est? Nec in tolum trahit, et verbalia nomina. Alia genilivo, aiia dallvo,
fixum, nec in loium mobile. alia accusalivo , alia ablativo casui copulantur; ut
Undehoc? Quod in allerum genus flecti potest per cano ego Vtrgilius, canit ille Virgilius, cane, Virgili;
tria genera, moveri non potesl. egeopanis, loquor tibi, vocole, doceot a le, oratote
Qumiodo'' Ut rex, tegina magistio utor.
Numeri nonuhum quot sunt? Duo. Declinantur omnia an non ? Non.
Qui? Singularis, ut hic magisler; pluraliter, ut hi Unde hoc'Quodqusedam eorum sunl indeclina-
mayislti. bilia, ul fas, nequam, qusedamdeclinabilia, ut magnus,
Donatus, cuj'usnttmeri noroen est? Singularis. forlis.
Unde hoc? Quia Donatus cum dico, unum, non Declinabilia nomina variantur omnia per omnes
plures, significo; simililer et de appellativis respon- casus annon' Non.
dendum esl. Unde boc ? Quod qusedam sunt aptota ut fiugil,
Artes, cujus numeri nomen est? Pluralis. sinapi, qusedammonoptota, ut cornu, gelu; qusedam
Unde hoc? Quia a.tes cum dico, plures, non unain, diptota, ut hujus tabi ab hac lube; hmc sors; ab hac
sigmfico. sorte, ahd tnptola, ulmusa musm,musam; aha le,-
traptota ut senalus, senalui, senatumj a senatu; alia
617 CUNABULAGRAMMATIC.E. 618
docte, aoctum, o docte; alia hexaptola, uluims, unius, A Quseex eis vocales sunt? U et o.
ani, unttm,o vne, ab uno. Undehoc? Quia et per se proferunlur, et per se
Similiier solus Donalus variatur per omnes casus syllabam faciunt.
annon?Non. Cur non annumeras / ? Quia loco est posita consc-
Quidergoesl? Pentaplolum. nantis
Unde hoc? Quia quinque casibus variatur. Unde hoc? Quia cum altera vocali jungitur.
Quibus? Nominativo,genitivo, dalivo, accusativo, Venus quot lilteris scribiliir?fjuinque.
vocalivo. Quse sunl ex eis vocales?_Eet u posterior.
Quomodo? Ut hic Donulus, hujus Dondti, huic Undehoc ? Quia et per se proferuntur, et per se
Denato, hunc Donalum, e Donale. syllabam faciunt.
Cur non annumeras ablativum ? fjuia similis est Cur non annumeras u pnorem ? Quia loco est po-
dativo. TJndesic enim dicimus in dativo huic Donalo, sila consonanlis.
sic et.jam dicimus in ablalivo ab hoc Donalo. In Unde hoe"?Quia eum alia vocali jungitur.
hunc modumetde caclerisrespondendum. Quot syllabis constat hoc nomen Donatus? Tribus.
Declinabilianomina quot declinationibusinflecten- Antepenullima qualis est ? Longa.
tur?Quinque. Natura an positione ? Natura.
<Juibus? Prima, secunda, tertia, quarta, quinta. Unde hocv Quia vocali tantum in ea producitur.
Ubi cognoscitur declinalio? In genitivo casu sin- Quomodo? Ul est illud :
gulari. Donatus fama notus in orbe pia.
Prim_eigitur declinationis genitivi singularis, in „,"' Penultimaqualisest? Simihs.
quam syllabam desinit? In m diphthongum, ul hmc Et ultima qualis est? Brevis.
musa, hujus musm. Secundse,in i productam, ut hic Unde hoc ? quia et correplam vocalein habet, et
Donulus, Itujus Donati. Terlise, in is correptam, ut hic non desinit in duas consonantes, aut in unam dupli-
pater, hujus patris. Quarioe,in as vel in u productam, cem, autin aliquid quod sit pro duabus consonanti-
ut hic senatus, hujus senatus; hoc cornu, hujus cornu. bus.
Quintaj,in ei divisas, ut hic dies, hujus diei. Ms quot syllabis constai?Una.
Cujus dedinationis est hocnomen? Secundse. Qualis? Longa.
Unde hoc? Quia genitivus ejus singularis in pro- Natnra an positione? Natura.
ductam desinit. Unde hoc ? Quia dusevocales in ea jungunlur et
Quomododeclinatur? Nominalivo hic Donatus, ge- diphthongum faciunt.
nitivo hujus Donali, dalivo huic Donalo, accusaiivo Quse? A et e.
.jtoc Donatum,vocativo, o Donale, ablativo ab hoc Aicus quot syllabis constat? Duabus.
Donalo. Prior qualis est ?Longa.
Cur non declinatur pluraliler? Quia propria noraina Natura an posilione? Positione.
pluralitatem non recipiunt. Undehoe ? Quia correpta ejus vocalisin duas de-
Grammatwaquomodo declinalur? Nominativo hmc sinitconsonantes.
grammatica, genllivo hujus grammaticm,dalivo huic Quas? R et c.
grammalicm, accusalivo huncgrammalicam, vocativo Axis quot syllabis constat ? Duabus.
o grammalica, ablativo ab huc grammalica; et plura- Prior qualis est? Longa.
iiler, nominativo hm grammaticm, genitivo harum C I Nalura, an positione ? Positione.
grammalicarum,dalivo his grammaticis, accusativo Undehoc ? Quia correpta ejus vocalis in unam
has grammaticas, vocativo o grammulicm,ablativo ub duplicem desinit.
his Tjrammalicis. Quam?Z.
Variatur in plurali numero per omnes casus, an Adjutor et advena quot syllabis constant? Tri-
non?Non. bus.
Quid ergo estlTelraptolum. Anlepenultimseeorum quales sunt? Longoe.
Undehoc? Quod quatuor casibus variatur. Natura an positione ? Positione.
Quibus?Nominativo,genitivo, dativo elaccusativo. Unde hoc ? Quia correptceearum vocales in alte-
Quomodo? Ut hm grammalicm,harum grammatica- ram consonantem, et alteram vocalem loco conso-
rum, his grammalicis, has grammalicas. nantispositara desinunt.
?
Cur non annumeras vocativum Quia similis esti Quas?D et i, et det«.
nominativo. Major quot syllabis constat? Duabus.
Undehoc? Sicut enim dicimus in nominativo hm! Prjorqualis est? Longa.
grammalicm,sic dicirausin vocativo o grammaticm. Nalura an positione ? Positione.
Cur non annumeras ablativum ? Quia similis est'. Unde hoc ? Quia correpta ejus vocalis in t solam
dativo. loco consonantis posilam desinit.
Unde hoc ? Sieut enim dicimus in dativo his gram- Donaius igitur qui pes est ? Antibacchius.
moticis,sic et jam dicimus in ablativo ab his gramma- Undehoc ? Quia exduabus longis et brevi syllaba
ticis. j) constal.
Pax quomodo declinatur? Nominalivo hmc pax, i Quottemporumest? Quinque.
genitivo hujuspltcis, dativo huic paci, aceusativohanc Undehoc? Quiaidem pes totidem lempora occu-
pacem, vocalivo o pax, ablativo ab httc pace. pat.
Cur non declinalur pluraliler ? Quia pluralis ej'usini Donatianus qui pes est? Nullus.
usu non est. . Unde hoc ? Quia transcendit numerum quatuor
Quot litteris scribitur hoe nomen cantor? Sex. syllabarum.
Quoe ex eis sunt vocales ? a et o. Quid ergo esl ? Sinzigia.
Undehocprobas? Quia et per se proferuntur, eii Ex quibus pedibus fit? Ex spondeo et amphibra-
per se syllabam faciunt. chi.
QuoeconsOnantes ? Coeteroe omnes. Unde hoc? Quia duoe syllabse Iongoein principio
Unde hoc? Quia per se non sonant, sed vocalibusi silse, spondeum faciunt. Sequentes tres, quarum
consonanl. prima et ultima breves, media longa esl, aniphibra°
Quseseinivocaies? n et s. chim reddunt.
Unde hoc? Quia per se proferunlur, sed per sei Quot temporuni est?Octo.
syllabam non faciunl. Unde hoc? Quia idem pedes in sinzigia coeuntes,
Quolmuiaj? det.. totidem letnpora occupant.
Unde hoc ? Quia nec per se proferuntur, nec per Ms, qui pes esl.' Nullus.
se syllaham faciunt. Unde hoc ? Quia ex una syllaba pes nunquam^,fit.
iuno quotlilleiis scribitur? Quatuor. Quot temporum esl? Duorum.
P4TROL, XG_ 20
619 BEn__EVEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICADUBIA ET SPURIA. 620
Unde hoc ? Quia longa syllaba duo lempora.. A Cuj'usgenens est hoc pronomen ? Omnis.
liabet. Unde hoc ? Quia et pro masculino el pro femmino
Donatus, quo accentu pronuntiandum est? Cir- ei pro neutro nomine poni potest.
cumflexo. Quis, cujus generis jiroiiomen est? Masculiui.
Unde hoc?Quia in trisyllabis et tetrasyllabis et; fJnde hoc? Quia pro masculino tantum noraine
deijjiceps, si ultima brevis fuerit, penultima vero poni polest. '
natura Jonga, penultima circumflectenda est. Qum, cujus generis pronomen est ? Feminini.
Quoraodo ? Ut Donalus. Undehoc ? Quia pro feminino tantum nomine poni
Fax, quo aecentu pronuntiandum est? Aeuto. potest.
Unde boc? Quia monosyllaba, quse correptam Quid, eujus generis pronomen esf? Neutri.
vocalem habent, acuto accentu prouuntianda sunt. Unde hoc? Quia pro neutro tantum nomine poni
Quomodo? Ul fax. poicst.
Res, quo aceenla pronuntiandum est ? Circum- Qualis, cujus generis pronomen est ? Cpmmunis.
flexo. Unde hoc? Quia et pro mascuhho et prc femijiino
Unde hoc? Quia monosyllaba, quse productam genere nommis poni potest.
vocalem habent, ciicumflexo aecentu pronuntianda Ego, fixum an mobile pronomen est ? Fixum.
sunt. Undehoc?Quia in alteium g"nus flecli non po-
Quomodo?Ut res. test. '
Meia,q\ia accentu pronuntiandum est? Circum- ' llle, flxum an mobile pronomen esl? Mobile,
flexo. _, Dnde hoc ? Quia ner tiia genera moveri potest
Unde hoc? Quia in dissyllabis quse priorem pro- '
n Quomodo? Vtille, illa, illud.
ductam habuerunt, et posleriorem correplam, prior Talis, fixum an mobile pronomen est ? Nec in to-
syllaba circumllecfenda est. tum fixum, uec in lotum mobile.
Quomodo? Uimela, Unde hoe ? Quia in altesum genus ilecti potest,
» Nepos, quo accentu pronuniiandum est? AGUto. per * tria genera moveri non potest.
Undehoc? Quiain dissyllabis siposteriorproducta Quomodo? Ut hic talis et koc tale.
luerit, prior syllaba acuenda est, sive illa conepta Numeri pronominum quot sunt ? Duo.
fuent, sive producta. Qui ? Singularis, tit hic; pluralis, ut Jti.
Quomodo? Hlnepos. Cujus nmneri est hocpronomen [ego]1 Singularis.
Bonits, quo accentu pronuntiandum est? Aculo. Unde bac? Quia pro singulari tantum nomina
Undehoc? Quia in dissyilabis si breves ambaj poni ' potest.
fuerinl, syllaba pnor acuenda esl. Nos, cujus numeri pronomen est? Pluralis.
Quomodo ? Ut bonus. Unde iioe ? Quia plurali tantum nomine poiii
Tulhus, quo accentu pronuntiandum est ? Aculo. potest.
?
Unde hoe Qute in irisyllabis ei tetrasyllabis et Sni, cujus numeri pronomen esl? Utriusque.
deineeps, si ppuullima correpla fuerit, antepenulti- . Cnde ? Quia et pro singulan, et pro pJurali ' nomjne
ma acuenda est. poni
? Ut Tullius. ~ pofest.
Quomodo Figurje pronominum quot sunt? Duse.
Metellus, quo apcentu pronuntianduni est? Acuto. Quse? Simplex, ut quot; compostta, ut quolqyot.
Unde hoc? Quia in tnsyl.abis et tetrasyllabis et C . Est hocpronomensimplex, an compositum ? Sim-
deinceps, si penullima positione longa fuenl, ipsa plex est.
acuenda, et antepem_liima -gravi accentu pronun- Unde hoc ? <tuia neque ex duobus iulegris, neque
tianda est. ex duobus corruptis, neque ex integro et corrupto,
Quomodo?Ut Metellus. neque ex corrupto el integro, neque ex compturi-
Latebrm, quo aceenlu prommiiandum est ? Acalo. bus est compositum.
Unde hoc ? Quia in trisyPabis et tetrasyllabis et Quhque, simplex an compositum pjonomen est?
deinceps, si penultjma positione louga ex piuia et ; Compositum.
liquida fuerit, antepenultima acueada est. Quomodo ? Ex duobus integris.
Quomodo%Ut lalebt m. Quibus? Quis et que pronominibus ; ulraque enim
Mieence, quo accentu pro.Tuiitiand.mi est? Acuto. jntegra perseverant, cum dicimus quotquot; similiter
Unde hoc?Quia in trisyllabis et lefrasyllabis et; et de cseteris ad formam nominum respondendum
deinceps, si iam penullima quam ultima natura est.
longa luerit, penultima acuenda esl. Personoepronominum quot sunt ? Tres.
Quomodo? Ut Micenm. Quoe?Prima, ut ego; secunda,J ut tu; tertia, ut
illel
- Ciijus personee esl hoc pronomen
Ego, qu_epars orationis est ? Pronomen. [ego]' Primse.
Pronomen quid est ? Pars oralionis quse pro no- Unde hoc? Quia ego cum dico; aon te, vel alium,
mine posiia ta.nlumdempenesigi)i(icat,prsonamque ; sed me signifieo.
inlerdumrecipit. ]
U
^ Tu, cujus personss pronomen est ? Secundee.
Pronomini quot aecidunt ? Sex. Unde hoc probas ? Quia tu cum dico, non me, vel'
Quse?Qualitas, genus, numerus, figu.a, nersona, aliurn, sed te significo.
casns. llle, cuj'us personoepronomen est? Tertioe.
Quahtas pronominum in quo est? Blpartita est, Unde hoc ? Quia ille cum dico, non me, vel te,
aut enim iinita suntprononuna, aut infiaita. sed alium significo.
Queesuntfinila? Quse recipiunl personas, ut ego, - • Casus ilpm pronominum quot sunt ? Sex, quemad-
tu, ilie. modum nommum.
Quscsunt infinita ? Quse non recipiuut personas, Cuj'us casus esi hoe pronomen ? Nominalivi.
ut quisque. Unde hoc ? Quia pro nominatlvo tanium casu no-
Quod est hoc pronomen, finitum an infinitum? minis poni polest.
Feinitutn, Tu, cujus casus pronomen est? Nominativi et
1 jJnde hoc? Quia recipit personam. Vocativi.
Quis, finitum an infinilum pronomen est ? Infini- Unde hoc? Quia et pro nominativo etprovoca-
tum. tivo casuno.i.ims poni potest.
Unde hoc ? Quia non recipit personam.
Genera pronominum quos sunfEadem ferequseet Inveniuntur formse casuales in pronominibus an
nominum; maseulmum ut qut, femminum; ut qum, noa? Invemuntur.
neulrum ut quod, eommune ul qualis, talts, inum Undelioc? Quia alia eorum sunl non optata [Lege
Ut ego, ta. monoptotaj, ut ecctim, elhm; alia friptota, ut sui^
621 CUNABULAGRAMMATIC__£.
sibi, se; alia fetraptota, utmeus, mei, mem, meum; A . ac plura'era habent. Er~finita duo, nosler, vesler\
alia penlaptola, ut ille, illius, iili, illum, ab illo. quse siinl terlioe declinationis. T Jinila duo, quot, tat,
Cur non annumeras diptota el hexaptola? Quia qu.e sunl oinnis generis, et nullius declinationis.
nulla ejusdemmodi reperiuniur pronomina. Quajcunque vero praeler hsec pronomina inventa
Quid igitur est boc pronomen [eqo]? Telraptotum. \tuerunt, ah hts composita sunt, et eorum regulas"
Unde lioc? Quia qtiattior casibus varialur. -sequi debent. Primse personas tinuin, ego~;secundae
Quibus?Nomin.Uivo,genitivo, dalho, aceusaliyo. unum, tu. I.eliquoetertioesunt, exceplis nteus, nosler,
Cur non annumeras ablativum? Quia similis est primee; tuus, vesler, secundoepersoneepossessiva.
accnsauvo.
Unde?Sicut enmi dicimus in accusativo me, sie Doceo, qusepars orationis est? Verbum.
eiiam dicimus in ablativo a me. Simililer et de coete- Verbum quid est ? Pars oralionis cum lempore et
ris, sicut 111nomme respondendum. persona, sine casu, aut agere aliquid aut pali, aut
Quot declinationibus pronomina inflectuntur ? neutrum significans.
Quatuor.
" Verbo quot accidunt ? Seplem.
Quibus?Prima, secunda, terlia, quarta. Quaj? Qualitas, conjugatio, genus, numerus, figu-
Quot earum in quibus pronominibus cognoscun- ra, tempus, persona.
-lur? DIJKin primitivis, et dusein derivativis. Qualitas verborum in quo esl? in modis et formis.
Primiliva pronomin.aquol sunt? Septem. Modiqui sunt? Indicativus , ut lego; imperativus ,
Quse?Meus, tuus, suus, nostet, vester, nosiias et ut lege; optalivus, ut utinam legerem; conjunclivug,
ves'tas. n cum legam; infinitivus, legeie; impersonalis, legitur.
Prim_e igitur pronominis declinalio quse est? Cu- Cujus modi est hoc verbum? Indicaiivi.
jus gemtivus el dativus i finitur; accusaiivus et Unde hoc?Quia doceocum dico, me aliquid docere
ablalivus, e pioilueta. indico.
Quomodo?Ui mei, mihi, me, a tne, tui, libi, le, a Doce,ciijus modi verbum est? Imperativi.
te; sui sibi, se, a se; r.ec inveniuniur plura hujus Unde hoc? Quia docecum dico, libi ut aliquid do?
dechiiationis pionomina. ceas impero.
Srcunda qu_ee-.t?Cujusgenitivus littjus[Forte us], Utinam doceremcuj"usmodi verbum est? Optativi.
dativus . litlera terminalur jiro tria genera, exceplo Unde hoc? Quia ulinam docerem cum dico , ut
huic, quod dijTereiitisecausa c accipit m dativo, ne si aliquid doceam opto.
hm diceremus, non pronomen, sed inlerjuctio pula- Cnm doccam cujus modi verbum est? Conjunctivi.
lemr. Unde hoc? Quia cum doceam quando dico , ut ple-
Quomodo? Ut ./.__,illius, illi ; iste, islius, isli; ipse, num sensum efficiam, necesse esl ut huic verbo
ipstus, ipsi; hic, hujus, huic; is, ejus, ei; quis, cujus, alium modura conjungam.
cui, lotiis lotius loti; nec inveniunlur plura hujus Quomodo? Ut cum doceam,discis.
declmaiionis pronomina. Docere,cujus modi verbum est? Infinitivi.
Tertta quse esi ? C.ujusgenitivus in masculino, se- Unde hoc? Quia docete cuin dico , nec numerum,
cundani nominis declinationem sequitur, in feminino nec personam dcfimo, nisi aho modo addito, utrum-
primam, in neulro item secundam. que distiuguam, ut docerevolo,vis, vull; docerevolu-
Quomodo? Sic : meus,mei, mea, mem,meum,mei; n mus, vultis, volunt.
luus, tui, lua, lum luum, tui; suus, sui, -Siio,sum, Docetur, cujus modi verbum est? Impersonalis.
suum, sm, et similiter reliqua. Unde hoc? Quia docetui cum dico , a qua persona
Quaita quse est? Cujus inflexio lertise nominisi aliquid doceatur non defimo, nisi addilis pronomi-
declarationemsequilur. nibus dicam : docelur a me, a te, ab tllo, a nobis, a
Quomodo?Ut nosiias, noslraiis; vestras, vestralis;; vobis, ub illts. In hunc modum de omnibus verbis
cttjas,cujalis. per ceeleros numeros et personas et tempora, facife
Pronomina.finila sunt tria, ego, tu, ille; minuss respondeii potest, quod a uobis sfudio brevitatis
quam f.niia, septem : ille, ipse, tste, is, hic,idem, , omissumesu
sut. Infinita qumaue, quis, qualis, quanlus, quolus,, Formoeverborum quol sunt? Quatuor.
quot. Relativa infinitorum, talis, tanlus, lotus, tol;; Quaj? Perfecta, ul lcgo; meditaii\a, ut lechtrio; fre-
elseptem minus quam fintla, quoe sunt infiniiipro- queniaiiva, ut leciio; inclioaiiva, ul fetvesco,calesco.
nomims responsna. Possessiva sepiera : meus, tuus,, Ci'jus foriuaee^t hoc veibum [doceo]? Perfectoe.
suus, iwslei, vester, noslrus et vesiras. Unde hoc ? Quia doceo cum dico , neqtie mediia-
Pioiioniina o finita feminraa sunt omnia , et fami tionem, neque irequen afionem, neque inchoationera
secundoequamtertise declinationis; ut itla, ipsa, ista,, actioms, sed absoluio pr_cseiiieinaciionem sigmfico.
ea, quanla, quota, tola, mea, sua, noslra, vestta. E; Doceoi, cujus form.e verbum est? Peifectse.
finita, masculina sunt omnia, et secundaj declmatio- Unde hoc? Quia doceorcum dico, neque medita-
nis, ul ille, ipse, isle. Finilum Tinum invenitur, sui,, tionem, neque lnclioationempassionis, sed prsesenteiu
quod est omnis |,eneris, ei primse declinauonis. V passionem'.ignifico.
Imitumunum invenilur, _K,quod est omnis geneiis;D Leciutio, cujus formauverbum est? Meditativae.
ei pnmai dechnalionis. As fuiita tria inveniuutur,, Unde hoc? Quia 111wiio desinit, et nieditationeiu
nostras, vesHas, cujns, qu_e sunt oinnis generis et: fuluiifi aciionis significat.
quartse declinaiioius. Quorumneulrum e fimtur, is; Leciito, .ujiis formse verbttm est? Frequenlativoe.
itnita quatuor iiiveniuiilur, is, quis, quahs, laUs, el Unde hoe? Quia in tito desinit, et fi equeniiam ae-
sunt quarl_cdeelinalionts, sed is et quis maseulina , tionis siguidc.ii.
qualis et talis coramunia stint, et neiilrum in e mit- Fenesco, cujus for.insaveibum esl? IiiGhoalivaj.
tunt. Us finifa seplem : quanlus, quotus, lanlus, tolus, Unde hoc? Qma in sco desinii, et leivoris inelioa-
meus,luus, suus, qu_esunt omma masculina, mobilia,, tionem sigmfical: quse oiiinia faeilius dignoscuniur,
per Iria genera; sed quantus , quotus, fatilus, meus, si singul.irum iormarum terminationes diligentius
tuus, sims,leriiffi; totus secundseest dechnationis. G! memense cominendenlur. Esi eigo medildlivaj for-
finitum umim invenitur, masculinum, hic; unumi mse uiu l.injum lermmatio, ario, ut esuno, lectuuo,
feniiiiinum, hmc; unum neutruni, hoc; ej differen- patUtno. Frcquenlativaa quatuor : in to, ut clamtto;
tioe causa c, indicaino accipiunt. D fmiia quatuor :; ln so, ut tnerso; mxo, ut nexo; m lito, ut lcctuo,
illud, istud, id, quod, el sunt secundaj dechnattonis. diciilo, Jnclioaiivse,una solummodoseo , ut floresco,
M finila tiedecmi, tdem, ipsuin, quanlum, qrotum,, uresco : qujecuiiqtie autem veiba hujusuiodi lermi-
lanlum,totum,meum,luum, sunm, noslrum, vesltum,, nalionibus ei significalionibjs carent, pe.fectaj fojf-
eccutn, elium, ei sunt ieitise declinauoms, e\ceptoj m_eabsque oiaiu anibigtnlate pronuiitianda sunl,
toium quod esi secandte, ei eccum,ellum, qusc nnni- Conjug.itiotiesverborum quot sum? Tres.
nie declinaniur. et accubolivum tantum singuluemi Qu_e?Prima, secunda, teitia.
625 BEB_JEVEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALK-ADCBIA ET SPURIA. m
Prima qu.e est? Quse in indieativo modo tempore.i A ctam habet ante novisslmam litteram, ut nutno, nu-
preesenti, numero singulari, secunda persona, verboj tris; et futurum tempus ej'usdem modi non in am
activo et neulrali, a productum habet anle novissi- tantum, sed etiam in bo syllabam mittit, ut nutriam,
mam lilteram,ut-an.o, amas. Passivo communi et de- nutribo.
ponenli antepenullimam syllabam, ut omor, amaris;; Unde cognoscitur quod i littera in hoc verbo pro-
etfuturum tempus ejusdem modi,in bo et in bor dttct.i sit? Quia imperalivo et infinitivo non mulatur
syllabam miltit, ul amo, amnbo; umoi'amabor. in e correptam, sed permanet, ut nutri, nultire.
Secunda qu£ est? Quoemdicativo modo, temporej Nulrior, cujus conjugaiionis verbum est? Ejus-
proesenti,numero singulari, secunda persona, verbo* dem. I
activo et neulralieproductam babetantenovissimam t Unde hoc? Quia indicativo modo, tempore praj-
litteram. Passivo comniuni el deponenti aute novis- senti, numero singulari, secunda persona, i produ-
simam syllabam, ut doceo, doces; doceor, doceris; et; ctam habet anle novissimam syllabam, ut nuirior,
fulunim tempus ej'usdemmodi"in bo et in bor sylla- nulriris; et fulurum tenipus ejusdem modi non in ar
bam mittit, ut doceo, docebo; doceor, docebor. tantum, sed etiara in bor mittit, ut nutriar, nuiribor.
Tertia quse est? Quse in indiealivo modo, lempore'. Genera verborum quot sunt? Quinque.
prsesenti, numero singulari, secunda persona, verboi Quae? Activa, passiva, neutra, deponentia, com-
aetivo et neutrali, i correptam habet, yel i produ- munia. i
clam,anle noyissimamlilleram.Passivocommuni et Activa quse sunt? Qusein o desinunt, et accepta r
deponenti pro i, lillera e correptarahabet.vel i jiro- litiera faciunt ex se passiva, ut lego, legor.
ductam ante novissimam syllabam, ut lego, legis, le- T R Passiva quaesunt ? Quse in r desinunl, et ea dem-
"
• pta redeunt in activa, ul legor, iego.
gor, legetis; uudio,audis; audior, audiris. Et fulu-*
rum tempus ejusdem modi in am et in or syllabami Neulra quse sunl? Quse in o desinunl, ut activa;
mitlit, uliego, legam; legor, legar; audio, audiam; sed, aceepla r Jittera, Latina non sunt, ut sJo,
audiar, audiar. curt o.
Ubi discerni potest, utrum i littera correpta sit; Deponentia quoe sunt? Qtiaesimiliter ut passiva in
an producta ? In imperativo el inlinitivo. r desinunt, sed ea dempta, Latina non sunt, ut lu-
Quomodo ? Nam correpla i littera in e converlitur; ctor, loquor.
produeta si fuerit, non mutatur. Commuma qute sunt? ^Juoein r litteram similiter
Quando terlia conj'ugatio fulurum tempus non ini desinunt, ut deponeutia, sed in duas iormas eadunt,
om lantutn, sed etiam m bo mittil ? Inlerdum cum ii patientis et agentis, ut osculor, criminor. Dicimus
lilteram non correplam habuerit, sed productam ut; namque osculor te, osculor a le; criminor le, clrimi-
eo, is, ibo ; queo, quts, quibo. nor a te.
€ujus conjugaiionis cst lioc verbum ? Secundse. Cujus generis est hoc verbum [doceo]? Activi.
Unde hoc ? Quia indicativo modo, tempore prae- Unde hoc? Quia in o desinit, et accepfa r Jittera
senli, numero singulari, secunda persona e produ- facit ex se passivum: ut doceo, doceor.
ctarn habet ante novissimam lilleram, ut doceo, do- Doceor, cujus generis verbum est? Passivi.
ces; et futurum lempus ejusdem modi in bo sylla- Unde boc ? Quia in r desinit, et ea dempta* redit
bam miiiil, ut doceo,docebo. in activum, ul doceor, doceo. -
Doceor, eujus conjugationis verbum est? Secun- Slo, cujus generis verbum est ? Neulri.
dse. C Unde hoc? Quia in o derimt, ut activam, sed, ac-
l.idehoc?Quia indicativo modo, tempore prse- cepla r littera, Latinum non est; sto dicimus, stor
senli, numero siugulari, secunda persona, e pro- non dicimus,
duciam habet ante novissimam syllabam, nt doceor, Loquor eujus generis verbum est? Deponentis.
doceris; el fulurum in
tempus ejusdem modi bor syi- Unde hoc? Quia in r desinit, sed, ea dempta, La-
Jabara millil, doceor docebor. tinum non est; loquor namque dicimus, loquo non
Clamo,cujus conj'ugaiionis verbum est? Primoe. dieimus.
Unde hoc? Quia indieativo niodo, tempore pi-oe- Criminor, cujus generis verbum est? Comraunis.
senti, numero singulari, secunda persona habet ante Unde hoc ? Quia in r similiter desinit, ut depo-
novissimam litteram, ut clamo, clamas; et futurum nens; sed in duas formas cadit, patientis et agentis,_
tcmpus ejusdem modi in bo syllabam miltit, ut cla- ut criminor le, ctiminor a le.
mo, clamabo. Numeii verborum quot sunt? Duo.
* Clumor,cujus conjugationis verbura est? Ejusdem. Qui? Singulans, ut lego; pluralis, ut legimus.
Undehoc? Quia indicativo modo, tempore pisesenti, Cujus numeri est hoc verbum ? Singulans.
numero singulari, secunda pei*sona, a habet ante Unde boc? Quia flfoceocum dico, me solttmmodo
uovissimam syllabam, ut clanwr, clamaris; et Jutu- aliquid docere signihco.
rum lempus ejusdem modi in bor syllabam miltit, ut Docemus, cujus numeri est? Pluralis.
ilamor, clamabor., Unde? Quia docemuscum dico, nos plures aliquid
Scubo^ cujus conjugationis verbum est? Teitioe docere significo.
toi i eplse. 1 jy
rj Figurse verborum quot sunt? Duse.
Undehoc? Quia indicativo modo, tempore prse-. Quse? Simplex, ut lego; composita, ut negligo.
senli, numero singulari, secunda persona, i corre- Quot modis verba componuntur? Quatuor.
ptain habet ante novissimam liiteram, ut sciibo, Quibus ? Ex duobus integris, ut perlego; ex duo-
scribis; et fulurum ejusdem modi in am syllabam bus corruptis, ut efficio; ex integro et corrupto, ut
mitlit, ut sciibo, scribam. deficio; ex corrupto et integro, ut offeio; aliquando
Unde cognoscitur quod i littera in hoc veibo cor- ex compluribus, ut derelinquo,
repta sit? Quia imperativo et inlinlttvo in e conver- Est hoc verbum simplex an compositum? Sim-
tilur, ut scttbe, scribere. plex.
Sciibor, cujus conjugationis verbum est? Ej'us- Unde hoc? Quia neque ex duobus integris,'neque
dem. ex duobus corruptis, neque ex iniegro et coirupto,
Unde hoc? Quia indicativo modo, tPmpore prse- neqtte ex corruplo et integro, neque ex compiuribus
senti, numei-o singulari, secunda persona, e corre- est composilura.
plara habet anle novissiinam syllabam, ut scnbor, Perlego, simplex an compositum est? Composi-
scribciis; et futurura tempus ejusdem modi in ar syl- tum.
labam iii.tlit, ut scribor, sciibar. Quomodo ? Ex duobus integris.
Nutiio, cujus eonjugalionis verbumest? Tertise Quibus? Per prsepositione, et tego verbum; utra-
productse. que enim integra perseveranl, cum dicimus perlego.
Unde hoc? Quia indicativo raodo, tempore prso- In liune modum et de csetens respondenduiu est.
jsenli, numero siugulari, secunda persona, %produ- Tempoia verborum quotsuut? Tria,
«26 CUNABULAGRAMMATICJl. G26
Quse?Preesens, ut lego; pr_eteritum, ut legi; fu- A Unde hoe' Quia hodie cum dico, procul dubio
turum, ut tegam. fempus significo, ut hodie lego.
Quot snnt tempora in declinatione verborura' Temporalium adverbiorum diflerenlioequot sunt ?
Quinque. Tres.
Quse?Prsesens, ut tego; prseteritum imperfectura, Quoe? Quia aut proesens lempus ostendunt, ut
ut li-gebum-prseleritum perfectura- ut legi; prsete- nunc; aul prajterilum, ut heri; aut futurum, ut cras.
rittim piusquam perfectum,ut legeram; futurum ut Quid horum significat hoc adverbium ? Prajsens.
legam.. JVon,cujus signiiicationis adverbium est? Negandi.
Cujus temporis est hoc verbum? Prsesentis. Undehoc? Quianoncum dico, aliquod prorsus nego.
Unde Iioc probas ? Quia doceo cum dico, me in Quomodo ? Ut non feci, non dixi, iton voltti.
preesente aliquid docere significo. Potest et de cse- Quidni, cuj'us signilicalionis adverbium est ? Af-
teris leinporibus congrua responsio fieri; sed facilius firmandi.
ex ipsasui diversilateetproprietaleagnoscipossunt. Unde? Quia quidni-cum dico, aliquid profecto af-
Personseverborum quot sunt? Tres. firmo, ut si quoeralur ab aliquo an velim scire gram-
Quse? Prima, ut lego ? secunda, ut legis; tertia, ut malicam, et respondeam, qtiidni.
legil. En, cujus sjgnilicationis adverhium est ? Demon-
Cuj'uspersonoeest hoc verbum? Primse. strandi.
Undeboc probas ? Quia doceo_cumdico, me ali- Unde? Quia en cum dico,' aliquid profeclo de-
quid docere sigriifico. monstio, ut en agros.
Doces, cujus personse verbum est? Secundse. n" Uiinatn, cuj'us significationis adverbium est ? Op-
Lhide lioc probas ? Quia doces cum dico, le aliquid tandi.
docere significo. Unde hoc ? Quia utinam cum dico, aliquid prorsus
Docel, cujus personas verbum esl ? Tertise. opto, ut ulinam sapiens sim, uiinam pie et benigne
Unde hoc probas? Quia docet cum dico, non me vivam.
vel te, sed alium quemtibel doeere aliquid significo; significationis adverbium est? Hortandi.
Eia, CUJ'IIS
sed et dehoc accidenti, et de caeterisomnibus in hac Unde? Quia eia cumdieo, aliqujd omnino hortor,
duntaxat parte oraiionis, multo Jaciliorcognitio quaro ut eia iege.
responsio est. Deinde, cujus ordinis significationis adverbium
est ? Ordinis.
Unde ? Quia deittde cum dico, ordinem procul du-
Ptudenler, qua»pars oralionis est? Adverbium. bio alicujus rei oslendo, ut si-dicam : Pritnum didici
Adverbium quid est ? Pars orationis quee, adj'ecta figmas lilteraium, deinde conttexiones sytlabarum,
verbo, significalionemejus explanat atque iraplet. poslremo legendo noliliam asseculus sum.
Adverbio quot accidunt? Tria. Cut; cujus significationis adverbittm esl? Interro-
Quse?Significalio, comparatio, figura. gandi.
Significaito adverbiorum in quo est? Quia sunt Undel Quia cttr cum dico, aliqujd profecto inler-
autloci adverbia, aut temporis, etc, ut sequitur. rogo, ul cur ila agis ? curjtu loqueris ''
Da adverbium Ioci. Ut hic, vel ibi, inlus, vel foris, Quasi, cujus significationis adverbium est? Simili-
illuc, vel inde. ludinis.
Da temporis. Ut heri, hodie, nttper. C Unde ? Quia guosi cum dico, quamdam similitudi-
Da numeri. LJt semel, bis. nem induco, ut : Gandet quasi fax, rubet quasi rosat
Negandi. Ut non. pallet quasi mortuus, nigrescit quasi pix.
Afhrmandi. Ut eliam, quidni. Muitum, cujus significalionisadverbium est? Quan-
Demonstrandi. Ut en, ecce. titalis.
Optandi. Ut utinam. f ' Unde? Quia mttltum cum dico, quantitatem profecto
Hortandi. Ut eia. significo,ut multumlegit, mullum aidicit, multumnovit.
Ordinis. Ut deinde. Forsitan, cujus signiUcalionisadverbium esl? Du-
Interrogandi. Ut cur, quamobrem. bitandi.
Similiiudinis. Ut quasi, ceu. Unde ? Quia forsitan cum dico, dubitare me ali-
Qualilatis. Ut docle, pulchre. quid ostendo, ut /o siian melius tetnpus et il, forsilan
Quantilatis, Ul mttltum, patum. Imlioresdies venluri sunl.
Dubilandi. Ut forsilan, fotlasse. Mecum,cujus significationis adverbium est? Per-
Person.dia. Ut mecum, tecum, nobiscum, vobiscum. sonalis.
Vocandi. Ut heus. Unde? Quia ad primam personam refeiiur, wtme-
Respondendi. Ut heu. cutnlegil; sinuliler tecum, ad secundaro, ut lecum
Separandi. Ut seorsum. habilal; et secumad lerliam, ut secum cogital; nec-
Juiandi. Ut vere, veraciler. non et in plurali numero ad primam personam, ut
Eligendi. Ut potius, inw. nobiscumvivit; et ad secundam, ut nobiscvmdiscil;
Congregandi. Ut simul, una. T. ei ad tertiam, ut hmsilant, et secum qumrunt.
Prohibendi. Ut ne. Heus, cuius signiftcalionisadverbium est ? Vocandi.
Eventus. L't foi le, forluilu. Unde? Quia heus cum dico, aliquem prorsus voco,
Comparandi. Ut magis, vel tam. ut heus juvenis, heus fraler.
Cujus significationisest hoc adverbium ? Qualitatis. Heti, cujus significaliomsadverbium est? Respon-
Unde hoc? Quia prudenter cum dico,.qualitalem dendi.
profecto significo. Unde? Quia heu cum adverbialiler dico, alicui me
Quomodo? L'l piudenter loquitur. vocanli respondeo.
liic, cujus significaiionis ? Adverbium est loci. Seorsum, cuj'us significationis adverbium est? Se-
Unde hoc? Quia hic cum dico, locum proieclo parandi.
signiiico. Unde ? Quia seorsum cum dico, -separatim aliquid
Quomodo? Ut hic habito. fieri oslendo, ut seorsumoves,seorsumhirci pascunlur.
Signilicaliones advei-biorum localium quot sunt ? Vcre, cujus significationis adverbium est? Jurandi.
fjuaiuor. Unde? Quia vete cum dico, aliquid j'uramenlo af-
Quse?Iii ioco, ut inius, foris; de Ioco, ut de, unde; firmo, ut vere ilu est, vereila non est.
ad locum, ui huc, illuc; per locum, ut hac, illac. Potius, cujus signilicalionis adverbium est?EU-
Quid significal hoc advei-bium?In loco In hunc gendi.
modum et de cselens respondendum speciebus. Unde? Quia polius cum dico, aliquid e duobus vel
Hodie, cuius significaiionis adverbium esl ? Tem- pluribus eligi significo, ut : Tunicam potius voloquum
poris. valliumtel : Salulem potins desidero quam dhitias
tffl BEDM VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DJDASCALICADUBIA ET SPURIA
Simut, cuj'us
- significationis adverbium esi ? Con- A
, Casuspajtieipiorum quol sunt? Sex. v
gr.-gsndi. Qui? Nominativus, uthic legens; genitivus, ut Imjm
Unde? Quia simul cum dico, duo aut qtisedamin legentis; dalivus, u! huic legeiuL; accusativus, ut
umim convenisse, aut couventura esse significo, ut:- liunc leqeninn; vocathus, ut o legens; ablalivus, ut
Sitnul venetunt, simul apud quemlibethospiluntur, si- ab hoc legcnie.
mul dtscessuti sunt. Cujus-casusest Jioc participium ? Nominativietyo-
Ne, cujus signifieationis adverbium esl? Prohi- cativi.
bendi. Unde hoc ? Quia vel ad tertiam, vel ad secundam
Unde hoC? Quia ne cum dlco, aliquid omnino personam vcrbi refertur, ut docens proficit, docens
prchibeo, ul ne dixeris, ne Ipquoiis. ptoftcis. Verum et inliac parle, et in pronominibus,
Forte, cujus sigmficaiioni*adveibium esfEventus. sieul in nomine piajmnnuimus, casuum proprietates
Unde' Quia forle eum dico, ahqttid evenisse si- mehus ex aliarum partium connexione, in senlentiis
gnifico, ut: Dmn indicotwuspergit, fot te lati onesin- el pleua oratione probantur.
cunit; dum celeruet pi operat, foite dutiter hnpegit. Tempora parlicipiorum quot sunt ? Tria.
Magis, cuj'us stgnificaiionis adverbiuin est? Com- Quaj? prasens, ul legens; proelenium, ut leclus;
parandi. fulurum, ul tcgendus.
Unde hoc? Quia maqis cum dico, aliqua inter se Cujus tempoiis esi hoc participium ? Proesentis.
omnino comparo, ut maqis isle doclus, quam ille est; Undehoc? Quiaomnia participia m dtiasdesmen-
et magis hic quatn ille sapit. \ lia consonantes prsesentis temporis habeniur.
Comparatio adverbiorum in quo esflniribus g Doclus, cujus lemporis participium est? Pi-ajterili.
gradibus co.nparaiionis, posilivo, comparativo, su- Uude hoc ? Quia omnia partic pia in tus desmen-
perialivo. tia pariter lemporishabentur. Similifer iu sus et in
Da adverbium positivi giadns. Ut docle, a;iis,ut Imsus, nexus.
Comparativi giadus. Ut doclitts. Docturus, oujus temporis parficipium esl ? Futuri.
Supeiiativi. Ul doctissime. Unde hoc? Quia onmia parliciph in rus desineniiaj
Quoeadverbia compaianiur ? Quse aut ex nomine futuri item temporis habenfur. Slmjliler in dus, ut~
comparativo veniunt, aut nomen ex se comparalivum legendus, docendus.
fac.unt, ul docle, quia venit ex nomine comparalivo, Significiitionesparticipiorum in quo sunt ? Quia
quod est doctus , iacit dociius, doclissime.Et ultia, ab aclivo verbo duo participia veniunt, proesens et
quia facit nomina eomparaliva ultetior, uliimus. Com- fufuruin, ut legens, lectwus. A passivo duo, praeteii-
paratur autem ullerius, ullime. tuni et futurtnn, ut leclus, legendus. A neulro, duo,
Comparatur hoc adverbium an non ? Comparatur. sicut ab actiso, pisesens et futurum, ut sians, statu-
Unde hoc? Quia ab eo quod est prttdens, nomine rus. A deponenti tna: pi-sesens,praleiitum et futu-
comparativo venit : comparalur ut piudenter, ptu- rum, ut loquens,lociilus, locuturus.A communi, qua-
denlius, prudentissime. tuor : prajsens, prseteijtum, et duo iutura, ut crimi-
Ne, eoraparalur, an non ? Non, ndns, crtminalus, cnnunalurus, crimitvmdus.
Bnde hoc ? Quia neque ex nomine comparativo Cujus signilieationis est hoc paiiicipium ? Activse.
venit, neque iiomen ex se comparaiivum facit. Unde hoc? Quia ab eo quod esi doceo, activo
iFiguroeadverbiorum quot sunt? Duse. „ veibo, denvatur. Smiiliter el de cajtens tigmfica-
Quse? Simplex, ut docte, prudenter ; composita, ut " lionibus respondendtim esl.
indocte, hnprudenler. Ntimeri participiorum quot sutit? Duo.
-IDsi adverbium simplex an compositum? Simplex. Qui?Smgulaiis,utfa'c legens;pluralis,ut/ij legentes.
Unde hoe?<_uia neque exduobus inlegris, neque Cnjus ntimeri hoc est pailicipi.nn? Singulans.,
e\' duobUScorruptis, ete. Sic et de reliquis adverbiis Dndehoc?Quia docensaxvmdtco, unum doeenlem,
sive compositis, sive simplicibus ad formam aliarum non plures sigf.ifico; et docenlescum dico, plures
partium respondendum est. docenles, non unum significo.
Ftgurse participioruni quot sunt? Duoe.
Docens, quse pars orationis est' Participiura. Quie? Simplex, ut/eêjisPcompositajUl negiigens.
Participium quid est? Pars orationis, paitem ca- Est hoc pariicipium siuiplex, an composituiu? Sim-
piehs nominis, partem verbi; recipil namque a 110- plex.
mine genera et casus; a verbo, tempora et significa- Unde hoe? Quia neque exduobus integris, et cae-
tiones; ab ulroque numerum et figuram. tera, sicut in supenoribus partibus demonstrala sunt.
Paiticipio quol accidunt? Sex. Inveniuntur forraaBcasuales in paiticipiis, an non?
Quse? Genera, casus, tempora,' significationes, nu- Inveniunlur.
meri, figuroe. Quoe?'J nptofa in omnibus formis et neulralibus, ut
Genera participiorum quot sunt? Quatuor. docla, doclm, doctam: doclo, doctiio. Pentaptota in
-yuoe? Masculinuui, ut hic lectus; feniininuro, ut omnihus mascuhms, ut leclus, ii, io, i_.ni,le; et in
hmc lecta; neutrum, ut hoc leclum; commune tribus ommbus omnis generis parlicipii, ul legens, lis, ti,
generibus, ut hic et hmcet hoc legens. D iem, a legente; cssteiis formis careni pariicipia.
Cujtis generis est boc participium? Omnis. Quot dcclinalionibus inflecluntur? Tnbus.
Undehoc? Quia omnia parlictpia in eits velinaus Quibus' Femininaomni.i ptima; masculma ct neu»
desinentia omnis generis habenlur ? lralia, secunda ; omnis geneiis, lerlia.
Doctus cuj'us generis parlicipium est? Masculini. Da declinationem participii, elc
Undeiioc? Quia omnia participia in as desinentia,
masculini generis habentur.
Docta, cujus generis participium est? Feminini.
Unde ? Quia omnia participia in a iJesmentia fe- Asl, quoapars orationis est? Gonjunctio.
miiiini generis habeniur. Conjunctio quid est? Pars orationis adnectens or«_
Doclum, cujus generis participium est ? Neulri ? dinansque sentenliam.
Unde lioe ? Quia omnia participia in um desinentia Conjunctioni quoi accidunt? Tria.
neulri geneVishabentur. Quce?Potestas, figura, ordo.
Pecem iixum an mobile participium esl? Fixjmi. Potestas conjunctionumquot species habet? Quin—
Unde hoc? Quia in allerum genus ilecti non po- que.
test. Quas? Copulalivas, disj'unctivas, expletivas, ea-
Lectus, fixum an mobile participium est ? Mobile. suales, rationales.
Unde hoc? Quia in alterum genus ileeti potest, ut Da copulativas. Et, que, al, atque, ac, ast.
lebtus, lecla, leclum, et omnia paiticipia in KSfinita Da disjunciivas. Aut, ve, vel, ne,nec, neque.
mbbiiiaûht. D.t expleliva=. Quidetn,eiuidem, sallem, videlicel,.
fi«9 CUNABULASRAMMATIC-E. Ss()
quattquam, quamvis,qUoque,aut, porro, pon o atUem, A . Da iJrajposIliones casus ablativi. k, ub, ahi, cum,
tumen. coram, clam, de, e, ex, pei; pim, palam, sme, absque,
Da casuales. Si, etsi, eliamsi, siquidem, quaitdo, tenus.
-quandoqmdem,quin, quinetiam,-eljquatenus, sin, seu, Quomodo.?Dicimtis enii», a dbnto, ab Itomiiie, abs
sive, nam, namque, ni, nisi, msi si, si enim, eleniin, qublibel, cum exet cilu, cot am tesiibuh, clam cnslodt-
iie, sed, inteiea, licet, quamobrem, piaserlim, ilem, Vlts, de foio, ejure, ex prmfecluta, pro cheniibus,pi'm
ileinque, cmterum, alioquin, pimterea. timore, palqm ommbus, sine labore, absqne injutia,
Da raiionales. Ita, iiaque, enim, enimvero, quia, tenus puhe, quod nos dicimits pubeienus.
qttaproptei; quoniam, quoniam quidem, quippe, ergo, subtei'. Da uhiusque casiis preepositiones. In, sub, super,
ideo, igitur, scilicet, videltcet, pt opterea.
Cujusspeciei esi hsec eonjunciio ? Copulaijvse.Unde In et sub, quando acciisativo citsui j'unguniur?
lioc? Quia copulat tam verba quam sei>s>um. Qtiando vet nos, \el quoslibet, in lociim tre, isse,
Aut. cnj"usspeciei conjunciio est? Disjunclivse. ituros esse signiiicamus.
Unde lioc? Quia sensum disjungit, licel verba co- Quando abl.Uivo? Qqmdd vel nos, vel quoslibel ira
pulelur et conjungat. loco esse, fuibse, iuturos esse signifieatf
Quidem. cujus speciei conjunctio est"' Expletivse. Da huj'us jei exempla. JJI accusalivi casus: Itur
Unde lioc? Quia ad explendum vel sonsum vel hi antiquam silvam. In ablativi casus: Stans celsa in
ornalum sentenliaJ inierponitur. puppi. Sub accusativl casus : Postesque sttb ipsos
Si, cujus speciei conjunctio est? Castialis. Nituntut gt adibus. Sub abialivi casus :
Undehoc? Quia eausam pioepedeiilem significat. n Armasub ad\ erSaposaitrafliantiaquetcu.
Enim cnjus speciei conjmiclio est? Rationalis. '
Unde hoc? Quia hji praacedentis ratronem reddit. Supet; quam vtm liabet? Ubi locum significat,
Figurse conjuiiclionum quol suni ? Duoe. magis accusativo casui servit, quam ablaiivo; ubi
Quae? Simplex, vXnum; composita, ul namque. meniionem alicujus facimus, ablativo tantum.
Est hajc conjunclio simplex an composila ? bimplex. Quomodo serviicasuiaccusativo locum significans?
Unde hoc? Quia neque ex duobus iniegriSj ncque Ut Smvasedens supei atma.
"exduobus corruptis, etc, sicul in aliis partibus de- Quando ablatlvo?
monstrata sunt. Sediiiusoptaiisgemmasuper arbore sidunt
Ordo conjunctionum In quo e«t? Quia aut prajpo-
sitivaBconjuncliones Sutil, ut at, asi; aul subjunctivse, Et, ^
ul que, aut; aui communes, ut ef, igitur Flofe super vifidi.Suut nobismitia poma.
Cujus ordinis esl lkce coiij'unclio? Preepositjvi. Quomodo servii ablativo? Quando menlionem ali«
Lnde hoc? Quiasemper in oraiione jiroepoiiinir. cujus faciuius, ut :
Que, cujns ordinis conjunclio est? Subjunctivi.
Undehoc? Quia semper in oratione subjungitur. llultasuper Priamorogilans,super Hectoremulta.
Iqitur, cujus ordinis eonj'unetio est? Communis. In, quam vim habet? Eiiam tum aeeusaiivo casui
Unde Jioc? Quia semper in oratione ad votum servit, cum significU eontra ; ut, in alleium, in de-
uniuscujusque vel prsepoiiiluf,vel subjungitur. Scien- serlorem.
dura est conjunciioiies copulativas, orJinis proe- kubtet; quam vim hahef? Eamdem quam superio-
posilivi esse tres, al, ac, asl. Subjunctivi, unam, que; {C res, ad locum et in loco significautes.
communis, ef, atque. Disjtinctivas ordinispreeposiiivi, Quomodo servit accusativo, ad locum significaisg?
duas, aul,ne. Subjunclivi unam, ve; comniuuis ires, Ul:
que, ne,ve. Expletivasordimsprajpositivi, unain, por-
ro, autem; subjunctivi tres, quidem, qiwiue, aitiem; Flumiiiaqueantiquossubter iabentiamuros.
eonimttnis seplem, eqmdem, saltem, videlicet, quan- Quomodo ablativo sigiiificans in loco? Ut:
quam,quamvis,pono, tamen. Casualis ordinis piajpo-
Sitiyi qualuoj'decim, etsi, eltamsi, quin, sin, seu, Ferre jubet subter densa lestudinecasus.
she, iti, nisi si, si enim, quamobrem, prmsertim, Cujus casus est hoecpreepositio? Accusativi.
ilemque, cmletam,alioqmn. Communis qualtiordecim, Unde boc? Quia casui aceusativo semper in ora-
siquidem, quandoquidem, quineiiam, qualenus, natn, tione prscponiiur.
nainque, nisi, etenim, ne, sed, interea, kcet, item, Quomodo? Ui ad patretn. Sic el de coeteris ac-
pimteiea. liationalis ordinis praeposilivi,unam, enim- Cusativi castis prajpositionibus respondendum.
vero, Communis quaiuordecim: itaque, enim, quia, Ab, cujus cafeusprsepositiOest? Ablativi.
auaptopter, quoniam, quoniam quidem, quippe, ergo, Unde? Quia casui abiativo semper in oi'alione
ideo, igitur, scilicet, videlicel, proptet; idciico. prjeponitur.
QuGiiiodo?Ut ab homine. Sic et de c.eteris abla-
Ad, qusepars orationis esl ? Prajpositio. tivi casus prxpositiombus respondendum.
Prseposilio quid est? Pars oralionis, quoe
sita aliis parlibus orationis, signifiealioiiempreepo- In, cujus casus esl? Utriusque.
earum -, Unde hoc? Quiaprosposilio
tam accusativo quam ablativo ca-
aut complet, aut mutat, aul minuit. " sui
semper In oratione pr-eponilur.
Proepositioniquid accidil? Unum. Quomodo aeetisativo? Ul ittti in antiquatn silvum.
, Quid? Casus tantum. Quomodo ablativo?,Ul slans ceha in puppi.
Quot ? duo. Cujus casus esl in, hoc loco? IIliQsvel iltjus, Sic
Qui? Accusativns et ablativus.
Da piseposilinnes casus accusativi. Ad, apttd, attie, et de cjeteris utriusque casus prjsposilionibus res-
advetsum,cis, cilra, circuin, ch ca, conlia, erga, exlra, pondendum.
Quseprajposiliones sunt, quoedictionibus serviunt,
intei;intia,infiM,juxta, ob, pone, pet; piope, sed etseparari non possunt? Di, dis, te, se, am, con.
enim, post, trans,ullra, prcetei; propler, supra, usque, Quoraodo? Dicimus enim, diduco, dishaho, reci-
penes. seivubo, atnplectoi; congtedioi.
Quomodo? Dieimus enim, ad palrem, apudvillam, pio, Habet bcee cum eis aliquam cpmmunio-
anle mdes, adversum inimicos, cis Rlienum, citra fo- 'nem, an non?prajpositio Non.
rmn, circum vicinos, circa templum, conira hoslem, Unde? Quia separari potesl.
erga piopinquos, extra lerminos, inler naves, inlra Quomodo? Ut ad palrem.
mmnia, infm lecttun, juxla viacellum, ob augmium, Quse sunt qusejungi non possunt? Apud et penes.
poue inbunsl, per patietem, ptope fenestiam, secun- Habet hsec prapositio cum eis aliquam communiO"
dutn fotes, post lergum4lians ripam, ullia fines, prm- an non? Non.
ler offictum,piopter rem, supra ccelum,mque bcea- nem, Unde hoc ? Quia j'uogi potest.
%mm,penesarbitros. Quomodo? Ut addo.
BED.E VEN. GPER. PARS I. SECT. H. — DIDASCALICADUBIA ET SPURIA 032
Quse junguntur et separantur? Cseterse ferme Aabnego; abs, ut abstraho; de, ut demukeo; e, ut
omnes. emitto; ex, ut exeo; pro, ut protego; prm, ut prmfero.
Habet hasc prsepositio cura eis aliquam commu- Qusej'ungi non possunt, septem : cum,c&ram,clam,
nionem, an non ? Habet omnino. palam, sine, absque, tenus. Qusesi quis scire deside-
Unde hoc? Quia, ut supra responsum est, et jun- rat, quantam cum adverbiis habeant vicinilatem,
gitur et separatur. Sciendum vero accusativas prse- legat Prisclanideprseposilione tractatus. Itera uirius-
posiiiones qusej'ungi possunt esse undecim. Ad, ut que casus prsepositionesomnes jungi possunt: in, ut
admoneo; ante, ut anlecedo; circum, ut circutneo; incolo; sub, ut subsisto; super, ul superpono; subler,
circa, ut circumcirca; contra, ut conlradico; inter, ut sublerjaceo.
ul inlerdico ; ob, ut oberro; per, ut permilto; post, ut
poslpono; trans, ut transfero; prmter, ul prceterfluo. Evax, qu__e_pars erationis est? Interjeelio.
Qusej'ungi non possunt? Quindecim. Apud, adver- Interjeclio quid est? Pars orationis significans
sum, cis, cilra, erga, extra, infra, juxta, prope, se- mentis aflectnm voce incondita.
cundum, ultra, ptoptet; supra,us',ue,penes. Sed exhis Interj'ectioniquid accidit? Tantum significatio.
duas tantumDonaCusassignat, apud et penes; conteras Significatio interjectionis in quo esi? Quia aut
idcirco proeterraisissevidelur, quia magis adverbia leeliliam significamus,ut evax, aut dolorem, ul heu,
sunl; unde et pleroequeearum coraparationem reci- aut admiralionera, ut pape, aul metum, ut alat, et
piunl, -et verbis adjectoe, sine casibus proferuntur ; si qua sunt similia.
nam comparationem recipiunt, ut citra, cilerius, ci- Cujus significationis est hsec inlerjectio ? Lsetandi.
time, unde etiam nomen citeriot; citimur.denvatur. g Unde hoc?Qm'a evax cum dicimus, Iselari nos
Simililer extra, exlerius, exlime; unde et nomen profecto significamns.
exterior, extimis, vel extremus derivalur. Similiter Ileu, cuj'ussignificationis inlerjectio est? Doiendi.
supra, superius, supreme, unde etiam nomen sttpe- Unde hoe? Quia heu cum dieimus, dolere nos
riot; supremus derivatui'. Verbis bene adverbiahter prorsus signifieamus.
jtingunlur, ut citra habital, extrct jacet, infra lalet, Pape, cuj"ussignificationis? Interjectio est admi-
juxla sedel, prope incedii, ultra ptogredilur, supra randi.
conscendit,et jubet usque morart, et tcsqueambo de- Unde hoe? Quiaporpe cum dicimus, aliquid pro-
fessi simus. Denique adversumet secundum,manifeste feclo miranmr.
uomina loco adveibioium vel proepositioniimposita Atal, cuj'ussignificationisinterjectio est? Metuendi.
dignoscunlur, quarum partium plurima similiiudoet Unde hoc? Quia alal cum dicimus, aliquid nos
queetlam\idelur esse germanitasi ut et preeposiliones meluere significamus. Sunt ef alise plurimseInlerj'e-
in adverbia et adverbia in prseposiiiones frequentis-,, ctionum significaliones,quse tamen ex hi= qu..iuor
siroe transeant. Ilem ablativi casus prsepositiones, veluti quibusdam perlurbalionum fontibus, dunanare
qusej'ungipossunt, sunt octo : a, ut amitto; ab, ut G noscuntitr.
DE OCTO PARTIBUS ORATIONIS
I LIBELLUS.
Partes orationis sunt oclo. Nomen, pronomen, plura signant, ut nepos, acies, aries. Surifetiam ah'a
verbum, adverbium, participitim, conj'unctio, prse- synonyma vel polyonymala, ut terra, liumus, tellus,
posilio, inlerjeciio. Ex his dusesunt principales par- •ensis,tnucio, gladitts. Alia patronymica, ut Petides,
tes orationis, nomen, verbum. Latini ariiculum non Atrides. Hoecet ab avis etpatribus ssepe fiunl. In his
adnumerant, Grasci interjeciioncm. Multi plures, quseGrseca sunt, sive mascula, sive femina fuerint,
mulli pauciores partes oraiionis putani; verum ex Grsecam magis servabimus regulam. Alia horum
liis omnibus Ires sunt, quaasex casibus inflectuntur : mascula, aut in des exeunt, ul Atrides, ab Atreo,
nomen, pronomen et parlicipium. Nomen est pars aut in lius, ut Pelius,-^ Peleo ; aut in ion, ut Ne-
orationis, cum casu corptis aut rem proprie com- reion, a Nereo. Feminina aulem in is exeunt, ut
niunilerve significans. Proprie, ut Roma, Tiberis; Alteis; aut in as, ut Pelias; autin ne, ui Nerine. -
communiter, ut utbs, flumen. Nominiaccldunt sex : Sunt alia thelica, id est possessiva, quoe in ius
qualilas, comparatio, genus, numerus, figura et ca- exettnt, ut Evandrius ensis, Agamemnonim,Mycenm;
EUS.Nomen, unius nominis appellatio, muliarura alia medioesiguificationis, et adjecta nomuiibus, ut,
vocabulum esl rerum, sed modo pomina generaliter magnus, fortis. Dicimusenim, magnus vir, fortis exer-
dicimus. Qualilas nominum biparlita est; aut enim citus. Hoecetiam epitheta dicuntur. Alia quahtatis,
proptia sunt noroina, aul appellativa. Propriorum _" ul bonus,malus; alia quaiilitalis, ut mggnus,parvtts;
nommum, secundum Latinos, quatuor sunl species : alia genlis, ut Gimcus, Hispanus; alta patnoe, ut
prajnomen, nomen, cognomen, agnomen, ut Pttblius Thebunus,Romanus; alianumeri, ut, unus, duo; alia
Coinelius Scipio Afrtcanus. Communia prsenomina ordinis, ut primus, secundus.Sed primus de multis;
aut singulis htleris nolantur, ut C. Cmsar, L. Cali- de duobus prior dicilur ; sicut et de duobus altetum
lina, aul binis, ul Gn. Pampeius, aut'tiinis, uf, dicimus; ila de mullis alium. Sunt alia ad aliquid
Sex. Ttoscius.Appellativorura mnlfse sunt species; dicta, ut patet; fraler; sunt alia ad aliqnid quod.im-
aha cnim sunt corporalia, ut pietas, juslitia, diqni- niodo se liabeniia, ut dexler, sinister. Hoecei com-
tas; alia sunt primsepositionis, ut mons, schola; parativum gradiim admiitunl, ul dexlerior, siniste-
alia derivaiiva, ut Monlaniis',scholaslicus; alia dimi- rior. Sunl alia generaha, ut cvtpus; alia specialia,
nutiva, ut, monticulus.Djminutivorum nominumlres ut lapis, homo, lignum; alia facta de verbo, ut do-
sunt gradus, quorum forma quo magis minuitur, ctot; jactot; lector; alia similia parlicipiis, ul demens,
crescil srepe numerus syll.ibarum. Sunt eiiam quoe- sapiens, potens; alia verbis sinulia, ut contedo,palpot
dam diminuliva, quorum oiigo non cermtur, ut conlemplulor,speculator.
fabula, macula, labula, vinculum.Sunt nomina tota Compaiationis gradus sunt tres: posilivus, com-
Groecoedeciinationis, ut Temesto, Calypso, Pan. parativus, et superlativus. Posilivus, ut fortis; com-
Sunl lola conversa in Lalinam regulam : Polydectes, parativus, ut forlior; supBrlativus, ut forlissimus.
Polittx, Odysseus, Ulysses. Sunt mter GroccainLati- Sed comparativus gradus generis est semper com-
namque formam, quae neiha appellanlur, ut Achilles, munis. Comparantur aulem nomina quse aul quali-
Agamemnon.Suijt alia nomina quoeuna appellatione tatem aut quanlitatem significant, sed non omnia
655 DE OCTO PARTIBUS ORATIONiS LTBELLUS.
nomina per omnes gradus exeunt. Alias enim positi- jA hilia, ut draco dracmna, leo lecenu,gallus, gallina, rex,
vus t.niti)m invemtur, ut mediocris; alias posilivus regina. Sunt diminuliva, quae non servant genera,
et comparaiivus tantum, ut senex", senioi; juvenis quee ex nominibus primse posilionis receperunt, ut,
juvenior; alias positivus et superlativus, ut pius, scutum, sculellu, pistrinum, pisttilla, canis, canicula,
piissimus.Nam pro secundo gradu, magis adverbiura rana, ranunculus, slalua, slaliuncula.Nomen incvo-
ponitur, ut magis pius; alias comparaiivus elsuper- calem desinens, nominativo casu, numero singulaii,
lalivus, ut ulterim; ultimus; alias superlativus tan- aut masculinum est, ut Aqrippa ; aut feinininum, ut
tum, ut novissimus. Extra hanc formam sunt, ut Martia ; aul neutrum, ul toreuma, sed tum Groecum
bonus et malus, et magnus. Dicimus enim, bonus, est; aul commune, ut advena; aut epicoenunf, ut
meliot; optimus; malus, pejot; pessimus; magnus, ma- aquila. Nomen in e vocalem clesinensin nominativo
jer, ntaximus. Comparatio nominum proprie in com- casu, numero smgulari, aul femininum est, ul Eu-
paralivo et superlativo gradu est constiluta. Nam terpe; aut neutrum, ut sedite. Nomen in i vocalem
positivus perfectus et absolutus est. Ssepe autera desinens nominalivo casn, numero singulari, autneu-
comparativus gradus prseponitur superiativo, ut, 'trumGroecum est, ut gummi, sinapi; aut lri_im,gene-
sluliior stullissimo, et inajor maximo. Ssepe minus rum, ul abdolon, ut frugi, nthiti. Nomen in o vocalem
posiiivo significat, quamvis recipiat comparationem, desinens nominativo casu.numero sitigulari,aulmas-
ut mure Ponlicum dulcius quam cmtera maria. Ssepe culinum est, ut Scipio; aul femininnm, ut Juno, aut
idera pro positivo positusminus posilivo significat, et commune, ut pumilio. Nomen in u vocalem desinens
nulli comparatur, ut: nominalivo casu, uumero singulari tanium neutrum
Jam senior, sed crudaDeo viridisquesenectus. •JJest, ut cornu, genu, qelu. Sed hsecnomtna, et quoein
Sunt nomina significatione diminuliva, intellectu consonantes desinunt, diversas regulas et multiphces
comparaliva,ut, grandiusculus, mujuscultts, minnscu- habent. Numeri sunt duo: singularis et pluralis. -Singu-
lus. Comparativo tam, aut minus, aut minime, aut laris, ulhicsapiens;pluralis, utIti sapientes. Est eldua-
lis qui singutariter enuniiari non potest,
v.agis, aul maxime addici non oportet; addicuntur hi numerus,
autem posilivo tantum. Dicimus enim lam malus, ambo, Id duo. Sunt eliam nomina numero commu-
minus bonus, minus inulus, magis bonus, magis malus, ma, ut tes, nubes, dies. Sunt sernper singularia ge-
maxime bonus, maxime malus. Comparativus gradus neris mascuhni, ut Pttblius, sanguis. Sunt semper
ablalira casui adjungitur, utriusque numen.; sed tum pluraba, ut manes, Quirites. Sunt semper singularia
ulimur, cum ahquein velalieno, vel suo gradui com- genens feininini, ut pax, lux Sunt semper pJuralia,
paramus, ul : lieclor fortior Diomede, vel audacior ut Kulendm, nundinm, jetim, nuplim,quadrigm. Sunt
Trojanis fuil; aut dicimus, fotliorhic quamille. Su- semper sijigularia generis neutii, utpus, heec viius, uu-
perlaiivus autem tanlum gemlivo pluraliadjungilur; rum, atgentum, oleum, ferrum, liiticitm; et fere
sednunchoc utimur, cum aliquem suogradui com- ceiera, quse ad mensuram pondusve referunlur,
mulla consueiudine, arma, Floriulia, Satur-
paramus, ut: Hector foriissvi'us Tiojanorum fuil, quseque,
Plerumque superlativus pro posilivo ponilur, et nulli nalia. Suntutqueedampositione singularia, intellectu .
comparatur, ut Jupiter optimus maximus. Interdura pluralia , populus, concio, plebs. Sunt cuoedam
comparalivus nominativo adjungilur, ut doclior hic positione pluralia, inlellectu singularia, ul Athenm,
quam ille. Genera nominum sunt quaiuor : masculi- „ Tliebm, Cumm._ Figtiroe nominibus accidunt duee :
num, femininum, neutrum, commune. Masculinum ,*- simplex et composila. Sunplex, ut doctus, potens;
esl cui numero singulari, casu nomiiiat.vo, prono- composita, ut indoctus, impotens. Componunlur au-
men vel articulus prajponilur hic, ut, hic magisler. tem nomina modis quatuor : ex duobus integris, ut
Femininum esl cui numero singulari, casu nomina- suburbunus; ex duobus corruptis, ul efficax, muni-
tivo, pronomen vel articulus -prajponiiur hmc, ut, ex ceps; ex integro et corruplo, ut ineptus, insulsus;
hmcmusa. Neutrum est cui numero smgulan, casu corrupto et integro, ut, nugigerulus. Componun-
nominativo, pronomen vel articulus prseponitur hoc, tur eliam ex pluribus, ut inexpugnabilts,imperlerri-
ut, hoc scamnum. Commune esl quod simul masculi- lus. In declinatione coropositorum nominum animad-
num femininumque significat, ut, hic ethmc saceidos. verlere debemits quod ea qnoeex duobus nominalivis
Sed ex his vel principaba, vel sola genera duo suni: compositaluerinl peromnes casus ex utraque parle
mascuhnum et femininum, nam neutrum de utio- dechnari possunt, ui eqttesRomanus, prmtor uibanus.
ique nascitur. £st eliam trium generum commune, fuerint Quseex nominalivo et quolibet alio casu composita
quod omne dicitur : ut, hic ei /io;cet Iioc felix. Est livus ea parte declinari tantum qua fuent nomina-
epicoonum,id est promiscuum, quod sub una stgni- sultum. casus, ut prmfeclus equitum, vel senutus con-
ficatione roarem ei feminam comprehendit, ut passer Providendum esi autem,Jie eanomina com-
et aquila. Suni prseterea alia sono masculma, intel- ponamus quse aut composita sunt, aut componi om-
Jeetu fetninina, ut eunurlms contmdtu,Oiesles trugm- nino non possunl. Casusnominum sunl -sex : nomi-
dia, Ceniattris navis; alia sono feminina, intt-lleclu nativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus,
masculina, ut, Fenestella sctiplot; Aquilaoraior; aha _âblaiivus. Ex his duo recti appellaiitur, Nominati-
sono neutra, intelleclu feminina, t.l Pltronesium, viis et vocativus, reliqui autein obliqui. Ablativum
Glycerium, Sophronium, quae mulieres sunt; aha D Grsecinon habent: hunc quidam Latinum , nonnuflli
sonofeminina, intellectu neutra, ut poema, stemma; sextum casum appellant. Est autem nominativus,
alia sono masculina, inlelieclu neutia, ut pelagus, ut, htc Cuto; geniiivus, hujus Cutonis; dativus, huic
vulgus. Sunt prseterea nomina in singulari numero Gatoni; accusalivus, Jtunc Catonem; vocativus, o
alteriusgeueris, et in plurali allerius; ut, balneum, Cato; ablativus, ab IwcCatone. Qutdam eliam assu-
iarlarus, cmlttm,porrum,^mpe,-lonnanium. Sunt ltein munt seplimum casum, qui est ablativo sitnilis, sed
nomina incerti generis, inter masculinum el femini- siue preeposittone,ut sit ablalivus casus ab oratore
num, ut cortcx, tadix, silex, ftnts, stirps, pinus, pam- venio, septimus casus oralore magislro ulor. Sunt au-
pinus, dies. Siinlincerii geneiis, inter mascuhnum tem Jortnoecasuales sex, equibus sunt nomina alia
et neutrum, ut ftenus, elypeus, vulgus, specus. Sunl monoplola, alia diptota, alia triptota, alialelraplota,
notnina incerli generis inter femininum elneulrum, alia pentaptota, aha hexaptola. Sunt practerea luec
ul buxus, pyrus, ptunus, malus, sed neulro genere aptola, quoe neque per casus , neque per numetos
fructum, feminino ipsas arbores dicimus soepe.Sunt declinantur, ut ftugt, nilali, neauam, fas, nefas, nu-
etiam g.nera nominum fixa,sunt mobilja. Fiva sunl, gas. In qua forma sunl eliam nomina numerorum, a
quae In alterum genus flecti non possunt, ut palet; qualuor usque ad centum. Nam ab uno usque ad
' matet; fraler, soror. Mobilia autem, aut piopria tres, per omnes casus numeri declinantur. Item a
sunt, et duo genera ex se faciunt, ut Caius, Cuia, ducentts, et deinceps, pioeler niilie. Sunt nomina
Marlius, Martia; aut appellallva sunt, et tiia genera quorurn nominalivus in usu non est, utsi quisdicat
faciunt, ut bonus,bona, bonum; malus, malu, mulunt, hunc lalerem,... yelafr hac diciione.liem per coeteros
Sunl iiem aiia nec iu eorum lixa, nec in eorum mo- casjis nomina mulfa deficiuni, ut sponte, tabo. Sui^
U3§ BEDJE VEN. OPER. PARS I. SEGT. II. — WDJ-.SCAL.CABUBIA ET SPURIA. 1336
prseterea noriiina, qnoram alia genitivum casum A o,v, l, tn, n, r, s, ®, l: u, ut tabula; e. Ul svdile
trahunt, iit-iqnarus belli, seciiiusarnwium; alia daii- i. utrfr«<ji; o, ul laiw; u, ul-qenu; i, ut mel;^n, ut
vum, ut inhnicns malis, conqruttspaiibus; alia accu- scamnum; n, ut flumen; r, ulatbor ; s, ui fles: x,
sativum,s_dfigurate, utexosns bella, piwscius fu- ut nox ; /, ul capul; adjiciunt quidam c, ut loc, im.ec.
turn; aha abiatuum, ut secf.wdus-nRomuio , aller a Pronomen est pars oralionis qusepro nomnie'po-
Sylla; alia spplimum casum, nl digtvusmunere, ma- sita, tanlumdem penesignifieat,personamque inier-
eius vittute. Omnia noraina ablalivo, numero singo- dum recipil. Pronomihi accidunt sex : qualitas, ge-
-lati, quiuque liiteris vocalibus lerminanlur, sed ea uus, numerus, figma, persona, casus. Qualitas pro«
dunlaxat qn_enon sunt apioia; in illis enim regula nominum duulex est: aut enim finita sunt prono-
non tenelur Quoecunquenomina ablativo singulari mina, aut infimta. Fiui.a sunt quoe recipiunt per-
a vocali fttpiiut lerminata, genilivum pluralem in feonas,uiego, te, ille; infinlta sunt, qusenon reci-
rum syllabam mittunl, dalivuu) elablativum i» is, piunt personas, ut qnis, qnm, quod. Sunt eliam
Ut, ab Imc musa, hatum fflwsaiJKin,fiis musis. Ne- pronomina minus quam fmita, ut ipse, iste. Sunt
cesse esl autem conti a hanc regulam ut declinetilur piajpositiva, Ut quis, hic. Sunt subj"unctiva, ut is,
ihapcnominain quihusgenera discerneniia s.int, «t idem. S'.itHaliagentis, utciyas, noslras, cujatis, n6s-
iab-hac dea, hai um deai um, his el ab his deabus, ne si r tratis; alia ordmis, ut quolus, lotus; alia nunieri, ut
diis dixerimus, deos, non deas signiiicare \idea___ur. quot, lol; alia ad aliqiiid dicta infimia, utcujits, cvja,
Quoecunquenomina~ablalivo casu smgulari e lit- cujiitn ; alia ad ahquid dicla linita, nl flie«;s, luas ,
tera correpti fucriiit tenuinata, genitivum pluralem suus: hsec etiam possessiva dicuiitur. Sunt item alia
in _m.syllabara miltunt, daihjim ct ablativum in " qualitalis, ut, quctlis, talis; alia qiianii.alis, ut,
bus, ut nft lioc pariete, horum parietum, el ab his pa- quanlus, lantus. Sunt alia demonslraiiva, quse rem
rielibus. Contra hanc regulam imenimus, ut ab lioc prsesentem notant, ul hic et hmc et hoc; alia rela-
vase, Jwtum vasorum, Ms vasis. Si vero e pieducla liva, quse rem absenlem significant ul, t's, ea, id.
fuerint terminata, genilivum pluralem in wm s\lla- Suni alia magisdemoijslrativa, ut eccum,eccam, el-
-bam miltunt, dativum etablativum in bns, ui, ab iiac lutn, ellam. Genei'a pronominibus, ita ul nominibus
ve, harumrerum, hh el ab hib rebus. Sed hsec regula acciduni omnia. Masculinum, utquis; femininum, ut
feininmi generiiputatur. Qneecunque nomiiia abla- qum; neiitrum, ut qttod; commune, ut qnahs, lalis.
tivo casu singulari, i lii.erafueiinl terminaia, geni- Sunt etiam trium generumut ego, tu, ille.Numerus
tivum pltiralem in ium mitiunt, iet dalivum ei ablati- acciditpronominibusuterque.Smgularis, utisfe, plu-
vum in bus, ut «6 hac puppi, harutn puppium, hts et ralis, ntisia. Sunt eiiamjiumero communia, utûiet
ub Ms puppibus. Hujusmodi nomina casum aecusali- qum. Dicinws enim, quivir, qui viii; qummuliei;gum
vum pluraiem, propler diiferenliam, melius in is j?H(/ieres.SuntpronomiiiatotasingulariaulmeHs,/u!is;
quam in es terminant, ut Jtas puppts, navts, clavis, tota pluralia, ut nostei; vester. Figura etiam in pro-
puppim, navim, cluvim; uon puppem, navem, clavem. nominibus duplex esl; aut enim simplicia suni pro-
Horum autem nominum qua? geniuvo casu plu nomina, ul quis; aut composita, ut quisquis. Nam
rali, ium srilabam exire possunt , tri.ia regula composita pronomina secundum formamnominis ex
est: prima eorum qute nominalivo easu singulari ea parte declinantur qua pronomen Unilur casus
ns lilleris terminantur, ut ni_i..s, montium; altera nominaiivi; cujus rei evempla sunt, ut quisquis,
eorum quse ablaiivo casu singulari e correpla iinilur, gmspiam,aliquis,quisnam; nam idem, quod constat ex
«tieniinina suut, ut ab hac cmde, hatum cmdium,his Q duobus corruptis, cum producitur, masculinura pro-
et _._> hts cmdibus; lertia eoi um quse ablativo casu nomen est, cum corripitur, adverbium loci. Per-
singulaii, I litlera terminantur, ut ab hac resti, ha- sonse pronominibus finilis accidunt ties : piima, ut
vum restium, his et ub his reslibus. Sed lisec regula ego; secunda, ut ftt; lettia, ut ille. Sed hsec prhna
etiam accusalivum singularem hiterdum syllabam persona et secunda generis sunt communis; et prima
per im Jitterani" tcrminat, ut hanc resttm, et hanc persona in hoc pronomine, cum estnumeri singu-
'spuppim: Jiorum multa ccrmmus consuetudine com- taris,iion habet nnminativum casum,pluralem habet.
muiaia. Quoecunquenomina ablativo casu singula- -Casusitem pronominum sex sunl, quemadmodum
ri o littera fueiint terminata, gemlivum pluialemin nominum : nominativus, ut hic; genitivus, ut hujus;
itim srihbam miHunt, dativum etablalivum inis, ut dat.vus, ut Imic; aecusativus, ut hunc; voeativus,
ab hoc docto,hotum doclorum,hiset ab lns doctis. Gon- o; ablalivus, ab hoc. Sunt prononiina quae non per
tra hanc regulam invenimus, ul ab Lac aomo, hatum onmes casus declinantur, ut eecwn,ecca, eilwn, et
domoium, Iiis el ab Itis domibus; et ab hoc juqeie, cujvs, cuja, cttjum, cujalis, nosii alis. Sanl cliam sme
horum jttgeium, his etab his jugeifbus. Sed Scne debe- nominaiivo et vocatlvo , ut s«i, sIH, se, a se : haee
mus multa quos.lamveteresaliter declinasse, ul ab hac non sunt numeri eommunis. Sunt iiem smeiiomina-
domu, hatum domuttm,his el ab hisdomibus, ei ab hoc tivo, ut ego, mei, vel mis, mihi, me, a me. Nulluni
jugere,hoiumjugerum, etabhtsjugetibus. Verum me- autem pronomen recipit comparationem , quamvis
niinerimiis euphoniam in dictioiiibus plus ii.lerdum qualitalem el quantitatem significent. Inter prono-
valere quam analogiam vel regulas prajceplorum. mina el ariicuios hoc interest, qnod pronomina ea
QjoBcunquenojnma ablalivo casu in u littera fuerint Q putantur, quoe cum sola sunt, vicem nominis com-
terminata, gcnilivum pluralem in nm syliabam mii- plent, ut quis, ille, iste. Articuli vero cum prono-
tunt; geminala u litlera, dativum et ablativum in jninibus aut nominibus aut participiis adjungunlur;
bus, ut ab hoc fluctu, Itorumflucluum, his et ab his ut htc, hujus, huic, hunc, o, abhoc; el plurahtei ,
fluctibus; naiu nilul necesse estrelinei'e u liileram, hi, horum, his, iws, ab his. Hsec eadem pronomina
el fluctvbnsdiceie, cum artubus necessilale dieamus, arlicuhs, et pro demonslralione ponunlur, ut !ie«-
ne quis nos artes non artus significare yelle exisli- tei; ntei; omnis, altet; nvlbus, alius, ambo, ulerque.
met. In hancregulam non eveniunt, ut dietum est, Sunt qui nomina, sunl qui pronomina existimant;
aptola uomina, ut fas, nefas, nihili; non veniunt ideo quod artictili in declinatione non indigent.
tantum pluralia, ut Saturnaiia, Wulcanalia, coinpe- Verbura est pars orationis, _cum lempore etper-
dalia; non veniunt quaj a Grascis sumpsituus, ut soua, sine casu,aul agereahquid, aut pali, aut neu-
zmblemu, epigramma, stemma, poema; nara hujus trum siguihcans. Verbo accidmit septem : quaiilas,
fei'm_e nomina etiam yeteres feminino genere de- conjugatio, genus, numerus, figura,tempus, persona.
chnabant In liis regulam analogia vel ex collalione Qualuas verborum in modis et in formis est. Modi
positorum noniinum, velexdtmmuiionecognoseilur. -autem, ut niulti existiinant, septem : indicativus,
Mcmineiimus bsecGrseca norainaad Graucamfoimam qui esl pronuntiativus, ul lego. Imperativus, ut lege.
declinari, etsi illa nonnulli ad Latinos casus nitun- Promissivus, ut legam; sed nos liunc modum non
tur iiiflectere. Duo.iccimlittens omnia nomina La- accipimus. Oplalivus, ul utinam legerem. Conjuncti-
lina, casu nominattvo singulari terminanlur, vocalivus, ut cuni legam. Inhnilivus, ut legere. imperso-
-irtfs quiuque., semivocalibus sex, muta una: a, e, i, nalis, ut.e<ji..ur;sed hunc quidam modum proge-
557 DE OCTO PARTIBUS ORATIONISLIBELLUS. 038
nere ac significatione verbi accipiunt. Impersonafis A passiva, ut uudeo, ausus sum, gaudeo, gavisus sum,
cnjusveiha in tur exeunl, aut m il, aut in et Sed soteo, solitus sum. Deponenlia sunt, quoe r littera
qu_ein tur et in it exeunt, hsccab indicalivOoriun- lerjiiiuanlitr, et eaamissa, Latina non sunt, ut con-
lur, ul lego, legilw; contingo, conligii. Quoe in et ficioi; eonvertor. <_.ommuniasitnl, quoer liticra ter-
exeuni duas formas habenl, quia enim ab indicalivo mmaniur, et in duHsformas cadunl, agenlis ei pa-
orittnlur ;^misereoi;miseret; alia a se oriuntur, ut tienlis, ut scrutor, criminor. Dicimusenim, scrutor te,
tmdet, ittdet, pmnitel; quamvis veteres dixerunt pu- et sciuloi a te;ciiminor le, oiminor a te. Sunt verba
deo, wdeo. Qualilas verborum etiam in fbrmis est extra hanc regulara, quaj inoeqttaliadicuntur, ut so-
consiiiula, quas formas alii verborum generibus, id leo, facio, fio, fido, attdeo, <guudeo,vescot;fetoi; me-
eslfsignificalionibusmiscenl. Formoe igHur Latiiice deoi; edo, vcto, ttolo. Sunl quog non rite declmari
snnt quattior; nam ei iiis firêa lingua deficit. Per- possunl, ut cedo,ave, faxo, is, infit, inquam, qumso,
fecla, medifativa inchoativa, frequetilaliva. Perfecla, aio. Sunl itera monosyilaba, queeetiam contra regu-
ut lego. Medilativa, ut leclutto. Frequentativa, ut ltm produeta sunt, ui sio,do, flo. Similiter verba
leciiio. lnchoativa, ut fervesco,calesco; sed frequen- incerf-e significationis, londeo,luvo, fubtico, punio,
tatj\a semper prinioeconjugationis simt; inchoativa intmero, mttnio, puitior, populot; assenliot; aditlor,
yerba non per omnia tempoia declinanlur, quia luctor, auquior; heecenim omnia verba in « et in r
qufleinchoaniur.piseterilum tempus non habenl, quia Jitteras finiunlur, et his verbis lempora partieipio-
oriiiiiiur a neutralibus verbis. Suntetiam frequen- rum aceidunt pene omnia. Sunl ilem verba quse
talha de nomine venientia,utpaiiical ,crocitat.Suni componere possunt, uipotw, traho, repono, relruho.
quasi dimmuliva, quse a perfecta forma veniunl, fj Sunt quaenon possumus, ut mo, qtttvso.Numeti ver-
ul sotbillo, sigillo. Sunt aulem sine origine perfeefoe bis accidunt duo : singularis et plurahs.-Singulaiis,
formse. ut poiisso, vacillo; et frequenlativa ssepe in ut lego; pluralis, ut legimus. Ilem secundum quos-
tres giadus deducunt \erbum, \it cuiro, ctuso, cuisito; dam dualis, ul leqere. Figurse verborum -duse sunt;
S-epein duos lanlum, ut noto, nolilo. Sunl vei'ba in- aul enim simplicia sunt verba, ut scribo; aut com-
cbnalivis siniilia, quse inchoativa non esse, tempore positu, ut describo, Coraponuntur et verba qua-
praBtioscimus,ut compesco, compescni. Sunt item tuormodis, ul coelersepartes orationis, ut repono,
alia inch')aliva, quse jieifecta veniunl, ut horieo , sufficio,reficio,incipio, suspendo. Sunt verba com-
hoirtsco. Sunt quseoriginem non habent, ut con- positaquoe simplicia fieri possunt, ut fepono, dis-
suesco, quiesco.€onj'ugaliones verbis accidunt tres : truho ; sunt quce non possunt, ut suspicio, compleo.
pnma, in a; secunda, in e, lertia, in i. Prima est Temj,ora verbis accidunt tria : proesens, prseteritum,
qt.as in indicativo modo, tempore proesenli,numero et futurum. Praesens, ut iego; prajteritum, ut legi;
singulari, secunda persona, verbo aciivo el neulrali futurum, ut legam, sed prajleriti tcmgoris differentise
o productam amaVaut novissimam lilleram passivo, eunt ires : imperfecta, perfecta, plusquam perfecta.
communi et deponenti, autnovissimamsyllabam, ut Irnperfeeta, mlegebum; perfecta, ullegi; plusquam
voco,vocas,vocot; vocaris; et futttrum tempus ej'us- perfecla, ut legeiam. Ergo in deelinalione verborum
dem modi, in 60 et in bor syllabam miltil, ut voco, numeramus '. prajsens, prselerilum imperfeclura ,
vocabo,vocor, vocabor.Seeunda est, quoe in indica- pracleritum jierfectum, proeleritum plusquam per-
t-vo raodo, tempore prsesenti, numero singulari, se- fectum et futurum, Personaj verbis aecidunt tres :
cunda persona, veibo activo et neulrali e produclam _ prjma, secunda, lertia. Prima Tjst, quoedicit, uiiego.
Iiabet, aut novissimam litleram, passivo, communi *-"Secunda, cui dicitur, ut legis. Tertia, de qtia dici-
et deponenli, aut novissimam sjilabam, ut moneo, tur, ut legit. Sed prima persona non indiget casu,
tnvnes, moieoi; moneiis;et fiituium tempus ejus- sed admittit plerumque nominativutn, ut ver-
dem modi, in i>oet in oocsyllabam mitlit, ut moneo, beior i nocetts, servioliber. Secunda persona trahit
monebo,moneoi; monebor. Teilia est quas in indica- jioiiinativum, ut verberatis innocens, servis liber.
iivo modo, tempore praesenti, numero singulari, se- T.rlia persona trabit nominativum, ut verberalur
cunda persona, verbo aclivo et ncuirali,. Htteram innocens, seivit liber. Quineliam verba impersonalia
interdum produclam, inlerdum coireplam lfabet, quse in (urexeunt, casui serviunt dalivo et ablativo,
aul novissimamlilteram passivo, communi et depo- ut getilur a te, vel ilh ; ttcitur mihi, tibi, illi. Quse in
nenti e correptam habel, aut i productam, aut 110- ii e\eunt, casui deserviunt dalivo, ut contingil mibi,
vissimamsyllabam, ut iego,legis, legoi; legens ; uus- libi, itli; qusein ei exeunt, ea modo accusalivo ca-
dio, uudh, audioi, audtris; et futurum leropus ejus- sui serviunt, ut libel milii, libi,illi; decetme, le, illum.
dem modi in am syllaham niitlil, vel in m; ut lego, Sunl vei-ba prselerea quorum alia genitivi easus for-
iegain,legoi; legar; attdio, audtam, uudior, audiar; mulam servant, ut misereormei, tui, siii; reminiscor
et ahera species leilise conjugationis, qua? i pio- tnei, tui, stti; aliadativo, ulnfo/erficoiibi, suudeolibi;
ducla enuiitiatur, hanc nonnulli quari.im esse con- alia accusativi, ut uccuso illumt,invoco islum ; alia
|ugaiionem pulanl; quod futurum tempus in am el ablativi, ui discedo ub illo; avertar ab illo; alia sep-
in bo, in m-ei in tor mitiit nte syllabam ; ut servio, timi casus, ut fruor te, polior auro. Communiaverba
seiviatn, setvibo; vincio, iincis,vinciam, vhicibo, vin- indicalivi temporis, prinisepersonse aut e, aut i, aut
ciot; vinciiis, vinciai;vincibor: quod quidam refutan- D u, aui 0, habent. Si autem vocalem aul 0 htteram
tes neganl 111boctmbor rileexire posse lertiam con- non Iiabuerint, exceptis f k et q, costeras onmes La-
jugaionem, nisi in eo verbo, quod in prima persona tinas accipiunt consonanies: e, ut serfeo;«, ut 'ina-
indicativi modi, temporis prsesentis , numeri sin- nio ; u, ul ruo ; b, bibo ; c, voco; d, vado; g, lego;
gulaiis, e aut^ iiabuerint, ut eo, queo, eam, queam, h, truho; l, pello; m, enw; 11,bano; p, sculpo; r,
ibo, quibo; etpassivo, queor. quear, quibot;et siqua cuno; s, lasso; t, pleclo;x, ttexo. In nis accidunli
sunl similia.Genera verborum, quse ab aiiis signifiea- et u, pro consonanlibus, ut adjttvo; nam triumpho,
lionesdicuntur-,quinquesunl :acliva,j)assiva, neutra, per p et h scnbilur. Eo lilterse non prseponilur.
communia, deponentia. Aeliva sunf quae 0 iittera item q, f, m, n, 0, lnteiaj prseponi non potestr.
termiuanlUr, et aecepla r Jaciunl ex se passiva, ut Suntveiba defccliva alia per modos, ut cedo; alia
lego, legor. Passiva sbnt quse in r Jillera ternnnan- per formas, ut facesso; alia per conjugationem, ut
tur, ei ea annssa, redeunt in aeiiva, ut legor, lego. adsum; alia per genera, Ut audeo; aha per numeros,
Neuirasunt, quoe0 littera lerminanlur, et acceplar ut soa-o; alia per figuras, ul ihtpleo; alia per lem-
littera, Latina non sunt, ut sto, curro. Sunt eliam pota, ut seio; alia perper personas, nicedo, edo,
neutra; quss . littera leiminantur, ut odi, novi, cwpi, facesso, adsum, soleo, faxo. Verba quoque imperso-
memini. Sunt iiem quse uro syllaba desinunl, ut sum, nalia cum per omnGsmodosdeclinari possunt, inve-
prosnm; item qusein et exeunt, el impersonalia di- niuntur quxclam defectiva, ut libet, mheret
euntur, ut pudel, pmnitet, twdet; sed boec et simiiia Ailveibmm, est pars oraiionis, quajadjecia vei'bo
defeciiva e__istimandasunt. Sunt pneterea neutro - gigmficaiionemejus aut coroplet, autminuit, ut jam
§59 HEDM VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALTCA DUBIA ET SPURIA 640
raciam,vel, non faciam. Adverbia aut a se nascun- A ter, qnamvis legimus derepente, desursum, desttbito,
tur, ut beii, hodie, aul ab aliis parlibus oralionis ve- exinde et ubusque,et deliinc.Sed hsec tanquam unam
aiunl. Veniunt atit a nomine appellalivo, ut doclus, partem orationis sub uno accentu pronuntiabimus.
d&cte, a proprio nomine, ut TuUianus, Tulliane; a Parlicipium est pars oralionis, dicta quod partem
pronomine, ut mealim, tualim;& verbo, ul cursim, capit nominis, el partem verhi ; recipit enim a no-
slriclim ; a nomine et verho, ut pedeleniim; a parii- mine genera et casus, a verho tempora et significa-
cipio, ut indnlqens, indulgenier. A nomine venientia tiones, ab utroque numerum et figuram. Pariicipio
aut in a eveunt,ut ttna; autin eproductam,tit docle; accidunt sex: genus, casus, tempus, significalio,
aut in correptam, ut lile; autin i, ut vesperi. autin o numeras et figura. Genera participiis accidunt qua-
produclam, ut falso : aut in o correptam, ut modo; tuor : masculinum, ut leclus; femininum, ut lecta ;
autln u, noclu; aut in el, ut semel; aut in m,ut stric- nentrum, ut lectttm; commune, ut legens. Casus
tim; aut in r, ut breviler ; aut in s, ut fiindiltts. Ad- lolidem sunt participiorum quot nominum ; nain
verbia qii2ein e exeunl produci debent, prseler illa per omnes casus etiam participia declinanlur. Tem
quoeaiilnon comparanlur, ut tite, aut comparatio- pora participiis accidunt tria : prajsens, prseterilum
nis regulam non servant, ul bene, male; faciunt etfuturum, ut luclans, luclalus, luctaturus. Siunifica-
enim, bene, melius, optime; male, pejus, p«ssime;aut tiones-participiorum a generibus verborum suinun-
ea quoea nonune verbove veniunt, ut impune,smpe, tur. Veniunt enim participia a verbo activo duo,
cmteium, facile et difficile. Quar>dam adverbia ponun- praesentis temporis et futuri, ut leqens', leclurus. A.
tur, quae noniina potius dicenda sunt esse pro ad- passivo duo, proeteriti temporis et futuri, ul teclus,
verbiis posita, ut est, toivttm clamal, lioirendum leqendus. A neutro duo, prsesenlis iemporis et futu-
resonat Ergo adverbia qui> in e productam exeunt B ri : ut stans, slaturus. A deponenti tria : prajsens,
ah eo nomine veniunl quod daiivo casu o lillera prseteritum et fulurum, ut luclans, luctaius et lncla-
terminatur; ut huic diclo, docle. Quoein r exeunt,ab itnus. A comrauni quatuor : prsesens, prseterilura
eonomine veniuntquod dativo casu inililteram ter- et duo futura, ut criminans, criminalus, crimitiaturus
minantur, ul huic uqili, agiltier. Contra hanc resu- eiciiminandus. Inchoaliva participia prosseniis lem-
lam multa soepittsusurpavii auctoritas; nam, ut dixi- poris sunttantum, ut horrescens,calescens, tepescens.
mus, quoedamin dativo easu permanent, et adver- Defectiva interdum alicujus temporis sunt, til soleo,
bia faciunt, ut falso, sedulo; jjueedam raulta contra soles, solitits ; interdum nullius, ut ah eo verbo quod
faciunl, ut huic duio, non dttre, sed duiiter. Adver- esl menvni nullum participium reperitur. Interdtim
bio accidunt tria sigiiificalio,comparatio, etfigura. a non defectivo verbo, parlicipia defecliva snnl, ut
Signihcatio adverbiorum in hoc cei-nitur, quia sunt ab eo verbo quod est studeo, studens, futtirum tem-
adverbia loei, ut hic ; temporis, ul/lorf.e, nuper; nu- pus non habet. Ab impersonali verbo participia nisi
meri, ut semel, bis; negandi, ut non ; affirmandi, tisurpala fuerint, non veniunt. Numerus participiis
ut eiiam, quin; demonstrandi, uten, ecce; oplandi, ut accidit uterque: singularis, ut hic legens; pluralis,
ulinam ; hortandi, ut eia ; ordinis, ul deinde; inter- ut hi legenies. Item figura paiiicipiorum duplex est:
rogandi, nt cui', quamobiem; simdiliidinis, ut qnasi, aul enim simplicia sunt panicipia, ut scribens; aut
cett; qualitatis ut ducte, pulchre; quanUtaiis , ut pa- composita, ut describens. Componi etiam pariicipia
rum, mtdlum; dubitandi, ut forsilan, fottasse; perso- quatuor modispossuni. Suntnomina speciem parti-
naha, ut mecum, tecum,nobiscum,vobiscum;vocandi, cipiorum l,abenlia,ut comalus, galealus, quia a ver-
ut heus; respondendi, ut hem; separandi, ut sronum; (] bo nou venhmt, non sunt parlicipiis applicanda, ex
jurandi, ut mdepol; Castor, hercle, medhts fidius; quibussunt eiiam illa quaecum parlicipia videnlur,
eligendi, ut podus, imo, congregandi, ut simitl, mta, verborutn tamen significationeprivata sunt, ut pran-
pariter; prohibendi, ut ne; evenlus, ut forle aut for- sus, cmnalus, plncila, nupta, tiiumphata, regnnla;
Ivitu; coinparandi, ut maqis, tam. Sunl eiiam infinila, nam prandeor, coenor, placeot; nubor, triumphcr,
ut ubi; quiodam finila, ut hic, modo. Adveibia loci regnot; non dicuntur. Sunt alia participia quoe,
duas formas habent: in loco et ad locumrTn loco, ut accepla proeposiiione, el a verbis et a pariicipiis
intus, fotis; ad locum, ut intio, foras. Dicimus enim recedent, ut innocens; nam noceo dicilur, innoceo
intvs sutn, foris^sum, intro eo. Adjiciunl qnidam de non dicilur. Sunt alia participia defectiva, quse per
loco, ul intusexeo, foris venh. Adjiciunt etiam quidam omnia tempora ire non possunt, qusea verbo veniunf,
per loeum, ut hac, illac, islac, heus et heu. Inlerj"ec- ut ceplus,arguendus. Sunt velttti parlicipia, quoe a
tiones multi non adverhia pulaverunt, ideo quia verbo veniiint, el quia tempus non habent, nomina
non semper hoec subsequuntur verbum. Comparatio magls quanf participia judieantur, ut cst furibundtts,
accidit adverbio, quia hic quoque eomparatio- Ittdibundus, moiibiindus. Sunt mulla participia ea-
nis gradus sunt tres : posilivus, ul docie, compa- dem el nomina, u( passus, visus, cttltus, sapiens, in-
rativus, ut doctius, superlalivus ul doclissime. Et dulgens : quae lamen et casibus discrepanl, et lem-
cum adverbia quoque sunt, quoe"per omnes gra- poribus dignoscunlur, etcomparata jniilantur. Sunt
dos irenon possunt, ideo his ad augendam siguifi- parlicipia quse accepta comparatione fiunt nomina,
eationem pro comparativo et superlalivo, magis et ut acceptus, inrensus, acceptior, incensior. Adverbia
maxime conjungimus, ad minuendum, minus et mi- jx de participiis fieri p^sse, noiinulli neganl, sed lios
nime. Quemadmodum enim comparanlur, ita et di- plurimse lectionis revincit auctoritas.
minuuiilur adverbia a posilivo, ul piimum, primule, Conjunclioestpars orationisannectens ordinansque
longe,longule. A comparativo, ul melitts,meltuscule, seiilentiam. Conjunctioni accidunt tria". potestas,
longiuscule.A superlativo vel nulla exempla, vel rara figura et oi'do. Poteslas conjunclionum in quinque
sunt. Figuroeadverbiorum duoesunt: aut enim sim- species dividitur. Sunt enim copulativ.e,disjunclivoe,
plicia sunt adverbia, ut docte, prudenlet; aut com- expletivoe, causales et rationales. Copulalivaj sttnt
posita, ut indocte, imprudenier. Gomponuntur eliam hsec el,que, uc, alqtte, at, ast. Disjunctivajantem, ne,
adverbiamodis quatuor.Suut autem mullje dicliones vel, ttec,an, neque.Explelivse,quidem, equidem, sal-
dubijj inter adverhia el nomen et pronomen, el ver- lem. videitcel, quanqtium, quumvis, quoque, aulem,
bum et parlicipium, etconjuiictionem etprospositio- porro, licet, tumen. Causales, si, elsi, etiamsi, siqtti-
nem, ul falso, quo, pone,profeclo, cum, proptet; Iteu. dem, cttm,quandoqitidem,quinetiam,quamvis,sin, seit,
Quoedamautem horum accentu discernimus, quse- sive, nain,neque, si, nisi,si enim,enimne, sed,interea,
dam sensu. Sunt adverbia loci, quseimprudentes pu- quamobrem,prmserlim, ilem, itemque; cmlerum,-alio-
tant nomina: in loco, ut Rommsum; de loco, ul Ro- quin, prmlerea.Rationales :ita, ilaque,-enimvero,qua-
ma venio, ad loeum, ut Rotnamvado His prsepositio re, quia, quipropler, quoniam, quoniatnquidem,quip-
non apponitur, quse provinciis, locis, regionibusve pe, etgo, ideo, igilut; sctlicet,propterea. Figuraj con-
adjici solent; ideo, qma de signifieationenominis non juntlionutn duoesunl: simplex, ui nam; composita,
recedunl, ui, cleAfrica venio,Sicihain pergo, in Ilalia ut nainque. Ordo coiij'unclionumin IIOGest, quia aut
iUin. 1'iajponilurseparatim adverbijSHO»applicubilt' Sjunlpr_epositiyseprospoîlfoijesjut at, ast; aut sub-
6*1 DE ARITHMETICISNUMERIS. m
juncliv_e,ut<;«ffi;aut communes,ut ergo,igitur. Sunt. A sunt h_ec,in, sub, super et subter. Quarum incum et sub,
eliam dictiones quas iucerlum est utrum conjttn- tunc prseposttiones accusativi casus sunt, ad-
cliones, an prseposittones,an adverbia nominemus, versumvel ante significani, ut ibat in Eurialum et
quee tamen omnessensu facile discernuntur, nam et sub ipsum Arclurum, id est a te. Tttnc ablativi casus,
conjunctiones pro aliis conjunctionibus positoeinve- cum vim recte retinent, nec pro accusativis preepo-
niuntur potestaie mutala. sitionibus ponuntur. Item accusativicasus snnt, cum
Prsepositioest pars orationis, quse, prajposila aliis ad locum vel nos, vel quoslibet, vel ire, isse, iluros
partibus orationis, significationem earuni aut com- esse significamus,eujus rei exempla'tlvam. sunt Ii.ec: In, ac-
p_et, aut muiat, aut rainuit. Nam aut nomini proe- cusalivi casus, ut iturin antiquam ln, ablati-
ponitur, ut invultdus; aut pronommi proeppnitur, ut vi casus ul, Stans cessain puppi. Sub aceusativiablali- casus,
per me; aul supponitur, ut mecum, lecum, nobis- ut Paslesquc sub ipsos Nitunlur gradibus. Sub,
cum,vobiscum,aut verbiim prsecedit, ut prmfero; aut vi casus ut :
adverbium, ut expresse; aut participium, ut prmce- Armasuh adversaposmtradianliaquercu.
dens ; aut conjunctionem, ut absqne; aut semet, ut Subler vero et supet; cum accusativo casu nalu-
circumcirca. Pr_epositionesaut casibus serviuht aut raliier
proeponuntur,et ablativo casui lum plerura-
loquehs, aut ejuscasibns etloquelis conjuguntur, ut que j"unguntur, ut Gemina sub arbore sidunl. Et:
di, dis, te, se, an, con. Dicimus enim, diduco, dhtra-
ho, recipio,secitbo,ampleclor,conqredior.Separanlur, Ferre juvat subter densatestudinecasus.
ut aptttl,penes. Conj'ungtinturet separantur coeterse Quanquam multi sint qui non putant preeposilio-
oranes, ex quibus in ei con prsepositionessi ita com- nes ambiguas esse, nisi duas, iu et sub. Cseterse
positsefuerinl, ut eas statim s vel f lilera consequa- B' super et subter, cum locum _.igni_icant,ahlalivo jun-
tur plerumque producantur, ut insula,insula, consi- guntur figurale. E\tra quam forinam super prxpo-
liutn, confessio. sitio, cum rfe signilical, lioc est mentionemde ali-
Prsepositioni accidunt solummodo casus. Casus quo fieri tentat, ablativi casus esl tanlum, ut:
namque in prsepositionibusduo sunl, accusalivus et Multasnper Pnamorogitans, superHectoremulta
ablativus. Aliseenira praepositionesaccusativo casui
preeponunlur,alioeablativo, ahoeutrique casui. Accu- Separatse proepositionesacuuntur conjuncloecasi-
sativi casusprseposilioneslisec sunt; arf, apud, adver- bus, aut loquelis, cum suamsoepecommutant,et com-
4um, cis, circa, eilra, circum, contta, erga, extra, in- munesfiunt. Prseposilionesautemipsseverbacorrum-
Ira, ittter;-infru,juxlu, ob, pone, per, piope, propter, punt, ut conficio; autipssecorrumpunlur, ut suffero;
secundum,post, trans, ultra, prmiei; supra, usque,pe- aut et corrumpunt,corrumpuntur, ut swscipio.Anliqui
nes. Dicimusenim ad patrem, apud villam, ante mdes, prsepositionesetgenitivo casuiconjiingebanl,ut cur-
adversuminimicos,cis Rhenuni, citra jorum, circum ruum lenus, vel currum. Jtem post el ante et circum,
vicinos, circa templum, conlia hostem, erga piopin- utrisque casibus adjunclas invenimus. Sed scire nos
quoi, exlra terminos inler naves, intia mmnia, infra convenit prsepositionesvim suam tunc retinere, cura
teclum, juita niacellum, ob augurium,pone tribunal, pioepoiiuntui-.supposilas vero etsignificationemsuam
per paiielem, prope feneslram, propler amnem, se- el vim nominis et legera propriam non habere. Se-
cttndum fores, posl teigum, trans tipam, ultra fines, paratse preepositiones separalis prseposilionibus non
prceler officium,supra emlum,usque Oceanum, penes cohscrent, et adverbia faciunt, si quando illas non
arbilros. Ex his, <tdet upud, cum unius casus sint, <- sequitur casus. Sunt qui putant accidere proepositio-
diverso modo ponuntur. Dicimus enim: Ad amicum ni et figuram et ordinem. Figuram, quia sunt proepo-
vado, apud amicumsuin; non enim dicitur recte: Apud sitiones simplices, ut ab ; compositse,ut absque.Ordi-
amicum vado, ad amicum sum. Usque preepositio nem, quia sunt prsepositiones praepositivse,ut sine;
subjunctivoe,ut tenus. Sed hoec nos et similia in his
pfurimis non videtur, quia sine aliqua proepositione numeramus
proferrinon solet, unde adj'ungitur utrique casui,pro quse inoequalia nominantur.
qualitate prajpositionis ej'us cui fuerit copuiata, ut Interjeclio est pars oralionis interjecta aliis parti-
U$quead, et usque ab. bus orationis ad exprimendum animi aflectus, aut
Ablativicasus proepositionessunthoec : a, ab,abs, metuendi,-ut hei, aut optantis, ut 6, aut dolentis, ut
cum, corum, cium, de, e, ex, pro, prm, pulum, sine, heu, aut lsetantis, ut euoa;.Sed hanc adverbiis Graici
absque,tenus. Dicmius enim, a domo, ab homine, abs applicant, quod ideo Latini non faciunt, quia huj'us-
quolibet, cum exercitu, coratn testibus, clam custodi- cemodi voces non stalim subsequitur verbum. Licet
ous, de foro, ejure, exprmfeclura, pro clienlibus,prm autem pro interjeclione ettam alias partes oralionis
timore, palam omnibus, sine,lubote, absque injuria, singulas pluresve supponere, ut nefos, pronefas. Ac-
tenus pube; sed heec proepositiopropter euphoniam centus interjectionumceiti esse non possunt, ul ve-
subjicilur, el facit pubetintts.Clam praepositiocasi- re in aliis vocibus, quas inconditas invenimus.
bus servit ambobus. Utriusque casus preeposiliones Libellide octopailium orationis finis.
DE ARITHMETICIS NUMERIS
LIBER.
I. DENUHERIS. D quadrata nomen sumpsit; sicet reliqua numerorui..

nomina a Groeca lingua etymologiara trahunt.
Numerus est multitudo ex unitatibus constifuta; Datura est nobis etiam ex aliqua parte sub numero-
nam unio semel, non potest essenumerus. Arilhmetica rum consistere disciplina, quando et horas peream
autem est disciplina numerorum. Grsecienim nume- diseamus, quando de mensium circulis dispulamus.
rum pxiOpbv vocant. Numeri disciplinam apud Grsecos Quo etiam spatium redeuntis anni agnoscimus : per
primum Pythagoramperhibenl conscripsisse,ac dein- numerum siquidem, ne eum confundamus, iastrui-
de a Nicomachodiffusiusesse dispositam. Cum apud mur. Tolle numerura in rebus,~et orania pereunt.
Latinos primum Apuleius, deinde Boetius transtule- Adime sseculo computum, et cuncta ignorantia cseca
rimt.Numero, nummusnomen dedit, eta sui Jrequen- complectentur, nec differri possunt a ceteris aninia-
latione vocabuluniei indidit. Unus, a Groeconomen libus, qui calculi nesciunl rationem. Divisionumero
__r_jliit
:Grseci enim unum, IVKdicunt. Sic duoet tres, rum de paribus et imparibus est. Numerus siquidem
<£!OS illi Suoet T-piK
appeilant. Quatuor vero, a figura dividitur in paribus el in jmparibus. Par numerup
645 BED.E VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICADUBIA ET SPURIA. m
dividitnr m bis pariter : Parpariler, Impar, impari- A diocrem, qui quodammodopiimus et compositus. A.t
ter. Par, impar numerus, dividilur in his : Primmn videamus ordijiem el figuram numeroiura.
elsimplum, secundum et composilum, tertium me-
Cardinales Ordinates Dispetiiv'i Adveibiales Ponderales
numen. numeri. „ nnmeti. nvmeti, numeri.
Unus, una,unum Primus, priina, primum Singuli, lee, la Semel Simplura
Duo, dnoe, duo Scctmdus, da, dum Bmt, binse, bina Bis Duplum
Tres, tres, tria Tertius, teriia, teriium Terni, lernae, lerna Ter Triplum
.Q.nluor Quartus, quarta, quai tum Quaterni, nee, na Quater Quadruplum
Qutnque Qumlus, quinta, qninlum Qiiini, quinse,quina Quinquies Quintuplum
Sex Sexttis, sexla, sextum Seni, sense, sena Sexies Sextuplum
Septera feepiimus,ma, mum Sepleni, noj, na Septies Septuplum
Oeto' Octavus, va, vum Ocloni, n_e, na- Octies Octuplum
Novem Norius, nona, nonum Noveni, nse, na Nonies Nonuplum
Decem. Decimus, ma, mum • Deni, dena;, dena Decies Decuplum
Viginli Vigesimus, ma, mum Undeni, nse, na Undecies Undecuplum
Jriginla Trigesimus, ma, mttm Duodeni, nse, na Duodecies Duodecuplum
Quadraginta Quadragestmus, a, um Teideni, noe, na Tiedecies Tredecuptum
Quinquaginta Quinquagesimus, a, tim Quaierdeni, nse, na Quaterdecies Quaterdecupl um
Sexagtnta Sexagesimus, ma, roum Quindeni, nsp, na Quindecies Quindecuplum
Sepiuaginla Sepluagesimus, a, um Deniseni, nse, na Sedecies Sexdecupltim
Octuaginla Oetogesimus, ma mum Den^ppieni, nse, na Septiesdecics Sepiiesdecuplum
Nonaginta Nonagesimus, a,um Democtoni, nse, na Ociiesdecies Octiesdecuplura
Cenium. Centesimus, ma, mum Deninoveni, nse, na Noniesdecies Noniesdecuphim
Ducenli Ducenlesimus, a, um Viceni, na\ na Vigies \ iaiesdecuplum
Trecenti Trecenlestmus, a, um Triceni, nae, na Trigies Tngiesdecuplum
•Qnadringenli Quadrtngentesimus, a um Qiiadrageni, nse na Quadragies Quadragiesdeciiplum
Quingenti QuingentesimuS, a, um Qumquageni, nee, na Quinqnagies Quinquagiesdeeuplum
Sexcenli Sevcentesimus, a, um Sexageni, naj, na Sexagesies Sexagesiesdecuplum
•Spptingenli Sepiingenlesimus, a, um Septuageni, nso, na Septuagies Sepiua«iesdectiplum
Ociingenti Ociingentesinius, a, um Ociuageni, nse, na Octuagies Octuagiesdecuplum
J.ongenti Nuningeiitesimus, a, um Nonageni, nae, na. Nonagesies Nonagiesdecuplum
Mille, Millesimus pnmus, a, um Centeni, nee, na Cenlies Ceniuplum
Buo millia Millesimus secundus, a, um Ducenteni, nse, na Ducenlies Ducentuplum
Tria millia Mdlesimuslertius, a, um Tretenteni, nae,na Treceniies Triceniuplum _
Quatuor raillia Millesimus quarlus, a, um Quadricenieni, nse, na\ Quadrineenties Quadrincentuplum
-Quinque millia Millesimusquinius, a, um Quingenteni, naj, na Quingcnties Quingentuplum
Sex milha Millesimussexlus a, um Sexcenteni, nse, na Sexceniies Sexcentuplum
Seplem millia Millesimus seplimus, a, um Septingenteni, nse, na Sepiingenties Sepiingeiiiiiplum
Octo nuljia Mtllesimus ociavus, a, um Octingenteni, nse, na Octingeniies Octingenluplum
Novem millia Millesimus nonus, a, um Nongenleni, nse, na -Nongenlies Nongentupium
Decem millia Millesiraus decimus, a, um Milieni, nse, na Milhes Millecuplum
Millenteni, nse, na Mihes
Dislat enim inter sextupmm et sesGuplum; nam adjectivo hic modus numerandi perduci, veluti,
sextuplum de mulliptici genere, ubi minor a majore ietnaiia ternarium, quaternaria quaternaiittm, quina-
sexies habetur. Sescuplum vero, de superparliculari ria quinuiium, senutia senutium, seplenuiia septena^
genere, ubi roinor a majore totus cum sua altera litttn, octonaiia octonarium, novenaria novenarium
idem dimidia hahetur, denatia denaitum, undenaria undenarmm, duodenmia
II. DE DIVERSlS SPECIEBUS TOTIERORUH. duodenarinin, atque lnhuiic modum csslerL
item quse ex asse componuniur : Assis; dttssis ra-
Plures igitur species numerus habet, sed taffen rum, vel dipondius; liessis, quadrassis, quinquassis,
omnes ab una ongine nascuntur, quia : sexis, septussis, octnssis, npnussis, dessisvel decussis
Aui cardinales sunt numeri (ut jam diximus) ve- vigessh, tiigessis, qnadragessis, qninquagessis, sexa-
luti nnus, duo, tres, quatuoi, quinque, sex, septem, gessis, sepluagessis,octuagcssis,nonagessts,centussis.
el cseteri juxta hunc ordmem; Pobt quem numeium (tesle \arrone) non compo-
Aut ordmales, velut piimus, secitndus, lertius, nuntur cuui asse iiumeri.
quuilus, quinlus, sextus, septimus, etc__teii; " ltetn,bessis nomina unciarum, ut deunx, dextans, do-
Aut adverbiales, ut setnel, bts^ ler, qualer, quin- dians, vel besse, seplunx, quinqunx vel quin-
quies, sexies, scpltes, octies, iionies, et rehqpi; cunx, tt tens, quadians, sexlans,sexcunx,sexlula, Itbra.
Aui disperlivj, ut sittgult, bini, ictni vel litni, qua* Item, a libra eomposila, ul biltbiis, liittbtis, qaa-
temi, quint, seni, septini, oclotd, et .seieii; diiltbtis, el similia aha.
Aut pondeiales,ut simplnm,duplum, triplum, qua- Item, ab anno deiivala, ut Anniculus vel annttus,
dr-uplum,quitttuplum, et <3Jteii; biennis, Hiennis, qnadriennis, isuinquennis,et his si-
Aut denuntiativi, ut solus, altei; vel alius. miiia.
Insuper yero ad ahos numeros reverlei e. Item, a mense composiia : Bhws, trinvis, cfiadii- .
Sunt item numeri multiphoativi, ul simplex, du- mns, eic; bimulus,eic; bimestre, tiimestre, quudti-
plex, tiiplex, quadiuplex, quintuplex, sextttplex, sep- inestie, ele.
luplex, ocluplex, etcse'eii. llem, a pede eomposiia : Bipes, ttipes, quatltipes
Sunl ilem adveibialiter prolati, ut simplicitei; du- vel qvadiupes, elc, btdepalia, liideiaha, quahnpe-
plkiler , liipltciler , quadiupliciler , quhilvpticiter, dalia, ttc ; novempedalia, dccempcdolax,cenlipeda-
sextupliiilei, et reliqui. lia, eic.
Suni el aJijc s ecics deiivatorum numerorum, a Ilem, a cap te composila : Bireps, Iriceps, quatti-
superioiibus deiivatoeveluti est singulaiis, duaiis, ccps, centiceps,elc.
ternatius, qualeinarius, quinarius, senaritts, septena- item, a f»iia composita, ul bifaiia, liifaria. qua-
rius, aclonurius, novenarius, dmctrius, uiidenaritts, diifmia, quttiquefmia, elc; mulitfaiia, eic Eiiam
dvodenanus, et -coeleriliis similes. Potest eliam iu btfuiunn, ttifaitam,quadiifat iam, quinqtwfatiam,elc.s
64S DE ARITHMETICISNUMERICIS. - 646
multifariam, ethis similia. Ilf. PYTHAGORICA MERSASIVE"ABACUS NUMERANDI.
Item, a die composita:
Biduum, tudviim, quahi-s Pars prima MensmPythagoiicm.
duum, et his similia.
Item, a corpore compo-
siia : Bicorpoi; tticorpoi;
ei his similia.
Itera, a patens compo-
sila : Bipatens, tiipatens,
et csetera liis similia.
Item aparte composila:
Btpatliens,tripattiem,qua-
rfiipartiens, qitinquepar-
liens, etc. Etiam Bipariitus,
biparlita,bipailitum;iripar-
litus, _iiparltia, ti ipaifturn;
qttudiipatlitus, quudiipar-
lita, quadriparlilum; qtiin-
quepariitus,quinquepailita,
quitiqitepaititum, et his si-
milia.,
Itemalingiiacomposita:
B linguis, tiiltnguts, qita-
dt ilinguis, quinqvelinguis,
cejitilinguis, el similia.
Item a via composila:
Bitiiuirt, Vivium, quadii-
vnui. mullniuin, elc.
Item a fide composita :
Bifidmn, tufidum, qtadii-
fidam, ethissimilia.Eliam
B fidus,bifid'1;ti ifidus3lii-
fida; quadufidus, qutdri-
fida, el similia.
Ilcni asu!eo composiia:
Btsulcus, lnsulcus. el si-
milia.Iiem ageiiiino com-
pOsita: Gemmus, tergenu-
nus, ceniigeminus,etc.
Il m a uianu composiia:
Unimanus, cenlimciivs, el
siimiia. Item a digito com-
posita Bul gitus,ti tdtgiivs,
etc, seaigiius, et siuiha.
Item ab oculo coinpo-
sila: Monocuius,binocuht",
cenlocidvs, mtllocvlui, et
his smnha. Uem a forna
composita - Unijotmis, bi-
foimis, liifoimts, qaaclri-
foimis, el his simiha._
I.epi a vuo composiia :
Duvm 11, 'tihimvu; quin-
qiievu, sexlumvh; septem-
»ij, decemvtr,centumvh;ei
sinnlia ; est unus e\ duobus
vms, unus ex Irihas \ii'is,
unus ex quinquevins, iinus
ex se<ilem viris, unus ex
deeemvins, etc. D.gnitas
qusedam est inter homines
qui jeipublicse iiiservmni.
Etiamin plurali: Duumviri,
triumviii, sextumviri, rfe-
cemihi, et c_eieri,liem ab
angu_ocomposiU: i rian-
guiuin,quadrangulum,quin-
, quangulum,sexangulum,ei
similia. Jtem : Dinummus,
tiimtmmus,ele. Ilem: D3.0-
bolaris , tiiobolans , elc.
Item : Bigm,trigm, quadti-
gm,ei snnilia. llem: £iju-
gus et bigalinum,liljitqum,
quadfjjttgum, et similia.
'llem : Btgamus, Irigamus,
'et simili,?.
«4? DE COMPUTO DIALOGUS. 648
Secunda pars Mensce Pylhagoriccz.
1 bl »_. bO 70 80 90 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
2 100 i!8 .20 140 160 180 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000
5 150 177 180 210 240 270 300 600 900 1200 1500 1800 2100 2400 2700 5000
4 200 256 240 280 320 360 400 800 1200 1600 2000 2400 2800 5200 5610 4000
-t> 250 298 300 350 4'-'0 450 bOO 1000 1500 2000 2SflO 5000 5500 4f00 4500 5000
6 500 S54 550 420 480 840 600 1200 1800 2400 3000 5600 4210 480» 5400 6000
7 550 415 420 490 SfaO 630 700 -400 2100 2800 ' 581)0 4200 4900 5600 6500 7000
8 400 472 480 S60 640 720 800 1700 2400 3200 4000 4800 5600 6400 7200 8000
9 450 551 540 630 720 810 900 1800 2600 5600 4500 5400 6500 7200 8100 9000
10 500 590 600 700 800 900 1000 2000 5000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000
11 550 649 660 770 880 990 1100 2200 5300 4400 5500 6600 7700 8800 9900 11000
12 600 768 720 840 900 1080 1200 2400 5600 4800 6000 7200 8400 96u0 10800 12000
13 6S0 767 780 910 1040 1170 1300 2600 3900 5200 6500 7800 9100 10400 11700 13000
14 700 826 840 980 1120 1260 1400 2800 4200 56Q0 7000 8400 9800 11200 12600 14000
15 7S0 885 900 1050 1200 1350 1500 3000 4500 6000 7500 9000 10500 12000 13300 15000
16 800 943 960 1120 1280 1440 1600 3200 4800 6400 8000 9600 11200 12800 14400 16000
17 850 1003 1020 11% 1360 1550 1700 3400 5100 6800 8500 102^0 11900 13600 15500 17000
18 900 1062 10(301260 1440 1620 1800 3600 S400 7200 SOOO10800 12600 14400 16200 18000
19 1.50 1121 1140 1550 1520 1710 1900 3800 5700 7600 9500 11400 13500 1*>20017100 19000
20 1000 1180 1200 1400 1600 1800 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 1SOOO2001.0
29 1400 1652 1680 1960 2240 2520 2800 4600 8400 11200 J4000 16800 19600 22400 25200 28000
30 1500 1770 1800 2100 2.00 2"00 .5000 6000 9000 12000 15000 18000 21000 24O0027000 50000
4'0 2000 2560 2400 2800 3200 5600 4000 8000 12000 16000 20000 24000 28000 55000 56000 40000
50 250O2950 3000 3500 4000 4500 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 451)00 SO000
59 2930 3481 3540 4100 4720 5310 3900 11800 17700 23600 29300 55400 41500 47200 55100 S9000
60 3000 3540 5600 4200 4800 5400 6000 12000 18000 24000 50000 56000 42000 48000 54000 60000
70 5300 4150 4200 4900 5600 6500 7000 14000 21001)28000 55000 i2000 49000 S6000 65000 70000
80 4000 4720 4800 3600 6400 7200 8000 16000 24000 52000 40000 48000 56000 64000 72000 80000
90 4S00 5310 5400 6300 72 0 81iu) 9000 18000 27000 56000 43000 54000 65000 72000 81000 9U000
100 SOOO5900 6000 7000 8000 lOO0 10000 20000 50000 40000 500 0 60000 70000 80000 90000 iOOOOO
200 10000118001200014000160001800020000 40000 60000 80'JOO"
1000001200001400001600O0180000200000
300150001770018000210002400027000 50000 60000 90000120000150000180000210000240000270000 500000
400200002360024000280003200056000 40000 80000102u00lbOOOO 2000002400002800003200005f0000 400000
5002S00029.0030000530004000045000 SOOOO 1U00OO1500002000002o00003000005500004000004SO00O500000
600500005540063000420004800054000 60000120000180000340010500000560000420000480000540000600000
700550004150042000480005600065000 70000140000210000280000550000420000490000S60000650000 700000
800400004720048800560006400072000 8000016000024011003200004000004800006601)00
640000720000800000
900 4-0008510054000650007200081000 9(1000
180000270000560000450000540000650000720000810000900000
10005000059000600007000080000900001000002000005000004000005000006000007000008000009000001000000
IV. NtJMCItALES LITTER.E. bus et denariis et centuriis, ui hic vides : sed etiam
Septem Iitler_ein alphabeto sunt, quse dinuraera- pro millenariis, ut sequitur, linea taraen superposila:
tionibus inserviunt, scilicet: quoniam
I V X C L D M; i valet UnumMille 1000
aut hce, quod idem est, v valet Quinque millia - 5000
i v x c I d m. x valet Decem milla 10000
- Quarum lilterarum valor talis est: L valet Quinquaginta millia S000O
I vel i valet Unum i c valet Centum millia
V valet Quinque 5 ' 100000
D valet " Quingenla millia 500000
X valet Decem 10
L valet Quinquaginta 50 Mvalet Milliesmille 1000000
C valel Cenlum 100 Quare "iioniiulli eumdem numerum sic notabant
D valet Quingenta SOO MM.
1.1 valet Mille 1000 Sic ex istis septem lilteris, polest quivis dinume-
Hasaulem lit.erx, non modo valent pro unitali- rationem dtscrete in infiniluui ducere.
DE COMPUTO
DIALOGUS.
Augustinus dixit de quatuor divisionibus scriplu- est.perfectionem mundi quadam numeri suisignifiea-
rie : Quatuor necessaria sunt in Ecclesia Dei: Canon lione ueclarat. Similiter et quadraginla dies, qui
divinus, in quo narratur et prajdicalur vita futura ; bns Moses et Elias et ipse Dominus jejunaverunt,
Hisioria, in qtia rerum gesta narranlur; Nuraerus, sine numerorum cognitione non intelliguntur. Stc et
in quo facta futurorura et solemnitates divinredinu- alii in Scripluris sacris numeri existunt, qtiorum
merantur; Grammalica, in qua verborum scientia figuras non nisinoti liujusartis scienliajsolvere pos-
inielligitur. Igitur quatuor sunt partes Scnplurja: suni. Datura eliam nobis est, ex aliqua parte sub
Canon divinus, Hisloria, Numerus.Grammalica. Ist_e numerorum consislere disciplina, quando menslum
aulem divisiones sunt quasi Scriplurse quatuor fun- curricula disputamus, quando anni spaiium redeuntis
damenta. Isidorus in Computi laude dicit : Ratio per numeruni agnoscimus. Per numerum siquidem
numerorum.conlemnenda non est. In multis locis ne confundamur, instruimur. Tolle numerum a rebus
sanctarum Scripturarum.quanluni myslerium habet, omnibus, et omnia pereunt Adime saiculo compu-
e.lucet. Non enim frustra in 1'audibusDeidiclum est: luni, et omnia cueca iguoranlia complectitnr. Nec
Omnia in mensura el nuniero et pondere fec.sti. Se- differri possunt a caj.e.i1,animahbus, qu> calculi ne-
tiarius namque numerus, qui partibus suis perfectus sciunt raiionem.
6.9 DE COMPUTODIALOGUS. 680
DiscfpDLtis: Htec ergo ratio numerorum unde jf^ D. Geometrica quid est ?
primum proce=sit, scire nos cupimus. M. Terrcemensuratio.
MAGISTER : A Deo scilicet, quia omnis sapientia et D. Musicaquid est ?
scientiaa Domino Deo est, exquo facta _suntomnia. M. Modulatio.
D. Dieergo quandoprimum inventa est ista ralio? D. Aslronomia quid est ?
M. Ex illd teihpore ex qno factie sunt creaturaj, M. Aslrorum lex.
hoc est ab origine sseculi.Tunc enim piimtim nume- D. Ex his itaque quatuor divisionibus physica.,1
rus iniliavit; sicut in Genesi legitur : Et facium est id est, naluralis scientias, quceprima discendaest?
ves'ere et mane dtes unus. Tunc ergo dixit de nocle M. Anthmetica proculdubio, quaeprineipium ma-
etdie, quando dixit vespere, idestnox:et mane, trisque quodammodo ad cajteras obtinet pordonem.
Id est dies. De numero autem dixit, quando dixit, Antlimetjca enim cunctis prior est, qttia hanc ille
dies unus, sic secundus, sic terlius, sic quarltis, sic hujus mundauaj molis condttor Deus priinum suce
quintus, sic sexlus, sic septimus. Iierum de numero habuil ratiocinalionis exemplar: ex bac cuncta con-
dixitDeus, quando dixit desole et luna : Et sinl in stituit, hocest, per numeros omnia elemenlaconsti-.
signa et tempora et dies et annos. Quis enira tuiiD.et ordinavit.
potest inlelligere dies et tempora et annos, nisi per Quis primus invenit numerum apud Hebrajoset
-iuraierum? Inde dixit Boelhius : Omnia qnajcttnquea __Egypiios?
primarerum natttra construcla sunt, numerorum M. Abraham primus invenit nuinerum' apud lle-
videntur ratione formala. Hoc enim fuit prineipale bra;os, êinde Moses; et Abraham tradidit istam
exemplar in animo Conditoris. Hinc enim qtiatuor "' scientiam numen ad jEgyptios, etdocuit eos : deinde
elementorummulltludo muluata est, hinc temporum Joseplius.
vices,Iiinc molus astrorum cceliqueconversio intel- D. Quis primtis istam scientiam numeri habuit
ligitur. Ilem Boelhius dtcit : Proprie ipsa natura aptid Gr«cos et Lalinos ?
numerorum, omnis astrorum cursus, omnisque asiro- M. Pythagnras apud Grtecos, Apuleiuset Boelhius
nomica ratto conslituta est. Sic enim orius occasus-_ apud Latinos; unde Isidorus dicti: Numeri dibcpli-
que colhgimus : sic tarditales velocitatesque erran- nam apud Grajcos piimum Pylhagoram nuncnpant
lium siderura custodiraus; sic defeclus et multiplices conser1p«isse,ac deinde a Nicomacho diffusius esse
luna; variationes agnosciinus. dispot.iiam; quam apud LatinosÂpuleius et deinde
D. Hajc igitur ars, hoc esl numerus, quod nomen Boelius transtulcrunt.
generale habet ? D. Quomodo numerus nominalur apud Hebrajos,
M. Philosophia scilicel, quia omnis sapientia, phi- et Chaldceos,ef Syros, et Macedones?
losophia nominatur. M. Voeatur Nonnan apud Hebrocos,Chaldajosel Sy-
D. Quid est philosophia? cujus linguce esl? ros. Apud Macedonescalculus.Calculalor nomen ac-
M. Grajcum nomen est, et inlerpretatur amor cepit a calculis, id est Japilhs mtnulis, quos aniiqui
sciemiaj.$_)_•? enimapudGrcecos,Lalineamordicitur. in roaiiu tenentes componehani numeium. Apud
Sosi«vero sapienliavel scientia inlerpretatur. alios Grajros cyclus, \el rhyllimus; apud Agj-pnoS)
'D. Plnlosophia quomodo diffimiur ? latercus, mde latTculus diminutive dicitur, et rima,
M. lsidorus eam sic deiinivil dicens : Philosophia iinde rimaiii appellantnr.
est rerum huraanarum divinaiumquecognitio. lnhoc D. Ulud nomen quod dicitur numerus, 'simplexne
exemploostenditurquodoranissapientia, sive divina iC esj, an compositum?
sive humana, philosophianuncupalur. Item alia dif- M. Compositum, scilicet ex duobus corruptis.
finilio plnlosophice: Philosophia est divinarura hu- Nume enim ex eo nomine quod est nummus venit,
manarumque rerum, in quantum possibile est, pro- rus autem ex eo nomine quod est rivus ^derivalur.
babilis scientia. Item aha ^Jiffinitio philosophlaj : Ex nvo eniui numniorum, id est, ex roullitudiiie
Pliilosopliiaestarsarlium.etdisciplinadiscipljnarum. census qui reddebalur regibus vel imperatoribus ,
D. Quot sunt divisionesphilosoplii_e? numerus nomen accepit. Unde Isidoius dicit: Num-
M. Tres,id esl, physica, elhica, logica; hocest,na- mus nuraero nomen dedit, et a sui frequentatione
turalis, moralis, ralionalis. Untie Isidorusdicit: Phi- vocabtilumindidit.
losophiajspeciestripartita est. Una autem n duralis, D. Nutnerus, unde nomen aecepit ?
quaetircecefvmxi, hoc est physica, in qua naturaj in- M. A1Numeria. Hinc Augustinusail: Numerus a
quisitio dissenlur; altera vero moralis1,quaj apud Numeria quadam dea nominatur, cujus sacerdoles
Grceeos-ifiirhdicitur, hoc est ethica, in qua*de mo- retro versis vultibus offerebant,et post oblatfimunera
ribus agitur;ettertia rationalis, quceGr.ueo voeabulo relro pei'gebant.
appellaiur ~)v/irir,hoc est logica, in qua disputando D. Numerus quomodo definitur?
queroadmodum in rerum causts vel vitjc moribus M. Isidorusdiifinivildicens:,Numerusest multitudo
verilasipsa qiiceralur.In physicaigitur, causa quaj- ex unitatibus consliiula. Nam unum, semen nuineri
fendi; m elhica, ordo inveniendi; in logica, ratio esse, non numerum, dicimus. Item ahus dicit: Unus,
intelhgendi versalur. Item, sunt ergo tres philoso- non est numerus, sed ab eo crescunl numeri. Tameu
phijj partes, hoc est, tres divisionessapienliaj, Phy- r\ Donatus etiam unum pro numero posuit, dieens :
sica, Eibica, Logica. In his eiiam tribus generibus Numerusest singularis, ul, Hic magister. Item Augu-
philosophiaj, eloquia divina consistunt. Nam aut de stmus dicii: Numerusest singulans corporis ac vocis
natura disputare solent, ut in Genesi, et m Eccle- et significationiscolleclio.ltem, Numerusdicitur a nu-
siaste, autinProverbiis, etin Epistohs Pauli aposto- nierando,velul supradictumest, a Numeri.idea, quani
li, autinjCantica canticoruni, et in Evangeliis, el in anliqui dicebant deam esse numeri; sive numerus
ahis raullis hbris; aut demoribus, aut de supeiiori- dicitur, quasi nummorum rivus. Aiiliqtti enim ne-
l>usmysteriis coelestibus,hoc est de logica. scientes numerare, el lapillis sua tempora _suosque
_ D. Quisergoinvenil islas irespartes philosophiaj? dies numerabant, in prospentate canclidis, in ad-
M. Physicaminvenit Thales Milesius,unus ex sep- versilate mgris. UndePersiUsait :
tem sapienlibus Graecoriim.Ethicam mvenit Socra- ^
tes. Logicaminvemt Plaio philosophus. Hunc,Macrine,diemnumerameliorelapillo.
. D. Adquamigiturpartem de his tribus philosopliiae ' D. Quomodo nominanlur numeri ab uno usque ad
pertinet eomputus? mille, etmyiiadas?
M. Ad physicam,sme dubio. , M. Sic nominanlur :—Unum, duo, tria, quatuor,
D. Physica vero quot divisioneshabet ? !
'
M. Quatuor, id est arithmeticam, geometriam,, quinque, sex, septem, oeto , novem, decem; — uu-
de.im, duodecim, tredecim, quatuordecira, quinde-
musicam, astronomiam. cim, sedecim vel sexdecim, septemdecim veldecem-
D. Ariihmelicaquid est? septem, octodecim, novemdecim,viginli; — vigiiiti
M. Numerabilisars. unuin, vigiutiduo, viginlitria, vigintiqualuor, vigini\
PATROL.XC." 21
6v_.J BED.E VEN. OPER. PARS I. BECT. II. — DI&ASCAtlCA SPURIA ET DUBIA. 652
quinque, viginti sex, viginti septem, vigioti octo, vi- Ai_sex; si duo, VII septem ; si tres, VIII oeto; si qua-
ginli novem, triginla; — triginta unum, triginta duo, tuor, VIIIInovem : plus non crescit. Deindesequilur
triginta iria, triginta qualuor, triginla quinque, tri- X, qucedeeem significat. <
ginta sex, triginta,— septem, triginta ocio, trigiuta no- "D.Quls ostendlt quod X decem signilicat?
vem,quadtaginta; quadraginta unum, quadraginta ,M. Isidorus dicil: Nomina littercjrum apudGrcecos,
duo, quadraginta tria, quadraginta quatuor, quadra- et verha eomponunt, et numeros faciunt. Latlni
ginta quinque, quadragmia sex, quadraginla septera, autem numeros ad iitteras Yion componunt, exeepta
quadraginta octo, quadraginta novem, quhiquaginla; Xiittera, qusein iiguracrucemsignificat, et innume-
— quroqiiaginta unum,quiquaginla 3uo, quinquaginla ro decem demonstrat. Sequente -X, I nlultiplicatur
tria, quinquaginla quatuor, qumquaginta quinque, usque ad YXffll, quod quatuordecim denotat. Deindo
quinquaginla sex, quinquaginta septem, qiiinquaginia sequilur post X et flunt XV. Sequente V, jnu.ti-
o"clo, quinquaginia novem, sexaginta; — sexaginla plicala I qualerita XYIIH, fiunt novemdecira.
unum, sexaginta duo, sexaginta tna, sexaginia qua- D. Viginti qucenota sighlficat1? v*
tuor, sexaginta quinque, sexaginta sex, sexaginla M. Littera X duplicata. Bis enim decemTiabet, sie
septem, sexagintaocto, sexagintanovem, septuaginla; XX propterea dicuntur viginti, quia bis-iecem geuila.
—septuaginta unum, sepluaginta duo, septuaginta Et sic XXX, triginta, ter decem genlta.
tria, septiiaginta quatuor, septuaginia quinqhe, sep- D. Per-qualem 'nolam significantur triginta ?
tuaginta sex, septuaginta septem, septuaginta octo, M. -Per X ter multiplicatam. "Et X non mulliplica-
septuaginta aovem, octogtnta; — ocloginla unum, , turD.plus quam per tres viees. notam
octoginta duo, octoginta ttia, octo'ginla quaiuor, D B M. Quadraginla, per
- qualem signittcanlur?
octograla 'qulnque, octoginta sex, octoginta septem, PerXetL.
— D. Quadraginta, quare dicuntur? M. Id estqîaler
octoginta octo , oclogmla novem, nonaginta; — centum, decera genita. (Omnis enim litteTanumerahs minus
nonaginta unum, nonaginta duo, etc.; —
centum et unum, centum et duo, ^lc.j ducenta, significans, si prcecedit, tantum demit de sequenti,
trecehta, quadringenta, quingenta, sexcenla, septin- quamuminse habet; veJut I, II, III, IV pro illl,
V,-VI, VJI, VIII, -.IIIl pro IX, X, XX, XXX, XL
genta, octingenia, noningen.a, mille;— duomillia, pro
triaTnillia, iiuatuor millia, quinque millia, sex millla," XXXX, utquidam volunt, L, LX, LXX,-LXXXS
seplem millia, octo millia, novem millia, decem LXL vel XG pro LXXXX, C, CC, CCC, CDpro CCCG,
millia. — Sic conslat quod decem deeies multipii- Dpro CCCCC,DC.DCC, DCCC,CMj.ro BCCGC,M.)
Centum decies multiplicalus, D. Qucenota significat quinquaginta?
catus, centum faeit. M. Litlera L.
mille facit. Mille deeies multiplicatus , myriadam
facit. Sic viginti, duas myriadasj et triginta, tres D. Quamobrum?
m\riadas; et M. Quia nuraerus principalis in lege Domini esl
myriadas; et quadraginta, quatuor sex quinquagenarius. Sub illo enim numero cadebat Jubi-
quinquaginla, quinque myriadas; et sexaginta,
myriadas; et septuaginta, seplem, myriadas; et oc- laeus, hoc est in quinquagesimo anno. Convenjens
luaginta, octo-myriada^; et nonaginta, noveni my- aulem erat ul ille numerus, qui principatum in legtt.
riadas; et'centum,.decem myriadas; b.s centum, vi- veteri obtinet, hoc est, quinquagenarius, per illam
ginti mynadas; ter centum, triginta mjriaclas ; litteram L, quaj prima est in Ulo nomine,~quod est
quater centum,_quadragmla mynadas; qumquies lex, significareiur. Sexaginla vero, per L et X, sep» .
centum, quinquaginta myriadas; sexies centum, C XXX. tuaginta, per L et duojXX. Octoginta, per L et triai
sexaginta myriadas; septies centum, septoaginta
myriadas; octies centum, oetuaginta myriadas; nonies D. Qucenota significat nonagiuta ?
centum, nonaginta myriadas; decies centena millia, M. Dueenotcesignificant nonaginta, aut Xinler duo
centum royriadas. L, ut LXL, autX ante C, ut XG.
©. Islanomina numeri quce djximus, per quas D. Quse nota significat eentum ?
notas significantur apud Latinos ? M. LilWa G.
M. Per istas septern notas: hoc estl Y X L D C M. D. Quare?
D. Quomodo istce riotcc significant et multiplicant M. Quia prima est in illo nomine, quod est cen-<
numeros ? tum. Usus enim erat ssepeapud veteres, per primam
M. Aut simpliellersol-esJgniJicant, aut compositce. litteramj-tomma significare.
D. Alia cum'aliis, aut mulliplicalceper se ? D_.Uri&edicilur centum ? -
M. Simplieiter significant,"sicufesl I unus. Vsola M. A-«tntu, hoc est circulo,velachoroiaritantium.
L per se, quinquaginta. C
quinque. X sola, decem.centum. Mos enim erat apud veteres, centuni bomines ia
per se, tantum significal D sola, quinênlos. choro cantanlium habere. Centumideoacanluvel a
M sola, aut cum titulo supra, mille significat. circulo dicitur. G vero duplicata sie CC, «igmiicat
D. Quoroodo autem multiplicataj, per se numerum ducentos; triplicata, CGC,trecentos; quadrupiicata,-
generant? CCCC, quadringentos.
M. Yeluti I duplieata sic, II duos significat, tripli- D. Qusenota sjgniticat<(uingentos?
cala, III tres, quadiuplicala, llll quatuor. © M. Ipsa D litlera.-
D. Quamobremlunumsignilicat? D. Quare?
M. Quid autem coiwenieniius est quam illa litlera, M. Conveniens aulem erat ut in numero priorls
quaemmima est lillerarum m characlere,inut signifi- lilterce, hoc est C, finito, illaleneretnumerum
littera quue sequitur in
caret illum numeram qui minimus esl numeris, ordmehtlerarum, nempeD, sequen-
hoc est unus. Nulla autem noia apud Lalinos multi- - tem, hoc est quingenlos. Deinde C •sequente D, sic
Duo GC, sequentes D, sic DGC, êp-
plicatur plus quam per quatuor viees. Deinde post DG, sexcenlos»
i seijuitur V, qugequinque significat? iingenlos. Ter ducta C, sequenle D, sicOC€G, lit
D. Ad^quid V qumqpe signilical? ociingenios. Quater G mulfjpHeata, sequente D, sic
M. Quia quinla vocahs eslin ordine vocalium; et DCCCC, nongenlos sigmhcat. MilJe-auiem .signalur
qualis est in ordine vocahuin, lalis est in numero. nola 51 (ut jam diximus), quoniam jpsa est pnma _5t-
Hinc dicilur de quinla liilera, quinque virgulis no- tera rahac dictione mille. Miilevero a •jmultiludiae
tajta; de X litlera, decem. Nec V duplieatur, sed procedit, etusque adceutum cenlena .milliapervenii.
sequente V, I pomtur m nuraero. Si unum I, fiunt
6_S5 DE DIYISIONIBJJSTEMPORUM. rsji
DE DIYISIONIBUS TEMPORUM
LIBER.
'
I. De divisionibusiemporis. _ A sallus converiiunt. Has autera quatuordecim divisiq-
nes temporis, quas diximus, transcurrendo, invesli-
DJSCIPULUS. Divisionestemporis quotsunt?Miois- gare debemus: primum inteirogandura
-TER: Quatuordecim. diligentius
de prima divisione tempons, quam dixinius, dja
D Quce? alonio. ^
M.Atomus,momentum, minutum, punctus, hora, II. De atomis.
quadraus, dies, liebdomada, mensis vicissitudotrlfor-
nns, ahnus,cyclus,cetas,sjeculum,mundus.Hseiiaque D. Atomus ergo quid est? cujus ljnguae est? aut
divisionesleroporisjiuatuordecim,in solis ascensuet quomodo-disponitur, vel definitur, aut si siraplex
in descensu, et in hiriacrescente et deerescenle inve- nomen est, aut compositum?
niuntur; et sic crescunt de minoribusnuraeri ad ma- M. Atomus Gra;cum nomen est et composilum, et
jora; hoc est, ab alomTsin momentum,& momentoin inlerpietalur indivisibilis, aul iiisecabihs; axop.o?
m.nutum, a minulo in punctum, a puncto in horam, B 1 enim apud Grsecos prcepositio interpretatur (sic);
ab liora in quadrantem, a quadrante in diem ; a die tomus autem divisusvel divisibilis.
in liebdoinadaut, abliebdomada in mensem, a raense D Atomus, quomodo diffmitur"?
in letnpus, a teraporein annum, ab annoincydum, M. Isidoius diffinivit, dicens: Alomos philosophi
a cycio m ailatem, ab aatateiris_eculum, a saeculoin dicunt q>asdam in raundo partes minutissimas, ut
mundum; deinde pleniiudo dicitur raundus. Has îsui facile nou pateant, nec seclionem recipiaut:
autem qualuordecim divisiones lemporis Isidoius huc iliucqueferuntur, sicut tenuissimi pulveres, qui
in libro Etyinologtaium quinto -et decimo lertio os- iniusi per feneslras radiis solis fugantur.
tendit, dicens: T-mpora dicta sunt eo quocldivitlun- D. Quot stint genera atomorum?
tur alomiSjmomentis, minuiis, punctis, horis, die- M. Quinque.
bus, quadranlibus, hebdomadibus, mensibus, tem- D. Quce'i
porlbus, annis, lustris, ajiatibus, sceculis, otnnia M. Atomus in corpore, atomus in sole, atomusii,.
mortali inmundo ut et curricula temperentur. oratione, atomus iii nuinero, alomus in tempore.
D. Quomodocrescunl majores numeri de raino- D. Atomus, in corpore quomodo csl ?
ribus ? M. Quidquid minimum in corporibus, quod secarjl
M. Sic crescunt. Quiiigen.i sexaginia qualuor aut dividi non potest, aiomus dicllur, veluli sunt
alomi unum mometilmnefliciunt. Quatuor momenta "minutissinia grana arenarum, ut capillus dixit:
unumminutum faeiunt. Decem minuia, unum pun- Findereme nulh iiossunt,prsecideremulti.
ctum. Quinque puncti in luna horam facinnt. Sex Est enim pilus in corpore, qui per longum vix
horce quadrantem complent. Qtiatuor quadrantes ,C-dividi
unum diem complere videutur. Seplem dies hebdo- potest. Aiomus in sole, ilh tenuiss.imipulveres
inadam faciunt, Qualuor septiman_eunum mensem quos diximus radiis solis fugari. Atomus in oralione,
faciunt (sed lalem mensera qui habet dies viginli ut est httera. Dividis enim partem orationis quam-
1111a ulem libetin syllabas. Syllabas-dividis m litteram. Litte-
octo, îcul estFebruarius; quatuor men-
ses qui triguita dies habent, sicut Aprilis, Junius, rain dividere non_poles. Indeêrgius Grceciisdicit:
Omnis oratio solvitur in verba, verba denuo sdlvun-
September,November, quaiuor hebdomadashabent, tur m syllabas,syllabaj solvuntur rursum in Iitleras;
ei duos dies; illi vero -alii septem menses, id est, sola liltera non habet in quo solvalur. Ideo a
Januarius, Mariius, Maius, Julius, Augustus, Octo- sophis atomus dicilur. philo-
beret December, quitriginla et unumdiem habent, D. Quomodo est atomus in numero ?
quatuor hebdomadas habere videnlur et tres dies; et M. Sic autem est : Octo dividis in bis quaternos,
sic duodecim menses in amio eolliguntur, quinqua- quatuor dividis in bis btnos, duos dividis in bis,
ginla dusehebdomadaj et unus dtes: quando autem uuus est: unum dividere non potes, propter hoc,
bissextus quarto quovis anno fueiit, tune habet an- atomus dicitur in numero.
nus duas et quinquaginlahebdomadas, et duos dies). D. Quomodo est atomus-intempore?
Tres aulem menses -unura tempus efficiunt: quod M. Sic est: Momentumdividis m duodecini partes,
lempus, vicissitudotriiormis dicitur, quia lies men-
ses unumquodque tempus habet de quatuor lempo- unamquamque parlem Ae duodecim parlibus mo-
menii
ribus anni, quaj dieuntur ver, aestas, aulumnus, gesimadividisin quadiaginta sepiem partes, quadra-
hiems; hajcquatuor lempora unmn annum efficiunt. quarta pars septima pars , quingentesima sexagesima
anni bissextilem TJ niome»ti. Sic est atomus in lerapoie:
Qnatuor cytlum facimit, quia post si autem colligis simul quadraginia septem duode-
quatuor annos peraclos, tassextilis dies intervenit. cies, invenies
llem quindecim anni cyclum indiclionum complent, Et lanlus numerus quingentos sexaginia quatuor atomos,
et novemdecimanni cyclumlunarem implere viden- tum. alomorum facil unum mouien-
tur. Êqualinumero annoium per decem et novem III. De momenta.
annos cyclusepactarum, qui jn principio anni apud
Romanos, hoc est in Kalendis Januaiii ponitur, D. Momentumquid est, ct quomodo diffiniturse-
discurrit. A.quali ratione et aiius cjrclus epaclarum cundum sonum, hoc esl secunclum superliciem et
in principio anni apud Hebrceoset Grcecos,hoc est seeundum sensum, vel secundum substantiam, quce
in uudecimo Kalcndis Aprilis, per decem el novem inlus lalet In sono ?
annos disctirrit. Cidus vero solatis, viginti octo M. Sic diffinilur momenlum secundum sonum :
anms cursumsuumiinireperliibeiur. Cyclusnnagnus, Isidorus dicit: Momentumenim est minutum atque
in quo concordia inter solem et luiiam. usque dum anguslissimum tempus, a iuotiu sideium diciura,
in se revertanlur post- quingenlos et tngmu duos boc est a mo.u sohs et lunce. Est enim extremiias-
annos, tertio anno incipienle, in se revei lilur. Tunc hoice 111brevibus inlervalhs, «um sol sibi aliquid
est vera concordiainter solem et lunam, quando ad cedit atque succedit.
eurodemdiem mensis sccundum solem, et ad illum D. Quot sunt genera momenii?
diem sepiimanae,ad-easdem epaclas unde primum M. Qualuor.
crepit, in uuum dieni secundumrationemTiissextiet D.-Quae?
CSS BEDiE VEN. QPER. PARS 1. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. o_e
M. Moraentum indivisibile, ut Isaias dicit: Cui A VIII. De die.
repu'atw sunt gentes, quasi momentiin ?stalera. D. Dies unde nomen accepit?
I). Quomodo agnoscilur momentum
M. Augusthuis dicit: Unum momentumes! certis- M. A divisione, eo quod dividat lucem a tenehris.
simus lectus solis in ccelo, et per quadraginta vices Sive dies dicli sant a diis, quoium nomina Romani
stderilius sacraverunt. Item dies dicitur
jam hora est. Secundum momentum esl, dequando quibusdam
jacis lapidem in aquam, usque aqua cessal raolu, eo quod Jucem et tenebras disjungat ac dividat, et
vel lignum quod cadit, usque cessant rami ejus de appellalive diciiur dux operum, et absenlia lenebra-
molu. Tertium momentum est indivisibile, ui Pau- rum. Ema in Hebrajo, bemera in Grceco, dies in
lus dicit: Omnia facta sunt' in momenlo, id est, Latino.
in summa celeritate. Quartum momentum est, quan- D. Qnid primitus fuit dies aut nox?
diu palpebraj requiescunt. Quatuor momenia unum M. Dies utique qtiia primo die condidit Deuslu-
nrinutum faciunt. cem, ut Isidorus ait, et Auguslinus confirmat.
D. Si nox ante diem aut post diem?
IV. De minulo. M. Diei ascribitur, ut Hieronymus revelavit: Nox
D. Minutumunde dictum est ? est enim inilium diei, non finis prajleriti, quia ante
M. Isidorus dicit: Minutum dictum a roinuendo, ccucem Chnsli dies prajcedebat noclem, nunc aulem
quia duo monienla et duce parles lerlii ab momenli post restiri ectionem Domini nox prsecedit diem.
minuuntur de tenebris in unoquoqne die, unde- D. Quot sunt januce diel ?
cimo Kalendarum Aprilis, usque in dubdecimuni -M. Quatuor. Apud Chaldajos ab ortti solis usqua
'KalenJarum Julii. B ad ortttm solis. Apud Êgyptios ab occasu solis us-
D. Mimitum quomodo difflnitur ? que ad occasum solis. Apud Hebrceosab hora sexta
M. Isidorus diffinivitdicens : Minutumdicitur ve- usque ad hoiam sextam, quia nociem non computa-
lut minus momentum, quia minus numerat, sed hant Hebraji. Apud Romanos a media nocte usque
majus iuiplet. Duo minuta et diraidium, hoc esl ad mediam noctem.
decem momenta, uuum punctum faciunt. D. Dies quomodo diffinitur ?
V. De punclis. M. Isidorus diffiuivit, dicens: Dies legiiimus est
viginti quatuor horarum usque dies et nox spatia
D. Punclus unde diclus est ? sui cursus ab oriente in occidentem, solis sui volu-
M. Isidorus ostendit, cum dixit: Punctus a pun- bilitate conclndat.
gendo dicius est, eb quod quibusdani punciionibus D. Quibus modis dies dicitur?
certce designationis in horologiis designantur. Pun- M. Duobus.
ctus est opus lllorum qui liorologium faciunt. T.am D. Qui sunt ?
in fine uudecimce lineaj punctum ponebant. Pun- M. Dies naturalis et dies artificialis.
ctum Grajce, Latine raedium, qtiia in medio mutidi D Diesnaluraiis quid est ?
est Hierusalem, ubi horologium primilus factnra est M. Dies legiiimus, ab orlu solis, donec rursus
cum suis punctis. Punctus autem ires partes habet. orialur; et ille dies habet viginli quatuor horas
Quatuor puncti sunt quadraginta moraenta,"et unara in se.
boram faciunt. D. Quotsuntdivisiones diei naturalis?
M.Dehora. G M. Duce,id est,-dies et nox. Inde Isidorus dicit:
Spalia diei naturalis duo sunt: interdianum scilicet
D. Hora, a quo nomen accepit ? et Jioctunium. Quando dicit Interdianum spatium,
M. Hora, de horo, id est sole nomen traxit. diem significal; noclurnum spatium, nox est.
D. Hora, cujus linguceest, et quomodo diffinitur? D. Quis ergo demonslrat quod dies et nox simul
M. Hora Grjjeum nomen est, et inlerpretatur finis dicilur ?
vel tempus. M. In Scriplura divina ostenditur, ubi legiiur :
D. Horologium quid est ? Et fucl .m est vespere (hoc est nox ) et tnune dies
M. Hora, finis vel tempus; locus [Forie logos], se- unus. Tunc ostendil quod nox et dies simul dies
ries, vel umbra interprelaiur. Jnde horoiogium, um> nuncupantur.
bra vel series, liniumque temporum, quiainhoro- D. Quis est ergo ille dies artificialis ?
logio tempora per unibias mensurantur.
D. Qttis primus invenit horologiura ? _ M. Ab orluidsohs usque ad occasum, dies artificia-
lis dicilur, est, pioesenlia solis super terram.
M. Achaz, rex Juda. Quidam enim horologium Unde lsidorus dicit: Dies, prfflsentia solis est, sive
apucl cedem Quirini primum statutum dicunt. Oras sol super lerrara ; sicut nox dicitur absentia solis,
mariset iluviorumctveslimentorura id
d'cimus, est, id est, sol sub terris. Diffinitiodiei bifarie dividitur,
extremilates sive terminos. Ilora autem, finis tem- hoc est vulgariter, id est, abusive; et naluraliter, id
poris est. est, proprie.
D. Quomodo discernitur in orlhographia inler D. Quomodo ergo dies-naturalis el dies artificia-
oras maris el ftuviorum et veslimentorum, et inter lis simul diffinitur!
horam temporis ? D M. Isldorus difunivit, dicens: Dies gemine appel-
M. Oras raaris et flnviorum et vestimentorum lan solet; proprie, ab orlu solis, donec rursus tjria^
quando dicimus, sine aspiratione profertur ; hora tur; abusive, dies ab orlu solis, quousque ad occa-
autem, hoc est hnis temporis, cum asuiratione. Sex sum perveniat.
lior_eunum quadranlem faciunt. D. Quot sunt spatia arlificialis diei
VII.J)e quadrunle, M. Tria.
D. Quce?
D. Quadrans quid est, et quomodo voeatur, vel M. Mane, merictieset suprema.
quoraodo diffiniturapud Hebraeos,GrajcosetLatinos? D. Mane quid est, et quomodo diffinilur, vel
M. Sic diffinitur: Quadrans dicitur a quarla parte quot horas habct ?
nncice, qui aho nomine dicitur sicilicus, id est, sex M. Mane dicitur ab orlu solis usque ad horam
serupuli, quem Hebraji quadrantem, Grceci vero posl tertiam ; meridies, ab hora posl teriiam usque
dodranlem, Latini quadrantemvocant. Dicitur etiam ad horani ante nonam; suprema, ab liora ante no-
et quadrans major, qui habet tres uncias, hoe est nam usque ad occasum solis.
quarta pars assis; assis enim duodecim uncias ha- D. Maneergo quomododiffinitur?
bet. Sic etiam et quadrans intempore sex horarum, M. lsidorus diffinivit dicens ; Mane lux matutina
quarta pars esl diei naturalis, quia qualuor qua- et plena, <?trlictum mane a mano. Manuin eniiu
drantes unum diem periiciuiit, qui dies habel horas anliqui, bonum dieebanl. ^Juid enim melius luce ?
vigiuli quatuor. Pr.ppter.ea veleres manum diem appellabant. sci-
G57 DE DIYISIONIBUSTEMPORUM. 0S8
licet a puritate. Sive ergo mane dicitur a manibus, A fando nomen accepit, polest sabbaium nomlnari. In
id est dus infernorum. Gentiles enim aestimabant, sabbato, in lege veteri, seplimance opera narraban-
quando sol recedit, ul dii" infernorum illum ad se lur. Vel si leiia a fiendo dicitur, nt alii ajstimant; fit
traxissent. enim verbum activum, cujus passivo fieri polest sal-
D. Meridies quomodo diffinitur?, lem sic feria nominarL In eo enim die pnmitus dic-
M. Isidirus diffmivit, dicens : Meridies dicitur lum est: Fiat lux Ifaque si prima feria, aut prima
quasi purus dies. In lolo enim die nihil purius me- sabbati dicaiur, idem esl. Item quaeritur, dura dici-
ridie. Antiqui enim nierum purura dicebant. lur: Prima fetja, quo sensu hic utuntur, id est,
D. Supreraum quare dicilur? prima dies a feria, ut Isidorus dicit. Secundum Syl-
M. Quasi supprimendo. Tunc enim sol inclinatur vestrum papam, prima feria dicitur quasi prima dies.
ad occasum. Hcec ergo tria spalia artificialis diei A fando autem JerLemincupalce sunt, quod sit in liis
sunt, et a cursu solis teroperantur. Mane dicitur ab nobis tempus dictionis, id esl, divino judicio vel hu-
ortu solis usque rium sol ascenderlt in altiludmem mano officio fari. Omnes autem hebdomadce dies,
cceli. Meridies dicitur, quando per medium ccelum, feriaedicunlur. • x
in altitudine sol currit. Supremum autem dicitur, D. Quis ergo primum septimanam, et dies sepli-
quando sol de altitudine coeli descendit ad occasum. manaj composuit, et nuncupavit ?
D. Quoinodo dies habet initium apud Hebrajos, et M. Deus sine dubio, qui in sex diebus omnes crea-
Chaldceos,etÊgyptios, et Romanos, etPersas? turas creavit, et in septimo die requievit. Hinc ipse
M. Dies secundum Hebrajos et Atliemenses a Dominus in lege dixil: Sex enim diebtts opetaberis,
sexta hora diei incipit, quia Hebraji secundum ltinam _" et facies omnia opera lua; septnno aulem dte, sabba-
nuroerant; et slc -computant quasi media die cclas tum Domini Dei tui est, non facies in eo omne opus.
lunce commuieiur aut accendatur. Secundum Chal- ~ h\ sex enim'diebus fecit Dominus cmlum elteriam,
dceosetPersas, ab oitu solis incipit dies, quiaChal- mare et omnia qum in eis sunl, el requiemt diesep-
daei primum solem adorabant. Secundum __Egypiios limo. Dum in unoquoque die dixit Deus, Fiat lux,
dies incipit ab occasu solis, quando Vesper stella speciahter vero sabbatum dicitur, eo quod in die"(ut
orilur, qute dicitur aho nomine Lucfer, ct illam diximus) seplimanse opera narrari solebant. Sabba-
Slellam JSgyptii primuin adorabanl. Secundum Ro- tum vero apud Hebrajos dicitur feria, apud Grcecos
manos et Persas, dies naturalis est a medta nocte ~>equ'es, apud Latinos feria dicta est, id est, dies
usque admediam noctem, propter illam auctorilalem Dominicus a Jiendo, quia in illo die dixil Deus, Fiat
Ilieronymi, qua dixil: Quia in media nocte faclus lux. Inde Isidorus dicit: Ipse est enim primus dies
est roundus, et in onedia nocte iterum destrueinr. scectili. In ipso autem die formata sunt elementa
Dies, sine dubio, ab inifio mundi usque ad resur- mundi, m ipso creati sunt angeh, in ipso etiam
reclionem Cliristi prceeedebat noctem; a resurrec- Christus resurrexit a mortuis, el in ipso die manifes-
tione autem Chrisli usque ad judicium nox picecedit tala sunl mysteria Chrisli et Ecclesice ad Joannem
diem. Inde Isidorus dicit: Dies autem rn principio evangeltstani in Palhmos insula, sicut ille dixit, Fui
opernm Domini a lumine habebal exordium, ad siin spiritu, in die Dominico.
gmficandum hominis lapsum ; nunc autem a lene- XI. De nocle.
bris ad lucem, ut non dies obscurelur in noctem,
sed nox lucescat in diera, sicut scriptum esl: Dele- D. Nox quid est ?
nebris lumen elarescere fecit. C M. Solis absentia, ferrarum umbra conditi, donec
Dies ergo scientiam divinaj legis significat, nox ab occasu redeat ad exorlum.
vero ignorantiam et cajcitatem morum, secundum D. Unde dicla est nox?
vprophetae diclum, Nocti assimilavi matrein ttiam, M. Quod noceat aspectus, vel negotiis humanis,
faclus est populus meus tanquam non Jiabens scien- sivc quod in ea fmes vel lalrones nocendi aliis oc-
liam; quasi dixisset, non habens lucem. Nonnun- casiouem nanciscanlur.
quam dies prosperitalem signittcat. D. Ob qtiam causam facta est nox?
M. Pro temperantia humani laboris, ut corpora
IX. Ubi dies incipial seu finialut; et ubi primus dies requiem haberent, et ul animalibus quibusdam solem
smcuh fueiit. non ferentibus, victum quccsitandi daretur occasio.
D. Ubi dies naluralis rite inilium linemque sor- XII. De augmenlalione et mnotulione dierum et
titur?
' M. Diverse, secundum variarura gentium libitum nocliumper dies singulos.
dies naluralis incipere dicitur. Sciendum est qtiod unusquisque dies et unaquaj-
D. Quomodo? que itox in crescendo, duo moraenta et duas parles
M. Nam Hebraei, Chaldcei et Persce sequentes, lerlii monienti atigeantur. Similiter et in decres-
juxta primaj conditionis ordinem, diel cuisura a cendo niiniiunlur, ila ut in tribus diebus oclo mo-
raane inchoantes, ad mane deducunt, umbrarum vi- menta crescant, vel decrescant: in sex, sedecim
delicet lempus luci supponentes. At contra Êgyplii, ~. moineiita; in no\eiii, viginti quatuor; in duodecim,
ab occasu usque ad occasum. Porro Romani, a me- " tnginta duo; in quindecim, quadraginta, id est, ho-
dio noctis in medium umbroe, el Athenienses a me- ram inlegram; quadraginta enim momenta horam
ridie in meridiem dies suos computare maluerunt. faciunt.
D. Quo sane in loco pnmus dies sceculiexslilit? Quare si nosse desideras augmentum solare quo-
M. Quinta deeima Kalendarum Aprilium, quo vi- modo crescunt dies et lux, et quomodo diniinuitur
delieet die lucera formatam primitus credimus, et sic nox et tenebrce, ei quantum in unoquoque mense
tres illos dies primos absque ullis horarum dimensio- crcscit, ita diligenler studioseque investigandum est.
nibus, ut pote nondum factis sidenbus cucuinsse; Scies enim quod ra unoquoque die sole asccndente
quarto demum die, Iioc est duodeeimo Kalendarum per singulos dies duo momenla et dimidium et sexla
Apnlium, sol et sldera condita sunt, ut essent in si- pars rooinen.i, minuilur de tenebiis, et augetur in
gna et lempora et dies et annos. lumine. Siniiliter et decrescendo minuuntur, et sic
X. De feria. per tres dies, octo momenla; per sex, sedectm ; per
duodecim, triginia duo. Per quindecim autem dies
Feria enim a fando nomen accepit. Et dicittir fe- et quinque hoias, sole ascendente, una hora crescit.
ria quasi faria, id est noraen quod est feria. A se- Per irigmta vero dies et decem hosas, du.e horaj ac-
cumJa persona, quce est faris, vel quia prima per- creseuni, hoc esl octoginla moroenta. Iit ila in no-
sonacajet, derivatur. Feria, consuetudme dicilur. naginia diebus et una die et sex horis, id est, a sol-
_Fericeeniin elscalce, scopce, quadngce, Tliebce,plu- stHio lneinaliusque ad sequinocliumvernale, ducenia-
fali nuraero fiunt. Itaque feria (ut supra dixi) dum a quadragin.a momenia, hoc est sex horcc crescunt.
6S9 BEDJ5 VEN. OPER. PARS 1. SECT. II. DIDASCALICASPURIA LT-DUBIA. 660
Siraili modo et simili iricremento momentorum ~perAille _ petebat oeto linteamina, oleo ei cera et aqua in-
singulos dies duo momenta et duaj partes momenti tincta et uncta. Quod cum factum esset, dixit ut in-
per alios tres menses al) sequinoeliovernali usque ad volvissent se de illis linleaminibus, et igni iflcendis-
solstiliuin ajstivum crescunl ducenta quadraginla sent, et duos gladios calefactos et ardenles sibi
momeuta, id est alicesex horce; et ita a solsiiiio hie- dari postulavit, et postea ascendit super roiirum, et
mali usque ad solstitium seslivum per sex menses, id dixii ad Romanos, ut cum ille levasset se super mu-
est, per dies centuni oeioginta duos, et horas duorum, et clamasset quasi deus, illi totis portis apertis
decim, id est, dimidium diem naturalem, crescunt; ruissent super hostes, et haherent \icloi'iam. Et ita
ijuidraginta et oetoginta mdmenta, id est, duodecim facttim esl. Romani perferunt vietoriam, oceisis ini-
riorse, quibus ad illas sex horas quse fuerunt in diei inicis et 'fugatis. Janus vero igne consumptus esf.
solstiliali hiemali adde; iiunl simul «ecem et octoi Quem post nioriem suam Romani quasi deum ado-
horae, in die solslitiali cestivo, et sex horaj in nocte. raveruni, ei fecerunt ei templum magnum in Roma,
XIII. De hebdomuda. quod ex nomine Jani, Janiculum vocaverunt, cenlum
porlas habens, et iu illo templo Jani formam seream
flebdomada est septem dierum cursus, et a sep- feceruot, duas facies habentem : inde diclus est 3a-
lenario numero nomen accepit; nam hebdomada nus bifro.is, et ex una parie el ex una facie viri ado-
Grcece, septimana diciiur Laline, eo quod seplem vrabanleum; exaltera vero facie, feminseadorabant;
manes, id est septem dies in se complectatur. indeque mensein Janura vocaverunl hicipitis dei,
respieienlem transacti anni finera, ac prospicientem
XIV. Demensibus. ™ futuri sitanni principium: item Janus ex re dicilur, eo
"Legimus eliam ante diluviuni menses fuisse nomi- homo quod jantia anni, hoc est principium, quia sicut
natos, ut Isidorus dicit. ln sancta Scriptura ostendi- per istum ingreditur per ostium, ita -anni ingrediuntur
lur quod duodecira mensibus annus fuissel notnina- Januarium.
tus arile "ailuvium. Sic enim in Genesi legimus: XVI. De mense Februario.
Aqua autem minueTjaturusque ad duodecimum men- In Hebrajo Sabath, apud __EgyptiosMecliirvel Me-
sem, primo enim die mensis appartierunt cacumina
monlium. Et illos menses secundum lunam compu- thi, apud Macedones Perillios, inGiceco Februarios,
tabant Hebraji, et sic semper faciunt. in Latino Februarius.
DTQui primi menses solares invenerunl? D. Februarius, quibus modis nomen accepit?
M. Ut Isidoius dicit : __Egypliipropter lunce ve- M. Duobus, hoc est sub idolo et re. Sub idolo,
lociorem cursum, et ne error ex computalionis ve- hoc £St a Februo deo. Inde Macrobius dicit: Numa
locitate accidisset, solis cursu menses adinvenerunt, Pompilius secundummensera Februarium nominavit,
quia tardior solis motus facilius poterat compre- el dedicavitlustrationum Februo deo, qui alio nomine Piuton di-
hendi. citur, qui potens esse apud genliles
D. <Juis primus invenit mensem apud Hebrceoset credebatur. Lusirari in eo mense civitatem Romam
Grajcoset Latinos? necessecrat, quo statuta justa, hoc est saeiifieia diis
M. Moses apud Hebrceos,Arcades apud Grcecos, manibus solverentur. Sive Februarius dictus est a
Romulus apud Romanos. , re, hoc est a febribus acris Lupercorum. Luperci
D. In quo numero mventi sunl menses "apttd He- rG enim et Lurcones, ducegentes sunt in Oriente, qui
brseos et Grcecosel Laiinos ? post immundiiias totius anni lavabant corpora sua
M. In duodenario. Menses autem aniiqui diffinie- in quodam Jacu qni inter illos est, et febricitabant,
runt, quandiu luna zodiacumcirculum perducit. An- el sicut tradidit gentihtas tur.c mutabanl figuras. Et
tiqua autem genlililas, mensibus nomina qucedamex quiaelindeinde Februario meme hoc faciebant, et Iavabant
diis suis, qmedam -ex causis imposuil. se, febi'icilabanl, Februarjus, a lavatione
Mensis dicilur a luna, quaj Grajco sermone mene vel a lavacro dictus est. Hinc scriptuin est: Februm
dicitur ; nam et apud eos menses vocanlur menes; quoddam habebant genliles, hoe est lavacrum, et sic
sicut et apud Hebrceos(Hieronymo tesle) luna, quo- accepit nomen hic mensis a re. Februarius, a febri,
niara iare nominant, mensibusnoinen dedit. Mensis hoc est a frigore, projsler " fiigidum tempus ipsius
et ad solem et ad limam pertinel, sed magis ad lu- mensis. .
nam, ideoque rectius difiiniendum, quod mensis sit XVII. De mense Marlio.
lurainis lunaris circuiius, ac redinlegralio de nova
ad novam. Solaris autern mensis digressio solis est, Adar in Hebrceo,Phamenolh apudj_Egyptios,Distros
per duodecimam partem zodiaci, id est, signiferi apud Macedones, Martiosîn Gi'ceco,Martius in La-
circulf, qua? triginla diebus, et decem semis horis lnio. Martius duobus modis noinen accepit, sub ldolo
impletur, viginti duabus videlicet horis ae dimtdia, ei sub re. Sub idolo, hoc £st a Marte, patre Romuli
lunari raense produclior. Luna vero tribus nomitii- iiominatus e&l.Inde Macrobius dixit: I.omulus pri-
bus nuucupatur apud Hebrceos,iare, iavanu, muvors: mum anni roensem Martium conslituit el nominavit,
iare voeatur a numero dierum mensis, lavana a ean- el genitori suo Marti dedicavit. Quem mensem anni
diditate, mavors a defeclu, auia deficit singulis quis- *Dpiimum fuisse apud antiquos Romanos, vel ex hoc
que mensibus. maxiine probalur, quia ex ipso Quinlilis el Sexlilis,
el caeleri menses sequentes, per ordinem numeran-
XV. De menseJunuario. tur; etin illo mense, Homani \eciigalii collocabant.
Jn HebrceoThabeth, apnd __EgyptiosTibi, vel Ti- Item Isidorus dicil: Marlius appellalus est propter
deehi; apud MacedonesEldrimos vel Elhinios ; apud Marlem, Romancegeniis auctorem. liem Martius a
Grcecos,Januarios : apud Latinos, Januarius. Janua- re nomen accepit, boc est a maiibus; nam et eo
rium pnraumNuma Pompiliusnuncupavit, etpnmum tempore cuneta animanlia teuse mares desiderant,
mensem anni esse conslituit, atque illum diis superis ad concumbendi voluptatem. Et mensisnovorumfru-
dedicavit. Januarius aulein duobus modis nomen ac- gura appellalur.
cepit, hoc est ex idolo, et re. Ex idolo, hoe esl ex XYIIL Demense Aptili.
Jano bifronte rege Epirotarum, qui fugatus et pro-
jectus de sua patria venif ad Romanos, apud eos < Nisanin Hebrajo, Pharmutlii apud Êgyplios, apua
exsul elfectus. Conligit autera ut gens multa harba- MacedonesXaniicos; Aprilios in Grxco, Aprilis in
rorum Romam obsedisset. Erat aulem Janus ille ho- Latino.
mo ingeniosus, qui dedit consihum Romanis quo- D. Aprilis quibus mcdis dicitur?
modo potuissent urbem liberaie ab ilia obsidione; M. Duobus, bocesl sub idolo etsub re. Sub idelo,
ila tamen, si Romani post mortem suam illum ado- a Ycnere matrc Ênese. Aphron enim Gisece, spnuia
rarent quasi deum. Hcee autem illis promittentibus, inierpreiatur, unde Venus orla creditur, guceAphri-
m m DIVISIONIBUSTEMPORUM. 662
lis, vel Aphronis „ apud Grsecos nominatur. Siye A M. Ab Oetaviano Csesare Augusto iroperatore, qui
vicit Antonium, de. re-
Aprilisare nominatur, hoe est al» aperfendo, Apri- in Kalendis mensis Augusli
lis quasi aperilis denominatur. Ante Aprilem enim gno cpritendeniera, et Cleopatrara reginam ._Egypli,
-niensem, triste et obscururii fit coslum, et nub.bus uxorem Antonli. et auxilia et exercitum Antonio af-
oMuctum et obteciutn, et aer lenebrosus, et mare ferentem. Hos duos~vicitCcesarAuguslus, in una die
Kalendarum Augusti, et postea Ccesar principatum
naviglis obcludiiur. Terrceetiam ipsce, ant aqua, aut Iiabuit
"pruina, aut nivibus, aut nubibus teguntur. eaque loliris roundi. Sic Augustus a nhmine Augusti
omnia vemo tempore, hoc est mense Aprili, ape- dictus, qui co mense primum consulatum iniit, et
-riunlur. Ccelumenim serenum fugaiis nubibus, usi- tres' triumphos urbi intulit. Deinde Augustus a po-
bus humanis aperitur, el mare navigiis, et terra af- pulo Homano appellatu,s est, el in suum honorem
que arbores aperiunt se in germen atque in flqres. mensis Augustus Tocatus esi, nt sua memoria esset
Pro his omnibus causis, mensem Aprilem dici merito in tempore. Nam ille mensis anlea apud Romanos
credendom est quasi aperilem.TIoc enim temporc Sexlilis dictus est, eo quod sextus mensis sit a Mar-
cuncla florescunt. tio. Deiride dicit Macrobius, Auguslus anlea Sextilis
vQcabatur, donee honori Augusti ex senatusconsulto
XIX. De mense Maio. Augustus dictus est.
Iarus in Hebrceo,Pacho, vel Paon apud Êgyptios, XXIIL De mense Septembri.
Artemisius apud Macedones, Maios in Grceco, Maitis
In Latino. Elul iii Hebrseo, Tqoth apud /Egyptios, Gorpeos
D. Quibus modis dicitur Maius? j, apud Macedones, Sepiembrios in Grceco,September
JJI. Duohus, hoc est sub idoio et sub re. Sub idolo in Latino. September a numero nomen accepit, eo
Maius dicius est, a Maio deo apud paganos, qui dic- quod septimus imber sit a Martio, quia Martius quoii-
ius est Jovis. Inde Macrobius dicit: Apud Tuscula- dam primus mensis fuit apud^Homanos, lempoie
jios deus Maius vocabalur, qui est Jupiter, a roagni- -SGiIieetRomuli; et ab illo alii menses nominantur,
tudine scilicet el majeslate dictus. Zingius autera ex npminibus numeri : quemadmodum et Quintilis,
Maiummensem nominatum putat a Maia, quam Vul-' eo quod qmntus sit a Marlio. Sic Sexlilis et Septem-
cani uxorem dicit, boc esl, matrem Mercurii. Inde ber a Martio numerantur.
iu Kalendis Maii, huic dece Maicesacrificabant, el in
•hoe mease Maib mercatores omnes*Maiiepariter et XXIV. De menseOctobrL
Mercurlo sacrilicabaut. Mercunus enim deus est Theseri in Hebrseo, Paopiapud __Egyptios,Hyper-
-negotiatorum; unde eliam dicitur Mercurius, quasi ioreteos apud Macedones, Octimbrios in Grceco,
merciuhi curius, id est, procurator raerclum. Sicut October in Latino. October dicitur, eo quod octavusr
Maius_aredicitur, hoc est;amajoribus Romanorum. sit imber a Mariio. fet luc mensis in pt incipio anni
Hinc Macrobiusdicit: Romulus Maium mensem ter- Orieutales.
tium esse posuit. Poslquani enim populum Roma- ponitur apud
nura dlvisit in duas paites, hoc est in majores mino- XXV. Demense Novembri.
resque constiluit, ut allera paTs consilio, hoc esl Maresvan in Hebrseo,, Athir apud ^Hgyptios, Dios
majores, allera vero, hoc est juriiores, rempublicam apud Macedories, Novimbrios in Grceco, November
[Add. armisj tueretur^deinde, in honorem ulriusque in Latino. Novembtr autem propterea dicitur, eo
partis hunc Maium mensem, sequentemque Junium, pu quod nonus imber sit aTSIartio.
vocavit.
XXVI. De menseDecembii.
XX. De menseJunio. Casleu apud^ Eebrceos, Chiachi apud yEgyptios,
Sivari velSiban in Hebrceo,Pauni apud Êg\ptios, Apileos apud Macedones-,Decembiuosiu Giceco, De-
Deseos apud Macedones, Junios in Grceco, Junius in cember in Latino. December a numero nomen acce-
Latino. pit, eo quod a mense Marlio decimus sit imber. Et
D. Quibus modis dicitur Junius ? nic mensis in priticipio anniponitur apud Macedones.
M. Duobur, hoc est sub idolo, et suli re. Sub
idolo, hoc est a Junone filia Saturni, quce apud Gen- XXYII. De tribus dierum nomihibusin unnulicomputo,
tiles quasi dea adorabatur, el a suo noinine Junium . Kalendm, Idus, Nonm.
mensem vocaverunt. Inde Maerobius dicil^Junius Romulus cum ingenloacri quidem, sed agresli es-
apud Latinos, antea Junomus, ab Junonevocatus est. set. siaium propiii ordinaret impeni, imtium
Postea, detritis quibusdam litt.ris, hoc est n el o, ex que mensis ex 1II0siimebat die quo novam cujus- lunam
Junonio, Junius dictus est, nam et templumlunoni \ideri; quia non conlinuo evenit ut eo-
in Kalendis Junii dicalum est. Alit putaverunt Ju- contigisset
nlum mensem ab Junio Bruto nominatum, qui pridem semper die appareat, sed modo tardius, modo
certis ex causis videri solet. Conligit ergo
mus in 4irbe Homa consul factus est. Sive Junius a celerius,
re diciiur, hoc est a junioribus Romanonim, qui ar- ul cum tardius apparuerit, prsecedenii mensi plures
uiis defendebanlrempublicam. Inde Macrobiusdicil: dies, aut cum celerius paucioresJarentur, et singu-
lis quibusque mensibus perpetuam irumeri legem
Junius Maium sequitur, ex partepopuHnominalus. jj
prraius casus addixit: atque sic fattum est ut alii
XXI. De menseJulio. tiiginta et unurn, alii undetriginta sortirentur dies.
Omnibus tamen mensibus a riie id est
Tamul, sive Tani, in Hebrceo,Epiphi apud iEgyp- nono die, reprasentari placuit, et Nonarum, inter Idus ac se-
tios, Panemos apud Macedones, Julios in Grceco, Ju> quentes Kalendas constitutum est, s.decim di s esse
lius in Lalino. numerandos. Ideo .mensis uberior dttos illos dies,
D. Juhus unde nomen accepil? inter Kalendas suas el Nonas ha-
M. A quodam iuiperalore, hoc est a Jiilio Cajsare, quibus augebatur,
bebat, atque hiuc aliis quintus a Kalendis dies, alhs
quia in quarto Idus Juliixuensis creatus est Caius .lu- septimus uonas facit.
lius Coesar,qui prinius arripuit imperium apud Ro- His ergo temporibus ponfifici minori hcecprovi-
mar.os. Deinde propter suum honorem de suo no- dentia
mine Julius mensis diclus est. Nam anlea Quintilis delegabalur, ut novceluncepriroum observaret
vocabatur. <. aspeclum, visamqueregi saenficulo nuntiaret. Ilaque
sacrificio a rege et minore ponlifice ceiebrato, id est
XXII. De menseAuguslo. -, pontifex calata, id est vocata, in Capitolium plebe,
euriam Calabram, quce casse Romuli proxlma
Tamni in Hebrceo, Mesor vel Mesori apud -Egyp- Juxta erat, quot dtes a Kalendis ad Nonas superessent pr.o-
tios, Loos vel Lor apud Macedones. Auguslos in nunliabat, et quinlanas quidem, quarum post Kalen-
Giceco, Augustus in Latino. das, quarto Nonarum initium esl, dicto quinquies
D. Augustus unde nomeri aecepit? yerbo Calo : septimanas vero, quarum post Kalen-
B63 BED-E VEN. OPER. PARS I. SECT. II. - DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 664
das, fexto Nonaruminitium est, repetitioseptiesô- j\ Itaque decem dies observationi veteri superadjecit,
dem verbo pr_edicebat.Yerbum autem calo Grcecum ut anmim tiecenti sexaginta qninque dies, qttibus sol
est, id est voco, et hunc d.em qui ex his d.ebus qui zodiacum lusliat, eflicerent; et ut riec quadrans
calarentur, primum esset, placuil Kalendas vocari. deesset, slaluii quarto quoque anno sacerdotes, q'ui
Hinc et ipsi curise ad quam vocabantur, calabra, vel prseerant iiiensibus ac diebus, unum inleicalarem
classis nomen accepit, quod omnis in eam populus diem, eo scilicet mense ac Joco, quo eliam apud ve-
vocaretur. ldeo aulem minor pontilex dies qui ad teres mensis intercalabaiur, id est ante ultimos Fe-
Nouas superessent calando prodebat, quod post no- bTuarii mensis dies, idque bissextum censuit nomi-
Viamlunam oportebat Tionarum die populares, qui nandum. Dies auteni decem, quod ab ao addiios
in agris eranl, confluerein urbem, accepluros causas "diximus,bac ordinalione distribiut.
feriarum a rege sacrorum,'sciturosque quid esset eo In Januarium, et Sextilem, el Decembrem, binos
"raense faciendum. Unde quidam hinc Nonas cesti- dies inseruit.
inant dtcias, quasi novceinilium obsetvalionis, vel In Aprilem autem, Junium, Septembrem, Novem-
quod ab eo die usque ad Idus, octo dies computen- brera, singulos.
tur. Idus auleo) vocaiur dies, qui dividit mensem. Februario autem diem non addidit, ne deorum
lduai'eenimEltuscalingua dividereesl. Unde vidua, inferorum religio immutaretur.
quasi valde, idua, id est valde divLa;1
aut (ut qmdam EtMartio, Maio, QuiiUili,Octobri, pristinum ser-
volu t) \idua. id est a viro dtvisa. Nonnullis lamen vavitslatum, quod satis pleno erant numero, id est
placel, idus dictas vocabulo Graeco,nempe a specie, triginta unuin. Ideo etseplinianas habent nonas, sic-
qttaj apud lllos idea vocalur, quod ea die plenam ut Numa conslituil.
speciem luna demonstret. ]
B Januarius auiem, SexiiJis, December, quibus Cse-
Jtaque Romulus ila annuam ordinavit dimensio- sar binos dies addidit, licet trlginla el ununi haliere
nem, ul aniius decein mensium, dierura trecentorura post Csesarem cceperint, quinlanas babent Nonas;
quatuor liabereinr, mensesque ila 1disposuit, ut qua- et post Idus novemdecimdies ad sequentes Kalen-
tuor ex his iricenos et sing.ilos, sex vero tricenos das conipvtantur: quia Csesarquos addidit dies, ne-
liaberent dies. Sed cum is numerus neque sohs, neque ante Noiias, neque ante ldus inserere voluit, ne
que lunse rationibus conveniret, nonnunquam usu Nonarum aui Iduum religionem quaj slatuto erat die,
veniebat ut irigus anni sestivis mensibus, et contra, novella compulatione corrumperet: sed nec post
calor hiemalibus proveniret. Sed secutus Numa , Idus mox voluit inserere, ne feriarura quaruroque
quasi hunc omnem ablalurus errorera, in trecentos violarelur indictio, sed peractis cujusque raeusis fe-
.quinquag.nla quatuor dies, quibus duodecim lunce riis Iocum diebus advenis fecit, et Januario quidem
cursus confici credidit, annuniextendit. Hisquequin- qualuor Kalendas, et tres Kalendas Februaiio dedit.
_<uiagintadiebus a se additis, adjecil alios sex, derap- Aprili sex Kalendas Man, Junio tres Kalendas Julii,
tos ex illis sex mensibus, qui triginta habebant dies, Augusto qualuor Kaletulas, et tres Kalendas Septenu
id est de -singulis singulos, factosque quinquaginta bris. Septerabri tres Kaiendas Octobris, Novembri
et sex dies in duos novos menses pari ratioue dtvi- - ires Kaleudas Decemhns. Decembri quatuor Kalen-
sit, ac de duobus priorem Januaiium iiuncupa.it, das, el ires Kalendas Januarij.
piimumque anui esse voluit, tanquam bicipitis dei • lla autem facium est ut cum omnes menses hi,
mensem, respicienlem ac prospicientem transacli quibus diesaddidil, ante hanc ordiiiaiionein habuis-
anni fincm fulurique pj'incipia. Secundum dicavit |Q sent mensis sequenlis Kalendas ad decimum septi-
Februo deo, qui lustralionum potens credebalur, a mum revertentes : poslea ex augmento additorum
quo et Februarium \ocavit, staiuitque eo mense lus- dierum, Iii qui duos aeceperunt, ad decimuin no-
trari civitalem, ut justa diis manibus solverentur. nura : qui vero unum, ad decimura octavum hahe-
Paulo post in honorem imparis numeri, unum adje- rent reditum Kalendaium.
cit diem, q-uemJanuario dedil, uflam in anno quam
In singulis mensibus, prceter unum Febriiariuiivim- XXYllI. Romuli menses.
par numerus servaretur. Naroquia duodecim menses 1 Martius.
si-siiJguli aut pari aut impari nuroero computaren- 2 Aprilis.
tur, consummationem parem facerent, unius pari 5 Maius.
jiumero adjectus, universam putationem iinparem 6 Junius.
fecit. 5 Quintilis.
Januarius igilur, Aprilis, Junius, Sextilis, Septem- 6 Sexlilis.
ber, November, December, viginti novem censeban- 7 September.
tur diebus, et quinlanas Nonas habebant, ac post 8 October.
Idus in omnibus ad decimum septimum Kalendas 9 November.
compulabantur. 10 De_ember.
Marlius vero, Maius, Quinlilis et October, dies Huic autem. ut diximus, fuerunt solummodo inen-
triginta unum possidebant. Nonaj in his septimance ses decem.
erant, similiterque post Idus septemdecim dies in XXIX. Nummmenses.
singulis usque ad" sequentes Kalendas computa-' j)
banlur. 1 Januarius.
. Solus Februarius viginli oclo retinuit dies, quasi 2 Februanus.
inferis et diminulio et par numerus conveniret. 5 Marllus.
Igitur hoc modo a Numa ordinato anno, quia ad- 6 Aprilis.
huc ad perfectum anni numerum aliquideerant dies, 5 Maius.
maxima post aliquantos annos horum negligenlia in G Junius.
suppulatione temporum confusio oriebatur. Quam 7 Quintilis.
licet multis el varie intercalatis diebus ahqualenus 8 Sexlilis.
emendarent, nullam tamen certam anni diinensionem 9 Sepleraber.
ad poHeros transmiserunt. Ilaque faclum est ut sicut 10 Ociober.
prsecedentisRomuli sequens Numa dimensionemanni 11 November.
aestruxit, ita quoque prsecedentis Numaeoidinatio- 12 December. _
neui sequens Caius Cccsar,ut pole adhuc inconstan- Vitiose autem Quintihs et S-Jxtilis, qui non jam
tem et vagara reprehenderet, et reprehensam ad un- quinlus aut textus, sed septimus.et ociavu. exsiite-
guem emeniiarei. rant, nomen relinuerunl. Quorum alterum Caius
Eigo Gaius(cesar, imitatus iEgypfios, adnumerum Ccesarsuo nomine, ij est Julium appellavil: SexliJi
sohs, qui diebus trecentis sexagirita quinque et quain vitio usque ad Iraperatorem xiugusium persevc-
drante cursum ci.nfieit, annum dirigere conlendil. rante, a quo mensis ille Augu.tus esl anpellalus.
GW DE ARITIIMETICIS PROPOSITIONIBUS. 666
DE ARITHMETICIS PROPOSITIOMBUS.
Djutiiationumert ab aliqttoin animo eoncepli. A triplicalur et semel dividitur; quapropter in Iiac no-
venarius quaternarium, nulla vero binariura signi-
Quomodo numerus a quolibet animo conceptus, ficat.
quis sit, possit agnosci. Assumalur numerus quilibet ltem aliter.
ac ti ipliceiur. Triplicatus, dividatur in duas parles,
et si amhse aquales exsiiterint, qualem volueris Quomodo divinandum sit qua feria septimancequi-
absque ulla differensia iterum triplicabis. Quod si libet horao quamlibel rem fecisset. Quicunque nu-
insequalesfuerint, qucemajor fuerit triplicetur. Quo- roerum cujusque ferice nomen coniinentem animo
tiesque in ea poslquam triplicala fuerit 9 inveniri conceperit, primo debet duplicare, deinde illi nu-
possint, considereiuur. .Quiaquoties 9 habuerit, to- mero dupiicalo quinque adjungere, ipsamque sum-
t es 2 sutuendi sunt. Observandum est aulem ut mam qusede liis collecta esl quinquies multiplicare,
possint postquam numerus ti iplicatur et divisus est, deinde totum decies dueere, postea ex toto 250 tol-
iterunique medietas fuerit triplicata, el de novenario lere, et hoc quod remanet pro fericenumero tenere:
fuerit interrogitum, hocetiam adjungalur, si aliquid ut, verbi gratia, si de prima feria ratio habeatur,
supra unum vel duos vel quol fuerint novenarius re- o iintim duplicetur, fiunt 2; his 5 adjungantur, fiunt 7;
inansisset. Quia si aliquid remansisset, septem fue- qui 7 quinquies muliiplicali fiunt 55; qui 35 decies
Tunlj et de his unus sumendus est, hisque iu sum- ducli fiunt 350; de quibus si 250 de totius summce
mam redactts pronuntiandus numerus, qui prmms collectione auferanlur, et quot cenienarii remanse-
fuerat menle conceplus: verbi giatia, si duo fuerint runl diligenter consideretur, quia, sicul prsediclum
animo concepti, cum ttiplicabuntur, <5faciunt^ 6 est, semel centeni primam feriam significant: bis
divisi in 3 et 3 resolvuntur, 3 vero tiiplicati, 9 tan- cenleni, secundam; ler cenleni, tertiam; quater cen-
tum efuciunt, nec remanel aliquid. Ergo 2 fuerunt leni, uuartam; quinquies centeni, quinlam,. sexies
qui primi mente comprebensi suni. Et ideo in omni cenleni, sextara; septies cenleni, septimam. Item si
hujus suppulationis ralione, novenarius duos semper de secunda feiia ratio habeatur, 2 duplicentur, fiunt
sigmfieat, et senarius unum. Sciendumque quod oin- 4. His 5 adjungantur, fiuni 9. Qui 9 quinquies mul-
nis impar numerus qui assuraplus fuer.l et ordine tiplicaii, 45; decies ducii, fiunt 450; de his tolle 250,
quo pri-diclum est triplicatus alque divisus, in s°na- remanent 200, qui secnndam feriam significanl. Si
riura lerminatur. Par vero numerus in novenarium, de terlia feria ratio habeatur, 3 duplicentur, fitinl <3;
quia unitas secundum supradiclum nioduni triplicata his 5 adjunganlur, fiunl II: qui 11 quinquies multi-
atque divtsa, senarmm procreat. JJinarius vero nu- plicati, 55; qui 55 decies ducti, Jiunt 550; de his
merus sim'li raodo triplicatus alque divisus, no\ena- tolle 250, xemanenl 500, qui leitiam feriam signifi-
riura. Quia hi. duo nunieri idem unus et duo, paii- canl. Si de quarta feria ratio qucerilur, 4 duplicen-
taiis et iiiiparitalis dicuntur esse principia. tur, liunt 8; his 7 adi.ungantur, fiunt 15, quil5
_ quinquies muitipllcati liunt 75, qui 7_>decies ducti
Item aliler. *•«fiunt 750; de his tolle 250, remanent 500, qui
quin-
Assumitur numerus quilibet ac triplicatur : tripli- lam feriam siguificant. Si de sexta feria raiio inqui-
cetur, di \idaturin duas partes, et lunc ille qui nu- ritur,6 dup.icenlur,iiunt 12;riis 5adjunganlur, fiunt
inerum menle concepit, iiiterrogetur si ipsius nu- 17; qui 17 quiuquies raulliplicati fiunt'85^ qui 85
meri sit -cequa divislo; quod si pares ainbas esse decies ducti fiunt 850. de his tolle 250, remanent
partes respondent, nihil sumalur; si aulem impares feria 600, qui sextam feriam significent. Si de sepliina
esse di.eiit, unum sumaturin hac prima divisione ralio inquirilur, 7 dupltcenlur, liunt 14; his 5
ad memoriam divinanlis. Atque iterura una pars di-> adjunganlur, fiunt 19~qui 19 quinquies multiplicali
visionis quando amhoeaequales fuerint, absque diffe- fiunt 95, qui 95 decies ducti fiunt 950; de his tolle
Tentia triplieelur. Si vero impares iuerint, major 250, remanent 700, qui septimam feriam signilicant.
Si huic numero animum tuum diligenler commenda-
pars triplicanda esl, atque dividenda, sicut superius,
m duas parles. Iterumqne' inlerrogandum si cequalis veris, omnes ferias absque errore explorare poleris.
aut incequalissit facta divisio. Et si sequalis quidem Item aliud argumentum.
facta est, nihil sumendum est. Siautem inoequahs,
duo sumendi sunl in secunda divisione. Et si in me- Verum cum vero facit verura. Minus cum vero
dietale divisionis aeqtiaiis fuit, absque ulla parlium facit verum. Verum cum minus faeit minus. Minus
differentia, qui novenarii contineanlur, inlerrogan- cum minus facit minus. Verum essentiara minus ui-
dum. Quod si incequalisfuit, in majon pafte quce- hil significat. Pone sunmiam numeri, quam voltteris,
rendum est; quoiquot novenariiin ea Inveniuntur, in veri, hoe est .essentise nouiine, el pone aliam
tot quaternos divinator sumere debet, ut, verbi gra- " suinmam cujus volueris uumeri ad adverbium quod
lia, si sex fuerint mente concepii, cum triphcaii minus dicitur, nominequod nihilum significare dixi,
fuerint, 18 faciuut; 1S divisi in 9 et 9 partiunlur. Et etxjonfer illas duas summas. Qusemajor fuerit, vin-
quia cequalis est divisio, nihil ibi sumendum est. cit minorem, et consumit eam juxta inagniludinem
Novem iterum quaj est medietas hujus divisionis, quantitalis suse : ul, verbi gratia, si junganlur duse
triplieali laciunt 27 ; 27 divisi in 13 el 14 resolvun- suinmce numerorum, unaque veri nomine, id est es-
tur; et quia isla est secunda divisio et insequa, duo sentioa appellata sil, ut sunt 7, alia que minus ad-
sumendi sunt, cum in majori parle ipsius divisionis, veibii nomine vocetur, ut sunt 3; hse duce summse
hocest in 14, quserendura est quolies 9 possint in- numero sibi collatce, hoc est essenlis et non essentis,
veniri, 14 semel 9-sunl, de his 9 4 a divinante col- quia major est summa veri quara illius quje dicitur
ligendi sunt, qtii duobus qui in secunda divisione col- minus : sicut plus sunt 7 quam 3 minus, si non ma-
lecti sunt adjuncli, 6 faciunt: senarius ergo nume- jori parie quam vincere potest hoc 4, valet enim 3
rus primus mente comprehensus est. Et hoc in hac minus, et 7 remanenl i, similiter si junganlur 3 veri
oratione notandum e^t, quod si ambse divisiones pa- nomine, et 7 mimis, qma major est nihili quam es-
rilali rcsponderim, nilul e\ his sumendum est; si senlice summa, vlncit septenarius non exislens ter-
secunda, duo sttraendi sunt, novenanus vero qua- narium suhsistenlem, et c_msumileum sua non es-
lernarii significaiionemconlmet. Quod ideo in hac sentia, et remanenl de ipso sibi 4 numeri non exi-
Euppuiatione ahiei quam iii-supenori acciJere vide- stenles; el hoc esi quod dicitur, junge oet 7minus,
lui: b_ecbis iriplicaiur et bis dividilur, ilia vero bis faciunt k minus. Si autem 3 non existentes siinul et
667 BED-E YEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA 6G8
7 similiter non existentes numeri, ut sunt 7 et 3 A faciunt, valet enim verum efficere, et minus uon ef-
veri, id est existentem numerum efficiunt, hoc est ficere; jurige 3 minus et 7, fiunl 10^ iferum juuge
denarium. Sic duonon existenles nuraerorum summae 3 minus ct 7, Bunt 4, junge 3 et 7 riiinus, junge 3
denomiiratce, ut sant 3 minus et 7 minus, 10 minus minus et 7 rainus, fiunt 10 minus.
INCIPIUNT ALLE PBOPOSITIONES AD ACDENDOS JDVENES.
Et primo de limace. De sago.

Limax. fuit ab hirundine invitatus ad prandium Habeo sagum habentem in longitudine cubitos 100
infra leucam unam, in die autem non potuit pJus et in longitudine 80 ; volo exinde per portiones sagu-
fluam unam unciam pedis ambulare. Dicat qui velit los facere, ila ut unaqucequeportio habeat in longi-
in quot annos vel dies ad idem prandium ipse limax tudine cubilos 5 et in Iatitudine cubitos 4. Dic ergo,
perambulavit. sapiens, quot saguli exinde lieri possint.
De Jtomine ct aliis hominibusin via sibi obviantibus. De linteamine.
Quidam vir ambulans per viam, vidit sibi alios hotum Habeo lintearaen unura, Jongum cubitorum 60, la-
niines obvianles, et dixil eis : UtmanTfuisselis alii cubilornm (>ft4volo exinde portiones facere, Ita
tanlum quanti estis, et medietas inedietatis, et rur- B ut unaqu_eque portio habeat in longiiudine cuhitos
sus de medietale medielas, lunc una mecum cen- senos etin laliludine ^raaternos, ut sufficiat ad tnni-
tum fuissetis. Dicat qui vull quot primis ab illo visi cam consuendam. Dicat qui vultqoot tunicce exinde
fuerunt. fieri possint.
De duobus proficiscenlibusvisis ciconiis. De duobus Iwminibusaller allerius sororem
Duo viri ambulantes per \iam videntes ciconias, accipienlihus.
dixerunt interse: Quotsunt? Quiconfer.nlesnume- Si duo homines adinvicem alter alterius sororem
rum dixerunt, Si essent aLcetantce et eliam lanUj et in conjogium sumpserit, dic (rogo) qua propinqufc
medietas terlii, adjectis duabus, centum fuissent. tate hlii eorum sibi pertineani ?
Dicat qui potest quantcefuerunt quce prlmis ab illis De duobus hominibusalter alleiius matrem
vissesunt. accipienlibus.
De homine et equis in campo puscenl bus. Si duo homines alter alterius matrem similiter in
Quidam homo vidit equos pascenles in campo; eonjugium sumpserit, quali cognatione iilii eoruni
•
optavit dicens Utinam fuis etis niei et esselis alii sibi conjunganlur?
titntuin et niedietas med'etalis, cet te gloriarer super De patte et filio mdlrem et ejus filiam accipienlibus.
equos centtim. Discernat qui vult quot equos in pri- Si relictam vel viduam et fiham illius iiTconjiigtum
mis viditlile homo pascentes. ducaht pater et filius, sic tameu ul fiiius actipiat ma-
De emptorein denariis centum. trem, el pater Qbara; iilii qui ex his fuerint procreati,
dic (quseso)quali cognatione subjunganlur ?
Dixit quidam mercalor : Yolo de centum denariis De palrefamilias et tribus filiis ejits.
cehtum porcos emere, sic tamen ut verres 10 dena-
riis-emalur, scrola atitem 5, duo vero porcelli 1 de- tribus Quidam palerfamilias moriens divisit in hcereditate
nario. Dical qui uitelligil quot verres, quot scrofce, fiJiis suis triginta ampullas vitreas, quarum
quolve porcelli esse debeant, ulin neutris necsuper- decem fuerunt plence oleo, alise deeeni, dimidise,
abundet numerus, nec minuaiur. tertia» decem, vacuoe. Dividat qui potest oleum et
ampullas, ut unicuique eorum de tribus filiis asqua-
De duobushabentibusnegoliationemojsoL communes. liler obveniat, tam de vitreo quam de oleo.
Fuerunt duo negotiatot es habenles centum solidos De rege et ejus exercitu in trigiula villis cottecto.
communes, quibus emerent porcos; emerunt autem Quidam rex jussit famulo suo de triginta villis
in solidis 2 porcos 5; volenles eossagiiiare, alque ile- colligere exercitum, eo modo ut ex uuaquaque villa
rum venundare, et in solidis lucrum facere. €umque tot homines sumeret quotquot llluc adduxlsset. Ipse
vidissent lempus non esse ad saginandos poicos, et tamen ad priinam villam solus veriii, ad secundam
ipsi eos non valuissent teriipore hiemali pascere, ten- cum
tavere venundando si potuissent lucrum facere, sed potestaltero, jam ad tertiam tres venerunt. Dicat qiii
homlnes fuissent collecli de his triginta
non potuerunt, quia non valebanl eos amplius ve— vilhs. quot
nundare, nisi ut empti fuerant, id est ut de 5 porcis De bove.
2 solidos acciperenl; cum hoc conspexissent, dixe-
iunt ad iuvicem: Dividamus eos; dividenles autemet -Bos qui tola die aratur, quot vesti_;_afaciat in ul-
vendentes sicul emerant, feceruntlucrum. Dicai qui D tima riga?
valet, in primis quot porci Jueruut el dividat ac \ en- De homine.
dat, et lucrum faciat, quod facere de simul venditis Qusero a te ul dicas mihi quot rigas homo factas
non valuit libras 30. Jialieat in agro suo, quando de utroque capite campi
De disco. tres versuras factas habuerit. i
Est discus qui pensat libras 30, sive solidos 600, De duobushominibusbovesducenlibus.
habens in se aurum, argentum, aurichalcum el slan- Duo homines ducebant boves per viam, e quibus
num : quantum habet auri, ter tantttm habet argenti: unus dixil alteri: Da mihi boves duos el habebo toj
quantum habet argenti.ter lanlum aurichalci: quan- boves quot et tu habes. At ille ait: Da mihi (inquit)
lum aurichalci, ler lantum stanni. Dicat qui potest et tu boves duos, ei liabebo duplum quam tu habes.
quanlum uuaqucequespecies penset. Dical qui velit quot boves fuerunt quod unusquisque
De cupa. babuit.
Est cupa una quce centum melrelas impletur ca- De duobus fratiibus singulas sorores habentibus.
pieutibus singulis modia tria, habens fislulas tres, - Tres igitur fratres erant, qui singulas sorores ha-
ex modiorujn numero : lertia pars et sexla, per unam bebant, et fluvium transire debebant, eral enim
fistulam jeurrit; per alteram, lertia pars sola; per unicuique illorum concupiscenlia In sorore proximi
tertiam, sexla tanium. Dicat qui vult quod sexlarii siii; qui venienles ad iluvium, non invenerunt nisi
per unamquamque fistulaiu cucurrissenl. parvam naviculam, in qua non poterant amplius nisj
6G9 DE ARITHMETICSSPROPOSmONIBUS. C70
duo ex illis transire. Dicat qui polest qualiler fluviura A A pe.Ies vigin_i, et in latitumne pedes decem. Dica»
transiei u.it, ut ne una quidem earum ex ipsis macu- quot domus capi debenl.
lata sit. De civitaterolunad.
De lupo el capra et fasciculo cuuli. Est civitas rotuhda quse habet in circuilu pedum
Homoquidam debebat ultra fluviumiransire lupum octo millia. Dical qui potest quot domos capere de-
et fascicnlum cauli et capram, cl non poluil aliam bet, ita ul unaqucequedomus habeat in longitudine
navem invenire nisi quaeduos tanlum ex ipsis ferre pedes trjginta, et in latitudine pedes viginti.
valebal; prceceptumitaque ei fuerat ul omnia haec De basilica.
ultra omnino illcesatransiret. Dicat qui potest quo-
iiiodo eos illcesosullra transiret. Est basiliea qucehabetinlongitudraepedes240 et
De viro et muliere ponderantibusplaustri pondus in lato pedes 120, laterculi vero slratce ejusdem,
onusti. unus laterculus hahet in longitudine uncias 25, hoc
est pedem unum et uncias 11, et in latitudine uncias
De viro el muliere, quorum nierque pondus habe- 12, hoc esl pedem 1. Dicat qui velit quol laterculi
bat plaustri onusli, duos habentes infanles, inter eam debem;implere.
utrosque plaustrali pondere pensantes, fluvium trans- Decavana.
ire debueruni: navem invenerunt quse non poterat
ferre nisi unum pondus plaustri. Transfretare faciat, Est cavana -qucehabel in longitudine pedes cen-
qul se pulat posse ne navis mergatur. tum, et in latitudine pedes 64. Dicat qui velit quot
De hiricis. g cupas
R
•" capcre debet, ila tamen ut unaquc,que cupa
habeat in longitudine pedes 7 et in lato pedes 4, et
De hiricis masculo et femina, habentibus duos na- pervius unus habeat^pedes 4, et unaqutsque cupa
tos, hbram ponderanlibus, fluvium transire volen- habeat pedes 7. - .
libus. De quodampalrefamilias.
De campoet ovibusin eo locandis. habuit familias 20, et jussit
Quidam palerfamilias
Est caropus qui habel in longiludine pedes ducen- eis dare de*annonamodios 20; sic jussil ul viri acci-
tos, et in lalitudine pedes cenium : volo ibidem mit- pianl modios ternos, et mulieres binos, el infantes
tere oves, sic tamen ui unaquseque ovis habeal in singula semodia. Dicat qui potest quot viri, qtiot
longiludine pedes quinque, ctin lalo quatuor. Dicat muheres, auoiveinfantes fuerunt.
(rogo) qui valetquod omnes ibidem locari possint. Alia.
De campofastigioso. hahuit familias 90, et jnssit
Quidam palerfamilias
Est campus Jastigiosus, qui habet in uno latere eisdare de airaona modtos 90; sic quoque jussit ut
perticas -ceniuni, et in alio latere perticas centum, viri acciperent modios ternos, et mulieres binos, et
etin fronte perticas qttinquaginla, et in raedio- per- Infanles singula semodia. Dicat qui potest quot virj,
tieas sexaginta, et in altera fronte peiticas quin- quot mulie?es, aut quot infantes fuerunt.
quaginla, Dicat qui potest quot aripennos claudere
debet. De obilu cujusdam -paliisfamilias.
De campoquadtangulo.
.„
L.
" Quit.ampaleifamilias moriens reliquil iufantes, et
Est campus quadrangulus qui habet in uno latere in facullatt. sua sohdorum 860, el uxorem prcegnan-
perticas triginta, ef in alio .perticas triginla duas, et tem, qui iussit ut si ei mascums nascereltir, acciperet
Jn fronle perticas triginia qualuor, el in altera fronte de omni massa uncias novem, et mater ipsius acci-
perticas tnginta duas. Dicatquipotestquot aripenni peret und.<s tres; si aulem filia nascerelur, accipe-
in eo concludi debenl. ret quinque uncias, et mater ipsius acciperet etiam
De campo triangulo. quinque uncias. Contigit aulem ttt geminos parturi-
Est campus triangulus qui habet in uno latere per- ret, id est puerum et puellam. Solvat ergo qui po-
ticas tiiginta, el in aho perticas triginta, el in fronte test quanUim accipit raater, vel quanlura filiiis,
filia,
perticas novemdecira.Dicat qui potest quot aripen- quantumve Alia.
nos concludere debet.
De cumporotundo, Quidam paterfamilias habuit familias 30; sic vero
jussit ut viri acciperent modios ternos el mulieres
Est campus rotundus qui habet in gyro perticas hinos, et infanles singula semodia. Solvat qui poiest
quadringentas. Dic quot aripennos capere debet. quot viri, quot mulieres, quotve infantes fuerunt.
De campo el cane ac fuga leporis. De sUutalione cujusdam senis ad \ uerum.
E.t campus qui babet in longitudine pedes centum Quidam kenior salutavit puerum, cui dixil : Vivas,
quinqtiaginta; in uno capite stabat canis. el ra al- fili, vivas (Inquit) quantum vixisli, et aliud tantuni,
tero lepus: promovit namque canis ille post leporem et ler tanlura, addatque tibi Deus unum de annis
currere; ast ubi canis faciebal in uno saltu pedes D n"
me-s, et impleas annos cenUim. Solvat qui potest
novem, lepus iransmitlebat septem. Dicat qui velit quot aiinorjm tunc tempore ipse puer erat.
quolpedes, quoive sallus yel canis persequendo vel Alia.
lepus lugiendo, quoadusque comprehensus est, con-
fecerint. Quidam paterfamilias habuil familias <00, quibus
De civitule quadrangulu. prsecepit dare deannona modios 400; eo \ero te-
nore, ul vi. i acciperent modios ternos, et mulieres
Est civitas quadrangula quse habet in uno latere binos, et iafantes singula semodia. Dicat ergo qui
pedes niille cenlum, et in alio latere pedes mille, et valet quot viri, quot nralieres, aul quol intantes
in fronte pedes sexcentos, et in altera pedes sexcen- fuerunt.
fos: volo ibidem tecta domorum ponere, sic ut ha- De quodam mdifican'e domum.
beat unaquseque casa in longitudine pedes quadia-
ginla, et in latitudine pedes triginta. Dicat qui velit artificesHomo quidam volens cedificaredomum , Iocavit
quot casas capere valet. 6, ex quibas 5 magtstri et 1 disciiiulus erat;
et conventt inler eum qui cediftcare\olebat et arti-
De civilaie triangula. fices, ut per singulos dies 25 denarii eis in mercede
Esl civitas iriangula qucehabet iu uno Iatere pedes daieniur : sic lamen ut discipulus medietatem de
centum. et in alio centum, et in fronle pedes nona- hoc quod unus ex magislris accipiebat, acciperet.
ginta : volo ut fiat ihi domorum constructio, sic ta- Dical qui potcst quantum unusquisque de illis" per '
uien ut unaquaeque domus habeat in longitudine unumquemquc diem accepit.
BEDM VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 672
De animdlibus emplis. A dixerunt
< ei : Frater, da nobls portionem invenlionis
: ipsi vero irruentcs
Volnit quidam emere animalia promiswia 100 de luse; qui renuens noluitet dare lulit sibi quisque solidos
solidis 100, ita ut equus 5 -.olidis emerelur, bos vero S0. dinpuerunt
; Dicat sacculum,
in solidum 1, et 35 oves in solido 1.1Dicat qui,valet qui vult quot homines fuerunt.
quot cabaili, vel quot boves, quotve fuerunt o\es. De episcopo.
Alia. Quidam episcopus jussit panes 12 in elero dividi
Quidam bomo voluit de 100 solidis animalia pro- perent Prcecepit enim sic ut slnguh presbyleri b nos aeci-
roiscua einere 100 in Orienle; qui jussit famulo suo tem, > panes, diaconldimidium, lector quai lam paiv
ita fial ut clencorum et panum unus sit
vl camelum m 5 sol.dos acciperel, asinuin in solido numerus.lamen Dicat qui valet quot presbjleii, vel quot
1 et 20 oves in solido 1 compararet. Dicat qui vult lectores esse debeant.
quot eameli, vel asini, sive oves, in negolio 100 so- diaconi, quotve
lidorum fuorunt. De homine scholasticis obviunte.
De homincet ovibttspascenlibus. Quidam bomo obviavit scholariis, et dixit eis :
liomo vidit de raonie oves et Quanti estis in scliola ? Unus autem ex eis respondit
Quidani pascentes, (dicens : Nolo hoc Hbi die'ere, lu numera nos bis,
dixit: TJtinamhaberem tantum, et aliud tantum, et
medietalem de medielate, et de hac medietate aliam mulliplica ter, tunc divide in quatuor partes, quarla
ideirco medietalem, ego cenlesiinus una cum ipsis pars nostrura, si me addis eum ipsis, centenarium
;expl_it numerum. Dicat qui vult quanli fuerunl qui
meam Ingrederer domum. Solvat '
qui potesl quot u" pridem obviaverunt ambulanti
«ves vidit ibi pascentes.- per viam.
De sode et screfa. De carpenlanis.
Quidampaterlamihas stabilivit curieni novam qua- ' Seplem carpeularii septenas rotas fecerunt. Dicat
drangulam, in qua posuit scrofam quce peperit por- qui vult quot carra feceruiil.
ce'los 7 in media sode ; quia una cum niatre, qucc De vino in vascttlis.
oclava est : pepererunt igitur unusquisque in omni• Centum melra vini, rogo ut dicat qui velit, quo *
angulo7, etipsa ileruni in media sode cum omnibus .
7. Dicat vult cum mainbus |1 sextanos capiunt, vel ipsa eliara centum nietra quot
generaiter peperit - qui j
meros habent.
qaot poicifaerunt. De palre fumilias distriouenle.
De scala cum centum gradibus.
E't scala una habeus gradus 100 :|in primo gradu1 suis Quidam paterfamilias moriens divisil quatuor filiis
quatuor vascula vini; in primo vase eranl mo-_
sedebat columba 1, in secundo 2, in tertia 5, in d.a 40, in secundo 30, in lertio 20, et in quarto 10,
in sic in omni ad [
1
quarto 4, quinto 5, gradu usque qui vocans dispensatorem domus suseait: Hsec
centesimum. Dicai qui potest quot columbcera lo- tuoi- vascula cum vino intrinseeus divide inter qua- 4 fi-
-tumfuerunt. lios meos; sic lameii ut unicuique eorum ajqualis sit
De porcis. portio, lam et Jn vino quam el in vasis. Dicat qui
1
Homo quidam habuit 500 porcos, el jussit ut tott inleihgil quomodo dividendum est ut omnes sequa-
numero impari in lies dirs, tres occHerenlui'.. _ liler ex hoc aecipere possint.
miilis est de-50 senlenlia. D.cat modo qui potest1 ^
Eorci De cameto.
quot porci irapares, sive de 500, sive de 30, in ires'
A es occidendi sutit: hsecrano mdissolubilis ad in- Quidam paterfaroilias habebat de una domo sua
"Crepandura composita est. ad alteram domum leueas 30, et habens camelum
De salutatione pttert ad palrem. qui debebat in tribus subjectionibus ex una domo
sua ad atteram de annona fere modia 90, et in una-
Quidam puer %alulavit patrem. Ave (inquil) pa- quaque leuca isdem camelus comedebat semper mo-
ler. Cui paler, Ya>eas, hh, vivas quanlum vmsii; ; duiiu unum. Dicat qui valet quol modia residua fue-
*"
quos annos geminatos triplicabis, et sunie unum deB rint.
annis meis, et habebis annos centum. Dicat qui va-- De dispensatore in monasterio.
let quot annorum tunc ipse puer erat.
Quidanipater monasterii habuit 12 monachos, qui
J9e columba. convocans dispensalorem domus suae dedit illi ova
Golumba sedens in arbore vidit ailas volanles; 204, jussitque ut singulis cequaiem daret ex eis om-
dixit eis : Ultnani fuissetis alice tantce et adbuc tau-l mbus poriionem ; sic tamen jussit, ut inter 5 pres-
tce, lunc una mecum centum fuissetis. Dicat qui po-|. byteros daret ova 85, et inter 4 diaconos 68, et in-
lesl quol columbceeranlin primis volantes. ler tres 51. Dical, rogo, qui valet quot ova unicuique
De succulo. ipsorum in porlione evenerunt, ita ut in nullo nec
numerus, nec minualur, sed omnes,
Quidam homo arobulans per viam invenit saccu- Eupeialmndel ut supra diximus, sequalem in omnibus accipiant
lum cum talentis duobus. Hoc quoque alji videntesis portionem.
PROPOSITIONUM SOLDTIONES
De liinuce sotulio. j De equis.
In leuca una sunt 1500 passus, 7500 pedes, 90 0 40 equi erant qui pascebantur, alii tanlum fiunf
uncisc ; quot uncice, tot dies fuerunt, qui faciunt an- 80; medietas hujus raedietatis, id est 20, siaddatur,
iios 240 et dies 210. fiunt 100.
De cicontts . De cenium denariis.
1 Fac 9
Qui primis ab illo visi sunt fueimnt 33, et hujns scrofas et 1 verrem in 55 denariis, et 8(1
medietas medietaiis sunt 18, et hujus numeri me- porcellos jn 40, ecce porci 90; jn 5 lesiduis dena-
dietas sunt 9. Bic ergo sic, 72 et 18 fiunt 90; adde nis fac porcellos 10, ethabebis cenlenarium in utris-
9, Jiunt 99 ; addeloquentem, ethabebislOO. — Aliu, que numerum.
28 et 28, etûrfio sic, fiunt 84, et medietas tprlice De communinegolio,
liunt 14; sunl in tolum 98: adjectis duabus, 100 ap- In primis 2J0 porci erant, qui 100 snlidis compa-
parent. rati (sicut supra diclum est) in 2 solidis, $ porcos;
a Hie solviiur probiema secundum de liomineet
aliis, etc. EDIT.
673 DE ARlTfMETICIS PROPOSITIONIBUS. m
qula sive quluquagies quines, sive quinquies 50 di- .H De vestigiisboum.
xeris, 250 numerabis : qtiibus divisis, nnus tulit 125, Nullum omnino rios vestigiura in ullima riga facit,
alter similiter 125; unus vendidit deleriores 3 sem- eo quod ipseprceceditaratrum, et hunc aratruut se-
per in solido; alter vero meliores duos in solido. quitur; quotqtiol enim hic ptcecedendo in cxctilta
Sic evenilulis qui deteriores vendidil, de 120 por- lerra vesltgia' facit, tot ille subsequens excolendo re-
cts 40 solidosesi adeplus; qui vero meliores, 60 so- solvitu-. J^ropterea illius omnino nullum reperiiur,
lid<s est conseculus : quia de inferioribus 50 sem- id est in ullima riga vestigium.
per in 10 solidis, de melioribus aulem 20 in 10 so- De rigis quas facit homo.
lidh sunt veintndali; et remanserunt utrisque 5
porci, ex quibus ad lucrutri 4 solidorum et 2 dena- Ex uno capite campi tres, et ex altero, quce fa-
rios facere potuerunt. ciunt ligas versuras septem.
De disco. De boveducto.
Aurura pensal uncias 9, argenlum pensat ter 9 Prior qui dari sibi duos rogavit boves, habebat
uncias, id est libras 2 et uncias 3; aui irhalcum pen- 4, al vero qui rogabalur habebat 8; dedit quippe
sat ter libras 2 et ter 3 uncias, id est hbras 6 et un- rogalus postulanti duos, ethabuerunl uterqtte 0; qui
cias 9; slannum pensat ter libras 6 et ler 9 uncias, eriim propior acceperat, reddidit 2 danti priori
hnc est libras 20 et uncias 3. Et 9 unciceel 2 librse qui habeliat 6, et habuit 8, qttod est duplum a -4;
cum 3 unciis, et 6 librce cum 9 unciis, et £0 iibraa et illi remanserunt 4, quod est simplum ab 8.
cum 5 unciis adunalce, 30 libras efiiciunt. Item ali-
ter ad solidum : aurum pensat solidos argenteo? 15, •g De sororibits.
argeniura ter 15, id esl 45; aurichalcum ter 45, id Primo omnium ego el soror mea introissemus in
est 133; stannum ter 135, hoc est 405; jonge 405, navim et transfretassemus ultra, Iransfrelatoqtte flu-
155, el 45, et 15, et invenies solidos 600, quod sunt vio dimisissem sororem de navi et reduxissem na-
librcc50. vim ad ripam : tunc vero inlroissent sorores duorum
De cttppa. virorum, illorum videlieel qui ad httus remanserant;
Per piimam fistulam 5800 sextarii cucurrerunt; illis itaque feminis navi egressis, soror mea quse
per secundam, 1400 ; per iertiara, 1200. prima transier^t, intraret ad me, navimque reduce-
De sago. ret: illa egrediente foras, duo in navi fralres in-
trassent, ultraque venissent; tunc unus ex illis una
80
De 400, pars sunt;' 5 et de 100, 4. Sive ergo cum sorore sua navim ingressus, ad nos transfreias-
octogies 5, sive centies 4 dixeris, semper 400 inve- set: ego et ille qui navigaverat, sorore mea rema-
nies; tot sagi erunt. Decima pars sexagenarii, 6 nente foris, ultra venissemus; nosque ad littora ve-
suiil; decima vero quadragenarii, 4 sunt. Sive ergo ctos, una ex illis duabus quselibet mulieribus, ultra
decitnam sexagenarii, sive decimam quadragenarii jiavim reduceret, soror seque mea secum recepta,
decies miseris, 100 porliones 6 cubitorum longas, et pariter ad nos ultra venissent: et ille cujus soror
4 cubilorumiatas invenies. ullra remanserat navim ingressus, eam secum ultra
De ampullis relictis. reduceret. Tali igiiur sicque sollicitante studio iacta
Tres igitur sunt filii et 50 ampullce, ampullarum est navigalio, nullo fufcante inquinationis contagio.
auiem quaedam10 sunt plense, el 10 medice.et 10 C - De lupo et cupra.
vacucc.Duc ter decies, fiunt 50; unicuique filio ve- ' Simili
niuni 10 ampitllcein portionera; divtde auieni per dirciitterem namque tenore ducerem prius capram et
foris lupum et caulum; tunc deinde ve-
tertiam partem, hoe est da primo filio 10 serais am-
nirera, lupumque ultra transirem, lupoque foris
pullas; ac deinde da secundo 5 plenas et 5 vacuas ; misso, rursusque capram navi receptam ultra redu-
similiterque dabis tertio, et erit trium ajqua germa- cerem, capramque foras missam, caulum transve-
uorum divisio, tam in oleo quam et in vitro. herem ullra, atque iterum remigassem, capramque
De exercita in 50 villis collecto. assumptara ultra duxissem. Sicque faciente , facta
In villa
' 1 fuerunt collecti mihtes 2 erit remigatio salubris absque voragine lacerationis.
2 4 De pondere pluustri.
3 8 Eodem quoque ordine, ut superius, prius intras-
4 - 16 senl duo infantes, et transissent, unusque ex illis
f> 52 reduceret navim; tunc mater navim ingressa trans-
6 64 isset, deinde filius ejus reduceret navim, qua trans-
7 128 vecla, frater illius nav'm ingressus, arabo ultra
8 256 tran-)irent, rursumque lilius qui anle transierat in-
9 512 gressus navim, eamquead fratrem reducerel, jamquc
10 1024 reduclara ingredianlur ambo, et tratiseant : talisub-
11 20.8 ingenio erit' expleta navigatio, for6itan
12 u remigante
> 4096 -p.
sine naufragio.
13 v 8192 Aliud.
14 16384
13 32768 Similiterut superius transissent priusduo infantes,
16 65556 et unus ex illis navim reduceret, in qua pater in-
17 151072 gressus, ultra 'transisset. Et ille infans unus, qui
18 262144 prius cura fratre transierat, navim ad ripam educe-
19 5242..S ret, in qua frater illius rursus ingressus, arabo lillra
20 1048576 venissenl; unusque ex illis foras egressus, et alter
2097152 ad matrem rcduceret navim, in qua videlicel navi
__1 maler ingressa ultra venissent; qua egrediente fo-
22 4194214
S3 8588428 ras, fihus ejus qui anle cum halre transierat, navim
24 16776J-56 rursus ingressus, eam ad fralrem ultra reduceret, in
25 35555712 qua annboingressi ultra venissent, et fieret expleta sa-
26 lubris transvectio, nulloformidanle morlis naufragio.
6710742'4
27 151214848 De campo et ovibus.
28 268429696 Ipse campus habet in longitudine pedes ducentos,
29 551,859592 el in laliludine pedes cenlum : duc bis quinquennos
50 107571818-- de ducenlis, fiunt 40; ac deinde 100 divide per 4,
«78 RED_« VEN. OPER. PARS L SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBlA. 676
quarta _parseentenarii 25 sunt: sive ergo &0 vicies A A 3200 • jn illis auiem longifudo doraorum, In istis
quinquies, sive 25 quadragies duxeris, uiillenarium latitudo versaiur; subtralie ilaque de "traque sunmia
el remanent de majori2400, de minore
implenl numerum; lot ergo oves ibidem collocari medielalem, vero 1600 : hos igilur 1600 divide in vicenos, et
possunt. invenics ocioagies 20; rursumque niajor summa, id
De campo fasiigioso.
100 esl 2400 in 50 partiti, octoagies inginta dinume-
,. Longitudo hujuscampi periicis, etutriusque rantur; duc o<toagies 150,et fiunl 6400 : tot in hu-
frontis latitudo 50, medietas vero 60 includitur ; - jusmodi civilate domus secundum proposiuonem
junge utriusque frontis numeriira cum iriedielaie, et conslitui possunt.
fiunt 160. Ex ipsis assume 3 parlem, id est 55, et suprascriplain
multipliea cenlies, fiunt 5500; deinde ia 12 cequas De basilica.
partes, et inveniuntur 551; ilem eosdem riivide in 140 pedes longitudinis iniplent 126 laterculi, et
12 parles et reperiunlur 57; lot sunt vi hujus ari- 120 pedes Iatitudmis, 120 laterculi, quia unusquisque
penni numero. lateicnlus ra laiitiidines pedis mensuram habel,
Aliud. multiplica iiaque 120 vici-s 126 in 1SJ2 summa
•Duaeejusdera campi longitudines faciunl 62 ; djic concrescit. Tot igitur in hujnsmodi basilica laterculi
jnediam de £2, fiunl 51; aique duce ejusdem campi pavimeiitum eontingere possunt.
latitudincs jtinctse fiunt 66 ; duc veto mcdiam de 66, De cavuna.
liunt 33 ; duc namque trecies semel 55, fiunl 1020; In 100 ?utem quaterdecies 7 numerantur, in 64
divide per 12 partem bis, sicul superius, hoc est de veio sedeeies quatenii
1020 duc 12, fiunl 85 ; rursttsque 85 divide per 12, IJJ perv.um deputanlur, quod conlinentur; ex <,ubus4 d
111longiiudinem ipsius
liunt 7 : sunl ergo in hoc aripenni nuniero 7. cavansedici.ur. Quia er-goin 60 quindecies quaterni
Aliud. sunl, el in 100 quateidecies 7, riuc quindecies 10,
Junge duas lalitudines istius campi, fiunl 60, et fiunt2f0In: lot cup i; juxta ca.ana
supr^fecriptammaguilu-
duc mediain de 60, fiunl 50; cl quia m fronte pedes dinem, hujusmodi contineripossunt.
18 habet, duc mediam de 18, fiunl 9 , duc vero no- De patrefamiiias.
vies 50, fiunt 270 : fac exinde bis 12, id est divide Duc semel fiunt 3, hoc est unus vir 3
270 per 12 p.Ttem, irant 2-2el setuib; alque iterum modios accepit;lernos, simihter et quinquies hini iiuni 10,
5S2et semis per 12 parlem divide, et iiunt 2, el re- hoc est 5 mulieres aeceperuni
ihanent ,4, qti.e est 5 pars 12. Sunl ergo aripenm in seplies binos, fiunt 14, hoc est modios 10; due vero
14 infantes accepe-
hoc numero 2 et 3 pars de aripenno 5 ; iit aripen- runl modios 7; junge ergo 1, et5, et 14, fiunt 20;
nis 1, et perticje 10 et dimidia. hcecsunt familice20; ac deiiiae junge 5, et 7, ei 10,
Aliud. fiunt 20, lisecsunt modia 20 : sunl ergo slmul ''faroi-
Quaila quidem pars hujus campi, qui 400 inclu- lice 20 et modii 20.
ditur pertkis, in 100 consislit; hos si per sem. lipsos Alittd.
multlplicaveris, id est si centtes duxeris. fiunl JOUOO; Si duxeris ternos 5, fiunl 9, et si duxeris quin-
liosin 12 paites dividere debes; et enim ue 10001) quies binos, fiunt 10; ac deinde duc vicies bis semis,
duodecima est 853 ; quam cum llem in 12 partitus liunt 11, hoc est 3 viri acceperunt raodios 94 et 5
fueris, invenies 69 : tot enim aripennos hujusmodi' C mulieres acceperunt 10, et 22 infantes acceperunt
campus includit. modios li; quod simul juncti3, et 5,-et 22, faciunt
De campo, cane el lepore. famili-j 50 ; rursusque 9, ,et 11, et 10, simul juncti,
faciunt modios 50 ; sunt simul familise 30, et
Longitudo hujus campi habet pedes 150; duc me- modii 50, lanlum 56.quot
diam de 150, mmt 75 canis vero faciebat in uno
saltupedes 9 : quippe 75 novies ducti iranl 675, tot Aiiud.
pedes leporem persequendo canis cucufril, quoadus- Duc sexies 5, fiunl 18, et duc vieies binos, fiunt
que eum comprehendil denle tenaci: at vero quia 40 ; duc vero sexagies quaternos semis, fiunt 52, id
lepus 7 pedes ui uno faciebat sallu, duc ipsos 75 se- est 6 viri aeceperunl raodios 18, et20 mulieres acce-
pties , fiunl 526 : tot pedes lepus fugiendo peregit, nerunt modios 40, et 64 infanles acceperunt modios
donec consecutus iuit. £>2,quod simul juncli, id esl 6, et 20, et_64, familias
De civitale quudrangula, 90elliciunt; iteruiuqtie jungelS, et 60, et32, fiunt
Si fuerunt dusehujus civitatis loijgitudinesjunclce, 90, qui faciunt modios 90 : quod simul juncli laciunt
faciunt 2100; similiter duce si fuerunt latitudines famihas 90, et modtos 90, fantum 57.
Junctce,iiunt 1200 : ergo duc raediam de 12(50,iiunt Aliud.
61)0; rursusque duc mediam de 2100, Jiunl 1050 , Undecim term iiunl 55, et 15 bis dueli fiunt 50 ;
et quia unaqua_que dom.'s habet i« longo pedesi duc vero octogies quaiuor semis, fiunt 57, id est 11
40 et in lalo pedes 30, duc 40 partem de 1050, fiunt \irl acceperunt 17, quod siraul juncli, id est 11, et
26; atque iterum assume 30 de fiOO,fiu' 120- vicies I) 15, et 74, fiunt 100, quce sunt fami'ice100; simihler
ergo 26 ducii, (iunt 520 ; tot domus cptendoe sunl. junge 55, et 50, et37, fiunl 100, qui sunLmodii S00:
Duo igitur bujus civiiatis latera juncla iiunt 200 ; lns ergo simul junctis, hahes fanulias 100 et modioa
alque due mediam de 200 ;-iiutit 100 ; sed quia in 100.
fronle habei pedes 90, duc mediam de90, fiuut 45-; De animalibus etnplis.
et quia longiludo uniuscujusque donns habet pedes
Juuge ergo 9 et 3, fiunl 12, 12 namque uncice
20, latitudo ipsarum habet pedes 10, duc 20 partem libram faciunl; prorsus junge siraul 7 et 5, faciunt
de 100, fiunt 5, et pars 10 quadtageaaj'ii 4 sunt; iteium
duc igimr quinqutes 4, fiunt 20 : tot domos hujus- uncicefaciunt 12; ideoque bis 12 faciunt 24, 24 autem
2 libras, id est sohdos 40; deinde duc,
modi capienda est civitas. qui.tfac, clc.
Aliud. Rehqttm soluliones desiderantur : potest autem
ln hujus civilalis amhitu 8000 pedum numerantur,, quisqueratione arithmelica pioposilionesillas solvere•
qui sesquialteraproporlioue dividuntu:1iii 4o00 ei inj ila ad exeicenduminqeniumomissavalebunt.
6!Y D£ RATIONE CALCULI. 678
DE MTIONE CALCULI LIBELLUS.-
PILEFATIO.
Unitas illa,runde omnis aaultilndo numerorum A De asse el partibus •ejus.

procedit, quaeproprie ad arilhmeticam disciplinam Et assis quidem, qui perllitteram, slcut in nume-
perlinet, quia vere simplex-est, et nulla partiura con- <rjs unum scribi solet, exprimitur, duodecim partes
giegatione subsistll, nullam utique recipitsectionem. habei,; quarum si unam detraxeris, reliquse undecim
De cseleris vero rebus, licet aliquid tale sit, ut pro- partes labus dicuntur. Illa vero quam detraxisti, id
^pteriniegritalem ac soliditatem suam unitatis me- est duodecima, uncia vocatur.
ruerit vocabulo nuncupari; lameri quod composi- 1 Si duas silstuleris, decem residuce appell.iniur
tum est, dnisioni necessario subjacebil. Nitailenim dexlans, et quod susiulisti, Id est duce, sexlans no-
in tolaTerum natura, prseter jnemoralam numero- minatur.
rum-unitatera, nisi unum inveniri potest, quod -non At si tres dempseris, novem ijuce remanserunt
ulla omnino valeat divisione distiibui. Quod ideo fit dodians nuncupantur, et tres demplce quadrans
quia non simplieitate, sed <:omposilionesubsistit. vocantur.
Dicitur enim : Unus homo, unus equus, unus dies, Quod si quatuor tollere velis, octo reliquas bis-
una liora, unus nummus, unum lemplum, et alia sem, * vel besseni; et quatuor, trientem uominabis.
hujusmodi innumerabilia; quaj licet unitatis sint Quinque\erosublatis, septem residuas septuncemj
sortita vocabulum, tamen pio causse atque ralionis 'et quinque sublalas, quincuncem, vel quinquncem
necessilate dividuniur. Ad hujus divisionis compen- "placuit appellari.
dium lale calculandi argumentum antiqui commenti Cum vero per medium fuerit facta divisio, utrum-
sunt, ut omnis integrilas dividenda lationabili per que dimidium senis partibus constans, semissem
illud possit parlitione secari, sive id corpus, sive res g Aocitarunt.
incorporea sit, quod dividendum proponitur. ln hoc ^ . Unciam autem et dimidiam, sescunciam vel ses-
argumento unilas assis vocatur, cujus partesjuxta qunciam, aut sesquiunciam nuncuparunt.
proporlionalitatem suam propriis sunt definitcevoca- Poslreroo.uiifiajdimidium.semunciamappellarunt.,
bulis : notis etiam ad hoc excogilatis, per quas Jam rehquse minulise, quarum congestione dimi-
eadem vocabula exprimaniur, ut per discrelionem dium uncise conficitur, ut stml sieihci, sextulce, fet
nominum et notas noininibus aflfixas,uniusc.ijusque csetera, raelius ex ipsius calculi inspeclione cogno-
particulce notio facilius advertatur. scuntur.
MOBXJS CALCULI.
Incipit autem idem ealculusa mille, «t usque ad C De numerorum consonanlia.

quinquaginta millia progreditur. Finales ergo sunt lichanos hypaton, hypaie mejon,
Sed primo per duplicationem, postea per tripliea-
lionem, deinde per cseleras mulliplicaliones incre- parlMpate meson, hircanos meson. 0,nnis<ergopars
menta capieus, tanta numerositale concrescil, ut us- el subjugalis ejus, id est primi ae secundi, tota me-
«Iodia liclianos hypalon auclore regifur et finitur.
que ad infinitum -quantitatis ejus summa perveniat. Secundi yero et
Scribitur vero lineis a s.iperiori parte .111inferio- subjugalis ejus , id est lerlii
rem descendentibus, superius millium summas ex ac quarti, hypate meson tegiiur et finijtur.
mcltiplicatione venientes, inferius divisionum minu- Tertii cumroeson suo subjugali, id est quinti ac sexti,
tias lmeis continentibus, a quibus tamen in legendo parhypale id regiiur ac finitur. Quarti cum suo
est septimi ae octavi, hcbanos .meson
principium est faciendum : et sic sursum versus subjugali,
eumdem, quousque ad millium summam, quje ex illa regilur ac finitur. Et hoecest regula inchoandi ad
multiplicattone paulatim accrescit, legendovenialur. 'quodhbel medium, ut nec supra quintumsuperiorem
nee infra quiulum inleriorem aliquando inci-
Jncipiendumque a dimidia sextula per duplicalio- locura, sed inter eas octo voces, vel aliquando jip-
nem usque ad II. id est duo niillia. piant:
Inde iterum per triplicationeni, a dimidia sexlula vem, initia -sua coliibeant.
usque ad 111,boc esl tria millia. Notandum vero est quod quinto semper loco supe-
Tum a dimidia sextiila per quadruplicalionem rioribus cum inferioribus finalibus qusedam talis £St
usque ad IIII, scilicet quatuor millia. concordia, ut aliqu., elc (Reliquum deside-
Et sic deinceps usque ad finem. jl mtur.)
Bupli. Tnpli. guadrupti. yumcupli. sexcupn. oepiupn. uciupn. i\oiiecupn.
20-o"~ToOO3000 lObO 4000 1000 5000 1000 6000 1000 7000-.1000 """80(10 1000 9000 1000
1800 900 2700 900 5600 900' 4500 900 6400 900 6500 900. 7200 900 8100 900
1600 800 24'0 800 5-.00 800 4000 800 4800 800 5800 800' 6400 800 7209 8,00
1400 700 2100 700 2800 700 3300 700 4200 700 4900 700 5GO0 700 6300 700
1200 600 1800 600 2400 C00 5000 -600 3600 600 4200 600 4800 600 SiOO 600
1000 500 1500 500 2000 500 £500 500 5000 500 3500 500 4000 500 4500 500
S00 400 1200 400 1600 400 2000 400 2400 400 2800 400 3200 400 5600 400
600 300 900 300 1200 300 1500 500 1800 300 2200 300 2400 300 -2700 300
4O0 200 600 200- 800 200, 1000 200" 1200 200 1400 200 1600 200 -1800 200
200- 100 300 100 400 100' 500 100 600 100 700 100 800 100 900 109
180 90 270 90 380 90 450 90 540 90 650 90 720 90 810 90
679 BED__EYEN. OPEIt.PARS I. SEGT. II. — DIDASGALICASPURIA ET DtBIA. fiSft
160 80 240 80 320 80 400 80 480 80 560 80 640 80 720 80
140 70 210 70 280 70 350 70 420 70 490 70 560 70 630 70
120 60 180 60 240 60 500 00 360 60 420 60 4.0 (0 540
100 50 150 50 200 50 230 50 500 50 350 50 400 50 450 ' 60
50
80 40 120 40 160 40 200 40 240 40 280 40 320 40 SbO 40
60 3« 90 50 120 50 150 30 180 50 210 30 240 50 270 50
40 20 60 20 80 20 100 20 120 20 140 20 160 20 1S0 2u
20 10 30 10 40 10 50 10 60 J0 70 10 80 10 90 10
18 9 27 9 36 9 43 9 54 9 63 9 72 9 81 9
16 8 24 8 32 8 40 8 47 8 56 8 64 8 -72 8
14 7 21 7 28 7 33 7. 42 7 49 7 56 7 63 7
12 6 18 ' 6 24 6 Ô 6 56 6 42 6 48 '.6 54 6
10 5 15 5 20 5 25 5 30 5 35 5 40 5 45 5
8 4 12 4 16 4 20 4 24 4 28 4 32 4 56 4
6 3 9 3 12 3 15 3 18 3 21 3 24 5 27 - 3
4 2 6 2 8 2 10 2 12 2 14 2 16 2 18 2
-21 31 41 31 61 71 81-91
1.555 m s# m 3--S5 m *•* m s-s m _-7£ m- 7_p m &.z m
is§ SS- 2.2" 9 5 W 5-W % *••$ _# S-2" * 6. $• 6.5J- $r
1.13 1 2 1 %% 1 3.B 1 4 \ *.« \ 5.p | 6 13?
1,1 ,£ !•* •£ 2-P $ l& £ S.-S *E $ 4.% £ B.7
|
-f Bl p I.P P _.-$, P 2 B 2.B £i 2.$ 7f 3 r Vp

B i. 1. 3 -S5 3 5SS 3 * 3 1>3 3- l.p 3 1.^ 3
h t l i t t lu 2A iu ja-?._« e; z <
# o^->% ag |iu p
DE._> o |2. O__.J(O3 a 3-D ' o
£ )( * )( ?•)( )( ÎU )( i )(. ?•)( )( 6JL }( 2. )(
)t «_ ° <.___, -_ ik-^ -^ ^ •« #-* - •* •?)( «. <T-° •«
_Ei f -S..E. » )( K )(. F> H -> H 3. H K (L, E- 3.*=.f_ E-
" '
_f"" "^31 1 ', ~5 ""6 'J"~^~7 l""""!. J ^9
Decupli. Undecupli. Duodecupli. Tredecnpli. Quadrecupli. Quindecupli. Sedeciipli.
10000^1000 "llOOO^lOOO 12000 1000 15000 1000 14000 1000 15000 1000 10000 1000
9000 900 9900 900 10800 900 U700 900 12600 900 15500 900 14400 900
8000 800 -8800 800 9600 800 10100 800 11200 800 12000 800 12.00 800
7GU0 700 7700 700 8400 700 9100 700 9800 700 10500 700 1)200 700
6000 €00 6600 600 7200 600 7800 600 8400 60o 9000 600 S600 600
5000 500 5500 500 - 6000 500 £500 S00 7000 500 7500 500 8000 500
4000 400 4400 400 4800 400 7000 400 5600 400 5000 400 6400 400
5000 300 3300 300 3600 500 4900 300 4200 300 4500 300 4800 500
2000 200 2200 200 2400 200 5700 200 - 2800 200 5000 200 5200 200
1000 100 HOO 100 1200 100 2300 100 1400 100 1500 100 1600 100
900 90 990 90 1080 90 1170 90 1260 90 lobO 90 14.0 90
800 80 880 80 960 80 1040 80 1120 80 1200 80 1280 80
700 70 770 70 840 70 910 70 9080 70 1050 70 1120 70
600 60 660 60 720 60 780 60 8060 60 900 60 960 60
50 550 50 600 50 650 50 700 50 750 50
- 500 800 50
400 40 440 40 480 40 520 40~ 560 40 600 40 640 40
500 50 330 50 360 50 390 50 420 50 450 50 480 30
200 20 220 20 240 "20 260 20 280 20 500 20 520 20
100 10 HO 10 120 10 150 10 140 10 150 10 100 10
90 9 99 9 108 9 110 9 126 9 155 9 144 9
80 8 88 8 96 8 104 8 112 8 120 8 128 8
70 7 77 7 81 7 91-7 98 7 105 7 112 7
60 6 66 6 72 6 78 6 84 6 95 6 96 6
50 S 55 5 60 5 65 5 70 5 78 5 80 8
•40 '4 44 4 48 4 •_ 52 4 56 4 60 4 64 4
30 3 53 5 56 3 39 3 42 3 45 3 48 - 3
20 2 22 2 24 2 26 2 28 2 50 2 52 2
10 1 11 1 12 1 13 1 14 1 15 1 16 1
9.3 m 10.5 M/ ii m o-m m 12555 m is.^j m IMS m
8.p m 9-3 # 10 # io.«s m 11-55 m 12.*$ m .IS.B m
# 1 „? 1 ! 1 ff 1 ?:1 1 ?:_? 1 ?! 1
*.IU ^ 5.0)( f ' ? ^ E <. «% ?.)( «=?._> ^ E.[k _?

lL,rs i- IL,.^.^ *< <y * ^ - « ^"•« B ?'.•«.K f ^.x *
-"
10^"' _ ^-^"*^ , 12 I 13 1 Tf~""' [ 15 l <6
681 DE NUMERORUMDIVISIONE. 682
DE NUMERORUM DIVISIONE LIBELLUS.
PRJIFATIO.
Ad Constantinum suum. A dedignatur. Vult tameti videri solus scire, quod me-
Visamicitisepeneimpossibilia redigit aa possibilia, cum ignorat, ut ait Flaccus. Qnid ""cumidem nume-
nam quomodo rattones numerorum abaci explicare rus modo simplex, modo compositus : nune digitus,
eonlenderemus,-nisi te adhortante, o mi dulce sola- nunc constituatur ut articulus ? Habes ergo (talium
menlaborum, Constaiitine?Itaque eum aliquot lus- diligens investigator) viam ralionis, brevem quidem
tra jam transierint, ex quo nec librum, nec exerei- verbis, sed prolixam sentenliis, el ad collectionem
tium haruni rerum habuerimus, qusedam repetita intervallorum et distributionem in actualibus geo-
memoria -eisdeniverbis proferimus, quaedam eisdem metrici radii secundum inclinalionem et erectiotieni,
sententiis. Necputetphilosophus sinelilteris haecali- et in speculationibus et actualibus simul dimensionis
cui arti vel sibi esse contrarla. Quid enim dieet esse cosli et terrse plena fide comparatam.
digitos, articulos, minuta, qui auditor majorum fore
INCIPIT LIBELLUS.
De simplici. De tenteno milleno.
Simultiplieaver.ssingularem numerum per singu- B 3 Si centenum milleimm per Bentenum millenum,
larem, dahis unicuique digito singularem, et somni dabis digito decies millies mille mjllia, et articulo
articulo decem, direete scilicet, et conversim. centies millies mille millia.
Si singularem per deceiium, dabis unicuique di-
Quomodo dividalur singularis per sinqufarem, vet cen-
glto decem, et omni articulo centurn. . tenus per cenlenum, vel millenus per millenum.
Sisingularemper centenum, dabis unicuiquedigito
centum, et articulo mille. In parlitione numemorum abaci,,sicut se habent
Si siiigularemnermillenum, dabis digitomille, et~- singulares ad singulares, sic quodammodo habent
articulo decem millia. se decem ad deeenos, centeni ad centenos, milleni
Srsingularem pei decenum millenum, dabis digito ad millenos, hoc modo :
decem millia, et artieulo centum millia. Si volueris dividere singulares per singulares, vel
Si singularem per centenum millenuin, dabis di- decenumper decenum, velcentenum per centenum,
gito centum millia, et articulo mille millia. vel millenum per millenum, secundum denominatio-
nem eorum singularessingularibus subtrahes. '
De deceno.
Quomodo singutares sua quantitcttemetiantur
Si decenum per decenum, dabis digito centum, decenos, centenos, millenos\
et arliculo mille.
Si decenum per cenlenum, dabis digito mille, et In partitione numerorum abaci, sicut se habent
arliculo decem millia. singulares ad decenos et centenos et millenos, sic se
Si deeenum permillenuin, dabis digito decemmil- / habent decem ad centenos el millenos, et centeni ad
lia, et articulo centum millia. C millenos, et milleni ad ultra se compositos decenos
Sidecenum per decenum millenum, dabis digito millenos, et centenos millenos, hoc modo: Si vo-
centum millia, et articuio milie millia. lueris per singularem numerum dividere decenum
Si decenum per centenum millenum, dabis digito aul centenum, aut millenum, vel simul vel inter-
mille miliia, et etiam unicuique articulo decies mille misse, diiferentiam divisioriis a singulari ad dece-
millia. num, p^r iiilegram denominationem dividendi mul-
-^ De cenieno. tiplicabis, et arliculos quidem propria denomina-
tione et posita differentia diminues, digitos vero
Si centenum per centenum, dabis digito deeem digitis aggregabis: et si articuJi provenienl ul supra,
et
millia, artieulo cefflum millia. -diminues usque adsolosdigitos, et millenus quidem
Si centenum per millenum, dabis digito cenlum liabebit articulos in millenis, digitos in centenis,
millia, et-artieulo decies centena millia. in decenis; decenus articulos In""decenis,
Si centenum per decenum millenum, tlabis digito digitosdigitos in singularibus. _
mille mlllia, et arliculo decies mille millia.
. Si centenum per centenum millenum, dabis digito Quomodo melialur decenus centenum aul millenum,
decies mille millia, et artieulo centiesjnille millia. vel centenum miltenum, vel millenum et ttlte-
riores.
De milleno. Si volueris per decenum numerum dividere cente-
-Si millenum per millenum, dabis digito decies num vel millenum, aul per centenum millenum vel
centena millia, et arlieulo millies mille millia. ulteriores, aut per millenum sequentes, diflferentiam
J
D
Simillenum per decenum miHenum, dabis digito divisoris quasi singulans ad decenum, per integram
decies mille millia, et-articulo cenlies mille millia. denominalionem dividendi multiplicabis, id est per
Si millenum per centenum millenum, dabis digito vocabula siijgularis, ac decem aribulos ac digitos
centtes mille millia, et articulo ceniies millies mille diminues usque ad extremum divisorem, sicut lie-
millia. bat in singularibus quemlibet numerum dividen-
De decenomilleno, tibus. i
Sidecenum millenum per decenum millenum, da Quomodosingulates cuncli, decenis metianlur decenos
iisdigito centies mille millia, et articulo millics centenos, millenos, vel simul, vel intermisse.
mille millia. . , Si volueris per compositum decenum cum singu-
Si decenum millenum per centenum millenum, lari dividere, velsimplicem decenum vel cum
dabis digito millies mille millia, et arliculo decies lari compositum, considera quoiam partem divisoris singu-
millies mille millia. teneat singularis* "___msecundus singularis habet
PATROI. XG, 22
685 BED_E VENERABILISOPERUM PARS II. - EXEGETICA SPURIA ET DUBIA 6_.4
raiionem ad secundas dividendi, tertius ad tertias, A Quomodoccitenus cum singulatidecenis nteliaiur millenum
et ulieriores, velmtllenuscum decenosmil-
quartus ad quartas, quintus ad quintas, el deinceps, lenos et ultetiotes.
id est differeiilla a singulari divjsoris ad deeenum
multiplicabitur per den&mlnationem secundarum, Si volueris dividere millenum vel ulteriores, per
tertiarum, auartarum; quod vero exsuperal secun- centenum cum singulari compositum, unum mille-
das, tertias," quartas, quintas aggregabis ; et si njulli- num in centenos dissipabis. El rursus unum cente-
phciores sunt divisore, eadem regula diminuentur: rmm ad minuta componenda secludes, et maximum
similiter vero et singulares compositi ad dividendum divisorem reliquse parti comparabis. Et si quid se-
aggregabunlur. Et in centenis el rnillenisidem facies, cludetur, relinquentlis repones. >Minutum autem, ut
nisi quod linum centenum vel mjllenum in coeteros in superiori capilulo mulliplicabis, reliquaqne om
dissipabis, quod in uno non evenil deceno, et arlicuU nia velquae secluduntur, vel qu_epro differentiis ad-
quidem ab nno cenleno Vel miUeno seeundabuntur, lubeniur, or.iinabis. Rursusque easdem differehtias,
a pluribus dividendorum obtinebunt sedes. ac si qui forte seclusi sunt, per denominationem
liem alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per proposiii dividendi multiplicabis- Ac iterum eadem
eosdem divisores. regula deduces, usque ad extremas differentias, et
in millenis divisoribus cum decenis, ad^deeenos n>il-
Si volueris dividere centenum vel millenum, et lenos et ulteriores, quasi eamdem ipsam rationem
deineeps, per decenum cum singulari compo situm, servabis.
primum centenum veluti supra divides, sumpta dif-
fcrentia divisorls a singulari ad decenum : et quod •g j Quot divisoiestiut in quolibet dividendo.
superaverit, per deiiominationem proposiii centeni Si volueris nosse -divisoressint in quolibet
mulliphcabis : et si singulariter centeno ad compo- _dividendo, articulos aquol qutbus denominationes fiunt
silionem additur : aut decenus cum singulari, dimi- secundabis ad digitos, et siaugmento
nues vel aggregabis (quemadmodum superius di- multlplicationls articuti provenient, reflectes ad arliculos ; et
ctum est) in decenis et sjngularibus : et primi qui- eorum in singularibus pares divisoribus provenerinl, to-
dem articuli sunt m summa dividendis proxima ac " si unitates collectionib.s aggregabis. <Igitur et""
minore . augmentali vero in articulos alios, dividen- tidem in denominatioiiibus a toto et a partitius quse sunt a
dorum obtinent sedes. secundis et terliis et quarlis, ei deinceps secundum
Quomododecem juncli centenis, vel centeni inilletiis eamdem rationem pro extremo divisore uniiatem
melianlur cenlenosaut millenos aut ulieriores. constitues. Et sicut in centenis et millenis, quod ah
Si volueris per cmipositum cenlenum cum dece- uno exsuperat, per denominationem iotius smnmse
no, vel compositum mtlle.ium cum centeno dividere, mulliplicantur : sic divisores, per >denominationem
aut centenum, aut millenum : consiAera quolani lolius -divjdendimultiplioabuntur. Sed in ipsis ian-
parlem divisoris leneat quingenus, vel centenus, vel tummodo cenienis et millenis, simplex decenus di-
millenus, et per deiiominationem earum partium visor centeni vel iniJleni, *t ultra composilorum _Ie-
mullipliea differeiiliam divisoris, sicut laciebas in nominationes hiiitit ad terlias, idem ad tertmm lo-
singularibusjunetis cum decenis. cum ab eo quem dividit, scilicet in colligendis divi-
Item alia divisiocenteni vel milleni, et deinceps per soribus. Centenus vel oullenus diy.sores sui, et
eosdem composttosdivisores et simplices. C composiii, uno relicto, denominationes suas miitunt
ad exlremos digilos.
Si volueris dividere eeutenum, vel mlllenum, per
decenum, aut milleuum per centenuin, sumes diffe- De piotensione quarumdam mensumrum term.
rentiam di.Ssoris, secundum rationem singularium Digitus est minima pars agrestium mensurarum.
ad decenum, et multtplicabis. Aut per totam deno- Uncia liabet digilos tres.
si
minationem dividendi, simpiex decenus, vel «en- Palmus in qiialuor-protenditur digitos.
tenus divisor esl, vel per secundas, v«l per tertias, Pedem sedecim metiuntur digili.
vel per quartas, vel per quinlas, si <;ompositus«st; Passus quinque pedum mensurani sortitur.
liabita videlicet ratione, quam partem eompositi di- Perlica duospassus,videlicel decem pedes explicil.
visoris teneat decenus vel centenus. ^Passus centum et viginti quinque stadium ab-
""
" solvunt.
Quomodo, uno medio numerorumintermisso,juncli
duo exliemi cmterosmetianlur, Sladia octo milliarium prajslanl.
Si volueris -diviI_.re eenlenum vel millenum per Millepassus, idest milliarium et dimidium, leucain
habeniem passus mille et quiiigeutos.
composllum centeuum vel millenum, uno inlerniis_so, faciunt, Du_eleuvse, sive milliaria tria, reslam e.ficniui.
nnum dividendorum sumes atj minuta componenda,
et maximum divisorem r-eligu_eparli comparabis, Et Quidam leueam, 'pro leuva leeranl.
sl quid abundavent, relinquendis repones. Minutum Ambitus totius ternae ducentorum quinquagin.a
autem per denominationem ejus, per quem divisor duorum millium sladiorum absolyitur, qu;e iaciunt
coaequatur, dividendo multiplicabis. Et ii\ digitis; D Ieuvas Galloi um "viginli et unam, per duodecim u-
<juidemperfecta ponetur drfferentia. Ante articulos visis eisdem stadiis; milliaria -trigmta nnum «l quin-
vero, altera difiereulia, uno minus, quasi rationem genla : per quinquaginta in divisis -eisdem stadiis.
habens ad juxta positos, cum sunt digiti et articuli. Passus tricies et semel, mille millia et quingentos
Nam solus articulus, id est sine digitis, inlegram pedes (centies vicies et qumquies, multiplicalis eis-
proponil sibi differenliam. Solus digitus, integram dem stadiis); centies quinquagies et septies mille
suppomt: et ium cura solus esl digilus, ei qui ad (passibus) milha et quingenlas uncias (quinquies
minula componenda seelusu-. esl, differentia integra multiplicatis) millies octingenties (pedibus) nonagies
secundabilur. El hte quidem 'di_fercnti_e,el si quis mille millia (duodeoies multiplicatis) mille niillia.
fmie a maj_imo'-divisore sechisus est, signiflcabunt Digitos :quinque millia, sex êniies septuages.es el
jjuod relinquitur ex dividendis. , -uiiummille; unci_eper-tres multiplicatae.
tS8H DE LOQUELA PER GESTUM MGITORUM. 086
PATROLOGIJE EfiTORIS MQNITDM IN DDOS SDBSEQDENTESLIBELLOS.

Libelli subsequenles, supra, capitibus primo ei quarto libri de Tejnvorum Ratione, legi pqtuerunt. Qua
anctoritateiisee loca eis attribuimus, ii>jnonilo quod pragdicto*operiprffiiiximusdictum,est..Qua vero ratione
rjunc eps ileramus, Jiic paueis est explicandum.
Nobis ulrasque liaciatus daitjris <Iuae*leciiones,satis quidem inter se djssimi\es, sese pr-aealiis-ojferebant:
prjma, quam 13rLdefertiJoannisque Noviomagf commeniaTiis ditaiam tradidere veleres°editioijes; af£era a
doclore Giles ex plurnnorum co.digum^collalione prolata. Hanc recudere expediens censuimps; ne yero
lectoi commentariis quibus allusimui fpustraraur, eos et cuni eis libellos ipsos integre r§pro,duci _pura-
vimus.
M LOQUELA PEE &ESTUM MGITOMJJI
ET TKMPORUM RATI0]p
LIBELLUS.
m EUMDEMLIBRUM<EP__SJ.OLA CUJUSDAMDQCTIAD LECTOBEM.
Quoniam fortasse ut res guaedam nova compu- A j trecentartim quinqnagjnta quinque digrpm nota, per
tapdi ratio a doctissimo Bgda lrafiij,a,'ita etiam le- significationeni anni, tempons et sevi^' se deum 111-
.vius qyidpiam tibi Jacile vjderi possit, quam quod dicaret. SeS u*tjobiterutrumque auctorem emendg-
te (viro gr.rvissimo) dignpm sit., siatui e re forej si nius,"rectius apud Plinium scriptum est qiiinqua-
tibj cum Graecortimlum J_.atinor.umj,estimot)ia quae- ginta quinque, quam apud Maprobiup sexagiiita
dam proferrem, quibus Jianc numerandi rationein quinque; nam profectb quam anni climensionem
haud modo nosiris, isque antiquiorjbus' quam 3e,da statua a Numa gssejtcpnstjtula ? at|t certe qtipâm
ac flieronymus fuerint, verum eliaijfi'ipsis Graccisin pacto ea polmtlunc aimi _re_jib iijd.tcarj, ,qt\an)ipuftis
usu fuissp perspiejas. Ila enim facile fpre confidb, pbst annis t. Caesarpbnt. max. instituisset 1 Terba
Ht munus nos.trum tamgratum tibi iuturiim sit quam .autem illa duo apud Pljnium (pey s^nificationem). ^ . -- .
gnod gratissimum. Qnare jam Pj\utarcbum illum ut adulterina Inducenda suntl
Phfroneum primnm, tesjimoiiiiim Gr_ece dicentem Apuleius, Apologia 2.
audiarnus.
-Si triginta annos pro decem dixisses, pxisses vi-
Plutarchus,,per initia Apophthegmatumregumel impp. deri pro computationis gestu errasse", qu*es' circri-
0 6
'Opivzns fia<Ti\£f>>;'ApTKEe/.i;oi> yapSjios, wzwlv lare debueris digitos aperuisse. Cum verp"qua3ra-"
oiôpyiv wi -/axayvatTQeig,
_TEpt7rs(rt_>i)" 22»),yvBiirzp0'- ginta, quae iacilius caeteris porrecta pa]ma iignifi-
TWVe'j__9j_..3T£.'Sii
§K>"ru)ot,vOv piv pvpiaSag, vOvSi"- canlur, ea quadraginta tu dimidio auges,' Hon 'po.es
povc/âTSSVCJ. OUVKVTCI,TOKUTD vc/l TqyfTwvJ3KO-)E(J>V digitorum gestu errasse, nisi forte triginiaaiinbruin
pDpuf, vuv vivrh nai) Svwcricn,"vvvSE TOU5KJ>,(JTOV.Pudentillaiu ratus, binos, cujusque anni cbnsules
Hoc -etl, Orontes regis Artuxerxis cjener , ciim ob JBiiumerasti.
iiam mlionorqtus condemnalusquejaceiel Q.iemud-
modum (inquil) compulatgtum digiti iiunc decem mil- Quinlilianus, flrgt. Inslil. tib. 1.
lict, nnnc unum siqntficare possitnt, eodem modo et Nam cura sii geometria divisa iu numeros atque
recjttmatnici quandoque omniu, quundogue minimum formas, numerorum quidem notitia non oratori jaip-
pbssunt. do, sed cuicijnque primis saltem Htteris erudito ne-
~ l «cessariaiesj. In causis vero vel frequentisssime ver-
Maciobms, Sulurnal. lib. 1. sari
Inde et smiulacrum ejus plerumque iingilur manu pias solet, in quibus actor, non dico, si circa sum-
dexlera trecenlum, et sinislra seiaginla quinque indecoro trepidat, sed si digitorum solum incerlo, iiul
a
«umerum tenens, ad demonslrandam ûini dimpn- indoctus. .gestu coroputatione dissenlit, judicatur
sionem. . Jmenalis, satyra W.
Plinius, naiur. Hisl. lib. xxxiv, cap. 7. Sed quid ego plura in re non dubia | quasi vero
Janus aeminus a 'Kuma rege dicatus, qui pacis (lector optim^ jam le ita digilis ludentehTVidere
bellique argumento colitur, dtgitis iia figuratis, ut mihi non videarl ut rlsum moveas.
iNCIPIT PMFATIO.
|BRIDFLRTIPiAMESic^sis GI oss^;. — Prmfatio. Id C promptissimamque flexus digitorum, pancis pi'ae-
est praeSocuti.'.Inciml. Composilum verbum est ex monstrare solertiam, ut (cum maximam cpmpjitandi
iniegro et x;orrupto, ut, in, integia pars esl, et capio,
corrupta, ««nim mul^lur in j',etc_irripitur. Incipit jfjjcilitalemdeêrimus, tum paratjore legen|iui3 in-
autem est inchoat, vei initium capit, vel esotdium .genio ad investigandam diiucidandamque computan-
sumit.Quidam aulem dicuntquod componitur exin, do seriem temporum veniamus. Neque *enim con-
priepositione, et empi, defeclivo verbo, quod Santum temnenda,
p"r_eteritunihabet/el perte scribitur,etsigniiicat«j3- parviye pend,enda ^sl ,regula- cuju^ (pm-
ptionem, vel incboalionem, unde et legimus : Coepit nes peiiB-sacra expositores SGrjplurse, non minus
David arcem-Sion. quam lil.eramm liguras monstrantur amplexi.
D.eiialura rerum etrati,one lempojjjni, duosquon- GLOSSA. De nalura rerum, eLc.jNonest praetermit-
daii: stricto «ermone libellos composui; nunc pro- Jendum, cum .dixit De wiiurq mium, cur Jion etiam
lixius de temporum ralipue (Domino juvanie) di- delâtura tempoium, vel de rationererum etratio-
ne lemp rum dixit. Ahudestergo dejiatura reium
jctur/ jigcessarium duxiraus t utiljssimam pi imp , djsserere, aliud de ratjpne. ,Kat]ir-a»er_um,est sub
687 BED__EVENERA&ILISOPERUM PARS II. — EXEGETICA SPURIA ET DUBIA. (588
stantia ipsa spiritualis vel corporalis ereaturarum A , theca Ptolemaei regis Codieem describendum prmius
cum qualitalibus propi-iis, sed prius quaerendum dei accepit, ubi potuit quidem accidere etiam scriptoris et
natura temporum, ut faeilis ratio eorum appareat, error. Item in eodem libro sic dicit: Nam ex Adam
non enim in lioc Joco ratio pro natura posita. Na- usque ad diluvium compulantur anni secmdum co-
tura ergo temporum est mutabilium rerum molus; ; dices nostros 2262, secundum Hebraeosaulem 1656.
sed quoniam motus ipse ordinatus est, et naturales Item in deeimo sexlo libro, decimo capite, healus
numeros non excedit, a Deo creatus est, et crealura Augustinus : Sunt ilaque annidiluviousque ad Abra-
ordinata est, et potest propria subslanlia esse et ham 1072, secundum vulgatam Ediliouem Septua-
aliarum ereaturarum qualitas, id est ordinata muta- ginla mterpretum. In Hebraeisautem Codicibus lon-
l.ilitas; sed quia motus ipse, qui est temporis sub- ge pauciores annos perliibenl inveniri, de quibus ra-
stantia,naturales articulos habef,etmorarum ceita et; tionem aut nullam aut difficdlimamreddunt, diverso
secreta spatia, cumde ipsisarticulis vel morulisaliquid stylo, etiam a pluribus scribi dixerant anlea, id esl
disseritur, ralio lemporum appellatur. Non ergo de: diversa pronuntiatione, non diversa fide, id est non
motibus rerum, auctor istius libri disseruit, sed de diversa intelligentia. Hoc testimonio utilur sanctus
arliculis et certis spaiiis temporalium motionum li- Augustmus contraeos qui sensumverborum ejus in-
bellum composuit. Statu, cursu, et fine temporum tetbgere non valenles, dicebant Auguslinum non
tolus istius libri textus perficitur. Prima enim pars, bene seripsisse de his quaesiiontbus, de quibus alii
id est a principio usque ad Chronica, statum, id est scriptores bene scripserunt, id est, facilius ex veiijis
naluralem temporum cursum conlinet. Media vero, aliorum scriptorum quam ex Augustini scriplis
id est quaein ^hronieis conlinenlur, ctirsum tempo- _, unus atque idem sensus intelligitur. Suadel ergo eis
rum, id est quaein eis facla sunl, pronunliat. Dllima 'B ut relinquant sua scripti liis qui possunl ea intelli-
autem finem temporum, id esl 1eliqua sexlseaslatis gere, et recurrant ad eos a quibus facilius senliimt.
et diem judicii declarat. Namque quamvis tempus Quoniam ideo necesse est ptures iibios a pluiibus
semper videatur esse in motu, tamen ad slalum re- auctoiibus confici, veibis tantiinimodo disctepuniibus,
dit a quo inchoat. Nunquam enim motus fieri polesl, unum atque eumdem senstim hubenlibus, ut quidquid
qui non aliquando a statu inclioaveiit. Labenlibus xnuno auctore non inlelligilui; in alio facilius intelli-
temporum curriculis, finem cum voluerit imponet. gatur. Yerbi gratia, Hieronymus et Augustinus in
Ubi notandum quia si ipsa lempora iinienda esse: una eademque quaeslione unum atque idem sense-
pronuntiat, difficilisqusestioest. Tempora enim crea- runt; sed ex verbis Augustini intelligo quod Hiero-
ta et ordinata a Deo substantia »unt. Quomodo ergoi nymi uon intelleKi;tu autem e contrario, Eierony-
creata substantia deficiet nisi forte ipsa signa , cumi sentis quod Augustini non sensisli.
jus motibus efficiuntur, tempora stabilia erunt, [SCHOLIDM JOANMS NOVIOMAGI. — De tempofunira-
et-currere cessabunt? Quodnondum credere possunt, tione, Doininojuvunte, dicluri, necessarium duximus,
Namsisemper cceleslia signa cucurrerint, necessei ulilissimum primo promptissimamqueftexusdigilorum,
est tempora finem non habere. Si aulem labentesi paucis prmmonsiraresolerliam. Indicat Beda nu.nero-
temporum curricuIadiciteaquiBinlemporibus agun- runi notationem, quae lit vario digitorum gesiu, ne-
tur, id est humana negotia, homines nasci, crescere,, cessariam esse computationibustemporum: cum enim
deerescere, mori, similiter et caetera animalia, ligna,, cycli solares lunaresque, unde haec temporum ratio
olera.deficererenovari, etc, facilis quaestioest. Istai pendet, magnis numeris expediantur, quos scripiis
enim omnia inler curricula iinem baijebunt, auf certei G numerorum notis signare molestum essel, complecti
sic intelligendum est: Omnia lempora, et ea quaein eiss tamlongam seriem difficile, commodissimumestha-
aguntur, finem habebunt, sed ea qute in temporibus3 bere expeditam rattonem unum quemlibet numerum
aguntur, ita finem habebunt, ut penilus non sint;; exprimere flexibus digiiorum, quodprimumhomines
ipsa vero tempora ita finiantur, non ut eorum natu- nalura admoniti ceu apto digilorum, numero fecisse
ralia cessent spatia, sed ut ipsa currere non sentian- videntur. tlum enim singulaemanus quinos habeant
tur. Gum enim ûmmis hominibus ipsa aeternitas ap- digitos, unde constat denarius, factus esl hic numerus
paruerit, ubi nihil praetent, nihil fulurum est, sed1 pro digitorum modo perfectus, soius et summus; nam
semper idem est, tunc quidquid temporum praeter- supra denarium continuo pergentes, minores nume-
labitur, non sentitur; sicut nos cum requiescimus ini ros omnis natio refleclit: quod non solum fit vocali
somnis. praetereunlia spatia non sentimus, unde3 numeratione, veluti decem ubi diximus, pergentes
Propheta dicit: Melior dies una in atriis meis superr non simpliei utimur diclione, sed unum repetentes
millia. Et alibi: Inebriabunlur ab ubertate domuss dicimus undecim, id est, decem efunum. "Verumin
tuae.In nomine namque ebrietatis, oblivio omniumi nolis idem flt: decem, demde repetit nota unitatis
rerum mutabilium intelligilur. Sed omnibus his He- x et i, quae sunt undecim; et arilhmelici digitum vo-
bruicm verilutis integram profero puritatem, quam •i cant numerum omnem infra denarium, ut i, n, m,
prmeminenlissimidoclotum Ilieronymus in libris He-- etc. Horum enim.quisque digilo aliquo exprimiiur,
braicar. Queslion., August. in lib. de Civ.Dei, Euse- veluluin levse manus pollice, n in ejusdem indice,
bius ipseehronographus in lerlioHistorim ecclesiaslicme vi in pollice dextro, et sic deinceps usque ad de-
libro, etc. In libro Hebraicarum questionum sice "n naiium. Artictilos quoque vocant numeratores, qui
dicit beatus Hieronymus : Sciendum quod usque adi ixxdecem a_qua.es partes dividi possunt, ut x, xx,
diluvium, ubi in nostris ducenlorum, et quod excur- xxx, XL; hi enim articulis digitorum exprimuntur ve-
rerit annorum, genuisse quis dicitur in Ilebraeo ha- luti pnmus denarius (quaudo naturali ordine numera-
beatcentum annos, et reliquos quisequuntur. Etpostt tur) in superiore articulo pollicis statuilur, secundus
pauca : Famosa qu_estio, et disputatione Ecclesiarum a in mferiore. Sed baec numerandi_ratio vulgatissima
omnium ênlilata, quod juxta diligentem supputa- et pueris nota, quam ob id posui, ut quae esset di-
tionem 14, annos post diluvium Mathusalam vixis- gitorum et articulorum origo apud arithmeticos in-
se feratur. Et quomodoTerum est quod octo tantuma dicaretur pueris. Est alia numerorum notandorum
animaein arca salvoefactaesunt? Restat ei'go ul quo- ratio.per calculos in taiiula delmeataductibus paral-
modo in plerisque, ita et in hoc sit error m numero. lelis positos, quaeetipsa velus esi, neque ab usu re-
Item unde supra in xv libro deCivitateDei, sic dicitt cessit, nist quod loco calculorumnummis nunc utan-
beatus Augustinus : Itaque illa diversitas numero- tur, aique hujus est et fuit usus in numerandi spe-
rutn aliter se habenliumin codicibus Giaeciset La- ciebus negotialib. Nam illa qua etiam nunc utuntur
tinis, aliter in Hebraeis, ubi non est ista de centum;i per notas Arabicas, videlicet 1,2,3,'.,5,6,7,8,9,0,
annis prius additis et postea deiractis per lol gene- quas ziphras vocant, recens esse videtur, nec vete-
rationes continuata parilitas, nec maliti_e Judaeo- ribus Romanis reliquisve nationibus cognita, nulla
rum, nec diligentiaevel prtidentis. Septuaginta inter- enim anliquitaiis monumentahas nolulas babent ins-
pretum sed scriptoris tnbuatur crron, quidebiblio- culptas. Sed ad Bedamredeo. Est postreme quidam
689 DE LOQUELA PER GESTUMDIGITORUM. 690
doctns etingeniosiis aliter per digilos numerandi ri- A clorum solarium menstruorum, expeditur ea nume-
lus, quem bic Beda tradit, quo.veteres usos esse ratione, quae fit flexu digitorum.
pluribus argumentis constat, sed incuria negligentia- Permulti siquidem alii alias, et ipse divinaeinter-
que hominum ab usu recessit. Yeterem aulem appa- pres historiae Hieronynms, In evangelieae traclatu
ret ex Plinii libro xxiv, naturalis Hist, c 7, ubi ait Ja-
num dicalum a Niima Pompilio ita figuralis digiiis sententiae hujus adjumentumdisciplinaenon dubila-
expressum, ut S55dierum nota per sigiuficaiionem vit assumere : Centesimus (inquit) et sexagesimus,
annui temporis et-aevise deum ostenderet; et M. T. et iricesimus
Cic. Hortensiisubtilem actionisin digilos distribulio- fructus, quanquam de una terra, et de
nem aliquotieseludit. Annotatumest quoquein histo- una semente nascitur, tamen multum differlin nume-
ria"Artaxerxis,Oroniemgenerumregis, cuma socero ro. Triginta referunlur ad nuptias; nam ei ipsa digi-
indignaiionequadam in ordinem redactus esset, di- lorum conjunctio, quasi molli osculo se coinpleclens
xisse solitum principum animos persimiles videri
arilhmeticorum digitis; nam sicut computando nunc et foederans, maritum pingil et conjugem. Sexa-
myriadadigitorumgeslu conileiunt, nunc monada, sic ginla , ad viduas, eo quod in anguslia et iribulalio-
quoque qui a regibus totipendent, modovalent plu- ne sint positae,undeet insuperiore digiio deprimun-
limum, modo ab illo bonoris gradu ad imum devolu-
ti, omnibussunt deiisui. Cselius in anliquis Lectio- lur, quanloque major est difficullas experlae quon-
uibus eodem putat reJerendum esse illud Fabii in dam voluptatis illecebris abstinere, tanto majus et
Inslituflonibusoraloriis : Si actor (inquil) non dico B prajinium.
sicirca summas trepidat, sed si digitorum solum
Imperito aut indecoro gestu a compulalionejdtssentit [BRinrERTiRAMESIENSIS GLOSSA. — Permulli siqui-
judicatur indoctus. Sed hoc loco apparet Quinlilia- __ dem ulii alias, ei ipse divhue intetpres hisloriwliie-
num respicere illam vulgarem compulationem, de ronymusevangelicmtiactatum senlenlim, httjus adju-
qua supra diximus, quod etiam de liortensio dici mentutndisciplinm,nondubilavitassumere.In Evange-
polest. Oralor enim apud populum agil, qui bas sub- lio Mattbaei,capite decimo terlio, ubi scripium ha-
tilitates ssepenoniiilelligerent;sedalibiiiivenio eum belur. Qui vero in terra bona seminalus est, liic est
manifestiusde bac conipulatione locutum, ul lib.un- qui audit verbum, et inlelligit, el fructum affert et
decimo de formando Gestu, ubi sic liabet: Nam ge- facit aliud quidem centesimum, aliudiaulenise\ages_-
stum poculum poscentis, aul verbera minanlis, aut mum, sic dicit sanclus Hieronymus, capile trigesimo
numerttm quingentorum flexo -pollice, efficientis. quinto in Matthajum: primum ergo debemus audire,
quaesunt a quibusdam'scriptoribus reprehensa, ne {Jeindeintelligere, et post intelligentiain fructus red-
in rusticis quidem vidi, ubi sine controversia lmnc dere dtfctrinarum, et facere vel centesimumJruelum,
computandimoduin intelligiti exprimunlur autem, ut etsexagesiniumaiquc tricesimum. Deauibus plenius
et hic ex Baedadiscis, quingenta, dextrae mantis pol- in libro conira Jovinianum diximus, et nunc bfe-
liee Jlexo versus palmam instar liiterae ^Jraecae,qui viter perstringemus, centesimum fiuctum virginibus,
gestus >ndieendo forel. Legunl alii quinquaginia, sexagesimum \iduis et coniinentibus, tricesimunisan-
locum forte non intelligentes, illa enim exprimun- cto matiimonio deputanles.]
lur sinisira, sed illa manus sola non facit geslum.
Est etiam apud Apuleium loeus, in secunda flefen- G Porro cenlesimusnumerus (quaeso,diligenterlector
sione magiae,qui sine hae parte numerandi intelligi atlende) a sinistra transferturad dexlram, et iisdem
nequit. Nolumet illud esl: quidem digilis, sed non eadem manu; quibus in lae-
... Atquesuosjam dexlera computatannos, va manu, nuplaesignificantur etviduae: circulum fa-
de Nestore, qui ad cenlum annos pervenit. Cen- ciens, exprimit virginitalis coronam.
tum aulem, ducenta etlrecenta, sic compulanlur in
[JOANNJS NOVIOMAGI SCHOLION.— Et ipse divinmin-
dexli-a, sicul unum, duo, ina in sinistra. Facete Ni-
cbardus in vetulam nimio plus vivacem, quae annis lerpres hislorim Hieronymus. Apud Malthseumlocus
eliam cervos superarel, sic ludit: est capile decimo terlio, de agricola qui exiit ad se-
minandum; quo loco Servalor nosler triplicem facit
'HffiKO.
c&p-'<ju.cj
Ddfov irliov vjyjpi 1t/.i~ frucliferi soli dinerentiam: ex primo fructum vigeeu-
T~pc/gppiQpzTtjBai§£UTspov c/pic/pivn. plum, exsecundosexagecuplum,tertio centuplumsus-
Est igitur istius compuiaiionis eognitio ad plera- lulit: in qua parabola divus Hieronymuslibro primo
queveterum iiileiligendanecessaiia : quodjiropierea conlra Jovinianum , maximum numeruni refert acl
longiusegi, ne frivolummox judicelur quod prima virgines, proximumad viduas, niinimum ad malnmo-
fronle non blanditur. Priusquani bic Bedae liber vul- nium: sumpta confirmatione festiva, magis quam ne-
garelur, incogmla ista erant, et sola (utopinor) haec cessaria, a digitorumgestu, quam eleganter lioe loco
vetuslas per eum servala est; quare quidquid hujus Beda explicuit. Eum autem locum Erasmus conjeclu-
esl, id BecUein universumdebes. Pueri habent quo- risexposuit, sic tamenut a veritaie non aberrel;in
que in hac re non injucundam dtgitorum exercitalio- D Bedae librum lum nondum inciderat. Poslea tamen
nem; Jiberahs namque digitorum extensio et flexus, ubi forie eum alicubi nactus essel, ex ipso auclore
eliam ad yjtpovopiwpertinet. rem egit.
Tum paratiote tegentium ingenio. Nam caput Tres digiti in manu dicuntur: auricularis, medicus
quinquagesimumquinlum, quod est de recursu cy- et impudicus; e_eteri duo, index et pollex.]
INGIPIT LIBELLUS.
Primo fit indigitalio in tmvamanu, tali modo. Cum dicis quatuor, itidem minimum levabis.
Cum dicis quinque, secundum a minimo similiter
Cum ergo dicis unum, minimumin lceva digitum
eriges.
inllectens, in rnedium palmaearlum infiges. Cum dicls sex, tertium nihilominus elevabis, me-
Cumdicis duo, secundum a minimo flexum ibi- dio duntaxat solo,quimedicusappel!alur, inmedium
dem impones. palmaafixo.
Cum dicis tria, tertium simililer afflecles- Cutn dicis septem, mininium solum, caeterisinte-
6yl BEDM YENERABILISd'P_.RU_i_PARS II. ~ EXEGETIGA SPURIA ET DUBIA. 692
rim levatis, super palmae radicem pones. Jhxta quod. Apedori S-pinam appones, digitis tanlum ad collum
Gum dicis octo, medicum. erectis.
Cum dicis novem, impudicum, e regione compones. Cumdicis viginti miilia, eamdem pectori expen-
Cum dicis decem, unguem indicis in medio figes sam late superimpones.
artu pollicis. Cum dicis triginta millia, ealiem prona, §efi fere-
Gum dicis viginti, summilatem pollicis inter mecta j pollicem cartilagini medi pectoris immittes.
dipsindicis-etimpudici artus immittes. Gum flicis quadraginta millia, eamdem in umbi-
Gum dicis triginla, ungues indicis et pollicis "blan- lico 'erectam supinahis.
(_oconjunges amplexu. Gum dicis quinquaginla Inillia, ejusdeni \ sciiicet
Cum dicis quadraginta, inleriora pollicis lateri laevse)proi-ae,sed eredae, pollicem umbilic >impones.
vel dorso indicis superduces ambobus dunlaxat •CumViicisseXagiiila millia, eMleni pivna femut
erectis. laevum desuper comprehendes.
Cum dicis qufnquaginta, pollicem exteriore artu Cum dicis septuaginta millia, eamdem supinafii
instar Graectehterae r curvatum, ad palmam incli- femori superimpones.
nabis. Cum dicis octoginta millia, ekdem pronaiii Femon
Cum dicis sexaginta, pollicem (ut supra ) curva- B superpones.
lura, indice circumflexo diiigehtet a irdnte prsecinges. Guindieis nonaginla millia, eamdem lumbosâp-
Cum dicis scptuaginta, indicem(ut supra) cir- prehehdes, pollice ad inguina veiso.
cmnflexum poiliee immisso supeiimplebis, ungue Tlactenus inlmva, nunc ad dexteram.
dunlaxat illius erecta trarts mfedium indicis artum. k\ vero ciim «entum milha dicis, dext.ram ma-
Cum dicis octogintaj indicem (utsupra) eircum- auni in meuio pecloris stipinata <a}.poiies,digilis
flexutn, poIHUe in Jongum tenso implebi*, ungue tamen ad collum ereclis.
videlicet i.lius in me'diuiiiindicis _irlut.iilifixa. Gum dicis ducenta millia, eamdempectori expan-
Cum dicis nonaginta, indicis inflexi uiigul&mr&di- sam late superimpones.
ci pollici-. iirfiges. Cum dicis trecenla millia, eadem pr6na,sedef6-
Iladeniis ih laeva, aiit feinistramaiiu. cta pollieem cartilagini medii pectoris immittes
Secundo, fit indigituiio in dexlera, sic : Giimdifcisquadringevita miilia, seamdemin ûmhi-
Gentuii- verb in dextera, 'quema'dhiod«m -decem lico erectam supinabis.
in laevafacies. Cum dicis quingenta millia, facies cum ipsadex-
Ducehta in dextera/qilertfadmodum -\iginti in laeva. teVa, qiiemadmodum quinquaginta millia in laeva.
^
TrecefltaIii3_ixtei'a,qiieniadifiodum!l'iginlai!\l{BV9. Guni dicis sexcenla millia, facies 'cilfti §e\tera
'Quadrihgehta ift dexl6ra-, quemadmoduî quaidfa- quemadmodurn sexaginta miUiain laeva.
ginta iri __eva. Cum dicis septingenta milha, facies cuin dextera,
Quingenla in dexterk, (jpifemadmtSdUHi 'quinqua- quemadmodum septuaginta mdiialn Ijeva.
giuta in laeva. Cum dicis octingenta millia, facips cum ipsa dex-
Sexcenl&in tfextera, qiiemaVlmodumsexaginta in tera, quemadmodum oetogiut. tniliia in L»va.
Jaeva. Gum dicis noiiingenta nii.lia, facies cum dextera,
Septing^nta in dextera, queinadmodum septua- quemadmodum nonagenta millia in laeva.
gihta ih Ifeva. Cum dicis antem ceniena millta (hoc est centies
tktingen.a In dextera, qVieniadmoJum oetogihva ccilnm, nnllio ueotericis dicla) ambas sibi mtnus,
in laeva. inscrtis invicem digitis lmplicabis.
Noningenta m dextera, qliemadmodum nonaginta [BRIM-ERTJ GLOSSA.—J?,mhic insunl sex iiliiiu-
iii laeva. merorum intcgn ordines, in ij sa uMversa indigha-
Item mi.leindextera,queriiadmodum uiuih iu ltev&. tionis ratione.
3?rimusvero o do, cst uniutum ;
Duo millia in dexteia, quemadmodunuluo in l_eva. Secundus auiem, decadum ;
j.
Tria n.i.tiain dexteia, -fiie.iia.iiYiodumiria in _eva. Tertius, est centuiiarum ;
Quatuor millia in dextera, quemadmodu'n q"ua- Quarlus esl iniTlenarioruni;
Qumlus est decadum inillenariorimi;
tuor in laeva. Sexlus, et hic ultimus, est •'eiiliuiarum mfflena-
Quinque millia in dexlera, quemadmodum quin- rioriun ordo.
que in laeva. Isiddrus, in lihte Elymoiogiainim ijfldecjflio•:Di -
vel quja decem stint, vel quia decem
Sex millia in dextera, quemadraodum sex in l&va. _ giti nuiicupati,
j'uncti exist?nl. Natu babenl in se numerum peile-
Sejtem millia in dextera, que nadmoduni sepiem cium, ct orainem decenlissimum.
.iniaeva. Prnnus, pollex vocSlut, eo '(ôll inter c-_etei'os
virtute et poie--tate.
Octomilliaindextera, quemadmodumo u in laeva. polleat S'oVnidus,inde . etsalutans, -seudemonstratorhis,
Novpm m llia in dextera, quemadmodum novem quia eo lere salulamus, vel ostendimus.
in laeva. T(-'ilius,impu JCUS, quia cum lpso putrciine. vul-
nerum mcd ci tangere solenl.
In reiiqua parte corporis indigitutio, pnmo cum Quartus, annularis, eo quod in ipso annulus geri-
tmn manu. tur. ldnn et medicinalis, quod eo llita collyria a
Porro cum -dicis decem millia, laevam in medio medicis cofiigunlur.
695 DE LOQUELA PER GESTUMDIGITORUM. 69*
Quintus, auricularis, quia ex ipso aurem scalpi- A n_e, sed ut flrnii lapides sivein prosperis slveadver-
mus. «is, in bonis actiblis, «t Jideconstauiissime perseve-
1 .0 100 1000 10000 100000 rant, considerantes illud quod ait: Qui .perseverarit
_. 20 200 2000 20000 200000 usque in linem, Mc salvus ent.
5 ' 50 300 S00O 30000 500000 Quinque, «adquinque libros Mosi. PauJus : In Ec-
4 40 400 4000 «000 400000 clesia volo quinque verba sensu meo Joqui.
s 50 soo _>ooo -goooo sooooo Sex, ad diem sextum, quo Dominushoniinem cttm
6 6o 600 6000 «60008 6QG000 «nhersis animanijbus feeit. In €enesi: Eaciamus
7 70 700 7000 70000 700000 liominem ad Imagiiiem ei similitudinem, Et faclum
-3 80 800 8000 «0000 800000 est
9 90 900 9000 90000 300000 vespere el mane diessexius. liem bealus Grego-
rius, in bomilia 17 super Ezechielem, ila dieM:
tf t. a H ~~~~ y? _ o â;pe |am dix.imussenario numero perfectionem
|2o H«o ^SSo S°3 2. ~\~~% boni
operis designari, non illud sequenles quod
:§K-^ 5o£ ra« |=|- -»3 g5» ' 'conali sunt hujus steculi sapientes astruere, dicen-
S"
= 5_L5 lo= =5- 2™s =§3 "3g ies idcirco senarium numerum esse perfectnm, quia
<* ^5 •"*»
B- g-
»e 5 3_=^
5SB -3=§
I>B? o_=.|
cs-c .suo ordine nuroeratus perficitur, <utcum unus, duo
c-_w= _; « cSo. »2-. *= ™ a u & vel tres dicuntur., senarius numerus itnpleatur; vel
^T o C » 5 36 3
= 2=55 o^3 t_ • 5 ._. JSG*. ?1[D ~Ta"<> § rom B> " Ow
2-^2 "quia in tres partes dividitur, id est sexta, lertia et
i»g §-"3 BS| dimidia, videlicet in uno, duobus et tribus. Sed id-
I:s £g s-g ~~ j, circo. senadum numerum dicimus esse perfectum,
==E fc» DJ w3<S o>~\
tjuia sexlo die Iiomo esl conditus, eoque die Domi-.
ii-= §-: i-: n-c &i ii nus peifecisse opera sua describilur, unde etiam
ggS gfc. =fc -,»5. §» &c_> pro perfectione poni senarius numerus solet.
_;"— w-_ rs »- «_" — a ET Septem, ad diem &eptimum,inquo, êrfeeiiBOm-
_=K = -= C.P >=M£3 ft o 2_5 mbus, Dominus requievit. InGenesi: Etrequievitdie
9C2,
E e-_^S-
-_• ~"~r S-aE
_T-_• ? 3 S o=
BM So
JnE3 Septimo alj universo opere quod patrarai. ltem bea-
tus Gregorius : Certissbne scimus quod iseplena-
Pollex, eiiamsi cseteris brevior, iamen iniercaele- rium nu<nerum Scriptura sacra pro perfect'«ne po-
ros fortitudine pollet. nere consue\it. Unde«tseptimo<SieDominumrequie-
Index quoque salutatorius tjuondam, et demon- visse ab operibus asserit. "Hincest etiam quod septi-
stratorius diclus. mus diesin requiem hoininibus, id esl.inSabbalO ~~bl
Pollex et index, in dextra, a ceutum usque ad <Jatus.Jlinc estquod Jubiteus annus, in qud |.lenaiia
noningenta. requies exprimiiur, «eptcm hebdomadibus consum-
Nunc tres alii in eadem dextra manu, a mille us- matur. Cui monade addito, nostrse adunationis sum-
que ad no\eni_niillia. ma impletur. JJsecigiturYerba scripta sunt in primo
Binistra per artus dimensos corporis coniinebit libro Moraliuui divi Gregorii. Augusliniis, in 'libro
numeros, et dextra per functuras et dispositiones «ndecimo de €ivita*_eJM s Septenarius uumerus
membrorum. pro cujuscunque rei diversitate poni solet. Unde
Sic habe? numeforum omnium per characteres dicitur: Septies cadit justus et resurgit, id est, quo-
demoEStrationem, aul pcr digitorum inflexionem. C liescunque •cecideril, non penlnt. Quod non 4e Ini-
ALIE BBIDFEHTI GLOSSC.—~Cum ergo dicis unum, quitatibus, sed de iribalaiionibus ad humilitatem
mihimumin Imvudigitwn inflectes, in mediumpulmm perducentibus intelligi voluit. Et: Seplies in die
uiluminfiges. ln Iibio de Ci\iiate Dei uudeumo, sic - laudabo te; quod alibi alio modo dictuni est: Sem-
dicit beatus Auguslinus: Ratio numeri conlenmen- per laus ejus in ore meo. Proplerea hoc eodem
da uon esl, quae In mullis sanctarum Scripturarum sajpe numero Spiritus sanctus signiflcalur, de quo
Jocis, quam magna 33stimanda _it elucel, diligenter Dominusait: Docebit vosmnnemveritalem
inluentibus. Nec frustra in kudibus Dei diclum est: Octo, ad diem resurrectiouis, M esl, ©clavum.In
Omniain mensuraet numero et ponderedisposuisti. lilulo psalmi: In finem pro octava.
ElEuc'eiius vir sapienlissimus ila commemorat: Novem ad sacramenium, quod hora nona Domi-
Ilic aumerus, <quiest uiius,"admiilalem Dei referiur, nus spiritum emisil. In Evangelio: Et circa horam
ut est in libro Exodi: Audi, Israd, Dominus Deus nonamclamavkJesus voce inagna, eleniisit spiiitum.
tuus unus est. Decem, addecalogumlegis.ln psalmoilnpsallerio
Buo, duo Testamenta. In Regum libris : Et fecit decachordo psallam libi.
in Dabir duo -cherubin decem cubilorum magnitu- Duodecim, ad apostolos. In Evangelio : Duode-
dine. cini aulem aposlolorum nomina haee sunt.
Tres, adsanctam Trinitalem. In Episloia Joannis : Qualuordecim, ad saciamentum Dominic_egene-
Tres sunt qui tesliinoiiium dant, spirilus, aqua et ralionis. Jn Evangelio: Ab Abraham usque adDavid,
sai gois. generationes qualiiordecim.
Quatuor, ad quatuor evangelia. In Ezeclne.e: Et D Quindeeim, ad -quindecimgradus iempli.
-ex medio eoTum simiJitudo quatuor aniinalram;e't Sedecim, ad numerum prophetarum.
Joannes in Apocalypsi sua: Qualuor animalia anle Viginti duo, a/i sacramentum divinorum volumi-
-thionufflDeipiena oculis ante etrelro. Jlem : Qua- 'nuinsecundum litteras Hebraeorum.
lenjarius «mni numerus perfeclus esl,'et in suis Yigiutiquatuor, ad mysleriuin numeri seniorum.
S>artibijs divisus perfeclioiiem ob inet. Dividitur In Apocalypsi: Et_ super thronos viginti quatuor
enim in unum, duo, vel tria. Unuin narnque ad seniores seSentes.
D um perlinet, quia unus Deus, una fides, unum ba- Triginta, ad fructus fideiiuiii coujugum.In Evan-
y.nsina, unus Deus ctpat-r omniuni, qui sup r <jm- gelio: Et dabunl Jructus allud centesimum, aliud
nes, et per omnia, et in omuibus nobi.._Buo, ai se\agesimum, aliud trigesimum.
geiiiiafun dileclionem, vel {ut supra dictuin <esl)ad Tngiina cres, ad mysterium aetatis, qua Dominus
duo TeslamenU. Tres, A sanclain individuamque in carne versatus est. In aposlolo, sicut quibusdam
Trinitatem, Patris scilicet et Filii et Spiritn, sancti. ex hoc videtur. Donec occurramus 111unitalem ii>
Quatuor aulem ad graliam Novi Testamenli, vel ad sdei ct agnilionis iilii Dei in virum perfeCtum, in
quatuor libros sancti Evangeiii, qu* maxia.e in iiis mensuram _etatisplenitudinis Ghristi.
ascrjbitur. Quia enim -quadratus Japis non fiucluat, Quadraginta, ad quadragesinue sacramenlum. In
sefl in_quamcunque[.-'arteniversus fuerit, .eqiialiter Evangeho . Et agebalur spirilu in deserto quadra-
ijacet,^ recte qualemano «onslanlia sauctorum desi- ginta 'diebus.
gnaiur, quia non circumfer. ntur omni vento Joctri- Quadraginta duo, ad numerum in eremo mansio-
695 BED-E YENERABILISOPERUM PARS II. — EXEGETICASPURIA ET DUBIA. 69G
num vel ad numerum generationum qu_eab Abraham A . oslendis decimam in manu tua. Item aliter : cum .
sunt usque ad Chrisfum. volueris demonstrare, ostende eam per k et A, re-
Quinquaginta, ad Pentecosten. In Actibus aposto- petens a capiie, quia /, undecima-est apud Latinds.
srum : Cum complerenlur dies Penteeostes. Et si volueris x demonstrare, quseest vicesima prima
Sexaginta, ad fruclum viduis sive continentibus littera, nota«amdem per u, qute est vicesimalitlera,
debitum. In Evangelio : El daiiunt fructum, aliud et per A, quse «st prima. Et sic de aliis usque ad x
sexagesimum. ultimam litteram,
Septuaginta duo, ad numerum presbyterorum vel Sed hseG Grcecorumeomputo lilterisque facilius
discipulorum quos Dominus elegit. In Evangelio:
Post hsec designavit Dominus et alios sepluaginta disci simul atque agi possunt, qui non ut Latini,
duos et misit binos ante faciem suam in omnem ci- paucis iisdemque geminatis suos numeros solent
vitatem. Centum, ad martyrum fructum vel virgi-
num. In Evangelio : Et dabunt fruclum, aliud cente- exprimere litteris, verum toto alphabeti sui chara-
simum. ctere in numerorum figuras expenso, tres qui plus
Est et alterius modi computus,elc. Arliculalimde- sunt uumeros votis singulis depingunt, eumdem pene
currens. Qui, quoniam specialiler ad Pascbse ralio- numeri flgurandi, quem scribendi alphabeti oidinem
nem pertinet, cuni ad hanc ex ordine ventum fuerit, sequentes, koc modo;
opportunius explicabitur. « 1 unuiE j
Iste computus pertinet ad decennovalem cyclum, B ' € 2 duo ij
et ad solarem. Et in hoc quod dicit arliculalim, com- 3 tria
lunarem y iij
prehendit eyclum. § 4 quatuor iiij
Potest. autem et de ipso quem prsenotavi eomputo ~ 5 quinque y
qusedam manualis loquela, tam ingenii exercendi, _ 6 sex
ludi litteris yj
quam agendi gratia flgurari: qua quis K 7 seplem
verba iisdem Iitteris con- vij
singillatim expressis quse M 8 octo viij
tineantur alteri qui hanc quoque noverit industriam, 6 9 novem ix viiij
tametsi procul posito, legenda atque intelligenda i 10 decem x
contradat, vel necessaria quoque per hsec c-ccultius v 20 viginli xx
innuendo significans, vel imperilos quousque quasi X 50 tringinta xxx ^
divinando deludens. 40 xl
p. quadraginla xxxx
Cujus ordo ludi vel loquelse ialis est: v S0 ( I
unum quinquaginla
Cumprimum alphabeli litteramintimare cupis, 60
? sexaginla lx
manu tenelo. o 70 lxx
sepluaginta
Id est, sicut oslendis unum in manu per minimum i~-- -r 80
sic debes a in inflexionedi- octoginla Ixxx
digitum, intelligere ipsa
giti, et sic de reliquis. ut <90 nonaginta _ xc lxxxx
Cum secundam, duo. p 100 centum c
Cum teriiam, tria. c- 200 ducenta cc
Et sic ex ordine cseteras. T 300 trecenta ccc
Yerbi gratia, si amicum inter insidiaôrespositum, u 400 quadringenta ccce -
ul caute rem agat, admonere desideras, digitis os- >J/ 500 quingenta d cccec
tende: X 600 sexcenta dc
Tertiam, est in alphabeto c 9 700 sepiingenta dcc
Priinam, — a M 800 octingenta decc
Vigesimam, — u T. 900 noningenta- dcccc k
Deeimam nonam, — t
— e Quem scribendi alphabeti ordinem sequentes hoc
Quinlam, modo. Si quemlibet nostri alphabeti lilleram vis de-
Primam, — a monslrare, considera numerum, qui sibi in alphabeli
", Septimam, — g -, ordine naturaliter est attributus, et tunc Grsecam
" litteram non ejusdem nominis, sed eumdem nume-
Quinlam, — e rum signiflcantis insciibe. Verbi gratia, si vis de-
dujus namque ordinis Jilterse cuute age significant. monstrare g, quse est septima littera in ordine no-
Polest et ita seribi, si causa secrelior exigal. tri alphabeti, non ideo debes ponere gamma, quod
eamdemvim reiinet apud illos-.jquia lertia e~tin or-
Est et alteritts modi computus. Scilicet quam isle,, dine alphabeli ill >rum, et non septima; sed polius
"
per digilos et arlus. Arliculalimdecmrens. Id est per zeta, quod seplenarium numerum apud illos relinel,
articulos, scilicet digitos manus. Ipse enim pai liculas3 sicut et apud nos g. Illud auiem animadvertendum,
exteriores decurrit. Unummanu tenelo. Id est unita- quia Graeciper s ia elementa numeros exprimentes,
tem signa in manu.Manii, scilicet sini&lrateneto, idI adenario iransibunt ad viceuarium, ab iota, seilicet,
est sicut ostendis unum in inaini per miuimum digi- quc deeem, ad cappa, quse signilicat viginti ; reli-
tum, sic debes Jilteram a intelligere in ipsa digito- quos yero nunieros, qui inter decem et viginli com-
rum inflexione. Cum secundam signifieas lillerani,> puiantur, non per singulos characleres, sed per bi-
duo, scilicet lenelo, et sic de reliquis, id est sicutt nos sibi invicem eopulalos compuianlur, veluli si
numerus digilorum se ex ordine extendit, usque ad1 undenaiium numeruni ostendere velint, scribunt al-
viginli Ires, plures enim non babemus litteras. Ett pha, quod significatunum, et iola, quod signific^t
cum volueris demonstrare k, qiue esl decima apudI decem ; sic et de reliquis, auod eliam in tali locii"
nos littera, ostende per eumdem numerum perquem_ tione observandum est-
697 DE LOOUELAPER GESTUM DIGITORUM. 698
A epsylon stat, signiiicans quinque. Cophe quoque id-
cifco ponitur juxta litteram pi, qusevalet xc. Ennea-
' cosisestin900.
fme ponitur, propter ultimum numerum,
Tres novenarias figurarum numeraliuni
qui
claudens, quia apud Latinos, ultra mille nullus est
numerus. Grsecivero cum mille M nolant, per vir-
gulam suprasignalani supra_quaiiilibet numerorum
notam disiincte indieanl, ut A, etc.
Et quia in cseteris linguis hsecfieripossunt, uihilo-
minus tres sunt principaliores linguas : Hebrosa
primo, secundo Grseca, Latina terlio.
Hebrsea aulem, duas et viginii litteras habet in
alphabe.o, et qumque, finales diclse, ul:
nwTpssyDaobs.-.npnia.iN
•YD nn "
Sunt igitur per omnia Hebrseisviginti septem lit-
terce, quse in tres partes (ut hic apparet) secantur,
R et quselibet
** pars habet novem litteras : in prima
vero novenaria sunt taiilum unitates; in allera au-
tem sunl decades, sive denaria; etin ullima baben-
lur centuri*, sivc chiliades. Sic eliam Grsecis est,
qui (ui supra ostensum est) totidem habent, nempe
septem et viginti.
Postea sequunlur Lalince litterce, qucesunt tres et
viginti, scilicet:
i a prima
2 b secunda
15 e tertia
4 d quar.a
' S e quinta
6 f sexta
7 g sepiima
8 h oclava
9 i nona
Grsccaetiam liltera 10 k decima
11 1 undeeima
Media alphabeti litlera 12 - m duodecima
Hicauteni habes certum exemplum, quo le in aliis G 15 n decima tertia
exercere posses, ul in hoc carmine, ii o deciina quarta
- Cumnumens apices,pro nosirisnisere Graios. 15 p decima quinta
Interim scies Jitteram x a Grcecissumplam, cum 16 q decima sexla
habeat figuram lilterce quse apud illos vocalur chl, 17 r decima septima
tamen apud illos nomen accepit per anaslrophen vel 18 s decima octava
conversionem hujus Grjeeselitler_e quse dieitur xi, 19 t decima nona
inde apud Lalinos ix. Quod autem nos per c, sive 20 u vigesima
per k, sive per qu scribunus, Grceciper solum cappa i 21 x vigesima piima
k scribunl. F-etiain, quod non habent Grceci,quoties Etiam GrcecseIi_ler_e J 22 y vigesima secunda
sonum ipsius u exprimere volunt, per o micron et y (23 z vigesima tertia.
psilon simul copulatos significant. Sed bsec loquela
et scriptio nuineralis ad lilteras Latinas invenien- Non esl necesse de Grcecorumnumero hie amplius
dum, liiterisque scilieet Grcecorumfaciliusdisci simul tradere, quia jam superius est scriptum, eumdem
atque agi possunl. Facilius enim cognoscunt Grceei pene numeri figurandi quam scribendi alphabeti or-
numerum ex suis litteris, quam nos ex noslris, quia dinem sequentes.
unusquisquenumerus iiabet suam propriam litteram, Jtfonet autem Beda hoc esse facilius apud Gra_cos,
per quam intelligatur. Latini autem non intelligunt qui ad significalioneinnunieronmi omnibus alphabeti
numeros, nisi paucis liileris, iisdemque eliani gemi- lilteris et notis e\ ordine utuntur.
natis. Qui scilicet Grseci, non ut Latini, paucis utun- D
lur, sed omnibus Jilleris. Paucis vero, ul his seplem Qui el ideo mox ut numeros digitis significare
tantnm: IVXLCDM. didicerint, nulla interstante mora, litteris quoque
Quatuor ex his duplicautur, iriplicanlur et qua- pariter iisdem prsefigere sciunt. Verum lisec hac-
druplicantur, juxta numeri exigentiam, ut sunt bce, lenus.
1111,xxxx, cccc, MMMM. Grcecienim onmibus suis lit-
teris exprimunt numeros; verum loto alphabeti sui Nunc ad tempora, quantum ipse temporum condi-
charactere, in numerorum figuras extenso, tres qui torordinalorqueDominus adjuvare dignabilur, expo-
plus sunt numeros noiis propnis, quse ex alphabeto nenda veniamus.
non sunl, depingunt. Prima est ?, quce dicitur episi-
moii,etestnolanunieri vi. Secunda esl n,qujevocatur Numeros digilis siqnificare. Quasi dixisset, sicut
cophe, et valet in numero xc Tertia est ", quse di- sciunt nuinerare et legere per easdem litteras, sic
citur enneacosis, quia valet ncccc, quia ennea per eosdem digitos sciunt numerare, et litleras os-
Grcece, no.em Lalme; enneneconda, nonaginta; tendere atque pr.efigurare. Nulla inleistanle <mora.
enneacosia, noningenta dicitur. IJi tres characteres Id est tardilate. lisdem, scilicet numeris, vel signis.
numei'orum licet interponantur Iitlerls Grsecorum, Pi-mficiere,vel perflcere. Sciuni, scilicet illi Grceci: id
non tamen sunt litterse, sed cujusdam numeri notce. est secundum signiiicationem numerorum. Veium
Episimon ideo sexlo loco ponitur, quia fonuam se- hmc hacienus, scilicet dicla suficianl. De indigita-
mis habel, quod significat se.vuncias, vel quta juxla tlone^jam saiis.'
699 'BED.E VEN. OPER. PARS I. SEGT- H. — DIDASGALIGASPURIA ET DUBIA. 700
DE RATIONE UNCIARUM
LIBELLUS.
'
Unciarum quoque divisionem nosse, quce non mi- A niunt. Unde et T&tiovel mos obtinuit ut in cantione
nus temporibus rebusve aliis «quamnummifcest apia, compulorum, pueri unum et duo, ssepius asse et
c&mputandis,ttton ignobilis invemio est. Quibus quia dipondio mutentur; ilem tressis, quartussis, quin-
et dispersce passim historiae, el ipsa sacra Scriptura tussis, sextussis, septussis, et ca;lera hujustnodi,
utitur, nomina pariter et Uguras eorum, paucis affl- <juasi tres -asses,quatuor-asses profertur, et in eum-
gere curavimus: a libra incipiens, quce dicta est dem modum sequentia numerorum quam plurima.
quasi libera, quod liberaliter pondera adsequatj nani Sive igitur horam unam, sive diem integrum, sive
neque amicum, neque inimicum, nemini favet, nisi niensem, sive annum, seu certe aliud aliquod majus
jostilise. minusve lemporis spalium in duodecim partiri vis,
Divisio per uncias. ipsa duodecima pars uncia est; reliquas undecim
Libra, as, sive assis,-_estunciarum ^luodecim, et si- deuncem appellant. Si in sex partire vis, sexta pars
gnalur ita : X, vel Ib. sextans; ijuinque reliqusedextans, vel (ut alii) distas
vocantur. Si in qualuor, quarta pars quadranlis
Deunx, sive labus, unciarum est undecim, «tsignalur
ita: «Ry.vel <rrf. nomen obtinet; residuse tres dodrantis nomen acci-
Decunx, vel dexlans, est unciarum decem, etiiota- piunt. Et hujus disciplinseregula solvilur, quod ple-
tursic . W, vel Vr). ] rosque turbat imperitos, quia Pbilippus in exposi-
B
Dodrans, sive doras, cst unciarum novem, et signa- tione beati Job cestum maris Oceani quotidie bis ve-
turita: $ff, vel J^. aire describens, adjunxerit hunc cequinoctialishorce
Bes, sive bisse, aut bcsse, est unciarum oclo, et no- dodrante trausmisso, tardius sine intermissione, sive
talur ita : ^5, vel 5- die venire, sive iiocte. Porro si per tria quid divi-
Seplunx, sive Septuns, est unciarum septem, et figu- dere cupis, tertiam partem Irientem, duas residuas
ratur ita : §., vel £>. v bissem nuncupabis. Si per duo, dimidium semis ap»
Semis, sive semissis, aut sexlus, unciarum sex, et pellalur (duodecima autem pars assis sive librce, est
notalur sic : ^, vel S. uncia, quce habet scrupulos viginti quatuor et sex-
Quinquunx, sive quincuns, unciarum quinque el sie" tulas sex, ac siliquas centum et quadragiuta qua-
denotatur : ~y~,. tuor; scripulus est brevis lapiJlus). Sic et cSetera
Triens, slve treas- est uneiatum quatuor, et sic pin- quceverbo melius colloquentis quam scribentls slylo
gitur : 'p. disci pariter el -doceri queunt, Ilem de corporibus,
QuadrariS, _ive quadras, est unciarum tres, et tleli- sive milliarium, sive stadium, sive jugeium, sive
neatur -feic: ^2. perlicam, sive eliam cubilum, pedemve aut palmum
Sextans, sive sexlas, sunt uncicc duce, et not >-(~\pariiri opus habes, prafata ratione facies. Denique
tur ita : 3' •et in Exodo, dimidium cubili semis appellatur, nar-
Sexcunx, sive sescuncia, est uncia una «1 semis, 4i- ranle Mose, quod haliuerit arca lesiamentiduos
citur etiam sesquiuncia ; sic notalur : _l~~. semis cubilos longitudinis, et cubitum ac semissem
altiiudims. Et inEvangelio, quarta pars totiusmuh-
Divisio per scrupulos. dani corporis, id fist terra, myslice quadranlis no-
Uncia <est viginti quatuor serupulorum, «t nofatur mine censetur, cum mittendo in posnam
peccatori
sic : ., vel 51.. dicilur: Non exies inde, donec reddas novissimum
Semuneia esl duodecim scrupuloi um, lerlia parsun-
quadrantem, id est donee luas terrena peccaia, ut
cise, et sic denolatur *K « bealus Auguslinus exponit: Hoc cniin (jnquit) pec-
Sexlul_e duce est octo scrupulorum, et formalur ' calor audivit, Terra
es, et in terram Ibis. Cuana
ila : IL,-
siquidempars distinctorum membrorum bujus mun-
Sicilicus est sex scrupulorum, et sic nolatur ~). <ii, -ei novissimaterra invenilur, ut incipias-attelo,
Sexluln, sive scscla, est quatuor scrupuloruni, el sic secundum aerern numeres, aquam tertiaii), quartani
formalur : 59 >aut )(>vel L- . terram. Qui eliamin expositione ubi scriptum £st:
Dimidiuni sextuloe, esl duorum scrupulorum, et sic ])Eral , autem Parasceve Pasthce, liora quasi sexta,
depingilur : >-_;. liujusce disciplince meminit, dicens: Nonjam plena
Scrupulu-, sive scripulus, habet sex siliquas, et ita erat sexla, sed quasi sexla, id est peracta quinla, et
notatur : =5, vel H. aliquid de sexta esse eoepeiat; nunquam aulem isli
Sicilieus, in SicIIia primo inventus. 4icereut quinla -et qiladrans, aul quinta et triens,
SHiqua, genus esl larris. aut quinla et semis, aut aliquid liujusmodi, si non h~a
Hcec(inquam) ponderum voeabula, vel characte- paries apud divinos auctores vulgalae invenirentur.
res, non modo ad pecuniammensurandam, vemm ad BMDFEKTl «1.0SSA..
qusevis corpora, sive tempora demexiendaconve- Hmc, inquam.-Scliicet, ut dixi- ccepil- Pondemm.
701 DE ARGUMENTISLUNJE. 709
Pondus, -aptfndendo dicitur, eo quod in -statera li- A pars 6 L appellatur quadrans
brala pendeat. ChuraiteH', id esl,figurs. Nvn modo, 18 — dodrans
id est tantummodo ad pecuniasvaurum scilicet, vel 4 ,. — sexlans
argentum, aut quodlibet metallum. Antiquorum sub- 20' — dextans
staiilia iere omnis cohstabat in pecoribus; etsl nunc Si vis parlhi horam In xL, Vel tiieni, vel aliquid
in ilbs et cseieris Cbnstat, tamen nomen istud non liuju__modi, ipsa vero XLpars monienti nomen babet.
servalur. Uhde et r-afio vel mos. Quia non solum
h&C vocabula ponderum conveniunt ad pecuniam pars 20 vocalur semis
— quadrans
mebsurandam, sed eliam ad alias res, obtinuit nios (10
50 — dodrans
ut ponantur fetiam pro nominibus liumerorum, ih
cantione tompolorum, id e~t quando aleam librant, Quidquid in x pariiri vis, decem ejus paries simul
quod est genUs ludi. Canlio compulofum est, -cuin decuncis nomen accipiunt; similiier ejus
dicimus unum, duo, elc Proprie laifien assis unam pars 10 nuncupatur decunx
libram, dipondius duas, tfessis tres, <[uartis qua- 9 r*- dodrans
tuorsigniflcaiit. Sesiertius olim dipondius veldu- 8 — besse, e'c.\ -
pbndius et semis, quasi semis tertius, tressis quas Similiter quidquid in uovem partiri vis, omnes par-
ttes asseSj 'elc. Sequentia seilicel nbmina quam
piurima proferuittur -asque cejitussis,-id rest«entum tes simul nomen 'dodrantis tenenl. Ablata iioiia parte,
vocantur. Quidquid in ôeto
asses. PUlippus. Jlle fuit divi Hieronymi discipulus. oCto remanenfes besse besse
Siie igitur horam. Majus temporis spatium, si in " partirivis, omntesSJHitfl vocantur. Tbileunum,
dubdeeim partiri vis, ipsa duodecima pars erit un- septem remaiientia septunx appellantur. Jlaqiie fex
Cia;-majuseslut cyclus deeennovenatis. Minustem- consuetudine venit ut octo horse, vel oclo dies, vel
poris spatium est, ut momentum, etc.,ipsa duode- oeio puiicli, vel oclo momenia, et quidquid octies
cima pars etiam esl uneia. Quidquid in xiiv partiri ducatur, bessem appellettir; I.a iVoveih semper do-
vis, dratfs appeltantur, deeem Secunx, undecifli deimx,
pars 21 appellalur scrupulus septem septunx, sex sextatts vel semis, tjuiiique
12 — seniis jruineunx, qu_tuor trieiis-, 'ei sic de cceleris, ut in
__• — ' triens e&lu.
'
16 — bes
DE ARGUMENTIS LUN/E
LiBELLOS.
*"
Argunientuhi est velox approibalio rerum univer- fj ligendum est, ubi dicltuffadde"__)tateniluncejgucefuit
iaruni, quse fidem facit rei dubise";et est "argunren- in Kalendis hujus anni et mensis. Adde 'ellam nume-
tum dicium, quasi argutse mentis indicium, vel tma- rum, quota feria fueritin Kalendis"iJ)_>iiismensis.
si argute inventuni. Argumelitiifti et argumentatio Verbi gratla, si prin.a feria Kalendaelpsins nrensis
nocinter se differt. Argmnentum enim -est quod in fuerunt, adde dienus prceterilis unum. Sl -seeitoda
si tertia, tres; et ita tis-
principio libri breviter causam pandit. Argumenta- feria fuerint, adde duos ;
lio enirn qucein disputatione fidem assertioiiilius que septem ;<et ttbkunque «pus fueiit, parlire per
facil; \elargumenlumdictum quod arguit menlem. seplimam parleni, id «st in quantiscunque vicibus
Argumenta, astulise ingenia, qucerei dubisedant fl- septem tollei-e pottieris, quidquid remanserit su-
dem. Argumentum est quando aliqua ex Ms quce per septem, talis «rit"feria. Si nihil remanserit, feria
prius <Iietasunt comprobantur. est.
Ad feriam per dies anni inveniendam.
Ad feiiam in liulendis mensiuminveniendam. Si vis scire 'quola sit feria, 'quocuuque die per
"Si vis nosse feriam, hoc est, diem septimance in annum tlies ~\ Kalend, ianuar. usque in
Kalendis mensium, ^cito quot regulares liabet unus- • riiem detiompula lnquiris; et cum scieris, addeferiam quse
quisque mensis lallartio .ncipienlis, quia in illo metfse fuerit diequo
Kal. Jan. et si bissextilis annus est, etiam
fectus esl mundus, et ille mensis fuit principium bissexti diem
anni apud antiquos Romanos in tcinpo.e Ronmli' postquaui^tranyerit, argumentare me-
et in illo mense discurrunl epactceSo.Fs,id e'st ton- mento, et partire omni4 per vu. Quot remamerint,
uihll remimserit, septima erit.
turrentes septimanse, dies in VHIKalen'd. Aprilis, fe talis tfrii feria. Si
'cycio xxvin aniiorun.. Slartins ergo liabel regulav^S D Ad fetinm in Ealend. Januar. per annos Domini
v, Aprilis i, et Teliqda usque. Februarius vi. BiS inveiiiendam.
tergo regulaiibus additis concurrentibus prceseniis Sinosse desiderasquota sitferiain Kal. Jan.,suiiie
'cujuslibet anni per xxvin annos, tunc enim cyclus annos ab Incarnatione Domini quotquot fuerint, bis
_nhs inse revertitur, totaque summa in_vin divis'a, quartam partem adjice, «x his subtrahe unum; si
quotus liumerus "remanseiit, tota erjt seria In Ka- iissexlus fuerit^ duos: reliquos KlivSiie pervji. Quot
'lendis XIImensium. Si autem totuni numel-um per Temanserint, talis erit feria .n Kalend. Januarii,
vn diviseris. Sabtalo ei unt Kalenclseipsius mensis,
de cujus feria quceritur. 15ivero IHe numerus regu- Ad 'lunam in Kalenclismensiuminvenitndum.
larium et coneurrentium simnl ad vu non pervene- _ Si subito invenire volueris -quola luna semper in
rit, quotusiiumertis fuerit, tola erilferia prcesensin lialendismensis eveniat, teneregulares mensis prae-
Kalendis uniuseujusque mensis per lotuni annum. sentis, adde -epaclas ipsius anni ^Je -qîo inquiris,
Arfferiam per diesmensis inveniendam. comprehende In unum. Si usque xxx pervenerint,
^ xxx erit luna in Kalendis. Si aulem minus .a xxx„
Slvls scire quotidie quoia feria sit, computa dres ita el luna. Quod si super xxx fuerint, recide xxx;
•a principio mensis cujuscunque volueiis, *t unum quod remanet, ipSa *eslluna In Ka'I. mensium. Hoc
jsemper subtrabe, id ^st primum <diemmensis, «quia autem cave, ut si xxx lunatio est, xxx -ecldas. Si
cum dicis, adde feriam quce fuit in capite islius men- vero xxix, SAIXleeidas, quia ab inllio anni usque
sis, tunc pnmum diem npsius compreheiidis, quem 'ad finem, uv& lunalio est xxi, alia xxix. 'Qufflido
minime duplicare debes. Simiiiler""ibi de luna intel- aulem Jbissextus «st, vadit -dies -cum luna. Verbi
705 BED_E VEN. OPER. PARS I. SEGT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 704
gratia, si hodie compulatur luna ~viet in craHinum A quotquot fuerint, parlire oimiia per xxx; quot re-
siniiliter computari debel. manserint, ita erit cetas luncein centesimo anno.
Ad tunam per dies mensisinveniendam. Quot punctis iuna luceat.
Si vis scire quota sitluna die quocunque volueris, Si vis scire quot punctis vel lioris luceat luna,
scilo quola in Kal. ipsius mensis per epactas primum considera ulrum in augmenlo sit, an in de-
et regulares inventa fuerit, tene per diclum nume- trimento. Et si quidem in augmento est, muliipliea
rum, adde eliam dies ineusis prseleritos, sicut supe- cetatem ejus perrv. Verbi gratia, sidecima est,mul-
rius ad feriam diximus, et unum semper recide, liplica per iv, fiunt XL.Tot punclis lucet luna 10,
comprehende in unum. Si xxx pervenerit, xxx luna id est, VJHhoras. Item, si vis scire quol non Iuceat,
est; si aulem minus a xxx, ita esl et luna. Si super vide quot sunt a x usque ad xv; sine dubio quinque:
xxx fuerit, recide xxx, et quod remanserit, talis est niulliplica qualer quinque, fiunt xx puncli, qui fa-
luna. ciunt horas quatuor, lot horis enim Iucet luna de-
Ad lunam per dies anni inveniendam. eima. Item, si vis scire post plenilunium quot horis
Sivis scire omnibus diebus quota sit luna, com- lueeat luna vigesima, ride quot sunt a xx usquexxx;
dubio x. Mulliplica quater, fiunt XLpuncli, qui
puta dies a Kal. Jan. usquein diem de quo compu- sine
tare volueris ; etcum scieris, adde ailaiem lunce,quse faciunt octo horas. Deinde, si vis scire quot non lu-
fuerit in Kalen. Jan. Parlire omnia per xxix et xxx. ceat, vide quot sunt a xv usque xx; sine dubio v.
Et si amplius jquam xxx remanserint, tolle xxx, et Multiplicaquater, iiunt xx puncti, qui faciunt horas
xxix, et quot superfuerint, taliseritluna. qualuor : tot boris non lucet iuna 20. Sic deinceps
B usque ad finem. Tricesima autem luna nihil lucet,
Ad lunam in Katendis Jun. invenienaum. quia in coitu est opposita soli, et illud tempus inter-
Si autem sciredesideras quantasitluna in Kalend. lunium dicitur.
Januar.., sume cyclum lunarem anni prsesenliscujus- In quo signoDelparte signi, sol vel Ivna versetttur.
que voluens, et mulliplica illum undeeies, adde re- Si vis nosse in quo signo vel in qua parte signi
el
gularem unum, partire omnia per xxx; quot vero sol et luna versentur, hoc argumentum assume : in
remanserint, lalis erit aelas lunse in Kal. Jan. Tan- ubi sit accensio lunse. Lunoe accen-
>i
lu memor esto ut post 16 primis perquire
cyclum, videlicet 17,18, sio sic erit: in illo mense ubi xxx efit, ipsa erit ac-
19, non unum, sed duos adjicias regulares. censio ejusdeni mensis, et qui vigesimam octavam
In qua horu el punclo luna accendatur a sole. lunalionem habet, similiter erit ejusdem mensis ac-
et in ipsa die erunt simul sol et Iuna; deinde
Si scire cupis in qua hora et In quo puncto luna censio, Iun_e,qualis foerit, et multiplica xn,
accenditur et sume luna- compulaaetatem
quolidie mulalur, cyclum quotidie duodecim partes elongatur a sole; ip-
rem prcesentem cujuslibet anni, et mulliplica iilum quia sum autem numerum partire per triginta, et me-
quinquies, adde et numerum a Kal. Jan. usque in mento vicibus triginta habueris, lot signa plena
praesentem diem. Illos ergo dies anni, et ipsam mul- habebis,quot quia unumquodque signum triginta partes
tiplicationem cycli lunaris prsesentis additos simul, habet. Hoc tamen scire debes, ut primum signum,
partire per LX.Quot autem superfuerint, ipsi sunt in quo Iuna accensa fueril, restaurari facias de ipso
puncti ejusdem diei: fac ex eis horas. Quinquepuncli numero, quem in multiplicatione babueris.
faciunt unam horam. Verbi gratia, si remanserint v,
in novissimo puncto primse horse lerminatur luna, Quot'partibus distet luna a sole.
el incipit esse alia. Si nosse desideras quot partibus distat luna a sole,
Ad mtalemlunm inveniendam, multiplica celatem ejus, quolacunque fuerit, quater,
Si autem sequentem setatem lunse per eumdem et numerum qui exiude fuerit iterum multiplica ter;
et quot inveneris, lot partibus distatluna a sole.
cyclurn scire cupis, duc eum sexies, et adde supra- Verbi gralia, si decimam requiris, sic facies : qua-
diclum numerum, qui fuerit 4e diebus anni, et de ter deni, XL; ler quadrageni, cxx. Tot partibusluna
multiplicatione ipsius cycli per quinquies; et adde decima distat a sole, id est, in lali parte co_limo-
lot regulares quot sexageni fueiinl primitus in ea ratur luna, ad
quam venturus est sol posl dies cxx.
multiplicatione, parlire omnia per xxx, quot reman- Parles enim signorum nihilaliud dicimus, nisi quan-
serint, lalis ent setas lunce; si nihil remanserit, xxx tum sol singulis diebusex uno quoqueperagiat.Rur-
erit. "
sum si per ideni argumentum invemre cupis in quo
Ad inveniendam tunam in transaclo, vet in sequenti «t signo, prinio considera in quo sit sol, et in quota
anno in unoquoquedalarum. parie ejus, id esi, quot dies ibidem exactdr habeaf,
Si vis scire qualis luna fuerit in transaclo-anno, et quol remanent usque xxx; lot enlm diebus sol
in uno quoque datarum, sume limam de prassenli in unoquoque moratur signo. Quotergo de tiiginta
anno in qualieunque datarum, quam probare vis in renianserint, tot de supradiclo numero sumens, da
iransaclo anno; et tolle xi, quot remanserinl, seito buic signo ad perficiendum. De cceleris vero ~\u\ ex
quia talis Juit luna in transacto anno in illud data- •" _ eodem numero remanserint, singulis sequentibus
rum. Et si minor est oetasJunsequam xi, scilo quia signis xxx dato, usquequo xxx non tiabeas, in quo
ubi nunc est prima, illic fuit 20, et ubi nunc est se- signo x\x <iefneiint, ibi lunam inesse flovens. Et ut
eunda, ibi fuit 21. Et sic compula, quousque venias manifeslius hoc quod dicimus possii intelligi, exem-
ad 12 lunam, et lunc lollexi. Quol remanserint, ta- pii causa unum diem ponamus. Prsesenli anno in
lis fuit luna in transaclo anno in illud datarum, ubi Kal. Augusti, luna est 15. llultiplica qualei', fiunt
nunc est 12. Si auiem de sequenti anno simililer centum . Iios multiplica ler, fiunl Irecerili. Tot par-
approbare vis, ad prsesentem selalem lunse adde xi, autem tibus hoc anno Kal. August. luna distat a sole. Sol
et quot fueiint, scilo quialalis erit luna in sequenti in Leone est in decima quinia pai te ejus, quia
anno in prscsenti daiarum. Si autem intra xxx nu- xv Kalen. introivit : ad huuc lestant dies xv; hos
merus excreverit, tolle xxx, et quot remanserint, \v sume ex illis trecentis, et da Leoni ad peifieien-
talis erit setas ipsius. dum signum, et remanent ducenli octoginta quinque:
ex his iterum da sequenli signo, id est Virgini, xxx;
Ad lunam in centesimoatino inveniendam. et Librce, et Scorpioni, el Sagiitano, et Gapiicorno,
Si vis scire quota sit luna in cenlesimo anno hinc et Aquario, el Piscibus, et Arieli, et Tauro, singu-
a prcesentequolibet die, multiplica xi annuas centies, lis xxx. Qui simul collecti, fluni CCLXX. Remanent
fiunl MC Adde epactam illis diei prcesentis, a quo xv. In 15 parte geminorum moratur eo die luna.Lu-
incipias numerare. Adde regulares v, hoe est v sal- na Zodiaeum tredecies in xn suis conficit mensibus.
tus, qui ideo regulares dicuntur; niiiie simul, et Hoc autem argumenlum cum glossis invenies cap.
703 DE ARGUMENTISLUN__E. 706
17. Luna quotidie quatuor punctis sive crescens, a A Ad inveniendum lunam, secundumnostfum numerum.
sole longius abit. Quod si es signorum nescius, hsec 5 5 7 7 9
autem iria argumenta lege, et differentias illarum September, October, November, December, Janua-
diligenter inquire. 10 9 10 11 12
Qucesittl epactcevel regulares solis et lunm. rius, Februaiius, Martius, Aprilis, Maius, Junius,
Dum audis epactas lunce, cetatem Iunce per sin- 13 14
gulos annos intelljge in duodecimo Kalend. Apri- Julius, Auguslus.
iium die. Dum audis epaelas solis, hoc est, concur-
rentes seplimanoedies, inlellige quota feria per sin- Epactm.
gulos annos nonus Kalend. April. dies perveniet. Nullse, 11 22 3 U 25 6 17 28 9 20
Dum audis regulares secundum lunam, intellige ceta- 1 12 23 4 15 26 7 18.
tes Iunares singulorum mensium, in eo duntaxat decennovenalis circuli anno, in quo nul-
anno, quo trigesima luna in xi Ualend. .April. die laePrimo, sunt epactse, sie invenies lunam per Kalendas
invenitur, ipse est etenim primus jdecennovenalis cceteris vero annis adde .epactas, et sic
circuli annus. Dum audis regulares secundum solem, quasque; sit luna per Kalendas quasque reperies. Cur
inlellige singulorum mensium Kalendas quota feria quota
-- aulem octavo, et undecimo, el decimo oclavo anno
perveniant, eo scilicet anno quo concurrenles sunt decennovenalis hoc argumentum stabililatem
septem, id est, quo nonus Kalend. April. dies est cycli siu non servet, in libro
Sabbatum. Diesquoque Kal. datcevocanlur Kalendce, De tenorisinquibusdamKalendis
in eis dabanlur, id est, provide- B lemporibus n, cap. 20, pleniter inveniri potest.
quomodo antiquilus
bantur quot dies superessent ad nonas. Hinc usque Unde procedant regulares ad feriam inveniendam.
Jiodie in usu retentum, quot datarum dies, id est,
Si vis scire unde procedunt regulares, qui secun-
quotdies a Kalendisde mense transierunt, velquot
dies usque ad Kal. futuri roensis snpersjmt. Lege dum solem numerantur, id est, Martii v; quotmen-
iii Hb. II de temporibus, cap. 15, ibique de Kalendis ses sunt in anno unde regulares requiris, tot nume-
et Nonis ac Idibus plura invenies. rum in calculo numerabis : id est, CCCLXV. IIos par-
tire per xn, xxx duodecies fiunt CCCLX, remanent v,
De epactis in Kalendis mensium. hoc est, Mart. v. Martiushabel dies 51. Adde suos
Si vis seire epaetas in Kalend. duodecim mensium, regulares v,-quos invenisti, fiunt xxxvi. Hos partire
scias quot regulares habel unusquisque mensis, inci- per VII: quinquies vn, xxxv, et remanet i, Aprll. i.
piens a Septembri, quia ille est principium anni, et Aprilis habet dies xxx. Adde regularem unum, quem
prlncipium mensium apud jEgyptios, et in principio invenisti, fiunt xxxi. Partire per septem, quaier vn,
Septembris nniiant JEgyplii epactas, et illas epactas xxvin. Remanent m. Mains m. Sic fac de caeteris
primas quas iEgyplii liabent in principio cycli, in usque in finem, attende diligenter et tibi non fallit.
Kalend. duodecim mensium nos regulares habemus.
Verbi gralia, September v, October v, et reliqua, Unde procedant regulaies ad lunam.
usque, Augustus xiv. -His ergo regularibus additis Si vis scire unde procedunt regulares ad lunam,
epactis, qusecunque fuerint in xi Kal. April. quoli- tene dies CCCLXV, pailire per xxx ; decies xxx fiunt
bet anno, invenies epactas in Kal. xn mensiam. G ccc, el bis xxx, LX, remaneut v. Septemb. v. Se-
Argumentumregvlatittm ad feriam in Iialend. men- ptember habet dies xxx. Adde regulares v, qups m-
iium inveniendamcum epacti. solis, id est, concur- venisli, fiunt xxxv. Absquexxx, remanent v. Oclob.
renlibus secundumRomanos. v. October habet dies xxxi. Adde regulares v, quos
2 5 5 15 in\ enisti, fiunt xxxvi. Absque xxix, remanent vn.
November vn. November habet dies xxx. Adde re-
Januarius, Februaiius, Martius, Aprilis , Maius , gulares vn, quos invenisti, flunl xxxvu. Absque xxx,
6 14 7 2
remanent vn. December vn. Hoc tantum memor
Junius, Julius, Augustus, September, October,
5 7 eslo, ut una vice xx\, alia xxix recidas, propter ac-
censiones et exstinctiones luna?, quse sic flunt.
Kovember, Deeember.
Secundum JEgyptios. De pronunliaiione dierum anni secundum Victorium,
5 1 5. 6 1 4 ad dngularem Nonarum, Iduttm, Kalendarum fe-
Marlius, Aprilis, Maius, Junius, Julius, Augustus, tiam inveniendum.
7 2 5 7 5
Janu. lii Kal. 1 in Non. _> in Id. 15
September, October, November, Decemijer, Janua- Febr. — 52 — 36 — 44
Mari. — 60 — 66 — 74
rius, Februarius. April. — 91 — 95—105
Epactm solis, id est, concurrentes. Maius. — 121 — 127 — .53
Jun. — 152 — 136 — 164
B 1234 B 6712 B 4 5 67 n Jtil. — 182 — 188 — 198
B 2545 B 7125 B 5671 Aug. — 213 J — 217 — _-_.'.
B 3 4 5 6. Sept. — 244 — ..48 — 236
Oct. — 271 — 280 — 288
•Quividelicet j-egulares juxta utrosque, id est, se- Nov. — 503 — 509 — 317
cundum Romanos &i secundum .SSgyplios,lioc spe- Dec. — 55f> — 359 — 547
«ialiter indicant, quota sit feria in Kalendis eo anno Janu. — 366
quo VIIconcurrenles adscripti sunt dies. Caeterisvero Ilem de eodemsecunduin Dionysium.
annis addes concurrentes quotquot in prcesenti fue-
rint annotati, ad regulares mensium singulorum, et Martins in Kal. 29 in Kon 7 in Id. 1S
ita diem Kalendarum sine errore reperies. Aprilis — 32 — T> — 13
Maius — 51 — 7 — 15
Ad lunatn in Kalendis mensium inveniendam, cum Junius — 52 — 5 — 13
epaclis lunmsecundum Romanos et Mgyplios. Julius — 51 7 — 15
9 10 9 10 11 Auguslus — — 52 — S — 13
Septemb. — 32 — S — 13
Januarius, Februarius, Martius, Apribs, Maius, Ju- Oclobr. 51 — 7 --_ 18
12 13 U 15 16 17 Novembr. — 32 — 8 — _15
nius, Julius, Angustus, September, October, Novem- •Decembr. — 31 — 5 — 13
18 — — ~ — 13
.lanuanus 52
ber, December. Februar. — 52 — S — 13
707 BEQM VEN. OPER. PARS I. SECT. II, — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 708
, De pronuntiatione, quw esl secundumViclorinm. A De partilionc qttinquagetturiinovenarii ad iutwm
' Si vis scire inveniendum.
quare'dicitur Februarius in Kal. xxxn,
et quare non ad unura mensem incipiunl islseIeelio- Quinquagies novies asse 59
novies 118
ne$, cum ambseperijnent ad feriam . quia illaiu pri- Quinquagies novies_ dipondio
terni 177
mam terniinayit Victorius Aqujlaipis, istani Piony- Quinquagies
sius Grcecus. Iile numerat dies anni, iste nunjerat Quinquagies noyies quaterni 256
dies mensis. Dionysiusnumeral quantos dies prceter- Quinquagies novies quinj 295
itos babet de mense, Victorius de anno: propter Quinquagies novies _ seni 554
boc dicitur Februarius in Kalend. xxxn, quia J,inua- Idem de eodeni.
rius habel xxxr. AJde Kal., fiunt xxxii: el propter Si vis scire quare dicitur semel LIX,attende ad cal-
hoc coepila Januario ômputare, quia ipse est jaculum, et invenies ibi. Ad lunam inveniendam
nua anni, et ille numeral dies anni; et iste Diony- net ista eleclio, quia luna una vice ascendit xxx,perli- alia
sius incipil a Martio, quia ipse est primus mensis, xux. Miite insiinul, fiunt LJX.El quare non amplius
sicut dixit Dominus • Mensis isleprimus erilinmen- 'de lllo catculo in islo loco nisi sexies LIX-?
aibus anni; et ideo numerat dies mensis. Vjctorius sciipsit Quia sexies LIXfiunt ohi, qui sunt diesiunse : propter
numerat Febr. in Non. xxxvi. Ille habel iv dies in hoc non ascendit ultra in Galculum.
Nonis; adde super xxxn, fiunl xxxvi. In Jdibus XLIV.
Octo dies habet in Idibus; adde super xxxvi, fiunt Unde dicalur terminus.
XLIV.Martius in Kal. ix.fquia quindecim dies habet Tenninus autem dictus*st (ut quidam vojunt)quod
post Idus. AddeKal. Mart.. fiuntxvi. Addexvi, xnv, B lapis ipse a (ribus pedibus aliquid minus liabet.
flunt LX.In JNon.LXVI,quia vj Nonas habet. Sic sem. puschalium terminorumdecimumquarlamlunam
per numera per totos, et non fallit. In iinem dicit . ostendentium."
Januarius in Kal. CCCLXVI, quia annus solaris habet Nonis Aprilis.
dies^ccLXv. Adde Kal., fiunt CCCLXVI. In Non. v, Nonce 5
qiiia jam liniti sunt dies annj, in fdus; xm. Aprilis Jiorunt quinos.
Octavo Kalendas Aprilis.
De pronuntialionequm esl seciindum Dionysium. OctonseKalendceassim depronrant. 1
Idibus Aprilis.
. Si vis-scirequaredicilurVarliusiiiKal. xxix. Quia Idus Apiilis, etiam sexis. - %
relr,o Martio FebruarAis est. Ipse habet dies xxvm; Quarto Nonaruin Aprilis.
addeKal. Marl., fiunt J_XIX. h Non. vn, quia sex Nonas Nonsequaternce, namque dipondio. " ~%
habet; adde Kalendas, fiunt vn. In Idus xv, quia Undecimo Kalendas Aprijis..
omnes m.enses octo idus babent. Adde VJI,quos ha- Jtem undence ambiunt quinos. - 5
buisli in Non., fluntxv. Adde xvn, quos habet Martius Quarlo Iduum Aprilis.-
super Nonas et Id>is, fiuni xxxn. Dicitur Aprilis in Qualuor Idus capiunt temos. 5
Kalend. xxxn, quia Martius haliet xxxi dies; adde -Teiiio Kalendas Aprills.
Kalend., fiunt xxxn. In Non. v, quia quatuor Nonas TernaeKalendajtitulant senos. t &
babel. In Idus, xm; adde v, quos habuisti in Nonis DecimoquarioKalendas Maij.
super viil Jdus, fiunt xm. Adde xviu supra xxin, fiunt •~ Quatuoidense cubant iij quadris.
_ 4
xx\i. Dicitur Maiusin Kal. xxxi. Sic fac per singulos SeptimoIdnum Aprilis.
menses. Hoe lantum cave, ut Kalendas se/nper ad Septenseldussepêm eligunt. 7
mensem qui retro esl, et ad Nonas, quceahte;*sunt, Sexto Kalendas Aprilis
adjunge; et si quis ignarus est, teneat memoriter. Sense Calendaesoitiunturternos. 5
Januarjus, Auguslus ,et December, quatuor jNonas Decimo septimo KalendasJiaii.
habenl: ibi poles pleuiter discere. Denoeseplense donantur assim. i
Secundo Nonarum Aprilis.
De pariitione seplenarii numeri ad ferictminveniendum Pridie Nonarum 4
dies anni. pon-o qualernis.
per Nono Kalendarum Aprilis.
Septies asse Septem NovenseKaIeiidaano'antur septenis. 7
Seplies dipondio ^ Decusquartus SecundoMuum Aprilis.
Septies terni Vies asse Pridie Idus pandnur qumis. 5
Seplies quaterni Vies octus „ Kalendis Aprilis.
Kalendas Aprilis unus exprimit. 1
Septies quini } Tries quinquis DubJecimo Kalendarum Aprilis.
Septies seni Quadraes bini
Seplies septeni Quadraesnonus Duodensenamque doctae quaternis. 4
Seplies octoni Quinquaes sexis Quinto Iduum Apnlis.
Seplies noveni Sexaes tresis Speciem quintam speramus duobns. 2
Seplies deni _ Sepiaes Quarto KalêndasAprilis.
Seplies viceni Cenquadraes I) Quatern;fiKalendcequinque conjiciunt. 5
Seplies triceni Ducendeeus Decimoquinlo Kalendas Maii.
Septies quadrigem Ducenoctaes Quindenceconstant tnbus adeptis. 5
Septies quinqiidgeiu. Tricenquinquaes. . His ergoregularibus, quos cum terminis paschali-
Semel seplein 7 bus pronunliasli, adde concurrenles cujusbbet anni,
Bis 14 totamque summamin septem dislribue . quodreman-
Ter 21 seril, ipse est seplimai ~&dies, qua decimaro quartam
lunam reperies.
Quater 28
Quinqnies • 55 De regutaribuscycli decennovenulis~nertermiintm
Sexies 42 puschalem.
Septies - 49 Si vis inyenire principalitatis originem regulari' m
Octies 56 in cyclo decennovenali, quod est '.'Nonm Apttlis no-
-Novies ' 65 runt quinos, ocionmliatendm assim depiomunf, Idus
Decies 70 Aprilis etlam sexis, et lta usque in finem, sume Kal.
Vicies _ 140 Apiil. semperin priina feria, el in qua feriapr_edielum
Tricies 210 numerum Kalendarum reperies, lol regulares erunt.
Quadragics 280 Verbi gratia, sume Kal. April. in prima feria, et in-
- Quinquagies 550 - venies Nonas Apriiis in quinla feria1: qua invenla,
709 DE ARGUMENTISLON__E. 710
pronunlia : Nonm Apriiis norunt vin qianos. Et in alio A -embolismo ogdoadis, initium primi mensis, id est,
anno sjmiliter fac, ei inveriies Kal. Aprilis in piima luna invenitur in Nonis Aprihs".In primo em-
prima feria; qua reperta, dic : Octonm Kalendm bolismo endecadis, quarlo Nonarum Apiil. invenitur
assim depromunt. Et sic facies per singulos annos luna priniapnmi mensis. Jn ultimo veio embolismo
cycli decennovenalis,et invenies absque ambiguitaiis endecadis, secundo Nonarum Apiilis initium pnmi
errore numerum regularem : cum quibus adde nu- mensis invenitur. Hsec observatio nunquam fallit.
nierum-concurreuliumejusdemanni, de quo inquiris, Reliquis annis semper in Martio fac ordinem quera
etinvenies feriam in qua dedma quarta luna lermini diximus, exceptis liis tribus eetatibus, in Kal. Jan.,
paschalis ineurrit. Et hoc observa, ut quoties ipse luna 26, 29 et 27. Invenla igilur prima iuna primi
tefminus ante Kal. April. evenit, videlicet vm Kal., mensis, adde ei treoecim dies, et fic lunam decimam
vel xiKal. Aprilis, relro coniputandum esl per feriam quartam paschalis termini invenies.
et per Kalehdas taliter : Kal. April. in prima feria,
ii Kal. in 7 feria, ni Kal. in 6 feria. iv Kal. in'5 fe- Argumentum duli exempli de pnnis Incatnationis Do-
mini 776, et 936, vel 957, auomodo inveniatur de-
ria; et sic deinceps usqueâd terminum. Quando
vero post Kal. aprilis, videlicet Monis Aprilis, vel cjmaquarta lunapiimi mensis, et fei\a ipsius lunm
cum anledictisregulanbus.
quarto Non., recto ordine ad terminum veniendum
€St. Martius habet rejmlares majorej xxxvi et minores
A quo sinl inventi idem termini. iv. Aprilis liabet jegulares majores xxxy et mino-
vn.
Legimus in epistolis Grcecorum, quod post pas- res?rjmo anno circuli decennoveoalis 50 est
sionem apostolorum -sanctus"Bachumius abbas in g undecimo luna, In
jEgyptO cum monachis suis in oralione a Domino -quinto die JKal, April., eodemque anno, luna \'i,
rogavit ut ostenderet *i quomodo Pascha deberet ad Kal. April., id est, Nonis April. Junge v
celebrare;-et misit Dominus-per augelum suum ad anno xxx, el sume p.ro regularibus mensis Aprili?, eo
prasfatumsancium Bacbumium cyclum deeennove- incurrit. quo decima quarta luua in menseni Aprjlenj
Eo anno quo I I mensem Martiuhi-U
nalem, hoc modo : Nonm Apiilis norunl quinos, luna incurrjt,verotrade Martio
octonm KalendtTassim depromunt, etc. ~A<liversis regulares xxxyi. Ex
autem calculatoribus diyersis modis termini pascha- epactis utique f.ieillime agnoscis utrimj in Martium
Ies inveniuntur, quorum ealculalionem non esl ne- ao Aprilem decima quarta iuna eveniat. Si eniin plus
aut minus v epactjs liabes, Apriii decjma quarja
«essehiepatefacere; sed taniuro lege in qua.ermone xy, Si vero plus v et mi|iu5 xv epactis
doniini Ulperici, cap. 50, 52, 35, 34 el 55, ibique de luna computatur.
omnibus termiuis quidquid necesse est multiplieiier habes, Martio 14 luna imputatur. Tene ergo regula-
invenies. res xxxv in Aprili, et sublrahe epactas seinper ejus-
Iiem. - • dem anni, et quod remanserit, Ipsa esldies J4 lunae:
t ut puta 3 anno circulj decennovenalis \xn erunt
-
Sic legitur in epistola quam beatus C^TIUUSad epactse. Tolle xxn <le Xxxv, remaneiil xm. Teitia
Leonem papam scripsit: _ Indicabo enim vobis quid decima die mensis Aprilis, id est, Iiius Aprilis, 14
Bachupnus, monachus insignis, faciis ajostolicqe luj\a occurnt. Si vero feriam quaeras 1'4 luuce, adde
gratise egregijis, fundalorque 'Jigypli cocnobiorum, concurrenles anni illius niimero qui reliclus esl, ut-
qui«didit et monasterium quod lingua iEgyptia yo- „ putaistis xiu qui in prcesenti sunt, in Aprili quoque
catur Panum, litlera angelo diclanlo perceperat, ut C VIIregiilares. Hcecomnia colligeêt posl per septe-
non «rrorem incurreret iasolemnitatis Pascbalis ra- narium divide, et quod lemanserit, ipsa est feria 14
tiojie,'sciretque Junam primi mensis.in anno com- lunse; et sic facilliine ad diem Dominicumpervemes.
muni, et embolismi. J Mense aulem Jlarlio tene regulares xxxvi; subirahe
De regulaiibtti,, quu dicuntttr mujores, acl decimam epactas anni illius : verbi gratia, secuudo anno cir-
<liiartamlunam pritni mensis inveniendam. culi decennovenalis xi; reslant xxv. Vicesinia quinta-
Martius habel regulares majores xxxvi, Aprilis die mensis ejusdem 14 luna aderit, id est, vui Kal.
xxxv, M-decimani quartam lunam inveniendam. Si Aprilis. Si vero feriam ejusdem diei requiras, adde
ergo vis scire terminum Paschalem in Martio aut numero prcescriptoconeurrenles iinni illius, et regu-
lares iv in mense Martio. Hisque in ununi collectis,
Aprili, sublrahe de ipsis regularibus, in quo mense parlitoque per septenarium,
e duobus computare volueris epactam quceeodem est dies lunce quod remanserit, ipse
anno curril, et si plusquam xxx de ipsis regularibus 14- Si nihil remanserit, 7 ferja est.
remanserint, tolle xxx, ~et quanti superfuerint, tot- Igitur si, delraclis epactis, est xxx-remanejit, tamen
dies mehsis, in quo
idem. dies infra ipsuni mensem habebis terminum quodcunque superest, ipse
l>aselialem. Si unus remanserit, prima die mensis aecimam quartam lunam reperies, _ul eoâhno<quo
•eritterminus; si quindecim, decimo quinloîe; sl iv epactse flunt, remaneti. absnme iv de x\xv, ei remanent
Prima diemensis 14Iuna
triginta, tricesimo die erit terminus Paschalis, id xxxi; tqjlexxx,
0ccurrjt7 id est, KalendceApriUs. Si yero, deduclis
est,-decima quarta Juna. xxx tantum remaneht, xxx die mejisis 14
dicuntur minores ad epactis,
De regularibus qui feriam ipsius P luna evenit. Quod semel inter xixaccidit annos, sci-
lunminveniendum. Iicet quando vi epactseascribuntur, etm Kal. Aprfl,
-Martius habet regulares minores iv, Aprilis vn, ad U Juna evenit. El ut te exemplis ad inveniendam ie-
feriam decinjcequartse lunse inveniendam. Si ergo vjs rjam inslrnem.quandoU luna oceurrat, utpula anno
subito scire-in quota feria terminus paschalis, seu prsesenti Dominicse Incarnationis 776, sume epactas
quadragesimalis, vel rogalionalis eveneril, tene illos liujus anni, xxvi delractis dexxxvregulaiibus, rema-
dies quipost deductam epaclam <le ipsis regul-iribus nenl ix. Et ecce nono die mensis decima quarta luna
majoribus remanserint: adde concurrenles praesentis erit, id est, v Idus April. Junge etiam concuirentes
anni, adde semper in Marlio regulares qualuor, et in anni prsesentis, id est, unum ad ix, el fluht x^ His
Aprili seplem, comprehende in unum, et jpsos par- adJe VIIfitfiunt xvn; hos parlire per vn : bis VH,XIV,
tire per septem; qu >iremanserint, talis esl feria in et remaneiit IJI. Terlia feria eiit luna ik', quarla 15,
qua lermrous paschalis, id .est, luna decima quartn sexta 47, seplima 18, prima 19, quss esl dies Pas-
occurrerit, seu quadragesimalis, vel rogationalis, id chae. Quinlo Idu., 14-luna, quartoldus 1S, tertio Idus
est, luua seGunda, sive \Igesima. Memor esto quota 16, secundo idus 17, Idus 18, xvm Kal. Man 19.
luna inKal. Jan. eodem anno fuerit, tolUies tolle de Secundo anno .postv4iunc yji, quia plus quinque
Martioa fme retrorsu.Ji; et ubi dies evenerit, ibi erit sunt, et minus |?. Ad Martium pertinet 14 Juna,
nativltas lunae primi mensis. Hoc fac omnibus aiinis, quam sic requi' es. Sume regulas Maitii mensis xxxvi.
•exceptistrlbus embolismis, id est, noyissimo ogdoa- Detrahe a"beis VII, et-remanent 29. Vieisima nona
-dis^-etprimoatguenovissimo endecadis. Jnnovissimo die Martii mensis, id est,' iv Kal. Apnl., i-%lunp tibi
711 BED..E VEN. OPER. PARS I, SE.CT, II. — DIDASCALICASPURIA ET DOBIA. 7.2
occurnt. Ad inveniendam feriam sume easdem xxix;, A XII Kal. Junii, Pentecostes, luna 7.
et adde eis concurrentes illius anni, id esl, duos -fiunt XIII Kalend. Junii, xiv Kal., xv Kal,, lerminus Pen-
xxxi. His quoque adjiee regulares IV, et erit 'omnis tecostes, luna quarta.
su-iima xxxv. Partire per vn el 1, quinquies enim
Unde frocedant legulares nmjores.
septem xxxv, et mhil remanet : quia septiraa feria^
erit luna 14, quarto Kal. April., et 15 tertio Kal.~ Si cognoscere cupis unde proeedunt regulares
Aprilis, ipse est dies Dominicus Paschce. Etiam sjc majores in mense Martio56 et in A.prili35, hocar-
per singulos-circulidecennovenalis annos, semper his gumento reperies.-Marlius habet dies~3J, cui si quin-'
regulanbus et hac ratione annuis epactarum detractis que residuos Êgyptiorum dies addideris, erunt.38.
diebus, decimamquarlam sine,errore reperies lunam. Similiter si Aprili eosdem quinqne adjunxeris, erunt
Et illis regularibus concujrente numero prascripto 35. Hoc modo provenitmt in Martium regulares 36,
junctis, feriam quoque decimae quartae luiit« sine et in Aprili 35, quibus ulendum estiriquisiliorie de-
scrupulo invesiigabis; el siC'Computatis feriis quse cimse quartae lunae Paschai.s, ut inveniri possit, in
supersint sejjtimanceillius, lunce quoque aetatemcre- qua feria, vel in Martio, vel in Aprili, occurrat.
scenlis singulis appone die"bus, et tunc simul locum Vnde procedant regulares minores.
lunse et setatem ejus eitissime invenies.
Siiicire cupis unde orilntur regulares minoresin
De anno ab Incurnutione Dpmini 956. mense Maiiio h el in Aprili7, sume dies anni aKal.
Quarto Idus Aprilis terminus Paschalis. D. Unde Jan'iarii usque in Kal. Martii, id 7estdiesJ60, et per
hoc patet? M. Aprilis habel xxxv regulares ad deci- septimam divide partem, hoe est, octies septem,
mam quartam lunam inquirendam, et epactce sunt B ; fiunt 5l.;j'emanen.Tiuatuor . nempe'4sunl regulares
hoc anno25. Sublatis 25~de35, restant 10. Decima in mense Martio. Si vBro in mense
die infra mensem Aprilemterminus Paschalis, id-est, reperirevis, hoc argumentoreperies. Aprili similiter^
Suntenim dies
luna 14. D. ln quola feria? M. Aprilis habet jegula- anni in Kal. Aprilis 9l_; lios deihde ~per7; decies 7,
res vii ad feriam decimaequailae lunse inveniendam. 70 : remanent 21. Divide per 7; septies asse 7 ; se-
Si ergo eum ipsis decem ipsos vldelicet qui post-de- pties bini 14 : remanent 7, quos assumens tene pro
ductas epactas remanserunt, insuper etiam concur- legularibus in mense Apiih. Hoc autem fac per sin-
rentes istius anni, quae sunt v, anneciimus,' fiunt si- gulos annos, et regulares prcediclos; omni sublato
mul xxn. Posthabitis xxi, remanet i. Dechr__. ergo ambiguiiatis errore, repenes.
die infra mensem Aprilcm, quse est iv Idus ipsins, De Paschali el nativitate decimfeguartm lunm.
feria prirna
"" terminus paschal.
XV Kul. Muii, Pascha, luna 21. Statutum inveuimusin "cycloItomanoruiii, ut nec
Kalend. April., vi Idus, T idus, iv Idus, termihus beat anle xi Kal. Aprilis, nec posl vn Kal. MaiiPascha de-
ileri. Et nec ante xn Kal. Aprilis, nee post xiv
paschalis 1, luna 14. Kal. Maii, decima quafta Iuna paschahs ullalenus in-
XVI Kal. Mattii, Septuagesima, lunai8. quiri. Similiter quadragesimahs," nee anle vn Idus
Propler btsscxlum7 Februarii/iiec post Nonas Martii et Rogationum,
4 Kal. Feb.,Non.,vniId., 7Id., terminus70,lunall. nec ante vn Kai.JMaii, posl x Kal Junii et Peiiieeo-
XI NonammMaitii,_Quadiagesima, lunado ' stes, nee ante vn Idus Maii, nec posrvin Idus Junil
fieri debet.
XIKal. Martii, v Kal., iv Kal., iu Kal., terminus 40, G Sanct33etiam memorice
lunasecunda. Theophilus Alexandrinus
(- episeopus, datis epislolis ad synodum apud Ricceam
XI Kat. Junii, Rogationes, luna 27. civitatem Bithyniceûbi cccxix pontifices convene-
II Nonas Maii, m Idus, n Idus, Idus, terminus Roga- runt, seu ad TliejodosiumImperatore'ii, in quibus
tionum, luna 20. annuntians ut ab oclavo Idus Martii usque in diem
Nonarum Apnl., -diebus scilicet 29,- qualiscunque
IV Nonatum Junii, Pentecosles, luna II. luria nata fuerit, in quolibet medio spatio perhibet
XIIIKalend. Junii, vi Kalv v Kal., ir Kal., ierminus facere initium
luna 4. primi mensis 14 a xn Kal. Apjrilisus-
Pentecostes, que in 14 Kal. Mail, «olerter inquiri, eliamsi die
Deanno ab Incamatione Domini 957. sabbatorum venerit, consequente die Domijiico, id
D. In quo mense, vel In quo Kalendarum die_erit est 16 luna, Pascha celebraie conscripsit. Ei si die
lerminus paschalis hoe anno^M. Martiusjiabetj-e- Dominico luna 14 ejusdem mensis ewneiit,-ipsa lieb-
gulares xxxvi ad decimam quartam lunam investi- "domada transacta, ad alterum dieni Dominieum
gandam, et epactse sunt hoC anno sex. Abjeclis ergo luna21 Paseha sine dubio conscripsit. Ethocsaneta"
sex epactis de xxxvi regulis, remanent xXx. Trice- synodus modis onmibus prsecavendum consiituit, ut
simo die infra mensem Marlium, quod est in Kal. ante vernale sequinoctium, quod est xn Kal. April.
April., lerminus 'paschalis, id est, luna 14. D. In Pascba nullus inquirat; nec in illa lunatione qaae
quola feria? M.-Martiushabet regulares iv ad feriam anle octavum Idus llart. nata est, vel nonum April.
decimsequartce lunseinyeniendam. Si autem eum ip- in illa lunalione Paseba jiullo rnodo celebretur. Hoc
sis illos xxx qi>.posl expensas epactas remanserunt, D aulem omnibus modis admonemus, ne quis in piimi
el insuper sex coneurrentes, quse isio «oncurrunt mensis agnitione fallatur : mde enim maxime discre-
anno, admittimus, XLstatim compommus. Quinquies pandse festivitatis unicaeerror exoritur, dum initium
VII,xxxv, el remanent v, qui leriam quam queeritis temporis ignoralur. Inilium autem anni et materia
' desigi»anl: quain etiam facilius Giliusqueinveriire sic bissexti, in 12 Kal. April. nunc in plenitudine mundi
possumus. Hujus teriniiii regulares sunt vi, et prse- requjrenda sunt.
sentis amn concurrentes sinnliter vi, qui sunt simul Unde supfa.
XII. Depositis VJI, resiant v, qui praedictam feriam Si "visinvenire terminum paselialem, vide epac-
notificanl. tam ad Ipsum termmum pascbcerespieientem; quem
IV Nonarum Aprii., Pascha, luna 17. si minorem quam 15 inveneris, periice ei eumdem lo
Kal. April, irKa!., III Kal., lerminus paseh., luna 14. numerum,.computando ab 15 Kal. Aprilis, «t in quo
IV Kalend. Febr , Septuagesima,luna 13. Kalendano ldem numerus complelus fuerit, procul
Y,-Kal.Febr., vi Kal., vn Kal., termmus 70, luna 10. dubio ibi tei'minus erit. Qiii>dautem 15 epaclanrm-
XI Kal. Martii, Quadragesima, luna 5. veueris, xi Kal. Aprilis habebis terminum paschalem.
XII Kal. Mart., xm Kal., xiv Kal., terminus 40, luna 2. Si vero epacta major fuerit quam 15, perfice ei nu-
merum 45, compalaiido sirailiter ab 12 Kal. Apriiis:
Nonm Maii, Rogaliones, luna 25. et in quo Kalendario jpse numerus fuerit perfectus,
II Nonarujn Maii, inTKon., iv Non., terminus Roga- ibi eiit terminusTQuando autem nullaiuent epacta,
tionumjluna vigesima. ab xi Kal. Aprilis semper computandum est, donec
7j5 DF. ARGUMENTISLUN__E. 714
lB numerus explcalur, videlicet usque aJ Nonas ti diclo die oclavo Idus Marlis prceceoentislunar-cetatis
nonarum xi, ul prius scilicet proptersaltum lunse 12,
Apiilis. et iterum occurrel tibi luna in principio, eodem
Unde supra.
die 16, alque ila sequentia eodem quo prius ordine
Si postaliquotti praesenli annos, verbi gratia post cuncta
tantum et concdr- provenienl.
100, Pascba scire velis, epactas Partire
rentes solis dies invenire sufficit. centum per Quadragesimaiiumterminorumsecundam lunam
centesimo ostendentium.
&, et remanent 5. Illas ergo scito epactas 28
qiiasi quinto fuluras. Eodem modo centum per vln Kalend. Marlti 5 regulares.
dividens, eas ceiuesimo quas decirao quinto anno Octonas Marlis coepit lex quinque librorum.
concurrente solis invenies. iv Jdus Februaiii 1 regularis.
Ast Idus Februi, lernas Deus unus honorat.
Unde supra. vi Nbuarum Matlii 6 regulares.
Legimus in Veleri Teslamento quia ti-ibus argu- Nonarum senas secum sex vasa lulerunt.
mentorum judici s Paschale tempus sit observare xi Kal. Mattii 2 regulares.
prscceptum, ut post aequinoctium, mense pr.mo, ut Undeuas Martis capiunt duojusia Kalendas.
a
3 septimana, id est, vespere deeimcc quartce lunce, vi Idus Februatii 5 regularcs.
ad
quod est inilium 15, usque vesperum, id est ter- Idibus in senis alacres stant quinque puellae.
lninumil Iuncceelebrafetur. Quartain ejusdem ob-' m Kalendas Marlii 3 regulares.
servalione regula est nobis a tempore Ghristi resur- Terna Kalendarum tria munera signa reportant.
rectionis imposila, ut sequinoctio transcenso liina ;B xiv Kal. Marlii 6 regularest
primi mensis 14 a vespere ortum facere viderimus, sed Quatuor et denaesex exrrevere diebus.
non statim ad faciendum Pascha prosiliamus; Nonis Matlii 4 regulares,
Dominicum diem quo ipsum Pascha, id est, trans- Martius in nonis bis biua ejenienta creavit.
itum de morte ad vilam, de corruptione ad iucorru- vi Kulendus Martii 7 regulares.
ptionem, de poe-naad gloriam resurgendo facere di- Sexta Kalendarum septem fert norma lucernas.
gnatus est. ldus Febtuarii 3 reguiares. -
Unde supra. Idibus in Februi sociatur trina poteslas.
Chnstianorum Pascha ab xi Ka_. april. usque vu iv Nonarum Mailii 1 regularis.
Kal. Maii, quocunque Dominicadie regulaii videlket Nonarum speciale gerit baptisma quateru.s,
luna-occurrit, secundum Pascha modis omnibus ce- ix Kalendus Matlii 4 regutareSi
lebratur. Bis bina cursus capimus virtute novenos.
De mysterio 14 diei quo agnus inimolatui: iv Idus Februani 7 regulares.
Qualernas ldus septem coluere ministri.
Quartus decimus dies lidem Cbristi nobis demon- Kalendas Marlii 5 regulures.
strat per decem prsecepta et quatuor Evangelia. Im- Sensibus ex quinis Martis scrutare Kalendasi
molatio agni 14 die convenit, quia Mesraim deciinus iv Kulendus Murlii 1 regularis.
quarlus ab Adam, primns sanguinem idolis immola- Una fides poluit duoiienas ferre Kalendas.
Vil, usque ad diem vieesimum primum : id est, in iv Idus Februurii 4 regulares.
flguris duarum legum, et illarura unitatis. Quarta C Seplem Idus ornant paradisi qualuor amnes.
decima agnus immolabatur die, quando luna plena IV Iiulendas Murlii 2 regulures.
est, et nihil ei de lumine deesl: quia Chrislns non Testamenta duo quarlas daut ire Kalendas.
immolatur, nisi in perfecto corde, et pleno lumine xv Kalendas Marlii 5 regulures.
sine tenebfis. Quindenas capiunt stolide vix quinque sorores.
Ad invenienaum„ocum14 lunm per 19 Annos. 11Nonarum Mailii 5 regulares.
tria tempora scecli.
Constat igitur quod primo anno cycli decemnoven- Pridie Nonarum posuit
halis, quando nulla epacla iu capile ponitur, in Kal. In his ergo versibus Idus cum audis, mense Fe-
Mart. luna*9, et in oclavo ldus Marlii 16, occurrit; bruario eas esse scias; Kalendas vero et Nonas in
Iiancdeduc30, et ihcipe primam, elnonarltm April. ipsis cura legis, Martii mensis eas esse intelligas. Re-
occurrit 14, qui esl lermirius primuS decemnovenna- gulares vero eorumdem versuum Nonis prae entibus,
lis. Itermn ejusdem 16, quos anno priore in VIIIldus sed statim a Mailio ineipientibus junge concurren-
Marlis habuisii, adde 11; occurrit eodem die 27. tibus.
Hanc cum trigesima deduxeris, occurril sequens 14 De initio et luna Quadragesimmel Paschm.
luna 8 Aprilis, qui est tei'ininus secundus : sicque Si vis scire initium Quadragesimce,hoc argumento
lunationibus singulis usque 19 annum, eodem die, utere : quot diebus post pridie Idus Aprilis iiabueris
8 Idus scilicet, addendo semper 11 ad praecedenlem Pascba, tot diebus post Kalend. Marlis babebis ini-
ejusdem diei lunce cetalem anni prcecedenlis. Quota- tium Quadragesimce: et quot diebus ante 11 Idus
libet infra trigesiiham fuerit, deduc eam trigesimam, Aprilis habueris Pascha, tol diebus anle Kal. Martis
et deduc sequentem usque 14. Et ubicunque 14 fue- P habebis iniiium Quadragesimae. Elsi in pr.die Idus
rit, ibi sine ulla ambiguitaleterrainus paschalis erit. Aprilis habueris Pascha, in Kal. Martis habebis ini-
Porro si eodem die 50 inciderit, quod tamen non lium Quadragesimae. ltem, quot diebus anle Kal.
nisi semelper 19 annos fit, deduc more solilo se- Apnlis habueris Pascha, tol diebus ante xn Kal.
quenlem, et ubi 14 occurrerit, ibi terminus erit. Martis habebis initium Quadragesimae; nisi Jorte eo
Prima vero cum vni Idus Martis occurrerit, eadem anno bissextus sit; lunc uno die minus ante xn KaL
procul dubio Paschalis erit. Ltiioc certissime cave, Martis invenies.
ne prius nalam iunam quam vui Idus Martis Pascba- Si luna 3 initiuni Quadragesirace, 15 erit in Pa-
lem deputes: sed quotacunque eodem die occurre- scha; si 4 initium Quadragesimae,16 in Paseha; si 5
rit, aut tricesimam eodemdie teneas, ant tricesimam initium Quadragesimcc,17 in Pascha; si 6 initium
deducas, et sequentem quohbet loco 14 occurreiit, Quadragesimac,18 in Pascha; si 7 initium Quadrage-
Paschalem esse non dubites. Iste ordo, et huecratio simae, 19 in Pascha; si 8 initiuin Quadragesimae,20
nUnquam ex eo die qi.o in Nicicno concilio slatula iu Pascha; si 9 inilium Quadragesimae,21 in Pascha.
fuit, lurbari ab ullo poluit aut polerit, sed polius Omnis paschalis lunat cujuscunque cetatissit, si de-
ille concussus erit qui eam conculere visus fuerii. trahas a!>ea 12, Jiet tibi xtas lunae quae sit m initlo.
E\plelo igitur anno decimo nono, slatu quoque ejus- DeIdibus Februarii usque in secuudum Idus Marlis
dem anni termino novissimo, si iterum probare Vo- dies sunt 54, et deundftcimo Kalendas Aprilis usque
lueris quod hcecralio ratione eonslet, et Ii_ccauclo- in septimum Kal. Maiidies sunl54. Sicinvesligakun
iitas digna aucioritate subsislat, adde eodem saepe esl, quod nec ante sexlum IdusJêbruarii, nec post
PAIROI.. XC. 23
715 BED-E VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 716
pridie Idus Marlii inilium Quadragesimsealio modo A Terminus Pentecostes requirilur a xiu Kal. Juhir,
nullatenus lieri potesi, nisi tantum infra 54 dies. Et et computanlur similiter ibi taiideui dies quot et ja
de Pascha investigatum est in concUio sanctoium cueleris terminis, in ipso lermino invenitur luna 4.
Patrum, quod nec anle xi Kal. Aprilis, nec post \n Omnes vero lermini una eademque feria provenienl,
Kal. Maii debeal Heri.Luna in termino Quadragesimce ei ut Pascha, et-sic ei i-tce cceterscfestivitates in Do-
non reperilnr jii lerinino Paschae 14. Sic regulatur minieum_diem 'prole'abunlur : et sicut de Pa^c'.a
Dominicus dies fesli Paschalis ad decimam quartam diximus,"sic de cseteris inlellige, utjsi in Dominicum
lunam primi mensis; ila et inilium Quadragesimce diem terminus evenerit, in aileram Dominicamiesti-
regulalui', etobseivat secundam lunam mensis Mar- yitaiem difleras-.
tii. Qtiicunque enim Dominicus seculus fuent deci- Unde supi'a.
nam quartam hmam primi mensis, Vine dubio Pas-
Memenlo enim quod per 10 et 9 annos termirfs
cbalis iesli erit. Siuiiliter de Quadiage.ima.
De cerlis termifiis. ~ '' Sepluagesijnceluna 10 Febr. mensis; Quadragesimae
cero Juna 11 Martii; Paschae, luna 14 April.; Roga-
Termiiius Paschalis requiritur a Kal. April. et ab lionum, luna 20 Maii; Per.tecostes, luna 4 Junii tir-
jpso accipiunt coeieri ordinem. Et hoc observandum cumferenlur, prieter ocavum videlicet et decimum
quia nunquam anle xnKal. April. lerniinus Paschce, nonum -anuuin, in quibus terminus Septuagesimse
nec ipsa solemnitas celebralur, quia decretum est a luna 11 Martii, necnon etiam Quadragesimaeluna S
sanclis Palnbus caiholicis, ut quandiu nox superat «mboKsu.i niensls constal.
diem, non celebretur Pascha. At vero poslquim Di scdihus ternfiiwium.
dies supei"are coeperit noctem, advfiniente 14 luna B
et die Dominico stali n Posl xvii Kal. Febr., ubi lunam decimam invene-
îgiuir terminus, subsequenti -bi fac lermihum sepluagesimalem.
solemnitis Paschae a cuuciis fidelibns celebrelur. In ris,Post viii Idus Februarii^ ubi lunam secundam ijf-
ipso termino omui tem,jore inVenitur luna 14. veneris, ibi fac terminum Quadragesimje.
De Septuagesima. Post xin Kal. Aprilis-,ubi lunam decimam quar-
Termlrium Septingesimje invenire cupiens, vide tam inveneris, ibi fae terminum Paschae.
Posl vii Kal. Maii, ubi lunam vigesimara invene-
prinium quot diebus Paschahs terminus a Kal. Apn- ris, ibi fac terminum
Iis absit, sive retro, sive in anle : et computa toti- Rogationum.
dem dies a v Kal. F«br. similiter vel in anle, vel re- rPost sexlum Idus Maii, ubt lunam quartam inve=
tro : et termmum Septuagesimce absque scrupulo neris, ibi fac lerminum Penlecostes.
reperies, Esi antem terminus Septuagesimseluna de- Quomodolefmini sequentis anni per pimsentem
cina, quse HtFebiuarii meiisis, id est quae in illo fi- tnveniantur.
jualur. Luna ^nim -cujusque mens.s est quce in illo Termmura uniuscujusque annitaliler facillimere;
linilur. perire vales : praecedentis anni lerminum in pri i>a
Terminum qualragesimalem a xit Kalend. Martls junctura poliieis pone, deinde rehquas ipsius et cae-
:
re raire incipiens per omnia sie facilo, sicut de leioruin digitorum comûlando percurre: et quol
Septuagesima dixiiiius. Esi aulem luna 2 mensis Mar- iibi ad eamdem juncturam repetitam occurrerit, ubs-
us. Hoc auteni in jsiis duobus ler umis observabis, que dubio lerniinus erit. Hoc tantum prsecave, ut
ut bissextui anno uno die lardius requirere incipias : ante xn Kal Aprilis, nec pott xni lial. Maii velis
id <st, Sepluages mam a iv Kalend. Febr., Quadra- C ter.ninum celebrare.
gesimam vero ab xi Kalend. Mailis requirere mci- ilem de leimini .
piens, quod -n aliis non faeies lerrninis. Et de Se-
pluagesimali qui lem in o >inibisseviili anno hoc ob- Notandtl.i qudd Septuagesimalis terminus bi»sex-
servabis. De Quadrjgesiraali veio lunc tantuni euin tili anno iion observat loea terminorum qui jn se-
ipse tei*minusante bissevtum ev nturus sil. Caeie- quentiuus de=cribuntur, propter bissextum, et ott
ruin si po^t bi.sexluin eventuru. sit, et jam m bis- iioc in sequentem diein terniinus ferealus est, ut
sexto sicul iu aliis annis a xn Kal. requirere inci- concordiain cum termino paschali habeat in ipsa fe-
piens. In lermiiio quoque Quadragesimce bissexlili ria, in qua terminus paschalis eodem anno occurrit.
anno solet evemre lu.ia II, quod ideo notavi, ne Veibi gralia : terminus qui in pni'senli anno prie-
cum eveuirct, mrbaret ca'culaiorem. ~ scriptns esi x hal. Fehr. Iranslatus es-l i i ix KaU
Tenninus Rogaiionu.ii requuilur a n Non. Maii, Febr. Simditer de teimino quadragesimaii intelii-
et computantur tot dies quot et in caetens lennuiis. genduin es', si tamen an.e bissexlu n eveneril; bis-
ln ipso leiJiiino invenilur lana vigesuna. sexlili anno, Februani luna tricesima erit.
Argumentumdescriptionis otnnium 'erminorum singulis annis decemnovennaiiscycli.

Luna Terminus Se-Termmi Qua- tnitmmprwu TetuttniPas- Teraimi Ro- TerinmiJ"eit- § Cyclus Gbservalioitt-
nnlla. pluagesimm.drages.,tunai. mensis. chm,luna 14. gai.-slunaW. teco"t.,Iuna&."S. lunaits. nm Imensts.
x Kal. Febr. viu Kal. Mart. x Kal. Apr. Non.Apr. n Id. Maiiix Kal. Junii S 17 em.' Non.Der.
11 xu Kalr Febr. iu Id. Febr. iv Id. Mart. vuiKal. Apr si Kal. Maiint Id. Maii. 1 18 com. uuKal. 7an.
22 v Id. Febr. vi Non.Mart. u Kal. Apr. IdusApr. xv Kal. M.u Kal. Junii 6 19 em. ld. Dec.
0 iv Kal. Febr. xi Kal. Mart. xmKal. Apr. iv Kou.Apr. 'Kon.Mairxn Kal.Junii 2 1~ com. Kal. Jan!
14 xv Kal. Febr. vi Id. Febr. vn Id. Mart. xi Kal. Apr. vi Kal. Jun. vi Id. Man 5 com. xu Kal. Jan.
28 viu Id. Febr. iu Kal. Mart. v Kal. Apr. iv Id. Apr. Idus Mau iv Iial. Junii 5 5 em. iv Id. Dec.
6 VII Kal. Febr. xivKal. llart. xviKal. Apr. iu Kal. Apr. iy Kal.Jumi xv Kal. Junii 6 4 coni.iv Kal, Jan.
17 xvi Kal. Marl. Non. Mart. Nou.Apr. xivKal. Maiiv Kai. Junh VIIIId Jumi 4 5 em. xv Kal. Jan.
28 iu Non.Febr. vi Kal. Hart. vinKal. Apr. ui Id. April. y Kal. Mau vii Kal.Junii 7 6 com.ui Id. Dec.
9 x Kal. Febr. Idus Febr. II Id. Mart. vi Kal. Apr. Kal. Maii Id. Man 5 7 em 'vji Kal. Jan.
20 m Id. Febr. iv Kou. Mart iv Kon.Apr. xvu Kal.MaiixmKal. Junii m Non.Junii 1' 8 em. vu Kal. J.ui.
1 n Kal. Febr. ix Kal. Mart. xi Kal. Apr. u Non. Apr. vu Kon. Manx Kal. Junu 9 com. m Kon. Jan.
12 xin Kal. -Febr.iv Id. Febr. v Id. Mart ix Kal. Apr. iv Kal. Man'IVId. Maii 7 10 com. x Kai. Jan.
25 vi ld. Febr. Kal. Mart. m Kal. Apr. u Id. Apr. xviKal. Junii « Kal. Junu _ 11 em. n ld. Dec.
4 v Kal. Febr. xn Kal. Mart. xivKal. Apr. Kal. Apr. i Kon. Mau xm KaUJunu 1 12 com. ii Kal. Jan.
15 xvi Kal. Febr. vn Id. Febr. vniId mart. xn Kal. Apr. vn Kal. Man viild. Maii 4 ISxom. xuiKal. Jan.
28 Kon.Febr. iv Kal. Mart. vi Kal. Apr. v M. April n K_l. Maii y Kal. Juuii] % 14 em. v Id. Dec.
7 uuKal. Febr. xv Kal. Marl. xvnKal.Apr. iv Kal..Aj>r.v Non. Man xvi Kal Junu, S V~com. v Kal. Jan.
, 18 Idus Febr. ii Non.Mart n Non Apr. xy Kal. Maiijxi Kal. Junn Non.Junnj 5116 en>,xviKai.Jan
115 DE ARGUMENTISLUN.E. 718
Argumenlumde clavibusterminorum. t Ad cyclum decemnovennalemmveniendum.
An.Clav. Att.Ctuv. An.Clav. An.Clev. Si scire cupis quotus sit annus cycli deceranoven-
i 26 vi 51 xi 56 xii II nalis, sume supradictos annos, cum bis adde regu-
u 15 VH 20 xn 22 xvn 50 lares seplem, lios partire per 19; quod remanserit,
III 34 uii 59 xiu lt xuu 19 talis est cyclus decemnovennalis. Si nihil remanse-
nu 25 IX 28 xim 3. xix 58 ril, decimus nonus erit.
V 12 x 17 xv 22 Ad c^clum lunminveniendum.
Si quis per perscriptos regulares quolibet decem- Si scire cupis q lotus sit cjTclusIunse, tene annos
novennalis cyeli anno terminos oiniies invenire cu- ut supra diximus; cum his adde regulares4; hos di-
pit, sumal semper Sepluagesimalem a vn ldus 'a- vide per 19 : quod remanserit, ipse est cyclus lunse;
nuarii; Quadragesimalem avKalend. Februar.; Pa- si nihil remanserit, decinrus nonus erit.
scbalero a vi Idus Marlii; Rogalionum a xvit Kal.
Maii; Pentecosles a HIKal. Maii; ei ubi ipse nume- Ad epacius inventendus.
rus prcesenlianno annotaius ierminabitur, ibi absque Si vis scire quota sit epacla, sume annos ab initio
dubio tenninum inveniet. mundi, adde regulares 6, hos divide per 19 ; quod
De Advetitu-Dominn vero remanserit, multiplica undecies; ipsos iterum
Notum sil omnibus hominibus ut quicunque ad- divide per 33; quod reinanserit, ipsa erit epacta :
nihil remanserit, 30 eiit, id esl illa qua> in prin-
ventum Domini diligenter vult celebrare, videat ut „ si nulla.
nec ante v Kalend^ Decemb., nec postNonas ipsius I cipio dicitur
mensis transeat, sed in his septera diebus ubicunque De annis db incarnat one Domini invetiiendis, et per
dies Dominicusadveneril, ibi sine dubio et absque ipsos cmlera qumsupta.
ullo ambiguitatis errore5 celebrare valebit. Breyis Si vis scire quol sint anni ab incarnalione Domini
enim lectio avidius legitur, eilius inlelligitur. noslri Jesu, mull plica 62 quindecies, fiunt 930; adde
De annis ab iniliij mundi inveniendis, el per ipses in- regulares 12, adde indictionem ejusdem anni dequo
volueris ; j'unge simul, et quotquot fue-
dict. cyclum solarem, bissextum, cyclum decemno- computaresunt anni ab incarnatione Domini noslri
rint, ipsi
venntiem, et iuticrem. Jesu Christi. Hoc tantum memor esto sollicilus, ut
Si vis scire quot sint anni ab origine mundi, mul- succedentibus annis semper cuni ad decimam quin-
Uplicaquindecies 409, fiunt 613o; adde regulares 7, tam indictionem perveneris. Verbi gralia : si 62
adde etiam indictionemanni praesentis 111s, ipsi sunt quindecies in numero compulabas, deimie 65 com-
anni ab origine muttdi. Post expletam indictionem, pularedebes, id est, sequenti anno post 15 indictio-
id est, post deeimam quintam, non quindecies 4009, nem; post 1S annos, id est quando prima indictio
Sicut modo, sed quindecies 410 mulliplicaredebes; iterum ent, non 62 quindecies, sicut modo, sed 65
el deinde post alios quindeeim annos, non quinde- multiplica. Et quando iterum prima fueril, 64 mulii-
cies -410,sed quindecies 411. Et ilerum post alios plica, et cum rursus prima fuerit, 65 quindecies
qu ndecim annos, non quindecies 411, sed quinde- mulliplica.
eies 412. Ad indiclioneminveniendam.
Si de ipsis ^nnis approbare volueris quola sit in- /u Si scire sit indictio, sume annos ab
dietio, his adjice xegulares 8, hos divide per 1S : cupis quola
erit indiclio. Si nihil reman- adde incarnatione Domini noslri Jesu Christi, cuin his
quot remanserint, ipsa regulares 3, hos divideper 1S; quotremanse-
serit, decima quinta erit. Ideo 8 regulares adji- rint, talis erit indictio; si niliil remanserit, 1S erit.
ciuntur, quia quando mundus factus est, quasi oclo
lannide cyclo indiclionum remanserant, i.on quod Ad cyclum solarem inveniendum.
ante mundi exordium, vel in ipso mundi primordio Si vis nosse quotus annus sit solaris cycli, tene
Fuerit indictio, quaenec postea fuit usque ad Roma- annos ab incarnatione Domini quolquot fuerini, cuni
norum tempus, sed quia in illo anno quo indictio his adde
inventa annis ab initio regulares 9, et quotquot fuerint, divide per
primum incoepit computari, : quod remanserit, ipse est cyclus solaris; si ni-
mundi transacti per quindenam partem propter cy- 28
clum indictionum divisis, quindenarii numero aimi hil reinansent, 28 erilv
7 deerant, quasi in primordio mundi 7 indictiones Itenu
prsecessissent, el 8 remanerent. Et hoc non solum Si vis nossequot sint in ordine cycli.solaris, scias
de cyclo indictionum, sed etiam de aliis" solaribus annosDorainiquot fuerint, et ex ipsis subtrahe 8,quia
vel lunaribus cyclis, per annos ab origine mundi se- lot anni reslabant de eodem cyclo solari, quando
cundum cujaslibet cycli numerum divisos invenien- Dominus incarnatus est, et quot remanent, divide
dis intelligendum est, per 28; quot superfuerint, ipsi sunt anni in serie
Ad ttjclum solarem invenienduni. ejusdem cycli.
_ Ad concurrenles.
Si vis scire quotus sit circulus solaris, sume an-1 Si concurrentes invenire cupis, sume annos ab in-
nos ab origine mundi quotquot fuerint, et adde cum carnaiione Doniini quolquot fuerint, his quartam
his regulares 17, et diviJe per 28; quod desuper
fuerit, ipse est cyclus solaris. Si nihil remanserit, partem semper adde, el insuper adde quatuor; hos
divide per 7 : quot vei'o remanserint, ipsi sunt con-
28erit. currentes. Si nihil remanserit, 7 erunt.
Ad concurrentes inveniendos.
Arfbissexlum.
Si vis nosse quot sint concurrentes, tefie annos
ab origfne mundi, etad ipsos adde quartam partem; Si cognoscere cupis quotus sit annus a Mssexio,
et quotquot fuerint, comprehende in unum ; hos di- tene annos, quos supi'a diximus, nullo addito vel
vide per septein : quod tunc remanserit, ipse est adernpto. Hos divide per 4; quot remanserinl, talis
concurrens. Si nihil remanserit, 7 erunt. eril annus post bissexlum; si nihil remanserit, bis-
sexlus erit.
Adbissexlum inveniendum. Ad cyclum decemnovennalem.
Si nosse desideras quolus sit aunus posl bissex- Si nosse vis quotus sit cyclus decemnovcnnalis,
tuni, sume annos aborigine mundi, hos divide per tene annos ab incarnatione Domini, et unum semper
4; quot remanserlnl ve bi grati i: si uuus, aut duq, adjice. Hos partire per 10 et-9; quod lemauserit,
yel tres, talis erit annus post Dissexlum; si nibil re- ipse est cyclus decemuovennalis: si rdhil reuiause»
mattserit, bissextus erit. ril, 19 erit. ^ ,
719 BEfc>__E VEN. OPER. PARS 1. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DCBIA. 7__0"
Ad cyclumlunarem. iA 57, 76, 95, remanent 11 : undecimus anuus est in
ordine cyeU Iunaris hoc anno.
'Si vis cognoseere quolussit cyclus lunaris, tene
anhos, ul supra diximus ; ex h's subtrahe duos, reii- Ad epactuminveniendam.
quos divide per.19; quod remanserit, ipse est cyclus Hos divide per 19; quod vero remanserit, multi-
lunaris : si nihil remaii-,eril, 19 erit. plicaundecies: ipsos iterum divideper triginta; quod
Ad epaclas invenicndas. remanserit, ipsa erit epacla. — D. Quomodo ? M. Si
auiera tolum istum numerum per 19 dividis, ut su-
Si vis scire quot sunt epactse, sume supradictos pra, restant 108 fhos adhuc divide per 19 : 19, 58,
annos, hos divide per 19; qubd remanseiit mulliplica
iterum divide 30; quod vero re- 57, 76, 95, restanl 15; ipsos enim multiplica unde-
undecies, ipsos per cies. —D. Quomodo? Al. Undecies 10, 110; unde-
manserif, ipsa erit epacla. cies 3, 55; qui sunt simul 144-; hos divide per tri-
Per exempla de anledictts argumentis, per annos ginta; 50, 60, 9J, 120, reraanent 25, qtiia totsunt
ab origine mundi. «paclce hoc anno.
Si vis scire quotsint anni ab originemundi, mnl- De annis Domini el cmteris argumenlis qum supra.
tiplica quindecies 409, fiunt 0155; adde regulares 7, . Si vis scire quot sint anni ab incarnatione Domini,
fiunt 614^; adde eliain indiclionem anni prce-enlis, 62 sexies. — D. Quomodo? M. 6 ), 420,
esl secunda, flunl (1144. Multiplica quind"cies • multiplica
ûse 240, 300, 600, 900. Bis 15,30 ; adde!2 regii-
40"9. — D.-Quomoc-b? M. 400, 8u0. 1200, 1600, 180, 942; adde indictionem anni praesentis,
2 '00, 4000, 6000. 9, 18, 27, 56, 45, 90, 13S. Junge ,B lares,estliunt seeunda, fiunl 944: tot igiiur sine dubio surit
adde regulares 7, iiunt 6142; adde indielionem- quce
6I3S, anni ab incarnalione Domini juxta cyclum Dionysii.
secundam,fiunt 6144. Tot igitur sunl anni, secundum
nostram computalionem, ab initio mundi usque in Ad indictionem.
praesenlemannum, qui est sine dubio ab incarnalione Hos divide per 15, quot remanserint, talis erit in-
Domini noningeniesimus quadragesimus quartus, diciio. — D. Quomodo? M. 15, 30, 60, 90,120,150,
juxta cyclum Dionysii. 180, 210,1^0, 270, 300, 600, 900; restant 47;'hos
De indiclione. adhuc divide per 15 : ler 15, 45; temanenl duO: i~-
Hos 6144 divide per 1S; quot remanserint, ipsa -cunda indiclio est hoe anno.
erit indictio. — D.jQuomodo?M. 15,50,69,9), 120, Ad cyclumsotarem.
1S0, 180, 210, 210, 270, 5.0. 600, 900, 1200,1500, Et quotquot fuerint, divide per 28; quod reman-
1800, 2100, 2400, 2700, 3000, 6300. Restant 152. Serit, ipse e~t cyelus solaris. — D. Quomodo?M. 28j
Hos divide per 15; 1S, 30, 60, 90, 520, 150; rema- 60. 112, 224, US, 896, restant 57 ; hos adhuc di-
nent duo : secunda indictio est hoc anno. yide per 28; 28, 56; remanet unus. Primus annus
Ad cyclum solarem inveniendum. est in ordine cvcli solaris hoc anno.
Ad concurrenles.
Hos divide per 28; quod desuper fuerit, ipse est
cyclus solaris. — D. Quomodo? M. 28, 56, 112, 224, Hos vero divide per 7; quot remanserint, ipsi sunl
448, 896; 28, S6, 112, fiunt 1008; sexies mille concurrenles. — D. Quomodo?M. cum nomngenlis!
8,1.048; restant 113; hos adhuc divide per 28; 28, (. i adde 225, et cum 44summa", quia talis est quarta pars il-
56,112, remanet 1. Primus annus est in ordinecycli — lorum, et erunt in /i84; hos divide per 7.
solaris hoc anno. D. Quomodo?M. Quinquagies 7, 550, 700,1050 ;
Ad concurrentesinventendos. restant 154; hos adhtfc divide per 7: decies septem
70, restant 64 ; hos divide per septem : nonies se-
Hos divide per 7, quod tunc remanserit, ipse est ptem 65; remanet 1: Primus sive primS concurrens
coneufrens. — D. Quomodo ? M. Cum 6000 adde esl hoc anno.
1500, et cumJ44 56, quia talis est quarta pars illo- Ad bissextum.
rum, et erunt in summa 7680 ; hos divide per 7. D. Hos divlde per qualuor; quol renianserint, talis
— Quomodo?M, Quinquagies 7, 350, 700, 1050;
1050, reslant 350 : hos adhuc divide erit annus nost bissexlum. — D. Qnomodo? M. 4,8,
seplies 7505; 60,80, 100, 200, 500, 600, 900; res-
per 7; quadragies 7, 280, et adhuc restant 50; hos 12,16,20,"40, adhuc divide per-quatuor; undecies
divide per 7; septies 7, 49; remanet 1: primus con- tant 44; hos nunc autem nullus remanet, quia bis-
currens est hoc anno. qnaluor, 44;
sextus est hoc anno.
Ad bissextuminveniendum. Ad decemnovennalemcyclum.
IIos divide per 4; quot remanserint, verbi gratia, Hos partire per 19; quot remanserint, ipse est
si unus, aut duo, vel tres, talis eril annus poit bis- — ? M. 19, 58,
sextura. — D. Quomodo? M. 4, 8, 12, 16, 20, 40, cyclus decemnovennalis. D.-Quomodo
60, 80, 100; decies centum, mille; sexies uiille, 57, 76, 95, lli, 153, 152, 171, 190, 209, 228, 217,
6000, reslant 144; hos adhuc divide per quatuor : D 266, 285, 504, 608, 912; restanl 53; diroitte 19,
remanenl 14 : quartus decimus annus est in ordiue
quiuquies quaiuor, 20; quinquies 20, 100, et adhuc cjcli decemnovennalis hoc anno.
reslant 44; hos divide per 4: undecies 4, 44. Nunc
autem nullus remanet, quia bissextus esl hoe anno. Ai cyclutn lunarem.
Ad decemnovennalemcycluminveniendum. Reliquos divide per 19 ; quod remanserit, ipse fest
cyclus lunaris. —D. Quomodo?M. Divide per 19,
Hos partire per 19, quod remanserii, cyelus est ut supra, restanl 50; dimilte 19, remanent 11: un-
decemnovennalis. — D. Quomodo? M. 19, 58 57, decimus annus est in ordine cycli lunaris hoc anno.
76, 95. 114. 133,152,171,190, 209. 228, 247 266,
285, 304, -608, 912; 19, 38, 57, 76, 95, qui sunt si- Ad epactaminveniendam.
mul 1007. Sexies 1007, 6042; reslant 109; hos di- Hos divide per 19; quod remanserit, multiplica
vide'adhuc per 10, et 9, 19, 58, S7, 76, 95, rema- undecies; ipsos iterum divide per 50: quod vero
nent 14 : quarlus decimus annus est in ordiue cjcli remanserit, ipsa est epaela. — D. Quoniodo ? M. Si-
decemnovennalis hoc anno. militer ut supra. Diinitte 912, resianl 32; e\ his
Ad lunarem cyctutn. sublrahel9, remanent 15; hos mullipl.icauiidecie<;.
— D. Quomodo? M. Undeoes decem 110, undecies
> Uos divide per 19, quod remanseril, ipse e;t ey- tres 55; qui sunt simul f144; hos divide per 50; 50,
*eluslunce. — D. Quomodo?M. Divide per 19,ut su- 60,90 120, remanent 23, quia tol*sunt epaclcehoc
pra reslant l(,6j hos adhuc diyide per 19 ; 19, 58, anno.
"
75« DE ARGUMENTISHJNiE. ' • ~72__
Per omnem quoque computum quem ducis, si ni- ,A batur, id esl ab cere : unde junctis tnbus quinquen-
nil supra fuerit, scias eumdem esse completura. nils, quindecim annorum indiciiones singulce insti-
Verbi gralia : si nuirierum annorum" Domini per 4 tulce. El cautum est ut nullus libeis nullum priiicipis
dividis, et nihil restat, bissexlus est. Si vero indi- edictum ratum haberetur quod indictio non prcefer-
tionem quceris, et posl decimam quintam, divis'onem *ret- Sipgulis autem qulnquenniis peraclo censu, mos
nilril remanet, decimam quintam sclas esse indiclio- erat urbem lustraro, id esfecircuire, quasi ob purga-
nem. Similiter de cseteris intelHge argumentis. lionern sui: unde et quinquennium lustrum dicitpr,
el lusirare, purgare ssepissimedicimus.
Item cujvsdam qjtemprobamus de aniescriptis
arguntentis. ~\ Item.
Si-vis scii'_equot sunt anni ab incarnatione Do- Antiqua Romanorum induslria comperimus indi-
mini, muUipiica 76 quindecies, adde quatuor regu- ctiones ad cavendum errorem qui de temporibusforle
lares, quia de illa indiclione 11 anni prcecesserant, oboriri poterat instilutas. Cum enim, veibi gratia,
et quatuor-adhue restabant; adde insuper illius anni quilibet imperator medio anni tempore vita vel regno
ludiclionem dequo compulare vis, sicut boc anno 8 decederet, poterat evenire ut eumdem annum unus
vel illis fiunt simul 972, cum jtixta Dionysium 9.50 bistoricus ejusdem regis ascriberet temporibus , eo
inveniantur hoc auno, sieut in.cyclo ipsius-aoiaret. quod ejus ^paiiem regnaret; alter vero hisloricus
Post expletaui indictionem unum adjice. eumdem successori illius potius atiilulandum pularet,
Ad indictioneminveniendam. eo quod et hic partem ejus aeque habent in regno.
Verum ne per hujuscemodi dissonanliam error tem-
Si vis scire quola sit indictio, sume supradiclos ft poribus inolesceret, slaluerunt indicliones, quibus
annos, et his adjice regulares 11, illos scibcet annos uterque scriptor, imo etiam vulgus, omnem tempo-
qui praecesserunt ipsam incarnationem, et divide per runi cursumfaci.lime conservaret; quas pro facilitate
15 : quot remanserini, lalis erlt.indictio. etiam calculandi quindecim esse voluerunt.
Ad cyclum sotarem inveniendum. Unde concunentes.
§i vis scire quolus sit annus solaris cycli, sume Si vis scire unde concurrentes accipiunt exordinm,
supradictos annos, et his adjiee quindecira, -quia tot siue dubio de ipsis septem diebus, p>r quos volvitur
anni de ipso cyclo praecesserant, ac 13 restabant, et mundus; quia ullra septem non transitnumerus con-
divide per 28 : quot remanserint, talis erit annus cy- currenlium, nec nummis septimame dierum. — D.
cli solaris. Primiis concurrens in capite unde aecipil exordium?
Ad concurrentesinveniendos. M. Annns so'-prishabet dies 565; hosdivide"per7:
Si vis seire quot sint concurrenles, supradictos septies 52, 3-84,remanet 1 : inde ponitur in capite
annos sume, et prius duos ex frs subtrahe propter pnmus concurrens. Et postea in seGundoanno adde
bissexlum, qui tunc in secundo exstilil anno : deinde i>nnm, in teitio dues, in quarto tres, et in anno
cum reliquis omnibus quariam partem ipsorum ad- quiilo bissextili adde quinque. In hoc autem soler-
jice, ac deinde per septem divide : quot remanserint, tem curam adhibe-ut per alios prceparalionis bissexti,
lot.sunt concurrentes. sicut supra diximus, sic adjicias semper unum post
- Ad bissexium. ununi, et anno bissexlili duos adjicias, et cave ne
ullra septem transeas, sed ad unum pi st septem
SLvis seireutaunbjssextus, veIquotu$a.b eo sit -', s-e_il!'er redeas; et s!Cper 28 lincas cuiras. Diligen-
annus, sume supradictos annos, alque ex his snb- tiu= atti-nde, et minime in boc falleris.
trahe duos, propter bissextum, qui tunc, ut supra
((ictjim est, in secundo exslitit anno, reliquos vero De punclis, quadianle et bistexlo.
diyide per quatuor: quot enim remanserunt, tot Unus punclus, quarta p irs horce, et facit 10 mo-
sunt anni post bissextum; si nihil remanserit, bls- menta ; duo puncti, 20 momenla; trcs, 50; qualuor,
sextus est. 40 ; et isla 40 momenla faciunt unam horam. Et 6
Ad decemnovennalemcyclum inveniendttm. horse in uno anno faciunt quadVantem unum; ct 4
Si vis scire quotus sit annus cycli decemnovenna- quadrantes in 4 annjs faciunt diem el noclero ; e <st
lis, sume supradictos annos, et ex his subtrahe duos jpsa diesVerbi quce dicitur bissextus, qui legilur Vi. Kal.
propter tplideni annos qui adhue de eodem cyclo Marlii; giatia : Si hodie legitur vi Kal. Marl.
restabant,- ac deinde per 19 divide : quot remanse- et cras, vi K-al. Mart. Propterea dicitur bissexlus,
rint, talis erit annus c.cli decemnoveniialis; si nsbil quia_bis legitur vj Kal. Martii.
remanserit, 19 erit. Item.
Ad lunurem cycium. Dissextum non ob illum diem iieri, ut quitlam pu-
Si vis scire quolus sit annus cycli lunaris, tene tani; cum Josue orabat solem stare, credendum est
supradictos annos, et ex his subtrahe quinque, quia quia ille dies fuit, et^ praeteriit. Sed ob hoc dicitur
lot anni de eodem cycjo adhuc, restabant, et chvide bissexlus, quod in unoquoque mense punetus unus
jer 19. quot remanserint, talis eiit annus cycli n" accrescat. 1'uiiCtusvero unus quarla pars horae est.
luuaris. Quatuor vero puncti in sole unam lioram faeiunt,
Ad epaclaminveniendam. dliodecim vero puncti tres boras explicant. Eigo in
Si vis scire quot sint epaetae, sume supradictos qualuor annis terusg horce, quce sunt xn, unum diem
aililicialem fatiuut, qnce additur Febiuario cum vi
annos, et ex his subtrahe 5, utad secundum decem- Kal. Martiibabuerit, ul in craslino sic habeat. Verbi
.novnmalis cycli annuin peiveuire valeas, ubi ipse gralia : si hodie u Kal. Martii addilur ille dies, qui
epaciarum cytlus iucipit. Reliquos per 19 divide; m quatuor aunis exmetus esl, nibilominus et iii cra-
quod vero remanser t mulliplica undecies, et si nu- stino legilur sexto Kal. Marl. Et ideo bissextus dici-
merus ille infra 50 remanseril, epactas illius anni bis vi Kal. Marth IiabelFebruarius. Ob boc
esse scias Si ullra excreverit, lolle 50, el reliquos tur, qma bissextilem diem in mense Februsrio placuit
pro epactls tene. Ilcec enim ille solus contemnat qui ergo ijitercalarL Romanis, quia h c brevior cxlei is, ct
auctoreorillorum jure repreliendere valet. exiremus anni mensis erat.
De ordine indiclionum. -. Item.
Indielio dicitur ab indicendo. Cum enim Romani Bissextus est per annos quatuor unus dies adje-
omnibus genlibus imperarcnt, on.nibus tributa in- clus. Crescit enim
^Jkeruut quae cis quinto semper anno pendebantur : assis;at ubi quaitoperanno singulos annos quarla pars
asseni complev.eril, bi_-
sed p.rimo quinquennio ces, secundo argentum, tei lio sexlilem annum facil. Dicitur euini bissextus, qiiia
Sxiivebaturaurum; quaito'rur«us ~ principio lepete- bis sexies duclus assein facit: quotl est unus dies4
723 BEUM VEN. OPER. PARSI. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA 724
sicut et quadrantem propter quater ductum, quodl A est, undecim adjectiones lunares in capite. Hos pro
esi bissexlus, quem super dierura cursum in annumi epactis undecim in capile assume. Vel alio modo :
sol facit. A sexto Nonas Marlii usque in diem n Kal. tene quinque intexcalares, et sex semi lunae miftc
Jan. in lunse cursu bissexius apponitur, alque indej insimul, faciunt undecim, sic sunl undecim in capite.
tohilur. Inlercalares autera dies idcirco vocanlur,, JIos pro adjectionibus habeto, de quibus cceterae
quia interponuntur, ut ratio lunae solisque "eveniat. lioc modo proveniunt. Adde undecim quos inverusti,
Calareonim poneredicitur; iniercalare, lnlerponerc. et adde lterum undeeim. sunt xxn. Hos pro epacla
Quisprimus bibsextumiiivenit, sequenti habeto. Et undeciin super vlgiiiti duo ite-
rum adjicies, iiunt XXUIJ.P-ecide xxx, remanent
D. Quis primum bissexlum invenit? M. Jmius! tres, quos epacta teneio. Rursus adjunge xi su-
Caesarinvenit eum quadiage-imo oclavo anno ante per ires, pro efficiunt __p..,Tota 'sequitur epaeta: Sic
nativitatem Chrisli, et «ensuit nominandum. —: D. deinceps faciens epactas facillime'reperies.
Bissexlus cui dicilur ? M. Quia bis vi, vi antequam memor esto ut ultra xxx non transeas. Iri Tanûra fine xix
venias ad Kal. Mart. duos dies significare uno nomine: anni habebis epactas xvm. Adde xisuper xvni, fiunt
velit, ununi naturalein, et allerum arlificialera. —_D. xxix. Adde saltUm lunae, fiunl xxx. Hic apparet quod
Qua causa ponitur in diebus anni? M. Per singulos non addit, sed salit in relro unum diem. Ista trigesima
annos unum quadrantem, et cum impleli fuerint epactaestin capite. Has igitur epactas et regulares, id
quatuor quadi'antes, tunc diem plenum laciunt, qui est, Septembris v, Oclobr. v, et cseierausque in finem
bissextus vocatur. CoIIectus est per M,CCCLX dies, et milte simul, et si ultra xxx remanserint, sublrahe xxx,
est quasi advena etperegrinus.—D. Quare bissextus quod remanserit lalis erit lunse aetas in Kalendis
ilicitur, el quid esset, si non fuisserbissexlus ' M. P uniuscujusque mensis, quando eommunis eiit annus.
Propterea fil bissextus, quia non implet cccjxv dies Jn embolismis igitur cave diligenter.
anno solari sine quadranle. Quadrans lit per toluin
annum, et menses siugu.os, et per dies et annos mo- De magno cycla.
menta colligimtur.— D. Quomodo colliguntur? Pcr Si scire cupis _unde oriatur cyelus magnus, hoe
unumquemque diem et noclera eolligunlur duaepar- seito, quia concurrentes solis surit xxvui, etconcur-
les tnomenti. In tribus diebus colliguntur duo mo- renles lunce xix/ Ipsi iri semetipsis multiplicali fa-
menta, et ita in tnginla diebus et noctibus colligun- ciunt cyclum magnum : id est. si duxeris xix yigesies
tur momenta viginti; et sic per tolum annutn colli- octies, Jaeiunt DXXXII annos, qui est magnus annus, in
gunlur momenta CCXL.Iloc sunt xxlv puncti, quii quo omnia sidera coeliad pristinum redeuht cursum.
faciunt sex boras, id est, quadrans. De solsliliis el cequinoctiis.
Quol bissextis unus,accrescat mmus. Solstitia duo sunt, primum hiemale vni Kal. Ja-
In qualuor annis, unus dies; in octo, dtio; ini nu r., qua die natus estDominus nosler JesusCliri-
duodecim, ires; iu seJecim, quaiuor; in vigiiiii,, stus secundunw-.arnem«x Maria Virgine in Belhlehem,
quinque dies accrescunt; in viginti ocio, bebdoma- in quo sol stat, el dies incipiunt crescere. Alterum
dam complent; in quadraginla annis, dies triginta ;; solslitium aestivalevm Kal. Julii, qua diein provin-
in c~i\, unciam unius anni praeparant; in cccxi,, cia PalaMinae, civilate Sebastae esl nalivilas sancli
duos menses oslendunt; in CCCCLXXX, quatuor men- Joannis Baplistae, el in Epheso sancti Joannis evan-
ses esse probantur, quae esl tertia pafs unius anni.. ^1 „ gelisise; el tunc sol slal, et dies inripiiint decrescere.
In_DCCCc^t,bissem unius anni mamfcslum esU Ini His conlrano duo sunl sequinoclia. Primum verna-
M,CCCCI.X aiinis anuuuiintegrum,id est, CCCLXV ctiesi lejn cequinoctium vui Kalen. April. in qua die co-
approbantur. aequatur dies crescens cum noete, elipsadieestcon-
Qumsil differenha tnler decemnavennaiemel Mnarenit ceplio sanctaeDei gemtricis Mariffi,quando salutata
est ab angelq, in qua etiam die passus est Dominus
cyclum. J.csus uiuisius secundiun carnem in Jerosoly-
Quaesit differenlia inler cyclum ilccemnoênnaiem! hoster
el lunarem, legentibu*. sc.re convenit. Scinius enimt ma. Alterum a-quinoctium autumnale vin Kal. : Oc-
quod uterque cyclu» in lunam currit, et uterque lob., in qtia die cocequatur dies decrescens cuiu
decem et novem annos habet. Cyclusdecemnovenna-[ nocte ; et ip-a -die Macberunla. est conc.piio sancti Joannis Ba-
lis a sancto Moyse divinitus reye'alus csl, jubente, ptislae, in castello Ex vm Kal. April.
Domino, ut hi qui longe habitabant, in secundoJ usque jn viu Kal. Jan. dies iramerantur CCLXXV.
mense Tascha scirent celebrare ; et in diebus Sqlis Unde secundum numerutn dierum conceptus est
Dominus noster die Dominieo, vui Kal.
variatur, bocest super luna xivpriinimpnsis. Deiride! Cbrislus
nos opoi tet invest gare quis constiluisset cyclum[ April. et nalus ezt, terlia feria, vm Kal. Jan., ei a
lunarem, aut quo tempore invenlus fuissct. Con- nativitate ejus usque in diem qua passus est, fiunt
statenim-a Romams x\x anno ante nali.itaiem ( anni xxxu, et menses iii-xnn.ccccxiv. lndesecuiiduni
t-hristi inventum fuisse, hoc est in primo anno re-. numerum dierum conslat eum lertia feria nalum, et
sexta feria, nalum vi i Kal. Jan. passum vni
gni ilerodis filii Anlipatris Ascalonitis, qul primus! passum
de genlilms rfgnum Judaeorumab Dclavjano per Kal. April. Ex quo vero baptizatus est Dominus no-
munera acquhivit, et regnavit annqs xxxvn. Et sicut D ster, usque in diem qua passus est, fiunt anni u, et
cyclus deci mnovennalis sepinidum legalera Hebraeo- \ dies numero xc, qui faciunt dies ncccx; et sic ba-
rum conslitutionem luna xiv Pasehae incipit, ihique,' pt'zalus est vni. Idus Jan.,Kalerid. secunda feria, et passus
liriitqr, ita Romani constiluerunt cyclum tunarem Cura est, ut superius di\i, VIII Apil. sexta feria.
inchoaii a Kal. Jan. ib;que terminari; et per singu- ~t a diebus vero suis fiflnt snnul dies xn, ccccxiv,
los atinos celalemlunae probare, quin «tiam quoti- viii Kal. Jan. usque in vm Kal. Aoril. dies xc.
die mia hora, -quo punclo aecenditur, vel exstingui- De diversis argumentis.
tur. Et sicut decemnovennalis cyclus per binos eom- Si vis scire quare seplem regular^s addes in argu-
munes et terlium emholismum diseurrit, iia cyclus menlo de initio mundi, hoc menior esto, quod in
lunaris simili orJine procedit, excepto quod quaiius: septem diebus fecit Dominus coelum el terram, et
annus deceninovennalis cycli ipse est primus cycli1 septem dies prfficepit esse fuluros, ei propter lioc
luuaris. sumunlur in calculatione.—D. Etquare per quinde-
De 01igine epaclarum. cim jubet muliiplicai e ? M.-Quia cyclus indictonis
Si vis scire unde procedunt epaclce, id esf, adje- xv annos habel non amplius, — D. Quare cyclusso-
ctiones lunce, tene dies de anno solari et de anno> laris perxwin partes est divisus? M. Quia in"vir
«ommuni lunari. Annus solarjs babet dies CCCLXV, , ginli et oclo annis explet cursum sujim D. Quare
lunaris CCCLIV.Plures undecim dies sunt in annoi in cyclo lunari addunlur iy regulares ? M. Quia luna
golari quam 1'unari. De illis efiiciuntur epaclsc, idl quadrantem habet sicut et sol, el propler hoc qua«
725 DE ARGUMENTISWSM. 72«
tuor regulares admiltunlur, vel propter boc qualuor A habet sex regulares, bi quoque et sept m concnr-
regtilares, quia retro cyclo decemnovennali m quarlo renles xni reddeise videntur. Reniotis 'sepleni, re,-
anno cycluslunarismitiilur. —D. Quarepernovem- inanent sex Kalendje,se\ Idus, xvi Kalend. Mact.
decim partes dividitur ? SI. Quia ultra novemdec m xv, vni Kal. Mart. insexta feiia I. Unde hoc cer-
annos non ascendit, sed itcrum priinus numeraiur, liimi habetis?R_ Quinque regulares Mart. el unus
—D. Quareetiam-sepiemregularesponuoiurincyclo conenrreiJSse\ lacere dicuntur Kalendae,oclo Irtus,
decemnovennai? M. Si inteliigis, pleniter jnvenies._ el Idus, xvu Kal. Aprilis, xvi, xv, vni Ralendce
A-tlendequid dicit: lu cyclo lunari iytregulares as- Aprilis in secunda feria. — I. Qualiter hoc probarc
sumes, uuinera poslea q.iot annis eslin retro cjclus potestis ? R. Apnlis habet unum regukcem sumpium,
deceninovennalis.sinedubionj. Addetres ad quatuor, et unum concurrentem coiineclimui,,sunt simul duac
iiuiil VM.Isti vii assumendi sunt in cyclo decenno- Ka'eiidcessexIdus.oclodecim KaL Maii, wu, xvi, xv,
venali, et Ipsos divide per novem decim parles. — D. vui Kil. Mad in quarta feria. — 1 Quoiuodo scilis?
Quare per, ip>as? M. Quia suum nomen explel. Cy- R. Sui ires regu ares el unus concurrens quiiuor
clus decemnovennalis vocalur, quia per xi\ amjos demons rant Kalend., octo Idus, ct Idus xyii Kal.
currit, et propter hoc per xix divisusest. --- D. Quare Junii, xvi, xv. vm Kalend. Junii in sept ma feria. •
ad bissextumiiihil addis nisi annos ab inilio mund.-? L Qualiler bocs';ire possumus? R. Ipse autein babet
M. Siue dubio quia materia bi sexii ab inilio sem- se\ 1-egulai'es,et unum babeinus concurrenlein : hic
per praeparatur. — D, Quaie eliam xn regu'ares aij siuiul abdlus numerus vn reddere ereditur Kalen.,
annos Domini mveniendus coinpulavi. ? M. Quia.non vi ldiis,_xviuKal. Julii,_xvu, xvi, xv, viu Kal. Julu In
pulavit Inde iaeere plenam lndiclionem, nisi xu adde ,... secunda Jeria. —I, Oslendit. quoniodo? R, Uuus re-
dixisset. — D. Quai-etres regulares miiluplur ad iu- gulaiis et unus concurrens duos conliciuiit Kal., octo
diclionem mveiuendani? M'. Quja qmnlo incarnatio ldus,etldus, x\n Kal. Augusli,xvi,xv, vni Kal. Augu-
Doininiiaeta esi, tresanni deillaiiidktione pr.eeesse- slj in qiiinla feria.—I.Un e hoc patet ? R. Augustus
runt. —J). Quare p'erquin-dewmpartesjubet dividere? habetqtiaiuor iegulares; el iinusest modoconcurrens:
M. Quia cyclusiiidictionis per quindecun annos cur- qui\numerus iu unyin nextis quinque Jacerecernilur
ril. —_D.Quare epactaeper noveindecim partes divi- Kalenii., sex Jdus, xixKal. Septemb», .vviu,vxvi,xv,
duntur? M. Quia cyclus epactarum per "novemie- vm Kal. Seplemb. in__ptiinaferii. —1. Pandile ulrum
cim annos variatur. —_D.Quaie iterum per xi jubet ila sit, an non? R. bepteniber babet rogu'ares Jse-
mpltlplicare ? M. Quia undecim accessores accedunt ptem, si cum ill s sospedictum jungimtis concu ren-
orani anno. —D. Quare iteruin jubet diyidere per x\x lem, ocio sme dubio Iiabebitnus. Avulsis septem,
partes 1M. Quia ultra x>x non ascendit D. Quare! remanet unus Kal., sex l his, xvin Kalend. Oclobr.,
ad concurrenles invenieiidoscy.clum solarem juiietL xxn, xvi, xv, vn.Kal. Octobr., in lerlia feria.-i I.
addere? M. Quia per-cyclum »oIarem numerantur Tractale ipsum numerum. R. Unus et duo,,lres insi-
bissexti.— D. Quare quartam partem jubetaddere, ett mul conliciunt Kal., octo Idus; el ldus xvn Kal.
quid est.quarla pars? M,.Quarta pars esl__bissex.i ab> Noveuibr., xvi, xv, vm Kal. Novembr, >n sexla le-
iiiitio cycli usque ad _ine.ii,etr propter IJOGipsam_ i, ria. —1. Quo ingenio boc vijcri polesi? R, Quinque
quarlani partera jubel adde.re, quia in quarto auno> et unum se\ reddunt Kalend., sexJdu^, xvn Kalend.
sitbissextus. —D. Quare perseplem parlss jubel di- Decembr., xvn, xvi, xv, vui Kal. Decembr.in prima ^
vjdere? M.Quia ullra seplem concurrentes non ascei.-- *_ leiia. I. Unde hoc scire possumu»? R, Unus auiem
dunt.—D.ituare adcyclum dece»i>noveinialem unumn ** et septem oclo ex s • procreare visuntur, diijiissib
regularem jubet adjicere ? M. quiaquando incarnatioo -sepiem,,restat unus lialend., uldus, xi\ Kal. Jan.
iacta est, unus annusjde cyclo deceinnovennaliprce- ;- xvi i, xvi, xv. viii Kal. Jan. m quarta Jer a. I. Ma-
cessii. Atiendequomodo vm Kal. April. Christuscon- ;- nilealale hoc. R Unus autem et tie^ qualuor reddere
ceptus, Non.Apnlisjani traiisiit, et propter boc unum n aibitrantur. — I. Quota fer.a est hodie? II. Sexta.
addit."—D. Quare pai-iirijubeipei' xi\ pailes? M.Quia a —I, Unde nostis? K. Maiushabei tres regulares ad
per.iioyeindeclni aunos curiit. — D. Quare de cycloo fei'iamhebdomadisinquirendam, e|-concurrentessunt
iunari duo^ regulares tubtrahere jubet? M. Quia a modo.tres, qui simul juncti Jaciunt sex : sexta fena
quando incarnalio facta est, duo mmi de cyclo lu- i- eslhodie. —I. Quolaest ljina?R.Vigesima.—I. Uude
nari remanseruut. — D. Quare per novemdec ro par- huc apparet? R. Maius liabet undecim regulaies ad
tes jiibet dividere? M. QuiauLlra xixjion ascendit. t. Bs.tatemlunae inquirendam, et epactaesunt modo no-
Ubi mutentur anni, epaclm,indic i^nes, e'.c. veiu, qui MIIUII juncti sunt viginti. lia hodie telateni
lunae esse crechnitis.I. Quota feria est boJie ? It.
Anm ab origine roundi inutaniur in xv Kal. A^ri- i- Septima. Undehocpatet? R. Dies istius mensis sunl
lis singulis annis. Aniii ab iii(.arnalione Domini m i-
t- hodie duo, hoiuin uno deirito, remanet alter. Et si
tanlur vm Kal. Jan. Jspaclce incipiunt secumium n -ciunillo sex regulares, i I est, nuiuerum feiice, qucc
iLgyptios a Kalend. Seplembris, secuuduni Roma- i- luil in Kalendisjungimus, aperte seplem esse vide-
nos a Kal. Jan. indictiones incipiunt a vni Kalend. 1. mus. — 1. Quota estiuna? R. VigesLna,prima.— 1.
jUclobns. ibideuigue teriniiiaiitur. Cyclus lunans |S Unde hac agnoscere possumus? R. Diesmensis sunt,
Iucipit etdesmil ui Kal Januar ConcuiTentes inci- i- D.utdixjmuSjduo. Si exipsis unuinsejungimus, et cuin
piunt a Kal. Marlii, ibidemque termiiiaiitui'. Annus ss altero xx attexiinus, sunt shnul x\ et i, qui quamvis
communiset embolumus, et cyclus decemnovennalis is tacite, cetaleinlunceprodunt.—1. Quota feria esl ho-
incipil a priiua luna prinu mensis, iJ esl, ab ipsa >a die ? li. Piima. — L Unde hoc ceilum est ? R. Dies
quaeterrainum paschalem demonstrat, eo anno qu^ i_? ist,iiisineusis sunt j'am praoteritiduo,- si euim eura
luna prima est x Kal. Apnhs v iilis sex Teûl,ai-cs
censeiimus, oclo ni propatulo ha-
bemus. Sequesiratis septeni, remauet unus, quia
De feria el tuna, pueri ad puerum dialogus. prima feria esl. —I. Quola est luna? R. Vigesimase-
Inteiiog. In qua leria fuerunt KalendaeJan. lioc >c cunda. —I. Uiidehoc ceiium tenelis? R. Duos dies
anno? RespAnleilia.^—I. Undenoslis? R."Jaiiuarius BIS islius mensis scimus esse prxleritos, si aulem cnm
habet tres regulares secundum ^yp ios ad feriam m illis xx, id est cctateinlunae,quaefuit in capite istius
iu capite ipsius inqujrendam, et concurrentes erant ot mensis appommus, viginli et <duoapparcnt, <,ui ho-
luuc seplem, qui simul juncli decem faciunt. Subla- _- diernamlunaecetaiem signilicant.— L Quola feria le-
lis septem, remanent tres. Aliier Januarius habet et gitur hodie? R. Sexta.—I. Quahter hos scire possu-
n reguUies secundum Rgmanos. Si,cum ipsis l con- i- mus? R. Dies amii praesenns sunt praeteriti c\\; si
os ergo c.im illis nunieium feii.e qucefuit in capile is.-
currenlem, iliuin scilicet qui post septe.n pracdiclos
concurrenles sequilur adjuugimu;, sunl similiter ui, ti, tius anni, quatuor scihcet, insuper eliam diem bis-
KaJend.e,vi ldu?, ~~AX, xvin, tl. sexti annectimus, et deinceps hanc suroinam per vn
xvn, xvi, xv, vui Kal.
Sebr. in v. lena. — 1.Unde hoc scilis ? R.Februarius us nieiiiiiui', se.\ indivisi restant, qui picedictani Jeriatn
BED-E VEN. OPER. PARS I. SECT. II. — DJDASCALICASPURIA ET DUBIA. 728
demonstranl. — I. Quola est hodie luna ? R. Ul h. drantibus per 6, propter horas _ex quce in unoquo-
reor, vigesima. — I. Quomodo hoc credendum est ? que quadrante suut, -et insuper siiinile babebifis sex punctos
U. Sic.it jam diximns, dies-anni sunt prceteriti cxx; de septuagesimo nono qiiadranle, et se-
at si cpm jpsis celatera lunae quae fuitinKal. Jan. ptem horas et unum punetum.xjucedandcesunt arieti,
xviii, videlicet, connumeramus, cxxxvm, insimul quia tot horas per eum cucurrit luna quando fuit
eJficiunt. Demplis cxvm, qui sunt quatuor lunalio- jrima. Denique accipile 78 quadranles qui9remanse-
num dies tum superflui setalem luna paiidunt. -rant, et date novem Tauro, 9 Geminis, Xlancro,
I. Luna vigesima quot punctis lucet? R. Qua- 9 Leoni, 9 Virgini, 9 I ibrce, 9 Scorpioni, 9 Sagilla-
draginta; juxta Plinii vero suppulalionem tria mo- rio : et sic restanl qua&Tantessex, ac desuper 4 ho-
menta, elterliam parlem nnius momenli minus. — rae A 4 pundi, id est horce 40,-nec non et quatuor
I. Quot horis? JR. Octo. — 1. Qualitpr hoc investi- puneti. Exqmbus tamen horis quatuor, sex signis
gare debemus? R. A 20 usque ad 50 sunt 10, qui -peraclis proplc illorumbisses dabuntur. Adbuc ergo
quater — ducti faciunt 40, qui sunt oclo horarura manent borce 36, insuper ct quatuor puncli, quas
puncli, 1. Luna visesnna quot parlibus distat a jam luna in Capricorno pertransit volando.
sole? R. Quater 20, 80 ; item t.r 80, 240 : tot igitur — 1.In qun signo fuitmodo lunaprima? R. In
— I. In qua parte? R. Invigesima sexla.
partibus distat a sole; et post totidem dies eumdem Ariele. —
solem venlurum esse credimus ad locum quem praa- — I. In quo Kalendario? — R. In n Idus Aprilis.
sens luna circumlert. — I. In quo signo fuit modo I. Quota estluna? R. Vigesima septima. — In quo
Juna prima? B. In Aijete. — I. In qua parte? signo coramoralur hodie? R. Hcoe igilur toties et
R. In vigesima sexta. — I. In quo Kalendario? n toties quceritis? Videte ut hoe magis causa discendi
II. Iti ii Idus April. — I. In quo signo comnioratur ~-<~~m reprehensionis faciatis. Sciinus solem adhuc
Iiodie ? R. Non possumus ex hoc facile respnn- habilare in Tauro, et viginli duos dies jam exactos
dere, nisi aiiquid inspiciamus undique. Seinius solem habere in illo, restareque adhuc oclo de tringinta,
nunc habitare in Tauro, el 14 dies jam exaclos ha- id est, de compleiione ipsius signi, quos ex parti-
bere in illo, restareque adhucl6 de completione sibus quibus lunam a sole remotam iiivenimus, illi,
gni, quos ex partibus qmbus limam a sole remotaui id est Tauro, ad explendum 524 in eo Itinere solis sup-
lnYenimus, illi, id est 1'auro, ad explendum in eo plere debemus. Abscisis de oolo, et ipsos qui
iter solis suppiere debemus. Recisis de 240 sexde- restant per tiicenarium numerum expensos, 16 in-
cim, et 224 qui restant per Iricenarium numerum divisi nianent, — qui lolidem paites lunam in Ariete
expensis, 14 uobis reslant, qui—tol parles lunam in esse designant. I. Adhuc inquiram, ut sallem ali-
Capricorno degere conjiciunl. I. Jn qua hora, vel quam inveniani distaniiam, in quo signo suit modo
in quo puncô er"rt hodie Juna accensa a sole? R. lunaprima? R. In Ariele. —I. ln qua parte? R.
C^clus lunaris esl modo septimus. Si igilur illum In 26. — I. ln quo Kalendario ? — In pridie Idus
— I. Quola est luna? R. Vigesima sepli-
q tiinquies ducirnus, ipsumque numerura id est 35, et Apnlis.
dies anni praesentis, qui suiit 120, etunum simul con- ma. — I. In quo signo commoratur hodie? R. Qua-
giulinamus, ac deinde per 60 expendimus, 56 re- ter 20 et 7 100 et 8 quairantes coniiciunt. Ex his
stant, qui sunt punctiislius diei: qui etiamin primo quadrantibus triginta sex-punctos, id est septem
puncto octavse horse lunam a so'e accendi demon- boras el unum punctum, qnia hoc quando lunajinma
itrant. Iterum autem sj pi'aedictum eyclum se\ies _ fuit, de Ariete sibi retinuil, primum amiltere expe-
vergimus el 56 punctos qui remanserant, nec non et " dit: et ttinc reliquos, id est 107 quadrantes, dempta
îuas monades ob duos sexagenarios, insuper diem una horaêt uuo puncto per signa tiistribuere debe-
etiam praesenteii)jn unum eopulainus,~,cpostremoper mus. Undecies novem 90 et $. Tot igitur sigua (si
30 lindimus, viginti et unus adhuc indivisi manent, non fallor) poslquara fuit natapertransiitluna, sci-
qui illaroaetalem pandunt quam luna in hora suceac- licet Tauruni, Geminos, Cancrum, Leonem, Virgi-
censionis est ingressa. nem, Libram, Scorpionem, Sagitiarium, Gapricor
I. In quo signo Juit inodo luna prima? R. In uum, Aquanpm, Piscec. Supersunt adhuc quadran-
Ariete, -^- I. Qua parle? R. In vigesinia sexta. tes 7, liorac 4 ac 4, id est horce 47, excepto uno
— 1. In quo Kalendario? R. In pridias Idus Apul. puncto. Ex quibus lamen horis 12 bisses, id est 8
— 1. (_uota est luna? R. Vigesima. —I. In quo st- horas oportet abjicere, videlicet ul tria semper si-
gno eommoraiur hodie? R. Nonne hoc prom poiui gna 27 quadrantes, el insuper binas babeant horas.
supcrius elicui? Verumlamen si vultis, adhuc arctius Et,a .hueresitant I orae 58, nec non et quatuor puneti.
replicabimus. Prcebens luna nata ftiit in 26 pavte lot j'am horas et punctos lunam per Arietem cur-
Arietis,.el quatuor partes poslea retinult, per quas rere dicimus. At vero cum prolinus Arieli ipsas oclo
cucurrit, 20 et 6 dcmpsit, quas non letigit. Ac demde horas, in quibus luna post viginti septem dies itnuio-
si probare vullishodie 20 iuna in quosigno sil, mul- rari eonsuevit, addiderimus, nibililli de otlo qua-
tipbcate 20, id est ej'us cetatera, per qualuor, fiunt 80 drantibus deerit, quia 7 horis et uno puncto prima
quadrantes. Rursus multiplicale unum ex his qua- Iuna per eum cucurrit.
COMPUTUS VULGARIS,
i QDI DIGITDR
'
r EPIIEMERIS^
m FEIUA DE LUNA, ET HIS QUiE AD LTTNAM PERTINENT,
ID EST
, SIGKIS, TERMINIS,. ANNIS CYCLI DECEMNOVENNALIS.
EPACTIS, MENSIBUS
PROCEMIUM.
QUAMATUS Mc aequilaterus, qui dicitur letragonus, D ceat in singulis maihemalicae disciplinis, Siquidem
a 50 in 900 progrediltir. Cujus divisio per quinque conlinuatis propi ietatibus medielalum trium artium
senarios facta, Jeclon occasionem tribuit ut se exer- talis dlvisio oslendit arilhmelic_e fi, 12, 18; music®
729 EPHEMERIS. 730
12,18,24, geometricce 6, 12, 24. Igitur vicesimi A quibusdam signis duobus, quibusdam tres dies dedi.
termini summi linqa est A, quae in iniimo spatio ha- In 8 linea bujus tabulc, inferius eo niiniero subno-
betur pro epaclis nulla. A quavidelicet intra A per talcc, in duo integra signa quinque dies integros te-
eamdem lineara singulaelitteraeGraecaequarex ordine neant, dum quod uni subtrahitur, alternatim delur.
sequi debuerant, lantum djstant, sive sursura, sive Menses vero contra, in 24 linea posui, ut in quo si-
deorsura, quantus es( numerus epactarum. Nam B, gno sit sol, singulis mensihus anni advertas. Nam
in ordine lilterarum secundarhic habetur 12; et C, hinc ex maj'uscula littera Arietem, inde Aprilem,
ordine lertia, bic est 25; cyclus quoque decemno- hinc Taurum, inde Maium perspicis, et ccetera eo-
vennalis talis erit, qualem naturalem ordinem littera dem modo. Ergo per singulos dies lunam iu quo si-
tenuerit, quia illo anno pro epactis posui. Siquidem gno sit inventurus, scito quota et cujus mensis sit,
b positione hic est duodecma, cum sit litterarum ac in lineis 18 et 24 eonsiderata prima luna contra
ordiue secunda; el ob hoc constat esse annum *ycli se venient inenses, et signa contra, ut Aprilis in 24,
decemnoveiinalissecundum, linearum primaeet duoet Aries in 18. Terminos quoque semper invenies,
dejiimae expositio. In priori senlentia conlinetur si observaveris lunam Ftbruarii 1Q, Mart. 2, Apri-
absque dubio. Denique quia Itina moratur in uno- lis 14, Maii 20, Junii 4.
quoque signo duobus diebus et uemisse, allernalim-
INCIPIT EPHEMERIS.
Ephemeris, est supputatio singulorum dlerum, aut siderum subtilis inspectio.
Hic sunt triginta senarii, et -quilibet versus habet B Puncli autem indicant tantum uniuscujusque dic-
rringinia mausiones: et per oninia nonirigentas lit- tionis «omplemenlum.
leras. In lilteris majusculisest negotium, in primo emm
—
llem quinqiie sunt ordines in isla tabula : Pri- el tertio ordine alpbabelice procedunt. Hcevero ma-
linis inc.pit a diclione Ardua; — Secundus, a Con- jusculce in exemplari scriplo, rubrce onmes erant:
ncxte; — Tertius, a Libal;—XJuarlus, ab Acrari: sed quoJ posuimus Grcecum,erat A viriduni.
yarte dicUenisillius Sacraria; Quintus, ab Aformce.
•ffi BED.E VEN. OPP. PAR& I. SECT. H. - DIDASCALICASPURIA Ef DUBIA. -,u
- ' _ DE RECURSU EPACTARUM.
Qgdoas, ul esttinprimis vui columnis paginm 808, el Endecas, Mtin suis reliquis xi.
QuomocJoitifra vtginti octo annos decurjrentesrecurrantm:

i ante S post 6 2 ante 6 p'st. 11
2- ante 11. post 6 4 aiijte 6 post 5
DE RCCURSU CONCURREMIJJM.
De recursu coneurrenlium Cgura luec continet so- senli anuos, quot futurcc sint eoucurrenles; verbi
umraodo, ut noveMl calculator post aliquot a prce- gralia, post c, vel cceteros qui iu ipsa figura teneu
753 EPHEMERIS. 754
tur uiserli. Habet igitur figura singulas viginli octo>A Primo decennovalis cycli -anno, quando nulla.
annorum concurrentes, sinsulisque subjectum nu- epacta ponitur, in Kalendis IHartiis nova invenilur
inerum post quot annos eacdem concurrentes re- _luna, seeundo vigesima, tertio prima, quarlo duode-
deunf. Sed quia ista in membrana per singulos an- cima. Harura KalendaTumMartiaruin lunas per de-;
nos inchoare non potuit, coepla est a primo hic con- cennovales annos collectas primo prseliximus or-
scripto anno cycli solaris, qui habet i concurren. dine, deinde qui in seplem qui sequuntur ordinibus
Bissextilis. Quod auteni ibi iit,-hoc omnibus annis« feriarum rationem Paselicedescripsimus. Cum igitur
de singulis proyenil. Quaesequenti ordine a bissexto1 decimam quartam Paschalis fesfi lunam, denique
Juerit, ipse ab ninc 50 eaedem 170 eodem ordine1 Pascliae, cum luna sua_-dijusvis anni decennovalis
provenient. Quocunque ergo numero annorum per- cycli desideras invenire, in=pecta luna Kalendarutn
acto concurrentes soire cupis eumdem numerum, supradictaiuraconbideras, eamque sequens devenies
Yfde qnolies habet 51, et 50 parte geminata, con- ad feriara in qua pra^falimensis liabuisti Kalendas,
cordiam verlentium cognoscis annorum praeterilo- ubi diem Paschcecum sua luna, linea tibi quam te-
rum vel futurorum. nueris ostendet. Verbi gratia, si prima feria fuerint
Figura quaepostea sequitur per 28 annos cycli so- KalendceMarlice, in prima feria, quam posuinius ip-
laris, per auem «opcurrentes coniputantnr, si. gulo- sum diem Pascliee, cum luna sua invenies. Si vero
TUm niensiiiul Kalendse qua feria proveniant,'indi- secunda, in _ea similiter, ut in priraa diximus, diem
cat. Cujusinitium sumifur, ubi 12 menses sunt, quo- et lunam pasclialem reperies. Quce inquisitio usque
.rum primus est Marlius. Litterce vero singul.s annis ^ ad septimam feriam simili modo procedens, nulla
superpositae,per folum annum primam fenam osten- P unquam falsitatenotatur, quin hujus_argumenti ralio
duiit. Quomodo semper quario anno bissextus redit, per cenlura trjginta annos, quod est anni magni pars
^nfra cycli solarfs recursus apparebit per singulos quarta, firma .stabilitate progrediatur. Quce«um ad
reditus concurrenliyim,si Iji hac figura notentur con- finem usque deducta fuerit, rursum in se rediens
currentes, qul vel primo bissexli anno, vel secundo, e\plicaiur, atque explicala in se semper revertitur.
vel tertio, vel quarlo sunt, ut ante fuerint vel post Porro hunc cyclum ita ordinavimus, ut in capite de-
fuluri sunt, prceOximusannorum numeros. cennovalis., quem posuimus, in prinia feria reddat
Tl5,n'*!I-tDt.0Da©-<e>H.^!O<Dt-Q0O> Kalendas Martias concurrens terlius, qui ponitur iu
IUUV anno primo prajparationis bissexti. Sed qula solaris
. * t--*eDOr-OiffiCO»0>—OD_Of-_-IÔ»C6
_llm --GS.^-Cf-^H —^._-^- —.Gq-^.** _G<I•*-©- _^H cyelus vigesimus octavus lunaris novemdecim per-
~— ™
ra —
——
C fc.
Q.
~~ o. L.
c_es C™
c & *—
C c_ *"-
V5*CL
—C
c t—
a t"
O. C
c IZZ
CB - '--
tO. «
~~ agitur annis, non anteadeumdemlocum concurrens,
' < < < < S < S -s!< g < < g < < g < _, quem diximus, quatn quingentos triginta tres explica
Ow__;_:2_j_j__'_'a?_; .lw_j - m •_•_: • annos, id esl, hunc cyclum quater circumeat, quam
I ~\Wicz£~i*. &&^~~JAM~~X- .« 2.__-a.a .-a summam uterque circulus per" alterutrum efficit,
/I -. B_S
S?—5 > _ _ K _= >
_£>_ S Sciendum vero quod hcec pagina nihil
I' > K> g K K > K>>K>>X W multiplicatus.
ooaot-_-«ON_-oo!i.oitc -Oaooo —ooo a superiore discrepat, nisi quod illa lunas Kalenda-
BUQT runi Januarium, ista conlinet Martiarum; quce la-
isLlE _Ls.|E <^sM.^< S i.£'ii.€is~<5 men utrceque eumdem continent modum. Hoc quo-
-<< < < S-=) < «!g <!<<S K _o "'S differunl quod quce Kalendaria subnolantur,
•*!2-;—• ~~—~ c'_ g ="_•"_:_• e'_:_: «=—' _ que /erise lunationura Januarii, occurrunt Domi-
H---§.i.-..- E^S i5s_SS I_3._-i§5 quintce
** nica die ipso.-ordine sub lunationibus Marlii. Cum-
>S?>gl_.>*>,i.g;!>gS_:'gS>* que ntriusque paginoe eoedemsint Kalendaruin lunce
GUni
-*-—— —T--^—
C5CO005OC5 CN OCOl>_-aot-OKOfflK)OJ-_
— G<I.^.,N—:N•*«_?-—-^-^-_?-6<I ferice, «t Ka'endaria Pasehalis diei cum suis lunalio-
~zC.~C~*^C~?C t^—"t_ u •_ <~ C C *-.oT nibus, Iioc uno dillerunt quod dissimiliter currunt.
'"o.S a.~\\-~Q.'So-c~ S.a.**-a-a.S.o.3 Nam (ut dictum est) Kalendaria quce subnolantur
ra <<s<-**<<g-<---.i<<g--<<<---.s
2__- £="_•_• e-j 2 c_ 2-__: «s—2 n—
„ quintce fericeJanuarii, hic proveniunt DOminicaMar-
f|3 g_3__lg5lî_s MMp-S = •* tii, et quai ibi sexla ieria, hic scribilur in secunda, ut
tali modo per oinnia de cjetero sit concordia. Siqui-
_.—>_-_->_-5___.>-
r->Ka-»K=:>>s.<>i>,<_;g>sg _-> _ _ . -- s dem quartas decimas lunas, ut in superiori pagina,
53
W II CatTT ot-asjgosram
^ G-- ——--&-—_-< —oo-jOE itoot-ooom —_N_r- hic nona continet linea. Ex quibus singulis, in eodein
G--^——G.__K^-G. versu contra se posita, oriunlur septem Kaieudaria,
fe I fe C —~\C C C;£ C C-~£ cZ:=i C C fe--|' in quolibel aniio.decimce
<<S-<<!«<<.S«!<|§<<;_H<-5'<1!_=._«, qucesequunturKalendariura
B/ u »_•_• ='_•_ B-J _§_;_•»-•- ='-J = S- quarlce lunce debilum, juxta decretum Nicsauiconci-
S(
s^_.i_Sl_3S_-fj|i_J-g^12BJ3 lii sanctoruin trecentorum et oclodecim Patrum.
g\
'
Seplizodium.
.. pnrnOUII -noo-.aoosoosfflxioo:--.ao^t--'C£>
l Gd_-s.IÔT_^(?ct_^^4_-_;-__H_^_sxi^©l_
t-_-*_-5rt-o.t-*^t-_?S_:P-:_rc-5ss-t- —^ Sabbato, ,_- a g f e d c b
o-o.no. o.ir o.5 c c « o. o.-^ c C c c-- Dominica. b a g i e d c '
./*s(fl-i ._• .-_o» ,co . •• . . • ^ tn * . D Feria secu&da, c b a g f e d
Feria terlia, d c b' a g f e
Feria quarta, e d c b a g f
M___-
*»Uni^. _,-(™ ^H«^©4•__-' C5t- -^-r^<M*-(^.*-*r-•*-. -^ Feria quinta, f e d c b a g
s- tl ___!tl tl t-.•<-?"
J_-5_!_3__---_r_,_S--*t-t---5 FeriaseUa, g f c d c b a
Lillercp hujus laterculi, qui vocatur Ratio seplizo-
._^. _._ —._._ ^s—_ js._ ,_.;._•_.—.._ >—J—. dii, eo quod per seplem annorum «irculum iu semet
>£S>K >>. SS<>5 >>. 5P revolvunlur. Qui secuiido a, b, a, usque g, in singu-
II —CDOtOO_5M lis mensibus positae, pertinent ad ralionem bissexli,
1 uuin OOWOCDOOfOt-.-OClOI-.
Kllln j;^;__i_--,_-i^,_a<(-j_.i_HS.r.s^__-^__, et ad rationem feriarnm, qui per oclodecim annos
l ~z.C--CC.~C'_r"-ir5?:_T^ t!,^C C:~:C•3' revolvunt
\ J3-o-n_3_2-'S5-««â _r_S-s9-5-«S-«
\ §_•_• 2_:_: —„___• 2__- "_:_:_:_-;r 1
„ •C*_5«-5^ce5_-«"e5c_îc5ra2e5'«e_--
1-5_ _ S J! J_-M^ _. ^4j-~ ^; j« ^Jj£^sj^ JU
>C»->!_X_OKXBfr.>gK>_XSK
...... -^G.k_5--,8ftCCr-00
0SO--e<>^C-*2-0
_Ot-00
llnt} »». ^<S- »181 «1 «OT t-<t~ »-
735 BED__EVEN. OPEU. PAKS I. SECT. II. — DIDASCAHCA SPURli. ET DUBIA 733
757 . EPHEMERIS. *- 7_SS
Quid subjecla Ferat cognosces pagina, lector, A Myriades etenim nostrate charactere signat.
Hoc prius inspecto carmine perspicuo. Helladici reliquos dant apices numeros.
Attica dislinctis praefert elementa iiguris. Marginibus quos extremis hinc inde nntavi.
Assignala suis singula cum numeris. Septuaginta sequens, Ilebraicamque fidem.
Quis liumanitati hinc designjt tempora verbi, Hinc cyclus GraeceIvsa v.ziSexa BE/HSK dielis.
Risdemillinc magnum est reperire cyclum, Quod denis currat mensibus atque novem,
Hisdem parlim annos ab origine digerit orbis. Qui nostro sermone decemnovennalis hauelur,
Nam patlimsolilo schemate prcelilulat, Per quem pascbalis annua luna redit.
730 BED_£ VEN. OPER. PAftS I. _5ECi\ II. — DIDASCALICADtJBIA ET SPUMA 740
Per quem omnesprope decurruht hac arte flgurce, A Hisque suos cernes suppositos eanones.
Phoeniceo primus iste colore rubet. Terminus hoc Paschce communi dicitur dre.
Cernis «t D.tzov^thrpi aspergine xux).ov. Hic quia dum redeat, boc celebrare nefas :
Octo vigintique iste recurrit arinis, Vindicat exlremas in fine characteris oras.
Bissextus cunclis in (oncurrentibus ut sft, Post cyclum lunse mela'Quadragesimse.
Septem nanique quater ducta tolefiiciunt. Quis Paschce ipsa dies, quadragesIm&quGKalenda,
Septeno concurrentes cohibentur arithmo'. Quoque anno occurrat, hac ratione nota,
Bissextum vero quarta reducil hiems: Rubra super concurrentem quacunque ligura.
His igitur cjclis per semet multiplicalis, Hanc et in annali, quaere colore pari.
Efficitur Paschaemaximus ille c clus. Primo nempe reperta loco quadragesimalem,
Qui post quingentos annos triginta duosque Paschaleinque dehinc indicat esse diem.
In semet rediens, cuncta rcfert eadem. Epactas et paschales terminos eum suis regulari -
Pensio ter quinos ceusus indicta per annos, bus, nec non cyclum liince cum lerminis Quadrage-
Illila prasino qusequecolore viret. simce, ut versibus annotatur liuic tabulae annotarfi
Tum concurrentesper lotum cerne nigranteS. debuimus. Sed quia in priori tabula, quce-huic est
Per quas bissextum sligmata terna notant. proxima, subnotayimus : i'deo hic ilerare supersedi<
TJndeuiseliam augmentis epacta quolanuis mus. Eamdem enim ulilitatem Jant ibi semel uotata^
Proficiens, post bcec altitulala subesl. quam hic prceslarenl iterata, qiiia utheque una con-
Sub>ectosquartce decimcelunce inspice soles: Veniunlratidne.
741 EPHEMERIS. 742
Quilibet horum numerorum convenil omnibus to- A Id. Jan. Ubi sciendum qula annolan.nr duodecimar,
tius anni terminis, si singtilis annis decennovenalis luue, quasl pro terminis secundiiiu ordinem lunaris
c"yclinosti qui sit, quem his Kalendariis supputare - cycli, qui proprius Romanoruin 4 anno decefinpvalis
Tncipis,Sepluagesimalein, vn Idus Januar. Quadra- c.cli inripit. Ubi sieutvides m superio iiks 121una,
gesimaiem, y Kal. Febr. Pascbalem, v Idus Martii, jn1_.il. 'Januar. gjie sequenti annu 12 habettir in 12
'Rogationes,xvn Kah Maii. Pentecostes, m.Kal. Mair. Kal. ejusdem mensis. Sicque fit ul secundum Roina-
Paginaequaevidentur subscriptoe,pene n;bii a se nos subnotatis Kalendariis observentur cominurieset
differunt in utililate : ulrajque emm habent annos embolismares anni ad modum termini paschalis. Ab
Dominia legenlis sinislra, annum vCTomagnum a jpsa datai um in qua praesemlanno 12 lunam Januar.
dexlera. Per toiam quoque paginam concurientes liabueris, numera in rttro II «iies,el in 12 lunara 11
tiigrescunt, in quibus bissextiles an>iitribus punctis habebls, si comrauiiisanmi-sfiierit. Quod si embolis-
appqsilis patescunt. Croceus color in ut isque noliil mus est, in antea nuniera 1§ dies, ei in 20 lunaiu 12
'cycli solaiis, qtii per28 annos currit-j initium. Yiri- Iiabebis. floc nunquam, hisi m 19 amio fallit, prop^
dis vero, indictionuin, qui per 15 annos volvunlur, ter saltum lunae; riaip ipso anno 15 dies numerabis.
radicat exordium. Ilabenl etiam argutnenla, que Vi- Haec prior pagina differt ab alii quod c.jm urrenti-
des subscripla ; quse licetnonnisi uni subscribanlur, bus alternalim snbjicitur paginuli, quam venerabilis
tamen omnibus sequenlibus paginis, colonbus el Beda reperit, ad investigandumin quo signo sit luna
concurrentibus depiclis, uno modo, siraili ordine 14, constans a'phabeti lilteris, 12 signis taliulacprce-
Jflnguntur. Ex his argiimenlis hoc notandum, qnid fixisr '
sil q"ttodpraetitulatur observalio lunae prirfri mensls
Anni ab origine mmdi sunl bic Graecis nameris Anni ab incarnalione Domini notatitur cliiffris.
notati, ju.ua Septuaginta Interpreles. Utrlque anni,_a fronte huius labulce. .
1U BED.E VEN. OPER. PAftS I. SECT. II. — DIDASCALICAI)UB_A ET SPURIA. Ul<
Pqginamagmflui,quaedicitar Area cycK. Tnginlaque duos quingentosqui lenet anaos.
In ipso Tâbulaemedio erant in scripto exeiiiplari linece 18. Hoc lit in medio octo linearum.: qucelibet
Xt virides litterae : ipsas aulem posuimus Gennani- enim Iinea ex iliis octo saltem quinque litteras viri*
cas (luc vero crassiore typo distinctas. Edit.). Inci- des aut Teuthonicas capit.
piunt in 8 littera linece 11 et lin.unt in 12. littera
EPIIEMERIS. ' _
745 7«
Epactas et Pasrhales terminos, necnon cycli notari debuei-ant. invenies retro et in seqnentibus
Lun.fi. eum terminis -Qmidiagesimce,qu_e hic sub- paginis, cuin aliis liis competentibus argumentis.
P_-T_t_o__.
XC. 24
"W. BEDJj; VENERABILISOPERUM PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 7-58
~i9 BEBM YENEllABILISOPERWMPARS I. SECT.-II. — DiDASCALICASPURIA ET DUBIA. 7§«
Notandum quod singulis annis' anni Domini hic mutantur,

' et cum "ipsis pene omnia liujus pagince
arguihenta ordiuntur.- -
Quoniam in primo decennovalis cycli anno in Kal.

JaDuariisluna S semper esse solet, in secundo etiam
anno ejus cycli in prsediclis Kal. luna 20 atque Iit
teriio prima ,*notalunas Kal. Januar. in primo ordine
positas, ac deinde suis -ordinibus omnes 7 ferias po-
sitas, id est, diem Dominicum, 2 feriam, 5, i, 5 et 6,
sive sabbatum. Postharum quoque feriarum ordines
in 9 ordine positas lunas 14 paschales, et tunc demum
compnta cujusvis .udfflKal Jan. quoia occurrat feria,
quotaquein ipsisKal. fitluna, ttincipe ab ipsa luna,
lenens ipsum versum, in qua oetatemlunse invenens,
quoniam in Kal. Jan. computasli usque dum yenias
ad ordinem ferice, in qua easdem Kal. invenisti; el.
ibi habes Dominicum Paschae cura-lunasua, quo-
modo In eodem anno esse debex. Perge quoque per
eumdem versiim usque;ad ordinem lnnarum liquce
positsesunt in ordine 9, et rbl babesluuani ii, in qua
Hebraicum Pascba esse debet. Et quia deciesnovies
7 fiunl 155, tantoties bic sunl dies-^pascbalesDomi-
liei descnpti. Quos si per 4 partem mulli, hcaveris,
id est, quater centeni, qualer triceni, quater lerni,
liuni in summa b52, quse summa est.anni magni. Et
ctmi j)"er155 annbs diversus sit cursus feriarurn ad
lunam propter rationem bissexti, post 552 annos ad
eumdem ordinem redit. Sicque fit ut totius anni
magni.paschalium ordinum absque errore hcec for-
mula contineat veritatem, prseterquam uno lanlum
in loco, ubi communi anno inveneris 15 lunam in
.DbmiuJco die Paschae, post multos annos invenies
".earn16Ibi esse debere semel tantum, quaeres nullum
alium affert errorem.
?bl Ei»HEMERIS. 758
A per omnia de ctetero sit eoneordia : «iquidem 14 Ju-
nas, ut in superiori pagina, hic 9 conlineat Hnea. Ex
quibus singulisin eodemversu<sonlrase posila oriun-
lur 7 Kalendaria, qusc«equuntur Kalendanumin quo-
Jibel anno 141unsc debitum, juxta decretum Niccni
concihi sanctorura CCGXMII Palrum.
~Primo decennovalis cycli anno, quando nulla

vepacta ponilur, in Kal. Marlii luna 9 inverrilur; se-
«undo 20, lerlio 1, quario 12 luna. Harum Kal. Mar-
tiarum lunas per 19 annos colIecta<;,primo prsefixi-
mus oruine, secundo IMunas paschales : al deinde,
7 qui sequunlur ordinibus,-4eriarumrationem descri-
psimus. Cum igitur paschalis fesli 14 lunam diemque
Paschsecum Iuna sna rujusvis anni decennovalisin-
venife desideras, inspecja luna Kalendarum supra
scriptarum, considerataque feria qua ipsse occurrant
KalendJe, tene ipsam lineam a primo ordine, in qua
selatemdeprehenderas, eamque sequens devenies ad
ordinem secundum, in qua 14 lunam paschaleln re-
peties : inde qooque pereamdem lineam pervenies
ad feriam in qua prjefati mensis habuisli -Kal., ubi
diem pasehse cum luna sua, linea quain tenueris libi
ostendet. Verbi gratia, si prima feria Kal. Marlii, in
i feria <juam posuimus, ipsum diem Paschse«um
Iiina sua invenies; si vero 2,, srmililerin ea, ut in 1
diximus, diem el lunam reperies annolatam. Qtise
inquisilio usque ad~7feriam simili modo procedens,
nuUaTinquairifalsilate notatur. Qtiinliujas argumenli
ralio per 153 annos, quod e£t anni inagni pars l,
i\ ma siabilitate progredilur : quse cum ad finem
usque deducta fuerit, rursum in sese redieus «vpli-
cabitur, atqueexplieata, in se semper fevertitur.
Porro hune cyclumita ordinavimus, ut in capite de-
cennovalis quem posuimusin 1 feria K.il. Martii, et
concurrens tertius, qui ponitur in anno 1 pracpara-
tionis bissexti. Sed quia-solaris cyclus 28 lustris 19
peragitur annis, non anlead eumdemlocum concur-
rens, quem diximus, reverlilur, dum 532 expleat
annos, hunc cyelum quater circumeat : quam sum-
mam ulerque circulus per alterulrum efiicit muliipli-
cattis. Sciendumvero quod hJec pagina nihil a supe-
riore discrepat, nisi quod illalunas Kal. Jan.. isla
conlinet Martiarum, quae tamen niraeque eumdein
continent niodum. Hoc quoque differuit quod qua»
Kalendariasubnotantur 5(enae iunalionum jannani,
occurrunt Dominicadie tpso ordine sjb lunationibus
Martii. Cumqueutriusque paginoeeoademsi;it^K4en-
darum lunae, ferije, ct Kalendaria paschalis diei cum
suis lunaiionibus, hocunodifFerunt quod dissimihter Mensesh'c duodecirmiunierautur ordine juxta nu-
currunt. Namut dictum est, Kaleiidaria qusesulmo- merumei ordmemislarum 12 columnarura,
•
ul infra.
tanlur 5 feriseJan. hic provei.iunt DominicaMartii; Ogdoas, est ad oclo verius endecas sutcm, ad
es.quocibi 6 feiia, hic scribunturIU 2; ut tali jnodo uiulecim.
- - - ' ' ' 7SG
Yc# EPHEMERIS
\r
*
T.J EPHEMERIS. , _. - 7-8-
Communisannus vocalur «liam simplex et planus, .__bello : quol enim litteras capit, tot eliam annos, id
et constat duodecim mensibus, quonira et ordo el~ est lunares circiiilus, comprehendit.,
nomina jam hic-sequuntur . videlicet secundum ,Quare non in\emtur locus .vacuus inter o et a
astra et secundum Hebrseos : terlia vice in pagina regulari, sicut invenitur in,an-
nah serie ? Ideo non invenitur quia vigintL septem
1 Aprilis, ) In hisce duobus prioribus, habetur diebuset oeto hor^s luna zodiacum percurrit, et lit-
24taius, ] Ver. tera uniuscuju«que d.ei, \el locus vacuus h\pagina
3 Junius, ) El in islis tribus mensibushabeiur regulari esf; et ldem alphabetum tredecies coniouta-
4Julras, ) Mst^ tur in unoitnno :xei si locus vaeuus fuisset, viginti
5 Augustus, ) oclo dies lmeni.entur in unoquoque circuitu ; el bmc
6 )
September, Istis lr-b mensibus, habetur Au- jnaximus erevisset error, si iater o et a loeus fujsset
-—•- vacuus.
J8S2&J llem quseriturquomodo in pagina regulari inve-
9 Deceniber, ) Et'm j ,. trlbus uitini;g uahetur nitur illud sidus quod per locum varuum inter o et a
10 Januanus, } „• mS- significatur in annali serie in terlio circuitu, cum
11 Februarius, . - nullus locus vacuiis in illa pagina invenilur. Ad.hoe
12 Marlius. llic incipit priina pars quatuor bre\ifer respondere possitmus, quod inier o et a
tempoi um anni, dicta Ver. illud sidus cognosciiur,similitudme bissexti, cui nul-
Embolismicus annus dicilur annus transitum ha- lus est locus vacuus in annali sene, sed inseritur in-
bens, seu potius transcensum : quoniam transcendit n ter dujs solaies dies, id esl, inlerseptimum
' et sex-
annum communem uno lunari mense. tum Kalendarum Marliarumi _
Cyclus decemnovalis, aut cursus 19 annorum, est Item qu_eri'ur quare sidus qtiartum in alphabelo
illud rertum annomm spatium post quod omnes lu- semper ter scr.plum invenitur in pagina regulari. Ad
natfones in eamdem "horam redeunt in«qiia prius hoc sic respondere possumus quod ideo ler sciibitur
fueruni. ' unum^sidus, propter integrum diem, qui de sex lioris
Epactse est illud residuum dierum, horarum et quater repetitis uniuscujusque sideris nascitur : illl
niinuiarum, quod manet ex embolismo, et reserva- igitur sideri, in quo lunc luna moratur, ille dies de-
tur ad sequentem annum. putatur, id est, quarto semper sideri.
Siquidemtolam anuahs circuitusseriem, quse duo- Ilem quseritur utrum tres dies eomputaulurin ali-
decim mensibus eontinetur, alphabetis distinximus; quo signo, quod ter scriptum nou estin pagina regu-
ila duntaxat ut primus et secundus ordo vicenos et lari. Compulanlur-iiauue in tertio circuitu lunari,
septenos dies, tertius autem uno amplius comple- ubi est locus vacuus inter e et a, in arinali serie.
ctatur, illo videlicet qui de lertio repetitis oelo horis Item quseritur ulrum compulantur quatuor dies in,
superfluisacciescit, quia luna moralur in unoquoque signo. Uiique computantur quando ler scnbitur
s gno nndecim diebus et sex horis et bisse, ld est, unum signum pi opler sex horas supradicias. Et illi
duas teriias partes unius horse. Bisse ergo repetito sideri computatui ille dies qui nascitur de bisse, id
duodecies, efficiuntur -oclo horse in anno, id est, est, octo horis terlio repelitis. Scrutare septimum et
lunari circaitu : ex quibus oclo horis per ires an- ociavum annum, et sextum decimum, et septimum
nos, id est, lunares circuilus, crescit dies unus : si ' decimum, el octavum decimum.
lamen ille dies non invenitur in pagma regulari, C Item q iseriturquare unum alphahetum tredecies in
quamvis in_anna_iinveniatur locus vacuus inter o et annali serie s.ribitur in uno anno, si tredecnn vidbus
a tn tetlio loco. De se^ vero hons creseit dies in non lteratur unum alpbabetum. Sic etiam illud sol
quarlo signo, et proplerea quarlum signum multipli- r;tur,-quod propter numerum solarium dierum qui
catur semper ter, has subil litleras : sed allernis ap- bus sol signifemm circuit, u-tim alphabetum tnde-
posuimus, id est, intervalla fecimus",ibi unam scili- oies ifceratin arniali serie, hoc est in Vreceniis sex.t-
eetin eo relinquendo \acuani. Plures enim dies sunt ginta quinque diebus <l quadnmle, viginli septem
in circuitu luna., in alphahelo, sed quia non singulis vero Jiebus et octo horis, sicut supra diximus signi-
diebus apposuimus eidem operi, id est, annaii li- ferum circumvolat, Ueo non est necesse al idcra al-
759 BED_E VENERA.BILISOPERUM PARS I. SEIT. II — D!D\SCALICASPURIAET DUBIA. 76(J
phabetum iteretur ad siguiflcandoseosdem dies ut A diebus et sex horis et bisse, id est, duabus partibug
eadem signa nionstrenlur. unius liorse. Bisse ergo repetito duodecies, efficiun-
Item qusentur quare non aliud inchoat alphabetum tur octo liorse in anno. Ex quibus octo horis per ires
uniuscujusque anni in pagina regulari. Sic srilviiur : annos crescit dies unus. Sed lamen ille dies non it.-
si ab a semperinchoasset, Arietis sidus signilicaretur venitur in pagina regulari, quamvis inveniatur locus
semper et illo sidere in quo luna moratur in primo vacuus inler o et o, in terlio loco.
decennovalis circuli anno quando est nona luna in Desex vero horis crese ns dies in quarto signo, et
Kalendis Januariis, sub eodem ponerelur a, id e .t, propterea quartura sigtium mulliplicatursemper ter.
sub Ariete ; et in eodem si iere in quo luna moratur Si vis invenire in quo Ioco debent triplicarisigna,
jn secundo anno supradicti circuli, quando est \ige- d'sciio quod luna zodiacum circulum v gmti septem
sima" luna in Kalendis Januariis, id esl Virginis si- diebus et octo Iioris perlustrat. Signa autem duode-
gno, sub quo inscribitur a. Sic eiiam~dealiis. d 'cim bis duplica, fiunt viginli quatuor, et remanent
Item qua_riturquare Aries scribilur in flne anni, tres dies ex viginti septem, -quiternarius quarla pars
ct in principio ejusdem anni. Hoc itjm ideo agitur, est duodenarii, omissis octo horis, quse per ternos
qtija in extrema parle Arietis luna pervolat, quando annos increscendo, diem integrum-efficiunt;propter-
est nona in Kalendis .anuarii Item repeiilis oclo ea, in quarto loco signa triuJicari debeut.
horis, qaia luna moraturinunoquoque signo duobus
'JANDARIUS. '
cB" —.
y «_.-• **
Piimus mensis Romanorum. Habet dies triginta et unum. Luna vero triginta. =cfm | ? 1 _f ?-—
Kox boiarum sedecim est, et dies tantum oclo ~ g"
S| =-g =-g B»
Decimus mensis HebrseorumThebet habet in hoc mense locum, et secundus '» g 'g* §S " =r
mensis Gr,ecorum, Eudinios. • 5
a 1a a j a A kalendae.Circumcisio "
DomiuinoslriJpsu Christi. 3 9 1.
1) b tv noiia;. - 10 2 2 b
L- c c iii noii3_. Genovftfevirginis. il 11 5 S c
e b d d ii nona_. Casari Delphinusmatutinoexontur. 12 4 4 d
e e e nona.. CsesariFidiculanialtuiiioexoruur. 19 13 _T- S e
f f viti idtts. Epiphania. jEgyptoSagittavespertinoocculit. 8 14 6 6 f
f d c g g vii jdus. - Isidori. 15 7 7 g-
ii A vi idus. Delohinioccasusvesperlino. 16 16 8 8 h
e i b y idus. -5 17 9 9 i
o d k c iv idus. Pauli primi eremiles. 18 10 10 k
f 1 d m idus. EductioDommide _Egypto. 15 19 11 11 1
m e ii idus. 2 20 12 12 m
u g e n f idus. OctavaEpipliania.."Hilariiep'scopi. _ 21 13 13 n
0 g x kjleiid EEBRUJIHII] Felicisin i'mcis, cot_.essoris. 10 22 14 14 o
h 1< A xvmkalen I. r- 25 1. 15' p
a f q b x\n kalend. RomssMarcellipapse. 18 34 i<j 16' q
i. r c XM"kslend. 7 25 17 17 r
s d xv kalend RomtePris^sevirginis. Solin Aquarium. 26 18 18 s
e k g t e iiv Jtah nd. 1S 27 19 19 t
u f XIII kalend Sebaslianlmarljris, et Fabiaiilepiscopi. 4 28 20 20 u
1 a g xn kalenI. Passiosaneta.Agnae\irgmis. 29 21 21 x
_ h I) A.M kalend NalalesaucliVmcenthdiaconi. 12 O 22 22 y
m c b x kalend. EnierenttaiiEe \ir;;ims. 1 1 23 25 z
d c IX kalend. 1'imotheiapustoli. - 2 24 24 a
o n i e d VIIIkaleud. ConversiosanctiAposloli,in Damasco. $5 25 25 b
f e VII fcdend. Sexlusuiensis.EgypiiorumMechirhic Incipit. 4 26 26 c
o g f \i kalend. 17 5 -27 27 d
o k u g v kalend. OcUvasancla.Agna.virginis. 6 6 28 28 e
„ p i Atv ialend. _ 7 29 29 ' f
k "b 111 kalend Aldegundisvirginis.
" 14 8 30 50 g
a; 1 a 1 c jii kalend. 5' 9 51 31 h
v MAItlinOLOGlOM. B XMiik.BisquenovenamHabacucsimuIetMiclieashonorant.
PrimumnuncJarii\ocitalumnominemensem, XVIIk. Seplimapost dectmamMarcelhmartyris,atque
Diidesacraluseat, recolalqueiesla canemus. Ponlilicissummimeiilis, et nominetulget.
Kal. Quodveteres coluerepatres,«mbramquefuturi, x\i k. SexlaquecumdecimaAnloniivirtutedieatur:
ExposuitsanctaChristtde Virginenali, Hsc euanisociogeminorumpollethonore
Circumcisacaro,jam sacratecceKalendas, Lingona<pios uno celebrat plebsmarmoretectos.
, Basdiuiquesacermeritorumsplendethouore; xv k. Quinlaet detiastmulPrisca promarlyregaudel.
EuphrosynasimuUiitetAlmacUiusque beatus. xivk. BisseptenaJNicetoHaulmaroquecoruscat.
IYJI. MacanusquarlumNonarnm dedicataslum, xiii k. 'I ertia postdecimaniFabianoprsesulefloret,
Quitenuil docuitqueeremipiusaccoUmorem. CuipariliSebasLianus virlute coha_ret,
IIIn. Tertta Konanimquedies celebratGenovefam. Ronia quem veclumnunc Sue_siofa?tafrequentat.
ii n. 'Jum pridieKontsaugenli feîarecummt, XIIk. Bis sextaest Agnes,qttamvirgoet martyrlionorat.
Konss. Hinc NonasSimeonconleisorposstdelalmus, ix k. UndecimamLevilasacer Vmcentiusornat,
Papa Telesphoruslisdemparuerquecoruscat, Huicet Ana_tastum virlusconjungitopimum.
vm id. Oclavoante Jdusagnur Theophini?sanclum. x k. Posl Emerenliana.decimoJaus emicatampla.
ix k.
viild. Septimaab/Eg.plo Cliristumceleliratqtie1plalum, vmk. Oclavoex Jiouo maitynumBabilasvirlusqnecoruscat.
Antiochenasuttmretolit qnoqueplelisLuciauum. secloconversnmgloriaPauluni,
vi id. Iduum postsexlc Etigemano\oia lerunlur. ProjeclumquesuumcelebransAnernus adornat.
v id. Quin'0\ ita'i, Fortuualoet He\oc.do. viik. SeptimamoxquediesPoljcarpisanguinefulget,
iv id. OuarioMelciadesPaulusqueeremitaliealo, Sinyrna.quemverocelehrantprorege crematum.
Sublalifineffitherealselanlurm arce. Punicalerra suumsexto\ener.itur annum,
iii id. Sidviuslnnclernas CanhagineconsecratIdus. vik. Sutpimis,Batliildisel Adelgundquoque vernant.
11td. PlebsItachiasuumpridierecolitCyrucum. v k. QuinlumprogeniesRomanaAgna.dicatalma..
Idus. IdibusHilario1'ictava.militaturbis, iv k. QuartomartyriumPapiseMaunquerefulget.
Plebs devolasuo pastorquamfulcilbonoe. Tnnc et ValerioTreviripro praesulegaudent.
xis k. Quamnonamet decimamconslatFebruiante ka- in k. TeriiaquodHippolylum Antiochenaspersonaturbi.
Lleudas 11Ic Salurninetuum egreginmThyrsiquetropssum^
Esse diem,fehx sacer et confessoradornat. vietonsquesimuljam determinatorbem.
yci EPHEMERIS. 7C2
Principium Jani sancit tropieus Capricomus. A seribitur Seeundo Nonarum Pecembris.Annodecinio

et luna Januarii, in Kalendis Februarii flnilur.
Januarii Februariique menses Nnma Pompiljus an- A decimo sexto Kalendarum februarii, usque in
no adjecit, utrtque viginli octo tribuens dies, sed po- decimum sexium Kalendarum Marlii, ubicunque de-
stea Januario unumdiem,T.ropterimparem numerum cima-luna occurrei ii, in proxima Dominica die post
qui diis superis congruebai, addidii, et eum Janua- illam habesSeptuagesimam.
rium a Jano nuncupavit, piimumqne anni,esse vo- MenseJattuario sauguinem non minuas. Potionem
luit, tanquam bicipitis Dei mensem, respicientis ac conlra offocaiionem ac.ipe, et electuarium sume;-et
prospiciemis transacti linem., firturique prmcipia. cal.cem ex optimp vino plenum jejunus bibe, propler
Quidam autumant eum inde vocatum quod limes et inlusionetn sanguinis. Gingiber ei reupoiiticum surae.
janua sit anni. Jani prima dies, el septima fnie limetur.
Nolandumest quod undecimo anno in quarto No- Hora "cilicet piimaprimi dici, ul plurjinum, etiam
narum Januarii luna flnilur in embolismo, aui in- quinta illius septimi. t
FEBMJARIUS. _ S |f 1a 5*
Secundus mensis Romanorum. Habet dies viginli et octo. Luna'vero viginti et no- £ c •§« i g g f -.-s"
=
vem. Noxhorarum qualuordecira est, et dies lanlum decem. »| ~s jif =1
w Z _T~ cr _: » - £ |f_>
Undecimus mensis Hebrseorum Sabath, habet in hoc mense locum,' et terlius men- '"§ • _• s"|i •
sis Grsecorum, Peritios. _ / ," r
m d Kalenda. Rrigida.virgmis. 10 1 52 A
b n e iv non. HypapanliDomini,siveoblalioChrisliad tempium. 11 11 2 33 k
m o f 111oon. Blasiiepiscopiet marlyris 19 12 3 34 1
e_ 8 IZ 4 55 m
c p g 11 non. Ingenuimepiscoptel marlyris.Fidiculavesperiocciditur. 14 5 36 n
q A Kona. Agatha.virgimset marlyris. 'r 16 15 6 57 o
i d n r b vni idus Vedasuoonlessoris.
.s c| vn liius Juhana. virginis. 5 16 7 38 p
e 't d| u Mus- Verisiniliiim.Habet dies nonagintannumin 17 8 59 q
0 0 u e1 v idus ortu Pleiadummpdiaslino.Initii principium.'13 18 9 40 r
f a ff iv idtis Seholasticsevirgints,sorons sanctiBenedicti. 2 19 10 41 s
b g 111idus Desideni episcopiet martyrls. 20 11 42 t
n g p c A 11 idus Hic aves incipiutitcantare. 10 21 12 45 u
d b; Idus Infernushic factusest. 22 13 44 x
h - e cI xvi kal. MAHTII.] RomaeValentinipresbyteri*et martyris. 18 23 14 45 j
d Fausuni et Jovittaemarlyium. ' Solin Pisces. 7 21 15 46 z
t, q f xv kal.
25 16 47 a
i ^ e xiv kal. Septuagesima.
li f xiu kal. Pantaleonismarlyris. _ 15 26< 17 48 b
e k r i g xu kal. Diabolus Domlnorecessit. 4
a 27 18 49 «
,k A xi kal. - 28 19 50 d
1 I1 b x kal 12 29 20 51 e
i s m e ix kal. Veris ortus, secundumIsidorum. 1 1 21 52 , f
m n d \iu kal. m Antiochia,cathedrasancliPetn aposloli. 2: 22 55, g
o e vu kal. Zenonismartyris. 9 3 23 Si "fi
o n t p f vi kal. .Ylaitbia.
apostoli. Hiclocusbissexti. 4 5i 53 i
q g v kal. Valdpurga.virginis. 17 5 25 56 k
o I|r A iv kal. Fortunati. Septimusmensis /Egyptiorum Phanemoth. 6 6 26 57 1
u u s h in kal. Sexagesima. 7 27 58 m
p |t cJ II k_l. 14 8 28 59 n
MARTVROLOGIOM. B xvk. Hincdecimoet quinto meritumclarescitAgapes,

Hocquedie p__niscassosveneratur acerbis
NuncetiamFebrui lexemuscarminecursum, Bnxia Fauslinumcelebrem,sanctamqueJoviltam
(_ua.que lerat pariler .e_torum signa dierum. Hicelidm geminos^canditsol sidere PisCes.
Kal. Brigidavirgopolens Februi sibi prtma Kalendas xivk. QuartuscurndecimoJuliana marlyre lucet,
Scotorumsancitmiro celebratafavore. _, OnesimumquecolilPaulodoclore beatum.
iv n. QiiariiiiuNonarumtemplo illalu_dicat Agnus, IIIIk. Tertiusac decimusPolocromfesta revolvit,
Quolustrante Deo in unum plebs credula lemplum, DonaliqueDdes,sangms,quosjungil et ara,
Menlepia locat acceplum,sternilquetnbunal. xn li. Bi^-senumque diem Martialissanctuslionorat.
lii n. Termset uonisLupicinotesla sacrantur, - xi h. Pnbltusundecimumstmul et Julianusadomant.
Hisqnecruore pio CelermuscumCelerma, x b. Moxdecimuslaudemrecolil, f.iriutiiquecoronat.
Luiiel[gnatiusLaurentinusque-beati. IXh. ^ ictonne luo nonusde nominefulget.
u n. Tum pndie NonasAqudimis vindicatalmus, viu h. OclavoquePetri cathedra.doctrinacoruscat,
Anlislesqueinter Phileas cumPlnloromo. Lrbs laetaAnliochi,quo primumprassnlevernat.
Kona.. Stcania.| opulos Nonis sibi subdtl Agathte vn h. SeptimuseximioPolycarpisplendethonore
Vtrgiuis eximiovirluscelebraiadeuore. Presbjter ore, fide. ChriSHqttijussa^secutus
vui id. aldibtt,octaus martyrDorotheacoruscat. Mariynoturbam potuitsenare fidelem.
viiid. Augulaeseptenismundumvincendot, mniph.s. vth. Sextus aposlobcaradiat virtute Matlna.,
Toiuquoquever prluiosconsurgitastrisiuorlu Occullumque diu caput hoc Bapli.utretexit.
vi id. SenasDionysiusorual et _EmiIunus. HicBissexlusenim quartoqueinlexitur anoo.
\ id. Quuds Ammonem recoluni pia vola beatum. v h. dies Cresceutiaugetur Lude beati.
iv ld. SoLher,Hyieneus el Scholaslica \irgo qualernis, Qumta
IV-h. Nestoreqtianus ovaisociopariterque Theone.
Egregiapariler merilorum laude mtescunl. h. Tertius HespenseLeandroantistite tforet.
m id. TurinsluncDesidiTiusLu<?duna coronai, p" mu h. MacariopridieRufinusiungitor almus,
Mwnia; ParlhenioetCaiocero Uoma retulget. Hic fimsFebruiconcluditluminamensis.
n id. Eul-hsefestumpridiesanguis.queco-usrat,
UrbsBarcynoneximia qua mart\re gaudet. Hi tres versus qui seque ordine Gaeterorumnon
Idus. idibusaBlhereumJubanusscandillionorem, incipiunt, ex Martyrologio segregantur.
Sponsa beata animumCOPIO CUI jungit ovatuem.
svi k. 1 umdecimosextoquedit»prsaeuuteKalendas, Quivis quailus aunu» habet Februarium viginti
Mait. MarlyrVilalismletetFeliculavirgo, novem dierum, bissexli causi.
AlqueValenlinummemorantsua gesta beatum. Mense Numaein medio solidi stat sidus Aquarii.
a ^ ersus mendosus, nec solas, ut legenti poiebit. EDIT»
765 BED.E VENERAB1LIS'0PP.PARS I. SECT. H. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 76£
^ Februarium-a-Februp., id est a Plutone inferorum A Januario elFebruario miermissisin solari cyclo con-
deo, Numa nominavil, qui lustralionum polens [i.. currentibus utaris; in Martio vero et eselens mensi-
parens] esse>credebatur,lustrarique eomodo se [F. bus, illis quas'in eo de cyclo asenptas iuveneris. Ad
eo-mense] civitatemnecesse erat, <juostatuit ut justa concurrenles vero invemendas, id est [An ieg. dies?]
diis Manibtis vota solverenlur. Ideo hunc pari nu- prseseiitibus adjicilur ul sequentes inveniantur. In
niero diis inferis congr.io-dedicavit. . r qnario aulem semper anno, duo propter bissextum
Februarius in bissexltii anno tngesimam debet ac- adduntur, et nunquam septenariura numerum trans-
eipere,lunam, quia et luna quadrantem proba ur grediunlur. Post viginii quoque el oclo aunos, ad
liaber?. Rehquis vero semper annis, vigmti novem principium semper reditur.
debet habere. Sed in undecimo annn, in Kalendis "De pollice sangumem minues, sic tamen ut anle
Februant trig sima fit luna, qusenon Februano, sed accipias ad deponendum diagndium/confectum, et
Jantiano deputatur. quando hoc es bibtturus, intra in balneum caliduro,
A septimo Idus Februarii, usque in £.dhas Martii, el cum omnianiemfiracoeperintcalefieri,-tuncaquam
ubicunque secunda luna e\enerit, m proxima Domi- calidam cum vino mixlam bibe: calaplasma capiti
nica die post eam habes Quadragesimara. imposito, oculos turbulentos sanat. Betas non come-
£pactj_ solis, id est concurrentes septimano3die', das, qiioniam venenum habent.
Splissime in KalendasMartii mutantur, quia siêas , Ast Februi quana est,_pra_.edittertia finem.
S.CUM3UIII in Kalendas Januarti muta\eris. in bis- Hora scilicet oclava quarti-iiei, ut plurimum, et
sextili anno bis illas inulare necesse habes; ita ul in quinta alterius, cavenda.
'
.MARTIUS. fB f __.
!____
5 __:!_? __?* cr?>.
'Tertius mensis Romanorum. Habet dies triginta et unum. Luna vero tnginta. gc 5c_g= __s' _'_= ~
> Nox horarum tredecim est, et dies tantum undecim. S| ~ -s | 3g ~ _=_f
__
' _="£. * ___ __- °"
Daodecunus mensis HebrseorumAdar, habel in hoc niense locum, M |' __,E "~
I~ '€ r-
. y - et quartus mensis Grsecorum, Distros. •"'
a a 'a' a d Kalendae jDonatimjrtyris. .5 9 1 60 o
<-" " 1) e \i non. RonTte Simplicu|_ap_e. 10 2 61 p
b' c f v nou 11 11 5 62 q
e b d g IV non. Adritinicum sociissttis. , 19 12 4 65 r
c e A iti non . Septima luna embolismiendecadis. 15 5 Ci s _
f b n non. _ Pnmimensisinitium,juxta Lalinos. 8 14 fi 65 t
i d c g c _.onae Perpetua.et Felicitalis. Tertialuna embolismioctod. 35 7-66 u
\\ d \ui ldus Iniiiumprimi metistssecundumOnentales. 16 16 8 67 x
e . i e vn 'dus Srfncio™ n qujdragintamilitum. ' 5 17 .9 68 y
o ' d k. f 'vi idus ln Bobio Athal<e v irgims. 18 10 69 _
i 1 S V idus 15 19 11 70 a
«i A iy ldus Gre_e.ii papa.Romae. 2 20 12 71 1>
u g ,e n b iii ldus Macedoimpresbjlen. 21 15 72 c
o _.c li idus Iuiiocentnpapoe. 10 22 14 75 d
' h tl , Idus s Fuusmitii posl dies triginlaquinque 25 ,15 74 e
p
a f q e xvitkal. APBILIS.] 18 24 16 75 t
i r f xvi kal. Palulii"" episcopi. 7 2_ 17 76 g
s g xv kal. - Solin
" Arietem. Primusdiessaeculi. 26 18 77 h
e k g l Â xiv kal. rotentianaevirgims." 15 27 19 78 i
u -b xiu kal. Iniliumdecimasquartselunse. 4 28 20 79 k
1 a c xn kal Denedictiabbatis._Equinoclium secundumOnenlales. 29 21 80 i
i h b d xi kal. Sedes epactarum. 12 30 22 81 m
m c e x kal Imtium Pascha.,a luna quindec, usque lnugesun priniain 1 1 25 82 n
d f IX kal. - Locuscoiicurrcirtium.'_Eqmnoctium, mxtJ quosd.m. 2 24 83 o
o n i e g \m Lil. Anntm'iatio\irginis Martse.Domiuu<- cruciiixus esl. 9 5 2o 81 p
f _A TII kal. lloma.Castolim_rt.Monlanipresb. Maximse ' u xoris ejus. 4 28 85 q
, O' g b~ \i J_al. flesurreclioDomiiu. 17 5 "27 85 r
u k-Ji c v kal. OclavusmensisjEgypliPharmuthi. ~ 6 6 28 87 s
p i- -d iy kai. GregoriiNazianzeni. 7 29 88 t
k e lii kal. Domimnimartjns. 14 8 50 &) |u
a a 11 I [ f - II kal. Baibinsevirgmis. . 5 j 9 51 | 90 x
IIABT1B0L0GIOM. B IVid. QuartammoxIduumGuistuus, almeGregori,
- Marliusinsigmferiatus Consecrataeternacoelumquo laude petisti.
temporedemum, ni ld. Presbyleretternas Macedomusmipletho.iesla
^guorumpfs-inineatbreviterdicemushonore.
Kal. MartisDonatuslenel AlbinusqtieKalendas. ConjugePatritia et nala comilauleMoJesta.
Senis rrioxNomsHeraclusPaulusquecolunlur. IIid. EuphrobiuspridiePelro cummartyrefulget.
vi non. QuinasMagrapioNonasdefenditamore, . Idus. Tliessaiaplebs Idusmatronamartyresenat
\ non.'Ih_ et EmilbenusCeledoniusatque Marinus, xvn k. SeplimapostdecimamApribsde morekalendis
Aslenusquemicjnteu"usosangtune-clari." PraecedetisCjnaci et Largi splendetbonore,
iv non.kLnciuslnnc papapreltosamorlequaterms, Smaragdiquesimul pretiosos ingumeveruat.
MjrljrunTetocttngeniorumlurba opttmafalget. xvi k. Bis octota luo Panci nommepollel,
m non. Ternas marlyrhabet meiitorunfiiominePliccas. Scolhicagenlilemmiserateper oppidacullum,
Sanguineqtu morlem vicit,virtute draconom. Hac quoqueGetrudaareddunturvotalieala.. ^
n' non. Viclorinu.ovatpridieVictorqueretrusi XVk. PraesulAlexandertertpunampossidetallam,
Carcere,qtti celsopenetrarunt astra volatu. Presbjter elKomam Pigmenussanguineluslrat
Nonae. NonisTehcttasmicat, et Perpetua, castam xivk. BisseptenaJoanne eremi cultorecoiuscat.
QuoeChrisiovita u felicimorle dicaruut. xiiik. Tertta_cum decimaGulbretlilaudenuentes
v;ii id. Idus octavasmarlyrCynlluset una Anglorumducitper mj'slicagaudiaplebes.
t.ons>imbretinet venerândus honoreRogatus. xn k. '1uniduodenafldeBenedicliet nominefulget,
vu id. Septemsquadragenosub milile~feslum Co3iiobiale decusduce quo Isetaturinorbe.
Armeuta?recoluntunum_acratemplaminorfs. xi k. TJndecima anlistestnbuit pia ltiminaPaulus,
vi ld. Sems Gaius,Alexanderquecoluntureisdem,- Qtiojure exsultatproprioNarbonamagistro.
_Quadragpna et hina cohasretlurba cruore, xk. 'Felix lunc decimamet TheodoruscumJuliano
Quosparltfersa.vacelehramnsPersidecoesos. Ornanleximiavirtatumlaude ferendi
T id Canaidushmcqumassibi Valerm^querulentanl. IXk. Romuluset nonampariterque Secundulusimplet.
" - _ ' 766
7fJ3 EPIIEMERIS.
\jn k. AngelusoclavavenlurumnuntialAgnum,i- A propterquartumêmbolismura, qui inseritur secundu
Agnaset ipse cruce-mundipro niorle le\alur. Nunarum Decembris anno decimo.-Quod-sibissextus
vnk.. SeptimaMontanummem"orat cuni conjugesancta, eo anno fuerif, vigesima "nona erit. Sed hsec luna
Atquesimulquadragenocum marljre passnm. non Martii, sed Februarii est. Mailti autem'luna in
vi k. "AgniûrgeiilisrespleOdetsexta triuniphb.
\ k. '^ QumtaP_iscus,'Ale__anderMajchusque colurihir. qutnto Nonarum ipsius aceenditur.
i HaHcquoqueGumranimus migranbrexopiimuso.- A duodecimo'Kalendarunr Aprilis usque in deci-
lvk. -Eus.allii-isquarla\trtuiis laude corascai, [uat. rnum quartum Kalendarum Maii, ubicunque decima
^. AbbaColumbano nttoit QuiruemagisLro. quarta luna contigeritpn proxiina Dominica die post
IIIk. 'lerlia Domniaocomiteet Viclorerefulget. illam Pascha rile celebratur.
11k. _ Diodoluspndie.emieatAnesusquebeaii, ~ , Ab octavo Idus1_larliiusque in Nonas Aprilis, quse
^ . HieMarlis.volvens determinat orbita mensem.
rcunqueluna-accensa fuerit, primi mensis.Hebrajorum
Martius hic falceni retinens vult csedere viiem.
_ * Nisan initium facit.
* Mense Martlo, dulcimen rjejuni comedant, et me-
Martii mensem cum sequejitibus novem mensibus jum-dulce^bibant;
Romulus ordinavit, primumque anni mensem ilium confecta: calido balneo agramen coclura edant, et rapharia
esse constituit, et -eum Martij cujus se iilium credi "usitenl, sanguinem non mi-
nuant,"solutionem non accpianl, quia ipsa soluiio
yoluit, dicavit, eo quod-hoc mense conslet Junonem
pepBrisseMarlem in Phrjgia. tinde et a Marte Mar- frigores generat: potio eoriim sit rula et libysiica.
lius nominatur. i_ Martis prima necat, cujus sic cuspide quarta est.
In anno undecimo, luna qu_e debuit in Kalendis Hora scilicet prinia primi diei, ul plurimuuf, et
Marliis vigesinia nona esse,; vigesima octava fit, B etiam secunda bora diei quarli, cayenda.
"
APRILIS. \ |g Is- \
Quartus mensis Romanorum. Habet dies triginta. Luna 'vero viginli et novem. f£fo§fIf~-sr
-
Nox, horarum undecim J est; etdies,v >redecim.
" ' -_^ |g-8_=S3l
fo'^.?_"^--c~_-_''_-_'t:r Z\%
- -Primus in hoc mfenselocum, et quintus "s ' -" H.M p~
Nisan, habet
- r mensisjlebrseorum
~- ~' , __ _. . _ ,
.- mensis Gra.corum.7X.andicos,.
m g Kalendaj Quin.ianimartyris. ., ]? i „1 y,
b . jn _4 iv oona. . -c _ ^
nT o Jb iii 19
ly 12 i* 95 -I
5°. *™
e_ non-e »f
c p c n nona.
. ' Ambrosii episcopi Mediolanensis. 0 :, t S,t »"
. q d Nonse ""* 7 - Fims
' primimensis. * 14 -5 93 ™ d
c
i d n r e .m idus _. .. J£
iG l6 g7 97 e ,
s f VII idus ~ ' " ' " f
e L g VI idus ^-. - S lo
'» o «o
» »» g
o o u A v- idus Septem\irginum Antonnconfessons. " f» « «
f a _,v. idus , . V
b c ui idus RonweLeonTspapse. "-.._.. __ . ,> _:, ji
21 12 {„1
101 }k
u g p c d jr idus Buplisunt fonles abyssi, etfacluta est diluvmm.
d e Idus ™ & \° ]U3 1
PassidsanctajEupliemi-C. ^ m
h e f xvmkalend. Tiburlh, Valenamet Maximi. ,o i, AH TAH
a q f g xvu ItaVend 7 |3 16 106 o
i g A „\i kalend'. -' .Egypto
" ' Ddicula-occidit
' vesperi.
Sol-tnTaurum. 26 17 107 p
li h xv kalend. ,. - Fmisdecimsequarla?,"' lb 27 18 108 x^
e k r l c xiv' kalend ' lunaeorimi
*
mensis.
' *' * '
k d xm kalend! - 11
2° 11 *™ un""
I 1 -e XII kalend. Seneslimarlvris. - . ?
i s" m f xi kaiend. Maximimanjns. \ Finis
.„..,-. '; J2 ~i22 1 H_, u,
m u g x kalend Paschae, j uxta Latinos. 1 112
o A ix kalend! Georgiimaihris el Adelbertiepiscopiel marhns. 7 S 23 113 x , -
0 n t" p b VIIIkalend MonosjEgvptiorummensisBachn, 9 4 24 114 y
Litamamajor,Romana. S 2b 115 z
q c vu kalend. Marcievangehslss. * J}°' ?
0 . r A 11. kalend. Cleti papas. . arcam.ra .'..
. in . "6 »7 27 117 b
u u" s e v kalend. Koeintravit'' principio-anm.
~ 28 118 c
p " t 1 iv kalend! Rom_e".Uaiis " martjr.s. f 19 d
a g 111 kalend. _ lio -9 tu ou |?9 e^
a|a a b A 11 kaleud. Quirmiepiscopiet marljns. _ l-t^j
lUlmROLOGIOM. Q Valerianusovat,fraterqueTiburtiusîpsos
Maximuseffusocomilalursangumemiles.
Kal. VirgineoiusignesAgapeetCbionia serto XVII k. Septima01j,mpiadem,decim_e conjuncla,bealam
Apnlissociosacrantsibijure Kalendas. Monslrat,eamquesimuldefendilMaximusaller..,
iv_n. Lugduniquarlis nonissitcer urbe_Nice"tus, - xvi k. Sexta*etdena ChansoCallisloquerefulget,
tii n. EvagrmstermssplendetmarlyrqtieBenignus,^ •Quosmare seplena mersoscum plebe beavit.
Atque^parifulgetTheodosiavirgomtote. xv id. MappabcusquintadecimaHeimonesque Pelrus-
n n. Amlirosiuspridieaithereum penelra"\itbonorem. •Colluceot meritovirtute et sanguineclari. [que,
Kon_e.Konisvirgopiade morte refulget, h_erent(sic), xivk. Eis septenaEleulherius,maler quoque'sancta
vmid. Idibusocla\jsXjstusmartyrquesacerque Antlnapracell>>nt \ilam monendosecuti.
Adnanomorlemsub Cspsarej.assus. xiiik. tiaio, AnsLonico, Ruffo,Hermogene,atque Galato,
vn id. Praeminet,
Diogenesseptenis Eleusiusquefeuinlur, Jferlia cumdecima expedito{s;c)eljnartyrelulgel.
\nd. 113X110115 et senas idus_tenetalqne Solutor. xii k. Jlarcelbnus^Dommuus^Vincentius, alque[F _eque_
v ld. Lampadeseptenaquinismjcat IdtbusaUo Kominebissenamradiant, festoquefideque,.
Vdrgineusradianssimul«tbere flosquedecorque, Festa Sjnesn celebranturmartjrjs atmi,
IVid. Lzechielvatessanclodicatore quaternas. xi k. " PontiCceslumulo,doclrinaet morte beali,
111id. Poutiliceet summoternaeirradiajitoLeone, UndecimaGaiuspariter Simeonquecolunlur.
Splendent,ore, mauu, Cbrislfquipavitojile. x q. Term presbjLendecimamternaqtiecoronant
11id. Julmsanlisles pndieftomana revisil __ Palma Parmeniusque,Ebmenes Cbrysolelusque;
Mmniacalhobcoclaruspro dogmatepastor. Hacûoque divinopalueruntprodila-nutu .
Idus. ldibiis,Hermingilde,patrem,rex alme, furenlem GorporamartjrtoEcclesiamlustranti_a Critio,
Persenlis, vqrumreferênsde morleIriumpluiui. Dionysii,Rusli_i,»Eleutheriique beali.
XMIILOaa\a etjiecima Maiassuperante Kaleudas , % Febeemquesacrum geminodignumqueministro,
im CED.E \E_\EI\ABIL1S OPP. PARS I. SECT. H. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 76!
ii k. Nonadocet Fortunatumque_at Achilleajimctos, . et verbsein germen, sed et animantia quasque-inpro-
Hacetiam, inviclomundumquisanguinetemnis, A Iem se aperire incipiant.
infinitarelers, Georgisancte,tropliaea, Computista scire debetûod in_octavo et decimo
Tink. MarlyrAlexandertricenomartyreISJIUS, nono anno luna Anrilis in Maiofinitur, propter duos
Ac lerno octavaLugduinmoeniasancit.
TIIk. MoxevangelicoMarcustonatore beatus, embolismos, qui faciiint lunam Irigesfinam, in se-
•Seplimaquocapil eximium-redimita nitorem. eundo Nonarum Apriits, decimo tertio anno; et in
vi k. SextaqueponlificisrecolttceitaminaCleli tenio Nonarum Aprjlis, decimo nono anno. ltem
Bitharioqueinlet vilaeculloreheatie. anno undecuno In Kalendis Aprilis, iuna-trigesiina
v k. Quinta Anastasium papamcetebramus,eidem est, scilicet hmc Martio deputatur.
Anlhimu..antistesdignt virlutecoliaeret.
iv k. Qujtta VitalemCtin^lipro nominecsesum _Aseptimo Kalendarum Mati usque in decimumJu-
terminiim Rogalionumvigesima luna declarat.
vium meruitqui morte' perenuem. nii,Mense
Commemoral,
IIIk. Terlia ponlilices.ira mertLisquedicatos, Aprili bonuni esl sauguiuein minuere. Po-
Agapium,panterque Secundiimmveneratur. tionem ad solvendum accipere. Carnes~recen.esco-
11k. MartvrjiJacobus_>unilem et Mananushonorem, medere. -A radicibus -abstinere. Sanguineni intercu-
Sortilipridie UnemmptanlurApfili. tanemn rainuere. Calidis usitare. Dolorem slomaehr
Purpureoquem'Doresibiver sjncit Apr_lem, purgare. Unguento calastico usitare. .Potio eorunr
Diceiuus,quibusatlolUtsua gaudiafe_.lis. sit bctonica et pipinella ; et rapbanum manducent :
Aprilis rastrum lollendo temperat agrum. quia tunc nascunlur scabies et caligines. Qui IUBG
Aprilem inensem, quasi apeiilem, Romulus nomi- custodierit, sanitatem naturalem restaurab t.
navtl, eo quod in illo remoiis nubibus, pruinis ac Aprilis dpcinio est, undeno et line timetur.
^llora scilicet prima decimi diei, ut plurimum, ct
tvtnpestalibus hjbernis, cce.uni, lerra, mare, horo- ~\_eliam
scopis, agricojis, nautis aperiantur : arbores quoque nona hora allerius diei, cavenda.
MAIUS. I B a __^
- i? S 5"2 a5"_Z ^ hg,
QuintusmensisJtomanorum. Ha"betdies triginta et unum. Luna vero Iriginta. Nox =g'lenS= 3 = --=r
iiorariun oclo e_>t,etdies seJecim. . 2l~&3i^rc'ais
- ~ _ra S2 __= ~
m ~ _.=f
Secuudtis mensis IIebr_eorum'Jair, habet in hoc niense locum, et sextus =''|" " §r
mensis Gra;corum, Arlemisios.
b c b Kalendae Pbtlippiet Jacobiapostolorum.Valdpurgasvirginis. ' 11 11 1 121 f
« b d c M non. - 12 2 122
c e d v noi). Alexandri,Eyenliiet Theodoli.Juvenliosancl_ecrucis. 19 15 -3 125 gfi
f e IV non. Flonanimartyris. Umbraabsumiturm Meroe. 8 li 4 124 _
I d c g t m noii. AscensioDommi. 13 S 123 k
h g n non. Joannisapostohante portam Lalinam, 16 16 6 126 1
e' i >A Konte. 5 17 7 127_ m
o d k b. MII idus Victorismarlyris. 18 8 128 n
f I c vu idus /Estatisinitium.In ortu vigiliarummatulino,diebusfML '
15 19 D 129 ~o
m d vi idus Gordianiel Epimaclti. 2 20 10 130 p
u g e n e v idus Fidiculseorlus. Arcturique-exortus matulinus. 21 11 131 q
o f iv idus Nerei, Achillei,Pancratii. 10 22 12 132 r
h p g III idtts PanctieM<_n_B ad marlyres. 23 13 133 s
a f q A n idus Pachumiiabbatis. - 18 24 l£ 13i t'
i r b Idus DesceuditSpirilussanclussuperaposlolos. 7 35 13 lsb u
s c xvii kal. _ Primum pentecosles. 26 16 136 sc
e k g t d xvi kal. OctavasanctorumGordianiet Epimacht. i$~ 27 17 157 y
u e xv kal. Solin Gemiuos 4 28 18 158 i.
I a f xiv kal. Potentianaevirginiset martyris. 29 19 139 a
i h b g xiu kal. 12 30 20 140 b
m c A' XII kal. Valentismarlyris. 1 1 21 141 c
d b xi kal. 2 22 142 d
o n i e c x lul. . 9 3 23 14? e
. f d IX kal. UltimuslerminusRogatioiium. i 24 144 f
o g e .ni kal. RomseUrbauipapas. " jEstas oritur, juxta quosdam. 17 _ 25 145 g
u k h f \u kal. AugusliniepiscopiAngiorum. 6 6 "26 146 h
p i g vi kal. Decimus JJgyptiorum mensisPauni. 7 27 147 i
. k A .v kal. PansiorumGermaniepiscopi. 14 8 28- 148 It
a a 1 I b iv kal. Maximiniepiscopiet confe_>_e:ris in Treveri. 5 9 29 149 !
m c iu kal. - 10 50 150 m
b ]n d| II kal. Petronell_evirginis. 11 J 11~ 51 151 n
r MAKTIHOLOGIUM. Q viid. Senis Gordianuset Epimacbusobunam
CsedunturChristiparilerlaudemquefidemque,
Kal. Maiasprimasacratriirisli doclrinaKalendas, Has quoque-Jobpatiendiexemplosanctushonorat.
•FrJlPrpxliisDomim JacobiismicatalquePhilippus, vid. QuinasextmioaniistesspiendoreMameitus
Bieremiasquesimulvatumcelebraturopimus, - Jnsiguit,solemneDeoqui ferre blamen
Rexque Sigismundusfusoprosanguineregnat Jejuiui msUtuitlerms sub fttcediei,
vi u SextushmcNdhis,AtbanaMmagnc,refulges, iy id. Virgoiuos"colimus comilesDomilillaquaterois,
Arria<juopriniumpentt viclnrecolubra. Nerea,Pancialtcm,cumquis el Achilleasanclum
v o. PrassulAlexanderquiitaset EveuHusirnant, Pnmus apostolitodoctuttinxilquelavacro,
TheodoIusque.Deiparilerpro nominecsesi, Quos.Pelru_egregiaitonaascum \irgine junclos.
His qtioquocelsacrucisradiantvexiUarepertaj, m id. Servaltumlernisveneramur111 Idiliusalnium.
.v n. SjlvanusqnarlasAnlomacumFloriano, 11 id. Pachomius pndie Victorquesianilquecorona
Perpelua cinguntmemis viriutedecon Splendent,hic eVemilapoiens,illiquecruoris
iit o. Slellilerumtenus ChrislustranscendilOlympum, Mar15riiqueDeumsociavirlntesecnli.
HilarioqueArclaspollel VierniaNiceto. Idus. PontilicesseplemHesperiamsimulWibusornant.
ji n, Praecelsumpndie celebrantRomanaJoannem x\i. ik. SeplimaTimolbeicumdenanominelucet,
TemplaDei, qui plenohausitde peclore verbum. VendjtcaPaulusdocuitquemvocebeatus.
N01133. Mortepia nonasJiivenabssanctushoiioral. xvik. Sextaqtiecumdena peregrinomartyrevernaf.
viiia. IdibusoclomsMedioUniurbe coruscat xvk. QuiiilamcumdecimamarlyrDioscorusimplel.
Marlyrpr«cipuo,venerandus Vicloramore. xtvk. Bts septenaPudenlianaviigine claret.
>nld. Tpr centumradiantseplenis Idibusuna xiiik. Cumdenatertiamret.net fulcilqueBasilla,
iLiriyrjodentqucsuuuldecoranteb"ato. Baudelmsquesimultiabeatus sanguine\ernat.
789 EPIILMER.S. - 770
lii k. BissenaPollus,Eutyehiusatque Timolheu<!, A noniinavlt: altera cnim parle armis, allera consilio
Priesulet hac Deo martyrqne Valens \enetanduB, tueri-rempublicam \oluit.
Augia te laetisducit per gaudia\otis. i _ Contendunt alii, Maiam Mercurii matrem, Maio
JI k. ~ IJndecimamCastussacer _35miliusque<licarunt. nomen dedisse : quiain hoc inense mercalores Maia:
xk. Lingoiucam decimaDesidenussacraturbem,
AnlistesquenrartyrqueDei g.ileatuihonore Mercqrioque sacrificabant.
Donaliauus,Mamnetes-cum Rogattano, In anno oclavo, luna quaj debuit in Kalendis Maii
irk. Fremquepio exornatfideicerlaminenonam. vigesima octava esse, vigesima seplima fit, propter
viitk. OctavaUrbanusmentorumstemmalefulget, leriium embolismum, qui secundo Nonarum Martii
Insulaquemdoctrinasimulsangmsquebeavit. inseritur. Item in anno decimo nono, luna qtia; de-
\n k. Auguslme,luumcommendalseptimanomen, buit in Kalendis Maii vigesima nona esse, vigesima
Lacleaquo renitent Anglorummilia verbi, octava invenilur, propter embolismum septimum,
Prineipequo ChrislumdomtlisensereBritanni.
\i k. Jaliusliinc sextummiles martyrquevenuslat. qui tertio nonarum Martii incipit.
v k. QuintoParisii^Jermanumturba trequental, Asepiimo idus Maii, usque in octavo Idus Junii,
Tunc quoquepontificemcelebrat sua RomaJoan- ubicuuque quarta luna occurrerit, in proxima Domi-
Jivk. Maximine,tibi quarloTreviraltacofuscat. [nem. nica die post illam Penlecosles celebratur.
IIIk. TertiusHugbertopapa et Fehcedtcalur. Mense Maio nullum penilus caput coniedant; ca-
n k. TumpridiePetroneMaPetri ile germmesancto lidum bibant; calidis usilent; caputpurgenl; venam
Fulgidavirgo micatChrtslitrabeala decore,
BincMaiumasstivoprimumsub sole calentem, hepalicam incidaul, et potione contra oflocationem
Ouaelongisqueferat, promemusvotadiebus. accipiant; cataplasma capiti imponant, oculos tur-
Canliusel CanlianuscumCanlianelJa. •n buleritos sanal, pruriginem mundat, urinam' curat;
Collucent,Maiumhseccljuduutsolemniamensem. olera frigida esllent: agramma^sumant; bibant ab-
synthiuin, fccniculumel pyretrum et gilganum.
Alligat adfustes bic Maius in ordine Jfiles. Terlius est Maio lupus, e<;tet seplimus angtiis.
Maitts in honorem majorum, sicul Jnniumjn bo- Hora scilicet seplima, decimi diei, ut .plurimum,
cavenda.
norem-juniorum : in <juospopulura divisit, Romulus et etiam deciraa faora alterius diei,
JUNIUS. I a a ]-
Seitus mensisRomanorum. Habet dies irigintfl. Lnna vero viginli et novem. Nox, ^? ~ ~ lc. ~ =| 33?~ _g ~
horarum sex est: et dies, octodecim.' - 5-f «
-* '-n"^H"_-_" __"'"_**,--__i_
Tertius mensis Hebr.eorum Sivan, habet in hoc mense loeum, ct " i _"
Octavus -mensis Graccorum,Deseos. ' '"" r_"p"
el m olef Kalendae Nicomedismartyris.Simeonisin Treveri. 19 12 1 152 o
Ic p; f _ lv non. Marcellinipap_e" et marlyris.Pelri exorcistse. 8 13 2 153 p
q g iii Bon. 14 3 154 q
i d n r. A n non. _ Initiumde signis,secundumGracos. 16 15 i 155 r
s b Nons BonifaciiArcbiepiscopi. 5 16 5 156 s
•e t c vm idus Hic desinuut avescanere. 17 6 157 t
o o u d vii idus x 13 18 7 158 n
f a e vi idus Medardiepiscopiet confessoris. 2 19 8 159 x
b. f v _idus PrimietPeiwani. .- 20 9 160 y
u g p e g IV idus 1-9 21 10 161 *.
<i A m idus Baroabseaposloli. 22 11 162 a
h e b n idus RomseBasilidis,Cyrini,Naboriset NazariL 18 23 12 165 b
a f
q - c Idus Vieimumpentecostes. _ 7 24 13 16i- c
i g d JOLII.IValerii, Rubni 25 14 165 d
h e xviu.kal. martjrum.
xvn kal. Viti, Modesti,et Crescentiaa
~ virginis. 15 26 15 16S e
e k .T i f xvi kal. - __ j>7 16 167 -f
k g xv kal. iSolin Canerum. 28 17 168 g
l el
1 A siv kal. Marcl Marcfelliani. - 12 39 18 l(jq h
i s m b xiii kal. Prolasbet Gervasii. 11 1B 170 i
m n c xn kal. , SolstitlumsecundumOnentem. "2 20 i71 k
0 d xi kal._ Albanimarlyris. 9 3 21 172 1
0 n t- p e x kal.' JacobiAlpheiaposloli. 4 __2 173 m
q f ix kal. Vigilia sanctiJoainns Baptistse. 17 J5 25 174 11
0 r g \iu -kal. NalivitassaucliJoaunisBaptislse. 6 6 21 175 o
u u s A vn kal. _ Decimiismensis-jEgyptiorum Episi. 7 2J 176 p
p t b- vi kal. RomsesanctorumJoanniset Pauli. 14 8 26 177 q
-a a^ c v Jcal. . -5 9 27 178 r
a b -d iv kal. Leonispapae.VigihaapostolorumPetri et^P.iuh. 10 28 179 s
b c e m kal. 1'assioaposlolorumPetu el Pauli. 11 11 29 180 t
e b d f 11 kal. . _ 12 50 181 u
HAD-TTI.OLOGICM. C JJrbemqui fulsilGralianoprincipedtclam.
viiid. -Paulusseptenas,priesultuus, dlta Bjzjinii.
tal Junii origotunmsustolbt10 aslra mtorem, \i id. -Prcgeniesmeritumquepiumtpjosjungit el ara,
Pamplnle,inarlyriodoctor\enerande bealo, GddardussenaspanterqireMcdaidushonorant.
Manyrisliuncquedieni festumNicomedis adornat, v id. Quinasprimusbabet,junctosibi Feliciano.
iv non. Marcelbne sacer, Petre exorcista quaternis ivid. QuartseBdsilide.etliisdeno marlyreveroant.
JSomsconimunein dignamquelitalis ad aram, nnd. Barnabaslernas exornataposlolusidem.
LugduniquepioBlandinavoeaturhonore, 11id. CyrmuspridieeffulgelNazarqueNaborque,
Quadragenaû_esinuiloclonaquecorusrum, His el Basiltdemfeslosociamuseodem.
Cumplebe nexitHammisundi.quemonile. Idus IdusllluslratFeliculaviigocruore,
JIInon. Pergenlinus ltem Lauientinusque cruoris Lac, Pelronella,tibiverbum,-quam junxit et_ctas.
' Et geueris ternas gemmofulj;ore\enustant, xviiik. OclavoJiili et deuoante exordiamensis,
Aurebauasuum pleliesrecolitqueLiphardum. A'atesHeliseus,simulA)idiasque refulgeiit,
11non. Martyret-autislespridie sacia vola Quiriuus, Hic quoqueValerioet Uuluiomartyregaudet.
Accumulans proprioChrislumde tanguine placal, xviik. 'Sepltno deno vilus cumvirginecl-ira
Non_e.KonisanlislesfulgetBonifacius,Angln Margaritauiart.iu splendoremlescil,
Edilus, ad CbrislumOceam qm tr.ixit alumnos, Hntque Modesluset aliia' nitet Crescentiavirgo.
Kre_.onum purosubmilleuscollalavarro. xn k. SedeeimoCyricttsJulitta cum gemlrice
voiid. OelorusfdusCeralusepisco_)u_ ornat, , OarescitveraChristipietaleIideque.
771 BEDiE VEMERABILISOPP. PARS I. -SECT. II. — DIOASCALICASPURIA ET DUBIA. 772
xv k. Qumdecimusseplem,"quinquageliisque ducentis A Ardentis penetrat quoque Phosbus sidera Cai.eri.-
Martynbusjucundammittit ad astra coronam. Cefitra hic Solstiliummedio, summoque coruscat.
xiv k. Quarltim Cumdeno preliososangoine_fralres
,- Marcellianuspanter.Marcusquesacraruiil, [que. Junius, _a junioribus popuii R"omaiii app'el_a'ur-.
Hunc quoqueBalbim.ltistrat oienuriiqtie decu»- sive (ut Cj ngius arbitratur) Junonius anle vocaba-
xiu_k. GervastusterdenumProtastusqyecoronaut. tur, a Jonone : et post, detritis-quibusdam hitcrls,
xiik. Vitalisquepaterna.ossequilur-dnodeno. Juntus dictusest. Nam ct-sedes Junonis Monetai, ca-
Xik. Martyrliulinusque -undeno et Marlia pollv-nt lendis"Junii dedicat_e sunt."
xk. - Albauusdpcimo defendit laude Britannos Intuendum esl, quod in octavo anno, in quafto
PaulinusqueNo'amtrierittset nomtnelustrat. - nonarum Junii, luna Ihgesima esi, sed h_ecMaii est.
ix K. AiiglorumjiGiio Ediltiuddegermine fulget.- -
\mk. Oelavonatns cphlur'Bapti_.ta Joannes. _,- Luna auiem.Jumi in Julio finitur. "-
viil_r SeptenoRomauiLuceiaexornatamore, Item annq deeimo pclavo iu calendis Junii trige-
Scjunpiobisdenoet bino'martyredsela, sima Itina invenilur3 .sed haec Maio depulatuf. Luna
De quibusAceiassocioconlucethoiiore. vero Jtinii hnitur seeundo calendarum Julii.
vi k.s Sextum-marl\rhabetPaulussimulatque Joannes ~-Apriori quarta fena Martii,<_quajejunium cele-
" ; Cum Germme,amote, lide, virluteet sanguineh_nrc_, bratur, uSqUeadjejunium Junh, qnatuordecim heb-
quibusauguslo radiatCopstantia serlo, __-. domad_esuiil: et al>boc
>. Salvius el santlus Scaldilunfliltoravisit, , '_,* lempore usijue ad jejunium
Vk. Hespenamquinioanlisles marlyrqueZoelus Seplembris, sunt quoque quaiuor-deeim hebdomada..
. _ Marlynbuscimula junctusdeni_,quenovemqoe. ~ Mense Juîo omnibus cliebusmane jejuni, plenum
iv k. Pr-Bsulequariusov.ttverbi et doctore Leone. âlieem^de -aqua frigida bjbant. "Cervisiam,'sive (ut
ni"k. Terliusaura'amsustolbtad -etheraTtomaui R nonnulli vocant. "Medum,non bibant. Sinapim esilent.
-r MarlyriopSnter Petn Paubque beato. " Laclucas^manducenh Acetum bibere oport-ct. Et ex
II K. Leniov.eumpridte cohturMarliabshonore, ' " herbisrsalviam et savmam in poiiuiiculis bibaol.
i Jumuslns celsumfestisdeierminaforbem. , lunc solet. '
- * Juniusimbritugoseslatissub caumatelervens, quia cercbrnm humores producere
Jumusin decimo, quindenum a fiue salutat. .
Templa,qutbusfesta velet de fromlecaiiemus. -Hora scilicet quinta, decimLdiei, ut plurimum, et
Tellurem curvo Junius nroscindit aratro. etiam quarla hora alleiius diei, cavenda.
JDLIUS. . =| ~ II_—* >"~~
~—
/ —.
Septimtis mcnsis Uomanorum. Habet dies triginla et uutim. Luna vcro triginta. = ~ = 1 o 3 f I~~f 'T-
_No\horarum octo est, et dies sedecim. " - 5 —%' 1 ~ » ~ g"
S--- _-E <__-- -. " V
Quartus mensis HebivEorum Tbamuz, habet in hoc mense locum, et octavtis ^ g r° "§5 |r
men_is Gr_ecorum,Phanemas. *""
- ~
c e g Memie I _ - 19 13 1 182 x
f A vi noii. Roma?Processipl Marliniani, S 14 % 183 y
l d c g b v non. TranslatioTbotna?apostolijnfidessa. lo 5 184 z
h c iv non. Hudalnciepiscopi. ' - 16 16 l 18b a
e i d m iion. , o 17 b 186 b
o" d* k e n noii. Oclavaaposlolo-um. , 18 6 187 - e
- f 1 f Kon_e Villibaldiepibcopiet conressoris. - 1" , 19 7 188 d
",m g -.iii ldtis Clnliamet sociorumejus. ' - 2 20 8 lsq c
u g e n A vu ldns lifirenabbjtts. 2t 9 190151
o b vi idus Sepiemfratium Pbilippi,Felicllatis filiorum,etsbcioru-o. 10 i2 10 191 ' g
h p _c v idus rrjiiblatiocorpons sancuBenedicli abbafis.. l ' 25 11 192 h
a-' f q (1 tv-ldus Jlargantsevirgtms.Hcrmacbora:et-Forlunati. 18 . 24 -12 193 i
i r e iii idus - - I 2? l. m, .k
s i ii idus, Dies canicularesincipiunl 2 5 )i 19S -1
e K'*g t g Jdus Regmsuind_e virginis. lb 27 l._ 196 -m
* u A xvikal. AuGusri. n i _8 ]. j9J X\
1 a b xvt kil. ^ "" 29 17 198 o
i* h_ b c xv kal. Januarii marlyris. >
Sol in Leonem. 12 30 18 199 p
m - c jd~ xiv k.il. » * " 1 • 1 19 200 q
d' xiu lcal. 2 20 iot i
o~ n i e f TAIIkal. Praxedis virgmis < ' 9 3 21 20' s
f e xi kal - , - 4 2_ 305 1
_. o - A x kal. l.a.enna Apolbnansepncopi etmailyns. 17 b 25 204 u
g
u k h b i. kal. Clin>.liii3e virgmib.VigiliasanctiJacobiapostoli.
~ > - 6 6 24 20S. x
p i c vm kal. Jacobi aposlob,ei Clnlstophonmart\iis. 7 _;•. _05j v
k. d vii kal. DuodecunusmensisjEgypltorumMesore. 14 8 2(3 207 z
a' "-a I 1 e vi kal. Anliocln_e Simeomsmonachi. _ 3 9 27 208 a
m f v kal. Pantaleontsmarl.ris. > ]0 5_ qjijg _,
b n g lv kal. Fehcis, Simpbcu',Fauslini et Bealncis U 11 iq 2I0 t
e m o A Jii kal. Addonet Sennes. - 12 ,.o 211 d
c p b li kal. Tertulbam mjrtyns. 19 _3 5_ _;t2 e
5IAHTVB0L0GIU-1I. G Tranq-liUme,simul-duplipisplendorei pfulge':,
" Juliushiticfiavlsbumerosredimitusaristii, Sancloruiiigemtoisanctosxomuateperemptos,
Quossupplexaris vetieransqupcolat,mefnoreinus. 'Iumque GoarCbrislicolnur famulnsquesacerque
Kal. 1'rimusquivetPiispopuli lpgi.quesicerdos ' Non-p.PanlpmnonissplendetmefilomquefidPsque.
pnmusquebtavitadaram
Ex<:tUit'incerisi vm id. Octavoante Idus Cibanu»Erocopiusi|ue,
AaronoYdituiJulj sacratqueKalendas, ExcpllenfChrislumvjrtuteet moite secuti
^_ Has quo-|uecontemptor_mundi CanlepliusbonOrat. \n id." Nec
Audaxspptenopanterque Auatola claret.
minus et contemptor opum sacer eminpt
Mn. Ptocessussextusrelinet cumMartuiiano
\ n. Nona^s martyni Itelolrradirtitequedecore , vi ld. Spxto Chrislo sorte
[Ephrem.
PoiHllicesqmntasAiiatobusEulogiusque. germana pro coronam,
iv n. Launane-tenes merilounnno nuie qnart s, Progeme septena dic^t Felkuas alma,
Ossaque Martinitlimiilo mutala \enuslaul Ouam genuitgratamque Deo praemisitad aram.
in n, ' Dointliusteruas riical, et clarissimaZoe v id.
' Martynoquin.uinsanrjt Jatiuanusatque
Aoxit martynocoetumquejurebeatum. Consimlb decoralPelagia sancta mlore
i n. Exim.usvatumpudie delectusm orbe , Tum Benevpntamstranslatainonlibusalmi,
llariyno Esaiasvirtuteatquc ore coruscat, Busla palrts Benediclinunc Ligi-raltus honorat.
775 EPHEMERIS. , " _ r *i1k
iv id. Hermagoram<iuarlo supplexAqudeiafrequentat, A >Tricass;queLupusquarlamcommunileraurant.
Anti_.tes"precibuspopulumqui lulcitet urbem. nik. Abdonel Senen,designattertia sanctos.,"
11id.J Terttus/EgyptumprassentatSerapioui, JtegniquosRom_etnbuilde germine Persis. >
Allaluset marlyrcoeleslillore mtescit. Hk. -Marlyrnpridie Eabiumpia gloria texit,
iiid. Antistesnndie et marljr petit aellieraPhocas, _ Julius ha_corbi excedenssolemmabnquit.
ldus. ldibnseffulgentCasstanusSyriGUsque,
fctJaeobusmeritiseelebralur episcopusampbs. Julius ergo secal gramen fenumque rescrvat.
xvu k. Cumdecima Auguslumpraesignansseptimamen- Julius prius dictus 'erat Quinttlisj qnla-a pHmo
Hilarmetuts martyr mtet qptimeleslo. [sem, tunc
xvi k. Sedecimam\otis Cartliagospectatopunis, _ rnense Marlio quinliis esfmensis_ Verum postea
Martymplebem-duodeoam laetafrequenians; in honorem Juhi Ca;saris dtctalons. legem ferenle
- Scyllitanasunul cn|>ili/-quospalna misit. Marco Anlonino consule, Julius appellatus est, quo.
xv k. Quindecimam gemtrix septenaprole dicavit, niam hocTnense ad quartum~ Idus (_aintilis procrea-
Sjmphorosapio-pantergermine c_esa. - tus est. * -N -"
xiv.k. Arseniusquartamdenamqueeremitavenuslat.
xin k. Et ternamdeuamPhihberlussanemsadornat. Sciendum-postea est^-in octavo anno,~quodin Ka-
xuk. Praxedisduodena effulgeturginis, atque lendis Juhi mensis^lngesi.pa luna," secundum rqgu-
Piophe__e Daniebsnonline,fine lideque, lam debuit esse, sed prdptertertium embolismum
" - vigesima nonaÎuna htec est,"et etiam merisis Jul.i.
Ipsaluce pu solemnisdedicalioPetri.
xik. LudecimamChnstofebx miseranteMaria, Jlera anno decimo nono, nos qui epactas lunares
1Ornatseplenocaruit qu_edaemone,quamque a Septembre incipimus, in tertto Kalendariim Au-
Magdalaprogemtamsignatcognommeorigo,- gusu trigesimam Juliilunam, saltus ratione praeter-
\ andregisle,tibi hac monachorum-vola • Bmiltimus,'ita ut eadem die pro-tngesima di.amus
r.ecurrunt.
xlc. HmcdeumampraeclarusApollinanshonorat. "
ix k. MoxnonamOunstina,AquilaefNiceta sacrarunt. jDrimam. in _, ','
yin k. OctavamJacobusZebedeifdiusornat, . Sicnue Kalendis Augusti tertia sit,'cum secun-
Primui.apostohcum\ero pro rege cruorem, _ fltim regulam uon esse debuent, nuatenus in Kalen-
^- Quidedil,huncCiicuphasChris'ophorusguesequiin- disJSeplembrisr,qumta efflci pUssit.
vli k. SeplimamAdrianustenet jEmybusquebeali, [tur Mense Julio,' Yenere non usifent. .Sanguis non mi-
Marttanuscumquis,similivirlule tnumphat. nuatur ullo modo. Potionen_.-non*bibani. Ruiam et
w k. PresbjterHermelau. sexla martjrque coruscat. 'salviam usitent: flores apii et U\OJb_bant. Plenum
V k. Quintam.Nazarius-cum Celsopossidet,hancque calicem deaqua jejuni-bibant, propler cholerassol-
Panlaleonmartjc-propnosibi sancithonore,,.
InslgnemmeritisPeln Paubque beatis, vendjas.
Pr_e..ulBomanusStephanustum coifsecrataram, Tredecimus Julii decimo minuit ante Kalendasj
- TemploquseDionysugemmatarefulget, Hora sciiicet undecima decimi tertii_diei, ut pluri-
"SignismarljTii,momlis\isisquefideque. mum. et >etjam nona hora illtus -septimi diei, ca-
iv k. Felix, Simplicius,Fauslinus,et almaBeatrix, venda. - - •
- ' AUGUSTUS. - * g !f _•_ .*
f)ctavus mensis Romanorura. Habet.dies triginta et Tinum. Luna vero viginti et" ~ |, j? j? 3 3'| "B S"g-
• novem. ISoxhorarum qualuordecim est, et dies decem.; • £" !._. <="-«u »&
" ~ ~
Qumtus mensis Hebrmorum
" ~- - Aab, habet jn hoc menselocum, et
' nonus mensis " ~\. ,~
' ~.~ §
-" - _ _- *
Grsceorum, Laos. P„_
ql c Ealend.6 VinculasancliEelri SanctorumMachab_eorum. l S- 14,< i 215 "f
i d n r d u non. Blepliampapseel marlyfis. Sexta luna embolismi. It3 15 2 2W g
s « III non. Iuventiocorporissancti Stephaniprotomarlyns. - -5 16 5 215 ]_
e t f ii iion." 17 4 216 i
-o1 o u g Non_e 13 18 S 217 k
-f , a A vui idus ' Sixti papae.Felicissimiet Agapili. 2 - 19 6 - 2I8 1
.' b b vn idus Aphra>martyns. > Initiumautumni. 20 7 219 m
u' g p c -c \i idus . Cyriaciel sociorumejus. ^ ' ' 10 21 8 220 n
d d v idus' VigiliasanctiI.aurentirmarlyris. _ 22 -9 til o
h' e e iv idus PassiosancliLaurenlu. > ^ 18 23 10 222 p
a q f f III idus Tibnrtiimailyns. - v 7 24 11 225 q
\, g g ^n ldus Eupb diaconi martyris. ^ 25 12 22_ r
li-A Idus < Hippolyti,cumalns-decemetocto. 15 26 ' -15 22") "^s
e k r i b' xix kal. SEPTEMBBIS. [Eusebnpresbjteri. -- ' -Yigilia. 4 27 14 226 I t
k c xvmkal. Assump.io " sanct_eMaria2. - 28 15 227 u
1 J d -.-- kal. -
12 29.-f6 228 x
i slm e x\i kal. Oclavasancli Laurentii. - 1 1 17 229 ,y
m - n { xv kal. Agapitimartyris. - ' Sol in Virginem 2 18- 530 z
o* g xiv kaj. _ _, - - - - 9 5 . 19 231 -a
e n t - p A - xiu lal. Oliveriiepiscopiet marlyris. 4 20 252 b
q b xii kai. - 17 . Jl 253 c
o _r c xi kal. Timolhei apostoli.Symphoriam marlyris'_ fi 6 22 254 d
u U's d x kal. sanctiBartolo. Autumtius 7 25 235 ,e
- p ' t e ix kal. " Vigilia ontur, juxla quosdam.
Nativitassancli Bartoloinaei
" marty_as__ ih< 8 24 256 _,f
a a a- a f \m kal. Geneshmartyns. - ' 5 9 25 ^57. g
b g vu ,.kal. Anaslasumarlyris, > \ 10-26 258 Ii
U c A \i lcal.- - ' Primus mensis Thoth. ll" 11 27 23y l
- yEgypliorum _
e b d'b v et
kal, Hermetis,PeIagiimartyrum, Augustimepiscopi. )__ 28 210 k
c e c iv ..<kal. PassiosanctiJoannis_Baplist_e.Sabina3 virginis.
' 19 13 29 241 1
f d 'lii kal. Felicis etAudacti. - 8, 11 50 "242 m
î. d c g ej n -kal. Pauhuiconfessons. , j 15 5L 245, "li
H-_.KTYROLOGlUM._ _ . "_C Eusebmniquesuum.Vereellirile frequenlant.
Auguslus demum plenojam farre refertus, iv n. NonarumStepbanusmarlyrqueet pap.ibeatus,
Quis-iiovasacr.tferatmouslremuscjrmiue sanclos. Qna.tofestiva.tnbun pia i_,aud_ai\oma3.
Eal., ' -
Quos feruit m mortem-Anliocbuscum inatre IIIn. Ternp moxSleplianicoblur soIemneTeperti,
[subegit," Prmiiisqui raortem ClniMiest monendosectilus,
"_ Venturosanguen,qui Cbristosponte dicarunt, Gamabel,Nicodemus,Abibonpantei'que
-AiigustasrelineniMachab_ei jure Kaleudas,[cnm,- Jmenti volo fulgenl el l.mdepereiim. _
r •*;arv"eie
_R.oma Petrum eelfjbrantvmtlisjue redu-.." ii n. Justinuspridiepropno celebralurjionore,
77a BEDJi. VLKERAfJILISOPP. PARS I. SECT/JL — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 575
Presbyler In numerosanclorumc_efleperemptus ^ .1. Hermen quinlaprobat felicimorleteatum.
Crudeliexquirens luniulisûi condecorayit. licclesia lumen,populisacra normafidelis,
Nonai. NonasCassianus,Memmiusatque Osvaldus Afncaqtio pastoreorbisfloclorecoruscat,
Rex piusAoglommmerito et vutule letentant. Atigustne pater, festo celebrans eodem,
vm id. I libus oclonismortempassura, ciucpmque Aurea quem servantItalis nunc templa sepultum,
Chrisusanstacaro .ethereamdedit anle liguram, SiinlonuSalta sui Vibianihacfulget honore,_
P(__esulet lus Sixtus Rom_emartjrque colendus, UrbsAlamaiiuorum TecohtConstanliasancuitn,
Juxta et FehcissimusAgapnusqueiriumphaut. - HacquoquePelagiumfttsopra sangumeclarum.
vu id. Seplenaspariter-l)oiiatu_et Alrabeaiuiu. iv k. Prasco Dei, Verbi\ox et BapiislaJoannes,
vi ld. _<EtbereUiti semSpenelrjt Cynacusliouorem. Quemelfeia s3)tanti inbuerunt jussa puellE,
v id.J Romanusqumisinarlyrmilehqtierelulget. l.tsigmtquartaminerilonimlaude peienm,
iv id. (_uarlisLaurentimento splendescisopimo, ViigoSabini simulRomaesiu templare\isit.
Jgnemqm passusloitorem \ine_siiiiquum. JUk. Terua cumJ<"ehcepiopr<*ecellet Adauclus.
m id. '1ernis flosquedecusquepimnpetis aslra, Tiburti, n k Paubnus pndie Trevetorum bcemj lustrat,
Has et froaTJcusconfessorpossidelalmus. Exsilioaotislesvero pro dogmaleclarus.
l id, Maityrjipalmampndiepapis, Euple, perennem. Augusli lns demum-cUuduntur limmafesiis.
Idus. Tdi'»jsHippolytumcomitemLaurentmsast-is,
Pro Chnsti panli recipit cerlamine passnm, Atigustura mensem Ieo fervidus igne perurit.
" Reginam merilis virtute fidequecolundam Augnstus metit, et fruges in lionea mittit.
Tfelloslum venerau. UadegundamAquiuna fre Herigone hic Phcebo sociat sua sidera Virgo.
[qnentat. His quoque consurgit Aulumni lempora toeti.
x<xk. f_usedecim.1etnona estSeptembns.anle Kalendas
ji.usebium_Ro.n_e saucitcelebraique-bealum. Auguslus mensis, Sextilis antea vocabalur: donec
x\m k. Ocuva et decunamundiltn flosqueMaria B honori Augusli Ctesaris daretur, ex senatusconsulto :
Angelicoeonulaia choro"petitaetheravirgo. eo qtiod ipse, die prinia mensis hujus, Antofriumcum
xvnk. Septenamdenamquetenes, Arnulphe,sacerdos. Cieopatra superavent, et imperium populi Romani
xvik. MarlyresedecimaetfulgelMammeteheato. firmaverit.
xv k. Agapilusqmntamdecimamcertaminesaucit.
xiv ~k. Maguusel Andreasquarta denaquecoruscant, Considerandum est, quod in decirao sexto anno_
Septem nonagimaefqumgeiilixsomitaniur, in secundo Katendarum Septembris, Irigesima luna
(_uos4>arilersanCU"simu1 ius bis riullesequunlur. Invenilur; sed h;ec non Angusli mensis lunaest, sed
xin k. 'Jertia postdenamSamueleexcellel abip_.is, se£ti_eu_bolismi,qui incipit-qtiarto Konaium-Aug-usti
Quem Bouuuocunisgeuunx devotasacravil. inensis/nulloque nisi (sic) deputalur, tpiia omnis
xn k. '• Martyrjslnnc diiodenapnvalj sanguine verna.. luna enibolismi mensibus cunclis superllua est.
xi k. IjndecimamRdinaeTimothenjspassushonorat,
_,____,dgaunnquei.uum celebrat plebsSymphorianum, Ilem anno decimo nono m Kaleiuis Augusti, pro-
"M-iterquein Chnstopariter momura dicavit pteTsallumJuiijL',quo tngesima Julii iuiia transihtur,
x k. Luciuset Plolemaeusdenamviriute cororunt, tertia Iuna ht: cnm secunda,"-juxta reguiam, esse
ix k. Bartholomseusnonainexornat relmetque bealus: debuerit.
Jndia quo doctoret)ei cognovithonorem, Hense Auguslo caules et malvas non -comedant ;
Herculiset;Bacchiinsanisvix eruta sacns, agramina coaiedant-, cervisiam minime bibant, et
Hinciliumfamaest VJria pro sorte sepulcri, niet. Beta. non manducent, quia tunc amara-suntet
jEoham,Laparen, Benevenliet templatenere,
Tum quoque Geuesio resplendet martyre Roma, liquidse, «t choleram nigrain generanl: gilg-anuin
Audoenum-tumque-piumRadumagiis honorat. bibant.
vni k. Octavalunc Arelas celebrat te, saucteUenesi. € Augusli nepa primafugat de Ilne secnndam.
vn k. MartyriosepteuamIrenseuset Abundusoinant. Tiora scilicet prima pnmi diei, -ut plurimuni, et
vi tr ftule, tuosrecdlensosteuditjse_.tatnumphos. etiam septima liora alteiius diei, caveiida.
SEPTEMBER. g f. s
Ronus mensis Rdmanorum. Haloet dies. triginla. Lunavero quoque triginta. Kox s' M*~~ ~ = s' —5
" | J
horarura duodeeim est, et dics cliam duodecim. 2« ~~~^"}T*-SE "»
--. > »_==—
Sextus mensis Hebrjeorum Elul, habet in hoc mense Jocum, el deeimus meiisis " % J;g -° Se =5
S w i r*
Grsecorumj^GorpiQS. ^, _ '$''
h f -j Kalena-B Verenseyirginis. 15 16 1 214 o
e i g iv non. , Luna embohsmiisecnnda. 5 17 2 _!_S p
n d k A in non. Benediclaemarlyris ^ 18 5 24. <•
f I 1) n - non. 13 . 19 4 2i7 r
m c Konse Ferreoli martyns. "" ,2 20 5 MS. s
u g e n d \iu idus MagnieonfessorjS. ' 216 1 2i»J t
o e, \n Mus Regin_evirgmis. 40 22 7 230 u
h p f vi idus NalivilasS. Mati_e virg. Corbiuianiconfes.AdrtanimSrtyris. _>3 8 2b'l x
a - I q g v idus fiorgonumartjns. , r 48 2'i. 9 2b2 y
i, r A IV idu_> Audoiiarueptscopi. . S 10 2S5 _z
s b III idus Protbi et Hiaeyaliu.Kelicisel Regul_e. . 28 11 2__i- a
e k g t c H idus - 15 27 12, .258- b
u d Wus. , 4 28 15. 2b6J c
1 a e xv.nkal. OCTOBBISJ CorneliietCypriani.Exaltaliocrucis. 29 14 2371 il
i h b: f XMIkal. Roiu_eKicomedismartvris. ^ - 12 50 lo 23S -e
c xvi kal. Kotn_e L uciie virginis.Geminiani. 1 16 2_)9 f
- m, g KuphemiEe
d A -xv kal. Laiftbertiepiscopioimutjris. Solîn Libram.
1
2 17 2n0 g
o n i e b xiy kal. Jauuaru episcoptelmartyns, etahorum sei<lem. 9 3- 18 201 h
f c " TIIIIkal. __ _i_qiiinocl!umautumnale,secundumOrientales. 4 19 262 i
-O g. d xu k,il. VigiliasanctiMaithiei. 17 $ 20 ^K k
u k h - ef xi kjl. Na.ivitassanctiMattbaeiapostoii. ^ 6 6 21 204 1
p i x kal. Mauricu_etExuperu cum sociis.Emmerammimartyris. 7 22 26S m
k g jx kjl. > I_: « 85 _66 n
a a 1 I A vm ^kal ConcepliosancliJoannisBap!ist_e. - 5 ^9 _i ' __i7 -o,
m b vu kal. t -./Equinoeliumjuxtaquosdam,et locusindictionum. " 10 __!_ S68 p
b n c vi kdl. Juslimevirgims. II H 26 269 q
e m o d v kal. CosmaeetDamiani, - 12 "27 270 r
c, p e ,iv kal. L-aobse \irgims. Sccundusmpnsis ~-< ' 19 15 _. 271 s
jEgypliorum Paophi.
q f ln kal. DedicatiobasilicaesanctiMichaelisai-Clungeli. ,- '8 14 _ 29 272 t
5 d njx gj n kal. Hieronymiprcsb.len. lo J 50 273 u
-
775 EPHEMEIIIS 778
HABTrttOLOGIDM. A Emmerammuseum sociocomitaturhonore,
MitiSeptemberpraegustanspocula Baccbo, Quemgenus insignisBritanniayocereposcit.
Quosaris venerandocolat memoretque canemus. ix k. NonumTecla tenel,roseo perfusacruore,
Kal. Legiferhseredempropriiquemlinquit honoris LibermsquedicatRomanampapaper urbem
Promissampopuloterram, qui sorte per astra, Levita et Sosiusmeritosplendescithonore.
Per loca,per celsosmonlisdistinît et urbes, viuk Octavumsterili conceptusventre Joannes,
SeptembresJosue tenet orditurque Kalendas Andochiusquesacratmartyrqueelpresbyleralmus,
Priscus,et has martyr trabeatns sanguinelustrat, \n k. QuemTyrsus,Fehxque pancomitanluramore.
Praesulethis SenonumLupussedecoruscataballa, SeptenoLupus antistes Lugdunarevisit
Haset Verenasrulilant solemniasancta?. Moema,devolaepastormemorabibsurbi,
ivnon. QuartashincnonasLugduniJuslus honorat. AmbianamicatFirminomaityre plebes.
iii non. TernisAnloninepuermartyrquetnumphas, vik. Sexta martyr ovat Cyprianus,virgo beata
Tuncet Aristeusantistesde morte beatur. QuemJustmaDei fecit cognoscereregnum,
IInon. Legisdivm_eIalor, susceptoret autor, Arlibusmsanistandemfuriisquerehctis.
ColloquiovisuqueDei dignatefrequenti, vk. Qumtocumfratre excellet Cosma,Damiano.
Praecelsopridietumularismonte Moyses, Anlimushos sequitur, LeontiusEuprepiusque,
Kulhpost hcuit cujus cognoscerebustum, 1 QuiunumChristetibi sertum,qui morte dicarunl,
Tuncetiam CabalonMarcellisanguine vernat. iv k Faustus, Martiabs,quartumet Januasornant,
Non_e NonisKerreoluscumFerrutione refuiget, Martyriitrabea simulet certamineclari.
DonatusCapuampariterque Arconliusornant. m k. /Etheriavirlule poiensprmcepsquesupernaj
\ra id. VatesZachariasoctonasobtmet Idus. Milili_eMichaelterno sibi templasacravit.
vnid. Anlistesseplenasservat Evortius,atque . ii k. Interpreslegis vetensque novaaqueprobalus,
RegaliinsigmsChlodoaldus stirpe sacerdos. ~\ Instructor doclrin_e,baeresisdamn_.lorluiquae,
VIid. QtiaDeusbumanamsttscepitvirguieformam, HieronymUs piidie Seplembrem clauditovantem,
Illustratsenas orlus de luce Maria,
Martyret AdrianusRomamtum sanguinecomit. iEquatura diem Soli cum Libra inhseret.
v id. Gorgomusqumasfamameritisquerelentat,
Romaaquempassumnunc Galliaposcitadorans. Libra pares iucis somnique bic elhcit horas.
iv id. Soslbenesel Victor quartis memorantureamdem^ Sidere virgo tuo Bacchura Septembcr opiinat.
Clnistiproregno sortili et laude coronam. Seplember ledos terit hic cum fuste corymbos.
mid. Prolhushinclernas,fraterqueHiacynlhusbonorant.
QuiEugemampanler legem docuere September, quasi septimus imber appellatur : ec
Hassimulet Felix Jelicimorte dicavit,sacratam, quod septimus a Martio, primo quondam mense, nu-
MartyrioRegultejunclopariterque bealve. merelur, et plerumque imbnbus seu nubibus obscu-
n id. Marlyrmox pndie Celsus pelit setheraSyrus.
ldus Idibusabbanitet merito et cognomineAinatus. retur.
xviuk. Octonoet decimooctimbremvocilantefuturum, Considerandum est, quod in quinto anno, in
Exaliatacrucisfulgentvexillarelata., quarlo Nonarum Septembns, secundi eraboiismiluna
Perside ab indigua victor quamvexit Heracleus, incipit, et finitur in KalendisOctobns trigestina, quse
Cornebusquesuamvirtute et sanguineRomam, nec Septembri nec Oetobn deputattir.
Antislesfulot, et Cypnanolsetacoruseat Epactas, id est, adjecliones lunares, JSgyptios nos
Carthago,insignidoctoreetmartyre, lotum, sequenles, a Seplembri mense inchoamus, sernper»
Ecclesisescnbunt, cujussacradicta per orbem,
Prsesulisbicetiammeritumcelebratur Eparci. que ibidem novas sumimus. Sed epacla. (secundum
xvnk, SeptenumdenuroNicomedespresbyteroruat, doctissimos) cum coueurrentibus, et lunari cjclo in
Virgo tuusPetronillacomesmartyrquebealus. G Kalendis Januariis mutantur.
Pontificesara mentts vitaque colendi, Ad epactas vero inveraendas, semper undecim
CarnulesLeobinus,Aper,Leo quosquetuentur. praeientibus addunlur, ut sequentes inveniantur.
xvik. HincsextodenoMartinuspapabeatur, Excepto decimo nono anno, quando octodecini epac-
Euphemiamquepio sanctamveneramur amore, tis, non undecim, ul in c__iens, sed duodecim ad-
Luciushocsimulexcellet cum Geminiano,
Gondecoratpanter passosûoslaurea Christi. jungimus: ut triginta epaclas, quas nullas dicimus,
xv k. Lanlpertusquinlumdenumvirtute coronat, efiicere queamus.
Faclioquem c_esumsempertremebundapavesctt. Mense Septembri buccellas lacle infusas jejuni co-
xiv k. Ore, fide antistes,sigms et sangumemartyr medant quolidie; et omnia quajus accipe, qiua om-
Melhodius,quanuoi denum celebrandushonorat. nis esca et iructus in hoc tempore confectt sunt Da
xiu k. Virlutisspecimenpatiendi,et formadecusque pollice sanguinem minue. Polio sit agrimonia et apn
Martjrii Eustatbiusterno denoque triumphat. Porros coctos et crudos coniede. Bibe cos-
xuk. VirgoquebissenumFausta atque Evigilasiusor- semen. et mastice.
DeseruilChristo,mundiqui lucra, vocante,[nant. tum
xi k. DndecimumMatthaeusEvangelicoore sacravit. Terlia Septembris vulpis ferit a pede denam.
x k. Maunciusdenumsocialegionecoroiiat, Hora scilicet undecima decimi tertji tliei, ut phm-
Effusomortempariteyqusesanguine vicit, mum, et etiam nona hora alterius diei, cavenda.
OCTOBEK -_»!_"__.
~
*___ ~ ^ — *^"__
Oecimuset antepenultimus mensis Romanorum. Habet dies triginta et unum. Luna g = fo |g |c ? _g
vero viginllet novem. Nox horarum est qualuordecim, et dies decem. 2 f -~ og B| Mjf
' ~ ~ ~"~ 1
Seplimus mensis Hebraeorum Thisri, habet in hoc mense locum, et undeciraus ' p." p"
mensis Graecorum, Hyperberetreos. «
s A Kalendae Remigiiepiscopi 16 "16 1 274 __
e l b vi non. Leodegarii martyris. 5 17 2 275. y
0 o u c v ^ non. Sulpicuet Servibani. 13 18 5 276 z
f a d iv non. 2 19 i 277 a
b e III non. • 20 S 278 b
n g p c f II non. 10 21 j3 279 c
d g Nona.. Marcipapae. 22 7 280 d
h e A \m idus 18 25 8 281 e
a q f b \u idus Parisiis Dionysti,Rusiicipresbyteri, Eleuthem diaconi. 7 24 9 282- f
i g c vi idus 2S 10 285 g
b d v idus Eustathii presbyleri. 1S 26 11 . 28i h
e k r i e iv ldus & 27 12 283 i
k f m idus Romse .auistipap_e. -8 15 2S6 k
1 1 g II ldus 12 29 | 14 287 1
i , s m A Idus I . " 1 1 11S 288 m
'
PATRor_,_XC_ 25
7?9 BEDJ. VKNERABILISOPP. PARS L SEGT. II. — MDASCVLICA SPURIA ET DUBIA im
D?I |n p xyn kal. 'NOVEHBBIS.] |Jal.j confessons. J 1 2~ 1 16 289 n
. o c \yi k'ai 9'
~ 17 ' .290 o
o r' t y d x\ kal. ;L/i,cr E<.aogeIisit_e. Sol in - i 18 291 p
__iv ' Scorpionem.j
'"' l"
q e, ka). ;f esli, SosiiJJauuani
JJ episcopi. 17' S; 19 292 q
u c u; f I ^m k'a).' ;' "6 : 87 : ~X20 ' 293 r
s,g; xn ka) Jn sanctarum virgmum. = ~~~& s
n < i %' >'i __al. -"->'Colpnia 14
~~' - 8 < 22 =__« i
alVa a.T) x kal. : Qctava
4 sajicti
-rfl- Galli.
,J"f ; % 15 1VQ§ u
~-*-b c 1k Tcal. ;' ; "^l0'S4JS97 y.
b c d VJH _[£.. :CrjspinitetjCrispinjani. J 11 ; 31 ; 25_j%8 y
e b d e vii Am - * '
kaj. _uidiconiessorjk' _ 12 % ~\§99 z
c e: 'f' vi feai. ; Vigjhaapnstolorur/i'Simonis el Jud_e. 19' 13 J 2? .J3j00 - a
f:g' . kaK S)monis,'gt'
~*J ' " J îd_e,'qui
"" etTbaddaaus. 8 :' 14 28" 3,01 £
i d c g 'A; iv lcal. Terlius/Eaypi.orum mmsis, Alhir. _ 16 ' j_9 302 c
h b* iii kal. : '- . 16' IB $0 '^~- fl
e 1 G u kal. iV.giliaommumsijnctorum.Quintimmarlyris 151 |-7 4 31 opi e
, MARmOf.OGI0M. ., *ik. IJiidecimumfesloPbilippujcgiscopjjsauget.

A
HermsishocMpssVtel*EusebmsqijeIfeaiuj.
SpumanjinmstopomisqueOel_mJ)cer onuslus, KV. _?everme'j,uos dec!mp* saSermde col6ri6__,>
Quispaterascalath&sqife
~~' " IpfW^memorando
' " seque; IXk. InspectasjirimiVadiSns aecultiiiiie'temjilj.
[mur. Nono q.adrageiireffufgentsexquefrTumpTjo ~
Kal. Rofeffim ilfa^t sdtictoêria^mtne cllri.
Francosquiprimusdocuitdomuitqueferoces \iu k. OctavuniGri|pinus'babetcum Crifpinianp
llemigiusproprioOctimbrempraesignathonore, riaoimas qui passii_fe\u&Tviceretyraniium,
dgctrma
Gerjnaifusqfiesmunumeritis
inijil insignis et a(ctu, Genimasm_iilyrii gelmDasfestp veneremurpodera
Tum prpjffiam Autisiodorum, no\"bqiiqsniunere Chnsii'
(_ui Ocpsjiofldei refugasel dogmanefatidum Chrys.mtumparTahique
Roma^mine v eclostnmulisliova^cellj \eniibtat,*
fieppulit, et signis'te, pictaI-lrilanUia,le__.it, Qua'Rtieni celsis succeiiuiit^-Bquoraîlvis*,
Hos virfuteJIavOet sanelocomitaturbonore.
vmon. MoxsextumnonarumLeodegariusornat Hilanus^litc^êUam nitgt ampldprsesullionore.
vnk PonliGcesFdma-slgms^luiiiulisque^corjiscos
Se.ilione
~ flon JEpyaldimerjli? potens,quem du*. popjjlusque peremit Seplimusoslenditvero^depQmmeÂinani-itm,
" _ge_tjt,e^"cngnomine etara VcdaslumquefcimuTnieritisque'et'
^jbfnjore fljcaiunt. - vi k. Hii.c-se__.Ctfm teiiijidremnctos.
-Dgplpjnaqueparesqjiijjjtun]
ivnon. MarcusMarcranusque riiarfyr'piigiians^'inceiitius brnat,
suoimplentmunerequWlum ' • Chrysele lioc pa'nterSslb.haque'
Germme,martyrio,natura et funere fratres.* vk. Simoms yirgo tffumphant.
2"
ui non."Ternastuni i onas tfpo-Iinansiiondrat, erjuflai^prceceHet^quiiflusii&riorj..,
""~" Pr__?suitemplalrequenscujusfia\ennacoronal. Quos opulenla1)66Pcrs _ niifteiite receplis,
n non. Virgo Fides pridieJunc febcimorle tnumphai. Pidos"hiartvnoit sigiiistuinnlafep.itrouos
Promeruit lideiculiiix, Ciiemde fuissef'" -
Koms. Ponlifice_s
~~~id. Oclavoanle K'US ponasJLIBUS M3rcucque relenlant ra3"sarenata mkat^ DPCIO hie Cyiilla^bealis
ssncte bearjs, g
Demeffi Virgo ammiset cui Deeiusfliaudeduor eslet,
_Nominej)rbjChns'i tqrlores passusmtquos. Hic etiam nlationse co!rtur"per lilfora'PKijro.
VII i d. 'ExpmplumCdpi^pjtreiidiêt nOrma'salubn_- ivk. Presbjter limcretmensquJHumXeiiolfiifsaurat.
* ' Excelsiiiatris primumcognommediaus, in k. TernoMarcellusC-irisflgaleallwamore^'''-
Geulibuslide p*al'ercmlrsli-sorte\oi_atus, Cenluriamcolo dignamgeminam\esacravil
Septenas AbrahamsanSitretinetquebeatus, Martyribusbis ceolumet ISisdenis*cdmlt_t\us.
His quoquemartyiioiosignitrmoquecoruscant n k. Quintmumpridie cele1>raiit beatum
jOr-bfim teroplasuo luslrantiaJuminecunctum, et suSgesta
XjurinsSgm \'anoob Chnstum-ccrianiino, \ictor,
Dionysiussetherjoqiji spleudelJimore, Octimbrem clauso conipoiiiti nôrliefuenêm." "•
Galljddocloremfafiloinslitueiitcjfeatum,fstrum, 1
flueiii meruit geminbcoinpliimûticlumquemini-
BomninoqueInli clarojum martyrefulgrnt.* Senjjrjat October, quod inalurum irietit.
vi"- id. Senasjustiti_etitulusLotbsanctiisadowial, jEquat et Oclober semenlis tempore Libram.
~assiusefGereon, \ ictor, Florenlius,atqne
Martynieomrtes plebstum conjuncljtrunppjiat. Scorpius Autumni hinc raodeiatui' tempora lseli.
_yid ^)uinasmox Tarpus,BroJ)iisA^dromcuSqu§ .eorp-
Tirtulis mortisgueparesquosgJoriar/ji.d.;..Xji^nt, " Oclober, sieut et September, a numero et imbrl^
ty id. Idusûm"
~~ * "OibsBavenna qusrtaj mej itlfeJiclistiuis
buget, bus appeUatur, signilieans quotus a^Martio "comuu-
suocelebn qilotoartyreiiollel.
m id. Ternas Marcellus,F_ms_u% Januarius-iiiiplent, lelur,'
*- et quo^l^ îmbribus slBtirus irrigctur]
' _ ij*„iL
Tuni qudquePetre hbi Diouysiquesaewtum Notanilnm est, quod quinXoanno in jiaiec-is ,Qc-
ejara
Templum,etCi-rysantboDariEequecoruscat, n tobris, ti ige=ima luna esl, et enibolisnii gpcundi est,
rTollaa"cumplsnoquopj-gemui.et «eqttorecaslrjam.
' ^1 luna vero Oclobris in lertio Kalendarunfôveminis
n id. jCallismspridie anlistesmaityrquetropliajo
Prascellensmulio, et comitalusmarlyrefulgel, finilur.
Idu?.
~ Idibusinde tibi Maurorumlurbavocatur Indictiones in oelavo Kalendarum Octobris semper
. T-gnppinaîiimispanterque laslabealis
-Kihliam-CIiristo virtuteeiihorle dicavil. incipiuni, et/inijuntuf', ijiique mulan.tur.
xvu ~ fe.
" êple"no denoque Novembremqm .emenlem Jndiciiones autem propter ljegum tepapora si-
- Prsesign-ftrGalluscobtur confesôr,et una gnanda, repertae sunt sciltcel, ne aliq-iis m renipo-
33fscentum"eldecies seplemmemoranlurjintquus fribus erfor oboiiTi possli ,*"qu3eet pfopter facTliia-
'QiiosTiirorob Cbristumsimilimacta\il honore. tem cotnphtaiifiiriantuni quindeeim annos compiec-
xvi k. SedecimumsacerAnusles Florenlinusornat. tuntur.
3tyk. Xiicasler qumumfesto oiBcioquedicatum
MoijstratEaule tuo Cbiislumseimonelocutus, Mense Octobri laqemos etframuslum usjtent, ijiiia
Ttegni calcalrixjujta et Tnphomaclaret. corpu. sanat, el solulioneih"facit: porros levtler
xiv
~ k.' 31eionicus bis sepleno atque psclagogiafulget. coctos esitent, quia crudi veiienum babent, copti ad
_Quo"spanter quadragintaatque novem comitanlur. antidolum valettt. Lae caprinum aul agnil.num jeju-
smtk. .Ternumcumdeno Caprasimarlyr honoras n rs bibe, propter sanguinem"t!ulciandum, et cMfU-
xrik* JPreSbyterAslermsduodenolaude coruscat, lum discutiendum, et* pulmonfim' curanStim.' Bibe
- JJgregia, multosdocuilqui vmceresanctos
Undique_belja minilantiamortem,
piis dirambonUs cariophiMumêlgip^r,um.
Hunc el Bilanon oremi accola comit,
"TuncnumerosasimulRheni per bllora tulgent Tei tius Qctobris, ^gladius: decem m ordine nectit.
Cbnsto \irgineis erecta Itopbsa manipbs
Agilppui-eurbi, quarumturorimpiusolim Hora scjlieet quinia tertii diei, jit plurimuui, "i
Mihamactaut ductfidbusinclylasanctis. etiam nona decimi diei, cavenda.
m - EPHEMERIS 782
.
NOVEMBER. B b & __
Undecimus <.£penultjjnus mensis Romanorum, flabet dies triginta, Luna vero _== 1«
viginti et novem. Nox-horarum sedecim est, el dies tantum octo. * B§ eS^g
SS £'8 H§ ei_ •__"E
Septimus
~ '~ mensis Hebrasorum'- Maresuan, habet in hoe mense locum, et dirodegimus "- | § ".' 1 T' ,P T
mensis Graeeorum, Dios. ""'""""""j ,_, ^- jl _~
6 d k d Kalend_e. Festhitas omniumsanct*rum.Roma Caesariimartyns. * ; 18' "i 505 I
f l._e ivnon. Manaavirginis. Inna 19 ~ 306
Quinta embohsmi. 15 g
m"*f ni non. Firminiiepiscopi. '« • *K-f - 2 20 3 507 h
rgie s _ g fi non. Dommni"martyns. -21- 4 ,508 ~i
_"> o,a." gonse-'' , i~ . ~~'. S 509 k
"b jin* idus Villibrordi " (3 510 1
a:' |i . £ qp T_ |n ldus : episcopi, '23
J -' r "d vi idus Qualuorcoronatorum'. Hyemjsinitium; habet dies Donagintaduos.; " |8 21, £ 31__; m
Occasu_ryirgibarnmma|utinus.""
' ''"*-* ~" 7 __._> 8 518 n
i3 "e v idus Theodon martyns. 26 9 315 o
e k g t f iv jdus 1S fl 10 514 P
*- u .g in Jdus MarliniTuronensisepiscopi.BomaeMennsa : 41 $8 11 31B q
a A n idus martyris.
1. Alartihipap_e. Aisatn Cumberticoufessoris. . 29 12 516 r
i ' ! h b b jdus r Bricin episcopiToronis martjris.
12 .50 15 517j s
i ""
m c c >vmkal. DCCEMBBIS.]' '" 1 ;l "__ ____318i 1
d d Ivu kal tmdani confesôris. 2 1S 51p u
o n l e e xvi kal. Oimariconfessoris. ._>' 3 16 530 x
f f iv kal. So\ in Sagittarium." 4 17 321 y
o g g tiv kal. Romani monachi. OctavasanctiMartini. 5 18 52? a
u k h A xm ka). : 17
'£' 6 19 *5g3 b
p l b su kal. ; 7 20 324" c
~ a. I k1 cd «i *x
kaj. :
kal. Rom_eCeeiliasvirginiset martyris.
;' H 8 21 Z~p, d
' "5* 9 22 526' e
m e ix kal. Ciementlspap_e.Fehcitalis virginis.Columbaniabpajliis. 10 25 527 1
b n f viu kal. Chrysogom - martyris. Hyemsontur, juxta5quosdam. 11 . ).l 24 ~~ 328 g
e '-m o g VII *kal. Saltuslun_e, secundumaliqups. 19 _ 12 ~~ 329 h
c; p [A vi kal. > J \r-~ 330" i
b v" ial. Quartusmensis_EgyptiorumCboeac. 8' ~i" i~ 551 L
i d *n qr c iv -kal. ' "£_ 28 352 J"ni
. s' d III ka). Vigilia sancli Audre_p.Roms Saturuinimarlyris." *
16 "36 29 355
e-- t e n kal. JNativitassanctiAndre_eapostolr.' ' *!'>- 1 J5 17 50 1354J n
MAMYBOLOGIOH. A Urbem qui propriamhpstib de clade redemijt.
Nunc *' ' qu«
5 quoque 'lonâ v^gi/et sujj N
jnoct-e o- xivk.
1 Jtlisycliiusmartyr quartamderianfquegoronat,
r" J~:'*-'.! "'*vember Romaiiufequie hfbs Antibchiquisl_e£areburrjt-
Quos\igiIandocanat promemuscarminesanclos. xm k. Tredp'cjirfamFeJJcianus'cum Sevehno,
Kal. C-esanusprimadesiguatfronte Novepbrem CumqueEkup&ô lidei certafmne'sanc.t. '
-Exirniocujusl*eta|urKomatnumplio,v xn k. J-onciane"tijij dupdenam'tiot-ia'di£ato
Metisisetinc reliquosste^to _\ertice vmceiis, t_)bs'e*qmo sacratâritislesxnaityLrque beate.
JUnopmnessaiictescelebraiisFohjungifliohore xi k. Lndenamabba Columbaniissibi _>ervat ab jpso
JRegiaqtiosccelijianter relmetque fovetque. Oceano mulljs \jise jquijjogmataS-fncfe A
Vn. "QuartisVfclbrmesacer mjrlyrque bearis, Relh-ltoiftpia spafsit sermonemahuque.
Nomsîis etiam Julianus, hisque JSemgaus s k. CEecilnillusiratcieoammoxsanclamtore
presbyfen fulgentvirj,ute ejtganguifleilari. Perpetuo olaris'_'emperviilgandatropbaeis,
11n, Tei.ms jtfermanus^VitabSjjC-esariusque, ' IXk. Virgojnnc cognalosaneloquelimcJiiltamarito.
ThWpluIusquepan colluceot_.umingfesli. Nonainpapa tenet jClemenscerlamine-el altis
u n. 3.inc prjdieJiutenosconfessorAmantjnsornat. VirlutumtijLulis mor.temquj pasSusm undis,
Npnae Nopisâejiarjasyates temphguejsacerfos, -Repperitextructumdivinomuuere templura,
Emine.toliblaiiinati,guj.jnup,,re,'.ocem*'' -Tum quoqueseplena gemtrix cum prolefbeato
VaUs^tôjiipjprn^priscode morerecepit, PriEcellens radiat Fejjcilas almatrmmplio. ~-
-JJas|ue-s|cerfelix,ino_rach5sque filusejjjusaugent viu k. Hicquesuoslrudon numdt conteiBptoradoroat. -
vm id. Jdibus o"ctoms marlyr Felix celebratur. Cbrysogonusmerjltseelavamêtfunere SancSt".
¥ii ld. Septenas Amaran,leph demorte sacrasli, vuk.' SeptenamPetrus anlistes marlyrqrie\ enustat,
"JlasquO^que Villi.irodnsliabel,quo prtpcipepiebis UrbisAlexandripppultts-quopiajduccfubus,
E-esonuWmuIti^Cbrisfum sensere vocanlem. , ]3" Errprum curvosspermt cteposquemeatus.
\nd. Ciaudi,Casion,Simpbci,SjmpiQrune, el vi k SextamjLjnesacras, roseo de .sanginne'papa.
Njcostra^te panfiiigetis ilucecoronae, •* v k, Martyno quintam Agricolaet Vjtalisiionbrant.
Senasprnantes idus mento atque cruore. iv k. SyleasJPaule iuus quartamcomesauget et ornat.
v td. Quinsemoîdiis Tjieodoromantyreverpant. liik. Teriiam Saturpmetibi Mauroquedicamus.
lv iri. QuarltimodesfusFloren.liaTyhenusque n k. Andêaspndip prsecejletAposlolusampjj_>
Trinomartyrio,tqno pro nomine^fulgent. Virtutum fujgensradus, tituiisque per o__iem,
IIIld SenassanctuVoyat,ternis \irtuteiitleque, Qui indomitosyerho signisqu-csubegitAcheos.
Coufessormerito officioet sermone sacerdos. " _ JJrumflem hiec claudpnl-populorum* - volaNovem-
Atquefide marlyrlatojamosusm orbe _ --^brem.
Marliuusvojusfestoquevocatureodem, .
jjxihum, IlagelJa,mmas,tormenla necemqtie ' Scorpius hibernu_m|)i'-ecepsjubel ire JJoyembrem.
Prp Christoperpessa .simulDdmtciljatrjumphat. Sed purgat setnper fruj.es tundentlo November
n id Agrjppiiiatuus priSie excellet Chmijbertus Hic hiemis brumse oriunlur frigora duraJ:'
Leoj.iumSequan_e Jitlorasanctum__ Areitenens gelido hinc contrislat
rccpjuntquoque
Idus "Jdibushmc jisresj-uus, o Martme, relenlat. _ , . i, _. » sidere'ccclum.
. *.'- '
JJrjxii-Spxiliolai-rymissigmsque probatus. November nomine suo, sicut ,pnores, quotus a
xix k. Cleme'ntinushabefTiiepdolosfhilummusque Martio sit, signiflpat; et quod imbre.. saepius habeat.
5\ink. Octa\am decimamqueDecembres ante jJalendas, Sciendum est, quod in 'decinio ociavo"a'nno,-;qhl-
tortons jussa cruenti.
v ii k. iTacparjler^passi
SeptenaEugeniusmartyrdenaque nueseit. dam, qui epactas a Jahuario incipitfnt ffigesimam
Novembris lunani iirseplimo fialehd^VuH^Deceiij-
xvik Eucberiussexlam cumdena G.regonusque,
ImplenlLugdumJiic,Neocsesan»llle sacerdos. bris, saltum hiiix ij)) ponentes |,ra/isiliun.,,''ut 'in Ua
x\ k. QmidecimaantistesLigeris per littora, perque lendis Jaiiuariis, iti'p>jmo anno'nona'~_lu__iapossit
Feslivos'populosAmanuslaude eoruscat, inveniri.
JJterna meri^losigms prece consilioque »'"; i.otu'm 'it omni.jus hominibus. ul offlcium primun '
^. .,»-». .-_•.__.
783 BED.& \ENERAB1LIS OPP. PARS I. SECT. II.—DIDASGALICA SPURIA ET DUBIA. 784
de Adventu Domini, nec ante quinlum Kaiendarum A poris omnes bumores sunt commoti_ a balneis abs-
Decembris inehoetur; nec post terlium nonarum ip- tineant se, nullum penitus caput comedant: petic.
sius mensis differatur; sed vel ipsis, vel in medio eorum siteinamomum.
positis diebus, quandocumque Dotninica dies evene- Quinla Novembrisacus, vixterlia mansit in urna.
rit, rite et absque dubio cantandum erit. Hora scilicet octava quinti diei, ut plurimum, et
Mense Novembri et Decembri, bonum est stadium' etiam hora quarta alterius diei, cavenda.
babere : venam hepaticam incidere, quia tunc tem-
DECEMBER/ S
et nnum. Luna ~ |a fa~~ S>
Duodecimus et ultimus mensts Romanorum. Habet dies triginta __ |P B~
vero viginti et novem. Noxhorarum octodecim est, et dies tantum sex. 3s ~~ s g-g
%?~ s~~— ^.»
S" a°* e" Jo =_*>
Octavus mensis Hebraeorum Gasleu, habet in hoc mense locum, el primus mensis §' B" g." §r
Graecorum, Aphileos. r
' 15 18 1 555 o
0 oju' f Kalendse.
i f a g iv non. Primalunaembohsmi. 2 19 2 ~ot>, p
!' b A m non. 20 5 357 q
u ~ ~ c b H non. Barbara virginis Quarta lunaembolismi. 10 21 4 o58 r
d c Nonas Delphiniexortus. 22 5, 559 s
h e d viu idus Nicolaiepiscopiel confe_soris. r 18 25 6 540 t
a q f e vii idus OctavasancliAndreee. 7 24 7 541 u
i g f vi ,idus 23 8 542 x
__ g v idus 15 26 9 345 y
e k r i A IV idus Eulalisevirginis. 4 27 10 544 *<_
k b iii idus Damasipapas. 28 11 545 a
I 1 c n idus Halcyonaper dies quatuordeeim. 12 291 12 546 bc
1 s m d Idus. Lucise,etOttlite vtrginum. __ 1 15 547
xa n e xix kal. JAHUAMI.] - 2 14 348 «
o f xvmkal. 9 3 18 549 e
- 4 16 550 f
o n t p g xvu kal.
q A xvi kal. 17 5 17 351 g
o r b xv kal. Sol in CaDrieornuun. 6 6 18 552. h
H u s c xiv kal. 7 19 355 i
t d ; xm kal. VigiliasanctiThomaeapostoli. 14 8 20 354 k
p a a e xu kal. NativilassanctiThoane. Solstitiumhyemale. 5 9 21 555J I
a a b f xi kal. 10 22 556 m
b c g •- x kal. 11 11 25 557 n
e b d A kal. VigiliaNativitalisDommf Solstitium,juxta quosdam. 19 12 24 5,8 o
c e b yin kal. NalivitasDomini. Anastasia.virginis. 15 28 359 p
f c VII kal. PassiosanctiSlepham. 8 14 26 360 q
i d c g d vi kal. Joannisapostohet Evaugehsliie 15 27 361 r
h e v kal. SanctorumInnocentum. 16 16 28 362 s
e I f. iv lcal. QuinlusmensisjEgyptiorumTyhi. 5 17 29 565 ut
o d k g ni kal. 18 50 564
If 1 A II kal. Sylvestripap_e. 13 19 51 565 x
MARTYROLOGII.M. J} xvik. Ignatiussanctusdeno sexloquetriumphat,
' Antiochenae urbis pastormartyrque, ferarum
Kal. EligiusNo\iometibi subJuce Decembrem Quem dentes panem vivumfecere, sequunlur
Prima"designat,condignoprsesulhonore QuemfusoobChnstumRuphusSosinusquecruore
IV non. Vero et Securo quartis litat Atricanonis. xv k. Quindecimusdenum Moystlissanguinevernat.
m non. Cassianoqueeademhbat sub martyre lerhis. xiv k. Quartumcumdeno Zosimus Dariusquecoronant
ii non. Tum pridiecum \ lctono prsecelletHeracleus. xin k. Terno cumdecimoantistesZephyrinecoruscas.
Nonse, Dalmatiusmartyr nonasCrispinaqueservant. xu k. TranslatiThomsecelebrat duodenusbonorem,
vui id. OctonasldusNicolausepiscopusornat. ' Aurea quostructore Dei cognoscereregnum,
vn ld. Septenasretmet Polycarpuscum Tbeodoro. Iodia promeruitsigms comitatatremendis.
vxid. Eutychiauemtes senis Felici papacruore xi k. Undecimumcelebrattriceno martyreRomg.
llas quoqueZenonhabet conjunclomartyrhonore. x k. VictonaChristi decimusde virginefulget.
v id. Sebasiianumquims celebramusab urbe IXk. Nonoventura.cumulantesmunera luci
Translalum,proprioquo Gallicarura patrono Luminapervigilesquearas, et lempla paramu ,
.Exsultant,mgenslemplum,cui surgit et ara, ' Virgmibusquadragintahic splendetquoqueccelo,
Antiquoque nitent sequaniia c ulminafastus, Qu_edignamvitamvotoet virtutedicarunt.
Has quoquevirgo sibi mentis Leucadiasancit. vink. Octavoservi dignatus sumereformam,
iv id, Eulahamsaitctoquartis veneramuramore, ' ErranlemquebommemveniensrevocareCrealor,
HispanamEmeritam,cujuscruor ossaqueservant. Partu virgineomortalesinduit artus,
iti id. Rouialitat Damasiterais solemniapap_e, EugemamquoqueluinmemoramusAnastasiamquc
Occurront,parilemquesimulVictoricus,atque ConsimihCbristumcomitatasmente Gdeque.
Fuscianusbabeutfesti \otique nitorem, vn k. [Septimus hmc StepbanoLevitaet marlyreprimc
Ambianavirent, quorumnuncrura cruore Q Excellet nalumregem passumquebeata,
Hermogenes,Douatus,bis demque coruscant. _ Qui vita atque fide pugnaest et morteseculus.
iiid. Tum pridie et bini conjunctosanguinesancti. Anmsupremumdicemuslemporemensem,
Idus Idus Syracusatibi Luciadicavit, Quorumfestacolat,brevibusrefeialquediebus
PaschasiumCbnsli pro nominepassa lyrannum, vi k. DilectusDomini,verbi mspectorquesuperni
Spiritus immobilemquamfecitsanclusimquis Pectore de Christifontem, qui haurire perennem
Esse viris, Vidochpariler Colensquesacerdos, Promeruit, sextumsancit lustratqueJoannes.
EgregiseOceaniceduntcui s_epeprocella.. \ vk Ubenbus matrumrapmt quosdira cupido
nx k. Nonum cumdecimojam de more calendas, Reguaodiquesitis, Cbrislumdum perdere natum
Qui vocatantislesNicasius auget honore, f Herodescupit, infantesquintoveneramur.
die
Spiridionque praesul c elebralur eodem. iv k. Vates rexque piusdivinajet stirpisorigo
xvmk. OctaynmcumdenoMaximineretentas, InsignitquartumDa.id sermonefideque,
Aurelianaferax praebent,cui rura Lyajum. . UrbsqueArela&Trophimogaudenspaslorecoruscat.
xvuk. Impia qui Assyrhtemseruntjussa tyramii, { IIIlv. Mansuetusternum, simulet Florenliusornant.
Qnorumnec crepitansvaluit terrere lidelem, n k, Sylvestnpridie Romanampapaper urbem
ConstantemqueanimumfornacisIlammafurenlfsy Lastantispopulosvolissibi subdilamicis,
Terai -septenoel decimopueri memorantur. Pontiflcumprimustranquillamcemeie pacem
m EPHEMERIS. 786
Quimevuit,dominosqueorbis purgare lavaei.0, tans. Post hunc tandem JuIiusilleCuesar decemdies
VirgoColumbasimulpalmam virtule perennem adjecit,annumqueintrecentis sexaginla quinquedie-
Percepissesuo Chnstumcomitatacruore, bus et sex horis, ad solis cursum (ut etiam hodie
Cumque PotentianoSabimanuseodem
Occurritfesio, sequalesara atque tnumpho, servatur) instituil.
Urbemqui Senonumprimi doeuere patrom: In anno decimo tertio, in Kalendis Decembris, tri-
Hsectandemclaudunte .tremumfestaDecembrem. gesima luna est; sed hsec quinto embolismo, qui *
quarto Nonarum Novembris incipit, deputatur. Luna
Terminat Arcilenens medio sua signa Decembris. vero Decembris, in tertio Kalendarum Januarii flni-
Solstilio hinc patet, celsos remeante dies, tur. Luna primi embolismi in quario Nonarum De-
Incipit binc Phoebus conversus adaugere lumen. cembris incipit, et in secundo Kalendarum Januaiii
Ecee suem fastos parat nunc iste Decembres. flnitur.
Mense Decembri caules non comedant, quia ex il-
December, a numero el imbribus (sicut priores de se venit infusi veneno cauli: spicum
tres proximi) nominatur. Hos autem decem menses lis sanguisbibe.
Romulus ordinavtl, unitriginta et unum, alteri vero Judaicum
alternatim dies el omnes in tre- Dat duodena cohors seplem, inde decemque De-
triginta tribuens, fcembris.
centis et quatuor diebus concludens. Sed postea
Nutna, quinquaginta dies et unum in duobus mensi- etiam Hora scilicet prima septimi diei, ul plurimum, et,
bus addidit annumque ad Iun.fi cursum pene compu- hora octava decimi diei, cavenda.
ANNI DISTRIBUTIO.
In his versibus tot syllabas, quot dies sunt in civili anno, nempe treeentos sexaginla.quinque, juxta
guas syllabas invenies quoto die cadunt ferise magis eelebres : quilibet mensis anni, binos habet versus.
' xxxi dies. Caprie. et Aquano.
Januarius, mensis I. Cisio Janus Epiphaniis dic dona magorum,
Vincit ovans Agne, nova Paulum lumina vertunt. "
Februarius, m. fl Et purgata parens -ad templum ducit Jesum, xxvm dies. Aquario ef piseibus.
Sede doees sacra cum Petro Malhia gentes. ,
Mars, m. III. Evocat ad studium puerile Gregorius agmen, xxxi dies. Piscibus efAriete.
jEterni Patris gratum Maricetenet alvus.
Aprilis, m. lV. Prassulis Ambrosii laudes imitare sacerdos. xxx dies. Ariete et-Tauro,
Et pellant equites Georgi more tyrannos.
Maius, m. V. Lseta Crucis Helensereperit pia cura trophaia, xxxi dies. Tauro et Geminis.
Vinea quam [F. quum] floret plebs Urbanum celebrabit.
Junius, m. VI. Ardua solis equos trahis ad fastigia Viter xxx dies. Geminis et Cancro.
Agni monstrat onus sed Baplistes tibi Petre.
Julius, m. VII. Jam Marisesobolem Baptisla salutat in alvo, xxxi dies. Cancro el Leone.
Afflcit Herodes nece Jacobum Zebed.eum.
Augustus, m, VIII, Vincula post Petri patiturLaurentiusignes, xxx dies. Leone et Virgine.
Impie moeche dabasmeretrici colla Joannis.
September, m. IX. - _<9_gidius celebrat Mariaevirginis orlum, xxx dies. Virgine et Libra.
Quo combusta die Solvmorum nioenia narrant.
October, m. X. Christe tuas leges Celtis Dionysius affert, xxxi dies. Libra el Scorpione.
Scriptis Luca tuis fruimur, doeuit Simo Persas
Noveinber, m. XI. Pannouius docuit Gallorum Martius oras, xxv.dies. Scorp. et Sagittario.
Fertilis Elisabeth cantat Turingia laudes.
December, m. XII. Post casti saera Nicoleilongissima nox est, xxxi dies. Sagittario elCapric.
Fausla dies celebrat tibi Christum virgine natum.
_ Mensium nomina.
XII menses. Ja.,Fe.,Mar.,Ap.,Ma.,Jun.,Jul.,Aug.,Sept.,Oct., Nov., Dec.
Septimanai liiterai.
VII litterae dierum. Grandia frendet equus, dum cernit belliger arma
De adventu.
Cadit h_ee feria 26 Adventus Domini sequitur solemnia Lini,
Novembris. Dominica semper pr_e Barbar. incohat Advent.
Quatuor anni partes.
~~
19 Mov., febr., Elisabeth hiemem dat, Petrus ver calhedralus
25 Maii, 24,Aug. .Êstuat Urbanus, autumnat Bartolomseus.
Quatuor angarim.
Lucia, -13 Decemb., Feriam temporum affectant jejunia quarlam,
Crux, 14 Sept., Cinerem, et quseLuciam, Spiritum sequilur Crucem.
alia duo mobilia. Qualuor temperalum.
jEslas sicca calens, Autumnus siccus el algens, '
Friget et humet Hiems, calidum Ver silit humensque.
JEquinoctia.
17 Sept., 24 April. Lambert. Gregori, nox est sequata diei.
Solslitia.
iS Jun., 13 Decemb. Vitus, Lueia, sunt duo solstifia.
7§! BEDJ. VENERABILISOPP. PARS I. SECL JK - DIDASCALIGASPURIA ET DUBIA. 78$
De bissexlo.
25 Februarii. Bissextum sexlas JMartisteuuere Kalendse,
Posteriore die celebrantur festa Mathiae,
Sabbata si teneant ibi, non alibi celebraniur.
Bies mensium.
Iriginta Aprilis, Juni, Seplemljue, Novemque".
Uno plus alii. Viginti Februus octo :
At si biSsfexfiisfuferit,sup'eradditur \m~~,
Et tunc bis sextb' Martii conscribe Kalendas.
Kalendce,Nonce,Idus.
Sex nonas Maius, October, Julius ,et Mars. •>
Quatuor at reliqui. Dabitldus quilihet octo.
Vendicat Ausonias Saturna Juno Ralendas.
Anni dies.
L, x, ~t tria ccc, sex horas eontinet annus :
HseBissextilem dant, quarto quolihet anno. '
DE EMBOLISMORCM RATIONE €0_MPUTOS.
Summopore notandum est~, quod undecinlo annc Tetrahiichbndd hunc fnensem"primiim.

in quarto Nonarum Januarii luna iinittir tfuarti em- Mensis amal lepido Jani decurrere victu,
bolismi, qui inseritur secundo Nonarum Decemhris , Et reiici grato saepeliquore jubet:
anno decimo, et luna Januarii finitur in .Februario. Vena tibi nullps exsudet seeta.eruoreis,
Sed calida fas est mergere corpus aqua.
789 EPHEMERIS. fgft
Summopere ndlandum fest,quoa FebruSrii lunafio Tellaslichon ad hunc mensehisecu,iduh\.

sine bissexto undelrigesima est: cum bissexto au-
tem trigesima eomputatur, site ante, sivi3post Ka- Fejjrua olus,,volucresque cibis oxdere,palu&lres,
lendas Mai?lia§computetur. Et notandum, quod pn- _,E?segue ineflilica"ielirfrtimenda soleirt:
decimo anno, Luna*januarii, in Ka1feMi| M&raarii Pha^niaca'junchaurij tuncictiide in poll'ice venani,
finituf jtrjgeSi&ia,etntsh est Febriiarii, Sed Jiihiarii. Et calido multum flumine membfa fove.
Fe5fuarii liihl finitur in Maflid. — _ tr
In.eodeih vjdelicet undibimo anho, luna quse dS- Tet\'asiichon ad hunc mensemteriium.
buit in Kalendis Martii vigesiifia nona 6sse, vigesima
octaVa enl, propter embolismum, qui iii secunda Martius humores,- et terrse, et eorporis auget
Nonarum fieeembris inseltlur, si bissextus non est. Tunc ratio est puri magna lenenda tibi:
Si autem bissextus fuerit-vigesima nona in Jialenflis Dulcia tum prosunt aeri condita sap"ore;
Pharmaca non prosuht, venam apefire nofcefc
Marlii, et trigesima in sexto Nonarum, non ejusdem
mensis, seu Februafii compulabttur ista luna.
791 BEDM VENERABILISOPERUMPARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIAET DUBIA.. 791
In isto igitur argumento animadvertere monemus Telraslichon ad hunc mensemquartum.

lectorem, quod in octavo et decimonoho anno cycli
decennovalis luna Aprilis in Maio sumatur, propter Frigore vim lenlaerevocat telluris Aprilis,
duos embolismos, qui faciunt lunam trigesimam in Tunc etiam est tenuis perque forata cutis:
secundo-Nonarum Aprilis, et in lertio Nonarum Tunc intus sunt aucta magis, suntque omnia plena,
Solvere se venter, vena aperire j'ubet.
Aprilis. Item undecimo anno in Kalendis Aprilis tri-
gesima luna esl, sed Martio adscribatur.
In octavo anno luna quas debuil esse vigesima octava erit, propter embolismum, et tertio Nonarum
octava (juxta regulam) in KalendisMaii sit vigesima Marlii inserilur.
septima, propter embolismum qui inseritur secundo Tetraslichon ud hunc mensemquintum.
Nonarum Martii. Et qusein Kalendis Junii trigesima
esse debuil, vigesima nona enl. Omnia jam florent, jam formosissimus annus,
Jamque sibi cuncti mollius esse volunt:
Item decimo nono anno cycli decennovalis, quae Balnea nunc cole, nunc sil pharmaca sumere cura,
debuilvigesima nonaesseinKalendis Maii: vigesima El tibi nunc misso sanguine vena fluat. >
795 DE EMBOLISMO. . 794
Intuendum est, quod in octavo anno, quarto No- Tetmstichon ad Imncmemem bexium.
narum Junii, luna trigesima est, sed Maiiesse debet.
Luna vero Junii, in Julio linitur. Junius et gaudel gelidis, et pascilur herbis
Item auno decimo,jiono in Kalendis Junii, luna tri- Vivilico humori, tunc inimiea fuge:
Laetitia et recreel tunc menlem blanda veluptas,
gesima est, et est-.Maii. Luna vero Junii finitur in
Kalendisjulii metisis. Affligatcorpus nec medicina tuum.
JULIUS, MENSIS SEPTIMUS.
Jntuendum etiam est, quod in octavo anno, in Telrastichon ad hunc mensemsepttmum.

ialendis Julii luna trigesima esse debuit. sed vige-
sima est, et est Junii. Aeris ignifluos intendit Julius aestus,
Hocbrevior somno tempore danda quies,
._ Hueusque pervenit perturbatio tertii embolismi, Balnea vitentur, nec venam tangere ferro,
(jui in secundo Nonarum Martii inseritur. Nec dominat.petulans accubuisse velis.
705 BED_^ VENERABILISOPERUM PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 798
AUGUSTUS; MENSIS OCTAVUS.
Considerandum est in anno decimo septimo, quod Tetrastichon ad hunc mensem octavum.
in secundo Kalendarum Septembris trigesima luna
invenitur, propter sextum enibolismurn, qui inei- ' Ipse. etiam Augustus somnum restringit et escas,
tNonarum el non est Et vefiefis cupidos gaudia ferre vetat;
pil quarto Angusti, Augusti. Pharmaca nemo bibat, faceret neque corpora ferro,
Luna enim qu__ est embolismalis, nulli mensi re
Nec geltdas intra delicieiur aquas,
(.utabi.ur, sed quasi superilua est.
SEPTEMBER, MENSIS NONUS
Considerandum autem est, quod in quinlo unno, Telrastichon adhuncmensemdecimum,

Poma dat et gratos Septeriiber ab arbore fructus,
quarto NonarUm Seplembfis, Secuhaus embolismus Tunc etiam presso pascere lacte caprte ;N
incipit, et Ihiitur in Kalendis Octobris. Pbai maca nil prohibet lunc sumere, sciudere venani,
Nee tuus exiemuin vitet aroma clbus.
' - DE EMB'GL'ISMO *
;h 798
OCftMR; MENSIS DEGlMUS.
Notanduni) quod in quintO anno in KaletfdisOcto- Tetrasticlwn ad hunc mensemultimim.

bris triginta invenllur, et embolismi JunayCst. Luna Getobri bfferluf yenalio, vina, volucres,
vero Octobris in tertio Kalendarum Novembfis fini- Utere,' n'ec Uubiteshon tfenuissemodiim ;
tur. Sic tameii Ut ne bneres nimio prsecofilia victu.
Cumque modo studeas ,noii tenuissfeiii&dum.
NOVEMBER; MENSIS UNPECIMUS.
Sciendum_est,quod in novissitao decemnovenalis Tetrastichon ad hunc rXeiisempenullimiim.

eycli anhojjn septimo Kalendstrum Decembris, luna Esse sglutaris nerhibetur mulsa "NqvemBri,
rijigesima esse debuit: seo ibijprima in\ enitur, pro-
. Gihjgibefel,dulce fissir__._me.le^nalansij^
pter salUim, queih ibi Latini.colliserant, quia trige- ^ ^
Tirm neqiie ^sepe iaves,_V,.ener'IIneque sacra^fre.
slma luna ibi diiiuiilyf e^ transihtiir.. ut in primo
anno luha nona' fial leftio KafendisJanuarii. Arilesenex leriiplis ne videare siium. Lquenles
799 BED_£ VENERABILISOPERUMPARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 800
DBCEMBER, MENSIS DUODECIMUS.
Notandum autem, quod in decimo tertio anno in Tetrastichon ad hunc mensemMllimum.

Kalendis Deeembris, luna trigesima invenitur, pro- Juxta jnense focumcalidis ulare Decembri,
pter quintum embolismum, qui in quarto Nonarum Tune jactanl mensis gramina nulla luis *,
Novembris incipit, et non est Decembris, in terlio Lucidas capitis defensi a frigore venam,
Kalendis Januarit iinitur. Cinnameoque tuus fragrct odore calix.
DE RATIONE ANNI A JULIO CJESARE INSTITUTI

Januarius, Augustus et December, qualuor Nonas A qusesecundum regulam vigesima octava'esse debuit,
babent, et novemdecim Kalendas, post Idus dies tri- si ei bissexlilis adjeclio diei non snbvenerit.
ginla et unum. Quintus embolismus quarto Nonarum Novembris
Marlius, Maius, Julius et October, sex Nonas ha- implicalur, quando epacl.fi viginti tres stint, et in
bent, et seplemdefiimKalendas, post Idus, dies tri- KalendisDecembris flnem sortitur.
ginta et unum. Sextus embolismus in quarto Nonarum Augusti
Aprilis, Junius, September et November, quatuor incipit, quando epacisequindecimfiniuntur, et in se-
Nonas habent, et octodecim Kalendas, post Idus, dies cundo Kalendarum Septembris finem accipit.
triginta. Septimus,qui el ultimus embolismus,in Nonis Maii
Febrnarius veio quatuor Nonas habet, et sedecim insentur, quando octodeciui epactse sUnt,qui termi-
Kalendas, post Idus, dies viginti octo. nans in tertium Nonarum Aprilis, trigesimam lunam
Quando vero bissextus esl, tune habet dies viginti facit. Unde in Kalendis Maii vigesima oetava luna
novem, et Junam trigesimam. conlingit: quam regula vigesimamoctavam esse vo-
Omnes vero menses, oclo Idus habent. luit. Item eodem anno, in tertio Kalendarum Au-
gusti, saltus Iunsr-apte ponitur, ita ut irigesima Julii
De locisEmbolismorum, luna ibidem transiliatur, et prima in loco trigesimse
dicatur; sicque in Kalendis Augusti tertia lit, quse
Primus embolismus, id est supercrescens mensis, secunda esse debuii, qualenus in Kalendis Septem-
quarto Nonarum Decembris incipit, quando epactse bris, quando null_e epactse incipiunt, quinta eflici
viginti duse sunt et iu secundo Kalendarnm Januarii> possir.
flnitur. B
Secundus embolismusquarto Nonarum Septembris De regulanbus ad inveniendumferias et tunam.
inchoat, quando viginti quinque eoaetoeincipiunt, et
in KalendisOctobris iinitur. Pro feriis. Pro luna.
Tertius embolismus secundo Nonarum Martii, Martius S September S.
quando seplemdecim epactse sunt, inserilur; el in /
/ Aprilis 1 October S.
secundo Nonarum Apnlis iiniens, trigesimam lunam i Maius 5 November 7-
facit. Unde in Ralendis Maii vigesima septima luna l Jumus 6 December 7.
fit, quae secundum regulam vigesima pctava debuit I Julius 1 Januarius 9.
esse; et in Kalendis Julii, quse triginta esse debuit, Secundumquosdam,f«r * *
**£*»
vigesima nona fit. 1 1 October 2 Apribs 10.
Quarlus embolismussecundo Nonarum Decembris' I No\ember S Maius 11.
orditur, quando epaclae sunt viginti; et in quarto I December 7 Jumus 12.
Nonarum Januarii finiens, trigesimam lunani facit. \ Januarius 5 Julius 13.
Ideoque in KalendisMartii, vigesima oclava luna fit,, »Februanus (3 Au_rus_iis 14.»
801 DE EMBOLISMO. 803
Pro feriis. Pro luna. A - Loca termini Paschalis, cum regularibui suis.
2 Januarius 9 NonceApnbs. NonaeApnhs norunl quinos 5
Fibruanus S*" Februarius 10 VIII-kal. Apnl : Octon_eKalendaj affiuidepromunt 1
Slartius S Martius 3 Idus Apnhs IclusAprilis etiam sexis 6
Apnhs 1 Aprilis 10 iv non. April.: Nonsequaterme namquedipondio 2
^laius 5 Maius 11 xi kal. April.: Item undense ambiuntquinos S
•sumus 6 Junius 12 iv id. April. : Quatuor Idus capiunt lernos 5
Sulius 1' Julius 15 in kal. April.: Tern_eKalendaj litulant senos 6'
Auguslus Auguslus 14 xivkal. Man: Quatuor deu_e ctibantm quadris
September 6 Septembei 16 vu id. Apri) : SeptenosIdus septem eligunt 7
October 2 Oclober 16 vi kal. Apnl,: Sense Kalendae sortiuntternos ' 3
November 5 November 18 xviikal. Maii: Dems septems donantassim 1
iJaor_aTro_r
December 7 December 18 n non. April.: Pndie Nonarum porro qualernis 4
ix kal.-Apnl.: NovenseKalendse notantur septenis 7
Pune-uli m aitum eievatt, prope numervs hic po- nKalendss id. April : Pridie Idus panditurquims S
Apnhs: ApribsKalendas exprimitunus 1
sili, lanauam medietatum videntur significationemha- XII kal. April.: Duoden_enamque docte quaternas i
bere. v id. Apnl.: Speciem quintam speramusduobus 2
iv kal. April : QualernaeKalendse quinqueconjicumt8
De bis-ea.iilianno. — Si vis scire quando bissexlus xvlal. Mah: Qtimdenasconstant tnbus adepu» 5
fiat, sume annos ab incarnatione Domini, et eosdem De termino Paschali inveniendo.
per qualoor partire, et si unum vel duo vel tria re-
mans.i-ini, bissextus non erit Si vero mhil remanet, Si Paschalem terminum, id est luna decima quarta
eo armo bissextus fiet. Item, si annis ab initio mundi primi mensis, volueris nosse, versiculos supra scri-
duo-rsaddideris, et sic eosper qualuor partiris, eodem ptos NonseAprilis notator, quinos memoraliter disce,
laodo bissexti annum reperies. - quibus novemdecim loca diversa decimaequartse ejus-
De feria Kalendarum. —i3i feriam Kalendarum dem lunse, per novemdecim annos, fixa pandunlur
volueris scire, regulares supra dictos concurrentibus, raiione, qui singuli versus, singulis annis libi ejus-
anni cujuslibet _tdjunge, et si septem vel minus fue- dem termini locum, sine omni manifestant dubietate.
rint, lota feria erit. Si autem, super septem creve- Ad feriam vero ejusdem lermini inveniendam, sume
rint, septem dimitte; et quod super iuerit, pre feria versuum eorumdem regulares, et eis anni cujuslibet,
tene. Si autem quamlibet aliam feriam scire vis, adjunge eoncurrenles, et si septem fuerint, vel infra
compula quot dies prseleritos sine prsesenti habeat remanserint, lalis et feria erit. Si vero supra creve-
mensis: his adde feriam quota in Kalendis fuit, et rint, septem dimittit; et quod superfueril, pro feria
hsec per septem divide : et quod remanserit, feriam tene. Et si hsecferia Dominica dies fuerit, in sequenti
tibi indicabit. Dominica Paseha erit. Si autem alia feria erit, con-
De epactis inveniendis. — Sume annum circuli de- nfstim sequenti Dominica Pascha celebrabitur.
cemnovenahs, quolus sit, et unum dimilte; et reli- De regularibus teiminis Paschm.
quos per undecim multiplica; et cum mulliplicaveris Si vis scire unde ipsi regulares oriantur, computa
triginta, semper dimitte, et quod superfuerit, epactam a decimo
libi indicabit. Item omni anno quola lhna in unde- qutnlo Kalendarum Aprilis, qui primus ilies
cimo Ka'lendarumAprilis evenerit, tota eodem anno Q sseculi est, usque ad locum deeimsequarise lunse Pas-
chalis. Et si septem vel minus inveneris, tot etiam
epacta erit. habebis. Si vero plus, septem semper di-
Unde oriantur epactm. — Si vis scire unde orian- ' regulares ^
tur epacta., id est adjeetiones lunares, scias quia so- mitte, et remanent regulares. _
laris annus liaT_ettreceutos sexaginta quinque dies. mero Quindecim anni de.cemnovaliscycli, diverao nu-
Lunaris vero, id est duodecim lunaliones, continent superponuntur : infra aulem quatuorsubnotan-
dies trecentos quinquaginta qualuor. Sicque solaris tur, qui cum superioribus sibi apposiiis, unam lineanj
annus lunarem prsecedit undecim diebus. Qui unde- vocalium subtus positarum ad inveniendam Iunam
cim dies epactas creant. ln primo namque decenno- sortiuntur, eujus setas a dextris et a sinistris requi-
valis cycli anno, ideo nullas habemus epactas, quia renti occurrit.
novemdecim anni lunares, supplentibus septem em-
bolismis mensibus, totidem solares annos sequipa-
raht, pariter ineipiunt, pariterque finiuntur. Unus
vero solaris annus, Junarem unum, diebus undecim
{ut diximus) prsecedit. Ideo post nullas, undecim ha-
bemus epaclas. Duo quoque solares anni duo luna-
res, bis undecim, Id esl viginti duobus superant die-
bus. Ideo undecim epactas, viginti duo seguuntur.
Sic per ordinem, si solares annos lunaribus totidem
comparabis, epactarum omnium rationem videbis.
De regulaiibus lunai. — Si vis scire unde regula-
res ad inveniendam lunam procedant Kalendarum,
scias quia eo anno quo nullse sunt epaclse, quota
luna in Kalendis cuique mensi evenerit, tol regulares
inensium qtiisque in cseteris aunis habebit, ut ad-
junctis epactis anni cujuslibet luna Kalendarum in-
veniri possit.
Quota sit luna in Ralendis singulis. — Si luna-Ka-
lendarum volueris scire quota sit, hos regulares epac-
tis anni eujuslibet adjunge; et si triginia luerint, vel
infra remanserint, tota et iuna erit Si ante triginta
fuerint supergre«si, triginla tolle; et quod superfue-
rit tibi, Iun_e setaiem manifestabit. Si vero intra
meusem, cujuslibet lunse selatem scire vis, computa
quol dies pr_eteritos, sine illo de quo quseris, babeat
niensi.5.fc'nisadile lunam quota in Kalendis fuit; et
de his lpsins mensis lunaiionem tolle; et craod su-
perfuerit, lunam tibi sie indicabit.
m BtVM VENERABILISOPERUMPARS I. SECT. II. - DIDASCALICASPURIAET DUBIA. 801
In hac ijgura gingulfeliitpr^s bjjjos complectunlur A paginula conlinel viginti Jitteras, quse singulse nudis
dies. Sunt ajiiein oijjjies simuj vjgjnti novem, jd est utrinque laleribus ternos dies complectunlur. JSed
jmmuip alphabetum jisqujj fluijique nudjs utrjjjque jqnoniamJter viginti sexaginla sunl, in duabus autem
Jjttj.r,s. Ali.eruuip}jiiciisapte signaluij) usque ad /, et Junalionibus quinquaginla noveui dies solumraodo
p,ey^qrdjo.emduas explica't lunjatioiies,i(d est ~noyem existunt: nna Jittera videljcet«, binos dies complec-
dies. SetJ fluia sijiguijs dnos .sigjianjjbjisunjis rema- titur. Unde fit ul \iginti litleris sequenlur quinqua-
net, bjs noyenjiecjni, quijjqnagjjila octo sunj, tan- ginta noyem dies geminaise Junalionis. Jnspectajgi-
tum. Ideo _jj|_s_cjindo sempejrajplipbetp, prima liltera t.ur septiroa lijiea in annali, xjuseliltera « biiios dies
ternos expiicatjliesV Invenladiequam qu_eris,nota- eompjectenie clauditur, et potata littera vej spatio,
taque lillera quarn hstbentMartyrologia quinta retro quotj jnstat, redi ad sequeiiteni paginulam, et de-
-linea, reversus ai hahe paginulam,' annoqut cycli cempovaljs cycli qui sit prseviso, circunjspice nume-
decemiiOvenalis'supra1inveiftO^ et In eadem'Uneare- rum eidem lillerse prsefixum, qui profecto stalem
perta litlera', hum6rum qtiem re.tro cpntra seriptum Junse cujusque ostendet : per totum annj _verleplis
-videris,rIpsa esl juna quam quseris. De aiilLeriorenu- sp_alijim_p,erlineajjdecemnovalis cycliprocessum.
mero, sicut et in superiori et supra facito. Sequens t
Numeri inferiores seplem, denotanl *.— I, primum — 3, Ôgdoas,) tertium embolismum, secundo No-
embolismum, 'quario*Konarum Decembris; — 2, se- narum Mart.i; — k, quar.tum embolismum, seeundo
cundtmi embolismum, quario Noiiarum_Seplembris; Nonarum Decembris; — ", quintum emb.plisjnum,
805 DE EMBOLISMO. 80S
quarto Nonarum Novembris; — 6, Sextum embolis- A se.atem lunse notabis. Ante ipsaro Dguramin mar-
mum, quarto Nonarum Augusli;—7, (Hendecas,) gtne, cernis septem embolismorumannorum lunatio-
septimum embolismum, lertio Nonarum Marlii. nes embolismares, per quas quo Kalendarjo debeat
Hanc aulem figuram ad hasce patentes a paginas inchoafi. Post hanc qnse sequitur Hguram oslendit,
extensas, supenor exponit sententia. Sequentem in quo signo'sitiuna. Siquidem totam annalis seriem
vero, lalis manjfeslat iatip. A sini^tra legenlis ad ila alphabelis distlnximus, qute in o liniuntur, ut
dexteram, ordtnanlur ex transverso in duabus lineis primus et secundus ordo viginti septejn dies; et ter-
tertia alphabeta illis simillima, qu_eper lunsecircui- _. tius autem uno amplius complectatur; et litteras non^
tus absque ullo spatio, quinquaginta novcm dies singulis diebtts, ged alternis opposuimus.'Quia pro-
complectuntur,utsupra ostendimus. Unde et easdem pter haecregularis pagina, juxta numerum dierum,
in aunali habet litteras, secunda scijicet retro linea quibus luna zodiacum pervolat, viginti septem Jineas
tantum diflerens,quod anni decemnovalis cycli sunt habet in longiludine, nominibussignorum ante, no-
ad sinistram legentis hic disposili. Lunse autem seia- minibus vero mensium retfo annotatis, iiovemdecim
tem demonslrans, numerus est in figursefrontispicio qiioque lineas in latitudine, q_u_fi""decemnovalium cy-
prsefixus. Quapropter hTannali reperta cujuglibet elum supra noianduni demonstrant/Cum igitur in
diei littera absque puncto, vel -etiam quam punctus quo signo sit luna quseris, in annali relro terlia li«
ante vel retro deierminal >:redi ad hanc figuram, et nea, notabis quse diei littera prsepostla .sit: quam
invento cycli decemnovenalis'anno percurfe gemi- notato anno cycli decemnovalis hic jnvesligabis, et
nas ex transverso lineas terna alphabeta conti tentes, anie ac retro incipiei.s, quod signum signoque de-
et ubi shnilemlitteram inveneris, rursum retro ductu B bitum mensem e regione invenies.
Hic igitur numerus a capite propter linearum nu- perêamdem lineam descendens. Yel si non fuerit
merum ponilur. A dextris et a sinislris epactsa no- invenia a capite ejusdem hiie_e descendendo, prse-
tanlur, a quibus prjescnlis anni liinc vel iudeiit in- jsenlis diei Junam itivemes, quam prius in Martyro-
trogressus usgue ad liltei-am a, in qua aslalem lun_e logip paucis connumerasti.
Kalendis Januarii cujusvis anni computabis : dehinc
807 BEDiE VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II.— DIDASCALICASP&RIA ET DUBIA. 868
B09 DE EMBOLISMO. 810
De aureo numero.
Si humerus uni aureus dicitur, lioc anno
habelur se\, annus proxime sequens habebit
seplem, et alius illi conjunetus habebit oclo,
binc novem, hine decem, et sic usque ad
novemdecim.Deinderedeundumerit ad unum,
poslea ad du<>,deinde ad tria, ltem ad qua-
ttior, postea ad qUinque. El sio per circuituin
semper, ab uno usque ad novemdecim.
Proxime prwcedentislabulmseu figurm
exposilio.
Jluic annalisunt piseposilaeseptem dierum
litterse, a b c d-e f g, quartorepetitse, signan-
tes singulse omnia Kalendaria, uno ordine
conlra se posila, nna"eademque per totum
annum occurrere feria. ilaque dum contra
unamquamque lilleram qualuordecim sint Ka-
lendana, manifestum est per lotum annum
quinquaginta duobus Kalendariis unam prse-
esse htteram, et una provenire feiia.
Alpbabelum vero a b cd efg hik, quod hic
pertingit saltem usque ad decem, in superiori
exposuimus figura.
Alteruin, nempe abcdefghiklmno
p q r s tu, cum duobus spatiis, perlingens
usque ad viginli, sequenli tabuloe versifice
factsc aptatur : licel hic in duabus lineis infe-
rius positis, eadem ratio sit, quse in prima et
duodeeima linea tabulse sequenlis. Hoc ipsum
lamen oigessimusin annali superius. Quseduo
alphabeta eo sunt communia, quod post hujus
u extremum, uno spatio, utraque aiphabeta
parum incboant. -
- Si qualis sit luna per singulos dies quseris,
scilo prius qualis sit epacta ipsius anni. Qua
invenla, qusere in hoc annali vel in superiori
alpbabetum quod duobus a se spatiis distat,
pertingens usque ad u lilleram, et illius diei
cujus lunam scire vis, iittera vel spatio re-
perto, in^hisce duabus lineis, eamdem litte-
ram vel idem spatium investigabis. Quoddum,
inveneris, ab eo loco secundum numerum
epaclarum ipsius anni in antea supputabimus.
Qui numerus ubi finielur, ibi profecto lunse
ipsius diei setasesse creditur: quoniam in hac
ligura, puncli pro numero habentur.
Siquidem primo scribuntur ocfo, deinde
duo puncli, qui habentur pro decem et unde-
ciin. Et rursus scnbuntur duodecim, et se-
quunlur dua puncti, qui habentur pro trede-
cim et quatuordecim. Idem quoque mtelligitur
In omnibus aliis.
Hac ligura bene et diligenter considerata,
in prima et duodecima linea tabulse versifice
iactsc, nullo modo dubilabis, quomodo eadem
ralio exislit.
Habenl etiam h_eduse linese hoc notabile,
quia quceluha prima incipit in litteris vel spa-
liis superioris linese,vigesima octava finitur in
inferiore; et e coutra, hujus prima superius
iinitur trigesima, nisi terlio anno cycli decem-
novalis. Et ut de reliquis paleat, eo anno quo
epacta'est vigesima tertia in Kalendis Au-
gusli, secundum spatium primo a a est. Quod
spalium repertum In inferioti linea, ab eo vi-
gesimo tertio loco luna monstratur seplima,
quse cocpta est (id est, in annali) secundo spa-
lio post k lilteramprima.
Eadem oinnia in versibus unesliga, quibus
meostudio satisfecl;etsagacilalinon quor >m-
libet simplicium, sed studiosorum cmsului.
*
•> 26
8li MQE YENERABILIS WP. PARS 1. SECT. II. - DlDASCALJCASPURIA ET DUBI4. Sl§
8*5 BE EMBOLlSMO. i-tfl
proxima prsecedentepagina : iia quod hseduaesimul A Puncli hic post quamlibet quaternitatem littera--
eonjunctac,faciunt saltem unam integram tabulam. rum, indicanl bissextiles annos.
Terno ordme aiphabelum disposuitnus, quor"um us, servantinus

primum sine punctis, seeundum ante, tertium relro singuiis iuteris per totum annum
usqiie ad iinem, unam eanidemque Junalionis seta-
punctis notaiur: quibus iota periicitur series anna- tem, nisi einbolismits interveniai, aut bissexlus im-
SiS BED__EVENERARILISOPP. PARS 1. SECT. 11.~- BlDASCALICASPURIA ET DUBR. 816
pediat. Quocirca In bis paginis a sine punctulo habet quam sctatem eustodit, ubicumque inventa fuerit
funam Januarii, per singulos novemdecim annos : Quod intellige quoque de reliquis.
Exposilio prmcedentislabulm. KalendseJanuarise. Sed et Iitterse d p, quse habentur

Primse septem littera in capile hujus paginsea b c in principio, per totam paginam spareae,prseliguntur
defg, designant septero ferias, quibus eveniunt Kaletidariis, quibus per novemdeciuiannos Dominica
DE EMBOLISMO. ' 818
817
Ulriusque festivitatis occurrit. Nam rf, diem initii semper habelur ante epactam Êgyptiorum relro
Quadragesimse,et p Pascha, certum est significare. tertialinea. Siquldemquiapud Romanos decennovalis
Scribunlur praeterea e latere Romanorum epacts, cycliest tertius annus, apud ./Egyptioshabelur primus.
quas prsecedit numerus ab uno in triginta, nalurali Sicque fit ut si addas oclo cuilibet epactae _«Egyp-
serie progrediens, nullum numerum, nisi qui in epac- tiorum, reddatur tibi epacta Romanorum, ita lamen
tis reperilur, admiliens. Quapropter Dominicumdiem si inlra iriginta summa nuineri excreverit. it
Quadragesimse jet Paschae inventurus, scito qua feria Sin ultra triginta , his demptis, quod remanserit
fuerint KalendjeJanuafii, el quae sint epacise Roma- sume pio epacta Romanorum. Qua inventa, in altero
jiorum ipsiusanni; et infronte, qui in lalere hujus numero sequenli tatidem iovestiga; et ubi invene-
paginse est, apparebunt feri.e ct epaclae.Si ergo t;u- ris, per ipsam lineam accedes contia lilteram, quaj
juslibel atini vis scire ubi sit Dominieu»dies Qua- designat ieriam Kalendarum Januarii, et ibr occur-
dragesimseet Pasc!i_e,scito, ubi sit epacta ejusdem ret initium Quadragesimae,et DominicaPaschse cum
anni e regione, quse profecto Romanorum propria sua lunatione.
pmcedenlis Tabulm.
-E-Cposi-io ctse, a dextris anni decennovalis cycli annolantur.
Tabula praecedens indicat initia Quadragesimae, Si ergo volueris in quolibet anno cycli deeemno-
Paschse et Rogalionum, singulis annis decemnovalis valis Quadragesims?, Paschse, Rogalionum initia,
cycli. Cujusfronti concurrentes suo ordine prsefigunt, quse signant litlerse q p r in ipsa pagina, scito quot
cum septem feriarum htteris, quae Dominicum-diem sint concurrenles prsesenlis anni, quolve epactse, et
6ignanl. in roarînibus vero a sinistris legenlis epa- per lineam concurrentiura a capite paginse deorsum
8J9 BED.& VENERABILISOPERUM PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIAET DUBIA. 820
descendens, per lineam vero epactarum in transver-
sum a sinistr? in dexteram inirorsum accedens, ubi
orlhegonum sua fecerint comenieniia, sine dubio
invenies ipsorum initiorum annolala Kalendaria.
Yerbi gratia : Hoc anno fuil unus concurrens proxi-
mus ante bissextum, epactse vero viginti quinque,
ipsa imlia, q qutnlo Nonarum Martii, p decimo oe-
tavo Kalendarum Maii, r decimo lertio Kalendarum
Junii.
In tabulam primam.
HSBC figura demonstrat qua feria Kalendse contin-
gant singulorum mensium per viginli octo annos
eycli solaris.
_ Figura haeceliam ad feriam cujusque dieiinvenien-
B dam est facla. -Coustalvero viginii octo lineis, secun-
dum numerum annorum cycli solaris per-quem con-
currenles ire nolissimum est.
Habet vero septem tantum litteras in alphabeto
priores, quia tolidem constat esseferias.
Cum ei'go feriam cujuslibet diei in nniverso anno
invenire volueris, vide in annali, quoniam lilteram
babeat ipsa dies annotalam relro juxta se, et re.iit
ad hanc figuram, invenlo cych solaris anno, ex nu-
mero retro sCripto.
In ipsa linea, reperta diei liitera, sursum respi-
ciens, invemes feriam quam quserisascriptam.
In tertiam labidam. >"
Lalerculus bie, qui vocatur Seplizodius,, eo quod
per seplem annort>m cireulum in sese resolvitnr,
babet septies seplem cancellos, hoc est, qt,adra-
ginta et novem littcras inclusive. tiuse vero sunt
Q in secundo ordine, ab a usque ad g litteram, insingu-
lis mensibus positje,periinent ad ratiouem bissexti, et
ad rationem feriarum, quas per viginti et octo annos
revolyuntur. Quae sicut hsee bissextilibus tantum an-
nis est neeessaria, a KalendisJanuarii usque in diem
bissexti. Harum autem figurarnm alphabeta in an-
nali ijamdem habent litteram ultimo die anni, id
est, n Kal. Januar., scilicet, a. Quarto igitur anno,
quiestbissexlilis, liancminorem figuramingressurus,
guaere primum in illa majori feriam pridie Kalend.
Januar, qui est ultima dies anni prsecedentis, quam
supra scriptam reperin certissimum est. Sequenti,
autem die, qui est sequentis anni primus, veniens
' ad islam, quaere camdem a, in eadem fefia. Sed illa
linea dimissa, sume a. sequentis lineaaeidem suppo-
situm, et retro respiciens, invenies feriam Kalend.
Januar. Sieque per totuin illum mensem et per Fe-
bruan, usque ad diembissexli per eamdein lineolam,
non iri transversum sicut in il'a majon, sed in lon-
gum, ut vides ferias annotatas, more solito, singu-
nv lorum dierum inveniesferiam. Dies autem vi Kalend.
Maii,, qui bis compulatus, bissextum facit, semel in
annah tanluni est descriplus, et habet f Iuteram.
lllam* ergo feriam, qua primum vi Kal. Mart. legi-
lur, in bac minori consuete repeiies e contra f.
Sequen'i autem die, cmn verum vi Kaieni. M.irl.
propter bissextum dicis, redi ad illam majorem li-
guram, etilla linea quam ingressurus es, quam hinc
eyclus Solis, illinc notatur, designatbisstxlus, qusere
eamdem f, et sursum respiciens invenies uerum fe-
jiamillius dtei. Et sic deinceps tolo illo anno per
eamdem lineam incedes, et sequentibus tr,bus annis,
per tres sequentes lineas, donec quarlq ordine, quo
diclum est, hanc rursurarepetas.
821 DE EMBOLISMO. _ 822
MANFREDI EMBOLISMORUM RATIO.
In primo anno igitur embolismi, hoc est, in og- .\. sius est. Cseterivero ordinem suum sequuntur. In
doade tertia, sunt epactae viginti duo, et Jdeo est ipso autem embolismo, anno secundo in hendecade
Iuna in Kalendis Septembris et Octobris viginli sep- sunt epactse viginti tres, luna vero in Kalendis Sep-
tem, in Kalendis Novembris el Decembris viginti tembris et et Oclobris vigesima oclava, in Kalendis
jiovem; ipsa aulem Juna quse vigesima nona est in " Novembris Decembris trigesima : illa aulem luna
Kalendis Decembris, et exsiinguuntur itlic. Ipsa au- quse in Kalendis Novembris trigesima terminatur,
tem luna quaequarlo Nonarum Decembris ineipitpri- luna ipsius est, et illa quae quarto Nonarum Novem-
mo, et lerminatur in Kalendis Januariis, trigesimus bris incipit primo, et in Kalendis Decembris trige-
-embolisinusest. Quaeautem in Kalendis Januarii est, sima terminatur, embolismus est. Quse vero prima
prima luna ipsius e_.t,quam et ipsa in triginta tef mi- quarto Nonarum Deeembris, in Kalendis Januarii fit
nare debet. luna secunda, in Kalendis Februarii lertia : c_eterse
In secundo anno embolismi, hoc est, in ogdoade, deinceps ordinem suum sequuntur. In ipso autein
septem sunl epactse, vigesima quinta luna in Kalen- lerlio embolismico anno,hoc est, in hendeeade, sunt
dis Septembris, trigesima est, et exslinguuntur illie, epactse viginti sex. Nullatenus lamen embolismum
luna ipsius est. Jlla autem luna quae mutatur primo, per ipsas epaclas reperies, nisi ad epacfas anni com-
quarto Nonarum Septembris, et linitur trigesima, in munis superioris reverlaris. Nam m anno prseterito
Kalendis Octobris embolismus est. Et illa quse inci- communi, fuerunt epactse quindecim. Ideo autem
pit primo, sexto Nonarum Oclobris, et finilur trige- luna in Kalendis Augusti est vigesimo nono, ibique
simo nono, in tertio Kalendarum Novembris luna terminatur, quia luna ipsius est; illa vero quaequarto
Octobris est, in Kalendis Novembris et Becembris, *gNonarum Augusti inchoalur priino, finiturque trige-
fit luna secunda. In Kalendis Januarii quarta, sicut sima secunda Kalendarum Septembris, embolismus
ordo est. es't; in Kalendis Seplembris et -Octobrisper epaelas
In tertio anno embolismi, hoc est, in ogdoade ul- vigtnti sex iit luna prima, cselersevero ordinem sub-
lima, sunt epactse deeem septem, luna vero in Ka- sequunlur. Sunt namque epactsein ullimo embolismo
lendis Septembris et Octobris vigesima secunda, in hendecadis oclodecim; in Kalendis Septembris et
Ealendis Novembris et Deeembris viginti quatuor. Octobris, luna vigesima terlia; in Kalendis Decembiis
In Kalendis Januani vigesima sexla, in Kalendis et Novembris, vigesima quinta; in Kalendis Janua-
Marlii viginti sex, in Kalendis Aprilis et Maii viginti lii, vijesima septima; in Kalendis Februarii, vige-
seplem, in Kalendis Junii et Julii, viginti novem, in siraa octava; in Kalendis Martii, vigesima septima;
Kalendis Augusti, et in Kalendis septembris lerlia. in Kalendis Aprilis et Maii, vigesimaoclava; m Ka-
Cur facis unam setatem lunaein Kalendis Aprilis et lendis Junii, trigesima; in Kalendis Julii, prima; in
Maii ? Quia nusquam sic in calculo reperilur. Ideo Kalendis Auguslitertia, propter sallum lunse; in Ka-
quippe quia luna quaesecundo Nonarum Marlii mci- lendis Septembris, quinta. Ideo autem facimus unam
pitprimo, elvigesimasextaestinKalendis Aprilis, in selalem lunse in Kaleudis Aprilis et Maii, qUia luna
quarto Nonarum Aprilisvigesima octava, in secundo tjuae tertio Nonarum Martii incipil primo, el in Ka-
Honarum Apiilis, trigesimus embolismus esl, el lendis Aprilis est vigesima octava , in quarlo Nona-
exstinguilur; et illa quae initiatur, primo in nono rum Aprihs, vigesim.i nona, in tertio Nonarum tri-
Aprilis Jpsa est Paschalis, et «yenit decima quarla gesimus embolismusest. Illa enim luna quaesccundo
fa decimo quarto Kalendas Maii, et terminatur vi- p*- Nonarum Aprilis initiatur primo, et extenditur us-
gesima nona in quinto Nonarum Maii. luna vero quse que in sextum Nonarum Maii, vigesima nona luna
est pnma in quarto Nonarum Maii, et limlur irige- Aprilis est, paschalis etenim est, et- evenit decima
sima in quarto Nonarum Julii, luna Mah eat. Luna quarla in qujndecimum Kalendarum Maii; et nisi jla
enim quaeinitiaturin quarto Nonarum Junii, linttur- feci_>set,evenisset ter iu termino pascbali luna de-
que vigesima nono Kalendaruin Julii, luna Jumiest. cima quinla, et fuisset error in Pascha et in setatibus
Luna quse incipit primo, sexto Nonarum Julii, ter- lunse. Luna vero quae inchoatur in quinlo Nonarum
minaturque trigesima, seeundo Kalend. Augusti luna Maii, el iihitur trigesima in Kalendis Junii, luna Maii
Julii est, postea autem fit Juna ratio Kalendarum est, Juniic-uoqueluna, terlio Nonarumipsiusinitium
" Augusti pnmo, m KalendisSeptembris -a quarto,sic- sumit, bniturque secundo KalendarumJulii vigegima.
ut ordo est. Nam si non fuisset unam setatem iunse nona. Qu_eergo tertio Kalendarum Julii esl prima,
in April. Kal. et Maii, evenisset tibi illudjn termmo et exsttnguitur vigesima nona, luna Julii est. Et
paschali, quod est decimo quinlo Kal. Maii, non de- quamvis tertio Kalendarum Augusti trigesima termi-
cimo quarto, sed quindecimo, et fuisset error in nari debuisset, unum diem amittit prepler sallum
Pascha, sive in setatibus lunse. rationum, el compulalur luna Augusti lertia, in Ka-
In primo igilur anno embolismi, hoc esl, in hen- lendis lpsius, cum hancratione argumenti secundam
decade, Mint epactse viginti, et idcirco est luna in exislere doceal, quae etiam vigesima nona sexto Ka-
Kalendis Septembris et Octobris. vigesima quinta, in lendarum Septembris hnitur. Et caeterse ordinem
Kalendis Novembris et Deeembns vigesima septima, suum sequuntur, Martius ipiinlo, Aprilis primo,
in Kaiendis Januariis vigesima nona, in quarlo No- Maius lertio, Junius sexto, Julius primo, Auguslus
narum tngesima, quae est Januani; llla autem se- v quarlo, September septimo, October secundo, No-
cunda luna, quse quarto Nonarum Januani incipit vember quinto, December septimo, Januarius tertio,
primo, et exstinguilur trigesimo Kalendarum Fe- Februarius septimo. September quinto, October
bruarii, embolismus est; tlla Yero luna, quaequarlo quinto, November septimo, December sexto, Janua-
Nonarum Februarii incipil primo, el linilur sexto rius nono, Februarius decimo, Mariius nono, Aprilis
NonarumMartii, vigesima nona luna Februini esl. decimo, Maius undecimo, Junius duodecimo, Julius
JSt si bissextus fuent ipso anno, tunc ipsa iuna Fe- decimo terlio, Augustus decimo quarto. Yigesimo
bruani trigesima compulalur, sicul et in aliis bissexto, decimo quiiito, trigesimo quarto, vigesirao
sextdibus annis. Porro luna qu-fi qumlo Nonarum tertio, duodecimo, trigesimo primo, vigesimo, trige-
ipsmsmensis incipit primo, et iinitur trigesima in simo quinto, quarto, vigesimo octavo, decimo sep-
Kalendis Apnlis, luna Martii est; illa autem Iuna tirno, trigesimo sexto, trigesimo quinto, tngesimo
quaequarto Nouarum Apnlis incipit primo, et linitur quarto, trigesimo tertio, trigesimo secundo, trige-
vigesima nona, secundo Kalendis Maii, luna Aprilis simo primo, trigesimo, deciino quinlo, quarto, tri-
' est.
Quse autem in Kalendis evenit, prima luna ip- gesimo octavo. Ad terminum Septuagesiauc, a sep»
iS25 BED_4_VENERABILISOPP. PARSI. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA.1 .824
limo Idus Januarii numera; ad terminum Quadrage- _\ lerminum Rogationum, a deeimo septimb Kalenda
jsiiuae a quinto Kalendarum Februarii numera; ad rum Maii, nmnera; adlerminum Pentecostes, a ler-
lerminum Psischi»,a quinto Idus Martis numera; ad lio Kaieudarura Maii, numera.
'
IN CIRCUL08
BEATI CYRILLI ET DIONYSII ROMANI AC BEM
STUDIOSI CUJUSDAM.PR.EFATIO.
Dionysius abbas genere Romanus, paschales cir- B tertia quantum fulurum sit (quam lamen adhibui}
culos mira brevitate composuit, ut pote utriusque in bis circulis, Deus solus novit. Cum hsec ita siht,
Jinguseperitiannsignis. Quos quidem, utipsejait, ab quaeritur de anno dominicae oas=ionis, qui, a Nativi-
anno ducentesimo quadragesimo octavo Diocleliani tate tricesimus quartus, terminum Paschse, decimam
tyranni potius quam principis Inchoavit. Sed Iucar- quartam, scilicet, lunam (qua Deus ad immolandum
nationis dominicse magis quam / ejusdem lyranni tradilur), facit occurrere per concurrentesetregula-
memoriam agere deliberans, quinque decennovena- xes ejusdem linese, lieet catbolica fides habeat, post
les circulos edidit, quibus annos Chrlsli annotavit. peraclam coenam fense quinise tradituin, et *decima
Siquidem sancus Cyrillus usque ad ipsius Dionysii quinta hma feriae sexlse «rueifivum. Iu cujus quse-
tempora paschalem observantiam quinque decenno- slionls ohscurilate Dominus Beda plurimum-obser-
venalibus circulis comprehenderat. Quorum quinlum vatus, nihil lucis infudit, nisi tanlum quod Evange-
prsefatus Dionysius suis quinque anteposuit ;]ac sic liorum lidem hujus viri aucloritali praetulit,qui bea-
incipiens ab amlo dominicse Incarnatiojii5, quingen- lum Theophilum quotiaminodo videlur secutus,qui
tis triginta duobus, iu septingentis viginti dups, sua ail Dominum undccimo Kalendarum Apriiium tradi-
dispositione perduxit. Sed qnoniamlii, exacli,'redire lum, licet unum adjiciat praedictus vir, et duodeci-
in se nulio modo poterant, qui a sancto Cynlllo no- iiio Kalendarum Apriiium,*t decimam quarlam lu-
naginla quinque annis coinprehensi fuerantj sicut nam tunc fuisse scribit. Qui etiam 111eo ab omnibus
uec illi quos eodem spatio leinpornm ipse ordinave- ecclesiaslicis docioribus discrepat, guod" Dominum
rat ( nunqu.im enim nisi finito anno magno solis decimanona luna crucifixum demonstrat.Nam Theo-
lunseque computus totus ex'integrq,sine ahqua con- Q < plultis, sicut et alii, decima qulnta luna crucillxuni
fusione repeiilur, ul idem fatetur); idcirco prsecipit astruil, dum octavo Kalend. Aprii. i efert eum resur-
ul, peraclis sex annis, qui de quinto circulo beati rexisse a mortuis, post multa quae tractaverat cum
Cyrilli tonc temporis supererant, eosdem sobrius suis coepiscopis de origine mundi. Igttur tanti vlri
lector non repetat, sed a suo primo, qui quingen- hoc unum peccalum ita ioduJserunt posteri, ut eum
tis triginta duobus annis omni prselitulatur, ordien- sequantur in omnibus Ecclesiis. Sed niihi aliud
dum non ignoret. Cujns quinque decennovenahbus occurrit, quod non debeo oblivioni tradere. Anno ab
circulis, vigtnti tres aiii adjecti magnum annum com- Incarnatione Doiiiini §___§, imperante Justino impc-
pleverunt, qui quiiigentis triginla duobus annis per- ratore, sanctissimus raonacliorum Pater Benedictus,
iicilur, vigmti octo constans circulis decennovena- in Italia virtulibus elaruit, ut testatur Victor Capua-
libus. Qui annus proplerea per sua in se vestigia, nensis episcopus, seu Paulus Cassiniensis monachus,
sine ulla confusionerevolvilur, quoniam circulusso- hujusque Dionysii contemporalis exslitit; qui, vide-
lans viginti octo^ et lunaris decem novem I annis licet, Benedictus Pater, Sabbato sanclo Paschse ex
peragitur, qui cum eo lenore quo pariter ccepli sunt, liac vita migravit xu Kalend. Aprilium, sicut legitur
liniuntur. Magnus annus quingentorum triginta duo- in geslis-veracissimis. R Requisilus taiis annus in cir-
rum annorum ileratur, ut paschalis ralio ad |soiem culis ssepius nomiuandi Dionysii, in quo Sabbalum
et lunam pertinens inerrato repetalur., Sicque Ut sanctum contingat praedictis Kalendis, ierlio in toto
ntdum in eo sunt viginti octo eycli decennovenales, anno magno invenirl potent; in tribus, scilicet,
sive lunares,sint eliam jn ipso decem et noveni cycli tantum decemnovenalibus cyclis, id est, i, 22 et
solares. Quorum solaris nono anno sui cycli jetiam ' 27. Sed dum Benedictus Pater, post annum Do-
in his circulis Dionysii incipit, et in octavo desinit. D mini S29, Cassini miraculis vivens coruscavit, con-
Decemnovenalis vero manitestus in ipsis totam lunse stat quod nec 22, nec 27, cycli ex boc mundo
rationem regit. Quapropter decies novies viginti decessit. Qui vero vitse ejus mirabilis relator papa
octo,êu vtcies octies novemdecim multiplicali, in Gregorius anno ab Inearnalione Domini CGSôbiil,
quingentos triginla duos certum est procul dubio certuni est quod nec quarto eycli ex hujus vitse
exundari. Quo numero annorum conlicitur (ut di- serumnis_mortenstransiit. Quippe ejus nionasterium
ctum est) magnus annus, qui paschahs dicitur. Nam a Longobardis eo mortuo jam fuerat pervasum.
et in epactis, et in concurrentibus, sh e cychs decen- Quare nisi summa iides gestorum esset, prselibatus
novenali, vel lunari, necnon termino pasehali ac cyclus de ulriusque, Domini, scilicet, ac servi, tran-
Dominiea Paschse cum luna ipsius diei, qualis fuit situ calumniam induceret. Qua ealumnia impulsus
quingentesimus trigesimus secundus dominicseIncar- disculere coepi quid faceret conlroversiabujusmodi,
nalionis annus, talis erit millesimus sexagesimus et primum de anhis Dominiad chronicorum dicta
quartus : qualisque fuit ipsius incarnali Yerbi annus me contuli. Eusebii makime Csesariensis, et fliero.-
primus, et ab eo quingentesimus tricesimus terttus, nymi divinaelegis interpretis, 4it quot anni esseni ab
taliseriteliammillesimussexcentesimusdecimusquin- Iucarnatione Christl usque ad imperium Diocleliani
lus, etdeinceps pari ordine usque ad linem tnpltci comprehenderem, quoniam inde usque ad primum
annorum Domini serie ubique hanc concordiam ser- >, _ annum cyclorum Dionysil CCXLVIH deprehendissem.
vanle. quarum prima ommno praeteriit, secunda, ac Instans ergo <liuiius, ab unius nalivitale usque ad
si secundus annus magnps, adhuc imminet; de alterius principatum, comperi spatium CCLXXXVJ
0 Obiit an. 345, ut Leo Ostiensis asserii, cyclo solis 20, 21 Mart., in Sabbato,
82S - * DECEMNOVENALESCIRCULI. £26
annorum, vet CCLXXXVU, quoniam Christus natus A et si tetigit, solvendam posterioribus relinquit, quf
est terlio aimo cxciv Olympiadis, et Diocleiianus nil calculi eum putant latere, et ob ho,c tanli faciunt-
imperium usurpavit secundo anno ducentesimse ejus auctorilatem tol Iabentibus annis-servatam, Ut
sexagesimse sextae rursus Olympiadis. Cum ergo vix corrigi possit pluribus obniteniibus causis. Nos
Olympiades LXXIin medio transierint, cx quibus tamen oronibus Uis xxvui decemnovenalibus cyclis
CCLVXXIV iiunt, ex duabus extremis OJympiadibus duos subjecimus, ut quod Dionysiumfacere debuisse
duo, stve tres anni colliguntur. Assuropli vero in diximus, ejus lectoris diligenlise mamfestemus. IIis
unum, ab Incarnalione Domini omnes pariter usque enim inspectis, de reliquis per lolum annum ma-
ad primum eyclorum Dionysii, qui fuerunt ante vel gnum peritus calculator non dubitabit, si tamen sal-
post principatum Diocletiaui, fiunt collecli undique lem dubitare placuerit Sciendum denique quod in
nxxxiv, vel magis uxxxv. Hseciiiceiis nonprsejudico, his circulisDionysii, anni Dominisuaserle prodeunt,
nec damno aliorum sententias, sed ex authenticis et xv annis evolulis, indictione redeunt, nec ad so-
libris quod verum' est iiivestigans, cui juxta fidem lem nec ad lunam pertinentes, et idcirco, finito anno,
Niceni concilii assero quod nullus annus alicujus non eo modo quo coeptaesunt redeuntes.
cycli decemnovenalis Dominicsepassioni ac resurre- Joannes Noviomagus lectoris studioso,JS. P.
ctioni compeiit, nisi tredecim habens decimam quar- [
tam lunam octavo Kalendarum Aprilium. Annus Scripsit Beda annorura qui sunt a Christo nato,
quoque talis qualis quserilur, in transitu Palris usque4595, circulos decemnovenales LXXXIV,seu
Benedicli, nunquam evenil, nisi necimo sexto anno (si mavis, et quod idem est) xxvui ter genninatos,
ejusdem cycli habente dectmam quariam lunam, _" qui partim lemportim injuriaet descriptorum insci-
duodecimo Kalendarum Aprilium. Ut vero ille tertia depravatisunt,partimetiam intetierunt, eos quan-
minus ferise quintsecontingat, concurrenles quinque tum poluimus ahbi reposuimus, alibi emendaviraus
regularibus septem coeunt; et ut iste Sabbato san- ut essent inlegri usque ad 1595. Posterior setas ubi
clo eveniat, concurrentes _lrescum regularibus qua- horum annorum fuent terminus adjiciet plura. Scien-
luorprodunt. Transierunt aulem a passione Doimni dum tamen est posse hos LXXXIVcirculos redigit in
usque ad iiansitum sancli Palris Benedicticcccxcvn xxvm quorum quisque circulus constare triplici se-
anni. Quibus divists per triginta, el tricesima parte rie annorum, nam DXXXI quoque anno redeunt om-
geminata,' ad noliliam venitcraod praeter terlium nul- nia eadem. Constanl enim magnus circulns lotidem
lus concurrens esse poleril anno ccccxcvn a pas- annis, quibus exaclis, propler solis et lunse cursum,
sione Domiui. Quam divisionis Tegulam, qui plenius _ necesse est omnia redire, quse sunt circulis decem-
jiosse desiderat, LVcapilulum Domini Bedsede redi- novenalibus eodem ordine et modo, exceptis indi-
tu concurrentium legat, quod idem sanctus prehbyter ctionibus et litteris Doininicsediei. Yale et nostram
in circulorum suorum adjectione debnit advertere, operamjboni cousulilo.
unde potuisset alterius negligentiam cavere. Quam
SEQUUNTUR
BEBM PRESBYTERI
DECEMNOVENALES GIRCULI
Una cum his quos scripsit Dionysius Romanus, cognomento Exiguus, et beatus Cyrillus usque
ad millesimum quingentesimum nonagesimum quintum annum salutis, quibus conlinentur
tres circuli magni^
827 BEDJE VENERABILISOPERUMPARS I. SECT. II. - DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. S23
829 DECEMNOYENALESCIRCULI. 830
8-1 KEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — BIDASCALICASPURIA ET DUBIA.
8^2
SSS , , DECEMNOVENALESCiRCULI. _< &54
S^!> BED^ YENERAfilLIS OPERUM PARS I. SEiCT. II. — DIDASCALICASPURIA fcT DUBIA. 836
SS7 DECEMNOVENAI.ESCIRCULI. 853
ftM RKD^. VF.NERARILISOPP. PARS f. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUCIA. UQ
Si4 BECEMNOVENALESCIRCULI. 842
IU3 BEDÊ VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICA.SPURIAET
DUBIA. "U
S-5S - DECEMNOVENALESCIRCUCI 'gj.l?
*€47 BED_£ VENERABILISOPP. PARSI. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. 848
849 DECEMNOVENALESCIRCULii "850*
S5i BED^; VENERABILIS OPERUM PAUS I. SECT. It. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA. S62
SS5 : DECEMNOVENALESCIRCULI. 8a4'
85S BEhM YENERABILISOPERUMPARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DU8IA. 856
657 CIRCULI.
DECEMNOVENNALES 8b8
riws.
BEDiE PRESBYTERI
DE CYCLO PASCHALI, PRJEFATIO.
Cyclusidem paschalis octo est lineis communilus. D^sario28, annisimplenlur.Quarum raliocogit cyclosde-
Primus ordo conlinet annos ab Incarnatione Domini, eemnovales 28 describi, ui singoli concurrentes siu-
unius, singulisannis, augmento crescentes. Secundus gulos cyclos inchoenl, tolaque summa pascbaiis cal-
indictiones Romanorum, quse in se semper.lfi an- culi 532, aunis explicetur. Quintus, cyclum lun.uem
norum cursu revolvuntur. Tertius, epactas'll lu- quem tribus annis deceinnovennalis prsecedit 19 an-
nares, quse per singulos annos solares ad cursum nis, eliam ipse comprehensus. Sexlus, 14 liuiain, qiia
lunsesuccrescunt, et ad lunam Kalendaruin que- veteres pascha faciebant, qusea xu Kalend. A[>rilis.us-
rendam semper adjiciuntur, posiUe\i Kalend. Apri- que in xiv, Kalendas Maias vario dis ursu vagantes
lis. Quarlus, concurrentesseplimana die%qua_.posi.ae tempas, incensionis avu Idus Marlii, u.que in TSona
u Ealend. Aprilispropler dispendiumbissexti, neces Aprilis accipiUnt A 14 autem luna, usqueâd 14 aun.
8.f9 BEDÊ VENERABILISOPP. PARSI. SECT. II. - DIDASCALJCASPURIA ET DUBIA. SCO
sequenlis, dies sunt 354, si communis annus est; si A accommodat; et quia 30, dierum fine revolvuntjr,
embolismus, "384. Septimo, dies Dominiei Paschse nulIaO, epactain prineipio cycli poniiur.
reperiunlur. abxi J&alen.Aprilts usque iu vn Ka-
Iend. Maias, ob rationem embolismorum Iicenter -CAHMEN DE EADEM RE.
extenti. Uliimo, luna festi paschalis, a 15 usque 21,
propter diem Dominicum, vanata, Adimit enim Linea Christe tuos prima"est, quse coi.iinet aniios,
saltus noctem, addit veio setalem, quse per omnem Atque secunda tenet cycli quse indiclio constat.
cyelum adolevit. Sed in hoc nox adimitur, quod Servabit numeros epaclis lertia certos.
nnta Iuna deiicit quam pulalur. Naturaliter vero nox Quarta dies numerat seplem bissexliiis anni.
ipsa perseverat, qu_enox initiu.n est futuri anni, et Quinta tibi cyclos Iunaris computat anni.
cycli incipienlis exordium, pmpter quod idera ulti- Jam quartas decimas designat sextaque lunas.
uius annus epaclas' 18 tunc retinens, prihio annp Septima nam Pasch_eostendit tempnsquediemque
non H, ut in cseteris annis fieri solet, sel 12 dies .^ltaiem lunse monstrat novissimus ordo.
BE.D..E PRESBYTERI
CIRCULI
AD DEPBEHBNDENDAS
COJB5QUE4NSI LCNASPASCHALES,AB ANJJO1 USQDE II? ANNBM
{.HBISTI1595,
161 ' CIRCULL
DECEMNGVENNALES S6§
£.03 BEDM VENERABILISOPP. PARS 1. SECT. II. — DlDASCALlCASPURIA ET DUBIA. 80*
<&- DECEMNOVENNALES
CIRCULI. 86S
mi BED.E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET JDUBIA. SCS
869 , DECEMNOYENNALES
CIRCULI. . g?0
-
«i BEDJl VENERABILISOPP..PARS I. SECT. II. - DlDASCALICASPURIA ET DUBIA. 87*2
873 CIRCULI.
DEGEMNOVENNALES _ 874
87,. BED^ YENERABICIS OPERUMPARS I. SECT. II. — DIDASCALICASPURIA ET DUBIA 8"?
St? - DECEUNOYEIMALES
CIRCULI. - <_,78
CANGNE3 LUNARIUM BECEMNOYEltoALIUM CIRCULORUM.,

Si nosse vis quoius sit annus seeur.flum Grascos Si nosse vis guolus sil circulus lunse, sume annos
dunlaxat, multiplica 15 per 418, fiunt 6270. Adde ab Adam, et hos partire per 19, et quot remanenl,
i?idictionesanni cujtts voiueris, quaeprsesenlis «mri 2 tolus estcirculus. , . __._
. esse comprobfltur, et fiunt 6276, Si vis scire quotptest epaela, sume annos decem-
"Sinosse vis indjetioiiem qupla sit, sume annos ab novennales quot fuerint> et de ipsis sublrahe semper
*Adamquos liabueris, et eos partire per 115,quot re- unum, et iljos alios mulliplica per H, et postea
manent, tanta est iiidiplio. si nihil-remanet>rlSesl. parlire per, 50, el quot remanent, lota est epacta.
Si nosse vis quotus sit eirculus solis, sume jam SJ nosse vis quotus sit annus ab Iticarnalione Do-
dictos annos, et eos pauire per 28, et quot icma- mini nostri Jesu Clirisii, scito quot fuerint ordines
nent, tanlps est eirculus solis. indictionum, ut pula quinlq anno Tiberii princi-
' Si vis scire
quid sit concurrens, sume circulum pis 46; hos per 15 -.mulliplica, fiunt 690. Adde
soiarem, qni nuncSS esse comprobatur, et quarlam regulares 12, quia qujrta indictione secundum Dio«
ejusdent numeriipsi adjicias, partire per septem, .et nysium Dominus nalus est, §t indiclione anni-cui
quot remanenl, tantus esl eoncurrens in ix Kalen- volueris, tit puta in prjBsenli, una fiunt 703. Isti sunt
' c - anni Nativitatis Domini "
darum Aprilium, _ _
879 RATIO GYCLQRUM. 880
Si vis quota sit indictio scire, sume annos ab In- A_ quies, fiunt 75. Adde ad dies 200. Januarii, Gunt
carnatione Domini, id esl, 775. His semper adjice ~, 115. De 60 bis 120. Remanent 6. Ipsi sunt runcti
fiunt 778. Hos partire per 1S, remanenl 13. Tertla Jun_eipsius quod luxerit', id est, hora et punctus
decima -est indiclio anni prsesentis; si nOiilrema- lior-Bsecundss.
net, 1S est. Si ipsam lunam vis invenire, memento quod ha-
Si nosse vis quolus sil Girculusluns3, -sumeannos bueris in summa, anlequam per 40 pariieris, et
Bomini, ut pula 774; el subtrahe semper duo, et quoties deduxisti 40, tot asses adjieias ad summam
remanent 762. Hos parlire per 10 el 9, remanent eamdem, et ilerum multiplica tuum circulum lun.fi
duo, secundus circulus Iunsa decemnovennalis est; sexies, junges ad summam, deinde per 50, et lu-
quolies nihil remanet, 19 est. nam ejusdem diei invenies.
Si vis scire quotse sint epae.se, eomputa a primo Si vis scire inilium quadragesimsB quando amius
anno decemnovennali, usque in diem quem volueris, communis est, require a pascbausque inldus Apri-
ut pula in quinlum annum. Dimitte semper-1, re~-. les, quot dies ibidem inveneris, totidem compula
nianent 4. Multiplica per i annos 11, annuas epa- dies a Kalend. Alart. letro, lioc erit initium Qua-
ctas, et facies quater undecim, 44. i& est epacta in dragesimse. Quando vero emboltsmalis annus fuerit,
secundo circulo decemnovennalis. Ila per omnes iO B - compuia a pridie Iduum April. usque in Pascha^ et
et 9 annos sub hac breviatione computabis. quot dies ibidem habueiis, loiidem dies require a
Si nosse vis adjectiones, id est, concurrentes se- Kalend. Mart. ante, et hoc erit iniliurp Quadragesi-
plimansedies, sume annos ab Inearnatione Domini inse. Et boc nolo le falleie, quia communibus annis
quot fuerint, ul puta 764 per indiclionem secun- Pasclia semper -ante pridie Idus Aprilis habetur.
dam, et annorum qui fuerinl quartam partem sem- Embolismus semper anlea exlendilur.v
peripsis adde, id est, .mfiic 190 et 1. Fiunt*imu! Si vis scire quota ît epacta {anno quo volueris,
9S5;rHis adde regulares i, et fiunt S59. Hos partire eompula quota sit luna in xi Kalend. Aprilis, et ipsa
per 7, remanent 7. Septem sunt epactse solis, id_ luua erit epacta. Yerbi gratia : si lunafueiit 9, in
est, concurrentes seplimanse dies, per superscri- xi Kalend. April. ipsa erit epaela, *tel quo nuinero
ptas indictiones 2. lunam inveneris, ipsum numerum epaeta Jiabebit. In
Si vis scire quotus sit annus cycli 20 et 9 anno- quali autem arliculo vel junctura in eodem aano
rum, sume annos Domlni quol fuerint, ut puta 164, epactam liabueris, in ipso terminum pasehalem et
et unum semper adjice, et fiunt~765. Hos partire cyclum lunse ibidem tenebis.
per 10 et 9, lemaneul 5. jQuinlus est annus cycli '( Si vis scire quota sit luna in inilio Qtiadragesimse,
decemnovennalis; quod si nihil remanserit, 19~est. computa in~quo volueris anno, in quota feria evene-
Si nosse vis quola si! indictio, sume annum Do- til terminus pasclialis, «t in ipsa feria incipe, et
inini, et adjice 5.~Parlire per 15, et quod remanet^ cpmpuia a secunda Iuna persingulas ferias, usquein
ipsa est indictio anni prsosentis, '. - Dominieam, et quodammodoibi Iunam inveneris, sie
Si vis scire quoltg sint epaclaalunares',_partire erit initio Quadragesim_e.Simililer et in Rogationes
annos Domini per 10 et D, et quod remanet mul- lunam computa, in ipsa feria a 2i usque in seeunda
tipltca per 11. Item partire per 50, et remanent feria post Ddminicam, et quombdo ibi inveneris, ita
epactss., erit luna Rogationis. Si in xi Kalend. April. fuerit
Si nosse vis coneurrentes seplimante dies, sume luna 15, seu 14, aut 13, vel minus, in ipsa luna-
annutn Domini, et eorumderti annorutn qui fuerint tione poleris Pasclia celebrare. Sin autem in xi Ea-
quarlum semper-adjice super annum '.Domini.His lend. April. fuerit a 16, aut 17, vel ampltus, in ipsa
quoque 4 adde, quia quinque concurrentes fuerunt lunalione, nullo modo poleris paseha celebrare, nisi
Nativitatis Domini: hos parlire per 7, et remanent peracta ipsa lunatione, et alia subsequente pasclia
in illa lunatione sine ulla ambiguitale poleris cele-
epacta; selis.
, (Si vis scire quolus sii annus circuli decemnoven- U ] brare. *Si vero in vnr Idus Marlti Juerit nata luna,
nalis, sume annum Domini, et unum addens, qula - aut posl vn Idus Mart. usque in Nonas April,, in Ipsa
secundo ejusdem anno natus est, partire per 10 et lunalione pascha nullo modo celebrabis.
9, et quod lemanserit, ipse est annus eirculi de- Sivis scire quota sit luna inilio Quadragesimsa, .
cemnovemialis.t sume iunam Paschse anni cujus volueris, et loile
!si nosse vis quoius cydus lunaris "est, sume an- inde semper 12, et quot remanent, lota luna erit
HOSDomini et unum,v divide per 9, et quod reman- iriitio"Quadragesiiu_e,Yerbi gratia : Si 1S eiilluna
serit, ipse~estannus circuli lunaris. Pascba-, lolle inde 12, remanenl5. Terlia eritluiia
Si vis scire bisseuileni annum, partire _annum ifi inilio Qu3dragesiin.fi
Domini per 4, quantum remanserit, tot anni sunt a Si vis scire quando bissextus sit, sume annum
bissexto'. Domini, ut est annus prajsens 688. Hos parlire per
Si 'aosse vis quot ptmetos unaquaaque luna in die 4. Si nihil remanseril, Tiissextus est. SI autem I,
luceal secundum Romanos, sumediesa Januaiio, ut aul3, aut2 lemanserint, bissexlus non est. Et ne
puta inNon. Martii 66. Yide quotus sit cycluslur.s, tibi forsitan aliqua ealigo eiroris occurrat per om- -
ut puta 6. Multiplica ipsuni eiiculum lunse quin- nem compulum t-jueonducis, si niinl superfueri-,
'
881 MCNDICONSTITUTIO. 882
scias euindem computum esse, per quem ducis, ut A Cyclus Grsece, clrculus Latine, ôgdoas 8 anni,
1 decas 10.
puta si per 10 et 9 ducis, et nihil superfueri., scias hendicas 11 sunt. Hen Grsece, Latine,
10 etD esse; si per 15, 15 ; si per 7, 7. CompXitusest a Nataii Domlni usque ad Natalera,
-Quserendaest nativitas lunte 14 a vm Idus Mart. id est, luna; cyclus. Item alius computus ,est a Pa-
'usque in Nonas April., quse primi mensis novorum scha usque ad Pascha, ubi prima luna erit in Ja-
initium ostendit, a xn Kalend.'April. usque ad xiv nuarioanno prsesenti. Ibi iterum in secuado, in eo-
,Kalend.Maii, in quacunque die luna 14 occurrerit, dem loco erit luna 11. Gommunis annus quH21una
ipsa te ad-celebralionem sancli Pascbos perducet. liones liabet. EmbolismUsqui 13 lunationes hanet.
Si vero 14 luna anle xn Kalend. April. occurrit, hoc Decemnovennalis, ex cori uptis compositus est, ex
est, autxiu Kalend. April., aut xiv, autxv, Ka- 10 et 9, et annalis. Bissextus in uno mense 20 mo-
lend. April., scito quoniam paschalis luna non est :-> menla ; in duobus horam ; in _anno sex horas; et
sed cum eamdem lunam 50 produxeris, alia die nata ideo bissextus dicitur, quia bis Kalend. Marl. ha-
fuerit, in ipsa caute sanclum Pasclia celebrabis. Si- bet. Salius lunaris crescit singulis annis boram et 10
militer cautus esto, utxiv Kalend. _Maii luna 14 momenta, et dimidium momenti, el 19 partem di-
non transcendat, .aut ad xui Kalend. Maii, aut ad midii momenti. Ad coniplendum vero lunse saltutn
xv Kalend. Uaii. Nam incipies in magnum deduci B annuatim (ut diximus) Iiora et punctus, et decima
errorem. <_.lirislianorumvero pascha ab xi Kalend. nona pars unius puncli accrescit. Non ergo eisdem
April. usquc in vn Kalend. Maii, quocunque die Do- articulis temporum vel cosli climatibuslunsecelebra-
minico luna occurrerit, sanctum Pascba modis om- lur accensio, sed semper,aliquanto citius. quam
nibuscelebrabls. Quod ante xiHalend. April. etiara pr_ecedente mense, ut -sil undenus auno 19, -deci-
si luna occurrerit, vel post vn Kalend. Maii, Pascha mus transiliebatur dies. vni Kalend. Julii, Iongissi-
nullatenus celebrabis. mus dies et brevissima nox totius anni, solstitium
-Tribus ergo locis bissextus inlercallatur. Primo sestivale faciunt. viu Kalend. Januar., longissima
vi Idus Februar.; secundo ubi frequentissime poni- nox et Lrevissiinus dies totius anni, solstitium hie-
tur vi Kalend. Mart.; tertio Nonas Mart. male faciunl.
DE MUNDICGELESTiS TERRESTRISQUE CONSTITUTIONELIBER.

Mundusiste sensibilis conslat ex quatuor elemen- C effluxionenmiagis deprehenduntur. Nihil vero dixi-
tis, et eis totis, ita quod nulla pars illorum extra mus mundum aecidentaliter propter perfectam ejus
mundum lelinqualur; ideoque mundo nihil aliunde compositionem, sed parlium ejus lecontextio, totius
-accedit, nihil ab eo alias recedit. Dico autem mun- el redintegratio, secundum diversos auetores. Nam
dum ex eis totis constare, ad differenliam humano- ignis spissatus iranslt in aerem, aer spissaitis in
rum, seu aliorum -corporum, quse quia non totis aquam, aqua densaturln terram,'Rursus perrecon-
constant elemenlis, aliquid lllis âcceditet recedit. traclionem terra diluitur inaquam, aqua tentiatur in
Simililer arboribus, berbis succus" quidam a terra aerem, aer transit in ignem. Elemenla aulem, qui-
radicibus additur, qui per omnes parles diffusus, bus mundus constat, qiiilibel sibi locum capit, se-
et natuiali quodam calore induratus, transit m ro- cundum sui naluram, ignis -sui Ievitate supremum,
bur. Cum aulem accedit aliquid vel re, ab liomine terra gravitate infimum, Iiuic aqua circumfunditur,
si "hoc ordiue proportionali fiat, integer homo ma- iiis duobus aer. Supra firmamentum autem seetln-
nel; sin aliter, corrumpilur. dum divinos sunt superc_files.esaquas, supra quas
Humores. < D sunt spirituales cosli, in quibus angelicse virtutes
Sunt enim quatuor bumores in homine, qui imi- continentur. Terra vero una ita se mediam locavit,
tantur diversa elemenla, crescunt in diversis tempo- ut sequaliter undique a lirmamenlo dtstct, prseter
libus, regnant in diversis setatibus. Sanguis imitatur exstantias roonlium et subsidenfias vallium, transit-
-aerem, crescit in vere, regnat in puerilia. Cholere que per meditullium ejus intellectualis linea de ar-
imitatur iguem, erescit in seslate, regnat in adole- clieo polo ad anlarclieum, quaaet aeris circumfusione
scentia. Melancholiaimitatur terram, cresGitin au- 4la ligaiur, ut nusquam deflectalur.
tumuo, regnat in maturitale. Phlegma imitatur Forma tenm.
aquam, crescit iu hieme, regnat in senectute. Hi _ Nunc de forma lerrsa disseramus, quam Anaxago-
curn nec plus nec miiuis justo exubcrant, viget ras rotundam et planam in niodum ancilis volebat.
homo. Quod auiem aliquid homini accedit et rece- Alii exstantias extremarujn pai tium, et gremium ca-
dit, Iisecnaturalia perhtbent inslrumenta influxionis, vernosum iu modum scutellaa, ubi quidqtiid caderet,
sciiicei, os et jnferiora. Sunt prajlerea subiilia qu_e- ibi vero recipi volebant. Sed secundum Iios multa
~dam foramma, quseporos vocatnus, per qusevenlus sequerentur inconvenientia, nam vicissitudines solis
subinlrans lurgtdam seddit faciem , qui per sudoris et lunss tunc omnihus sequalilerapparerent, et sero-
883 BEDÊ YENERABILIS OPP. PARSi.SRCT. «. — DUBIAET SPURIA 884
per haberent-a_quinociiuffl,quia omnes niciidietatem A _. In Rhodiorum elimate singulis de sex integra hqra
omuium parallelorum viderenl, «icque nee noctes, accrescit, et in .singulis aliis ,inte°;r.adecrescit. '-.
nec dies abbieviarenlur, omnibusque esSet idem Borestenico singulis de sexduâ hora, et _n-.aliis4<_i-
Oriens, idem Occidens et Meridies. Restat aulem tjdein decrescit. dlsec autem divisio cliinatum faeta
terram lotunJam dici, el ob deciivem posilionem est .seeuoduin compul.sias, sed aliier etiam secun-
liotninum diversis mod.s coeli partes iulueri; nam duni philosophos, qui naturam ipsam perpendunt,
declivi veie abscondunt. ffiemalis tropici «nani par- ul in climate Rhodiorum compertum est. Nam in
tem videmus, el tres Iatent, sestivales lies videmus, prirao sex mensium duodecima pars accedit, id est,
et una latet; et quando so) in illis est, per tantum dimidia Jiora; >jn seeundo* ,undecima; jn tertio,
spatium eum videmus qiratuum ipsorum cyclorum quarla el dimidia; -in .quaito, quarta; ,in_quinto,
nobis apparet. Hubemus quoque diversos ortus, et sexta; in sexto, duodecima.
occasus et meridies secundum firmamenti volutio- T-rrmmolus.
nem, et-ierrse globosuatem. Nam cum esl meridies Terra -quoque jmovetur, quod lerjraemolum\oca-
Onentalibus, orlus esl Meridionaiibus; et cum oc- mus; unde dantur conjeclurse. Terra ad imitatipnem
casus Onentalibus, ortus est Occidentalibus. arleriarum per quas spiritus discur.rjt ,in -hoinine,
Zonm. 1 habet cavernas, ,_oraitiii.a-et tracones, per qusevventi
B
Terra quoqtie per zonas est divisa, quarum «media et flumina discurruot. Nam flumina mare jinlraul
perusta est solis frequenlia, et aIiorum,pian&_arum, omnia, jiec-tamen redundal,,quia ad suo*5alveos-per
secundum iios qtii .eiiam illis calorem •atiiibuuiu, tracones redeunt. Jn cayernas _et foramina etiarn
duseextremae sine caloiis beneficio, «lios -duse,hmc quidam venti iutrant, sunde dum quaeruntur erum-
calore, 'hinc frigore temperantur. -Si lati.udinis ma- pere, tanto ruunt impeiu, ,utterrse parês,illis jfini'
gnitudltiem perpendere volueris, mlellige a-Septen- tirnaeinde commoveanlur. Alii 4icunl quod terra si£
trione .eirculumtprotendi in Austrum taunin inleriori concava in aiodum jfornacis, vel duorum liemisphse-
Iiemisphaerio quam io «uperiori. iûnc aulero êr riorum, quse,cumaliquando moles montium corruant,
sexagenas divide et attnbue vicin.fi frig-idsesex, inde movealprr Alii xlicunt .supra abyssum jlocalam
lemperalae quinque, peruslse ocio, temperatse ulte- teiram ; et mola abyssus, moveatur. Alii dicunt Le-
riori quinque, lrigidse sex. Ecce ea proportione qua viafhan animal lerram complecii, tenetque caudam
se numeri isti habent adinvicem, eadem .quoqjte se niore _>uo,qui aliquando sole exustus, nitilur illum
habent zouarum diuiensiones. _compreliendare,sicque indignationis ejus motti ter-
Climata. ram quoqjie moveji. Haurit quoque aliquando im-
Scienoum quod qui in medio perustseesset, tsieni G * mensitates fluctuum, ut eliam omnia maria getitiant
haberet disposilionem_,,quod,semper haberet spqui- in jeddendo inuiidaiiongm,,et inde t^rrse.moveant/ur.
noctium; ,omnes enim parallelos sideres diinidiosj _RosttSingularesterrse ,propr,ietalesde communiûs
et in line sui liorjzonlis ulros_que,poIos. Sed -qufuito lei'rpe,et _aquse$isserapiiis, sunt.enini baec duo.ele-
magis Septentrioni accederel, tanto magis dli partes menta iiiiicem sibi mista, ,ut enim ljgqido £p^te,at
«ju<>elevaremur, et Austri depr_imereulur, et hoc• quid ,eqrum ^lip ît sypei-ius. Nam in superficie
secundum diversa climala, id est^ inclinationes> lerrse jiquas Vjidemus,etTin,\enis ejus fodiendo inve-
Sunt enim octo, secundum aljos septem; sed quii nimus. Yerum auteni -Oceanuipintmedio,peiustse po-
octo vo.lebant, qusedannam pejiustss quam frigida- îtum ideophysici_referunt, ut ignis, solis, ,et alta,-
rum asser,ebant. Frequeutio,r autem usus oclo vole-. rum planelarum aquis conlemper(etur. Calor ,enim
bat, tria vero sunt hnjus habuabiles. Piimum.quodl humorem attrahit, et inde pajscitur-
est inter Meroen et Syenenr, jn quo dies longissimus; * - Jieimsiones.
_est tredecim liorarnni. brevissimus undecim, ubii .Oceanus ille.yerusêt inediter.raneps duas facit re-
duse fioise facitt,ntdiffer_enliam.Inde etiam clima ra-- fusioneSjalteram ab Oriente in Ausirum, alteram in
diorum, ubi ,dies longissima est quindecim horarum,, Septentrionem, alteramab Occidente; item in Au-
Jjrevissima octo ; ibi differemiam sex liora_tfaciunl. slrum ,et Septentrionem. Sed his duabus quse ad
Ultimum clima nostisa habitationls nieiturBoresle- - Austrum verguntur, seeundum quosdam, nulla «st
.nicurn, a Borestene lacu, moute, civitate Armenia_, , , cognitio. ,Qu_e,vero in Septenlrionem eonveiiiunt,
obi, secundum ,Bedam de femporibus, longissimii tanlo impetu jCpncurrunt, ut impulsioue sua illam
dies sutil octodecim borarum,jibi sex; ibi differen-. .famosam accessionem et irece_:sionemifaciani, ler-
liarn septem horsefaciunl. Si altler ab astrologis di-- rainque modo obruant, niodp retegant. >Ut soMIam-
citur, forsan aliter quoque tclimata disponunt. Sii niis suis so'et aquas srttralierg Oceani, qusedum.non
vero -aliquis tantum procederet, qui poiuin suprai valent in aere ,diu sustmeri, pondere .relabuntur;
veriicem .habeiet, ille dimidium tanljim zodiacum i unde, inundatione/acla, aliquando lerrte obniuniur.
.\iderel, el tolum sequitioctialeparallelum, unde ba-- Ahi dicuni quia venli-aquas impellant, el.sic terras
i et et per dimldium antiuin diem.epnlinuum, el perr obiuant; cumqtie illas remiserint, ad alveum suum
dimidium noctem coiilinuam. Yidendum quid inn jevertanlur. Alii dicunt habilationes nostras yiciuas
pnmo climate singulis mensibus de sex triens ac- esse ori Levialhan, qui dmn haurit fluctus, terra ap-
crescit, ,et in aliis sex mensibus tantum decresc i. paret; et dum remittit, obriiimr,
S8S MUNDl-CDNSTITUTIO. SSG
Exusliones. A nenfcivitales f.imt_sas,-AdrInietumoclo nnliia , >I_Ip-
Sunt praeterea sesluationes mmores, iscilicet, ma- pone. lEuropa habet in Occidenlem ilispaniam ct
linse et ledones. Ledones, a quinta luua, simililer Calpen, in Septentrioneni Mseotidempaiudem, ver=
et a vigesima incipiunt; el quot Iioris accedunl, lot sus' Auslrum Grseciam.
recedunt. Malinsesunt majores, quse a tertia decima Nebula~._
el vigesima septima lunfi incipiunl, et sex diebus et Hsecduo elementa invicem sibi mis.a sunt. Terra
quindecim horis "duram, et Sunt euiores in acce- enim evanescerel, nisi aquarum humoribus conglu-
dendo, tardiores in rccedendo. Exasstuat quoque tinaretur : quaadum aliquando humores exhalat,
mare inter diem et noclem ter; bis"in aestivodie, et ascendentes-4iel)ul_fi dicuntur, dum coeli faciemlipe-
semel in nocte; bis In iiiemali nocte, semel in die, et riiiiu hubes, duin vi venlorum slringuntur, aut solis
dodrantem el seinunciani horse dural; sed _sive "calore depiuunt, et"dicunlur pluvise. Pluvise autem
exsesttient, sive vento inipeliantur, dein et deln flu- sunt, cumjuges sunt et letitse; imbres fitint, cutn
ctus ordinanlur, guorum decimus esl maximus. Au- salulares veniunt, ut in vere cum gramina proflu-
gotur quoque mare. secundum lunse incremenlum ct cunt; nimbi sunt, cum subito et damnose venuint.
delnmenlum. Nam incipiente illa crescere, ci"escit Nives.
mare per dies .seplem, et per totidem proximos de- B Cum humores nebularura ascendunt, si terreno
cre_>cit.Rursus per sequentes septem jecrescu, fiigce ipra_veniuiUui_in nives convertuntur : qu_e
usque ad vigesimum primum diem, et inde terra de- magis in monles .cadere solent, quam in Ioca cam-
crescit usque ad vlgesimum octavum diem. Notan- peslria, vel quia illis magis celsiludo moniium ob-
dum vero licet hoe modo augeatur, non_,iamen ad stet, vel quia ibi magis spiraeula 1'rigorisa"bundant.
proprium statum, nisi post octo annos redeat. Luna Sunt aulem duplices, qtise lnjnulcehri aere cadunt,
quoque quo plus êptentrionales partes attigerit, "ut grossse, quaT statim liquescunt; et alise rainutse,
lanto plus mare crescit; min_isvero, quo i!Ia magis quse in uredine frigoris cadentes tecti foramina pe-
'Austrum possidet. Dieunt physici junare coipus netraiit. Nives etiam in alto"inari nou cadunt, sed
quasdam influxiones et effiuxiones liabere, et hoc secus litlus. Nam calida est aqua salsa, et lerrenum
•
niagis ex dulcibus Xpuls provenit, solaiis vero de /rigus impedit ne aerem super fee attingat. Hmc
.salsis. Prseler has refusiones sunt alise refusiontim quoque senletuia ilk astruitur, qula sol de calidis
refusiones, quse facHe dicuntur per Herculenf, qui aquis maris pascalur. Luna vero de duleibu.. tanium
cum habilalionem nostram dulces tamen aquas ha- et lrigidis, quse et proprlo calore caret el "lumine.
bere videret, perfregit radices duorum montium, Alii dieunt omnia coe.estia~eorporade dulcibus pasci;
sciltcet, Adamaniis, et Calpes, quofum alter, id est, *-"nam dulces aquse mare intraiues ieruntur iil ejus
AtJas, remansit in Mauritania, Calpes In Hispania. superficie, unde mare i.ibi attrahere dicunlur pla-
r Medilerraneum. netse. Fit qusestio, cum califla sit aqua, quare tunc
'Iiiier hos montes, id est, Calpen et Adaniantem, liomo contactu illiiis fiigescat niagis quam terrse? Et
1freluui immissum latitudinem Iiabet
quinque millia- solvilur : quia hoc de dulcihus lanliim evenit, non
ria, dividitque Africam ab Europa. ^Facit aulem fa- de salsis. Vel potest hoc etiam esse lam de salsis
mosos sinus, Galiciam in Narbonensi regione ad quam de dulcibus, et fngescil ex"hoc magis hoino,
__montemPessulanum , facil Corsicam insulam , diei— , quia conglutinaiior aquk esl, et inagis adhseret lio-
"
turque Tyrrhenum 1u frhjbus Ilalise : qui Carthagi-' mini quam terra, si illi impotiatur, ideoque subtili-
,nem respicit, scilicet, inter Ilaliam et Siciiiam/dilati aquse lioc attnbuas, quse magis poros penefrat,
cttur Ioniuin, cirea Slciliam Adriaticum, qui m aut illis se applical. Fit quoque quaeslio, cuni de sal-
Oriente Italiam ttlluit; facilque maritima Grseeise sis aquis nebulse provenianl, cUm pluvise dulces ad
loca versns Auslrum plurinia,_Cy*prum, Rhodum, nos descendant, quia potens_impu(are sive immensis
Carpathum, et ubl desinit dare lerminum inter Afri- tractibus aeris, sive calori solis. Quod autem tantam
cam et Asiam,Incipit Nilus versus Septenirionem, et n poteslatem habet ignis, -videmus in amai is Iierbis,
dicrtur Heilespontus, inrer Seslon et Abydon, in ul- quas ad paiientiam gustus excoquit, vel in aere
lenori Pontus, Inde Propontis, inde Bosphorus, lbi- duici amantudinein amittit humor amarus;, Sictit
que desinitdare terminum. Inter Europam et Aslam dulces aquaeIn mare cadqnt, et rursum per tracones
stat Tanais, qui de Ripliseis monlibus oritur, êt quosdam ad alveum suum revertuntur dtilces. Hoe
stagnantes Mseotides paiudes facit. Simihter el in aulem experiri polens. Nam si dulces aquas per
Oriente Caspiumerumpit Er^threum, qui et Rubeum algjm maris colaveris, amarescent.
dicitur, nam alluit littus Rubrum; unde aqnso ma- Grando.
rinse colorantur, fertque ibi lapides pretiosos. Asia ^STubes,ul-diximus, viventorum, vel solis calore
magniludinemEnropse et Africse possidet, et incipit dissolvuntur, et lit pluvia; qusesi terreno frigore in
ab bortis Eden, id est, a debciarum horiis; in cadendo prsevenitintur, in grandinem commulantur .
~
OiieiiI.e el in Austro Nilo lerminalur, in Septen- et deaibantur: quarum duplex est genus. Nam mi-
liiono Tanai. Africa in angulis suis habet Cyrenen nuta nivi admista venit in frigore. Atia in vernis et
'
chiialem, et Caiabatbmum versus Austrum in Oc- .estivis diebus et magis quiun in nocte. Nubes etiam
cidenlera, Mauritaniam el Ailan.em, ia Seplentrio- quanlo altius elevaritur, incipiunt attenuarij et per
88-7 BEQM YENERABILISOPP. PARS,I. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA. 888
aerem dispergi; et quando sol non potesl aquas at- A _. sepibus et ramis arborum inhseret. Aliud quoque in
tactas sibi incorporare, et immensilates aquarum autumnali volitat tempore, quod pueri vocant aesta-
permillit decidere, frequentius cadunt in mare; et tem; unde aranese telas faclunt, qui est fex aens sole
sic Deus parcit terrse. Quia manubias dicimus com- desiceati. PraUerea ventis imminenlibus, inferior
positum a manu, quod est bonum, et nubibus per iste aer superiori eolliditur; unde scinlilla. prosi-
antitbesin, quasi miuime bonuai nubium. liunt, quse stellarum casum imitanlur; revera au-
Aer. tem nunquam aliqua stellarum fiia, seu vaga, deci-
Postquam de terra et aqua diximus, de aere prodit, imo scintillaehumido aeri allapsseexstinguuntur,
ximo illo disseramus, cujtis niolus causa perhibetur et in agris inventsephlegmatisjBimiUludinemexpri-
aqua : qusemota, naturaliter movet aerem. Sed cum munt. Sunt autem res venenosse.
moveatur ab Oriente, Eurus dicitur; et cum ab Oc- De hide.
cidenle, Zephyrus; cum a meridie, Auster ; cum a Fit praterea arcus in aere, qui nppositam pla-
Septentrione, Aquilo. Si quseiitur cur potius natura- gam tenet a sole; et, ut dicunt physici, sol nubes a-
liter aquam quam terram moveri diGamus, respon- quosas et concavas reverberal, uon mullum confer-
, deo : quia perpetuo aquas moveri videmus, non sem- tas, unde diversitatis mundanseeolores illis innas-
'
per aerem. Si persliterit aliquis, dieens : Ubi est ef- B I cuntur, qui tantum ex minima distanlia liquide dis-
ficiens causa ^licujus rei, debet esse effeclum; re- tingui non possunl. Beda aulem dicit quatuor esse
spondeo, vicinum illum aqusemolum, vel dicas non colores diversos, imilantes quatuor elementa : virldis
ubiqtie moveri, sed in aliquo. Alii quia levis.crispa- viridem terrae superficieuiimitatur, glaucus aquam,
lio qusedam aeris, quatn auram vocamus in terris, hiacynthus aerem, rubeus ignem -fithereum. Sunt ali-
altanum vero in mari, offendatur In montibus, ibi- quando eliam duo arcus, quia luna similiter arcum fa-
que lumultuanlur et augentur. Alji dicunt rationa- cit, plenum tamen,quia non est ipsa Iris, el solet esse
jbilimotu moveri lirmamenlum, et subjectos plane- imminenlibus venlis aut pluviis. Illum quoque nauise
tas qui aerem inferiorem commovent, et omiubus observant. Nam ex ea parte qua primuni dissojvltur,
motibus impellunt, id est, sursum, deorsuin, dex- ventos aut pluvias venluras esse prsenoseunt.
trersum, sinislrorsum, ante et retro; et per circu- De mtliere.
lum, qui solus rationabilis est, sed in eo non diifper- Huic aeriproximo'loco aelher imminet, in <juo-
sistit, quod etiam aliquando deprehendimus in tur- rum confinio luiia proxima IOGOest, quam physiei
bine. Nec turbat quod planelas irrationabiliter illos terram aHheream vocaverunl : forsan ideo, quia sic-
moveri dixi, hoc .fll compaTatione firmamenti, qui ut terra a terendo diciiur.ila qui a coslestium cor-
ab eodem cursu nunquam desistit. Planetae vero di-'1" poruin purgalione teritur, iu lunam recipilur. Ethoc
versis tractibus labuntur. ' a;sole ut, in speculi similitudine, reverberetur, op-
De fulmine. ponilur. Lunares aulein plurimi sunt animse ascen-
Denique cardinales venti tres conveniunt, et nubes. denies, vel descendentes, quosin_singuhssphserisquid
compellunt tanta vi, ut ex collisioneilla nascatur so- acceperant obvolutionisrelinquunt ibi, vel assumunt,
niius, et elaritas qusadam. Quod audilum offendit,, sive cacodsemones. Quod autem furvi habere viden-
tonitruumest; quod visum, fulgur vel fulguratio; quii tur in medio, hoc praediclsecausse poierit aseribi,
ferit, fulmendicitur. Wasclturibi prseferea quidam la- De furvo lunm.
pis, qui vel nimisecompressioni, vel nimio caloii, vel1 Luna ex quatuor conslat elementis, sed tria illa
nimio frigori, potest attribui,quia expressiopossilboc3 elementa bene sibi commista sunt etlevigala. Nam
efficere. Videlur saiis ubi lacteusbumorcoa&ulatur,, et naturaliter sunt perspicua, et de se lueem red-
qui vero ealor diversis modis res mulceat aul conso- dunt. Terra autem in illo loco non bene aliis adniis-
lidet, apparet in limo.' Quod autem frigus duritiemi ta est, nec de se lucem effundii, et scabra est in illo
faciat, videtur in melallis liquefactis, ut etiainin fer- loco. Scabrum autem est, quod rubigine obductum
ro ; lapides dissilire facit, lignum findit, «quani con-- _^ est, aut allevigatum remansit. Habet hsec (igurassep-
stringit. Dicunl alii, quod quidam crassus ventus» tem. Nam monoidos ab uuitate dicitur, cum prima
conlinealur in nubibus, qui dum erumpil, sonitumi est; dicholomos, vel dyalomos, cum media est;
facit, cujus rei probationem dat ventus vesica con- dyas enim duo dicilur, tomos sectio, amphicyrtos,
ceptus, quse displosa violenter intonat. Ahi dicuntt id est, circa rotunditatern. Est plenilunium in de-
atomos humoris vaporaliter asceiidere, et ignium(i crescendo, ilem est amphicyrtos, post dichotomos,
caumaliter descendere, in quorum convenlu nascilurr et inde monoidos.
ille sonitus, daturque similitudo qusedam de fabroa De eclipsi solis el lunm.
ferrum calidum tingenle in aqua. Luna quoque illa semper pleni oibis e=t. Nam ex
De rore. ea parle qua solem respicil, semper plena esl; sed
-Desudat quoque in aere ros, qui lunoeattribuiiur,', aliquandotola, vel ex parle, obscuratur, cumest quar-
eo quod illa sit ciibruin eojlesiiuni. A!ii _ailrihuuntit ta decima, vci decima quinta, si sit in ecliptica linea,
Yeneri, eademque et vespete et mane; qui si fiigoree et per diametrum soli opposila. Diameler est Iinea
prsevenitur, pruina efficitur. Canma quoque gios-:- quse aliquando parlitur in| duas medietales; dyas
sum fit, cadit pruina in frigoris maxima uredine, quiti enim binarius est, melron, mensura ;nam lunc terrs
SH9 MUNDICONSTITUTIO. m
Inmedio posita, lumen solis ne lunse infundatur im- A rius cum ad 12 partem venerit, videtur sicut et iu-
pedit, et verbera ejus ad lunnm usque protenditur, na. Venus vero cum ad 7 partem signi a sole re-
et esleclipsislunse, quoddeliquiumdicimus. Fitau- cesserit, videtur quasi jam major. Luna quoque ibi-
tem tam in inferiori hemisphserioquam in superiori, .dem videretur, si propriumlumen haberet. Quod au-
tam in Oriente quam in Occidente.Non tamen sem- tem superiores et inferiores soleferuntur, tripliciter
per fit, cum est deeima quarla, vel decima quinta, per conjecluras ostenditur, sive per inlersectionem
sed postsexmenses semper. Cum aulem in eodem circulorum, sive quod sint epicycli, id est, super-
signo fit et eodem niense, non nisi post novemde- circulares terram non jiabendo centrum, «olern<jua-
*•'cim annos. Cum aulem in eodem signo, et mense, et si centrum cursus sui efficiunt, sive allitudinem so-
signi parle, non nisi post LVannos evenit. Quodve- lis circuli emetiuntur obtusis sive acutis anfraetibus,
ro in eodem signo, mense, parle, revocatis cunetis * quemadmodumlatitudinem zodiaci planetseevadunt,
planelis ad Ioeum suum, non nisi post quindecim qusesubjecta oculis pictura demonstrat. feed quo-
nienses annorumfit. Eclipsis solis in trigesima luna niam mentionem quomodo zodiacum perambulent
fit, sol eelipsim. Nam declinat vel ad Austrum, vel fecimus,plenius inde dicamus.
ad Septentrionem. Cum autem sol in eodem signo _ * De lineiszodiaci.
pariler et mense fit, posl cv annos; sed qui eodem " Yenus et luna ad extremilates zodiaci perlatas,
signo,jnense et parle fit, revocalis omnibus stellis duodecim lineas divisi perveniunt. Yenus tamenin
ad priorem locum, bocest, post xv millia annorum. duobus momentis excedit, Mercuriijs octo lineas
De ordine planelaium. ejus perambulal. Sol duas medias servat, nec illas
- Nuncde ordinibus-disseramus. Plalo, sequens ___.- nisi in Cibra excedit, unde Ovidius :
Exspatianiur
gyptios, qui hoc persuaserunl, in proxima regione equi. Mars qualuor-perambulat,Jupilef quinque ; sed
post lunam solem asseruil hac ralione. Luna proprio ethi frequentius anomali fiunt. Salurnus tres lan-
Jumine caret, quia mutualur a sole. Nam si Venuset tum. Cum sit dubitatio de ordine solis, Mercurii, Ye-
Mercurius illi et Junse interponerentur, aliquando nens, nulla tamen esl de csctcris; nam lanium a^
sobs Iumen prseriperent. Ratio -quidem parya est, sole, et a se invicem recesserunl, ut quod sol in an-
nam omnis umbra minoris corporis, a majori lumine no perficit, hoc Mars in duobus, Jupiter in xn, Sa-
tecta, extenuatur,nec longe prolenditur; siequehse turnus in triginta,
du_enihil lunss impedirent. Tullius Chaldseossequi-* De transitoriis.
lur, dicenssolemmedium planemrum esse numero, fpsorum quoque planetarum alii sunt hippolitici,
non spatio, nam plus a firmamento quain a teria re,- _ alii stationani, alii retrogradi, alii anomali. Hippo-
cessit. Non*tamen negamus Yenerem et MereurinnT htici, id-est, transilorii, sunfquidepriori signo ten-
aliquando superiores, quod etiam historiss probant. dunt in posterius. Gumque hoc omnes alise faciant,
Habetur enim in historja Caroli quod" Mercuriusper prse.cipuegol et luna, ita enim hi n de anterioribus
novemdies in sole tanquam macula appareret. Quan- signis ,ad posteriora tendunt, quod nunquam slent,
do vero intraverit vel exiverit, nubes perhibebant nunquam retrogrediantur. Si aliquis opponat solem
videre. In Romana quoque hisloria dicilur, Augusto subsistere, quia plus in geminis morelur quam" in
CsesareJulio adoptivo palri -funebres exsequias fa- Sagitlario, dicitequod hoc morari non est subsisteie,
cienle. Yenereni fuisisse, quam ejus stellam censuit. -sed quod niajus spatium ibi habeat complere, quam
Hi duo cum infra solem sunt, elare vLJeniurin me- et aliis signis, ubi axis ejus tam alta non est, quod
ridie. Causa vero est, quia sunt viciniores terrae, et patet in excentritate. Staiionarii sunl qui diulms
majoresapparent, nec sol illas obscurat. Cum vero prope aliquam fixamslellam videntur, quam soleant:
supra solem sunl, clarilas ejus non permiltit illas vi- non quidem stani, sed secundum cursus sui figuram
deii, tanquam jani sint minores; cum directe quo- vel ascendunt, vel descendunt, et non multum iniia-
que sol illas reverberat, ul ante vel retro posltas, si- turali cursu procedunl. Sunl aulem legitiml termini,
militer aut modicum, aul minime videntur. ]<yin quibus videntur slationarii, id esl, cum distant'»
De medimlunmobscuritate, sole pei tria signa, vel per quatuor, quod fit per
De luna quoque talis habetur conjectura, quod triangulum, vel quadrangulum, id est, in trigono,
£il quscdam nubeculainter nos etlunam posita, im- vel telragono,_hocest, in tricelo, vel in quadrjceto.
pediens nobis partim claritatem iunas; nam ipsa ad- Causaautem hujus stationis perhibetur,sol esse. Est
ministratrix est corpulentisetam superioribus qnam autem stalio alia niatulina, alia vespertina. Matutina
inferioribus, et cribranlur ibi quidam alomi, cujus est, cum ante orlum sohs esl m statione. Et not'tn-
liquidiores parles sursum dant corpulentiam. Sordi- dum quod in vespertioa statione tantum fiiinl re-
diores aulem liis inferioribuset caducis infunduntur, trograde. Verbi gratia, s\ Jupiler de Geminis proce-
et ibievaporant. Lunamquoqueinea parle aspeclibus dat m Cancrtim, et ilem redeat in Geminos, quod
nostris subtfahit, quemadmodumnebtila, quse ubiile cum quidam in quibusdam signis semel tantum fa-
inoniibusexhalat, oculis illum nostris ibi abscondil. ciant, _Salurnustamen semper bis ad quodlibet si-
De epicgclis et inleiseclis. gnum regreditur, et altquando terlio pervenit ad
Quando Venuset Mercurius solis vicinilale, vel idem, quodmoram sui cur_.us secundum quosdam
remotione, videantur, vel non videantur. Mercu- efficit.NamsecundumTiliosmagniludocirculi, Pytba
>891 BED.E YENERABILISOPP, PARS i. "SECT.II. — DUBIAET SPURIA S32
goras autem neque reirogradari, neque stane_,.neque, I_L solem incipil obscurari, etjecedeudo in .duodecima
auomalam«iiquam esse dicebat, _sed,omnes,ini_8qUaliparteilluminari, et duobusdiebus.tantummodolalet.
spalio temporissequalitereomplerefSpatiumlocorum. De absidibus.
Quomodojetrograde .videantur,>vel<stationarie,cuni •Inintersectionibus quoque absidesautsuntquidam
tamen nonfsint, .flguradcmopslrat. Anomalse,idiest, tramiies -qui dicuntur aul fragendo per spiras, per
irregulares sunl, cum vel,diuiius,,vel citius, .solilo quas slellariacoiporaincedunt, infixe triginla oc-
moianiur, vel oriunlur, aul iniii solito.locp-apparent, (Ctillanluraut plures, sed jninores diutius. Nam ma-
quod cumaiiis etiamevenifti, maxime tamen Marti, •jorescitius Videnlur.ilncipiuntaulemobscurari, cum
qui in posteriaribus duobtts annis nunquani servat sol ab aliquaillarumultra quindecimpartes destituitur
legem ,priqr_im.Yenus amem «t Marlius nunquam -terra, quod iter quindeeim diebus peiiicit, recedens-
in lr_ceio<vel,inuuadrice_oregulariierdislanta sole, uue ab ea quindecim diebus obscurat.
nec a Ghronico^rluoriunltir, aut eccidunl.-quia nqn De consensuplanelaium.
pltis a sole dislant quam Venus per>signumet dimi- Ut diximus supra in triceio _vel 'quadriceto soI6
dium, Martius per signum et duas.parles unius, ibi- •respiciendoplanetas fiuntslationarios.reirogradi, et
que suam stationarilatemetretrogradationem patiuu- contra'se quoque respiciendo 'magnuinsibi prsebent
lur; puopius autem ,/ideii po.sunt aliquando supra .consensum.Nam Gumsalubris _salubremrespexerit,
simul el infra, simul ,retro, .aut unte, unde,et duos augetur salubritas; si«dversa adversam, augetur
jLuciferosvidemur liabere _ simililer duos Hespcros, adtersitas ; sisalubrisadversam, vel e converso, mi-
joumvero Mercurius ante ,est, .vindicat sibi .nomen nuitur utrarumque effectus. Mercurius aulem, quia
-Luciferi.Yenus autem est nomen-naturse, id e^t, iia- *st inllilTerens,plus tamenbonus quammalus,sem-
turaliter, ubicunqueihsccstella est, Yeuus appellatur. ;per lalis «fficitur, qualis illa quam respicit, et ejus-
Cum vero jsolem pra_cedilin ortu, Lucifer .dicilur; ,dem «oloris. Nam__iadversam respexerit, auget,et
cum soleoccidente apparuerit,.Hesperns, vcl Yesper, >accelerai illius proceritatem f si vero prosperara,
et,esl nornenoflieii.Dicunt quoqttcAnstot. et -Peri- auget el accelerat ejus adver-silatem; plus tamen est
patetjci naturali cursu *voLvi,planetns cum firmamen- .accommodaprosperitali.
to, sed omnos celentale ipsius prseleriri. iaaturnus (Dedomicilih.
in tantum cum ejus celerilatecontendit, quod infra _. "Si.in singulis domicilii. singuli planete accesse-
duos annos et dimidiumillum .prsecedat firmamen- -rint,plurimum _sibiobsequuntur. Illud auteni domi-
lum.uiiius lantum signHongiludine. cilium -cujusltbet dico principale, ,in qtio miilibel
Deorlu. p planeta in origine mundi repertus est. Luna quidem
Notandum quoque.quod orlus alius malutinus, a- et sol singula habenl domicilia,,sed quilibet de certis
Jius vesperlinus. Matutinus,.ubiali.ua stella solis or- quinque, babent duo unum_secundarium.In prmcipio
•tum prsecedit post mediam .noctem; -vespertinus, itaque mundi luna fuil in Cancro, qua?cuin conslel-
ubi posljflccasum-solis aliqua^stellaapparuerit. Est Jalione sua semper bona porlendat, praecipuetamen
,praatereaor.tus alius mundanus, alius beiiacus, alius Caqcro. Si solem secuin habuerit, incrementum et
acluonicus. -Mundanuses>, eum de infenori hemi- corpuleniiam rebtis maxime infuudil, quod in florida
spbserioin supeiius aliqua stella emerserit. ;Heliacus jfistate p__,.el.Sol^verorepertus fuit in Leone, in quo
est, cum sol-recedensab aliqua slella permiltil eam prceeipue potestates suas designat stccitate et fer-
vidert. Aoronius,,cum aliqua stella. vel sidus, occi- .vore, unde et caniculares dies sunt aliis fervidiores,
dit, ct opposilum illins ,per .diametrum oritur. Chro- «t sole existente.in suOdomicilio. Canicnlaresautem
nos autem teinpus-inlerpretalur. nies dicuntur a canicula, quam lunc ingreditur sol.
De occasu. .JtlerGuriuB,sicut infirmus omnium, prtmani oblinuil
Occasusquoqtie alius mundanu1*,alius-heltacus, electionem,.elegitqucab anteceden<ibusGanem, Ge-
aliits achronicus. Mundanus est, cuni superiori rlse- jninos; a consequcntibus,/Leonem, Virginem, bac
inisphserioin inierius quselibetstella descendit. He- <Dratione, ut ibLquod vcllet designaret priticipaliler.
iiacus, cum sol, ad aliquam stellam acGedens,illam Tamen si hospitahtatis causa aliusplanela illic fuisset
videri non permittit. Acronicus est, cum aliqua_stel- ingressus, dixit se velle iili obsequi coloie el effectu.
la vel signum occidit, et oppositumillKper diame- Venus, uti proxuna loco, proximam fecit glectionem,
titirn orilur. et ab antecedenlibus elegn Taurum, a consequen-
- De occultalione-tellamm. ~ tibus Libram, eadem yratione,,ut suos effectus ibi
Cuni occultetitur stellse, sive a sole, sive ab*bsi- demonslraret. Si vero malus planeta illuc intraret,
dibns suis, non tamen omnes pari spatlo occtiliantur. vellet illi adversari, et suaprosperuate vires lllius
R.m Saturnus CLXXdiebus ad majus occultalur, ad minuere, prsecipue habens Mercurium, vellelaece-
mintis vero x Jantum. Jupiter xxxvi ad majus, ad lerare prospera. Cumvero bonuin sua conslellationo
ininus x, sinuliler. Mars autem anomalus est. Undc .plurimumdesignet, pitecipne tamenne felici comiu-
in Geslis Caroli per iiUegruftiannum latete perlube- bio juGundissimumpigntis affert. Ea quoque rationb'
lur. Venus autem LVIIIdiebus ad majus, ad tnimi- Mars Arietem et Scorpionem elegit, ut maximam
autemLii.Mercuriusadmajusxvidiebus.ad minusxn, porlendat advereitalem, et prsecipoeflagianiiam in-
Luna accedendoinduodecimaparteJigni uuius contra dicat. Jupiler pisces el sagittanum elegit. qui lera-
,893 MUNDJCQNSTITUTIO. , 894
peratur de adversis, augetur a prosperis. Cqm Marlio A , inde annus bissexlilis; .quod vero liquescal', ita dis-
accelerat ad bonitaiis suse indicia, de^felici regno- ponamus. Sol inprincipio arielis esse ponatur, idern
rum eventu disponit. Saturnus duo conlinuaobtinuil, post CGCLXV dies adeo vicinus eiit eidem parli.arie-
scilicet, Aquariumet Capricornum, cum bonismilior} ~tis, quod si adhuc sex hor.fi reslarenr, eamdem par-
cmn malis ssevior, cum Mercurio in crudelitate cele- tem atlingeret. De reliquo diligenter animadvcrte.
rior, interque malas designaliones frigore et nimia In toto suo ambilu (ul dixiraus] tanlum spalium ponit.
asperitate abundat. Yideamus igitur primum, secundum sequaiem com-
De fiigore Saturni. nulalionem, quantum in shigulis signis ponat. Nara
Est autem inter omnes planetas Salurnus lrigidissi- secundum compotistas in quohbet signo ponil xxx
mus, cujus plures eausae redduntur fabularuin, quia dies etxhoras el dimidiam, et ex his ad eamdem
senex fuit quidem vir. Senes autem' sunt frigidas 'summam redibis. Nam duodecies xxx sunt CCCLX,
nalurse, unde et flegma in eis abundat, quod hieme duodecies x hor_efaeiunt quinque dies, et duodecies
crescit. Yel ideo fiigidtis perhibetur, quia remolis- dinaidiafacit quadrantem : ecce eadem stirania. Phi-
simus sitasolej vel _quia_solin-Saturni domiciliis losopbi vero, rei veiilatem contemplantes, depre-
positus, remotissimus esl a nobis, tunc_quia fiigore henderunl solem plus in uno signo, et minus in alio
premimur. Cum vero in suis domiciliis Saturnus Bimmoran; unde in Geminis duosdies super xxx el
cum sole positus Juent, gravissimam lacit frigoris x horas et dimidiam moralur. E contia in Sagiilario
uredinem, nec aliier est fiigidus, nisi pereffeciuna» duos dies minus quam xxx ponit; et hoc inde evenft,
Mala enim.coristellationesua enecat(homines, enecali quod axis sua excenlris est, «31vicinissimus est ;n
vero sunt TrijgidL, vel aliter, quia supercoEsiestibus ^Geminis firmamenlo, el remoiissimus a terra, et e
aquis vicinissimus est;ei ideo fit fiigidus. De quibus converso in Sagittario. Si vis ad eumdem summam
plures danlur conjecturse_,quomodo fertur rotunduin, redire, hoc modo poteris deprehendere. In t5eminis
et perpetuo \olubiieconsisiere possit. duos dies supra xxx moratur, unde in proxirao signo
••- De supeicozlestibus x horas minuit, et ita usque ad Sagittarium niinuen-
aquis.
Prima conjectma est, quodsiii! in extenon super- d®, duos infraxxx relinquit; inde iteruin ascendens,
ficie cosli exstantia et subsidentia loca, ul etiam in in quohbet signo xvi sumii usque ad Geminos. Ita
super/icie terrae, in quibtis aquas contineri dicunt; quidem deprehenderunt esse, sive hsec sil causa,
cumlania vero celeiitale volvuntur, utnon.labanlur, quodinter radiosnni serviuirt, vel finiunt, Geminos
quod de pJeno vase quolibet probari potest. Nam quo absidis plus coniineatur,'sive sol lbiallius ascendens,
majoii ini[,elu manu circuravolvitur, eoriiinuseffuH- iongius spatium babet ife in illo signo guam in alio;
ditur. Secunda est, quod ibi vaporaliler quemadmo- 'C nec ideo longiores dies lacit, quia ijuanlo esl altior,
'dum hic nubes pendeni, contineantur. Tertia est, tanto magis a raptu firmamenti impellitur ab ortu In
quo3 propter solis remolionem, a quo prsecipuus occasum. De aliis quoque planelis idem evenil. Nara
calor exhibetur, indurato glacialiier crelo cohsereal. Saturnus in Scorpione vicinissimus est firmamento,
-Unde dicunt Saturnum fiiîdissimura planetarum. Juna in Tauro, Jupiier in Virgine. Cum illo si fuerit
<juia illis aquis-vicinissimimi. Est etiam quarla, fir- Yenus, signilical bonum conjugium alicui fulurum;
mamentum ut fixum non volvi, sed steljas ilii appo- unde Yenus in specie Virgiifls vena'tricis occurrisse
sitiis, nee lixas, moven; et hi an quadratum, an dicitur _3__nege,.quse illibonum fieii conjiigium por-
rotundum sit dubitant. Novissime quseMio divma lendebat. Mars in Leone; cum quo si sol fueiit,
virlute solvitur, tjuia ibi teneantur secundum ,Dei incendiuui animoium et aeris designat. Sol ( ut di-
voluntatem, licet liic modus homines laleat, quas ,ibi ctum est) in Geminis vicinus firmamenlo, Venus in
in usum divinorum servavit Deus, vel ut ignem.coeii âgittario, Mars in Capricorno. In oppositis -autem
lemperent : super has spiriiuales cceli sunt, in qui- signis sunt lerrse vicinissimi.Venus in CCCXLIX diebus
bus angelicse virtutcs conlinenlur. Secundum alios cursum complet. Maris, quia ociorjest, novem dieous
nilnl, nisi inane. n minus; sed cuin ssepiusefficiuntur retrogradi, plus
Quolemporecursus perficiantptanelm. '- possunl. Luna, secundura Macrobium, ambil zodia-
' Salurnus
pro eirculi ampliludine, pro relrograda- cum in xxvm diebus ; sed boc dicit ad con-
lione, pro slaiionaiitale, declinationevelad Ausii.um, demnationem seplenani, qui(, quater nniltlplicatus,
vel AquilonenijSensuni, vel visum, annuinsupm non jfacit XXVIII.Sed revera infra xxvn dies, et octo iere
nisi triginia annis peificit, et duobns annis et dimi- horas, lotum zodiacum perambulatjsed non illumi-
dio unum signum transil. Jupiler duodeciin annis, natur eo temppre. Veibi gialia, si sbl et Iuna paiiter
uride singulis annis solaribus signum unum peragrat. fuerrt in principio Arielis, luna piocedens in xxvn
Mars indttobus annis, unde uno anno sexlum signum diebus ct octo fere horis pervenit ad idem puncûm;
peragrat, nisi efheialur anomalus. Habent enim Ge= sed solem ibi >icninvenit, quia jam et ipse sua lege
sta Caroli quod in integro anno pon sit visus. Sol processerat nsque circa fiiiem Arietis, ad {juenpcon-
_infraCCCLXV diebus et quadrante dieis gu.e in primo, .sequendum postea luna ponil duos di.eset quatuor
secundd et tertio, anno non>computatui; in quarlo Jioias; et tunc reilluminabitur ab illo, neque de
*
*.erodies inlercalans coniponilur, quibissextus dici- accensione ad accensionem inlersunt xxix d es et
lur, eo guod bis iu sexta Itfus .Marlii conipuletur; ~\i horse, qusenon computantur In jirimo .mense.
895 BWM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. IL — DUBIAET SPURIA. 896
Unde lantuni habet xxix dies, in secundo compu- A imperfecti, quanlum ad nostrum visum, quia non
tantur, et-lunc aliis additse, faciunt mensem xxx dies videmus eos), alter solstilialia signa, tolos. Sunt
habere, nisi in deccmnovennali anno, quando dies lunc, ut reor, integri, el habent dislinclionem suo-
subtrahitur unus. rum siderum. Si qui ibisunt, de hisdubium est an
De saltu lunm. •• de Austro ducantur in Seplentrionem, vel extra a
Hae autem ratione plus damus Iunae singulis men- -signo ad signum. Sed de his dicendum, quia tara
sibus quam ipsa consumat. Illud autem adeo parvum zonas quam parallelos dividunl in quaternss partes.
est, quod singulis mensibus compulare difficile est; De lacteo circulo.
sed in toto anno tantummodo supercrescit i hora et Esl praeterea ibilacleus circulus, qui in serenilale
i punctum, et decima nona pars puncti, qui singulis videtur ; de eo fabulosse et physicae caussedicuntur.
annis collectum decimo nono anno facit diem inte- Jtino Martium privignum suum de Maia genitum
gruro, illumque diem transiliendo auferimus, com- lactavit, ad cujus facli insigne coelumde lacle eodetn
putantes tres lunationes xxix dieruin tantum. Pun- respersit. Alii: Hercules sumens lactis superfluitatem
clum autem est quarta pars lunaris borse, quinta a pluribus nulricibus, ibi tandem evomuit. Pliysici :
vero solaris. Hoc quod diximus est secundum illos Duo hemisphseria feeil Deus, in quoruin conglulina-
qtii dicunt firmamenluiii ralitfnabili motu volvi ab B tione major claritas infulsit. Alii : quod stnt ibi
Oriente per Occideniem, iterum in Orienleni.' Pla- breves stelloe, et consertse, de quarum vicinitate
netas vero ab Occidente per Orieniem iterum in splendor ille efficiatur, et ipsarum inter se dislinclio
Oecidentem, quod asserunt Platonici. Aristoieles obseuretur. Alii : quod stellae zodiaci ibi resplea-
vero ei Peripatelici dicunt planetas ralionabili motu deant, et juxta tropica sol sui luminis et ignis bene-
pariter cum firmamento volvi, sed illas celeritate ficia versus utrunique polum exlendal.
firniamenti prseteriri vi, videantur quasi relrocedere; De zodiaco.
secundum quam sententiam quanto sunt alliores, Zodiacus quoque duabus extremis lineis terniina-
tanto sunt celeriores, ut Saturnus velocissimus con- tur, el media, quse ecliplica dicitur, intersecatur, in
tendat cum firmamenlo tanta sua celeriiate, quod qua eciipsis solet fieri. Praeterea zodiacus distinclus
infra duos annos el dimidium non nisi uno lanlum est per xn signa, quorum unumquodque in tnginta
signo prsetereat illud firmamentum. Luna vero, ut partes divisum est, et unamquanique partium sol
omnium infima, est tardissima. Nam si hodie visa uno die transit, et ita signum tantum in uno niense,
sil in principio Arieîs, cras oriente Ariele, non ibi nisi quod lanium inde auferatur quolibet mense, at
Iunam invenies, sed post in duodecima parle illius tamen in bissextih anno dies naluralis componatur.
oritur. Sol quoque si in prima parle Arietis hodie Sub parallelo illo, quem'dixi, êcare perustam qui-
fuertt, cras ibidem non apparebit, sed post sv par- cunque maneiel, semper haberet .equinoctiuni iv
tetn unius horse naturalis sequenti die orilur in se- solstitia. Solstitium voco vicinissimani accessionetn
cunda parle ejusdem sigui; ef hi dicunt terram jm- et maximam reniotionein. Duo quidem habeiei ex
mobilem, etomnia sequaliter ciica illam volvi. Ad vieinitate, ut in Ariete et Libra, etduo ex remotione,
quam sententiam accedit -Tullius, qui dicit acutissi- ut in Canero el Capricorno. Quod aulem in medio
miim somnum nimia celeritate firmamenti fieri, perusiae positus semper haberet «.quinoclium, haee
gravissimum vero in luna propter nimiam tarditalem estcausa, quod utiosque polos etomnes parallelos
ejus circumvolutionis. Firmamentutn omnibus sequa- •videret dimidios, et omnem viam solis quam facit ab
hter supra votviiur quinque zonis, quas Invicem ortu usque in occasum. Ad similitudinem iirmamenti,
paralleli dividunl, qui ab Orionte in Occidentem solis sphsera alicubi esl diffusior, et alieubi conlia-
ducuntur. Sonat autem ajqualiter distans; non quod ctior, ut sub sequinociiall -circulo est diffusior, -sub
omnes a.quali spalio distent, sed duoetduo sequaliter tropicis conlractior; alioquin oporteret circuluin
sibi invicem, ila quod usquam sibi propius, vel solis iu tropicis viciniorem esse firmamenlo quam
te.nolius, distent : quorum duo brevissimi sunl, j. in sequinoctialicirculo, si non ad similitudinem fir-
scihcet, extremi; meditis vero, quiest sequinoclialis; mamenti in convexutn diffunderetur. et in tropicis
inaxiinus, qui ab oranibus videtur dimidius, nisi his conlraheretur. Oppositio. Si in tropicis contractior
qui sunt sub polo; nam hi totum vldere poterunt, est circulus solis, facit ibi breviores dies, ubi brevius
qdi illorum horizontem terminat. Tropici vero sunt babet iter;in oaquinoctiali, ubi laxiorem habet cir-
niedioximi. Arclicus dicitur, qui ursas utrasque in se culuni, et iter longius, facit dies longiores; sicque
complectitur, cui opposilus est antarclicus. Tropicus necesse est non seniper ibi Iiabeie sequmoeiiuni.
sesiivus sive terminus, qui secundum quamdam dis- Solulio. Quidquid receditamedio lumore firmamenti,
poBilionem Cancrum secat inmedio, vel, secundum minus impellitur illius impelu : iia sol positus in
Hyginium, in oetava parte, ad quam sol veniens tropicis minus impelhlur quam sub aequinoctiali
reverlitur; qui seslivuru solslitium dicitur, secundum circulo, et lantam circuli latitudinem recompensat
alios terminat Cancrtim et zodiacum. Alter tropicus impetus rapacitas majoriceleruate. Quod aulem dicit
hiemalis est. nnde ad uos sol convertitur, qui sit in Macrobius, esse planetarum celeritalem aequalem,
, octava parte -Capricorni. Sunt quoque duo coluri, hoc ideo dixit, quia aequaliter nituntur, sed non
ouorum uiius seqttinoctialia dividit f_qui dieuntur saqualiter promoventur, ut"xiatantes ssqitis ilribtis
'
897 MUNDICONSTITUTIO. , 898
conlra torrentem, nontamen sequaliterpromoventor, A stationaliiates et retrogradationes. Saturnus, ut vult
torraiiis impetu diverse illos impediente. lia planetse Macrobius, ex magnitudine cireuli, xxx annos po-
modo stationarias, modo xetrogradse, modo altitudine nit. Luna vero, ex circuli brevitate, mensem tan-
circuli impedienle ab sequali promotione. Itaque qui tum ponit. ^(uicunque vero planetarum teneret di-
esset sub peruslse medio, semper haberet oequino- midietatem itineris Salurni, ille medius esset spatio,
ciiunf, et quaiuor solstitia. Quantum aulem aliquis quia vicinius aliis facil Jupiter; unde prope medius
a medio perustsead septenlrionalem plagam lenderet, est spatio, non numero. Sol autem numero, non
lanip iUi plaga llla elevaretur, et Australis depiime- spatio, secundum Tullium, et Ghaldseos, inter ter-
retur; et quot sexagenasSeptenliionalisassumeret, nos summos, et ternos imos.
lot Australis amitteret, recipiens statim insequalilatem _Mars posilus in centro mundi, si Satumura ex
- dierum et noctium, donec tandem, sub polo positus, tetragono respexerit, si proximo loco post eum Mer-
totum videret sequinoctialem circulum, et in sestivis curius cum plena luna idem tetigerit centrum, qtsi
signis dimidiumannum haberet continuum diem, etin nascunlur in illa diurtfa genesi, efiiciuiuur homici-
Jiiemalibus sisnis diraidium annunnnoetem, vMerel- dse, gladio casuri. sanguinarii consiho, vel faeto,
que dimidium superius hemisph_eriuro, et dimidium libidinosi, ebriosi, dscmoniosi, scrutatores secreto-
- inferius. B rum, necromantici, malefici, sacrilegi, prsecipue si
De meiidiano circulo. nulla prospera impediverit. Marlis effectus est iste in
Sunt prseterea duo circuli, meridianus et borizon. quolibet signo, prsecipuusin suis domiciliis : maxime
Meridionalemsuum quseque sibi gens efficit, qui du- si in medio domiciliorum suorum positus ceutrum.
citur super caput eorum a Septenlrione in Auslrum, tetigerit. Centrum autehi voco modo Meridjonalem
et mulatur in quolibet passu,- et inde esl quod cum circulum, iii quo dum fuerit sol, dico illum fuisse
nobis est meridies, Occidentalibus sit Oriens, et mein centro; dislatque sequaliter'ab Oriente et ab Oc-
dia nox Iiisqui sunt iti medio inferiorls Iiemisphserii. cidente, raro autem sequaliter ab Austro el Septen-
Et sic in.ordine compula. trione, nisi in duobus sequinocliis.
De hoii&onle. ' Yenus et luna cum Salurno in Saturni domieiiiis,-
florizon esi, qui, consideratus in aquse plamlie, id _esl, Capricorni et Aquario, existenlibus, quse-
'
vel.terrsf1, terminabitur in anierioribus cxx stadiis, cunque mulieres in diurna illa genesi nascuntur.
et retro totidem, si anibituin ejus comprehendere viragines erunt, promplse ad agriculluras, bella,
voiueris; iriplica ejus diamelrum cum adjectione sediumstructuras; quse sunt feminarum negligentes,
septense partis diametri, et habebis longitudinem unguetita, calceamenta, -vestes appetent viris com-
C
ejus ambitus. Horizon autem dicitur,proprie termi- munes, nec a mariiis redarguentur. Testimonium
tialis circulus. vero hujus prohlbel Mars, sive sit in iisdem domici-
"- ~De constellationibus. liis, sive in tiiceto vel quadrato respexerit.
Sunt prseterea qusedam stellse qu_elongo inter- Yenus cum Marte, in Marlis domicilio, id est,-
vallo temporis interposito exoriuntur, et designant Anete^ posita, si Salurnum in tetragono respexeril,
moibos, ut Canicula, quaepost quadriennium oritur, si qui viri lunc nascuntur, effeminati eruiit, virilia
'neque in iisueni locis, quia inlerim aliquid sui cur- nfgligentes, mulieribus indulgentes. Mars, sl Yene-
sus esplelur; neque eontinuo malum designal, nain rem in letiagono respexerit, si nulla salubrium im-
temperatur de adjacentibus bouis signis, vel plane- pediverii, si qui in genesi illa nascuntur, adulteri^
tis, in quorum domiciliis aut est, aut' respicil. Do- erunt, prsecipue in matriraonio malies, filias aut
micihum illius perhibetur esse in ore Leonis, quo sorores, copulanles* Ideoque fingitur Mars^cumYe-
dum sol venit, caniculares dies esse dicunfur. De nere adultei iuln perpetrasse*- Sphserse terram ha-
principio Leonis usque ad niedielalem per >.vdies. bent cenlrum, sed absides sunt excentres. Absides
Si *veroCanicula cum sole fueril, ardorem designat. sunt circuli, in quibus sunt spirarum divortia, ubi
Sirius Iiia dicilur in Grseco, et est cynicus annus, a j. notantur stationes et relrogradationes. Absides in
cynos, qui est Canis 1160 anni. jfEgyptii prseterea quibusdam locis sunt terrse viciniores, in quibusdam
Afcws-vocantquamdam slellam, quse eisdem inter- iiriiiameiuo. Ipsa . espera etiam quoddam spatium
vallo temporis oiilur, cujus liment adversilalem. Vi- contiguum habens Ires dimensiones, longum, latum.
dent enim hi aliquas stelbs quoe a nobis, tumore et altum. Noia quod sicut stellse faciunt infractus
terraj intervemenle, non videntur, ut Canopon in raiione latitudinis, ila faciuni et rafione altitudinis.
principio __Egypli.Est et alia, quse semel (ut reor) De diversis mquinocliis.
apparuit, nec ullra forsan apparebit, seilicet, quss Isi qui sunt in medio perustse, idem semper ha-
Incarnationem tribus niagfs indicavit. bent sequinociium, quia utrosque polos et omnes
De plenelarum ordine el designatione. parallelos semper vident dimidios;'et si qui inde
Solet magnitudo vel qualitas circulorum ex quan- removehtur, visu illos non dimidiatur, itera neque
litate illa planetaium deprehendi, ut quanlo plus sequinoctialein reete dimidiant. Quod si est, nun-
temporis in circuilione consumat, illa ampliorern quam habemus aequinocliurn. Solutio. Terrse glo-
circulum habeat, licet hoc quibusdam non videatur, bosilas et firmamenti convexilas confert dimidicta-
cui» magnitudo, circuli non sit sola causa, sed eliam tefn sequinoctialis linese semper videri cujuslibel
m BEQ'M YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 909
1 i luna' ultra illos; sed Mluntiir, neque enim recte vo-
positionfe tiominibus, tiisi solis fiis qui sub' polis A
recte habitant'; illi emm totam vident «quijioclia- ~mi Orienlem vel Occidentem.
lem in'suo borizonte, hanentque eiiamJhoc modo D& solis equorum nommibus.
sequinoclium, quod sex signa, id est, dimidius an- Sol secundum poetas dicitur in cufru vehi quem
nus confertj vel diem continuuni, et sex signa reli- trahuht equi, qnorum hsec surit nomina, secundum
qua,-id est, dunidius annus continuam noctem. Fulgenlium. PKmus, Erythros, id est, ruhens, quia
' Cur stellm videntur. mane sol rubet". Secundus Acl"eon,id est, splendens,
- Solte oecidente, -cum decima
quinla quoque pars quia circa tertiam clarius lucei. Tertius Lampon^
signi occideril post lllum, jam tamen sol descendil, itt est, ardens; nam in meridie est fervidis'simus
qUi ufboiia lerrse «rigi incipit, cujus gralia signa •Quartus Philoges, id est, amans terratn; narn riobis
videmus; -qtii nisi essent, punquam slellas videre- Occidendo videlur appropiare. Sed secundum Ovi-
jnus, solis lumine diurno oculos impediente. Nocle dium habet alia haee nomina : Eous, id est, orienSj,
•auiem illud nobis-subtrahil, nec tamen eo minus in vel surgeris. -Ethon, id est, elalus. Pyrois^ id est,
stellals elTsuperiora dirigit. igtfeus : Phlegon, id est, acclivis, quia primum soi
PJiilosophorum sententia" est, quod animse solute ^ surgit, dehinc elevatur, poslea fervet, in fine autem
a corpore velint, debent et possint, reincorporan. B ^ diei inclinatur ad OGcasum.
Yehnt, quia, polato Lelhs.o, obHlaEf sunt pfseterito- De anima humana.
rum', videhtesque prsemium sibi propositum, siliene Qui autem asserunt animas esse a~borigine mundi
~meruefint in corpore, desiderant incorporari. Pcs- creatas, dicuut iJIa'sesse sitas in compafibus stelhs,
surit, quia sunt immoriales.. Bebeht per necessila- ut discerent ralloiiabilem motum iirruaraenii, ut
tem, quia eum quotidie nova creenlur corpora, ani- cum spe et desiderio summse beatitudinls gtiam **or-
mse vero semel jam ab orlgine omnes creatse sunt. porarentur, se'cunduni motum firmamenti ralionabi-
Necesse est venf quse prius erant ineorporataa rein- liter regerent eorpora. Illic autein positavplenariam
corporentur.' Sed cum hoc"debeal jEnese (teste -Vir- habent cognitionem pn»sentium, prKteritorum, et
gilio) pater Anchises ostendere, altius incipit, scili- futurorum, cumque iilis subvenit desideiium incpr-
cet",abillo quod Grseci Topan, id' est, Totum, vo- porantti, slatim incipiunfgravari, et versus uorpora
cant, quod sub^quiriarioîncluditur. Sunl enim qua- deduGf. Est autem illis descensus a CancVosicut et
luor elementa, ignis, aer, aqua, terra, et Deus. ascensus, per Capriconum, et descendendo per "ra-
Mundus enim' non potest totum vocari, nisi prius ei teram Bacchi primam, ibi potant oblivionem prioris
infuso divino spiiitu, quem_animam vocamus. Ex . siatus -sul, et fnde labenlibus obveniunf .qusedam
e.ementis enim et anima illis Infusa, procreantur selheiese et-aeria. obvoluiiones, el hauriunt aliquid
-omnia, Uode*cum duplicem naiuranf habeamus , _. „ in singulis sphseris, ut in prima Salurnl correlatio'-^
videndum esf quod ah alitncntis quodanimodo sor- nem, id est, similium colleetionem, ut per unuia
tiamur. Dgprehenderuiit enim philosophi quod spt- simile sciat allud approbare, ut si ve.iin albunf aJi-
rilum'a Deo aceepissemus, <juiaipse est invisibilis; quid ostendere, dicam' albius «st nive. Torpofem
unde auclof summus Deus, a quo ducit originem, etiam quemdam ibiâccipit, m Jove scienfiam et de-
cbrpus autemaBelemenlis, quia sicufelementasunt siderium regnandi, ahisque imperandi. Tn Marte,
vislbilia'',sic et corpora nostra, et sicut Illa de slatu animositatem ardofis pia sble, vim senllendi per
iifstatum muiantur per contexlionem et recontexllo- f quinque sensus; in Yenere, ctfpldiliatem fervofis;
ffem Sai, siccoipora nostra diversis modis varian- » in Marle, vim disserendj; in luna, vim augendi et
^tur. Ijeni, aninia raVionalte esi, ut Deus a^quo ducit minueudi. Horum quoque omniurii ibi accipit anima
onginern. Corpiis aulem irratioiiabile, sieut et- ele- _^vim et scieniiam, quOrum tanien exercitium non
menta'absque, animoebeneficio. Item, anima simplex .'agit anle earnis obv'olutionem;'post planetarum Ob-
et inVariabilis est In sui palura, ut auctor suus, unde ' volutioiTesin inferiori aeie variis tumultibus pulsa-
etiam sefval aeternitatem, corpus autem composi- Ijlur, scilicel, grandinum, nivium, cpluviarum, veu-
]
tum el corruptibile. Circa hsec eiiim versafur An- torum, et landem tenebris coipoiis obvolvilur, nihil-
cfiisae intentio, ut anlmarom immortalitas ostenda- que scitorum recordatur, adeo inigua mole corporis
"tur. Ad quod quia diversse occurrunt oppositiones, gravalur, quod palet in stulthia puerorum, qui car-
videndi surit divefsi philosopiioruni errores, omnes bone lucente lsesi decipiuntur. Qutcritur de obvolu-
-enim, sed non eodem modo ertabant. Quidam_enim tionibus salheris. an illiS iiTcorporenlur anini-e, an
dicebant animas creatas esse ab origine muhdi, et jion; ,et dicunt quidam quod illis incorporentur,
p^GSitasîifcomparesslellas lanquam Invehicula, ut quidam quod non. jQui aulem dicunt eas iilis non
discereol ralionabilem motum firmamenii. Alii unam incorporari, iisserunt quod in illis lantujtn obscure-
tantum esse riiundanam aniniam, quae omnia com- tur eoruni clarilas, ut imago'de fumor Quidam vero
plet, ornnia penefrat, oninia vivificat. Alii prseter asserunt eas illis uniri el incorporari, quia, fesle
inundanam gsse hunianas. Macrobio, animse redeuntes a corpore easrlerii'oh-
"Videtur aliquibus sole posito in Gancro, qupd volutiones illuc reducunt, unde illas^nssunipserunt.
tiUfa illos soloccidat; sie et de Juna, cum in Can~ Unde datur iutelligi quod illas secum in corpora de
cro fertur iu occasiuv quod*ex bac parte sicut ~et duserant, ideo illis animsS incorporatas fuerant. 01)-
*a»
- '
m MUNbf CONSTITUTIO. 96^
jieitur; Ergo si incorporaturjariima HliSobvoldli'6*-___.ofiginem. Quidam dicebant il.aiD' esse s*aifgmn*em
nibus, lune erat-animal antequam perveriiret' ad h'oc cofdis, imilantes Thaletem tfilesium, "qiii sissere-
mortale corpus, quia ahXma conjuneta cum corpore baiit omnia ex humore constare'. Stolci qifemdam
facit animal. SeJ non esl necessaiium cum anima splrilum naturalem, quod probabahftali sVllbgismo:
1
juncla est digito, non faeiajt anitrial, quia prseler' Quod fefeedente ab horiilne, liomo desiriit e-ise ani-
corpus et animam multa perlinenl ad animalis con- ma1, anima est. sed spiritu nalurali recedei.te,
s.ituiionem, ut sensualitas, etc. Animse itaque iii- homp' desiiiit esse animaT : ergo spifilus naturalis
eorporat.fi dantur duse vires, ira et concupiscentla', esl animi».'P"lato'aufeni dixif animas liumanas com-
quse et p"brtidnesejus abusive*dicuntur. Ira q"uldem positas es'se'delrefiquiis mundanse'aiiihise. Aristote-
datur, ut irascalur maiis, concupiseentia, uf semper les vero vocabat eam endelechiam , id est', formam
Mma eupial. Gumque his viribus ahima ralionabi- animati corporis, el per hoc volelianl illam esse
liter utilur.juslaest vita homiriis; cum anlma con- accldens. Sed frato , cujus aucloritas prseponderat,
trariaS 'vias*incedit, Bonis irascendo, et mala cu- et qbem mkxitrie MaerobHis iniitatiir, dicit animam'
piendo,'lunc cfegenerata naturse suae origine. Sed esse suBstautlam iricorpore*airis'e movehtem. etin
rursus ad reilluniinandam Tationem datur doclriha , .vhoc aliis est opposjtus Arisfofeli quidehi, qui di-
animseûl discelido, ""etneglecta"relegendo, redeat " cebat illam' esse" accidens, eausam prlmam sub-
ad prioferii cogmtlonem; unde quod apud nos dici- stanliam', aliis qubque quf dicebant illam esse
lur lectio, apud Gfaecos-vocatur repetita eognltio. cerpoream , -causain primam incorpo'rea'm. Quseri-
Reilluminala' vero ratione, non tamen nliquando tur autbm' secundbm quem , incorpofea substaritia
potest facere'qd_eseif-esse neeessafia et utllia: qupd utrum sit* generala ariima', an ingenerata. Quod
ut possit, Tailbibeiur ei virlus, cujus lisec est etymo- utrumque Plato asserit illara esse, diversis taimen
logia : virtus dititnr, quasi "propriis viribus ,nilens respectibus. Ueneraiahi _eiiimvult illam intelligiia
contra vilta'.jDefinilnr autem sic: Yirtus esl habilus Tinfjfib. ubl dicif: Prsestantissima a prsestantissimo
animl m niodum natufse rationi consenlaneus, id facta est, vel iii' sccundo, univcrsi geneiis semen-,
est, consentTl ariima. ad id quod nata estrid est ad lem'faciam. Ndri-generatani vero innuit in Phsedro-
iioitui_i, ef in lioc fautrix ejus est. Gum autem hse ne, cum dicit:" Aniraa nec nata, et idfeoaeterna, Ne
animse'debeanl probari immortales, -plures occur- autem post' in hoc videatur sibi essS opposijus, ideo'
runt*qusestionesl quariim liifecest piinia. Si animse dicit'nnima'm ingeriefatiim, tjuod utatur lege gene-
sunt Mmortales", efomnes ejusdem dignitalis in sui ratorum , sciltcet', ut dissolvatur actualitef, sive ha-
natura, eur plus in linVvigel quam in alio?Quod ituralite'r. Nam omnia generafa, prseter riiuiidum -et
solvit Yirgilius dicens : Quantum innoxia corpoia divinsi, dlssolvuntur actuaTiter,'mundus verO natu-
1
lardant,~id est, pro habililaie corporum liabet 'anima alitef. Sata licet riunquam dlssolValur, natura"ta-
su.irum virium exerclliurii; sijput leo' clausus in ca- infen, si*coiidilor vellet',' dlssolulioiiebi"patetetuf.
vea omnes~qu'dem vires'suas ibidem l'ia*bet,-sednon Sata quidquid de parlibus est composifUmj illi na-
tim potenter exefcet illaViiTeavea quam in silva."" turale est dissolvi; aninue vero simpllfi*, neb coih-*-
Iride mrsus opponiiur*: Cur anihia, qu_edignior est j_os!l«, non esl nalurale rlissolvi; undfe'dicta esL
1
in sui "nato. a*,s.ub}ectasil eorpori indigniorif Solu- ihgeneraia. GenerStain auteni Piato ldeo innuif,
tio. Anima vero^dfgnior est fn sui natura, -sed*in quod secundum toultos jirsjacentehriîatferltoi hylen*
uoe quou continetur indignlof est cprpore contlnen- liabuerit, quod Ileet riusquam Plato testetuf, nus-'
teJ-et*'sectindum hahC-dignilatem subjecta esl cor- quam tamen contradicif. Hyle quidenf in pufo 1suo'
£ori'. OhjicitUr item : Si ariima comprimilur in cor- statu consideratS',- non**diIleiat a riialeria animse.
poi_e,ut non possit vires suas exercere, tunc cor- In pufb suo'statu coiisidefaia1,id est, sine ratione,
rumpitur, et erit ihdigna, nec bene. Solutib. In sul ira, el' concupiscehlia", quifius iiJfof-tnatuf,id est,
nafura non corriimpifur, quia naturalem observal ~qiiie'in*ea funduntW. " - - >l- ;
'clirrtatem, licet clausa incoipore non possit adeo 1» De" anim'a munii. '' "<
-_
nitce, sicut lucerna mpdid"supposila* non eo minus "'Diciinretiani ^013;.™* uhîhitantunfesse animam ,
cI.inTatis-inse habeal, licet eo minusâppareal. Rur- id muridaham , quse'onmia in animum efcoriformes
s'ts ojjponittir : Si nilill in se'sqrdidum admiltunt, uiiicuique'rei vires pro sua baliililale, sicul stellis
cur ergo iti inferno puniuntur? Solutio. Quia nove- ralionemîiominibus quos iu caclueis rebus hivernt
lunt exuias de corponbus sorles adhdc habere, "liabere spbserfcum capuf, efereGiauffaciem, Talio*-
qu.e de corporeis et de lerrenis rebtis lllis adha_.senem quoq*ueInfudil, et sensualitatem sicut divinis
Timl, qua_*ut auferaiuur, indfgent ad terapus^pur- corpOribuSj, licet prse nlmla, conxeriiplatione' divina
gatione, sicut gemma' noveril de luto levata adhuc animali&sensualiiatem nbn Gxerceaiit. GtStefis ani-
haberesordes sibi inhaerentes, Indigel f urgatione. mantibus* sensum et vegeiationem'. Afboribul; "et
De oiighie animarum. '
liijfbis tainummodo vegetalionerii;* ef sicdt unus'
fie hac animaTumorigihe diversae diversorum sunt vulius ufpluribus speculis, e't in*uho speculo plures
sentenlise. Quidain enhn diceb-inl aniraain esse con- vultus apparent, ila Una*aiiima'in pluiibub rebiis:'e;t
flaiam-ex atomis ignis, imitanles Anaxagofam et ubique dmnes vireS suas Jiabei, iicer ih diversis ha:
lieiaclituui, qui volebant igneni oninium reruta eS.e be.tt'elercitiUm''proiiabili&Ye ictffporuM Secunaum
905 _BED__E YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — 0UB1A ET SPCRIA 904
quam sentenliam nullus homo videtur -esse pejor. A sumat aereum, vel selhereum, nt angeli vel nsemo-
aliq , quia una eademque anima bona et hnmaculata nes. Alius, qui nunquam est sine corpore, ut spirilus
in sui natura est in omnibus eorporibus ; sed dici- brulorum animalium, qui cum ipsis et oritur et inte-
tur magis degenerare in uno ûam in alio_, ut pote rlt. Tertius, modo in corpore, modo exlra corpus, nt
consensualitas dominalur rationi_. quia in cujuscun- spiritus qui vivilicat homines, id est, anima. Quod
que corpore sit, illud corpus est infernus -animse aujem dicilur: Spii ilus Doinini ferebatur super aquas,
Secundum hanc quoque sententiam nullui bomo hoc quoque dictum puto sive de hoc aere teirse, et
moritur, ita quod paliatur sepaTationem aiilmse, aquse circumfusione, sive de subiiliori, id est,
quanquam separatur a quatuor elemeniis, inque sethere, vel de Spiritu Trinilatis, de quo si dicit,
oninia corpora resolvuntur ; sed tunc dicitur moTi, innuit salutem futuram per aqnam.
cum in illis anima relinquit priorum wium exerci- Nola tres figuras in compositione animse depiclas
tium.Trseterea dicunt quidam eamdem mundanam ad Idetn pene tandem ; intervalla enim quse sunt in
animam pariter cum humana anima esse in homine, prima, cum vellent impleri harmonicis_consbnan-
de qua vej-mes vivificenlur in homine, sicque homiliis, nec proportiones ipsre possent discerni, in tam
nem Juas animas asserunt habere. parvis numeris facta est figura^ ut in majofibus
Idem, de animarum origine secutidum alios.~ B numeris doceatur, quse non poterat "in minoribus.
Sed quseritur, si anima liumana est generata„ id Ponitur ergo sexto lpco unitatis, JOGObinarii vn,
est, creata, an'auctt)r suus omnes animas in prima et »sicnota in caeleris. Sed quia adhuc deerant. nu-
mundi conslitutione parlter creaverit, an quotidie merl, in quibus semiloiiia discernerentur, inventa
novas fecerit? Si, testantibus philbsopbis, onines tertia figura, -et tamen'prq supplelione bemitonorum.
paritef ab exordio niundLfaciaj sunt, et in eompa- quanlum.ibi per se non oslenduntur, sed in con-
res slellas tanquam in vehiculo loeatse, donec quoti- sonantiis, diatessaron et diapenle, miaruin _EQIIS6-
die incorporandi desiderio desceridant. Hue accedit nantiarum proportionales numeri dislincte ibi repe-.
Hebraica veritas, quse dicit: Ecce vox sanguinis fia- riunlur. Mundus dicitur, res ilise sensibiles, qiiasi
tris tui clamat ad me de terra, id esl,-anihise quse mundatse et discretse ab illa confusione- in -qua
incorporands. erant nalis de sanguine .Abel, ideo piius fuerunt in hyle. Unde Augustinus: * 0 munde
enim clamabant, quia volebant perfectam beatitu- immunde ! i '
_
dinem mereri hr*corporibus; sed superfluum nihil Sciendum quod m quocunque epitheto «onstitutis
facit Deus, unde frivpla est hsee senteniia. duobus epogdois, -quidquid remanef limma est, ifl
Ilem, de animarum orighie -secundumalios. est, minus semitonium, superatur a minori semi-,
Ahi dicunt animam esse parlem divinse essentise, -*-tonio, ut sagacT investigalione calcnlatorias artis
quam liahunt ab illo loco: Et -spiraviiin faciem ejus, repertum est>, tertia parte sui ipsius semitonii-mi-
sphaculum vitm. Osecautem particuta non rediit am- noris, et 104 parte suae parlis lerliae.
plius, ita vero uniatureum Deo^ unde et peecare Si vis scire quomodo de toto possis facere minus
potest. fli autenfagunl de Deo janquam sit localis. semitpnium , aceipe octavam partem, qua sesquioe-
Asseiunt alii animas riatas de angelicis substantiis. tava -proportio vincit- subsijsquioelavam^ et diyide
Aiunt alii aniraas nasci de terra^ duce semine; et eam in novem sequales partes; postea, refictls 5
sicut scissuin est corpus _filiide Palris subslanlia, novenis, tres novenas -sequaliter divide ih 27 par-
ita anima filii de anima Patris ; trahuntque ar>gu- tes. De quibus vicesima septima parte sublata, pro-
mentum de consimililudine morum. cul dubio reraanebit libi-limraa, id est,-minus se-
De certa animm origine. mis. Hoc auiem non est ignorandum, quo miniis
Est. autem indubitatie fidei, nec Inde animas semis eollocalum cum sesquloctava proportione il-
nascij vel creari, vel aliunde adduci, sed similiter Iius sesquioctav», a cujus nona parte diminuitur,
<_umipso corporcnasei; et est quoddam deterniina- continet totam illam sesquiociavam,
'
et insuper ejus
tum tempus post conceptionem seminis, quod redi- £ 24 partem ejus vicesimse partis, etprauerea octa-
- vam
gitur in corpus humanum, quo nasciturimimaûm parteni ejus quarlse partis', et seplies 81 par-
corpore. Animae nutem duse sunt vires, jina su- tem ejus octavse partis. Yerbi gratia, praeponamus
perior, allera inferior. Superioi? coelestibus et in- tales numeri 5, in quibus liquescat qui drcitur. Sunt
corxuplibiiihus adhseret, et alia cp-ncupiseit, voca- numeri 245, et 2S3, et 275, et trientem, et semun-
_ turque rationalitas, spiritus, domina mens, animus. ciam, 245, et subsesquioctavus ad 275, et^trientem
Inferior est qusa voluptalibns corporis consenlit, semunciam. Nam isle est sesquioctavus ad Uluai,
vocaturque sensualitas, animalitas, famula mens. continet eiim totum, et ejus octavam partem, quse
Superioique debet regere Inferiorem ; sed nliquapdo est 30, el triens et semuncia, et etiam tonusinteger
ex superioris negligentia prsevalet inlerior, et se- ad illum. Ducenti vero 53, qui numerus est seml-
ducil superiorem. Est et in hoc figura Adseet Evse. tonio TOiuus,qui ad 243 comparalur, bene dicitur
Si eniui Adam superior se reete rexisset, non illum diminuti a nona parte ducenlorum 78, et trlentis ei
Eva inferior seduxisset. Cumque eis spiritus esset semuiiGise.Quorum.praeter totum eiiam potest con-
secundum -diversitates animarum, unus qui nun- tineri nona parte sui ejus octavam partem, id esl,'
quam uiiitur cum corpore, licet aliquand.o illud ss- _ duceiitorum &exaginiatriuia» cui coneerlus. quemad-
gOS MUNDICONSTITUTIO. _ 908
modum sesquioctavus facit. Non enim superat il- A Unde proborum mores assequi non valeni, qm cer-
Iu,m, nisi tredecim, continel lamen illum totnm, et tis et probabilibus ulunlur raiionibus. Fit enim b
ejus vicesimamquartam pariem , quse etiam 10 asses intervallo. Dicit hoe per involucrum et iniegumen-
et S, elprseterea, conlinet hujus vicesimse quanse tum, quasi axes coeli -aliquando trini emobreniiir,
partis, quae etiam duo asses. Necnon adlmc con- el facereut ipsam sphseram mundani corporis sub-
linet hujiis quartse partfs 8 partem, quse eliam sidere, et ita calor dominaretur hutnori, et ita pro-
quadrans__,9. §§. c. 9. El omnium continet post veniret diiuvium per ignem , et e converso. Taliter
superiora hujus octavae partis species octogesima circutnaclionem vocat transitionem et retransitio-
primam partem, quae esl scrupulus et calculus; nem elementorum, -quod non ignis spissatur in
ergo minus semitonium comparalum cum subses- aerem , aer in aquam, aqua in terram, vel e con-
quioctavaproportione illius sesquioctavse, a cnjus verso, tunc exulal t;a1or, vel hum»r fit drluvium,
liona parie diminuilur, comprehendil totam iilam vel per ignem , vei per aquam, alteram circum-
subsesquioctavam, et ejus24 et partem, el24 par- actionem dieil per convolulionem 7 planetarum, ex
tis, quartam, et quariae octavam , et octavse seplies quorum natura vel ntrriius caior vel liumor prove-
81 partem. Si autem hoc invenire desideras in inte- nit. Est adhuc major causa cum ferventissimus est,
B
gris his, in minoribus non poteris invenire numeris, si tunc hnmor nimiuni moralus ftierit, stcllse cir-
quam inler 57, 208, el 65, 556. Ut plenius Hqtiescat cumfussesoli miltuntex se fervorem circa solem , et
probatio, proponatur epilrilus et subepilritus nume- inde minuuntur, calorera inillit terrsc, el tunc igue
rus, ubi post duos tonos remaneat libi semitonium, pereunl. Yel exorbitatio referas ad currum solis,
ubi probelur quadrans esse verum , et ita inclinen- nam exorbilare videtur iu sestate,-cum altior sur-
tur 49, 155, eius oclavas partes C>,100,11, 4, 50, 5, git; el lunc magis -contra nos versus est, qtiatu in
200, 10, 100, 6, ejus octava pars 7, 700, 76, 65, hieme, vel dicas quod longo intervallo dicit de
536. Iste ergo continel totum superiorem, ei ejus magno anno, qvii-esi 15000 annorum. Aliter dicui.t
vicesimam quartam parlein, quse est 648, et hujus quoque philosophi soiem esse tilis natur.fi, quod
quarlae partis octavam partera, quse est 8J, et insu- omniuni in se trahat iguem slellarutti, ad quein
per continet sepiies octogesimam pr mam partem temperandum attrahil sibi humorem illius elementi,
Imjus octavse pariis. Inter 5 autem et quatuor sic scilicet, aquse; et tunc aqua et maxime maria con-
potest imeuiri semilonium, a duobus epogdois relj- iralmiilur, quam cum remisit, dislraliilur mare, sed
clum, 3 octava pafs est Iriens et semiuncia, sextnli aiiquo lempore magis quam alio. Unde Lncanus :
obulus, calculus et dimidius 5, bemitonium niinus. {__
Snter hos duos numeros invenitur minus semito- an Titan ut alentes liauriatundas,
JPIammiger
Engat Oceanum fluclusqueadsidera tollat.
nii.nr, qui sunt 4 , 800 , 60 , 4, el 4, 500, 100, 17.
Si igilur vis scire quomodo se habet in omni se- Nola quod dicit numerum priorem superficie. Nul-
mitonio minori major numerus ad minorem, sedi lum emm accidens pwus est sub.eeto suo, et dicit
J-iorum duorum numerorum collectionem firmiter superuYiem cotpoream propler perpeltiam conjtui-
nbique habeas. Continet namque in hac colleciionei clionem sui cum eorpore, quod nunquam deserit,
major numerus, qui est 4, 800, 60, 4, totum mino- incorporea autem est sui natura. Ilaquc corporeum
rem^ scilicet, 4, 500, lflO, 18; et insuper ejus no- et incorporeum hoe respectu bene paiitintiir se,
nam decimam partem , quaa 1, 200, 10, 50, 5, nec. corporeum ut corpons, et incoiporeum-aiiin).i. pe-
non e;us nonsetlecimsepartis octogesimam primami nitus sunt opposita, nec oninino patiuntur se 111
partem 1, 5; el prselerea continel octogesimsepri- eodem.
mse partis, quse est unilas. Unus duo. Ideo a mini- Hyle impressa ideis dicil firmare corpus, cujus
mo hic l.ber incipit, quia cOnditor humana? niolis> praestantissima parte constare divina dicii, quod
numerum voluit habere exemplar in omui operei non videtur esse. Hyle eilim est res informis, ve-
suo, ubi etiam in his notelur perfectio operis, eiLjj ram non hat_et partem in sui naiura ; quare ex ejus
ab uno, id est, a Deo.quia unus est factor om- parte nihil consiat, nec etiam ex ejus lermino ali-
niura, qurnsunt, a duobus el a tribus, quoniam liii quid conslal. Si enim hyle in aliquod ununi trans-
tractanl de omni alteriiate, quse ab uno, id est, ai iret lolum, jam alia omnia ex hyle materia non con
Deo descendit, sicut a inonade omnis ahentasi starent, quod etiam est contia auctoriialem , cum
inundi ducilur. Quartus hac ratione siibirahitur nu- nec ex toto, nec ex parte hyle constaret. Dicenduin
merus, nt senarii numeri perfectius remaneant, , est igitur byle advenire formam , et primo in ali-
quia hi tres perfecti notamur in scientia de naturalii quam partem sui, unde dicatur fieri ajiquid, deinde
justiiia. Nam si non sublraheretur, denarius rema- aliam formam in alia parle sui, et sic per singula.
neret, quem conslat esse perfectum, quia divisus5 Tradunt physici qusedam convenienti corpore ele-
non restiluitur, sicut senarius imperfectus resolviiui. mentorum ad similuudinem numerorum
corpora
per parles, qua. coacervatse (aciunt imperfecluml proportionari, ad hoc ut sinl apta vivificari ab anj-
numerum, id est, senarium. nia, qusecompositio universalis dum suum tenorem
Superest igitur. Sophihtae vero nunc suas defen- habet, naluram animalis solidam et quietam, quan-
dunt rationes, et alienas impugnanl, et e converso, tum in sui naluram manere dicunt. Si vero ex ali- 1
PATBOL.XC. 29
907 BED/E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUI3IAET SPURIA. 908
qua parle ex superfluis humoribus, sive diminulis> A t et perpetua mansio. Modestia est per quam pudor
discordia corapositionis evenerit, infirniilatem ac- honestus charam et stabilem comparat auctorilaleiii.
cidere ; si vero periil, dissolutio fuerit, mori ho- Amiciiia est \oluntas bonarum rerum, qnse aliqua
niinem ; utide dicit liber, dum mundo supersunl,, illitis ipsius causa quem diligit, conlra ejus paii vo-
etc. Ctun vero deficinnt, mox arcana vis solvilur,, luntatem. Philosophia est veiilalis eomprehensio,
quia quantum in naluia animse cum semper aptai quae dividitur in tria, scilicet, etbicam, logicam,
est animare, nisi corpus impediat, unde snbjungit,, physicam. Ethica autem esl scientia moralis, viise
anim.i ipsa non delicit, etc. Cum^dhuc poiest essei ordinem aperte demonslraiis; cui supponuiilur tria,
accessio. Nota hoc esse conlra senteniiam Platonis,, scihcet, animus, anima, liomo. Animus est res sui
ubl dicitur meritis in fine locatis. Nam secundumi curam gerens. Anima est reipub. curam suscipiens.
beatum Augustinum omuis bomo tollitur a viia,, Homo est res familiaris, officium disponens, vel,
cum vel opiimus vel pessimus est, non dtco quan- secundum dialeclicos, animal rationale. Animse
tum ad elleclum operis, pensalur ex quanlilale> autem quatuor supponuntur, scihcel, prudcnlta, ju-
amoris; qui aulem tunc homo toliitur e\ justiiia_ stitia, fortiludo, lemperantia. Prudeniia est veroe
Dei fit, ex qua liomo incremento virlutum peificit,t laudis perfectio. Justitia est habitus animi. Sapien-
et in sordibus vitiorum putrescit. De terra el igne, B ' lia, cuncta prospiciens, vcl habitus animi communi
qtiia vivificat spississima et sublilissima. Ex terraL ulilitaie conservata. Forlitudo est qu*dam, relictis
et aqua, quia spississima ; ex aere el igne, qma, vitiis, ad meliora semper se erigens, vel fortis est
tenuissima. Hanc dividit liorizon. Hoc non est ve- periculorum susceplio, el malorum perpessio. Tem-
rum. Horizon enim in longiludine habet 560 stadia, peranlia est, quod amoris gravitale quaeque consti-
qtia mensura teriam esse longiorem consiat; sed[ luens. Logica est diiigens ratio disserendi, et ma-
quod hic liber dicit, intelligendum est de horizonle, gislra judicii; sic definita stricte accipitur, com-
cceli, quod est hemisph-crhim, sub quo conlinelur prehendens tamen rheloricara dialectica. Large vero
dunidia pars terrse. Ultroque magnam partem. Citro sic describitur : Logica est sermocinalis scientia, et
quia non totam conlinet, vel ultro citroque, id esl, dividitur in tria, ui dialeclicam, rhetoricara, gram-
ex ulraque parte. Tunc propter eluviones et exustio- maticam. Dialeclica est sagacilas ingenii, stullitise-
nes. Quod Plalo lestatur, sic dicens. Fit enim longo que sequester. Supponunlur aulem dialecticaequa-
inlervallo mundi circumactionis exorbitatio, quain tuor, scilicel, probatio, assumptio, confirmaiio, con-
intlammalionis vastiiaiis necesse esl consequatur. clusio. Rhelorica, conjunctionis honeslse, et faceii
Cutn nihil aliud tempora, nisi cursus solis efficiat. ., eloquii, doclrix argumentosa; cui supponuntur tria,
Cuistis sohs non efficit lempora, cum etiam aliqui " nalura, doctrina, usus. Crammalica, eloquendi pe-
dies fuisse legaulur anle solis origiuem; sed sol di- rilia. Physica, scienlia naturalis vigoris, causam
cilur efficere tempus, quia per eum discerniiur. Nam recte coiiuneraorans. Physica autem alia intellecti-
tempus est perpetuus rerum decursus, per solem bilis, ut angeli; alia intelligibilis, ut Deus; alia na-
nolalus. Ideo physici mundum magnum hominem luialis, ut subsiaiitia. Naluralis veio dividitur in sex,
vocant. Mundum nomine hominis vocaverunl, quia scilicet, ariiluneiicara, geometnam, musicam, as-
animatus ut homo, homiiiem vero nomine mundi tronomiam, aslrologiam, inedicinam. Arithmetica
vocaverunt, quia ex quaiuor constat elemenlis. Aut est multiludinis, quse per se est sollicita caicula-
sphserico moiu. Quod sphserico molu rotalur, ipsura trix. Arithmeticae supponitttr perfecjio, iraperfectto,
in se totum locuiii quem babet, nunquam deserit, plusquara perfectio. Geomelria est immobilis magni-
sed in eodem ambiiu semper manet lotum, per par- ludims doctrina ponderalrix, vel mensuratrix, quse
tes autem diversum locum assumit circumvolvendo. babet lineamenla, intervalla, magnitudines, figuras,
Quod autem per lineam movelur, ahquando penitus dimensiones, nurneros. Musicaesl melodiseejusque
piiorem locum deserit iranslatum in alium, ali- instrumenioruin artifex curiosa. Musica autem, alia
quando priorem non deserendo porrigitur in ulte- T. j harmonica, alia rhyihmica, alia metrica. Aslronomia
liorem, ul arbor crescendo. Nos cavere prsestigia. est mobilis magniiudinis ascita coniemplainx. As-
Sicul in prsestigiisaliquid videtur esse, cum nihil sit, trologia est peritia quse coelis êrliginem conver-
ita verbis illius qui sophislice agit, cum tamen nilnl sione consideral. Allera aulem nalurabs, altera au-
veritalis sil. Intellectus est per quem anunus ea quse lem superstitiosa. Naturalis duui exseqnitur solis et
sunl perspicit. Providentia, per quam aliquid fulu- lunse cursum, aslrorum, certas lemporum stationes.
rura videtur, antequam fiat. Magnanuniias esl rerum Superstitiosa vero est, quam mathematici sequun-
magnarum el excelsarum cum anima ampla et splen- lur, quae in stellis augurantur. Hoc vero est inter
Jida quadam propositione cognilio. Magnificentia ' aslronomiara et aslr»Iogiam, quia asironomia con-
eadem in elfeclu. Fiducia esl per quain magnis et versionis, oitus, obitiis, motusqne siderum continet,
honestis in rebus multum ipse animus in se fidueiae et cur sic vocentur. Astiologia vero parlim natura-
cum cena spe collocatum. Toleranlia est honestatis lis, el superstitiosa partim. Medicinaest ars quse de
- aut militalis causa rex arduarum ac difficilium, \;o- morbis el salute corporum tractat. Alia vero me-
luntarium ac diurna perpessio. Constanlia, sive pefj- thodica, alia autem enipirica, alia Iogica. Aristoteles
severanlia, esl in ralione bene considerala, siabilis quserit an Deus sil: poena dignus esi, qoia colere
9013 MUSICATHEORICA. 51«
non
magis, quam inquirere convenit sapienli. Alexander X omnes animse recreanlur. Hermogenes. Si Deus
ad Didymum: Est anima una per se stabilis, unde est. unde bona? si est, unde mala.
BEBiE PRISBYTISRI
MUSICATHEORICA.
Notandum est quod omnis ars in ratione eontine- quaquam nos potnisse sentire, nisi in sensu nostro
_ur. Musicaquoque in ratione numerorurn consistit aliqua similitudo conspectui corporis. Neqtie enim
atque versatur. Illud aulem quod fil ex tonorum incum annulus cerseimprimilur, ideo nulla imago facta
strumentis mutatorium est. Quinque sunt sensus: est, quia non discernilur, nisi cum fuerit separata.
ipsorum sensuum duo sunt qui juxta corpus sumun- sed quoniam postceramseparatam manetquod factum
tur, visus et audilus; et duo sunt qui intra, gustus est, ut videri possit. Propterea facile persuadelur,
et taclus, imo vere olfactus. Dubiuraesl utrum intus quod inerat Jam cerse forma impressa ex annulo,
an forissentiai? Esl aulem sensus vinculum corporis T. et aniequam ab illa separelur. Si autem a liquido
«t animse. Quaedam sunt incorpoialia et invisibili.i, humori adjtingeretur annulus, eo detracto, nihil
ut aniraa; et qusedaracorporalia et visibilia, ut sunt magis appareret. Nec ideo tamen discernere ratio
corpora; qusedam invisibiliaet corporalia, ut sensus non deberet fuisse in illo humore, antequam detra-
corporei. Corporalia sunt, quia corpori admini- heretur, annuli formam factam ex annulo, quse dis-
strantur; el invisibilia, quia illud ul manimis vel \i- linguenda est ab ea forma q"usein annulo est, unde
sns, non potesl videri. Unde lil-, ut cuih quinque ista facta est, quss delracto annulo non erit, quam-
corporei sensus alia exleriora sentianl, seipsos non vis illa in annulo inaneat, unde isla facta est. Sic
sentiant. Visus enim seipsum non videt, gustus se- sensus oculorum non ideo.non habet iraaginem cor-
ipsum non guslat; quod si faceret, nunquam jejunus poris, quod videiur, quandiu videiur, quia «o de-
essel; sicde cseleris. Considerandum ergo quia cum iracto non remanet, ac per hoc tardioribus ingeniis
sensus eorporis sine labore adhibeamus sensibilibus difficillimepersuaderi polesl Formariin nostro sensu
rebus quae percipiendse sunt, ab illis non facile po- imaginem rei visibilis, cum eam videmusei eamdem
test explicari et definiri quae natura ipsorum quin- forraam esse visionum. Si qui forte animadverterint
que sensuum vel corporis sit, vel quse proprielas qr.od commemorabo, non ita in bac inquisilione la-
sensibiliiim rerum percipiuntur. Natura si quid re- Q borabunt, plerumque cum diuscule attenderimus
-quiritursensuum, et definitur quod sint corporei et quseque luminaria, et deinde tilauserimus oculos,
invisibiles, ut est auditus corporeus et invisibilis. quasi versantur in conspectu quidam Iucidi colores
Res vero sensibilis, quia percij.itur ab auditu, id varie sese communicantes, et minus minusque ful-
est, vox proprieiaiesliabet, ut aer esse commodura genles, donec omnino desistant, quasi intelligendum
et percussumquodara iclu, quse ipsa quoque corpo- est reliquas esse formae illius, quse facta erat in
rea estet invisibilis.Nam proxinnora facilius \isum sensu cum corpus lncidum videretur, paulatimque
penetrant, quam ea quae sunt remotiora. Si neque et quodammodogradatim deficiendovariari. Nam et
clausis oculis aliquid pervidemus corporeum. Au- inserlarum fenestrarum cancelli, sieos forte intue-
guslinus, in libroxi de sancta Trinitate, dicit: c Gi- • bamur, ssepe in illis apparuere coloribus, ut mani-
gnitur ergo ex re visibili visio, sed non ex sola, nisi festnm sit hanc affectionerasensui nostro ex ea re
adsit et videalur. i Quocirca ex visibili et vidente quse videbatur impressa. Erat ergo eiiam cum vide-
gigniltir visio, ita sane, ut ex videnle sit sensus ocu- remus, et illa erat clarior el expressior, si multum
lorum, et aspicientis alque intuentis intensie. IIIi conjuncla cum specie rei ejus quae cernebatur, ut
lamen informatio sensus, quse visio dicitur, a solo discerni omnirio iion possei, el ipsa erat visio. Quin
informatur corpore quod videlur, id esl, a re aliqua D eliam cum lucernse flammula modo quodam divari-
visibili; qua delracta, nulla remanet forma qti_ein-• catis radiis oculorum, quasi geminatur, dusevisiones
erat sensui, duin adessetillud quod videbatur. Scnsusi iiunt, cum sit res una quse videlur. Sigillatim quippe
tameu ipse remauel, qui eral et priusquam ahquid1 efficiunlur idem radii de suo quisque oculo emican-
senlirelur, velul in aqua -vestigiumtandiu est doneci tes, dum non finiuniur, in illud corpus intuendum
ipsum corptis quo iraprimitur inest. Quo ablaio,, pariler, conjuncteque concurrere, ut unus fiat*ex
nullura erit, cum remaneat aqua, quse erat, antequami utroque contuitu; et ideo si unum oculum clauseri-
formaui eorporis caperel. Ideoque non possumus' mus, non geminum ignem, sed, sicuti est, unum
quidem dicere, quod sensum gignat res visibilis* gi- videmus. Sinislro igilur clauso, illa species vi-
gnit lamen formam nedum simihludinem suam, qlisei deri desinit, quse ad dexirum erat; vicissimque
sil in sensu, cum aliquid videndo senlimus. Si for- dexlro clauso, illa intermorilur, quse ad sinlstrum
mam corporis quam videraus, et formarn quse ab iUai erat.
iu sensu videntis fit, per eumdem sensumnon dis- Adverbialiler. Nam sicut quando augetur dies vel
cernitur, quoniam lanta conjunctio est, ut non pa- minuilur, non statim prsesenlalur, nisi per multos
teat discernendi locus, sed raiionti colligitnus ne- dies, sic etiam musica quando augelur et rahmituf
iU "RED_<E VENERABILISOPP. PARS I. SEGT. II. — DUBlAET SPURIA, 912
per hemitonia, vel dies in non conlinuo percipitur, A perparticularilas continue scribilur, quia per pariei
donec illse partes supereresea.it. Iscialioi, id esl, partitur.
^coxarum injurialicus dolor, ut est frigidilas aquse, Omnis symphonia muliiplex discretse quamitatis
humiditas aens, calidilas ignis, siccitas terrse. Nam proprielatem sequitur, non tamen ut infinitaiu,
duo ex his agunt, ignis et aer; duo patiantur, aqtia sed per tres tantum gradus, duplum, scilicet,
et lerra. Quatuor autem sunt lempora, yjtftwv hiems, triplum et quadruplum. Omnis autem superparlicu
eap ver, Bipocsestas, tfQmoTtupov autiimnus. 'Hiems Iaris symphonia, quanlitaiis continuae naturam ser-
comparalur aquse, aulumnus lerrs. val, non quidem in infinitum, sed tantum pcr tres
Plinius Secundus, iu libro secundo Naturalis lii- gradus, sesquialterura , sesquitertium sesquloc-
slorise, au sit immensus mundus, el ideo sensum au- lavinn.
rium exlendens tanlsemolis rotatae vertigine assidua Duplicat namque snperparlicuiaris suam propor-
fil raotus, non quidem facile dixerim, non magisquam lionem, qusecunquesit, et per dualem numerum de-
circumactorum simul tinnitus siderum, suosque vol- nominat, atque a duali inchoat, et in eum redigitur,
ventiura orbes. An dulcis quidam, et incredibili sua- neque pervenit ad unitalem; ideoque servat continu_e
\ilate conceplus nobis,*qui intus agimus juxla diebus quantilatis proporlionem.
nociibusque lacitus Iabilur. B Transgredilur namque musicse consonantiam,
Dum inusica coelestis ex subtilioribus conficitur, ideoque quod plures partes excedit.eta siiiiplicl
sine ulla inconvenientia sonoris>simacomprehendi- discedit.
lur; nam latenterex superioribus ad inferiora usque Jn nono quinti libri capilulo, octavo, quarlo et
audilus nostros effundiiur quamvis eam propter con- tertio, ipse quoque Pylhagoricus Piolemseus Phil-
sueludinemnon consenlimus, sicut siinl iili qui circa adelphus philosophus.
yMTuScSp.011 liahitant, id cst, descensum Nili. Si au- In oranibus his latet epogdoos, id est, sesqui-
tem abquts in altero mundo nascerelur (si possibile oclava proportio; ideoque specialiter inter sym-
esset) ut sanctus Auguslinus affirmat, ut in hunc phonias non connumerabitur. Ex eo namque cse-
lniuidum poslea venisset, eara sine ullo impedi- terse componuiitur. Est enim communis omniunt
meiiio audiret, eique ultra vires placeret. Musica mensura.
aulem quamvis terrestris, nobis placuerit, lamen Est in vocibus similiter, ul tres ad unum tripla,
quia corpuleniioribus elemenlis efficitur, vix sine quse cotitinei jn se du.ts consonantias, ut 5 ad 2,
aliqua incoiigruenlia invenilur. Et hoc notandunj, diapente, 2 ad 1, diapason.
quod sicut multa anima agit, illa ipsa nesciente, ut Ille nimis aculus esl, non reflectitur ad gravern,
'
capilli ungulaique crescunt, sic etiam multa in auditu u ut ei con\emat, et ilie, qui minus est gravis, non
ipsius aguntur, quse eam propter consuetudinem la- vult ali.juid erigi. Quia cognovit differentias conso-
tent, ut sonitus planetarum. lianliarum.
Hsecvivacitas rat onis est ipsa vis ralionis animse, Auditui, et non rationi. Mulla enim varietas est
quse sub silenlio in animo latel. Tunc autem misce- inler sensum et ralionem.
lur corpori, quando mirabiliter per sonos foras egre- Medioitinere feruntur, quia nec ex toto tribuunt
ditur. discretionem auribus, nec ex toto lationi, sed par-
Contemplalio regularum ex mente, quse Grsece tim auditui, partim rationi, sonum, videhcet, acutum
6_._opi.f_Kdicilur. vel gravem auditui, differentias autem consonantia-
Multiplex igitur ideo majorem potestaiem ad con- rum rationi.
sonanlias retinet, quia disertae quantitati in au- Producia sunt momenta vel motus artium et vitse,
gmento crescente similalur. Et cur propterea? Quia ea quse discernenda sunt. Primum, sensibus acci-
arithmelica quse per se est, et musica, quse conso- dont, ac per sensum sentiunXur,ac postremo raiione
nanliarum demonstratrix esl, ad discretara nuaiui- discernuntur.
tatempertinent. ,' Pythagoras indigens inlerrogatione vel inlerro-
Geometria vero el astrologia continuaequantilalis galionis cumulo. Pythos enhn interrogatio, ago-
sunt, cui quia superparticularis in decrescenlibus ras cumulus; inde agora, Ecclesia, vel Synagoga,
partibus similis est, non eamdem quam muhiplex ad vocalur.
consonantias vim retmet, si tamen propier singu- Quales sonos reddebant prinmni, tales quoqne
lariiaiem partium secundo loco admitlilur. Super- postquam mutatse sunt, quta non erat in vi lerentium
particularis eliam consonantias tantum, mulliplex sonus, sed in magniludine malleorum.
vero non tam Gonsonanliasquam scquisonantiasef- "~yja namque habeo, inde _ruv_.;_<a,conthiuo; ~m-
ficit. (ro.f.K, intervallum, vel spatium; inde §_._!.OT_?/«..T/._.,
Secundum "Pylhagoricos -et "Ptolemseum, natura spatia, vel inlervalla.
secundum Aristoxenum est in qualitale. Nam quam- Hic nola Ki8nr'piov, id est, cuslodiam omnium
vis HI numeris particulariias dicatur, abusive dici- sensuum, quse primo in corde communiter contine-
tur; cum proprie quidquid per partes parlitur, con- lur, inde specialiter ad omnes sensus corporis pro-
tinua quanlilas intelligalur, quse longitudine, lati- ducitur, ul est Iumincsum in oculis quiddam, quod
tudine. altitudineque comprehendilur: et ideo su- igneam habet naluram, quoddam mobile aerium ei
<,_3 MUSICATilEORICA. . 914
serenum in auribus, quod recipit fornias coloiabi- A 1 et ubi lertia pars fuerit, poue arculum, et tange ter-
les, (iiiificunquefiiint ex superiori elemento igneo, liam parlem ipsius cliordse, tange et alieraui pariem,
aere tenuissimo quodam, olfactum in naribus, qtiod et videbis consonanliam diapason. Tertia en m pars
ex inferiori et cra^siori aere conficitur; guslus bis acutior duarum parlium, et duie partes bis gra-
ex aqua, tactus ad lerram pertinet, quia nullum viores in sono. Ad consonantiam vero diapente,
genus musicseinvenitur anle illam disciplinam te- deinde totum nervum in quinque sequales partes, id
uachordaruni, id est, quemadmodum pervenerit est, ubi tres fuerunt finitse partes, pone articuluui,
nervorum numerus ad pluralilatera, in qua non et tange utrasque partes, et erit altera pars tota
est. quantitate minoris gravior insuper et cjus medietatis,
Quid sit tonus. alteia vero pars acutior lola quanlilate, niajoris in-
Tonus est quando vocula voculam lota sui super et ejus niedielalis. Consonaniia dialessaron
quantitaie superaverit, el insuper ipsius superaise ent, si dividas lotam chordam in sepiem partes,
voculseoclava parte, vel in huensione acuminis, vel pone arculum, et tange utrasque parles. Item divide
in remissione gravitatis. Semitonium est, quando ipsam cbordam in septem, id est, decem paites, ubi
'
tonus iu duas non aequas, sed inaequales partes se- nona pars fuerit pone arculum, et tange utiasque.
caiur. Alterum semilonium majus, alierum semito- B partes, et invenies niinorem partem acuiiorem ui.o
nium minus dici maluerunt. Diesis est semiionium totio, majorem vero gnavioremuno tono in tola. Quse-
minus, in duaspatles divisum, id es(, m'nus semi- ritur quare priusposuitd_apason, diapenie, diatessa-
tonium diesin dixerunt musici. Melodia diciiur, ron, et nunc alner incipit in ordine ipsarum conso-
quse et anliquior, quamvis subasperior, quando con- nantiarum vertere. Qtiod sic solvitur, quia 111quau-
sonantia ex duobus tonis et semitonio, vel bemilonio lusn ad proportionalilatem arithmetlcse pertinel, nn-
et duobus tonis, completur. Cbroniaiica est qu3eel tecedit dupla sesquialteram, antecedit sesqiraliera
posteiior, et ad delectationem aurium sua vaiietate sesquitertiam, quse postremo ponitur. E conliaiio
permulcet animos, et nimiis minutiis tinnule fertur, vero musicae consonantia reiro speculatur. Nam
constalque ex lono el tribus semitoniis, vel lribus prima consonantia est musicaeartis sesquilerlia, hoc
seuiiioniis et tono, Enharmoniuni totam possidet est, diatessaron; inde pervenitur ad sesquialleram,
liarmoiiiam, et sui dignitate alias prsecellit; el con- hoc est, diapente; inde ad duplam, quae est diapa-
stat ex duobus diesis, et duobus tonis, vel duobus son. Nicos victor, machia pugna, orea Grsece pul-
tonis el duobus diesis. Consonanlia diatessaron est, clisa, phone vox, inde orpheus pulchra vox dicilur.
quando vocula Intensione sui aeuminis voeulamin Similitudo nominum in oninibiis, differentia vero in
remissione gravilalis totam possidet, insuper et ter- lichanos bypaten chromatice, enharmonos diatoni-
liam parfem superatse voculse. Diapenle consonantia cos. Similiter in lichanos meson, et paranete sine-
esl, quando Tocula voculam toia sui quantiiate supe- lnenon, et paranete hyperboleon. Nam cum sint de-
rat, videhcet, et superalae vocis, insuper et ejus cem etocto nervi, et in diatonico, et in chromatico,
medietate vel In intensione acuminis, vel in remis- et in enliarmonio; reliqui simili'er sunt, exceptis
sione gravitalis. Diapason non consonaniia, sed quinque. Dissimiles ergo de cbromatico quinque, et
sequisonantia est, quolies vocula voculam sui acu- de enharmonio quinque, sumpta ad decem el octo,
niine si fuerit in intensione, aut sui graviiate, si si adjiciuntur, qui sunt in diatonico, fiunt 10 et 8.
fuerii in remissione, tota sui quaniitaie superatse vo- -Ambrosius, in expositione psalmi cxvni, cap. 2, ita
cis qiiantiialem bis occupat. El ut aperle advertas dicil: i Puto Pythagoram, philosophum imitatorem
quid sit intensio, quid remissio, qtise in omnibus proplietarum , insniuisse seclam, ut discipuli sui
consonantiisvidenda est, ita noveris quandoprimam quinquennio non loquentes, tanto silenlio loqui di-
vocem ex ore, vel corde, vel ahqui niateria organi scerent. s Axiomala, id est, admiralione digna, qu_e
emiseris : frgemelam, etquidquid per illam primam et proloqnia dicuntur, id est, obnoxia veritati vel
\ocem in aitum sui gerit, aut tonuni, aut diapason, j. falsitati. A duplo namque sesquialler, a triplo ses-
aut diapente, aut diatessaron, noveris lllas omnes quiiertius denominatur; et reliqui secundum suum
consonantias in intensione acuminis esse factas. ordinem. Si iJIa denominalio quantum ad sensuni m
Quidquid vero per illam primam vocem ubi termi- contrariam partem sit, quia cum jn primilivis sit m
num diximus ligendum esse, deorsum reinitlendum augnienlum, in derivativis in diminutione est, ln
fluxerii, sive tonus, sive dialessaron, sive caelera, multiplicibusquippe quanto major est numerus, laiito
scito omnesillas consonantias in remissione gravita- major fit proportio. Instiper particul^ribus veio
tis fieri. Si aulem loni sonum vel diatessaron ac re- crescente numero, decrescunl propoi liones. Qu-Bri-
liquarum consonantium nosse cupis, lalem cape lur quomodo minor proporlio est in quinquaginta
conjecluram. Accipe regulam Iigneam manibus ma- tnbus, et quinquaginla octo, quam ln qiiiiiquaginla
gislii formatam, et pi_eparaiis tribus articulis, vel et quinquaginta quinque; cl quomodo itcium major
arculis, ex omni parle seque libratis el cavatis, e.\- proportio est in quadraginia octo, et quinquaguua
lende nervum super regulam in duobus capinbus tribus, quam quinquaginia et quinquagintaquinque?
suppnsitis articulis, cl non incideudo, sed in nae- Sic respondendum est : Q.iod si philologus isie Boe
iiendj; tolam chordam in trcs partes sequalesdi\ide, tius ilerum add-ret supor quinq.iagmU trcs duos,
915 BED_f_YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA." 916
essent 55, et ipsum numerum mensurarel quinarius A lipliees tantum et superparticulares notam commu-
- undecies; et si adderet super 58 alia duo, essent nem mensuram habere posse. Nam quaiernarius ad
sexaginli, et mensuraret idem numerus illum duo- binarium duplus esi, 6 vero ad 2 triplus. Subtiabe
decies, ct esset sesquiundecima proportio, id est, 2, ad quem 6 triplus est, remanet 6,'ad 4 in sesqtii-
quinquaginta quinque, et sexaginta, quse est minor allera proportione. Duoe sesquialterae proportiones
e\ sesquidecima. Sed quamvis ad illam proportio- -sunt 6 ad 4, 8 ad 6, sed 4 duplus 8, niinor, scilicet,
neiii non-pervenit in 53 et 58, tamen apparet ex hoc 9 secundo sesquiallero. Nam si unilalem detrahas.,
quod minor proportio esl in majoribus numeris, ma- ad quam videlicet 5 triplus, 4 vero quadruplus esi».
jor in niinoribus. Item, si demeret tres ex quadra- remanel 4, a'd 3 sesquilenius. Tres sesquitertii sunt
ginta ocio, essent 45, et mensuraret illum quinarius 27, 56, 48, 54, sed 27 numeri triplus est 81, cui
novies. Esset similiter, si tres lolleret de qninqua- scilicet minores sunt tres sesquiterlii. Duo sesquiler-
giiua tiibus, jure remanerent quinquaginta, et men- tii sunt 18, 25, 32, ampliores numero 27, qui est
surarel quinarius illum decies, esset sesquinona sesqninlter ad 18, 12 ad 9 sesquitertius esi, 9 ad 6
proportio, quse major est sesqnidecima; el est isle sebquialler; sed 12 ad sex duplex. Si 12, qui ad ii
lininerus 48 et 53, medius inter majorem ei m no- sesqmiertius, ad Ssesquialter est, detrabas, rema-
rem. Et hic ilerum qnsentiir, tres quantitaii iurius- " net 9 ad 8 in sesquioctava habitudine. Differentia
que* numeri addii, ut majores efficiat numeros, et qtiinqiiaginta novem miihura quadraginta novera, ad
qn.ire duos minuit ex eadem quantuate, ul minores -sexaginta duo millia ducentos octo, et tria millia
facerci. Sic solvendum esl, quod qiiauiitale quinarii, ceniuni quinquaginta novem, qnseex ducentis quadra-
quse est differentia pr_fidiclorumnumerorum, d'\*isit ginta tribus ter decies niultiplicatis excrevit, et mi-
in duas partes, hoc est, in tria et duo, et majoiem nus quam minoris octavam decimam obliuetparienu
partem addit quantilati praedictae,ut essent niajorcs Similner differeniia, se\aginla duorum iniilmm du-
numeri, et minor proponio, et minorem dempsit ex cral rum octo at) sexaginta quinque millia, quin-
eadem quantitate, ut essent minores miraeri et ma- gentos triginta sex, et tria millia tiecenti viginti
jor proportio. Duodecimus numerus ad 8 sesquialler octo, quse cv <iuceniis quinquaginta_sex ler decies
est, ad 9 vero sesquitenius. Sed sl d.iodenariuin, ~muli'pliGntise\crevit, el sexaginta duorum miiliuni,
qui est ad 9 sesquiienius, subtraxeris, lemanet 9, diiceiiioriim oflto minus quam oeta.am decimam,
ad 8 in sesquioclava proporiione, qu« exinde non plus vero quam nonam decimam obtioet partem.
es*e roedia subtracli sesquitertii eolligitur, quia si Quiiiquaginia novem millium, quadraginta novem
dtias continuas sesquioct.\vas perqmsieris, ut in liis „ octava p,irs esl, septem insllia, trecenti octoginta
numeris 132, 216, 243, terlius terminus, id est, 243, ~~qu.uuor, et oclava pars uniiatis, quse eisdem quin-
iioii poteril sesquilerlius ad primum, sed 2E6, major qua.iuia novem millibus quadrjginta novern addita,
videlicet scsquioctavo secundo. Quid si simpiex ses- eliicu sexaginia sex millia, quadiingentos triginia et
quioclavus medielas esset sesquiteitii, gemniatns octavam, qui superaut sexaginia quinque millia quin-
utique redderet integruni. Vigesimus nuraerus ad gentos tnginta sex, octingenlis nonaginta quatuor
15 sesquitertius esl, ad 15 .ero sesquiquaitus. Sed unitatibus et octava parle unitatis. Si 245 octava
si eumdem 20 numerum, qtii est ad 16 sesquiquartus, requiriinr, erit 30, et irium unitalum octavaa partis,
dempseris, rematient 16, ad 15 in sesquiquintade- qusa eisdem addila efficit 275, cuin trium unitatum
cima proporlione , quje non esse medietas jiblaii octavis. Sunt ergo in senntomi proportione 256, ad
sesquiquarti ex hoc deprelienditur, quasi dmscon- ducenlos 44, quorum differemia 15, minus quam
tinuas sesquiquintasdecinias habitudines adinvene- minoris octava, decimam plus vero qnam nonam
ris, ut in lus numeris : 909, 900, 60, 10, 23, tertius -decimam partem obtinet. Si enim octies decies 13.
terminus, id est, vigesimus quartus, non poteril esse dicas, efficies 233, qui sunl minores 243 quater-
sesquiquarlus ad primum. Nain si 900 quarlam par- nario. In apotomes \ero proportione constant 275,
tcm surnpseris, quse est 225, et ejusdem apposueris^]) ciim trmm unilalurn octavis ad 256, quorura difife*
erit niimerns 1125, major, scilicel, 1024 secundo rentia 17, cuni trium octavis minus quam miuoris
sesiquiquintodeciiiio. Quod si simplex sesquiquinla quartam decimam, plus vero quam quintam deci-
decima medidas esset sesquiquarti, duplicata sine niara obiinet parlem, quia si quater decies 17 ducas.
dubio ad mtegra essei. Hoc in omnibus demceps su- erunl 258. Et si trium uniiaium octavas ducas, qua-
pcrpailiculanbus evenit, et si continua niinor pro- ter et decies eflicient 5 unitatcs et quadranlem uni-
poitio dematur, quod rclinquitur non possit sublra- latis : hos 258 sejungas, fieni 245, et quadras mi-
cta. conslare medietas. Dtiodenarius ad 8 sesquial- nores, scilicet, 256 duodecim unilatibus, et tribus
Leram, atl <3vero duplain lelinct proportionem. Sed quartis partibus unilalis. Si vero quinquies el decies
si uiinorem conlinuam, vel sesquialteram subtiaxe- 17 ducas, fient 256, at si iriuni unitatum octavas
ils, lemaueiil 8, ad 6 in sesqtiitertia babitudine; per 15 minores, reddent inlegras quinque unitates
quse plusqu.nn mcdieias dtmpii sesquialleii ex boc "eiquiuqiie octavas : hos junge 255, iacies 260, et
essecoliigiiur, quia si duas sesquiterlias adinvenies, quinque octavas, qui superant 256 quatuor unitali-
ut in his numeris : 18, 24, 52, majores sunt 27 nu- bus et quinque octavis. Igiiur si numeris integns
taeros qui est ad 18 sesqtiialter. Ubi dictum estmul- IIJCComnia \idere desideias lam suprascriptos ter-
917 MUSICATIIEORICA. 918
tninos quara difleremias, per octonarium numera, et. A copuletur, erunt 525, et octa\a, qui superant 523
nihil molestum te reperire gaudebis. Duc ergo 243 unilate et octava parle unilalis. Quod si hasc fortasse1*
octies, fient tibi 1943; octies 256, 2048: octies 275 octava pars uniiatis molesla videbitur, superioies
sunt2184; octies tres ociavse tres integras unilales nurneri per 8 multiplicenltir, et in integerrimis nu-
efl.cienl; qnas junge"2I83, in sesquiociava se con- meiis decem habiiudmes repeiiuntur. Multipllcaiis
linentes babitudine ad 1914, qnorum differentia est ergo 256 per ociavum, sunl£048;272 vero octie-.
2^5, qu_cex 50 et tiium uniiaium ociaus dislantia, ducti,2176 complent. Simil,ter2S9 octies facii, 2352
scihcet, 243 el 275, uniiaium ociavis, sic octics reddunl; et sunt iierum duse sesquisexlse decimas
aueta concrevil. Octies triiim oclavseo inlegrae uni- 2048, 2176, 2512, quse conslanl sesquiociavum su-
tates. Inde Iiaeedifferenlia 215 summa est. lu semi- peraie, quia si duobus millibus quadraginta octo
timi vero niinoris.habitudme constanl 2048 ad 1941, pars corumdem ocla.a, id esl, 246, copulenlur, fient
quorum differenliaest 104, ex 13 disianlia 245 et 2504, qui certe super.mlur at25l2 octo unitatibtis.
ducetitorum 56 octuplicala. Obtinet minoris miniis Rursus 289 per octavum ducti, faciuni 2362. Trecen-
qnam oi lavam decimam, plus vero quam nouam de- (i sev quoque octies augmentali faciunt 2618. Eodem
ciinam, quia octies decies 104 sunt 1872, sci'icel, ex modo 324 octuplicati 2522 complent, el erunt ilerum
154 octuplicatisfacii, el stiut nunores 1944 septua- B du,e sesquiseplimsedecimse,25i2, 2448, 2b92. Qua.
gu.ia duabus unitatibus, quas ex no\enario, quo 245 in boc pervideiuur sesquioclavum non implere, quia
tVi superabant, 8 aucio, creverunt. Si veio novies si 2512 octava ipsorum, id esi, 239, apponatur, lient
decies 104 augeas, habebis 1976, scilicet, e\ 248 in 2601, qui pro certo superant 2592 oclo unitatibus ;
ocio ductis, qui sunt m.-jores, 1944 his 5"! un t.ti- in prioiibtts ergo numeris unitas differeniiam inler
bus, quseex4, quo ducenti 45, actis 47, vincebanlur, sesqiiioctavum, et sesquisextas decimas babitudines
ociies aucto, creverunt. At in apotomes proporlione fecii, quje eodem numero quo et ipsse summse, qua-
C-msisiunt2187, quorum diffcreniia est 159, ex 17, rtim diflerentta ftiit augmentata in poslerioribus nu-
et tnum uniiatum ocUvis; sic aucta : oclies 17 sunt tnoris, octo unitatum pluralilatem-succievit. Simiiiler
150. Octics oclavae iriinn integrse ires nnitales, j.m- inier sesqniociavum el sesquiseptunas decimas pro-
ct-eque 136, reddunt 139. Obiinct mimis quam mi- poniones, unitas.et octava pars unitatis distanliam
noris quariam decimam, plus vero quam quinlam fecil. Unitas eigo per octonarium sicut et illse sum-
decimam, qtiia sequalur decies 139 ducas, habebis inse, quarum differentia fuit nmltipiicata in posterio-
1946, ex 243, el quadrantem uniiatis, si auctos octies nbus, ad octo uniiates excrevit. Octava vero pars
213, 1944, Quadrans quoqtie ociies aucttis, duas unitatis eodem oclonario ducta, in iuiegram unila-
inlegras unitales junge 1944, erunl tibi 1946, et in- teui prolecit. Et ideo in posterioribus leuniiiis intra
sunt minores 2049 102 unilat bus, quse ex 12 el tii- sesquio. tavani et sesquisexlas decimas octonarius,
biis quanis unitatum partibus, qui 260, cum qua- iuler sesquiseiilimas veio et sesqiiioclavuin novena-
drame et 256, disiabam, sic veneruiil. Octies 12 96 rius dijfere.iiu cst. Ducentorum sexagima duoruni
siint; octies 3 quarim integi.e fi ; jnnge, et tene 102. imliiiiui 144 tertia pars est 80, 7581, et lertia pars
Qimd si quinquies et decie-. 139 facias, eiunt 2085, unitatis. Si nonam parlem nele diazeugmenon, vel
ex 260 et quinque oclavis ocluplicalis sic : Octies nonani partcm paramese, vel nonam ulriusque hy-
260,2080; oclies 5 octavse unitaiis paites iutegras pate sumpseris rectissimam ulnusqiieparanele chro-
quinque efficiunt; junge superionbus, et babe 2805, matice, vel iilriusque Iichanos cliromatice mensuram
qm sunl maj'ores 2048 liis 37 mnnadibus, qui ex in monoebordo habere potens, ubi quoque apoio-
qu.ilernario et quinque octavis 280 vincebaiu, sie mos mensuraie nullaienus effugiet. Si cornmaiis
pullulabunt. Octies 4, 52; ociies 5 oclavoeinlegrm 5 quoque mensuram verissimam babere qusesieris in-
siint; junge el habe 57. Si quis in ,integris numeris ter licbanon bypaton cliromaticam hypolumodi, tt
babitudines pervidere voluerit, oporiet ut hae ra- parlii|ialemeson chromalicam hypodorum procul du-
iione consideret. Si 16 in se ipsos multiplicet, fieni jv bio repeiies. lnter 134 et 247 sesquiociava decima
2M5.Si vero per 7 el 9, fient 272. Quod si 7 et 9 pioporlio est, quia differentia eorum, quse est 13, in
per se ipsos ducat, fient 289. Erunt igitur dua; ses- miiiori est oclies et decies, et in majore, no\ies et
quisexi_edeiimse proportiones 256, 272, 2S9, quas decies. Quibus si addideris medietatem differeniise,
ii-.ud dubio consiat sesquioclavum excedere, quia si qu.fi esl 13, id est 6 et medium unitaiis, fiunt nu-
2<_0ex 56 octava peiquiraiur, quse 52 unilaiibus col- meri 240 semis, et 233 semis. Inter quos est propoi-
ligilur, eisderaque quorurn etiam oclava apponatur, tio sesquioctava decima semis. His adde duo et se-
fient 288, qui nimirum a 289 unitate superanlur. mis, elflcies 243, et 256, qui semiionii reiinent pro-
Rursus 10 et 7 in se ipsos multiplicet, fient 289. Si porf.onem, 9 scilicet, unitatibus majores, quam illi
vero ecsdem 7 et 10 per 10 et 8 ducai, fient 506. qiiiretiiiebanisesquioctavamdecimam propoiiionem.
Quod si 10 el 8 per se ipsos colligantur, Iiunt 524, Et ideo minoiis proportionis sunt qiiam,sesquiocu\a
quae nimirum duae sesquiseptimse decraise, id est, decima, -velsesquioctava decima hemis. His si addi-
289, 30G,324, sesquioctavum non implent, quia si dens i, fienl 247, et 260, inter quos sesqninoua
289 oeiava [leiqunatur, quse 56 uniiaiibus et oela.a decinia pioport:o, qna niusici semiionii proportio
paile unitans efliciiur, ac usdeui quonim Cbi ocuva major eat. Diifercilia qua seiiinoniuni inintis tna
f.19 BEDî YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 920
comala superal, esi 5165, qua vero 4 coraatibus Ain ordine dislinguunlur. Acule IHG inspiciendum,
superalur, est 1988. Quse simul junctse efflciunt quod mesen non ideo dicit consonare ad neten die
7154, id est, comatis proportione. Eadem differen- zeugmenon, iquod ad illam tenet inieryallum dia-
tia apotome superat 4 comata, qua minus seraito- pente syniphonia., sed quia per diapasou consonan-
nium tria, et eadem superatur a quinque coraatibus, liam hypate meson, idem sonat quod nete die zeug-
qua semitoniumminns a quatuor. Differentia qua loni menon. Mese quoque per diapason idem sonat quod
*
proportio superatoctocomata, esll925,qua vero su- nele hyperboleon. Nete hyperboleon autem resonat
peratur a novem est 5528, qusejunctse reddtmt coma, ad nete die zeugmenon diatessaron sympliouiam.
id est, 7153. Scilicet, ut a sexto ocluplo incipiantur Mese quoque, quod per diapason idem sonat quod
inquiri sesquiociavse poniones. Si h litteram tiite- neque Iiyperboleon, ad nete die zeugmenmi diaies-
sinemenon assumpseris, eril ea species quam dicit, saron consonat; idem argumenlandum, ubi dicit ad
scilicet, mobilibus lerminata, cura inter parhipate graviorem parlem paramesen consonare ad hypate-
rneson et paramese plusquam diatessaron sit, etpa- meson, Non enim propler diaponte hoe dicit, sed
ramese ininime mobilis sit. Descriptio incipit a quia per diapason paramese idem sonal <juod hypa-
proslambanomenon hypermixolidii^ et finiturin nete teipalon, consonat eadem pararaese ad hypatemeson
hyperboleon hypodoru; sed consideratio *vocum diatessaron sicut hypaleipaton. Quoniamjue pnmus
dialonici generis, quod in diatessaron lono et tono numerus potest in 2, el 3, et 4, dividi, in quse dhi-
pemitonioque pariter a neie hyperboleon hypodoru dit Aristoxenus lonum,. 243 septies ducti 1701 nu-
exoritur, atqqe in proslambano menon bypermixolidu merum efficiunt; 256 vero seplies numerali 1T92
eompletur. Miroque modo qua habitudine diatomca complent. Simiiiler 13, quse est differentia 256 et
in longitudine descriptionis singulorum modorum a 255, sepluplicata., eflicit 91, differentiam 1792 et
se nervi diflerunt, eadem haluiRdiue nervi tropornm 1702, elc.
MUSICA QUADRATA SEU MENSURATA.

Qiioniamcirca arlem musieam necessaria qusedam scienlia musicse in cognitione rationis, quam in
ad ulililatem cantantium traclare proponimus, ne- G opere eflieiendi atque actu, in quanto corpus mente
cesse esi utsecundum auctoris intentionem subtilissi- superatur, quod, scilicet, rationis expers sine ra-
cnas regulas sunimopere subjectas intelligere studea- tione degit. Illa vero imperat atque ad rectum de-
nius. Cum enim humana natura naturaliler omnia ducit, quod nisi ejus pareatur iraperio, expers opus
seire desiderat, et a primi hominis peccato quatuor rationis litubabit. Unde fit ut speculatio ralioni&
sunt mala quaenaiuram impediunt humanam, scili- operandi aclu non egeat, manuum vero nulla siut
cet, iguoranlia, vitiura, Imperitia loquendi, et indi-- opera, nisi ratione ducanlur. Jam vero quania siE
genlia, quibus lamen quatuor bona sunt opposita , gloria multumqne rationis, binc intelligi potesi,
scilicet, ignorantise sapientia, vitio virtus, imperiti_e quia cseteri (ut ita dicam) eorporales arlihces, non
loquendi eloquentia, indigentise necessitas, ideoque ex disciphna, sed ex ipsis potius instrumentts ce-
divina elemeniia philosophis peritiam artes inve- pere vocabula. Nam citharoedus ex cithara, tibicen
niendi concessit, ut per eam quisque noliiiam valeat vel auloedusex tibia, caelerisque suorum inssrumen-
praidicta boua comprehendere, et faciendo, his la- lorura vocabulis nuncupaniur. Ralio vcro non ab ia-
psam naturaui et ad melioreni consisteniiam sub- strumenlis. sed a speculatione et seientia denomi-
limare. Cumque ununi diseere valde sit dillicile, de nare voluit musieaeprofessores. Si quis ergo ex im-
mullis non est dubium, cum sit quasi impossibile ; n proviso discit canlare, qualilates el quantitates, si-
in omuibus tamen valde plura smt quse noslro seusu mililudines et dissimiluudines, diversorum sonortim
agnoscimus quam ea qu_ea magistro discimus. Nain pioportiones, lempora et mensuram, necnon et di-
sicut in arboie unam natur.fi virtuten) niultarura re- slinctioues longarum breviumque figurarum et se-
gilivam (iropaginem complanl*ivit, sic in homine, mibrevium discernere voluit, fontem jubilationis lui-
ratio ex unius scientia esse multarum docuit inve- jus scientise bauriat, ct ejus suavitatem experietur.
nire. IIic eltam illud inttiendum est, qtiod onuiis Nam qui vineam plantare vult, unam aibusculam
ars, omnisque disciplina, honorabiliorem naturaliler inserere, vel uiium asinum onerare coguovit, sieut
habeat rationem quam artificium quod manu aique in uno, iia in oinnibus facere vel melius, non du-
opera exercetur. Multo enim majus atqne aptius est bitabit.
scire <_uodquisque faciat, .quam ipsum lilud efficere Iu principio autem hujus seieiuite scire opina-
unde di-
quod sciat. Elenim artilicium illud corporale, quod mur qu.d sit musica, vel quis musicus, el
serviehs iamulalur; ratio vero, quod domina impe- catur ; quod genus, quoemaleria, quse parles , qusa
rat, et nisiinanus, secundum quod ratio canil, ope- species, qund iiistrunienlum, quaj utilitas, quod of£U
libera-
ratur, Iruslra fil. In lauto igiiur prseciarior est ciura. Unde scire debemus quod musica esl
9*21 MUSICA PRACTICA. P22
3is scienlia, perite canlandi copiam subminisirans. A eoium inler se, et quomodo sex his cornponunlur
-Sedhsee di.iditur, quia alia instrumentalis, aliahu- motelli, seu condncti, vel organa. Partes iheoricoe
mana, alia rbythmica. "Inslrumentalis vero esl di- surit tres, scilicet, de disposilionibus hujns artis in-
gnoscendis et discernendis canlibus attributa. Et venicndi neumata, et cognosce.idi nnmeros eorum,
lisec eliam dlvidilur, quia alia harmonica, alia et quot sunt species eorum, et declarandi proporiio-
rhythmica, alia metiica. Harraonica vero e*Uilla quae nps quarumdam , ad alias demonstrationes de om-
discernit inter sonos gravem et acnlum. Vel harmo- nib'is illis, et docere species ordinum el situum eo-
nica est illa quse consistit in numeris dupliciler et rum quiliusprtcparanuir, ut accipialex eis quod vult,
mensuris :una localis secundum proportionem sono- elcomponal ex eis harmonias.
rlmn vocumque, alia temporalis secundum proportio-
har- Species quoque liuj*ussunl diversilales subjecto-
nemlongarumbreviumqueliguranim. Alia,idest, rum, ex qurbus fiunl neumala ; nam aliquando voce,
moniea, qnod discrelio modulalionis et varietatis ca- aliquando fiain,. aliquando laclu exercentur. Voce
nendi scienlia, et facilis ad perfeciionem canendi vero, ut bominis flatu, ut libia; tactu, ut
psallerio
via, plurimumque vero dissimilium proporiional s vel cithara, et similia.
consonantia, et scientia de numerorelato ad sonum.
B [nstrtimenta vero aliud babet praclice, aliud
Rhythniica vero est illa quse in seansione verborum
requirit utrum bene vel male cohsereant dictiones , tbeorice. Theoricaevero instrumentum est inqutsi-
quia eantando vitandum est, tanquam legendo. Me- lio, et demonstraiio pronorlionum, sonorum et vo-
lrica vero est illa quse mensuram diversorum me- ctim. Praclicje vero, aliud naturale, alind artificiale.
trorum osiendit probabili ratione, ul patet in he- Naturale vero est pulmo , gutiur , lingua , pala-
roico, iambico et elegiaco metro. ttim, etc. Memhra spiiilua.il, scilicet, principaliter
Musicusvero est ille qui ralione propensa non sunt vocis et epiglolti. Artihciale vero instrumen-
solum operis serviiio, sed etiam spectilationis im- liini est, ul organum, viola, et cilliara, atola, psai-
perio canendi scientiam ministrat. Quod si in sedi- terium, etc.
ficiorum bellorumque opere videmus, in conlraria, Utilitas autem ej'us magna est, et mirabilis, et
scilicet, nuncupalione voeabuli, eorum namque no- virtuosa valde, qnoe fores Ecclesisa ausa est subin-
minibus velul sedificia inscribunltir, vel dicuntur trare. Nulla enim scientia ausa est subintrare foies
triumidii, quorum imperio acralione sunl inslituta, Ecclesise, nisi ipsa t .nlummodo musica : per eam
non quoritm opere servitioque perfecta , unde me- rerum plasmatorem mundi collaudare debemus etbe-
tricse definitio sequilur. Musicorum et cantorum r nedicere, psallendo ei canticum novum, sieut saneti
magna est distanlia. Isti dicunt, illi sciunt quse com- Paires nostri prophetse docuerunt. Nam divina olfi-
ponit musica. Nam qui canit qtiod non sapit, defini- cia, quibus ad sempiternani convocamur gloriam, per
tur beslia ; unde versus : eam quolidie celebrantur. Et, teslanie Boelio, quod
inter septem artes liberales musica obtinet principa-
Bestia,non cantor,qui noncanit arte, sed usu.
tum, niiiil enim Sine illa manei. Etenim ipse rnun-
Non verum cantorem facil ars, sed documentum. dus quadam harmonia sonorum dicitur esse consti-
Musica dicilur a Musis, quae secundum labulam tutus, et ipsum ccelum snb harmonise revolvi modu-
dicuntur filiaeJovis; et babet duplicem consideratio- latione. Inter omnes enim seienlias ipsa laudabilior,
nem, scilieet, secundum modum, et secundum non curialior, j*ucnndior, lsetior, amabilior esse proba-
modum. Secundum modum, ut hic sumitur, estlon- tur; nam reddit hominem liberalem, jucundum, cu-
giludo seu brevilas canlus , qttee organum (quanlum rialem, lsetum, amabilem; movel enini affectus ho-
ad nos) generaliteruppellatur per ceriam raensuram, minum, provocat in diversum habitutn, sicut in proe-
de qua nunc supponimus invenlionem. Secundum liis. Etenira tubarum concentus pugnantes aecendit,
nnn modum, sumiltir sive respective, ut ubi nulla quia quanto vehementior fuerit clangor, tanto fit
niaterioe proprielas est inventa. D animus velocior ad certamen. Quid mulla? verum
Genus vero liuj"tisscientise est perilia modula- musica mortales hortatur ad labores tolerandos, ei
lionis harmoniese, quse ex concordantia plurimorum singulorum operum fatigationem vocis modulo con-
sonorum, vel ex -compositione longarum breviura- solatur. Turbatos animos musica recreat, quoniam
'
que uguraium, perficitur. dolorem capilis et tristitiam tollit, immundos spiri-
Materia hujus est sonus ordinalus secundum molus humoresque pravos et languores depellit. Unde
dum. Sonus sumitur pro melodiseet concordise dif- et utilis ad salutem corporis et anima. invemtur, eo
ferenlia, ordmatur pro numeris temporum in figu- quod quandoque corpus infirmalur languente anima,
Tis consisientium ante perfectam pausam, secundum et impeditur ipsa existenie impedita: unde et cansa
moiluin pro quantitate longarum tbreviumque figura- ralio corporis ftl ssepeper cnraijonem animse, et per
rura, quae in vocis accenlu et lenore consistif. apiationem virinm suarum, et temperantiam suse
Partes veroipsius alias iiabet theorica, alias pra- substantise locis convenientibus ageniibus : sicut le-
ctica paites. Praclicse sunt tres, scientia de gravi gilur de Davide, qui regem solavit Saulem a spiritu
sono, et scientiade medio, ct scientia de acuto; et de maliguo arte modulalionis. Ipsa quoque replilia,
ius ttaciati ostendendo ulililates et comparationes nccuon et aqtiatilia, verutn et volattlia, sua dulce-
025 BED.E ViiNERABILIS OPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPUIUA. 9U
rline musica consolatur; sed el quidquid loqmmur, A _ nam a peifeciione circa sequalitatem aliquid babere
ct venarum pulsibus commovemur, harmonia proba- sumpsit, eo quod sub cerla dimensione longitudinis
lur esse, utilibus socialum. unius, per voeis accideniiam in mora circa ipsum
Officiumvero abud habet practica, aliud theorica. sequaliter proportionata manet, seipsamque in no-
Pr.iciica vero esl harmonias componere et arlem vem paries diminuendo dupliciler partiens, cujus
qtisebumanos possunt movere affeclus.Theorica vero forma quadrangularis efficitur, comam semper in
est, iu summa compreliendere cognilioiiem specie- ejus laiere dextro lixam, per quam etiam nomen
rum harmoiiiarum, et id e\ quo coinponuniur, et ad longitudinis habeie meretur, ut patet in prseseuti.
id quod componuntur, et qualiter coniponantur ; vel
ect etiam olficimn figmas longas el breves, necnon
coipora et menstiras eorumdjem, qualitales et quui- Secunda vero impeifeda longa aliquando eiiani
titiues, similiindines et dissimilitudines nroportio- non est perfecta : quod non pcrfecla dicilur, eo
iuim, sonorum et vocum, et orthographiam cogno- quod nisi dno tempora continei in se, aflinitalem ut
sceic, et conservare, et regulaiiler eam describere, forma et proprietale perfecioe figur_e lenens, ul
ita qnod omnis canlus qualiscun(|ii(. (ueiit diversi- palet.
B
ficattis, congrue per illam pos-it deelarare.
Cuin igitur illa et alia niulta in Iiac arte secundum
ordinem declarantur, primo specialiter videndmn Teriia recia brevis dieilur, ab eo quod iinum re-
est et sciendum quod tria taniiiminodo sunt genera ciura et liitegrum cnniinel in se tempus, seijisam-
per quae lola mensurabilis musica transcunii, scili- que iu duas dunmuens parles non sequales, \el in
cet diseanlus, bocelus et organum. Discanlus vero lies taiiiuiiiinodo sequales et indivisibiles; cufus
forina quadrangulans est, omm carens propnelale,
eafaliquorum diversorum gcnerum canlus duarum
vocum, seu trium, in quo lenuiuo consonanlia , sci- ul hic :
licet, dialessaron, diapente. diapaion, per composi-
lionem longnrum breviuinque figuiariim, secundum
dulcem niensuram naiuraliter propoitionata manet. Quana, aliera brevis appellatur, eo quod duas
Unde iiolaiidiimestquod tres generaiissimaestmt spe- rectas breves lenet, alque semper aiterum occupat
cies, per iuas omnes modi, ld est, omni'S cantus, in locuni, affiniutein rectse brevis lam m lorma quaiu
in proprietale et societate tenens, ut hic :
qno consisiil maleries, dignoscuntur et dibcernun-
ttir, ac eliam moderantnr per figuram, tempus ei ,
inensuram; el quoniam hujus discautus per dictam
conipositionem sub certa dimensione temporis, seu Quinta vei-oscmibrevis maj'ordicitur, et habej a se
temporum, per diversa capitula declaralur, ideo iniinis nisgmim, quod etiam impeifeetum, ethrevis,
primo de repraeseiitalione et jforma figurarum sim- quia irapeiiecta scientia brevis etmajor esl, quoni.un
plicinm, secundode figurissimiliterpariterque ligaiis majorera parlem retinet recua brevis, ut prxdictiim
teti junctis, qu_e tempora qiicelibet figura pro sua esl, cujus fonna talis est:
parle coniinel in se, ac etiam de plicis, jjropiietati-
bus erdistinctionibus earum videamus, et quomodo
per hujus figuras denotaiur longiludo seu breviias Sexta semibrevis minor consimili tnodo dic-tur et
cantus. Deinde quid sit lempus, quid mensura. Umie
niinore, eo quod niinorem m se coniinet p.irleui
figuras reprsesentalio soni seeundtun suum modum,, rectse brevis, tenens affimtaiein in forma et quanli-
et secundum sequipollentiam sui sequipollenlis; sed'
tale prsecedens, ui hic:
tuijusmodi figurse aliquando ponuntur cum Iitieia,
aliquando sine. Cum hltera vero, ut in moteilis et
similibus, sine luiera, ui in neurais conduciorum et u
similta. Inter enim figuras quin sunl cuni lilteia, \el Cum igilur perfects figura manens in unilaic s.it
sine, talis datur differentia, quoniam illae quse sunt fons ei oiigoipsius scientiae etfinis, propierea qnod
sine lillera, debent, prout possunt, amplius adinvi- omnis canius ab eadem procedit el in eadem iepli-
cem ligari. Sed hujusmodi proprietas aliqiiando calur: et ipsa m niiiiiiris consislit, temporibus et
omilliiur supra lilieram his liguris associaum, et inpnsuris, et iriuiiii in se coniinet aequalitalem, vi-
liujus figurarum proprietas, lam litteiae sociaurum, dere sequilur quod ipsa prior caeteris esse videiur:
quam non, dantur divisiones ac eiiam regulse se- eo quod n.uudi condiior Deus oinnia in numero,
quenles. Quapropterad omnia discenda prolata sciie pondere et mensuia constiluil, et hoc principale
•iebemus quod sex tanlumniodo figurse sunt adin- exstilit exemplarin animo Condiloris. Nam qusecun-
ventae: quarum binse et binoesemper sunl affines, in que a nriniifivaorbis ongine formata sunt, numero-
forma et in quantitale consimiles, scihcet, in pote- runi ratiotie imiversa esse consiilula. Et ideo nume-
siate, arte, regula differunt et natura. Quarum et rus ouinem creaiuram naluia prsecedit, et in singulis
miitia super omnes fons est et origo ipsius scienlise lcrnaiius inveniiur: qtiia ab ineffabili Triniiate, quse
j.que linis, quj. perfecta Ionga minuta vocalur ; ciiwi.i comlidit. p.ssei>lia!ilern*>nrecedit. Undeillut!
925 MUSICA PRACTICA. • 926
in aucloribus legilur, quomodo Deus imperare gau- A . non rectara mensuram habentes, quod faciendum esi _
<Ietternario, ita hic numerus inest rebus omnibus, quia, siverum esset, luncposset fieri cantus naturahs
eujus principium unilas est, quse Groece monos dici- de omnibus imperfectis, quoniam imperfectum dicunt
tur. Ipsa \ero non numerus, sed fons et origO nume- esse perfectum. Sicul enim res quselibet naluralis iul
rorum, principium et finis omniurn: et ideo non im- similitudinem divinse naturse, ex tribns constare in-
merito ad summam referlur Trinitatem, quia res venilur, et in vocibus et sonis trina Unlum consistat
quselibet naturalis adsimiiiludinem divinse naturaeex consonantia: sic omnis caiilus mensurabilis ad simi-
tfibus constare annuilur. In vocibus et sonis, et rebus litudinem divinse naiiirae, ex tribus conslate inveni-
omnibus trina lantum consistil consonantia, scilicet ttir: cujtis probaiio patet in mensura, ubi lernarius
diaiessaron, diapenle et diapason. Ilanc igitur Tii- numerus leducitur ad perfeclam.Et ne in ambiguum
nitatem omnia naturaliter formata consequitur, quo- piocedamtis, sciendtim cst quod perferla figura mul-
niam rebus omnibus ab origine prima n.iluraluer m- tiplici cognoscitur legula. Piima,sicut prsefali canunt
haereniem,in summo et primoartifice, luisseimperitos -versiculi; secunda/quandocunque inler-dtias longas
necessario credere oportel: curn nilul prius sit fa- duse breves omni propnetate carentes evenerunl.al-
ctum, nisi prius sit in artifice faciendi polentia, vel finitatem in forina careules. Verbi gratia *
sapienter sine sapientia, etc, nullse indigeat, nihil
ab eo fiat nisi ex gratia. Cum igitur ab eo fiant omnia,
maximum est sapienlibus, quod hsec tria, scilicet sa-
pientia, potentia, gratia, sunt in divina Ecclesia, quia
ad summum perfecturaque bonum plura non sunt ne- 0 Maria,"beala gemtrix.
cessaria. Et lunc omnium prima principia lantum Prima, profert unum lempus, quoerecla brevis di-
sunt tria. Prineipium immobile, Deus principium cilur, Jactens duo, quae allera brevis appellatur, et
principiornra : principium mobiie coelestis, super cu- sumilura parle finis figurseprsecedenlis: et quoniam
•jus motu moventur omnia. Et ut breviter dicamus: in kili binario tria tempora coinmorari reperiuntur,
Omniscantus mensurabilis.ab ipsa ligura proceditet ideo longarum qusevis praidictarum a Deo perfectio-
dividitur, et in eamdem rej.Iicalur, et omnes figtirm nem relinere nteretur, nisi tantummodo sola brevis
«ubsequentes ad eamdem, propler aequipolleiitiam primam prsecesserit Iongam.sieut per hanc clausulauf
retinendam, ••ecurrii, Cujnsregula lalisest,etnalura, patet: _
quod quandoque reperla est aiUeIongain,seiiiper tria
lempora tenet. Verbi gratia:
Tuno duo tempora Ionga tenebit: el sic perfectto

Affiriitasaiitem cjus, quse in forma sibi consinulis
anie proleciionein conjunctam sive diijunciam ,
efficllur, se.juitur: cujusTegula talis est et nalura,
nunquani diininui p>Uest: qtioniam longa perfecta
quod seuvperante brevem vel post stare debet, quse
sibi collateralis ecse rLfermr.Verbi giatia: nequu lwbere peifeciionem, ni i mediante aliqua
perfectioue sequeiite. Terua, sl tres inter pr*dicias
quando,_ue repenan.ur, el in fonna consimiies, ut
hi. :
In nna nonnisi duo tempora'communicari leneniiir
ratione collateralis, ctu,s ab eodem suraitur a pane
fims. Unde versus __
Anlevero longam,miniira longa faciunt.
Si bre.is addatur, duo temporalouga merelur
Et hcet unum tcmpus conservat, et lum niliilomi-
Undenolandum est quod quaiidocnnqtie interduas
D nus nulla longarum virtutem sive gratiam SIM.pet-
longas sola brevis evenerit, semper ad imperfectam feciionis amittel, nisi ut est. Quarta, s
reducetur praecedentem,, et merito cum ab eadem prsediclum
quaitior inter prjedicias e.eneiint, omnes brces pu-
procreatur, consimili modo fit e converso. Unde cou- et : sed tiltima oriatttr a suhsequeim.
siderandum est, quando perfecta lieri nequit, nisi t.uittir, seqnales
Et cliara uniiin p.irvuin iracium in forma et lougiiii-
mediante brevi sequente, seu praecedente, quoniam
diiie seniisuspirii obtmeat proecedens Imiga juxla ln-
longa etbrevis, ete conveiso, semper nnam perfeetio- iiis>>uumaperte fmis, qui dilTerenliamiuodoiuin seu-
nera faciunt. Undesi qtiseral aliquis utrum possil fieii ut bic:
modulus sive cantus naluralis de omnibus imperle- peifectorum signilicat,
ctis, siculfude omnibuspeifeclis,responsioeum
probatione, quod non, cum puias imperfectas |§g
nemo pronuntiarepossit. Yerunuamen quidam in E
artibus suis referunt, perlectam figuram se habe- ~~
re perultramensuram :el quosdametiammodos, sictit Etltnic longa suhscqucns lempora, nisi duo lene-
primum el ûattura esse per uliramensurales, id est. battt. El hoc ettain secuudum ordinem quarii et
827 BED/fi VENERABILISOPP. PARS jl. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 928
qninti modi imperfecti. Nam si tractus ille deficerel, A in divisione quinque partium dividuntur, quarum
iunc primn brevium proeederet a praecedenti per or- quselibel dhMo multas continel differenlias, et di-
ditiein secundi imperiecli. Verbi gratia : versas. P.ima igitur differenlia, primse parlis, est
qnsedam figuia, quam plicam cominuniter appella-
mus. Unde notandum, quod plica nibil aliud est,
quam signum dividenssonum in sono.diverso per di-
versas vocuin dislantias , lam ascendendo quam
Quinla vero, si quandoque in forrna consimilis descendendo. videiicet, per semitonium et tonum,
eveneril, Ires primse dabunl unam perfeciam: et per semiditonum, et ditonum, et per diatessaron et
binarius subsequens non sequalis, unam : et quseUbet diajiente : quae plica qualuor differentiis explieatur;
longarum, prout superius dictum esl, tenebit. Verbi nam qu.pdam perfecia^ dititur , et quaedam.'ira-
gralia: peifecia; qusudaiu recla breus, et qusedam aliera
brevis
Pruna differentia piicoe,peifecte descendendo, est
quaniam Jigma b3beiis traclus, quorumjaltimus Jon-
Et si plures evenerint secundum imparem nun e- B gior est primo, nt p.uet: ,
rum^ eonsimili modo non liat. Et sic de faciii quis
polerit habere differentiam inter longam perleclam
et impeifectam. si bene consideratur. Ascendendo vero unum solum relmet traclum, ut
Proplerea notandum est quod perfecta figurainuno paiet;
coipore quandoque duplicare videtur, quse tunc lali-
tudo ejus transit longiludinem sic 0 quaanon ad alia-
Tum figurartim spectat originem, nisi ex gratia: Omnem lgn.ir habens poteuatem, regulam et natu-
quoniam minquam duplicaretur, nisi quod ne in ram, quasi babet perfcctam liguram, excepio quod si
composrione, sive ordinaiione lenoris, piana musica longam prjeeesseru in coipo_,e,dtiotempoia lenebit:
irangalur : super quam omnesimolelli et omne_orga- reliquura autera in membns, fit aulem plica In voce
inim fundari lenenlur. per compositionem epiglotti cum repercussione gut-
Recia brevls, aul quae supenus pluries cum pluri- turis subtiliter mclusam.
busdenominatur, adhuc in lorma propria describitur Seeunda differentia est plica Imperfecta , quae
n hunc modum: | etiam cum prsemissa proprietate consimilem retinet
C formam, sed rcgulam impcrfeciae
figurse lenet, et
naturam scilicet in corpore, unum lempus reliquum
in membris, ut patet descendendo :
s
Continens igitur unum in se fempus, seipsara in
duas diminuens partes non sequalcs, vel in tres tan-
lunimodo sequales et indivisibiles: quarum prima Patetet
asiendendo, ut:
pars duarum, semibrevis minor appellatur, secunda
vero major: eteconverso, tres autem semibreves,
niinores sequales, el indivisibilesnuncupari lenentt-r.
Unde notandum est quod nulla semibrevis sola re- Terlia differentia est illa quae babet duos tractus ,
peritur, quoniam per se sola significare nequit, sed quorum primus longior est ultimo, descendendo, sie
binaeet binse, non a?quales,ut hic: uli patet:
Vel tres el tres sequales numerari debentur, ut

lnc: B Sed ascendendo , duos habet diversos: untim in
I
dextra paite asceudendo, significans plicam aliam in
sinisira parta descendendo, rsignificans brevitalem,
Et sic, biuarins non sequalis, seu ternarius oequalis, utliic:
semibreviuni figurarum, semper ad rectam brevem
a;quipollere debet. Reeta brevis ad imperfectam, vel
ad alteram brevem imperfectam ctim brevi, seu bre-
vis cum altera brevi ad perfeclam. Observantes igilur polestatem, regulam et naturam
Jam dictura est de simplicibus figuris, nunc aulem recise brevis, et ipsius qur- vocatur aliera breyis.
dieendum \idetur de simul Jigatis seu conjunctis, Secunda divisio partis secundse est qusedam liga-
qualiter inter se differant; et rursus incipiendo ab lura duarum Iigurarum, quoe etiam binaria voealur,
unitaic, et sic distinguendo longiludmem et brevita- quattior habens differenlias: quarum quaelibet dupli-
tem, secundum quod multiplicanlur, innuere. Unde cem habet figuiam, ascendendo, videlicet, et descen-
notandum est quod qusedara sunt species, quibus dendo. Unde nolandum est quod si aliqua islarum in
oninis cantus euphonise causal decantalur, quaj etiara desteiidendo propnetitem habuetit, in ascendeudo
829 MUSICAPRACTiCA. <J$0
'
verocarebtt; rl e converso, exceplae tanlummodose- A Prima fiet longa imperfectn, secunda recta, brevis
mibreves. Ascensus autem inlelligitur, qtiando se- terlia; sicul prima, si anie longa sequatur, iunc tria
cuudafigura alicujus ligalurse fuerilaltior prima. De- lempora leriia donat. Secunda differentia tam in
sceusus autem e converso; prima igilur differentia proportione quam in propnetate, omnino per oppo-
talis esl, quod quandocunque duse figurae simul li- situni primse differentioe, tam supra litteram, quam
gatse descendendo cum proprietate, vel sine proprie- suie littera regnat, ut lnc : _
—
laleascendendoreperiuntur, ut hic:
Tertia differentia, lam supra lilteram _quamsiue,

talis est, n.uod quandocunqtie tiinari.p.ligalurje adin-
Prima recla brevis fit longa imperfecia, ut mani- vicem coiiiineaiiuir, quamvis longa prsecedat, seu
feste patet in quario, quinto et sexto modo, tam su- sicul hic, tam asceudendo quam descen-
sequaiur,
pra lilleram, quam sine littera; nam in secmido 25 . dendo.
modo, lertio et septimo, tales omnes fiunt oeqna- _
les tanluramodo supra lilleram, secundum usum. —
Secunda differentia, tam ascendens qnain de- S
scendens, per conlrarium primae differentiae con- iS
Btat, nt hic: rrima prolert unum (empus, secunda duo, terlia
tria. Et hoc est secundum ordmem qu.irli, dum la-
roen longa in primo gradu consislat.
Quarta differenlia est, quod qnandocunque binaria
tam in proportione quam in proprielate. ligatura prjecedit lernanam, prima binaria profert
ul snora con-
Terlia differentia, lam ascendens quam descen- unum tempus, secunda duo teinaria, -
tinelui ni pioxima. Verbi gralia
dens, sub lali forma sequitur, quod secundum oe-
qualitatem proferuntur:
C Et boc secundum ordinem quinti modi. Quinta

differeniia. ascendit et descendit tain supra liiteram
El notandum est quod lalis ligatura vocatur saqua-
quam -sine littera, lalis est quandocunque lernaria
lilas, quoniam reddit sequalitatem ; omnes aliae, quar.
rum prima fucrit longior seu brevior, suiil non ligaiura ctm aequaluale couiecta repeita luerit, nt
hic :
sequabs.
Quarta differentialam ascendens quam deseendens
reiinet proporlionem non propriam, sub lali foima :
Omnes proleruntur sequales, secundum ordinatio-

nem seplimi. Sexta differenlia lam .supra Iitteram
quam sine, lalis esl, quod qiiandocunque lein,uije
<Juse semibreves appellantur, non sequales etiam Iigaturae contineautur proprietates non proprias ha-
proferimtur, ul prsedictum est, quod duse semibre- benles fam ascensum quam descensura, ut bic :
ves; quarum prima minor est, et e converso constj-
tuuni unam longara, et quandoque pro allera brevi *
ponunlur. _. ,
Tertia divisio lertise partis est quaedamligatura,
eui conjunelura trium figurarum novem habet diffe- Duae primse seniibreviabunlur, nhima longa duo-
rentias; quarum qusehbet fit dupliciler, ascendens rura temporu.i profertur, .si brevis sequ.uur; si
videlieet et descendens. Prima autera diffcrentia, ante longam, tria lempora donal. Seplima differen-
tam sine littera quam cum litlera, talis est, quod tia ascendens el descendens tara supra lilterain quam
quandocunque irinaria ligalura lam descendendo sine, lalis est, quod quandocunque leinaria lam
cum proprietate, quara ascendendo sine proprieiate,
conjuncle quain ligate reperiuntur, ul hic :
reperta fuerit in primo gradu de blna ligatura se-
quente.
Duse primse semibreviabunlur. Uliima proferl

unum lempus/si brevis sequaiur; siaulem loriga-
95! BED.(£ VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIAET SPURIA. 952
nnc duo tempora donat. Oclava differenlia, tara
»scendensquamdescendens,omninoperopposituin
tenel prsecedentia,tam scriplura quamproprietate:
Prima dabil unum tempus, duae medisesemibre-
viabunlur, et ullima dabil unum tempus. Quinla dif-
ferentia talis est, quod si proprietas in fronte primse
Nona differenlia, tam ascendens quam descen- Jigursequaluor conjunclarum reperialur, ut hic :
dens, talis est, quod quandocunquelernariae Iigaiurse
tam coniunclse quara compositsereperiantur :
Tres primse semibreviabuntur aequales; uitima

brevis, si brevis sequaiur; si autem longa, tunc duo
Omnes semibreves sequales et indivisibiles profe- tempora donat. Sexta differentia talis est, quod si
runtur in lerlio loco quarti modi, quod altera brevi g prima quadrangulalur, et alise syncopanlur. Yerbi
repenantur ; nam sicul altera brevis tenet affinila- gralia :
tem rectoebrevis, sic etiam tales affinilatem in- ^
ler se lam in forma quara proprielaie tenent E
Quarta divisioquartsc partis est qusdam liga- _
lura seu conjunclura quatuor figurarum, novem —
habensdifferentias,qnarumqusehbet dupliciter habet Prima recta brevis, reliquse semibreves efficiun-
figuram, descendentemvidelicetet ascendenlctn. Sed luf. Septima differentia, qualernse iigaturse lam de-
nolandum quodplures descendendoinveniuntur quam scendeniis causa et
proprielate, quam aseendentls
ascendendo, propter gravem ascensum, quoniam le- scienliae, ut hie :
viusest descendere quam ascendere. Pnma dilTerenlia
lalis est, quod quandoque aliqua junctura descen-
dil, seu ligalura ascendit, quatuor figuraruin alicubi
reperiuntur, quarum proprietates primsefigune tan-
Tres primsebreves et sequales, quarla lo»ga im-
git longitudinem trium sequeiiliumiigurarum. Verbi
gratia : P perfecta, si brevis sequalur; si autem longa, tunc
erit perfccta. Octava differentia de eisdem lalis est,
. <|ticdsi iiliima vult breviari, varietur hoc modo:
Pritna erit longa, perfecla subsequerilium duae

pnmae senubreves, et ultnna duo lempora debet.
Secundadifferentiaex lalibus, talis est, quod si prae- Nona differemia talis est, quod si duse primse vo-
dicta longitudine dictae proprietatis abbrevialur ad lunt semibreviari, habeant proprietalera semibrevi.
distaiitiam secundse figuroeillorum quatuor subse- utis.
juemium. Verbi gratia :
Et si ultima longa fuerit, lunc penultima duo lera-

pora tenebit. Verbi gratia :
Prima, duo lempora dabil, reliquse semibreves
eiuni iudivisibiles et sequales. Tertia differentia la-
lis est, quoii si tales creverint, quarum prima cum
piopnelaie per se, et alisc cum proprieiate simul
composii.fi fueriut, prima longa imperfecta eiit, et Quinta dtvisio quinlse partis est qusedam liga-
dii.B primse subsequenies semibreves; ultima duo tura quinque figurarum, duas habens differentias,
ipnipora dabit, si brevis sequalur; si longa, lunc tria quse duas habenl figuras, ascendentes, videlicet, et
tempora donat. Yerbi gratia : descendenies; quarura prima differentia lam ascen-
dit quaradescendit, lalis esl, qnasi proprielas in
__. fronte primsequinariai ligalurasexstiterit. Veibi
-§r gratia :
Qnaria differentia lalis est,quod si in frontepri-

niapqiialuor.igiirarumdescenc_en.ium, vel iu fronle
secundseascendentium. Verbigratja :.'"
'
933 MUSICAPRACTICA. 954
Duse primse non sequales semibrev.abuntur, et A semisuspirium minus, qtiod inter duas Hneasmedium
duse sequentes breves sequales, ultinia longa si ira- tenei, et ponitur pro semibrevi minore, quod est
perfecla fuerit, sequatur; si aulem longa, tunc eiit indiviMbile, de quoruin majornate formulse palent.
perfecta. Secunda differentia lalis esl, quod si sexta r-
apponatur figura, etiam similein habeant proprie- , _
tatem, ut hie : -
Notandum etiam quod perfecta pausa nunquaiu

S pmiitur nisi iu pari loco posl minorem figuram et
— peifectam; cum lametinaturalisexstiteritcanluset
ponitiir pei eadem. Pausula vero in loco ponitur
Tres prim.fi sequaliter semibreviabuntur, et duae perfect.e figorac.Suspiritiin, iu loco brevi, cujtis pro-
sequentes ibreves sequales; ultima vero longa, ut de- balio csl in 0 quam sancta, et in ea.'leiis hymnis,
claratum est. aut aiiicr compositis, et fit tempus in lempore pr«-
Quum dicium sit de fignris vel ligaturis et conjun- pter apquipollenliam donalam, qtioiiiam nec post
ctis, qualiter inter se differant, nunc aulem dicen- ~~B propriam qiiantuatem possit oblinere; narn licet vox
dum est de plicis in eisdem figuris existentibus, obmutatur, lempus lamen non. Unde versus :
quoniam sicut in qualibet scienlia speculaliva sunt Temporapraateretmtmore fluenlisaquae.
quscdam quse debent supponi, ita in hac scieniia
necessarium est quod diversa iempora per diver_>as Sequitur de mensura, qua> per lotam musicam lo-
ctira oblinet necessariiira, quse etiam non solura in
figurationes designentur, et quod plicae varientur,
secundum variaiionem lemporis et mensurap. Cum musica, sed eliain in omnibus peiutihs invenittir.
Unde versus,
igilur primo declaraluni sit de singulis pbeis, in
prima divisione piiin.fi parlis, qu.e adhuc manifeste Ulin omnequodest, mnsicamponere prodest,
se repr.Tsenial. Sic sine mensura,depentomne quod csi.
Quoniam fieri posset quseslio, quid sil lempus, ad Unde \idendum est quod mensura dupliciler in
qiiod respondendum, quod lempus (ul liic sumtlur) hac itrte contineiur, scihcet, localis et lemporalis ;
est qujedam proponio j'usta, in qna recia brevis ha- et idem est quod ars isla mensurabilis musica nun-
bei figuram in lali videlicet proportione, quoJ possit cupatur, ad differeiuiam plense musicoe, quia cum
dividi in duas partes non sequaies, vel in ires tan- ipsaplena nmsiea Iocalimensura, quaecsl ad distan-
tumuiodo scquales et indivisibiles, Ua qtiod \ox non („ ti.im vocum mensurandariim, solummodo mensore-
alterius in lempore discrelionuin habere p>>ssit. tur, isii non solum localis sufficil, sed etiam requi-
Eliam seieudum est, qnod lempus habci figuram tn- rii eam et temporalem. Temporalis, ul hic, vel mu-
plam, aliquando enirn voce recta, aliquando cassa, latio cst duariim , Iriuin vel pluiium figurarum ;
nliquando demissa. Voce vero recia, ut vo\ humana secnndum quod sunl iu numero ad aliquam perfe-
procedens a pulmone. Cassa vero, est sonus, non ttionem relala aequalitas, ut si quis aliquain pro-
vox, id est, voxnon ariiculata, quse (ilsecunduni ali- poriionem juslam , seu consonantiam duorum can-
quod inslrumentum, et ideo dicitur cassa, quoniain tatuium, sive trium diversarum vocum, alicuj'usloci
natura non hic dicitur ficta esse. Etiam vox parva, destinati scire desiderat, ab aliquo sibi nolo, princi-
non mutaia, dicitur eliam cassa, quia cum recta voce paluer ad locum usque deputatum, per tria tempora,
reciam non potest dare concordantiam. Demissa iH vel per sequipollenliam, aut sempcr ad perfectain
vero vox, est illa proportio sive mora, qua quselibet figUramdiligenter studeal compuiando referre. Unde
figura superius prscnominala, secundum magis et notandum esl quod per eamdem oranes modi diver-
niinus proporlionahter habet figuram hic tacite re- simode originein prosequunlur.
ctam mensurain excogitando, secundum quod quae- Cum superius declaratum sii de omni genere figu-
libel ligura pro sua parte continet in se. Unde no- j)I rarum, ei de temporibus et rnensuia, et etiam do
tandum est quod hujuscemodi tacita mensura est plicis, eliiihilominus consistit modus seu mancries,
per quinque virgulas longas et breves, de quibus et raodus consistat m sonorum modulatione et vo-
patent quiuque dillcrentiae : quarum prima perfecta cum discretione, nunc auiem dicendum est qmd sit
pausa vocatur, continens in longitudine quinque li- niodus, elquot sint, et qualiter a principah figura
neas, a summo usque deorsum habens omnem po- omnes numeri conslare videnlur.
testatem, regulam et inensuram, quam habet longa Modus vero maneriesve, ut hic sumilur, est quid-
perfeeta. Secunda vero pausa, imperfecta nomina- quid per debitam mensuram lemporaliter longaruw
lur, quse summiiaiem continet quaiuor Iinearum, breviumque figurarum et semihrevium transcur
habens polestatem imperfectae figurae, et illius quae renl. Uude notandum quod ad constitutionem natu-
vocatur allera basis. Tertia vero siispirium breve ralium instruinentorum novem rnodos dainus. Ad
uuncupatur, continens sumniitalem irium linearum, qiioruin cognitioiiem discernendam, el inultorum
et ponilur pro brevi recta. Quarta est semisuspi- etiatn errorem deslruendum, tres liberaliores exei-
rium maj'us, continens summitalem duarum linea- piunlur, scilicet, primus, quartus el seplimus; a qui
ruin, et ponilurpro semibreVi majoie. Quinta est bus alii sex, quasi clientes, bini et bini a quolibe
1355 BED_4EVENERABILISOPP. PARS i. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. §36
exoriunlur; quoruin etiam quilibet perfectus dicltur, A Quartus quaternarium lenet figurarum, et ob hoc
»ui imperfectus. Perfectus vero est ille qui habet post tertium collocaiur parum, finis et principium,
5guram recto moderamine fmitam, et per talem perfectse sunt haruns, medisesunt finitimi, non adae-
quantitatem, numeium et mensuram, sicut per qua- quatarum :
lilalem incipil. Imperlectus vero eslille qui in diver-
sis locis variatur.
Primusmodus dicitur, qui lanlum componiturper-
feclis figuris:
0 Maria, beala Genitrix, etc. Qusedamper se stan-
ium, atqueperfeciarum semper sit inilium; hic li-
gaturarum sumet ligatarum, nnura el post alinm,
'lettim erii clarum :
Sancli Spintus adsit, elc. Ex hoc patet igilur, quod B
hoc nunquam componilur in ligaluris, sed libere "*
excipitur, et solus non palitur unquam a pressu-
ris regit, et non regitur; imperans non utitur alia- .
rum jure.
~~~~
Quinlusmodusnuncupatur, quiexquinquecon-
_H, gregalur,et completur vocibus, cnjus priina bre-
-~j vjatur, el figura prolongaiur ex hinis lempori-
bus, propterea coinpiat; quarla brevius appel-
Iste primus dicitur, et jnste pr.Tponitur aliis ven- latur, non de ceriis brevilms, quinlic triura lempo-
rum datur, ergo longa leneatur illa modis omnibus :
lufis; nam ad btinc reducitur, el in hunc resolvitur
quivis ex figuris. ln hoc si pausabiliter, longaep.ms-fi
dabuntur perlocosin Jiguris, ahtererrabitur, neces-
sarium syncopabimr mtiltum sui juris.
Secumdus modus lunc scquitur, in quo primo po-
nitut longa imperfecta, cui mox subjungitur ab ea Demenanl grand'ioye, elc.
quae sumitur qusedam brevis recta. ^ Isle niodus colligalur, ttinc ex binis proponatur
Jigaiura vocibus, et tcrnaria stibdalur, quam bis bina
consequatur, necnon trina poslponalur istis prsece-
denlibus:
Isla si ligabitur, ei primo dabitur, irjnse adjeeta

Veni, sancte Spirilus, etc. Collecta qiiamconiitabitui
dualilas:
' Sextus modus figurarura non caret
senario,
si perfeclse sunt-eanirn duse, sine d~ubio; nec-
^^ non quatuor iilarum ponuntur in medio, duas
ig.
quoquepnmas harumsemibreves facio,siqua-
Tertius nrtodus perficielur, levitis addiscitnr ej"us riiincunque sequendaruin reclam
brevem nuntio.
vi perfecta, hic post priraum igimr esse, e\ hoc
arguitur. Secundus bic insecla. Tertius contraria-
tur ipsa prsecedeniia. Ex hoc tertius dicatnr, es
causa dicente ; huic primo brevis datur Ionga sub
sequenti, atque brevis comitatur hunc inconil
nenti; Suaul voiie donl ians und, elc.
Hujusmodi Jigaturarum pones in principio illam
per se periectarum, quae est de eonsortio, qua-
luorque Jigatarum sequantur confinio, sicut eiiam
in collegio scriplurarum notatum :
Marim prmconio, devolio, etc. Iste modus col-
ligatur, bina prspcedenti Iigalura consocialur, trina
finienti:
Sepiimus modus ex vocibus septem compo.-

iiettirneciion rcctis brevibus, hic ergo locetur:
937 MUNDISPILERA. 938
Binis coeunlibus_cum proprietalibus ipse copule-
'A tUr:
1) Maria, virgo Davidica, etc' Sese colligantibus j

qualuor, ligeturbinis conCurrenlibus, iste finie- J"
tut; 'est earum fiuibus, semper plica detur:
Nonus modus semibrevibus tribus, et scqualibus,
sic perlicietur.
Et sic isle septimus merito dicetur.

Oclavusmodus, inaequalibus, binis seraibrevibus
semper .patielur:
Domine, Domine, rex glorim, etc. Ex quibus
tribtis omnibus unum de temporibus sequale tiu-
B cetur.
BEDiE PHEiBYTEKI
DE CfRCULIS SPH_£R_£_ET POLO.
Sphsera esf spfecies quaedam in rotundo confor- D reus; alter opposilus, AtistrO Notus etiam di
msla, nmnibus ex.partibus sequalis apparens, unde ctus.
reliqui circuli finiunlur. Hujus auiem neque exilus, Qumsinl sigiiificalionesi.
neque iniiium potest definiri, ideo quod in rolundo Significaliones qusedamin circnmduclione sphserse
oranes tactus et initia et exilus significare pos- circuli appellaniur, e quibus parallelos dicuntur, quj
sunt. ad eumdem polura consiituli finiuntur. Maxiraiautetti
Centrura est, eujus ab initio circumductio sphserse sunt, qui eodem centro quo sphsera -conlinentur.
terrainatur, ac terrse posilio constituta declafattir. Horizon aulehi appellatur is, qui lerrainal_ea quae
Dimensio quo tolius ostendituf sphserse, cum ex perspici aut videri non possunt. Hic aulem incerta
utrisque partibus ej'us ad extremam circumductio- raiione defmitur, quod modo polo subjectus ei cir-
nem reeiaenc virgulseperducunlur, quse dimensio a *ulis hisjqui paralleli dicunlur, modo duobus extre-
compluribus est axis appellata. IIujus anle.m cacu- mis et sequalibus-nixus, ino.do aliis partibus adjectus
inina, quibus maxime-Sphsera nilitur, poli appellan- terrae pervidetur_ ila tflcunqueJueril sphscra collo*
tur. Quorum alter" ad Aquiloneiu speclaris ,^Bo- cata. ^ . ""
_. .. * - >-
- - "
PATROL. XC. 30
859 BED.E VENERABILISOPP/PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 940
- Polus, is qul Boreus appellatur, pervideVipoiesl A Aquilo consliiuifur; ilerOm au'em ad ejus_signire-
semper; Notus auiem ratione dissimilis semper esl gionem quod Prqcion vocaiur. Duodecim signorutn
a cwispectu reniolus. Naturalis mundi slatio -phy- parles sic dividenlur.^Quinque circuli, de quibus
sice dtcilur, ea esse in Boreo polo Jimia,>ut -omnia supfa diximus, ita finiuniur, ul unusquisque-eoruin
e dexlris.-par.ibus exoriri, in sinistiis. occidere Vi- dividatur in partes xu , el ita ex eorum punctis linese
deantur. Exortus est eHtm stibita quaedam species' perducanlur, qusecirculos sianjlcenl factos, In qul-
objecta nostro conspeclui. Occasus anteni 'pari de bnssigtia xu describantur. Sed a nonnullis iraperi-
cniisa, ut erepta ab oculis vioa in finiiione mundi. - lioribus qiia:r'utir quare non aiquls partibus circuli
€irculi sunt paralleli quinque, in quibus lota raiio finiaiitur, hoc est, ut de triginta pariibus quinsepar-
sphaerseconsistat, prseter eum qui zodiacus appella- tes dividaniur, et ita circuli pari ratione ducantur,
lur, Qui quod non ul cseteri circuli certa niinensione id facillime defendi posse coiifidimus.<_umenim me-
jfinitur,' eliinclinatione aliis'Videtur, loxos a Grsecis._ dia sphsera di\isa est, circulorum nullus poiest
est diclus.^Quinque autem, quos supra dixunus, sequalisesse-; qui quamvis prOXimecum accedaf,
jsiein sphaera niet-untur. Inilio supremo a polo, qui lainen minoressevideatur.J.aque quiprimum sphae-
jBoreus"appellatur,ad eum qui Notus et Antarcliciis ram fccerimt, ciim vellenl oinnium circuiorum
vocatur, in tnginta j*arlesunumquodque hemisphse- B 'sequasraiiones esse, pro rata parte voluerunt signi-
i-ium dividitur, ita uti-dimensio signilicari videaturj ficare, uf quanto magis a polo discederetur, hoc
in lota sp'isera LXpartes factas. Deinde, ab eodem . niinorem numerum partium sumerent in ci-culis
prmcipio Boreo sex panjbus ex uliaque finiiione * meliendis, quo necesse luserat maforem ciiculum
smnplis, circulus ducilur, cujns ceutriim ipse polus definire. Quod eilam ex ipsa spbsera licet inleliigerei
finitur. Circulus Arcticus appellatur, quod intra eura quanto magis a polo discedes, hoc maj'ores circulds
arciurum siniulacra.ul inclusa peispiciuntur. Quse fieri, el hac re minorem duci numerum, ut pares eo-
signa a nostris" ursarum specie ficta, Septentriones Tuni videamur effecius, v.i si non in xxx partes
appellantur. Ab hoc eirculo de rehquis partibus ununiquod<|ueheniisphciiuin dividatur, sed in alias
quinque sumptis, eodera centro, quo supra diximuB, quodlibet fniitiones, tamen eo ratio pervenit «jus,
circulus ducitur, qni tlterinos tropicos appellatur, 'ac si irigkita panes hcisset. Zodiacuscirculus tribus
ideo quod sol cum ad eum circulum pervenit,. sesfa- his subjectus, de quibus supra d.ximus, ex quadani
tem elficit eis qni in Aquilonis fiinbtis sunt, hiemem parte contingit aesthum et hiemalem, Eequinociialem
autem eis quos Austri Ilatibus opposilos nnle dixi- aUlemmedium divjdii. Itaque sol peraodiaeum circu-
mus. Propterea quod ultra eum circulum sol non lirai currens, neque extra eum transiens, necessario
tiansit, sed siatim revertrtur, tropicus est appella- *- C cum signts his, quibus innixus iler conlicere videtur,
tus. Ab bac circuli signidca.ione quatuor dereliquis> v, pervenit ad eos quos supra diximus orbes, et ita
partibus sumptis, ducitur circulus sequinociialisai qnatuor tempora definit. Nam ab Ariete incipiens,
Osecis isemerinos appeljatus, ldeo quod sol cum1 ver ostendii, etTaiirum, el Geminoslransiens, ideoi
ad eum orbem perveinl, sequinocllum conficil. Hoc- significat; sed jara capitibus *Seminorumcirculimi
circulo faclo, dimidia sphieraapars constituta per- sestivum tangerevidetur. Et per Cancrom el Leonem
spicitur. E conlrano ilem siinili r.uione a Noto polo) tra, siens ct \irginBm,,a.statem efficit. Et rufsus a
sex pariibus sumptis, ut stipra de Boreo diximus,, Virginis exirema parte transire ad sequinociialem
circulns ductus Antarcticus vocaiur, quod contraTiusj . circuhnn peispicitur. In Libra autcm sequinociiura
e3l circulo quem Arcticon stipra definivimus. llac3 conlicit, et autumnura sigmficare incipil. Ab huc
definiiione sphaerap,centroque polo, qui Notus dici- signo transiens ad Snorpionem el Sagitlarium; deifi-
tur, quinque parlibus suniptis, circulus imeijuoss dejprotinns incurrit in luemaleni circulum, et Ca-
iropieQSinstituitur, a nobis Inemalis, a nonnullis5 ', pricorno, Aquario, Piscibns hiemem transigit. Ila-
etiam brumalis appellatur, ideo quod sol cum add que osienditur non per tres ipsos circulos currere,
eum circuium pervenit^ hiemem efficit his qui adi -.sed zodiacumtransiens ad eos pervenire.
Aquilonem exspeclani, *_esia!emautern his qiii inn hem.
Austri partibus domiciha consliluerunt. Quando au-- , Invenlis in*sph_erarotunda coluris, et ipsa sphacra
tem abest longius ab bis qui in Aqtiilonis habilantt ih-sexaginia divisa, ad iuveniendumnoslri almucan-
finibus, hoc majore hieme conflictanttir, seslatem n tarat, Jisecest ratio. Ab arctiei centro in meridiano
autem hi quibus sol appositus pervideiur. Iiaquee coluro assumas septem sexagesimas, el ibi nostri
jElhlopes isub utroque orbe necessario fiunt. Ab b summum habeas. In quo quidein sununo uno circini
Iioc circuio ad _/Equinoctialemcirculum reliquse fiunt )t pedeposito, xv scxagesimas assutnas anteJe pede
parles quatuor, ita uli sol per octo panes sphserse se cum allero, et primuin almucaniaral,jd esl, stabilem
currere videatur. Zodiacus antem circulus 'sic vel _>1 nosifi liorizonlem cifetimvolvas. Deindeinterius ad
oplime definiri poterit, ut signis faetis, sicui poslea:a xiv ponas," et itcrum circumvolva«.Deinde xni, et
diceuius, ex ordme circulus perdiicatuf. Qui auiera tn ita ad singttlas interiores sexagimas ponas et tir-
Laetens vocatui*, coutr.irius seqtiinocl'a1i,vel ita ibi
bi cmndiicas dum s\d c.icumen \enias. Ad wigendam
oportet cdnstiluere, nt euiii inediumdividere, et liisis sphserainTOtundarnsic fatias. Ad Arclicmn subtus
ad euui pervenire videatur, sunel in eo loca, ubi bi Jnas sexagesiraas, in noslram habiubilem sumas,
DE PLANETARUM RATIONE. - 942
041 r
el id ioci ad summum vasis, terrae vicem nblinentis A psi diciiur, utrnmque ab allero, terroe umbra inter-
sustenlaeulo erigas. Hoc uni facias, alioquin eve- veniente, obscureiurîtominus apud nos (.unc alte>-
niet, ut signa plurima' orla non" videas, el contra rius lateat defectus. Nec id niiiuin. Cuin enim ambo
plurima sublapsa \ideas. Hanc^quidem po_.ilionpm iiu dictum esl) in eadem sint linea, sed unuin supra
edocet siams in oequinociioinvenius. Eclipsis solis terram, alteruni inlia, contingil ul instinul suiierius
et lunse hujusraodi est natnrae. Conslal quidem revi- ab inlcrion , el econtra mferius a supeiiorLper
demibus in zodiaci regione amboruin esse eUrrere, terrse umbrain luniine deliciat, et ila superioris vi-
sed iion snqnaliier. SoJ eninKnunquam ab ecliptiea, lium notatur, inferiorisveio ighoraiur. Quare no-
quse media est, aberrat linea. Luna vero non esl in sirl climatis allitudo XLVIIIsit , hsec est ratio ,
ea ipsa zodiaci medietate, sed in hoc vei Illo lalere*. quod per lot gradus a lerra po'us apu) nos esl ere-
Quo fii ut curaambo in ecliplica sint, quse ab eclt- 15ctus. Propterea et nos euin in sphsera sic engimus.
DE PLANETARUM ET SIGNORUMRATIONsE.
9.3 BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 944
A subcequenii, vel cerle in eodem, facillime possit iu-
veniri.
llan de eodemalio tnodo.
s Anno ab iniio nitindi summani, per triginta quo-
y^ lies potueril, iiielialur ; cumque tr.insgressi fuerint
$Linimenim , qtii constent menses agnoseantur, atque
b> p\ his primo Capricoinus. Deiude cselera signa sor-
*-"liantur iriginta , ubi consislunt, Salurmun imnnullt
^" colligendum existiinanl; deinde ubi triginta defue-
y' nni, ihi S.Uurnum versan.
Ab exordio niundi annis per octodecim separalis,
S menses exuberantium annorum, si denuo pen.am-
dem parlem divisens octodecim, pnmum Sagutario,
cleitide signis rrfiteris loiidem trilmantiir , ubinam
!_.Jupiier domiciliiini habeat, inriicibit. Siquidein cul
f signo octodecitn inbuendi defuermt, Joveni in eodem
' moiari dicunl.
Annis ab inilio mnndi per senaritun divisis, el an-
Inquisiliones aliquot planetarum. " noruin numerum excedentium raensibus item per
Saturnus in quo signo nioretur si nosse deside- senarium separatis, atque unicuique signo sex JS-
ras, aniios ab iniiio ninndi per 50 divide, sumpto a Mgnatis,a Scorpione duutaxat sumplo iiullo, MarS
Libra initio : quidquid infra 30 remansem, per iraditur raanifestaii. Namqiie in eo signo Martein
duos annos et dimidium parlire.datouniciiiqiiesigoo inveniendum, cui sex defuennl parles, dicunl.
totidem. Cui .iiitem signo defueiint 2 anms el dimi- Annosab inilio mundi per viginli quaiuor sepa-
dio, iu illo vere Satumus moiatur. rare partem j'ubemur, et hinc snmm.-e non cdn-
Jupiler, indubilaiuer si vis scire in quo signo mo- gruenlium annorum menses consideraios applicare
reiur, supradiclos anntis per duodecnn divnle, el signis, exordio sumplo a Libra, iia ut unumquodqne
quod infia remanserit, imtio suo ab Arieie sutnplo, viginti quatuor semper aceipiat; eleniin, sic expeu-
'unicniqiie signo unuin anniitn tribne. Cni-auteni de- sis, palelacit sutiouem Yeneris.
luerit .nniiis, ibi se recepiai Jupiter. - Aiiui ssepe prjefaii, duodenarii parle separati, an-
SI antem in quo signo sil Mars diligenter inquiris, norumque superuiieniium cognin, menses duodecim,
ssepe lalos aunos per annum et dimidiuin divide, et Virguus sumpio ordine, reliqms totidem altributis ,
Capiicorno sumpto inuio; et quod sujiereiil, per si- ubi se ccepset Mereurius jmlicabiint. *Namque -cut-
gna parltre, uiiicuique daiis qnadragiiita quinque cunque duodecun assignandi defuerint, in eo versari
diebus. Cui quadraginta quinque defuerunt dies, ibi Mercurium , cunosi ialn*.n rerum opinantur. Sin
Mariem h.ibeas. autem prima pattitio dtiodenaria concludaiur, inve-
Si quis ^cne curat in quo -signo Venus splendida niri planetam meinoralam in Virginesemper puiant.
roieliirfsuppmaiionem longissunam, et rimlto er- ( ; Plauetae, hocest, Eirantes, sunt in numero certo
roreinvolutam, nunc solerti indagali.me aiibreviata, lanliim septem ; qni eisi respondeant septem diebus^
MCcoiligat. Annos ab'imlio mundi, per oclo com- sive ferus, lotius septimansp, vel hebdomade, tamen
pulalos semper ejiciat, donec ad octo peivenire eumdein ordmem niiiiime servanl. Quoniam Sol hic
queat, et quidquid infra remanseril, per treceiuos habeiur quartus, et landem est primus in hebdom ida
rties dividat; et ubi hic numerus defuerii, quadra- nostra ; uam diciiur et dies Solis et dies Dorainicus.
gintaadd.it, ei cuilibet signo viginli quutque disiri- Iietn Luna est hic ultima et sepiima, et in sept'inana
biiai, eta Libra mcipial; et cui Jucnumerus delue- est pro secundo die. Solus Mars coucordal in situ
ril, lbi Vcnerein se receplare cognoscat. Ad hsee coeii, et in nuuiero hebdomalico. At Mercurius Iuc
sciat Venerem, Soli semper esse vicmam, sic qtn- habetur sexms, et apud nos quartus dies sepiiraa-
dcni ut III longiorem imnquam ab eo recedat regio- narius. Jtipner poslea, qui et Jovis, est bic secun-
neiii, qu:n vel pisecedai, vel regenda subseqimtur dus. Suiurnus senex loripes est bicprimus, et_apud
plus qiutuor aut tnbus sigms. nos ultimus. lta se longealiler habent res inferuae
De Mercurio aulem, quia uec difficilis habetur et huiii-mej quam les supcrnae et coMestes.Nec esl
qitsestio, non du\i necessarium ut Jonga suliseque- in lioimue posse omnium quje supra sunt, ad iufalli-
relur deseripiio, qnia sic vicinus semper videtur et bilem et*e\quisitam iiormitii-sciie, dicere, aut scri-
h.ibetur soli, ul iiunquahi vel proecedat vel snbse- bere. Vcruni sapial uiiu»qutsque ait_sobrietatem, et
•juatur tantum, quin aul ni prsecedenti signo, aut in tiineai,
ORDO PLANETARUM JUXTA NATURAM

ET NUMERUMEARU_.'lSECUNDUMIIEBR__EOS.
"Sol , qui dicitur jnxla Hebroeos liama, prima esl B mina, id e-t, dies Solis, dies- Lunse, dies Marlls,
planetaruin. Secunda Venus, qusedicnur Noga. Ter- dies Mercum, dies Jovis, dies Veneris, diesSaturrii.
lia Mercurius, id est, Cocaph. Quarla Littia, quse et Primis auiem h ,ns nociitim lotius septimanse, hse
Libala. Quinla Salurnus, videhcet, Sabbai. Sexla piaesuin planet.B. Primae horse noetis, quse sequilur
Jupiter, ld est, Sedech. Seplima Mais, qui et Madei. dieiii prini.e feii.fi, prseeslJupiler. Secundse VenusT
Ad huncordinem sortiunturhoras dieium el nocliura tei tuc Saturnus, qua>taeSol , quiniae Luna, sextse
totius septnnanae, id est, a piima hora diei prraise Mars, sepliniaeMercurtus.
lerioe sohs; uftde et dies Solis dieitur, secunda liora Sol creatus est in Leonis decima quinla parle ,
Veneris, lertia Mercurii, quarta lunae, quitila Sa- Luna in Cancri decima qumta partp.
turni, sexla Jovis, septima Martis, octava iteruin Mars crealus esl *m Scorpii decnna quinia parte ,
Solis ; et sic per ordinein, ut diximus. Uude fit ut remoius a Sole uoiiagiuu partibus
secuudum nomina Planetarum, quae prsesunt.primis Mercurius in septinia parte Virgiuis , remolus a
licns siogulorum dierum, sortiantur ipsi dies no- Sole \xu partibu».
9i5 DE .SIGNIS COELI. - n__fi
Jupiter creatus esl in Sagitlarii quiiila parte, re- A Joris electri.Mars calidse nalursc, coloris_st'rci.Venus
inolus a Sole cxx partiluis. naliirje tepidse, coloris siannei. Merciirms naturse
Venusereaia in decima quarla parte Librse, re- siccao, coloris plumbei. Saturnus nalursefiiîdse,
inota a Sole LTX parlibus. colorislenei.
Saturims creatus est in Capricorni decima quinta
parte, remotus a Sole centuin et qninquaginla par- De oilu el occasu duodecimsignorum,
tibus. Et iwecsententia universorum .(Egyptioruni. Tcmporum quibus duodecim signa oriuntur aut
Israeliise vero etCbaldsei aho midosentiunt. Dicuut occidunt liabenda est distaiilia. Nara quc oblique
quidem Solem in prima parte Anetis creatum. Sa- oriuntur, etrecla ocebirait, celeriores orlus habent
liunum in prima parte Capricorni-, remotum a SoJe quam oecasusjcontra.qu* recla-oriuntur, etobliqua
nonaglnia par-libus.Jovem in priraa parte Sat_;iltarii, occidunt, lardius oriuntur, et celenus occiduni. Can-
remotum a Sole centum el vigiuti partibus. Martem cer, qui recte oritur incliuaturque, mersatur, oritur
in prima parte Scorpii, remotum a Sole cenlum et duabus horis et duodecimaparte horae; occidii au-
quinqiiaginta pariibus. Venerem in prima* parte tem hora ac deun,'e horae. Leo oritur duabus lioris
Tauri, remotam a Sole triginta partibus. et4eitia parte lior_e; occidit autem hora seniis , et
Summa quidem absidis Saturni esl in L'bra, Jovis scxia parte liorae. Virgo orilur_duabus horis et dt-
in C.nicro, Martis in Capricorno, Solis in Ariele , iiudia, et sexia parte horoe; slmiliteique Libra, oc-
Yeneris in Piscibus , M-»rcurii'in Viigine, Lunse in ciditque hora et tertia parte hor.B. Scorpius oritur
Tanro. Soliu Ariete engitur, in Libra subverlilur. du.ibus horis et-terlia parte liorse. Sagitiarius oritur
-Salurnus in Libra erigitur, iu Arieie snbverliiur. lioris duabus et duodeciraa.parte hor.fi ; occidit au-
Mercuriusin Virgine ereclus, subvertitur in Pisti- frleui hora ac deunce iiorse. At conlra, quse obliqne
bus. Venus in Piscibus erecta, in Yirgine est sub- oiiufittir, et reeta occidunt, breviores orlus occupant
versa, Mars erectus in Capricorno, subvertitiir in quara occasus. Denique ex his est signuniCapricornt,
Cancio. Jupiter ereclus in Cancro, subvertiturin Ca- qnod oritur hora et deunce borse, occidit duabiis
pricorno. Luiiaiti Tauro erigitur, in Scorpione sub- boris et duodecima paite horse. Deinde, quod sequi-
vertilur. Sol pnpsidet calon , Mercur.us siccitati , lur uniimquodqne ex opposilis lialiet in occasu.
Jupiter venlis , Venus imbnbus, Luna frigoribus. Hsec habent ista. Aries cuin Libra, in orlu el oc-
Saiurnus poilor fngidilaie, Mars «alore ramioôlis. casu eoncord-ii.
Sol caiidsenaturse, colons auiei. Luna frigid_e na- Taurus et Scorpius, Gemiui et Sagitiar.us, Cancer
fcurse,coloris aiêuiei. Jupiler frigidse naturse , co- et Capricornus, Aquarius et Leo, Phces el Virgo.
DE SIGNIS CCELI.
Helice, id>es(, Arclurus major, Irabet in capite in dextro eubilo qualuor, in sinistro unam , in ulro-
stellas nbseuras septem, in singuhs aunbus singulas, que gciu 1; suut omnes 16.
stiper pectus \, in spatula 1, in pê 1 , in dorso 1, '-,_ Virgo, qiise et Justitia appellatur, habel stellim in
in libia anteriore 2, super eamdera 5; stint omnes eapite obscuram valdeûnam, in unaquaque ala
_-f_.Cynosnra, sive Phoenix, qui et Arcturus minor, duas , in singttlis bumeris singnlas, in unoqiioqiie
et a quibusdam--caiiiscauda vocalur , habet aiitein cubito unam, in singulis manibus singulas, in penula
per uuumquemque angnlum in bumero splendidam veslimenti sex, in unoquoque pede unam.
1, in cauda 3. Sunt aniem inter ambos Arctos slel- Ex Geminis prior qui excedit ex Cancro, habet
Ise24. Supersunt auiein ali.e sielloe10, quse prsece- stpllam in capite splendidam unam, in ulroque hu-
dunt ,"et di<ninturLudentes ; el minima una , quse mero splendtdam unam ; sunt-omnes 5. AJter vero
vocatur Polus, ubi dicnnt -totum mundum revolvi. habei in caphe stellam splendidam, in bumero si-
Draco,quiconfinpt uir-osqueArcluros, Helicis snper- nislro unam, per singula femora unam, in dorso tres;
volvit caput-, Phoenicis ciicumcingii caudam. Habet suut omnes 7. Inler utrosque vero duodecim.
aulem in capite stellas splendidas 3, et per lOlum Cancerhabet stellas splendidas in lesta 4, in dex-
corpns 12, ab invieem dislantes; sunt oraues 13. Iris
Hercules, qui stans genu (leclit, babel aulem in et inpedibus per sihgulos unam, in sinislro primo 2,
sinislro lertio 1, in quario \, in ore unain, in
eapiie. siellam unam,-iu utroque huraem splendi- dexiro Iabio 3, m sinislro duas; sunt omnes 18.
daTni, In cito sinjstro I, in dextra coxa 2, in genu
dextro I, in eadera libia~l, in dexlra manu 1, et in Leo liabet siellas in capite 3, in cervice 2, in
ropulo quem tenet _eadem mauu 4 , in sintstro pectore unam, in dorso tres, in siiminiiate c.iudse
genu in I, eadem libia _ ; sunt omnes dnodecim. spiendidam 1. sub peciore 2 , in antcrioii pede
Corona vero habet stellas novem in circnitu po- splendidam 1; siinl omneslS. t
sitas, sed ex ipsis suni tres spiendidiores ad capul. JJ humero.
Agilator habet stellam in capite 1, in ulroque
SerpenliAreti. 1, sed ea est clarior, qu.e in sinisiro bu-
Serpeiitarins, qui et Asclepius voeatur, slans vero mero est. In utroque cubito 1, in dexira iii-.nu 1, in
supra Scorpionera tenet serpentemJn jnanibus. Iia- summitale manus sinislrsB2, et super tpso brachio
bel autem in eapiie steliam splendidam i, in sinistra edtilos 2., et ui ulroque edulo siellam uuain; sunt
inanu 5, in dextra 4, in utroque humeio i splendi- omnes 10.
dam. IiiJiliisque lumbis 1, in ulroque genu 1, in Taurtis habel slellas in ulroque cornu I, in fron-
dextra tibia 1, inulroque pede i ; sunt omnes 17: le 2,-per singulos oculos'1, in nare 1. HSPaulem
Serpens tjuem Xenetin manibus babet siellas in ca- siellse Pleiades et Virgilise,necnon ct subuculae di-
2, per reltquum corpus^-4; fiunt insimul 23. cuiitur; iu ulroque genu 1, in paleario 2,'in collo 2,
'piteScorpio habeustellas in utrisque labiis 2. Quaiituni in dorso 3, e-x(piibus novissima splendida est; in
priores sunt magn.ip,^secnndse obscurse. In fronie ventre unam, in peclore unam ; sunt omnes 18.
vero 5, media auteni ex ipsis splendidior est csete- Cephseus habet in capiie stellas spb'iididas 2, et
ris. In spina splendidas 3, in venlre2, iu cauda-S; in dextra manu.splendidam i , in tilroque4iu.n_.ro
superaculeuml.; suui omues 19. l,in.zona3, in dextro laiere ex transverso ,super
Arcas, qui et Boites , cusios plaustri fertur esse* ilium 7, in sinistio genu 2, in summitate pedum
Habel aulera sleiias iu dextera nianu, quae non oc- quatuor; sunt omnes 21. Hicautem Jn Septeiilrtonis
cidunt, qualuor; in capite spjeudidam unara, iu incisione constituitur inter mediuni Septeiuriouali_>
utroque humero unam, in ulrisque inammilliSHiiiam, circuli el aestivalisolslitio.
947 BEQM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. 11.— DUBIAET SPURIA. 948
Cassiopeia habel in capite slellam splendidam 1,, A Lepushabet slellas in uirisque auribus 1, ineor-
in ulroque humero splendidam 1 , in dextra parte_ pore 2, in dorso nifidam 1, in poslerioribus pedibus,
ppctoris splendidam 1, in dextro cubito 1, in utra- per singulos 1; sunt omnes 7.
rumqtie m.inuumsummitaie splendidnm 1, in umbi- Camcula, qtiseoritur post Orionem, habet stellam
lico splendidam et magnam I , in sin'Mro femore 2,, splendid.ini in lingua unam , quam Syrii canem vo-
in genu splendiriamTl, et per singulos angulos iui cant riitilantem mullum, et per intervalla colores
summitate sellu.se1; sunt omnes 13. mutintem :,habet in uiroiiue buniero obscuram 1,
Andromeda habelslellam splcndidam in capite I, in pectore 2 , in ^ntetiori pede sinistro tres , in
in «troque Immero 1, in cuhllo deuro i, in sinistro» dexiro unam, supra dorsiim tres, in ventre tres, in
i, in snmraiiate manus splendidam 1, in pedaliumi siiiistro lttnibo unam , in posieriori sinistro pede
stimmitale splendidas 2, in zona 3, super zonam k ,, unam ; in sunimitaie caud.fi1; sunt omnes 17.
in unoquoque genu splendidam 1, in dextro pede 2, Navis, qu.fi apud Argivos Argo vocatur, hahet
in sinistro unam ; sunt omnes21. stellas in antertnri parte navis 4. et in puppi 4-, in
Equus, qui bellorum fons et Bellofftreus dicitur, utroque Jiumero S, in veloS, in costa 5 ; sunt^
habet stellas in rostro 2 ob^cnras, in capitesplendi- o.nnes 21.
dam i, in maxilla 1,-in utnsque auribus splendidami Ceius sub Ariete el Piscibus gradiens, habel slellas
i, in cerviee ', in liumero 1, in peetorel, in spina in cauda 2 obscuras ; a eauda usque ad gimbum 6 ,
4,in umbili_co1 iiilidam, in utroque genu 1, per in venlre<6;sunt omnes 14.
singulos ungues anieriores unam; suntomnes 19. Euni";, qui el Eridanus , et a quibusdam Nilus ,
Aries habet slellam in capile unani, in nare tres, g] qui el Geon, e mendianis partibus liabeus initium ad
in collo duas , in summiiaie an'erioris pedis unam, Orionis pedem tendens ; snbjacel ei st°lla quse vo-
in dorso qualuor, in cauda unam, in ventre tres , ini caiur Canopos, quse langit splendens temonem.Nayis
Iumbo uiiam, in summo pedis 1; sunt omnes 17. spatium par.um patel, eo quod circa terram esse vi-
-Triangulus, qui j*acetsupra capnt Arielis, habet1 detur : habet stellas in prima acie 3, in secuuda 3 ,
siellas per singulos angnlos i nitidam, ex quibusi in lertia 3, usque ad novissima sex.
una esi splendidior caelens. PiM.is magnus et Auster dicitur, a Capricorno
Piscis Aquilonius habet slellas 12, Auslralis 15. usque pisces ejus longitudoprovolvitur. qui subjacet
Linleum eorura in quo coniinentur habet stcllas ad Aquario et suscipit ejus effusionem.Uabel siellas 12,
Aquilonem 3, ad occasum 5, ad aneuiem 5, in con- ex quibus esse fertur sub pedibus Aqna.ii, et tres
uexu 3; sunt omnes 59. in brancis ejus : ipsae autem clariores coeteris esse
Perseus, qui fertur lenere caput Gorgonis, habet noseuntur.
stellas in utroque bumero splendidam i, in summi- Sacrarium, quod et Fanura aceipitur, hoe signum
tate manus dextraeunam , in ejusdem cubito unaisj, sequitur caudam raagni Scorpii, circumdat Septen-
in summitate manus sinisir.fiunam, in ventre unam, irionem et qu«dam pars ohtusior Arciuri, qu.Tdam
in dextro luinbo nitidam nnam , in dexlro femoie autem citosub Vespere deficit. Habetautera sleilas
splendidam unam, in uiroque genu unam, in tibia 2. super craticulam 2, in vasile 2 ; sunl omnes i.
Gorgonius auiem diciiur habeie in eapile stellain 1, Centaurus fertur babere bestiam in inanu jtixia
el in crinibus 5 ; sunt omnes 16. Sacrariura, m qno vtdeiur-offerre. Habet stell-s in
_
Lira habet stellas jn ulroque pecline l, in singulas ," captte obscuras 3, in utroque humero splendidani 1,
pedales 1, in niodulo i , in utroque huraero I, in in simstio cubito unam,in summa manu 1, in medio
jugo 1, in lyni[>anosplendidam atque candidara 1 ; pectme !, in spma 2, in venire_splendidas2, in Ium-
bo splendidain 1, in cauda 5,in utnsque gembus re-
* omnes
sunl 9.
Cignus habel stellam in capile splendidam i, in torsis 2, in uiroque arrao l,in ulioque pede anteriori
collo splendidam 1, in dexlra aJa S, unatnjiiiidam, i %siiiu ornnes 24. Feruni tenere, sicut superius
quse est circa collum ; in sinistra ala S, in corpore significa\iinus, in sinistro manu arma et Ieporem, in
unam, in genitali suo inagnam i ; sunl omnes 14.* de\lra vero bestiam, et a quibusdara hydriam aceli,
Aquarius habet stellas in capile 2 ohsctiras , in quae lubet siellas in cauda duas, "msumino pede an-
ntioque lmmero splendidam 1, in summismanibus 1, leiiore nilidam unam, et in spina nilidam unam, et
per singulasmammillas l,sublusmamnnllas ex utra- in antenore pede splendidam unam, el subler ipsmn
que parte 1, in sinistro lumbo unam, in utroque genu pedem unam , m capite tres; sunl oniues novem, iu
i, in dextra tibia 1, In singulis pedibus i ; suntom- lotum vero 35.
nes 18. Effusio aulem fit dexlra lasvaque, in qua 2 Serpens, super cujus caudara c.r.um sedere di-
sunt splendidae, csetersevero obscurse. dnnt, et in medio urnam asserunl. Feruut eniin ,
Capricornus habet in uiroque cornu stellas 2, in quod caput suininitalis Cancio, et caudam ad Ceu-
niribus splendidam 1, in cupite 2, in collo spleri- laurum tendat, qui habet stellas 5, in ceivicel,in
didmi 1, in pectore 2, in anteriori pede i, in sum- pectore 1, in ventre 1.
mitaie ipsius pedis 1, in dorso 7 , ni \entre 5, in Corvus vero habei stellas tres, in rostro uiiain, in
cauda 2; sunt omnes 26. ala 1, in genitali unam. Urna autem liabel stellas
Sagitiarius habet In capjte slellas 2 , in scapula DI ires obicuras in medio labiorura; sunt omnes 10.
Unam nilidam , iu dorso 3, in caqda 2, in anlenori Sunt qui eam aliier puiguiit, nempe serpentem su-
genu 1, in utroque pede 1, in arcu 2 , el in jaculo pinum, urnam gestanlem in dorso, et corvum'cau-
quatuor; una vero-in sumino, a|ia iu medio obscura, dam serpeniis mordenlem.
et 2 in pennis jaculi, ex quibus claiior est una; sunt Aniicanis dipilur sub Geminis bene parere, Jiabet
omnes 19. slcllas ires, quarum una splendidior est caeieris;et
Aquila hibel in pede slellam 1, in medio corpore 'ideo Anti_.aius vocatur, eo quod sit conliarius
obscuram 1, m rostro superiori 1 , in subleriori 1 ; Cmi.
sunl omnes i.. Circulus quidein est in sideribus candido colore,
Delphiuus non multum supercurrit" Capricarno , quem iacieum esse nonnulli dixerunt. Lralosthenes
Iiabet m ore stellam 1, in verttce 2, in ala secus autem Meicurio dicit infanti puera inscitamJunonem
veniiera 5, supia dorsum 1, in cauda 2 ; sunt om- dedisseiac; sed poslquamxescient euni Maiaefiliura
nes 9. esse, rejecisse euma.se. lla lactis piofusi splendo-
Orion, obliquus quideraTauro, habet in capilestel- rera inter sidera apparere. Aiii dixerunt dormienti
las splendidas 3, ex quibus un_ esl splendidior cae- Junoni Herculera suppositum, et experrectam ei
leiis/lti utroque bumero splendidam unam , ui cu- quod supfa diximus lecisse. Alii autem Herculein
bilo 1 obscuram, in summilaie nianus l,inzona3, propler nimiam audilaiem, multitudmem lactis ap-
ni maniili 5 obscuras, m utioque gcnu 1, in ulris- petisse , neque m oie continere polmsse : quod ex
_juepcdibus I; sunl onines 17. ore cjus prolusuni, ciicuhun signasse, Alii dicuu
' ' '
949 , MENSIUMNOT.E. _)S0
quo lempore'Ops Salurno lajiidera pro partu ailtilil, A culo, rjui, ulrotiue polo subjecius, -ad €ancrum et
jussisse ei lac praebere, quse cum preSgisset raam- . Capricornum pervenit. IIujus cauimen ad equipedum
mam, profuso lacte circulum delormatam, quem regioneni spectat. altera pars ad hnmeros Ophiuchi
supra demonstravimus. Hsec-Hyginius. iendit. Hseeoccidit Virginis orlu. Orilur auiem cuui
In Sagiila, una est quartaemagiiiiudiois,Tres ,quin- Scorpione. flabet omnino .stellas qualuor, quarum
lae, et una sextse. * _ -\ , uqa in priocipio maieri.fi, altera in ihedio , rluse in
Sagitia inierduos^cireulos seslivumet sequinociia- Ioco quo ferrum solet afligi, diversse videntur. Hsec
lem, sigtioAqinla. superposila, jlwidilur ab co.cir- Ilyginius.
MENSIUMNOTJ<_.
i ~ "JANUARIUS — Poto. 6. mNIUS. —Mitii pratum. -
% FERRUARIUS.— Ligna crerao. 7 JULIUS. — Spicas declino.
5 — De vileiuperflua demo.
JYIARTIUS. C8 AUGUSTUS.— Messes meto..
_ APRILIS. —_Do germen gratum. S SEPTEMBER — Vina'propind.

4
8 MAIUS.— Mihi ilos senit. 10 OCTOBER.— Semen humi jacto.-

9S1 BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 952
11 NOVEMBER.— Mihi pasco sues. A 12 DECEMBER.— Mihi macto.
BBBJE PBESBTTEHI
PRONOSTICATEMPORUM.
Si prima feria fuerint Kalend. Januarii, hiems__B periclitabuntur naulse, et praeliabunlur in Occidenie,
bona erit,ver ventuosum,aestassicca,vindemia bona, Corduba prasliabiturinter se, el lugeblt sex menses.
boves crescent, mel abundabit, vetulse morientur, Quod si prima hora Januarii "invenilur in capite
abundantia et pax erit. Taurl, flofebunl segeles cum ubertale multa, et
Si secuuda feria, hiems niisla erit, ver bonum, seplem anni carisua carebit, et reges peribunt. Quod
spstas sicca, el venluosa tempestas, el vindemia noni si in venlre Tauri prima nocte Januarii luna emicUe-
bona, et valetudo iiominum, apes morientur, et pro- rit, Orienlalis plaga niulta affligetur pluvia, et regum
digia qusedabit homiiiibus Deus. erit pestilenlia. At si in cauda Tauri invenilur, erit
Si tertia feria, hienis uinbrosa erit, ver tempesiuo- annus mediocris. Si autem invenitur in capite Gemi-
sum, et ventuosum et pluviosum, aestas sicca, vin- norum, regnabit Cordubensis pestilentia, et in Se-
demia laborabit, et visa erit, et mulieres morientur, raguga et cis «itra. Quod si eadem nocte eraicuerit
naves periclitabuntur, «t reges peribuut. iu Geminorum cauda, erit fames in media lerra, et
Si quarta feria, biems dura et aspera erit, ver ma- pnneipum ejus novem mensibus prsevalebitpersecu-
Jum et_veniuosum , sesias hona, vindemia bona et lio pestifera. Si autem erit in capiie Cancri, eroni
laboriosa, etfrumenium bonum, juvenes inorieiiiur, pluviae et segeles multse. Et si erit in ventre vel
et -quinavigabnnt satis laborabunt. cauda Cancri, erit annns pacificus cum uberlale
Si quinta feria, hieips bona, ver ventuosum, seslas inagna sex annis. Quod si ent in Leone prinia hor_j
sicca, vindemia bona; abundaniia eril, el principes noclis Januarii, erit judicum perturbatio, multlpli-
sive regesperibunt. cabitur latronunfexaggeralio , annus medioccis. Si
Si sexia feiia, hiems mutabilis, et ver bonum, p auiem invenitur in ventre Leonis, eril morlalitas
aestassicca et bona, dolor oculorum, vintlemia bona, multa hominum. Si autem in cauda Leonis, quadru-
et copia magna erit, et oves peribunt. pedum et ~parvu!orum mors eo anno regnabii, el
• Sisepiima feria, liiems turbinosa, ver venluosum, pauperes ditabuntur. Cura aulem in Virgine emicue-
et fructus laboriosus erit: oves peribunt, homines rit, Corduba fame peribit. Si autem fn fine Virginis,
•vetuiiniorientur, et casaecreinabuntur. cojiia eodera anno frugum erit. At si in capile Libras
COPI.E eflulserit, paucitas denuo redibit. Cura aulem iu
DE PR_ECOGNlTIONE ventre Librse,erit mulua regum perturbaiio. Si autem
AUTPAUPEItTATlS fUTUItiE. iii capiie Scorpii prima nocte Januarii fuerit, multus
Si quis est qui ignoret aut copiam aut paupertu- tumultus horainum erit. Quod si in ventre Scorpii,
tem futuri anni, ammadveriat in prima nocte mensjs XLdiebus non cessabit pluvia. At si in cauda, erit
Januarii, qui capul probafur lotius anni, et insp ciat oumium bonorum copia. Si vero in capiie Sagitlarii
priraam borani primse noctis ejusdem mensis; et prima hora Jauuarii luna venerit, iterum periurbaiio
sicut Iiora solis prievalebit, eodem anno siccttas in regum redibit, et IX annis faraes prsevalebit.Quod si
terra erit. At si est Yeneris hora , regnabit eo anno in cauda S.igiuarii effulserit, Chrisiianorum maxime
magna homiiiiim rixa, et mulierum pesiileulia, et pestilentia regnabit, et Saracenorum, terram fames
erunt sex menses pluvia lemperati, et residui sex videbit. Si autem in capite Capricorni, vel in cauda
calidi. Quod _siautein Meicurii bora primitus efful- eveiieiji, fames erlt in tota terra» At si in capite
serii, eruni quatuor menses pluviales, sed April.s et Aquarii, erit sicciias in Oriente;^si est in ventre ,
Maius prsecipue.Si autera suirexcril luna pruna hoia ei il perseeutio gladii; si autem m cauda, erit per-
Januani, et in capite Arielis, pric-alebiint pluviae,et Dl turbatio illius anui. Quod si in capiie Pisciuin ent
eradicabunt segetes pluviaium uiundaliones, et p!uet luna, prsevalebilinaluia. Si vero in cauda luna erit
sex mensibus, ct bellorum erunt varise periurbatio- pnraa lioia noctis IUEaiendis Januarii, mulli pen
nes, et viiescet meicaiorura meices, et ent inulla butit fauie.
horainum strages. Quodsi ni vemreAiieiis iuvenitur,
BBBM FI&BSBlTTISfll
LIBELLUS DE MENSURAHOROLOGIl.
Si quem delectat horolqginm componere, sive me- lotius anni binis mensibus insignitur. Longitudo
tallinurn, sive ligneum, quod ad insiar perpendicula- namque quinque digitorum creditur sulficiens esse,
vis videtur formari, praeter quod illutl rotundum est, plus minusve. Grossitudo quoque, si unumquodque
*s{udvero sena latera babet, in qnibus ordo hofarum Jatus sufficit ad gnoraonem et inscriptionem Kalenda,-
'933 LIBELLUS DE MENSURAHOROLOGII. du
rum, salis videtur. Priraa nnea quse ascribilur xn A genter vide, quando prsedicla umbra incipiat recipi
Jial. Januarii atque Julii, secundnm placilura habeat infra ipsius circuli amhitum, et vestigia ejusdem ura-
initium : ipsum lamenspatium sex sequisspatiisdivr- brse se contrabenlis punctis cautissirae nota. Simili
dalur, vel parlibus, a primo puncto quod in una re- observantia vide quando itbrum circuli hmiiem exie-
gione liabelur, usque ad umbilicum. Secunda vero, rit (quod fiet transacto meridie, cum rursus decli-
qu.fi xii Ealend. Augusli et Maii assignalur, a medio nans umbra inferiora receperit) et ibi similiter puncta
sexlse.lioraespatio primi ordinis sortialur terminum. aflige. Postea spatium, quod estinter liaecpuncta, a
Terlia, quse Aprilis et Septembris lisdem (ut supra centro per medium recta linea divide. Postera vero
tilulatur) Kalendis, reliclo dodrante penultimse se- die causa prohalionisexplorans, caute intuere quando
cundi ordinis horse, quadrantem sumit exordiura. umbra gnomonis prsedictarnlineanioperuerii,et lunc
Quarla penultimi spalii tertise seriei, vindicat ti ien- J certo meridiem esse non dubites. Eliit hoeccautius
lem. Quiuta penullimi spatii quarii ordinis, quinlam perficianlur, labulam lapideam diligenter politam tibi
arripit partem. Sextse linese lerminus, quartse horoe sume, et eam in loco secreto huic operi congruo
confinio quinti ordinis cosequatur. pone. Quo faclo, eamdem tabulam tali libraraine,
Ad meridiem inveniendum. talique diligenlia landiu ponderando aequare non
Circumscribe in plana tabula circulum, cujus cen- huic desislas, quousque aqua supereffusa aut sequaliter
tro rectissime inlige guomonem lantte longitudinis, superjaceat, aut undique orbem aequaliler ex-
ui mnbra ejus prsedictum circulum excedat; el dih- cedat.
HOROLOGIUMQUOD CONTRA UNUMQUEMQUEMENSEMHABET AD UMBRAMHUMANICORPORIS

PEDE SINGULARUMHORARUMDIEI.
CONCORDIAXIIMENSIUM. D Ilora tertia et nona, pedes tredecim; hora quarla

Januaiius et poslea December. ct octava, pedes uudecim.
Hora quinta et septiraa, pedes novera; hora sexta,
Hora priina et .undecima, pedes viginli novem ; pedes septem.
hoia secunda et decima, pedes novemdecim.
Hora lerlia el nona, pedes septemdecim; liora Aprilis et Seplember.
quarla el ociava, pedes quindecim.
Hora quinta et septiina, pedes tredecim; hora Hora prima et und£cima, pedes viginti tres; hora
sexta, pedes undecim. secuiida et decima, pedes tredecim.
Hora lertia et nona, pedes undecim; hora quarla
Febrmrius el November. el octava, pedes novem.
Hora prima ei undecima, pedes viginti septem ; Hora quinta et septima,pedes seplem; hora sevta,
liora secunda et deciraa , pedes sepleindecim. pedes qumque.
Hora secunda et nona, pedes quindecim; liora Maius et Augustus.
quarla etociava, pedes tredecim.
Hora quinta et septiraa, pedes undecim; hora Hora prima et undecima, pedes vigiuli et unutn *
sexta pedes novera. hora secunda el decinia, pedes undecim.
Hora tenia etnona, pedes novera; hora quarta et
Mailius el Oclober. octava, pedes seplem.
Hora prlma et undecima , pedes vigintt quinque , Hora quinta et seplima , pedes quinque; hora
hora secunch»et decima, pedes quindecim. j sexla, pedes ires.
9SS BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURU. m
Junius el Julius j| Hnra teriia et nona, pedes septem, hora quarla
ei nctnva, pedes quinqiie.
Hnra prima et undecima, pedes novemdecim ; Ilora quinta et septima, pedes tres; hora sexla,
_ipr_3sqcuntja et dccinia, pedes novem. pedem unuin.
DE SIGNIS ET HORIS XII MENSIUM.
De tribus diebus penculosis. G Mensis quisque duos capliv.ospossidet liorunx,

Sunl Ires dies in anno qui per omnia ohservandi Necsimul lios junclos, liominesne peste trucidenU
sunt. vni Idus April. llle dies lunis,intranie August. Jani vrima dies, et seplima fine limelur.
ille dies lunis , exeunle Decerab. ille aies luois ob- Ast Februi quarta est, prsecedit terlia finem.
servandus est, in quibus oranes venaein horaine el Marlis prima necat, cujus sic cuspide quarla est.
in pecude plenae sunt. Qui in his hominein aut pecus Apnlis decima est, undeno el flne tiraetur.
percusserit, aut statim, aul lertio die morietur, aut Tertius esi Malo, Iupus est, et septimus anguis.
septimo die periclilabitur. Et si potioneni acceperit, Junius in deeimo, quindenum fine salutat.
intra quindecim dies morielur. El si masculus aut Tredecinuis Juhiclecimo innuil anteKalendas.,
fetnina in his diebus nascuntur, mala morte morien- Augusti nepa prima fugal de fine seeundani.
lur. El si de auca in his diebus aliquis manducave- Tertiam Seplembris vulpis fentepede denani._
lii, intia quindecim vel quadragiuta dies uionetur. Terlius Octoliris,fladius decem in ordine neclii.
De jEgyptiacis diebus, Quiiita Novembris acus vix tertia mansil in iirna..
Dat duodenacohors sepiem decemque Decerabris.
Si lenebrse jEgyptus Graio serrnone vocantur, His caveas, ne quld proprio de sanguine demas,
Inde dies mortis, lenebrosos jurevocamus. Nulluin opus incipias, nisi lorle ad gaudia tendai,
Bis deni, binique dies scribuntur in anno, Et captit el finein mensis in cordeneneio,
In quibus una solet morlalibus hora funeri. JNeraedio ima ruas, sed claia per sethera vivas.
BEDJE PRESBYTEHI
. LIBELLUS DE ASTROLABIO.
In composiiione Aslrolabii lres primum circuli D c d, similiter xxiv abstrahebant, quod est c f, et de
scribuntur. Primus et major Capricorni, secundus ipso lermino i f ducebant lineam sequalem usque d e,
Librse el Carnarii, tenius Cancri. Quoruhi medium extendentes alcotum de c usque g, et ibi aicouim et
primilus invenerunt sapientes, el per qoatuor paries luipara conjnngebant. I*osl circiuura ponenles iu hq,
dividebam, ducentes lineas quas norainabant alco- circinura g n o pposteriorem construebsnl. Circulum
lum, de n usque c, ei de b usgue d singulis parnbus casarum, id est, odib construebant, dividrntes alciji-
xc donanles, et toiuin circulum in CCCLX dividebanl, lum / o pprmediiim, ubi est k, etponenteseircuitum
Postea de c b, id est, xc partibus, xxiv abstrahebiint, 'medietaiis puncio, clin o""etin /circumducebant. Ilis
quod est c e„ et de ipso lermino, id esl, e, sequani- construciis, aggrediebantur primum construere al-
miter lineam ducebant usque d, quae transiens trun,- mueanlarai. Accipiebanl circulum abcd, qui divisus
cat alcotum ex parte c, ubi est i. Quo facio, ponebanl csi in CCCLX gradus, et ex paile b a absirahebant la-
circinum in h i, el sic circinnducenles, circulum in- titudinem ipsius -climaiis cujus asir-olabiumqusere-
leriorem, id est, tklm exarabant. Deinde ex parte bant construere, ut de dima 6, in _quacsl supina
DE ASTROLABIO - 953
957 LIBELLUS
Roma, Germaiiis, abslralipban( XLII,cujus terminus A mensura servata, de puncto ad punclum Jincam tra-
horas repenes.f
est g, el de q ducebanl lineam per h nsquoi, d c binc hcns, duodenas
ducebanl lineam de c per /. Et almerez h d, etipsam
lineam c i exlendebant loris circiilossunul, quousque
ambse sereciisshne jungebanl, ubi slal/f. Fecerunt
etiam aliam reciam de c nsque g, quie transiens fli^
vidat ipsnm almerez ubi est /. Posiea lineain/ k, quaf
est almerez, diviserunt per inedium, -el est medietas
d, et ponebant aldebit, irt est, fiircinum in d l, etdesien
ciicumdueeliant. Et ecce primum alniucantarat
per cia usque m cseleros almucaniarat per singulas
divisiones CCCLX partium consirue, circumducens
regularn, incipiens ab alinudine ipsius lerrae, quasi
de c d e f, jacente regula immobili in punclo z, quo-
nsque pervenias ad punctum deforis aslrolabus, cubi
se conjumuint Iineae,ut puta, pone re ulam in in
ciifiilo deforis aut intus, el extende usque z, et ubi
fcingitregula lmeun mediam, ibi lac signnm. Pdst-
ea pone resndam in d, ut non se move.it in a; et
Uerum fac si-Uiumin mediaha linea. Et deinceps, et
uer ipsa signa lineaecareant aldcbil, et consirue al-
rnucaniafat. Si qnaeristotum astrol.ibium construere,
intermiue de CCCLX partibus, si vis, quartariam,
qualuor gradus; si quinariam , quinque. Similiter
facias ex altcra parle astrolabii. Si quseris et 111in-
iimo ,almucaniarat, si est orum Aslrolabium, unus
In medio circulo remanet vincius. Si quariaria, qua-
luor; siquinque, quinque pnncli.
Adcirculos in Aslrolabioinveniendos.
Figura lhveniendoriim circulorum , meditis qui
spquiiiociialis dicitur, ex aibitno arlificis corapom-
-tur. Hunc eumdem duabiis lineis ex transverso du-
ciis per centrum, in quatuor partes oequaliterdivide ;
et has panes quaternis signata lilleris a b c _/, et
lineam quoedea et c transiluHracirculum, longeutro-
bique porrige.Hisitadisposiiis.unamqutrtam idest,
p_, in xcparles divide; quofacio,in vicesimaquarti
parie versus a, i litteram pone, Immotoque unopede
circinivertil inaliam panema, etubicirculum langat,
e luteram infige. Postea duc lineam de d in /, et vide
dibgenter ubi diametrum idem quse de a vadil ad c
tangat, ibique signura pone, pbsitoquepede uno cir-
cini in cenlio quod est f, alio ubi linea lineam tan-
git, circumvolve, et babebis circulum minorem.
Rursus duc lineam de d per e, donec diametrum
tangat, el ibi piincium imprime, et uf prius pone
unum circini pedem in cenlio snpra diclo, alium ulii
linea lineamlangit, -circuravolvensbabebis ciicuhun
majorem.
J)e disposilionectimalum.
Nostrtimvolens disponere clima c b, in xc divide,
el in quadragesimo nono'gradu pone lilieram e, el
ex alia parte qudd est a b, .antumdem spalii tolle,
ibique h mitte; dclnde qund est inier h et e in xviu
partire. In hoe diviso, diligenter observa, ut unuiit
caput regulse a semper snbjapeal; aliud de nolula in
-uoiulam, quas medio circulo inseripsimus, move; el
Tibicunquemefidianam langatlineara.punctumpnne,
usque dura ultima linea de a incipiens, per metlium
h transiens, supradictara meridianam bneam longe
extra maximum circuium langat. Qusedum sub ocu-
lis babeas, spatiumquequod in extferaos est punetos
per medium divide, fixoqueunopedecircini in medio
alium infra circulos dum eircumvolvis, primum al-
mucantaral te invenisse laetaberis. Aliud invenire
dum qu_?ris,idgm fac de punctis qui allrinsecus
positi sunt sub exiremis. Quod si cauie de punciis
omnibus feceris, omnia libi ajmucantarat succedere
videbis. Post haecspatium maximi et minimi circuli,
quod primo alnmcantarat superjacet, in xn ordtnes De reticuli mensura.
divide, extenôque circino ad primi almueantarat Resiai de reticuli mensura dicere, quod scriptis
mensurara, ejus unum pe iem alicubi pone et eura- exsequi nimi. est difficile, ipsum zodiacum sic ittve-
dem deloco-ad locum tanditi move, usquedum alter nies. Ad superiorenf respiciensfignrani.meridianam
pesprimos punclos de xn maximi iiiinimbjtieei.culi lineam ile n in 0, per medium divide. Hacque ine-
langat. Quod dum fil de puncto ad puncium circinuin dietate unum circini pedem pone; aliuth, dtim cir-
volvens, primaui horam invenies. Eadem circini cumduc.s, signiferi Iineam habebis : hunc eumdein
939 BED.E VENERABILISOPP. PARS 1. SCCT. II. — DUBIA ET SPURIA. 930
signiferumin xiipartes divide, non per seipsum, sed A secundum quinque parlita intervalla, quae aeresa
perexlerioiem umbonem, quarum partium quandoque tabulse sculpta vides, partire.
DE NATIVITATE INFANTIUM LIBELLUS.

XJuiin septerri nascitur mensibus, si sit masculus. Denies sunt quasi qusedam plantaria, ossibus et
irigiuta dicbus forraatur, in quadraginta,movetur. tnenin insita, qui sunt triginla duo, sedecim.enim in
Femiiia, in Iriginta quinque forinatur, in septua- maxillaribus sunt positi, quorum quiluor inpartean-
ginta movetur, jducentis decein diebus comple- leriori, pares vocaiitur et quadrupli, lali.et acuii,
-tur. incisores dicti a medieis, sunt etiim necessarii ad
Decem mensium masculus, quadraginta quinque incisionetn cujuslibet cibi. Duo vocantur canini
formatur diebns, el nonaginla movetur. Femina, in collaterales quadruplis, In summitale acuti, inra-
fliiinquaginta formatur, in ceqtum raovetur, in tre- dice Veio* lati, duris cibis cominolendis apti. Sunt
centis nascitur. etdecem abi ulrinque quini collaterales quadruplis,
1 Novem mensium mascnlus In
quadraginta form?- lati atque grossi: bi molares sunt vocati, ad molen-
lur, in octoginta movetur. Femina, in quadraginta dum enim et frangendum cibuni fuerunt necessarii.
quinque forinam suscipit, in nonaginta motum, du- n Iste idera denlium numerjis in mento est intelligen-
centis septuaginta diebus naseiiura. Masculusideo dus : hi ornnes sunt furcati, sed In eis suut quidam
citius completur, quia sperma unde nascitur, forlius diversi, ahi enim quaiuor, alii tres, alii duos, ahi
atque calidius esl. enim habent iurculani, quadrupli atque pares idem
De ossibus. molares tres, ulteriores quaiuor, primi molaresinfra
Omnia corporis ossa sunt qnadraginta unum et posili, duas habeut, nltimi tres.
ducenta ; septemcapitis.quatuor paria, quatuordecim 1-resdies et noctes suntiii quibus si vir natus fue-
niaxillaiia, dentium sedecim, unum pah_ duo menti, ril, corpus ejtis sine dubio integrum manel nsque in
dentium suorum sedecim, spondiles viginti qualuor, diem judicii: hoc est in vi Kalend. Februarii, et m
coxarum tres, ani tres, coslse viginti tres, teneritu- Kalend. et Idus Febr., et suura raysteriura mirabile
dines oclo, spatulse duse, capiium spafularum duo, esl valde.
fercularum duo, armorura duo, cubtlorum superio- Die Dominicahora diurna, sive nocturna,qui natus
rura duo, iufeiiorum duo, raschae inanuum sedecim, fueiit, raagnus erit ei splendidus.
peclinis in nianibus octo, digitorum triginia, an- Feria seeunda, Jortisent.
charum. duo, calcaneorum cluo, navlcularum duo, Feria tertia,, cupjdus eril, et de ferro morilur.
rascbse pedum deccin, peclinis in pedibus octo, di- Feria quarta, iraclator rcgni erit.
gitoiuni irigiriia. Feriaquihta, affabiliserit eihonorificus.
De nervis et denlibus. Feria se,xta, rivaiis erif et multum luxuriosus..
*
Sabbalo, raro uiilis erif;.
Oranes nervi pares" atque impares sunt irigiuta.
DE MINUTIONE SANGUINIS, SIVE DE PHLEBOTOMIA,

' Omni
tempore, die ac nocte, si necessitas urget, in iC relam capitis et manlse passionem, usque ad os,
acuiis passionibus, oportet phleboiomiam adlnbere, mensura qualuordigitorum de_auTe.Deambis lempo-
prsecipuo tempore ab octavo Kal. April. usque in ribtis incidimus, propter effusionem oculorum. ~i)e
septiraura Kal. Junii, utilitas est sanguinem detra- sublus Hngua, duas propter rlipuraa gingivarum, vel
hendi, quia lunc sanguis augnientiim babet. Sed vnia oris, et deiilium dolorem. De fronte Ires, pio-
poslea observandje sunt -qualilates temporum et pter dolorem capitis, et aUenalionem in pbrenesim.
eursus lunae, "hoc est, luna quiuta, deeima, decima De nanbus duas, propter gravitaiem capitis et ocu-
quinta, vigesiraa, vigesima quinta, irigesima. In his lorum. De collc duas, proptcr bumorem in capite.
diebus non oportet phlebotomiam imponere, qu a in De brachio tres, qui per totum corpus reddunt san-
islis 'diebus multi raedici alfiimant quod infinitus guinem, capitanea iinea, malricia, capsale. Demanu
iiumerus bominuni per hanc negligeniiam, iion ob- duas, unam super pollicem propter jnflaiionern
servantes quahtates lemporum et cursum ltinj-.,mor- pulmojiis, et aliam de minlmo digito propler infla-
tui sunl. Nam(per omnia nbservandum est a qninde- tionem spleni«. De subtus taloinfra proptej. podi-
cimo Edl. August usque In Nqnas Septemb., qui gricos, phrenelicos, sciaticos, vel lumborum, et
caniculares dies appellantur, phlebolomiam impo- mulieribus quibus menstrua non veniunt et non
nere, nec calhariicum accipere, quia omnes humores conripiunt. Dd foris duas propter renura dolorem.
lunc misti sunt, nisi(ut jam diximus) si iclus eve- Deûper pollice pedis duas propter indignaiioneiu
neril ex acuijs passionibifs, aliud Jieri non potest lesticuloruin.
nisi ferialur, et vasiiias vel iiiiquitas sanguinis eva- Pluressuiit dies __Egyptiaci,in quibus nullo modo
poretur. jv nec per ullam nccessltaiem licet bomini vel pecori
Caiharlico aulem nno tempore, vel ab octavo Kal. sanguinera minuere, nec potionem irnpendere, sed
Octobr. usque in oclavum Kal. Decembris ulile est, ex liis tribtis maxime observandi, oclavo Idus Apnl.
qnia quod per liiemem et per aestatem corpus in iilo die lunis, inirante Augusto; illo die Iunis,
choleram et phlegma coniraxit, jara diclo tempore ~ exeunle Decembri; illo die lunis, cum mulia diii-,
purgari'evenit. Si enim diligenter purgatum fuerit, gentia ohservandum est, quia omnes vense tunc ple-
securus a choleraesse poiesi. Sola observatio ciborum nse sunt. , >
et potus sitj ut quod oporiet utatur, et a quibus Qui in istis diebus hominem j_ut pecus inciderit,
lsedi pofest abstineatur'. Quid est pblebotomia, nisi aut slatim aut in ipso die vel in tertio monetur, aut
recta iucisio ven_e?'Quibus locis phiebotomaiiius, vel ad sepiiinum dieui jion perveuiet* et si potionem
pro quibus passionibus, aut qualeih venam Incidere quis acceperit, qttindecuiip die moneuir; et si ma-
dcbemus ? Arterias Venas iu occipitio, propter que- scutus, sive mUlier, iu his diebus nali lueihii. raala
'
961 - DE SEPTEM MUNDI MIRACULIS, 961?
morte morienlur,; el si quis de auea in ipsis diebus A Luna secunda, non^slbona.
manducaverit, quindecimo die morielur. Luna terlia, bona.
Mense Januario, Intranie die primo, et exeunte Lnna qoarla, in maiMino bona ejit. >
die sepiimo, luna ejusdera mensis, prima, quarta, Lurta qumta, non est bona.
quinta, octava, quindecima, a phlebotomo et purga- Luna.sexla, non est bona.
llone, vel a quahbet ineisione abstinendum 6st; Lunasepiima, lota die esl bona.
Mense Febiuario, intrante die ociavo, el eveunie Ltina ociava, de nona usque sero est bona.
die septimo, luna ejusdem niensis* deciina septima, Cuna nona, non esf bona.
decima nona, vigesima quinta; Ltina decima, bona est.
Mense Martio, intranle die terlio, exeiihle die se- lûna undecima, non est bona.
piinio, luna ejusdpin mensis, decima quinta, decima Luna duodecuna, bona esl.
sexli, decima septima, decima ociava ; Luna decima leriia, bona esfusque ad nonain.
Jfense Aprili, tnlranle die decimo, exeunte die un- Luna decima quarta, bona est.
decimo, luna ejusdera
'' mensis noua, septima, vige- Luna decimaquinla, non est bona.
sima; Luna decimasexla, uiulilis est. '
Mense Maio, inlrante die quarto, eXeunte die se- Luna decima s^piima, tota die est bona.
piimo; luna ej'usdemmensis, quinia, duodecima, de- Luna decima octava, non esl boua.
cima sexta ; Luna decima nons, raeliorest.
Mense Jumo , intrante die octavo, exeunie die > Luna-vigesima, lola die est bona. . '
tjuinto , luna ejusdera mensis, qufnta , sexla , se-~D Luna vigesima prima, in malutino bona est.'
piima-; Luna vigesima secunda, ab hora sexta bona est.
Mense Julio, intrante die decimo septimo, exeunte Luna vigesimalertia, ab hora octava bona esl. *
deeimo, luna ejusdem mensis, deciina sexta, decima Luna vigesiraa quarla, boiut est. -
septima, decima octava, vigesima septima; Luna vigesima quinta, non est bona.
Meuse Augusto, intranie die quuuo, exeunte die Luna vigesima sexta, non est bona.
uecimo quinto, luna ej*usdemmensis decima nona, Luna vigesimaseptima, tota die bona est.-,' i
vigesima, vigesiraa prima. Luna vigesima octava, non est bona.
Mense ISepiembri, hitrante die nono, exeunte die Luna vigesima nona, non est bona.
nono, luna ejusdem mensis, quinta, decnna quinta, - Luna irigesima, non est bona.
îgesima quinta; 'Quinta, decirriaquinla, vigesima, vigesima-quuita.,
Mense Octobn, inirante die nono, exeuniedie ' de- trigeSima, in liis phlebolomari prolnbet. A deciino
cimo, luna ejusdem mensis sexta, septuna; qtiinlo Kaiens Augusti, *usque in Nonas Sepiemb.
Mense Novembrv inirante die quuiio, exeunte die dies cahiculares uiulantur, in quibus nec phleboto-
sexlo,1uha"ejusdenimensis, decima quarla; vigesima mum hnponeni, nec potionemuabunl. Polio veioab
quinta; oelavo Kal. Octob. usque ad ociavum Kal. Decembr.;
Mense Decembri, intrante die decimo quinto, utilis est. '
exeunte die octavo. Luna ejusdem mensis, pnraa, Omni lempore, si neeessitas nrgel, phlebolbmum
'deeimi jqmnta, decuna seplima. est adhibendum. Veruni ab octavo Kal. April. usque
"* Pra-lerea in meuse, iuna*prima, quinta, nona,fit ad octavum Kal. Jun. uiilissimura esl sanguinera de-
deeima quinla, et tres dies nichoationis, et tres C trahendi tempus, quia lunc crescit SanguisUn^ho^
aniequara «xeat prsediela abstinentia, obs-ervandae raiue. Poslea observaiio. lemporum et cursus lunae
sunt. habenda. -
Luna prima, lola die est bona.
DE SEPTEM MUNBI MIRAGULIS. .

I. Deseplem miraculis mundi manu hominnm fa- per ullo slipite suslenlatur, sed jnagni lapides ma^
ctis. Quodprimura est Capilolmm Romse,- sajvalio gnetum in archivolis iiabentur, et hinc et inde in
civium, major quani civitas, ibique fuerunt êntium assumptionibus trahittir', et in mensuraj_equi|iaraia
a Romanis captarum slaluse vel deoruni imagines, et consistil; est autem a>stimatioponderis ciica qutnque
in statuaium pectoribus nomina gentium scripta qu.e millia librarum ferri.
a Romanis captae fuerant, et tintinnabula in colli- V. Quintum miraculum llieatrum in Heraclea, de
bus eorum appensa. Sacerdotes aut pervigiles diebus uno marmore ita sculptura est, ui omnes cellulae.et
ct noctibus per vices ad harum custodiam curam ha- mansiones, muri et anlra besliarum, ex uno solido-
bentes iniendebant: si qusehbet earum moverelur, "_ que lapide lactuni est, super seplem cancros de ipso
sonum mox faciente llntinnabulo, ut scirentquse*gens lapide sculpios appendens suslineiur; et nemo iit
Romanis-rebellaret. Hoe autem cognito, Romanis gyro ipso lam secrete, aut solus anl cum aliquo, lo-
principibus .erbo vel scripto nuntiabanl, ut scirent qui potest, quod ipsura non audiaul qui in gyro scdi-
ad qnam geniem reprirnendam exerciium mox deficii sislunl.
slinare deberent. VI. Sextum rniraculum, balneum quod Apollonius
II. Pharus Alexandrina super i.|uatuor cancros vi- Tianams cum una candela consecraiionis incendjt,
Ireos per passus viginli sub maii fundata est. Hoc thermas perpeluo ignc sine ulla adminislraiione
namque miruni quomodo tam magni cancri fieri calentes'fecit.
possenl, vel quomodo dejmrtari et non frangi vale- VII. Septimum miraculum, lemplum Dianse,suppr
rent, quahter fundamenta csementitia desuper hseiere quatuor colitmnas, prima luiidamcntii peicussa suiit
potuerint, vel quomodo sub aqua csementum sfaie arcuuni, deinde paulaiiin succrescens super qualttor
valeat, et quare cancri non franguntur, et quare non arcus eminentiores lapides aicubus prioribus suppo-
lulirlcanl desuper jacla fundamenta. sili. Super qualuor, octo columnae et oeto areus po-
III. In Rhodo insula Colossi imago a;rea cenlum siii, inde teitio oidine sequa pi.nderai.one per qua-
lriginla sex pedUmfosills facta; hoc mirum qualiter tuor paftes succrescens, supereminentiores lapides
lam irameusa nioles fundi potuissef, vel erigi et positi. Super octo.sexdecim iundati sunt; sttper sex-
siare. decini Iriginta duo; iste*quartus esl,in quinlo ordine
IV. Qnarlum rnirarulum simulacruni Bellerophon- sexaginia quatuor column*jefinem faciunl lam niira-^
tis lerreum cnm eqno suo in sununa civitate suspen- bilis sedificii.
sum, in aere si^tere, nec catenis peuditur, n_;cdesu-
S6"S BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. - BUBiA ET SPURIA*. 9G4
DE DIVINATIONE MORTIS ET VITiE,

PETOSYRIS AD «ECEPSUM REGEM /EGYPTl EPISTOLA.
De his qua*a ine ad iiumanse viise cauielam in- f) conficitur, per viginti nnvem divide, et nffinefnm
venla sunt, unumquodque nie libi miltere non pi- qui snperfueril collige , inspeclaqne figura , quojn
gnit. Snperest ut tu in bis per inspiraiam tiln divi- loco idem numerusVn posilus inquire. Sr eum in-
nilus prudentiam , operando laborem impendas ^ veneris in gwi.pzycr')y,et de spgro aniltir, ciio_Coft-
cerlus qnod decumbentium vel fugitivorUm, vel vale-cet: si rie fugiiivo, clio reveriitur; si de gladia-
monomacliornm, vel aliorum similinm eventibus , tore.vinret. Si antem iu uiari Z,w~,oiriniahsccdiffici-
non fallacem poieri1*capere pr.Tscieniiam. Si argu- Imsevenient; si auiem \n'Car>p.hpcc,licei proSperum,
mentuin regulffre, quod Imic siripiUrse stibjeci dili- riiffieilem lamen e\ilum habittira ;' quod si in eo loeo
genter inspexpris, consiillnrus igitur sic facito : fuerit in quo SKVCTO? p.tyyttiinscripius est, segerpost
Sume nomen \el decimilipntis, vfelIn ftigam lapsi, longaminfirmilaipin morieiur; fugiiivus diu qusesilus
vel depugnaluri, vel alienus cnjuslibel de quo innon invenietur: gladiator lamen difficilesOperabitui.
quiris, ei collige niimeium ejus, deindeliinam consi- fiadem in y.iau>eVvarwrelenora fierit, et in \d-roa
dera, quola fuerit ea die, qua vel spger decubuil, vel e«v&r« celerrimft. Pouaiur, exptnplt giatia , pugna
fugilivus elajisus est, vel quota fUtnra sit cnm mo- HeCloriset Achillis. Luna erit decimaAcliille'
septima, quae
nomcii
' noniachus depugnattirus est, el caeieraliujusmodi, habel numerum regularem ncccxcm.
numerumque Tegulaiem"qui ei lunse ascriptus est habel MCCLXXVI, qui simul juiicli, faciiu.t IIM.CLXIX.
nuuiero nominis adjungp. Tura suniinam quse ex his Ilosparlire per xxix , et quod siiperfnerit, id csl,
§iG5 .SENTENTIJfePHILOSOPlIlC^ £_* ARISTOTELE COLLECT.&. m
viginti iria, qusere in forma regulari , et invenies A Luna 12. M.CCCCXLIlI. ixu.
llldd ineo loco ubi seribttur%<*' p._yKAvj. Si idera de Luna 13. M.DCCCLXXX. xxiv.
Hectore feceris , invenies Tesiduum nuirferutn in Luna U. M.DCLXXXIV. 11.
fiti-pia SKVKTW, quse positlo numerorum Victoiem Luna 18. M.CX. \m.
Aclnilem elHectorem vietum signilicat absque anf- Luna 16. DXXXV.. xm.
biguitate. Esl et alius modus. Si nitmerus limse Luna 17*. DCCCXCHl. xxiu.
luerit in 0.T07ELW, et numeius boininis in v~-spyzi&, Luna 18. M.DCXCVll. xv.
periclitabitur quidem horao , evadet tamen. Ii c«n- Luna 49. DCXIX. x.
'trario, si 'hoininis numerus in -5_r6y_.i-<a, lun_e vero -*' Luna 20. M.OLXVI. xxix.
fuerit in 'Tztpyuu, sub specie prosperorum, adversi» Luna 21. . MM.XXXIX. xxvirt.
'contingent. At vero si uterque numerus , Iiomirus Luna 22. M.DLXVI. xxix.
videiicet, iic luna', supra liorizoniein fuent inVeiitiis, Luna 23. M.CCCCLXVHI. v.
procul dubio prnspera poHicentur, sed si ambos infra Luna U. M.DCCLXI. Xxi.
horizontem esse constllerii, adversa oinnia pio- Luna 25. M.CCLXIY. xvu.
venient. Luna 26. M.CIY. 11.
' luna 27. DCGCLXXX. x.
Dies Mnmcum numeiis Ejusdetn numeri di-
divhio. visio per xxix, Liina 28. DCCCXVI. xvn.
Luna 29. M.CXV. xm.
-Luna 1. M.DLXXXIX. xxiu.
- Luna _2. M.CXVI. xiv. hem divisio per xxix..
Luna 5. M.CXIX. x\n. ***In Lsemel sunlXXXlX. et reraanent XXL
Luna i. il.CCCXY.- x. In C remanent XXVIII. Ih CCremancnt XXVII.
Luna S. DCCcXYHI. vi. ln CCCremanenl X. InJCCCCremaneiitXXXllI.
Luna J&. DCXXIV. sv. _ In D remanent VII. In DC remanent XX.
Liina 7. CCCCIV. xwji. In DCCremanent VII. ln DCCCreraanent XVII.
Luna ,8. DCCCLXX.^ xxi\.- In DCcCG remaneni L In I remanent IX.
Luna 8. DCLXVI. xxvm. In 11remanent XVlII. - In m reroanentXHL
Luna 10. DCXXXIX. 1. ln ivTemanent XVI. Iu v remanent XII.
_Luna 11, DCXCIY. xxvrt. In \i remanent XXVI. In va remanenl XI.
VEBraR.__._3E__.I___ BEOiE
SMTEMl, SIVE AIIOMITA PHIIOSOPfilCA
EX ARISTOTELE ET ALIIS PRJiSTAWTIBUS GOLLECTA ,

TJNACTJMHBEVIBCSQUIBUSDAMt AC LIMlTATIONlBUSf
E&PLlCATIONIBUS
SECTIO PRIMA,
SEr-.TEr.TIiE EX ARISTOTELE COLLECM.
A aetus separat et distingt.it, scilicel, principaliien

A Deo dependet cmlum et tola ualura (xn Melaphy* Arguendo ab esse ad posse -bona fit consequentia.
slc Inlelligiinr lioc axioma sic : Argdendo aflirmaiive
nicorum). Illa aucloritas intelligitur, -quod coeluin et sine distiibulioiie el siue dictione includendo 110-
ellota natura dependent Deo, et quoad fieri,-seu galionem. Unde non sequitur: A esi niaximiun cor-
a
produei, el quoad-conservari. Secundutn Arisiotelem pus quod esl, ergo A esl raaximiini coTpus quod po-
tamen, qui falso opinatus est materiain pritnatn esse _ lest esse. Consequeniia 11011 valet, -quia autecedens
Deo coauernam, el ipsum mundum fuisse ab seterno, " polest esse veruui sine consequente.
intelligitur duniaxal quoad conservari, non auiem Album fil _•# niiifro, musicus fit esbnon tmis',co
'quoad lieri. Materia enim prima secundum ipsum 1 (1 Phys.). Ibi dicitnr quod ex import.il circiiinslaii-
non est facta nec mundus, sed fuere ab laeierno.-Nisi liam ordinis, sed quando dicitur :
forle dicenduin videatur, et secundum Aristolelem pnni ex suis medieiaiibus, lignum debet com-
materiam et inundum a Deo fmsse producta, non stautiam temporis. ibily ex, unportai cifcuin-
qradem de novo et ex nihilo (juxta ipsum enim ex Album de per accidens est quantum (Per Philoso-
niliilo niliil fil primo [P/ii/s. lext. 53 el 34, el in vn in Prmdicamenth). Ibi dicilur quod Philflsoplius
Melaph., text. 22]), sed per simpliceni quamdara phum quod ille lerminiis Album ponitur in prjedica-
euiaiiationein seu naturalem quemdam processum, yult mento quantitatis, de per accidens. Albpdo enlni per
qualeni nos verissime credimus solura' 111personis se ponitur in prcpdicameuloqualilalis, ratione albe-
divinis. dims vero ponituribidera id quod ulbiim est.
Aclus sepaial el dhlinguit (vu Metaph. et m de Agenleeodemmodo exislente, et materia, erit idem
Anima). Al <pi;uidoqueahqua distiiiguuniur, 11011 so- effectus (11Metaphys ). Intelligiiur sic,-iara de agin-
lum per lormas, verum -eiiam per materias, daniur tibus principalibits quam insiiumenialibus, ita quod
enim jnaieri_e propriae, sicut et formse propnae. Ue- " sii oninino idem agens, et idem passuin eodemniodi»
spondetur sensum esse, quod materia bene separat dispositura, tunc 11011 fi-mt diversi aifecius, ' sed
et distinguit per actus iuclusos, quia matena ex sni untis tanlura. '
naiura uullius e_i activilatis. Yel meluis et Inevius, Appetitus malerice tton est nhi motus ad formam
'9C1 BEBM YENERADILISOPP.' PARS I. SECT. II. — DUBIAET SPURlA. 968
(Comme.ifaCor,i Physicoium). Respondelur quod A piendum; sicut enim ex nihilo nihil flt, sid nec es
Coninieiitator capil molum vaide large, sive inipro- quolibet quodlibet.
prie, videlicet pro nalurali inclinatione. Ab insufficientenihil fil (i Phys.) Intelligitur : ab
**
Aliquaresnaluralis dislinguiturabai lifwraliiiiPhys., insufficienteniiiil fit de solo, sed cum addito supe-
»» principio). Dicitur ibi quod Pbilosoplius loqunur riorum et insufficientibene aliquid fit.
ibi indeliniie vel parliculariter, el sic illa esl vera ; Anima est abstracta a corpore (Per Commentalorem
vel dicitur quod solum voluit quod res naturales dif- mde Anima). Inlelligit Commenlator A\erroes, sed
ferant ab arlificialibus ratione et non re, quia eadera falso, anitoam inielleclivam non esse formam homi-
est res. nis informantem, sed tantum assistentem j nec dan-
Alchimisla!dicunlquod ex ferro vet cupro poiest fieri tem esse, sed tantum operationem, hoc est, intelle-
aurum per eorum ai lem. Ubi dicilur quod ex ferro ctionem. Juxia veritatem aulem sic debet intelligi.
vel cupro lit aurutn vel argenlum apparenter, uon quod taraetsi anima intellectiva essentialiter sit actus
aulem exisfenler. Et ralio esl, quia per imllamartem informalivus corporis, lamen neque in fieri neque in
iornia subsianlialis polest poni in esse specifico al- esse dependet.a corpore (crealilr enim ex nibilo, et
terius formas. .pofest separari a corpore) neque in_operatione sua
Ars simpliciter facil maleriam (i Phys.). Dicitur propria, hoc est, iulellectione communicat cum cor-
quod inielligiiur de materia secunda, non autem de pore lanquam subjecto aut inslrumento.
maieria prinia, quia materia priraa non est«facta, Accideniiamagtlampartemconferunt ad cofjnoscen-
quia est ingenerabilis el incorruplibilis, ut palcl ibi- dum quod quid esl (i de Anima). Illa auctoritas se-
dem. g cundum Themistium de accidentibus per se et pro-
Accidenlisnon est accidens (iv Phys.). InteJIigitur priis inielligitur, quia dicit: Non enim dicit idem
sic, arcidenlis non est accidens lanquam subjecti Arisloteles, cognoscoiguem per fumum, sed _perca-
originalis; et sic sial bene, quod albedoest in super- lorera. Etiani inleiligitur de accidentibus coramuni-
flcie, queeeliam est unum accidens, et linea habet bus secundum se sumplis, et ad invicem combinatis,
rotunditatem el corruptibiliialem, sed lioc non tan- ut: cognosco Socratem, per illa accidentia simuf
quam sulijecium originale, quia onginaliter est in surapta et comblnata, scilicet, babens rulos cri-
substantia. nes, et est albus, habens nigrura capitium_blancam
Accidens definitur per subjeclum suum (vn Meta- tunicam.
phys.). Et sic albura esl subjectum, babens suffi- Accidenliumnon est scienlia demonslrativa(i Posle-
cientem albedinem per sui denominaiionem. Et in- rior. cap. 6, text. 18). Verumest hoc in accidenttbus
telligitur sic definilione descripiiva, non autem es- quaenon sunt per se et propria.
sentiali, quia oportet quod lalis delur per veriira A proporiione minoiis inmqualilalis non fit aclio.
genus, et per differentiamessenlialera; el lalis indi- Noiandum quod duplex est proporiio : una est pro-
cat quid est esse rei, ut paiet, i Topieorum. porlio quantilicativa, medianle qua unum extensivum
Anima, quantumad parleinintelleclivam,nulliuscor- quanlum alteri proportionatur; alia est proportio
poris esi actus (u de Anima). Scilicet subjeclive de- actionis, et de illa nitelligitur auctoritas. Unde cor-
pendens a eorpore. Sic enim lantum dependel secun- pus ad non corpus bene est proportio secunda, se-
dum partem sensilivam et vegelativam. cundum aliquam virlutem, sicut inler corpus et ani-
Acluii epugnat accidereaclum(Per Averroemin sub- p mam. Brevius et melius: a proponlone minoris
stanliam oibis). Respondelur quod aclus substanlialis insequalitatis non fit actio, scilicet, non fit aclio vin-
non potest recipere,alium actum substaittialein, sed cens, fit tamen reactio. •
beue accidenialem. Ars et scienlia distinguunlur( viJSthic.). Debel in-
Aica non est lignum (ix Melaphys.). Respondetur telligi capiendo scientiam stricte solum pro habitu
quodPInlosophus ponii moduin loquendi vulgarium. speculaiivo, et eiiam capiendo arfem stricte soluia
Vel potestuici quod ipse vult quod totum composi- pro habitu praclico. Sed capiendo illas a_que com-
tum non venficatur desua materia. Et ideo vult quod inuuiter lam pro babilu practico quam speculativo,
arca non esl lignuin tanquam sua inateria, quia alias lunc non disiingttuntur.
totuni essetsua pars, et e converso. Yel potest dici Amajoridebet fieridenominalio (vi Phys.). Intel-
quod Plnlosoplibs vult quod malena non diciiur de ligitur de qualiiatibus positivis, et maxime intensivis;
loto composito in abslraclo, sed bene in concreto, ul: nouaiitem oponetdeprivativis fieri denomiiiationem^
arca esl lignea. sicui tenebrai denoininant tenebrosum. Et valet lau-
Aclus sunl suppositorum(i Metaph.). Respondetur lum, sicut a majori, id est, a diguiori debet fieri de-
quod Philosoplius vult quod actus sunl suppositoruin nomiiialio.
.denoininative, cum hoc lamen bene stat, quod non Acluset polentia sunl maximeconlraria sive opposila
sunt suppositorum elfeclive. (Per Commentatorem,l de Anima). Inlelligilursic hoc
A primis substantih nulla erit pmdicalio (Per Phi- axiom. quod sint inaxime opposita sive contraria, id
losophum in Prmdicamenth). Respondettir quod inest, communissiine opposita, quia dicit, quod clrcum-
telligtlur: a primis subsiamiis uulla eiit prsedicatio, , eunt omnia praedicamenta, el si non vult quod siut
qu_e est superioris de inferiori, quia primaesubstan- •0 contrarin proprie d.cia.
tue uoii li.ibent inferius saltcm esseiiliabter in pr_e- Ad coirupiionemsubjcclisequilur corruplio scientlx
dicalione vera, dnecia et alfirmativa. (Piimo Posteiiorum). llespondetur quod lioc mielli-
Animal est animantius planla (Auctor sex princi- gilur de subjeclo inliaisionis, el non aitribuiionis.
pioium, cap. 3 de Passwne). Quod intelligiiur sic : Nam dato eiiam quod corrumpaiur rosa in hyerae,
Aiiimal est perfeclius aiiiiuaiuin quam planta. Vel lainen nttributa ipsius adhuc scienlifice de ipsa co-
dicitur quod animal plures habet poteniias animse gnoscuntur.
quam planta, quia aniinal liabet potcnliam \egeiati- Ammal esl pihis homine ( Per Porphyrium) Iniel-
vam et sensiiivain, planta auieni caret sensitiva. ligifur in suppositioue niaieriali, ul: Ly animal est
Anima vegetativa esl wiiinaium prima (i el n de pnus homine ; ld est, ille terininus ammo(est coni-
Aidma). Ibi dicttur quod Plnlosoplius loquilur de inuiitor quam liotno.
comiuuiiiiaiis pnoiuate, non de pnoritaie perieclio- Accidentisnonest esse, sed inesse(vn Metaph.). In-
nis, et vult qtiod ui plunbus repeiitur anima vcge- lelligiiur propriissime, capiendo esse, et iion com-
lati.a, quam sensiliva vel liitellecliva. inuniier. Nam sic quoqueexiendit se ad inesse.
Aclus activorumsunl in patiente prwdhposilo(In li Accxdensnon imgrat de subjectoin subjectum ( vti
de Anima). Inielligtiur sic: ti altqnid aciivum vel Meiaph.). Inlelligiliir de sutijecio inhsesionis,et non
agens debel actuni aliquem agere, vel producere ali- atiribuiionis , scu denonilnatioiiis. Vel dicitur quod
qtieiii efectum in ipso patieute, IUIICoportet ipsutti verum eslsecundum numerum, non aut-m secuiidura
paiieris esse bene disposilum ad illum actum susci- speciera.
" *
§69 SENTENTl^ PHILOSOPHICiEEX ARISTOTELE COLLECT^ 970
Absurdum esl simul qumrere scientiam et modum A Accidenliadicuntur entia itd aliquid (v Melaph.).
sciendi (n Metaph.). IHa auciorilas dupliciler intelli- Intelligilur quod accidentia non habent esse per se,
gilur : uno modo , ut in verbis slal sunpliciler , et nisi in comparalione ad aliquid et ad subjeclum.
• sie est vera sine glossa. Alio tnodo, si per scientiam Accidentiaasbimilanlur propagini (v Metaph.). In-
intelligiiur meiaphysica , ei per niodum sciendi lotelligitur quod propago non est arbor, sed aliquid
gica, tunc sensus est: Absurdum est simul acquireie arboris a qua derivatur arbor; ita accidenlia non
melapliysieam et logicam, quia metaphysica praesup- sunt entia, sed entis, id est substantise, a qua pro>
ponit logicam ; ergo logiea debet praescui. pagantur, et oriuntur (v et vn Melaphys).
Ad agensunifoime sequilur aclus el effeclusunifor- Animalconsliluitur ex corpore et amma tanquSm __*
5; mis (Primo de Crnlo). Intelligitur dummodo agens regente et recto (i Polilic.). Inlelligiiur quod in ani-
totaie coneurnt uniformiier, tunc talis effeelus, sal- niali aniraa habet se ut regens, et corpus liabet se ut
tem prihcipaliter intentus, manet uniformis. rectum, quia esl insirumenlum aniniEe.
Ab eodem non possunl produci diversa specificedi- Animalta mansueta dignioia sunl aliis animalibus
stincta (nde Generalione).Inlelligitur: ab eodem enle non mansuelh (\ Politicorum). Intelligilur in quan-
naturali non possunt procedere diversa et specifice liim animalia mansueta participant aliquo modo re-
distincia. Secus est de agente ariiticiali. .gimen. Sed si oppositum invenitur, secus est.
Aurum esl incorruplibile { Secundum alchimhias). Abslinentia cibi conferl febricitanli sanitatem (v
Intelligitur sic: Aurum est incorruptibile, id est, Ethic.). Respondetur ideo, quia abstinenlia est sum-
valde dtirativum inter omnia alia metalla, quta durat ma medicina. Et est communis regula medicorum et
_ nllra ordinalionem humanam. •g vulgariura.
A votuntaleantiqua non procedil aclio nova ( Com- Actioetpassio non conlinentursubinvicem(xiPhys.).
menlalor, viu Phys. )..lntelligitur sic a voluntatean- Intelligitur quod unum non pradicatur dc alio, quia
tiqua, id est, a Deo non procedilitciio nova, jd esl, illa prsedicaiio non est bona, actto est passio.
novum volilum, quia Deus nonIncipit aliquid de novo Arsimilalur naluram in quanlum polesl (n Physic).
velle, nuia quidquid Deus voluit, ab seterno voluit. Item.tlla auctoritas vera est, dummodo natura sit
Unde eliamsi mundus faclus est in terapore, non fundamentuni illius arlis.
tamen mutaia fuit yolunlasDei. Ab selerno enim vo- Ars acquisilivacibi esl naluralis animalibus'(iPotit.).
luit eum tunc fieri. Inlelligitur quod natura est soJUcitaad providendum
Ad productionemeffeclussuffichmtduo, scilicet,vo- de cibis anunalibus cura primo generat. Vel sic,
Juntas el potestas(Per Boei. deJlonsolalione philoso- quando aliquis aliquid acquirit quod nalura reqtnrit,
pkim,prosa. n, lib. IV). Inielligiiur non absoluie, sed tale acqtiirere est naturale.
lunitate, verbi gratia: ego volo et possum legere; Actionespiincipantesnonsunt boncede se (vu Polil.).r
ergo lego absolute non valet, sed bene valet: Ego Intelhgitur quod non sunt bona, nisi pnncipans dii-
nunc et pro nunc volo et possum legere, ergo nunc ferat ab aliis in honilate naturali et acqutsita, in lan-
lego. tum quanlum vir differt a muliere, servus a domino.
A privalione %nhabitum impossibilis est regiessus Aclwnesjuslilim necestarimsunl in ctvitale, sed non
(Per Philosophum, ih Prmdicamenlis). Intelligiiur de eligibites, secundum se (vu Polil.). lbi dicuur quod
iUa privatione quaeprivat actum el potentiamsimul; .per actiones juslilis. intelliguntur senientlse et sup-
nonautemjde illa quse privat solum aclum , quia 1„ pliciacondemnatorum, et necessariajsttnt in civitate;
ibi bene est possibilis regressus. *- et lamen seeundum se non suni eligibiles-, sed ut eo
Actio el passio sunl aclus diversarum polemiarum nielius civitas gubernelur et salveiur.
û dt Anima ). Ibi dicitur quod diversarum poten- Acliones qum sunt circa divilias el honores, nonsun'
uarum sunt diversi actus. Polentiseenim distinguun- simpltciter ehgibiles ( u ElUw.). Ratio est quia sunt
tur lactus. Sed quia aclio et passio sunt ditersa- qiiiedam dispositiones ad bonum, et ad operalionem
- rumper potentiarum, jgilur sunt distincla; quod est bonorum, ut palet seplimo Politicorum.
contra Pliilosophum(m -P/it/s.),qui dicit quod omnis Animaiia omnia atia ab homxnesola naturali inten-
actio esl passio: patet antecedensj, quia actio est lione habenl suas acliones,ut colligituribidem, et qum-
actus poteiitiseactivse, passio vero dieitur actus po- dam animalia parva habent suas actionesex consuetu-
teniise passivae.Respondelur quod auctoritas ista in- dine, seu assuefaclione,ul canes; sed homo inler ani-
lelligilur particulariter , et non universahter, _quia malia dirigit actionessuas secundumrationem, adeoque
actio et uassio sunt idem materialiter, sed differunt omnia alia animalia non tam agunlquamagunlur pro-
fortnaliter. pler finem , solus homoettam se ipse et sua in finem
Ababstractoad concretumest bona eonsequenlia(n suum dirigil el ordinat.
Topic). Ibi dieilur quod verura esl in pr<edicationibus Accusans debef etse melior accusato (nPolit.).
quidditalivis et essentialibus, non autem in acciden- Ratlo quia officiumaccusantis est ostendere caqsas
lalibus; igitur, elc. accusationis in ad.ersario seu accusato. Etiam ideo,
A simtli causa in specie non procedunt diversi ejfc- quia accusans habet s>eut agens, accusalus ut patiens.
ctus (Per Commentalorem,IX Melaph.). Respondetur Modo omne agens prsesiantius est suo passo.
quod ly idem capuur mulupliciter,seilicet pro eodem D AC/MS tntelleclusel appelttus sunt ad invicem con-
In numero, m specie, In genere: modo a simili causa" cordes (iv Eihtc.). Respondetur: Hoc est verum de
in specie bene procedunt diversi effectus numero, sed virtutibus moralibus. l
non specie, vel genere. Affirmalio el negalio sunl in mente (iv Elhic.).
Ammalesl subsiantiahominiset equi, secundwiflna- Intelligitur sic, quod in mente , id est, in intellectu
<luiam communem(Per Commentaloreml Melaphys.). practico sunt aflirinalio et negalio, sed in appetitu
- Et si sic, tunc natura communis esset ponenda. ibi est persecutio et iuga. '
dicitur quodly eit capilur in actusignato, sic quod Agitcotmmagts appetunt luciutn quam honores (vi
ille lermiiius animal significat substantiara bominis Etlnc.). Intelligitur quod deleclabiUus est eis labo-
et.equi, secuhduin naturam coraniunein, id est, sub iare, et Jucran, quam principari el dominari.
raiione generis, vel sub conceptu communi illi ler- Agiicutlurmpossessio esl maxime naturalis el justa
lumo ammal correspondente. (i GEconomicorum).Et hoc ex tripiici de causa. Prtma
Aqua alit ignem (ni de Anima ). Ubi dicitur quod est, quia ipsa non sit inbumaiuter et beslialiter, vel
aqua non capitur pro humido simpliciter, sed capuur cum peccato et violenter, scibcet cum offensiono
-pio humido pingui etsublili, qma lioc nutrit ignem, proximi. Alia causa, quia ab agricullura sumilur nu-
_sicutvidemus ad experientiam , ut butyrurn , oieum tiimeniura lanquara a materia, et tale nutrimentuui
subtile , vmum combustum. Et ultra debet inielligi esi natuiale. Alia potest esseratio, quia agricujtura
de nuiritione improprie dicta , quia nullura puruin confert samlalem , et superfluos et inalos liumoi'0_s
elemenlum nutrit. cxpellit.
"
PATROL. XL. 3i
S7I BED^ YENERABILISOPP. PARS l SECT. II. — DUBIAET SPURIA. 972
Amaliogeneraturex quadamconsiietudine(ix Ethic). A Avarus etjuslus sunt circa bona, qumsuni sim-hci-
Ratio est secyndum Albertum , quia amaiio iraporlat ter bona (v Ethie.). Respondetur eo Ioco ^'ocem il-
impetuosam niclinationern amoris, in ipsum appeti- lam simpliciter non siqnificare aliud quam quod
fum, quaeincliiiatio causalur ex consueiudine.' bona ista exierna sint bona secundum se : iiuic au-
Amicitia pateilialis major est quam filialis (vm lem non obstal, qmn eis abuti possimus, ila uf;
Elliic.)'. iRatioest' quia parenles magis cognoscunt eiiam mala sintnobis; sed non seciindum se, uii
quam filii, qui sunrfex eis procreati, propter imper- dictum est, verum per accidens, videlicet ratione
feciionem et cogriitlbnejnfilioruni quam habuerunl, nostn abusus.
quando nascebantur filii. Actio naturm semper agit eodem modo(u Phys.).
Amicitiaeonjugaltsnon solumest ptoptercreutionem Et sic videtur quod sensus nunquam decipialur circa
filioium, sed etiam piopter virluiein (vm Eilnc'.).'in- proprium sensibile, eo quod sensatio est operatio
telligilur quod aniiciiia conjugalis non esl solum n.uurse. Ibi dicitur guod Plulosophus ponit differen-
propter crealionem filiorum, sed etiam piopler vir- tiam iriter operaliohem naluralem et fbrluitam. Nam
tuieni veranf, siâmbosunt virtuosi, "quia vera ann- diciiur quod actio naturalis semper fii eodem modo:
citla non -est'nisi injer virtiiosos juxia Arislotelero. et illud dictumestihielligendum, quodnaturaagendo
Amicusest alter'ego h\El1iicJ.'ti.o'c est verum,non circa eamdem speciem cseteris paiibus seirper pro-
guoad essenliani_,sed quoad ea bona qusesibi homo ducit eumdem effectum, sed actio forluita iiunc flt
_EHII et aniipo sira. Yel" qupd secundumeffeclum di- sic, nunc aliter: hinc bene fieri potest quod ali-
lectionis reprsesentat quantibuue alterum, quia homo ijuando visus eiret, quando non ponunlur orania re-
est condoleus ^lteri in ad\ersis, gaudet
*' in prosperis
' JJ quisiia ad recle videndum.
sjcut sibi ipsi. se teneie ad Aliqua anima nullius coiporh est acius {n de
Amicusdebel amicum, sicut genu ad Anima, tract. i). Intelliguur sic uno modo. quod
tibiam (lx Elhicor.). IIoc est verum, piout ly sicut aninia nullius corpons est aclus, qui est eduetus de
importat aliquam consuetudinem. polentia raaterisa: ei hoc sic est veruni de nnims in-
Amicorumomnia sunl communia(ix Ethicoium el tellectiva. Vel nullius corporis est aclus lanquam
u Boliticorum).Hocestverum ex consensuel lavore, insiiumenii propnum, guia intellectus non indiget
nonautem exj\ii*e. yel aliter: Amicoruniomnia sunt instrumento proprio, vel organo corporali; vel sic :
eommunia', idpst, Uecessaria'solum'in necessitate, nullius corporis est acius secunduniliilia.rentiam.
•capiendb ly omnia disliibuiive , quod lanium valei, Agens et patiens debenl communicarem malena
quod quodllbet commune uiile esi communeilli qui (n deGeneialione). Intelligiiui de agente proprio, et
est in necessjlale nositus, sic"quod unus non potest paliente proprio. SCdinlellecttis proprie non pati-
<Mprohibere. Yel inleiligilur dentili vicluali, quoad tur, sed nnproprie, quia passione perfectiva seu sai-
ejus sufficienliam, non aulem inlelligendo quoad jvaliva, ut loquunlur, palitur, non autem ajteraiiva
alium psum."° et corruptiva.*Deindehoc axiîna inielhgitur de his
Amorevenereo non esl aliquem Iwminempossibile quie re agendo patiuntur. Uude tainelsi sol et reli-
flure\~nulier'esvehe'nenter amare (miEiltic). Hocest qua astra vere agant jn haec inferiora, quia *.amen
verum deamore qui atlenditur"in coitii, sed de vero non pattuntur in' re agendo, non est necessarium
amore (Jilpcfionisnon lialiel"verilatera. dicere ea communicare in materia cum his -inle-
>
Aptordiviliax^rncrescilinwfinilum (jPolilicoiuin). G rioribus.
Hoc est veruhi, quoad manifeslalioiiem'actus, vel est Ad piincipia non esl ralio (Pei Commenlalorem,
venun de amo,re|nordin__\t«^, non autera ordinato. II Top.). Hoe debet intelligi de principiis medsatis,
~Actus'est melioret Iwnorabiliorpotehtia (ix Meta- vel ad prtncipia hon est ratibapprobativa a pnon,
physicoium, tex. cotn. 19). lntelltgenduriiesl lioc axio- Jicet ibi bene'sifralio a posteriori.
ma iii nonis; nam in malis accidit aclum esse dete- Albumnon esl substanlia, sed quale (iv Top.). Di-
riorem potpntia. citur quod verum est, quod album non sit substau-
Animal vigilans semperlabqrat(vn hthic). Intelh- lia, id est, lerminus substantialis "quoad signihca-
gitur in aliqua qperatione, non curando an talis tuiii formale, sed quoad significaiumma(eriaie.
operatio s\t miigna vel parva, bona vel nnala. ho- Adidem nbn sequunturduo opposita(i Pnoi.). In-
Ambobusexhtentibusamicis,verilalenimtrumel lelligitur quod ad ldem contingens non sequuntur
yiine, sanctun\ est' prmhonorareverilalem(i Ethic). bet duo opposita, sed bene ad idein impossibile. Et de-
Inielligiiur de aniicitia vera et speciali; amicus addi ad aucloritatem copnlative vel conjuncura,
enim Plato, amicus Socrales, sed magis amica've- quia ad uiiani proposiiionem bene sequuniur duo
rilass. opposila disjunctive, ut bene sequiiur : Homo cur-
Accidens et suum subjectum sunt tdem numeio nt, ergo homo cuiru, vel non curnt.
A plunbus termims siinphciteisumplis ad plures
(- Ethic.).ÎtileUigiturde accidenle reali denomina- lenninos, secundum magis el nunus cominvmlerest
tionis, et non inhsesipnjs.
Album sotum qualilalem significat (Per Phtloso- bona consequeutiafu Top.). Ex lila auctoritale elici-
phum in Pmdicatnentis^. Illa esl vera in significa-D lui illa : sicut simplexad siraplex, sic magis ad rna-
none formah, non autem in significatione materiali, gis, sic proximuni ad proxnnum. Et lnlelligilur sic,
quia ut sic sighificat subslantiam, et' cpnnolal qua- quod debetaiguia lerniinis simplicitcr sumptis ad
litatem. terminos nunussumptos, secundum magis et minus,
Accidenlisnon esl definitio (vn Melaph. et vi T-o- sic quod antecedens et consequens suni propositio»
pic). Sensiis isfius proposilionls desumendus est nes categoricae: et sic bene sequilur : Jusius est vir-
ex aho axiomaie, quod habelur in eodem \u Meta- luosus,eigomagisjustuseslmagis virtuosus, etmaxi-
phys. Accidenlia quiddilalein, quidem habenl ali- me justus est maxime virluosus. Et lllo modo valct
quatn, nou ,tanien quiddiiateni simpliciter. Unde et sepiem conditionibus additis. Prima quod termmi
delimtionem habent quodammpdo, et quodammodo sunpliciter sumpti sunt tot alia extiema consequen-
non hahent. Naiu, si per 'dehnilionem, fnquii Aver- lis : propier hoc non sequitur. Album esi duko,
roes,inielligalur'illud quod dal quiddiialem rei pro- ergo inagis album estmagis'sitdulce.Secundasecundum conditio,
prjam sibi, et convenil slne addiiismenio, tunc defi- quod uliumqueextrenium
el non
prsedicabile,
nitio non,erit, iiisi subslîtliarum : sin aliler acci- magls minus, ergo sequitur : Homo est ani-
piatur definitio geiteraliter,' videlicet prout est ma- mal, ergo magis bonio est' magis a.nimal. Tertia
infestaiio convemens natprsc re|,' siye res ilja sit per conditio, quod IUaiuecedentesit prsedicalioper se,
se, et defiuiri plene possit sihe additamenlo, sive ergo uon sequitur: Bibere est bonum, ergo magis
110'n,tunc utique etiam accic|enliumest delinitio non bibere est magis bonum. Quarta, quod lbi sit piisdi-
tanium descnpti\aj sed eiiam essentialis, ut si di- calio proprise'passionis, de'suO subjecto. Qunua,
cas : Albedo esrcolor disgregativus visus, etc. quod utrobique sit prsedicatio directa. Sexta, quod
"
#75 EX
SENTENTLE PHIL0S0PH1C_4_ ARISTOTELEjCOLLECT-^, §?*
sumatur constahtia suhjecti. Septima, quod prsecise Asjne_ consequenle. Secunda condjtio, quod unum
sit eadem copula in antecedente et consequepte, et prsedicatumnon includat *alipd, pe commitlaiur nu-
prKdicatumaritecedentis restringetur per subjecttitp gatio, quare non.sequitur Soprajpsesl homo, etSo-
consequentis, vel per aliquod stbj proportionabile. crates est animal, ergo Socrates est homo animal.
Arguendoab affinnalivade piwdicalo finito ad ne- Arguendo q conjunclis ad dwisa est bona cotise-
gaiivam, de prmdicato infinito valet consequentia quentia (nepi 'Eppmvniccr), Et habet veritatem ggrva-
{ii -cpi 'E/sf-jjvE.K.).Ut Socrates est albus, ergo non lis quatuor conditionibus. Prima, quod prtedicata
Socrates est non albus. Et'injelligilur malenaliter, accidenialia debent determinare idem in anlecedenie
formaliternon valet,' quia arguitur a non distributo el consequente ; et quando hoc non est, lune regula
ad disliibuium : sed si argumeniura debel valere senon valet. Secunda condilio, quod unum praidica-
cundum regulam, tune semper a parte subjecii delum non sit diclio dislrahens respectu allerids ; ergo
faet poni termiiius singularis, vel terminus conse- non sequitur : Socrales est albus ut-carbo, ergo Sq-
auentis resirictus ad ununi suppositum : ergo conse- crales est albtis. Tertia conditto, quando arguittjr
{jueriljauon \alel. Hnrap est albus, ergo hqmo non cum diciione ampliativa, sic quod ampltatio non 'va-
est non albus, quia oppbsilum consequcntis non re- rielur; et ergo non sequilur: Chimaeraest ens am-
pugnat aniecedenii, sed siat in veiitate cuni anle- pliatum imaginahile, ergo ChimaeT-iest ens, el Cjhi-
ceaenle. imera est ampliabilis : consequens autem est una
Arguendode negativoprmdicalo finito ad affirmali- copulativa, cujus una pars est falsa, ergo loia,
vam de prmdicalo infinilo, valet consequenlia(u izspi Quarta, quando unum prsedicaltim est sequivocum,
EûvE_Kf).TJlSocrates non tenet est niger, ergo Socra- g tunc non valet, quia non sequitui :Hoc est oariis
tes est non niger. Illa regaia veium, sed tnbus latrabilis, ergo hoc est canis, et hoc est latrabilis,
coiidiiionibus sahis. Prima, quod arguatur m pro- quia prima pars consequentis est propositiu plures.
posiiionibus, deest, 3 adjaccnte ; setunda quod non Anima esl 'subsianliain subjecloaclu exislenil(Per
-argualur a non disiribulo ad distnbulum : ergo non Commentaloiem,vi Meiapliiji.). Ibi dicitur, quoil V|il(
sequitur : Omne animal non esl asinus, et oniue ani- per sulijecttim Couuueniaior, et per substamiam iii
inal esl, ergo omne animal est nonâsinus; tertia, actu intelligere subiectum organuaiutn, quia onihe
quod semper in antecedenie distribuaiur prsedica- animal requiril subjecium orgauisatum. Subjeclum
lum : ergo non sequitur : Omne animal nou est, eigo autem organisatum est illud quod habet panes di-
omne animal est non animal, quia prsedicaium,non versunode complexionatas, ad diveisa olhcia exer-
distribuilur in antecedenle. cendo deputatas.
Arguendoab affirmalivade pmdicalo infiniload ne- Aliudesl magnitudoet magniludinh, et caro el car-
galivam de prmdicalofinilo, valetconsequenlia(u ivepi nis esse(m de Anima). Illa auctoritas debet sic intel-
Epijxmiag). Ut *.homo est non juslus, ergo lioiuo ligi, qyod Plnlosoplius vult osieiidere inodtini intel-
non esl Juslus. llla regula lenet veritatem salvis trt- ligendi ipsius intellcctus, et sic per magmtudinemet
bus casibus. P-rimus, quando lam in affirmaliva carnem lntelligit universale, vel ista sua ralione
quam in negaliva pTsedicatumdistribualur pro qua- communis conceptus; sed per magnitudinis et car-
libet differenlia lemporis, quia si hoc non fieret, nis esse, iiilelligi debet singulare, scilicet, ista ea-
isiaiiteiljo casu, quod Socrates pro una medietale dem sub conduionibus individuantibus;*vult ergo
lerappps plicujus horsenon sil albus, et prp alia me- p^* tantum quod aliud est intelligendum universaliter,
$lietaieejtisd§pi teniporis sit albus, tune arguendo et aljqd est intelligendum stngulariter. El boc est
2tt : Sqcvês esl non albus, ergQ Soerates non est verum, et ponunlur duphcia exempla meiapbysica-
albug*:'cqnsegu^ntia non valet, quia antecedens lia, ut lnagnilttdiuem et magmtudinis esse, et natu-
gouvemt Sqciati, et lamen ei non convenii conse- ralia, ut aquara esse aquam, modo cognitione sensi-
mietis; secl*§jrJeberet valere, oportel quod sic ar- liva possmnus coguoscere aquse esse similiter ma,-
gua(yr secunduift Marsil.: Sqcrates est non albus gqituainis; sejTper intellecium possuraus solum
pro qualibetparte teiftporisprsesentis, ergo Socraies cognoscere m_!gniiudinem, quse hic sumitur per
noh est albusl Secunda conditia, quorl solura lotaSe Universale-Sed objicies ; Plulosophus dicit quod non
, ergo non sequitur : Hop est est quidem caro et carnis esse, idera in qutbusdam,
Drfedicatunij.nirinilelu,r
TO&d-C,at»ie, ijpp essptiahter, eigo nou est prsedica- at lii quibusdam est idera; modo nequaquam. est
hile essenliaiiter, quia stat quod idem sit prsedica- idem lntelligere universaliter e* singulartter. Re-
pile. e&sentiah.eret accidepi^liler respeciu dtverso- spondeiur quod Philosophus vult quod ip&eintelle-
rum/ Sim^liler patel per hoc, quod onmes r atioues ctus non solum cognoscit Uhiversaiiter, sed eiiam
Jiucioris con.sequeniiarumnon valent m nominibus particulariter, sed sensus cognoscit singulariter so-
Sdjectivisj et ?imiltter in al'us,'Ut ibi habetur, quia lum. Et ergo sensitiva cogmtio convenit splura in-
femper deficit llla 'secunda cftndiîo.Tertia condi- tellectui maietice conjunclo, et sic quando dicit
tfo, quod arguatur in piopositionibus categoiicis de Arist. quod in quibusdam esl idem caro et carnis
in esse, et n,on in modahbus ; ergo non sequitur : esse, vull lantura quod siut ejusdem poieniise ipsius
Sbcrales non potesl esse non albus, ergo Sociates _ intellectus.
jjoq potes,tessealbus. Si auteui negalio postponitur I* Accidenlianon habent tmteriain (vu Metaph.). Rc-
modo in sccqnda propositione, tunc bene sequitur, spondetur quod verum est de materia ex qua : quia
.utsic: Sqcrates potfcstesse non albus, ergo Spcrates illam non babent, sed bene iu qua habent, scilicet,
_potestesse non"albus, et sic bene valet. in qua sunl subjective.
a
Arguendo divisis ad conjuncta esl bona conse- Actus M polenlia citcumeunt otnnia prmd'camenta
auenlia (u r.tjpl-Zppw&vz).lbi scienduin, qugd per (Per Commentatoiem, ide Anima). InlelLigituruno
caujunc_umsiye pei pr-edicalum,conjunclum debet niodo sic, quod iu qu>libet prsetiicamenlosunt ter-
fnielligi, aggregatum ex deierminatioiie et determi- iniiii venficabiles de prima substanlia, medianle illo
nabili, et praedicalum divisum est unum llloium. verho est, vel poiest. Yel ponuniur prtedicabiiia cum
Illa regula hahei \eriiateni servatis duabus condi- illis verbis est, potest, ei sic est vera: quia.verum
tiombus. Prima quod llla duo prsedicata divlsa, non est dicere in genere subelanlisc: flomo est, yc1po-
smt acetdentraalicujns ly. Yel quandoînum per ac- test esse aniinal, et sic de aliis p-;a;dicanienlis.AIJQ
cideps videtur inesse alteri, lunc consequentia non modo intelligitur sic, quod in quolibet gensre prae-
ialel, quia non sequitur : Socrates est aluus, el So- dicamcntali invenilur aliguid quod ha.bet ralionem.
crjtes est moiiachus, ergo Sociates est albus mona- actus, et quod babet rationem po,lenti_e.-Sic llcrum
chi s. Etlam non sequitur : Socrates esl raagnus, el est vera, quia ni quolihet geuere reperiuntur geuera
Socrates est monachus, ergo Socrates est maginisi et differentise,et sic lbi stiut actijs el potentise, eo
mon.icbus,supposito quod sit parvse statuise, et ma- quod habent ratioiiem mateiue, ut patei per Por-
gjins xo scientia, qma anlecedehs potest esse verurai piiyr., et etiam reperitur fonna vel differentia, qus$
9YS BEDiE YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUfilA ET SPURIA. S?0
est actus qui disiinguit et separat, ut patet per Phi-_A Anima est speciesspecieium (m de Anima). Inlel-
losophum (III de Anima). Alio modo sic: Actus et JiRitur sic: Anima est species specierum, id est,
potentia in quolibet prsedicamento reperiuntur, id forma formarum, quia dignissima forma m islis in-
est, termini magis et muius coramune, et sic magis ferioribus est anima huinana. Vel sic: Anima est
comraune babet se, ut potentia; minus commune, forma ommum specierum, id est, formarum intelli-
«t acius. Yel diciturquod tantum vult quod isti ter- gibihum, scilicet leceptive, quia est recipiens spe-
jniiii, aclus el poteniia, in communi non sunt in ali- cies inielligibilium omnium rerum.
quo pradicamenlo, sed bene modo reslricto. Anima esl locus (u de Anima). Ibi dicendum est
Anima componilurex intelleclu agente el possibiFt quod locus dupliciiercapitur. Uno modo proprie, et
(111de Aiiimn).Intelhgilur sic recje : Sicut sensus ad stc uitiraa superficies locati dieitur locus, sic est
intellectum concurrit quandoque aetive, quandoque pars mlegralis alictijus. Alio modo locus capilur pro
passive, sic inlellectus concurrit quandoque active, coniinenle, el sic anima est locus. specierum, quia
et lunc dicilur inlellectus agens; quandoque pas- continet in se species, id est, seienlias el virtutes.
sive, elsicdiciiurinteliectuspaiiens, scilieet, quando Accidenttsesseest inesse (vn Metaphys.el i Phys.).
"recipitillas passiones, sive species. Sed non debet Sensus est non quod accidens aclu subslantise a
intelligi secundum realera eompositionem, sed dici- qua dependel rahtereat, sed quod possit et debeat
tur actus agens, quando actu iormat inteilectum. sua natura inhserere, nisi aliunde impediatur.
Anima est coiruptibilis.{m de Anima). Intelligitur Ad philosophum perlinet invenire piima principia
non secundum essentiam, sed secundum quamdam medicm scientim(Ex de Sensu et sensato). Ibi dicilur
operationem inslrumentalem. l>
] quod ubi philosophus desinit, ibi medicus ineipii,
Anima prmdicalurmquivocede animabus(Per Com- et ergo necessarium est medicum esse philoso-
menlatorem, 111de Anima). Intelligilur analogice sic, phura.
quod anima per prius dkitur de anima intelleciiva, , Alimenlumesl conlrarjum alilo (n de AnintB.).In-
et hoc prioritate dignitatis, et per postenus de aliis lelligitur sic, accipiendo contrarielalem improprie,
animabus, scilicet, sensitiva el nuiritiva. Etiam po- scilicel, quod tanlum valet, quanlum dissimile.
test inteliigt de inlelligentiis secundum analogiam Deinde inielligitur in principio, non in fine, quod
perfecilonis. cnim principio dissinhJe esi, in fine siraile est, si-
Accidentia solumsunl sensibilia(u de Anima). In- mileenim simih nuintur et augetur.
telligilur quod solum sunt sensibilia per se el dire- brults Apes et canes' sunt prudentiora cmteris animalibus
(n Melaph.). Intelligiiur quod majorem ha-
cte, cum boc lamen stat, quod substaniise per acci- benl industriam
dens et indirecie sunt sensibiles. quam alia ammalia bruta, quia pos-
Animal esl animal propter sentum laclus (n de sunt sibi discerneie convenientiam, etfugerediscon-
Anima). lntelligitur quod ly piopter non importat venieniiam, Et capiendo ly prudenliamproprie, prout
causam efficientem, sed coineriibiliiateni, iia quod et recta ratio rerum agibilium, ut est habitus inlel-
orane quod est antmal habet sensum tacius; et leclualis, lunc solum convenit hommibus, et non
e converso, omne quod Iiabet _sensum tactus est apibus, vel canibus.
animal. Anima sensilivaest in corpore-extensa (H de Ani-
Animal habensunum sensum est impeifeclissimum ma).Inlelligiturquidein de anima rationali, continente
(i Metaph.). Intelligilur quoad lotani speciem, non Q l gradum sensitivum non.secundum suam ipsius sub-
autem quoad certura individuum. slantlam, sed quoad organa, vel ad dispositiones le-
Anima est in cordeticui aranea in tela : Ex de sensu quisilas ad actum seiillendi, sic quod requint organa
£t sensaio). lntelligilur quod aninia sedet m coide extensa. De anima vero sensitiva bruli intelligitur
principaliter et onginaliter, et minus principaliter simpliciter etiam quoad ipsam ej*usmodianimse sub-
in ahis membiis. Quod si objicias : Sed aranea non slantiam. Anima enim sensiliva brtili ex polenlia
cst nrqualibel parte telse, igilur anima non est in niateriae quant_e et extensse produciiur atque exori-
qualibel parle corpons. Respondetur quod Philo- tur, et ideo etiam ipsa, quanta extensa est.
sophus loquiiur opinative de illis qui dixerunt ani- Atiquaanimalia sohim habent unum sensum, et ali-
mam tantum esse in corde, et dirigere suas opera- qua tres (m de Anima). lbi dicitur quod Philosophus
liones per oninia Inembra, sic quod illae operatto- est Jocutus de anunalibus imperfectis.
nes regerent tota merabia. Sed llla opinio reproba- Arguendo a posilivo ad comparativum, est bona
turper Philosophum lbidem, quia nullum agens in- consequentia(11 Topic). Intelligitur quod arguendo
strumentale potest producere aliquam operationem, negative, et non affirmative, el capiendo compara-
non coagente agenie prracipali: unde 11011 oportet livum proprie. Bene enim concludo : Socrafes non
hi'c nmnimodam siuiiliiudinera quseiere inter ani- est albus, ergo Socrates non est albior. Non lamen
inani et araneam. perinde : Socrates est albus, ergo est albior.
Antma esl in corpore sicut monaicliain civitatebene Aliqua est maleiia omniumliquefaciibiiium(v Me-
dhposila (Philosophus, in ttb. de Motibusnatuialium). laph.). Ibi respondetur quod matena non capilur
Intelligilur quoque ad sensum unproprium, quod ly ]rj proprfe ; sed vult quod omnia liquefaclibilia conve-
debel importare non oninimodain simililudinem, uiuut in inateria aliqua, qtiia in Jiumidiiate.
sed sequaleinet sufficienlem, sic quod anima est ic- Animatam prius vivil vilam animatis, quam vilam
gens ipsum corpus, sicul nionarcha in civilate. \ homtms,ut dwit~Philosophus(In de Animalib.). In-
Atiqua qualuas non esl activa (u de Generat.). In- leiligitur quod aniina prius auparet exercere ope-
telligitur non quod aliqua qualitas, sctlicet siccnas rationes animalis quam hominis, et ex hoc non se-
et liuiniditas, nulltt modo sit acliva, sed sic, quod quitur quodanima sensitiva sit plus intliomiiie quam
sit minus acuva quam alia, quia siccitas et humilji- inteJIeciiva.
tas sunt quaiuaies rainus aciivse quaro caliditas et Ab uno agenle non provenit nisi unum {Colligitur
iiigidilas. ex Aiislol., I! de Gener. el cor., in lex. com. 5G; et
- Ahud esl videre per visum,et aliud discernere (n de xaMelaphys., in com. 44, ubi idipsumexpiesseettam
A.iims). Ibi dicitur quod Pbilosophus non mnuit Avetioes). intelligesic : Ab uno, ut sic, non potest
duos sensus exteriores visus, sed duos sensus vi- nisi unum procedere , prsesertim fmmediaie et sine
sus: ununijexteriorem, alium interiorem, et per hoc ordine quodam. Yel melius et clarius : A simpliciter
quod dicit: Aliud est per visum disceinere, angit uno, quoad esseniiam, etquoad virtulem, non potest
sensum lnlenorem, scil., sensum communem inie- nisi unum provenire. Sed ah uno simpliciter, quan-
riorem ; sed per hoc quod dicit: aliud \ideie, lantum ad essentiam, multiplici autem quoad polentiam
git sensum visus exteriorem, et hoc vult Pbiloso- et virtulem , possunl Immediate plura provenire.
phus. Adjnlerrogationemfaclam per quid, de prima sub-
g77 - SENTENTI/E PHILOSOPHICyEEX ARISTOTELE GOLLECTJ!. 978
slanlia cbnvenientiusrespondelur speciesquam genus _A Apes habent regem, qui non exit, nisi cum omnibus
(Philosophus, in Prccdtcamenth). Intelligilur prout apibus (Ibid.).
Anhna infundiMr corporijussu Dei (In
_
lib. dePro-
lv comienie.irtusnon valet in lanlum, sicut magis
hotius, qma tunc fil e eonverso; sed vult, prout prietalibus elemenlorum).
<*om>e.iie.i.i_.svalet tanlum, sicul magis delermi- A mulieiibusnon regitur civitas (n Pot.).
nate. Anima pretiosior est corpore in omni possessione(vil
Activumet passivum secundum potenliam dicunlur Polit.).
adaliquid (n el \ Melaph.). Intelligitur quod dici- Ars supplet defeclumnaturm(lbid.)
bilia hnportanlia aetionem et passionem includunt Amor, odium et proprium commodum smoe faciunt
terminos ralione-quorura ordinantur, secundum dicl judicem non vtdere verum (i Rhel.).
in pr.edicamimio ad_aliquid, non autem secundum Amicus gaudet de bonh et doletde trhtibus sui amici
esse et proprie. (n Rhet.).
A comparativoad posilivum esl -bona consequentia A luxurim fervore student se veri sludiosi abalienare
(n Topic). Inielligitur, dummodo non superveniat (Per Boelimn in Dhciplina scholarium).
aliqua negatio, vel diclio, habens vira negationis, et B
quando ienetur proprie.
ab ad valet Bonumest adullerari cum uxore lyranni lempore
Arguendo inleiprelatione interprelalum, beili. lntelligitur sic : Utile, seu expediens est, tem-
consequentia, el e converso {Per Philosophum, in To- adultefari cum uxore tyranra, ut ipsa
Ibi dicitur dictum Plniosoplii intelligi- pore belli,
pic). qtiod revelet secreta; et sic bonum non debet dici boni-
lur negative, non autera aTfirniali.e. Etiam valet llla j$
ab ad tate moris, quia noneslbonum morale, scd malum.
consequentia, capiendo inlerpretato interpre- importat utilitatem, ut dictum est. Caule igUur
latiim affirraative, ut sequiturbene: Ille est officialis, sed hsee Arislotehs senteniia legenda, ne quis ullo tem-
ergo ponitur loco episcopi. licitum essepulet adulterari.
Anima non est allerabtlh ( vn Phys. _. lbi dicitur pore Bonum el malum sunt contrarie opposila (Per Pfti-
quod anuna non alteratur alieralione corrupliva, in Prmdicamenlis). Intelligilur sic, prout
sedhene salvativa, seu perfectiva, ab ignorantia in losophum, bonum et malum sunt differentise astis, non sunt
sclentias. contrarise, sed contradiciorise, quia malum
Acius non patum dhlat apotentia (tde Anima,et opposila entis non est ens, sedlionum entis esl ens; sed tunc
ix MetaphT).Ibi dicitur quod verum esl capiendo ad Philosophuni dicitur
actum pro actu potentise, et sic oittne illud dicilur in morts, et non de bomtale quod loquitur de bomtaie
entis.
actu poienlise, quod acttialiter est, et vocatur actus Bonum nlile non est melius bono honeslo (Per
objectivalis, huic opponiiur potentia objecliva. Unde
Intelligitur de bono ulilt, in quanlum
potentia objectiva vocatur illud quod non est, sed Senecam). non esi bonuiu honesium, quia idem bene potest
potesl esse, et>sic actus et polentia sunt maxime " i
esse bonum uiile et boiium lionesium.
opposita. Bonum connumeralum bono facil ipsum melius
Appetitus est ralione carentim (i Phys,). Inlellige (i-Ethic). Intelligitur sic : Si bonum infinitura con-
non quod semper absit cujus est appetitus. Utique numeraiur bono finito, facit ipsum melius, id est,
enim materia eliam appelit "lllam formam quam n nobilius; sed si bonum finitum comparatur bono
habet. Sed quod soieat ex.oriii hujusmodi appenius V inlintto, non facit ipsum melius, quia omnia bona-
ex carenlia. Yel aliier, verum est de appetitu desi- cum piirao motore et totum universum non facit
derii, non aulem complacenlise. Nam llia quse non- ipsum magis bonum quam primus motor seorsum,
dum habemus desiderare solemus, in illis quae ha- eo quod est bonum inhniium.
bemus complacere nobis. Bis tria non sunl sex Metaph.t lex. 19). Ibi
>**Ad subslantiam non fil molus (v Pliys.).~Ei ralio notandum est quod illa(vpropositio, bis tria non
est, quia substanliae nihil est conlrarium, sed omnis sunl sex, est disttnguenda. Nam ly bis dupliciter
moius fit de contrario in coiitrariuin. sumilur. Uno niodo capitur copulative, ila quod
Ab experienlia singulaiium accipimus universalem conjunctio uiclusa ly bh causat proposiiionem hypo-
Bcientiam(vu Pliys.). Inlelligitur quod ex ventate theticam copulalivam; et lllo modo lanium valel:
singulariura infertur ventas universalis. Bis tria non suntsex, et siceslvera, et illo modo
Amma intelligit quando vull, sed non senlit quando eaui capit Philosophus. Alio modo capitur, ut con-
vull (n de Anima). El ratio est diversitas objeclo- junciio uiclusa ln ly bis, scilieet, sit, et tunc lenetur
rum, quia objectum intellectus esl in ipsa annna, copulatun, et factt propositionem categoricam de
adeo ut et seipsam possit-imelligere. At objectum conditionato extremo; ettunctantum valet: Tna
sensus non est in fpso sensu. Non enim sensus sentit et tria non sunt sex, et sic ipsa est falsa. Alexan-
seipsum. der Aphrodis. super hunc locum sic explicat : Si sex
Aqum magnm plus fluunt de nocle quam 4e die Simpliciter accipiamus hoc numerus est, sin autem
(HI Meteororum). Et hoc est ideo propter absentiain sex accipias, ut bis tria, tunc cum qualitate dicelur.
humorrs soiaiis. D Vide porro Fonsecam (hb. vm, cap. 7, de fallacia
At nfex est sapienlior experlo, el arcliileclor manuali Lompositionhet diviswnh), et alios.
mlifwe (i Metaphys.).AA sapienlem pertinet omnia Bonumanimm esl optimum bonum (vivPolit.). In*
th universali scire, efdifficiiia, ethabere scientiam, lelligitur comparative, scilicet, quod bonum, quod
qua* sui lpsius lantuin causa esl, et non eausa alle- est bonuin hominis, est optimum respectu dlo-
nus. ruin duorum, sicilicet, boni utilis, et boni delecta-
Audhe fabulas est impeaimenium cognilioniverilalis bilis.
(n Metaph). Bonumrepentur inquohbel prcedicamenlo(l Top.}.
Anliqui philosophi acquisilh vilmnecessaiih primo Intelligitur de bono entitativo, et non de bono nio-
cmperuntphaosophaii (i Melaphys.). rali, quia illud non repentur in quolibet •praedica-
Amma esl causa coiporh vivenlis in triplici qenere mento. ->
causm, scthcet, fonnalis , efficienth et fmalis (u de Biutum esl animani}u&aibore(Per auctorem Sess
Anima). ptinciptorum). Intelligitur quod anirnal habet plures
Artifex secundum possessum inlendit se assimtlare virtutes vel potenlias auimae, quam arbor. Yide su-
nalutm(Commentator, u Metaph.). pra axioma : Aniraal est animantius quam aihor.
Ammalia augenlur magis doimiendo quam vigilando Bonum quanlo communius',tanlo divinius (l Elh. et
(ln de Somno el vigiiia). ii Top.). Yerum est de bono ejusdem speciei. Unde
Animaka respiiant m humido (In de Mode et licet uxoratum esse coinmuniussil quam religiosum
vita). esse, jdivinius teraen est hoc quani lllud»- Rursus
679 BEBM VENERAMLlS OPP. PARS I. SECT. JI. — BUBIA ET gPURIA. 9§0
quando propter comniunem usum alicujus boni noni A cforitas inleiligitur, et intelligitur cnih specifica-
derogafur habenfi ilhid bonum, propter hoc enira tione , scilicet, dumiuodo cao'iera sint paria, et
'quamvis habere equum cum decem sociis est com- dumnlodo bono comnuini -e6nve'i_i_ilprsceUi.nenlia.
Xnuniusquam se solo habere, tamen non estdivinius, Bonumelens convertuntur(iv Meiaph.). Intelligitur
quia derogai habenti. de bonitate eniis, et non de bonitate artis, de quo
Basilhcus solovisu inlerficil hominem(Per commune : Iqquitur Pliilosophus (i Eth.) dicens, quod in divef-
dictum). Respondetur quod non est lntelligendtim sis aflibus est aliud ki alidd bontihi, e't sh_quselibet
quod per aclum per se et per speciem visibilem ars desigfiat aliqufd bonum; nec etiam auclorha_i
inlerficit hominem, sed esl intelligenclum ad istutn inielligatur de bonitate nibris, dfe qua loquitur in
sensumsquod basilisci sunt aquei et humidi, et maxi- Eihic, quod bonus est honora'ndus secundom virtu-
me porosi, et per eos fiiini evaporaliones quse in- tem. Etiam rion debet bonum capi pro bonitate per-
ficiunt aerem, et ille aer attraetus ab homine inter- feciionis, ita quod illud dicilur bonufrr, qubd alte-
hcit hominem.El sic simili modo dicilur de muliere rurn perfitit. Et de Hld loquitur -PfiflostfpIihS,cum
menstruosa, quse solo visu maculat speculura. dicit:
* Terifpus'est quhddam bonum.
Bonumet malumsunl in rebus, verumet falsum sunl Bonum uriiberti cohshiil in ordine (xn Meiaph.).
in inente (vi iletaplit, tex, 8; el 111de Anima).Sensus Quia omnia urdinem habenl ad primum bonum.
est non quod hontini non sileiiani in anima,sed qtiod Bonum voluntariumest, quod simpliciteresl bonum
non terniinalur_ad animum sieut verum, quia bonum (u Ethic).
non habet tationem lerminandi appetitum , se- Benefactoresplus dmant benificialos, quam amen-
enndum esse cogoilum, quod habet in anima, sed jj tur atfeis (ix Ethic).
securidum esse reale, quod habet exlra. Veritas au- Bona [Ortunaesl impelus naluraliter facius a Deo,
tem et falsiias fundantur in re, et terminantur ad nxovenielotam naluiam (Philosophus, in libro deFor-
animam, quia, ul dicit Oommenl. (In i disput, lib. tuna).
Destrucl., in solul. 22 dubii), verilas est ad.equalio Boitamvitam scienlia peifecta effieit (Seneca, ad
rei ad intellectum. Unde quando res oste"nditse m- Lucilmm discipulumsuum).
lelleclui sicut est, dicitur habere.completam veritatis Boilum ens, seu sapienlia, nec cotnmodalur, nec
.rationem, enniur, s. venalis esset, non haberet empioiem; sed
Bona sine trislilta sunt eligibilioruquatn bona cum maium ens quolidie emilur (Ibid., epist; i).
trislitih (m Topic). lntelligitur quod bona sine tn- Beneficiorummemoria senescerenon debet (Seneca,
siitia, et sic dummodo prajeniinentia bonitaiis non de Beneficih).
«onv,enitbonis cum Insliliis. Dicjlur notanter bona Bomlas Dei fuit causa faclionis mundi, oiiginis
propier crapulose vivere, et temperate vivere, omnmmreium (Plato, in Timmo).
quia crapulose vivere non est bonum; ergo non est Beata est respiibl. cui princeps sapiens dominalur
plus eligendum quam lemperaio vivere. Dtcitur (i de Consolaiione;Pklo, m wde RepubK).
feltem,dummodo prseeminentiaquia temperate vive- Bonum esl laudari, sed dignius esl laudabile {Sene-
re sine iristitia non est eligendum3quam facere ca, in lib. de MOiib.).
|usiiliam cura iristhia. Respondendum est quod bo- duxit Bona consueludo excutere debet quod mala intio-
»um ctim trisliiia quarit l.nnitatis vim cum praeemi- (Ibid.).
ncnlia veri; sed facere jusiiiiam cura trtstilia, esl c c
potcntia.
Bonum ex circumslantihesl eligibilius bono necejs- Co_n_.eHie.is fit a convenienli (,vn Metaph., com.
taiio (ui Topic). Intelligitur quod bonum ex cir- 28). Liuiilat Averr. (.xiiMetaph.,-com. 18) quod non
Cnmstaniiis, ut stc est, eligibilius bono necessano, est ommbus modis ista convenientia, sed oporlet ui _
ut bonae naturaj naiiuatae ; ut sic dicjlur noiamer isia ônvenienlia sit Isto modo, ul agens sil lale iu
naturse propter bonum moris, quod etiam est neces- potentia et vifluie, quale est effectus m actu.
sarium ; tunc etiam addilur naluim naturalm propter Contraria non possunt esse simul in eodem subjeclo
D_3um,et addilur ul sic, quia slat idem esse bsnum (x Plujs ). Yerum est m esse completo 1 et perfecio,
ex cjrcurastantiis, et bonum naturse naiuratse, ut tailieu behe esse pOssunt ih esse refracio' (Averr.,
bonum vivere esl bonum ex circumstantiis, el etiam in v Phys., m com. 6, 19, §2).
est bonum naiurae. Conservativumuuius contrarii esl deslrurlivum cil-
Bonum simphciler esl eligibilius bono particulari terius coiuraiii. Verum esfde agetife partiCulaVi,faHit
[pi Top.). InielJipitur de quocunque esi, verum esi atilem de agente uni\ersal'i. Nam coelura, meilianio'
dieere quod sjt bonum sine addito, el sic auctoritas niom el lumine, conshrvat omnia elemenla viriiMe
debet inlelligi cum reduplicalione. calons C02lestis.
Bonumnobiliusest eligibiliusbono minus nobiti (m 67;ca composilionemet divisionemveritdsvropositio-
Top.). El sic sequeretur , quod latro nobilis. esset num consislil (i mpi 'Epp.nvuvs). Iulelligiliir quod
mehor rustico bono moraliter; similiier etiam quod circa composilionem, id esl, circa propoSitioneraaf-
tyrannus esset eligibjliter 'comite bono moraliter. ^ firmativaui et negattvam est veritas et falsitas; hoc
Itespondelur quod sic Inlelligitur, quo omne nobi- tamen non est objective.
lius, ul sic, iiii eadem specie noliilitatis est niagis
eligeiidum suo nnnus nobiliori, vel nobjh csetens Corpora cmlestia now habent maleriam (Per Com-
i
paribiis, scjlicet dummddoalteri non veniat una alia nwiitalorem,i P/ij/s.,' Cceh, el vm Melaph.). Dicitur
nobilitas aliam excedehs. quod>Philosophus capit inaieriam proprie, sciHcet,
Bonum pi opiium est magis eligendumquam bonuni quod «elum non habet materiam ejusdem raiionis
commune (aii Top.). Et sic sequeretur quod pro- cutnimaiena inferioriun, qma si slc, lunc coslumesset
prjum bonura est magis eligendum quam sumnlum generabile et corruptibile. Unde idem Comnienlatos*
qudd lamen fslsuiii esl. lbi sciendifm quod alilnnon ait in materia coslesti potentiainesse tanium ad
autern polenliam lstam contradictionis, que
oniim est diiplex. Quoddaihest lionum cbnuhune, ubi,
toijurii,
propler cujus comniunitatem derogalur habenii, et reperitur it**Iiis lnlerionbus.
lilhd boiuim comrirarienon esi inelius b'onoproprio, Cmlumesi coipus simptichsinnhil(i Cosli). Iniel'1-
sed ds quantb magis proprium , de tiinio magis gitur haec propostlio, id est, non composuuin ex ma-
dst eligendum, ut esi' eqiiiis, v<*ltunica. Alhid1 est tena et foima secunduni Averroem, sed soluto raate-
bonum propter communitatem, qtfoti nullo deroga- rjse actu exisiens, vel composiiumquidem ex materia
lur, Ut splendor solis, vel candelse in doiho.
1 Et hoc et forma, sed nec compositum ex alio CorpoTepriori
bomjin de quanlo cbnimunlus dc larifo divinius, et specifice, sicut misia componuntur cum corpoiibus
nielius', de illb inlelbgiiur diciutfi PlhlbsOpM (r elertienionmJ, riec ullaSadiniltens impressiones pere-
Ethic). Sed de p.imo bonb comhiUUiprtesetis au- grinas, vei alteralioiies corruptivas, queuiadraoduia
m SENTENTLE JPHILOSOPHICiEEX ARISTOTELE COLLECm 982
_.ipsa admittunt elementa, sed quasdam allerationes A aulem non inconvenit, quod causa eadem faciatcon-
salvativas duntaxat, seu perfeciivas. trarios effectus, sed unus erit per se, leliquus autem
Carnis deierminata£Sl quanlilas et magnitudineet erit per accidens. Nam ealiditas per se calefacil, sed
parvitate (i JP%s., tex. 38). Non enim quodcunque per accidens ihfrigidat. Sic ennn eadem erit causa
totum polest indifferenter esse sub quacunqueqUan- contrariorum, ubi dicit Philosophus (11Pliysic, tex.
lilate perfectum; ergonec ejiis p&Hes.Nam lotum a com. 50). Et datUr exemplum de nauta, qut sui prse-
partibus dependel. Itaque sicut animal non poiest senlia fesl causa salutis navis, et sui absentia est
esse sub quacunque quaniitale perfectum, ila riec causa subtnersionis : manifcslum esi autem quod ab-
ejus partes, ossa, caro, nerv5;-elc, maxime autera sentia nautse non esi cansa per se snbmersionis
lisecdefermihaiib 'quantitatis apparet in totis hetfero- navis, quia effeclus per se positivus requiiit aliqnam
geneis eorumque parlibus. causam per se posilivam : tslis autem causa sunt
Cor esl prhnum vivens etiiltimum morieiis (Inde venli. Simililer causse'contrariaesunt contrariorutn
Moiteet Vila). lntelligitur qubad operaiiobes vilales, pffectuum, vera est propositio de causis immediatis
quaeprius apparent iu coide qnam m ahis menlbris. et proximis, fallit autein in causis mediatis et remo-
Cor, hepar, cerebrum,hunl prhicipia intrinseca'ani- tis. Unde digebtio est causa lcnuitalis et grossitiel
malis (Ut dicunt medici). Hoe videtur conlra PhilbsoT in urina, ut dicunt medici, quia e°l causa remoia et
phuni, qui dicit qiibd laulum iria siint principia rei commiinis. Ampliusaulem motuscoeliel lumen sunt
natuialis, scihcet, 'maleria, forma, et privatio. Ibi causaeomnium quse sunt hic. Nam (tfuiPhysic.) mo-
Srespondeturquod medici non propnfeloquuntur de tus est lanquam vila omniumnatura coiislanlium.
priocipiis simplicibus, sed raagis de principiis prin- ]j Cmlumest indivhibileet inallerabile (1 Cmli).Intel-
eipiatis. Modo auctoritas Philosophi intelligilur de ligitur secundum separalionem; est lamen divisibile
principih essenlialibus et intiinsecis. secunduin assigiialtonem partium. quia in coelo di-
Cujuslibelliansmutalionisnatuialis principiaintiin- vers_e possunt partes assignari. Et sunt difterentise
seca sunl contiatia (i Phys.). iulelligilur sic, quod posiiioniun, et est alterabtle alieralione salvationis,
cujushbet transmulaiionis nalurahs prnicipia defmi- seu perfectionis, non aulem conuplionis.
tiva sunt contraria, large capiendo contraria. Insuut Cessanlemotu cmlicessatmolusinferiorum(11Cmli).
enim enim ista pnucipia, terminus a quo, eiterminus Intelligitur sic : Cessaniibus illis tribus scilicel,
adquem, pnvalio et babitus, jiolenlia et aclus. moiu. lumine, et influeritia,cessat motus inferiorum,
CeithsimumsensumlactusItabelhomo(n de Anima). quia staret quod influentia 111inferiora influerel ces-
Inlelligitur duplieiter. Uno modo seeundum facilila- sante motu cceli, et hoc per suam influentiam, sicut
tem intelligendi, judicandi et appretiendeiidi; et sic sol per stiura iumen, et planetaeper influeniias, et
aianea habei ceitiorem inodum langendi, sive laciuin tunc motus non omnino cessaret in istis inlerioribus,
qiiam homo. Alio modo, qtioad -modum disceinendi eo modo quo lam diclum est.
differemias langibiliura, el sie honfo habct cerliorem Contiaria ambo debent esse posiliva(11Melaph.).
iactuin; et non vult Arist. quod hbmo habet ceilis- Inlelligiiur de conlianis proprie dictis, proul contra-
sunum taetum pet comparaJioneinnd ahos sensus rtetas disiinguitur conlra opposiiionem privativam.
extenores, quia tios judicamus ceitius per \isum; Cmiumest ligatum inter geneiabilia et tngeneiabiiia
sed vult quoti nos habemus cerlissnnuin lacium per (1Cmli).Respondelur quod Pliilosopbus loquilur se-
comparaiionem ad alia ammaha bruta, et hoc quOadp cundum opiraonem PJatonis, et ponit eam assertive.
niodum discernendi. *- Alio modo dicitur quod Plnlosophiis loquitur de me-
Coloresl propriumobjectumvisus(u de Anima).In- dio continenie*,sic quod sub ccelosuiit enlia geneia-
telligiturduplieiler. Uno modo, quidqtud videtur. liOc bilia et ingenerabilia, e\tra coelum sunt entia opti-
"'idetur ratione, quo habet coloies in se. Alio modo mara vitam ducentia, ut in *uit Plnlosophus ibidem.
intelligitur, quod ly esl capitui in actu signalo, et sic Causa finalis habelraliotiem oplimi (ni Phys.). Ibl
color est propnum objcctum visus, id esi, color si- dihilur in illa auctoritate,
et Vel quod Philosophus loquiiur
gmficaipropnum flbjectuihvisus, adajqoatiim. fctijus,non aiuem de fine cui. Deus eium,
unitur quodPlnlosophus voluit illam ; Propnuin ob- de fme fesilinis liohiinis;cujus gtatia omnia iacil horao.
jecium \isus est color, sic quod ly color sial confusc v.g:, Ne'nio'auteinipse bst liliis, bui fruitio ejusmodi summi
tanluni, el sic non oportet dari cerlum colorem. boni quxiitur. '
Causa maleiialh el efficiens nunquam coincidunl
{u Phys.). Verum est de maleria proprie dicia-,quje Causa est, adcujusesse seqmlur aliud (11Phys., et
vocatur h'atenaex qua, sed non.de mateiia in qtta, per aucioremcausarum i~ rfe Caush). Jntelligitur de
sciheet, improprie dicia. causa totali et.sjiflicieijli,quiii po(sjtatalicausa, eliam
Ccnceptusnonsunl mquivoci(1 mpi 'JCppjvE-c.?). in- statim sequitjii*eiiecttis, _*etlsic non est de causa p,i'r-
'elliguur quod concepius rerum non suni -equivoci tiali. Nikiveiis dice(r'ej Caiisêsl, acl cujus esse se-
ad illa quorum suni liaiurales suniluudines. quttui*aiuia pro naturii .stiusêsse.
Convembilenon piobat-suum conveitibtle(Per com- Corpus est cjenussupremutnâd subslantiam (Per
iiiunemtegulam).Iiiielligttur de conveitibili iguotiori, Cominentalorem,1 de Aiiitna). Intelligiiur sic, quod
ut sunlexp.meines unios e\posu_fi. D corpns sit genus generalissimum inter omnia genera
Cnculanter defintie esl impossibile(u Posler.). In- subalterna, sed.iion sunpliciter, . ,_ , _ ,
leUigitur de absolutis 111eodem genere dcfiiiiendi, Ciy«s finis botnim êst,ipstim quoquebojiumest (111
nou auiem est lnconveniens, saltem a pnon, vcl pos- Topic.). Iulelligitur.de bonitaie morali et particulari,
lenori, secundain respectus, elin diversis genenbus ul.patet; MCCUJUS finis particularis cum debius cir-
dcfimendi. cumstauliis est bqnus, ipsum quoque moraliter est
Coniingilptuui scire, unum sotum vero inteliigere ]>onum.Alio modo imelligiiur de fuie univerâh, et
(111Top.). Respondetur quia scientia toialis, videltcet de bonitate enus, et sic iterum esi vera. t
de qua bic sermo, est unus aliquis habitus niuliaruin pirculum demonsliaie esl impossihle(1 Pos«er.). ln-
deraoiii-iraiionum; lpsum vero inlelligeie actuale, si telligitur deinonstrando in eodera genere, sed in di-
compareiur ad hujusinodi habitum, uinus esi, non versis(est bene posîbile.,
iiiultorum. Cciusafinahs, et causa ideinsunl (Per Commenlaio-
Cutltbeiinnala est scientia et nolitia (1 Poslei.). In- jem, iMetapk). Ibi dicilur quod Pbilosophus capii
lelhgiiur virtualiter secundum suas causas, et eo causam pronrnssiine seu slnciissiine solum pio causa
quod intellectus naluraliter assentitur primis piin- finali, quiii lalis esl potissima causa sive causarum,
cipiis. iilpalet ibiderii.
Causmconlrarimsunl zonliatiorum effecluum(In IV Cmlumnonsusapil peiegiinasimpiessiones(1 Me-
Meleor.,text. com.40). Intelligitur per se; nain i/Iem leor.). lnlelligUurquodcoslura nori suscipit corrupti-
per se non eril eidem causa couliaui, per accideus vas qualiiates, cura hoc tamen bene slai, f]uo>!caplt
S85 tiEQM YENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIAET SPURIA. 984
qualitates salvalivas, sicut sunl luraen et motus, A . rtim qtubus valde obnoxise sunt. Unde nos vulgo di-
quia oo_lummovefur. cere solemus quod stibito feminis in raenlem venit,
Causa esl vrmstantiorsuo effectu (Per auctorem de egregium consilium e-se; cum vero tempus-cogi-
Causis; ix Metaph. el n de Amma). Inlelligilur de landi nactse fnerint, variari ipsura, j"uxia illud Virgil.:
causis suboidinatis sic quod subordinans prsesian- Vaiium et mutabile semper femina. Nam aui ira,
tior est subordraato suo. Yel sic, quod omnis causa aut amore, aul odio, aut propna utiliiaie a vero ah-
nobiliori modo habel se in causando, quara effecius ducuntur.
in jirsedicando, cura hoc tamen slal quod aliquando Causa finalis est cujus gralia aliquid fil, el finis
digmtates vel bonitates possunt convenire effectui, aliatum, qum est poiissima causatum (n Phys.). Jn-
quas lamen non habet causa. telligitur sic : Causa finalis est cnjus gratia aliquid
Conveniensfii a convetuenti(XIIMetaphys.). Propo- fit, id est, propler quara fit effecfus. Tunc addil unain
silio hsec verilicatur tnbiis condilionibus, scilicel, ut conditionem, et dicit, quod causa finalis est potis-
fii in agente non lnslrumenlo, et pro|iiuquo non in sima causarum, id est, optima, quia omnes alisa
renioto, ct ln agente esseniialiter non accidenlali- cansse ordinaniur ad ipsum lanquam ad finem. Sed
ler. Patilo anleeliam explicafa. diceres : Oranis causa debet esse principium; causa
Causaest nobiliorseu peifectiorcausato (iv Meleor.). finalis non est hujusmodi, ergo non est causa. Ma-
Falsa csi hsec propositio siinpliciter, sed aecidenta- jor esl Philosophi (Metaph.iv). Respondetur, secun-
Iiler esl veia : falltt enim in materia, nara {vn ilie- dum Conimentatorem, quod causa finalis -conside-
taph , lex. com. 1) compositum est magis ens quam ralur dupliciter, uuo niodo via generationis, et sic
niaicna, el ratio est quia coraposilum esl in aclu, •o non est principium, sed ultimum. Aliomodo consi-
el materia est in potemia. Plura de boc axiomaie derattir via peifecfionis, quia finis perfeclior est
vide apud Scotumin suis Tbeoremat. copiose et bene ommbus, quse sunt ordinala ad finem. Etsicillo
explicantein ac linnlantem idem. modo est principitim.
Crrasa el causatum sunt simul (n Phys. et vn Me- 1 Causwsunt sibiinvicem causm (n Ptiys.). Inlelligi-
'taph.). Inlelligitur de causa in faclo esse, et non in tur quod causse possunt ad invicem deraonslraii,
fieri, sive de causa acluali, etnon potentiab. non lamen in eodeni genere eausse, sed in divetsis
Coiruplo subjeclo corrumpilur et suum accidcns causis.
(Plulosophus tn Ptmdicamenlh). Sed diceres : Si sic, Cujuslibetsylloghmi allera prmmhsarum debet esse
tunc cormpto homine conumpitur et fehcitas homi- univeisahs (iPttor.). Verum est de syllogismo, de
nis, e\ quofelicilas esi accidens hominis.Pro quo nota medio communi exisieme in modo et figura.
qood feliciiashomiius babet duo subjecla : Uniim to- Continua sunt, -quorum ullima sunt simul (u Cwli,
tale, et illud est homo ; aliud esl parliale, et illud et III Phys.). Distrague non per contaclum eliam
est anima. Aliler diciiur quod homo est-subjecium pioxiraum, sic enim et conligua ac conlinentia pro-
(lenominaiionisfelicilatis, qua homo denominaiur fe- xiina dici possent continua, sed per communionem
lix .1fcliciiate, sed anima est subjectura inhsesioms unius lermini. Conlinua enim sunl quorum parles
fehciialis, modo primum corrurapitur , secundum copnlauiur ad unuin aliquem terininum communem,
verum rnanet. Et sic conceditur quod accidens deno- qui idem et finis fil unius parlis, et simul pnncipium
minalioni. niigrat de subjecto in subjectum, *ethoc alterius.
iinn est incoiiveniens, nec contra Pliilosophum (vn Composiiumnon inlelligil, sedanima (i deAnima).
«
Melaphysicoium); vel dicilur quod corruinpilur Uli Philosnphus non vult quod homo inleliigat. Cuin
subjectum totale, et adiiuc lamen nianet partiale, eniui anuna sit pais hominis, utique si anima ime!-
quod esl aniina, ul dictum esl. ligii, etiam homo inielligii. Sed vult quod aniraa noa
Causa efficiensesl principium molus et quielis (u inielligat secundum corpus, sive iia, utin sua iel-
Physic). Inielligitur: Cau-a esl principium motus, niento. lectione communicet cum corpore tanquam instru-
scilicel, secunduin operaiionem, et est principiura Etsi enim in lnteJJigendoobjcciive dependet
quietis, scilicet, secundum operis cessauonem. a corpore, non tamen suhjective; plane enira inor-
Cujus effectusbonus, ipsum quoquebonum (Requla ganiea operatio esl inlellecijo, ut quse nec elficiatur
in '1opic.). Intelbgitur cujus effeclus particularis corpore aliquo, nec recipiatur in corpore aliquo, sed
honus est ipsum elficiendo erit honum efficientis, id sine organo aliquo corporeo a sola anima efficiturs
est, agentis ; el loquilur tam de bono enlis quam de cl in sola anima recipilur.
bono moiis. Con uptibile et incorrupltbile sunt conlraria (i Me-
Causceper se sunl finilm, sed causm per accidens laph.). Hoc est verum capiendo conirarieiateni coin-
suht hifintice(u Phys., lex. 50). Ulitur ibi Philoso- muniter, proutexteiiditseadoppositionemprivativau).
phus argumcrito hoc a simili. Sicut causse per acci- Conlratia maximedislant (Ptnlosophus,in Prmdica-
dens indeiermmaue sunt, quia multa uni accidunt, mentts). Yerum est Joquendo de graduali distanlia,
causa veio per se una est, ita effectus per se unus, non autem perfectionali, seu IogicaJi.
et unius ralionis. Effectus per accidens mulli suntj >• Causa finahs et agens coincidutu(\mPhys.). Inlel-
unde cum hujusmodisinla forluna, effeetus forluili. Hgitur uno modo, secundum ahquos, quod illa non
isunt indeterminnti. D sit simpliciter veia; secundum :iutem alios, dicilur
Cujusconuptiovel abjeciio est maqh fugienda, ejus quod causa finalis el agens coincidunt in causis per
conlrariumest magis eltgendum(iu Topic). Et si sic, se, sed.in causis per accidens non oportet. Aliomo-
tunc sequeretur quod aer esset magiseligendusquam do dicitur quod causa finalis et agens idem sunt
domus, quia coiruptio ejus esl magis Jugienda. Re- suie reduplicaiione, sed cum reduplicatione non
spondetur -quod corruptio capitur dupliciler : uno oportet, quod coincidunt.
modo pro infeciione alicujus, ut aeris, vel alterius Contrana debentesse tn eodemgenere (vn Metaph.).
rei. Secundo raodo sumiiur propiie pro mulatione Intelligitur quod debent esse in eodem genere prsa-
rei, quse lunc dicitur de esse ad non esse, et illo modo dicamentali, quia st non lunc non essent coniraria,
scilicet, uliimo capittir hic. Et diceres : si sic, lunc ul palet ex eorum definitione.
scquerelur quod prodigalitas magis esset eligenda Contiaiielasinomnibus prwdicamenlis est qumsila,
quam parcitas. Ibi dicitur, quod inielligiiur, cujus in sola quahtale repeita (Per Boetium).Iolelligitur ca-
lionurn contrariuin esl bonum, vel eligibile, modo piendo contrarietatem strictissime; sed capiendo
parcitas non esi bona, eo quod esl viliurn. contrarietatem large, lunc etiara conveuit relationi,
Consf.iummuheiwn Zxypovesl, hoc est invaltdum, aciioni et passioni; et inlelligitur quod contrarietas
sive paium fiiinum el ralum (l Polit. cap. 15). Dicil perse convenit qualilati, el per accidens relationi,
boc Arisiot., non quod mulieies careanl ingenio et passioni, et eliam aclioni, scilicet, in ordine ad qua- r
acie meiuis (nam aculse suni, ac vertim saspevidenl), Iitalem.
sed quod earura cousilium impediant moliis animo- Gorpora physica sunt nvmme in substantia (u de
985 SENTENTI-_EPHIL0S0PH1C#_ EX ARISTOTELE COLLECM. 986
Anima). llla est intelligenda, quod corpora physica A Cum consiileralionepromilte, et ptenius quam pro-
habent magis vel plus de enlilate quam aliae sub- mhcris prwsla (ibid.).
stantia;; sed dicuntur maxime substanlise, quia sunt Casus est incombinatmrei evenlusex caush confluen-
manifestse substanliae. El plus apparent sensibus tibus in hhjjtim generantur (Boelius, v de Consola-
nosiris esse subslantise, quara alise, quaenon siint tione).
physicae, sciiicet, arlificialis, quia tales solum sirai Comueludo esl allera natura (vn Ethic).
substantise propter materiam. Physicae autem sub- Compositumexmateiia el fonna, non dicilur upum,
siantiae sunt non solum propler materiam, sed etiam nhi quod sua forma eit una (Commenlalor,n rfe Ani-
ratione fornise; modo Philosoplms ibidem dicit: tria).
Corpora naiuralia snnt principia arlificialium. Cmcus a nativitaie sapienlior est surdo el muto (In
Cujus privatio est pejus ens, habilus est melior (u lib. de Sensu el sensalo).
Top.). Et sic sequeretur quod anima vegeiativa essct Casltali plns vivunt quam non caslrati, ct ideo pro-
nielior quam intellectiva, ut patei, quia pnvatio ve- pler paucitatem coilus, plus vivit mulus quam equus
gelaiiva est pejor. Probatur quia ad privaiionem (In lib. de Longitudine el brevitateviiw).
animae vegetaiivie iollunlur omnia animaha, tam D
homines __quamalia -ariinialia; sed ad privationem
animse vegetaiivsetolluntur omnia viventia, non so- De infinilo habelur scientia (111Topic). Ihi dicitur
lum homineSjsed etiam alia animalia. Respondetur verum privaijve, et per propositiones negativas et
quod illa anctoritas non est universaliter vera, sed conditionales, non auteni posiiive et affirraative.
intelligiiur de illis ubi imum non prsesupponit alte- T>cesse Descendenlema generatissimh ad specialhstma, «e-
rum, modo potentia iniellecfiva pisesupponil poten- esl ire per mullitudinem (Per Poiphyr.). lbi di-
tiam vegelalivara. ciiur, quod auctorilas in sensu diviso est falsa, qnia
Contra neganlem principia non est amplius dispn- non est necesse ipsum descendeniem ire per multi-
landum p Phys.). lnielligiiur quod non amplius dis- ludinem, sed debet concedi in sensu coraposiio, "t
putandum contra illum in illa seienlia cujus talia neeesse est descendentem ire per mullitudinein a ge-
principia sunt. Ouare eliam dicit quod nullus artifex ncralissimo
* Dans ad speciahssima.
habet siabilire sua propria principia, sed raelapbysi- formam, dat omnia consequentiaformam (vm
cus habel stahilire omnia. PJiys.). Inlelligilur uno modo : Dans lormam dat
Consilium non esl de prcvleiilis, sed de fulm h (vi ornnia consequeiuia necessaria ad foiinam, modo
Elh.). Ratio est, quia quod factum est non poiesl sciie,sunt el vinutes non sunt necessanse ad formara,
esse nonfactum, quia facere genilum, et non geui- quia dc bene esse ipsius fornue, eo qwod sint
tura, hoc solo posse privatur, ut patet per Plnloso- Alio foimac accidehtales perficienles ipsmn iiiiellectura.
plium, ibidem. modo sic intelligitur et inelius : Dans forraam
Communiorasunt (aciliora (i Physic). Conlra, me- dat.sibi fonnahter, vel virtualiier, omnia conse-
taphysicus «onsiderat pura commuiiissima, ergo me- queniii formam; nani sic Deus dat scientiam vir-
-tapbysica erit facillinia, quod tamen videlnr falsum. lualiter, quia creavit foimam intellectivam, sic quod
Dici poiest nnod communiora sunt iaciliora et no- liabet naiuralem inclinalioneni ad acquirendura
liora cognilione confusa, sed non distincla. Rursus scieiitiam.
quod meiaphjsica non ianlum versatur circa illa *-<estDcus esl infiniius (Ibid.). Inlelligitur quod Deus
communioia,-sed etiam ctrca substanlias abslraclas, hiiinhus in vigore et perfectione, sed non extense,
sive intelligeniias, tanquam principaliorem paitem sive in quantitaie.
sui objecii.Cuni ergo a priiicipaliori fiat denominaiio, De muliiphcibus seu mquivoch non esl scientia (n
merito melaphysira dicitur difficillima. Posler.). Ibi dicttur quod, sectindura sanctum Tlio-
Circaidemversalur logica et metaphys.(iv Metaph.), inam, de sequivociset multiphcibus in lola sua com-
lntelligitur quod tam logica quam metapbysica sunt niunitalemaneniibus, non est scienlia, sed capiendo
scientise communes, quoad applicationem. aliqtiid sequivocum in certa ejus significalione, tuna
Conttariorum contiarim suntcausm (n de General.). deDe eis bene potest baben aliqua scienlia.
IM dicitur quod idem particulare est causa opposi- ~ ente per accidens non habelur scienlia (vi Me-
torum, el non intelligiiur de agenle nniversah, quia laph.). lntelligitur quod de propositione per accidens
tale potest esse causa oppositorum, ui patet u Ph_s. _ vera nonsed habetur scienlia, tanquam de scibili pro-
benede re significala per conclusioneni.
et II Melaphys., in tractalu de Gausis. pinquo,
De corruptibthbus el possibittbusahler se lmbenlibus
Caro esl organum taclus (n de Aniina).Respondetnr ^nonest scieniia (i Posler.). Inlelligitur quod de pro-
quod per carnem senlimus lanquam per lnedium. posiiionibus singularibus categoncis non est scieulia
Bieitur eliam quod iactus est in earne tanquam in tanquam de scibili propinquo, cumhoctamen siat,
medio, vel dicitur quod tactus est intra carnem, et quod de talibus est scienua lanquam de rebus sigiii-^
hoc eiiam dicit PJnlosoplius (u de Anitna). Et hoc ficatis per propositiones sive tanquam de scibili re-
secundum communem-senlentiam. quod nervus sil moussimo.
organum tactus : secundum quosdam vero, ipsa D Demonstralio circularis #sl hnpossibdis (Ibid-).
eiiam caro est organum tactus. Inielligilur in eodem genere demonstrandi respe-
Cujus usus malus, ipsum quoque malum (Begula clmn ejusdem generis causae, non de mallis, scilicet,
Top.). Intelligitur : cujus usus per se est malus, deraonstrationibus ad eamdem concluslonein, et sc-
ipsura quoque est malum. cundum idera genus causse pertinentibus.
Gonsitiumnon est de fine, sed de his quw sunl ad fi- Definttum est notius suis parlibus definienlibits (i
nem (m Ethic ). Phys.). Ibi dicilur quod Philosophus vult quod iaci-
- Consutlo oportel velociteroperari, consitiari autem hus sit babere conceptus definiti quam concepius
tarde (vi Elhic). definilionis, cum lamen stat quod conceptus defini-
Circa voluptates et liislilias est moiahs vh tus (n tivus sit notior coneepiu definibili; unde ad haben-
Elluc). dtim conceptum definilionis non suffi_.itconcipere
Cogniliofinis ulilis esl in arle (i Elhicorum). couceplutn generis. vel differenliae, ut dicil Burida-
Coilus esl destruclio corporis, U abbreviatio vitm nus. Sed ad habendum conceptum definiti sufficit
(Arislot., m Secietis secreiorum). , habere conceptum speciei.
Cutn tllis conversari debes quite meiiorem facluii .Decem prwdtcamenta sunt decem principia rerum
sunl, non peiinde cum ilhs quos lu meliores facere lialuralium (Poiphyr.). Inlelligilur de principiis de-
posses iSeneca, acl Lucihum dhciputum). <- finitivis supponenlibus pro rebus naturahbus, et non
Consilium oportu esse de hh qum possunl aliler loquitur de principiis essendi.
habere (w Elhic). - Dicens species eise separalas, recte dicil (vij M'-
$87 BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. H. — DUBIAET SPURIA. 9SS
taph.). Ei sic videlur ijnod universalia realia sunt. Aleste, ut sit sensus: Deus, id ost, eorpusfeo3iesieest
p.onenda,si essent separata a sihgularibus. ibi dici- animal oplimurii et sempiterniim.
liir quod Phildsophus comparat ibi universale primo Dabitis est minimusigms (Per Cohwienldlorem,vu
modo, et secundo modo diclum ad inviceni, quia Phys.). Respondetur inter ignes actuales, et qubd in
_,qui ponunt universalia realia esse a singularibus ceno ordine est dare iiiinimum ignem, sed respe-
separaia, melius et holabiHus dicunt qtiam illi qui ctive non est minimum ignem siinpliciter ilare.
diciinl tesse conjuncta ; et sic, non_vjilt qhod lalia Definiltiin est nolius definiiione(vn Top.). Intelli-
sinl ponehda, sed vult quod Plato cum suis sequenli- gitur secundum rationes universaies apprehensas
bus melius el notabihus dixit.u per intellectum, et jntelligitur de cogiiitione imper-
Deusel sludiosuspossiml pfava agere, tametsi noif fecta, et quoad nos; sed de cognitlone perfec.a nori
sini hujusmodi(i\tTop.). Interilurn Arjsf. hic esi ne- esl veruni, ut patet iniuenti.
minem ciiciprayiim qurid prava pbssit agere4d quod Definiiio lotius conveniensparti non esl iona (v_
bifariam ap'prob'at{Tiiin .primo, quia studirisus et Top.), loli,enim adccqualur. Diuluiniota sunl melioia
Deus, quos consiil hon esse pravOs, possunt prava (i Etlt.). Inlelligilur uno raodo sic : Ahqua vunt
agere. Id quod de sludioso nilnl habet ambiguitatis, diuturn.ora ratione acius et potentise, et sie concedU
scilicet, quod possit prava agere, juxta illud Dama- tur quod illud quod est bonum et diuturnius est
sceni: Omne credtum cle sp est yeitibile secuiidum melius. Si auiem ratione materi_e,tunc est falsum,
efeciioneni. De Deo si pro absoluto lilo immense qtiia lunc lapis esset melior quam bomo, quia lapis
bono sumaiur, id seiitire nefasesjt, tametsi possit dititurnior esl quam homo; vel seeundum Ruper-
quse nunc pravs»viderj possinl, qupesi agerei, bona g* ] lum, inlelhgitur de illis quse sunt ejusdem speciei,
essent. Vel potesi imelhgi illa propositio de Deo suh \el etiam dumraodo minus diuturmoii non sit an-
condilione, cujus antecedens est impossibile, ut si nexa melior condiiio, propler quod non opnrlet ma-
dicamus quod polest D,euspraya agere, si velit; ni- leriam piimam melions esse condilionis, et dignio-
hil enim Jiroliibet conditionalem esse veram cujus ris formae substantiali.
anlecedens et consequens est impossibile. Ut si di- De definitis seu individtds polesl esse scieniia (xu
catur, Si bomo est asinus, habet quatuor pedes. At Metaph.). Inielligitur secunduin rationes universa-
de diis genlium neiiio non concedit, secundura quo- les, et per inlellecium apprehensas.
rura fortasse morem Aiistoteles bic loculus est. Sie Deus .nthil inielligit extia se (xu Met.). Et slc se-
el Ovidius: queietur quod Deus non intelligat ista inferiora.
Kespondetur quod Deus nilul intelligit exlra se tm<-
Vir magnusbello, nulli pietate secundus, quani per ahquod quod esl extra iJeum, cum hoc
_Eneas,odns Junomspressusunqu_e. tamen stat, quod Deus inielligit exira se per suam
Ubi Junonerii iniquam appellal, quae a gentibus nudam essentiam. Vel dicitur quod non iiitelltgit
Dea credebaitur. Denique etiam non sine probabili- extia se per medium el phantasnia; sed secundura
late diei pdtest, u.uod ille terminus Deus uno modo suam simplicem essentiam. Sed diceres lamen : Dt-
capitur substaniive, et illo modo cipitur xn Meia- citur iit de Atniiia : Oportet quemcunque intelligen-
1
phys., ubi dicitur quod Deus est animal optunum tem phanlasmata s|ieculari. Respondetur quod hoe
et,senipiieraum, et sic non capilur hic. Alio tnodo - intelhgitur de ltitellectu humano sive dependente,' et
capiiur adjeciive, et sic iderii est quod deificus et (*-"non de divmo.
studiosus, id esl, vittuosus, et sic iunc capitur in De pai tibus atttem animw dicimus (u de Anima).
prsedicta auctqntate, et i Polit. Ubi videtur vclle quod habeat partes. Respondetur
Deus£sl amina mutldi (i Cmli, et similiiervocat ibi- quod Pliilosophus loquitur he partibus subjectivis,
dem omnesinielhqentias^qnimas). Respondetur qtiod seu de potentiis aniinse, et-lioc seeundum raiionem,
-anima capitur ibt imprdprie, tecutidum quamdam et ndn secundura rem.
similhuihriem, quaa talis est, quia sicut anuna pro- Diffeienuwullimmleium non tecipiunt magis el mi-
prie dicla regit et distinguil, et movet corpus, sic tiUi(Poipliyr., et viu Metaph,, lext. com. 10). Yerum
etiam lntelligeniia facit suo Orbi, cm appropnatur. est in (onnis substantiahbus perfectis, secundum se
Defmilioest in prwdicaniento (n Top.). Responde- coiisideraih, fallu autem in accidentibus; uaglossat
tur quqd Ph.Iosophus loquitur lbl ijiju.aiive, po- Comment, (vui Melaph., ih tex. com. 10). ubi innuit
nendo iotum pro parteêt "full(jund dehmtio ponl- quod forma substantialis non lecipjt magis,_ heque
lur iii prsedicariientOn.bii sbcuiidurii s6 toiain; sed nnnus, homo enim non est uiajdiis hiirnamiatis
soliim secundum fjuas pahes. quam liomo, et si fucril erit secundum quoil est
Dijferentiasumittlr aforma {Per Porphyr.). Dicitur lorma in materia. Nain quod aCcideiilia recipiant
qudd iorinadehet jrijianttim valerej siciu conditio inagis el irimus, clarum est, tit lestailn' etiain Piii-
fofihalis, seu perfectioriaiis, phyribs et Anstot. m PraJdicainTjiuis.
Demoihirationesnon siinl de hh qum sunt per acci- l)e i eb'uspei accidens non habetm scieniid (vn Me-
dens (tPostl). Ihtelligitiir; juxtS A\err. (iv Phys., taph.). Iiiielligfendum,quod db per .iccidensvul bon-
com. 20), de bis quse sunt per acctdens raro, lallu tingenter vens, non habe*turscieinia per propositio-
atitem de his qu_csunt per tihcideiis Semper*,nam D • nes calegoricas de inesse et de praasenti.
de his qti_ijsuiit jiil* aceidens sehiper possuril fieri Deinonsltalto debel fteii ex primh, veiis, iriunedia-
denionstratiories verse ndh e_._.enita!e§, quredictintur tts, necessaius, notionbusque causis conciusioiiis (i
dehionstratibnus dialectici». v Posler.). Intelligitur de demonsiratione propter
Diatecticanon iisl scientih (XuMetbplt. el iTop:). quid, quas piocedttex propostiionibus pnmis et im-
Ibi ihcitur qurid vult qiipd dialecufcaiibii est scienua mediaiis; propter hoc non scquitur : Demonstratio
sptcisliS,- sed est scientia cbtonimiis, vel fcpiddibi non piocedil ex primis immediaiis, crgononestbmia.
lorjuitur de scieiiliis realibuS';(ju^; vidClicetiraciaiit Duo accideiilianon ppssunt ,__se-.»eodem subêUo
aeiebtis; ndli de ehte rauoius et similibus. (xu Melaph.). Inielligitur quod duo aceidentia naui-
Du'ohabilus coi~liatii noii sunlsimul in eodem (n lalia et extensa non possunt esse m eodein subjecio
Posier.). Inlelligilur rjuod Iicet veium sil, quod non prascise et adaequaie, et secundum eamdem parimn
siihi in e'odem iicltiiiliief',euiri lioc tamen stat, quod subjecli, licet tamen accideniia spuiiuaha .possfuit
UniiS actuahter, et aller poteniialtter sive habuudi- esse m eodern sub,ecto.
naliier, stani simul in -eodera. Deusesl subsiantia mierna, el aclus r.mplex, movens
Deus ~estanimal opltmum el sempiiernum (xu Me- sicul inlelltgibile, appetibtle, causa aqens et finalts
laph.). Dicendum quod Plulosopbus ioquitur secun- tolius umveisi, aumma deieclalio el ophmj, et omn,-
dura opinionem vulganum, qm dixeiuul deos esse mode nnmutabihb, inatterabihs, impostibdis, lians-
aninialia, et posucrunt piures deos universaliter, wutabilts (xu Melaph.). Ubi Plnlosoplius vult 'quod
•Oicuuretiam quod per Deum jatelligitur co»*{ius cte- oiiiiiia peifecta perfecttonahs, nullara nnperfectio-
989 SENTENf IM PHILOSOPHICE EX ARISTOTELE COLLI_CT_E. tU
nem inclndcntia conveniunt Deo, et sunt Detis. Nam A , praiterea potest: ijuod Deus nuliam prorstfs iialiei
quidquid convenit Deo, est Deus. Et intelligitur sic: compositionera neguejphysicam^neque irihUpl))'.!-1
JDeusest substantia incorporea, capiendo ly coipus cam : niiiil ehini impdlenlise el inipeWeclimiiSj,sed
quovis modo, scilicet, tam pro corpore composilo est purissimus aclUs. Alisevero olhilcs .r_.sbialipijj
quain substantiali; et seterna, id est, jion habens aliquam ejusmodi corapdsitionfera, vi'd'eliliel*__,cilife et
prineipiuin neque finem, et acips purissimus iiullain polentiae, etc.
poienliam includens, siraplex, id est,,nori coraposi- De mquipolVehlibus idein isl 'itdtciuin, 'fegtila fom-
j tus, movens omnia mobilia, sicril intelligibile et ap- munis. Intelligitur quoad seqiielam, scilicet iJliiiiiijj
S
1 petibile. ad aliud: est "boniiconsetiuehtia : li'dn killehi updrliM
Deus est ens, quo melius excogilari non potest (iv quoad omnia, quia qudatl hibdilih siîlilicdridi Bdii
Phys). Ex illo habetur, quod Deus est ens perfe- oportei, ,ui palet de ly 7ioiub fet risibiU, <jiii_i,Jy
clissimum, el hoc est simpliciter verum. homo sighiucai sua significaia absbldid, 'sed ly tSsi*
De fuluris conlingenlibusnon esl determinata veri- biie cohnotat.
las (i mpi 'Epp.nvdtcg):Dicitur quod hoc esl verum Deus el nalurat nihjl faciurit frustra ^Cchli,il -n'de
de futuro contingenie, cujus veritas nov dependet Anima). Inlelligilur quod vecum est, seburidum lo-
ex proposiiione, quae est de praesenii determinatd tam speciem, vel ut in plunbiis individuis, sed naiii-
vera; modo veritas illius proposiiionis, Homo mo: ra bene lacit aliquid frustra, sectinduni diiuih indivi-
vebitur, dependet ex veritate iliius, de prsesenii duum, ut producendo iirium liomihem cum sex vel
scibcet horao movetur. octo diguis. j
Duiores sunt magh fidelescommunitati ad commu- jj Dubitaiede sinc/ulis non esl inulile (Per Pli\losp-
nioia (m Polil.). Jntelligilur quod ul in pluriinum phum in prwdicamenloRelalioms et Melaph.). Iiuel-
sunt inagis (ideles, non quoad coramune bonuin ligitur dubttare per fationes de singulis, noh pfer se
piocurandum, sed magis ad eonvehtiones et pacta. riianifestis, et sufficienier determiiiatis, jioc est, non
in illis enimmagis creditur divilibus quam paupe- inuiile. De manifestis enim dtibtiare, ei jairi suffi-
ribus. cienter delerminatis, noh, solum inutiie, ,sed feliam
Duo corpora noh sunl in eodem loco (iv Phys. et n stultuin et perniciosum est ambigere. tjnde rioti im-
de Anima.). Inlelligitur de loco proprio, non aulem mertto eliam dicunt theologi quod dubius in fitJein-
communi: quia Jocus proprius est qui continet so- fidelis sit, qui videlicet videns decreluin Uicuinehici
lum Iocatunl, sieut est aer. Item na'iurahier : per yhcujus concilii, vei unanimem xonserisum sancid-
poientiarrf enim supernaluralem penetrative possunt rura Patrum, etc, de dograaie aiiquri, adhuc sibi li-
esse plura corpora in eodem loco. citum putat de eo dogmate dubitare.,Satis ,cehus
Dimehsionesin mhlttia prima sunt perpetum(Per enim est Scripluroe sacrse ii.terpres,,liuj'iismpdi con-
(jommentatoremj. Videlicet ex -sententia Averr. qtii sensus simihter judicium ej'usmpdi leguirai el gene-
el materiam cum Aristofele i&tefnam po$uit,< eique rahseoncihi, eic. Potissimura iiaque^ ex hoc _(circa
•dimensiones quasdam intermmatas altribiiit, qdse unumquodque non est inuiile duhilasse, sed uii
terminarentur e't modilicarentur ab unoquoque agen- passira recitarj solet : Dtibitare de singulis ,ndn est
le, pro ratione forn.seintrodueehd_e. inutile) habet locum in iis quse per sfenota sunt tni-
Disposilomedio inter agens et paliensj tespeclu a- niine, ei niultum involvunt perplexse dliscuriiatU, in
gentis dicilur aclio, el pUlienlh passio (Per cotnmen-n^* quibus ad ulramque pariem, argurnenlari pdteriles,
Moiem, ix Metaph.). Intelligitur sie: quod res, .[iras facile verum assequuntur, uti dicilur in primo Topi-
est aetioin ordnread agens, dicittrr actiO ; efin or- corura. Non inuliie est ergo in talibus ul.inque.aiii-
dine ad paTiens, dicitur passio : ctim hoc stat quod biguts dpbitare , neutri pirii pmnino firmiler„adhae-
actio et passio'fion' sunl proprie ad aliquid ; nam* rendo, Nani (lit vulgaii jaeiatum est proverbio) Qui
Tecipiocatio et denominaiio non sufficitad hoc quod nibil scit, nilnl dubitai, etc. Eodem _pei tinet illa
aliquid sit propne in relatione, sed uhra hoc reqrii- aliorum expositio : Dubitarc de singulis non est
nlar, quo I talia dicibilia' pradicenlur de se invicem,- inulile, non ita debet accipi, quasi oinriia sutit m-
mediante Jy, ad aliquid essentiahter, Modo sic, non comprehensibilia; ac de iis nitiil slattii ac decerui
est de ly ajgens el paliens.* possit, quid veruni, quid filsum, uli Academici et
Definttio'nondebei dari per opposiia (vr Top.). Sen- Pyrr.honi fecerunl de omnibus dubitantcs, ac nos-
sas hujus axiomatis est, qtlod opposilum non rite iiihil scire posse afhrmantes : qua c\itopp'-a/.oi,id esi
definiaiur per opposilum, nisi defnnatur ul opposi- ambigentes, appellati sunt, ul Gellius, lib. 11,cap.
SUm.quia i.t sic ralelligi non poiest sme opposilo. 5, ie_>iatur.Sed is est Anstotehs sensus .- Dubjiare
Proinde cum relalivorum esse, sit 'esse ad aliud, de utiaque parjte contradiclionis prdptcr rationes
lioc eSt, _uih toia eorufh ratio el omms natura,1 in proliabiles ad dubitandum urgentes, e~l valde uttle.
respeclu quodam seu oppositione consislat,*noil po- Unde si quis sine ratione dubitat, luiic erit potius
tesi ejusriiodi hntinr op^positum recte definiri, rfisi inutife. ,
dehnuftrir per aiteruin oppbsuuin : contta vero non' Dtmillenesensum, et sequi ralionem, debilitas est tn-
est defimendus habitu"s per pnvaiionem, calor per f.,lellectus(det vm Phys.). Intelligitursi quiscqrte no-
frigflS,'boniim per riialum : quia islorum esse non " vent sensus , et tamen propler raodicara, notionem,
corisistftin tali aiiquo' respectri: Si Oaitfei.hsae i|Msa quam habet per intellectmn , aliter dehiiit per intel-
definianiur ,• quatenfe dppnsita, oppbsitonhn' etiain leclum, lioc esi, bene debilitas miellectus, quia male
liat menfio in definliionibus eorum. Ei dicetur bahi- judicat. AHoqui ennn certisiiraum êsl, non raro
_J.usesse qui o^p6nltii'r privatiorii, caloT qui'oppoiit- judicio intellectus corrigendnm esse judicitira sensus,
lur fugott, boWunl'quod oppomlur nia'lo. P)t__a'd6i nam variis ex causis modisque sensum lalli con-
hoc axiomate vide' infra in hlter*aN'. Ibi, Nutla bona' lingil. . i
definiiio, etc* Diversmoperationes arguunt diveisas formas (Per
Deus sotum sinipleteest (vi Melaph.). VideUIr\g\Xut Commentatoremi xil Melaph.). Inleliigitur diversis
guodforma suhslaiitiahs nbh sit sihVpltewResponde- suppositis, nou aiilejn in eodem supposito.
lur quod simplex capiltlr dupltciter. Uno' nirido ut Deusnon tnleltigit simplicia (Per Avicennam).In-
** jftivat etcompositionempartiunf inter se, et non ali- telltgiuir quod Deus non intelligtt eodera modo per
nnde, sic anima intellectiva dicitur simplex, ex species, sicul nos intellighniis.
quo non est composita e'x partilius, sed>tamen seque Deus esl innominabihs aliquo nomine (Per Com-
Joeneest componihilis cum niaieria. Altero modo di- menialorem, de Causis), 1'nlelligitur: DeUs est inno-
ciulr simplex, nec est coriihositum ex allefo', nec est nuiiabilis aliquo homine perlecto,"-oiniieraperlectio-
edmpoiubile cuin allero. Etslciitique aninia'no.i cst1 nCm iinportariie-seu expnnienle,'quam liomo in e«
_nmj'Iex: Dcus aUtem simplex, quia rioli e_stcompo*'- Cognosceiepoiest propler quod multa nomina attri-
sitUb, nec tamen aliquo modo corapouibilis. Dici buuntur Deo, ul est sapientta, prudenlia, salvator et
991 BEDM VENERABILISOPERUM PARS I, SECT. II. — DUBI4 ET SPURIA. 992
conslmilia, propier quod non unum lantum, scd A . habet de prjncipiis remolis, fallit de proxiinis (Averr.
niultanomina. com. 22, Ibid.).
Denalura conlratiorumesl se muluo expetlere(tMe- Eadem sunt piincipia essendi el cognoscendi(11Me-
taph.). Inlelhgitur quod conlraria non possunl esse m taph.). Respondetur quod Piiilosophus vult, quod
eodem subjecto inhsesiveel formaliter, sed bene ap- prracipia sunt eadem in eadem demonstratione pro-
prebensive et contenlive, quia ab eodem continenlur. pter quid generis : quia sicut Iiabel esse in deraon-
De quanlo aliquh est majoris passibihtalis, de tan- slralione per suam ralionem propter quid, sic etiam
to esl minoris posse.lnielligilur de posie -activo; stat habel cognosci, ul palet ex quid nominis demons-
tamen cum hoc, quod sintinvicem potentisepassivse, trationis propter quid Vel inteiligitur de principiis
ut est maieria prima, sicut paiet 1 Phys. intnnsecis et essentialibus.
Diaphnum est invisibile (11de Anima). Inielligitur Ex duobus entibusin actu non fit unum leriium (vu
quod vix et difficulter est visibile. Et ralio esl, quia Metaph.). Scilicel unum per se, sed unum per acci-
non videtur per speeiem propriam, sed per speciem -dens : ex maleria vero et forma per se fit ununi, quia
extrinsecam, vel percolorera. alteruin est in aetu, alterum m poleniia.
Dwisio debel dari per opposita{Per Boet.). Inlelli- Eniia nolunt malfidtsponi (n Melapli.). Ex illa au-
gitur quoad species medialas, non autem intelligi- ctoritate sequereti-r quod omnia entia naiuralia to-
lur qiioad^speciesiraraediatas. lius mundi seti univcrsi essenl bene et optirae dispo-
Denarius est mensura omniumrerum, quia est fide- sita, et sic nulla essent monstra : dicendum quod 1i-
jussor in quahbet te qua indigemusin omni necessuate cet monslrura secuiidum se non sit bene disposiluni,
(v Elhicorum). lamen in ordine ad decorem universi est dispositura
Delerius semper est gratia melioih (vn Polit.). " bene, et ex tali reiucct decor universi.
Duplex est jus, scilicet legale el naturale. Naturale Ens et unum conveiluntur(lv Melaph.). Sunt enim
est quod habet eamdempolentiamapud omnesliomines,* transcendentia, quorum illnd sehabel sicut subje-
legale vero esl quod esl stalulum ex lege(v Ethic). • ciurn,-
hoc ul propria passio.
'Difficile est reshlere consueludim,quta asstmilaiur Effeciusgerit simililudinein sum causm (Per aucto-
naturm : facilius est imtismuiare consuetudinem(vn rem de Causis). Inlelligilur de causis particularibus,
Elhic). sed non de universalibus, id est, de Deo et inielli-
* Deleclalionesbeslim
pravm sunl ex nalura^ sed pia- gentus, de quibus non oportei.
vorum Iwminum est consueludo(Ibid.). Enlia melaphysicaha sunl abtlracla a sensibus
Delectatio conservat operctnieni in operesuo (x (11Phys. el iv Melaph.). Ibi dicilur quod Arislot. nou
Ethic). vult, quod sunt realiler distincta, sed quoad modum
Duplex esl vila, scilicel conlemplativael polilica, considerandi : sic quod metaphysicus considerat de
tnter quas conlemptaltvaest mehor, quia ipsa esl di- illis qu.finon habent respectum ad modum, vel quoad
vina, alia hutnana(lbid.). inaienam, vel qtioad qualitates sensibiles. Et per
Deceptio et tgnoranlta plus proprie sunl animati- hoc consideratio metaphystci differt a eonsideratione
bus, quum scientia (11de Aniina). plij sici. Et hoc proplerea quia licetflla transcenden-
Duplex est appetilus liomims, scilicet intelleclivus, lia : Ens, unum, bonum, verum, etalia id genus-re-
et ille dicilur velunlaih. Alius est sinsitivus , el tile periantur in maleriahbus et sensibilibus, reperiimtur
xlichur concuphcibihs(111de Anana). lamen in immaterialibus et in insensibihbus. Et ideo
Docirina naluiahlei procedil ab homine secundum C dicuntur abstracla per indifferentiam, et bene pos-
spei aiionem quain habet doclnm ad discipulum(lit sunt considerari sine uiaieria, et sine snbjecto sen-
tibro 1Poet. Arist,). sibili. De inteHigentiis aulem quaeitem pertutent ad
Diffetentiasumitur a forma (Per Porphyr.). Coiisiderationeminetaphysicam, clarura est quod se-
Mimidiumest piius tolosecundumpolestatem,totum cundum rem et rationem abstraclse sunt-a raateria et
mitetn esl ptius dinudio secundumactum (vi Melaph.; sensibus.
tex. com. iCi). Ex enteetente non fit ens per se, nisi secundumac-
Discipulus debetesse docilis, altenlus el benevolus. cidens (11Phys.). Hocest, ex duribus entibus in actu
Docilis cumingemo, altentus inexercilio, benevolusaui- non ht unum ens per se.
moad auciiendum(lnBoelio,deDhciphna sclwiarium). Essentiw prwdtcainenloruin sunt impermixlm(Per
Beus est summum bonum supei omnem substan- Themisiium,11de Anima ). Inielligilurquod lenninus
iiam-oinnemque nuiuiam, quem cuncta pelunl, cuin unus praadicamenli 11011 prsedicalur essenlialiler de
sit pleuw perfectionh , et niinus socielatis indigus termiuo alierius piaedicameiiti. _ c
(Plato in Tim.). Efficiens etmaiena coinciduiu (11Phys.). Intelligi-
Dociles nos ncilura edidil, el ralionem tiobis dedil tur de maleriali cau^-aex qna : sed nou prohibet
hnperfectam,qucelamen perfici potesl (Seneca ad Lu- qiiod malena in qua, ui subjectum seientia;, scilicet
eihuni). inlellectus sit causa efficiens.
Dhciptina bonos moies facil, et ergo illud sapiat Ex nihitcr nilnt fil (1 Phys.). Inlelligitur per natu-
unusquhque quod dedtt (Seneca de Mottbus)* ralem actionem. Omnis eiiini naturalis aciio prae-
Divittts utendum, sed-non esteis abulendum(Seneca D suppouit subjectuin. Yel aliter, ex nihilo nihil fit,
de Moribus). scihceuab agente naturah, sed bene ab agente super--
De dubtts non definies,sed suspensum leneas sen- naturali, sciiicet Deo . is euim hoc umversura ex
tenltam (Seneca de formali Vtla). nilnlo creavit, hodieque singulas animas rationales
Deum amabis,t>edtllum in hoc iniilabeiis ul omni- ex nihilo creat.
bus piodesse ei nulh noceie possis (Ibtd.). Emia non mota non siml physicm consideralionis
Deus malum faceie non potesl, sed 111/11/ quod Deus (11Top.). Intelligitnr sic, Entia qusenon consideran-
faceienon polest: ergo malum niltil esl veium posilwe lur sub ratione motu^, vel tanquaiu causae effe-
(Boeltus, 111de Consolatione). clus, vel tanquam pnncipia ad principiata, ista non
Dnina provtdenlia tebus geneiandis non imponil sunl pbysica; consideraiionis, modo anima reducitur
necessitatem, quia si omnia evenhenl ex nccessilale ad ens mobile lanquam adcausam efficienlem.
ptwmiabonorum, etpcena malorum peihel (lbid,). Eniis passto est bonitas (iv Metapli.), luielligitur
de enle extra animam, et de enie 111actu, quia tali
E pnrao competit, nam, vi Metaph. lexl. com.,uIt. bo-
Eadem sunl principia omnium prmdicameniorum num el malura eiiam in rebus, et veruin et falsum
(XII Melaph. lex. 19). Inielligitur quod sunl eadera sunt in aniraa.
proporttone : in omni enim prcedicamentoest ali- Ex non quanlo fil non quaniutn (11fJmli). Yerura
quid simile materiae, et aJiquid simile fornise, et ali- est, quod ex non quanto non fit quanlum coniinuum,
qujd simile piivationi. Similiter eliam veritalem licet bene diseretum : et hcei lies conclusiones
99S SENTENTLE PIliLOgOPIHC^ Ei' ARISTOTELE COLLECm 90*
grammaiicse scientiae, non sunt quantitas eontinua, A eliEjusdem i ei non debent plura esse principia (i Cwli
quia simplicesqualitates in anima, sunl tamen quan- Phys.). Intelligitur in eodem genere causandi,
Was discreta, quianumerus, non autem in divorsis , quia prima causa est catisa
Ex uno nihil segmtur(n Prior.). In.e.ligiiur quod omniumin genere causaeefficieniisseu canservantis,
ex unapropositionenihil sequitur syllogistice, sed ex et eiiam forina, vel aniraa est causa in genere caussa
una bene sequitur enlhymematice. formalis.
Ejusdemeffeclus non sunl dwerste causw\(Per Au- Ens est piius Deo {P.iilosophus, in Prwdicamen-
cloremde Causis). Intelligilur sic quod ejusdem effe- lis). Intelligitur quodVns est prius quoad sequelatn,
ctus non sunt diversse causse subordinatae; ergo non aulem quoad naturani essendi.
cuam non sequilur, IntellectusJnferl,-ergo non prae- Ejfectus non esl causa (v Melaph.). Intelligitur ciira
miss_e,quia prscmissajet inlellectus sunt eausae sub- reduplicalione, quod effeclus, ut sic, 1.011est etusa.
ordinatse lanquam ad efficienset ad instrumentuiri. Ejusdem non sunt plttres actus (Xlommentalorde
Ens nec est univocum,necmquivocum(iv Metaph.). Substantia otbis). Verum est inter se specivoei, et
Inlelligitur quod ens sequivocuma casu, sed bene a essenlialiter distincli.
consilioseu per analogiam, quia per prius de sub- Miernw sunt species rerum. Inlelligitur formaliter
stanlia, et per posterius de acctdente. vel virtualiter, secundum se, vel secundum suas
Entis diversm sunl species (i Phys.). lntelligitur causas.
capiendo species pro terminis rainus communibus, Ea quw volumusagere ad amicos, sunl eligibtliota
non autem ens pro habitibus proprie dictis. Eus quam ad quoscunquealios (111Top.). Intelligilur de
enim non est geuus, sed anaiogum respectu suarum g vera araicitia, id est, de illa quse fit propiei bonum
inferiorum. honesium , et sic illa amicitia amasisenon est vera
JEquaie esl de essequanlilalh (i Cmli,elin Pmd.). amicitia, eo quod non fit propler bonurn honestum.
Intelligilur de quantitate (inita , non aulera infiuita. Ex mquahlate,seilorum arguilur cequahtasscienlia-
Ex vero itihil nisi veium (n Prior.). Intelligilur rum (Per commuiiemaniini conceplionem).Responde-
quod iu consequeniia bona, et formali, ex antece- tur quod hoc simpliciter non est verum , sed intel-
henie vero nihiLsequitur nisi vernm. ligitur ex praecisa mqualiiaie scitoium et modorum
JEtemo nihd est prius (OctavoPliys.). HOGest ve- sciendi , seque perfecte arguitur sequalilas scientia-
rum secundum tempus, cum lioc tamen stal, quod rum et ergo illa consequentia non valet: Intellectus
ahquid sit prius secundura naturam. humanus scit tot sicul Deus, ergo est sciens sicut
Emdem differeniiwnon sunl divisivwinferioiis et Deus.
supeiioris (In Prmdicamenlis). Inlelligitur de dilfe- Ens exlra animamdividitur in decemprwdicamen-
Tentiis essenlialibus, sed non accidentahbus, ut la (\ Metaph.). Uhi videtur velle, quod nullum ens
qnantitas dhidilurin finitum^t infinilura. in anima sil in priedicimento, et per consequens vi-
Mleina non sunt m tempore (Quarto Phys.). In- detur quod grammatica, logica, rhetorica, non sunt
telligitur commensurative, adsequate corainensura- in prsedicamento. Diciiur quod in praedicamenlonul-
liouemporis non convenit seternis. lum ens est, quod non existat, nisi in anima ohje-
Ea qumscimns sunl minima , respeclu eorum quw ctive et imaginarie, cum hoc lamen stat, quod ens in
ignoramus(Per^Tltemislium).Verura estquod ea quse anima existens inhcesive, ut scientia, sit in praedi-
scimus delerminaie et in speciali, et non in uni\er- -, caraento.
sali, seu confuso modo, quia Jn universahscimus *- Ens et verumconvertunlur, similiterfalsum, el non
omne ens per isiam propositionem; Omne ens vel ens (vi Metaph.). Diciturquod verum esi, prout sunt
est, vel non esl. passiones entis sed non tenet verilatcm, prout sunt
Excellenssenstbilecorrmnpit-sensum(n de Anima). passiones proposiiionis. • f
Et si sic, tunc unum illorura non est allerum , quo- Ejus qtti erudilur interesl in unoquoquegenere, ea-
rum uuum conlingil pati corruplive , et aliud non. lenus ceititudinem exigere, qualenus ejus nalura tei
Sed sensum contingit pati corruptive ex aucioiuate, 1ecipil timtle (Elhic capite 11).Videtur quippe a ma-
intellectum "vero non; ergo seusus et iniellectus themaiico persuasionem recipere, et ab oratore de-
sunl idern. lbi dicitur quod sic iiilelligilur quod ex- monstrationem requirere ; iia etiam , inquit Boeth.,
cellens sensibilecorrumpitsensum, quoad dispositio- in 1de Trinitate. Disciplinaiihominis esi unoquoque
nem, non aulein quoad essentiara, etsicsensus mate- genere certiiudinem quserere, secundum quod nalu-
riam, j_gdnon materiam sensus corrumpit propter ra subjecta postulal.
apellalionem. Eadem nunuio sunl, quorum materia esl una v(v
Embryoprtmo vivilvita vegetativa, ct postea sensi- Melaph).
tiva. Intelligttur quod prius apparent in embryone Exemplorum non requirilur verificattosed manife-
operaiiones poientiae vegetativae, quam polenlia) statio (Commeiitatoi,11de Anima).
sensitivse. Exeo quod res est, vel non est, oraito vera vel falsa
Eligtbiliusest bonum circumstanlionulum,quam ne- dicitur (Per Philosophum,in Prwdicawnlis).
cessarioium, et sine chcumstantta (Plulosophus, in
Eth.). Iiuelligiturde bononaturaenaturatse, et non de D F
bono natuise nalurantis, quia pnmum esl bonumsira- -Fi.iisest oplimumel meliussic, non simpliciter,sed
pliciier, et summumbonum est maxime ehgendum. ad unius cujusquesubslanliam(n Phys.Jtext. 1i). Nota
.Esiiriesestcalidiet sicci,el sitis esl ftigidt et humidi linis dicitur optimuin el melius, non simpliciter, iJ
(n deAnima). Intelligilur sic : Esuries est appelitus esl, lespectu oranium rerum, sed sciendura, quod
'calidi et sicci nulihivi ad confortandumcaloreni na- respectu eorum quas ad finemsunt.
luialem, sed sitis est appelitus frigidt et humidi, et Fiuslra dtcilur, cum nonfiat, quod propier aliud
hoc ad resiauiandum huraidum ladicale, 111quo est, illius gralia (11 Phys., lex. 62). Sensus est fru-
cogit.calor naluralis. sjra dicilur, quod non consequitur finera propter
Echo differtspecie a sono prhnario (Per Commen- quem est factum, ul, si quis deambulet graua ven-
talorem, n de Anima). Inielligitur quod echo et so- tns purgandi, si non puiget, frustra diceiur deam-
nus diflerunt specie secundumrationem specivocara, bulatio, dummodoJamen illud quod fit sit aptum
cum hoc tamen stai, quod sit uuura et idem sonus ad talem linem consequendum, alias non dieitur fru-
in re. Yel dicitur quod differunt secundum apparen- sira; sl eniin quis Iavel manus ut sul eclipselur, si
tiam auditus. posiea non echpsaiur, -non ob id lolio dicelur Iru-
'
Ex non hojninefit homo (Phys. 1). Intelligiturquod sira, yuia nilitl factebat ad illuin finern.'
ex nonnon debet flicere circumstantiara eausaema- Flamma eslmagis ignis quam cuibo (Per Philoso-
tenalis, sed circumslautiam lemporis, id est, i e.t phum 111Topics). intellygitur quod Uammapjus lu-
non hominerafit homo. cct quam cnbo, non juiein quoad esseuttara est
§95 BED/E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. - DUBIAfiT SPURIA. 890
perfectior. sen magjs ignis, sed (jupa.dlueem est per- A taselfrigidilas, humiditas, siceitas. Dicitur, qusedat
- esse
fectinr. rei, scilieet, formale propter materiam, qnre
Ftnh es' priiicip.itjiniq intentione, et ultimum in est de esse enlitaiivo. Ex sua «nim natura materia
exsecutione (iPlrys.). iiilelljgilur de agentibus a non habei actum formalem, sed tanlum eniitativutn,
proposito et cum deliberatione, non auiem in agen- propter quem scilicet, etactu ens. Atlamen informe
tibus merenaturalilef, seu in aciione nalurae. In his et indelerminatum, el prorsus potentiale.
enim non est i|_aapprg(ieiisio finis. Fruslra csl poleniia illa, qum non reducitur ad
Formw est agere, mfitetiw vero paii (i de Genera- aclum (i Cmti el Mund., lexl. 52). Et rplio ejus est,
tione). 'Yerum esi prinopaliter, interiin tarae|i actio, quia, ul etinquit ibidem, Deus el naltira mhil frustra
forinic quatenus materialis, subj'cciiye, atpne deno- faciunl; idem asseveial in m de Anima, leit. 45.
minaiive, eiirun ip toto pst compositd. Respondetur, verum est de potentia, quse secundum
Fama, quan\ omnes homii\esfamant vel exclamanl, speciem non reducitur ad acium, non aulem dicitur
non prprs\ts solel esse vanaet fatsa (\n Ethic ). Et de esê Trustra, eiiamsi noninquohbet individuo non
somno et vigilia, quod ab cmniljusvel ptuiipusfdici- reducaiur ad aclum. Non entm inconvenil aliquam
tur, fidem hobe\ quod ita sit. Dicityr ; illqd qnod potenliam secundum iiidividuum frustrari, quia na-
plures faipapl, prsestat fidpm, unde ait commenia- tura in agendo polest impediri, tit probat Anst. in
tor, ibidem , quod ahquod dictum famosum, secun- lib. de Som. et Vigil. Secundum alios respondetur
dtim sp totinn esse falsum est impossibile. Et inlel- ahter, quod si vera propnsitio, quando illa potentia
Jigiiur de âpienlibqs, omriiriiode fide dignis. Si pnncipaiiier, ordinatur ad illumâcium , ad queni
plures sapientes' dicerent et faraularent, illud pras- gj djcilur esse innon poleuiia. Si vero non respicil illum
staret fiflppi. Napi, ul ait Arjsi. in Eleneho, non principaliter, oportet, quod fruslra ialis poten-
ppoitet atip^re quid qutsque dica(, sed quid sa- lia sit, si ad actum ' non deducatur, v. g., esto quod
pienles, eic. quanlitas COE.H essei in potentia ad acluin divisionis;
Foimm non est forma (vn Metaphys., et per oucto- si nunquam reducatqr ad aetum, non esl fruslra,
rem Sex pnncipiorum). InlelligHurqupd lormsenon quia islud possibile quod est quantitas coeii, non
est fprnia esseniialiier et compositive, sic quod una oidinatur principaliter ad divisionem persuam po-
(ornia ndn.componit aliatn essen.ialiter, sedbene ac- lentiam, quse plura respicit, sed magis ad disponen-
cidenlaliier, sicul scjen.(aesunj formseipsius anirose. dum ipsum ccelum ipsi intelhgenti.c, ad boc quod
Forma est simplex et indtvisibitis (n Phys., text. possit rccipere niediante ipsa qualitales suse naturas
com. 51, et per aucloremSex pnncipioiutn). intelli- convenienles, et suis propiiis operalionibus, ad
gitur qqod,fprjna est simplex, ld esi, non comppnilur qpas pruicipaliter ordinatur, el jam licet non redu-
p3*partibus^diversarym raiiqnum divisibiliqi.j, el in- catur ad actum divisionis, propier boc non dicitur
telli,'gi(ur, qpoti non est"in p^rtes diversarqpi ralio- frustia ejtis poienlia, eteodcm raodoest de poteniia
num diyistbilis,.Quidditas enlm cujusque rei consislit; dnisionis in minijnis rerum naluralium. Nani i Phy-
in Inruvisibili', quanuimvis res illa spcundum e^sei sica: Auscul. daiur miniraa caio, ut patet tex. eom.
physicû sit'exleiisa', e^ divisibilis. 56; nam licet polentia divisionisin lalibus non re-
Fmis esi melior ys qumsui~tad ftnem. Verum est; ducatur ad acium , quia non daltir uiinus nnniino,
ljoc axjpnja de, fi«<_cujus, non autem est universa- quod sit naturaliter dispositum, lanjen illa potenlia
literVerum de finecui; etita locuin lantum ' habpt, rp"V"i» quantitate non esl fruslra, quia ejus potentia, qua_
dp fine prippipah, npu spcundario. plura respicit, non principalfter ordinaiur ad hoc,
"Feljctias humanfl est guid oplimum, deleclabilhsi- sed potius ad disponendum inateriam lpsi fornne, ad
mum, eligibilissimvpi(i Elh'.). liilelligUur qpod feli- hoc quod subj*ecium,cuj"us est possit recipere dis-
citas' huniaha inler operationes humaiias est quid[ posiiiones convenientes suae natur.c pro suis pro-
pptimuni. priis operatjonibus, ad quas principaliler ordinaiur,
Fvlsum dicitur non ens (v el vi Melaph.). Scilicei, et ista sunt quie comniuniter dici tolent circa hoc.
Ul sic. Vel aiiter euatn iqtelligitur capiendo non ensi Plura vide apud Zimaram, fol. 88.
_jmpi.oprle,sciîcet, pro no(nverp. Fot iuna esl causa per accidenseorum quwjiunl pro-
Frus(ra csl tlla poteiitia, qum non \educilui ad! pler Iwc, exira, semper et frequenter,habentibuspro-
a,cium {i Coeli,text.' 52, ct III de Anima], lexl. 15). posilum (u Phys., tex. 52). lntelligitur quod fortuna
Vcrum esl qe ppientia,' qua sccundîmspeciem noni est causa projiler elTectura forluiluni, qui effectus
reducilur aiiacium, lion autem diciiur esse frusfra,, non est causa , et per consequens non est foriuna.
etiamsi nqn in guoHbet individuo/nqn reducatur adI Dtcitur per accidens causa, td esi, indelerminata, aii
aciuhi. Pienidrem explicaiionem hujus axiom. vide_ denotandum quod fortuilus effectusnoh procedu ex
eliam inlra. causis dejermmaiis. Et ideo dicit Philosophus quod
Ftnis movelcausam efficienlem(n Phys..). Eo scili- foriuna est causa indeierminata et inimanifesla. Di-
cel-modo, quo apta est ljujusmodi causa efficiens. citur eorum quse fiunt, etc, id est, respeetu effe-
nioveri. Unde cum Deus prorsussit lmmuiabilis, ett ctuum non inleiiioruin, ef dicitur hoc idem propier
efficial quidem oinnia, sed propier se lanquani fi- . effectus iuteiuos, qui non sunt lortuna. Et sunt du-
nem , non nisi plane metaphorice el abusive dicuurr D plices cffecius, qui veniunt praeterinteniionem. Qui-
moveri a fme. dam primo sunt otiosi, et sunl Ilh, qui non sunt
Forma est ptior maleria (vu Meiaphys.). El si sic,, alicujus boniiaiis ,vcl maluisB, ut friclio barbK et
lunc sequeieiur quod forma essel ingenerabilis etl Irajusmodi. Alii sunt prseter intentionem, per oppo-
incorrupiibilis, quod esl falsum, et conlra Philoso- silum \idehcet non otiosi, el in lalibus debet heri
phum (Priino Physicoium), eo quod forma estgene- forluna. 'iuncdtciiuT etiani semper et frequeuter,
rala. Dicitur quod Philosophus vuJt quod fonua estt id est, quod foriuna habet fieri in effectibuscontra-
prior materia," hoe est, piior priorilate digniiatis ett gentibus, ut raro. Et dicil Alberlus Magnus, si ali-
perfectionis',' non auiera priofitaie naturae et gehe- quem euntem ad fomm coniingeret semper invenire
Tationis. aurum, hocnou diceretur fortuna, nec fierl a fortu-
Forma esl, qum dat esse (u Phys.). Inlelligilurr na. Et nola qtiod aliquid dtcltur Deri extra semper
quod foima subslanlialis, quseest inirinseca et essen- et frequenter duphciier. Uno modo ex ranlaie teni-
lialib rei naturalis ', illa dal esse formale rei, id est,;, poris, ut echpsis solis. Alio modo ex causis, quia
niedia. Ihcitur^forma subsiantialis piopter lorniama. raro eveniunl ex deierniinaus causis , et de lllo m-
accidentalem : dicilur rei naturalis, propter rem indee lelhgiiur auctorit.is; et sic paiet, quod eclipsis solis
pendeniem , quse est Deus. Dicitur causa rairinseca,, non dicilur iorluna, quia non fit ex rariiate eau_._e,
propler extrinsecas,' ut suntcorpora supercoelestia. sed ex raritate tempuris. Dicitur inagentibus apro-
Dicitur essenlialis propter qualitates primas, quse e po>iiio, ad denoiandum quod loriuna solum liabet
Buntcxusaj qualitaiis accideutales, sicutsunt calidi- fieri in agemibus ex dehberatione; propter hoc ca-
39? SENTENTI.E PHILOSOPHICiEEX ARISTOLELE COLLECLE. 9§8
sus non est fortuna, quia fit in npn habentibus pro- A Forma esl magh substantiaquam materia (i Pltys.).'
posiium. Et ex illo patet quod inlantes et ahinwlta Intelligiiur proiit )y inagh dicit perfectionera.
bruia non habenl •ahquam forturiam",sed ciisun.. Fit aulem quodlibet a quolibelQbid.). fbi dicitur
Finitum esl, cui potest fieri additio. "Propositio quod Philosophus non loûitur assertive , sed tan-
non est universatiter vera , non enim orani firnto quom recepium ab anliquis, quia Anaxagoras dixit
cdd'tio fieripotest. Nam circulus figura fmiia est, non quod formse latiiarent' in mateiia : vel dicilnr qnod
lamen sibi additio fieri potest (i Gmli, com. 42, et u Pliilosophus vult jam, quod quodlibet ens naturale,
Cwli, tex. com. 25). Quod auiem circulus figura sit quod fitvel aptum hatum esffieri, fit a quolibet
finita, manifeslum est, quia est pno conlen.a ler- aho, id est a materia , quia eadera est raateria in
mino. Deinde entia finila in vigqre uti loquunlur, oihnibus generabilihus et corrupiibilibus.
non possunl recipere additionem secundiini rcm in Friqiditas non inqiedilur opus nalurm (ivMel.;
propna natura , quia pnumquodqne ens enianat a Avei., vu Metaph., com. 5). Limiiatur proposilio per
piincipio secundum quod est apfum [lnitiin emana- Averrqem eodem in loco, quod videlicel frigiditas
re, et non aliter. El ldeo lalia sunt perfecla in ge- per se non operatur ad formam, lamenper accidens
nere, sed non sunt perfecla simpliciier, quia perfe- in quantum coiitemperat calorem , qui est eam per
cfio simphci|er non coinpein, nisi Deo glonoso, se dans formain, potesi, et de facto coneurrit frigi-
sicut dicit Comment. v Metaph., m cap. de pei lecto. ditas in operaiionibns natur.e i!lo modo, quia con-
Taleautem est ens infiiritumin vigore. temperando calorem , reddil ipstim proporiionalum
Ftnis est causa causaium (n Phys. 51). NoU hic aciiombus naluias, unde sic peraccidens et secun-
finepi sumi pioprie pro fine principali, quia il|e est, I» daria intentione coopeiatur.
qui mo.et ipsnm agens. Inielligjljir ycio proposiliq Fonna esl quoddam divinum,oplimumet appelibile
respectu formse etipsius esse, fallii nuieni respectu (i Phys.). InlelligUur sic quod fnrma est prinbipium
privaiionis. Ad esse i_.um positivum prsecipuacau- intimsecum et esscnliaie ciislens, el quoddam divi-
sa est ratio fims, quia llla nepesstias agens, et agens num secundtim assimulaiionem , quia assimulatur
lormam , et forma matfiriam. Unde respeciu'*cor- primo enii, et capiendoly dwtnumnon essenlialiier,
ruptionis non est aliquis Jinis in se, sed nl inde quia ut sic, soltis Deus esl diVinus.
aliquid generetur, el tainen illa coirupiio fipn fit .~ Pltanlasta esl viiius acitva (n de Atuma). Jd est,
sine conumpenie. \irtus reservativa plurium phaniasinalum, potens se
Forma esi quodammodopiioalio (n fhys.). Jmel- lelerre snper illa quotiescuuque vuli.
ligitur quod duplex est forma , sctlicpt, positiva, el Fonna simplex nullius est subjeclum (secundum
privativa , modo piivatio bene polest esse forniij Boet.). Intelhgilur deforma simphcisimpliciter prlma,
privaiiva, sed nunquam conipositiva, sive ppsiliva. sicut est Deus, qlii nhllius est subjectiun.
Fotma non est separabtlh a mateiia (xii Melaph.). Foiluna esl occulla et iinmantfesla hominibus(u
Intelligiiur p\efornia rnatenali, cujtismodi cmn non Phys., text. 55). Cuj'us ratio est, quia cum effectus
sil anima raiiqnalis ( non enim educitur de poteriiia fortuilus non habeat causam per se, nisi per acci-
maieria*),sed a Deo creatur e\ nibilo ineqrporea et dens, polest mullas habere causas, quia vanis ef-
indi\jsibilis, bene potesi separari a 'materia. fectibus per se potest conjungi, ut occurrere leclorj
Foimm subslaniialeselemenloium suscipiunlmagis in via poiest esse, aut quia deambulatuin teras, aut
el mmus (Pet Coinmentatorem, iCwli). Intelhgitur „ negotiatum, aut emptum, aut alits ex causis. Cum
de fornps accidentali|ius: vel dicilur quod Commen- ^- igiiur non habeat delerminatam caqsam is effectus,
talor esi Iqcuius secundum propiiam sententiain , a qua per se procedat, merito dicetur occultus.
quod fonnas' subtlanliales elemeniorum sint quasi A forluna possumusdicere, quod nihil fit, et quod
nipdiseiîter formas accifiemales et formas subsian- ahquid fil, turumque enim vere el cum ralionedkitur
iiales-arhs, ppn-êiueutesquideni cuni liis, quatenus (Ib'id.). Nilnl eium fit per se a fortuna, fu auiem per
dant esse, cum illis autem 'quateiinspossunt, ut ill_e_, accidens, hoc autem esl secundpm quid fieri.
intendi et remitii. Forluna quodammodoesl catisa, et non est causa
Figura est cptm lermino vel lermh\is clqudtiur (i (u Phys. text. M). Intelligilut sie: Foi luna non est
Metaph. et i Euctidis). Inlelligitur per seadexclu- quidein causa simpliciter, sed est causa secunduni
dend.umsubslantiani, quae lernuno vel lerminis clau- accidens, et dicit Arist. ibid. has pausas per aocidens
dluir per accf_3ens,<scilicet mediante magniiudine, ut esse infinitas, id est, numero indeterminatas, ea
' i Meieor.'
patet exemplo pulchre osiendit ibidem.
Fmitiad infinilum nulla esl proporlio (l Cmli, tex. Fortna corporeitaih nnnquam sepaialur a materia
52J. Inieliigiiur determinate , sed hene imlelermi- (Per Commenlalorem, i P.ltys.). Respondetur, qupd
nate. Yel ahler intelligilur de proporiione commen- ibi non Ioquitur Averroes de lorraa corporeiiausj
sutationis, non autem de proporlione ordinis. V. g., quam posuit Avicenn. quem ipse hoe noiuina pluri-
ti aqua maiis infinita esset, ulique a (inua spongia bus in locis coarguii, sed loquitur de dimensionibus
eshaurjri non posset, atiamen ejusmodi spongia in illis interrainalis et perpetuis in materia. Unde se-
eaiji immergi, eique unni posset: sic quoque juxta cunduni ipsum materia pruna haudquaqyara' est ens
fidein cijtliblicamin Christo veniuntur duse natuise, D in actu foriuali substantiah.
una infinita,videlicet divinitas, et alteia finita, scihcet Facilius esl aiiqutd facere quam recie facere (vi
iiumaniias, non propier commensurationem unius Top., cap. i).
naluraa cum allera, sed propler convenieniiam seu G
drdinem qqemdani uuius nalurse ad alleram. Ordt-
natur enim natura humana ad divtnam, tanquam ad Generaresibi simile esl naluratissimum operum in
suam causam el corripleiiieniumj et lauqiiam uiiago viveniibus(n de Anima , texl. ~i). Dfenur boc lion
ad s,uumexemplar, elc. Nil lgilur mirum, st hujus- quia magis sit inseparabile quam alise qutedara ope-
modi duaehaturse uiriantur, euamsi una inlinila, al- rationes amraasticss, verbi gratia, nutrire, sentire,
teia finha, etc. intelligere, qtna utique nulritio ratione iiisepara(nli-
Finilum el infinitum soli. quantiiati conveniunl(m tatis, adeoque necessitatis raagis naiuralis est virenii
Physic). Ut igitur quanlitas dicilur dupliciler, lutn quam generaiio, sed quod ujler caetpra pperalu.
de quantitate molis , ium de quanttlate periectionis, amm_evegelativashoc ojius sit perfecliii,_>, niagisque'
ita hniium et inlinitum coniuigii dici hoc vel lllo inteiiiiim a natura. Pertinel enim geu"eratiqad con-
niodo. seiv.tiora-m totius sp,cciei, nutiilio \er'o ad/cons^r-
Forma est lola quidditas Iwminis (vu Melaph.). vaiionem viventis pariicularis.
Intelligitur quod forma est perlecia qtiidditas honu- 6fiat»ssiinu»tomnium,quod es{in medio(i Mcteor,).
nls, et quidditas foimalis perfectior est quara qmd- Tena emm esl grave simphciier,'quta restdel sub ofimi
ditas materialis. coipore, ut patei (iv Cmlt t) nundi, text. cym. l§).
999 BEQM VENERABILISOPP. fARS I. SECT. II.— DtMA ET SPURIA. iOOO
Intelligitur propositio inter-corpora simplicia , sed A seu ens in actu mnlalur : quod enim nmtattir, debet
fallit comparando eam ad eorpora misla, quia datur idem sub utroque termino muiationis manere. Sub-
aliquod inistmn , gravius ipsa terra , ut plumbum. jectum igitur geiierationis et corruptionis non est
Hsec Averr. In ni Cceli, com. 9. ens in actu, sed ens in potentta, videlicel materia
Generationis non est generatio (n de Generalione). prima.
Forma enim el compositum generantur per genera- Generans non facit formam (vn Metaph.). Seilied
itonem, non Jpsa generalio. solitarie vel tanquam lerminuin completuin genera-
Gaudeanl universaha, quw si sunt, monslm sunt tionis : talis enhn terminus generalioriis est ipsura
(Ibid.). Respondetur quod Porphyrius loquitur iro- composituin.
nice el subsannaiive contra Tlatonem , qui ponit" Generalioest productio a non essead esse(iv Phys.).
universaliter realia, dislincta a singularibtis , ut Juxta lllud Averrois : Aclio non dat pluralitaiem, sed
equum-communem, et hominem communem, a qui- perfeciionem, Id est, actio faeit ut ea quseprius erant
bus singularia haberenl esse. in potenlia, poslea sint in aclu, non-autem ut plura
Generutioeleoiruptto sunf molus centrarii (vPhys.). sint in actu quam fuerunt in potentia; plura in esse
Large loquendo de motu , ut nilul aliud sigmficet completd, quam Juere in esse incompleto seu poien-
quam niuiationem quamdam physicam, sive instan- tiali. ' Generatio fil
tanea sii, sive successiva.-Yel accipiendo generaiio- propler formam, el non propter male-
nem et corruptionem pro aggregato, videbcet ex riam (u Phys.). Et ratio est quia forrna est magis
generatiorie et prseviaalteralione, vel pro corruptione natura quam materia, id est, perlectior 4 quam
et praevia alteratione. Sic enim sumendo pro aggre- jj materia.
galo, bene possunt dici molas conltarii generatio et Graliosi medici incipiunl consideralionemsuam ab
corruptio, propter quahtales scihcet illas contrarias his qum demonstral naluralh (ln de Sensu el sensalo).
per quas unum et idem subjecium alteraiur ad ge- Gratissima sunl beneficiaih quibus nulla mora fuit,
nerationera unius formse substanlialis , et ad cor- nisi in aaipienlis verecundia (Seneea de Bettefichs).
iijptionem altenus form_esubstantiahs. Juxta illud vulgatum, Qui cilo dat, bisdat.
Genus est maietia speciei(Porphyr.). Inlelligftur
simililudinarie, non autem propne; quia sicut ma- H
leria prima est indifferens inferre quamcunque for- Homo est maximeintelleclus (ix Eth.). Intelligitur
mam, sie etiam ipsura genus est indifferens ad quam- quod intellectus est nobilior et principaiior pars ho-
cunque speciem. minis. Yel dicitur quod ille homo magis propiie
'Geneians non congregatinterdiversa(Ptr Commenl., diciturhomo, qui \ivit secundum rationera ei intel-
xii Melaph.). Dicendumest, quod verum est, quorum lectum, quam llle liomo qui vivtl secunduin sen-
q"uodJibetens esi ens in aclu, bene enirii congregat sum,etc. Unde dicit Commentator de untversaii
materiam el formam, quorum unum est In potenlia, contra iilos qui vivunt socundum sensum, Ysevobis,
alteium in actu. qui de numero bestiarum computaii eslis, divinum et
Generans et geneialum debenl esse ejusdem speciei oplimum ignorantes, quod in vobis est.
(vn Meiaph). Intelhgiiur degeneratione univoca et Htstoiiam de aniina in priimsponimus(i deAnima),
pariiculaii, non aulera de generalione universali et Prima est ponenda mter scientias naturales, non au-
ffiquivoca. _ lera simplicuer, stc enira interscienlias lsias huma-
Generareest generans (i PJiys.). Respondetur_quod ~ nas meiaphysica est pnma.
generare capitur dupliciler. Uno modo concretive , Romiiiesulinplurimumaitingunlveritatem(iRhel.).
et sic generatio est generans; aho modo abstraclive, 'Verum est in factis parliculanbus_ non aulem uni-
et sic non est verum. versabbus.
Geneialio unius est coriuptio allerius (i de Genera- Hoc estens in anima, ergo lioc esl ens, consequeniia
tione). lntelligilur quod ad generationem umus se- nonvalel (lElench.). Verfji gratia. Inielhgitur sic :
quiiur corruptio alterius, quia quando generatur - Hoc est homo secundum opmionem, ergo hoc est
cadaver, corrumpitur ipsum animal: et sic habet hotno. Consequeniia non valet ex eo, quod esse ho-
veritatein de generatione elementorum. Et debet minem secundum opinionem, est esse hominera se-
addi ad minus, quia quandoque ad generationem cundum quid.
unius sequilur generalio multorum, ul patel in divi- r Homo beslialis centiesmillesies pejor est beslia (vii
sione anguillse, el latis generatio muitorum potest Elh.). Intelligitur quod homo vivens ut besiia se-
_fieri ariificialiler : et ergo debet dici quod auclonfas cundum sensura , et non ralionem, est "cenlies
principaliler debet intelligi de generatione naturali, nhllesies pejor asino, vel ahquo alio aniraah irra-
el non arlificiali. Yide Toletum, ,i Phys. q. 5. tionali.
Grave movelurin medio, talione medii, sicul homo Homo est quodammodo finis mnnium (n Phys.).
in navi(Per Commenlalorem,i Cmii). Ibi dicitur quod Respondetur quod Aristoteles ibi loquilur de reous
Phitosophus vult recte, sicul homo movetur in navi factis ab arte. Respectu talium dicil hominem quo«
non per se, sed ad molum navis : sic eiiam grave damraodo esse iinera , quia sane ad hominis com-
simplex exislens, in medio non movelur, nisi mediuin D modum omnes artes inventae sunt. Potest autem hoc
moveatur cum eo. axioma etiam simpliciier inlelligi, ut homo quodam-
Grave exhtens sursum moveiur, deorsum a gra- inodo sil finis oranium entium naturaliuni, propter
vante suam gravitatem, vet a remanenle, piohtbens homiiiem enim baecomnia creata sunt, quin et ipsa
etiam-(lbid.). Respondetur quod lantum vult, quod enlia meiaphysica seu iransnaturalia, pula, intellt-
si aliquid secundum nalurara suam esset grave, et gentise habent hominem pro fine secundaria inlen-
quiesceret violenter sursum , et tale debet incipere uone, pnmaria enim intentione agunt propter se,
deorsum moveri, tunc necessanum est Yelerit rema- securidana propler hominem.
nere prohibens , scilicet gravitatem sic, quod illud Homo est cetthsimum omnium animalium (In libro
grave post quietem noa possitinchoare suum moluin, de Respiratione).
nisi per ahquod gravans gravilatem , et remanens Hominesvalde pingues taro generanl (In libro de
prohiben.s et sic illa auctorttas est vera. Generalwne animalium).
Generatio subsiantiahs non habel ens in actu (i de Henor esl major in hontfralo quam in honorante (i
Genernt.). Scihcet pro subjeclo, quod enim dicitur Elhic).
alteralione muiari, est compositum lotum, At quod Homo semperindiget aliqua delectatione,quasi qua-
generalione mulatur, el idem manet sub ulroque dam recieatione propter mullos labores qui sibi occur-
lermino muiaiionis, est matena prima. Nam compo- runl (vn Ethic),
situm , quod antea erat, non raanet, quod aulem Homines umus gentis naturaliter sunt magh amict
succedit, anlea non erat: neutrum igitur corapositurn quam aUerius (vm Elhic).
foni -SRNTENTI^l PHILOSOPHIC^; EX ARISTOTELE COLLEGT^ 100£
Homo sapiens sive felix indiget aliqualiter rebus A J dupliciler inlelligitur. Uiio modo realiler, et sie est"
exlerioribus, quia nalura non £st sufficiensper se spe- falsa. Alio modo inlelligitur receptive sic, quod po-
culari, sed oportel quod habeal corpus sanum, cibum lesl recipere species omnium intelligibiliutn, et sic
convenientem,el reliquum famulalum : non lamenin- inlelligitur prsesens auctoritas. Nam sicut pupilla est,
digel mullis rebus, quia non oporlgt felicemyel pliilo- quoddam omnium eolorum receptivum, sic anima est
soplwmesse dominumlerrm et maris{\ Elkic). species ,omnium inteiligibilium, quia potest 1n se
Hdbitus est perfeclior privatione (u Cceli). recipere species omriium inlelligibilium.
Homo sapiens maxime esl felix (x Etliic). Inlelleclus infinita intelligibilia cognoscit(Ibid.).
Homo naluraliler est animal poluicum (i Politic:). Respondetur quod intellectus in propositione uni-
Honestum el magnum genus vindiclm tst, ignoscere versali inflniia intelligibilia cognoscit. Vel dicilur
(Seneca de Formula vilm). quod Arisiot. loquitur de cognitione confusa et ge-
Humiditas cibi veniensad cerebruminfrigidala facit nerali, non auiem de discrela et determinata.
hominibusrlieuma, sive catarrlium (Injib. deJSensuet In/inila relinquenda *suntab aite (Per Porphyr.).
Sensalo). SiGetiamîllegatur quod inflnitorum non est scien-
i ; tia. Respondetur quod uno modo inlelligitur xle in-
finltis secundum illam rationem, secundum quam
Impossibile estxonlinuum esse compositumex indi- sunt inlinita, et sicjie eis non iiabelur scienlia. Alio
visibilibus(vi Phys. et i Cmli). Intelligifur : impos- inodo sie : Inlinilorum singularlum non est scientia
sibile esl continuum componi ex indivisibilibus lan- - neque definiiiva, neque demonstrativa, quia termini
quam ex pariibus integralibus. Modo quamvis sit JJ singulares non sunt defmibiles delinitione staMIi et
quoddam eontmuum compositum ex indivisibilibus, mansiva.-
lioc est lamen ex-parlibus essenlialibus , et non Jntelligere est pati (m de Anhna). Inlelligilur-de
integralibus. iiiielleciione acquisita per phantasmalaT"non auient
Infinilum , secundum quod infinitum ,_est ignolum per nudam essentiam. El illo modo Deus intelligit,
(i Phys., lex. 55, et n Metaph., lex.Al, el I Poster.). quia omnia inielligil per suam nudam esseniiam.
Inlelligilur quod si inlinitum esset in magnitudine lsla est proposino afjitmativa : Socratem conlingU
vel multiludine, ipsum, secundum quod tale, esset non esse (n %spi 'Epp.YivttK^). luielligitur sic, quort
nobis ignotum. Êthoc quidem secundum cognuio- illa propositio liabet affirmativam veram, hoc est,
aiem rei, non nominis, nam quod ad nomen auinet, de modo, est tamen negativa de icto.
Inflnitum eognosckur esse id quod flnes non babeu In omni consequenlia bona et foimali, opposilum
Deinde dieitur propositam proposilionem esse veram consequentisrepugnal antecedenli, esl consequentisre-
de intellectu creato, qui finitus est, non autem de gula logicorum. intelligitur de opposito conlradiGio-
intelleclu Dei, qui infinitus est, comprehensionem rio, vel etiam aliquando de opposllo coniraiio ; noi»
babens infinitam. Talis enim intelleetus ulique etiam autem semper hafaet veritalem de subcontrariis. Vel
potest compreliendere infiniium. dicitur, quod opposita consequentis repugnant an-
In natura nulla res adeo vilis el parva est, qua non tecedenii, quoad siare siniul in veritate, ut patet iu-
liceal inspeclare aiiquid divinum , el admiralione di- tuenti.
gnum (i de Partibus animalium, -c. 5). Et aueloritale Idem non sequilur ad iitrumlibel conlradiclof.orum.
Hermetis, mineiahbus et vegetabilibus insunt pro- *-• , InleHigiturûoad idem coniingens, non sequuntur
prietates, quse si ab homimbus essent cognitaa pos- duo conlradictoria copulaiive ad mvicem. -^
sent homines operari quidquidper magicas conficitur In omni ente quod moveiui, necesse est imaginari
artes, maleriam (xn Melaph.). Respondetur quorum mate-
Innata est nobisvia cognoscendiet procedendia nona capitur hic impropnepro subjecto molus, et non
tiortbusnobis ad notiora nalurw (i Physicornm^ lex. .< capitur pro altera parte lolius composili.
2). Id est, naturalis ordo docendi esi, ut proceda- Impossibile esl esse unum princtpium rei naluralis
xnus a nolioribus nobis ad noiiora nalurae. Et hic . (1 Phys.). Inlelligitur exclusive sic, quod sit tantum
ordo vocatur ordo doctrinae, non naturae. Etsi enim c-* uimm prineipium, el non plura. Alioqui enim si tria
nostro naturali modo «ognoscendi sil congruens, non siint, utique et unum.
lamen perinde eonforrnis est, aut modo operandi ln perpetuis non est ponenda pluralitas individuo-
naturse, aut nalurae ipsarum rerum. Non enim. ut rum sub eademspecie (xn Metapli.). Et sie sequere-
Arist. ibidem dicit, eadem nota sunt nobis et natur quod lantum unus esset intellecius in omnibus
turse, sive simpliciter. Unde secundum ordinem na- individuis speciel humanoe. Respondetur quod intel-
lurse, non raro a notioribus naiurse, sive a noliori- Iigitur de perpeluis abstractis a maieria secundum
bus simpliciter proceditur ad noliora nobis. Sunt - rem et rauonem, ut sunt intelligentiae, quie et sunt
auiem ista notiora nobis non cogniiione dlsiiucia,~ sme materia seu corpore, et sine ordine ad corpus
sed confusa. Unde quanlumvis processus iste naiu- perfecie possunt defmiri. Cum hoc tamen stat, quod
ralis sit principium inquisitionis, lamen posteaquam plures siut animaa iniellectivaa, plures inlellecius
iiabelurscientia, aliler potest procedi. liumani pro multiludine hominum, quia anima ratio
,, Individua suntinfmila [Per Porph., c. 3). Intelli- ID nalis habet ordinem essenlialem ad corpus, nec ha-
gitur non posilive, sed negalive, ld est, qula non est bet esse completum, nisiuinta corpori. Etideoetiam
certus et defmitus eorum numerus, possunt enim quamvis separata, definilur per ordinem ad eoi pus.
esse plura el plura. Vel aliiei*sunt inflnila, non qui- Siceiiam licet mateiia sit perpelua, sive neque ge-
dem in actu, sed potentia. Species auiem 'utroque nerabilis neque corrupiibilis, tamen in quolibet sup-
modo tiniisesuni, el actu, et potentia, quia semper posito estalia et alia secundum numerum et non se-
sunteadem speeies, Hcel non eadem'individua. cundum speciem.
' In parleanimminlellectivanon eslalteralio (i Phys.). Intetemis non differlessea posse (u Phys.). Sen-
lntelligitur quod in parle animse iniellectiva non est sus est-4 quidquid iu eo quod Tere et proprie seler-
alteratio corrupiiva, sed perfecliya, non quidem num est, cujusmodi quidem solus Deus esse potest,
quod specie perficialur (non solum enim alteratur idipsum eliam est. Est enim Deus purus actus, in
ex iguoranle iascientern, sed eliam aliquando ex quo nulla potenlia ad intra, quamvis bene conceda-
seiente in ignorantem, ej non semper ex rnalo in lurpolentia ad extra, utique enim mulia potest Deus
bonum,sed etiam aliquando ex bono in malum), sed facere, quse nec fecit, nec faciet. Sed ista rron esi
quod non corrumpatur aut laedalur, sicut composi- potentia ad intra, sed ad extra,
tnm aliquod ût iorma aliqua materialis, quae per In Deosunt omnia (xn Metaph.). Intelligitur exem-
alterationes istas eliam corrumpi solet. plariler, causaliter, cau.sative, -oidinaiive et conser-
Inlelleclus omnia intelligil el fit {iu de Anima, lex, vative, non autem inbsesive, vel subjeciive, vel com-
i). Notandum quod intelleclus scienlioa sit singula," posiiive.
PATROL. XG. 32
1005 CEDÊ VENERARILISOPP. PARS I. SECT. H. — DUBtAET SPCRIA. fjiOJ
Idem accidens non esl in dwetsis subjectis (iv A et medianle eodem suhjecto, aplum natum esi f.icere
Metapli. et i Phys.). Inlelligitur uhb mqdo sic, quod idem.
uimni simplex ncctdens non est in diversis subjeclis,, ln generatione snbstantiali nullum subjectum sen-
quoruui iinum.opn es| pars ajlerius pro eadem parte, sibtle debet exhtere (\i de Genergdone). Intelligitur
et pro eodero tempqre. Alio niodo SJG,unura et'idem quod non debet manere idem'subjecium prseexi-
aGCJdensnon esl in diversis snbjecf.is inlijBreadi, stens, lioc aliquid ex actu Krrnali et suhstantiah ;
sed bene in d>vensjssul-jepljsessendi, V. g., scientia gener.ttio enim est mutattiq tolius in loturiT, adeo-
esi iirhomiiie denQmhutjive, jit,anima intisesjve, in que teririinatiir in povum aliquod composjtum.
libro autem objective. In nullo genere causartimprocessusest in infiniium
Jnlelleclus est ens in pura potenlia (111de Anima). (ii Slelaph.). Yerum esl in essenlialiler subordi-
Scieiidiim quod iuiejleclus capitur dupliciter: uno naiis.
modo, secundupi se et*ahso)me, et sic est ens in Intelleclustn.on potesl simul et semelplm a intelli-
pma poteiilia, et habel se taoqtiam tabtila rasa, in gere (u M, tap/i.). Yerum est disrinete et determi-
qua niliil est depictum. Alio rnorjp Gonstderatur ut nate. Polest tameh iiilelligere modo confuso.
hahet in se aliquas species et notilias, et sic est in Impossibtle est mullitudinem esseactu infinitam (iir
actn. Phys.). Inielligilur sic, quod impossibiie esl eniium
Illud quod nobis est innqlum, non potesl lolli a no- divispium, mullitudinem esse infinitam aclualiter,
bis (n (Eth.). Respondeiur quod Philosoplius intelli- sed continuorum Iiifinitam esse niliil prolubet. Sunt
git sie illud : ^juod aobisesl.innaj.um positiye, illud enini m continuo iiilinitaVpartes, sed *inactu vel di-
liion potesi tolli, sed bene quod ebl nobis innatum jj" vise seu pulentia, ua videhcetj^tit non possit dividi
prjvative, hoc difflculter polest a nobis tolli. in tol paries, quin possit'dividi ulterius. Unde solet
Imposstbde est unum subjectvm habere plui es for- dici quod confinutim hahet partes iijfinilas non cate-.
mas (Per auclorenitn deSubstanlia oibis). Iniplligilur gorematice, sed syneategoremalice.
de lormis subsianlialibns et lotahbus, et non de ncci- In dictis per acaiens non est idem ipsum et £sse
dentalihus nec partialibns, vel tenendo illam opmio- ipsum (\uMeiaph.). Dicitur quod Arislpteles vull quod
nem quud plures formse substaniiales sunt m eodem in prdpdicattonibus accicjenialibus non' est idem
composilo, tunc inielligitur auctoritas.sic, qtiod im- ipsum, id est, significaluni matenale, prq quo ter-
possibile est in uno et eodem composito esse plures rninus supponit et esse ipsum, idest, sjgniljcatum
loimas non subprdinatas. Sed non tenendo iliam formaie, quorl lerniinus conijotat.
opmionem, tunc auctoritas, ut dictum est, siroplici- In somno animabs sensiliva polenlia guiescit, et ve-
ler est vera. getalwa laboml (Per Philosop/wm, in de Somno et
Jmpossikle es!, qyod aclioel p,assioab,una et eaaem vigilia). Dieeiidum qqod debet mielltgiquod anima
natuia pfocedant (iii detAnbna). R^spondelur quod sensitiva'iusomiio"perfecii adimalisquieseitab ope-
in actione vera et mptu ycro, qui reperitur in corpo- rationthus suis, quae sih? deberent convenira, fn
ribus aut inyirlulibus corporeis, impossihile esi, ut quantum est sensitiva ; sed,non cessat ab his op,era.-"
aetio et passio ab ttiia et eadem naiura per se pro- lionibus; qua? sibi dehentur ut vegetaiiva. i<!am'etln
cedant, tamen in motis aequivoco idem potest esse somno nutriiur et augelur animal, irho plerumque
per se mowns., et per se motiyum, id est, per se magis quam iri vigilia.
intelligens et jntellecUjm, in animabus*ab(siractisin- n* Inmobtlibits velocitas siiquilur pr;oportionein.vhiuih
telligentiis, excepto intelleclu materialia. movenitb(\iPI/ys.).^ |lic distinguenduin : JJovemia
ln.tsHtge.re,velesl imaginalio, velnon sine imagina- stint dujilicia, qujodam'sunt. paturajia, e^J,laliaagunt
lione (i de Anima, tex. 13, et 111de Aniti}a,tex. 55). secundum uliimum sui'posse, et *deillis nuelligitur
Intelligitur de intellecm ip fieri, non arjtem de iutel- auciontas. Alia sunt moven,tmvolunlâria et de jllis
lectu adepto, siye habitu,. Quamvis, enim in pnnci- non sqn,alauctqntas. U(ndecunipriipum movens sii
pjo, ut moveatur julelieptus, et ipcipial cpgnoscere, movens' voJuntanuni et libeiiim, non oportet quod
indigeat phafuasmate, tamen post rem semel mtel- moveat primum mobil|'inpnii.a velocitafe, quantttm,-
lectam, et êrvati? speciebus intelligibiltpus, plian- ©vjsfit ytrtutis seu,viggiis in|initi.
lasmate jam non indiget. Deinde sepsus esse potpst, in, maili&matjcisnoqefy bonuniTtequefixiis(iij Me-
quod intellectus non mtelligit sensibilia sine hnagi- laph.). lutelligltur qyod pjalhejnatfca hon"(iocet,'qua-
natione vel sine phanlasmate. Immalerialia vero, liter se debet habejceliomo mpjjaliter, et'quod non
nempe substantias separatas, et seipsam sine phan- demonsirat simplieiter, heque per Qstusamfinalem,
t.ismale. Denique, juquit Averroes in Yita Arislotehs, sed solum per causam maierialeui'. Yel dicitur quod
sic existimandum est iutelleclum possibiiem honu- mathemaiicus non considerat ea quas sunliub ra-
nis paulatim ita posse perlici scientiis nioralibus, lione bom, vel sub ratioae finis, sed considerat ea
maihemaiicis, naluralibus, uttandem per uuionem sub ' mensurse ralione.
lnieiiectus agentis, tanquam lonna cum maieria, iro,- Inleileclus nullius corporis est aclus (uide Autma).
mediaie sine ullo phantasmaie, adeoque iniuiiive Ibi dicunt aliqui quod intelligitur deiniellectu dtvino
cownoscaiDeum, ei substanlias abslractas, etiam in agente. Sed accommodatms ad textum djcitijr, qtiod
hac vita, quae Averroig miaginatio tametsi falsa, ta- D noji est altcujus corpons aclus tanquam subjecli. Est
inen ab Aristoiehs s>enleniialoilassis hautl ahena. enim mediate in ipsa anima, consequejis atiunam iu
Ex quibus patet Alexandrum Aphrodisaeumet ejus gradu illo pnon, quem parîcipal cujn lnieihgenms,
sequaces perpei ani raiiocinarl, e\ hoc lextu el textu sive cum substanins separatis. Non autem secundum
59 iii de Annua, conlra immorialitaiejii ajnmsera- grad,tjm lllum, quem participat cum iormis nifor-
uonahs in Yila Anstolejjs. i>icejnun Alexander : Si iiifintibus.fteindenullius cojporis est acttis, est emm
aninia non eslsine lin.iginaiione, non potest esse sine uuelleetio opeiaito plane inorganica, multuni difle- f
corpyre, juxia text. 12 pt 13 i de Amma. Sed nou rens a visione el similibus operationibusanjmasticis,
potest iQteltigere stne phaiuasmate seu lmagmatione quaeet ab ammajpsa, et aboi^gano seu instiumeiuj
per lext. 59, iu de Aijjma ; ergo non poi^st esse sine corppreo elliciuiiiui, el ideo etiam dicjinlur.opeiJ -
eprppr.e secundum Aristoielem. Hoc emm arguuien- tioiies totius coiijuncti, noji lanturjt denpji)inati\e5
tnm ÂIexandrt,qufld male a qui.bus.daniputatur ia- sed vere eliam eltctijve.
spjubile in Yita Aiistotelis, piol)4bjlissime dij.uipo- Idem non piqvelur dweisis motibus(ly Phys.\. At-
test, respoiidendo ad mujorem, uno ex illis tnhus que pnmo ac per se; pei.aceid,ensemmriiijii ohs|at,
modis. sicut patet de Uoinjneexislente m na«, qui movetur
ldem el s.imiliterse halens sempet ifiem aplum est versus Oj;ieuiem Ui nau a seipso, el yerstis Occt-
facerc (u de Generalione, tex. S6J. lntelligiiur quoi dentem ab ipsa navi.
ldem m quantum idem, et eodem modo se habens Ideme&tlocuspanis et totms (nIViy^,). InlelllgUur
lespectu ejusdetn matense, eodem modo disposilse, deloco cojiiinuiij haiuiaij, hoa autem propdo.
IOOS SENTKNTLS:PHILOSOPHICJ: EX ARISTOTELE COLLECT^ sooa
Impossibileesi idem essein diversislocis (iv Phys.). A , ait^s mechanicaeamicorum essen.t eligibiliores quam
Inielligiiur secundijm se loi,um simul et semel, id- scientiselijtieralesahorum. Intelligitur ergo primo de
que naturaliier : supernaluralitej' enini niliij prohtbet bonis per se et honestis propter primam instantiam.
idem corpus io pluribus locis e;xis,terej>uromnipp- E| Jioc inielhgitur dummodo aliis bonis non conve-
lepliam djvjnam. mal prspemineufia boniiatis propler secundam in-
injiniiuniiio)} potesl pettrqnsiri (yi Phys.). Inlelli- staiiiianf. §ed secujidum alios intelligilar cum restr^-
gitnr de infijjijo jti aclji, uon auiem in polenjia, lale ctione, sive cum redupljcatione, ut omiiia bona, in
naijique spatium «qntjijuum hahej. iafiuiias partes qtiibus particijpaol amici, u( sicsmit eligiblliora , et
jioteptja, non acti}, sie, quatnvis ai-l.esut llhb.erales, absoltile non s.i>it
In magnilvqjne finila. npn est potentia pifyiila (ly eligibjhores, taijien in quanium eis particjpant ainici.
Phys.). lnlelligitur, qttodjn magniljidjpe finjjt actiye sunt eli»tbiIiores. Sic etiam dicHur de aha insianna,
et hilisesivenon est potqplia injiniia. Dicilur aclue, -, Interinp. §impliei|er u,t dictuni est, aries Jiberales
quia in magniuidine ftnila bene est poteutn passiye sunteligibiliores, sicui dictmus, qundagens utaeens,
infinila. Dkjtjtr ijihjvsjvepropler .potenliam non jn- sit nobilms pttsso; et tanên fiert poiest ul passum
haaslyam,qua3e.sl Deusgloriosus, sit simpliciter nobijiys ^geqte, ut contingil, sj ignis
Infinita um iacfidunl |u PJiys,).. JJQ,Qiijjelligilur agat in Jiominejii. IjomQenjni procul ' duhio simpiici-
*
secjjjjdjimjfjjccessiQjjenj,et rjoijoajnia gimul. ter est nobilior igne.
ImpossMle e$l uirum elementjiin ess,e(\i Cceli), In- lilud quod pfirse est eligibileesl eligibilius quam idJ
teiligjKjrexejusive-sic, quod irjjpnssibue est lanium quod estvhgibile per accidens (v Top.). Respondeiur
unum elementujn esse sic, qaod etiajjj,uon essent: nB jjjidero iit sic, quaienus videlicet esl eligihile per
plura elemeJJla». se. Simpjjejter ' eniijj aliquanô aljerijm potest esse
Idj3innoii tgdMQJl seipsum de potenlia ad qclum(jv eligibilius.
de po[en|ia esseijdi vel • Illud est melius cujus; privatio est pejor
MetapJi.). lotelljgilur gepe- (III Top.),
raadi sic, qnodnibilreducit, jd est, prpduejt s.e, vel llla arjctoritas non esl împliciter yeia , nam' datur
generat se, cum hoc sit impossihile, ajioquia aqua instantia de*seniire et intelligere. Nam pnvatio hu-
calefacja, sjve sola, sive etjam adjuta ab ambjgiue, jus, quod est senlire, est peôr quam pnvatio hujus,
•certe reducet se ad pristiaam frjgidjtatern. quod est inlejhgere. Et famen iri. veritatp habitus
lmpossibi(is regressus fl prfoajioipe.Q4 habilum (In, hujvjs, quod ejjt seniire, ntm est. iVjeliorquam IiaJji-
prmdicqmentQ (teoppostlis). Veruatepi hah,ej cle priva- lu§ Uujus, quoil cst intejigere^; paiet auipm quia atj
tione, quse privat poientiam, fallitde pnvalione privatjonem sensus seqintur privituo i|i(ellectus, QO
privante aclum. Nam qui ijj tenebris, coastituins, est quod mhil iniej.liijiniiôisTqtiod pnus fuit ih senstj:
privatus actu yidendi, e.t lamea gdveijiejue luce e.t eliam pnvatio niaterise' prim«' est pejor quanj
Iransit ad videndum Jucem. Seji 8 c_s8cjiatenon ipîus compo.siii, tameji ipsnjs nprj est meJiot habi-
potest fieri trausuus ad videre., quia non tantiim tus, Respojidetijr qi|od iiit,(jJJjgi[(ur5 ubi uaijm noa
priyaj aclum, verum ejiam ej poleQiiam, etc. iuoludit almd : jaarariva|jo sejisu.sjn hpmifle inclu-
Idem est subjcctiimwolus#t tertnmi nwiUt> (y Phys.). dit etiam prlvationein ii,i,eJleQt.usiu homine. Pnya-
Iqtetligiiur sic: ideoj est subjectum motus el terjnj- lio materise prini,a3tncludit pijvaUonem,composiii.
ntis niofja.s.jn maLeria prjjija, el jjorj jnielligiiur de Ignis non esl visibtyis,auctpr spltcexm,int,eltigilurse-
ternurjo, propiaquo, subjecii juotus, cundunf Maisiltwn s'f. IgpJ,s,infirjina spjrMra,npa est
'
t.
JnieUecfiis patitur ab inleUigtbili(m de Aninia). visibjlis, giiia. ut s,tc e.st iiâjcimsgperspicuiia(is'et
lnlelltgtjiir de intejleetu crejito, qui recjpit species ûhttluatis, jjt paie-t,quia istra poeliper ûih videa-
ab injejligihilij, et de tntelljgeniihus per intellectio- lur. Sed ignis est yisijbili»soluni, n.rout est periptx-
npm guperaddjiam; modo, iiitelleetus primi molo- tus cqm jnaieiria"lerra3,sicut cst tgnjs circa no§.
rls pojj recipit speeies^ ut jnielbgal determinatioue; Jdent, noj\es( {c^luji}.et ^!?,iflt)(!i^
\ ii Pqsler. )., Ho>?
superaddita. Sua enim inlelleeuo est suamei esseij- esl veruj.1!epdeoi inod? , cuqi 'Jîcê, tanjen Stat qu'Q(|
lia, adeoqu.e^QIUSipse e§t purjjs,gcius sit
a,liquid UJJQ inojjp s,cil.um,' alia njodo opinaluoi',
IntelLec{u§non e^l corpus, tjec virtus in cgipgre; ^sciljcet r^tiojje djjVersiii-iiji.1 roedioruni. ftii.a,tenujii
(Coi^tmemqigr.uj c)eAnima). Jhi £xpo£i{Qresclicunt êjjija per d[^ri,Q^s|raijopeirj^lirjjjid pegp,oscijjjas,
quq.l CojrQnjentôrjjon lejietui;, fjftqad lljanj pqrtem,, sciijuts cjuatejjusjdipfii^ joer/r^li,ojjem " ajiquaiij
' MQ-
qnpd aaima JIQJJ; sit. \\ftn$ iij ooiptore> Vpre en,im jjabil.em9pjijag%,
anima lnlellectiva esl lorina infortnans, et non assi- Intel(etttis,et m(eHecjt.tt,mê&imellje.plliQ,jsunt \dem ijn,
ul
siens, ipsg putaviu AJjter dici.tur, quod uijelle- Qb,strqcijsaniaieria (ju de,A\tihw\ iek/cqm. i$Y, Sini-
ctus non est vjrius in coipore, id esl, jion virtus ' plicuer vera est tantum de DQO: ajiqup modjciiajnen
educia de poteniia njateriJe, nec in esse SUQ. depen- etiam deinleiligeaijis, quaaia inl/jUigendoUIJJHQ, mojjo
dens a corpore, sicrjt ajjsefornisg )iiforin.aniesl a
dependent corpore, nec ul, a,ljinstrnm'entp,'nec "ut
lllud quod alitur, pon patifux ft mlrimento qsl ab a subjecjj). Unde yeritatem jjon.ha.bet de Jijtelleelu
ahnunlo, sed e contra (ju de Anipia ). NoLinduin aosli;o possibili, qui intellige,nd,od,ependqta pijahtas-
ibtjat aueiQritatem sic intelligi, quod alnum non inaubus, siqqidem oportet im,elligeu,temphijjjt^spigtjia
pautur ab aiimenlo per se et primarie, cunj hoc la- D ] speculan, utdicjtiir, iniude4tiiu»3, lex. coin. 59^"
uien hene stai, guod patilur secuiidane et perj acci- Idem non ay t in cortuplionepisui ipbiusÎI Pliys.)*
dejis, (|UI.Iouineagens in agendo repatjtur, si hjodQ ln, oppojuttroivideiur ess,esem,eii, qjiiaformksemjibis
c^jjiDiuijieet in niateria, jit habetuj' i de genera- faeit ebse corports auiniatym : et quam cjto est cor-
tione, iujnjr<ijiia^siaujaiur lpsjiiji alimentuiji alito, pus aiijinalu.m, tajji cilo desinife^Sje lorma s^mjnis,
iion atitiiin ipsj alimento. JJnde hic actio pnaejpalis ergo semen agit ad sui ipsius corritp.tionejrjj.R§spon«
pej, se est ipsjus ajiti. detur, quod atjctoriias niielligiljur jn sua primayia
, likguolibei gejiete lalent aiquivocaiiones. (vu Physi- aptiojie et pei; se, cuqi hpc nihjl prQijibet, quqd ideju
cormn), Djciiurquod Ajisloieles jjoa vult quod ge- per accidens agere poiesl in sui ccjcruptioaehi: pa-
nera siut aeqaivuci propne, sed caj)A aBqujio.catio- teu quia orgajjjsaiiq co,rpoi;isilla fit a lornja,sejminis,
jjjemvatde communiler, el iiUendit,quorj m quolibet aha cum inlluentia eorporis cfjeLe.stis: et tamea
gfiriere s.uni,S[iecies,quc lybenj inter se fiiversas quaijdp illa fit, lunc desinit esse Jojrtjiasemiaif, et
laijo^s Sjiecilica.s,sed JIOIIin ordtpe ad geups. VeL sjc sejjieji agit de per accjqfeqsad sqi corrupiibnem.
fi:caiijr qtjod yult, quojj genera niigisample signjli- IdemesPggens, disponensma.le}iaaileiinducens for~
cau' suasigiiiiicaia quam species. mam (Aven. vn M]etaph.,m cojmr31). Res.ppjj.deluy
Inqvbus conlmgii mayis qmicos parttcjpare, sunt qaod propjisiitQ vejitatena habet iji trapsmutation^
macjiseag.bHviia,quam m quiiuiznon (u lopic.). Et substantiali a natuj^ ItaGJj,a Înte.lligijnr respectq im-
sic seqtieiemi quod pisa amicorum essent magis eh- mediate disponenlis maieriain,'siat,5qiem (Jisponere
gtbilia qugm ptjjli aliortjiji, siinjluer sequeretur quod njatenam aiterandp in^teriaa), % tame|i nûjca in-
500? OEDiE VENERABILIS0PP. PARS I. SECT. II.— DUBIAET SPURIA. 1008
troducil formam substanlialem; licet euim multse A mero ila ut corruptum et mutatum idem tuimero
sunt differentise inter naturam et arlem, tjuas pro redeat. Sensus qusestionisnotus est: quserilur enim
nunc nolo persequi, tamea una est isla ex illis, quia an aqua, ignis, Jeo, color vel aliquid horum, semel
ars non potest produeere immediate fOrmamsubstan- corrupta, possinl ab a[iquo naturali agente iterum
tialem, quia omnes formseintroductse ab arte sunt produci eadem numero prorsus; solvit ipse dicens
accidentia, ut patet ex Physic. com. 13. quod in sabstantiis perpetuis idem numero redit, ut
lnnobis non eslodoratus(Commentalor,iideAnima). sol ldemnnmero redit ad Arielem, et hoc, quia non
"Videturigitur quod nos deficimus in vero sensu. Re- inulatur in substantiam , sed Iocaliler movelur, ei
spondetur olfactum hominis esse iriiperfecliorem qualis est mutatio, sic cst reditus mobihs : quia enim
aliorum animalium olfaclu in percipiendis odoribus, non mutatur substantia, redit eadem. At in corrnpti-
quantum ad dislanliam, et quantum ad remissionem. bilibus substanliis, quse sic sunt ul possintnoh esse,
Aliaenim animalia remissos odores percipiunt, et in impossibtle est post corruplionem eadem nuniero
uiagna dislantia, ut canes el vullures, el alia hujus- redire, sed specie solum, etc. At secundumrei veri-
modi. Ilomo autem non percipit nisi prope el inten- tatem corruptum, idem numero reparari non potest,
sos, vincit lamen homo in percipiendis dilferentiis intellige de potenlia physica seu uaturaii, non aulem
pluribus odorum. de potenlla supernaturah. Deusenim omnia perma-
Indivi&ibitenon polest esse mquale(i Phys.). Et vi- nentja corrupia reducere polest. Et sic resurrectio-
detur quod intellectus non potesl esse iormatus nem morluorum, tametsi non demonstrat natura,
scienliis el virlutibus, el alteri intellectui sequalisvel demonslrat lamen Scriplura : tametsi non praestat
insequalis, quoniam est indivisibilis. Respondetur, j> " poientia naturalis, tamen omnipotenliadivina.
verum esl quod indivisibile non potest esse sequale Intellectus el intelltgibile debenl esse proporlionala
qualitate corporali, sicut est caliditas"et frigtdtias , (lbid). Yeium est secundum assimilationeni, vel
sed poiest esse sequalequalitate spirituali, el hoc nou secundum ralionem intelligibilis, non auiem secun-
«sl inconveniens. dum rationem quantitatis.
Indivisibile ad quodcunque se divertit, lolahter se Inletiigentimnon sciunlur, nisi per motum (Averr.,
diverlil (m deAtiima). Illa aucloiilas dupliciter inlel- vm et xn Melaph.). Intelligilur de scientia physiea.
ligitur: Uno modo sic, quod indivisibile non est Jnlelligentias enim demonstrat physicus permotum,
secundum unam partem in uno , et secundum aliam dicens : Omne quod movetur ab alio niovetur. Mo-
in alio : et sic simpliciter esl vera , quia indivisibile hile igitttr seternum habet movens auernum, movens
non habet partes. Alio modo sic, indivisibile quo- auiem reternum non potest essein corpore, quiailla
cunque se diverlit, id est, secundum quamlihel par- non potest semper raovere; ergo virtus sine corpore
tem se diverlit, et sic lunc auctoriias est falsa, eo jmmateijalis abstracta, et per se subsistens, et com-
quod praesupponil indivisibile habere partes, quod pleta sine corpore. Sic Anstoleles et Averroes sta-
non est verum. Uberior responsiopotest sumi ex de- luentes (licet falso) mundum et motum ab seterno
claratione axiomalis sequenlis. probant mtelligeulias per motum.
Indivisibileseu simplexcum attingitur, lotum uttin- Inlellectus humanus habel matetiam (xn Melaph.).
gitur aut nihil, pro eo quod nonhabel partemel parlem Inleliigiiur secundum S. Thomamet Buridanuni sic,
(ix Melapli., lcxt. 22). Dicitur sensum esse quod non id est habet in se quamdam virluiem receptivam
attingatur secundum parlem el partem (in simphci- G specierum malerialium. Yel sic dicilur quod per
bus enim seu indivisibilibus non esl dicere totum, materiam intelligit aliquam operalionem, per quam
«isi per privationem composilionis et parlium), sed intellectus humanus difflert ab intelleclu divino, et
ex hoc non seqmtur quod si atiingatur, atlingatur sic dicil Albertus, quod omnes res iafra Deum
omni modo. Unde etiamsi Deusab homine cognosca- habeiit materiam, vel aliquid proporlionabile ma-
tur in hac vila , vel etiam clare \idealur in aliera terias.
(totus quidem cognoscitur, et totus vtdetur), sed non Inlellectus esl separatus a corpore(ui de Anima).
lotaliter seu omni modo, sic enim a se solo cognosci- g Inlelligitur, id esl, noa est alligalus alicui organo
tur. Nam el simplex est Deus, et simul etiam incom- corporeo. Intellecium enim esse separabilem signi-
prehensibilis. El lametsi non est aliquid, tamen est ficat noa esse organicum : nec in operatioue sua a
aliquod unum, quod sequivalet infinilis. Unde idem corpore pendere, ut conjuncto, causa, vel prin-
latet, et patet quidem ad intuendum , sed laiet ad cijuo.
comprehendendum , boc est, non sicul in aliqua re Inftnilo nihil esf viajus (iii Phys.). intelligilur de
composita una pars Iatei, altera apparet, sed quia infinito quoad extensionem , quia illo modo nihil
illud unum simphciter inlinita existens perfectio, ln- pote=t esse majus quoad quantitatem.
finitis modis potest cognosci. Idem noneft causa opposilotum(u Phys.). Inlelli-
Intelleclus dtvinus speculatur omnia (Per Boetium, gitur ideni agens particulare, non est ajque primo
de ConsoL).Etper consequens videlur quod intelle- causa oppositorum, specilice distmctorum propler
ctus divinus speculetur phaniasmaia, consequens est agens universale, ut est Deus \elsol. Diciiur seque
ialsum, el coniia Philosophum, xn Melaph., ubi di- primo, quia idem bene potest esse causa unius per
citur : Intelleclus divinus est jiure activus. Illa aucto- D prius, et alterius per poaeilus, unius perse, aiienus
ritas intelligitur dupliciter: uno modo ohjective, alio per accidens, etc.Dicitur specificedistinctorum, qula
modo instruinentaliler. Respondelur ergo quod in- pater habens fihum esl causa oppositorum, videhcet
tellectus divinus inielligit pbantasniaia objective, e't patrts et Iihi: sunt enim isia opposita relative.
non lnsirumenlaliter, et hoc vult Boettus. lgnis in sua splmra corrumpitur,M inquit jEgidius,
Ignisesl ptincipium augmenlalionis(n de Anima). Et licet sibi non polest implicari contrarium lorma-
JMeliigilur sic : ignis, id est calor naturalis, est prin- liter, eo quod ahqua non ascendil, sed tamen pptesl
cipium , scilicet instrumeniale aiigmcnlationis. sibi applicari virtualiler, quia lgnis polest conside-
Idetn nonest agenset patiens (ix Melapli.). lntelli- rari aliquo modo per constellaiionem irigidam: et si
gitur respeclu ejusdem. sic, tunc descendit, quia grave movelur deorsum, et
Inlelleitus esl denudatus ab omnieo quod intelligit sic per talem moium corrumpilur ignis. Unde ignis
(m de Anima). Sisic, videtur quod non potest intelii- non esl eorruplibilis naturaliter loquendo, secundum
gere seipsum. Respondelur quod inlelligitur, dum se loluni, sed soluui secundum pattes, lamen per
inielligit direcie per species proprias et dislinclas, et poteiitiam divinam potest corrumpi.
uondum inteHigitper species reflexas rellexe et alie- i Inielleclus sequitut retn inteUigendo(m de Anima).
nasêt illo modo mielligit seipsum. Inlelligitur de lnlelhgendo aliquo simplici conceptu
ISem conuplum in numero non teverli potest (n de et non discursivo.
Generatione, text. 70, et n de Anima). Quaerit Aristo- lgnorato_molunecesseesl naluram ignora]i{mPhys,
teles ibidem, an regressus fiat secunduiu idem nu- tex. i). Si sic, quomodoignoratomotudiciinaiuiam
1009 SENTENTI/E PHILOSOPIIICiE EX ARISTOTELE COLLECTJE. SMO
ignorarV,eumoicatu, Pliys., lex. 6, naturam esse_A. Infnmans ponil sanitalem esse feliritalem; -muper
pcr se nolam. Respondetur quoct naltira duphcera veip factus, divittqs (i Etliic, cap. k Com.).
}iai>etcognitionem, et an sit^ el qtiid sit. Ipsam esse ln modo, esiuitumqueexliemumhi aclu,sed~noniti
per se. noium est: quid autem «it, non est per se ullima perfectione(Com. i, Phys., cem, 56).
noluni., sod ignorari potest, et de liac coginlione hg. est appetilus cum irislitia propter apparenliam
dcfinltiva dicit quod qui ignorat qmd sit mplus, igno- sui ipsius, vel suoittm ( u Rhet&iic).
rabit eiiam quod nalura sit. Per„motum enim natura ' Ira esl facttva inimicilimetodii (Ibid. ).
definitur. Infnmi coeunlesctbellantes, el amanies, scienlesv
In infortnniis virlus relucet (i Ethic.,-cap. ^). ei imiversaliler aliquid desideranles, et non aisequen-
In obscurisoporiet uli aperlis leslimoniis(n Ethic, tes, illi de facili irascuntur (u lihelonc).
cap.V). Inferiora a supeiiotibus reguniur ( In libro de Re-
In re frequenti cognoscitur habilus (m Etliic, gimine prmcipum).
, Ille est bealissimuset securus possessorsui, qui sine
-cap. ii), solhcitudine exspectat (Ibid.).'
Impossibile esl prudentem non esse bonum (Ibid.). Ille non lottit munus grulis, qui, cum -rogasset, ac-
In civitnlesunt tres species : scilicet diviles, pavpe* est prmvcnire desideriumrogantis
res, mediociesfinlei quos optinli sunt mediocies, quia cepit, quiadeoplimum
sempermediumesl oplimum (llt Polit.). (Seneca, Benefichs).
Ingratus est tlle, qui se beneficinmaccepissenegat,
Imnagnis negoliis opoitel unumôrdinaii ad unum quod accepil (Ibid.).
opus,quia metiorest cura, qumincensa esl circa unutn,- n In dando beneficiaMigendus'est vir simplex et inle-
quam circa plus (iv Polit.). : ger, memor, gralus et abstinens ( Seneca, de Benefi-
In dicendoulimur exemptis, ut facilius inlelligatur ctis).
illudquoddicitur (Libroi de Poel.). - In omni tractatu fieri decetul inler inilia constdeie-
ln mfirmo est continua irislitia, cl mmrorinconsola- lur quid sit de quo agatur (PJato, tn Timao).
bdis(lbtd.). - lnter animaha longissimmvitm est homo el elephas
In quohbet genere est aliquod bonum, licet in eo in- (in libto de Longitudine el btevilaleJAl®). ,
venianturaliqua nonbona (Comment.1 de Arte poet.). In bonis exterioribvs non est fehcttas, quia ipse
Illud esl superfluumin defmitione, quoablato, iilud felix nullo bonoexteriori indigel {vn Politicorum).
quod remanet manifestal di/finitum \Lib. vi Top., Inier omnia animalia solus homo habct rattonem
eap. 5). { \n Politic).
Impossibile est speculari universale, nisi per indu- In nuninm etiam rebus auxilium divinuii&Sgbelim-
etionem (i Posfer., tex. 35). ploiaii, invocandus est enim pnler opijitwrerum,^
Illa demonsirqtioesldignior qum utilur digniotibus quo pnelermisso, nullum rile jundafyiyexbrdium
])iincipiis(Ibtd., lex. M). (Boei. \u deGonsolatione). k^(y )
Indivisibile non potest moveri, nhi per accidens Intellectus est lumen, quod Deus wfundu animik
*" '
(vi Physic, lex. 36). (Aiistoteles, libro ni Rhelor.). V^v
lu quiescendoet sedendoanima fit prudens (vi Pluj- Impossibileest nou corpus in corpore itAemÂacl./
sic, text. 20). vi princtp., cap. de aclione). ^==^=5»^'
Instans esl principium fuluri, et finis prmlerili {vm „ In loco est, quidquid a IQCOcircumscribilur (Idem,
Physic, lext. 11). " cap. de Vbt).
lllud esl melius quod oplimopropihquius esl {u Cmli, Illud ponit atiquis, quod a viro pt obato dicium est
lexl. 66). _ (Aristot., libro i, cap. 2).
In divinis actio eorum prima intenlione _eslpropter Invidus est, qui trislatur de prosperitate bonorum
suum esse: secundatio vero propter aliud (ii Cmli (Cap. 5, hbto n, Topicorum).
Commenlaiio17). Inceitum est, si occidetit sol, an adhuc sit supci"
Jn monlibus non fil pi uina (libro i Meleor., cap. &). iertam, eo quod tunc sensum amillimus (Libio \To-
Ire de pracedentibus ad posteriora, est magis fd- ptc, cap. 9).
mosum (n de Anima, Commenl.11). In plantis est unq anima in aclu, plures vero in po-
Is pluiimum habet qui mmimum cupil (Seneca de lentta, ej,ideo etiam pars earum abscissa, vivit.
Moribns). Intereinplo genere interimunlur species^Boeth., lib.
r In omnibustam maximis quam minimis debet im- Division.).
plorari auxilium Dei (Plato m Timmo). hi naluralibus concupisceniiis pauci peccant ( m
ha vilanda eslnon moderationis, sed saniiatis causa Elhicorum, cap. 13).
(Seneca, hbio n, epist. 18). ha promovet -aclionem"tortis (u\ Elhtcorum, capj
Incertum esl quo loco mors te exspectai: lu veio lOCom.).
fatn in omniloco exspecta (Idem, libro iu , epist. 26). Lasci in quibus non oportet, el non irasci in quibus
Id sapit Mnusquisquequod didicit (Idem de Mori- oportet, insipieniis est (iv Elhicoium,cap. 14).
ln mforluniis refugium est ad amicosj vm Ethic,
' bus).Impossibile est somnium secundum iotum esse fal- D cap. i).
sum (Aristolelesde Som.). ln aclibus humanis minus creditut\ sermonibus,
Inter animalia solus homo est ambidexter (libro u quam operaltombus (x Etltic, cap. 11).
4e Animalibus). In pravis ac male ' dtsposittscorpus dominaluranimai
Individuum non generatui essentialiler, nisi ab in- (\Pohl.).
dividuoejusdemspectei(i Melaph., com. 32). Impossibile estnon dilic/entisDominiservos diligen-
Illud quod est causa, ut alta sint vera, est vetissi- tes esse (Ltbroi QEcon.').
mum {u Melaph., texl. i). , 3 - :
Impossibile esl omnium esse demonslrationem (ui
Metaph., lex. &). Saclator maxime esl vituperandus (rv Elhic).
In mteinis non est corruplio, nec malum, nec pec- Juslitia est pimclatissimaviitutvm (v Etlh). Inlelli-
catum (ix Metaphl, lex. 19). gitjir de justitia perfecta, non autem imperfecta, quia
In semptternis nulla est polentia (text. xvu, ibid.). justitia perfecta includit in se omnes virtutes.
Indivisibileomne quod non habel maleriam (\n Me- Justus secreta non prodil (Seneca de Just.).
laph., lexl. 5). _ Juvenis non polest esse saptens, qttm piudentia requi-
Impossibile est quod duo molus contratiisint super rit e%peiientiam,-qvmindigel tempote (vi Ethtc).
cumdem polum(xn Melapli., tex. cotn. 47). Juvenes cuslodiendi sunt, ul non dwant aut au-
Ignorai e viliaest melius quam sciteea (xn Melapli.'' diant aliquid turpe, quia e.c dtcere aut audire,aliqttid
'"
com. 51 turpe smpefacere coniingii(vn Poht.).
liOfl BED2E"VENERABILISOPP. PARS I. SECT. H. ~- DUBIA ET SPURIA. «12
Justum esl auxiliari pauperi (i Rheior ). '&
& M
Justumesl faceie giatiamei qvi gialtam factl (Lib.
Ii Rhetor. Aristot.). Maleria non esi ens (i Physic ). Inteliigitur quod
Juslum est auxihari tiniicis(IMd.). maleria prima non stt ens in aclu fonnali, cum Iioe
Jaclttlor vUuperabUibr'eHntendace{ivEihic, c. 14). lamen heneslat, qaodsitens ' ia aclu entitativo, ut
'
loquuntur. s
L Materiu semper conalur ad Hiaieftciumsum foimm
Locus totius el locus parlis idem est { i Cmli, lexl. (l Phys.). Hoc intelligeodum est de materia isla re-
€om. 19,77, et in i\ €a$, texl. 55). Liniilat Com- rum conuplibilium et-geaerabilium -propier poiea-
mentator isiamprdpbsilronem (in3 Phys., in comtnen. ti.tm contradiciionis.-Exse enim nullam i.abet for-
S1) de loeo secundmn speciem, uon de IOGOsecun- mam propnam, habet autem poteoliam aclonwes.
dum numerum, quia major est locus totius, quam Molus et iempus suni mfinita ( vi Top. ). Intelli-
Hocuspartis. gilur capieodo ly infinilum siocategoreoiatice, sie
" Lumennon est coipus(i\ deAnima). Intelligilar, quod ly molns ei lempus stant confuse. Enavn alio
lumen nooest corpus substaoliale, sedbene esibor- niodo conceditur secuudum successionem*t poten-
pus quantiftcatum concrelrve, vel lumen non est tiam, sic quod uietus seetindum successionem est
corpus resolutum a corpore lacido, vel -sic, lunieU infinilus.
Jion est corpus exlensuRi, seu «xteasive, sive exteo- Molis nobis movenlur omnia, qum in nobis sunt
sione propria. , ("u Phys. el II Top.). Inielligilur per se, vel perac- '
Locus communis>est,qui coklinet onvnia(iv Phys.). -^ cidens.
^"* Matetia nec esl
Inleiiigitur sie, qui contmet c-mnia aha a se prajter quid, necquale, nec quantum ( vn
coelum, quod coulinet omaia, noa tamen seipsuin. Melap.). Intelligitur matena prima secundum se,
Locus esl non dein loco (Ibid.). Id est, non de ra- nec_est c|U'd, id est, hoc aliquid, scilicet, aliqua
tione Joci, quod fu in loco Sive locus non est per Substantia cerlja speciei; nec est quale, id est ha-
-se iu loco, sed pet accidens, locus enim ut loctts bens ahquam quahtalem piopiiam : non est quaiis
continel, per accidens autemesi, quod fofle qaoque secundum aliqu.tui qualitatem per se et propne, nec
ipce ab altero contifieatur. est quanlum, id est, noo habeus ex se quanlilaleui
Locus estaquahsiotato (Ibtd.). Verum esl-de loco aliquam deiernuiialani.
propno, norf autem de loco comnwini. Maletia piitna esl medium inler esseet nonesse(l
Ltlterael sylluba carent seiuu ( Pnsciaitus, i Mmo- PhysicoTUin).Sed hoc videtur falsuro,, quia si sic,
ris ), Jnlclhgilur, vtfrenl sehsn, ul est, sigailicatione Sequeieiur quod inier duo contiadicloria esjjet dare
ultimata, non lamea sic>quod non essent seustt ex- medium. Respondelut' quod sic inteliigilur, quod
ierioTj perceptibiles. roaieija prima esl mediuoi iofer non esse simplict-
Lex ptohtbet nequis seipsumvccidal (v Elliicorum, ler, et niter esse in actu lormali. j>lodonon esse
Commeiti. cap. 16). I&telligc non tantum humana, sitiipiiciter, el essein aclu formali, non sunl contra-
sed et i) iitirahs el divina. dictoria. Senstis est: Materia esiquideni subslaatia,
,Locanulut alia suffllaitctim dwo>Mperins, scilicel, et sed imperfeeta, et lta qaideai meditim jjuoddam in-
infenus (m Pltys., com. 55)'. ler cus simpliciter, et non ens sirajihciler, neque
Locus optmtus M betto est medhw, Quta foites le- enim est OmJiibusmodis; boc esl, perfecte, et ceu
nenl locum mediutn inlei audaces el limidos { Attst. u C ( suecificalum ens, neque est nullo modp ens,~sed est
ide AHePoet.). Ciis suhsistens in ieiiUfi natitia. In potenlia lamen
Laudate pimsentemadulaloiis est (Idein, libro u). ad omnes actus formales et ad omnes species na-
Liber Physicorum csl rtidix et prmcipium loitus luiales.
philosophim naluiahs (Comtnent., Itbto I Plnjs., in Motusmisii csl ab eiemenlo simplici dominante 4n
~piologo). eo (i Coch, cbm. text. 7, et u meteor.). Vera est pro-
LTSet dies «OHhabent &se semitldumquod substan- posilio, de uiisto periecto, eujus misiio est tom-
lia aliqua petfecla, sed secundum quod generunlurcl pleia, m qua vicjelicet missibilia sunt reducia ad
vmiumpuiuur {m Phys., ieXl.59J. unam formam superadditam mjstioni. Falht autem
Locus inedius est locus ptincipanlis. In librode Se- in misio cujub mislio est per solum parlium juxta
mectuli cl juvenlule. positionem. Nam lalis mo.tusnon est siraplexj sed est
Lupus gulosus comeditsine maslicalione, el taitlum 'innexus, seu compobitus, ul est motus turbiimm
TR.H0 iempore, quod sufficitstbi ad ires dtes {In hbio v (Aveiroes, iv Cmli, com. 7).
de'Histonts Anhnalium). Malhemalicus solum de causa ]oi mali considcral
Linguain Itabet -aninmt, ut iotnmuuitet •aliquidal- ( Aver., l Phys., m com. 1). Tlesjiondetur maihe-
tsii (m de Aiiitna). maiicum considerare formam tantunf, quia non con-
Lttus el grdtiatum actio debenturddnii, el non acci- siderat materiam sensihiiem, neque agens^, neque
pienti (iv Eihicorum). fmein conceriieiitein moium, sed soluia considerat
Locusaieinie£tmtemus(u Cali, comment. 2). formam universalem declarantem, quidditateui, par-
Lingua conventt in duo opera naluim, scilicelgu- J) ] tes enim defmiiionis dicumur formse, ut patet m-ji
stnm, ei loquelam,ei qUaincunquevociferationem(Lib. Pliys.. tex(. 28.
II, text. 88). Movens et motum debent esse stmul {\n Phys.,
Lac el\am poiesl fteri in immbui (Arisloleies, dei text., com. 10). Yeritaiem habet j>roposttiode mo-
ummaL, libio i). \enle in genere causaj efficientis, Jallit ûtem de
Lingua esl propier sapores percipiendos, et litietas( movenie in genere causK hnahs, prascipue in gene-
ewprimendas(Libro xi de animal.). rabihbus et corruptibilibus, in quibus aliud est mo-
Licel amnesscientimnobiles sinl, lamen divina eslt vens ttt elficicns, utdicitAverr.iopiiiiio.cap. lib.
nobilior, quia ejus subjeclum est nobtlius(vi Metaph.,, de substantia orbis, glossa esl ejusdeiu Ansiotei.s
com. 2). , in vn Phys., text. com. 9.
Lucrum est auxilium indigeniim{ \m Eihicorum,, Malena piitna generalur per jxcddens (Commenia-
tctip 10). lor, i Pfiys.). Inielligilur pei accidens, -id est, se,-
Leges inhonestm, licel maxime siiil in nsu, aboletii cundum quid, Id est, ratjone ionnas, quai ei ea rer
licel (nPolit.). generationem edueitur, cum qua novum constituit
Lvdus fil pi opter requiem(vm Politicoiuni). composiium.
Lectio cerio prodest, varia vero delectat ( Seneca,, Malerta ptima in rei vetitate generalur (l Phys. ).
lib. Epiit., 45). Respondelttr quod verum est jsubjeclive, sic quod
Libentius audias, quam ioguaris (Idem, de Moti- incijiit esse subjectum formae, non autem termuia-
*8«), ihe generatur. intelhgtiur eo sensu quo axioma
4013 BENTENTiÊ PHlLOSOPHlCiE&X ARISTOTELE COLLECTJE. 1014
proxime prsecedens,nempe iucipit subjecium esse A,litatem, A nec quanlitalem (J*er Avicennam). Proprie
formsp. loqueuilode his sbilicet, ul habent ralionem prsediea-
Malum entis destruit seipsum, et videlur^vellequod meuti.EstenimDeos perfectissimus.simui et simph-
malilta noininalilei tit altquid, quod esl lamen contra cissimus. Improprie autem vel similitudiue qua-
eumdemPliilosophum (u de Anima). Hla dupliciter 'dam, eliam^ illa quandoquedicuntur de Deo.t
jmelligitur : Uno modoconditionaliter ut sit, si ma- Maieria prima appelit fonnam, sicut femina virum,
iuai eotis esset, luuc destraeret seipsum, \'d est, turpe bonum, seupulcliiumJ( \ Phys., lexl. "81). Io-
malum entis significat destniclioiiem'sui ipsius. Alio lelligitur de appeiuu naturali, et .non aniaiah. Vel
modo inlelligifur quod malum Ueslruit seipslifn per ste : Materia priina appeiit.formam, id esl, appetit
accideos, malum-eaim eam §it privalio, hon repe- perfici a fofma. At ne quis existimaret -malerram
riturnisi inbonO»;dum ergo cohatur ad Mestructio- shnphciter esse tiiipein, addil id-esse per accideus,
neoi boai, per accidens aUsui ipsids destfiictionem puta ralione privatioms. El ita turpe, quia turpe non
eonalur, quta privauo non pdlest, existere sihe sub- estâppetehs pulcliri, seu iioni, uec est per iie ia
jecto. nialeha turjiiludo deformitasque, sed per accideas,
Magis esl eligendum indigenti ditari^ qilhnitphilo- quatenus pfivaiioais est eoasors./Eam vero appeli-
sophari (uiTopic). Noo quudsil niehus, se"d quod tioaem esseia materia, sicdicit.Theraistius, provi-
sit magis aecessanum iiidigeali. "dealiamffuisse, qusa et lurpi desiderium honestatis,
Maleiia piima primo rectpil forthamhhiversalem, et egeati-opuleutise quantuai -sit salis, injecerit.
detndeminusuniversaUmfCominehlator,xn Melaph.). Molusnalus esl igtixre ligna, lapidcs et ferrum
iloc est, pnus aaiura formam elementi, deindefor- JJ f (ii Cmli et Mundt, tex. com. 42, et in 1 Meleor.).
mam misti, denique animam. Prdthein ehihi hatientt Adverte quod duse condilioaes requirantur/ circa
inier se istse fjimae', suhtque aliaj aliis majjis velI hoc, ii't mqtus calefacial prcecipue. Prima quod sit
minus cooioiuues. yeiox, Ita^qiipdcorpus ,calefactibiledistrahatur plus
JJIouensdebet esseshnul cum motu (v\i Phys,). Non1 quam seeundum propriam naiuram est distrahibile
semper imuiediaiioue suppositi, sed semper Imme- (nain fareiaclio est disposilio ad calorem), ei sie
dialione Tirtulis. motus rarelaciendocorpus moiura calelacit. Secunda
Matena remanelin le {acla, piivatio vero iion.{ 1 est, ut niotussit in magao mobili, et propmquo.
Phys.). Iotelligitur qttod mate*ria remahet in re3 Mathia iiegalione cognosctlur (x Melaph., tex,
lacia sub ratione et deiiooiinaiiooemateriae, sed pri- coin. 24). Nota quod matena dujilex sit, juima et
vaiioaou raanet sub illafalioae vei cierioininatione, , secunda maieria. Prima est natura, 'sed materia se-
est enim formahter negatio fOrmse,ihateiiililer ap- cunda est naturarum, sive habens naturam. Prima
titudo ad Tormam. @_uaodoergo hoii adest iorma,, eniui matena est siibstautia simplex, sed secuada
saoe sub raiioue privaliouis nbn remanet amplius s est substaotia composita ex maleria el forma, sive
privatiu. sit ut materia alteraiionis tantum, sive ut materia
Jtfoiusi» quanlilale dicitur augmentniibvel diminu- alterationis et compositioois simul. Piopositio igitur
lio ( v Piiys. ). lntelhgilur quod motus ad quanti- veritatem habetdepmiia maleiia pnncipaliter. Ni-
iatem propiie. Oode rarefactio el condehsatip diffe- rniruoi enim cognosciturnegatioriequatenus est eos,
runtnon parum ab augmentalioae ei dimiiiuiione. seu subslaiitia, quse aee est forma, aec habeos for-
Maleiiapiimajion est (i Phys ). lulellijilur, utsu- - U
L mam, quantum est de se. Est autem ia poteutia ad
pra : maiena prima aoa est 111aciu formali, quia1 " omaem formam.
maieria pnma uou esl forma , cum Iioctameo stat,, Motus, esi tetnpus (iv Phys.). Respondetur qitod
quod matena pnma sit m aetu esseuiia3 et po- Philosophus vult, quod illa 11011 est prsedtcatioessen-
tentise. tialts, sed accidentahs, quia motus ut numeratus et
Magiset minus 11011 diversificantipeciem (11 Top.). acceplus iu measuratu duratioais rerura iftafum, et
Snielligitur de specie esseiuiali sic, q,uod hiagis ett operatioouai naturaliuoi est lempus. ltaque accidit
inious noa di\ erstficant speciem esseuiialein, sedi motui, quod ipse sit tempus.
beiie accideatalem. Motus qui eU ab exirinseco motore, esl viotenlus
jllediuiu compomlurex extremis (v Phys., lext. 6). (niPhys., lext. com.li)). Respondetur, quodmotus
Ioielligttur de compositione simihiudmaria, ld est,,, ab extnnseco motore 11011 sempei movenie, vel 1110-
quod medium m aliquo gerit sjiniliiudineni uuiuss tus ab extiioseco molore m mobrliuon liabenle 111-
extremi et 111alio alterius exiremi. Quaiicjuahialt-i- chnatioaem»ad talem moium, dicilur esse violenius,
quaudo etiaoi reahter componilur ex extrehns, utit et SJCdebel iatelligi propositio hsec ia via Peripate-
fuscum ex albo et mgro, tepidum ex cahdo el fii-i- ucorum.
gido. Mediumpromovetipsum moluiit(111Cmli in oppo-
Minimonon polesl dari minus (1 Phys.). Inleliigi- i- situmesl Philosophus; iv Phys.). ljbidii.il. quOdtne-
tur in sensu diviso,- non in sensu composiio. Tali li dtum est resisienita successiva,el per consequens est
enim minimo possjhfle est dan mihus: impedimenlum molus). Respoadetur quod aufct6n-
Maleiia pnma non esl 111potentia ad formam { Per!) jL-ias3. Ccelt iatelligilur, scil. quatido nlediuin esl
Coinmehlaloremet Phtlosophum, v Metaph. ). lolel- I- " subiiie, et sic per accideus promovet moium, scilicet
Iiguur de potentia activa et uislruoieiitali, et non n raiioue yenutiset utilitatis, sed de per se medium
de poteuUa passiva et essentiali. semper resistit motui, eo quod itiesse appetit esse
Magniludo ei muliiludo non sunt accidentia quan- t- Jndivisum. •
litaiis ( v Meiaphys.). loielligiiutf capiendo ea res- 5- Mensura debet esse quid minimum(xir Melaph.).
pective, luoc uon sunt spectes qhaotitatis; sed ca- x- Respondelur quod mielhgitur, quo ad sufficieniiani
piendo ea absolute, lunc sunt spedes quaotitaiis, noulicationis, ld est, quod non debet delicere ad mi-
Mundus esl mletnus{ vui Phys., et xh Melaph.). )'. nimum in notilicaliouemensurali.
Intelligilur secuodum Atist. quideai et alios, quibus is Molus circulariscmheUpnmusiiwlUum(v\uPhys.).
creatio rerum ex nilulo fuit ignota; non autem se- i- Inlelliguuir, est primus uiotuum, id esl, cliulurnior
cundum ventatem, quse docel inundum ex nifulo lo motuum. Vel sic est priuius motuuai, ld est, per-
Jactum a Deo m tempore. lectior motuum.
ifimcs bonumconjunclumalteri, facil ipsum magis is Melapnysica est cleomnibusenlibus mundi (1Phys.).
bonum( 1 Eihic. ). £t sic sequeretur cjuod corpus is In geoeresne secunduai ratioaescoaiUiaaes, aooau-
ammatum esset nobihus ipsa anima. lutelligitur, r, tem secundum propnam cujnsouequidditateai; homo
dummodo uaum boaum non mcludat ahud. Uude ie enlui secuadum quidditalem suain non ad luetuphy-
etiam nuliuin bonum Deo addttum faeu ipsum raajus is sicum, sed ad pliysicum pertinet.
honum, quia estinfmitus prsehabensomne bonaui. Meiaphysicaest scienlia nobtltsiima et dtfficiliima\
Manifeslumest quod Deusnon habet genus nec qua- a- (J Metaph.), Inlelligilur nou inclusive sic, quod so-»
ms MDM VENERABILIS0PERUM PARS I. SECT. II."— DUBIA ET SPURIA. 3010
lius melaphysicisit considerare difficillima,sed eliam A Mulier majoris est pielalis et compasstomsquam
' alteritts artificis : sed vult, quod principaliter solius vir; sed est majoiis invidim,contenlioniset lilis, el ma-
metaphysici sil considerare difficillima.Nobilissima hliosior esl vtto, etde facili decipiiur(ix hbr. de Hisio-
autem uiique est ratione subjecti sui principahs, riis animalium).
quianonsolumtraclai de transcendemibus illis Enle, Menslruuni in nmlieribus cessal in quadtagesimo
Uno, Bono, Yero, verum etiamde Deoet ioteJligeu- anno, et in aliqmbusmattel usque ad quinquagesimum
tiis lanquam objecto principali. annum, etideo vetulmanliqttmsunt iatbaim (ix lib, de
Modica iransgiessio in pt incipio a verilatedescen- Hislorits animalium).
dentibus, in fine fit longe deciesmillies major (i de Mullo gravius est male dedissc beneficium quam
Cmlo lext. 33). Exemplunrest deiier agente, qui ernon dedisse (Seneca, de Beneficiis).
rat in principio itineris,et ideo quanto magispergil, Magna est dignilassapienlim,qumSocralem sumino
tantq_ magis in errore perseyerat. Sic parvus error Deo comquat(Apuleius, de Deo Soaatis).
in pfineipiis,- fit maximus in iine, et >deoj'ubehat
*- Manifesta negare irieverentia esi (ji libro Rhelor.),
Plato, quod prolixus sermo haberetur de priocipiis, Movensetmotum sunt simul (vu Physicoium, lext.
«t inquil commeniator, 8, de Anioiacom. 4. 9). Saltem virlute.
Mediumestnubilius exlremis(v,Phys.). Nota quod Maleria est causa, quare enlia possuntesse et non
duplex sit medium. Unum est secundum magnitudi- esse (u de Generat., iex. 51).
nem, aliud autem medium, quod eligitur a nalura. E Meliusest esse quam non esse (Ibid., iext. 59).
Propositio vera est de medio seeundtim ualuram, Medicus est artifex mechanicus{de Anima com-
nonautem de medio secundum magnitudinem, sive JJ menl. 17).
secundum situm, gloss. est Aristoteles et Averroes Melanchoticintaximevera somniant (de Divinit.).
in 2, de Ccelo, lex. com.'74. Aliomodo respondetur, Moismhil aliud est, nisi fi igiditas el siccilas(De
quod aiia esiaequivocalio ex parte medii. Nam quse- lonqitudineet brevitatevitm).
damdicuniurmedia per compositionem ex exlremis, 3tors nihil aliud esl, quam recessusanimma corpore
•sicutcoloris medii inter album et nigrum ; ct quse- (Idem, de motte).
«lam dicuntur media per comparationem lanlum, Muho melius esl habere anhnam habenlemscientids
sicut aer etaqua,suat media ioter igoem et terram : qham habiium corporisviderebene indulum (Atislote-
uislijictio hoecetiam est Averr. 4, Coeli, com. 26. In les, in Epistola ad Alexandrum).
ueulris universaliter vera est propositioassumpla. Mulier mehorispielalis est, -quamvir, sed majons
,VideZimar. fol. 72. Vcra est autem propositio in invidim,et malitiosiorest viro, et factle decipi polesl
moralibus, quia virtus, quae est in medio duorum (Libro ix de animal. Aiislot.).
exiremorum, qua?suntvitia, est ndbilior extremis. Magis dicitnusitlum scire rem, qui scit eam afjir-
Melitts esl mori quam facere conlia bonutnvhtulis "maiive,qiiam qui scit eamdem negative (m Metaph.,
(iH Elhicorum). lext. 3).
Medicinm fiunl per conlraiia Mors metaphorice dicitur finis{y Melaphys., lext.
- - (w Eihicorum ,
cap, v).
Malum facaeeslfacile, bonumaulemdifficile(Ibid.). Major 'vhlus esl bona operari, quamlurpia non ope-
Mediumin omnibusrebus esl laudabtle (n Etliico- rari (IV Elhicorum, cap. 1).
sum). p Muliitudo lemports facit experientiam(vi Etltico-
°
Minusmalum esl eligibilius magh malo (v Elhico- rum, cap. 7).
rum). Major esl deleclaiio in quiete quam in molu (VJI
Maximumbonorumexlerior esl honor (iv Elhico- Ethicorum, cap. 14).
rum). Maliiiosusnon est bonus neque in aclu, nequepo-
Maltes plus amanl filios quam paires, yuiftcerlioies tenlia (vni Elhicorum, cap. 8).
sunl de lis, et plures laboies habenicirca eos (viu Malus rex tyrannus diciiur (vmElhicorum, cap.l).
Ethic, cap. 7). Malres plus dihguntfilios, quam paltes ( viu Etla-
Majoribus dalur honor, minoribusautem lucrtim; corunt, cap. 7).
quia honor esl trtbutio virlutis el beneficii, luctutn au- Melius est civitalemregi a viro oplimo quam lege
lemest aujcihumindigenlim(vui Elhicorum). oplima(ui Polit.).
,, Maqisttis, clitset parenitbus non potest reddi mqui- Mediajiossessio bonorum cxletiorum est oplima,
valens(tx Eihicorum). quia facilhmtuneslralioni obedne(wPoht.).
Magis tenemuramicis largiri bona quam extraneis Mmores,ul fiant mquales,seditioneinfaciunt; mqua-
(Ibid.). ies vero, ut fiant majores (v Pohl.).
Mullo graviusaliquisfert, si honore piivatur, quam Melodia, iralos, et nhis passionibusoccupalossmps
si bona sua auferanlur (n OEcon.). alleviat, ipsos tmtosfaciens(viu Polil.).^
Mascuhnumgenus nalurahier dignius esl feminino Musicaest polenstmlificaiehomtnes(Ibid.).
(i Pohl.). Multis servil, qui corpori servit (Seneca, libto H,
Meliusestjudicare secundum leges et lilleras, quam _. episl. 14).
secundum pi opttain scienliam, vet senlenliatn(u Po- " Magnanimi est contemnere magna (Idein, iibro v,
lit.). epist. 59).
Muiti setvi guandoquedelerius serbiunt paucioribus ' Magnatutn virium est, negligereImdenlem(Idem de
(Ibid.). motibus).
MonslrOsimilisestavarilia (Seneca, in librode Mo- Merietis. Ista eslhominis naiura, et non pmna.
ribus). Moiieris. Ilac condiltone iniravt,ul extrem.
Mihi crede, avatus non potest esse divesnec felix Morietis. Vila noslra peiegrinatioest: Cumdiumn-
(Ibid.). bulavetis,dotnumredeundum esl.
Mullo magisprodcst, si pauca ptmcepla sapienlim Morieris. Siullum csl liinete, qued vi'are non
teneas, el tlla prompla elin usu libi sinl, qttamsi mitlla possit.
dtscas, et illa non habensin animo (Seneca, de Bene- Malede le loquunlur homines. Bene loquinesciunt,
fictts). faciunl enitn, non quod mereor, scd quod solent.
Mancipiorumraro estclementia(Boelius,in de Disci- Malede te loquiiurrmaius. Moveret, si hocjudiclo
phna Scltot.). facerei, ei nonmotbo; nonde me loquilur, sedde sa
Mtsetumest eumessemagistrum,quinunquamnovit (Oinnta ItmcSeneca, de remediisfotlutlorum).
se esse disctpulum(Ibtd.}. N
Mascuh, si iton coeunt, sunllongioris vitm femellis;
quia mascutus est callidior femina(In de£auta longi- Niltil acjtlullrajiradutn sum perfeclionis,sioe juod
ludiflisei bievitalisvitm). idemest: Niinl agtl ultrasuamspeciem (vu Melaphys.t
iOH SENTENTIiE PHILOSOPHICE EX ARISTOTELE COLLECM. 10IS
tex. com.ult.). Falsa est proposiiio, si absolule io- A lura in superfltns: Similiter si nati omnes tres una
telligaiur : Iimilalur autem hoc modo, quod-veraest manu, sive sine manibus, tunc deficeret tota natura
de ageolibusin viriute propria. Uode vittus infor- in necessariis, dicendtim quod tota humanilas esset
inativa existens io semine, licet non sit aoimata in monstrum aclualiler, JJOO autem potentionaliler.
actuproducit inde animatum, quiaestinstrumenlum Consideranda enim est tunc non lantum species
remoratumab animato, videlicelaCcelo. Falliteliam acltiaiis sed el potenlionalis. -
in accidentibus eadem ratione, quia idem est agens, Nullum complexumesl definibile(u Top.). Respon-
disponens materiam, et inducens formam, sed non detur, definilione rei, aibenedefinitione nominis.In-
virtulepropria, quia agit sicut instrumentum. Fallit lelligitur etiam lanquam defioibile propinquum, lieet
in agenle remolo : Fallit in agenie per accidens et a bene ut remotum. Et ratio est, quia omne defiuibile
casn (Vide pro his vu Melaphys., com. 31). propinquum debet esse species. Sed nullum com-
Neque animai dicis esse hominem (Per Porph.). plexuoi est species, ergo nullum complexum est de-
llla auctoritas intelligilur, quod illa prsedicatio, Ani- fioibile. Si igitur resolvitur coaiplexuoi, beue eliaux
mal est homo, non est direcla, eo quod inferius praj- secuodtim partes potest defioin.
flicaturde suo superiori. Non sunt eademnota nobis et simpliciter(i Phys.,
Nominael verba iransposita idem significanl(u -atpi text. 3, i Post., cap. 2). Hoc accipiendum.est utpiu-
'Epu.fittui.g).Illa auclorilas habet duplicem sensum. rimum. Nam in Mathematicis sunt eadem nohis, et
Unus est, quod solum propter transpositionem ter- simpliciter noia. Hoc item yerum est de rebus, prout
minorum scilicet nomiuum-et verborum, nomina et extra mentem existunt, in quibus prius cognoscimus
yerba non amiltunt suas significationes essentiales, B' quae posleriora sunl secundum naturam, deinde vero
licet bene accidentales, ut est casus, numerus et quse sunt priora; alioquiu magis uaiversaha suot
figura.Sed alium sensum Iiabet, quod propter trans- nobis, et simpliciter uoliora. Hoc etiaui veruoi est
posilionem nominum etverborum non mulalur ve- de homioe, prout naturaliter cognoscit re«, non au-
rilas propositiohis, et si ille sensus debet esse verus, tem prout scientiis prseditus, et in illis exercitaius
tuoc oportet quod servenlur proprielales logicales, intelhgit. Vide ArisCot.(vi Top., cap. 11).
scilicet amplialio et reslriclio. ~ 2YJ/H7 scilur demonsltaiiveet
- Non ensnon inlelligitur (i Phys.). Iolelligitur noii Verum est, scilicet secuodum sedefinitive(n Posler.).
loluui-et adapqua-
eos, non intelligitur per propositiones categoricas tum. Esseoiiseeoim rei per defioitiooemcognoscitur;
affirmativas, sed cum hoc lamenhene siai, quod non' passio per demonstratiooem, videlicet, perralionem
ens inielhgiiur per propositiones categoricas nega- passionis. Nam quateuus eliam suam habet essen»
tive, hoc esl, direcie. suo modo eliam habet defioitiooem.
- Non necesseesites ferre ad disputalionem, sivead tiam, Non contingitsensumdecipicirca proprium objectum
dispulandum,sed utimur terminis pro rebus (i Elench.)., (u deAnima, lexl. com. 93). Ioielligitur duaimodo sit
Intelligiiur de necessitate condictionata, cum debea- bene dispositas, et objectum sit beneappropriatum;
mus disputare de rebus per nomina, et non possu- snnpliciter vero sive distincte loqueodo respondet
mus res porlare ad dispulationem, tunc oporiet nos Averr. (Supercit. text.) sensum esse; quod sensus
uti nomimbus pro rehus. inmajori parie circa sensibile proprntm non erret.
Numeius est infinilus per apposilionem unilalutn Et hoc eliam respectu sensibilium commnoiam, v.
(m PJtys.). Intelligilur quod uumertis potest multi- [j g., motus, magoituduns, figurae, eic, io quibus ta-
jplicarim infinitum per appositionem unitamm. melsi sensus quoqueminus frequenter fallatur magis
Naiuta el principiumsunl subjeclumscienlim nalu- tamen frequenter quamin sensibilibus piopnis.
ralis (Coinment.m Phys.). Sciendum quod quselibel Nulla bona definitio debel dari per oppostla, vel -
scieoiia considerat aliquod subjeclum, ejus princi- elkitur (Ex v Top.). Ratio, quia membra bonaade-
pia, passiones et species. Natura igitur et principia finitionis debent competere definito, sed opposita
raiione istiusconsiderationispossuut eliam dici ob- non conveniunt uni el eidera; "sciendum igitur quod
jeclum physicse. Cum hoc tamen stat proprium et illaâuctoritas intelligiiur de definitiooe quidditativa,
adaequaiumsubjeclum pliysicse, fit ipsum corpus mo- sic quod illa non debetdari per opposita copulative;
biie, cujusisla sunt principia. cum hoc tanieii stat, quod aliqua poiest dart per op-
Nalura dirigitur ab agente infullibili(Commentat. posita disjunctive, vel cum ordine. quodam. Unde
xn Metaph.). Intelligitur de naiura naturante, scili- delinitur naiura principium motus et quietts, quod
cet Deo, vel eliain, de natura quidem naturala, sed sit principium molus vel etiam quietis, sed hoc cum
ut plurimum duntaxat simpliciter inielligilur dena- ordine quodam; proplerea enini rcs naturalis move-
lura naturante, scilicet Deo. turâd locum suum, utibi quiescat. Terra, v. g., ad
Niltil est in intelleclu, quin prius fucyti in sensu centrum raundi," ut lbi lanquam in loco suo naturah
(i Phys., et \\4e Anima).Jntelligitur quod non oporiet, conquiescat ct conservetur. Csetera de hoc axiomate
quod omnis cognitio inteilectiva alicujus rei depea- habes supra in littera D.
det a sensu ejusdem, quia de Deo et iiilelligentiis Natura solum inlendtt speciem, el non individuum
habemus ootiliam intellectivam, et tamen non sunt (Per Avicennam). Respoudeiur quod natura non in-
sensibiles, sed sufficit, quod ornnis nostra cogmtio D diwdualis, sed cominunis, sicut coelumsolum inten-
iniellectiva dependel a sensu illius vel alterius rei : dit speciem scmper coatinaare, et non lndividuum.
Modo dicitttr, quod notitia iotelleciiva de Deocau- Alio modo aliis dicendum videtur quod hoc dicat
sata, est ex nolilia effecluum, per quam deveoilur Avicenna ponendo universaha realia more Platbnico.
immediate in cognitionem substanliarum insensi- El itleo de boc ej'us diclo non curandum.
hHium, et hoc a posieriori. Nihil scttur nisi verum (i Posl.). Quod non esl non
Natura non deftcil in necessariis, nec redundal in scilur, id est, ut dicit Philosophus, lalsi non eslscieu-
superfluis (n de Animq, el i Cmli). lnlelligitur quoad tia; ut non est seientia diametium csse commensura-^
imperfeclionem finis uliimati, lunc natura non deii- bilem coslse,quia id falsum est. Dices: Unde sequilur?
cit, nec redundat, licet quandoqtie deficiat et redun- Quiaseieniiaest veiorura, propterea demonstraiioneia
detin determinalione cerli linis determinati et par- ex veris procedere oportet, hcet ex falso inferatnr ve-
ticularis. Alio modo intelligitur, quod natura nec ram, hoc est, ex prsmissis falsi», quantumad vim
deficit nee redundat quoad lotam speciem.licetbeae illativam, et propter syllogismi dispositionem, sed,
quoad partem.speciei, id esl.quoad ahqua iudividua; non sequitur quaotum ad vim probativain, et tao-
vel dicalur, quod natura deficit nec superabundatiu quam ex causa, quia quod non est, non potest esse
pluribus, sed bene aliquando in paucis. llem pohen- causa, aut probare id quod est.
do casuni, quod lantum tres essenthomines iu mun- NuUutn mdmsibile movelur(vi Phys.). Intelligltuv
do, et nalos omnes cum sexdigilis In unaquaque per se ei circumscripiive de loco ad locuia.
Bianu, lunc esset monslrum, et redundaret tota na- Nulla forma est composila ex panibns diversarum
4019 BEDM VJENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — XfUBiAET SPURIA. I&S
- raiionum (Per auctorein Srx pimcipiomm)? llespon- % i nsieiidi, sieiit fecil Arisioieles cum negantlbiis
"" prima
detor quod loquitur de forrna simplici et non com- firincipia (In iv Metaph.). _/
posiia, nec est iuconvemens," qnod ahqua lorma sil ^Non rerhiniscimur post piortem (Atisl., i ellh Me
composiia ex parlibus diversafum rationiiin sicot Anima). ScHicel, qua partti reminiscentia esialiqnja
fonna aggregata ex pluribtts. ipsius sensitivi, ut ibi Joquiiiir Arjstol.^lioc esi,
Nescimus verttm sine cauka(H Mtlttplt.). Inlelligilur quatenus fil per conversiohetn ad phanlasroata. it
a priori. Vel sic : Neschuas veriim propter quid sine hene etiaui manet post mofteni fatione speciefhVh
causa, cum hoe tamenstai, quod scimiis vfirum quod intelligibiliutri, vel raiione ejuS tognilionis, qusejjaiu
est, a posteriofe, siVe demonstratione, quia.sine setnel recepta in uitelleclum, nou amplius depenciet
caiisa. ai speculatiohe phaniasrnatum, sive tandem ista co-
Nen sotunl gratim agendm iis, qtiorum opMionibus gaitio sit de sinsiulaTibus,sive universalibus".
qnis atquiescil, sed eiinmillis qiii dunlaxat superficie Notitia ptimoru}n piinctpiorumesl nobis innata
tenus dwerunl (fi Mel., iexi. 2). CimferUnlenim ali- {i Poster.). Yideiur ergo auod Intelieeius in princi-
quid etiam isti; habilum nrimquenb~slrumexeicuerunl. pio sals ciealionis hon Eabet se tanquajn lahala
Sicin xu MelaplL, iext. 45, idetii'Philos. inquit: Di- rasa, iu qua uiliil est depiciuoi, quod est couira
ligere quidem bportet uhosqHe}adhmrete aulem ier- Afistolelem (m Ae Anima). "RespooUetur quod sie
tioribus. Sensus esl quod minus quidem debemus liis iuteUigitUr, quod ahima aaturaliief est iiiclmala ad
quam illis, atlanien et his, quatelius excitaiuiit et esseiuieadaqi piimis principils; sunt enim tam ma-
prceparaveruol facuitatem ilostram inielligenui, ad nifesla, tanf eefla,rot sine ulla probationeêx sola
invesiigandam el eruendaio veritaJem. Nam oi ibi g terrainofhm intelligehfia cognoscantur, tanquam
Arist. dicit, si Phrynis-non fuiss6t, nequelimotheum vera et certa, ul, v. g. : Quodiihet est, vei noh est,
haberemus; eisl enim Plirynis artis musicaa minus vei : Toliirn majus sua parle, etc., ejushiocli sunt,
fuit peritus quam Timotheus, tamen prasceplor ipsius Ut si modointelligantur vocabula f v. g., qtiid sjgnf-
fuit, ipsumque excitavil arj prseparavii, ut ariem ficel voxista Latina, foium, quid vox ista, pars, et
haoc ad majorem perfectionem peidueeret, et musi- sic de caateris, statim Iiitelligatur proposnioneni
cus excellelitior evaderet. Vide plura apud Simpli- ejasaiodi venssimam esse.
cium snper hunc texium. Nec maleriu est, nec forma est, seli tptum composi~
Nalura solum habet cleleiminate de illo, quod est lum (vu Melaplt.). Inlelligilur quod inaieriajion est
vdrpus, vel passio corpotis (m de Animu).JZt videtur nec iorma supposiialiter, sed totum compositum. J,
qtidd naluralis non habei detefminare de intellectu Niltil sciiur sine causa{n Melaph.). Ifitelligituf a
humano. Respondeior quod naluralife solum liabet pnori et cognitione perfecta, cogniliOne auteni jm-
determinare de corpore, vel de paisione coiporis, peifecta et a posleriori aliquid Bene sciiur sine
vel de eo quod depehdet a corpore in operatione sua, causa, iit puia I)eus (vin Phys.).
et ens etiam liahet delermiuari de iiitelleclu. Nihd videtvr nisi color { u de Anima). latelligitur
Nigredo est prlvalio albedinis (In de Sensu el sen- sic, capiendo ly Colorconcreiive pro colorato, ut sit
s~ato).Respondetur quod vull tanltim quocl nigredo sensus : Nihil videlur hisi coioratdmj sive quateniis
est qualitas mious perfecla quam albedo. coloratum.
NeQvox, n?c4itier'a dpiel, sed verus esl doclor, qui
Necesseest in demonstratione magis credere princi- n mentemillumiimt
pits quatn conclusioni, Itoc est, ei eduhlatem veiscien- ^ telhgituf quod ipsa (Per Commentalorem^L-PJiys).la-
ttatn pimmissaium esse majoiis credibiliiatis, quam ôrum Instf voi non docet pfiucipaJiter, «ect
scientimsumconclusionis (i Poster.,cap. 2). Intelhgi- limeotaiiier; sed ille*verus do"ctor est,
-
lar de necessitate conditionata, ut si debet haheri scilicet, pfincipaJis, qul meoteni illuminat. ,
- Nihil esl, quod potest ralibnem eniis sut-ietfiigeu
credulitas *el scieniia conelusionls propter prsemis-
sas, tuoo praemissoedehent esse magis scitse, et ma- (Per Avicennain), IntelligilUYquod~nifni est quia
conliiielur suh lj ens, vel de quo non sit verum dj-
gis creditse; his enim prepler qme credimus, aliis ceie quod sit ens.
magis ciedimus, etdeclaiatur per illud prrocipium. Nthil habelwtxLe nisi nunc^Pliysic.). Non
Propler quod uoumquodque tale, elipMiui magis, et quod nunc sit parslempore lemporis, sed quo3 slt aliquid
hoc inleliige de dignitatibus et aliis pnncipns.
coniiniiativum jiarlium lempons, Est eiilm fempps
Nihil dat quid noa habei (i Elench.). Scilicet quod hon ens perhianens, sed ens saccessivuiii, quod ut
noo" habet vel lormalner, vel virlualiter. Oportet dieatur ess6, non dehet fiaiiere ahcfusimparteni per-
enim ut alterutro modo liabeat.-siquidem dat. Potest manenlem (sic enim non ens. sudcessivum, sed ens
autem bene fierl, ul aliquid ag<ujsdei-aliqujd, quod pernianens esset), sed satis est quod soas paites in
lamen ipsum agens nou haljei formafiler, sieut sol coiuiaua habeat successione, ita ut piiori posterior
facit ista mferioia calida formaliter, hcet Ipse sit tan- per in aliquid coniinuetuf. Sic dicimu^ nanc esse
tum cahdus virtualiter. - dieni Lifnss, a'ut ijiensem Novemlif., etjjene dicimus
Nullumviolentwn petpeluum (0 Cmliet Mundi, texl. secundum omnes cum laaien ntfne istud nilul sit,
eom. 8).Notandum duplex esse -wolejiluoJ.Violeotum_ nisi instans"qaoddam prsetei-iiam liujus"dlei pa'rtefaa
sihjpliciler, et violentum secundom quid. Respondciaf J* curo futiira copulans atque coojuogens.
efgo quod violenluui secandhm quid esse perpetuum, NuUum bonum honestum recipit addilionem (Per
noa inconvenil, sed Violentutn simpliciter, sicut de Senec). lotelligitur'quod nullam jionumf Ifonesltiiu
aere, quodsilfngidus iu media regione aens,vioJentum recipit additiooem per admistioiiein sui contraui,"
est secuodum quid, non ahtem slmpliciter, cutfi non scihcet niaiitise, cuiii 'hoc ta^hiea stat, qiiod capiaii
onineS ejus partes sinl frigidae, sed aliqua sit cahda additiooem gradus ad gradus"ejusdem speciei. _
in sua naiurali dispositione. Hsec Buceaferreus in Naluidle agens agit, ut assimilet sih passum. ifl-
primum raeteor. Sic igitur Philosophi nullum vio- lelhgilur quod agens naiurale agiltproptef forhiam
lentum per se, et simphciler et secundum totom ne- geneiandi acquiVeudam, tahquaoi,propier liiieihWb
garunt esse perpeluan, tameh secuodum quid et per fiiie, iu quaolum ordmaiur ad salvanduni speciem
accjdens illud convehit. Nec videatur liiji nOvoin in ordine ad perfeclionein ufnvers).
hoc, quia niultae sunt proposiliones per se veraein Non potcst esseptinceps sme amicts (i Elh.). ftafio
scienlia nalnrali^ quos lamen sunl falsae per accidens, quia de quaoto loriuaa est major, de laoto est mi-
sicnt djcit Commentalor (In vi Phys., in com. 15). nus secura.
Nola per se probaii non possunl (U Phys., iexl. Negaio ltno cbnltariorum de aliquo imiwdiale op-
com. 6 V Limilatur propositio isto modo. Per sei posilorum, cotlcedendumest el t ehqUum subjeclomo-
nota prohari non possunt, veruin est slmpliclier et; venle (Per Pehum Hispanum, tiact. h). Nolanduni
demonsiralive, el per se loquendo, lamen ad hoail- quod illa aactoriias est vei a, sahis duabus coudt-
nem possunt rationibus ducenljbus ad_ incoavenieusi iioiiibus. Prima est, quand'o subjectmij est susceptl'
"
302i SENTENTIJI PHILOSOPIIICM fcX 'ARISTOTELE UOLLECTM. vtik
bile ambofum contrariorum; iuoc oji6rtet quod si A j feiat, quod substariiia imperfecta et secundaria uebe t
uoom negaturde subjecto, qiiod riMiqutimdesigne- fieri a casu.
tur Inesse subjecto; proinde Uoii sequilur : LigoUm JVonest mendactum abslrahentium (n Phys., text,
non est segrum, ergo ligmim est saJiuni Secuhda; 18). Ac si'dicat, non ob id, auod a*bstrahatinteile-
cooditio, quod conlraria srot lmmediata, liihc ergo >ctus,quse abstracta Jion sunl fe, meniiiur etfalsum
-non sequitar : Lignum nOn ^st aibum," ergo est dieit. Est enim illa abstracfio simplex.cbiisideratio
nigrum. rei qua; niliil uabet falsitatis. Ut mathemattei abstra-
a materia setisibili subjepta ihofui, sectindum
Nulfa.poienlia esl-ad prmteritutn {i fcmli).fjilelligi- lienles l
ûr JIOOmodo sic : JNulIapoteolia esi, quse polest intellectum non meiuiuntur, quia nonasserUht%aesse
producere pra2terilum3 et sie est falsa, quia Deus extramateriaih sensibilehi, hoc, eu!ni(,esset roenda-
poiest deslruere Socratem, et reproducere, ut ex "cluinj sed coasJderaot de eis afisqiie cofisidera|ione
.Jide credimtis. Alio oiodo inlelligitur,quod nulla po- jnateri* sensiljilis,quod sioe menda.cioUefipotest.
tenlia estad prseteritum quod fuit prseterituni, iia âturahl suh operationibks'hoh fgch sallum fix de
ut per eam possil fieri qupd nou praeterieni quod Natuia animatium). QiiraJionpfogreditUtdeextreuip
P'3Btenit. Sic Deus oon potest facere "Ut Socrates adlYos exlremum siae medio. ^ s
esl raiib ud principia \\\ Elliic, cap. i).
desiructus non fuerk destructus. ImpJicat enim isiud
"eomradietionem, sed hene illiim polesl per soam Nullus palitur injusium volens (y Elhicorum).
omnipotenliam j-eparare et resuscitare destructum. Niillus esi bonus iel ~ mttlus ber inperabundmiliam
Non sumus domininostrarum opetationunl n prin- .-, (Ibid.j. Non esl omnino
,t _
xipio usque ud finem fui Ehic ). lnleiligitur sic : Nos gJ \lvid.). felix, qui s)petib thrpistiniUs esl
sumus domini, id e"st, libefi pWdacii liustraram ,
Nulius esi beattikneb bonus, nisi volens"(IJI Eitiico-
operationum» Ita ul etiam posflis cmnibus reqnisilis
«d agendum, possimus non agere.^V. g., etiam si Non parum differt, sic vel sic assuescita juventuie,
quis maxime esuriat, tamen a cibo oblato potest aJ)- imo muttum
,stinere; hajusmodi vero hbertas in bfutis miMme (ui EtlHcorum).
Nulius vuli vivere1stne amicis, habehs reiiqta ' bona
repeiitur, (vuj Ethicciiim).^ v
,_Non quodhbelagit in quodlibet. Non qttodtibelpa- Neque Aespe"rusitu, neque Lucifer aimirabilis^
titur^t qnolibeX.Non quodtibelfii ex qWtibet(\ Phys., 'sicut jnstitia, qum prceclaiisstma virtutum persmpevi-
lext. 43), sed detefminulumex detetniinato. Jria hsee detur. Et provetbtp dicere consuemmus : JiislHia iii
~
'prineipia eohtrarioTutfpiincipiûm, ix cjuibus om- sese JJUitiles conttnet bmnes. ^ _
nia fiant, suppouit et explicat Averroes apud AristtJ- Non factle esl ex antigua consuelMineotnnes irans~
t€iem-(IbU.). -".,., fetiêad sitmoiie4 (xÊilucorum).,/ ^ t t
tAJ/«'i agitin seipsum (i de Generat.), PrimO et per ftaluia non facu unuin iilsliumentum, nlsi aditntitn
s3, sed tieiie secundario et per accldens. opus (i Pvlii.). v ,
N£ces$e,,esloiime divisum prmdicate de membrisdi- Nihil differl mtate 'puer, niotibtiS pneriiis \i Eihi-
ei
udentibus (Per Boet.). Intelligituf de llhs quse Labent coitim).
se ut species, vel diJTerentiae,et non de jllis quae ha- Nultum animailum a halura Itabet serniotkm, yiisi
Jjent se ut analogum in sua anaiogata. iX homo (i Poltt.).
^ -> xj
( hominem
Naiwa facu ointtla animalta propler
Natuw delerminaiur ad tmum (ix Melaplt., lexl. (l
com S), Non iutelligitur propositio, quojl nafera de- Poht.),
Non idem est uonus vir, et boiiui civU (\\\ Potil.).
tefmfnaidr ad unum producdjile, sed ad arruftTmo- Non coniingil eum beneptinctpari, qui nunquam sub
dum prodneend), -quia videlfeet <nM est pfftrtipium
indetefminatum respectu opposit&rum, sicnt est vo- piincipe fuil (Ibid.).
Non soium -oporlgtpiilitiain i ptwcipio iimituere,
luulas, ubi adverte quod ratio allegatur ibi, quare sed eitant opoilet
-potenlise fafionales sintad oppositJ, iiuia,eadem' est ipsam corrtgeie (Iv Polit.).
suentia contrariorum, ubi Averr. reddit causam, di- 'lesJSobihtas et virtus h\ paucis mventunlut, quid nobi-
et bom suni paiici (v Potit.).
jcens juxta textum quare~agens ratiouale agit duo Nullus mantiniliihltt ad impbssibiha(VPoht.).
eoiitraria, el est qura «agitper scieotiam, et quia scit Non
TJJJOcontraria', ideo agu doo contraria, quia srieiitia sbbrtus,facile poteslinvadt, nec factle coniemni, qui esi
serf qui esl ebfius; neqiie qui vtgllat, sed qui
cootrariorum est, una subjeetive antelJige, qaia in-
ieilecius est sutrjectum omnium scientiaruai. dormtl, qutipropter prtnctpes ut non invadi ^possihlt
'ebtielatemel somnum tnutluniciebenlctSntare(\Polil.).
Nobilwra sunt, quw paucioribUsindigeni {\ Cmli). Non facile eUetvilalemsiite legtbus et consueludini-
Ihtelligituf csetefis paribus, alioqujo rex ulique plu- "bubrpetmanere(vi Pohi.).
ribus mdiget, quam ahquis civis vel-ruslicus. Dehifle 'Nalutti Sausa esl ordinis otnriihts (viuPhys., text.
siiel etiam polestjjuod iltud Aristotfelescficlt de cor- 15). „
ponbus illis snperioribiis, ubi qitod perfectiusTest^ - Nulla res ddeo vilis el parva esl in naluffl, qua non
paucioribus motibus indiget ad suam obtinendam O J hceal spectate ahquod divinumet admiralione dignuin
perlectionem. Verbi graiia : primum mobile per- (Inputno de pariibus Ariimaltum,cap. S).
feclius est orbe lunari, adeoque uoo tantum move- Necessefulutum
tur motu, cum o^rbis lunaris moveattif dtiobus vel til.). ~ pimcipem subdilum fuisSe(\\\ Po-
tribus; secus _esl in his jnferlOribus. Hdmo enlm Non possibile est pohtiam esse oplimam stni mode-
uiique irrter omnia isla sufasiaotia est peifeciis-,ima; rata alfundanlm (ibid.). '
inulto auton pJuribhs moiihus et riperalionibiis ad ^Non solum erudtendi sunt puetiin dite utili el ne»"1
stiao cousequeadamperfectionem indiget, quam qutd- iessaria, sed eltamin arhbus hbetdltbus (vni fiolil.).
qu.iî aribTum. . Noh pmmtere de re pimterita, quia tltud est pio-
Nihtl agilinfra suam jjpeciem (xnMelaplt. el n de prium debitiunijSeneca,inde liegimine pnncipuhi).
Anima). intelligitur virtule propria, licel beue "virluie Nimia familiaiitas conletnptumpartt (Ibiti., in hbro
ageniis agii infia suam speciem, et hbc virtule agen- secundo).
tls nobilions. Nobihssimumammalium esl hoino(Ibid.).
s Nulla qualilas misla est in simplici corpore, injde Non Jtabel pauper est, sed qtti plus cupii
iensu et sensaio Intelligitar sic, quod nulla qualitas (Seneca,quipaium ad Lucthum). ,
mista qualitatibus conlranjs est in corpore sjmplici Nerno elt diqnus Deo, riisi qui Dei opus implet (Se->
existent-c iu saa natnrali dispositione. ad Lualium). -.
Nulla subslanlm fil a casu (\n\ Melaph.). Inlelligi- necy
iVraiodtves nascitur (Ibid.).
|ur de sujjsiajitia perfeela pnmaria_, cum Iioc lauiea Netno glojtati debel, msi de suo (Ibid.).
11)23 mdM VENERABILLSOPP. PARS I. SECT. II. — DliBIA ET SPURIA." iQU
lib. '
Natura paucts niinimisquecontenla
' esl^Boet., u A. N.on tantum niior vestitneniorum, nec formm excel-
-trfi Consot., pro 5). , lenlia, nec auri muUittfdo valet ijd mulietis laudem et
Nonjcferl quam muhos libros habeas et legas, sed mrtulem, quanlum valet niodesliain quolibel opere, ac
quatn bonoshabeas (Seneca, ad Lucil., lih vi, ep. 45). 1 sludium honesle decoreque vivendi vitm (In OEcon.
Nullazmclotid inojor eit quam vit a vincere (Ibid.). Aristolelis),
Non ex deformitale coiporis dentfdalw animus, sed Non debet homo sanm menlis ubicunqueconversari
ex pulchriludine animm omatur corpus (Ibid.). (Ibtd.).
Non possumus. Facit hoc qîod nemo vitan\ suam Niliil sit quod te a Philosoph, removeatel revocet,
respicit (Ibiilem, episl. 89)." nec pauperlas, nec indigentia alicujustei (Seneca, a<£
Non ie nioveat dicentis auclorilas, nec quis dicat, Lvcilium, tib. u, episl. 17).
sed quid dicatur, altendilo (Idem, de For. vitai, cap. N-onirasci iri quibus oportel,êt"irasci m*quibns
de prudent.). non oporlet, insipieniis esl (iv Elh., cap. 9).
- Non ascribas tibi quod non es, nec mqjor quam es Non omnia eveniunt ex necessitalc,sed mulla fiunt
viderivelis, eslo (Idem, de Foimul. vitm, cap. de con- a casu, et ad utrumlibet (nrpi 'Epp. cap. 6).
linent.). Non omne quod videtur probabile est ^probribile
Nvllum beneficiutndandum estnegligenli (Idem, de (i Top.i cap. i).
Beneficiis, lib. i). NullusJionotat diviiias propler se, sed propler aliud,
"Honreferl quid autquantum delur,'sed quo animo amkitidtn vero sic (n\ Top., cap. ^).
deiur, quid beneficitnnnon in eo quod datur consislit, Non sofam qui clam iolht, sed eliam qui palam lol-
sed in ipso dantis animo (Ibid.). B lere vult, lalro est (vi Top,, cap. 20).
Nulli viitus prmclusa est, omnibuspalet, -omnesad- Nomina sttnt finilg, res veroinfiniim; ideo unuin
mittii, omncs inviial : egenos, servos, teges et exsules; nomen plwa siqnificat (i Elench., cap.Â),
non eligit domttm, nec censum, sed nudo hominecon- Neqatio non conslituit speciem(Boet., lib. Divis.).
tenla est (Idem, de Beneficiis, lib. m). Nihil appetit id quod in se habet, nec quod sibi
Non 'faciunl equttm meliorem aurei freni (Idem, conlrarium est (\ Phys., lex . 81).
lib. v, episl. &{). Nulla mulatio est infitiila, secundum lerminos, sea
Non in beneficiisnec ingeiiiorum, nee in agrorum, bene^secundumtempus, ul molus cmti (vi Phys,, iext.
nec in prcediorumpossestionibus,nec in pulcltriludine, 93).
nec in fama, nec in gloria bealiiudo consistit (Boet., Nalura semper desiderat id quod melius esl (De
de ConsoL). gener., text. 59).
Nulla pestU efficaciorest dd nocendum,quam fami- Nix et pluvia habent mmdem tocum el eamdemma-
liaris initnicus (III de Consol.). ,. leriatn (I Meteor., cap. 4). i
Non esl difficile oslendeie quomodoex uno absurdo Non morluus, non est homo, ntsi mquivoce(iv Me-
alteijim sequalur (Simplictus, l Phys.). Vlrique con- leor., lexi.Mi).
tentiose syllogtxant, el Melissusel Parmenides, nam et Naturatis in definiendo accipit materiam; logicus
falsa accipiuht, el non sylloghanles sunt (\ Phys.,lext. vero formam (i de Anitna, text. \ 6).
22 et 25). Nocles magis in sikhiio sunl quam dies (Cap. De
Nemo, quam bene vivat, sed quod diu, eural (Sen.,
' "Divinat.).
lib.m, epist. 22). n i Nihil est meliusinlelleclu et scientia, pmter Deum
Nonjubeo iesemper librisinsislere, aut pugillaiibus. (Ltb. de bona Forluna). '
Dandum esl enim -intervaUum aliquod amtno, non ut Non solus honw sotnniat, sed eliam bruta (Lib. iv
resoivalur, sed ul remtiialur (Idem, ttb. u, epist. 15). detAnimaltbus).
Nobtlilas est laus qumdam, proveniens ex meriits Nultum aniinal in parlu patilur tam vehementissi-
parentum (Boet., JJI de COnsoL). mos doiores, sicutmulier (Lib.jsi de Animal.).- >
Nolunt enliamate qubernari. Non esl bonumplurali- Non omne quod apparet verum esl (iv Metaph.,
tas principatuum. Unus ergo princeps (xu Metaph., com. 7).
lext. 55). Nihil.agit aclionem, ad quam non liabet potentiam
Non est fas hotnini cunclas divini opetis machinas (ix Metaph., com. 7).
velingeniocomptehendere,vel sermoneexplicare (Boet., Non ut sciamus amd" sit virtus, perscrulamur, sed
III de Cottsot.), ut boni efftciamur (Lib, ii Eth., cap. %).
Nulla est rationajis ciealura, quin ci sil ttbertasar~ Non oporlet lanlum verum dicere, sed etiam causam
bitrti (v Ibtd.). falsi assignare (vn Eth., cap. 14). '
Non est dignus dulcoris dcutnine, qui ainaiitudinis Naluta modicum desiderat, opinio vero immensum
nescit inviscari gidvamine (Idem, de Disciplina scho- (Seneca, episl. lti, tib. n).
latium). Necesse est permultis indigere, qui permulta possi
Nulla est res magis nociva discipulo,quam vila coii- denl (Boel., lib. \\ Consol.).
tumcltosq^magisiti(Ibid.l cap. vi). Nullum malum impuniium, nullum bonum jrremu»
Nthil est ortum sub sote, cujus causa legiiima non _. neratum (Idem, lib. iv Prou. 1).
'
prmcesserit(Ibid.).
Nihil est genero'siusel stmilius Deo,quam vir perfe- - 0
cle bonus, qui in lanlum cmteros homines excellil, in
quantum ipse a diis immorlalibusexcellitur (Apuleus, Omneunum est indivisibile(x Metaph.). Inlelligilur
in lib. de Deo Socralis). cum reduplicalione, ut sic : Omue unum qualenas
Nunquam oporietDomtnumessesine custodia,sic nec unum est, indivisibile. Unum enim definitur id quod
civilatem(in OEcon.). est indivisum in se et divisum a quocnnque alio.
Nemo habet parem curam suorum et alienorum Omne quod est, ideo est,'quia unum numero est,
(Ibid.). per Boet. Jnlelligitur uno modo sic. Omne quod est,
Non esl dignus scienlia, qui scienlim insurgil prm- ideo est, quia habet se extra animam, modo iiniver-
ceptotts (Boet., in ltb\ de Discip. sclwL). sale se haitet extraanimam. Ergo non oporlel quod
Non semper in actu sis, sed interdurn animo tuo sit unuoi numero, ve! singula, quia universale e\t
requiem dalo; et tpsa requies sit plena saptentia, stu- lerminus inientionis. Alio roodo dicitur quod univer-
diis el botiiscoqilalionibus(Ibtd.), sale, quoad suum esse, est bene singulare, seti jjimad
Non est facile laigum fietidivilem(Com.iv, cap.%). significationem, seu repraesentationem, est quiddam
Naiuia modicis mtmtmsque contenta esl, cujus sa- coniEHine.
iielatem si volueits urgere superfluis, aut injucundum Omnis ccmsa esl ptior stio effeclu (Per Comment.,
eni quod infuderis, aut noxium (Boet., n de Censol. in de Causis). Respondetur quod priorilas est duplex,
PhtL). seihcet, lemporis et natune. Modoauctoritas debct
m% SENTENTlJl PHILOSQPHIC^ EX ARISTOTELE COLLECT^. 1028
inleiligi de priorilate oaturse, et non temporis, et A diiur j etfiat vnPoIil. Prselerea cum accretio et decretio
ly natiira in lantum debet valere sicut naturaliter, viventis ab anioia et calore nalurali, in quibus
Omnis conceplus nalutalis sumendus est a forma est vlrtus linita, ipsam quoque finitam ac determi-
{\u Melaph.). Verum est de .subslaniiis iabeniibus natam esse, oecesse esi. Adde quod natura nihil facit
formam, si fuerint simplices el immateriales, sicut foriuito, et abhorreat iadeterminatum et indefinitum,
Deus et angeli, tunc eorum conceplus essentialis suut est in u et viu Phys. Quare oportet accretionem
mendus est a propria perfeclione, et a propria essen- et decretionem viventis nou esse jndeterminatam,
tia. Unde nil mirum si proprius conceptus materise cujas lerminationis causa esl anima, cujus ipstru-
primse non suniilur a forma lpsius propria, quia mentum est corpus. Intelligenda est etiam proposilio
iiullaui hahet, sed vel tantiim ex aclu ipsius entita- de rebus, ul per se exisiuui, non de his quae inext-
tivo, vel per anaiogiam ad formas et perfecliones, et stunt io alio, ut .suut parles conlinui io loto. Phira
rjuas habcl potentiam cssentialem. vide apud Tolet. (Lib. i Phys., qumst. 9).
Omne qttod inesl melioii et nobiliori, est magis eli- Omtie principium debet esse ptopositio necessatia
qendum (u Topic). Et sic sequerelur ultra rnodum (i Phys.). lotelligitur deprincipio complexo, el nonl
hibere et crapulose vivere, et vitia essent nfagis eli- simpliciler priroo alicujus bCieotise,non autem de
genda, eo quod insunt melioribus et nohilioribus, priocipio incortiplexo etsimpliciter primo. Tale eoim
scilicet, hominibus. Bruta eoim io multis teoiperao- piincipjiim non est propositio.imouec semper neces-
lius et convenientius naturse vivuot quam bomines, sarium ens, sed quoddam contingeos etcorruplibile.
de qua re pulcherrima videre esl in Hbello Plutarchi, Omnissubstanlia dignior est acctdenle(vwMelaph.).
utrum etiam hrula ratiooesint prredita. Dicilur quod JJ Veruoi est de diguilate esseotiah, non auietn acci-
sic debel inteliigi, non de quocunque ioexistenie dentali, quia accidentale accidens esl dignius sub-
ipsi bono melion et nobiliori (sic enim procederet sianlia, ut palel in scientiis.et virtuubus, quse acci-
-ôbj"eciio de hriitis), sed de bono, el nec luoc simpli- deolia sunt digniora lignis et lapidibus, quae ; tamen
citer vci uai c=t (quia aliquaudo id quod inest minus sunt subslantise.
"bonosimpliciler melius est eo quod inest magisbono, Omnis differenlia debelsumi a forma (Per Porph.).
sed verum est secundum quid, sive m sic, quia ut Intelliguur: Omnis differenliadebet sumi a forma com-
sic habet esse quoddam dignius, sive rationem nobi- parando compositum ad compositum; sed comparaado
liorem, ratione subjecti, qua superat alterum bonum simplex ad compositum, luoc debet sumi amateria.
eliam alioquin aequale, vel eliam majus existens in Omnia (utura de necessitale evement (l mpl 'Epp.ii-
minus bono. VZIKS). Veiutn est Iu seosu composito, non aaiem in
Omneinielligere esl pali (i\\ de Anima). Verum êst sensu diviso. Vel verutn est ex hypothesi, non aulem
de inlelligere reeepto, falsum de imelligere irrecepto, simpliciter. Si enim lutura sunt, utique evenientjie-
puta de ipso intelligere Dei. Est enim Deus actus cessano. Implicat eiiim contradictionera, eveutura
purus per nudam intelligens essentiam, non per po- esse et non eventura. Non taoien qusecuoqoe even-
tenliam aliquam, vel inteliectionem ullam superad- lura suni, eveotura sunt necessano simpliciler, sive
dilam suse esseatisc;,ideoque nullo modo potest dici necessitate quadam absolula.
intelligere ejus esse quoddam pati. Omneguod est, quando est, necesseesi esse, et omite
Omtte alterabtle est corruplibilefidelieneralione). qupd non esl, quando non est, necesseesl non esse (i
- Respondetur quod Ioqnitur ibi de alieratioae cor- „^ Ks.pi'Epp.imiv.s).Liuiitatur eodem modo sicut prse-
ruptiva, non autem salvaliva, seu perfectiva, v. g., cedens.
quidquid caiefit, vel frigefit, est corruptibile, quod Omnis differentiadebet convocarealteram parlem rei
autein aileratur per susceplioaem laminis, ut luua, (Per PorphyrA. Intelligitur de rehus essentialiter
per suscepfionem scietitise, ul anima raiioaalis, etc, compositis, no,naulem simplicibus.
non est corruptibile. t. Opposilorumeadein est disciplina (iv Metaph.). Re-
Omnis quahtas denominat suum subjeclum (In spondetur, Plniosophum velle quod propositiones op-
Prmdicamentis).Boc est pro naturaetratiooe cujus- posiiae cootrariae et contradicloriae pertineant ad eam-
<meaccidenlis. Aliler enim utique denominat acci- dem scieatiam materialiter. Et lta qul considerat de
dens relalivum, aliter absolutum; illud cum ordine sano, coosiderat ,etiam de segro el contra. Rursus
ad alterum, hoc sine tali^ ordiae. Deinde piscis ille qui coosiderat illam propositionem : Sanitas est qua-
qui lorpedo vocatur, per rete transmitlens torporem luor pnmarum qualitatum proportio, animali couve-
in manus piscatorum, qualilatem quidem eamdem niens, etiam considerat illain:' jEgritudo est prima-
imprimit in rete et in manus piscalorum^ altaaien rum qtialiialum disproporlio, auimalt disconveuieos.
nec eodem modo imprimit et afficit, nec eodem de- Omneprius polesl essesme posleriori (Per auclorem
uominat. Dicilur enim manus rjiscatoris torpere, non in De causts). Intelligitur dummodo unum non de-
tameo ipsum rele. Isia enim qualitas noo est nata pendet ab alio, non habet veritatein.
unumquodque suum subjectum afficere eodem modo . Objecta moventmteileclum (m de Anima). Respon-
sicuti albedo. ^ detur quod objecli non pe? se immediale, sed per
Opoitet principia semper manere (i Phys., lext. D species intelligihiles movent lntellectam.
com. 50). Iolelligilur secundum Averr., videlicet, Omne ens Itabet uliquam propnam operaiionem
quod principia non debent es&e iraosmulabilia et (lv Meicor. ei i de Anttna). Iiilelhgitur de entihus
geaerabilia ex aiiis. Et hsec est ialeniio Plulosophi in aclu lorroali exislentibus, piopter maleriani pii-
(Ibid.). mam, quse passiva potius est qiiam activa, nec emm'
Onmequod fit, fil a sibi simili (vu Melaph'.). Intel- habet aliquem propriam actumf lormalem, sed tan-
bgitor sic. Onine quod fu genefatione univoca et lam entitaiivuro.
particulaii, simpiiciterfit a sibl similt. Perhoc quod Omne agehs esl ptmslantiussuo passo (u de Anitna).
diciiur, generatione univoca, excluduotur vermes et Inlelligitur de--agente prfncipah, non aulem de eo
alia similia animalia, qute sunl et generanlur ex pu-_ quod solet habere ratiooem iustrumenti. VeJimelli-
trelaciione virtute solis. Per Iioc quod dicttur parti- gilur de ageote ut sic, non autem simplicilei'. Ju\ia
culaii, exeludilur Deus, qui est causa umversalis ea quse dicta suot supra de hoc eodem axiomate ui
ommum rerum, litleraA.
Oinniuinrerum quanlitas determinaia est, secundum Omnis propasitio, in qua unum generalissimorum
niagniludinemet parvilalem (i Phys., lext. 5<i, 58). negatur de alio, est tinmediala (u Poster.). Iiitelligiiur
Proposiiio prsecipue locum habet in viveniibus et si unum generalissimoium negatui de alio cuni re-
partibus eorjim. ln ns enim corpusjernunaiur inaxt- duplicalione, ut sic nulla substanlia in quantum talis
mo et niiuimo inlrinsece, quouiain est iiisirumenlum est, quantitas in quanlum .talis.
animj3, ut ex ejus definitrone patet. Omnis aulem Opiimi est opttmum facere (u Cwli). Inlelligilur
Instruinenii quanlilas utrinque terminala esi, ut tra- quoad esseniialia, et sie omnis res producla a Deo,
A(ffl BET>MVENERAJJJLISOPP. PARS % SECT. II. — DUBIA ET SPU.RIA. 10?«
produeitur oplime quoad esseotjalia et. subslanlialia. A sibi itivicem incompossibilia, - - scilicet,
' qusntam
' ad
Uomo eiiim postea adjiiius donis naturahbus, iiiulta verilaiem el fakitatenj.
ije novo acquiril nalufalia. V. g., scienluis praeticas Viniiis iransmulalto at velox vel taHg (vi Physl).
et speQulativas, etc. Adjutus vero driois superuaiu- Inlelligttur de-transniutatione quse disTingujUjra suis
rahbus, graiia videlicet excitaote el cooperanie, terjuinis. Vel dicitur quod inte Ilgiiur de iransmuta-
•multa ctiam acquiril supernaluralia, quceex sui crea- llone successiva et tempora.li; 'ihstaataroeaj enitn
tione non habtiit. transaiutationi hoc dicerenoo convenii.
Omnium transtnulalionemhabenlium ad se invicem Oiniifsscienlia est de numeio peipetuoruni universa-
eadem est materta (i de Generatione). Iotelhgilur de liler se habentium'-(1j°os(.). Intelligituf sie : Ômnis
ideniitale specifica, scilicet quod in specie est eadem seieotia de scibili propinquo debet esse perpetuarum
raaleria omuium ; et sic materia est in omnibus lor- propositiooum, id est, perpetuaj veniatjs.
mis subjeciive. Opposiiasuni in eodem genere (Per Potphyr.), In
Omnis effeclusgerit simililudinemsui efficienlis(Au- Ordme ad exislentiam, est quidem êrum hoe poteh-
ctor de Causis). "Verumest de causa particulan, et tionaliter, noa aulem actualiier. rjionseniper euim
..jion uoiversali, propter Deum. Vide axioma paulo ujruinque coiitranorum actu est.
-ante eJf.plicato.rn t Orooe quod fit, fit a sibi simih. Onwe habens conlraiium, suscipit maqis et minus
Omtiein quo est potenlta, aul est corpus, aut esl po- {Ex Pimdtcamentis). Ila videJicet, ut v, g. uoum aj-
ienlia iri ccrpoie (x Melaph.,Com. i.\ \vcir.). Vera buni 0011solum stt magis aljiuni ajtero albjj^sed
est proppsItiQdepolentia pliysica pissiva, quse alie- etiam ununfetidein inodo alhuuj, modo magis ajijum,
slaltir imperfectioni, simpliciler loquendo, nain ista P* Ominssaentia iapit nobililatei}/.qsuo subjeclo {In
est polehtia materiaa, Fallitautem de polentia logici, Prommio de Anitna). Respondetur ;'Verum esl, capit
*qua et eos rationis, nain In omi,ihus iuielligejitus nobilitalem a sigoalo subjeclo, nQii auiero a sub-
cilra piiroam estlmjusmodi pOleiitia Ipgica, ut volt jecto signi, hoc est, a suhjecto attribulionis, non au-
'Averr. in m de Anima, et-tamBn illse nec corpora lem inhsesiqais. Sic eaim 39qualis esset nobiliiaiis
"'sujii, nec yjrtules existeotes in corpore. matheroat., pbys., roetapli., quja in eadem insunt
Oriinetolum supra tria pQitimus(i Cmh). Aristol, lo- anima hominis. Inielhgilar ergo de subjecta j}uo,d
rjjuiUiribi decorpore, boc est, omne toluoi qtianli- assigaatur ab lotelleciu, non aulem de inteltectu,
^ficaiivuoi, sive eorpus constat tribus dimensionihus, qui assiijnai et tecijjit scientiaih ' jllius
" subjecjMsj=
Jpngiiuuine,
" laiitudine, sive profunditate. ^ "jnati. r
iJmne agensnalut atlier in agendo repalttur, el oinne Omneinlelligibile prmcedit aclum inteUigendi, sive
patiens tn paliendonaluraltierieagil (i de Genet.), In- jnovelipsum. Intelligitur de jolelligibili prmcipalij ut
telligiiur sie : Omne agens communicans cum passo suot res exlra aoiniajn, quge ipsuin, inlejjigibile or-
in matetia_, et agens actiooe leali et e\isieus intra dine nalnraj licel 11011 ien)poris"pia3eejluiu,sejiintel-
"splueram activitaiislpsius passi, et noti maj'ons vir- litîbjleminus prjncipale, sqihcet operaitio nbupracj-
ihns ad resistendum quam patiens ad reagendtup. cedit inteilectijm, quiu potius procedit ib intellecta.
Propter primamconditionem'Deus,inielligenlise coeli Qmneqvod cotrumptiur, a suo 4oiilrg}io cotit(,mpi-
non repaliuntur agendo in suhlunam, qma no-icom- lur (v Eih.). lntelligilur : Omne guop"corrump]iur
niupicant in maleria. Subsiantiaj emm lllse sepavahe directe, fornialiler et per se, a stio cQnlrariq eor-
materiaro nuliain habent, coelisutemijoii coairouiiein ^j riimjijtur. Diritur, ootant.er perse, ^td-jrecie JITO-
niateriam, sed diversse rationis. Tropler seeuod.im pter subsianiianj, quaj licet cqiTtiji\pji,ur,non laroen
conditipoem, DQUSet intelligeatise, illustraudo iniel- j)ej se, sed per accldeus; quia qualitas prjmo per se
ligentiam nosuam, vel suggereodo ac ipsijgaodolu- coiruojpilur, ad cujus cofrupliojieni* cooseqaenter
terros, nuilo iiiodo repatiunttir, ioio nec cueli dum seqyitur corruptio substantise, y ita hsec per acci-
ebjective ad suicoiiienfplationem moventinleliectum dens corrumpitur.
nostrum. Pro|iter'lejiiam condiliojieiu coelleliaoi non OmnisproppMlioper se csl necessariqyelimpossfbilis
fepaiereotur,; \~. g., a terra, lametsl mateiiam habe- (Per Boel. 111lib.Poster.), IntelhgiturYoinuis propo-
reoi ejus'deni'talibnis cum lerra^ qyia splisoraacljvi- silio per S,Q, veâ, est necessaiia, et* omiiis
- - .propostfiQ
~ -
talislpsius t'eifceopn exlendrit 'scjIsrojlate, scillcet per s,e falsi, ejs,timpjissibJlis. ^
itl^ccElbs-flsgtje, at hdne splisefa aelivilatis cffiloium Opppsita conlrqria,JLqbjenl fieri circg, iflejji(vu Me-
se exieujufusque ffd/teyfaili;/propler quartam eon- laph,)- EJ sic vi,cteui,rguod^honuiu,el roaluuj habent
diiiopeiirma*giiu,3igiiis 111qoQiflJghtiula aquse proji-, fjeii circa ipsam diapoluiij. lufejligttar, tjurotuodo
cuur"nonJrepalituf'ab illa, tamelsi in illam agat illud suhjeclura npji sil determiuatum 'a,d uiium so-
conveiteudo'repente in igneoi. ljiui, sive ad aJterum soiuoi,- quia'lpue'pppo§ita con-
Onine ens vel est ens in anima vel exlra animam traria' habept OQJIiieft circa ipêiu: modo jliaboliis
(vi Metaph.). Respondetur quod hoe simpliciler noa delerminat se solum ad malumêtnon ad honum.
est verum, quia"datur instaolia de auiina, ex quo Omnecertius e[igibtliusesl incerto (111Top.). iutel-
idero uon est m seipso neque in seipsum. Vult igutir ligitur caelens panbus.
Philosophus, ut patet* quod omoe eus aliud abaoi- _O Onmeperfecltjinesthi tribits (Per Coinmenl.1 Cmh).
ma, aul est in 3111013"; aul extra animam. Intelligitur quod veru.s uumerus incipil inesse t,er-
Vnmts scienlia esl a posterion vel a pi tort (Per cotn- narns, el de duobusjiou vere dicjtur quoclsij,Jtume-
mune dicium logicorum). Respondelur: Veruro est fus, sed lanium quod smt duo.
de notilia unmsconcliisioiiis, quia datui insiantia de Omnisperfeclweslin Deo (Per Comment.v Metqph,).
scieplia totaliipsius.' V. g., animje, quse esl scientia Respoodetur IIOQiiiielligendym quod perfeciio Dei
parlim a posterion, et partioi a pnori. excelht onjnem per,fertionem creaturarum.
Omnis caujsafactl a pnoti coyiwscetesitum effeclutn Qtnnisttmlus nqljiralis est in fine velocior quam in
(Per auctorem in de Causis). Respondetur quod illa ptiifctpio (1 Coih)^ lntel.ligilur : Omois mejius natu-
auctoriias habei ven.tatem j'o,de causis per se, ct non ralis in eodeia medio seqaajiter disposilo, caiteris
de causis sectjnduoi accideos. paribas uno inipeiu ab ecidem produclujs, est \eio-
Objeclumvoiuntalisnott est msi bonuin (m Elhic). cior in fine quam in pnpcipio^ Dicilar vj eodemme-
Respondeiur. Verum est de bono appatenu, non audio, qoi,i slat quod aliquod mixtuai in igne velocius
lem.semper cle bouo existenli. NOJIenim voluntas mo\ealur quamin aere. Dicjtur, mqualiter (hsposiio,
vult tw-i quod ei ironuro apparel, hoc auiem non quia simedium esset in principiq subuhus, et 111fiue
fceuijvei* vere bonum Sal, sed saepe duuiaxal, appa- deasius, nop oporterei, molujn esse hj fine velocjo-
leoter. rem. - '
Opposilio conlradh-ioua maxima est opposttio {\ _Otpnk qumslioqumrilinlp' opposita (1Melqph.). l!la
Elench.). Respoudetur '•"YeruHiest de ilia quseûiit auctorilas simpliciler seu uoiversaljter r-ou est vera,
cOnir,acji.eA^rjeopposila, quanwm'ad hoc quod suut quia aha, quset.tio qusenl soluia uojim opposjium,
M9 SENTENTLE PHJ.LOSOPHICyEEX ARISTQTELE COLLECTJ:. 10SQ
sed est vera ad itium sensum. quocl_qttsestioprohle-_A maticali,et nigromantia [An. necromantia?] esseteli-
maliea qurrit ioter duo opposila, ulest istaNjusestio:_ gibjlior scientia Jogicali.Seiendum quod aliquid dici-
Ao muodus sit ceternus, aa non. turdifficiliustribusraodis: uao modp ia conservando, ^
XJmnequod in Deo est, esi Deusmel (vi Metaph.). et sic divitise suot-difficiliores scientiis; alio modo in
Intelligilur: Omnia quas suol io Deo fprmalner et exerceado, et sic ars fattrilis difficilior grammjitica, *
-essentialiier, suntipse Deusmet, non.aulem Illa quo. quia' diffieihus est fabricare, quani orationem con-
suot io Deo effeciive/ordinative et conservative. gruam facere; tertio modo quoad opposilionem, et de
Omnisnostia cogmlioprocedit ex sensalis(Per Lin- ista diffieultate dehel Inlelligi aucioritas. Et etianf
coniensctn, supra i Posler.). InleUigitur mcdiate vel intelligitur de iis~quaesunt ejusdem s,peciei,dummodo
immechate.'S'mjhter etiam lnielligiiur illud r Nihil mions difiicili nonconveniai prajenflinentlabonitatjs.
est in inlellectu quin prius fuit in sertsu. * Omne genetabileest corruptibile(t Cmh). Responde-
Otnnemedifimesl medium contrariotum (vi Phys.). tur : ^Verumest omne quod generatur tapquam pro-
InteHigilur de gu.aiitalibus inediis el secundis. VeJ prius et adsequatus termious geoerationis, qul est
sie; omnemediuhi composilive velsuccessive est con- lpsum compositum : modo lameisi per inductionem
trarioium; vel sic: Onme medium diversorum yel ammse rattonahs generetur Iiomo lanqtiaro hujus-
conimuuiler diclorum est mediun) conlrariorum. modi teruiious generatiopis, noo laoiea geoeraiur
Omnis qtti dtcit quodhbet, quodammododictt multa ipsa anirna. Et ideo etiam compositam istut*, Jiomo'-
{n Top.). Ex quo i licitur seeunda regul.i : Q»i dicit geoerabrle est et cori uptibile, non auletn anima.
iirium antecedens, raultas dieitconsequeiJtias, suppie Aniraa enim non est quse generatur, sed potius qu.t
/oimahter \ei vivtualtier; quia qui dicil : Homoesl' g] aliud geoeratur, "scilicet homo.
dicit viriuahter : Aniraal est, corpus est, subsiantia Omniumrefum speciesstabihvil cteator creaturarum
est, et sic de Sirjgulis. (Aucjm viPtincipiorum). Idest, non creat Deus iiunc
Omitequodest sensibile, esisensibile per mateiiatn: novas species, Jicet in una et eadem specie hoinJnis
el omne mielhgtbde eii inteUtgMe per foijmam(\ Cwti,^ subinde creet oova-, aoimas.
lexl. Com. 92). Respoudetur juxta doctrinam Averr." ' Oinni
maqno dato, conttngitdare miajt(s (Per regw- -
xii Metaph., Com. 14, qucd materia quas est per lam. Metaph.). loielhgilur sie: Gontirtgitdare mjjus,
se scosibilis est maleria'propinqua, non remota, sed id est, lmagiuari majus.
fornia est per strsensibilis. Forma ehlm non per se 0-fjmismotus est de exlremo in exlremum pet me-
sentilur, sedmeiilo suse operatioms, ideo appro- diun^(iv PIIIJS.). Auctonlas inteltigitpr de HJOUJ qui
piiate lorma dicilur inlejligibilis et maieria sensj- fit naturaliter. Naui motus qui fit m vacno non est
Mis, el hoc inleliigitur_.demaleria propinqua, oon naturalis. quia naturaabliorrel vaetium. Sitniluer di-
remola. cHur quod UIQWSqu,i fit per vacaum, npo fitJjer ye-
Onme quodest ex ptioribus, hoc esLmaqis elig'en- rum mediunj, sedsolum imjigin^rje, prgo puctofitas
duin (m Toj.,)rSi sic, luucaqua essetjiobilior vmo, habet veritatem de motq, qut jij cum resistentta
et mateiianobilior forma ei vestis aniiqua esset od- inedii.
biiior nova. lnteJJigltur ergo sic~:"Omne qood est > ''Omniuinrerum naturqliuinexislepihpn idem est tem- _
bouuoi e\ prioiibus secundum perfectiooem, hoc est pus (iv Pliys.). Inielligilur commeiisuraUve, e|"non
roelius":sed diceres, priora sunt npbillora pt meliora. absolute. Motus enim prioii mohilis mensurat omoia,
Dieitur quod oinne prius perfeciion.e essenliah est ,r sed seciiodum pjus el mious.
melius suo posieriori, secundum se ei^proprie, et L Ojnne quod movetur est divislbite(v.l\\ Phys/ (ext.
dicitui secundqm se, quia. secuodiim usom nostrum 40 et 46, el vi^Phys., text. 52, el v P'hys„t lexl. 62).
nqn opdrletquod florenus^sic) est prior et perfectior InteJligitur : Omne quod ropvetur pej; se de Joco afl
scientia, quia est subslanlia, scienlia autem accidens. locum circumscriptive et coinmeosuratiyeêst^tlivi-
Dicitur perfeclione essehtiaii projiier maleriam, quae sibile. Dicjtur ouine quod moveiur per" se, propier,
non est perfectior foroia essentialiter. Dieituf eiiam~ animam iolellectivain, quse hcet movetur adjhoturh
esseniiale propier_prioritatem naturscj," * ut* aqiia7 lem- corpons, tanien hoe noh est per se^'sed per aeci-
poris, et v*estisantiqua."""""° dens. Dicitur ejrcujnsifipiive ^^hii "Ijeet"anjfel^s
Omnisvolvptas esitnala {iv Ethic). Sqenduni: vo- movetur per se, noallainveii de loeV sd Tocurti*(5ir-
luptas est duj)lex,"quia'gu35flamest yoluplas co.rpo,- cumscriptive , sed' defitiitive. Sed'djcilur tatiien,
ris,*et quaad.amanima.. y6lupi*asTeorpofis*esrduplex, Coelunimovetur per se, et tamen non est divjsibile,'
quia qusedamest contra dietaihen rectae rationis/et ut habejur i Ccelt. Respqiideici,r: êruin. "es,f de
illa semper est mala; alia est subjecta ratlonj,, ei llla ^ divisiooe reali, dividituf tameo secuUduinassigna,-
seropei est bona. Voluptas animse est duplex : nuse- tionem pailiuoi ,^scilicet oneotis et pccidentiS;.
dani est appelitus recte regulatus ah ipsa ratione, 6t Omne quod moveturlocahier, de^c/ibii sibi spatiUtn
iile appetitus* semper bojius est;- alia est secundum mquale ptmctsein eoietn inslaitti (Ex viP/iy,s.).JEl sic
appeiitum privatum, et llla" semper est mala. Modo videtur, qupd mdivisibilia sicut ajigeli essent cliyisi-
dicitur, quodloquitur de voluplale quae est ^- conlra bilia. Respondetur quod auctontas inielligttur de illo
dictamen rectaeralioois. "v qood movelur de loco ad locuoi circumspriptiv6.'
Omnequod est propinquiusbono, hoc esl magis eli- D ' Opltmum opponilur pessimo(vm Ethtc, cap. 10).
gendutn el meltus(ni Top.). Et si sic, sequeretur quod HQC axioma non semper veium dicii. Melius est
camisia esset niehor tunica*. Ad illam ahctoritateoi eoim esse siudiosuoi quam babere incliiiajionem
dicalur quodduplex est propinquitas, qutedam est naturaJem ad viriutujn slodia. At pejus est non ha-
locahs, ajia vero perfecnoms. Modo auctofiias iotel- bere uicliiiaiionein ad virtutum -studia, quaiaoon
ligilur de propinquitale perfectionis, quia alias inesse studiosum; nam si nou habeas istam inclina-
siantia probaret veruoi. tionem, homo non eris, siquidem luecjnclinatio est
, Omnesanhm passionespeituibanlralionisjudtcium, msiia naturse liumana2.ItaqUe non seojper optimo
communediclum; confirmalur Salluslh senleniia, qui opponitur pessimum.
ait: Omnesqut deiebus duiits consultan{,ap tta, odto, Omne quod movetur etslpartim in lermino a quo, et
etc, vacuoseste dpbeie. lêspijndeiur, passjones, quja patltin in termino ad quetn (vi Phys.). Et sic vldetur
antevertuoj.usum ratiohis,peiturbare oosiruui iutel- quod'mobIIe nunquam Iitin spatio sibi ajquali, quod
lectum; ctfiterumlllaequaeratronis judiciuui sequun- est cootia auctontatem prajcedemein JiespoudeiarJ
lur, et modei^laj suojâcfationi sabjectie, n/jji per; vquod sic inielhgilur': Omue quod moveiur uiterim
tui^baiitraliouis judiciuiu, iino sunt ei obedieutes'. quod movetur pai ticulanler aitingii leinunum ad
"Ormtedifficihusest magis eligendjim, elJiobiliustni- queui, et teruiinuro a qu'u, )d_est, quod oec e»t per-
nus.diffiah (iu Top".).Et si sic, sequitur quod dtvi- iecie oec eat cojnplete njLtermiuo ' a"quo
' ' nec iu 'ef-
Uo;essent nobiliores et niehores scieji tiis et vjrlutibus. mino ad queui.
Siniiliter ars fibnlis esset eligihilior scientla gram.- OmiKsacius distincli sic se halient, quoj. uiiut>j30-*
. 10'ii BEDJ5 VENERABILISOPP. PARS t. SECT. 1l. — DUBlA ET SPURtA. lOSi
iest eonservari sine alio {v\\ Metaph.). Respondetur A "Omne mendacium -pravum est fugiendum (iv _
quod hahet veriiatem, ubi unus non depetidel in esse Ethic).
ab alio,jjuia aetus Socratis et Dei sunt actusdistin- Opus quod fil 'a melioribus, semper est melius (\
cti, et utjjieo unus non potesl esse cum aJio; sic fplil,).
eliam scientia est in anima, similiter operationes yj- Omnis domus regiAebet a seniore (Ibid.).
lales santjlistinciaa ab aoima, et lamen uoum non Omnis diveisitas videlur facere seditionem{v Po-
potest conservari sine alio, ut prius didum est. lit.).
'JJinne quod movelur, movelur ab atio (vu Phys.). Oplitnus populus est, qui ierrm colendm dedilus esl
Dicitur quod impossibjle esl movere seipsuui per se, (viPolit.).
ut habetur 111de Anima, et cum hoc moveri; el sic Omnis excessusrerurri, vel nocej, vel nihit froficiL
impossibile est rcm aliquam esse ageus tota'e, et T(viiPoltl.).
movens tolale; quin ad minus concurrit Deus aut Omnia-amamus,sed prmmiamagis {lbid.).
materia prima, Omne laborans, requie indiget(vui Polit.).
Omnemmlelleclum oporlet esse impassibilem(Per Omnia aliena; tempus lantum nosttuniest (Seneca$
Commenl., nrde Anima). In oppositum esl Philoso- episl. 9).
phus lhidem in princlpio, ubi dicit quod intelleclus Omne peccalum aclio voluntaria est (Ibid., -de>
sii virius passiva. Respondetur quod Commeolator Jlfor.).
vult quod ojiorlet iolelleetum esse impassibilem Oportet prius discere quam docete {Boet., de Dis-
- v
passiooe eorruptiva, licet sil passibilis passione sal- ctp., cap. b).
vaiiva. g Opus suum diligil unusquisque arlifex (ix Elhic.t
Omtje incoiruplibtle est nobilius conuptibili (i cap. 8).
Phys.). Jnlelhgiiur sic, si corroptibile noo est melior Omniaoppelunl divinum esse, elillius gratia agunt
cooditio annexa quam sit lllud incorruplibile. V. g., qumcunque secundum naluram (u de Anima ,Mxl
materia iucoriuptibilis est, et lamen forma corrupii- Zi.et \KPhys.).
biiis melior est, nonquidem ratione corruplibilltatis, tJmnis seimo, si btevior (uerit quam oporteal, pb-
sed ratiooe alteiius. scurat inlellectum; si longior, diffictiiserit relenlioni,
Omnis fmisêslmelior ordinato in finent (111Top,et et discipuio oblivioneminducit (u lib. de Arie Boei.),
n Pht/s.). Intelligilur de fine giatia cujus, quia lalis ~OporlM ut ars in hoc hnilelut"naiuram, ut omnia
semper est melior ordioalo iti fioem, ex quo --lalis qum agil agat ptopter ftnem(Ibtd.).
Omiua bonum appelunl (i Rhelicorum et m Top.,
froisest gratia cujus. ^
v cap. 1, el l Ethic, cap. 1).
Onttte ens aul est substanlia, auL accidensjxu Me- • Omne consueiumesl deleciabile(Ibid.).
laphi). Imelligilur de oole simpliciter uoo, et non Obhvjo esl sighum parvi pensionis, -et ideo faciiva
-aggrcgativo. Yel capiendo ly ens nominaliier, et non irm(Ibid.).
parlicipialiler, quia «xercilns unus est ens, id est,~ Omnisafftrmaiio est vera, vel falsa ' {ln Pradicmn.,'
extsiens,etiamen non esl sobslanlia, sed pluressub- cap. 5). -
siantise. Obliviscieorum qum quis fmde egit, bonoium esl;
Omnino iliud quod fii, ab aliqua ejus pjirte ptee- leminisci vero, malotum (iu Top., cap. 10).
exisitt (vn Melaph.). Et per conseimens lormalitef Opotlet discenlem ctedeve (i Elench., cap. 2, et
C
se habet in niatena ahte ejus productionem; quod i Posler., iext. 5).
csl contra Philosophum (i Phys.). lolelligilur ergo Ojnne quod conumpitur a conirario corrumpilur .
sic : omne quod fit completive ul eooiposiiiiai, habel (i Phys., lext, 7)_
partes praEexistenles,utmaleriam el Jfirmam,si non Omne habens materiamesl generabile,'el corrupii-
tempore, tamen natura.ISam materia quidem pnma bile (\ Phys., com.^,%).
4empore praecedit compositum, forma autem non Dmne ageus agit- propter finetn (i J?hys., lexl. 75).
tcmpore, sed dunlaxat natura. ilmne quod movelur necesse est in tempore moveri
Omne quod niovetur habel partes integrales (vi (IVPhys., text. 129).
Phys.). lnleliigitur de illo quod per se, et circum- , Omnis motus est a quodam in quoddam|v Pttys.?
scriptive. teict. Z),id est, a lermino quo in terntinum aa quetn.
Omnis molus est de contrario in conUarium (IV Omnis optnto cui contradicil sensus "" non'est bona
Pltys.). Intelligitur de molu naturali, et non-vio- (viu Phys., com. 27). _
lento. Opposita juxta se posita magis elucescunl{u Cmti,
Omneens in suo loco nalurali quiescita molu (IV text. 40).
Phys. et i Cmli), Intelhgilur quod oinne ens in loco Omne ens nalurgle desiderat permansionemsempi-
naturali quiescit a motu locali, non autem est \ermn lcrriam(n de Averf.j lext. 34).
de aliis mjilibus sicut de molu alteraiionis el au- Oinmsvirtus unila plus 'esi qkani mulliplicala (Au-
gmentaiionis. clor. de Causis, cap, 6).'
Omnia natura fonslaniia, exceplo Deo, quod erat Omnia animaha moisa a cane rabido iabiunL,~ex-
cmtum, secundum Empcdoclem, conslatu Itie ct ami- J) cepto homine (Lib. vn( de AnimaL).
ctiia, scribil Arist. (In 111Melaph., text. conu 15; <)mneshomtnesnaiitra scire desiderant {i Melapli^,
I Cmh et mundi, vi texl. cotn. 22; i Meleor.). Uabuit m prolog.),
hpcseeundum jjuosdam philosoplios bonuin tuiel- Omnia corrumpuntur in eo e,vquibus sunt (iu Me-
lecium. N.im inductive consideranii in singuhs quas „ laph., text. 15).
sunt hic patebit esse quasdam juoprietates cuiren-
tes ioler eoiia. V. g., homini sano aliquid potest
csse venenum, et tamen laborauti potest esse saju- Propler quod est unutn qtiodque tale^ semper et U-
lans medicina. (Yide Zimaram, fot. 90.J lud magis lale esl (i Posler.,-cap. 2, el n Meiaplu,
Ornnecorpus esl in loce (t Phys.). text. 4). Limilatur lioc axioma quinque ihodis. Pnmo
Ojime toium esl majus sua parte (Communispiopo* ulillud in quo fit comparatio uiriqne-comparabiliuin
silio). xonveniat lormaliter. Unde non valel: Deambulat
Omnia sentimus per medium (u de ' Anima, texl. propter esl sanitatem, ergo sanilas magis deambulat.
M). Ebnus propler vinum, eigo vinum magis ebrium
Omnes homines non decipiunlur, nisi in eo quod est. Secundo, ut illud in quo fit comparatio suscl-
neseiunj, aui m eo cujus cognilio non esl valde ma- piat roagis etjninus. Unde non sequitur : Ego sum
nifata (ly Metaph,, com. 8). risibilis, qttia liomo est rislhilis, ergo Iioino esi nia-
Omma qum fittnt, fmni a naiura, vel ab arle, vel a gis nsibihs. Nec illud : Pelrus est liooio propter pa-
wsu (vuMelaph.,text.%1). trem jsuuui ergo paler suus est magis hojno. Terlio,
1055 SENTENTIiE PHILOSOPIUC/EEX ARISTOTELE COLLECT^. 1054
ut causa sit univoca, non ajquivoca. Uode non valet:, \. Penelralio dimensioimm non eslsunt possibilis(iv Me-
Paries est albus propter pictorem, ergo pictor est teor.). Respondelur quod duplices dimensiones:
magis albus. Naoi et si albedo conveniat jitrique qusedamsunt quarum una habetse per moduiu mate- actus,
formaliter, et suscipiat magis et minus, tamen pi- et alia pertunc modum potenliae, ut albedo, vel
ctor parietis albi non est causa univoca, sed sequi- riaprima; dicitur quod in lahbus dimensioni-
voca, et quasi universalis, sicut Deusrerum omnium bus penetratio est possibihs. Sic eliam esl, quando
naluralium. Quarto, ut comparatio Dat in effectibus duae habent se per modum aclus ad tertiam, quse
positivis, non privaiivis. Non enim sequituresl*.Petrus liabet se per modum poieutise, sicul albedo et dul-
est parvus propter patrem, ergo pater magis cedo in lacle. Alisesunt dimensiones, quarum una
parvus. Propter Deuin non diligo mundum, ergo bent non habet se per moduoi poteolise, nec anibse ha-
magis non diligo Deura. Quinto, ut sint vere diversa, niensionum se per modum potentice, el sic penetratio di-
inter quse fit compsfiralio.Non enim valet: Video non est possibilis.
Piocessus in infinilum est prohibilus (n Phys.).
propter oeulos, ergo oculi magis vident. Non enim
aliud est videre et meum et videre oculorum. Intelligitur in prsedicatisessenlialiier subordinatts.
esl tale quale Potentia opponilur aclui (ix Melaph., el i de Ani-
Perfeclam quod alterum, ipsum effi- Dicitur quod lnielligciidum est de oppositions
cere polett (iv Jlfeteor., text. com. 19). Vera est pro- ma). relativa.
positio, ubi ailerum simile factibile est, quod addilur non ftunl ex atlerulris (i Phys.). Verum
propter Deum, ciim non possil facere alium Deum, nonPrincipia est simpliciler, sed ut-ly ex dicit circumstan-
quia non esl factibilis aller. Deinde respondetur T, liam _partis. Etsi enim forma fit ex materia, non
quod propositio yeritatem habeat praecipue in ani- tamen materia est pars formae.
malibus et plantis quse sunt hic. Nam Aristot. ibi Potentia aecidtt materim
loquilur de seminibus, ut patet inluenti verba text. Phys.). Intelligitur quatenus (Per Commentatorem,i
Et juxla hoc Arisl. dixit n de Anima, text. com. 34: communis illa el essen-
Nataralissimum opus viventium est qusecunqueper- tialis potentiaaccidentales materia determinalur, j.er certas
ad hanc vel illam formam.
fecta et non orbaia, aut generationem sponlaneam dispositiones Talis enim potentia, sive lalis determinatio, accidtt
liabentia, facere tale allerum quale ipsum, animal materiie.
quidem animal, planta vero planlam, unde proprie Prtus est cotnmuneproprio. Dicendum quod com-
in habeniibus virtutem generalivam, veritatem mune
habet. est prius proprio, si utrumque sit unius ge-
Parlicuiaria et singularia semper in multitudineex neris. Sed in his quae sunt diversorum generum,
contrario dividunt illud quod unum est (Per Por- jiihil prolubel propnum esse prius communi.
Polilici esl considerare de anima (i Phys.). Et sic
phyr.y. Respondetur quod ibi per particularia et sin-
videtur quod non est scienlia hbri de Anima. liespon-
gulana debet inteliigi "niiuuscommune, ul sit sensus, detur quod Philosophus, i Phys., vult quod politi-
parlicutaria et singularia, id est, minus communia cus considerat practice de anima, sed in libro de
dividunt, id est, in dividendo cofitrahunt, ex contra- Aniraa consideraiur de anima speculative.
rio illud quod unum est genus; v. g. corpus con-
trahunt aniaiatum et inanimatum, animalum contra- Privalio et materip, differunt ratione el specie (i
hunt seniiens et non sentiens. Phys.). Intelligiiur quod Uli termini, privatio et
Parlicularis in maleria nalurali mquipollelsuo uni- pu matena habent diversas raliones, seu delinitiones,
cum hoc tamen stat, quod habent pro suo signiiica-
-versali (i -r_p_'EppmtiKz). Intelligitur de paniculari
lo. vel substrato, eamdem rem numero, per quam
simpliciier dicta, et tle propositione indefiniia; ista non distinguuntur.
enim : Homoest animal, sequipollel ilii universali : sensibiliumsunt sensibilia(uiEmti
Oninis horao est animal, qui est in maleria naturali et Principiarerum
et necessaria. tnundi, lext. com. 16). Glossaturper Averr., ihid.,
Parlicutaris negativa non est converlibilis(n nepi deprincipiis propinquis, nonautem habet verilalem,
ut inquit, proposiuo de principhs remotis, quia
'E/,WE'«_•). Intelligilur quod particularis negativa principia remota rerum sensibilium non suut sensi-
non est convertibilis formaliter in aliam parttcula- hilia, ut prima forma, et piima uiateria.
reri negativam, de raodo loquendi consueio, cum Polentia superior polest quidquid poiest inferior,
ho1 tamen slat, quod est convertjbilis in unam de el nobthori modo
nioi/o loquendi inconsuelo. (in de Anima). Vera est propositio
in potentiis quaesunt ejusdem generis in subsian-
Proprium de uno solo prmaicalur (Per Porphyr,). tialitate, eo modo quo vegeiativuin est in sensitivo,
Intelligitur taoquam de subj'ecto adsequalo; sic risi- sicut trigonum in lelragono. Ia his quce non suot
bile licel pi_edicelur de Joanne et Paulo, adeoque de ejusdem generis in substaniialitate, propositio lo-
pluribus aliis, tameo de uno tantum dicitur praedi- curo oou habel. Sicut anima est superior virlus quam
cari quatenus de solo homine prsedicalur utsubjecto sit corpus, non lainen anima potest supplere vicem
adaequato. corporis, el forma est superior materia, et non po-
Privalio per se non est ens (i Poster.). Intelligilur test supplere vicera materise. Similiter comparando
quod maleria exisleus privatio non est ens in aclu D poientias materiales potenliis abstraetis, locum non
foroiali per se, sed per formam cuj'us est privatio, habet proposilio formahter loquendo, nain non valel:
quin el ipsa profecio privaiio formaliter significat Horoo generat, ergo intelligentia generat.
negationem, materialiler aulem sive connolaiive Prmsupponilaugmentatio alterattonein(i Cmli,com.
aplitudinem ad formam; unde merito dicitur non 22). Intelligilur secundum Arist., in Prsedicamentis,
eus. de augmenlo iuvento in physicis corponbus. Falli-
Principia oporlet semper manere (i Phys., lext. tur eaim de augmento imaginario invento iu rebus
50). Jd est, in omni transmulalione reperiri, vel eas mathemaiicis. Et habet locum de vera augmenlatio-
semper habere condiiiones, quas ibi Arist. descri- ne, quse fitin plantis et aniroaiibus, nam taiis requi-
bit, scilicel, quod nou liantex aliis nec alterutris, etc. rit praeviam alleratiooem.
Proprium est subslanlimin subjecto non esse (Per Principtum tn cognitioneest finis in operaiione, et
Philosophum, in Pimdicamenlis). Sensus est nullam principiumoperaliomsest ftnis in cognilione(vi Phys.,
substantiam esse subjecto laiiquam affeclionem, sed lext. comm. 89, et vu Melaph., lext. comm. <£&.).
hene tauquam partein. Veritaiem habet proposiiio in operalibus, sicut
Plato non ntale dixit in eo quod sermonemsoplti- sunt acliones et factiunes (Yide Arisiot. iu Ethic.
tlicum sub non ente locavil (vi Metaph.). Responde- cap. 6).
tur quod Philosoplius capit non eos iaipropne pro Pueii beatificantur propter spem (i Eihic). intelli-
ente, quod gent siauliiudinem alicujus; quod tamen gitur, pueri bealificantur, id est, dicuntur beali pro-
non est. pter speui futuraa beatiludinis, licct aciu nou sunt
PATROL.XCI, 33
105_r BEBJE VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIAET SPURIA. 1056
tales. Sed diceres : Quare hoe est? Respondetur quod A enim informatus esl, jam desinit vocari intellectus
ideo, quia coocipioius in eis banc spero ex naturali possibilis, sed intelleclus adeptus, vel in habitu,
dispositione eorum; vel ideo quia videmus eos incli- adeoque siemioad denominationem illam, intellectus
nari ad hona, el fugere mala; vel ideo qttia Sunl pro- possibilis corruiopitur.
creali ex bonis. Possibili posilo tnesse, nullum sequitur inconveniens.
Prmter veium non est afflrmatio vel neguiio (n -Kspl Seosus est: Si propositio de possibili mutatur iu
'Epp.rmms). Ralio, quia verum liabet se in proposi- suam de inesse, tuac sua de inesse non eril impos-
tione sicut forma; modb nihil potest esse xtbsque sibilis. Et pro ulieriori intelleclu Iiujusce auctorita-
formai tis, est notandum adhue, ut aliqtise propositiooes
Proposilio in totoest falsa, qum nullain singularem posstbiles ponanlur inesse, requiri tres conditiones,
habet veram (i Posler.). Intetligi polest sic, in qua frima conditio, si aliqua propositio universalis de
genus generalissimum luiius piajriicamentipraedicatur possibili debeat poni inesse, non dehet hoc fieri per
de genere generahssimo altenus prsedicamenli, in universaiem, sed pollus singulaiem,ut isla, Omue
toto esl Talsa, ex quo nullam habet smgularem ve- producibile Deus potest producere, non debet ,sic
ram. Vel poiest inlelligi simpliciter quod propositio poni jnesse, producibile Deus producit, -sed sic :
' universahs, cujus oulla particularis esl vera, in tolo Hoc produeibile Deus producit, et sic de aliis. Se-
sit falsa. Nam uiique si nulla in parte esl vera, dtci cunda eondiiio-. Quando io propositione de possibili
poteril in toto esse falsa; subjectum et prsedicatum repugoanl, tunc ponendo
Passionibus neque tiituperamur, neque luudamur iilaui inesse loco unius extrenu, debet poni prono-
(n Etltic). 'Ergo passiones non sunt vituperio aut g men demonstrativum, ut: Omne alhnm potest esse
laude dignaj. Respondelurl-distioguendo; passiooes nigrum, ponilur SJC inesse : Hoc est nigrtim, de-
enim duobus modis possunt consideran, et secun- monstrando per ly hoc, lllud quod prius fuit album.
dum se, et quatenus suhduntur rationis imperio, et Tertia coodilio est: JJuando in propositione de pos-
dehberationi voluntatis. Priori i'atione, neque laude, sjbili ponuntur aliquae terminationes vei termini pri-
neque vituperio dignsecensentur, quoniam Sunt mb- valivi, qui vel quse in iiia de inesse possuat facere
tus -quidam appelitus irrationahs, quibus cum aliis aiiquam repuguanliam, lunc ponendo jllam messe,
animantibus"communIeanius.-Si veio secundo modo Jales lerminationes sunt omiitendse, ut: Socrates
considerentur, sunt laude aut vitupeno dignao: ap- liabens lOcuJos,potest esse sine oculis, ponitur sic
petitus enim sehsiiivus projilnquibr esl rationi quam inesse, Soeraies est sine oculis. ^Sicutilla: Socrates
exteriora mepibra; actus autem exleriorum mem- polest cras legere, non potest sie poni inesse, Socra-
irorum boni suntaut malij et ratione, qua voluntarii -tes legit «ras, sed sic; Socrates legit.
sunt: ergo eliam molus appetilufestensitWi.Prseterea, Posila fotma substanlialt, ponilur etiam aliud cujus
licel -appelilus secundum se Iifaertate careat, ex est foi ma substantiahs (v Meiaph.). Intelhgitur sic:
conjanctione tamen ad ratioiiem libertatem habet; Posita foima substantiah actuali, et jlio-roodo qu0
jjuapiopler in eo virlules <:ollocantur, ul forti- esl forma, ponitur illud cujus est forma. Modo post
tudo, et lemperantia, etc. Passiones itaque quate- mortem alicujus hominis anima non est Jorma ejus
nus voluntariae sunl.laudem inerentur, *velviiupe- - actualis, ideo lunc non est Iiomo, sed erit demum,
Tium. rtbi rursus -a Deo conjuncla fuerit anima corpori in
Plur'a voncisunl eligibilitra paucioribus bonis {m resurrectioue morluorom.
Top.). Inielligitur sic : Plura bona possibilia sunt G Pnncipia atiqua innolescunt sensu, et stliqua con-
'bojiis paucionbus ebihpossibilibus eiiglbilrora, dum- sueiudine (CotnmuneAxtom. Philos.). Et propter hoe
moclo uhum illorum plurium ehgibilium non sit pro- Arist. vu Top., cap. 4, dixil: Qui duhitant utium
pter aliud, et duajmodo praeemineiUiahonitaJisteheat deos venerari oporteat, vel parentes amare vel nou,
se ex partfeplurahtavis; dicilhr, dummodo uiium illo- pteoa indigent; qtii vero, ulrum nix sit alba, non in-
fum noo sii eiigibile propler ahud, lanquam propier digent sensu. Culius emm Dei et amor parentum sunt
linem, quia pfopterea 'sanum fierl ct sanaiivum, nbu principia in lege, roborata consueludme, et ideo a
sunt eligibiliora sanitate. Etlam dicitur quod iulelli- legislaloribus posiia est pcena cdrporis affliciiva. Ni-
lur, Dummodo isla bona sint ejusdem rationis, iia vem autem candidam esse cognimm est sensu, et
videhcet ul prscemiuentia liouitatis noo provenial ex motum esse, eiiam patet ad sensum. Unde Aristot.
parte materiai, sed solum ex pafle pluralitatis : pio- viu Phys. auscult., text. comm. ^2, conlra Zenonem
pter hoc non sequitur quod quatuor grossl essent negaiitem motum, inquil, omnia igitur quiescere, et
eligibihores lloreno, hcet smt plura bona. Dicilur hujus ralionem quserere dimillentes seosum, infir-
etiam : Dummodo illa i)oii*asiot compossibilia, pro- mltas qusedam est intellectus.
pier hoc noil sequilur qUodbonum esseuionaclium, Jolius ehgendum esl id quod possibile quam quod
et iooum esse conjugatum, essent eligibihora sioiul impossibile(mTop,, cap. ).J. Roc est, quod jacile ut
quam bonum esse mouaChroUsolum. Sinuluer quod quam quod diffuile. Eorum enim qum nullo modo fieri
tivere caste, et geherafe sibi Siniile, essiml eligibi- possunt, nulla esl eleciio,nt ex in Eili.,cap. 2 patet.
liofa, quia plufa sunt, quam viVeie icasie soium : in Jioc pronuiitiatio iatelligenda est hsecmoderatio :
quod lamen est talsum, quia sunt piura hona incom- D Modo ccetera siot pafia : qu* in aiiis plensque si-
possibilia. Denique mielligilur "de hoiiis finitis, pro- milibus axiomatibus subaudienda est. Magis ehgen-
pter Deura, qui est bonUminilnitum,>ei licet Unus, dum est hac de causa capescere scieniiam doctrma
tamen alus tjmnibus qUantumvis nJuitis iafinite quam inventione. lllud enim per se lacile est, hoc
prrestat. valde laboriosum. Virtus etiam'si difliciliusacquiritur
jPassiunsquiclem iritellectus esl cotruptibilis, ex eo quam seienlia, est lameu magis eJigenda, quia me-
quod nihil inlelhgil sine phantasmate'(lii de Anima). Iior, et sjc in multis.
llle textus secijiidum'eommeniaiotem sle potesl in- Principia sunl tanquain^locusjanum in domo, quem
telligi, uuod per intellecjum pa'ssivum intelligitur nullus ignorat (u Melaph., coiit. i, ubi ettam lextus
potehtia ctfgitaiiva, quaa est edhcta de peientia ma- aperie-dtcil, In fotibusenim quis dehnquit?), Animad-
tence, quani nonnnat iiitellectuift in ordine ad aiios verte quod alia sunt prjncipia cognitionis, alia autem
sensus, propler exceileuiiam. Alu veto dicunt quod sunt pnncipia cognitioms et esse. Proposilio igitur
Inlellecius passivus, id est phantasticus Irftellectus, locum habet de prineipiis cogniuoiils (sicut sunt
objective dependens a phaotasmate est corruptibilis. maximce, et coaimunes ammi conceptiones), hoeêst,
Scihcel ratione phantasise et pliauiasuiatuai, utrum- de prmcipiis coinmuiiissimis, quaa solum ex notitia
que etiim coirumpuur, etphaniasia et ipsa phuhlas- termiuerum communissiinorUm evidentiam habent,
mala. Alio modo intelligiiur hoc de inielleetu, qni ut de quoiibet dicitur esse vel nou esse, etc. Sicut
non est mformalus speciebus Intelligibihbus, aptus sunt pnnctpia quceex ipso"sensus testimonio 'hahent
iajiienlnforaiari, quantum ad denbjninaiioiieai. <Gum evtdeniiani, sicut H!otmu*c.ssejetc.Propria veto qu®
1037 , SENTENTLE PHILOSQPHiG_"EEX ARISTOTELE COLLECM. 1038
non sunt tanlaa evidentias, quandoque indigent aliqua A tutn Imdiluret conlristalur, quantum tristalur malo il-
suadela. Nam aliqua principia alicuius scientiie spe- lalo ab atnicis (n de Arte poet,.).
eialis induciione innoiesciim, aliqua vero consuetu- Propiei consuetudinesmalas et perversas nutlus lau-
diae, ut suul priacipia legum el scientiarum lega- datur (n de Aite. poel.).
lium, aliqua vero per alias vias, ut scribit Anst. i Pejoies sunt nuper diiati quatn ditali ab mliquo ^n
Eth., cap. 10. Bhelor.).
Planlm sunt simplices (u de Anima). lotelligitui Possibili posito inesse nultum sequitur inconveniens
respective, quia non habent tantam diversilatem Iii {Ltb. Pnor., dctnonstraiionum
cap. £S).
sins organis, -sicut animalia hahent in suis par- Piincip.a sunt definUiones(u Po-
iibus. ster., lex. 2, el l Phys., tex. 10).
Potenlia sensiliva contr,ariatur inielleclni (i de Perfeclum est cujus niltil esl exlra accipere (n Cmti;
Etkic). Noo per se, sed per accideos. Tendil emm tex. 25).
utraque in suum objeelum et suum -boaum. Fit au- Plus lemporis perficit anima in ignoranlia quarii
lem nonnunquam pro loeo, tempore, persona, eic, scienlia (n deAnima, lex, 113).
ut simul ista booa stare non possint. Deinde etiam Probabiha secmdutn totum non possunt esse falsa
natus est appetitus sensitivus obedire rationi, ut do- (ui de Atama, com. S).
cet Arist. ibidem. Unde non simphciler contranatur PMlosophia docet tipiriines cognoscere crealorem
rationi. suum (Artst., de Moiie).
Piincipium sensilivutnesl in corde {n de Anima). Puius el petfectus philosophus mortificat desiieria
Sensus est quod spirjtus aniraales et sensiiivi a corde » hujus swcuh, qum adducunt eum ad inortiftcationem
proficiscontur. corports et annnm (Ibid.).
Primus molus est in oriente (iv Polit.). Responde- Ptopter admitart hominesmnc, el primo cmperunt
tur, Yerum est aotononiastice, id est jier excelleh- philosophari (In Prolog. Met.). ~_.
tiam, quia lbi reltieent nobiliores effectus. Per\ectum est cui nihit deest, et est dupiex, scilicet
Philosophusesl iile qui scil principia et causassub- simpliciier exlra quod nihil esl: el perfectum, in ge-
stamim (tv Metaph. com. 2). Ubi per philosopham nere (v Melaph., text. 21).
iolelligas divinum, scieniia enim divina per aniouo- I'iandium dtffeil a cmna, secundum diversilatem
masiam dicitur philosophia prima, via naturse et no- lempom iantum (vm Meiaph., lex. 5J.
bihlatis, hcei via doclriose sit postrema. Prtvalio et habtius radix sunt contraiiorum (x.Me-
Polius eligendum esl, cui consequensest majus bo- iaph. coin. 15).
num attl minus mdlutn (m Top., cap. 1). Ut coosiJia Piinctpium est plus quam dimidium (i Elhic, cao
evangehca sei vasse io hac vita, quam prcecepta com- 10, et v Poht.).
jnunia duotaxat, et abscindere membrum corruptum Passio non est vitlus nec vilium; secundumeam nec
quam servare. laudamur, nec viluperamur (\\ Ellt., cap. 4).
Principium et causa converlunlur-(i Melaph.), In- Primum in generaiione, esl ullimum in resolulione
lelligitur de priocipto esseodi, quod est quadruplex, {Lib. in, cap. 6).
scilicet secuadum quatuor causas, ut efficieotern, Panm expensmscepefactm consumunt sulslanliam
flnalem, formalem et maierialem; et capiendo priu- (v Polit.).
cipium sic, tunc principium el causa eonvertuulur. „, J Pejora sunt tecta odia quam aperla (Seneca de
Alioquin principium latius patet quam caasa. Jlfo».).
Parltcipatione speciei plures homines sunt unus Patalum luutn fames excilet, non sapor (Idem, cap.
homo (Per. JPorphyt.). Inlelligitur : secundutt) S. de Conlin.).
Thomam, plures liomines sunt unus hoino partici- Pecuniam perdidi. Fortasse de illa perdidisset. O
patione speciei,id est, stint unum in specie. Et-non ie fehcetn, si cum illa avaritiam perdidlsses.' (Idem de
sequitur : Sunt unum in sjjecie, ergo sunt uoum, Retned. foituil.).
quia orane unum In specie, est esse unum, secun- Phtiosophia omnium virtulum magislra (Boet., de
dum quid. Alii sic dicunt: Plures homlnes sunt unus ConsoL, pro, 3).
horoo parlicipatsone speeiei, id est, continuaut uham > Phiiosopltia est summum tassorutn animorumsola-
speciem hlmianam, et -sicspectes humaua est perpe- tium (Idem, ui hb., pro. 1).
tua. Alio modo exponilur logicaliter, Piures homioes Frobos mores sua ptmmia non relinquunt (Idem, iv
sunt unus homo, id est, plures homines signilieaotur lib., pto. 3).
per illum ternuauro, Horao, parlicipatione speeiei, Perpetua conversalioconlemptumparit; taiiias dii-
Aiio modo, naturalis smuliiudo homiins vel uous lem admtraiiotiem conctliat (Apuletus, de Deo Sb-
couceptus communis hominis pluiibus hominihus craiis).
'convenu. Pt mslanlissimumanimal in lerrts existens est homo
Perpetuum est con uptibile. Seosus est, Perpetuum (Idem, ibid.).
iion sigmflcat non posse corrumpi unquam, sed taii- Piopter noslrum affirmare vel negare, nihil in re
tum, non conumpi unquam. ponilur (\ de Interpielat., cap. 6).
Polenlia naiutatisesl hralionalis (llitepl 'Epp.otew;- ' Petgraviler unusquisquefert honore suo privari (Lib.
et ix Meiaph.). Respondetur quod vull, quod bene OEcon.).
"valet coiisequentia cum specificatione; ut: Potentia Prmtnium virtutum, esl honor (ivEthic, cap.9).
est uatuialis, ergo ut sic est irralionalis, etc.; non
valet siuiphciter sine specilicatione, quia homo ali- Q
quando niere naturaluer, aliquando secundum intel-
lecium, sive ralionis afbitriuili Quolidie morimur, qUolidieenim labitur uliqtmpars
Posse ab ipso esse nihil diffett in perpeluis (m vilm (Setiec, ad Luciiium discip.).
Phys., lex.jii). Qumrere talionem et dimiilere sensum, infirmiVas
1'htlosophus non debet quidqnam asserere quod non qumdam esl inlellecius (vm Phys.,destfuat tcx. 22). Inielhgi-
demoiisitaliane aut induclione sdttem ostendat (v\n ' tur, Qui quairit rationes quibus illud quod
Phys., lex. com. 15). appaiet sensui, est"-debilis discretioms el imbecilli-
1'roposttionesnalurales duplici de causa fiunt dubi- tatis liitellectus. El hoc est nescire per se notlim a
tabties, vel quia aliqui enultiii m opinionibus fatsis non per se noto distinguere. Ll verje elcoiiclusjpaes
non possunl assenitti ptmcipiis vetis philosophim; vel nondeclarantur, nisiaproposilionibus, propositio-
vei6ium non est, nisi
quia ahqut extsianant quod principia geomelrtm, con- nes a seusu, et expeiioieiitutn
tra quos Aitst. n Melapli., tex. com, 1U, Com. I Cmli, ut convenianl sensatis, non e conver-o. est
cdtii. 80. Quando sunl duo ayenlia, quorum uniim fortius,
Piepiet tnctltm il(atum ob inimicis, nuHasin lan- el altcrum debilius, forttus cilius pnducit suitui effe-
1059 BED_E VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. I. — DUBIA ET SPURIA. 1040
ctum quam debilius (Communeaxiom.). Verura est de A illa auctoritas intelligituringenere substanlise, et non
agentibus per abjectionem contrarii, quiaresisten- ubi est in genereaccidentium. -
conirarietas, ibi est resistentia, et nbi est Quanlilas non esl de virlulibus aclivisel passivis ad
tia, ibi est successio, ut dicit Comment. in iv Pliys., invicem (iv Metaph.). Respondelur quod Philosopltus
in com. 71. Faliit autetn in ageuiibus sine contrarii vult quocl esse activum et passivum non allribuilur
abjectione, sicut patet de duobus corporibus lurai- quantitati, sed bene speciebus qualilalis.
nosis, quorum unum sit intensius altero : utrumque Quod recipit esse, post non esse, est generabile
enim in inslanti illuminat, licet lumen productum (iv J°%s.).Respondeiur quod verum est de illo quod
a polentiorl sil intensius lumiiie producio a debi- recipil esse a forma, quia forma est quas dat esse rei,
liori. . ut patet per Philosoplium (t Phys.). Hinc anima ra-
Qumcunque movenlia et non mota, amplius non tionalis non est generabilis, licet Jiabeat esse post
sunt pltysicmconsideralionis(i Phys.). Et sic videlur non esse, quia non habet tanquam compositum ab
quod de Deo sit scientia, quia ipse est immobihs, ut aliqua forma. Etiam verum est de esse formali, non
patel vin Phys. Respondetur quod auctoritas lantum autem entitalivo. Hine materia prima non estgenera-
-vnlt, quod enlia moventia considerata non in ordine bilis, quia licet nec ipsa fuerit semper, sed a Deo ac-
ad motum, non sunt physicse coosideratioms, ita ceperit esse post non esse, non tamen habet actum
quod physicus non babet aliquid considerare de iis, ahquem formalem, sed tantum actum entitativum,
nisi per attribulionem ad motum, cujus motus na- ideoque non dicitur generata, vel generabilis
lura est principium ; quae enim simpliciter seu quid- Qumslio est dubitabilis proposilio (Per Boel.). Et
ditative sunt pbysicse considerationis, ea in se de- B sie videtur quod quaestio sit propositio, quod lamen
bent habere principium, ut ipsa etiam physice mo-' est falsum. Respondetur quod queeslio capitur uno
veantur, non tantum moveant. Intelligentiae ergo modo pro signo interrogativo et oratione, cum qua
tametsi physice movent, non tamen physice moven- Snierrogatur; et sic qitaestio non est propositio, et
tur. Et ideo eliam secundum quidditatem suam ad hoc vult Boetius. Secundo sumitur pro ratiooe, cul
physicum non speclant. sigoum interrogativum additnr, el sic quaestto est
Qucelibeldefinitio ponibilis est in prmdicamenlo propositio, sicut illa oratio: Coelumbabet materiaui,"
\i Top.). Inlelligilurquodquselibet definilio secundum cui addilur. Utrum ccelumhaDeatjnateriam, est pro-
suas parles et reductive est ponibilis in prcedica- positio, et hoc vult Roelius
mento, non autem per se etproprie. Qumcunquedifferunt plus quam numero, dijferuttl
Quod fil, non esl (i nepl 'Eppweia;). lntelligitur : si specTe(v
aliquod ens permanens sil successive, tunc interim vult quod Meiaph.). Respondelur quod Philosophus
dum iit, non est, id est, non habet esse complelum, esseotialiter, qujecunque differunt plus quam numero
illa differunt specie, et sic noii oportet
sed fierirei successive est ejus esse", vir et mulier differant specie, sicut nec Socra-
Qumhbetproposilioieduphcativa, in qua redupiica- quod
les albus et Plato niger differuut specie, quia solum
tur ptmdicalum, esl faha el impossibtlis (\Priot.). difierunt spzcie accidentaliter.
Respondeiur: Yerum est, ut patet ue illa: Honio est
aniroal m quanlum aninial; illa est falsa et impossi- Qui non unum inleUigit,nihit inlelligit(iv Melaph.).
bilis, ut patet ibidem. Respondetur quod Jatelligitur sic: Quinon unum
Qumcunqueuni eidem sunt eadem, illa inler se sunt f, inlelligitad minus, nilul inlelligit. Vel sic, capiendo
eadem (l Phys.). lnlelligitur : qusecunque divisim "-ly non infinitanter, quijion unum iniellijjit, nihil in-
sumptasunt uniet eidem eadem,inter se sunt eadem. lelligit, et hoc est quoque veruni.
Sienim lantum collective sumptasuntidemuniterlio, 'Quidquid carel opetalione, caret et essenlia (Per
non sunt idcirco idem iuter se. lnlelligitur prseterea: Comtnent., ix Metaph.). Re&pondeturquod illa aucto-
Quaecunque uni lermino singulari sunt eadem, inter ritas universaliier non est vera, quia datur insiantia
sesunteadem, et sic excluduur species, cui lametsi de materia prima. Verilicalur tamen seu et de isia, si
eadera sint, Petrus, Paulus, et Joannes, lamen non essentia accipialur pro actu specifico esse for-
sunt idera inter se. Et ratio est quaa item forte siifii- mali. ^.
eere queat ad limitandum hoc axioma; Quia non sunt Quod non esl, non conlingitscire (i Posler.). "Verum
eadem specie simpliciter. est lanquam scibile propinquam, sed bene taaquam
remotum. Yel seosus est: quod non est, necesse po-
Quidquidpdteslcausa prima cum secunda, hoc potest, nou contingit scire. Sicut enim se res habet ad
lest se sola (Per auctorem tn de Causis). Intelhgitur esse, ita ad cognosci.
in genere causaeefficientis, el secundum potentiam
causse absolutam; sed in genere causse for- Quiddtlas rei est forma rei (vu Metaph.). Verum
primce axioma non Etsi est in simplicibus, non autem io compositis. Ibi enim
malis, vel materialis, hoc procedit. secundum communem opinionem, etiam luateria est
enim possit Deus sine homine facere Jioniinem,v. g.,
creando hominem aliquem ex nilnlo, tamen non po- pars quidditatis.
testcum iacere album rosi per albedinemrationalem, QumcunqueItabenl differentiam in eodemsubjeclo,
iiisi per formain aliquam rationalem, nec maieria- D diffetunl specifice (iv Metaph.). Si igitur illi gradus
seu uisi maieriam et corpus. in .alieratione propne dicla acquirantur successive,
lem, corporearo, per el habearit differentiam in eodem suhjeclo, different
Quando aliquando duo sttnl idem in esseutia, si ut vult auctontas; et sic quahtas secundum
eliam et Me- specilice,
unum per se esl corruptibile, reliquum(iv quam sit alteiatio, proprie dicta, non esset simplex,
laplt.). Modo videuius quodotmateria et composilum sed diversarum ralionum. Respondetur quod vult
sunt eadem res in essentia, sic videlur quod mate- quod qualiiates inlensibiles et remissibilesexistenles
ria esset compossibilis, et consuniliter potest probari in eodem subjecio, non facieutes unam quahiaiem
de forma lntellectiva. Respondetur quod verum est, totalem, illce differunt specie. Sed si illae qualitates
quando penitus sunt idem et unum secuudum essen- faciant unam totalem qualitaiem, tunc non differeiit
tiain. Sed raaleria et forma ipsius compositi sunt es- .specie. V. g., albedo et nigredo sunt in eodem
senlialla pruicipia ipsius compositi diversa, et partes subjeclo, etsunt inteusibiles et remissibiles, nec ta-
esseoiiales diversse, quoenou possunt dici esse unum inen in illo subj'ectofaciunt unam qualiiatem; ergo
m esseniia sicut compositum. dtfferuntspecifice.
Qumcunquedifferunt genere , differunt numero et Quod semper aut plurimum esl ulile, melius est
specie (v Metaph.). inielligitur duphciter ; hno modo quam quod aliquando (m Top., cap. 2). Ut justilia et
sic : Quaecunque gepere differunt realiter, dilferunt temperantia quara fortitudo. Nam illis semper aut
nuinero et specie lealiter. Alio modo sic; Qusecun- lere semper utj possumus, hac rarius.
, que dillerunt genere prsedicamenlaliler, differuntnu- Quod ad omnia vel plura ulile est, melius est quam
mero et specte prsedicamehlaljier. Vel dici.ur quod quod ad paucwia (\n cap, Top.). Ut aqua quaio.vi-
"
lOil SENTENTLE PHlLOSOPHICJI EX ARISTOTELE COLLECTÊ. _10|_.
nnm prsestantior est, quia aqua nullns liominum ca- A i Intelligitur per se, sive qtiantum est ex parte rjene-
rere polest, et ejns usus esi copiosior ralionis, sive ex pafte efficientis. Quia stat patrem
Quod inest reimeliori, meltus esi (Top. m,c. 1). esse bonum, et filium non, ob propriam lilii volun-
Ut quod inest animo, quam quod corpori, ut virtus tatem.
quam sanilas, illa animse inest, ha?c corpori. Hoc Quorum corrupiiones sunl bonm,ipsa corrupta sunt
lamen non est usquequaque verum, nisi de iis bonis mala. Intelligilur quorum corruptiones per se sunt
inlelligatur Jjuserebus quibus insunt propria sunt. - bonae; si enim per accidens sunt borise,ipsa cor-
Qumdammelius est non videre quam videre(xti Me- rupta non propterea sunt mala. V. g., mors Cbristi
taph., lex. 5). Verum est in bumanis, sed noo in di- innocentis persemala fuit, bona autem quatenus ab
vinis. eo oblata in redemptionem noslram. Conlra, mors
Quod poliuseligilprudens aul vir bonus, aut recla Herodis tyranni bonaiuit per se. At si secula esset
lex, aul qui in aliqua re excellunt, qua raiione tales indigna illa nobilium strages, quam ille morti proxi-
sunt, aul in~unoquoque generepertli, aut plures, aut mus optarat, et sorori, quasi testamento, reliquerat,
emnes, aut omnia, pimsianlius esl (m Top., cap. 1). per accidens fuisset mala.
Ct curare magis aelerna quanr qute labnnlur cum Quod vere est, nulli accidit (i Pltys., tecc.30, 26).
tempore; nulla poiius affici injuria quam alficere; Id esi, jsubstantia nullinsest accidens, sermo e*stde
permittere minora: quaedam mala in repub.^ ~riema- substantia proprie dicla, similiter etiam de accidenie,
jora eveoiaot, quam velle omrtia penitus exslirpare; iiem de his quse dicuntur univoce, non analogice.
item quse in exponendis divinis Scripturis sancli Nam scieniiaest sahstantia in Deo, in homine auteni
doctores docueruot quam quse scioli Grammatici au- JJ est accidens. Et ratio hujus propositionis esi, quo-
tumant, elc. niam, ut dicitur in Prsedieamentis, commune est
Quidquid est -causa causm, est causa causali (Per omni substaotise in subjecto non esse. Hoc autem
jauclorem de Caitsis). Intelligilur quod quidquid est proprium est omnis aecidentis. Quare sicut hascsunt
causa causse, loqnendodecausaessentiali et positiva, contradictoria, esse in subjecto, et non esse, sic esse
hoc est causa causati; dicitur positiva propter vitia subjeclum el accidens.
quse-sunt causata privative, unde licet Deus sit Quod omni tempore est ulilius, hoc est eligibilius
causaliomiois.tamenuon peccati, quia peccatum est (IHTopi). Et sic sequeretur quod fortitudo esset eli-
privalio qusedam, et defectus hominis. Sicut libia gibilior lemperantia, vel justitia, eo quod forlitudo
recta cum tibia curva esfcausa^progressionis, non omni lelnpore esl utilis. Respondetur quod fortitudo
tamen claudicationis, quia ista est defectus quidam capitur dupliciter. Uno modo quoad habitum, aho
et privalio pertinens non ad causam progressionis, modo quoad actum, et sic fortitudo est operaiio
nee ad ipsam orogressionem, sed ad tibiam defi- fortitudtnis, et illo modo non semper est "ulilis
cientem. actualiter, quia si omnes essemtis justi, tali fortilu-
Qumcunquesunl ejusdem speciei, quidquid wti con- dioe non indigeremus
venil, convenitei reliquo, est com. animi concept. In- Quidquid esl in effectu, est in causa (Communispro-
telligilur essentialiter vel depr.edicatisessenlialibus, positio in Melaph.). Et sie sequeretur quod omnis
similiter de accidentibus propriis. Dealiis enimmul- imperfeclio esset in Deo. Inlelligilur ergo sic: Quid-
tum fallit. , quid est perfeelionis in effeclu, hoc etiam esl in
Quod diulumius est,id prmslanlius(m Top., cap. 1). up causa, non quidem formaliter, sed virtualiler, vel
Subaudi saltemsi ccetera sunt paria, et ea qusecom- reductive, quia etiam oranis perfectio ultimate ordi-
parantur sint bona. Sic vila, quse in actiooe virtutum natur ad primam causam.
per omne lempus sequabililer versatur, qudd Iongior Qumrereguare qumdamapproprianlur in eodem ge-
Juerit, eo melior. nere quibusdam-entibus,est sumtna faluitas. Unde non
Quodrei bonmpropinquius esl aul similius, aut me- est petendum quare terra sit lerra, aut ignis sit ignis,
liori similius, iclmetius (iu Top,, cctp.2). Ut qui yitam et quserere in re simplici, ul quare homo est homo ?
apostolicam aut Clirisli opt. max. magis imitantur Estnugatio (vn Metaph., com.59; idemiv Metaph.,
quam cajteri. com. 3, ubi habelur quod prsedicatio ejusdeni tle
Qui d:cil animam gaudere vel trislari, dicit eam seipso est nugatoria).
texere et mdtficare(i de Anima). Intelligilur- qui dicit Quamilas non esl de genere aclivorum (iv Phys.),
se sola anima gaudere vel irisiari, dicit eam texere, Inlelligilur uno modo, quod quanlitas, ut quanlilas.
sic quod Pliilosopbus vult quod non solum cooveoit non est de genere activoruni, et sic est vera, sed
animse, sed prout est conjuncla corporis. Reetius et quanlitas, ut substantia, bene esi de genere aciivo-
brevius Egidius, ibidem: Minus proprie dicil, qui rum. Alio modo dicitur: quantiias secundum suam
solum animam dicit gaudere, vel tristaii, raagis pro- essentiam non est de genere aciivorum, licel bene
priequi homioem. secundum suas disposiliones.
Quorumefficientiasunlbonaipsasunlbona. Velutali- Quod iton conlingh aliler se habere, necessedicimus
qui proferunl.Quorumcausmsunt bonmipsa sunt bonai ilase habete(v Metaph., tex. 6). Nola duplex neces-
(II Top., c. 5). Llmitatur verum essequa ratione a sariura quod ibid. tradit Afisl., nempe necessarium
bonis causis proveoiunt. Nam etsi a bonis causis D simpliciter, et neeessarium lanqtiam melius, et con-
inala quaedamnascuntur (ut a viris probislevia pec- venienlius, hoc est ad finem aliquem aliquid esse
cata), non lamen ab illis proveniunt, qua ex parle necessarium dupliciter. Uno inodo, sine quo aliquid
sunt bona. Saspeeliam effeclus qui a bona causa non esse non potest, sicul cibus esl Uecessarius ad con-
malus nascerelur, ab alia mala viiialur, ut si quis servationem huraanse vitce. Alio modo per quod ine-
restituat aliennm gladium ul homicidium aliquod lius et convenieotius pervenitur ad linem , sicut
perpetrelur. Quin etiam scepenumero cum causce equus necessarius estad iter.
onines sunt honaj, mala una ctrcumslantia potest ef- Quando ev ignohlhri nobiliusgeneralur, generalio
fectum reddere vitiosum. Itaque .si causa est bona ef- esl simpliciter el s cuiidum quid corruplio ; quando
feclusque ab ipsa provenit, qua ex parte bona est, vero opposila ratione ex nobilioii, id quod ignobihus
lum demum erit bonus, si ahunde nou vitietur. esl gignttur, simplicilerquidem corruptio, secundutn
Quidquidpolest in majus, poiest in minus (i Cmli). quia aulent generatto est (\ de General.).
Inlelligiiur per se et virtute propria, el de illis quse Quod polenlia esi, conlingil non esse (xn Melaph.,
sunt ejtisdem generis. Non eniro valet: Potest com- tex. 30).
poi)erelibrum,ergocoquere cibum commuoem,quod Quod parum, tanquam niltil dislarevidelur (n Phys.,
minusesl(non enim ista sunt ejusdeoi generis),sed lex. 56).
hene valet: Potes,t componere iibrum, ergo episto- Quanittati nihil est conlrarium.
lam, vel tres, qtialuorve eongruas lineas. Quodnon credit quts, nonmovet eum ad timendum,
Qnoimn geneiaiionessunt bonm,itla bona (n Top.). vel speiandum (u inArle poet. Comment.).
1043 BEDiE VENERABILIS OPP. PARS T. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1041-
Qnod consuetumest, veluli innatum esl (i Rlteior.). A Inlelligiiur secundum denominationem sic, quod de-
Quidquid fuerit supcrabttndantius et majus quam nominatio arlificialis est posteriornon nalurali, et sic
esse debebat, hocest maium (Ihd.). distinguunlur seeundum rationeni, autem secun-
^Quod bieviusesl,semperestdeleclabilius(u Rhetor.). dum rem, nempe ars se habetad naturam, sicut mo-
Quod diclum esl, non potest amplius sumi (In Prm- dus rei ad rem, unde non realiter, sed fanlum for-
dicam., cap. de Quanlit.). maliter ab ea dislinguitur.
Quod frequenterdicitur, conlut bataudientem(v Top., ment. Repetitio in rebus arduis fieri debet (In prwdica-
tap. &). ad aliqutd). Talia enim (ut dicit Arist. ibidem
Qui virlutis nominumsunt ignari, facile decipiuniur pxta finem capitis) non possunt perfects^scribit dgclarari,
lu-
(i Elech., cap. 1). nisi ssepius periraetata fueriot. Ita etiam
Qui dtcit naturam non agere propler finem, tollit cidis. Themist. in m Phys., in expos. lex. com. suh 15,
sollicitudinem Dei ciica ista inferiora (u Phys., ubi Aristotelicam repetit motus defiiiitioiiem
cot)t. 75). ahis veibis; inquit enim : Sed deooo illa eadem re-
Quad non est, nusquatn esl (IVPliys., tex. i). petamus, non modo iterum, sed ter et quater, et, si
*Quicatet sensu, caiel inleUeciuiliius genens sensi- libuerit, eliam ssepius, ul diflietiltalestractatu appareaut et
bilium (u de Anima, com.93). enodeiitiir, illasque sallem frequenti facile
Qumcuttquediffetunl m subjeclo, differunl in esse assequamur.
(Ibid., iex, 152). Recipiens debel esse denudatum a natura recepti,
Qui nihil sentit, nihil addtscit, nee inteiligit -(Tex. 59 tam in receplionereali, quam in recepiione spirtiuali
de Anima). , B (n de Antma, com. 67, et ui de Anim., com. 4). Ista
Quod est m poleniia est ptivalio ejus, quod est in proposilio intelligiiur a natura ilhus speciei, et non
actu (Com.de Som. et Vtg.). a nalura sui generis et maxirne remoii, et maxime
Qutdquid poteslcausa secundaria,potest eiiam causa ejus quod jlicitor secuodum sequivocatiooem. Ubi
priniatia, nobilioii et alliori modo (Auct. de causis, Relaiiva-suntsitnut naluta (In prmdicamenlis).
cap, 2). adveriendum duo esse necessaria ut aliqua sint si-
Qui inquiril philosophiam, inquirtl gradus allissi- mul oalura : unum , quod mutua sit ab uno ad alte-
mos et divinos (Ltb. de mor.). rum consequentia, quanium ad eorum existentiam ;
Qui invenetilphitosophiam, invenit vitam in utroque' alterum, ut neutrum sit causa alterius. Delectu prio-
smtuto (Ibid.). . ris,-superius et infertus non sunt simul natura.
Qui dubiiat, et admiralur, ignorare videlur (ln prol. Quia etsi valeat, homo est, ergo aniraal est, non ta-
' men valet: animal est, ergo honio est. Defectu po-
Metaplu),
Qualis unus quisque esl , taliler vivil (tv Elhic.j sterioris, sol et lux noo sunt simul natupi, quia sol
cap. 14). est causa lacis; uiramque autemhabeot relativa. Va-
Qum simplicitersunt bona hominibus, pro his orant let eoim consequentia mutua ab uuo ad alterum, et
{v Eth., cap. 2). unum alterius non est causa. Quce [anienjkue cou-
Quanla major eU [oHuna, lanto minus est secura ditiones in eis verificantur, quateous relaiiva sunt,
{VJIIEtht, cap. 1). sive secundum ipsam iormam relationis, non autem
Quod cum mujore labore acquirilur, magis diligilur secundum fundamentum et subjeetum relationis.
(ix Eih., cap. 8). (j Homo enim ille qui est pater, utique prior est ho-
Qumdam delectant itova, qum postea non simililer mine qui est ipsius filius, et est causa ej'us; attamen,
deleclanl (x Eth., cap. 2). quatenus pater, non est prior filio, nec magis depen-
Qui alleri setvit, non est per se sufficiens(ivPolit,). det seeundum haae relationem ab ea filius quam ipse
Quod est parum, quasi iiihil diffeil ab eo quod est a filio, sed est routua proisus dependentia, elideo
nihii (v Poht.). velneutiunj est causa alienus, ut cooimumter di-
Qutdquid diciurus es, anlequam aliis dixeris, tibi cunt dociores, vel sicut sibi uivicem causa, ut dicit
dices (Sen., deMorl.). Siniplicius cum Arehita.
R Reium alim sunt universales, alim parliculares (I de
InlerpteL, cap. 5).
Remissio fit per admixlionemconlrarii, colligilur ex Rhelor non semper persuadet, nec medicus semper
menle Philosophi (v Phys., text. comm. 9, et u Cmli, sanal (i Top., cap. 22).
text. cont. 37.) Vera est propositio fn habentibuseon- Rudiias est -non cognoscerequoium oportel qucerere
trarium; nam in contrarietaiecarentibus locum non dcmonslraitonem, et quorum non opoitet (iv Metaph.,
habet, lumen enim inlendilur, et remiiliiur propler tex. 9).
virtutem, aut debilitalem agentis. In habeoiibus etiam RefrenalionessuJit medicinm voluptaium (u Ethic,
conlrariuni, universahler etlam locum non habet, cap. 5).
nam in simplicibus in Sua puritate consideialis, Rex debet se habete ad subdiios, sicut paslor ad
unuui elemenlum in qualitale est remissum, respectu oves (vm Elh., cap. 8).
alterius. Regens naiuraliler dignius esl reclo (i Polit.).
Rationem qumrere eorum qumsensu palent, infirmi- D Requies necessartoest deleclabilis, quia est medichm
las qumdam est inlellectus (vui Phys., com. 22). Ubi tristittm qum constslit in laboie (vm Poht.).
Tbemistius inquit, perridieulum, uhi sensus fidein Remedia non prosunt, ni immoientur (Scn., ep. 40,
facii rationem quaerere, qucedam adeo imbecillitas lib. y).
relusioque animi est, non slatim perspicere quid de- Rerum effcclusexhibllioneopetisdeclatanlui (Boel.,
sideret ratiooem : habeutur enim nonnulla quse cer- cap. 7 de Discip.).
liora illustrioraque sont quam ut rationem ullam ex- Responsio qum datur interrogalionibusqumdicuniur
postulent. Vide hoc idem axioma in lutera Q expli- mquivoce,debet dari cutn disltaclione (vu Metaph.,
catum. com. 36).
Ridtculum est conari detnonsirare naiuram, quia Ros esl pluvia subtittsdescendensin nocle (i Meleor.,
hoc est per se noium (u Phys.). Respondetur quod cap. 4).
vult ridiculum esse velle demonslr-are naturam, v« Raltoni fides adhibenda est, si quce demonslranlur
g., quoad quidest et similia, quia hoc est notum de ônveniunt cum his qucesensu peicipmntrebus (m de
se, non aulem quoad alia qusesiiiva. Gener. anhnal., cap. 10].
Radices in ptanlis sunt similes ori in xtnimalibus (u Requies et ludus in vita videntur esse necessaria (\v
' de Animri). Ratio quia secuodum Philosoplium Ibi- Eih., cap. 15).
dem, tam radix quam os recipit alimeoturo, per quod Raltonem contutbat vinum non modice sumpium,
res in essei»di\iduali cooservatur. intelleclutit hebetat, meinoiiamenei val, oblivionemim-
Res nalutales el artificiales sunl dislinctm(u Phys.). millil, errotein infundit, et ignoranliam inducil. Mo-
104S SENTENTLE PHILOSQPHICE EX ARISTOTELE COLLECT.E. 1046
dice vero sumplum acuil ingenium (Boet. de Discip., JA a corruptibili. Alii autem dicunt miod Pliilosoplnis
cap. 2). comparat ibi poteniiam inlellectivam in honiine ad
S animam sensltivam in animali brnto, et yegelativam
jnplanlis : et sicest veruro quod iotellecius separa?
Semper in uno genere esl conlrarielasuna (i Phys., tur a vegetativo et seositivo, tanquam perpetuum a
tex. com.SQ). Verum est jJe contrarietate seeundum corruptibili: non tamen est verum, proulillse poten-
esse et non es«e, id est, secundum privaiionem et tise sunt in uno suhjecto, ^scilicet in liomine. Sed
babiium, nam ia omni genere est una contrarielas, alii imelligunt sic, separatur auiem hoc, id est intel-
scilicet privatio et foima, vel secundum contrarias lectus divinus, ab hoc, id est inteliectu humano, tan-
diffeientias condividentes illod genus. quam perpeiuum a corruptibili. Etsi enim secundum
Setnper divisio genens esl in plures species (Per rei veriiatem intelleclus liumauus sit incoriuptibilis,
Porph.). Intelligiiur, quodlibet genus est semperdi- tamen forte secundtim Arist. corruptibilis,est, cujus
visibiie divisione logicali, per differenlias oppositas tamen error oos nihil debet morari.
in plures species actuales, aptitudine in genere exi- Substanlia non fil ex non subslanliis (i Phys., iex.
slenles :~eiillarutn speeierum ad minus debent esse 22). Ratio esi, Aboquin substantia vel fieret ex n'\*
duse : cum hoc lamen stat, quod possunt esse plures. hilo vel accidente, et sie accideos esset prius sub-
Suttt ergoea, qumsunt in voce,earum, qum sunt in Stantia. Vide Arist., vu Metaph., tex. 4.
antma, passionum nolm Jl nepl 'Epg.riiie'w.e). In hac Si unumcontrariorum fueril tn rerum nalura, opor-
„ propositione Plulosoplius per ea quse sunt io voce tel quod sil iehquum(iu Cmli, lex. 18). Vera esl pro-
iotelligil sigoa vocalia, et per passiooes in anima "D positio de coniranis positivis qase sunt ad pertectio-
ioielligit lerminos menâles, et conceptus, et tunc nein universi, nam universum in quahbet hora com-
sensus auctoritatis est quod signa vocalia sunt nota, pleiuro et petfectum est; unde omnes species quaa
id esl, signum conceptuum seu terminorum roenta- sunl ad perfeclionem uoiversi, semper actu suot in
liuro : tunc ex illa auctoritate colligitur comroune uaiverso. Licet enim apud nos in hac hora cum sit
dictura. quod voces significant conceptus ad pJaci- Iuems, non sint rosse, lamen in alia regiooe in qua
tum ultimate, licet ipsi conceptus quibus subordi- ia hac hora est ver, beoe reperiuntur rosse, sed falJil
naniur significent naiuraliier. hoe in privative oppositis, qma non sequitur : la re-
Sola specieshabet propiium (PerPorph.). Intelii- rum natura est plenuai, ergo in rerum natura est
gitur quodproprium magis aitribuilur speciei quam vacuum : neque seqmtur est finitum, ergo erit et io-
aiteri, quia proprium iofluit ab essenlia rei, id est, linitura. Aliter proouotiatur et limitatur hoc modo.
specie; vel dicitur quod ipse capit speciem commu- Si uttum conlrariorum fuerii in nalura, eril reli-
niter pro quolibet sub.eclo communi. quum. Re^poodeiur verum esse in positivis, et se-
Sophista plus appetil apparenter esse sapiens et cundum physicam consideratiooem, non seeundum
non existenter, quam exislenler el non appaienter (i logicam. Similiter, iicet generalio' -et corruptio sint
Elench.). Intelligitur quod Plnlosojuius vtilt tantum, jnter se cotitraria, noo laraen converlilur quod ubi
quod proprium sophistice est apparere, et non exi- est coniranelas, ibi sit generatio et corrupiio; qtiia
stere. in coeloest contratieias secundum raruoi et densinn,
Solius est metaphysici de quid dilalibus omnium et non esl ibi generatio neque corrupuo. Yide Siin-
rerum considerare(vi Metaph.). Respondelur, Verum ,_ plicium io n Crjehsuper bunc lextum et text. 41.
est in communi,non aulem in particuiari. Homuiem " Simpticiler id meltus esl magisqueeliqenduin, quod
enira, lerram, aliasque res naturales quidditative meltor dtsciplinaehgenduinprmcipn(ni Top., cap. 1).
considerat physjeus. Ul quod moralis pliiiosoplna, qtiam qood oiedicina.
,Si Iwcvetbutn, est, purum dixeiis, ipsum quoque Sensus est qumdam alteiatio(u de Anim.), Respoo-
nihilest (i itepi 'Epp.nveii/e).Inlelligitur. Si hoc ver- detur quod seosus sive sensatio est qused.unalteraiio'
hum est pure dixeris, jd est.ôlilane, lpsum quoque salvativa.
nihil est, )d est, nec significat vere nec false. Alii Sola melaphysicaesl scientia cominunis(i Metaph,).
autem habent aliam auctoritatem sic, Nec hoc ver- Respoodeiur quod Plnlosophus ihi consideral scien-
bum esi purum djxeris : et nine intelligiiur sic, oon tiam esse communem, laiiooe priucipiorum vel ofa-
ita quod si hoc verhum puruoi dixeris quod ipsum jectorum, et sic respeclu aharum scienliarum, me-
nihil sic significet, imo aliquid significat: sed quia taphysica uiique est communis, quia coosiderat com-
significat quamdain compositionein, quara tamen muniora.
sine extrerois non est inteljigere, ideo menlo djeitur Sophtslicus diaieclicus ei melapltysicus versantur
nilii! significare. circa idem : quia dicit Commentator,melaphysicus et
Singulariasunl sensui propinquiora(\ Posler.). Con- dtalecltcus conveniunlin subjeclo. Respoudelur quod
tra dicilur ibidem quod universalia sunt noliora sia- verum est quia conveniunt in subjecio aalurali, sed
gulanbus; diciiur quod inlellectjis cognoscit primo tameu differunt in subjecto iormah. Unde metaphy-
sub conceptu singulari, magis lamen vago vei com- sica lormahter et de per se, sive principaliter, consi-
muoi, ut jjrius cognoscat aliqoid esse quoddam ani- Heral eus, in quantum ens, sed sopliisticus et diale-
mal quam quemdam Iiominem, et pnus quemdam D ciicus consideranleus ralionis per se et pfincipaliter,
essehominem miam e^se hunc ho.ninem. _. "etsic ex consequenii ens considerant, el sic conve-
Semper honorabtlius$sl agens patiente, ei pi inci- niunt iu subjecto oalurali, et hoe modo nou est in-
pium, idesl cavsa efficiens,nobthor est quam mateiia conveoiensidem a pluribus cousideiafi.
_ fni de Attinja, text. comm. 19). Inlelligilur proposiljo Sicul ies habet esse, ila eliam habel cognosci(iv
de simihbusin forrna, et gradu lormae, et eiiam se- Meiaph.). lotelhgitur uoo modo, sicut res habet esse
cundum potentiam : nam actio insequiluf multitudi- per causam. sic etiam habet cognosei per causam.
nem foimce.ei muliuudo formse insequitur multitu- Sed lamen non converlitur sic, quod tes habeatesse
dinem materise. AJio modo glossatur de passo re- feicut cognoscitur, cognoscitur enim uaiyersaliler,
«popdente ipsi ageuti, quia non jjportet absolute pon tameo babet esse universaliter, quia omne quod
quodlibet ageos nobilius esse quohbet passo, uam est jdeo est quia unumuumero est, ut patet per Boet.
certuui est quod sensitivce animse virtutes sunt pas- Sola speciesdefinitur (Per Boeiiumin hb. Definiiio-
sivse, ut patet inn^de Amma lex. com. 51, vir- jmm). Yeium est, sola species delinitur lanquain de-
iutes amuise nutritivse sunt activaa, non lamen finjbile propiuquum deliiiiliooe quid ditaina et es-
dicimus illas esse nobihores simphciter virlutihus: seotiali, hcet genus et iiidjviduuro possmt delimri
sensitivis, etc. tanquam delinita reraota, Dicilur etiam hoc respectu
Separaluraulemhocab hoc, sicul perpeluuma corru- jequiyocorum, quceut sic, non suut alicujus speciei,
piibili (n de Anima).Intelligitursic: Poteulia intelle- et proinde etiatu ul sic non defiaiuotur.
cti\a separatur ab alns potentiis lanquam perpetuum Sublala quacunque parte integranle, lollitur lolttm
4047 BED.-E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1048
(Axiom. dialecLin Top.^. Verum est, si accipiatur A Scientia dividiturin eam qum ulilitalis, et in eam quce
nomen totius pro lotp integro qua totnm integrum cognilioniscausa qumrilur.Respondetur, quod Philoso-
est. Nam sic accipiatur pro re cui attribuitur inte- phus ibi distinguit scientias in speeulativas et practi-
-grilas, noo qua integra esl, falsum est. Verbi causa, eas ; et praclicas quidem dicit esse qusepro fine ha-
si Socrati abscissus est digilus, licebit colligere So- beant opus, et utilitatem speculationisqusecognilio-
cralem non esse integrura; non tamen recle colliges, nem, non quod ista quoque coguitio non sit bona et
Socratem non esse: quia Socrates eisi integer sine ordinabilis in honum, et boc nomine uiilis, sed quod
digito non est, potest tamen sine digito m rerum non habeat pro fine opus, nec iia penineat ad neces-
natura cohcerere. Quare si Iate volueris accipere no- sitalem vitse istius communis, sicut scientia practiea.
men totius, hanc moderatiooem adhibeas necesse Species rerum habentse sicul numeri (vni Melaph.).
erit, ut nomen partis iniegraniis aceipias pro parte Intelligitur quod sicutuumerus denarius additur al-
necessaria (qualis est in Socrate caput aut pectus), teri numero, et tutic resnltat una nova species nu-
non pro quacunque sine discrimine. Quacunque meri, ut addendo decem ad decem erutii viginti, et
enim parte necessaria sublata, omnino tollilur res addendo unum ad tria, erunt quatuor; sic simili
cujus vita est pars. flinc dissolvitur illud : Qusedam modo, quando uni speciei additur aliquod essen-*
pars hominis candidi non est candida (ut pote pu- tiale, quod non est esseniia illius, resuliat alia
pilla), igitur homo candidus non est candidus. Sic species.
enim occurres, Recte sequi hominem candidum, cum Subjecti non esl demonstraiio(i Posler.). Inteliigi-
aliqua ejus particula sit non candida : non tamen lur quod nulla scienlia habet demonstrare suum
, recte colligi horainem candidum non esse candidum. g subjeclum esse, sed prsesupponit illud. In omni
Hocenim non efflcielur, nisi qui argumenialurosten- scienlia, ut habelur i posteriorum, de subjecto prae-
det non esse majorem homiois candidi portionem supponitur quid norainis, et an sit, sed quid rei in-
omnino candidam, quse tamen omnino candida esse vestigatur, et qualis sil res per demonstrationem
debet ut ille sit candidus. ostenditur.
Sohus substanlimestdefinitio(vu Metaph.). Respon- Sensusesl singularium, intelleclus vero universa-
deiur, Solius substanliae esl definitio qoidditative, lium (ui de Anima). Respondetur sensum esse, non
essentialis, propria, non tamen voltiil negare Plnlo- quod inlellectus non etiam intelligat singularia, sed
sophus quin accidens possit defroiri per additamen- quod solus universalia et universaliter. Hoc enim
tuin suce substantise; sicut enim nou habet esse pro- potest sensus, sed sola cognoscit singularfa et singu-
prium, sive per se, more-substantise,sed esse quod- lariier. Brevius diei potest hoc axioma : Sensus est
daoi dependens a substantia, ita deftnitionem cum duniaxat singularium, intellectus non tantum singu-
additamento. larium est, verum etiam uoiversalium.
Subslantia prior est accidenle, tempore, natura, el Substantia non est idem cum accidente (i Top.);
depnitione {vn Metaph., tex. 4). Ratio : Cum enim Imelligitur esseotialiter, quia accidens et suum sah-
accidens per se non subsisial, neeessario prsesuppo- j"eclum faciunt quidem unum numero, sed de per
nit substanliam. Hoc autem intelligendum est, vel accidens, ut patet vu Metaphys.
de accidente terminato (nam quantitas interniinaia Si pulcher es, lauda naluram ; si dives, lauda for-
secundum Averr. praecedit omnem formam subsian- tunam; si sapiens es, lauda teipium (Seneca). Sen-
lialero), vel de substanlia late sumpta. Nam licel « tenlia hcec ex toto uoo est veia ; imo si sapieos es,
quantuas inlermlnata sit natura prior forma, natura principaliter lauda naiuraro. Nam, ut inquit Victo-
lanien posterior est materia prima. rinus, natura facil habllem, ars facilem, usus vero
Sensus visusprmomnibussensibiisdiligitur (in prom- potentem.
mtis Melaph.). imelligilur fespeclu scientiaeet secun- Scienlia secalur, quemadmodumel ret (m de Ani-
dum tepr.T>senlaliones,,quasf.iciunt seusus secundum ma, tex. com. 38). Proposiiio hsec veriialem liabel
se, tunc sensus visus prae omnihiis diligiiur, quta de scienlia nostra, quia de illa loquitur. Arist. Faiiit
plares differenlias rerum nobis ostendit, v. g., non autem de scientiis Dei et intelligenliarum, quia
solum corpora inferiora, sed etiam superiora illa et scienlia in Deo et intelligentiis non dividilur secun-
eceleslia. Deinde quia clarius et remotius plures res dum divisionem quse dalur per polentiam et ac-
sunt sensibiics per visum quam per alios sensus. De- lum, nec per universale et particulare, sed seientia in
nique cum minori difficultate nobis visus reprceseu- intelligenliis non dividitur secundum diversilatem
lat quam alii sensus. scienliarum, etc. Scieniia Dei de enlibus est, tali
Secundutnsensum lactus nos discernimus sapientes modo, qiiali nulla aliarura intelligentiarum particeps
ab insipieniibus (u de Anima). Et subditur ratio ibi- esse polest, quia entia nihil diversum ûnt a scientia
dem, quia moiles quidem carne, aptos mente dici- Dei, ut in illa conlineatur, et nullibi ens simpliciler
nius : et sic Philosophus non vult quod simus sa- omnibus modis estidem cum intelieclu sciemis, sicut
pientes, secundum tactum ; sedvultquod secundum in primo priocipio.
taclum tanquam signum dicimus disposilos et aptos Si prmdicatum sequiiur subjectum, incremenlutn
ad scientiam. Hoc autem est verum de molhlie orta _ prmdicalisequilur incremenlumsubjecli. Quod si prm-
ex boniiate temperamenti, sive de roollitie sangui- " dicalum non sequilur subjeclum, nec iitcrementuinse-
nea, non de mollitie illa phlegroalicaquse est in inu- quetur incremenlnm. Quod quidem sic efferri solet:
heribns. ut simpliciter ad stmpliciler, sic magis ad magh, et
Similia sunl quorumqualilas est una (v Melaph.). maximum ad maximum (iv Top., cap. 5). Ut si ma-
Et sic sequeretur quod terminus vocahs non signifi- jor virtus est melior aut maxima oplima, virtus uti-
caret lerminum scriplum, quia non habet qualitatem que est bona. Est enim par ratio. Quod si major non
unam, nec similitudinem. Respondelur quod tametsi essel melior, aut maxima optima, nec virtus omnino
termmus vocalis et lermimis scriptus non sint simi- esset bona. Itein, ut si bonum honestum est per se
les quaiitate, vel eliam siniiliiudine quadam reaii, Jionum, honestius melius, et honestissimum opti-
sttiil tamen similes qualitate vel simililudine reprce- mum. Et si facere injuriam malum ex se est, majo-
sentationis, et sic unus alium significat. Pon-o non rem facere pejus, et roaximam pessimum. Limitatur
debet esse una numero qualitas rn siroilibus, sed sa- tamen axioma, quod ioteliigi soleat in praedicatis
lis est quod sit una specie. quce per se dicuoturde subjectis. Alioquiu non us-
Scienlia esl denumero peipetuorum(t Posler.). Hoc quequaque ventatein continei. Nec enun recte di-
est, veritates quarum suut demonsliationes et scien- xeris: Major vini ususest pejor, aul maximus pes-
licc, nunquam mulanlur, nec mutari possunt. Sem- simus ; igilur usus vmi est malus. Nec ilem : Exer-
per eniui triangulus tubebit tres angulos sequales cilalio corporisest booa; igitur niajor est melior, et
duobus rectis, semper composilum ex qualuor ele- niaxima bplima. Causa esi, quia nec majoriusui vini
nieiiiis erit corruptibiIef elc. convenit per se ut sit pejor, aul maxinio ut sit pes-
1049 " - SENTENTLE PHILOSOPHI&E EX ARISTOTELE COLLECTiE, 1050
simus. Nec exercitatio corporis est per se aut ex se tA Tale additumsuo tali, facil ipsummagistate (m T.ep.,
bona, sed per accidens (sic non efficitur ut major sit c. 9). Intelligiliir de qualitalibus posilivis et natura-
melior et maxima optima), alioqui omnis exercitalio libus sic, quod qualitas positiva addita qualitati po-
corporis esset bona, et omnis vini usus malus. silivse ad idem subjectum, faciet illud magis lale. Et
Si infinila puncta concurrerent, lineamnon facerenl dicitur (positivis) quia in privativis non est verum,
d Cwli).Respondelur quod Pbilosophus loquitur de ex quo una negatio addita alleri ejus virtutem non
punciisiodivisibilibus, etsic vult: Si infinita puncta forlificat, sed magis mterimit; etiam intelligitur de
indivisibiliaconcurrereot, lineam non facerent. Quod tali quod non esl infinitum. Id quod nolaiiter dici-
verum est, ex indivisibilibus enim divisibile non tnr propter perfectiôem Dei, quse est infinita, et
componitur, licet coniinuetur. — ideo etiam nihil pptesf illi addi quod faciat ipsum
Separaiio formm_s maleria, est ejus corruptio (iv magis lale.
Phys.). Respondelur quod Philosophos loquitur ihi Triplex esi subslantia, scilicet, forma, materia et
de forma, qua?.est edncta de potenlia matense, ut est tolum composilum(n de Anima, el viu Metaph.). Et
formahruti. sic Philosophus videlur velle quod materia et forma
Solius incomplexiesl definitio (vi Top.). Respon- distiuguuntiir cfintra totum composilum; et videtur
detur, Verum est de definito propinquo, non autem esse conlra eum (i Phys.) nbi dicit quod lotum est
remolo. suaepartis. Respondetur quod Philosophusdistinguit
Sitnile non palitur a simili (i de Generalione, roateriam et formam, et tolum compositum divisim
iex. 46). sumpta, et non conjuncta. Sed illa aucloritas Phi-
Si est lurpe, non posse defenderese corpore, tur- g los. (i Phys.) intelligitur quod totum nihil aliud est
pius esl non posse defenderese sermone(i Ithetor.). nisi suae partes coojuoctae,vel simul sumptce.
Simpliciterdico, quod nullo addito dico (n Top. Ternarius est prima mulliliidQ(i Pligs.). Et sic vi-
cap. 5U). delur quod duo non sunt multa. Respoudetur quod
Simpliciier nolum non est quod ab omntbus no- Philosophus vult quod ternarius est prima mullitudo
tum esi, sed a bene disposilis intellectu (v Top., excedens alium numerum, et sic est verum.
cap. &). Theoricmfinis esl verilas, practicmvero opus(\ Me-
Semper sunt ponenda vera discenli (vni Top., taph.). Respondeiur quod Pliilosophus loquitur de
cap. 1). operatione rjuae fit extra, Jicet igitur logica,et aliae
Scientesmivermle, smpe ignorant ipsum singulare aries etiam operentur dum speculantur, id lamen
(Polil., texl. 30). est ab intra.
Sentite est singularis, sed sensus est universalis Tunc unumquodqueest perfeclum, cum langil pro-
(uPosler., tex. 27). . priam virlutem(vn Phys.). Respondelur quod Philo-
- Scientiarum alia esl perfecla, qum est per cau- sophus vult quod unumquodque maxime est perfe-
sam; atia imperfecla, qum esl sine causa (Ibid., ctum, cum aitingit debituoi graduot, et exlremum
com. 1). perfecta virlulis sibi couveoieotis.
Si possibileessetnos essein esse non transmulabili Tempus non esl motus (iv Phys.). Respondetur
(iv Phys.com. 98). quod Philosophus vult quod illa non est prsedicatio
Sedendo el quiescendo.anima fit prudens (vu Phys, essenlialis. Tempus est motus. sed bene accidenta-
text. 20). _ p{" lis et converiibilis, quia cum dico Tempus est mo-
Substantia est dignior accidente (u de Anitna. tus, subjeclum praedicaturde propria passione.
com.2). Teinpus est ubique (IV Phys.). inlelligilnr com-
Stellm non videnlur de die, propter lumen solis mensurative, quia omnis successiomensuratur tem-
(Ibid., cow."72.) pore.
Sensus, semper dicit verumin parlicularibus, sed Tempusnonest «nmerus, quonumeramus(ivPhys.).
tioii in universatibus; intelleclus owlem, e ~converso Verum est capiendo numerum pro numero nume-
(lbid., com. 152). rante principali, et etiam inslrumentali iiitrinseco,
Sicut probis probilas est prmmium, ita malis, ne- scilicet, ratione ammce discretivse, licet sit nume-
quilia esl supplicium(Boel., iv de ConsoL). rus extrinsecus, scilicet res cognila subjecta men-
Solulio dubilationisest invemiovetitaiis (vn Elhi- surse, secundum quam auima venit in cognilionem
eor., cap. 4). mensuraaminus notae.
Surgere de nocle, ad sanilatemel ad pbiksophim Tempus est sensibileratione consequentim,eo quo6
studia prodesiqtiam plwhmm Ltib-.OEcon.). lempusest motus,sedmoluseslsensibilis; consequenler
êrgo lempus (u de Anima).Duplex est esse temporis
T secundumcommeuiatoreoi,scil. formaleet materiale.
,Forraale est ratio diseretiva animse, materiale est
Tnnc cognoscimusunumquodque cutn omnes ejus molus. Modo aucioritas est vera, quoad essema-
causas cognoscimus(i Phys., lexl. 1; idem x. Poster., teriale.
cap. 2, et nPoster., c. 11). Propositio rotelligenda Taclus est in carne (u de Anitna). Conlradicilur in
est de cogntliooe rei perfeeia^ simpliciter et de JO . n de Parubus animalium, quod sensorium lactus est
causis per se. Et ratio esl, quohiam sicut se habel aliquid aliud intus exisiens, elc. Respondetur senso-
res adesseita ad cogooseif^nMelaph. text. 40). Ad rium tactus totum et adaaquatum,eliam apud Aii-
producendum autem esse cnjushhet rei concurrunt stotelem esse trlplex, scil. cor, nervum et carnem,
omnes causse, lam propinquaequara remotse. Ilinc cor, ut origioem primam facullatis seusitivaeet ta-
collige nullam rcm posse perlecle sciri per unam clivss, verum ul haoc faculiatem parlicipans et de-
scientiam lanlum, sed vel ex parie, vel secundum ferens carnem, ul quiddam hanc facullalem, licet
aliquam considerationemsoium. iionperindedeferensacorde,taroeneliamparlicipans.
Tantumuni unutn opponitur(i mpi T,pp.wiei«.s). In- Ad illud igilur ex n de Parlibus animalium diciuu
telligilur in eadem specie-jjppositionis , quia in di- _ Arisl. loqui de organo primario, vel de organo non
versis speciebus non est inconveniens, quod uni tam parltcipanle facultatem sensilivam , seu facti
plura opponantur. vani, quam delerente. Ettunc verura est carnem noii
Tanlumdue sunl elementa(yMeiaph.). Inlelligitur: esse organum lactus, sed eor vel nervos.
Tantumduo sunt eiementa, id est, ptincipia prima Tena est res quiescens (Per Commenlatorem,qui
et
vera, scilicet, materia lorma; quatuor autem stint dicil: Si omnesdei descenderent, non possentmovert
elementa vocata, scilicet, aer, ignis, aqua et lerra. terram). lntelligitur secuodum se totam, licet mo-
Hsec eoim quidam aotiqui prima rerum priocipia veatur secundum partes, quia quolidie alleralur se-
posuere et vocavere, licet non essent prima, sed ex cuodum suas |iartes, imo eliam movelur localitei
pritnis illis, maieria et lormaeonsiarent. secuodum quaidam partes.
1051 , BEDJE VENERABILIS OPP. PARS. I SECT, II. — DUBIA ET SPURIA. 1052
Terra estin-aqua, tanquam in loco proprio et na- A quam ipsa per se atque ex natura sua sibi vindicat
turah (iv Phys.). Respondelur quod Philosophus ha- (ut, e. g. sophistice peroieiosa esl, quia usus cjas
bet ibi modum loqaendi vulgarium, secuoduai quem est per se perniciosus, cum decipiat homines atque
modum id dicitur esse io afio, cujus major pars deludat, etc), alioquin ex nwlo usu junspeiiliae, aut
se secunduoi, et quaoihbet sui ab alio circumdalur; et medicinse, aut «loquentise (quibas mulli abutuntur
sic terra est in'aqua ; tamen non habetuoum Iocum ad aliorum peroicieu)) licehit concludere has artes
proprium, qni esset aqua tanlum, vel maretaotum. esse perniciosas, coniraqoe ex bono usu illarmn
Teium non cognoscitur iqnotalis parlibw* quibus injnriaium, odii, et inimiciliarum (quas probi Irouii-
conslat (\ Phys,, lext. 55), Ratio est, quia sicut se nes palienter suslinent) licebit colligere injurias,
res habetad esse, ita adcognosci. Ex parlibus autem odia et inimicitias, esse res bonas, quod ahsurdis-
resultat esse lotius. Si igitur faerit totum essentjale Siihuin esi. Hoc curn noii auimadvertant cseci haere-
et secuodnm qu.ditates, ut ait Aver., debent fieri liei noiiri lempons, ex abusn saeerdolii, poniifica-
partes ej'us essentiales, nt materia et forma. Sin tus, et aliorum sacrorum minisleriorum ae piorum
autem fuerit iQium .seeundum qualitatem, debent exerciliorum Ecelesise, quo non patici-noiantur et
iieri pafles ejus non communicantes, id est, quce argnuntur, colligunt, quasi ex proprio harura rerusn
silu dislinctce ac separatce sunt, et una est exira usu, tolleoda omoino esse de niedio hsee sacra mi-
abam. nisieria et pia exercitia. Quod quanla sitabsurditate
Totum sapit nalurani suarum partium communis ac caacitaleplenum diei ooo polesl, quia, unaexcepta
proposilio.ênun est, quoad significatum, non aulem virtute, (qua sola nemo qui ea prseditus sil male uti
quoad modum sigoificandi. jj poiest) nulJa res adeo est bona et excellens, ut ea
Toium el perfecium sunt penitus idem (i\ Phys. el pravi homines abuti non valeant.
iv Melaph.). Intelligitur quando totura capitur cale- Unius causmtanium nnus est effectus(i Posler.).
goremalice, et non quando capitur syncaiegore- lntelligiiur, Umus causse eodem modo se habeittis,
matice. • respectu ejusdem causati, est uous effeclus; quia
Turpe~est ignorare quod omnibus scire convenit causce diveisimode sehabentis aliquando suntpluies
(Ibid.). effectus, scilicet upus mediatus, alius immedialus.
Tristiiia corrumpit naluram habetttis (m Elh., Univetsalia sunt diffictlhma ad cognoscendum,eo
tap. 15). quod sunl a sensibus t emotissima ( In promm. Me-
Tutba multa melius judical, quam unus lanlum taph.). Solet glossari comaiuiiiter de universalibus
(m PotiL). in causando, quemadmodum est, Detis etintelligen-
Tripiex esl bonum, animm eorporis, ei bonutn ex- liss, talia namque eoiia abstricta ciim a sensibus sint
trinsecusadveniens (\n Pohl.). remotissima, sunt difficillitna cogoiiu.
Tempoia maxime dislinguunlur per molum sotis uoiversali Univasale est ubtque (iPosfer.J. Intelligitur de
{Plaia, in Titnmo). in eausando, et lale est Deus gloriosus;
Tam tiisle est a lurpibus laudari, jquam ob lurpia sirailiter dicitur quod universale in prcedicando est
lauduri (Sen,, de Contitiuat,). ubique, scilicel quatenus tale non delerminal sibi hic
et iiunc, sed abstrabit ab hujusmodi condilionibus
' U individuanlibtis.
n Umversaleesl causasuotum singularium(i Posier.).
^
Unius rei lantum uud est natura (Per Commentato- Respondetur quod Philosophus lbi loquilur secuadum
retn l Cmti). Intelligitur quod una natura est pro- opimouem Platonis, qui dixil quod universale est
ducliva unius duntaxat motus, et noo diversorum, quiddilas singularium.
«ecundum speciein dislinctorum; interim sicut pos- r Uniyetsaleest mternum el incorruptibile (i Posler.).
sunt unias rei pluies esse naturse, quarum una Intelliguur quod proposilio" universahs jiosteriori-
estproduciiva motus ut forma, elalia subjectiva, ul slica est ajternse veritalis; vel sie quod ex lermiuls
materfa. universalibus potesl coastitui propositio selerniBve-
- Onum "el multa
opponunlur (u Melaph.). Et sic se- ritatis.
queretur, quod lermini de prsedicamento quamitatis Universalia sunl notiora singulai ibtis (i Phys.).
conirarientur, contia Pliilosoph. diGentem quantitali Respondelur quod Philosophus loquitur ad huoc
ntbil esse conlraiium» Respondetur quod liic sequi- sensuni, videhcet quod uiuversaha, id est magis
vocatur opposilio, accipitur eniai large pro quahbet confusa, sunt notiora singulanbiisîd est mlnus con-
repugnamia. fusis. Vide supra In litlera A axioma illud, Ab uni-
Umversate est iinum in mullis, el mum de mttliis versahbus proceditur.
(\ Poster.). Intelligkur sic : Universale est unum in Universaha per se existunl (v Metaph.). Non quod
iriultis, sictit superius in suo inferiori, vel est unum substant seorsim, ul PJatonici delirarunt, sed quod
io inuliis significative. Multa etiim sigmficat secuu- ut talia non sint hoe aliquid, el proinde etiam non
clum unam eommunem ralionem, et est unum de recipiant hoc vel illud acGideas, ila ul uiinai univer-
mullU, id est, prsedicatur de pluribus. sale respectu alterius possel dici idem,êl diversum
tJniversale nthil cst, aut posletius esl suis singuta- ".alleii secundum aecideos. Nam de eodem et diverso
rtbus (II^de Anima). Inielligilur : Universale iu es- ibi agit Aristoteles.
sendo secundum imaginaiionem Platonis nilul esl, ut Ubtcunqueesl sensus, ibi est nppelilus (il de Anima).
autem imporlat coneeplum communem unius rei ad Inlelhgilur secuudum Themist. de appetitu coucu-
alios, sic poslerius est rebus sioguiaribus, a quibus piscihili, qui est appetitus convenientis et deleclabi-
causalur. Cum enim multa individua considerantur lis, non autem iiitelligilur de appelilu irascibih et
ab intellectu, quatenus simiha in natura humana, intellectuah. ,
non divisihili ac variabili per aliquas differentias Ubi maximus intelleclus, ibi tninima foriuna (Per
esseiiliales et accidentales, mox Istam cousideratio- BoeL). Elratio auctoritatis est, quia homioibus intel-
nem consequitur ratio universalis respectu naturse iigentibus et raagis sapientihus, mious veniutil effa-
humanse, nempe ratiospeciei. Nempe sicut si quis cius fortuito quam instpientibus, eo quod sapientes
verlat faciem ad speculum, naturaliter ibi ej"usspe- semper agunt tum deliberalione, et ideo pauciora
cies apparet, ita reni objeclive dicto modo exislen- ipsis accidunt praster inientioaem.
lem in iiilellectu naturaiiter consequitur aliqua tahs t7fl«mel idemens esl nalurale et arlificiale(u Phys.).
proprietas ioteatiooalis, vel aliquod' ejusaiodi eas iiilelhjrjlur respectu diversorum.
rationis, genus, specses, eic. Uno mconvenienii dato, alta conlingunt (l PJiys.,
DSMS t ei cujus esl bonus, id bonum est; el: Vsus rei iex.-ll et 22). Id est, ex uno dato et concesso ab-
alicujus si est malus, id malum esl (Aaiom. Top.). surdo, multa aha sequuntur ; vel ex uno falso dato
Limitatur quod sii verum, si inlelligatur usus rei, mulla absque difficultaie procedunt.
1053 SENTENTIJ: PBILOSOPHIC.(EEX CICERONECOLLECTJ!. 1054
Uni unum dicilur esse contrarium {%Metaph., lex. A Visusel illumhtaliofinhl in iiistanli, similiteret de-
com.24) RespondetAlexander dicendo,quod quando lectalto (n de Ai ima, et x Elh. In oppositumost
IIQCsumiltir simpliciter, sic uni uniim est conlra- Phtlosophuslibro Meleot.). Cui opposito suffragatur
rium, sed qtiando non intelligitur simpliciter, non rano, quia quando debet fieri illuminatio medii de
inconvcnituni plura esse eoniraria, nam aliqnid se- novo, oportel quod hoc fiat per applicationem lticidi
cundumaliud et alind, licet numero sit idem, pOtest ad medium, et per generationem>noVi lucidi et per
pltira liabere contraria. Nam eadem nix numero, privationemobslaculi, modo isla non possunt fieri in
alba et frigida esl, et Jiabet caloreai et nigriliam inslaoti. Respondelur ergo qtiod visus illuniinatio-
conlraria, respectu alterius et allenus. nem et deleciationem, quantum est de se, non re-
Unuirisubjeelumunam formatn (Averr. in lib, de pugoai fieri io iostanii. Unde si per impossibile lo-
Subslanlia oibis). El ralio, quta unius rei est unum tum medium applicarelur io instanti, utique luoien
esse. Liinitaiur piopositioquod inlelligatur de forma io iostanii p'-oducere(ur in eo. Sed quia totum me-
sulistaniiniiiiiessecomplelo. qtu.i per lalem fonnam dium non potest per poientiam naluralem applieari
subsianiialem, res est hoc aliquid et iu actu, n de io mstanii, ideo per potentiam naturaleoi llluniinatio
Annni, tex. com. 2. Et ideo quidquid advcnit lali toiius medii non potest fieri in instanti. Atlamen ejus
enii, in actu est accidens. spatu seu medii quod recle applicalur, ilhiminalio
Unumquodquediudilurineaexquibusesl(v\ P%s., tola et peifecta fit in instanti. Non sic calefactio
tei. 5). IJnns esl lanluin piinceps ( \\\ Melaph.). Ibi aut alia sirailis alteratio, quia et si quidpiam bene ap-
dicitur quod oon valet pluralitas piincJpitim,et sub- phcelur igni, non lamen ui iostaali perfecte ealelit,
du Plnlosoplius : Sit ergo unus princeps, id est, " 'sedpaulaiirn et successive.
unus est motor vel una causa prima. Sed secundiim Vtrlus peifeclio qumdam esl. Unumquodqueenitn
fidem sic intelligilur : Unus est lanluro prmcep*, id ttinc tnaxtmeperfeclumesl, cum adeplum est proprtam
est, unus est Deus singulans in essenlia, et trmus in viilulem, elmaxime secundumnalutam. Vitittmautem
persoMis,a quo cuncus donatum est esse et vivere, cotrupiio hoium, eitemotio esl (vu Phys., lex. 18).
his quidem clarius, his obsciifius, ut patuit in prin- Proleclo raagna virlutis laus. Tuoc dicitur comple-
cipio hiijtislibelli; ubi dicilur : Ab hoc quideio eate tus homo, cuui viriutem habei; tunc diminutus, cum
depe)idet coelmnet tota nalura, ab hoc eiue, id esl vitium.
a Deo, qui sit heoedtcius In scecula sseculorum, Virtulem moratemin voluplatibus, et tristitiis esse
Auien. accidtl (u Ellt.). Inlelligitur in domandis passionibus
V appetuus. Nota hic quod Stoici lunc esse virtutem
putabaut, cum nullus est in sensu appetitus moius,
Virlusmoralisin medio consislilquoad nos, deter- nee passionis ullius insultus, et ideo impassibililates
minata raiione (\\ Elh., c.G). Hoe est, virtulis me- eas \ocabant, quasi ex lali passioatim negatiooe in-
dium non est rei, sed rationis, quotl veruin est cau- surgereot virtutes. At Peripatetici tum virtutem esse
saliter et effective, non aulem essenlialiter, quasi exisiimabant, cum passiones el motus sensuum se-
jpse aclu rationis ad meditim reducatur. Et ralio cundum rationem, frenati sunt. Undelicet insurgant
est, quoniam vntus moralis non perfictl acfnm ia- coulra rationero, tamen a raiione superantur, el eas
lionis, sed actum \irtulis appelitivaj. Et ldeo per ea moderatur ratio.
ipse actus ralioois uon reducilur ad medium. El pro ( Viriutessunl fortioresin dextera parle quam m si-
uberiori intelligentia hujus a\iomaiis, nota qnod iQ nislra (Per Philosophum in Problem.). Super hoc
niediuni rationis in maleria virtulum est facere opos pfoblema fund.itur ratio, quare amma inciput mo-
quando oportet, et prout oportet, secundurnregulam luni aparte dexteia, et non sinistra, dicendum vero
a prudeniia prescriplani, sic ut nec excedai, nec quod dictum hoe inieljjgpiidumsit de virtuiibus mo-
deficiat; excessus vero est opeiari opus quaiido ttvis, noa auteoi cogniitvis, nt cuivis facile patet.
non oportet, et sicuti non opoitet, ubi affirmatur Virlus est habilus qui habeniemperficit, et opusejus
materia et neganlur circnmsjanli.E: defectus vero laudabde reddtt (u Etlt.). Sensus est quod virlusred-
est quaudo negatur matena et allirmaolur circumdat opus bouuoi non principaliter, sed disposilive,
staniise, ul non delectan quando oportebat delectari. quia disponit volunlntem semper ad bonuro , ut
Mediumvero rei est sequalitasa iiaite tei determi- piompte et delectahiltter illud operetur. Nihiloiiunus
nata : sl enim debes cenlum, ei resiituas ceutuni, voluulas ex sua poleiuia etiam poiest ehcere honum,
servasti mediuui rei; iiam centum suiit aequ.iliaaliis sed non potest tam prompte et ita delectabiliter, sictit
cenlum. Et hoe roediuoi rei est duplex. Antlioieti- cum virtute.
cum, quod in cequalitate duaiura qualitatuni con- Virlus consisiitin divisibili(\\ Top.). Respondetur
sistil. Seeuoduni est geometiicum, quod in sequali- quod Philosophus loqutlur de virlute perfecta.
tate proporlionum coosistit, quod semper servatur Viiluosus et felix non operantur odtbilia et mala
a jusiitid distribuiiva : habet eoim in oflicio jusntia (i Eth.). Respondetur quod Phtlosophus non vult
distribuliva, dislribuere uuicuiquesecuudumpiopria qubd vinuosus nullo uiodo possit operari raala et
mefita, y. g., si dux inliello debet distnbuere bona odibilia; sedvull quod raio necde facih, tanlo enim
parla milmbus, oportel ut observet istam piopor-j Q ranus et minus laciliter.jjuanio m virtule esl magis
lionem quod reddat uoicuique roiliium secuudum formatus et perfectus.
propiia merita.
SECTIO SECUNDA.
SENTENTOE EX CIGERONE COLLEGTiE.
PRJIFATIO. Iocatur, quaesole stemmatis adduot selernilalem, ul

jlle dicit: Sola nobihtas alque unica virlus est, pro-
Nuoe quomam auctorilalum Aristolelis longitudo fecto vehemeoset coostans animi militia virtus, qtne
et magoiludocrevit, comraodius est m secuodo prce- fasiidioso aditu excilata, iovida ingenia ad se peoe-
seotis opuseuli traclatu de cseteris beatse vitre pro- trare palilur; quo evenit ut et liumili loco nali, ad
veibns deinceps exponere, ne qua possit animum summam dignitatem consurgautêt generosissimiho-
defatigatio retardare. Non est enim lemere lactura, mmes in aliqaod revoluti dedecus aecpptam a majo-
eos addere llores, quibus imagovirluiis ante oculos ribus lucem, in tenebras convertant. Itaque matura-
10B5 BED/E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II — DUBIAET SPURIA. 1056
bilur, et quod negotio diminutum fuerit, exsequahi-,fk Juslitia est, In qua virltis est splendor maximus,
lur induslna, ul pro vestro in nos offieio, pro et ex qua viri boni nomioantor; el buic conjuncta be-
nostro vitse studio muous boc accumulatissime ve- neficentia, qtiam cadem vel benignilatem vel libera-
stravlargialur voluntati. Iilalem appellari licel. Et jtistitise primum muous
Itaque inter Arislotelis Ciceronisque Iibros, qnos esl, ut ne cui quis noceat nisi lacessilus injuria;
de Republica utrumque constituisse coostat, hoc in- deinde ul communibus pro communibus utatur, pri-
teresse prima fronte perspicitur, quod ille rerapubli- vatis, ut suis.
cam ordioavit, hic relulit; alter qualis esse deberet, Prseelare scriptum est a Platone : Non nob.s so-
aller qualis esset a majoribus inslituia disseruil. lum nati sumus , ortusque noslri parlem palria vin-
Aristotelis autem libros superiori libro excerptos dedicat, partemque amici.
dimus, nunc Ciceronis dare praesentis est inlentio, Atque, u' placet Stoicis, ea qusein lerris gignun-
quem prseterire turpe et exlreinum dedeeus esset. lur, ad hominumusum omnia creari, liomines au-
Nam studii humaoitatis maximus fuit cultor, qui in- lem hominum causa esse procreatos, ut ipsi inler se
genio ab adolescentia erudiius, et in dicendo pltiri- alii aliis prodesse possint. fn hoc naluram debemus
mtim exercitatus, facile el sine labore cogitationes ducem sequi, communes uliliiates afferre in medium,
suas mandare lilteris poterat. Hae igittir felicitate commutatione officiorum dando, aecipiendo : cum
Mngenii,hoc naturse munere, hac denique sapieniia ariibus, tum opera, tum facullalibus devincire ho-
et ernditione freius, a puerilia ad exitum vitcemtilla minum inter homines socielatem ; fundamentum
prsescripsif: ioter quaequaadamstudiorum et doclri- aittem omnis jtisiiiias est fides, id est, dictorum con-
nae sunt opera, quae adoleseeutiam agunt, senectu- g ventorumque constanlia et veritas.
tem obleclanl; secundas res ornant, adversis profu- Injnsiitiseduo sunt genera : unum eorum qui in-
gium ac solalium prssbent; delectanl doroi, non ferunt : alierum eorum qui ah iis quibus infertor, si*
impediunt foris; perooctant nobiscum, reddunt nos possunl, noo propuisant injuriam. Nam qni injusle
simillimos diis immoriahbus, et ob excellenteoi il- impelum in quempiam facit, aul ira aut perinrba-
larum artem ei venuslatem videmur ooinino non tione aliqua incitalns, is quasi manus videtur inferre
mori posse debere. liaque primo de omoi officiohu- socio; qui autem non defendil, nec obsistit si po-
mano ex Officioromlibris MarciTullii Ciceronis de- test injurise, tam est in vitio quam sl aut parenles,
legumur auctorilales. aut amioos, aut patriam deserat.
Ex libro primo OfficiorumM. Tull. Ciceronis. ' Expetuntur atitem divitice tum afl ususviice ne-
cessarios, lum ad perfruendas voluptates.
Nulla eoim vitse pars neque publicis, neqne priva- Deleciantetiam magniliciapparalus vitanqje eulius
tis, neque forensibus, neque domesticis io rehus, cum elegantia et copia;,.qnibus rebas effectum est
neque si tecum agas quid, neque si cnm altero con- ut infinila pecimie copidiias esset. Nec vero rei fa-
trahas, vacare offieio potest, io eoque excoleodosiia miliaris amplificaiioneroini nocens viiuperanda esi,"
esi-viisehonestas omnis, et negligendoturpitudo. sed fugienda semper iojuiii esl.
Omnisenim qusea ratione suscipitur de aliqua re Maximeauiem adducuntur plerique ul eos justitiaa
iostitulio, debet a defioiiiooe proficisci, ul intelliga- capiat oblivio, cnm in imperiorum, houorum, gloriae
tur quid sif id de quo disputatur. Ctipiditateminciderint. Quodenim esl apud Eunium,
Cuoi enim ulilitas ad se rapere honestas e eontra Q Nulla sancta societas nee fides regoi est, id lalitis
•a se revocare videtur, fit ut dislrahalur m delibe- patet. N.im quidquid ejusmodi est in quo non pos-
raodo animus, afferatque ancipitem curam cogi— sunt piures praeeellere, in eo fit-plerumque tanta
landi. contentio, ut diflicillimum sit servare sanctam so-
Principio generi animanlium omnijjst a natura cielatem.
iribuium, ut se, vilam corpusque suum lueatur, de- In omni jiisliiia permnlium interest ulrum per-
clioelque ea quse nocitura videaotur, omoiaque^quse turbatione aliqna animi, quse plerumque brevis est
sint ad vivendum necessaria inquirat et paret, ut et ad tempus, an consulto etcogilata fiat injuria :
pastum et latibula, et aha ejusaiodi generis. leviora enlm suol ea quse repentine et motn aliquo
Commune autem omnium animantium est con- accidunl, quam ea quse meditala et prseparata infe-
jnnctionis appetitus procreandi causa, el cura quse- runlur : hoc ipsum jam justum est ouod recle fit, si
dam eorum est quseprocreata suni. Sed inter homi- est vohmtarium. _
nem et belluam hoe maxime interesi, quod haec - Est enim diffieilis cura rerum alienarum.
tantum quantum sensu movelur, ad id solum quod jEquitas enim per se lucet.
adest, quodque prseseos est, se accommodat,paulu- Nec promissa servaoda sunt ea qua?suot iis quibus
Inm admodum seniiens prseterilum aut futunnn. prnmissa sunt inutilia. Nec si plus libi ea uoceaol,
Homo aulem qui ratioois est particeps, per quam quam illi prosint cui promiseris : contra olficium
consequentia cernit, eausas rerum videt, eaiumqtte enim est, maj'us damnum anteponi minori.
progressus et quasi antecessionesnon ignorat, sjmi- In republica maxime conservanda sunt jura belli.
jiludines comparat, rebusque praesentibusadjungit Nam cum sunt duo geoera decertandi : unum per
aique annectit fuiuras, facile totius viisecursuoi vi- " disceptationem, alterum per vim, cumque illud sit
det, ad eamque degendam prceparat res neces- proprium hominis , hoc belluarum , confugiendum
sarias. est ad poslerius, si uli non licet superiore. Quare
His enim rebus quaa tractaniur ln vila, modum suscipieuda quidem bella sunl ob eam causaoi ul sine
quemdam et ordinem adhibentes, ltoncslatem et de- injuria inp.ice vivatur : parla autem victoria con-
cus conservabimus. servandi sunt hi q.uinon crudeles in bello neque im-
Omnes enim trahimur et ducimur ad cognitionis manes fuerunt.
et scientice cupidilaleoi, in qua excellere pulchriim Mea qtiidemsententia paci, uuas nihil habitura sit
putamus; Jabi autem, errare, nescire, decipietma- insidiarum, semper consulendumpulavi
fuin et turpe dicimus. Et cum iis quos vi deviceris, consulendum est, lum
Quod in rebus honeslis el cognilionedignis operce bi qui armis positis ad imperatoris fidem confuge-
curcequeponetur, id jure landabilur. rinl, quamvis murum aries percusserit, recipiendi.
Virtulis enim laus omois in acliooe consislit, a Eiiam si quid singuhs temporibus sacramento
qua lamen fit iniermissio. Ssepemuliique danlur ad adacti hosti promiserinl, in eo ipso fides ser-
studium reditus. •yandaest.
Omnis enim cogilatiomotusqtie animi aut in con- Meminerimnsautem etiam adversus infimosjusli-
slliis capiendis de rebus honestis, et perlinentibus tiam esse servandam; est autem infima conditio el
ad bene beateque vivendum, aut in studiis scientise fortuna servoruoi. Cum aulem duobtts modis, id est
cognltionis versabitur. aut vi aul fraude fiat injuria. fraus quasi vuloeculse,
-
inw SENTENTlÊ PHILOSOPHICE EX CICERONECOLLECTJ;. i058
vis leonis videtur, ulrumque ab homlne aiienissi- A _. Est ea joeundissima amicitia quam simililudo mo-
mum. rum conjugavit.
Totius autem injuslilise nulla capitalior quam eo- Sunt officia quse aliis magis quam aliis debentur,
rum qui tum cum maxime falluut, id ugunt ut vtri ut \icinum citius adjuveris in fructibus percipieudis,
boni esse videantur. quam aul fralrem aut faniiHarem : at si Jisin j'udicio
Beneficentia ac liberaJitate nihil est natura homi- sit, propinquum polius el amicum quam vicinum
nis accommodatius, sed habet_mulias cautiones. Vi- defenderis.
dendum est enim primum Jie obsil benignitas et iis Nemo qui fortitudinis gloriam consecutus est, in-
ipsis quibus benigne videbitur fieri el cseteris, de- sidiis aut malitia Jaudem adeptus est, itaque viros
inde ne major sit benignitas qoam facultales; lum fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices ve-
ut pro dignilate cuique tribuatur, id est enim justitise ritatis amicos, mioimeque fallaces esse volumus.
fundamenlum, ad quam relerenda sunt omnla. Nam Scientia quaeest remota a justitia, calliditas potius
" et qui graiificantur cuipiam, quod obsit illi cui prod- quam sapientia est appellanda. Difficileesl cum prse-
esse velle videanlur, uon benefici neque hberales, stare omnibus concupiveris, servare sequitalem, quse
sed perniciosi et assentalores judicandi sttnl. Et qui est justiiise maxime,propria.
aliis nocenl ut in alios sint hberales, in eadem sunt Nullum ehim tempus est quod justitia vacare de-
injuslitia ut si in suam rem ahenam convertani. Sunt beat : forles igitur et magnammi sunt habendi, non
autem "multi quidem cupidi spleudoris et^loiise qui qui faciunt, sed qui propulsant injuriam.
eripiuut aliis quod aliis largiaotur : hique se arbi- Eteuim qui ex errore impentae mulliludiois pen-
trantur beneficos io suos amicos visum iri, si locu- D ] dei,Vixhic in magnis viris noo est habendus.
pletent eos quacunque ratione. Id aulem tantum ab- invenitur qui laijoribus susceptis, pericuhsque
est ab officio, ut magis offieio possitesse contranum. aditis, non quasi mercedem rerum gestarum deside-
Videndum est igitur ut ea iiberalilate utamur quse ret glonam.
prosit amieis, nemini noceat. Qui benigniores esse Pecunise est fugienda cupiditas : nihil eniro est
volunt quam res patiatur , primura io eo peccaot tam angusti animi, tamque parvi, quam amare divi-
q'uod injuriosi suot iu proximos ; quas enim copias lias. Nihil honestius magnificeotiusque quam pecu-
liis suppeditari aequiusest et relinqui, eas transferunt niam contemnere, si non habeas; si vero habeas, ad
ad alienos. Inest autem in tali liberalitate cupiditas munificeuliam liberiaiemque conferre.
plerumque rapiendi et auferendi per inj'uriara, ut ad Cavenda est eliam glorice cupidiias : eripit enim
largiendum suppedilent copiae. Videre enim licet libertaiem, pro qua maguauimis viris omnis debet
plerosque non tam natura liberales, quam quadam esse contentio. Nec vero imperia expetenda, ac po-
fjoria duclos, mulla facere ut benefici videanlur; tius non accipienda imerdum, aut deponenda uon-
quae proficisciab oslentatione magis quaro a volun- nunquam.
" taie \identur. In omnibus negotiis priusquam aggrediare, adhi-
TaLs autem simolatio vanitailest coujunciior quam benda esi prceparatio diligens.
aul hberaliiati aul hooestali. Parva enim sunt foris arma, nisi sit consilium
Mores ejus eruot speciandi in quem beneliciuro domi.
conferetur, ut aoimus erga nos, et communitas ac Bellum autem ila suscipiatur ut nihil aliud nisi
societas viiae, et ad nostras uiilitates beneficia col- <_,pax qucesita videalur : foriis vero animi et constanlis
lata. *" est, non perturbari in rebus
asperis, nec tumtiitu
Nemo omnino est negligendus, in quo aliqua si- animo uti ac consiho, nec a raiione discedere.
gnificatio virlutis apparet. Temere autero iu acie versari, et manu cutn hoste
Primum illud est in officio, ut et plurum deame- conlligere, inimane quiddam et belluarum sunile est.
mus, a quo plunmum diligimur. Sed benevoleniiam Sed cum tempus necessitasque posiulat, decertau-
non adolescentuiorum more, ardore quodam aoioris, dum manu est, et mors servituti turpitudiniuue an-
sed stabiliiate polius et constantta judicemus. teponenda.
Etenim si in eos quos speramus nobis profuluros Fugieiidum etiam illud, ne offeramus nos pericuhs
non dubiiamus officia conferre, quales in eos esse sine causa, quo nihil potest esse slultius.
debemus qui jam profuerunlr In tranquillo tempestatem adversam optare, de-
Multi eniin faciuut multa lemeritate quadam sine meotis esl; suhveuire autero leropestati quovis ani-
judicio, vel modo in omnes, vel repentino quodam mo, quavis ratione, sapientis est.
quasi venlo impelu animi incitali : quse beneficia ita Omnino qui reipublicse prsesunt, duo Platonis prse-
aequemagna non sunt habenda atque ea qucejudicio cepta leneant : unum, ut ulilitatem civium sic tue-
considerato coiist.miique delala suot. Sed in coilo- antur, ul quidquid agant, ad eain referaal, ohliti
cando faeneficio,el in relerenda gratia si cselera pa- cooimodorum suorurn; alterum , ut totum corpus
ria sunt, hoc maxime officii est ut quisquis maxime reipubhcse curenl, ne dum pariem ahquam tueantur,
opis indigeat, ita ei potissimum opitulari, quod eou- reliquas deseiaitt. Ut eniro tutela, sic piocuralio
ira fit a plerisque : a quo enim pluriroum sperani, • reipublicse ad eorum utilitalem qui commiss) sum,
euamsi ille his uon egel, tamen ei potissimum m- D ' noii ad eorum quibus cooiniissa est, gerenda esl. Qui
serviunt. Opiime autem societas lioiniiiuiii conjun-[ autem partem civium consulunt, parlem negligunt,
ctioque servabiiur, si ut quisque erit conjunctissi-\ rem perniciosissiroam in civitatem iiiducunl, "sedi-
mus, ita 111eum henigniiatis plurimum conferetur. lionem atque discordiam. Ex quo evcnit ut alu po-
In Graecorumproverbio-est, Amicorum esse com- pulares, alii siodiosii optiuii cujusque udeantur,
muoia omnia. pauci universorum.
Misernnia oninino est ambitio honorumque con-
Sanguiais autem conjunctio et benevolentla de- tentio. Nihil enim laudabihus, nihil magiio el prse-
vincit Iiomines charitale : magnum est enim eademi claro viro dignius, placabilitate atque ciementia.
habere majorum monumenia, ejusdem uti sacris,, Omnis autem animadversio et castigalio coniuineha
sepulcra habere communia. vacare debet; neque ad ejus qui punu ahquem, aut
Sed oninium societalum nulla prseslaulior est, , verbis castigat, sed reipubhcse utililalem referri
nulla firmior, quam cum \iri boni moribus similesi debet.
sunt familiaritate conjuncti. Nilnl enim amabilius nec; Cavendum est etiam ne niajor prena quam culpa
copulatius quam morum similuudo bonorum. In his; sit, et ne lisdem de causis alii plectantur, alii ne
in quibus eadem studia sunt, ecedem voluntates, ini appelleotur quidera. Prohibeoda autem maxime est
his fit ut seque quisque allero deleetetur- ac seipso;; ira in puaieudo. Nanquan taiitum iratus qui accedet
_efficiturque ld quod Pythagoras vult In amieilia, uti ad pcenain, mediocrnateui lllam lenehit quas est in-
unus fiat ex pluribus. ter nimiutn et parum.
10S9 BEDJl VENERABILIS OPP. PARSI. SEGT. II. — DUBIA ET SPURiA. 1060
Optanduni est ul hi qui prsesunt reipublicse legum A possimus. Nec tamen est enitendum ut hona quai
slmiles sint, quse ad punicndum non iraeundia, sed uobis datanon sint sequamur, quam ut vilia fu-
_equitate ducuntur. Atque etiam in rebus prosperis, giamus.
et ad votum nostrum ftuentibus, superbiam magoo- Namregna, imperia, nobilitates, honores,uiyitia_,
et
pere fastigium arrogantiamqtie fugiamus. ôpes et eaqucesunthis coniraria, Jn casu sila, tem-
iâm ul adversas fes, sic secundas immoderate ponbus reguntur et gubernanlur. Ipsi autem quam
ferre levitatis est; pfaaclaraque est sequabilitas in personam gerere velimos, a nostra voluntate profici-
omni vita, et idem semper vultus eademque frons. seitur. ltaque se alii -ad philosophiam, alii ad j'us
Recte prsecipere videuiur qui monent ut quanlo su- civile, alii ad eioguentiam appiicant, ipsarumque Tir-
perioressumus, lanto submissius nos geramus. tutum in alia alius mavult excellere. Quorum vero
Iu secundissimis rebus maxime est Utendum con- paires aut majores aliqua gloria prsestiterunl, hi
silio amicorum, iisque major etiam quam ante est student plerumque eodeni in genere laudis excel-
tribuenda auctorjtas": his temporibus Jjaveodum est lere.
ne assentatoribus patefaeiamus aures, ueque adulari Imprimis autem eonstituenduro est qui nos et qua-
nos sinamns, in quo falli facile est. Tales enim nos *les esse velimus, et, in quo genere vilie; quae delibe-
esse putamus, ul j'ure laudemur, ex quo jiascuotur ratiq est ooioiuoi difficillima. loeuote enim adole-
innumerabilia peccala, cum homines ioflali opiijio- scentia, cum inest maxima imbecillitas consilii, tum
nibus turpiler lrriteniur, et jn rnaximisj versantur id sibi quisque genns selatis degendse consiiluit quod
erroribus. maxioje adamavit. Iiaque anteimplicaturaliquocerto
Nam negligere quid de se quisque sentiat, non "JJ genere cursuque vivelidi, quam potuit quod oplimum
solum arf ogantis esl, sed eliam omnino dissoluii. 'esset judicare. Plerumque parepium prceceptis imbuti
, Omnis autem actio vacare debet temeritate ei ne- ad eorem consuetudinem moremque deaucimur, Alu
giigehlia, hec vefo agere aliquici cajus Uon possis mulutudinis judicio feruhtur, quseque majorj parli
causanr probabilem rpddere. pfficlendum esl enim pUlclierrimavidentur ea maxime exopiant.
"ut appetilus obediant ratiooi, eamqtte ncque prcecur- Multofenimhrmior esl et constaptior natura quam
raot propler teoiefitaiem, nec propter pigritiam aut fortuna.
Igoaviam deserant: slntque tranquilli, atque omni Amiciiisequseminus deleclant, et minus prooantur
perlurhaiione aninii careant, ex quo eluceat -omnis magis decere censent sapienles sensuro diluere,quam
constantia, omnisque moderatio. repente praecidere. Conuoutato atitem generevite
iVppelitus omnes contrahendi sedandique sunt, omni ratione curandum est ut id bono consilio fecisse
excitandaque aiumadversio el diligentia, ul ue quid videamur.
temere ac forluilu inconsiderate negligenierque aga- _Est igilur adolescentis maj'ores natu revereri, ex
mus. Neque enim a natura ita generati sumus, ut ad hisqne deligere optimos et probalissimos, -quorurn
ludum et jocum facli esse videamur, spd ad severi- consilio alque auciontate nilaiur.
taiem pottus et ad qusedam studia graviora atqne Maxime aulem hcec setasa libidinibus esiarcenda,
inajora. Ludo autem et jocp uli illo quidem licel, exercendaque in labore patienliaque et aniioi etcor-
sed sicut somno el quietibus cseteris, tum euni gra- poris, ul eorum in bellicis el civilibus officiis vigeat
vibus serijsque rebus satislecerimus; ipsumque ge- " induslria. Atque etiam cum relaxare aounos, et dare
nus jocandi non prolusum nee nnmodestum, sed inse j'ocutiditati voleot, caveant inteaiperauliam, me-
genuum et facetuio esse debet. Ut enim pueris npn C.modi minerint verecundise; quod facilius eril, si in ejus-
omneni ludendi hcentiam damus, sed eam quse ab quidem rebus majores natu vehnl interesse.
honestalis actionibus non sit aliena, sic in ipso joco Senihus auiem labores coiporis minuQndi, exer-
aiiquid probj ingenii lumen eluceaf. citaliones animi eliam augeudce videulur. Danda
Ludehdi eliam esl qmdam modus retinendus, ut vero est opeia, ul etaioicos et juventutem, et roaxl-
ne nimis omnia profundamus, elatique voluptate ,in - me lempublicaai consilio el prudentia quamplurimuro
aliquam lurpiiudiuem dilabamur. adjuvent. Nihil autem cavendum magts estsenectuti,
Hominis mens diseepdo aluur, et cogitaodo semper quara ne languon se desidiceque dedant, Luxuria
aliquid aut inquirit aut agit, videndique et audiendi vero cum omni aetati sil turpissima, luoi seoectuti
obleotatione ducilur. est foedissima. Sm aulem Jibidiouni iotemperantia
Si quis est paulp ad virtulem erectior, quamyis accesserit, duplex nialum est, quod et ipsa seneetus
voluplate capiatuv, occullal ej dissimulat apjietitum dedetus concipit, et adolescenttam facit Unpudeiitio-
voluptatis propter yerecundiam. iix quo intelligitur rcm Iniemperantiaro.
corporis voluntaiem UQIIsatis esse dignam lionunis Est igitur propnuro munus magisirattis, inteiligera
prsestanila, eaniqge cootemni et rejio uportere : sia se gerere persertam ciVilatis, debereque ejus di-
sit quispiam qui aliqpid tnbuat voluptatt, diligenter gnitaiem et decus sustinere, leges servare, jura dis-
et leiiendum csse ejus fruejidse modum. luque vi- tnbuere, eaque fidei suceconionssa roerauiisSe.
etus cultusque corporis ad valeiudmeui referantur, IMliil aulero est quod tam deceat quam in omni
et ad vires non ad voluptatem. Atque eliam si cou- re geienda *"* capiendoque eonsiho seivare constan-
siderare volumus quas sit io natura homiois excel- D tiam.
leotia et digniias, iaeile ljjielhgirous quaro sit lurpe Duo maxime sunt fugiehda, ne quid effemina-
diifluere luxuna, et delitate ac nioihter vivere, luin adl molle, et ne quid duium auj, rusticum
quamque honestum parce, continenter, severe, so- hat.
bne. Cuui auleoi pulthriludinis duo genera sint, quo-
Ut enim in corponbus magnae dissiuiHiiudmes rum in altero Venustas sit, m allero dignilas : venu-
stiot, altos eoim videmus velocuate ad cursum, ahos st.iiemmuhebrein dieere solemus, dignitalem virilem.
vnibus ad luctandum valeie, ilemque m formis ahis Ergo et a lorma re.noveatur omois viro non dJgaus
diginlaiem inesse, alns veuuslatem; sic m auais exi- ornatus, et huiG simile vitiuin iu coioris gestu motuque
stunt etiam majores varietates. cavealur. Formse autero diguitas boniiate
corporis. Ad-
Neque ejuui attioei nalurse repugnare, neque quid- tuenda est, et color exercitaliooibus odiosa
quam sequt quod assequi npn queas. hihenda eSt prseterea muoditia non neque
ldeoque, ut aiuot, niliil decet iovita minerva, id exquihita nirois, tantuinque effugiatagrestem et m-
est, adversante et repugnanle natura. humanam negligentiara. Eadem ralto est habenda **
Ad quas tgiiur res aptissirai eumus, in Ius potis- vestilus, itiquo, sicuiin plensquerebus,mediocnias
simum elaborabimus. Sin aliquando necessiias nos optima est. Caveudum est autem ne aut tarditatibus
ad ea detrusent qu<e ooslri uigeun non erunt, om- utarour in togiessu mollionbus, ut pomparum fercu-
ms adhihenda erit cura, medilatio, dihgentia, ut ea lis sinnles esse videamur : aut m festinatiomhus
si non decore, auatnen minime jndecore facefe guscipi.unus niinias ceieniaies, quce ctmi fiuni, ao-
1061 SENTENT1<E PHILOSOPHIC;EEX CICERONE COLLECTiE. 1062
helitus movenfur. vulius mutatur, -or-atorqueutur, 5_ Deos placatos pieias efficiet et sancliias.
ex quibus magaa significalio fil non adesse constan- Proprium hoc stamo esse virtuiis, conciliare ani-
tiani. Sed mullo etiam magis elaborandum esl, oe mos homirmm, et ad suos usus adjungere".
aniini motus a aatora recedant, q,uod assequimur si Secundce res, honores, impefia, Vieloriae, quan-
ca\ebimus ne in perturbaliones atque exanimationes quam Joftuaa sini, lamen sine homlnum operibuset
intidamus, et si atienlos animos adtledecoriscotiser» stucHisneutram 5n partem effici possunt.
vationem teBebimus. Curandnm est ulcogitalionead Mcue-enim se res habet, cum quod' virtule eflicl
res optimas utamur, appefuuhi rationi obgdieotem debet, ld lenlatup pecurua.
prsebeamus. _ Atque eliam fcubjiciunt se homines impefib iille-
In omni vita rectissime prsecipitur [ut perturbatio- rius et polestali de eausis plnribus. ©Ocuntnrenim
iies fugiaums, id est, molus aniaii nimios rationi aul henevolentia, aut beoeficiorani magoitudine, aut
non obteuJperanles. dignltatis prsestanlia, aul spe sibi ulile fuiururo, aut
Maxime curandum est ut eos quibuscum Ser- mettj jie vi parere coganlur, autspe largitionis p.o-
hionemcohfeJlmus, et vereri et diiigere videamur. missionisque capli, aut postremoiUefcedeconducti.
Ira procul absit, eum qaa niliil Tecteheri, nihil Ommuto autem rerum nec aptius '6st quidquam ad
considerate potest. Magna aulem parle clemenli opes tuendas ac lenendas quam dihgi, nec ahehiuis
castigaiione licet uti, gravitate tum adjuncta, ut se- quam timerj.
veritas adhibealUr, et contumelia repellatur. Qtice Malus enim cuslos diuturnitatis metus, cootraque
cum aliqua perturbalione fiunt, ea nec constanler benevplenlia fidelis vel ad perpeiuitaleoi.
fieri possuot, neque ab his qui adsunt approbari. g lemQuod igitur latissime patet, neqUe ad incolumita-
I)e formse etiam de ipsb prcedicafeialsa praeser- solhm, sed etiam ad opes el poteniiam valet
tim, et cum irrisione audientium imitari mililem plunmara, id ampiectamur, ut metus absit, cliaritas
gloriosuhi. reiineaiur : ita f.iciHime qucevolemus et privatis ih
Oruanda est enim digoilas domo,-atrton ex domo rebus etin repuMicaconsequimur.Etenimquise me-
tota qucerenda •. nec doaio doannus, sed domino toi voluof, a quibus meluuntur eosdem metuanlipsi
-domus est honestanda. Jiecesse est.
Mediocritas ad omnetn usttm cultumqujyvftcetrans- Nec vero ulla visimperii tanta est, quce preniente
ferenda est. In ooioi aulera actione suScipienda tria uietu possit esse diuturna.
sunttenenda. Trjmum, ut appeiitus Taiionipareant, tertum jgitur hoc sit, idque et primum et maxime
*quomlnl esl ad officia conserviroda accommodatius. necessanum familiaritates habere tidas animantiura
Deinde ut animadvertatur quanla ilia res sit quam iios amieorum et mirantium nostra.
eflicere VelimUs, neve major minorve cura el opera VeJiementer autero nniltitudinis amor commovelur
suscipiatur, quam eausa poslulat. Teflium ut ca> ipsa Jama et opinioine liheralilatis, Ijeneficentise,
•\eaniOs Ut ea quse pertmehl ad hber-alemspeciem justilise, ftdeique, omniutrique earum virtutum quce
et digoitatem moderala sint. IIoTUmtnum lamen pertinent ad mansuetudinem morum ac facilita-
praestaniissimum est, appetitus jjblemperare , fa- tem. - "Fides autem ut adhibealur, duabus rebus effici
tioni.
Turpe enim valdeque vitiosum est io re severa, polesi. Sj exlstjraahlmur adepti coojunciam cum
convivio ulgnum autdelicatumaliquem juferre-ser- jiisiliia prudeniiam. Nam ethisiidem habemus quos
monem. G plus inlelligere quam nos arbitramur? quosque et
Decefnon solum manus, sedetiam oculos absti- Jutura pfospiCere credimUs. Et cum res agat, m di-
neates habere. scrimeoque venlum sh, eXperire rem ei coosilium
Fit etiam, nescio quomodo, ut magis in aliis ex tempore capeje posse. Hanc enim utilem hommes
cernamus quam in jjobisipsis si-quid delinquitur. exislimant veramque pfudehliam ". jhstis aulem et
Sine veiecundia iiihil rectum esse potest, nilijl ho- Iidis hominibus, id e$t bonis viris, Itaiides hahetnr,
nestum. ul nulla sit in his frandis injufiseque susjpicio.Itamje
Omnium reruro ex quihus ahquid lequiritpr, nihil his saluiem nostram, lijs lortunam, his liberos re-
est agricultura melius, nilnliuberius, juliil dulcius, ctiss)me commilti arbitramUr.Harum igUUf duafum
juhil hbero homine dignius. justitia plus pollet ad fidenj faciehdam : quippe cum
Studiis olficiisque scieutise prseponenda sonl offi- ea sine prudenlia-saus habeat auctofitatis, pruden-
cia jusiiiise, qu<e peitment ad honunum uiihtaiem, na sine jusiitia nilnl valet ad fidem faftieimam. Quo
qua nihil liomini debet esse antiquius. enim quis versulior el cailidior. hoc iuvisior et
Masmitudo ammi,' remota justitia humanaque eo- suspedlor probabitur deiracla •opiniooe pr.obitatis.
mitate et conjuuctiooe, fentas qusedamiit et linma- Popuiaribus enim verljis est "ajjeodUroet usilatis,
nitas. Omne-officium quod .ad conjunctionem homi- cum Joquimm' de opinione popuJari,
jium et soeietatem luendara valet, antepouendum Non emni omnes eos eontemnunl, de quibus male
est illi officio quod conjunclione et scientia conti- existimant. Contemnunlur aulem hi qui nee sibi nec
rJJeinr. ajteri, ut dicitur, prosunj, in qolbus nullUslabor,
Cogitationem prudentiamque sequitur considerata D nulla lodusiria, nulla cura est. ^dmjratlone autem
acuo. Ita fit ut <igereconsiderate pluns sn quam co- afijcjuntur bj quj cmtelre ccetefos Virluie putanluj',
-gitare prudenler, * et cum omni carere decore, tum yerp ln§ vitiis qul-
Pjima otfiGia diis immortalihus, secnnda patrice, bus aJii nou possunt facile ofjsistere.
tertia parentibus. Deinde jgradalim reliquis debeau- Neino jtisius esse pptest qui mortem, qui dolorem
tur. qui exsilium, qui ej»estatem timet, aut qui ea guse
sunt his contraria, aequitaii.antepoult.
ExlibrosecundoVfficiorumM. T. Ciceronis. Maxime adroiraraur ehm quipeeuriianohmoVeiuf,
Quid enim estperdeos optabiliussapieotia, quid jjuod in quo vjro perjspectumsii, liunc diguutn spe-
prcestantius, quid melms, quid hominedignius? lianc ctatu aibitiamur, Omois ratio aitjue insututioulvitse ha-
igitur eui expetunt .plulosophi uominautui'. nec , homiiium adjujnenia desideralt3 iniirimjsgue
quidquam aliud est pbilosophia, si interprejari vehs, Ijeatquibuscura (ainiJiares possit conferre sernionejs.
prjeter*tudium sapientise. quod est difficile, oisj specieai perJe boaj viri
Qui param perspiciunt, hi ssepe versulos homines leias.
ei calhdos admirantes, maluiamsapientiam judicaut. Ju-tiiice tanta vjs est, ut ne illi ûidem pi jJiale-
Quorum error eiipiendus est, opuiioque oiniiis ad fic.o ei sceleie jjascuniur, possiutsine ulla particuja
eam speciem traducenda, ut jionesiis consihis joslis- ,'ubinise vivere. Naro qui eorum cuipiam qui una la-
que factis, non frauile et malitia se iutelligant, irocroantur furatur «liquid, aut eupit, is sihi ne in
caque velint>consequiposse. .atrocmio guidem relbiquit Jocunj, Cunj igttur tanta
1065 CEDiE VENERABILIS OPP. PARS I. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1064
vis jusiitise sit, nt ea etiam lalrooum opes firmet, _Lfacere oon possis ? Atque etiam sequuntur Iargitio-
atque augeat, quantum ejus vim inler leges et judicia nem rapince. Cum enim dando egere cceperint, alie-
et instilula fore pulamus? nis bonis manus inferre coguntur. Ita cum benevo-
Omoi igilur raiione colenda et relinenda justilia lentice comparandse causa beneficii esse velint, non
est, tum ipsa per se; nam ahter justitia non esset, tanta assequuntur studia eorum quibus dederunt,
tamen propter amplificationem honoris et glorice. quanta odia eorum quibus ademerunt. Qaamobrem
Prseclare Socraies hanc viam ad gloriam proximam nec ita claudeuda esl res familiaris, ut eam benigni-
et quasi compendiariam dicebat esse, si quis id age- tas aperire non possit; nec ita reseranda, ut omni-
rel, ut qualis haberi vellet, talis esset. Quod si qui bus pateat. Modus adhibealur, isque ad facultates
simulatione et inani ostentalione, et ficio non modo referalur. Oomino meminisse deberous id quod a
sermone, sed etiam vuliu, stabilera se posse gloriam noslris hominibus scepissimeusurpatum est, jamque
consequi, vehementer eirant. Vera enimgloriaradi- in Proverbii consueludinem venit, largitionera fun-
ces agit atque etiam propagatur, ficta omniaceleriter dum nonhabere. Vitanda lamen suspicio avaritiseest.
«anquam flosctili deeidunt. Causa igitur Iargilionis est, si aul necesse est, aut
Nec simulatum quidquam potest esse diuturnum. utile, in his aulem ipsis mediocritatis regula optima
Qui igitur adipisci veram gloriam volet, iustitice fun- est; propensior autem benignitas esse debet in ca-
galur officiis. lamilosos, nisi fbrte erunt digni calamitale.
Si quis ab ineunie cetale hahet causam eelebrila- Conveniet aulem "iumin dando munificum esse,
tis et hominis, aul a patre acceptam aut aliquo casu tum in_exigendonon acerbum, in omnique re con-
aut fortuua, in hunc ocuii oranium coojiciuntur, at- B Irahenda, emendo, vendendo, conducendo, locaodo,
que in eum quid agat, aut quemadmodum vivat vicinitaiibus et conDniis sequum et facilem, raulta
inquirilur, tanquam in clarissima luce versetur, muttis de suo jure concedentem, a Ijtibus vero quan-
nullum ejusdiclum autfaclumpoteslohscurumesse. tum liceal, et nescio an et paulo plus quam liceat
Quorum autem cetas prima propter humilitaiem et abhorrentem. Est enim non modo liberale, paulu-
obscuriialem in hominum igoorantia versaiur, hi lum nonnunquam de suo jure decedere, sed inler-
simul ae juvenes esse cceperint, magna speciare, et duui etiam fructuosum. Habenda aulem ratio est rei
ad ea rectis studiis debent contendere : quod eo fir- familiaris, quam quod dilabi sioere flagitiosuiu est,
miore animo facient, quia noa roodo non inyldelur sed ita, ut illiberalilatis avaritireque absit suspicio.
illi cetati, verum eliam favelur. Ul reliquis in rebus Recle a Theophraslo esl laudata hospitaliias. Est
multo tnajora sunl opera animi quaro corporis, sic enini. utmihi quidem videtur, valdedecorum patere
ese res quas ingenioacraliooeprosequimur, gratiores domus hominum illustrium illustribus hospitibus.
sunt quam illse quas viribus. Est autem etiam vehementer ulile iis, qui hooesie
in
Facilhme autem et optimam partem cognoscun- multum posse volunt, per hospites apud exlraneos
tur adolescentes, qui se ad claros, sapientes viros, populos valere opibus et gratia.
hene consulentes reipublicaecontulerunt, quibuscum Nara in jure cavere, consilio juvare, îtque hoc
si frequentes fuerint, opinionera afferunt populo, scientice
eorum fore se similes quos sibi ipsi delegennt ad genere prodesse muliis, vehementer ad opes
imitandum. augendas pertinet, et ad gratiam. Itaque cum multa
Difficiledictu est quanlopere couciliet animos co- C _ prceclara majorum, tum eisdem optime conslitula
mitas affabilitasque sermonis. juris ciyilis sumrao semper in honore cognitio luit
Magna est admiratio copiose sapienlerque dicen- atque interpretatio.
tis, quem qui audiuni, intelligere eliam et sapere Cum autem omnes nou possint, ne multi quidem,
plus quam cceterosarbilrantur. Si verb inest in ora- aut jurisperitiesse aut diserti, licet lamen opera
tione mixta modeslice gravitas, nihil admirabilius prodesse multis, beneficia petentem, commendare
fieri potest, eoque magis si ea sunl in adolescenle. judicibus autmagisiratibus, vigilantempro re alterius
Hoc praeceptum olficii dihgenter tenendum est, ne aut eos ipsos qui consulunt aul defendunt rogando.
unquam innocenlem judicio capitis arcessas. Id enim Quod qui faciunt, plurimum gralite consequuntur,
sine seelere nullo modo fieri potest. Nam quid est latissimeque eorum manat industria. Jam jllud non
taminhumanura quam.eloquenliam a naiura adsalu- sunt admonendi. Est enim in promptu ut animadver-
tem hominum et conservationem datain ad bonorum tant cunTjuvare alios velint, ne quos offendant. Sse-
pestem peroiciemque convertere ? Ne tameo ut hoc pe enim aut eos lceduutquos non debeat, aut eos
fugiendum, iia est habendum religioni nocenteni, quos non expetit, siscientes, lemeritalis; si imprii-
quandoque et nefarium impiumque defendere. Vuli "dentes, negligentiseest. Ulendum est etiam excusa-
hoc multitudo, patitur consuetudo, fert etiam huma- lione adversus-eosquos iuvitus offendas, quacunque
nitas. possis. Quareid quod lecens necesse fuerit, nec ali-
Judicis est semper in causis veruni sequi, patroni -ler facere potueris. Meliusapud honos quam apud
vero noonunquam verisimile, etiam si minus sit ve- forlunatos beneficium collocaii puto. Daoda tameu
rum defendere. Maxime aulem el gloria paratur et _ omoino opera est, ut omui genere satisfacere possi-
gratia detensionibus, eoque major, si quando accidit **mus. Sed si res in contetiltonem vemet, nimirum
ut ei subvenlatur, qui potentis alicujus opibus cir- Themislorjes esl auclor adhiheadus, qui cum con-
cumveniri urgerique videatur. suierelur/utrum bono viro pauperi an minus proba-
Prceclare in epistoia quadam Alexandrum filium to diviti Hliato collocaret: Ego vero, inquit, malb
Philippus accusat, quod largitione benevolentiam virum qui pecunia egeat, quam pecunia quse viro.
Macedonum consectetur : Quod le malum, inqtttt, ra- Sed corrupti mores depravaiique suni admiratione
lionis in istam spem induxtt, ut eos libi fidetes fore diviiiarum, quarum maguiiudo quid ad unumquem-
putares, quos pecunia eorrupisses? An tu id agis que nostrum pertinet, illum fortasse adjuvat qui ha-
Macedonesnon te regem suum, sed minislrum et bet, nec id quidem semper,
prsebuorem existiment?Quid sordidius regi, melius Extremum autem prseceptum io heneficiis opera-
etiam, quam largitionem corruptelam esse dixit. Fjt que danda e>t, ne quid contra cequitaiemcontendas,
enim delerior qui accipit, atque ad idem semper ex- ne quid pro mjuria. Fuudamenlum eniro perpetua.
speclandum paralior. conservationis et lamjc, est justitia, sine qua nih.il
Nonnunquam tamen est largiendum, nec hoc be- polestesse laudabile.
nignilalis genus omnino repudiandum. Et ssape ido- ln priinis"videndum erit ei qui retnpuo. adinini-
re familiari impendendum est, sed strabit, ut suum quisque leneal, neque de bonis pri-
"ueis hominibusdemoderale.
diligenler atque Muiti enim et patrimonia vatorum publtee dtmiuulio fiat.
effudefunt inconsulte largiendo. Quid autem est slul- Hanc enim ohcausam maxime, ut sua luerenlur,
fius ouam quod libenter facias, curare ut id diulius respublica civilaiesque constiiutse sunt,.Nam et duee
'
i065 SENTENTLE PHlLOSOPlIIGiE EX CICERONECOLLECTiE. 1066
natura Iiomines cougregabaotur. Tameo spe cuslo- A fiberalitas, bonitas, justilia, funditus tollilur. Quse
diccsaarum urbiuoi pisesidia qnserebant. qui tolluot, eti.im adversus deos' immortales impti
Dandaerit opera ut omues inlelligant, si salvi esse - judicandi sunt.
velini, necessitali parenduro. Atque etiam omnes qui Justiiia enim una virlus omnium est^domina et
reoipublicaoi gubernabunt, consulere debebuut, ut regina virtutuid.
earum rerum copia sii, qtise sunt necessarise. Suum cuique incommodum ferendum est pot',_' N
Caput auiem est in omni procuratione negotii et quam de alierius commodisdetrahendum.
muoeris puhlici, ut avantiae pellatur etiam minima Nihil vero ulile, quod non idem honestum; niliil ho-
susjiicio. Nullum igitur vilium telrius est, ut eo uo- iiestum quod non idemutile; et ubi turpiludo, ibi ulili-
He egressa esl, revertalur oratio, quam avariiia, prce- tas essenon potest; ad honestatem enim nati sumus.
sertmi io principibus rempub. guberoantibus. Ha- Salis enim nobls (si modo in philosophia aliquid
bere enini.qusestnirempub. non modo lurpe est, sed profecimus) persuasuin esse debet, si omnes deos
Sceleraium et nefarium. liominesque celare possimus, uihil tamen avare, niliil
_ Nulla aulem re conciliare facilius Jjenevolentiara injusle, nilul iibidinose. nihil incontinenter esse fa-
multitudiijis possunt hi qui reipub. prcesuht, quam ciendura.
" Honesta enim bonls viris occulta
abslinentia et conlinenlia. , quaeruntur.
Namcui res erepla est, estjnimieiis; cui data est, Nec nostrcenobis utilitates obmittendcesunt, aliis-
etiam si dissimulat se accipere voluisse, et maxime que tradendte, cum iis ipsi egeamus : sed suce cui-
in_pecuniiscreditis, occultat suura gaudiura, ne vi- que ulililati quod sine alterius injuria fiat servien-
deatur ooo fuisse solvendo. At vero ille qui accipit o dum est.
injuriam, et meminit, et prce se feft suuro dolorem. Scite enim Chrysippus, Qui stadium (inquit) cur-
Ea est summa ratio et sapieotia boni civis, com- ril, enili et contendere debet quam maxime possit,
moda civiumnon divellere, atque omnes sequitale ul vincat, supplantare eum quicum.certel, aut manu
eadem cominere, _ pellere imllo modo debet. Sic in viia sibi quemque
Qui rempob. tuebunlur, inprirais opefam dabunt, petere quod pertineat ad usum, non iniquum est;
ut juris et judieiorum sequitate siiumquisque teneat, sed alteri diripere jus non esl.
et neque lenuiores propter humilitatem circumve- Neque contra teoipus, neque conlra jusjurandum
,niantur, neque locupletibus ad sua, vel tenenda, vel ac lidem,amici sui causa vir bonus faciet. Nani si
recuperanda, obsit invidia. Res autem familiaris ômniafacienda sint quseamici veliut, non amiciiise
quseri debet ns rebus a quibus abest lurpitudo, coo- tales, sed conjuratiooes putaodae sunt. Nam cum id
servari autem dihgentia et parcimooia, eisdeoi etiam quod utile videtur in amicilia, cum eo quod hone-
rebus augeri. hsecex n Officiorum. 7 stum est comparattir, jaceat uiilitaiis species, valeat
honestas. Cum autem in amicilia, quse honesta non
Ex libro terlio QfficiorumM. T. Ciceroniss sum postulant, religio etftdes anleponatur juslitice.
Nihil quod crudele, utile. Bstenim hominuro na-
Dubiiandum non est quln nunquam possil ulilitas turce, qiiam sequi debemus, maxirne inimica crude-
cum honestate conlendere. lilas.
Detrahere auiem alieri sui commodi causa, et ex Maleeliam quseperegrinos urbibus uti prohibent,
horainis mcommodo suum commodura augere, est „ eosqueexlerminanl. Naroessepro cive, qui civis non
magis contra naturam quam mors, quam pauperlas, ** sit, rectinn esse non licere; usuverourbis prohi-
quam dolor, quam csetera cuncta quse possunt aul bere pefegrinos, sane inhumanumest.
corpori accidere autrebusexternis, Nam utsibi quls- Ex orani vita simulalio dissimulatioque tollenda
que malit quod ad usum vitse pertineat, quaro alteri est. Tollenda est igitur ex rebus contrahendis omua
acquirere, concessum est, non repugnante natur.i. mendacium.
Jliud quidem natura uoo palitur, ul ahoruui spoliis Eonius ait nequidquam.sapienlem sapere, qui si-
ûosiras facullates, copias opesque augeamus. Neque bi prodesse non qucerit. Est autem sapientis nihil
hoe vero solura nalura, id. est, jure genlium, sed cootra mores, leges, instituta facere, habere raiio-
«liara legibuspopulorum, qmbus in singulis civitati- nero rei familiaris. Neque enira solum nobis divites
IJUSrespubrconlinetur, eodemmodoconstitutum est, esse volumus, sed hberis, propinquis, amicis, maxi-
Ut non hceat sui commodi causa alteri nocere. Hoc mequeTeipub. Singulorum enim facuilates et copise,
enim spectanl leges, hoc voloit incolumem esse ci- divitiaesunt civilalis.
Miumconjunctionera, quam qui dirimunt, eos-morte, Neculla perniciesvitsemajorinveniripotest, qnam
-eisilio, vinculis, damno coercent. Atque hoe elficit in malitia simulailo iotelligeoiice. Mihi quidem etiam
multo inagis ipsa naturarralio, quse est lex divioa et verse lisereditatesnon hooeslsevidentur, si snnt ma-
humaiia; cui parere qui velil (omnes atitem pare- litiosis officiorum hlanditiis non verilate, sed simu-
iuiil qui secundumnaturam volunt vivere) nunquam latione, qusesitse.Atque In lalibus rebus aliud ulile
commiltel ut alienum appetat, et.id quod alieri de- interdum, aliud honestumvideri faiso solet.
traxeril sibi assumat. Eieoim multo magisest secuo- Homo justus, quem seotimus bonum virum, nihil
O
dum naluramexcelsila'sanirai el magnitudo, ilemque cuiquam quod in se traoseat delrahet. Hoc qui ad-
eommuoitas, jusiilia, liberalitas quam voluptas, miralur, is se quid sit vir bonus, nescire fateatur.
quam avarilia, quam divilise. Qusequidem contem- At vero si quis voluerit animi sui complicatam notio-
nere et pro nihilo ducere, couiparanlem cum utili- nem evolvere,^jam seipsum doeeat eum boiiuiu vt-
late comrauni, magni animi esl et excelsi. hemque ruoi esse, qui prosit quibuspossit, et noceat nemini
magis est secundum naturam pro omnibus genlibus nisi lacessilus injuria. Itaque talis vir non modo fa-
(sl lieri possii) conservandis aut juvandis maxiroos cere, sed -nec cogilare quidem quidquam audebit,
labores moiestiasquesuscipere, imitaoles Herculeoi quod noo valeal prsedicare. Nec vero turpe est phi-
illum, quem homiuum fanu beneficioritai memor in losopho dujntare quse uec ruslici quidem dubitant.
concilio cceleslium collocavit, quam vlvere in soli- Cadit igitur in virum honurn menliri emolumenti sui
tudine non modo sine ullis molestiis, sed eiiam in causa, criminari, eripere, fallere, nihil profecto mi-
maxirois voluptalibus.,abundanlem omnibus copiis, nus. Esl ergo ulla res lanli, aut commodum ullum
ut etiamexcellas pulchnludlne et virjbus. Quocirca tara expeiendum, ut viri boni et splendorem el no-
oplioio quisquesjilendidissimoqueingenio longe illa men amiltas, Quid est quod afferre utilitas isla pos-
vila huic anteponilur. Ex quo efficitur homioein na- sii, si booi viri nomen arripuent, et fidem justitiam-
turse obedieatem horoini nocere non posse. que detraxeril. Quid enim interest utrum ex homine
Qui autem rationem suorum civiuoi dicuut haben- converlat se quis in beiluam, ao homiais figitra
dara, exlernorum negant, hi dirimunt communem * immanilatem gerat belluce? Qui si omnia recta el ho-
Iiumamgeneris soeietatem; qua sublaia beneficeiitia. uesla uegligunt, duramodo poleutiam consequuulurj
°"' ~~"
PiTBOt. XC. 34 \
106? -- BEDiE VENERABILISOPP. PARS I. i5ECT.II. — DUBIAET SPURIA. 10GS
nonne immanitatem Jjellucegerunt? Quid si lyranni- A t gritas, cequabiliias, liberalilas : nec sit in c-is uila
(iero occupare, si patriani prodere conabimr pater, cipiditas, libido, avantia, sitque roagna eonsnntia:
sTlehitne filius? Imo vero obsecrabil patfem iiltas, hos viros lionos nt liabm siint, sic etiam appellandos
ne id laciat; si nihil proficiet, accusabit^ minabitur puiemus, qm asse iuaniur quanluin homines possunt
eliam ad exireminii, si ad perniciem patriceres spe- naturam oplimam brne viwndi dueere.
ctabit; patnae salujem saluti patris anleponet. Sic eiiiin perspicefe videor mihi, ilanatos esse
Pacia et promissaspmper servanda suni, quse nec nos, ulinier omnes socieias qiicedam S't major, aut
vj.nec dolo malo (ut prsblores dieere solent) facia ut qui»que proxjme accedit, itaque cives poiiores
siint. quam peregriiii, propinqui quam alieni^Cum lus enini
Neque semper deposiia reddenda sunt. Sj gla- natura yjsa peperit ainicitlam, sed ea nihil nou habet
dium quis sana menie apud te deposuerit, el repetat firnritatis. Namque hoc prceslat amicilia proproqui-
insanus, reddere peccatum, olficium noji reddere. tati, quod ex piopinquitate benevoleolia tolli potest,
Quod si quis qui apud le pecuniam deposuerit, bel- ex amicilia 11011 potest; sublata enim !)ene\oleiitia,
lum inferat palrisc % paptunine reddes depositam'? aroicitise noinen lollitur, propinqnitatis inanet.
"iion credo. Facies ehim coulra reoipub., quse debet Quauta autem vis amiciiicesit, ex hoc intelligi po-
esse charissima. Sic multa quse honesta videnlur test masime quod ex infimia socieiate humani gene-
riatura, temporibus fiuot oon honesia. Facere pro- rjs, quam concihavit ipsa natura, ita eontracta res
missa, stare conyentis, reddere deposila commuiata est, in angustumque deducia, ut oniins ciiaritas aut-
uliliiale fiunt non honesta. inler, duos aut paucos conjiingeretur.
Perverttinl homines ea qutc sunt fundamenta natti- ]g Esl enim amicitia nilii! aliud nisi omnium diviiia-
rae, cum utilitatein aj» honeslate sejungunt. Omnes rum humanaruroque rerum cum benevoleutiaet ctia-
eniro expelimus utilitaieui, ad eamqtie rapimur, nec ikate conseasio. Qua, qiiod haud scio aa excepta
facere aliter ulla roodopossujhus. Nam quis est qui sapientia quidquam roeljus sn bomitiibusa diis IOI-
ulilia fugiat, aut quis potnis est qui ea nonstuchosis- mortalibus datuoi. D.\ilias aln piceponuol, bonam
' sinie prosequaiur? sed qiiia non jiossujnus nisi laude, alii valetudinem, alh potepiiam, alu Jionores, alii
decore, hooeslale uiilia rejierire, proplerea illa et quidein voluptates corpons. lieiluarum hoc quidem
priina ets.imma babeoius. Ijtiliiatis vero nomeo non extrenium est, illa autem superiora et caduca et io-
tam splendidum quain necessarium putamus, unde ceita, sunl posila oon lam in nosliis consiliis quaai
oronium regula una est, quara tibi cupio esse notis- iu lortuocetemeritate. Qui autem in virime sumimini
simam : Aut illud quod utile esse videtur, ne turpe bonuai ponuul, illi quideroprccelaie aguot: sed E.ec
sit; aut si turpe, ne videatur esse utile. ipsa \irtus amiciliam et gigmt ei continei, qula nec
Est enim jusjurandum affirmalio religiosa : quod sine virtute aroicitia ullo pacto esse poiesi. Tales
aulem affirmando quasi Deo lesie promiseris, id igitur inter viros amicitia lantas opportuuilate^liabet,
servandum esl. Non enim falsuni jurare, perjttrare quantas vix queo dicere. Priiicipio qui potestesse
est; sed quod animi tui senteniiam juraveris, sicut vita vitalis, ut ait Enoius, qni non io amici mulua
verljjs concipilur in ofe nostro, id non iaceie, per- benevoleijHaconquiescat? Quid dulcius quaroiiabere
juriura est: nam nulluoi vinculum ad stnngendaro quicuoj omoia audeas sic loqui ui tecnm*?Quis esset
fiderojurejurando nostri njajoies esse arctius volue- lanliis fructus in jjrospens rebus, nisi haberes qui
rint. Est autein jus etiara hellicum Jidesque jurisju- lllis seque ae lu ipse gauderet? Adversas \ero res
raudi saepe cum hoste servanda. 'k feire, diflicile esset sine ilio qui
gravius eiiam quarii
Non debet raturo esse quod actum est per vim, lu ferret. Denique cceterseles quceexpetunlur oppor-
quast vero forti viro yis non possit adhiben. tunce sunl singuise rebus Jere singulis :Diviu.e ut
ntare, opes ut colare, lionbres ul laudere, voluptaies
Ex M, T. Cicetonis libro de Amicitia. ul gaudeas, valetudo ut dolore careas el muneribus
fungare corpons. Amicuia res plurimas confinet,
Exislimare debes hominum oeulos in le esse con- quocunque tevertens prsestoest, nullo raodo, nullo
jectos, unum tesapientemet appellant et existiroanl, loco excluditur : nunquaai intempesliva, nunquara
non solum nalura et moribus, sed eiiauT studio et molesta est. Itaque non aqua, non Jgne (at aiuiil)
doclrina : neque siculi \ulgus, sed ul erudmsolent locis piuribus magis uiimur ^qaara .umciiia. ISeque
appellare sapientem. llanc esse sapientiam in le ego de vulgan aut de mediocii, quce tamen et ipsi
existimant, quod omnia tua in le posita esse ducas, deleclat et prodest, sed de vera et-peilecta Joquor,
humanosque casus viilute iaferiores putes. qualis eoruiu qui nauci nomiuaniur, luil. Nam et se-
Tu autemquod mibi tantuin altnbui dicts, quanlura tutidas res spleudidioies facit amicilia, et ad\ersas
ego nec agnosco nec"postulo, facis aance. pattens conimumcansqiieleviores. Cumque pluiiuiajs
Nullo casu arbitror lioc coastaoti hoinini posse et aiaxitiias commodttatesamicma Goiiuoeaj, lamerj
controgere, ut ulla rotermissio fiat officiu illa iiirouum praestat onimbiiA, quod boiiam speiii
Suis mcommodis giavitei angi, uon aroicum, sed prcelucet in posterum, nec debililan amjiios.aut ca-
seipsum amaniis est. dere patitur : vernm liliaia ainicum qui mtuetur, t,\n-
Quid dicaoi de moribus -faeillimis, de pielate in D > qtiam exemplar aliquod miuetur sui. Quoenca et
matrem, hbeitate in sorores, bonitate in suos, jusii- absenies adsiint, et egentes ahniidaiit, et nnbecilies
Ua in omnes : IIKComnia Uota sunt oohis. valeul : el quod difucihus esl dictu, mortui vivout.
Quam autem hic civitati charus fuil, mosrore fu- Tantos eos honor memona, desiderium proêquitjr
nens judicaium est_.Quid ergo paucorum aunoiuin amtcoiiim, exquo iltorum heaia niois videtur. horum
accessio huoc juvare pojuisset. Quaaiohreoi \iu vita laudabihs. Quod si e\emeris ex rerum oatura
quidem uhs luil vel forluna vel glona, Otnihil ullra benevoleiiticecoiijunctionem, nec domus ulla, nec
posset accedere, moriendi autem sensum celentas urbs stare potent, nec agnculiura pennaoebit. Id
abstulit. siminusintelligitur, quatilavis aniiciliceconcordiceque
Ego vero vos hortari tantuni possum,ut amicitiam sit, ex dissensionibus atqne discordus percipi po'<-i>'.
ominbus rebus humauis auteponaiis. Nilul est tam Qu« euim domus tam stabilis, qu.2 lani firinaeivi' \s
uaturcc aplum, lamque conveniens ad res \el secun- est, qucenoo ojJiiset dtssidtis fundilus posjsitcvcrii :
das vel'adversas; sed liociuprimis censeo, nisi inter ex quo quantum honi sit m ainiciua judican potest.
bonos amicitiam esse uon posse. Amoi enim ex quo anucitja noroinat.iest, juimejjs
Nosaulem ea quse sunt m usu vitaque communi, est, ad beiievoleniiain conjungendaiji.Nam uuljtates
non ea qusa lingunlur aul optantur spectire debe- quidem etum ab bis percipiuiimr sjspe, qui siroula-
mus. tioiic aitucitise coluiilur, et obseivantui teropoiis
Agamus igilur pingui (ut aiuni) Miuerva, qui ita causa.
se gerunt, ita vivuni, ut eoium jnobetur fides, inie- In amititia aulem nilijl flctum est, niliil simulA.-*
1069 - -. SESTENTLE PHILOSOPHICE EX CIGERONECOLLECt-E. i-0?0
tnm, et quldquid est, id verum est et volunlarium. A . aecipienda, cum in cceteris peccatis, tum si quis
Qnapropter a uatura mihi videtur potius qtiam ab contra rempublicam se amici causa fecisse fateatur.
indigentia orta amicitia, appJicalione uiagis animi niQrtem Mihi non mioori curse est qualis respublica post
cum quodam sensu amandi, quain coguatiooe quao- roeam iulura sit quam qualis sit hodie.
luro iilares utihtatis esset habitura. Quod quideai Hsec igitur prima lex in amicitia sanciatur, ut ah
quale sii, eliam in bestiis uuibusdam animadverti anucis honesla petamus, et amicorumcausahonesta-
potesi, quce ex se natos ita amantadtempus, ab-eis- faeiamus : nec exspecteraus quidera dum rogemur,
que auianlur, ut faciie earum sensus appareat, quod studiumdare semper adsit, cuoctatio absit : consjlium
io liooiioeest multo evulenlius. Pnmum ex ea cha- verum gaudeamus libere. Plurimumin amicjtia
rilate, quse est ioler oatos et parenies, quce dirimi amicorum beoe suadeotium valet auctoritas, eaque
nisi detestabih seelere non potest. Deinde consiroilis îdhtheaiur ad monendum non modo aperie, sed,
sensus exstilit anioris, si aliquem nacti suoius cujtis etiam acriter si res postulabit, et adhibiice pareaturk
et rooribus et nalura conjungainur, ita quod in eo Solera enimemundo tollere videutur qui amiGitiaiu
quasi lumeo aliquid probitatis et vinutis perspicere do \ila toltunt, qua nihil a diis immorialibus melius
videaoiur. haberous, tuhil jucundius.
Nihil euim virlute amabilius, nibil quod magis Videas rebus mjustis justos maxime dolere; im-
alliciat ad diligendum, quippe cum propter virlutem becillibus foites, flagitiosis modestos. ISrgo ioe
et probilaiem etiam eos quos nunquaro vidimus quo- proprium est animi bene constituli, et lcetari bonis
dammoao diligamus. Quod si taiita vis prohilatis est, rebus, et dolere conlrariis. Quamobrem si eadit in
ut eam vel eos quos nuoqu.im viriimus (vel quod "R sapientem animi doior, qui profecto cadit nisi ex
magis est etiam) in hosle ditigamus, qtnd mirum est, ejus animo exstirpetur, humanilatem arbitramur,
aoimi honiinum mbveantur cum eorum quihuscum qui causa est cur anuciiiam funditus tollamus e
usu conjuncli esse possunt, virlutem et probitatem vita, ne ahquas prepter eam suscjpiamus motestias.
eonspicere videaiUur. Quanquam jsonfirmalur amor Quideoim lani absurdum est quam delectan mullis
et beneficio accepto, et studio perfecto, et consuetu- rebus inanjjjus, ut honore, ut gloria, ut sedificio, ut
dine adjuncia.Quibus rebus ad illum primum mo- vestitu cultuque corpons, auimo autem virtute prse-
tum animi et amoris adhihitis, admirabilis qucedam dtto, atque eo vel qui amaie, vel ut na dicam.re-
exardescit benevolentise magnltudo. Quaai si qui muuerari possu nop admoduoj delectari. Nilnl est
enim remuneralionebenevolentise, nihil vicissitudroe
putant ab imbecilhtate proficisci, ut res sit per quam j3tudiorum
assequatur qaod quisque desideret, humileoi saoe officiorumque jucundius, quod si etiam
relinquunt el miuime generosum (ut ita dicam) or- illud addimus, quod recte addi potest, mhilesse quod
lum amiciliaj, quam exinopia atque indigeutia no- ad rem se ullam tam alhci.at et tara -attrahat, quara.
tam volunt. ad amiciiiani similitudo. Conceditur profecto verum
Ut eoini benefici liberalesque snmus, non ul exi- esse, ut bonos boni diliganl, accerseutque sibi quasi
gamus gratiam (neque enim beneficiuin feneramur), propioquilute conjunctos atque natura.
scihcel natura propensi ad hberalilatem sumus : sic JSainquis est, proh deorum atque hominum fidemI
amititiam non spe mercedis adducti, sed quod ejus qui velit ut neque diligat quemquam, neque ipse di-
oinins fruetus in ipso amore inest, expetendam pu- DgalurabuJlo, circumfluere omuibus copiis, atqiie in
taoius. Nam si ulilttas amiGiliam conglutinaret, ea- omni rerum -abundaniia pauperrime vivere.' Nec
deni eommulala dissolveret. sed quia natura mutari G enim in lyrannorum vita, 111qua nulla fides, nulla
non potest, idcirco verceamicitiaj sempiternte sunt. chantas, nulla stabilis potest benevolentise esse fi-
Scipio nihil difficiliusesse dicebal quarn amicitiam >- ducia, omnia seaiper suspeeta atque solhcita sunt
usque ad extremum vilse diem permauefe. Mutariv nulius amicitice locus. Quis enim aut eum diliga't
etiam mores hominum scepe diceoat: ahas ex diver- quem metuai, auteum a quo se metui putat. Coluii-
sis rebus, ahas seiate ingravescente, alque earum tur tameo simulatioae duntaval ad tempus : quod si
rerum exemplum ex similiiudine ineuntis seiatis Jorte(utfit pleiuuique) cecideriot, tum imeJligunt
capiebat, quod summi puerorum aroores scepe uaa quam luennt inopes amicorura.
cum praatexta vel toga deponerenUuvSinauleni lon- Non solum ipsa fortuna csecaest, sedeos^tiam
gius in adolescentiam pi'oduxissent,dirimituminter- pleruroque ccecoseflicit quos complexa est. Jtaque
dum cooteatiooe \el luxune, vel coodiiionis vel jlh efferuntur fere fastidio et coniumacia, nec quid-
commodi alicujus, quod idem adipisci ulerque noo quain msipienle Jortaoaio intolerabilius fieri potest.
posset. Quod si qui longius in amiciua piovecn Quid auleoi slultias quam cum plurimis copus, fal
esseut, taoieu ssepe labefactari, si in honoiis eon- tultatibus, opibus possint cseteia parare qusepafan-
leniionerolncldisseni. Pestein enim nullam majoiem tur pecunia. equos, famulos, vestem egregiam. viia
esse io amicitns, quam m jilerisque pecuuise tupidi- pretiosa : aroicos vero parare optimam et pulcherri-
tateot, in optimis quihusque honons cerlaineu et mam vitse (ui na dicam) supellecttlem. Etenim tisa-
glun.Je,ex quo iiiinncitias"masimas ssepe mier ami- tera cuiu parant/ cui parantur neseiunt, nec ciijus
cissimos exstilisse : magna tiiam dissnlia plerumqtie! causa laborant. Ejus enim est isiorum qubdque^qui
juxta nasci dicebat, cum aliquid ab amicis quod le- D viucit vinhus. Amicitiarum sua cujque permanet
- ctum non esset poslularetur, uiautlibidtnisminislti, stabihs et firma possessio, ut etiamsi illa maneant'
aui adjutofes esseot ad iojunam. Quod qui recusa- quse sunt quasi dona loriuuce, laroen vila inculta et
rentquamvis honesteid facerent, jus lainen amicitite deserta ab amicis noii possit esse jucunda.
deserere arguerentur ab his quibus obsequi oollent. -Quam multa enim quse uostri causa nunquam fa-
Illosautem qui quidvis ab amico auderent poslulare, ceremus, amicorum causa Jacimus : precari
pre
poslulatioae ipsa prohleri omuia se amici causa esse annco indigno, supplicare, lum in aliquem acerbius
iacturos, eoruro querela inveterata, non modo faroi- invehi inseciarique veheroeiitius, quse in nosiris re-
liarnates exslingui soleie, sed etiam odia gigni sein- bus non satis houesise, m amicorum sunt Lpnjisiissi-
piterna, ldem dieebat Scipio. rase. Multsequesuot res in quibus de suis commodis
Nulla enim excusaiio peccaii si aroici causa pec- viri boni mulia delrahunl, deiraluque patiuhtur, ut
caveris : ncimcum conciliatnx amicilice virtutis opi- his amici potius quam ipsi fruaiitur.
nio fuent, dilficile est amiciiias permaneie, si a civium blandittis et assentando colligere Benevolenttaru
virtute deilexeris. Quod si recttim statuenrous vel virlus quam sequatur chanlas mimme repudianda turpe est.
concedere auucis quidquid veliut, vel iropeirare ab est.
liis quidquidvehmus, peifecla quidem sapientia su- Sunl igilur (irmi et stabiles et conslanles ehgeudi,
mus si nihil habeat res vitii. Ii.ec igitur in amtcilia quos amicma idoneos judicamus, cujus genens esi
lex sancialur, ut neque rogemus res lurpes, neque magna penuna, et judicare difhcile est sane, riis'
iaciamus rogau. Turpis enun exGiisatioest ei mmiuie prius sit expei tum. Experieudum est aulero tit ips?
16*71 . BED/E VENERABILISOPP. PARS 1. SECT. II. — DUBIAET SPURIA. 10*7.
amicitia, ita prsecurrit amicilia judicium, tollilque A, maledicta contumeliaeque gignuotur : quae tamen si
experiendi potestatem. tolerabiles fuerint, ferend-c eruni, et is honos veteri
Ubi eos iovenierousqui honores, magistratus, im- amicitisetribuendus est, ut is in cnlpa sit qnifaciat,
peria, poteslales, opes, amicitise Tion anteponant: noo is qui paliatur injuriam. Omninoomnium vitio-
ut cum e\ allera parle jiroposita liaecsint, ex altera rum horum atque iacommodorum una cautio est
vis ainicilice, non multi illa malint? Imbecillis est atque una provisio, ut ne nimis cito diligere inci-
enim natura ad contemnendura potentiam. Ubi enim piant, neve non dignos. Digni aulem amicitia sunt,
istum invenies qui honorem amici anteponat suo? quibus in ipsis inesl causa cur diligantur. Cliarum
Itaque vera? amiciticedilficillime reperitmtur in his genus equidem omnia prseclara rara, ncc quidquain
qui in honoribus reipuhlicte versantur. Qui omni in dilliciliusquam reperire quod sit ex omni parte in
re gravem, constanlem, slabilem se in amicitia prse- sno genere perfeelum. Sed plerique nequein rebus >.
stilerit, hunc maxime ex raro hominum genere de- hiiroaaJs quidquam bonum norunt, nisiquod frucluo-
berous judicare, et pene divino. Firinameiilumau- snm est, etamicos lanquam pecudes eos potissimunii
tem slabililatis constaniicequeej'usquam io amicitia diligunt,u quibus sperant se maximos fructus esse _
quterimus, fides est: nilni enim stabile quod Infidum capturos. Itaque pulcherrima illa et naturah maxime
est. Simplicem prscterea et communemet consen- carent amicitia per se et propter se expeienda, nec
tientem, qui rebus eisdem moveaior, eligi par est : ipsisibi exemplo sont. Verus igilur amicus nuoquam
quas omnia perlinent ad fidelilatem. Nequeeoim fi- reperitur. Est enioi is quidam lauquam alter idem,-
dum potest esse multiplex iogenium et torluosum. quiêt se ipsedihgat, et alterum aequirat, cujus ani-
Neque vero qui non eisdem rebus movelur, na- g; jnum ita cum suo misceat, utefficiat peoe ununi ex
turae eonsentit, aul slabilis aut fidus esse potest. Ad- duobus.Sed plerique perverse, ne dicani impruden-
dendura eodem est, ut ne criminibus aut inferendis ler, lalem ainicum volunt, quales ipsi esse non pos-
delectetur amicus, aut credat oblatis, quse omnia sunt, qttaequeipsi non tribuunl amicis, hsec ab ipsis
pertinentad eam quam duduro tracto consianiiam : desiderant. Par est autem primum ipsum esse virum
ita fii verum illud quod diciiur, amicitiam nisi inier honum, lum alterum similem sui qucerere. In talibus
Jjonos esse non posse. Est enim boni viri, quem enim stabiliias amlciticeconfirmari potesi, cum ho-
eumdem sapieotem lieet dicere, hsec duo teoere in niines benevotentia conjuncti primum cupidiiatibus
amiciiia. Primum ne quid fictum sit, neve simula- his quibusxceteri serviunt, unperabunt; deinde cequi-
lum. Aperte enimamaievel odisse magis ingenuum tate j'ustitiaquegaudebunt, omniaque alter pro altero
est, quam fronte occultare senlenliam. Deinde non suscipiet, nec quidquam uuquam nisi honestam et
solum iliatas ab aliquo crimioationes repellere, sed rectuoi alter ab altero poslulabit, neque solum co-
ne ipsum quidem esse suspiciosum, .semper ahquid leot inler se ac diligent, sed etiam verehuntur. Nam
existimanlero ab aniico fuisse violatum.Accedathue maximum ornamenlum amicitise lollit, qui ex ea lol-
suavitas qusedam sermonum oportel, atque moruoi, lit verectrodiam; itaque perniciosus error est in liis
Jiaud quoque mediocre coodimentum amicitise. Tri- qui existimanl libidinum peccatorumque omriium
slitia quidem el in omni re severitas absit: habent paiere in aroicitia licentiara. Virlulumamicitia adju-
illa qutdem gravitatem, sed amicilia remissior esse trix a natura data est, non vitiorum comes, ut quo«
debet, et hberior, et dulcior, et ad omnem comita- niam solitaria non possit yirlus ad ea qusesuoima
tem salsitatemque proclivior. Non enim debent esse ._ suot pervenire, conjuncta et consociata cum allera
amicitiarum sicut aliarurarerum societates. Veieiri- *- perveniret. , v
ma qusequeut vina quae vetustalem ferunt esse de- Cum judicaveris, diljgereuporiel, non,cum dilexe^
leoi suavissima. Verum illud est quod dicitur, roul- ris, judicare.
tos modios salis simul edendos esse ut amicitise Multi divitias despiciunt, quos parvo contenlos
itiunus expleatur. Novitates autem si speciem offe- lenuis vicius cultusque deleclat; honores vero, quo-
rani, ut tauquam in herbis non fallacibus Iructus rum cupiditale quidam ioflammantur, quam multi
appareat, noo suot illse quidem repudiandse,veluslas ita conteronunt, ut nihil mious. nihilque esse levius
lamen suo loco conservandaesl. existiment. ltemque csetera quse quibusdam admi-
, Maxima enim vis est consuetudinis, alqui in ipso rabilia videntur, perroulti suot qui pro nihilo putent.
equo'si nullares impediat, nemo est qui uon eo quo De amiciiia omnes ad unum idemseutiuol, et hi qui
coosuevit Iibentius utalur quam intacio et novo. Nec ad rempub. se conlulerunt, et hi qui in rerum co-
vero in hoc quod est animaJ, sed in !iis etiain quaj gnilione doctrinaque delectantur, et Jti qui suum
sunt inanimata, consuetudo valel, cum loeis ipsis negotium geruot otiosi; postremo Jii qui se totos
delectemur montuosis et sitveslribus, in quibus diu- voluptatihus tradideruiii, sioe anuctlia vitam esse
lius commorati sumus. Sed maximum est ro amicitia nullam sentiunt, sl modo aliqua velint e\ parte libe-
superiorem esse inferiori. rahter vivere. Serpit enim per omniumvitas aniici-
Froctus eoim ingenii el virtuiis, omnisque prse- tia, nec ullamsetatis degend.fi rationem patitur esse
slanlise lom maximus capitur, cum in proximuoi experiem sui, quin etiam st asperiiaie ea est aliquis,
quemque conferlur. Ut igitur qui sunt m amicilise et inliumaniiate naturse, ut congressus homuiuiii
conjunclionisquenecessiludine supenores, e.vcequareD lugiai alque odent, tum is pafi non possel, quin
se cum inferionbus debent, sic niferiores non do- noscet ahquem, apud quem spiritum suceacerbilatis
lere se a suis amicis aut ingetiio, aut fortiroa, aut evomeret.
dignitate superari. Odiosunrsaoe genushominum Natura nihil solilarium amat.
ollicia exprobrantium, quce memirosse debet is po- Estenim vanus el niulliplex usus amicitise, mul-
lius in quem collala sunt, non ^commemorare qui tseque causse suspicionum offensionumquedantur,
contulit. quas tum evitare, tum elevare eum velle ferre, sa-
Dispares mores disparia studia sequunlur, quorum pienlis est. Tua illa sublevanda est offensio. ut et
dissimilitudo separat amicitias; nec ob aliam cau- utihtasin amicitia et fides relioealur.
sam ullam boui improbis, ioiprobi hoois amici esse Nam et mooeodi amici ssepe sunt el objurgandi.
poo possuot, nisi quod lanta est mter eos quauta et hajc accipienda suat amice, cum benevole Jiunl.
maxime potest esse morum studiorumque distantia, Sed nescio quomodo verumest quod in Adria meus
In oinni re considerandum esl, et quod poslules familians dixit : Obsequiura amicos, veruas odium
ab amico, et quod patiare a le impeiran. parit. Molestaestenim ventas,siquidem ex eanasca-
Nilul est euim turpius quam cum eo bellum gelur odittm, quod est veoenum amicilice; sed obse-
rere quo cuoi famihaiiier \ixeris. Qtiamobrem pri- quium mullo moleslius, quod, peccatis indulgens,
iiiIIlii danda est opera, ne qua aroicorum dissidia prcecipilemanimum ferri sinit; maxima autem culpa
haoi, lumqtie etiam cavendum esl, oe in graves iniin eo qui et veritatem aspernatur, et m fraudem oh-
micilias ainiolice se converlaut, ex quibusjurgia, seqmo impelliiur. Omni igitur liac in re habenda est
'
1073 * SENTENTl-E PH1LOSOPHIC.<E EX CICERONECOLLECT-E. - ;a K, 1074
ratio el diligentia, primum ut monilio acerbitate, A- A Ex M. T, Ciceronislibro de Seneclule.
deinde objurgatiocontumeha careat. '
In obseqoio autem commuoitas adsit, asseotatio Nunquam satis digne laudari philosophia poterit,
vitiorum adjutrix procul amoveatur, qusenoa modo cui qui pareat, omne tempus aetalis succ sine mo-
_ aniico, sedne libero quidem digna est. Aliier enim lestia possit degere. Quibus enim nihil est in ipsis
l- cum tyranno, aliler cum_amicovivitur. Cuj'usautem opis ad bene healeque vivendum, his omnis selas
amico verum auctire gravisest.
• aures ventati clauscesunt,ûtab
uequeat, hujus salus desperanda est. Scituro enim Qui autem omnia bona a seipsis petuot, iis nihil
est illud proverbium Caloois: multo niehus acerbos potest maium videri, Jjuod nalurcenecessiias afferat.
inimicos de quibusdam mereri, quam eos amicos qui Quo in genere inprimis-est senectus, quaro ul adi-
jlulces videanlur. illos verum saepe dicere, hos nun- piscaniur omnes optaat, eamdero accusaut adeplam.
quam; atque illud absurdum est, quod dum rooven- Tanta est inconslantia, stultilia atque perversitas!
tur, eaoi molestiam capiaot, qua debent vacare. Obreperequideoieamaiunt,etcitiusqu.imputavissenl.
Peccasse eoim se non anguntur, obj'urgarimoleste Pares cum paribus veteri proverbio facillitne con-
ferunt, quod conlraoporteret; ut igttur et monere gregaotur
et moneri proprium est verse amiciiise, et quideqi Moderatieiiim etnon difficiles, nec inburaaoi se-
alterum libere facere, non aspere, alterura patienter nes tolerabilem aguot senectulero.
aceipere, non repugnanter, sicliabendum est nullam Importuiiilas aulem et mliumanitas omni aetati
in amicitiis pestem esse majorem, quam adulationem, molesta est.
blanditiam et assenlatiooem. _ _ J
jj Propter opes et copiam et dignitatem tolerabiiio-
Cum autem omnium rerum simulatio vitiosa est rem senectutem videri, aiunl nonnulli. Neque enim
flollit eoim judicium veri, idque adulterat), tuui in suiuma inopia levis esse seoecius potest, nec-sa-
amicitije repugoat maxime. Delet eoim veritatem, pieoli quidem, nec iosipieuii seoeclus in sumuia
sine qua nomen amicilice manere non potest. Nam quoque copia non gravis. Aptissima omnioo non sunt
cum amicitisevis sit in eo, ut unus quasi animus fiat arma senectutis, artes sctlicet, exercitalionesque
ex pluribus, quomodo id fieri poterit, si nou in uno- virlulum, quse in omni setate cultse, cum dm mul-
qnoque unusanimns ent, idquesemper, sedvarius, lumque vixeris, mirificos affemnt frucius, non solum
comrnulabilis et multipiex? Quid eniro polest esse quia nunquam deserunt, ne in extremo quidem seta-
tam flexibile, tamque devium, quam animus ejus qui tisteuipoie (quauquam id quidem roaximum est),
ad alterius non roodo seosum alque voluotatem, sed veruro etiam qtiia conseientia bene actsevitse multo- ,
etiam vulturn alque nutum convertitur. Negat quis, rumquejjeoeficiorura recordaito juciindissima est.
nego;ait, et aio: poslremo imperavi egomet mihi, j Non oiuoes possuolesse Scipiooes aut Maximi, ut
omnia assentari, ut Terehtius ait. urbiuin expugnatores, ut pedeslres navalesve pugnas,
Secerni autem bjandus araicusavero, et iuteroosci ut bella a se gesta, ut iriumphos recordeniur. Est
tam potesl adtiibita diligentia, quam omnia fucala et eliam quiete et pure atque elegaoter actse setalis,
simulaia a sioceris aique veris. placida ac levis senecius, qualem aecepimus Plato-
Asseutalio quanquaoi perniciosa sit, nocere-tamen nis, qui uno et octuagesimo anno scribens mortuus
nemini potest, nisi ei qui eam recipit, aique in ilJa est; qualem Isocratis, qui eum librura qui Panatlie-
delectatur. Virtule enim ipsa non tam multi prcediii .°p naicus iiiscribitur quarto et nonagesiroo anoo scri-
esse quam videri volunt, hos deleclat assentationis psisse dicilur, vixitque quioquenoium postea. Cujus
viclus; adeorum voluniatem senno cumadiiibetur, magister Leontinus Gorgias ceatum et septein com-
orationem illam vanam testimoaiaoi esse laudum plevit aanos, neque unquam m sludio suo atque
suaruro putani. Nulla est igitur hcec amicitia, cum opere cessavii. Qui cuio ex eo qusnreretur, cur tan-
alter verum audire non vult, aiier ad mentiendum diu veht esse in vita : Nihil habeo, inquit, quod ac-
paratus est. Nec parasitorum nohis assentatio in cusem seoectutera. Prseclarum respoosum, et docfo
comcediisfaceta commendaretur, nisi essent milites lioroine digaum. Sua eoim viua nisipieiites, et suam
fjloriosi. Semper enim auget assentator id quod is culpam in seneclulem conferunt. Ennius jam annos
ad cuj'us volunlatem dicitur vult esse maguum. LX\ natus, ita lerebat duo quse putantur maxima
Quamohrem quaoquaoi ista blauda vaailas apud eos onera, paupertaiem et seaeciutem, ut eis peiie de-
valeat^jui ipsiillectaiu el invitant, tamen'etiam gra- lectari videretur.
viores constantioresqoe admoaendi sunt, ut aoim- Elenim cum complector animo, qualuor causas
adveitaot ne callida assentatione capiantur. Aperte repeno, cur senectus misera videalur : uoam, quod
enim adulantem nemo non videi, nisi qui admodum avocetarebusgerendis; alteram, quod corpus laciat
csl excors. Caliidus ille et occultus adulator, ne se infinnius; lertiam, tjuod pnvet fere ooioibus; quar-
insrouet, studiose cavendum-est; nec enim fauliier tam, quod haud procul absit a morte. A rebus ge-
agnoscitur, quippequi eiiam assentando saspe adver- rendis seneciusahsirahit; a quibus? Aohis quse ge-
settir, et litigare se simulans blanditur, alque ad runlur in juventuteet vinbus? Nullsene igilurres
exlremum det manus, vincique se patialur, ut ISqui sunt seniles quse vel ioiirmis corponbus, 'animo
' tamen adminislrenlur? Nihil igitur afferunt, qui in
illusus sit plus vicisse videatur. Quid auiera turpius D
quam iiludi? quod ne accidat,--magiscavendum est. re gerenda cessare senectutem negant. Similes sunt,
Virtus et conciliai amicitias, et conservat. In ea Ut si qui gubeinatorem in navigando nihil agere di-
est entm rerum et moruin cooveolentia, in ea cst canl, cum ahi malos scandunl, atji per fores cursent,
slabihtas, in ea constantia, quse cum se exluht et alu seniinam exhauriant; ille autem, roanu clavum
ostendil suuoi lumen, et idem aspexit et agnovit in teuens, sedeat quietus m puppi. Non faeu ea quse
alio, ad id se admovet, vicissimqueaccipit illud quod juvenes, at vero multamajora et meliora facit. Non
in altero est, ex quo exardeseil sive amor, siveami- vinbus, aut \elocitate, aut celeruate corporum res
citia. Utrumque eoim ab amando dicium esl. Araare magncegeruntur, sed consilio, auctoritate, seoten-
euim nihil aliud est, Jnsi eum ipsuro dihgere quejn tia, quibus non roodo non orbari, sed eliam augert
aroas, nulla ulihtaie quassita : hac nos adolescemes senectussolel.
henevolenlia senes dileximus,-htee etiam roagis elu- Nam roaoet meaioria senibus, modo permaneat
cet mter aequales.Sed quoniam res huroanceIragiles studium et indusina. Memona eoirn minuilur, nisi
caducsequesunt, semper omnia brevia tolerabiha eam exerceas.
esse -debent, etiamsl inagna sint. Nemo est taro senex, qui se aonum non puiet vi- ^
Vos autem hortor, utita virtutein Iocetis, sinequa vere ppsse; sedidem m his elaborant, quce sciunt
amieiiia esse non potest, ut ea exeepia, nihil araiti- omnino mhil ad se perunere. Serunt arbores, quse -
tia prsestabiliusputetis. Et hcee suificiant de Aimci- alten sseculojjrosunt, ut ait Statius noster in Sene-
tia, sequitur de Senectute. pliebis. iEdepoJ, senectus si iubii ahud qutdquaro
10*75 BER-E "VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II.— DUBIAET SPURIA. 1076
vjtii apportet secum cum adveoit, uoum id satis5 A ""uineversiones, hinc cum hostibus elandestiua col-
est, quod diu viveodo mulla quae ooo vult videt. Ioquia nasci dicebat. Nuilum deniqtie seelus, nullum
Ut eoioi adolesceotibus booa indoie prseditis sa- malura facious esse, ad quod suscipiendum non li-
pientes senes deleelant, leviorque (it senectus eoi umi bido \olaptatis iropellerel. Slupra veroet adulteriaet
qui a juvenlute coluntur et diliguntur, sie adolescen- omne tale flagiiium nullis- aliis illecebris incitarl
lessenum praeceptis gaudent, quibus juVeues advir- nisi voluptatihus. Cumque homioi, sive natura, sive
tuturo studia ducunlur. ^juis deus nilnl roente prcestabilius dedissei, huic
Solooeoi versibus gloriaolem vidimus, qui se quo- divioo muneri acdono nihil esse tam inimieum
tidle aliquid addiseeotem dicit senem fieri. qtiam voluptaiern. Neque enim iibidine dominante
Nec hunc quidem vires. Is enira erat Jocus alter lemperamiae locum esse, nequejjmnino in volupta-
de vitiis -seneclulis, plus quam adolescens vlres lauij tis regoo virtotem posse consistere. Quod quo magis
aut elephaotis desideraliam. Quidquid esl, eo uti iotelhgi posset, fiogere aoimo 'ubebal tanla incita-
deeet, el quidquid agas, agere pro viribus. tum aliquem \oluptale corporis , quaota percipi
Nec ulli booorum artium magistri non beali pu- posset maxjma, nemini ceosebat fore dubiuoi quin
tandj, quamvis cooseauei'untvires, atque defecerunt, tandiu ita'gauderel, nilnl agitare meiue, nihil ra-
elsi Ipsa ista deflexio viiiurn adolescentice viliis tione, niliil cogitatione consequi posset. Quoeirca
scepius efficitur quam seoectutis. Libidinosa eteaim nihil esse Um detestabile, tamque pestiferum, q,uam
Ct inlemperans adolescentia effetum corpus tradit \oluptatem, siquidem ea cum major esset atque
seijectuti. longtor, oinne animi lumen exstingueret. Impedit
Cuisus est cerlus celalis ei una via oaturce, eaque i>
i auiem consilmm voluptas rationi inimica, ac mentis
siroplex, suaque propria. Cuique parii tempeslivilas {ut ita dicaro) perstringit oculos, nec Jiahet ullura
fest data, ut est infirmitas pueroruni, et ferOcitasju- cum virtute coinmercium. Quorsum igitur tam multa
venunl, efgravitas jam constantis selalts ; sic et sede volupiale, quia non modo vituperatio ulla, sed
riectulis maturitas oaturale sihi quidem habet, quod etiam suroma laus senectulis est, quod eas volupta-
isuo lempore percipi debeat. tes nullas magnopere desiderat et caret epuhs, ex-
Potest exercitalio et temperanlia eiiam jn sene- sfructisque mensis et frequeulihus poculis, Caret
ctute conservare aliquid pristini roboris. Non simt ergo viooleatia, cruditate et insoraoiis.
In senectule vires, nec posiulaotur quidem vires a Quanquam autein imnioderatis caret epulis sene-
seneclule. Ergo et legibus scriptis et institulis vacat etus, inodicis famen convivns delectari potest. Ne-
cetas Seaum, et muoeribus his quse possuut sioevi- JJU&ipsorum conviviorum delectationem voluptati-
ribus suslineri. Itaque non modo quod non possa- iius corporis oiagis quam coslu aoiicorum et sermo-
Ujus, sed ne quantum possumus quidem cogimur. iiibus metiii debemus.
Attjueita multi sunt imbecilles senes, ut nulluro of- Si vero seneclus habet aliquid tauquam pabuJum
iicium omoino aut munus exsequi possint, at id qui- -sludii atque cloctnnce, nihil est oliosa seneciuie
"demhon proprium est vitium seneclulis, sed com- jucundius.
mune iovaleludinis et seoectutis. Quassunl igitur epularum, aut ludorum, aut seoi'-
Quid roirum lgitur in senibus, si infirmi sunt ali- torum voluptaies cum his voluptatibus coroparaudse,
quando, curnidnec adolesceoles quideln effugere atque lisec quidem studia doctrmae, qua; prudenti-
possint? Resislendum senecluti est, ejusque vilia hus et bene institutis pariter CUOJsetate crescunt,
uiligentia corapeusanda. Pugnanduro namque sicut C L qua voluptate aniroi nulla eerte major esse potest.
c6n"tramorhum, sicconlra seneclutem. Habendaest - Voluptates agrieolaruoi, quibus maxime deleclor,
fcatiovaietudinis; exercltationibus utendum modicis; nulla Impediuotur senectule, etmihi ad sapientisvi-
taiiium cibi et potionis adliibendum, ut leficiantur tam proxime videntur-actedere. Habent enim ratio-
vires, non Opprimantor. Nec vero corpori solum nem cum terra, quce nunquam sine usura reddit
s'ubveniendumest, sed eiiam menli atque animo quod accepir, quaoquam me quidem non fructus
multo magis. Nam hcecquoque nisi tanquam lumini modo, sed etiara ipsius terrce vis ae naiuraueleclai.
bleum iostillaris, exstlnguuntur senectutej Et cor- Neque vero Segelibus solum, et pralis, et vineis, et
poia quidem deTattgationeexercitatioiiuin ingiaves- arbustis res rusticce lcetce suni, sed hortis eliam et
cunt, animi autem se exercendo lev.mtur. Semlis pomariis, tum pecudum pastu, tum apuin examini-
lsla stulliiia, quse delnatto appeltan solet, seuum bus, et floruoi omoium varietate. Agro namque
leVium est, non oronium. Nam quatuor hlios robas- beoe culto nlhil poiest nec usu esse ubenus, nec
tos, el quiaque fiiias, taulara doinum, et tantas chen- specie ornatius, nee naiura pulclirius, ad quera
leias Appius regebat et seuex et csacus. Iuienlunl ei fruenduro non modo reiaidat, verum etiam invitat
artiiriuirt'iaoquam arcum babebal, nec languescens atque oblectat senectus. Mea quidemseiilentia haud
siiccumbebat senectuti. Tenehat non soluin aucfon- scio an ulla vita possit esse beatior. Neque solum
talero,'sed et unperiuoi 111suos ; meluebaat servi, quiclem officiohominum cullura agrorum est satuta-
reverebanlur hlieri, charuoi omaes habebaat, vige- ris, sed delectatiooe et satarilale copiaque rerum
DA In ea domo mos patrius et disclpliua. Ilaque -omnium quce ad vitam Iiominiim, ad cultdro euam
seoectus "honesta est, si seipsam deleodit, si jus B D deoruoi pertinent. Hac igilur fortuaa senibus frui li-
jsilurnretinet, si sine viiio, si nulh raancipata esl, si cet, nec eos impedit quo minus et ccelerarum reruin
tisque ad extremum spiritum domioatur in suo=. Ut studia ieueant,usque ad teropus ultiroum senectutis.
"ehfmadolescentem, io quo seoileahquid, sic seoem Curio ad focum sedeulir magnum auri pondus
in quo aliqUid adolesceuticesii, probo. Quod si se- Samnites cum attulissent, repudiati sunl. Non eoim
qiieiur, seoex esse corpore poierit, aaimo uunquam aurttai lisbere prseclarum duxil sibi videri, sed au-
erit. Hce sunt exercitaliones ingenn, hcec inentis rum habeotibus imperare. Poteratoe lantus animus
curricula, in his defundans atque laborans corporis jueundaai non efficere seneclutem?
vires hoii maguopere desiderat. Neque inlelhgtt ' Extrema astas fioe beatior est, quam media, quod
qufndo ohrepat seneclus. aucioiilalis habeat plus minus vel iaboris.
Senectuiem vituperaat quidam. El hcec quidem Apex est autem senectutis aucloritas, habet prce-
teiiVa objurgalio setieclulis, quod eam carere dicunt sertim senectus hoiioralaiantain auctoritatem, ut ea
voJuptatilius; sed o prseclarum muniis aetatis, si qui- pluiis sit quarn omnes adolescentijc volurjtales. Sed
deni id aulert nobis, quod est io adolesceulta vitio- "la oami orafione memeotote me eam "senectutem
sJssJrhum. Arciiyta emm Tareniuius nullam capita- latidare, quce fuodauiebiis adolesceotise coostituta
Jiorem pestem, quam voluptatcm corporis hoinini- sit. Ex quo illud elficilur, roiseram esse seneetuteui,
hns iliceljal a nstura datam, cujus voluptatibus avidce quse se orauone defendit. Non cani, non rugce, le-
libidines temere et effienale ad poiiendum iuciia- pente auctontalem eripere possunt, sediioneste acta
rcnt. llinc patriceprodiliones, hinc rerum publica- guperior celas fruelus capit auetoritaiis extrejnos»
1077 SENTENTLE PHILOSOPHI&E EX CICERONECOLLECTiE. > 1078
Hcccenim ipsasunl honorabiliora, quse videntur le- A.eadem/optime quse composuit nalui'a dissolvit. Jam
via atque commuoia, scilicet, salulari, appeti, de- omnis conglutioaiioreceiiscagre, inveleralafacillime
cedi, assurgi. deduci, reduei, coosuli, qucc et apud dissolvitur. Ita fit utfacile illud breve Yitsereliquura
nos et in aliis civilatibns, ut quseque res oplime nec avide appetendum senibus, nec sine causa diffe-
niorata est, ita diligenlissimeobservautiir. rendura sit; velatque Pytbaqoras injussti iaiperalo-
In fragili corpore odiosa omnis offeosioest. ris, hoc esi, Dei, de praesidio et staliooe vitce dis-
Ut eoim non omne vinum, sic non omnis setasna- cedere.
lurse vetuistatecoacescit. Soloois quidem sapieniis eulogium est quo se ne-
Avaritia seuilis quid sibi velit non intelligo. Po- gat velle stiammortemdolore amieoruui et laroentis
test enim quidquam esse absurdius *quamquo mt- vacare. Sed haud scio, an melius Ennius :
nus Visereslal, eo plus vialici quserere? Quarta re- Nernome lacrymisdecoretneque funerafletu,
slat causa, quse maxime angere atque sollicitam ha- 1 Faxllcurvolitoyivus per oravirum.
bere nostram cetatemvidetur, appropioquatio roor-
tis, qusea seneclute non potest longe abesse. Non censet lugeudam esse mortem, quam immorla-
0 miserum senem, qui mortem contemnendam Htas consequatur. ,
esse in lam longa cetate non viderit, quceaut plane Hoe prsemeditatum ah adolescentia debet esse,
negligenda est, si exstinguit omnino animum, aut mortera ut negligamus, sme qua meditatione tran-
etiam oplanda multo magis, si aliquo eum deducit, quillo esse animo uemo potest. Moriendum enjm
ubi sit futurus teterous. Atqui certe tertium nihil certum est, el incertum an hoc ipso die. Mortem
invemri potest. Quid igitur timeam, si aut non mi- g igitur horis singulisimpendentem metueos, quis po-
ser post moriera, aut beatus etiara futurus sim? terit animo securo cousisiere ?
Quanquam quis estlam stultus, tam sui fidens, Dum sumus inclusi in his compagibuscorporis,
quamvis adoleseens, cui sit exploratum se ad vespe- munere quodam necessitatis et gra\i opere perfun-
rum esse vieturum; quin eliam cetasilla oiulto plu- gimur. Est enim coelestis aoimus ex aliissiaio domi-
res quam noslra mortis casus habet. Facilius in eilio depressus et quasi demersus io terram, obti-
morbos Incidunt adolescentes, gravius cegrotant, nens dtvincenaturce locum seternitatique contrariam.
trislius curanlur. liaque perpauci veiiiurtlad sene- Sed credo deos imraortales sparsisse animos in cor-
clutem, qttod accideret, si melius et prudentius vi- pora humana, ut essent qui terras tuereolur, quique
verent. Mens enim et ratio et cousilium in senibus ecelestiumordinem eontemplantes imitarenlar eum,
est. Omnijnquii Scipio setati mortem esse commu- vitce modo atque constantia. Nec me ratto impulit ut
nem. At sperat adolescens diu se esse victurum , ita crederem, sed dispulatio etiam et auctoritas ve-
quod -speraie idera senex non poiesl, insipienter tertim et nobilium philosophoruoi, et in primis Py-
sperat. Quid enim stuitius quam incerta pro certis thagorce,qui ex universa mente divina delibatos nos
habere, falsa pro veiis? Atsenexuequidem habet quod aninios habere demonslravit. Prselerea Socratis, qui
sperat. At esl eo meliore conditione, quam adoles- supremo vilcedie de immortalitate animoraoi disse-
cens, cum id quod llle spefal"sit consecutus; itle rmi. Quid multa? Sic persuasi mihi, sic setitio, cum
vult diu vivere, bic diuvixit. Quanquam.,o diiJjoni, taota celebrilas aoimornai sit, lanta memoria prte-
quid est in vila hominis diii? leriioruro, luiurorumque prudentia, tot artes, taotce
Mthi quidem nec diuturnum quidquara videtur, In £ scfenlice,tot inventa, uon posse eam naturam quce
quo estahquod extremum.Cum enim id advenit, luni res t.iotas continerel esse mortalem. Plato etiam
illud quod prcelerit effluxil, tantum reiuanet quan- noster apud XenoDhontemjiioriens hceedixit: No-
lum virlute et benelactis consecutus -sis. Horce lite arbilrari, o mihi chafissimi filii, cum a vobis
quldem cedunt et dies et menses et anni, nec prce- - discessero, oiejiusquam aut uullum fore. Necenim
teriluin lempus usiquamrevertilur. Nec quid se.ua- dum eram vobiseum, eum videbatis animum qui hos
tursciri potest. Quod cuique lempons ad vivendom artus regebat, sed esse eura in hoc corpore ex feis
datur, eo debet esse eonteutus. rebus quas gerebam intelljgebatis; eumdem igitur
Breve enim tempus cetatis satis longura esl ad esse credilote, etiaro si nullum videbills. Mihi qui-
hene honesleque vivendum; sin processens lon- dem persuaderi nunquam poterat animos dum in
gms, non' magis doienduai quam agricolce-doleat, Gorponbus esseot morlalibus vivere, cum exissent
prceterila veroi temporis suavilate, cestatem auiuro- ex eis, mori. Nec vero euro animum esse insi-
numque venisse. Ver euim iaoquam adolesceoliaoi pientem, cum ex iosipienti corpore evasisset,
siguificai ostenditque fructus fuluros. Reliqua au- sed cum admistione corpons liheratus, purus el in-
lem tempora demetendis Jructibus et percipiendis tcgeressecoepisset, tunc essesapientera. Atque etiam
accommodata sunt. Fructtis autein senectutis est cum naiura houiiois morte dissolvitur, cceterarum
anle partorum honorum copia et uiemoiia. Omnia rerum persidcuum est quo(sic) neque discedaul. Ab-
vero qucesecuudum naluratrJ fiunt, sunt habenda iil eunt enim illucomnia undeorta sunt.Animus autem
bonis. Quid est autem tam secuudum naturatn, solus, nec cum adest, oec cum discedit,appatet. Jam
quam senlbus emori ? Quod idero cootioglt adoles- _^ u
vero videtis mlul esse inorte simihus quam som-
centibus adversanle ac repugoante naiuia. llaque num, atque dormientium anuui maxime declarant
adolescentes mori milii sie videnlur, m cum aquje divimlatein suara : ex quo intelligiiur facile quales
multiludine flamraai vis oppnmitur. Senes aulem futuri sint, cum se -plaue viocuhs corporum relaxa-
sic cum sua -sponte, nulla vi adhibna, consum- veriot. Nonentoi molti prcestaotesviri, quos nume-
ptus ignis exstinguitur. Et quasi poma ex arhonbus rare noo est neeesse, tanta essenl conali, quse adpo-
cruda st smt, vi avelluiitur, si matura et decocia, steritatis memoiiam pertinerent, nisi judicassent
deciduol, sic vilam adolescentibus vis -..uJert, seni- animos imniortales posl defuiiGiumcorpus existere,
bus maturitas, qucejaro mlhi tam jucunija esi, quo NonoemeJiUsinuIio fuisset otiosam cetatehi et quie-
propius ad mortem accedam, quisi teirairt videri tam sine ullo labore maximo et conteutione trada-
\idear, et aliquaodo ioportumex longa navigatione cere ? Quodquideai nisi ita se haberet ut aoimi im-
venturus. Seneciulis aulem nullus certus est terini- moriajesesseot, noii Optitmcujusque anirousmaxime
nus, reeteque in ea vivitut, quoad roisius ollicii ad immortaiiiatis gloriam niteretUr. Quid? quod sa-»
exsequi possis et tueri, et tuto ruortem conleni- pientissimus quisque cequissiino aiiiuio moritur,
nere, ex quo fit ut aoimosior etiara sil seneetus stultissimus iroquissiroo? Noune videturivobjs is qui
quara adolescentiaet fortior. plus ceruit, et longius videl, nosse se ad meliora
Sed viveadi est finis optimus, cum integra meole proficisci, ille autemcujus obtusior sitacies non vi-
certisque sensibus opus ipsa Stturaeadem quce cou- dere ? Non libet enim iniin deplorare T?iiam,quoi
glulinavit natura dissolvit; ut navein et cedificium multi indocti scepe feeerunt; ueque me vixisse poa«
lacillime idem deslruil, qui consiruwt. sic hominem niiet, quoniam ita vtxi, ut non frustra me natuta
1070 BEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DOBIAET SPURIA. , 10?0
existimem; etc vita ita discedo laoquam ex hospi- A J Modumrerum fingere non possnmus, animorum
lio, non tanquam e domo. Commorandienim nalura modum leoere possumus.
diversoriumnobis, non habitandi dedil. 0 prcecla- Nihil neque meum est neque cujuspiam, quotl au-
rum diem, cum ad illud divinorum animorum eon-
ciiium ccetumque prolieiscar. Et si quis Deus mihi ferri, quod eripi, quod amiiti potest.
largiatur ut ex hac setate repuereseam, nec vero Quomodo igitur et cui laodem hic libero impera-
vehm quasi decurso spatio a calce iterum ad carce- liit, qui non potest suis cupiditalibus imperare?
res revocari. Quid eiiitn habet vita commodi? Quid Refieoet primura libidines, spernat voluplates, ira-
non potius laboris? Levis est senectus, nec'solum cundiam teneat, coerceat avaritiam, et cceteras ani-
non molesta, sed etiam jucunda. Quod si non sumus ini labes repellat. Tuncincipiei ahis imperare, cum
iminoi lales fuiuri, tamen exslinûi homini suo lem- ipse iraprobissimis dominis dedecori aut lutpitudini
pore oplabile est. Nam habet natura ut aliarum om- parere desierit; dum quidem his obediet, non modo
nium rerum, sic vivendi modum. Seoectus autem imperator, sed liber omnino hahendus uoo erlt
cetatis est peractio tanquam fabulce, cuj'us defaiiga- Dictum est ab eruditissimis , nisi sapieolem, lihe
ttonem fugere debemus, prcesertim adjuncta sorum esse neminem. Quid est enioi liberlas, jiisi po-
cietate. tesias vivendi ut velis? Quis igittir vivit ut vult,
Et hcecde senectule, ad quam ulinam pervenia- nisi qui reeta sequitur, qui gaudet officiis, cui vi-
BiuSjut ea quce dicta suntcp experti probare possi- vendi vianisi cousiderata atque provisa est, qui Iegibus
mus. Sequitur de Paradoxis ej'usdem"Marci Tullii quidem propter metujji paret, sed eas sequttur,
Ciceronis. "n1 qutatque tollit id quod saluiare maxime judicat esse_,
nilnl facit, nihil dicit, nihil cogitatdenique, nisi
Ex 31, T. Cictronislibro de Paradoxis. ltbenter ac libere, cujus omnia coosilia resque om-
Nihil est Aam incredibile quod non diGeodo fiat nes quas gent ab ipso proficiscajitur, eodemque
probabile; nihil tam horridum, nihil tam inculium, leat feruotur? Nec est ulla res quceplus apud eum pol-
quod non splendescat oratione. quam ipsius voluntas aique jiidiciura.Cuietiam,
Nanquaro, me hercule, neque pecunias, neque quce vimmaxunam habere dicitur, fortuna cedit ipsa.
lecla magnifica, neque opes, neque iraperia, neque Sicut sapiens dicit poeta : Suis quisqae fiogitur mo-
voluptates in bonis Tebus expetendis esse duxi. rihus. Soli igiiur hoc contingit sapieuii, utnilul
Poiestne boiium cuique malo esse, aut potest facial invitus, nilnl dolens, nihil coactus. Cndeillud
quisque in abundantia honorum ipse esse bontis? breve Gonhtendum est, nisiqui Ha effectussit, esse
Irrideat si qnis vull, plus apud me \eia ratio va- liberum neminem. Servi igitur improbi orones, nec
lebit quam vulgi opinio. Neque ego unquam dicam hoc tam re est quam dictu inopinalum atque mira-
illnm bona perdidisse, si quis pecus aut âppelle- bile. Nonenim ita dicunt eos esse servos ut manci-
ctilem amiseril. Necnon stepe laudabo illum s,ipien- pia, qusesunt domroorumfacta nexu aut aliquo jure
tem Bianlem , cuj"us cum patriam Prienen cepisset civih: sed sic seryiius sii, sicut est obedieotia fra-
hostis , cceteriqueila fugerent; ut multa de suis recti animi alque abj'ecli, et arbilrio careolis suo."Quis
bus secum asportareot, cura esset admonilus a quo- neget, licet reges, omnesleves, omnes cupidos, ooi-
dam ut ipse idem faceret: Ego vero, inquit, facio. nes deoique lmprohos esse servos? An ille mihi
v Nam omnia mea mecum porlo. Ule hcecludibria L < hber videtur, cui muher imperat, cui legesimponit,
fortuoaa nec sua quidem putavit, qute nos eiiam ap- praascribit, vetat, jubet quod videtur, qui nilnl im-
pellamus hona. peranti negare potesl, mliil reciisare audet? Si po-
Quid est igitur ( quserel aliquis ) brinum? Si quid scit, dandum est; si vocat, veniendum esl. Ejicit
reete fit, et hooeste , et curo virtute , id soluoi abeuotem, minatur exlimescehduoi. Ego \ero non
Opioor boniim. Illud arcte quidam tenent, accura- istummodo servura.sed nequissimumservum, eliamsi
teque defeodunt, voluptatem esse summum honum, An in amplissima famiha natus sit, appellanduin puto.
Tjuce.quldem mihi vox pecudum videlur esse, non etiam eorum servitusdubia est, qui peculiicupi-
Iiominuro. Tu cum tibi sive Deus sive maier (utiia ditate nullam conditionemrecusant durissimseservi-
dicam) omnium rerum natura dederit animum, quo luiis? Hcereditalisspes quod ioiquilatis 10serviendo
niliil est praeslantius neque divinius, sic le ipse non suscipit, quem niitum locupletis orhi se vis non
abjicies atque prosternes , tit nihit inter le et qua- observat?Loquilur ad ejus volunlaiem, quidquid de-
drupedem putes interesse?uteoim quisquemaxime nuniiaturo sit, iacit, asseutatur, assidet, invitat. Qutd
esl honi parliceps, iia et Liudabilismaxime. Neque hortim est liberi, quid deniqueservinon inertis ? Quid
est ulluoi bonum de qito is qui id habeat, honeste jam llla cupidilas, qucevideturesse liberalior honoris
non possil gloriari. Quidnam horum esl in volupta- etimperii provinciarum.quam duraest domina, quam
te? mehoremne efficit, aut laudabiliorem viruni ? imperiosa, quam vehemens! Judex vero quaotuui ha-
an quisquam in poliuudis voluptalibus gloriaudo in bet dominalum , quo timore noceutes afficit, an
prcedicatiooe se efferet? Atque si voluptas, quse non est oainis metus servilus? "Onrois anirai debili-
plurimum patrociniis defenditur, modo in rebus bo- T tas, et humiliias et fracli limidilas, servitus est.
nis habenda non est, eaque quo maj'or est, eo magis " Nihil debet, oisi quod est turpe non
mentem ex sua sede et slatu dimovet, prolecto reddere. quisquam enim intelligimus divitem, at hoc
niliil est aliud bene et beale vivere, nisi honeste et verbum inQuam quo horaine ponimus? Opinor iu eo, cui
recte vivere. taoia possessio est, ut ad liberahter vivendum facile
Nemo potestnonbeatissimusesse,quique inse uno conlenlus sil. Qui nihil quserat, nihil appetat, niliil
sua ponil omnia. Cui spes omois et ratio et cogiu- optei, animus oportet tuus se judicet divitem , non
lio pendet ex fortuna, huic nilnl potest esse certi, hominum sermo, neque possessionestuse; qui niliil
nihijque quod exploralum habeat permansurum sibi deesse sibi putet, nihil curel amplius, satiatus est,
ununi diem. aut contentus etiam pecunia, concedo , dives est.
Mors terribilis his quorum cum vita omnia exslin- Sin autem propter aviditatem pecttoisenulluiu quce-
guuntur, iion his quorum emori laus non polest. stum turpem putas, cum isti ordini non hones-
Exsilium lerribile illis quibus quasi circum^cnptus tus quidem possit esse ullus , si quotidie frau-
est habitaodi loeus, non his qui omnem orbem ler- jdas, decipis, poscis, pacisceris, aufers, rapis, si
rarum unam urhero esse dicuni. socios spolias, aerariura expilas, si tesiantenla ami-
Ui peccala non rerum eveniu, sed viliis hominum corum exspeclas quidem, atque te ipse suppoois,
metienda sunt. ticec utrum abundantis, an egentis siguasunt? Ani-
-Qucevis est quce magis arceat homines ab_pmni mus hominis dives, non arca appellan solet, quam-
iroprobitate, quam si senserint nullum esse in deli- vis illa sit plena, dum te inanem videbo, divltem
ciis discriroen, non pulabo. Etenim ex eo quaolum cuique satis m
1081 „_SENTENTLE PHILOSOPHICE EX CICERONECOLLECTJI. -' '1082
meliunlur homines diviliarum modum. Filiara quis .A permanet incorruptus, suique similis, necesse est
habet, pecunia opus est. Duas, majore; si plures, ita feratur, ut penelret et dividat omne coelum: a
nisjore etiam. At si (ut aiunl) Danai quiuquaginta quo quidem aiiimo philosophia , taoquam ab oculis
sint filite ahcui, tot dotes maguam quaerunt pecu- caliginem dispuht, ul omnia supera , infera, prima,
, niam. Quantum eoim cuiquam opus est, adjdao metiia , ultima vidererous. Prorsus hcec divioa mihi
commodaiur, ut ante dixi, divitiarum modus. Qui videtur v^s, quae lot res efficiat, et tantas.
JIOOfilias plures, sed iuoumerabiles cupidita- Nee vero Deus ipse qui iotelligilur ja nobis, alio
' igilur
les habet, qusebrevi tempore roagnas copias exhati- modo intelligi potest, nisi mens soluta qusedam et
rire possint, hunc ego quomodo appellabo divitem, Iibera segregatione ah omoi concreiione raoriali.
cura ipse egere sesenliat? Etenim divitiarum fru- Socraies, cum pene in manu jam morliferum illud
ctus in copia est, copjam autem declarat satietas teneret poculum, locutus ila est, ut nori ad moriem
rerum, atque abundautia. Quis igiiur (siquidem ut trudi, verum in coelumvidereiur ascendere. Ila enim
quisque quod plurimi sit pnssideat, ita ditissimus censebat, ilaque disseruit duas esse vias duplicesque
sit hahendus) dnbitet quoniam in virtute diviliae cursus animarum corpore excedentium. Nam qui
sint, quoniam nulla possessio, nulla vis auri et ar- se humanis vitiis contaminassent, et se toios libidi-
genli pluris quam virlus aesliraandaest. nibus dcdissent, quibus ccecalivel domesticis vitiis
„ 0 dit immortales, non intelligunt bomines qiiam atque flagitiis se luquinavissent, vel in republica
magnum vectigal sit parcimonia. Uler igitur est di- viqlanda fraudes inexpiabiles concepissent, iis de-
tior, cui deest, an cui superat, qui eget an qui abun- vimn quoddam iter esse seclusum a conciliodeorum.
dat, cui possessio quo major est, eo plus requirit g Qui autem se iotegros castosque servavissent, tjui-
ad se luendam, an qui suis viribus se susliuet? Non bus luisset miniiua cum corponbos conlagio, sese-
aestiraationecensus, verum victu atque cultu lermi- queub hissemper revocassent, essentque m corpo-
natur pecuniaemodus. Non esse cupidum pecunice, ribus huraanis viiam imilaii deorum , his ad illos
non -esse tenacem vecligalis, contentum vero suis a quibus essent profecti, reditum facile patere.
esse rebus, maximce sunt certissimseque diviiice. '.Cato autem sic abiit e vita, ut causaui moriendi
Etenimsiisti callidirerumaeslimatorespraiaelareas naclum se esse gauderel. Tola eniin philosophorum
quasdam magni aestimaiit, quod ei generi possessio- vita commenlalio morlis est. Nam quid aliud agimus
num minime quasi noceri possit, quam est ccsti- cum a voluplate, id est a corpore, cum a re familiari,
manda virlus, quce nec eripi nec surnpi polest, ne- quse est mirostra et famula corporis, cum a repub.,
que naufragioneque incendio amittitur, nec lempe- cuma iiegolioomnirevocamusanimum, quid, iuquam,
statum nec lemporum perturbatione mulatur, qua tumagimus, nisi animum ad seipsum advocamus,
prsedili qui sunt, soli sunt divites, soli enim possi- secum essecogimus, maximeque a corpore seduci-
dent res et fructuosas et sempitemas, solique quod mus? secernere autem a corpore animum, oec quid-
est proprium diviliarum, contenti sunt rebns suis; quam est aliud, nisi emori discere. Quare hoe cora-
satis esse putant quod esl, nihil appetunt, nulla re mentemur, mihi crede, disjungamusque nos a cor-
egent, nihil sibi deesse sentiunt, niliil requiruiil. poribus , id est, coosuescainus niori. Hooet dittn
Imprebi autenfet avaii quooiam incertas atque casu eriinus in terris , erit illi coslesii vitce siinile, el
positas possessiones habent, et plus seroper ap- cum illuc ex his vinculis emissi feremur, minus tar-
petunt, nec eorum quisquam adhuc ioventus est, cui - dabilur cursus animoruoi. Quo cum venerimus, tuni
quod habet satis est; non modo non copiosi ac divi- V denique vivemus. Nam hcec quidem vita mors est,
tes, sed etiam ioopes ac pauperes sestimandi sunt. quam lamentari posses, si Itberet.
Et hsec de Paradoxis, sequilur nunc de qucestioni- Tanta chariias esi patrice , ut eam non sensu no-
bus Tusculanis. slro, sed salute ipsius nieliamur"".Itaque nou deter-
retsapientem mors, quae propler mcerlos casus
Ex primo libro Tusculanarum qumstionumM. T. quotidie imminet, et propler brevitalem vitaenun-
Ciceronis. qtiam potest longe abesse , quoroinus iu omnc teni-
pus reipubl. suisque consulat, et posteritatem ipsam
Facile est vincere non repugnantes. Bonos alit - cujus sensum habilurus non sit, ad se pulet perti-
artes, omnesque incendimur ad studia gloria laudis, nere.
jjacenlque ea semper quceapud quos iroprobanlur. Nalura sic se habet, ut quomodoinilium nobis
Hominis est intemperanlis, abulentis et olio et oranium rerum ortus noster affert, sle exitum mors ;
litleris. quce ut nihil perlinuit ad nos ante ortum, stc nihil
Monendum esl pmnibus. Quceenlm nobis in vila post mortem ad nos perlinebit.
polest essejucunditas , cum dies et nocles cogitan- Qute vero setaSlonga est, aut quid omnino homini
dum sit jamjam esse moriendum ? Antiquitas quo longum? Nonne raodo pueros, modo adolescentes
propius aberat ab ortu et divioa progenie, hoc rae- in cursu a tergo insequens, nec opinantes, assecuta
lius ea foriasse quceerant vera cernebat. est seneclus ? Sed quia nilnl ultra baberaus, hoc
Nulla gens tam fera, nemo hominuro tam imma- longum dicimus, omnia ista perinde ut cuique data
nis, cujus mentem non imbuent deorum opinio. O sunt, pro raia parte vita longa aut brevis dicuntur.
Multide diis prava sentiunt. Id enim vittoso more Si exspectando et desiderando penderous animis
, efficisolet. Omnes uon esse vim et naluram divi- et cruciamur et angimur, proh dii iromortales, quam
namarbitiantur; nec vefo id colluvio hominum aut optabiliter illud iter ineundum esse debet , quo
coosensus efficit, non inslitutisopinio estconfirma- confecto nulla reliqua cura , nulla solhciludo sit
13,non legtbus. Omni autem iti re consensu om- futura?
nium genlium lex naturse putanda est. Non miserabiliier vir ciarus emoritur, Nec enim
Qute est melior in hominura genere natura, quara unquam tiono qtiidquara mali evemre
eorum qui se naios ad horaines juvandos, tutandos, nec potest, nec vivo
conservandosarbitraniur? Abiit ad deos Hercules, libusmortuo, nec unquam ejus res a diis immorta-
nunquam abiisset nisi, cum inler homines esset, censeamus negligentur. Nos aulem leneamus, ul nihil
eara sibi viara munivisset. esse maluro, quod sit a natura dalum
se omnibus intelligarousque si mors malutn sit, esse
_ Nemo uoquam sine magna j>peimmortalitatis
' malum sempileruum. Nam vilce misercemors finis
offerel pro patna ad moilem. esse videtur. Mors si est misera, finis nullus esse
Magniautem est ingenii, revocare mentem a sen- potest.
sibus, el cogilatiooem coosueludine abducere.
Quam quisque norit artem, in hac se exerceat. Quanquam sensus abierit, taroen suramis et pro-
Nihii est animo velocius , nulla est celeritas quce priis boois laadis etglorice, quamvis noii sentiant,
mortui non carebunt.
possit cum animi celeritate ccmlendefe; qui, si
1085 BED.E YENERABILISOPP. PARS I. SECT.' II. — DUBIAET SPURIA. 1085,
Nonenim lam cumulus bonorum jucundus esse A viri volumus esse, quoniam a viris virtus nonien
polest, quam molesta discessio. est mutuata.
Hominesmortem vel optare incipianl, vel timere Nihilhahet natura prccstantius, nihil quod magis
desistant.Nam feisuromusilledies non exstinciionem, expetat, quam honestatem, quam laudeoi. quam di-
sed commniationem affert loci, quid optabilius ? sin gnitatem, quam deeus.
autem perimit et delet omnino, quid raelitis quani in Nos si pes condolult, si dens, sed fac toluin dolere
niediis vitce labonbus obdormisceie, et iia conve- corpus, ferre non possumus. Opinio est qucedam
nienle sommo consopiri sempiterno. Quod si fiat, effenunataae Ievis, nee in dolore nJagisquara eadem
melior est Ennii qaam Solonis oralio. Htc enim no- in voluptate. Hoc eoim maxime in dolore est provi-
ster: deodum, ne quid abjecte, ne quid limide, iie quid
Nemome lacrymisdecoret(jnquil)necfuaerafletu, iguave.Tie quid servililer muliebriieique faciamus.
Faxit. Ingeraiscere nonnunquam viro concessum esl, idque
At veroille sapieus : raio, ejiilatus ne mulieri quidero. Nec vero unquam
ingenitscit vir fortis ac sapiens, nisi forte ut mten-
Morsmeane careatlaeryinis,Imquamusamicis dat se ad firmitatem, ut iu stadio eursores excla-
Mcerorem, ut celebrentfuaera cum gemilu. mant quam maxime possunt. Faeiunt ldtim cum
Nos vero si qiiidtaJeaccideril,ulaDeodenantiatum exerceotur athletae. Pugiles vero eliam cum feriuot
videatur, ut exeamuse vita lceti, el agenies gratias adversariiira in jactandis ctestibus ,' ingemiscunt,
pareamus, emiliique nos e custodia et levari vineulis • non quod doleant anlrao ne succumbaot, sed quia
arbitremur, ul aul in aeiernamet plane in nostram g' profuodeoda voce omne corpus ioteaditur, venitque
domum remlgremus, ant omni sensu molestiaqiie piaga veltementior. Cum autem nilul imminuaiur
carearous. Sin aulem nihil denuntiabitur, eo laineu doloris, cur frustra turpes esse volumus? Quid etiam
simus aoioio, ut iilum horribileoi diem aiiis nobis est fletu rouliebri viro turpius ?
fausluui putemus, nihilque in malis dueanms, quod Scepeenim multi qui aut propter victorice cupidi-
sit vel JA dijs imniortahbus vel a natura parenie taiem, aut propter glorice amorem, aut etiam ut jus
omolum consiituium. "Non enim lemere nee for- suum et libertaiem teuefetit, vuloera exceperunt
tuito facti et cieati sumus. Portum itaque nobispa- fortiler, el tulefuot; iideoi omissa couieiitione, do-
ratum el prolugiura putemus, quo utinam vehs pas- lorem niorhi ferre non possuat. Neque enim illum
sis pervehi lieeat. Si emm retlanlibus venlis reji- quem facile luleraot, raiiooe aut sapieatia tulerant,
ciemur, tamen eodem paulotardius referamur neces- sed studio potius et gloria. Si omtiia fiiglendaturpi-
se est. Quodauiem omnihns necesse est, ld ne mise- tudinis adijjiscendceqiiehonestatis causa faciarous,
jum uni esse potest. non modo stimulos doloris, sed eliam lulmina ior-
Agamus ea polissimum, quse levationem habeant tunse contemnamus.
segritudinum,loraiidinum, cupiditatura, qui in omni jEa;hbro lerlio Tnsculanurum
plnlosophia est fruclus uberrimus. qumslionumM. Tull,
Cicetonis.
Ex hbro secundoTusculanaium qumslionumM. Tull. Sunt enim ingeniis nostris seraina innata viftu-
Ciceronis. luui, quce si adoiescere liceret, ipsa nos ad beatam
„ viiam natura perduceret. Nunc autem simul atque
^
Difficileesl enim in philosophia paaca esse ei edili lii iucem et suscepti sumus, in onml conlinuo
nola, cui non sint aui pleraque atit omnia. Nam piavitate, et in summa opinionum perversitale ver-
nec pauca nisi e multis eligi possunt, nec qui saranr, ut pene eum lacle rtutricis erroreui suxisse
j>aucapereepil, oon idem reliqua eodem studio per- vidcamur; eum vero parenlibus reddiii, demde ma-
seqiietur. gisiris traditi samus, tum ita variis imbuimur erro
Nam qui id quod vitari non potest metuit, is vinbus, Ut vaoitati vetilas et opiuionieonhrmatcejia-
vere anlmo quielo nullo modo potesl, Sed qui non tura ipsa cedat.
modo quia necesse esi mori, verum eliam quia ni- Aoimus ceger, ut ait Ennius, semper errat, neque
liil habefcroors quod sit horrentluii), moilem non pali neque perpeti pptest; cupere nunquam deslnit,
tiroet, roagnum is sibi prcesidiura ad beatam vitam profecto animi royicina est philosophia. Nonautera
coinparat. ornnes qUi etnare passi sesnni, controuoeiiairi con-
Effectus eloquentiaeest audientium approbatio. • Valescunt; auimi autem qui se sanaii voluerunt,
Efficit hoc philosophia, scihcet, medeiur animus, prceceptisque pareiiiuiu parueriot sapieatuoi, sine
inanes solliciludines detiahit, cupiditatibus libeiat, ulla dubnatione sananlur. Etnlsi sanaius sii aniritus,
pellit limores, loites enim non modo fortuna adju- quod sme plulosopbia fieu iion potest, Unis miseria-
vat, ut est in veteri proveibio, sed mullo magis ra- ruiti nuHus^st.
lio, quse quibusdans quasi prajceplis confirmat vuu Munusahirtu est, ratlone hene uti; etsajiieails ani-
foriitodiais. mus ltasemper affectusest, utratione optime utalui'.
Nam utager quamvis ferlilis sinecultura fructuo- _ Videntuf erom ouinia repentina graviora.
sus esse non potesi, sie sine doctnna aoimus. Cul- •> D Prceineditatlo futuroruin malorum lenil eorum
tura autem anroii philosophia est, hcepexlrahit vera advenlum, quce veoienlia longe aate videns,
radicitus, et prceparat auimos ad sata-suscipienoa, Aaaxagoram Jeiunt nunliata morte filii dixisse :
eaque maudat his, et ut ita dicara, serit, quaaadulta Sciebam me genuisse raortalem. Qucevox declarat
fructus uberrimos ferant. iis esse hcecacerba, a quibus non iueranl cogitata.
Firmaodus esl aniraus acl dolorem ferendum. Ergo ld quidem non dubium, quin orania quse
Sine prudentia rie intelligi quidem ulla virtus, mala puteutur siul noprovisa graviora. Multum ua-
nedum esse potest. que possuot provisio auioii el prceparalioad niinuen-
Temperantia hon sinet te quidquam 'immoderate dum doloiem. Nihil ehim esi quod tam obtuudat
facere. elevetquecegiitudiueiri, quam perpetua in omni viia
Consaeiudo enimlaborum, perpessionera doloraro cognalio, oihil esse quod acciderenon possh, quam
elfieif faciliorero. Narti ferre laborem, eonlemnere iiiedilalio condiiionis huinance, quam vitcele\ com-
\ulnus consuetudo docet. Consuetudinis enim ma- meutaiioque pareodi, qucenoa hoc affert, ut semper
gna vis est. Qui bene itistituti sunl, accipere plagam mosreamur, sed\itce ut nuoquam. Neque enim qui rerum
malunl quam turpiler vitare. naturaro, qui varietatem, qui lmbecillitatem
Appellata est a viro virlus; viri autem proprium generis huroaoi cogilat, mceret cum hcec cogitat,
inaxime est forlitudo, cujus tnunera sunt maxiroa sed facilnis fert, cum accidit quod posse accidere
duo, scilicef, morlis dolonsque conlemplio. Olen- diu cogitavent: quse CQgitatiouua maxime niole*
(lum est igilur iis si virtutis coropotes. Vel polius si stias oninebeiktenuat cx diiuit.
1085 SENTENTIiE PHILGSOPIHC/E EX ClCEROftE COLLECTiE. 1030
coneitatus et abstractus
Quid esl aul nequius aut turpius-effeminalo vifo?' A Iule beatos efficit, idemque non constantiam solum
Hostiura repentinus advenlus magis aliquando ab Jntegra ceftaque ratione,
conturbat, quam exspectatus, etmaris sub.ta tempe- amitlit, verum etiam sanitatem.
Btas,uuam ante prseVisalerret navigantes vehemen- roiniain Impunilas peecatorum daia videtur els qui et igoo-
fius, et ejusmodi sunt pleraque. Sed cum jiiligeoter et inhmiam ferunt sine dolore, morderi est
nee opioatoruni naturam consideres, nihil abud re- melius conscienlia.
peiies nisi quidera omnia subita viileriniajora. In omnibus lere rebus roedioeritatem esse optimam
Sensim eoiin et pedetenllm et progrediens exle- existimant."
nuat dolor, non quo Ipsa res immuian soleat aut "Nequeest enim ulla fortitudo, quce ratiouis est
possil, sed id quod ralio debuerat, usus ' docet ml- expers. Coatemneodce suothumauEe res, negligerida
nora esse, qucesiot visa majora. mors est, patibiles et labores et dolores putaodi.
Toleiabihus feret incommodum, qui cognoverit Ilcec com consiitula sint, 'udicio alque coiVstahti
' necesse esse homini tale quid accidefe. _ seiiteotia, lamea est robusta llla et slabilis foVti-
sEa enlm lege nati sumus,'ut nemo in perpetuum ludo. -—
esse posset expers mali. Nani mortalis nemo esf Utile est enim uti molu animi, quiutl rciiione non
qoem non atlingit dolor moibusque. potest.
Acta «tas honeste ae splehdide tantam affert con- Non enim sUscipere Ipsi cegritudines propier alios
splationem ut eos qui ita vixerim, aut 11011 attingat debeoius, sed alios si possumus levare cegritudine.
'aegriiudo, aul leviler pungat ammi dolor. Adhibita ratio cernit quid optimum sit, ueglecta
Pueros vero et maties et jnagisifi etiara castigare n multis Implicaiur erroribus.
'solent, nec verbis solum, ied etiam verlieribas, si Esl antera utilis ad pefsuadendum ea quse accide-
quid in domestico luctu hilarius ab iis factum est runt ferri et posse et oportere, enumeralio eorum
aut dictum, plorare cogunt. qui tulerunt.
Theophrasms moriens aceu«as<>e naturam dicilur, Sint sane ista bdna quce putanlur, honores, divi-
quod cervis et cornicibus vitara diuioj-nam, quorum tiae, voluptates eteteraque; lameu in eis ipsis po-
id nitiil interesset; homiuibus quorura maxime in- liendis exsultans gestierisque tetilia lurpis est. Ut
terfuisset, tam exiguam vitam dedisset. Quorum si si irridefe coneessum sit,~viluperetur tameo caehia-
jetas potuissel esse longinquior, futuruUi fuisse ut naiio. Eodem enlni vittp est effusio animi io lceVitia,
omoibus perfeclis arlibus, omni doctrina, Jiomioum quo iu dolore-contractio, eadenique levitate cupidi-
vita erudiretur, Quefehatur Igitur se tunc, cuin illa la's rst in appetendo, qua laelitia iri frueodo. Et ul
videre ccepisset exstingui. iumis afflicti molestia, sic anifm elati lcetitia jure
Prseclaruro lllud est, et si qiiaerls, rectura qtioque judicantur leves. E't ut turpes *sunt qui efferunt se
et verum, ut eos qui nobis chariskimi esse debeaut, Iceiiua, tum cum fruuotur venereis voluptatibus; sic
teque ac nosmeiipsbs ameaius: at veroplus fieri flagiliosi qui eas inllariimalo ahlmo coocupilscuot.
nallo pacto potest. Neoptandura quidem est in ami- Ilsec e\ quaVto, sequunlur nunc ex^quioio et ultimo
cJtia ul me ille plus quam se aroet, et ego tllum j)lus hbro.
quam me. Perturbalio eoim vit«, st iia sit, alque Ex libro quinlo Tusculanarum M, Tull.
efficiorum omniurii consequelur. Ciceronis.
Esi enim proprium stulfilice aliorum vitia ter- u Ooioiam vitioram peccatorumque nostroruffi orn-
nere, obhvisei suoruoi,
ilsec olhcia sunt consolantium, tollere segritudinem nis a plulosophia pet^nda cOrfectio est, cujus io -si-
funditus, aut sedare, aut detrahere quam plunoium, nura cum a primis temporibus ceiatis nostrse volun-
aat supprimere, hec pati manafe longius, aut ad alia tatis studiumque cooipulisset, his gravissimis casi-
traducere. 'Sumendum teinpus est nonminus in ani- -bus ia eumdem poilum ex quo erainas egressl, ma-
mof um morbis quam in corporum. gna jaetatlieinpestaie confugimus. 0 vitse philoso-
Quid-auteoi prseclarum, iion Idem arduum ? llcec phia du\, o viriuiis iodagatnx, expultrixque vitio-
'es tertio Tusc, sequuntur ex quarto. ruro ! Quid nou roodo nos, se.d omnino vita homi-
num sine te esse poiuisset? Tu urbes peperisti, tu
Ex Ubroquarlo Tusculanarutn Qumslionum M. Tull. disaipatos homiiies in socielatem vitce convoeasti,
Ciceronts. tu eos tnler se priino domiciiiis, deinde conjugiis,
tum litteranim et vocum commuoione junxisli; lu
Ut bona natura appetimus, sic a malis naliira de- iuventrix leguoi; tu magistra raoruiu et disciplinte
clinamUs. Omiuuui perturbalionum natura fontem fuisii. Ad te conru!4imus,a te opein petimus, tibi
esse dicunt intemperanilani, qu* esl a tota mente nos, utanlea, ma|na ex parte, sic nunc pftnitus to-
et recta ratione defecuo. Nam quemadmodum tem - tosque iiadimus. Est autem~r,nus dies hene et ex
perantia sedal appeuiiones oranes, et euicit ul hsec pr*cuptis tui» acjus, pene^ loti lmmbrtaiitati anle-
recice rationi p.ireanl, consumatque cohsiderata ju- poncndus. Cujus igimr poVrasopibus uiaaiur quam
dicia meiitis, sic huic iniraica intemperamia omnem. tuis, quse ei vitce tranquilliiaiem largtla nobis es, et
aniini statuin ioflammai, conturhat, incitat. Itaque 0 terroiem roortis sustulisii. Cave*"eniroputes ullamjn
ei cegiiiudines et metus et reliquce perturljalioiies _pbilosophiavoceoi eraissam clariorem, ulltunve esse
oouies gignuniur ex ea. philosophise promissum uberms aut roajus, quam
Oinnibus eiiun qaorum meos ahhorrel a ratione, hsec vox est, virtulem satis posse ad beate viven-
sempei aliquis aliis dolor, aliis terror impeadel. dum.
floaio frugi oioiiia recte fatit. Motus lurbnlenti jactationesque animorum inci-
Quid enim videatur ei magnura m rebus huma- latie el impetu iuconsideiato elatserationem omniuro
nis, cui ce.ernilas oiniiis totiusque muodi noia sit repellentes, vitce beaUe nullam partera relinquuut.
raagtutudo. Nam quid autin studiis buinanis aut 111 Quis eniro polest, morteroautdolorem metueus, quo-
taro exigua lirevitate vitce magnum sapienli videri rum aiteium semper adest, alterum semper lmpen-
potesi, qui seroper animo sic excubat, ut ei nilnl det, esse non miser^ Qaod si idem, quod plerumqtie
improusum accidere possir, niiul inppioatum, iuhil fii, paupertatem, igoominiam, lnfamiaro liroei, si
oiiniino novuoi? atque idem aceirlroam m omnes debihlaiem, csecilatem, si denique quod non singu-
paries aciem inlendit, ut semper videat sedem sibi hs homioiljus, sed potentibus popuhs, scepe contro-
ac locum sine inolestia, atque angore viêndi, ut gil, seivitulem, polest ea-liineas esse quisquam
queiocuoque casum foituoa invexerit, htinc apte et beatus? Quid qui non modo ea futura tiroet, verum
quiete fei-dt. Quod st faciet, JJOIIcegntudine solum eliam (ert sustioetque [ircesentia? adde eodem ex-
vacabit, sed eiiarii pei tuijjjuionibus oinnihus reli- silw, Itictus, orh)t..tes, iquirebus his fraelus cegntu
quis. His autem vacans anmms perêcie atquc abgo* dine euatu ohdiiur, potesl landem esse non miser"°
1087 BEDiE VENERABILISOPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1688
rimus ? Quid vero illum quero libidioibus inflamma- A , pinatum aut "novum accidisse videalur; omnia nd
tum et furentera videinus, omnia rapide appeientem suum arbitriuifl referre, suis stare judiciis; quotjuhl
cum inexplebili cupiditale, quoque aflluenttus volu- sit beatius, mihi certe in mentem venire non potest.
ptates undique hauriat, eo gravius ardenliusque Ne menle quidem uti possumus, multo cibo el poiione
sitienlem, nonne recte miserrimum dixens ? Qtnd repleti uec unquam niilii placuil bis in die saturum
elaius ille levitale, inaoique lcctitia exsultaas, et fieri.
temere gestiens, nonne tanto miserior, quanlo sibi Quomodo jucunda vita esse potest, a qua absit
videlur beaiior? Ergo, ut hi miseri, sic coutra illi prudentia, absit moderalio?
beati, quos nulli roeius terreot, nullce cegritudines Dies deliciet, si velim paupertatis causam defen-
exedunt, nullse hbidines incitant, nnlla. futiles lceii- dere; aperia enim res est, et quotidie nos ipsa na-
tisc exsultantes, languidis liquefaciunt voluptaiibus. tura admonet, quam paucis, quam parvis rebus egeat,
Quod si est qui vira lortunaa, qui omnia humaiia, quamve vilihus. Num igitur iguobililas, aul humili-
qnse cuique accidere possunt, tolerabiha ducal, ex las, aul etiatn populans oflensio sapieolera beatum
quo nee limor eum, nec angor ailiogat, idemque si et esse prohibebit? vide ne plus commeodatio in vulgus,
nihil concupiscel, si nulla efferalur animi inani vo- haec quceexpelitur glona, roolesliaj habeat quam
luptate, quid est cur beatus non sit ? Et si hcec vir- voluptaiis.
tute efiiciuntur, quid est cur \irtus ipsa per se non An tibicines hique qui fidibus ulunlur, suo, non
efficiat heatos ? mullitudinis arbitrio, cantus numerosque moderan-
Neque enim finem nunquam invenit libido. tur ? Vir sapiens multo maj'ore aite praeditus, non
Acute dispulantis illud est, noo quid quisque dicat, JJ quid verissimum sit, sed quid velit vulgus exquiret.
sed quid cuique dicendum sit, videre. ' Injiirias fortonce quas ferre nequeas, diffugieiido
Omnibus enim virtulibus iostructos et oinatos, relioquas. Et hcee sutficiant ex Qusestiooibus Tu-
turr. sapientes, tum viros bonos dicimus. sculaois Marci Tullii Ciceroois.
Non ex sjngulis vocibus philosophi spectandi sunt, Ex libro sexio de Republica M. Tull. Ciceionis.
sed experpeiuitatealque constantia.
Rem,enim opinor spectarl oportere, non verba. Fit enim ssepe ferejut cogitationes sermonesque
Nam cui viro ex seipso apta sunt omnia, qute ad nostri pariaut aliquid *m somoo, quale de Horoero
beatc vivendum ferunt, nec suspensa aliorum aut scribit Eonius, de quo videlicet ssepissime vigilans
bono casu aut contrario pendere ex alterius eveotis, solebat cogilare et loqui.
et errare coguntur, huic oplime vivendi ratio com- 'Ommbusqui p'atriam conservaverlnt, adjuverint,
parata est. Neque enira laetabitur unquara nec moe- auxerint, certum esse in ccelo definitum locuro, ubi
rebit nimis, qui semper in seipso omnem spem re- beati sempiterao cevo fruanlur; nilul est eniin illi
ponitsui. principi Deo, <iuioainem muadiim regit, quod qui-
- Humanus animus decerptus ex mente divina cum deoi in terns fiat acceptius, quam concilia co?.tusque
aiio nullo, nisi cura ipso Deo, si hoc fas est diclu, liominura jure sociali, quce civilaies appellaulur,
comparari potest. Hic igitur si est excuhus, et si hannn reetores el conservatores binc profecii huc
ej'us acies curata ita est, ut ne csecarelur erroribus, reverientnr.
fit perfecla menS, id est, absoluta ratio, quaeidem est Hi vivunt qui e corporum viuculis laiiquain e car-
quod virtus. El si omne beatum est cui nihil deest, (_ cere evolaveruot, vestra vero qui dicitur vila, niers
elejjod in suo genere expletum atque -cumulatuoi esi.
est, id virtus est propriuro, certeomnes virtutis com- Nisi euim Deus, is cujus hoe lemplum est omne
potes beatce suni. quod conspicis, istis te corporis cuslodiis hherave-
Quid enim deesl ad bene beateque vivendum ei rit, huc tibi adilus palere non potest. Hoioines enim
qui confidil suis bonis, aut qui diflidit, Tjeatus esse sunt hac Jege generati, qui luerentur illum globum,
quis poiesl? Volumus eoim eum qui beatus sit, lu- quem in hoc lemplo mediutn vides quae lerra dici-
lum esse, inexpugnabilem, septum atque niuniium, lur, hisque aoirous datus est ex illis sempiternis
non ul parvo metu prscdjtus sil, sed ut nullo. jgnibus, qttse sidera et slellas \ocalis, quse rotundse
Non sunt bona dicenda nec habenda, quibus abet globoste, divinis anirnatse mentibus, circulos suos
undaniem licet esse miserrimum. An dubiias quin orbesqtte conficiunt celerilate'' nnrabili. Quare tibi
prsestans valetudine, viribus, forma, acerrimis inte- Publi el piis omnibus retinendus animus esl in cu-
gerriroisque sensibus, adde eliam, si hbet, perniciia- stodia corpons, nec injussu ejus a quo ille est nohis
lem ei velocilatem, da divitias, honores, imperia, datus, ex liominis vita migraodum est, ne munus
opes, gloriam, si fueril is qui hsec hahei, injiistus, humanum assignatum a Deo defugisse videamini.
iolemperans, timidus, hebeii ingenio atque nullo, Sed sic Scipio justiliam cole, et pietatera qiiac cum
dubitabisne tu ettm miserrimum dicere? magaa in parentibus et propinquis, lum 111patria
Sic princeps ille plulo&opliicedisserebat, qualis maxinia est, ea vita via est io crelum.
cujiisque effectus esset, talera esse liorainem; qualis Hsec cceleslia semper spectato, illa humana con-
autem iiomo ipse esset, lalem esse ejus orationem ; ~ temnilo. Tu enim quam celebritatein sermoras ho-
oralioni autem facta simillima, faclis vita. Affectus" minum , aut quam expeleudam coosequi glonam
aulem animi in bono viro laudabilis, et vila igilur potes, vides habitari rans ei angustis in locis, et in
laudabilis honi viri el lionesti, ex quibus booorum ipîs quasi maculis, ubi fiabilaiur, vajstassohtudnies
beatun vilara esse conduditur. ioterjeetas, liosque qui incolunt non modo inietru-
Vir lemperatus, coostans, sine melu, siue ccgritu- ptos na esse, ut nilul inter ipsos ab ahis ad alios
dine, sinealacritaie ulla, sine libidine, nonne beatus? manere possit; sed parliin obhquos, partim traijs-
Beata vita laudabihs, nec quidquam sine virlute lau- versos, partim omnes aclversos siare vobis, a quihus
'dabile. Beata igitur ita vita virlute conficitur. spectare gloriam certe nullam potestis.
Etenim ut stullitia, eisi adepia est quod coocupi- Non rnodo non celernam, sed ne diuturnaro qui-
\il, aunquam se lamen satis cnnsecuiara puiat, sic dein N gloriam assequi possuraus.
sajiientia semper eo contenta est, qaod adest, neque Igitur alte spectare -si voles, atque haoc sedem et
cuni uoquam sui pcenitet. Sic se res babet: le lua, seteinam domuui conlueri, neque te sermonibus
nie rielectantmea. \ulgi dederis, nec in praemiishiimanisspem posueris
Nunquaro naluram mos vincit, est-enim ea semper rerum luarum, suis le illecebris oportet ipsa virtus
invicta. - trahat ad verum decus. Quod de le alii loquantur,
Sapienlis est enim proprium, oilnl quod poeuiiere ipsi videanj, sed Ioquentur tamen. Sermo eniro ille
posMt facere, nihil invitum; splendide, tonstanter, omnis et angustiis cingitur his regionum, quas vides.
griivner, honeste omnia, nihil ita exspectaru quast Nec unquam de ullo perennis fuit, obruilur hominum
certo fulufum, nilul cuai acciderit, ad,uiraii, ul ino- mteritu, oblivione posleritalis exstinguiiur.
1089 PROVERBIORUMLIBER. 1096
Cum pateat igitur id aaternum esse quod a seipso A pramere j"ussit, ac proiinus caput Romance eloquen-
mo\ealur, quis est qui haue oaturam animis esse tise et pacis clarissimam dexleram per summum et
tributum negel? Inanimatum vel inanimum autem securum otium aoipulavit, eaque sarcina lanquam
est ooine quod pulsu agitatur exteroo. Quod eoim opimis spohis alacer in Orbem reversus est. Neque
est animal, id motu cietur interiore et suo. Nam licec ei scelestttm porlaoli onus suecurrit illud se caput
est propria natura animce atque vis, quce si est ena ferre quod pro capite ej'us quondain peroraverat.
e\ omnibus quce sese moveat, neque nata certe est Invalidse ad boc monstrum suggillandum lilterse,
et seternaest, hanc tu exeree optimis io rebus. Sunt quamohrem qui lalem casum Ciceroms satis digne
auiem hts optimaecuraede salute patrise, quibus agi- deplorari queat, alius Cicero non exstat._
talus et exercitatus animus velocius in hanc sedem
etdonuim suam pervolabit. Idque ociusfaciet, si jam Epitapliium M. T. Cic. quod slatua ejus perplexum
lunc cum inclusus erit in corpore, eminebit foras, est, in mdemagni Jovis apud Tullorum monumeh-
ut ea quaeextra erunt conlempians, quam maxiiiie tum.
se a corpore extrahat. Namque eorura animi qui se
dediderunt, se Hiejacet Arpinas manibus tumulatus amici,
voluptatibuscorporis earuuique quasi Qui fuit oralor suoimus et exioiius;
mioistros prsebuerunt, impulsuque libidioum volupta-
tibus obedientium, deoruro et hominura jura viola- Quem nece erudeli maciavit civis et hostis.
terram volu- Nil agis, Antoni, scripla diserta manent.
verunt, corporibuselapsi circura ipsam Vulnere nempe uno Ciceronem conficis,,at le
tantur. Nechuncin locum, nisi multis exagitati sseclis, Tulliusaeternisvulneribus lacerat.
revertuntur.
Quam alrojcM. T. Gceronis fueril mots, his verbis * Corpus in hoc lumulomagni Ciceronis humatum
ValeriusMaxirims,Jte Ingralis, docet. Conlegitur, claro qui fuit ingenio,
MarcusCicero Cneum Pompilium LenaleroPicense Quique malis gravis erat, lulorque bonorum,
noo minori cura Quo pene iodigoe coosule Roma perit.
regionis, rogatu Marci Cselii, quam Sed vigili cura deteclis hostibus, Urbem
elegantia delendit, eumque causa admodum dubia "Supplicioquedatis, prsestiiit incolumem.
fluctuautem, salvum ad penates -suos remisit. Hic
Pompilius postea, nec re necverho a Cicerone Jsesus Eloquii princeps magnis mirabilis actis,
ultro MarcumAnlonium rogavit, ul ad illum pro- Tullius iridigna csede peremplus obit;
scriptum mitteretur persequendum el jugulandum. Sed lerras omnes implevitnomine claro.
Impetratisque detestabilis mioisleni partibus, gaudio Iiigeuium cseso corpore tnorte caret.
exsultans, Caj"etamcucurrit, et virum, omitto quod ( Vivitj.et ingenii pollet viriute per orbem,
amplissimce dignitatis, certe salubri studio et prse- Cuj'us in hoc tumulo me-ubra sepulta jacent.
stantis officii privatim sibi veuerandura, jugulum
1TEB7ERABILIS BEDJE
PRESBYTERI
PjaOVERBIOMJM LIBER.
, PROLOGUS. _
Cum nuper illa quse dicuntur Senecce Proverbia C tuum , scimus onmium veniam peccatorum suorum
per alphabeti ordinem dislincla legissem, priino qui- ioipetrasse I Quem, rogo, inlelligenlise donum a Deo
dem mirabar tantam cuiquam infidelium prudeotiam postulantem edocere non potest', quahter lioc obii-
inesse potutsse, quanla in quibusdam eorumdeni neat, si lllum vetsieulum ssepius secum ruminat:
proverhtorum dictis reperitur. Deinde non parum lnlellecius bontisomnibusfacientibuseum? Cerle , si
incitabar ad hoc, ut eum aliquo simili studio imua- taniummodo sensum eorumdem \erbortim sciat, ve-
rer, colligeodo scilicei, tam ex scecularibusquam ex nlatemque'in his essecredat, suflicere et possuot
sacris litteris, tum etiam ex noslris,'proverbia aliqua ad salutem. Doeent naroque illnm quod sl idbonum
ad cedificationem fidelium congrua. Si eoim ldero quod jam inielligit faciat, amphor ei intellectus ve-
Seneca, nullam fideui vel spem pro seterna vila obti- niat. Nonne huj'usi«odi doctnna el promis_io ample-
nenda habens, sed tantumiocdo iu liae vita morum cteoda est omnt modo? Similis qooque doctrma po-
probitate deleclatur, studuii et se corrigere, et alios lest ioveoiri in mullis senlenlits, quas hic posui. Sed
ad correctiooem inslruere, quanto magis ego qui praediclam sententiolam in hoc prologo solummodo
credo Deum ubique esse praesenlem, seternamque exposiii, ut lectoris animum ad legenda non solunt
viiam diligentibus se promiitentem, quique scio om- ista quse hic collegi, sed etiam ad omnia sacrse Scii-
nibus dictum: Qui audit, dicat: Veni; et: Clama ne plurse dicta incitarem. Nulh enim ad salutem sullicit
'Cesses; et: Annuwta populo meo scelera eorum; et, quod sacra verba sineinteiiiione cordis audit, vel
juxta evangelicam parabolam alii quidem quinque legil. Unde el Domiiiusnoster in Evangelioauditores
taleuta ad usuram data, alii vero duo , alu autem suos sjepius admonetdicens.' Quihabel aures audiendi
uoiim, palrefamihas dicente, Negoiiaminidum venio; jj audial. Ac si diceret: Qui habet voluntatem et in-
aliquos per concessa scientise dona ad sedilicationem leiilionem illam, ut prseceptisdiviois obediens, boua
trabere debeo ! Et quam jucunduin ac suave videri quja inlelligit facial, docenlem me audiat. Alioquin
debet unicuiqtte, nt aliqua sententicebrevissimsever- nihil ei prodesl verba mea audire. Proverbiorum
bula, per quseemendari vaieat, in raenle memoriaque auteoj liic colleetorum dictis parvuli quilibet schola-
sua j"ugiier leneat, quandoquidera sceleratum latro- stici, si ita cuiquam videatur, possunt post Psalterii
nero paucis verbis Domino supplicanleui el dicen- leclionem aple instrui. Sunt enim mulio brevioris et
tem: Memehiomei, Domine, dum venerts in regnum plauions senlentise, quam illa fabulosa Aniani dicla;
iOU ^BlLDMVENERABILISOPP. PARS 1. SECT. It. — DUBIA ET SPURIA. 1092
sed ei utiliora quam qnsedam Caionis verba , quaj A esse \elint pro bono instrueodorum parvnlornm
utiaque omues peiie m.igistri legere soleni ad pnma exitu , sLiuleanl etiain aliquid pro IJOIIOeoriug >i-
jnietorum documenla , noti attendentes quod tam troitu, sciaotqne quia difficiilimumest hooiini lece-
parvulis quam senioribus Cliristi fidehbus sacra po- dere a malo, quod usu compiebendil diuturno. Prce-
rius quam geniilia rudimenta prioiitus smt exlubend.i, terea attendendum esi, qiua cum DeuspiospieitsMper
lil in lns alnjuaienus instiucti, postea sceculareslit- fihos homtnum, ul videat si esl mtelhgensakl requitens
teras arli grammaticse congruas securius discaol. Deum, eernileiiam quce sit cura vei inientio magi-
Nam licet paivuli mihus capaces sint diseemere jnter slrorum in doctrina discipulorum, utrum eos doeeint
bontim el malum, facilius tamen et tenacius eis inhce- pro appeienda gloria ssecul.iri,an pro spuitiialj. Hsec
rere solet malum qu<unbouum. Ideoquequi-studiosi vos dtscipuli, panlerque nolaie magtstii.
PROVERBIA.
A Alterius virtutis ope virlus indiget omnis.

Amare recta non poleris, nisi pjo Chiisto hnmi-
Adjutorium nqstrum in nomine Domini, qui fccit lieris.
coelumet lerram'. Ad hurailitaleoi non potes pervenire , nisi magna
Allevat Dominus omnes qui [corrutint, et erigit R ulriusqae hominis contiltione.
omnes elisos. •" Ardua fides rohustos
exigit annos.
Apud Dominum gressus hominis dirigilur, el viam Affeclus carnis nisi mentis j'ure demintur, unuro-
ej'us volet. quemque hominem ducunt ad perditionem.
Apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum Arduares mmium famulau post dominalum. "
redemptio. A Domino cuocta bona suoromnino petenda.
Apprehendile disciplinam, ne quando irascalur Actio virtutum const.it perfectio morum.
Dpminus, et pereatis de via'jusla. Anie Deivultum nil pravi constat inultum.
Arcta et angusta via est, quce dncit ad vitam. Aperlius et melius'per opera quaru per verba in-
Anima quse peccaverit, ipsa morielur. -sinuatur via vilac.
Anima justi sedes esl sapienlise. Ambitio multos mortaies falsos fieri coegit.
Audiens sapiens sapientior enl.
Aversio parvuloruin interficiet eos, et prosperitas B
stultorum peidet illos. Beali quorum remissaj sunt iniquilates, et quorum
>Argentumeleclum liugua justi. lecta sunt peccata.
Amicus stultorum efticieiur similis, Benedietus Dominus Deus Israel, qui facit mira-
Ambulans recto itinere, et liroens Deum, despici- bilia solus.
tur ab eo qui nifami gradilur \ia. Beatus qui intelligit super egenum et pauperem, in
Agnum quocunque leril sequi, specialiter congruil die mala liberabit euoi.Deus.
virginitali. Beatus qui teoebit et allidet parvulos( suos M
Avarus non impletur pectmia, et qui amal divilias G petram.
frucium non capit ex eis. Brachia peccatorum conlerenlur, confirmat auiem
Accedens ad serviiutem Dei, sta in justiiia et ti- juslos Deus.
more Chnsti, et prcepara aoimam ttiam ad tenta- Bonus p.istor animam suam dat pro ovibjis suis.
tionem. *Be,Uiqui esununt et siliunil justiliaju, quoniam
Ante ruioam exaltatur cor, et anie gloriaro humi- ipsi saturabuntur.
liatur. Benedictus vir qui-confidit in Domiuo, et erilDo-
Alter alterius onera portate, el sic adiraplebitis minus hducia ejus.
legem. Beatus vir qui inventus est sine macula , et qui
Ammalis homo non peicipit ea quse-sunl spiritus post aurum non ambulat, nec speravit io pecuoia et
Dei. thesauris.
Abel esse renuit, quem Cain malilia non exercet. Bealus homo qai semper esl pavidus; qui vero
Amor Dei nunquam est otiosus. meniis esl duraa, corruet in malum.
Ahjiciens disciphnam, cito sentiet ruinam. _Rene eonsursil diluculo, qui hona quceiit.
Amicus in necessitate jirobatur. -Bonum est viro cam poilavent juguih abadole-
Amor sceculi conteinptus est Dci. scentia sua.
Amor sseculi thesaunzat moiti. Bonus est Doiuintis 'sperantibus in eum , animce
Alia percussio est qua peccator quihbet corrigitur, quserenli illunl.
aha qua coodemnalur. Bievis omnis malitia super malitiam muheris.
Ad niagna gaudia perveniri non potest, nisi per Beatas qui habsl parlem io resurreclionepnma.
magnos labores. © Beatus vir qui suffert lenlationem, quooiam cum
Ad roorlein properat, quicito de quoquSmjudicat. probatus Jueiil, accifjiel coronaoi vitae.
Aoiare hliorum, timeie est servoruoi. Bene loqui et raale vivere, niltil est aliud nisi se-
Apud horatiies cor ex veibis, apud Dettni vero jpsum damnaie.
verba pensantur ex corde. Bonum lnteileclum habet, qui quod recte inteliijjit,
Aqua nobis m vinum vertilur, quando sacra Insto- -facit.
ria in spiritualein nobis intelligentiam commutaiur. Beneficium qui dare uescit, injusle petit.
Avarus proprie causa est roiseiise, mgerens sibi Bonorum meus quo dutiora pro veniate tolerat,
sitim avaritise. eo certius aeleriiilalis prsemia sperat.
Amicum res secundse paiant, adversaeprobant. Bealius est dare quam accipere.
Avarus nihil recte lacit, nisi quod nioiilur. Bouum si facere nequeas, non i.iroen culpes, vel
Avaro tam deest quod habet,quaro quod noo liabet. prolubeas. -
Avaritia seroper odiosos, largitas claros lacit. Bona conscienlia in tenebnssplendoiein propnum
Avarttia desideiatis opibus non exstmguiiur, sed tenet.
augelur. Brevitas vitse praesentisj.cnsanda est ab universi«.
Ante coiiversionem prsecedil lurba peccatoium, Bellum eplimum agitur, cum spirilus carm ad-
post conversionem sequimr tuiha teniauonum. versalur.
.093 PROVERBIORUMLIBER. 5094
Beliafor forlis qni se poterit superare. A Custos caslitatis est virlus humjlilatis.
Bis gralum iribau, qui quod ciebet cito rerldif. Citoii) crimina majora corruit, qui parva pro ni-
Bl.inQiis'iianûeiis sis, districiusque supeibib. Iulo ducit.
Beslia ciudelis esi, cor pravse mulioris. Caput est discordise, quaeex communibus propria
Bibere et mauducare nulli concessum est ad galaoi sludet facece.
expleiidain, sed ad f.mem sitiroque restriogendam. Coniinentia non corporis, sed animi est virtns.^ _
Boous ooo est. qtiem malorum jtnprobilas non Coijsilioopus est facto.
probavit. Concordia parvce tes crescunl, discordia maximas
C dilabuntur.
Commoda qusequecum habeolur, parva videnjur ,
Charitas noo est ab ullo extorquenda, sed cum cum vero defuerini, apparent qu mta fuerunt.
benelions exqoirenda. Carnis virginitas quamvis sii ccelica virtus, non
Chaiilas patiens est, benigna est. " prodest cuiquam sine menlis virginitate.
Ch.inias operit muliitudioem peccalorum. Consuetudo mala vix aut nunquam superatur.
Charos nemo suos Giinsto prcepooere debet. Coalumnon anunum mulant, qui trans marecur-
Ccelienarranl gloriam Dei, el opera manuurn ej'tis riiut.
annuntiat fiimameotum. Crescit amor nummi, quanturh ipsa pecunia cre-
Cnm eleelo electus eris, et cum perverso perver- scit.
terK. Confer opeoi miseris quamcunque vaies, et egenis.
Cor conlrilum et lnimiliatum Deus non despiciet. g' • Copia virtutuai constJt corpus velut unum.
NConsiderat
peccaior justurn, el qucerit mouifieare Cnmen-ccquale comitiitlunt, et is qui alicui detra-
eum. Inl, et qui detralientem libeoter audit,
Calh in manu Dominivini nicri plenus misto. Cum dolore-ubscindeiidasuot, qure leviter sanari
Coofilemini Domino quoniam "" honus, quoaiam in non possunl.
scecuiummiseneordia ejus. Cujus.quisque iaeil opera, ej'us vocatur filius.'
Cuoi dederit dilecius suis somnum, ecce hreredilas Cui graium sit vocan filius Dei, veneretur Deum
Domini. ut paliein, facieus ejus voluntatem.
Custodit Deus omnes ei
diligentes se, omnes pec- Captivitas est maxima, ubi aoimce captivcc du-
catores disperdet. cuniur.
Cum facis eleemosynam,ueseiatsinistra tua quid Cadens apertos oculos habet, qui recte quidem h>
facial dexlia tua. qui scit, sed recte vivere cooleajnit.
Ccehimel teira tiausibunt, verba autem Dei non Cupiens agnoscere quanta Dei gratia sit circa se,
transibunt. inspiciat alios ; et quantiscunque plus habere se-sen-
Gsectissi cseco ducatuui prceheal, ambo in foveam sertt in sospitate, vel intelhgentia, yel in possessione
eaduot. alicujus rei, tanlis sciat se esse diliorem in sratia
Cogitatio humani cordis prona est in malum ab Dei. .
adolescentia sua. }r Commuais inorbus commtiniter est abigendus.
Cuiatio ctssare facit peccata maxima. Coirige te ptimuoi,'qui reeior sis aliorum. ~
Cum placueiint Domino vice hominis, inimici quo- p Conveniens quid sit perpendere convenit omni.
"
que ejus convertentur ad pacem. Compatitur nulh qui non sibi scit misererL
Cogitaiionesjuslorum Judicia. Cum caput segrotai, corpus simul omne laborat.
Cor regis lumanu Dei, ubicunque voluerit inclinal
illud. D
Considera opera Dei, quod nemo possit eum coi'-
rigere, qiiero ille despexent. Dominusde ccelo prospicit super filios hominums
Circulus aureus io naribus suis, mulier pulchra ut videat si est imelhgeus aul requirens Deum.
et fatua. Doroinusmtenogat justum et impiura ; qui autem.
Cor horaiois disponit viam suam, sed Domiui est diligil iuiquitatero, odit anirnam suam.
dirigere gressus ejus. Dominus dabit veibum evangehzantibus virtute
Cor sapieoiiuin ubi trisiiiia esi, et cor stuitoruoi multa.
ubi laetitia. Dorainus viitutem populo suo dahit. Rominurie-
Cor quod novit amaritudinero animce suce, in gau- nedicit populo suo in pace.
dio ejtis non miseebititr extraneus. Dominusscitcogitationes hominum.uuoniam vanse
Convertere ad Dominuni, el rehnque peccalatua. suat.
Cani suut sensus Iiominis, et cetas senectutis vila Duleis et rectus Dominus, propter hoc legem rla-
iimi>aculala. bil delinquetuibus in via.
Cui niultum dalur, muitum atj eo exigitur. Deus judex justus, Jortis et patiens.
Confortammi m Doraino, et ni potentia viilus Dominu»vutuium ipse est rex glorice.
ejus. D Deus maniieste veuiei, el'noii silebit.
Corde creditur ad j'ustitiam, ore auiem confessio 1 Divites eguerunt et esurieruot, inquirentes autem
fit ad saluteai. v Dominum non roiouentur oinnj bono.
Caro -concupiscit adversus spiriium, jspinlus au- Delectai'ein Domino, el dabil libi petitiones eor1-
tem adveiûs cainem. dis tui.
Corpus quod corrumpilur aggravat animam, et Declina a malo, et fac bonum.
depnroii sensum mulia cogitanlem. Date et dabitur vobis.
Conumpunt roores bonos colloquia mala. Dimittite, et dimitletur vobis.
Confiieroiui alterutruoi-peccata veslra, et orale Deus non est morttiorum, sed viventium.
pio iiivicem ut salvemini. Diguus est operanus mercede sua.
Cum Deus omnia facere possil, malum tamen quia Diiiges Domuiuu)Deura tuura ex toto corde tuo, et
iiilnl est, laceie non potest. ,ex loia anioia lua, et proximum luum sicut teijfsum.
Ciedens Deum omma posse pjcesiare, pelila cilius Deus hdelis el absque ulla iniquilaie.
meresur obliuere. Dorainus pauperem fncit et dilai, humiliai et su-
Contia Deuro coiisilium nec magnum nec mini- "blimat.
nuiro. Dominus ojortificat, vivilicat, deducit ad inferos,
Gaubi quce nou prcevidecur, non peruutlit quem- et redueit.
quaoitid meliora proficeie. Deum time, et mandata ejus ohserva, hoc est om»
Coattum seryitiuin Deusnon qucerit. -
cis homo.
ie$5 BED^l VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIAET SPURIA. W9«J
Disciplinam Domini ne abjicias, nec deficias cum lA Esl via quse videtur homini j'usta, novissima au-
ab eo corriperis. tem ejus-deducunt ad mortem
Diligile justitiam qui judiealis lerram. Equus paratur ad bellum, sed a Domino victorla
Divitiresalutis sapienlia et scientia. datur.
Doctrina viri per patientiam noscitur. Ex studiis suis agnoscitur puer. -
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gra- Est conlusio adducens peccaium, et est confusio
tiam. adducens gloriam. -
Deus charitas est, et qui manet in cliaritale, in Deo Esto fidelis usque ad morlem, et dabo tibi coro-
manet, et Detis in eo. nam viice, dieil Deus omnipotens.
Deum nemo vidit unquam. Emendemus in mehus, quod ignoranter peccavi-
Dilectio proximi malum non operalur. mus.
Dies Dominisicut fur in nocie ita veniet. Ebrietas et crapula omni Christiano est dete-
Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum. slanda.
Dum tempus habemus, operemnr booum ad oames, Escarum copia carnem ioceodii ad desideria noxia.
maxime autem ad douiestieos fidei. _Eleemosynam illain Deus exseeraiur, qase ex ra-
Deum quccreos, gaudium qucerit pina prtebetur.
Discretio esl mater virtuinm. Erubescere malum sapienticeest, erubescere vero
Disciplina vei misericordia multum desliluitur, si bonum laluitatis.
una sine altera teneaiur. Erral facillime, qni non curat quo rectius pergat.
Difficiiecorrigitur nequitia, quam concipit quis in j_] . Egens seqiteest is qut non satis habel, ei-is cui
pueritia. copia nulla sufficit.
Deo nihil mali est iroputandum, quandoquidem Eadem velle ei eadem nolle, ea demum firma ami-
ipso malo utitur ad bonuro. citia est.
Difficileest cuiquam agnoscere sanitatis gratiam, Eo lempore quisque incipit malus esse, quo potest
nisi per infirmitatis disciplinam. bonus fien.
Delicice et epularura varietas fomenta sunt lu- Ex alieno periculo sapiens se corrigit et emendat.
xurice, Effectum precibus trihuit pro vita precaotis.
Dolenlem non potest consolari, qui non concordat Egregius doctor faciens bona quas docet ipse.
dolori. Eloquium sancluro pretiosum Dt super aurum.
Duplici realn constringilur, qui et in seipso prava Esse Deo proprium cunctis est jure scienduni.
committit, etalios pravitate sua corrumpit. Expers doctrince teoebras patietur ubique.
Diu jacens in peccatis, diu quoque si cooverti vo- Elecli pauci, multi sunt vero vocati.
luerit, diabolicce teotationis molestias suslinebit. Est quasi vas vacuum, cui cura deest animarum.
Deus ideo dicitur creaos mala, quia et pro peccatis
noslris lmroiltit flagella. F
Divinus sermo sicut mysleriis prudentes exercet, Fidelis Dominusin omnibus verhis suis, et sanctus
ita superficie simplices refovet. in omnibas operibus suis.
Deo magis placet, qui sibi puras quam ijui plenas Firmamentum est Dominus limentibus eum.
manus prsebet. p," Flumen Dei replelum est aquis.
Dilficiiius arrogantia quam auro et geromis ca- Filius homiois non venit ininistrari, sed roini-
remus. strare, et dare animam_suam redemptionem pro
Duplicispeccati realus est, et non esse saneius quod miiltis.
credens, et siroulare quod sanctus sis. Filii hujus sceculiprudenliores filiis aicis in gene-
Dum injusti sceviunl, jusli purganlur. ratione soa sunt.
Dilficillimumest homiaera seipsam vincere. Facite vobis amicos de matnraona iniquitatis, ut
Diulurna quies vitiis alimenta minislrat. , cum defeceritis, recipiant vos in ceterna taberna-
Dapsilis el largus cunclis placet mortahbus. cula.
Dimidium facti perfectura dicere noli. Facilius est camelum per foramen acus mtrare,
Discere semper habet, qui Christum vull imitari. quam divilem inirare in regnum Dei.
Doctriose vcrba paucis piosuut sine faciis. Fur non venit nisi ut furetur et mactet et per-
De rebus dtibtis noli coolendere verbis. dat.
Discordes revoca, fautor merentihus insia. Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque
Diviliseverae sunl virlulum bona quceque. induc in domum luam.
Dives dicendus cui parvus suppeiu usus. Frustra jacitur rete aole oculos pennatoruni.
Favus stillans labia meretricis, et nitidius oleo
E guitur ejus, novissima autem ilhus amara quasi rfb-
sinlliium.
Excelsus super omnes genles Dominus, cl super . Fallax gratia et vana est pulcliriiudo, mulier ti-
ccelosgloria ejus. D mens Deum, ipsa laudabitur.
Exspecta Dominum, viiiliter age, et conforletur Flagellat Deus omnem fihum quem recipit.
•cor luuin, et sustine Dominuin. Feoeraiur Domino, qui miseretur pauperis.
, Ecce" quam bonuin et quam jucutiduiii hahilare Fugit impius nemine persequente, justus aulem
fratres in tiiium. qnasi leo coufideos absque terrore erit.
Ex abuadauiia cordis os loquitur. Fiducia magna erit coraro Deo eleemosyna omni-
Esiole prudenles sicut serpeates, et simplices sic- bus facientibus eam.
ut columbce. , Fundamentuni aliud nemo potest ponere, prseler
Estoie miserieordes, sicut et Paler vester miseri- id quod posilum est, quod est Chrisius Jesus.
cors est. Fidelis sermo et omni acceptione dignus, quod
Ex verhis tuis justificaberis, et ex verbis luis con- Cliristus Jesus venit m hunc muudum peccatores
demnaberis. salvos facere.
Eadem mensura qua mensi fueritis, remetielut Fides sperandarum substantia est rerum, argu-
vobis. mentum non apparentium.
Erue eos qui ducunlur ad mortem, et qui trahun- Fides sine operibtts morlua est.
lur ad interitum liberaie ne eesses. Fornicatores et adulteros judicabil Deus.
Jjxsecrauo peccatori cullura Dei. Fraier si Iratrera adjuvat, ambo coiisolabuiitur.
Egesias et ignomiuia ei qui deserit disciplinam,, Febris corporis calor, febris vero anuni cst avari-
oui autem acqutescil arguenti, glorificabitur. tia et hbido.
_097 PROVERBIOBUMLlBLlt. 1098
Forlissimum jejtinium est panis el aqua. _"_ Gr.ivissimura inimicitije genus/Iabiis benedicere,
Flagellum Dei tunc dtluit culpam, cum mutaverit et corde maledicgre.
vitam. Gloriari et superbire pro teraporibus commodis,
Fraudem Deo facere videlur, qui, proposito spi- indicium est animi insipientis.
rilualis vilaereliclo, ad sa?culumreverliuir.' _.Gloriosiusest injuriam lacendo tolerare quam re-
Futura providere specialiter pertiaet ad illos qui- spondendo vindicare.
bus cura commissa est super ahos. Gaudia integra nusquam suot jn lerra.
Frigus et faraes simplici vestilu ciboque expelli Gulse et liixuriae dedilus comparatur jurnenlis
potesu insipientibus.
Fidelibus nox in diem mulatur, infidelibus aulem Uratis a Deo dala, gratis eliam sunl hominibus
ipsa etiam lux tenebrosa efficitur. danda. .
Formam mulieris non animus prius quam corporis Gravis aniiiuis dtibiam non habet sententiam.
oculus concupiscit. Grave est peccatum, unde aliquis peccandi sumit
Frequenter"superantur prosperitate, quLsuperari exemplum.
non poterant adversitate. Generalia coirimoda nemo ficereJlebet sibi pro-
Fortitudo justorum est carnem vincere, delecta- pria.
tionem vilse prassenlis exstinguere. Grala Dpo dona fert, qui frangit mala Vola.
Fortitudo reproborum est transitoria sinc cessa- Gaudeas in Domiao gustat suavissima mella.
.lioms diligere, feonlra flagella Conditoiis insensibili- Grande scelus grandi studio debet superari."
tei perdurare. n Gloria mundana nullis est prorsus ainandj.
Formidari diabolus non debet, qul nlhil nisi per- Gratia soja. Dei quos vult faeit alta mererK,
missus valet.
-j-F-rusiranili, nec aliud se fatigando, nisi odium H
quserere, exlremae demeniice est. Homo sicut fenum, dies ej'us tanquam flos agri.
Fruslra pro salule eorporis laboratur, jiisi saius Homo cum in honore esset, Gftmparalusest fu~
animseobtineatur„ mentis inspienlibus, el similis factus est illis. _
Facihus sacculos qtiam nosmelipsos ahnegamus.. Homo vanilati siinilis factus est, dies ejus sictit
Fideliuset gralius obsequium esi, quod amore urobra
magis quam metu geritur. prsetereunt.
Ferreas mentes libido domat. Habe fiduciam in Domino e\ toto-corde tuo.
Flammse inexstinguibili.quandoqae Iradelnr. qui Homo videt in facie, Deusauiem intuetur cor.
Hceredilasad quam fesiinatur ln pnncipio, in no-
hlc avaritite et maliticeisuceiiicendia-exstinguere ne- ' vissfmo beoedictiooe carebit.
glexii. , - -de lua substanlia, et de primi-
Facilis venia huic est danda, qui non peccat ex liisHonora Dominum
iudustria. frugum tuarura da pauperihus.
Fortior est qui cupidilates quam qui hostesîib- jn Humiliamini sub potenli manu Dei, ut vos exallet
jicil. tempore visitationis.
Ferox alque inquietus Iinguam semper litiglis Hilarem daiorero diligit Deus. i
exercens caui comparatur. Hora est jam nos de somoo surgere.
Fornlcamur a Domioo, quando "adulterinis cogita- C Honio nascitur ad laborem, avis ad volatum. -
tionibus ab ejus amore caslo deyiamus, Hccreticuro hominem post ttiiaro et secuiidiiin
devita.
_Fcedis immundisque iibidinibus dedilus, sordidce correplionem Horreodum est 'mcidere iq rnanus Dei.
suis voluptatem itnitatur.
Facile offendit qai iion optiinis, sed pessimis pia- severare. llumanum esl peccare, di.ibolicuni vero esl per-
cere cupit.
Fortia gesta tuae ne demonslres cito vitce. Hoc studio converli quisqueaiebet ad bona, quo
Felix qui requiem ppteril captare perennem. operatiis est mala.
Eelices ocuh qui cernunt gaudia coeli. - ._ Hserebat jugiterin malis, conversus faciat idem iu
Ferrea mens diclis crebro superatur ioiquis. bonis.
Fructibus ex propriis arbor cognoscitur oiiiuis, lionesias el sobrietasîn cunctis rebus sunt appe-
Fmis prcecepli constat dilectio Christi. tenda;-
Hotior Deo ex.iibitus exhihentes ccierna gloiia
dignos facit.
G Henorem et imperium si vis habere, d.iho lihi ma-
gnum, impera lihi.
Guslate et videte quonlam suavis esl Dominus: Honorare parentes, ad omnes pertinet homines.
beaius vir qui sperat in eo. Humilibus et iidelibus divinceiegis^nfysleria j>a-
Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. tent, supejbis autem et infuletibus latent.
Gratiam et gloriam dabit Domintis. vt Hoc est funditus a malo recedere, ex amore Dei
Generalio rectorum benedicelur. jam nolle peccare.
Gaudium erit 1n cceJojsuper uno peccatore poeiii- nisDomines plusquam Deum timere, non esl religio-
Cbrisiiance.
lentiam agente, quam super nonaginta "* hdvem justis, Haeres et propinquus est sp'riiualis aroicus
qui non indigent prjenitenlia. ^ Hactenus.exiremi liunt saipissiinc priroi.
Grave est saxum el ouerosa " arena, sed ira sttilti Hos quos l.esisli, citius placare jneinento.
utroque gravior. Horrida bella gerit, quijpacis Tcedera spernit.
Gloria patris fillus sapiens est.
Gloria et lionor et pax omni operanli honum, Jn- Jlostein fer Dominum. sed etin se dilige charuro.
daeoprimuin el Groeco. iku! quam raia lides repentui nuuc apud ouiues.,
Gloria nostia
~ hsec esl, lestiinonium_conscientise
~ ^ I
nostrse.
<3emioadilectio homines facit proximosDeo. Inltiam sapientise limor Dominl.
Grandis offensanolle placare quem offenderis. Intellectus bonus omnibus facientibus eum.
Grandis Ecclesiae destructio neglecta cceoobioruoi lu circuitu impii ambulaut.
provisio. In Deo faciemus virlutem, et ipse ad nihilum <l£
Gestu corporls hahilus demonstratur mentis. ducet ioimicos nostros.
Gladius utraque parle acutus est verbum Dei, pe- Iminittit angelos Domini in circuitu timenlium
netrans animam et corpus. eum, et eripiet eos.
PATUOL.XC.
1099 BEDJE VENERABILIS OPP. PARS 1. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. liOQ
in memona seterna eril j'usttis, ^ ab auditione mala (_.volunt,ipsi vero alios tolei'are reniiuuh
noniimebil. 1_ Iiilirujitas carnissipatienlersustinealur, est- quasi
- - .
ln patientia vestra possidebitis animas vestras. pnrgaidriiis iguis.
lropius ciiiii 111profunduro peccatortiro venerit, lllob exspcctat gloria, qui lahoriosa gerunt eerta-.
coiilenincl. mina.
In malevolam aiiimanJ non introilril sapienlia, nec J
habitabit in corpore stibditopeccalis.
lnvidia di.iboli mors intravit jn orbem lerrarum. Juxia esl Doniinus his qui trihulato sunt corde^ et
Ififuriius ct |icrditio GoraihTDomino,quanlo niagis lmmiles spinlu salyabit.
corda Jiljorum horniroiin. Jacta super Doniinujncuram luam, et ipse te enu-
lnler superbos seroper jurgia suiit, qui autem cun- triet., -
cta aûnt cousiJio.Teguntur s.ipientia. Jud.cia Domini vera jusiilicnla in sonielipsa. "
I|i omnibus openbus tuis merooiare novissima, et Jiisius ut palraa florebit, ut cedrus Lihani rouiti-
in seternum non peccabis. plicabilur.
In fine honunis denudatio operum ejus. Jiistus es, Domine, et reclum judiciuni ftuira.
ln die bonorum ne Jmuiemor sis malorum. Juslorum semita quasi lux"spleadeus jjTocedit, et
Initium omros peccati superbia. ~ crescil usque ad perlectam diein.
In desideriis estomnis otiosus. Jadicium durissimum in his qiii prcesunt fiet. -"
In multilnquio non deerit peccatum. Justus ex fide yivit.
ln oroni loco oculi Domiiii cohteiuplantur bonos "R Jusli vocahulum non amittit, qui per pcefiilenliam -•
ct roalos. semper resurgit. _
lo oranibns exhibeatnus ~nosmet-p os sicut Dei Jejiroium non est perfecta virtus, sed mullarum
niinisiro1.. - - virtulum Tuodamenlum.
- InAh«cipso peccat homo, quod peccare velletrsi Juslilia huinaiia taro fragilis est, ul potins remis-
inolte potuisset. - , sione peccalorum constet, quam perlectione virtu-
Jntcuia supplicalio dormire cor mandum vetat. tum.
lnvflcaodus est Deus jugiter, ut voluoiatem simul Jugiter altendendum quahta Dii *j_ratia sit nobis-
et facnltaiem, hene agendi nobis prsestare dignetjir. cumr -
Ideo omnes 1 diabolicce teniaiionis roolesti.is pati ' - " " L " '
peimillimnr, ul omnibus easdeni jnolestias palienti- . -
bus^compati et condolere sciamus.-^ Lcetelur eor quapfeoiium Dorriinum.
- Iter longutn agentes majori providentla indigent Lex Domininmroaculata, converiens animas.
quaro prope proficiscentes. "Laitabitur justus in"Doiiiino, et speiahit in Do^
"lta et monaclii jugiter-Deo sei-vientes magis egent mnio, et laudabanlar omnes Tecii eorde.
providen quam cceteri libere \ivenies. <- Lux oria est juslo, et rectis coide lcetilia. .
Infinito labori fiiiilus quanluscunqueTsitcomparari Lapidem quem reprohavei utit - aidifieaiiies , hic
nequit. factGs est iu caput aaguli.
Invisibilia Dei per ea quce-facla sunt inlellecta Labores maiTuumluarum quia manducabis, healus
cons]iiciuuiur. P es et benetibi erit.
Iofirma mundi elegit Deus ut ronfund.it loilia. - " Lata ei-spail<isa"via est que ducit ad iriortem.
lnilium boiioruni coufessio-eoijualorum. Luce.il iv£ vestra coraiu liomiiiihiis, tut_ videant
Ineassura caro atfligilur, simens volupiaiibus non opeia veslra bojia^, et glonficenl Palrem veslrum,
reluciatur. _, -qui in ccfilise*l.
lanocentia vera""est, qujp nec sibi nec aliis nocei. Lex per Mojsen data est gratia et ventasperje-
Iiacundus cuin irasci desieut, tunc sibiniet maxi- suin Cbnstum facta est.
me jrascilur. Levunu» corda nosira cura manibus ad Deum.<
Iracundus etiamsi morluum suscitet, nulli placel. Leo rpg ens et rurûs esonens princeps nnpius
Infeliciores sunt inah cuin cupita pcrfeceimt, super populuui pauper.em.
quam si e.i qu.c cupiaol iuiplere noo po^sent.' Ijingua sajjientiuro ornal scieni;iara".
inlciiciores suut qui ' faciunt, quam qui patitumir jaia Laropas coiilempta apud cogittuiones dhitum pa-
injuriain. est ad tempus siaiulum.
sfgins concupiscentise earnalis quanlo diulius ar- Lingua placabihs lignum vnae.
dere periiiiltilur, tautu dillicilius exstingtuiur. Lutera occidit, spintus auteui vivificat.
lngratus unus mullis rniseris iiocel. Laudet le alieuus, et noji os tuuro.
Inopi beneficiuiu bis dat, qni dat celeriter.' "Loquiniiiii ventate.n uuusquisque cum proxirao
Inopiaj parva, avaruis destint omnia. suo, quomam surous iavicein roenibr.i,
iinmiros dihgere grave quideni est prseceptuoi, Lingua si non restringiuir, nequaqnain' ubrcecidil
sed grande pisumium. jacel, sed semper ad 'deteriora labitur.
Improvidus miles lortem se in pace glorialur. D Lupas adveiueosjiidicai quo aiuuio quilibet paslor
IJlis dimiltunlur miniina , qui niajora» distticte super gregis cQstotliarastabat. -
Jleverunt peccala. Jjucerna corporis esl oculus, lux autem" raemis sa-
In niahs sperare bona, nemvnisi innocens solet. pientia spii itualis. _
ln multiS irustra laboral, qui sua magis"quaro Lacrymce veniam non posiulaoi, sed mereotur.
se ipsuin Deo ollerre studet. > -c I LJIKIISluiuiaiice avidus, diyiiwj ' retributioins re-
ln vantimdaborat, qai ctcum lionorat. ' ' spuil iuuinis. ,
ItijuTi.im-ioagiiam_-Creaton-f.jcil,
" <jm creaturaoi Labor iuijjrobiis omiJia vincil. ^ _\
ullam plusquam iljuin diligit. L*U jn.igis quam ^nslia quOsdain homines cor-
Jniperal aul servit collectapecunia euiqtie. ruiiipniil.
lovidus alienus marcescii rel)us*ypinu». Jj.ihorassiduus caroales depiimil spstus. -
Iropedil ira aninium-oe_posbit cerneie veriim. - Liljer e\t dicendus, in qho nulluin reguat vitiuni.
Jmpia""quseqiiestudeiib , uequit in Cltnsl/Jore _ Longo usu disceiidum cst, quid ûique loqui vel
prudens. laeoie conveuiat.
Invidise plenum super omnes eon ,ta*iegenus. Lucrum turpe>ut dispendium fugito.
Indurare Dei njhil alra JLestj nisi non roibcrcri. -.Levis alque liiconstans inliil ovihus jlifferl.
Incrassata caro gustat co?lestia raio. Licet muitis vita lua plaGeat,Jihi placere non
Inter epulas diflicile ser\atur castitas. debei.
hifiimi pene •oiiines*se q'idem ah aliis lolcrari Lucruin sine damno allerius licii nou p-itest.
'
\m PROVERBIORUMLIDER. .' . 1102
Libidinis impelus abstinenti.ic expeJlil virtus. /_ visitare sancta el proctil posita loca, cum fuerint-re-
_.
Latentem superbiam ml roagis non-comprlmit, versi muiio pejores fiunl quaro aoica.
quam cnlpa patens; - _: Mores et studia reclorum el suhjectorum qualijate
Lascivus juveois eget ul crebro monealur. inspicjunlur.
Leges aoiiqaasne transgredienilo resolvas. ' Majora cnmina et tarde credenda suntcurmaii-
Laudat rite Deum, qhi vere diligit illum. diunlur, et citius punienda cuin veraciter agnoscun-
Laude manet dignus, qtii nititur es«e beuignus. tur. - J
Lumbos prsecingu, qui cariiis vota restrjngit. Melius est rusiiciiatem habere saiictam, quam elo-
Languor Jnsolilus iusoliluro ettaoi qucerit mcdi- queiitiara peccatricem.' _ , ><.-
cince genus.. Mollis et dissoiutus non vir, sed mulier est di-
M cendus.
Mulier dans oper.im vjiinli, vir potest dici.
. Magnus Ilominas noster, et maj_na virtus egus, et Melius est facere di\oriiura cum horoine, quaro
sapienlice ejiis non est namerus. cuni Deo - _, .
Mirabihs Deus iu sanctis suis. t- Manus pauperis, gazophylacium Christi est. _,
MagousDomious et laudahilis nimis, el magnitu- "-MajeSabbatum celebrat, qui a bonis «peubus vacat.'
diois ejns non est finis. -Magna j>arsm)lelligenli.)pscire quid nescias.
Misencordia Domini plena est terra. Magna securilas esl coidis, aliena non appetere."
Magnaopera Domini,exijuisit.i moiiines volunlales llihtis GUjUslibetfonitudo non aguoscjiur, nisi_in
ej'us. - , ]
__ bello.
Misericordia Domini ab ceterno, et usque in ceier- Mala mors pulanda non est,-quam bona vitaprse-
num super timentes eum. cessit. _ _
Jalutuabitur peccator, el oon solvet.,3'ustus autem Malus ubi sesimuJat bonum, ibi est pessimus.
miseretur, et tribuet. r Maleiroperando summu.ro imperiumaroiltjiur.
Misericordiam et ventatem diligit Deus. Mala conseienlia nusquam requiescil secura.
Multcetribulationes juslorum, et de omuibus his v Moiluus huic inundo nil scii nisi vivere Christo. %
iiberaUil eos Bominiis. Magnuni cerlaoien juvenilem vincerecarneni.
Mulia fl.igeliapeccatoris, speranteiii autem in Do- -Maxinia fit pestis,-"cum,pastor erit puenlis.
mioo miseruordia circumd.ibtt. , < Menslevis ac fragihs ciio perfert scandala carnis.
Miserator et -misencors Deus, patieus el mullum Mensassueta mahs, vix eripieiur ab illis.
misericors. Mors et perduio dicenda est ececaJibido. - \
Mors peccaiorum pessima; el qui oderunt justuin, Maxime qucerendum quod semjjer erit retinenduro.
delinquent. _ _. ..
Melms est,modicum juslo -super divitias peccalo- N -
rum multas.
M.ij"oremcharilaiem nemoJiahet, quam ul animain Novit Dominus viara " j'ustorum,"*et jter impiorum
suara ppnat quis pro amicis suis. penbil. _.""-'*''
Mercenarias videt lupum venienlem, el dimittit JSoii semulariln eo qui prosperalur in via sua, in
oves, et fugit. - _ , - bomine faciente injusiuias.
Melior estv-obedienliaquam victimce. '
C JNoluelien sicut equus et
*" "*mulus, quibus nbn est iri-
Mehora suot vulnera dihgeolis, quara fraudulenta lelleetus.. _,-,""
oscula odicnlis. - - Nolue^perare ia iniquitate, et rapinas nolite con-
Melior est patiens viro forti, et qui dominatur cupisiere.
animo suo, cxpngnatpre urbium. Nisi Domious custodierit civitatem,- frusira vigilat
Mehor est buccella sicca cumgaudio^.quani-domus qul custodit eaoi.
plen.t viclimis cum jurgio." --*• . Non salvatur rex per multaro virtutem.
Musica m luctu, importuna narratio. . Nolite confidere in prineipibus~,iniiliis._liominum,
. Metior est iniquitas viri quam beneiaciens malier. in quibus uon est salus.' , ,,
Melius esl htimiliart cuta mitibus, quam dividere Neroo bonus'msi solus Deus.
spolia cum superbis. .Noii in solo pane vivit homo/sed in omni verbo
Meliusest ire.ad domum luetus, quam ad doroum quod procedit de oreJDei."
convivii. j Nonresl opus sanis medicus, sedjnale habeutibU?.
Melius est- a sapiente corripi, quam stultoruoi Nisi quis renatus luetifex aqua et spiritu, noirpo-
adulatiooe deeipi. test mtroire in legnuro Dei. . -^.
Memoria justi cura laudibus, et nouien inipioruin NeaiQ potest duobus domiais servire. _
putrescet. - JNoa potest arbor bona fructus ihalos facere, rteque
MemeiiloGreatoris lui in diebus j'uventutis tucc. arbor mala Iructns bonos facere".
Militia est vita horoinis super tei'iaro,.et sicul dies Necesse est ut veniant scandala, vce autem homini
merceaarii dies ejus. 1 illi per qriem scandalum veuit.
B J
Mors et vila in roanibus Iinguse. Non esi discipulus super magistruoi. , '
Mullumvalet deprecatio justi assidua. Nibii (TpeFtumquod non revelelur, et occultum
Modicumfermentum toiam massam corrumpit. ' '
quod non sciatur. .
Muodus transil, el concupiscentia ejus; quiaulem' Nemo nuttehs manum suam ad aratrum, et aspi-
facit \olunialein Dei, inanet in seternuro. ciens reiro, apitis est regno Dei. ' '*
Melius est non habere quod tribuas, quam impu- Ne tardes converti ad Dominuni.
deriler pelere miod des. Non est speciosa laus m ore peccaioris.
Melrosest heoe vioci, quam male vincere. Noli neghgere disciplinam JDomini,et ne faliêris
Melius estpnus Jacere quod evenil, quaui postea cum ab eo argueris.
maii faeti poeniiearis. Noli arguere derisoiem, ne ode,rit te; - aVgue sa-
et *"'
Mendacium non est^ cum de rebtis inseusibilibtis pieofem, diliget te.
Non est homo justus super terraro, quifaeilio-
quasi <le sensibihbus uiystice loquiinur. num, el non peccet.
Jiliraodum fiimul el dolendura, quod plures, quasi NovitJ'ustus animas jnmentorum, suorum, viscera
rehgiosi, a cibis quibusdam absiinentes, roox^quasi atitem "" impiorum crudelia.
scelerati pesshna quaJque agere oinni modo sludent. Nonjignoscitur in bonis amicus, nec absconditur
Miraodum dolendumque nilnlomlnus et illud, inmalisiniroicus.- -_ _
quod plurimisimulanies se pre peccatoruin vema Nec coratn cseco ponas offcndicuium.
'
4105 BCD,E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. H. — DUBIA ET SPURIA. 1104
Non vult Deus mortem peccatoris, sed ut conver- A _ Os justi medilabiiursapientiam, el lingua ejus lo-
tatur et vivat. quetur judicium.
Nibil in lerra fil sine causa. Obsenabit peccalor justtim, et stridebit super etim-
Novil Dominus qui sunl ejus. dentibus suis.
Non solum rei sunl qui laciunl mala, sed qui con- Ooinia quaecnnque voluit-Doininas recii in eeelo et
senliunt facienlihus. iii lerra, in maii et iu oronibas abyssis.
emo coroiiabitur, nisi qui legitime certavcrit. Oinne ngiium in seipso divisuin desolabllur.
- Noli vinei a malo, sed \ince in bono inalum. Oronis plaiilaiioquaiiinon plantabtl Pater coelesiis,
Nolile diligere inundum, neque ea quce iu muiido eradlcaliitui,
sum. Oiniiis qui facit peccatum, servus est peccati.
Nolile mirari si odit vos muodus. Omnis qui petit accipit» et qui qusent invenit, et
Nemo quod suuin esl qujeiat, sed quod alterius ptilsanii aperietur.
taniuuimodo. Omnis qni se exall.it humiliahitur, et qdi se llUilii-
Non dibgamus \eiho neque lingua, sedopeie et ii.)t exaltiibilur.
veritate. Ouims arhor quse non faeit fruetum honum, exci-
Non est personarum acceptor Deus, sed in omni detur et in igneui roilietur. -
gonte qui liinet Deuiii, ct operatur justiiiam, ac- Omni hahenti dabitui, ab eo autem qiii non habet
cepius est illi. et quod habet auleretur ah eo,
Nihil infelicius felicltale peccantium. ' Orane peccatum et bla^pbemia remiileiur honiini-
Nilens cutis sordidum denionstrat animum. 1g bus.spintus auiero blasphernia non remitteiur.
Non est-secura la-tnia io diviros paginis multa co- Oraie ne fuga vestra liat hieiue vel Sahbato.
gnoscere,«ed cognita cuslodire. Omnia possibilia suot credeoti.
Nosse et possehona jvriusincognila atqueimpossi- Oioni tempore benedic Deum, et pele ab eo ut vias
bilia, denjjnsliat gratice supemcedona. tuas diiigat.
Nilesltam facilequod non fiat dilficile, si invilus Otnni custodia serva cor luum, quia ex ipso vita
'
facias. procedit.
Neuio in alinm priiisquaiii in se ipsum peccat. Omninegoiio lempusest, etopportuniias.
Niinquam Deus meiiiem deserit, quse peccata sua Omnia lac cum consilio, etpost factuin non pceni-
veraciter agnoscil. -. tebis.
Nescit pene quid labor sit, qni nunquam eircaspi- Omnissapieniia a Domino Deo esl.el cum illofuit
rituales nequilias eertare sindiiil. serojier.
Negligeiitia et oiiosilas homiirem traliunt ad iute- Odium suscilat rixas, et universa delicta operit
rittim. charitas.
Nisi quisjn fideelspefundatus fuerit.ad charitaiis Omnia operatur unus alque jdem spirilus, dividens
verje tuJturo non ascendit.
' Niiili\el singulis prout vult.
malevel bene coniingit propterse solum, Omne quodetiiiqoe facitis in yerbo aut in opere,
omnia in noniioe Doaiini Jesu , gratias agentes Deo
'sedutsimul aliicorngamur aiilconsolenturperilluro.
fsequilia diaboli qualis tn Job iuisse legitur, talis et Patri per ipsum.
in oroiieshomiues ei it, si titntum perniittatur. („ Oiones uaanimes in oratiooe esiole, compalientes,
u
Nemo in Ecclesia amjiliu» nocel, «juam qui per- frateroitatis amatotes, miseiicordes, inodesti, hu-
verse ageos regiiiien teuel. miles.
Non multitudo peccaiorum, sed impielas hommcm Onine gaudium existimate cura in lentationes va-
ducii ad despeiationera. rias incideritis.
Non est in hominib potestate vila illius. Oniuis qui odit fratrem suum, homicida est.
•
Nil cuiquam proderii ceslimarisanctus, cumnonsit. Obedireoportei Deo inagisquam hominibus.
Nil petas qnofl negalurus es. Omne daturo opiiiiiuui, et oniiie donura periectum
' Nimis dolenda prsesumptio, quod ea inala facere desursum est, descendeus a Patre luminum.
prajsuroiint Christiani. quse exsecrantur pagani. Ocolus non vidit, et auris non audivtl, nec In oor
Nam C.hristiantDei sui sancloruroque suoruni de- bominis asceudil quje prseparavit Deus diligeu-
struunt monasteria, pagani autem sua veueraotur nbus se.
idola. Omuia munda mundis, coinquinatis autem et infi-
Nonvivas aliter in soliludine, allter in foro. delibus nihilesi munduro.
Nil scire vel curare, hoc est mortuum vivere. Omnia hcent, sed non oronia e\pediunt.
Negat sibi ipse, quid quod difficileest petil. Oiiuiis lufiQeliuravita jieccatuui est.
** Oliositasioifliicaest aiiHiise.
Nulliiniponas quod ijise pali non possis.
Neroopericulosiuspeccatqiiamquipeccaiadefeudii. Omuis dies velut ultimus tr.tctandus est.
Neino nobihs nisi quem nobililat viitus. Otiosum verbum est, quod aut ratione jnslae ne-
Nisi quis tiniorem amoremque Dei ante se jugiter cessitatis, aut iiiientione pi.e uiihtatis caret,
ponat, cito in ahquod peccalum lahitcr. D Obseqtiiumamtcos, verttas odium pant.
Nemo se satis metiri praevalet, msi alterum cousi- Occasiooes deesse non possuut peniuris.
derei. Oniitiiioerrat, qui pei p.icero et oiium se assequi
Nil magonm est in rebus liumanis nisi animus Iriutnphum putat.
magna despiciens. Oramsdiviua percussio atit purgaiio esl yiia? prse-
t\on homo non aurum polerunt dare quseqne bea- senlis, aot initiuin pieo.e sequeiilis.
tuiii, sed virluie Dei consisiilviia beati. Oratiooe contiuuasupeianiur vitia.
Nil peccaal oculi, si mens velil lns dnmioari. Opere melius quam verbis Deus laudatur el praedi-
Non poierit dici quatn mulia sit ars initiiici. catur.
Nil cied.is actiini, cuin quidquam restat agendum. Oculipetulantes tordis luxuriosi suntprodilores.
Nil piodest didicisse "bolium,nisi feceris lilud. OcculU' et jugiier peipetralje culpaj mereotur, ut
Ne lardare veiis, si queni converlerepossis. reges pastoresque peneisi coastiluantur.
Non ebl roulta"sciens-laudandu*s,*sed bene vivens. Onmia iidei argutnenta a pr.eterltib rebus sunt as-
Nisus stultpram par semtier amai sociorum. sumenda.
• Onme quod est juslum, merito dici valet unum.
0 Oranduni semper, ne sedticajnur ab hoste.
Oiuiii prsulalosubjectus sis quasi Christo.
Oculi Doniini super juslos, et aures ej'us io preccsi 0 quaniis curis mens indigjt oinnibus horis.
eoiuni. Ob quod incnlitur, anim:mi"jugulaierefeitur.
HOS PROVERBIORUVILIBER. - 1I0G
- p <A Plns suot Iaudandi benefacientes .quam benedi-
centes
Prope est Dominus""omnibus invocaniibus eura in Pecunia luiic flt preliosa , rum pro Dei amo e
veritate. liansJata in alios desinit poisideri. _ • '
Pretiosa in conspectu Doinroi mors sanctorum Plurnni infainiaro, jiauci vero verentur reatuscon-
ejus. sciejiliain.
Prohibe linguam tuam a malo, el lahia tua ne Io- Pacero curo hominihus b.ibcas, bellum cum vitiis.
quantur doluro. Pecujiias imperare oporiet, non servire.
Patientia pauperuoi non peribit in fiiiem. Pauperias anini.e m.ijor qiiatitcorpjiis exslat.
Petite, et dabitur vobis; qujeriie, et inyenielis; Petcans quolidie studeat mox se repar.tre,
pulsate, et aperietur vobis. Perleuus-milcs pensat ssepissimeviies.
Perfectus ouinis erit, si sit sicut magisjerTjiis. Perversi meuti su.i culpa est max.iiia pcena.
Potens esl Deus de Japidibus suscitare filios Prccceps ad risum , prseceps quoque lertur ad
Abrahaj. îram.
Percute filium tuura virga, et liberabis animam Prompius vel lacilis ad risus schemata ncsis.
ej»s a morie. Phtiihus intentub minorest ad srogula sensus.
PIus proficil correptio apud prudentem, quam Proiseos vita bievis, sed vita fulura pereirois.
centuiu plsigceapiid siultum.
Perveisi diflicile coingunlur.
Princeps qui libeuter audit verba mendacii, oranes g Qiiam bonus lsrael Dewshis qui reclo siml corde.
nihiisiros habel impios. QiicurueDoiuinuro, et contirroaiirini; quserite f.i-
Per quse quis peccat, per Iwc el torqaetiir. cie ii ejus semper.
Pcndus-cl pondus, ineasura el ineusura, utrum- QuajiriteDominum, et vivet aniina vestra. '
que abominahileest aute Deum. Qui limetis Doiiiinuai, laudate eiim.
Piobaia virtus corripit.insipientes. Qui diligilib I) Jiiinimi, odiie iiialiiro. ;
Propter peccaia populi regoare facit Domiiius hy- Quouiodo miserelur pater liJiormn, miseitus est
pocriiain. Doiiimus tiroeoiibus se, quoaiain ipse cogoovii h-
Peccator vel puer eenlum annoruin maledicius •gmentuio noslruin. s_
erit. Qui iion accepit in vano aiihnam snain, necjnra-
Pugnabit orbis terrarum eonlra inseiisalos. vit m dolo proxmio suo, liic accipiet benedtctionem
Po>t concupiscenlias tuas noa eas. a Domuio.
Proliate spirilus, si ex Deo siut. Quis sicut Dominus Deus noster, qui,in altis ha-
Prudeniia carnts mors esl, prudeniia autem spiri- bitat, et iiuniiiia respicil iu JJCBIO et in lerra.
tus viia ei jiax. Qui seminant in lacryrais, iu ,exsultatione me-
Petitis, el non aceipitis, eo qnod male pctatis. lent.
Pleniludo legis est dileciio. Quceriie primum regnum Dei, eLjostiliam ejjis, et
Per mulias tribulaliones opurtet nos inlrare in re- Iicecomnia adjicieniur vobis.
gnum Dei. Qui perseveraverit usque in linem, hic_ salvtts
Peceantes coram omnibus arguanlur, ut cceteri r erit.
.metuin habeant. u ,<Juce impossihilia sunt apud homines, possibilia
Positi in deliciis atlendere nequeunt quanta sit suui apud Deum.
poena perennis. Qm'est ex Deo, verba Dei audit.
Pax vera est dicenda, cufn spliilus et caro conve- Quid prodest honiini, si universum mundum Iu-
aiunt omni roodo. cretur, animce vero suse detriinentuni patialur.
Pacificus homo filius Dei mereiur vocari. Quani dahil homo comnititationem pro atiiina sual
Paremes in tantum diligendi smit et honorandi, Qui dixerit fratri suo Fatue, reus erit geheroice
quanluth illi sulijecti sunl summo Pairi. ignis.
Prselalis ac seuiorlbus suls ioobediens mereiur Qui odit nnimam suaro in hoc rouiido, in viiam
aut si ipse prselatus fuerjt_aliquibus, ab eis eadein seiernam cuslodit eam.
patiatur. Quod Deus conjunxit homo non separet.
inlidelis-esl in iniiiimo, el in nmjori infide-
Paslor quijibet fugit., cnjn subjectis solat um sub- lis Quiest.
Jrahit, aut iojustitiam videns non <eontradicit.
Par suppjiciom subibunt, qui pariter peccaverunl. Quasi scelus idololatri B_esi,Deonolle acqtneseere.
""Poeiiiieniiaveraesl et jerpetraia mala plangere, eum Quserile Doininum dum inveiuri putest, iuvocale
dum prope est.
et plangenda non perpefrare. Qui sequilur jiislitiaoi, diligitur a Doiuiho.
Pulilica cfilpa, publica etiam indiget poeniientia. Qui ahscondii sceleia sua, 1100dirjgetur; qm au-
Pcenas graviSbiroasquandoque sunl passuii, qui tem confesstis fueiil et reliquetil ea, roisericordiatn
noii pro sceleribus suis renuunt parva flagellapiaii. D consequeiur. j
Plenus venter facile dispniat de jejuuiis. , Qui diligit disciplinarn, diligit et sapiemiaui.
Perfeclum odium est, quod nec justitia nec ratione Quiuffert sacrificiumexiiibstanliapauperis, cpiasi
caret. qui viciiiu,t Dliuinin conspectu patris SIII.
Pecolum peccato adjicitt.r, cum icl quod nequiler Qui averiit aurein suaui ne audial legem, oratio
gestum est nequiler etiam -defendiiur. ejus erit exsecr.ibilis.
Probatio bonce volunlatis, noJle peccare «um Quasi tempestas lmpius pertwusit.
possis. Quaenon cougregas in juvculuie, quomodo ea ha-
Providendum est cunctis pro Dei amore Jicita re- bere poteris io senectute.
Jinquentihus, ue tepide viventes ad ilheiia corruant. _Quipronus est ad misericordiam, benedicelur.
Pro qualitate audieutium formari debet serroo do- Qui fratri"*suoparat loveam, ipse incidet in illam .
ctorum. Qui roodica spernil, paulatim decidet.
Pravis morihus setnper gravis est vita bonorum. Qui sibi nequani esl, cui boaus erit?
Pcccata qusedam aniroani polluunl, qusedam vero Quodcunque potesl inanus laa lacere, inslatiler
exsiinguuot. operare, quia nec opus oec latio nec saplenlia eruiit
Priusquam promittas delibera, ue post prom'ssa ,apud ioleros, quo tti jiroperas.
mininie expieta niendax dicaris. Qui parcil virgce,odii liliuni.
, Periculum uunquam sine periculo vincitur. Qui timenl Deum , nou erunl incredibjles verbo
Pmdeniia rerum exitus njelilur. fllius.
(l"07 BED.E VENERABILISOPP. PARS i. SEOT. II. — DUBIAET SPURIA. 1108
Qui mollis-et diSsDlutusest upere suo, fiater est A Ojiod onusquisque non experlus cst m semetipso,
sua opera dissipantis. dilfieile credit jo alio.
i Quod limel iropius, veniet super eum. - Quis dives? Qui nil ctipit. Et qu's pauper? Avarin;.
Qualis reetor est civitatis, tales inhahitantes. Quod satis est cui coniingit, nihil amplius upiet.
Qtii cuslodit ossutim, custodit etanimam suam. - Quid stulii<proprium? Non pos«e et velle nocere.
Qui ohdurat aurem suam ad clamorem paupens, Quod prudentis opas? Cnra possit, nolle nocere.
et ipse clamabit, eluon exaudietur. Qtiam prope sit littus, in corde roaris labyrin-
Qui docet talmim, quasi qui glutinat testam. tiius! .
Qui-ad justitiam erudiuol nuillos,'-quasi stellceio Qiiantumplus valeas, tantuoi sumraille le Chrislo.
perpetuas ajterniiates. Qui'libidat multuio , de le quoque quserit ld-
Qui in uno offendit. multa hona perdil. ipsum.
Quanlo magous es, huoiilia te m omnibus. , Quam bonus est Dominus cunctis qusereotibus
Qui limet pruinam, veniei super eos nix. illum !
- Qui in sladio currunt, omnes quideni currunt, sed Quam teoebrosus amor quo lucis spernitur au-
uiius nCcipifbravium. ctor! -
Quicunquevoluerit amicusvesse
"
sajculi Jiujus, ini- R' '
niicus Dei constituilur.
Qui se existiroat siare, videat ne cadat. Regnumtuum. Domine, regoum omnium ssecu
Qni habet aurem, Jiudial quid spiritus dicat Ec- lortiin.
clesiis." _ ' _ <• JJ Rectos decellaudalio.
Qui convefti fecerit peccatorem ab errore vise Redimet Douiiiius animas servoruoi suoruoi, el
suae, salvabit aoiroam ejus a morte. non deliuquet omnes qui sperant in eo.
Qui non manducal, mooducanteoi non judicet. Revela Domiuo \iam iuam,et spera in eum, et
Qui suorum ei jnaxirtie domesticoruoi curam non jpse fatiet.
habet, fidem negavit, et est iofidehdelerior. Recte judicale, filii hominum.
Quictmquespiritu Dei aguotur, hi filji sunt Del. Regnum cceloruni-vim patiiur, et violenti rapiuot
Qiii viderit frairem suum uecessitatem palientera, ilhjd.
et clauserit viscera sua, quomodo chariias Dei ma- Risus dolore miscetur, ct extrema gaudii luclus
netiii eo?" occupat.
Qui parce seminat, parce et metet. Respons'o molhs Jrangil iram.
Qui_gloiialur, in Domjno glorielur. Reguaotibus impiis ruina tioniinum ent.
"Quantoaitior gradus, taotp profnnd'or casus. Rex qui sedet in solio j'udicii dissipat omoc ma-
" Qtiod libi 1100vis fieri, alii -ne feceris. lum inluiiu suo.
Qui ignorat, ignorabitur. Rev qui jodicat in veritate paupercs, tlironusejus
Qualisît quilibel paslor, lupus adveniens indicat. in seteiiium hrmabiiur.
Qualis apud se quisque lateat, illala contuinelij Rex juslus "erigil lerraro , \ir -avarus desiruet
jjrobai. eam, - ' -
Quarn laudem merel)imur de pallore jejunii, si Reguum a geole io gentem transfertur
' proplerin-
invidia sumus lividi' p justitias -
Qtiid virtiitis habet vinum noo hibere, el ira atque Renovamini spiritu meotis vesirce, et imluile no-
odio inehriari? viroi hominera, qui seciuidum Deuro creatus-est in
Quid prodest attenuari corpus- abstinentia, si ani- juslitia el sanclitale veritatis.
liitis uuuoiescat superhia ? »Religio munda et iramaculala apad Dcuro patrem
QuasHn sacculum pertusum res suas iogerit, qui haec est: \isitare ' pupillos et viduas in tnbulaiioiie
el bonaaJiqua agit, et taroen-nulla-pravilatis solitce eoriiin. -, ,
siudia deserit.' Radix omnium maloruro cupiditas.
Qui se meminit illicita plurima perpetrasse, de- Religiosus homo, si cito iratcitur, et facile etiam
het eiiam pro pcenitentia a liciiisâbslinere. ad pcenilenli.immovetur.
Quisquis cogitat qutd Deo vove.it, se jpbum,voveat Recte judicare aliena inerita non valel, cui con-
et reddat. r scientia lnnoceutije propnce nullain judich regolaiu
Quantum' hooum habeat sanitas, Ostendit infir- prcebet.
miias. Recfius sequunlur agnum "conjugali humiles,
Qui siiccurrere^perituro polest, si non succturat. qunm vngines superbientes.
rcas mortis ejus erit. Robusii corpcre_jtnsi Deo, a quo vires hahent,
Qui verbis lenibus polest torrjgl, non debet inde\ole'faniulenlui, pro Jioc pcenaspaiientur.
ciepatiotie exasperari. Relerendum est pielaii divmce quidquid lioino
Qni casli perseverant et virgines, angelis Dei 1jumeriiis ainplius Jiabet.
efficiuntursequales. ' Regnum Dei tauiuni valet quantunihabes.
r.
O
Qnisquisj'agiter traclat ul bona aliqua faciat, sine" Ruina populi saccrdotes mali.
intermissione orat. Ratto buinana quot penersis cogilationibusreni-
Qucecunque mensuram excedunl, dsemonja sug- titur, tot coronas cojlesies jiromeretur.
geruiit. Regiroen ainmanim ars est artinin.
Qiiauium quis in humilitate et castitate profecerit, Raptores alienarum rerum, Jpsi euandoque ra-
tanlum Deo appropinquabit. pieolur ad interiium.
Quod orani niodo necesse est pui,-patienler sus- - Repeniimis furor nil ralionis recipit.
tine. Rebel es divince jiietau tradeutur diabolicse
*"* po-
Qiise facere turpe est, etiam dicere tnrpe est. testati. \_
Qifanto mcns fit divisa ad muita opera, fit minor Res quaelibel obscura per similitudinem est ex-
ad singula/" plananda.
Quse modo quisque legit, hsec hahiturus erit, seu Reioissio et lenitas nimia coram Deo reputalur
bona, sive mala, semper hahebii ea. __ pro crudeluate magna.
Quousque homini nou disjjlicenl mala a se facta, Reprobi el in hoc sseculofaligantur desideriis, et
regnaiii in eo vilia. in futuro tormentis.
Qui nunquam didicit subesse, nulli potcsl fite Rusfica lingua viri mansiielum cor rciinentis gra-
pra'esse._ tior esi Domino quam lingua perita superhi.
Quip. inlelicius quam conspecta felieilate aliorum Rara fides liomniitribiienda cst, proh dolor! omni.
afjfici1 Rex pius et JCMUS studet hoc quod dicitur esse.
' - ' LMO
{_09 PROVERBIOIUM LIBER.
Regis emm nomen monet ut comraibsa regantur. A Simulatores et callidi provocant iram -Dei.
Rebus iu adyersis ne jnotus destituaris. Soliiudinem qocerit, qui cuui ionoceniibus viyere
' cupit-.
> S Siniilimdines rerum variarum >ad scdificationem
nnstram "iig'ter->propoiieiiilai suiii. j -.
Servite Domiuo in liroore. ' *<_ etr exultate ei cnm Siciit cauis reveriiuid vooiituro suum, sicimprtt-
tremore. dens sluitiiiaiu suaai itei.il.
'Sacrificinm Deo snirilns cootribtilatus. Sicut aqua exsiiiiguil ignetn, iu-- ~ cleemosyna
Sil gloiia Domini io sagculumsreculi. / peccatnro. r -
Sil nomen flouiini beaediciiim ex hoe auuc el
"" Sanctitatis nonien-h.ibere shieoperibos, niilli **" pro-
- • <- desi. - J -
usque in scccuiun) ,
Salus juslnrum a Domioos et proteetor eorum in > Sapiens est, ' qui faclis plus qiiain- verbls, -'alios
lempore tribuUlioois. __ docet. " i
Suavis Domiiiiis universis, et miseraliones cjns -Salus est divitum, subvenire necessilatibtis pau-
super omnia opera ejus. perum.
Spiritusubi vull spirai, et vncem ejus aadis; sed Sagittas conliuneliccvirtus repellitpatientice.
non scis unde veniat, ^t quo vaflat. Scorpiones diei po^sunl, quilioms qiiidem-in fa-
Spirilus est Deus, el e _sUui idoran!- "^jeum, in spi- cie non resistunt,- " sed raox cuni rec.esseriot detia-
jitu et veiiute oporlet adorare. htiol. _ ) -
- Si manos lua vel pes luus scindalizet le, abscinde
B Semeiipsum abnegat, qui, rehcio earoalis vitae
iJium-et projicf aiig te. . homine , iiitloit-spuiiu.ileu) et novumjioraioem , id
Sle Deus dilexit mundura, iit Filium stuiin iinige- esi, Cliristum. - * •_
nitum daret, utomnis qui credit in ipsum, non per- Staltam valde est, si his pl.icere-quasrimus, quos
eai, sed habeat vuam celernam. noo placere Deo scimns.
^St peccaverit in teJ frater tuus , vade et coriipe Sufficit uiucuique sicdisputare veUdictare, ul in-
eum inler le et ipsum solum.- lelligatur. '
-Sanclus spiritus disciplma; fugiet ficitim, el arifert Supeiiluitas tam-verboruni "quam rerum,vjlanda
,se a cogitaiioo hus quse sunt sineIiilellectu. est. ' >
Sapient's ocuh in capite ejas. Sicufex variis flmibus colhguntur mella, ita ex
Sentite de Dominoin bonitate , etin simplicilale vajiishominibus virlus qucelibet esl colligjmda.
cordis quaerite illuro. Scccularibusliiieris iiitentus,-sjcrie Scripturse ar-
Slulius verbis non cofrigitur. •> cana capere non poie.t.
Sapieos cor el iiiielligibUeâbslinet se a peccalis. - Scripltiram „acram legeus alleodere Jebet qtiid
Stultitia colligata-est mcorde pueri, et"""
-" v virga di- myslice vel juxta htieram, quid pro parte vel pro
sciphnse fugabitea.m. loto dictuui sit.
Statera dolosa abominatio est apud Deum, et pon- Scripturse sacrce medilalio mentem relrahit a-co-
dns sequum voluntas ejus. •. _ ' - ~
ijiiatu nosio.
Sapiens ut "sol pernianel. stulias autem ut luna Sicut plurirai cihi nihit prosuut absque sale, ita
mutaiur. - -* omoes vinutes-absque chariiate.
Q
Semel loquitur Deus, et secuodo non repctil. Sicut fistula absque iospiiaiite nulluoi reddit so-
Sairientiam oronium antiquorum ejiquint saptens. nuro , ita el cor honiiois absque iaspiraiioue divma
Sapientia abseondiia et thesaurus invisus - ,°quce nullum reeipit bonunu
-ulilitas iu utrisque? * - -Sicut equi cujuslibet cucsus in IOCQ,spalioso,
" -
Sapiens verbis innolescit paueis. iia et homiois voluntas probatuj' in arbiirm dato.,
Septies cadit jusius, et resurget-, impii antem, Sjcutocuh onjoiuin-jii Gapite, ita etiauijn Cliristo
corruent in malum. cmsistere debet omnis inleotio Jidehuui.
Seriuo durus suscuatftirorerii. "*• «Sine (ine crucian merelur, qui nuuuropeccandi
Somnia exlollunt iihprudentes. ' -Jinfiinlii corde suo statuit.
- Secura mens qtiasijagS convivium. •> Sumrol prjricipia ministri in primis suntprovj-
Secreta regis celare, hoiTuroesl; uiagiiali.i aatcm deinli. '_ ,
Dei revelare, honorificum est. ' Scc aliis ignosee. ul tu.libLpeGcanti-ilios ignObce-
SlullUbi« risu exalt.it vocem suani. re cupis. - __ __ , - , .
Si diligamus invicem, Deus ui nobis manel, et S inguis sanguinem tangii,~cum jieccata pecca tis
ckaritas ejus in nobis jjerfecia e«t. adjictuiuur. - , - '
Si quis dixerit quoniam dlligo^Deum,et fratrem Supeihia sola corrumpit oojoia boua.
Miiimoderil, mendax esl. - t Siul.ta vota-frangendaisaiil.
' Spirituahs Jipmo "dijudicat orania., m jpse a ne- Srae doctrma y.ta esljjuasi roorlis iinago
inine judicatur. - .< ... Si ames dici pater et jiriuceps, nomen <;umhono-
Sicuiin Adamomoes moriuotur, ita et in Cliristo re serva, monbas iraple.
omues vivificabuolur. Sjepius veniis agiiaiuriogens pinus, et cels» lur-
Sapientia hujus muadi stultilia est apud Deum. - res graviore casu jlecidunt ,,
Sine poenileniiasunrdoria et vocatioDei. Stantibus ek lapsis par- sollicitudo, lenenda esi ;
"Scienita inflal, cliaritas cedificat. lii»ne retro cadaui, illis.ut coocilo surgaol.
Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus. Sermo datur mullis, animi sapienna paucis.
Sive \ivimus sive morimur. Domini sumus; Si neqneas plrires, vel te snlumroodo cures. ~
Sic diligendi sunt hoinines, uE eoruin non diJi- Si quid vovisti Domijio, oe reddere tar-des.,
ganttir errores. - Solius est Doainii bona depravis operau*. _
" Speculator adstat desuper, qui nos diehus omni- bemjieravarus eget, hiiuc jiulla pecunidrcjilet.
bus actusque nostros pruspicit. - '•. - Si vis salvan, ml huic prjcponejsalnti.
Scire Dei, approbare -est; nescuevero, repro- Spirilus esl vna, mors carnis plnlosophia. ,
ba-e. *~ -
Summa apud Deum, estTiobllitas,
' clacuin esse T - ._ . ,
vislutiluis. - <
Subjecloram vitia -aliquaodo sunl dissiintilanda, Te decet iiyinniis, Ueqs, in Sion, el tibi reddetnr
sed post luecjjuia dissimulabantur indicanda. voium in Jerusalcm.
Satanje iosidias ev.idere ,' non est \oloiitts neque Tesiiroonium Domini fideie,s5apieiiliam juscsians
cujrsutis, sed miserentis Dei. parvulis.
HH BEDiE VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1112
Tibi, Domine, derelictus est pauper, orphano lu A Ubi est charitas et dileclio, ibi saqelorum eon-
ens adjuior. gregatio.
Tiroele Doroinum, orones sancti ejus , quooiam Un.iquceque virlus tanto minor est,quanto desunl
iion e~i inopia timentibus eum. cceterse.
Thesaurizate vobis thesauros in coelo, ubi nec Ubi non est timor Dei, ibi regnuni peccati.
cerugoneque tinea demolitur, et ubi lures non effo- Unde bonus prolicit, inde invidns tabescit.
diunt nec furaniur. Ut voluot reges, ita valent leges.
Timor 'Dominiexpellit peecatum. TJIlra modum sunt delicati, qui nulla adversa yo-
Tolum spiriium suum profert stultus, sapiens au- luot pati.
tem differt etreservalin posterum. Uiilitatis amor elltf suadet, qoid sit agendum.
Tempus omni rei sub ccelo. Uiilitas grandis laiet in rebtis quoque parvis.
Turris fortissima nomen Domini, ad ipsum currit Ul lapis omnis homo, nisi mollis agatur ab alto.
justus, et exaltabiiur.
Tbesaurus desiderabilis requiescit" in ore sa- V
pientis.
Timenti Deum, bene erit in extremis. Viiltas Domini super facientes mala, ut perdat de
fiiniculus difficile rumpitur. ' terra memoriam eoiuro.
- Triplex
Testis falsus non erit impunitus. Verilaiem requiret Dominus', et re.rihnet abuo-
Timor non est in charitate, sed peifecta charitas danter facienlibus superbiam.
foras mittii limorem. . D Verbo Dooiinicoeli(irraati sunt, el spirhu uris ejus
Turpe est, ut qui nescjt tenere moderamina vitce omnisvirlus eorum.
snce, judex fiat aliense. Vox exsultationis et salutis in tabernaculis justo-
Tanto sublilius quisque de tenebris judicat, quanto-. rum.
euro verius clarilas lucis illustrat. " Vana salus hominis.
Tentator pervigil hos acrioribus pulsat insidiis, Viriliter agitc, et confortetur cor vesti-um, omnes
quos maxime viderit abstinere a peccatis. qui^per.itis In Doinino.
Tenax et prodigus nimiuin, ambo in unum nimie- Viri sanguinura et dolosi non dimidiabunt dies
tatis confluunt vitium. suos.
Timendus esl prse cunctis, cujus potestas est super Vir linguosus non dirigetur in terra.
omnes. > Vjrum injustum mala capient in iijleritu.
Tcncrce nimi. menles-asperioribus foimandcesunt Vse vobis qui decimatis mentham et mietuoi „ et
s'ndiis. "* cumioum, el quse majora sunt reliquisiis, id est, nii-
Teiiiporatum ompe tam Deo quam hoininibus est sericordiam et jndicium.
_acceplabile. Vigilate el orate, ne inlrelis in tenlationem.
Tormenlfi quqrumdam aliis prosunt ad correctio- Vigilale omni lempore, oranles ul digni habearaini
nem,- fugere quse yenuira suot.
Tanluni quisque proximUmporiat, quantum amat. Verba sapientium quasj stirouli, ei quasi clavi in
Tanto pejora suht vitia, quanlo virlutum sjiecie -aliuuideli\3.
celanlur. . _ V.uiisonl omnes homiucs, in quibus non est scien-
,L"
Tarodiu quis prrat in fide, quousque omnia a Deo lia Dei.
insplci et regi diffidil. Vox diei Domini aroara, trihal.ibilur ihi fortis.
Tecta odia pejora sunt quam apcrta. Viniiin aposiatare facit etiam sapieotes.
Tale genus est vitiorum, utnisi»prceieritura celeri Vaecivitati cujus je\ juveais-est, et cujits principas
pênilenlia deleatur, alia,exmde orianiur. mane comednnt.
^Tales simus intus, jjuaies nos foris osiendimus. Vir jracimdos jjrovocat rixas; qui autem' patieus
Tacere quj nescit, nesGitet loqui. est, miiigat suscilalas.
Tacenijbus^difficile-siibvenitur, confilentcs autem Vae soli, quia cum ceciderii, non liabet sublevan-
larignoris sui qualitatem. facihus recijrient sani- tem se.
talein. Va1 qui dicunl boiiuni maluinj et malum bonuni.
Turpe esl doctori, cum cnlpa redarguit ipsum. Yiruro stultutu interficil iracuudia , et_ parvulura
Tunc le lapsuiuoi formida, cum ruilalter. occiilu invidia.
Tulus eriuiunquam, qui Suspicione laborat,- Via impiorum lenebrosa, nesciunt ubi corraant.
Tristaniur facile, quorum spes exslat in imis. Viia-c.iriuum, sanitas coidis: Rutredo ossium, in-
Tempestas grandis est indignalio regis. -* vidu.
Tesljs veridicus vero regfmaoet aptus. Via\iice custodienti discipiinaro,qui aulem incre-
Totus ubique maoeos, totaest viriute colendus. paiiones lelroquit, erral.
Timor Dei et oralio assidua honunein volaie fa- Vasa figuli prohat Joiuax, et hominesjuitos ten-
ciirat ad cbsleslia.. <,. tatio inhtilalionis.
Tolerabiliusmundi mala suscipimus.,si coiitra licccD ' Verbum dulce multiplicat amicos. et riiitigat ii>i-
pr.rscientioe clypeo munimur. micos.
Tepide viveriles ChristianJ, difficilius corriguntur Virtns in infirmitate perficilur.
quam pagani. Veihum bonum super daiuro optimum.
Vir dunlex auimo, inconstans est in ooinibus viis
V sins.
Universa. vite Domini misericordia et veritas re- Volunias iuteiira bgoefacieodi, a Deo reputabitur
qiiirenlibus testamentum ejus, et lestimonia ejiis. pro opeie beneficii.
Dbi est thesaurus luus, lbi esl et cor luum. Vera discietio noanisi vera hnmilitate acquirilur.
JUnaquscquearbor ex fructu suo cognoscilur. , Yoluplas omnis ad instar apuui-, ubi grata rnella
Ub'i fuerit superhia, ibi erit et cooiumelia. fudit, raorsti corda ierit.
IJiius Dominus, una fides, unum haplisma, unus Vebeiiientior est apirai quam corporis febris.
Deus el Paler oranium. Virtutis fruclum sapiens rn conscieutia, minus
Unusquisque propriara mercedem accipiet secun- perfectus ponit io-gloria.
dum suum laborem, Vigilal qui-ad aspeclum veri lumlnis meotis ocu-
Unicuique dalur manifeslatio spiritus ad utiiita- ios apertos lenel. _ -
iem. Victus ab uuo quolibet vitio cilo Iabitur jn alia.
Ubi spirilus Domini, ibi liberias. Viitus sempcr invidise patet.
*
1113 DE SUBSTANTIISLIBER. 1114
Vanse_glorise sectatorei qui semina sua vento dis- A Yiliis dediti non possunt virtutibiis ditari.
pergeuda commiltit assimilatur. Valde imperitus est medicus, qui nulla nisi lenia
Valeus retioere sanilatem , nullius despiciat vel medicamina dare novit.
Srrideat infirmitatem. Verecundiam abjMciens,onines simul virlutes ab,-
_ Vitanda est superbia, quse et angelos decepit et jeeit. -
virtiues omnes destruit. Vix qnisquam in bonum transit, nisi ex malo,
Vitia prius exstirpaiida sunt in homine, deinde Variam dant otia inenlem.
•yirluies-ioserehdse. Vilius argeotum est auro, virlutibus~aurum.
Virgines et monachi sic temperent jej'unium, ut - Vivere si recte nescls, decede peritis..
seniper forles shil ad Dei serviiium. Virtutes variae pariier possunt babilare.
Voluptas habet pcenara, et necessitas paril coro- Virtus est graudis, beoedicere pro maledictis.
nain. Vis ingensanimi, nullius laude moveri.
T7ENERA]BILIS EEDiE
PRESBYTERI
DE SUBSTMTIIS LIBER.
PROLOGUS,
Sanctse Ecclesicemunusculum aliquod offerre Cu- B nula viduse pauperculse oblata Deo jpsius Domini
piens, sed in manu mea nil reperiens praeierparvam nostri Jesu Christi lestimonio approhantur. Precor
diclaudi atque scrihendi noliliam, naoc ipsnm in et illud u.t si qtiisquam in his quce dicam vel melius
ejus servitiuni volo coaplare, quantura Dominus di- senlial, vel aptius eadeiri proferre valeat, non idcirco
gnalur adjuvare. Scribere enim gestio pro admoni- rusticilalis meaeverbula cito reprehendat, quia, ut
lione cunclorum fidelium, admonitione duntaxat qujdam sapiens dicit: Non omiiia possumus omnes.
Indigeniium.,dividens eos in duas personas clerico- NanTsi ille eamdem sententiam juxta ingenii sui
riim et laicorum, assumensque ad hoc utrique per- vires melius quam ego.proferre posset, forsUan et
sonse coogrua monita, per quse a carnahbus ad ajter aliquis illo sapientior excellentius proferre nos-
spiritualia, a visibilibusad invisibiliapossint an muni jset. Unusquisque ergo in suo sensu abundet, tanto
suspendere, et superna conspicere, sicut et Aposto- majores Deo agens ^ratias, quanto exeellentioris
lus dicit: Invisibtlia enitnDei per ea qttmfacta sunt, scientise talentum ah eo accepit; siraulque altendat
intellecla conspiciuntur. Cujus studii oblalio precor quia Deo inagis placenl rustica humilium dicta qu.im
ne cui indigna videalur, quia, utlegiiur, ad lemplum exiroia verbositas arrogantium, et in scecularisIilte-
Dnmihi quondam inter insignia et preliosissimadona raturse pompa glorianliura.
offerebanlur eliam viles pili capraruoi; et duo.nii-
DE SUBSTANTHS.
Substantia igitur quae per se sine ullins admioi- C Tationemdatam fleclere queuat: soli homines ardhue
eulo sabsistere valet, Deus solnmroodocst. Ula au- restant, qui coocessam ralionis et arbitiii facultatem
tem suhslantia cujus totum esse in alterius consisiit ad uiruioque diverlere_valeaot. Unde et ipsi solum-
poteslate, creaiura profeclo esse probatur. Sed sicut modo instrueodi et admonendi sunt, ut sibl j"ugiter
divina substanlia in tribus constat personis, Patris, propooeotes utrosque, hooos scilicet et malos spi-
et Filii, et Spiritus sancti, ita et creatura oronis in - rilus, eligant polius bonorum merita sequi, prceceptis
tribus dislat dilfereniiis. Aut enim est raiionalis, ut divinis obediendo, quam malorum pcenis associari,
angelici spiritus et homo; aul animalis, ul omnia ei resistendo sjne quo nemo potest salvari. Hoc
quaeflatu vitali sine ratione poliuniur; aut neutrura -igitur sil primura, quod omnes horaines hortamur
est, habens lantnmmodo esse, ut arbores et lapides. intenlionemaxima considerare. Sancenamque menii
Uode omnioo patet, quia omriiscreatura Deo, a quo inlegrteque ratiooi ipsum solura sufficere posset,
omoe quod,est habet, se quoque subdere debet. etiamsi nulla alia treoieodi judicii exempla nosset.
Cujus nimirum subjectionis ralio et observanlia ad Sed quia adversarius noster diabolus tanquam leo
«olam rationalera creaturam pertinet, id esl, ad , rugiens circuit j'ugiter quacrensquem devoret, plu-
angelos et homiues. Sicut enim hi soli caeteriscrea- resque inler lot niillia hominum, proh dolor ! fra-
turis exeelleotiores saul conditi, iia eliain ab his giles quara fortes conlra eumdeni adversarium modo
soiis exigitur subjectio et cultura Dei, et aut pro inveniuniur: opus est cunctis fidelibus ut et ipsi
snbjeclionis sludio remunerantur, aut pro repu- cireumeuutes qucerenlesque qualiter lanlo resistani
gnaotia atque superbia-puuiuntur. Sed quia hjijus- adveisario invicem se variis roodis inslruant et ad-
inodi judicium in angelicis spiritibus jam facturoest, r. moneant, ne Ecclesia sancla sub teraporis prceteriti
nam jjuidani eorum pro obedieotise suaemeiilis Jta partibus beoe fuodaia et suffulta, penitus destruatur
tempiternse beatitudini sunt depulali, ul niliil aliud sub temporibus nostris, in quibus mille annis ira-
•quamhonumvellepossiot, quidam vero pro supeibia plelis juxla piophetiam in Apocalypsiprmdiclam ,
in aeternaspoeuas projecli", ad nulla nisi ad mala Satanas solutus esse videLur. Nop euim solumraodo
IHo BED.E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. iI16
i riori visu simul et auditu._Ipse,enioi ah f/pnj.nt!
occullis ut anlea insidiis quosque decipif, sed etiam A
aperte prorumpil periiissimos subvertens, et ad nullo poteril evelli, dummoclo hujusmodi aeiem tt
pessima qucequeinsl'gaus. Quid rogo pejus esse po- auilituoi malitia nulla inipediat. Undeei DoroJnusno-
terit, quam monasteriaâdJaodem Dei sanclorumqtte ster auditoi es suos admonet dieens : Qui habet aures
suorum veoerandain memoiiam ab anliquis prioci- audiendi, audiati El Jqannes in Apoealypsi : Qui ha-
pibus constructa, nuoc ob inexplcbilem quorumdani bel, inquit, autes, audiat qnid^Spiritus dicat Eccle-
avaritiam deslruere ? Quis jiamqpe Jidelium religio- siis. Sed hujusmodi verba ideo more prologi prce-
sorum atlendens quanta modo, eam umnia djvina ihiilimus, ut qtiia de caroalibus spirilualia,' de visi-
prtecepta etmiracula, sanctorumque PaJrum dociu bilibus inyisibilia ccjligere scribendo volumus, le-
menta sint plurimis notissima, coenohioruoidestru- ctoriiro simul et audiiorum aures spirltuales ad
ctio fiat non solum a laicis ^geslieotibus et rapieu- atieqdeada eadem aliquantqlum*exciteiiius.
libus prcedia eorum, sed elianjja clericis ipsisque Primo igitur diceudum quod et in.primis credere
ahbaiibus ultro offerentibtts, quasi qucedam venalia et pras omnibus nosse deberous, in quo scilieet ele-
sibimet commissa bona, unde alendi forent non so- niento sanctae Trinilatis et «nitatis mysleriuoi eon
Inm monachi, sed eiiam familia conunissa, neGnon leroplari possimus. Denique, ut milii videtur, i»
paupcres et peregrini advenientes, non «latnn po^sit miUj-scriplura apertius quaio in sole edoccri possu-
eonj'iceredestruclionem sanctaeEcclesise, non statim raus, qualiier sancfe Tnmiatis fidein atteodere de-
doleat quod hoslis antiquus tantam maliliam.el per- bearous. In sole namque tria inseparabilia inesse
secutionem potuerit exercere in Chrisiianos per alios seimus : hoc est ipsum corpus vel rolain sohs, et
Chnsiianos, et per côsmaxiroe qui coosliuni sunt •_> ] splendorem atque calorem.Tn rota quippe ipsius,
paslores Ecclesise t Nam si talis destruciio iocornm jjuara in firmamenlo coeli semper positara novinius,
sanetorum a barbaris agerelur, Chnstianorum Jiello personam Palris"; fn splendore vero, persoriain filii,
esênt reprimendi, si afiter nequirent corrigi. -Sed, _quia et .Apostolus de Christo Dei Fijio dicit, Qjd
proh dolor! tanta jjax et concordia in liujusmodi cum sit splendor glortm, etc.; in calore autem, per-
nequitia habelur, ut, paucissimis exceptis, non inve- sonara Spirilus sancfi sigoificari credo. Moxque
nianiur qui de iant.e persecutionis curent miseria, etiaoi ilhid suhj'uogo, tinde lalia credo. Sicut enim
qtiasi Clinstianse leligionis ignari, et tanquam hoc rotam solis nunquam vidimus vel audivimus de COBI.J
quod monasteria cuncta pro Chrisli sanclorumqiie in terram deroissam, sed splendorem qui in jpso
Iionore constructa sint ohhli. Quod dico miserahile est, et ab ipso seroper ortus êmittitur super omnein
quidem est dietu, sed multo miserabihus actu, cum terram demitti; calorem eliim qui tam at) ipsa «olis
hi qui ad hoc speciahter electi sunt ut in coanobiis jôta, quam a «plendore ejus,proeedit, Iicet in omni
sub religione disciplinaque spirituali viventes, Deo loco et tempore non saquahfer seiitiaraus,""ab utro-
servirent, el pro eorum saluie qui a sseculanbus que- taroen se.qualiter procedeotero jn quibusdaro
pompis aclhuc se conlinere nequeunl jugiler ioier- proviiicus majus, io quihusdam vero roinus fervere
cedereiit, substatilia qua ad" quolidianum victum propter aliquara occuliam divini judlcii dispositio-.
_\estiiunique indigerent privantur. Quanto eniai quis nera seirous, ita ei de singuhs personis sanctco Tn-
~pos"sessiooesproprias pro Dei ainore contempserit, nilails credo. De Deo Patrerquidem, quia nuiiquain
tanio magis ex communi statu caenobii quo conlu- jnissus venerit m terraoi, sed splendorem ejus, id
gerit neêessaria quasque sibimet dari indiget: quia „/^ est-Filium, ad quoshbetilluminaodos mitiat. De Deo
quahdiu in prcesenti vita subsistit, nullus homo vjctu autem Dei Fiho, quod sicut splendor sohs itt quce-
et vestitu quoiidiano carere potent. Unde qui cceno- hbet corporaha niittatur, visjbihs Jiat: ita et ipse
hitis auferi prssdia unde sunt piocurandi, et divini iocjrnaius, visibilis apparuerit, et sitper oraoem ler-
servitn et loiius monasticcerehgionis destrueior esse rain doctrmce ejus cJaritas illuxerft, ut de eo legi-
coovincitur. Ad haac eliain reus cflicitur. quia abs- tur; Exortura est in tenebris Jumen rectis. De Spi-
tnlit unde pauperes, peregrini _3t hospiies "saocta titu sancto etiaiu, quod siculterra a splendore sQlis
Joca visiiaoles, recreandi forent j'uxta sancti Bene- llJiistrata tantuin, nou autem calore ejus penetr.ita
dieti staiutam, imo juxla ipsius Domiui nostri <arai- iiulluH) fructum dare solet; ita et quisqtie iicet di-
ceptam dicenlis, Dale eleemosynam,el omnia mtinda vmi verbiiiotitia illuinio.ilus sit,-ciinetaqiie Dei mi-
sunt vobts. Jpse quoque his quwnuiie euiu ra panpe- „racula vel legendo vel audiendo agnoverii, lamen
ribus et hospitibus suscipinnt, icT e,\treino judicio uisi calorein, id est araorem bene agendi, ab ipsius
dicturus est: Uospes fui, et suscejristis nie. d.roo percipiai, frastra lotius lutnine soenttce per-
JJJLCigilur de ilio solo peccato quod in deslru- fruatur. Quod profecto ita esse non soluio fide per-
ctione ccenobiorum agilur, breviier commemoravi.'Si _cipi, sed eliam experimenlo ipso potest prohari.
quis vero diligeoter considerare vnluerit ccetera Nam norouillos sapieotfss, et ip 'ege divma oinni
Clinstiaace religionis siatuta, jhvemet ex eis plu- modo inslnictos frequenter viiiemus, in qtiorum
Tima pan Chnstiaiiorum perseculione 'destrucla. aclJoue si qnam divuicescienli.p uotiiiam h.iheant,
"Quis cnjmjocus esi modo sine rapma aut belIo?_Ubi vel-si quid de ceternis gaudns et sujppljciiscrecf.uit,
sunl-jura ClinslianceJegis, crjiroteclio metueodi re- piriuiiper agnoscere valemus. Quul ltaqae de tahbus
gis? I1bi, qiueso, s*untpastores et defensores Eccle- ^D existiinanduin est, msi.quia splendore, id est verho
siarum, qui res)Stant devastatoribus pauperum et J)oniini nostri satis quidem lilroriinati sunt, ised
vitluaruro ? Quin nno ipsi qui djcunlur pastores et -Spirirus sancli calorem minime sJenserunt.?Si eriim
defensores, quique aoimam suam dare deheient pio reiim splenjiore calor paruer spiriiualis eis adveuis-
comroissis ovihus, ficti sunl perseculorcs, nulli sst, nequaquaoi iU lejiidos _et .neglfgentes illos reli-
parcentes, dummodo ipsi io deheiK vivant, divitiis- quisset. __
"ûe affluai)i.'Nortne bcec alque his similia peisecu- ^ Ut autero caloris lanli mysterium non solum cx
Uonis suoi studia? Quaro videlicet miseraudjm ppr-, coujeciura propria, veruhi etiam sacrcerScripiurce
secutionem ego inlirous j'ugiter audtens et dolens, lestiraooio approbem, noiuie'Spinius sanctus in
cunfnoii possem aliquo? sermone coroinuni -coni- igue super apostolos venisse, eosque tanto fgrvore
gere, tractavi vel scriptis eos adjnonere lahbus quo- accendisse legitur, ut niillamscecuJi potenliam,"nulia
rum senieiiiiam tatn la>ciquaoi clerici possrot agno- hiHiianaesceviti.e torroenia Jorroidareol? De eodem
scere. JNomiesolem ahaque elementa ahquo setmu c.ilore et igne credo Dominum dixisse, Ignein vejti
_ capere, et quid olficii geraot orones simul agno- mtllere, etqutd volotusi ul ardeai? Sed et hoc quod
seuot? Ipse profeelo corporali visu privatos nGcjuit Doininus dtcit, Ecce sto ad ostium etpulso, etc, io
se excusare a solis agrotione,-Si enim non illms quoiibet homme solis spleudore circurodato mjstice
splendorcin, cerle vel ejus caloiem sentire valet. Intueri valerous. Sicut emm spleodor solis omnem
Praterea cutn aliquos audierit de splcndoiis solaiis - ad Iucis jsuoj ladips venieoiein noii repellit, sedjl-
inmicnsiUle loquentes, potest utique advcrteie mle- Itistrat, ita Sjlvatoi noster omncs ad se \cnirntcs
1117 DE SUBSTANTIISLIBER. IllS
cleraenier suscipil. Uode nd se venire hortatur di-1A iutellectu, et corripietur.a supervenienteiniquitate.
cens; Venile ad nte, omnes aui laboraiis ct oneraii Ubi vanteniidero Spiritus requiescat, Doiniaus per
estis, el ego refwiam vos. Itera, sicut splendor solis propbetam Indicat diceas : Super quem requiescil
fexierioreseujiiBlibetdomus paneles Undique illu- Spiritus meus, nisi super humilemevquielum, ei li e-
strans, nequilin eos quiînterius-sunl clausi Iucem 'tnenlemsermoneiimeos?
.suam imaiitiere, oslio aatein apertomOx in cos ef- Libet 3^110^per propositam sol.s mysteriam
fnodii: ila eliam Dominusnosier per divinitaiis suce asceodere, et illa eyangehca verba' considerare : In
Boieotiam jugiier respiciens super filios hominum, pnncipio erat Verbum,el Verbumer-atapud Deum, et
Qt \ideal si est inlelligens aut requirens Deiim, Deus erat Verbum. Omnes namque sereiiara aciem
quserit quasi pulsaus, -quiseijanuam cordis aperiat. habenles ioiueri aliquo m'o'lo, quaotuin reverbera-
Januaautem cordis, mcns esl. Ubi eigo Doioious lus visus permitiit, possunt, quia ipse solis splen-
jaouam clausam, id esi, meotem infidelemet Inde- dor, qui leriain tolam ambit, niuiquam solem relin-
_\olam ad totius religionis studium invenit. dolens qtiit, sed fn illo seinper est lumeo de Iumioe mi-
-inde recedit, dolens videhcet per lujmanitatemsus- cans. Si tania faculiasin crealura oculis corporali-
ceptam, sicut etln E\angelio legitur, qtiia cum ap- bus videfi polest, inulto inagis io creatore et oraiu-
propinguaret H.erusalero, Jjevit super iliam. JSTaro potente Deo inesse credeoda est. Sicut namque so-
jjhinilati tuillus dolor acculit. JDbi auiemrjannam lis splendor semper io eodem sole est, et quorsum
-apertam, meiitem seilicet (id*lem-et devoiaro ad micando tendat, semper apud euln perseverat: ita
iniplenda dnince jnsiiiuiioros prtecepia invenii, mo\ seujper in priueipio, id e&t,jn parte"erat Verhuai, et
intiat, et cum hospilii ipsius hahitalore co?nat, iu- •R'
B Vcflmmerat apuuDeum; semper scilieetflei-Filuis
Jundens ei per inspirationemSpiritus sancti /,om- in Patre manens, semper Deus de Deo, lurtien de
punctionem atque prenitentiam peccaioriiinsuoruin, luuiiae splerfdens.Sed nec Ips.t rotunda speeies •so-
seu ei reseraus sacrceJSeriptnrceareana;vel eliam, lisâ mysieno vacare videlur. Oaioe eiiun rotundum
quia ejus cibus est, ut laciat voluniatemPatris sui, necfineiii habet, nec iuitiuiii. Ideni de Deo omnipo-
coenatcum eo, faciens illuin contemnerecuncta cili nte credere edocemur ; qiiia*dumlllo rtilni supe-
-duca, et sola peiennis vitcedesiderare gaudia. liu- lius, nihil inferjus, niiul latius invenitur, ntillo ter-
jusmodi ergo convhium agit Dominus nobiscjjm, iiiino concluditur. ProlalO ltaque lllo quod in solo
ijuaiidq euro perroiltnnus nitrjre ad cor oostruro. Jibet lantumiriodo reperitur saoctje TrimtJtis myslerio,
Potesl eliam per ldein -solismysterium illud ahqua- adliuc duo proferre, ut bi qui suhliha quceque
tenus inspiciquod Domlousdicil: St qms diliyiime, _desaoetceTrniitatis iide dicta""vel scripta jfequeunt
seimonemmeumservabii„elPater meus diliqtt eum, lolelligefe, doeeantur io quibusdairieleroentis cam-
_etad eutnveniemus,el mansioneinapud eumfactemus. dem (ideui iqvestigare. In aqua igitur, quaiii iribus
Ubicunqueeiiiro solis splentlor apparet, sol panter persoms appellare solemus, dlcenies""illelons, ille
cum eo lueens manet, quia indiviilua est utriusque "rivus, lllud stagauin, trinitas,j sed unius eleinenli
opeiauo. Ad hcec et'amsi calor ex mroque proce- subsiantia messe comprobatiir. Licgt eniro nj per-
jJeus, .sine cujus adxeiilu fiusira quilibet illuroioa- souis lons el rivus?atque slaguum diffeiaut, in una
tur, siroul adesse -sentitur, luuc iui tria pariier in faroeri suhstanlia cooveuiuot. L'bi qutddaro quod et
uiia operalione habeiiiur: quod nrourura in prcedi- de sole dixi, potesl lnvcnin. Nuilus deotque rtvus
ciis -Dominiverhis non dissiinifiier posse intelligi absque footts sui substanlia defluit, quousque fons
credo. jsi.eniro duce personseinieiliguntur in Patre (C ebullieudo subsislit. Cceterura hj fous exsiccatur, et
rt Fiho, qui adveniunt, tertta persona (ut mibi vide-. foiitts persona pnvatur. Sed et stagnum satis con-
iur) ia illius qui dihgit cooperatore, etad hoc ut di- venit personce Spintus saucti, quooiam rsicu"tloos
fsgeret quasi prseviolneentore ioielhgi potesi. _ et rivus m stagnura coiitlueiiles, jimus*elemeiiti
Deniquein multis sacrceScripluw; locis hoc inve- suhstaiitiaui habent, lta et Pater et Filius in unilate
jiitur quod bona aliqtia nnn solum non faeere, sed 'Spnitus saocii coiivenienievuoum suat, et unam
nec verhum bonum proferrc possironsJibsque Spiri- substantiam e/ficiunt. In aceensa quoq le caudeia iu-
ius sancij dono, ul est lllud: Nemo potesl dtcere veniri polest (ut reor) idein sanciaeTriniiatts tny-
Domtntis Jcsus, tusi in Spitttu sancto; et : Ojnnia sienuui. Nam tnni irdeus elenientisconslei tiihus,
Qpetatut unus alque idemSpnilus, divtdenssingulis iu esi, stuppa, cera, Igne, personjruiii irium Jigti-
prout iult. Ut autero tanti mysterii i.rolurjditasJa- rain teriet, sed unam subsi.intiaro. £t sicut nulla
cilius mk.Pigatur, libet adliuc m sole illius similitu- candelce tiiihtas in stdppce efcefse confectioneabs-
-diiieni qujjieie. Scioius naroqtieomnes quoni.un in que iiu.ensione erit, ua etiain llh qui in Patrera et
-ccstale,qiiaudo calor solis roagnus leri-ain occupare Pihuin credens, Spiritus sjiicti ignero ab eis sepa-
sojei, saspissime0011soluin in die, qua sol p.niier- lat, ml proderu huiusuiodi Jides. Hisigiiur exemphs
jjue ejris splendor \idelur, stdetiam in nocie cuin 3e bancta Tiroitaie prolatis, quce, ufaibilror, omni-
neiiter apparet, i.uilum calorem ab utioque proce- bus plaaa suat, iam cupio alia Gxempla'ad inoralem
deiilera seiilhnus, ut vix eum siistineaintib.Quapro- sensum pertnieiitia "spjrsiiu colligere, prinio qui-
pler q;na tanttis calor- longe prius e,ua'ni ipse. sol 'dem-de parabolis quihusdam, quas m Evangeho
splendorqtieejns appareat senlitur. prcecedeie eiiin iD ipsius Donilmhostri ore Jeguniui prolatce : per lus
dici polest, hcet ab illo Jiunquaro recedat. Eadem scilicel clei icos speciahler adnioiiens, ut tantcedo-
de aioinatuiu qnorumhbetodoiifeia suavitate sen- ctiiiijj verha legeiues vel audientes, roeniero ali-
nri \alenl. .Lbieunque enira incenditur llius vel qiia eims ab illeLebns etpi)iiipis"Sa3Cularibu» rctra-
n.yrrha, vel aha Iiujusroodispecies, coiuin qui pro- haiil. Deinde veio e\ varns lebus qii.e ni hoc-bce-
cul absuni imeis prais qiiam vjsuin dulci odore culj"jier vistiiu vel auditurotain a laicis quam cle-
_ conlingu, nec taroen ab incensus sui subsianiia.jY- ncis seniiri possuul, ut apiuin defloiatioin variis Jo-
cedit. Siergo tania<\Js est utriusque, talons videli- cis, ut iroiuensus"solissplendor, ut oroatus el pul-
cet et odons, ut piaecedenies adyenuira eojJiin a chriludo Jacturje, ipsaque \ilitas quse irt huroaiia
uuibus |icoceduiit, deinuJceniesque sensus eoruro natura cousisiit, ul Jacuitas et difhcultas operaudi
quihus lngeruntur, subbtantiam projuiam uon rehn- iu quibusd.iih teniporibus, ul necessitas quondiani
qnai)t_:'cur nou miilto rnagii credeuda est virtus esu», ut abundaniia et peuuria suhstantiaeviciualis.
s.uicti Spintus quuslihetîliustiaie, ct prjpcedendo Ex his ergo ommjjus larcos speciahter admonendos
-eoiuro corda advejitui divino prj.parare-, nujiquara esse "fleceino, quia si seiriel eis quid bignilicent re-
tanien ab essEnlia projiria recedens? Qui ciiiia to- seraiur, postea coram Deo nullam hahent excusa-
lus est ubique, locus esse ncquit ubi desit, msi quo iiouem pro ignorautia litteraf um, diim quotidie ab
lcuebrjs maliiije et lnsipiciilue lugatur, sicut scri- his qu.c possideui el cttin quibus veis.intur ad Crea-
piuiu est: Sancius euira Spiritus <lisciplinaclugiot loris notituui uisiruaiilur.
iictum, cl aulerl se a cogiutjontbus quce sunt sitie Sed his liitdJiu ounsah, ad clcricos, Jguos per
H19 [BED^: VENERVBILISOPP. PARS I. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA. 1120
Scripturam sanclissimam evangelicce lectionis in- A necessariam pietalis et severitaiis comroixtionemsi-
sfruere statui, prius admonendosjiggredior. Aposlo- goificat.sine qua nulhis peceatorumvnliierihusplenus
lus namque dicit: Qucecunque scnpla strot, ad na- sanari poterit. Hioc ergo doctores universi possunt
slram doctrinam scripta sunt. Quse nimirum verba satis instrui, qttia nec pietas sine severitale,-nec se-
ad eos^specialiler perlineot qui, Iilterarum noiitiara veritas sine pietate in peccaibribuscurandis tenenda
liahentes, in eis j'ugiter agnoscere possunt quaiiter est. Quodvero necessarium siteunetis fidelibus sub-
et sibi commissos regere debeant. Unde etiam cle- staniiam terrenam possidpntibus setenia gaudia mer-
ricis opus est nt, summopere allendentes quod cari et exquirere, cum temporalibus bonis, satis in-
scriptum est, Cui plus commillitur, plus ab eo exi- dicatttr per parabolaro illaro : Homo quidam eraldi-
gilur, sludeaiil percejitaescieolise laleomm non in ves, qrii habebal villicum; quia in fine lectionis ejns,
terra fodere, hoc est, in terrenis curis expendere, cur illam protulerit Dominus manifestat dicens : Fa-
sed -in ejus sefvilium a quo sibimet coostat tribu- lile vobisamicos de mainmonainiquilalis, etc. lo qua
lum. Recolant niliilominus et illud, quja quanto eljam parabola Dominus argumenlum a contrario
majori scienlia sunt dilati, tanto nequionbus spiri- sumens de villico fraudem faciente,innuit nobisqnia -
tjbiis jadicio divioo permiituniur impugnari. Esca tam a contrariis quam a consequeiiiibus rebus pos-
namque diaboii, ut legitur, electa est: quo sigoifi- sint exempla cedificallonisproponi. Fraus enim res
catur, quia peritos et sancios quosque maxime im- est cootraria omni Chrisiiano, et ldeo hanc f.icere
pugnans, eos venlre malilise suae nititur devorare. licet nulii, sed tamen aliquo modo possumus exinde
Hujusmodi autera impugnalio jngiter prseoccupauda sedificari, alteodentes scilicet, quia si ahqtiis SCPCII-
?~l lectiono librorum illorum in quibus detegantur gj larium per fraudem suceutiliiaii prospexit in futu-
fraudes inimici, maximeqae Evangelii, ubi a Do- rum, multo magis nos debemus per eleemosynaro
mino unumquodqiie vitinm vel virius prsenuntiatur j'usle Jicquisitam providere qucenobis in futura viia
perparabolas*.Quapropterexevangelicalectlonebreve expediuot. Cui nhnirura exemplo siinile est, si aii-
comroonitoriura liic facere volo, ut in promptu ha- quis religiosus videns merelrieem omni modo orna-
heaturquce cuilihet vitio ojiponeoda sit leciio. lam amatoribus suis, mox optet dicens : Utinani
Cum igitur io animo doctoris assidua divinseinsti- ego ita studerem placere Cliristo, sicnl ista meretrix
lnllonis negligenliasentialur, legat parabolam illam : studet placere muodo; vel si quis spiritualis doctor
Exiit qui seminat seminare semensuum; quia jn ea- discipulos suos admoneat dicens : Sicut multi stu-
dem ipso Domino disserenle,et per hoe etiam omnes diosi sunt ad obtioeadam prudeoiiain carins, ita et
doctores ad parabolarum cseterarum solutiooem vos.studete ut spirilualero prudentiaro Obiineaiis,
insiruenle, memoranlur omnia_quorumeffeotudivioi cum neutrum bonum sit vel meretrix, vel pruden-
verbi negligentia oritur. Quod onira homines jriurimi lia scecularis. Ex quibus colligitur quia pessima
ad tempus credunt, et in tempore tenlalionis rece- qucequead cedificationeroassumi possunt. ->-
duot, quodque a sollicitudinibus, et divjiiis, et Rursuin ne propter aliqua opera hona humanse
voliiptatibns vilse bujus suffocanlur, seu quolibet Iaudis appelitu iropulsus superetur, atlenriat iilam
modo impediuotur ne divini verbi referant fruclum, parabolam : Simile esl regnum cmlorumthesauroabs-
Iioc maxime ex illa negligenlia evenit qua timorem condito in agro, etc. Nisi enim actio bona iaterdiiin
amoremque Dei sperneotes, creduntse lemporalia et abscondatur, a malignis spiritibus velut a^lalronibus
.Tternabona unodiIecliomsgenereposseadip'sci; seu up( pecunia oslensa auferlur, Item ne durus et immitis
ideo quia cum pro certo sciant utraque disceroeoda sit ergaeos qui in eum aliquo roodo peceant, atten-
esse in dileclione, proponunt sibi Iongum viise spa- dat illam parabolam : Simile esl regnum cmlorum
tium, diviuamqiie pieiatem, quce cuociis ad se licet homini regi, qui voluit ralionem penere jcum servis
sero comersis veuiam promiltit : et hac promissiooe suis,etcl In qua satis aperie monstratur qualiter de-
abutenies.credendoscilicetquiaquandoeunquevoJue- volumus beamus esse clemenles erga debitores nostros, si
rint, cilo-converli possinl; qaasi cooversionis tero- nobis relaxari a Dominoj!ebiia"nostra. fiu-
pusio sua potestate habeanl, interim tolo nisu ter- perbia
ne
qaoque quse omnes virtules desiruere nilitur,
renis solummodocuris et voluptaiibus occup.intur. in quohbel dominetur, attendat illas duas siroili-
Cumqae de die in diem, de mense in joensem, de tudioes, quarura quidem una est: Duo hominesascen-
anno in aiinnm comersionis tempus differiur, aul derunt in letnplumM orwent; altera vero : Cum iiwi-
vix demum convertunlur, aut quasi eatenati a con- lalus fueris ad nupiias, recumbein novhsimo loco. Ex
sueiudine pesslma sioe conversioue moriuolur. Nam utraque ergo possant omnes edoceri quaiita ruina \el
ex peecati pceoa, quam in ionga conversionisdila- confusio superbiam soleat sequi. Utraque eliam una
tione promerueiunt,videlur eis quandoqueimpossihile eadetnque seoteotia terminalur , quia scilket omnis
quod quondam visum fuerat lacile. Ad expelleodara qui se exallat, humiliabitur, et qui se huuiili&t,
ergo lam periculosam tamque tremendam neghgen- exaltabitur. Ilemneconcesslsellicitis rehus intempe-
tiam, satis juvat, si parabola jam commeniorata ranler ulamur, seuin eis plus qnam liceatinnllamur,
ejusque exposilio ssepius intenleque legattir; si ta- atiendeiida -est jugiter illa parahola : //o»io qittdam
meij simul adsit cura oralioque jugis, ut expellalur. , fectt cmnammagnam, et vocavit jmi/fos.-Quod enim
Jpsaro eoim diyinorum verborum lecliooem et in- Dibi dicitur ccena magna facta, et vocali mulli, sed
tentionem niniiuoi formidans diabolus fuglt a legen- quidam propter villse emptse, quidam propter agro-
tibus ej, medilantibus divina. riim emptoruoi probalionem, quidam vero propter
_ Item si quis ex superflua teoacitate nimioquepre- uxorem novilerducum te"excusaules venire nolue-
tiosarum vesiiumvelciburiimappetilu laborare se sen- ruot, significal maxmiam quidein raullitiidinem Jide-
seril.-attendat jugiter parabolam de diviie, qui proeo lium ad superna gaudia a Doraiooinvitatam.sed dani
quod indulus estpurpura etbysso,etepulahaturquo- plurimi niroise possessionum obtinendarum ambl-
lidie splendide.quodque de subslantia suanee micas lioni, mulli autero conjugio licito intemperanler de-
demensasua lapsas mendicanli Lazaro d.ire voluit, diti inveniuntur, pauci sunt qui vocalioni diviose
in inferno sepullus est, et procul dubio ab hoc vitio obedientes ad regna coeloruiiijierveniant. Verurata>
aliquantum abstinens elficitur. Ut autem quibuslibet men eo plos meluenda est hiijus paraboiaa senten-
lapsis compatieos, el super eorum emendatioue tia, quoiniiius a niultis timetur, qui quoiidie non
doctor discrelus esse possil, attendat parabolam de 6olum ob nimiam villarum ei agrorum pretio condi-
illo referentem qui ab Jerusalem in Jericho descen- gno acquireodonun ambitionem, et propter iotempe-
dens, jncidil in latrones, et ab eis vulneratus relin- ratam uxoris di]ecti«oem, sed etiam ob eos agros
quitur semivivus. Cumque a prselereunlibusejuibus- quos fraude aliqua acquirere vel auferre sludent de
dam tiiinime visiiareiur,Samarilatnisquidamiter fa- locis sanclis seu pauperibus, et propter meretricis
ciens suicepit euin sanai.duro, infuodensque oleum induclionero se conautur excusare a vocalione divi-
et viniuii reddidu sanum. Infusio enitn olei et vini na. Si enim-iii qui rebus jusle acquisilis ct a Deo
iI2i DE SUBSTANTHSLIBER. H2S
concessis inieroperanier utuntur, a regno coelesli.ACreatorera. Naro sol duntaxal tantum polest splen-
excliiduntur, quid credendum est de lllis^qui pcr dere, quanlum permittilur obslaculo lerrae vei ali-
vim et rraudem aliquam aliena rapienles, et meretri- cujus rei; Creatoris vero splendor est incompre-
cibussemel juogeoies, in his usque ad fioemvilaeper- hensibiiis, et invisibilis ejus iuluilus, quo omnia
severanl? Ilinc credat quisquequod velit, egu credo praeteilla, prsesentia et futura simul quasi uno iciu
quia cmlumel lerra transibunt verba autem, divina oculi compreheodit : qup etiam respicit super fllios
non transibunt, liisi ut impleantur sicut prcedicta tiominum, ul videatsiest inlclbgens aut requirens
sunt. Hcecigitur pauca exhortationis vcrba ad cle- Deum. Qui scilicet splendor nou nisi loto cordis
rum dicta, idcirco exânctissimoEvangeliorum libro affectuci edi vel agnosci valei, ej'usque lucis tanto
profeire decrevi, quia laiis liher clericis peoe omiu- quisque capax erit, quanto in Jide et dileciione Dei
bus notissimusest, ulpote qui scepius legilur et au- profeeerit, ipsiusque justitiae estines ac silis euro
(Iinirab eis. acceoderit. Unde <Iehis iribus in Evangelio Domi-
Possunt eliam sludiosi quilibet clericornm ex vanus dicil; de fide quidem : Omnta, inquit, poskibtlia
ria Scriptura taoiVelens quaraNovi Testamenlisaiis sunl credenli; de dileciione auiem : Qui dihgil me,
instrui, et non soluoi ex boiiis, sed eliam ex malis ditigetur a Patre meo, ei ego diligam eum, et mani-
aedificari.Si enim attendere studuerint Abel jusli- festaboei me ipsum; de esurie vero et sili: Beati qui
tiam, Job palieniiam, venerandam Abrahae_,Isaac et esuriunl elsiltunt jusliliam, quoniamipsi salutabun-
Jacob benediclionem, a Deo sibi factaro : David Iiu- tur. Uuic eliaro simile quid.quoiidianisexperimeiilis
irtiliiatem, Daniehs et trium puerorum constantiam, colligere potestis. Quls enim agricola agriculturain .
Sttsannsecastitatem, uinusque Tobiae,palris scilicet D exerceat, nisi aliquatenus prolectuosuni sibi fore
et lihi rehgionem, ahorunique patrum in Veieri sperel etcredat? Autquomodo aliquod studium po-
Testamento perfeclionera; si, inquam, attendere lestexerceri,nisico3peritamari? Autquis siue tcedio
volueunt taliura virorum exempla, aedificari oroni ipsumvictum corporalem cuoetis vivemibus neces-
modo possiuit. Rursum si eeontra malorron gesta sarium percipere valet, nisi aliqua esurie ac siti ad.
leplicare voloerinl, quantam videlicet raahtiara Cain hoc inciietur?-Sed nec ijise somnus, nisi cum de-
in fratrera suum egenl, pro quibus peccatis Sodo- lectameoto aliquo percipitur. Cum ergo hcccomniaita
initsesubversi sint; qualiter Nabuchodooosor Holo- corporahter esse scialis, petite intima inieniioae
iernique superbia conluta sit, quain varns niodis Dominuro, ut vobisea spiritualiter imitari concedat:
inuirouranies hhi Israel affiicti sint, quid lieli sacer- primo quidem ut in euro recte credatis; deinde, ut
dotis lilii peccautes penulennt, quomodo Sjlomon eum tola virtute, lota menie diligatis; postremo, ut
sapientissimus cecideiit, quantamque ruroaui Absa- jugiter lenealis esuriero sitimque verii dhini, sine
lon et duo judices contra busannam insaroentes me- qua nemo polest justiuam ttllam aoiare. Qui autem
ruerinl. quatn lrustra Herodis et Judceorum dolus non amal juslitiam, animce illius salus desperatur,
in Giirislum insamerjt, quanta uialiua Simon Magus sicul eiiam corporis ejus salus qui cibi carualis
obcsecatuspeiieul : quid aliud per lauta mala m- faslidium patitur. Nam deutroque, spiritali videlicet
nuuur, nisi ut audieutes tiroeaot, et timentes ca- et porporali cibo, Domiousdicil : Non in soto pane
veant ne in sroiilia cadant? Plurinii nainque msi ti- vivel homo, sed in omni verbo quod procedil de ore
more coinpellereiitur, nullo modo ad saluiem tra- Dei.Si igjlur-imitantes esurieni sitimquecorjioralem,
hereiitur. JPaleligilur qma tam per niala qiiain per spinlualem quoque obtinueritis, nuoquaoi a bona
booa cedificaripossumus, si ea iia ut a Doroino or- C voluolate vacabitis, eo hgentes inslar apuro undique
diuaiitur, pensanuis. Nam ut Deum amemus, per alicujus virlutts et sapieniice mel: stcut et de im-
huna trahirour; sed ut eum limeamus, per mala ali- menso solis splendore, de quo ioterira dispu'amu<,
qua compellitnur. Unde quaeso ut et ea quce j'ani diviiue picesentise immensilatem colligendam e=se
protuli, et alia his siiniha in Evangelhs scnpta m- -diximus.
lentiorie summa legantur, et quaenobis sunt fa- Ergo qnotiescunque euradem solis spleodoiem
cieuda ex eorura lectione aliqu.uenus inspicianlur. tam immeosutn inspexeritis, inox remmisceiues di-
Deinde exhortaos ei Jaicos non eos ad ulhus Scri- vince prcesenliceet scieolidP, toto mentis affeclu m-
pturse lectiooein, quia illis ignota est, adduco; sed vocate Dominum, ut ahquod lumen*'sapientije SUJB
iit a clericis qujedam pro quotidiams experimerttis cordibus ve^tris infundere dignetur. Ilis igitur dictis
cognitce similitudines aperiamur obsecro. Dicatur de sole, qui licet unus flo= videaihr, variarum ta-
it.ique eis, ue pro eo quod litteras oescitis, excusa- men virtutum mella iiidecolligeada esse jim iui-
iioiiem ahquaro coraro Deo vos liabere credatis : dislis : audile etiaio "quahter ahunde eadem roell.i
iiitimamus vobis euaedam, in-qmbus velut in libris dellorare debeatis. Neque eoim unquam d suut illa
quotidie legendo agnoscere potesiis quid agere prala, ilh flores, uode po»sint colligi hujusmodi
debeans. Sicut igiiur apes Iti varns locis et 111variis niella, si tantiunmodo sror qui eo.ligaot. Attenditu
Jlorihusmellis Iiquorem colligere solent, ila et voscol- ergo iuiiic geueraliter iu totius iiiundi oriiatuin,
Jigere debeiis cujuslihet virtutis dulcediuem.Ah alio quomodoomnia iuvicem conveniant et leraperenitir,
eiiiiacolligeiidaesthumilit.is, ab ahocharnas, abalio calida scilicel fngidis, fngidacalidis; lempoia diur-
hdes,-ab atio pjtieniia,ah aho laigilas, ab aliocasii- D na nocturnis, cestivahiemahbu*. Deliinc specialiter
las, ab aho discietio, abalio ekeinosynjrum sludia in singula quceque, m ornatum videhcet coeh et
p.iuperuinque uira,ah alio alia qucelibet vntus. Quj_ lerrse : cteh quidem per solem, lunam et stellas;
diini sic collectaein umus homin s meatem verount, terrce vero per vaiios flores amoeiios, ct herhas
quasi iu uiiuni alveariuin ex varus flonbus excerpta atque arhores et Irucms, unde humaniim genus a1i-
uielia congerunlnr. Kon soluin autem ex homimbus, menla suscipit, pulclirjiudinein quoque pretiosoruro
sed eiiaro ex quibushbet cieaturts quas quolidie vel lapidmn , \ariaspicturas um iii pall is quam in
videns vel audttis, et de lebus quas ahquo modo celefis preliosis panms deleelibiliter intevtas, va-
sentilis, inella virmlum colhgere dehelis. NJinfidero, riosque colores quibus conliciuntur , duicem can-
cjuceiuiidaiaeiilum estvirtuiuro ouiniuin,priino coiit- tilenam clioidarum atque orgauorum; nilorem auri
gere et poneie dehetis in alvearluin cordis ve»iri: creet argeoti cseienque metalh, amceiios discursus
Ueiitesscilicei Deuin omnipoieotero ubjque esse prce- aquaruro, qui oecessarii suot taai ad naves deferen-
seniem, et omnium quse a nobis geruntur vel eiiaro dasquam ad ojolas prajparandas; myrrham, aroma-
cogiianiur inspectoreiii.Haiic aulem fidein hoc modo luin liagrauliain, posireuio etiam decoro» hoininum
'Coiligere debetis : atteodite igitur in solem, qui cuni quoruindaii)vulius. Cumque hcec omnia miro quo-
uiiiversuro muudum splendoie suo circurodans li- dain et iuelfabiii ornatu coroposila exterius j.er-
lustiet, tameu quia creatura esl, et oumis ciejtma spexentis, attendiie cliam quantum ornatum inte-
iiiinis inlenor esi Cieatore, exinde inslructi l.icile uus, id est jspintualiier, habeant, el qtiid nos per
potesUs credere solcin longe minus spleuderejjuani sigmJi' aiionein adinoneant. Signihcani enim prceci-
¥11% BED,£ VENEtUBILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. UU
pua qucedaai, uode vos niagnce virtulis et sapienlise j_ I)OStis_ii)visibilisferocitas et maiitia per aliquas I)e-
mella colligeie valelis. Denique omnis oruatus et siias feroees demonstratur? Sicut enim leo et Jupus
palcliriiudo crealurce, quse io prceseuti vita nobis visihiliter iusidiantar animaliuoi gregibus, ita el dia-
fjmtiiatur, hoc nos insirtnt, hoc nos admonei, ut bolus qucerens quem^devorel ut ad perditionem tra-
ailendamus : quia si temporalia hona tam delecta- hat, invisibiliter iusidiauir cuiictis fidelihus. Et qtio-
bilia visu vel audilu coosistuol, mnlto deleclabiliora modo vos qui.libjos nesciiis, aliter maliiiam di^LoIi
et pulcliriora esse seterna probanuir. invisimlis a^noscere possetis, nisiin aliqua creatura
Est et aliud quod in temporalium bonorum pul- vjsibiii, vobisque cogtnia doceremini ? Talia ergo de
chritudioe debemus allendere. Quoniam -enimoroiiis elemeiitoium ctiiictorum adversitate credenies, sen-
honio probandus esl iu bac vita, uirum Deuro magis lite de-Domino ( ul-sciipmm est) ui bonitaie, qui
diiigat qnam creaturam decoram, yel ceterna ponus lam adversa quam prospera cuncta pro alicujus uii-
quam temporalia hona, opponitur-ei jugiier ali- liiatis vel [lietatis dispositioue decernil, tieri in-uiun-
qua specles decora et delectabilis, vel roulierum do. Qusecuoque vero vihtas iiumanse naturae ex pa-
vel vestium, vel metallorum, seu aliarum reruin, rentihus primjs accidit, m lantum honum versa osi
ul in eis tenlatus experimenlum sui capiat, qua- a Deo, ut omnjs superbise moibtis, qui hooiinibus
liter scilicet Deum liraeal et diligat. Nemo quippe mslar angelicce namiae posset oriii, ex hac corapii-
rertus esse valet quis sil, nisi in Irajusmodi tenia- raerclui. Denique opus omne piseeedens insinuat
liooe probatus fuerit. Cujusoioiirum rei exempluni no- factorksuo quomodo facere debeat sequeos. Sie-el
lissimumio unoquoque miliie potestis agnosceie. Mi- Deo omnipotenti angelicce-digintalis factura ex parie
lilis namque cujushbet peritia et loititudo nonagno- g per superbiam lapsa, et per hoc quasi quoddam Jiguli
sciluf nisi in bello. Si enim ibi omnla caute egerit, vasin terraro cadens fracta, osteodit aho modoafmd
seipsum mtiniens, adversarios vero csedens, tunc vas esse fiugendum, nou quasi ignaro lauiceJiaeiurje,
demum merito laudatur, lorlisqae miles prcediGatur. sed ut nohis noia fieieat quce-faclasuln. Ipse quippe
Belluoi qaoque non incongrue vocatur lileconllicius prjenoscens omnia antequam fijnl, insinuai nohis ex
quem )'ugiier ngere debemus contra diabolom, salu- prcecedentibus qualiter fulura pensare debeamus*
lisjiostraa invidum. Ipseenirti non cessat nosad hoc QuocLenimvel angelos quosdam vel Jioraine^ primos
illieere tenlando, ul temporaJia magisuuaii! ceienia eadere permisit, ad cautelainnostii fecit.ot per hoc
hotia diligamus, et ut spem nostram in caducis sonos jnstructi niiul de nobis praesumamus. Fecipergo
luinmodo rebus pooamus : sed nos memores ceter- Deus m homine lapso , sicut aliquis peritissimus
nae vitce, ad quara condili, redempti et invilati su- roedicus facere solet In wgroto. Si enim languoris
mus, dehenuis resistere illecebris et eoiicupiscentiis ejusjqualitaiem aguosceos speravent euio posse sa-
quas in corda nostra millil, attendentes quod scri- nan, suscipit eum sanaodum. Tunc si inhrmitas exi-
plumest:Posl concupiscentiastuasnoneas. Et iteruqi git, impomt illiemplastia, materia quadam vilissuna
alia Sciiplura iodicat, quaota coiona per tentJiioros liiterdiira confecta, adeo"ut _de aaimaliuai vel avium
pugnam proveaiat diceus : Beatus vfrjqui sufferl len- stercore misceantur, carnibus quoque canuin vel
lalionem, quoniam cutn probalus fueril, acctpiet cojo- vulturum êu êrpentiuin aganlur» Prceteiea, si opus
nam vitm. Si igitur hccc duo qucejam dixirous de est, adiuliooem medicus addit, quod scilicet medt-
pulcbii_ludiiietemporalium visibiliumque rerum in- camen, quaravis ad samtatem carnis, sicut hi qui
lejligenda, qushler scihcet per eam coosiderare de- «J experti suot lestaotur, utilissimum seiiliatur, causa
beariius ceiernorumbonorumqualuatem,quodque per j,amen fetoris et vihtatis suoe eontegitur.
eamdem tenlandt siinus, uirum Deum plus quaro Quo eliam nos mysuceioslruimur, ul otnoein vili-
speciosa quaequecaioaiia diligamusi si, ioquam, haec tatem qua circumdatt sumus, simililer contegaraus,
utraqua sedulo recolilis et iraclatis, magnain vana- quia noii omnia uliha constant honesta. Utruroque
rum yirlutum dulcedinem omui corporah melle sua- jgitur medicaraen corporale, emplaslri videhcet et
viorenfcolhgere potentis. adustionis, quamvis vilissiuiuin videatur, roagiiron
Ad Ifsecettam scienduni, ef pro spirituali melle-in tainen In se habet argumeotum spiruualis medieiose,
\asculacordium vestrorum recondendum, quia quse- uode necessana iroiiandae morahtatis roella colligere
cunque m creaturis adversiias, vel ln ipsa humana poiestts. JNihii eniin, ut ait Scrjpiura, in terris fu
natura hahetor viliias, ex hoioinum iirimorum pivu- suie causa;etquaj caroahter videntur vilia,cou-
varicalione accidn. Postquam enim illi praeceptum stajit ex siguilicatione pretiosa. Nam si per sordidum
divinuhi conlempserunt, inox et in semetipsis et in vel feiidum medicamen corpoia sananlur, necqua-
omni creatura sibioiet coatrana habere merueruut: hlas medicaniiiiis, sed saniias exiude procedeus
m semetipsis quideiu, quia illa houestlssiina heatce peasaiur, cur mirum vel Jncongruum videatur, si
immortalhaiis gloria, in qua el ipsi cohuiti sunt, et \ Deus omnipotens prcescius oniniuin futurorum, jne-
quam orones electi quandoque receptuii sunt, exuti, dicus et salvalor omniuii) in se credeiitium, siuule
inhonesia qusedam'veiecundce carnis indieia in se ahquid in a^grotis auiraabus teeil, saoans eas, vel
senseruiit, uude et nudos .se esse erubueruot;- in pouus praeveniens earum Jaaguoreiu, ut quidem sa*
jereaiuris vero tot adversa qaot ipsce suot creaturce. pienles medici aguut cum ahquo ignobili antidoto ?
NUliaquippe mvenitur creatura qucepeccanli iioronii~D Quod tamen nosJecet coutegere,_sicut et prirai pa-
per ahqua nequeat obsislere adversa» Sed iuec orunia rentes leguntur fecisse, quando se nudos esse eru-
Deus oiiimpoteiis in ahquam uiihtateai conveitit. bueruul, ne vel nobis coiilusionero, vel conditori no-
Aut eniin casligat per hccc hoiniues, ut a piaviiali- stro, qui per hujusmodi vihutem humiliare nos
hus suis couverlaatur, sicut scepe ~agilur per aeris decrevit,~videamur injuriam facere, elsecreta cogi-
iiitemperieoi, per "pesiileniiam et fainem, nec nou uiioneeuin per hoc mcusare quod nos potentia sua
per alia flagella ; aul in his occasionem dal utiicui- niagis quJiu ex jusiitia lain \i!e» deri permiserii.
que,' iil habeat unde qualiias ejus probelur, sicut Talia auleni de Deo cogaare, eslaliquateuus contra
saepe conlingit per ho;, qui divitiis et potentia -ab- eoui superbire. Quidqind eniin illud est quod vel
uiuntur, seu io quarumdam bestiarum ferocitate de- pareules p))irios peccare pei'iiiisJl,_veInos per eoruin
monsirjl diaboli nialiliaro , ul m Jeone et lupo, prjivarieaiioueiii vilitate aliqua circumdedil, hoc lo-
Nonne in euoctis adversilalibus jam -con)memoial'S tuin pro saluiis nosujs^causa lecisse credeudus est.
utilftas magiia habelur ? Nunquid utile~non erit, ut Et Iicel iii hoc diviiite sapienticeprofunditas nequeat
homroes per prOspera quaequedepravati; per adversa penilus invesligari, qucereoda sunl lanien ahqua \i-
ahqtia coniganlui? Nunquid ulile non eiit quod la- silnlium reruin argumenta, quibus eidein divuue sa-
lentes EcClesi.e hostes ideo accepia potesiate per- pientice inlellectus noster doceatur concordare. Uude
inniiinlur donunari, ul et hoe appareat quales ipsi et ea qucejam diximus jic vilissirao genere roedendi,
sint, et alios persecutione-sua velut aurum in lor- iu -argumenlum suropsiuius Imjus rci.
nace prohatos efliciant? Nunquid utile non erit qnod Si ergo ex roeihcma viii potest acquiri ulla-san.las
iI23 BE SUUSTANTIISLIBER. .;_.(}
corporalis, credeuda est eiiam eo.lem modo prove- A signiQeari, decrevisselutique in prcesenti \ita l.lem
niie sanitas spiritualis. Omnis namqtie decor carnar fore quod etin futura. lbi nsmqne nnllus invenitur
lis facile humaoa corda iHitil ad elalionem, sed*vili-. qui cprpoialis cihi 1 refectione pascatur. Adiuic dicen-
•las reprimit ad humiliiatem. Ideoque placuifDeo ut dum restat quid copia et penuria substanti.e corpo-
iiominem qui in maximum superbiae languorem,ex ralis innuat. Nam per ulramque magna et necessaria
conditionis sucedecore incurrii, imposita sibi causa cunctis doctrina monstratur. Et copia quidem boc
remedii aliqua vilitale, perdueerel ad humihlaiis sa- edocet, quia sicut ipsa lsetifiamvitaeprseseniis auget,
nitaiem. Saoitas eoioi spiriiualis noo nisi reoiedio sollicitudinem minuit, ita et spintuales divitias, id
acquirilur humilitaiis, humilitas aulem huraaua non est virtutes aoimse, omnem ftiturce calaroitatis et
obiinetur nisi contritioiie aliqua. miserise sollieitudinem mlnuuot, selernceque beati-
Ex qrobus omnibusaperle poteslisjnlelligereejila, ludinis augent gaudia. Penuria vero hoc Indicat quia
ut scnplum esl, fifelis Domuius in omntbus verbts sicut ipsa paiieuiibus eam nicerorein ingeiil loulli-
suis, et sanrtus tn omnibusopetibus suis, qui talibus plicem, ulpote qui ignorant unde sibi vicmm quse-
reoiediis superbiam huin.iiiani pr.mviditcsse repri- rant sine quo vivere nequeunt; ita spiiilualis vit.e
inendam, quique remeJia spinltialia, qtico roultis damna saieriise daninalionis prcefiguiaal lamenta.
suut iucognita, ex curporahbus figuris et exemphs, Cum igilur vobis, o Iratres charissiini, vanis modis
jjiiaeomnibus pene sunl uota, docet esse qusereiida. dictuafsit quahter sine liiteris religiose vitae tra-
Sed satishinc dictum, jnm piogrediamur el ultra, ad niifem exquirere, et in ea incedere \ale,itis, atteu-
ca stilicet quse postlicec proxiroe diceoda proposui- dite •jugiter ad siogula quce jaoi diximus, et ea In
mus. lllud enim propositus ordo exign, ut j.ira di- _} cordibus \esiris seduia tiactate cura.
canius \obis quid siguificei vaneias teinporum, quce Ut atilem eadem facihus recolalis, et teoacius tu-
aliquando congrua suiil ad quashbet operanda, ut haereantcordibus vestns, Iihet jpsahreviier repelere.
ver, scslas, auiurhnus; ironc vero incongrua, ut ln priinis namque dixiums vobis quomodo studia
hiems. Tiia~Yiamquepnora 111quibus factlius ope- apuin imitan debeatis, colligeotes ex varns bomioi-
rari possunros, sigmficanl oiune prsesenlis vitse tera- ""Jjusvel rehus, \elut ex flonbus,dulcedioem virtutiim.
-pus ad ohliiieodain veniara concessuin. De" quo et Deinde quid iiiiinensus solis splendor signilicei.
Aposlolus dicit : Ecce nuttc lempus acceplabile, ecce Derode dixirous de tnfjria intelligeiitia in rebus vi-
~nuncdies saiuiis. IJieins auiem, qua) maxiriie inepta sihihbus retitienda : prima quideni est quse ex tem^
est ad operandum, signilicat exlremi judicii teropus, poraliuin bqnoruin pulchritudiae docet uos conside-
quod ntiJIafructuosce pceniientiseopera cxerceii pos- rare quam"speciosa siot ceiern.i hona;"secunda insi-
isuiit. Undeet.pommus in Evangeho atimoneldicens 1; nuat ex eadein pulchriiudine probandos esse liomiues,-
Qrate ne fuga veslra fiat hieme vel sabbalo. Quasi di- uirtim Deum dihgant plus qujni terrena quselibet;
ceret: Eatote seuiper solliciii, ne concessuro tempus "terna indicat quod cieaturse-totius adyersitas, ipsa-
venise perdenles, lunc curn nullns locus est veniaa, que huiiianae u.uurse vililas ex Jioininuin juiinorum
eam frustra quaeralis. Eumdem quoque seosuro alibi picevaucJlione evenerit, setl eanidein adversitatem
aperlius profert dicens: Vigtlaie iiaque omni tem- etvilitalera Deus in ahqu.im uiilitatcm honiiins &m-
pore 01anies, ul digtti habeaminifugeie qumventura sunt verterit. Deinde etiara quid hieniale lempus,ad opera
vobis.-Pto ejusdem terapons cura adlnbenda E*,aias quspdamineptum, etquid quotidiani esus oecessitas,
proplieta admonel dicens : Qumtile Dominum, dum L _ qufdque copia et peuuria corpoTahssubstanii* sigm-
itweniti polesl: invocaleeum, dum prove est. Quasi ficeni, protuiimus. Quce niroirum onmia, quia -ex
eniin piocul aberit, cuin imllius peccatoris preces quotidiaois experimentis possunt vobis esse not'S-
exaudit. Sabbatuni aulero quod additum est liieini, sima, aitendite jugiter quaolamajdihcatiooen) exinde
quia apud Judceos leslivus est dies, quo houiines possitis capere, iaiitantes stificet opus apuin in col-
quam maxiine gaudere soient, significat otiuin quod- ieciione virtutum. Jaro eninfnulla excusalio reina-
lihet inuiile, \el tempus iiicongiusDlcetilice. Qiiara- net vobis pro litterarum ignorantia, qujndoquidem
obrem Doniinus adroonet ne iu sabljato fuga noMia in his re"hus quas quotidie videlis,,seu audius, vel
fiat, hoc est, ne io prcesentis utsedchciis poMti, Tu- ahquo niodosentitis, divincereljgioros noiiliain velut
ttira gaudia postponamus. in Jibns agnoscere yaletis.
Quia igitur audislis per hieinem quibusdam labo- Hsecquidero roo,niiaad laicos specialiter dicta sint.
ribus iocoogruam judicii extieroi teinpus prra- Deinde \ero tam clencos qnain laicos adinonens pre-
gnari, aiiendiie quod modo facieiiduin sit vobis, cor, ut attendenles coiiltnuatn aeris intemperiem,
duro bene possius, et vttce lunien liabelis. Neque quse peccatis oostris exigeotibus na per annos jara
enira vobis excusatio restat ulla pio litterarura lgno- niuliosiinmioebat, ufaut iinmeiisuro liigus, vel iin-
rantia, Cum, in liieme, notissima legere valeatis quse roensa pluvia, vel intenrperata siccnas Iructus terise
sunt vobis facienda. Deinde vero dicendum quid corrumpens, famem miseraiidam efficerel : aique
quotidiani esus necessitas vobis innuat ageuduio. ioimiddiites ne corrupia iniquitate lerra necessana
llndique enira illos flores habetis, ex quibus alicujus alimenta peinlus denegei, vel aliquos hoiniiiesabsor-
«diiicationis mel colhgere valetis. Quod ergo cogi- beat, sicut iu quibusdam locis, pioli dolor I noviter
mur quotidie corpus reficere, ut robusiiores siraus D evenisse dicitur, absiineant se aliquateuus a -solua
ad qusequecorporalla stadia, siguihcat nobis quoii- avarilia et raproa uec noa laschia, mujtiplicibusque
die opus esse refici cibo spiriluali, id est docirina nugis, qua= stoltdissimi~quidamab exterts nationibus
coelesti, oe deficiamusili ]abofe,-quem jugiter susti- in lus-regiones pei msolitaro rasuiaro et monstruo-
neredebemus, et proservltute divina, et pro pecca- sum vestituro detuleruut. Nisi ergo hujusmodi sltil-
toriroi noslrorum induigeniia. Nisi enim Deunomni- titia reluiqiiauir, non solum in eos qut faciunt, sed
uolens cum leleclione c.irnali spintualem vellet etiam qui conseiiliunt, divimtus vmdicatur.
«127 BEDÊ VENERABILIS OPPJ PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. 1128
IfEMIEllilBIEilS BEDJE
PRESBYTERI
HEPI AiAASEaisr
SIVE ELEMENTORUM PHILQSOPBLE
LIBRI QUATUOR.
PRO(EMIUM.
Elail tullius in Prologo hhetoricorum : feloquen- A pudenler agit, irapudenlia illorum postposita, ae proio-
lia sine sapientia nocet, sapieotia vero sine eloquen- sophia aliquid dicere proposuimus, utuiligentius ipsam
tia, etsi parum, tamen al.quid, cum eloquentia lamen, pro possenosiroperticiamus.non diligentesad diiigen-
maxime prorlest. Err.int qul, postposilo proficienle tiam excitemus. Incipienies igitur a prima creatione
et non nocenle, adbcerent noeeniiet jion' proft- rerura, usque ad hominem continuabimus, iractando
cienti. Id namque agere, est Mereurii et Philolugise de ipso Jiomioe multa dicentes : illud aote prinei-
conjugium, lanla cura virtulis et Apollinis qusesitum pium diclionis petentes, ut si aliquid in hoc opere
omni conventu deorum probalum solvere. ldera iijiperfeclum inVeiiiatur, humance imperieclioni de-
etiam est gladium semper acuere, sed nunqUam in putent, nec ideo quod ln eo utile erit vituperenf.
bello percutere. Multos tamen oomen magistri sibi Neque enim propler unuro male dictum bona sunt
usurpantes, non solum hoC agenles, sed etiam aliis viluperanda, neque^propterunum hene-dictutn mala
sic esse agendum jurantes, rohil quippe de philoso- laudanda. Quandoque enim vigilat Thersites, et dor-
phia scientes, aliquid se nescire conliteriea erubescen- mil Ulysses, et longo operifas est oljrepere somnum.
les, she imperiiise solatium quserenies, quse ne- De plnlosopliia igitur tractare incipientes, quid slt
sciunt esse ulililatis iiiiiuischai ius prsedicant.Sedquia, philosopbia dicamus.
ui ait Tereniius, Non est mirura sj inulier mereliix im-
"GATALOGUS LIBRI PRIMI."

Quidsit philoSojihia. B Quidsit et perfecte aliquidcognoscere.
Qute sunl,*et non videnlur. " Quidperfecie ignorare.
Quaesunt, et videntur. De dsemonibus.
Quibusrationihusprobetur quod sit Deus. Quare Spiritui sanctopeccatorumremissfo.
^Quarepoteatia divinadicalurPater. JDeanimamundi.
QnaresapientiaFihus. sanctus. •"* Quidsit coelesteanimal.
Quare volunUsSpiritus Quidseihereuni.
LUrumsiut corporavel spinlus. Quidaereum.
< Quahter Spiritussauctusab utroqueprOcedat. Quidhumectum.
Quareguasciamopera uni de personisatiribuantur, cum QualiterFihas a Patre gCnilus,et tsmea illicoajternus.
«na sine alia iuhil operetur. De eleroeDtis.
QuareFilio altnbuatur mcarnaiio.
LIBER PEIMUS.
Philosophia est eorum quse sunt, et non videntur, C sit, quando sit, quid liabeat. Perfeete ergo aliquid
'et eorum quae sunl et videntur, vera comprehensio. cognoscere est ista undecim de Illo scire. Sed qtiam-
Sunt et esse non videniur incorporalia. Sensus enim vis sciamus Deum esse, quid tamen sit perfecte
extra subjectam materiajn nilnl potesl. Sunt et esse non comprehendimus. Quantitas vero ej'usdem jjui
videntur corporalia, seu divinum, seu caducura ha- omnia iroplel angustias nostri pectoris excedit, re-
heant corpus, corpora namque subjacent sensui. Cum lationi ilhus explicandce humana sapienlia non suf-
ergo in ulrorumque cogoitione constet pbilosophia , flcit, qualitates non comprebendit, actionibus ejus
de ulrisque disseramus, ab eis quas sunt el non vi- enarrandis iiifinitce lihguse non ûlficlunt. Quid m
dentur inchoantes. Suut autem hsec: Creator, anima ipsum agattir, noo polentia facienlis, sed permis-
mundi, dcemones, animceiiominum . quibus omni- sione patientis; ubi sit qui supra omnia , infra om*
bus quia Creator prior esl, omnia enim ah ipso ha- nia , lotus est et integer; qnahter in ioco sit, qui
hent existere, sed ipse a nullo, ab ipso incipiamus. locahs UOIIest; de leropore illius, qui ante umne
Sed quia dicunt sancti Deum in hac vtta non posse esl lempus ; quid habeal, qui paimo omnia conti-
perfecte cognosci, quid sit perfecte ahquid cogno- net, nullus perfecte explicare potest. Nec ergo illnxn
scere ostendamus, utquare Creator io hac vita per- omnlno igooramus, qaem esse scimus; uec perfecte
fecte non T)os<iicognosei innotescat. Undecim sunt scimus, de quo hsec -omnia ignoramus, et quem di
quce quaerjintur circa uouoiquodque : An sit, qnid ximiis in hac vita sciri Deuro esse , rationes quibtis
sit, quanlum sit, ad quid sil, quale sit, quid agat, etiam incredulis hoc possit probari aperiamus, sci
quid in ipsum agatur, ubi*it, qualiler in loco silum Lcet_ et per mundi creationem et quoiidiamni dis
tm , - - ELEMENTORUMPIIILOSOPHIJ: LIB. I. - «50
posllionem. Cum enim mundus ex conlratiis factus "APalri esl coseterna", el Filio. Non enim fuit potens
sit eleroentis, calido, Irigido, humido; sicco, vel et sapiens, quod non esset bonas*el creare volens,
natura pperante, vel casu, sel aliquo artifice, in cjuia idera est Deo esse, et honum esse, et ame
compoillione mundi conjtii cla sunt. Sed proprium litas. tempora voluit quod fecit, quia nulla in eo mutabi-
est naiurcBconlraria fngere, H simile appetere. Non Coaeterna-est itaque prjedicta volnhtas et boni-
ergo nalura conlraria conjunxit eleroenta; casu veio tas divina. Sed hsec personarum trinitas esl, essen-
eniin casus iniuiduui operatus ticeunitas. Una enim suhstaotia est potentia divina ,
conjuocta non ,sunt. Sivel
esset, quare doinum aliquid tale quod levius êst sapientia et honitas. Quceiriniias, quamvis iu omui-
nou faceret? lierum si opBratus esset mundum, ali- buscooperetuc, nunquam quippe agitaliquid poien-
quse causse pisecessissent, quarum cohcursus opera- ter et noo sapientef et benigne, nec sapienler ernon
reiur casiroi. Est enim casus inopinalus eventus ex poleater vel beoigiie, nec henigne et non sapien-
«ausis conflueniibus. Cunrergo mhil prceter Crealo- ter vel potenter, lamen qacedam opera referunlur
rem prrer.essit miroduin, ergo casu nou est factus ; potentice, et sic Patri; qusedam sapienlice, et ideo
igitur aliquo artilice. Artifex vero ille, vel homo, Filio; qusedani bonilati el volunlJti, et ideo Spiri-
vel an"elus. vel Deus fuit. Ante vero inundus tui sancto.AUribuiiur polentise; id est _ Patrl Filii
faetus est -quam homo, angelus vero curo mnndo. inissioj-quam tamen operala est sapientia et volun-
Ergo Deus solus munduiii creavjt. Per quoiidianam las: aljribuilur sapientise, id est, Filio, incaroa-
dis^posiiionemsic probatur: Ea quse disponunlur, tio, quam tamen oper.ita est polehiia et volunjas.
sapienler disponuntur; ergo aliqua sapientia, nihil Et merito sajiientise atlrihuitur. Cum enim tam po-
eniro sine sapieniia-sapienter disponiiur. £st igitur ' g tens esset, qui de potestale diaboli humanum gehus
sapieniia qua^ omnia disponunlur. Sapientia veto sola voluntate Iiberare ppsset, malult taroen divi-
eonjungeiehumanitali, ut qui Deum et ho-
llla, vel humana, vel angeliea, veletdivina. Humana uilaiem reconciliaret
vero non esl, quse res facit vivere loqui. Cumque roinem in se, qui hominis est, et Dej,
suara humana sapientia foimam, scilicet, hominis, haberel. Si eninutanlum DeuVesset, nuuquam dia-
vel alterius animalis, opereiur, motura illi et vitam bolus in eum roanus mitlerel, quippe quoniodo ser-
conferre non polesl'. Angehca vero sapientia, JJUO- vus in flljum poleotis domini coguitum inanum njlt-
modo angelos ipsos disponeret ? Divma ergrTest sa- leret? Unde scrlplum est: Si cognovissent, nunquatn
'pientia, quse hoc aglt. Oronis ,vero sapientia est JFilium Dei crucifixissent. Si ileruin tanturn ijpmo es-
ahcujus sapientia. -Est igilur ^cujus sapieolia illa set, quomodo capthus captivum hberarel ? Omnes
est, nec idem Ifomo est, nec aogelus. Deusad ergo. enim peccaverunt, et egenlgralia Dei, Redemptor igi-
Sic per quotidianam dispositionem perverotur ditur noster Deus fait, et homo, et adhuc esl, ut ex
vinam sap eoliam, per sapienliam ad divinam sub- divinltate salvare posset, et ex liumaniiate diabplum
stantiam. Unde divina sapienlia dicitur signaculum et lateret, ut cum prseter jus etTas innocentem inva-
imago dlvinitatis. In hac divioitaie, omnium condi- deret, poteslatem sibi super nocentem a Deo com-
iriceet JJinnia guhemante, dixerunt plulosophi csse missam juste admitteret. Voluntati vero et honitati
potenliam operandi sapleoliam, voluntatem. Si enim divinae remissio peccaioruro atlrihuitur, quia ex
non potuit et nesciuut, quomodo tara pulchrum fe- bonitate et voluntate condonat ijuod ex pdtentia et
cil"? Si iterum fecit et noluil, vel ignorans, vel co- sapieotia quam cito facluro est punire posset. Bed
actus, hocejrjt. Sed qmd ignoraret, qut etiam'novit p^ quia dum de divinitate loquimur, aiigusiios nosirae
liomioum cogualiones? Quisilerum ilium cogeret, scientias transgressi sumus, de ea uerum taceotes,
qni omnia polest? Est jgitur in divinitate<poieutia, ad reliqua traqseamuS, illud oranles, ne si alicjuM
sapientia, voluntas. Qua sancli tres personasvo- tjuod alibi scnptjmi non sit, 1iic reperiaiur, haeresis
cant, vocajjula illis a vulg.iri per quamdam alfloi- judicelur.siNon enim quia scnjium non est, lueresis
talem transrerenles, dicenles potentiam divinam est, sed contra fidem. lo panilione supenori de
Patrem , sapienliam Filium , voluntalem Spiritum eis quce sunt et non videntur, primum Creatorern-,
saoclum. Poteotia dicitur Patcr, qua cuncia creat, deinde de anima niundi posuimus. Finlto igitur"*de
et paterno nffeclfi dispooit. Sapicntia vero dtcitur Creatore tractatu, de aniraa mundi dicaraus.
Filius, a Palre ante ssecala genitiis', et tamen illi Anima igitur muudi, secundum quosdatn Spiritus
coaelernus , quia ut Fiiius' lemporaliter esl a Paire , sanclus est, divioa eniin voluntate et bonltate, quae
ila-sapieolia seieiualiier et -ronsubstanliahier esl a Splritus sanctus est, ut praedixirous, omnia vivunt
Filiuoi gigoi a Patre, et la- gusein mundo vivunt. Alii dicunt anitnam mujidi
poteiitia. Seti diximusesse.
men illi eoaeternum Oe ilta gerotura aliquid esse naiuraiem rigorem, rebus a Deo insituro , quo
dicarous, iilud ante orantes, ne illud quod inveni- qnaedam vivuut tanlum,-qucedam vlvunt nee sen-
tur : CerierationemTejusquis enarrabtl? pulenl nobis titint, qucedam vivuni, senttuot et discernunt. Necc
ofQi'ere. lliud eiinn diciura est,non quia impossi- eniin est aliquid quod vivat et senliat,'vel discer-
bile sit, sed quia difficile. Paler ergo geuuil Fiiium, nat, in-quo non sil jlle naturalis vigor. Teriii di-
id esl, divina poientia saplentiam , quando providit 'Cunt animam roundr esse qifamdam ihcorpoream
qttaliter res crearet, el creau di^poueiet: et quu substantiain, quae tola est in singulis corporibtis^
antesceeuia hoc' providil, auie soicula Fihura, id Djjuamvis.propter quorumdam corporum tjrditatem .
est, sapieiitiam.geiiau, et hoc ex se, noii ex alio, nonjdem m omnilius operelur^quod volens signifi-
quia neqae alicujus doctrina, neque usus expeiien- care Virgilius ail: t Quanium non noxia corpora
lia , sed ex propna natura Jioc scire habuit. Ex qun lardafft. t ln hoinioe ergo propria et mundi aiiinia,
autein fuit (si las est dicere) de cetcrno, ex quo ii.ee si^quis coiielud.it: Igitur iu horoine sunt duae ani-
scivit, nectuit qui isu sciret. Jsl eigo celernas esl, ifise.Dicimus eniro, quia non dicimus animam mundi
et sapieiuia ejus seterna est. Hic Pater geouil Filiuro esse ahimam, sicut nec caput mundi esse*caput.
co3eternum sibi, et consubsianiialenvs Volutilasvero llanc dicit Plato esse excogitatam ex djvina et in-
dtviiiadiciiurSjiiritus. *Esiaulem projirie spiniusiiu- dividua subsiautia, ex eadeiu nataraet Jliversa,"cu-
helitus, in quo*ssepevoluulas hoouius perpenditur. jus expouete si quis qnserai, io alfis*nostris*Sciipiis
Ahter euiro spuat llkus, alner iratus; ideo d.vroam illam invemet. Tertium geuUs dc his rjuae suot, et
vohmiaiem irjnslalne dixeruni Spiriiuiii, sed-ao- nou videniur, dixunus esse dseraoaes,"de quihiis tra-
lonoaiaslice sanciunf. ttpmtus iste a Paire et Filio ctare ioCipienteTs,dioarous quoi lllorum sint ordnies,
mde quod et quare vocati sint di niones. Tres igi[ur dderoonuro
procedil, quia voiuuias Utvina bonilas, oslendiiur.
JU potens et sapiens est Deus, elleciu urdroes voluitPlato esse, a supenon usi|iiead muiro.
"Nilnlertiui alrud est Spiritum sauctura a Paire et nilul sine raliouali cieatura-esse allirmans. Dici)
Filio procedere, quam divnum voluiitaiem ex po- enhn in lirmamenio esse quoddain aiiiinal ralio
tentia etsapieuiiaTisque Jid crcatiqnem et gubeina- naie, quod ita definit: Animal rationale, cceleste.
lionem reruui extendere. Hcec bonitas et'volunlas imoiQrtale, iinpaiibile, stellas, videlicet, de quibut,-
PATB.O!..XC.
*S.3! BED^ f ENERABILIS-OPP, PARS i. HEeT. II. — DUBIA ET SPUftlA, H52
i:i loco suo dieemus ; sunt enim'de his qtise sunt
ei videntur. .Delnde ciixit esse in aelhere quqddam
genus invisibilis animalis, a firmamento usque ad
luoam priraum orduiem dseinonuai, quod ita deflni-
lur : Animal ralionale , imuiortale, paiibile, sathe-
reum : cujus dicil esse officium soli diviuce coijtein-
plationi vacare, et de ejusidcoiitemplatione delectari.
ln inferiori vero loco, est, circ.i suprTiorem
pariem aeris viciace luoae dicil esse ahud genu»-,
cujus est defmitio : Animai ralionale, lmmortalc,
patibile, diligeniiam omnibus iinpaitiens, cujus esi,
secundtim euroaem oTflcium, deferre preces lioniiui,
non Deo, et voluotalein Dci hominibus, \el per soin-
nia, vel per sigoa, vel per iniiinam aspirationeui,
vel vocaleni admooitioiiem. Quod dieitur patibile,
qula dihgil booos, congaudel illoruniestprospeiitaii^
conipatiiur adversitan. TeitinsJJijlo iu bac hii-
mecta parte aeris, quod iia definitur-; Aoimal hu-
lueclum, ralionale, immorlale, patibile, enjus esl of-
ficiu.n liumaiuiati Invidere, ex mudia uisidiari, quia
unde desceiulit per superbiam, asccndit bumanitas
per huinilitalem. Est eiiam ita luxunosum , quodah-
el
quando commiscet se iiiulieriJuis, aliquos generat^ Posl tractatum de Creatoi_e et anima'' mundi e'
unde et Incubi, qnia sic concumbunt, diciintur; qui dsemonibus, restat traelare de anima hominis. Sei
•ab ahis diffefunt {Lemonibus,quia duo primi ordines quia de Jiomine locuti sumus usque ad illum locain,
«dicuoiur cacodoeroooes, i d est, bonum seieotcs : /«.- loqui de ejus aniina differamu^, ut-situnus el ciinti-
\h» bonum, §a.i[M>v sctens, dicitui. Isti \ero dicuutur, nuus de_ homine traclatus. Llacteons de illis qu.u
eaeodsemooes, Id est, malum scieates ; «axoveinm sunt, et non videnlur, nostra disseruit .oratio, nunc
maliim esl ,et non abhorreas nominis communiiaiern- ad ea quae \ideuiur, stylus cdnverlatur. Sed ante-
qua et iih et isli dicuaiur d.emones, Unde qu isi sciea- jjuain iiiiiiuai loqaendi delllis faeiamus, petimus, nt
aes, «ura et isti et ilh aogeli dicaatur. dicitur si loquenies de vtsihilihus aliquid probahlle et non
malus angelas. Inferiorem partera mundi homo ha- necessariura diciuius, vel necessjriuro et non pro-
bitat, id esf, lerram, anlmal rationale, mouale, de babile ponimus, non inde viioperemur_ ul pbysici
quo in suo loco dicemus. De prsediclis djemombus enira lantum probabile ponimus, ut vero philosoplii
ouaentur uirum corpora haheant, an non, curo sint probahile, etsi non necessanum, adjunginius; sed
animnliaj et omne aoiroaL corpus dicaiur, an sint illud yideatnr si aliquuLprobabllius loter roodernos
spinlus. ul ait propheia : Qui facil angetos suos spi- inde traclaveriot., Traelatuii igitur de eis quaesnnt
ritus. Inde dicunt quidam quod corporasiot, tameii et videatur, quod illa corpora sunt, et omina cor-
itasubtilia, quod sensu percipi non possunt. Unde Q pora ex clementis conslant, ab elementis suinamas
Tespeetu noslrorum corporum, quco spissa sunt et exordium, osiendendo quid sit eleuieiilum, quare
Urossa, spiritus dicuotur, queinadrooduro aer, qiiam- qualuorsint eleroenta, necjiauciora, quod fuitchaos
vis corpus sit, laroen, propler sublijilateni-sui, eleinentoruro, qualjter soluliim.
spiritus vocatur. Qtiod confirmat bealus Gregoiius, Ele neiiium vero, ut definiuiii ph losoplii, est siai-
qui io Moralibus loqueas de angelis ait: i Compa- pla et minima alicujns coiporis paillcula : .simpla
""T.iiionenostrorum corporum spiruus suot, sed coiu- adjjjialilaieni, miniina ad quantitaiem.Cujus exeni-
paraiiotie illtus sumrai llocet iiiciicamspecti spiritus," plum tale est : Lleroenluro esl^pars siinpja, id^fest,
corpora sirol diceoda.i iieruro pnibmt aucto- cnjus iion suot contianse-qualitales. Sed quia liqc
ritate beati Augustihi, qui in Eucluridio quoddam lotura videlur habere ossa et similia, ut retntheat
ponlt capitulum, quaha corpora sed angeli habeani. illa, addit minima, id est, quse ita esl pars alicujus,
Alu dicunl iilos non esse corpora, spiriius„ sci- quod nihil est pars ejusdem. Unde hiieras per siraile
Jieet, quia ubique non sunt, de loco ad Jocuro mq- dicuotur elemeiita, quia stint paries simillimsp, jta
ventur, comparatione sitmroi Spiriuis, qui uhiqiie quod nihil est pars lllarum. Voluot auieni plulo-o-
totus est et inleger. A heato Gregorio corporaAlicli phi ex-eleroeiiiis quatuor constare immores , ex hu-
Bunijiiec iude sequitur quod corpora sint, sicut monbus partes tam homiomeias, id esl, consimiles,
illud est: Sapienita hujus mundi slutitiia est apad ut est caro et ossa, quJin orgauicas, id^st, officia-
Deum. Non quod Deus sapientuin bujus muiidi stulT les, ul suut maous et pedes, ,_elc. Ex ulnsque vero
titiam reputet, sed quod ad corojiaiationem divuice parlibus htiraaua constare corpora. Ergo sepuodum
'sapienliaj siultitia est; nec inde sequitur quoi sit T»eum nulliiro ex his quaiuor quse videmur, et a qui-
siuliitia. De illo vero capitulo beati Augustini, qua- busdam elemeutareputaiasunt, est elemenium sim-
lia corporaângeli habeant_ dicunt beatum Augnsti- pluro, videlicet, nec terra, nec aqua, nee aer, iiect
num ibi loqui de corpoiibus quce assumunl quando jgois. Nullum qoippe eorum est simplum qualitatf.,
hominibus -apparent, ulrum vera sint torpora an nec niroiraufflquaniiiate. et ut. in lerra ahquid est
npn, nec tamen dicitMllos esse corpora. dicuot Noi>autem calidi, aliquid Irigidi, aliquid sicci, aliquid huroidi,
plus Hlorum senieittice concedimus qqi illos quod quia cuilibet est pateos, probationem illius
etse spirilus ; nee videatur alicuiêsseinconveniens, .prseiermitiamus. "Neqite enim aperle vcra, neque
quod Platoduo generadicil esse cacodjemonum, cum aperle Jaisa sunt proband.i, sed de quibus est aliqua
divma Scriptura novem dicat esse ordines angelo- duhilatio. Non est ergo lerra simpla qualitale, nec
rum. Plato enim divisit secundum loca, sed divnia minima quantitate, eum ex tam magnis partibus
p.igina juxla ollicia. In duohus igitur illis generlhos coustet; suni enim quatuor illius partes, vel quin-
coiitinentur novem ordines, et e convcrso. , .qne jsoiiJe, nec ergo est"elementum. Simililer de
aqua et Jgue et-aere probari potesl. Elementa ergo
sunl -simplseet miiiiroseparticulse, quihus haie qua-
tuor consianl quse videmus. Hsecelemenla riunquam
videnlur, sed raiionediusjonis iiiielhguntur. Dividw
tur eniro, ul figuraliter dkatur, humanum corpus iu
organica, ut in manus, etc, urganica iii^homioroeraj
$153 ELEMENTORUMPHILOSOPHl^ LIB. I ii*5|
id est, consimiles, scilicet, iii parle^searois et o«sa, A laliter inest. Cum cnim terra porosa slt, «t aquis
Iiomiomera autem in Immores, mplanclioliam, etc, ""eircumdaia, aliijuid Jiumoris aquoe subiotraui, et
iiumores aulem in eleroenia, jj esi, in simplas et ahquid aeris. Curo ergo in medio mttodi sit, el ignis
«linimas particulas. Cujns divisiooi', pars aciu, pars ah oroni parie cequaluer distet terrse, quid miruui sl
sola-ratioiieeleogiiatione ftVri potest. Corpus enim aliqnid caloris inde recipiat ? Instint ista terrseacci-
huroanum in membra, membra in hoiniomera, uctu dentaliter; non naluraliter, oecex istis constatrsi-
dividere potest, sed homiomera in humores, humo- mililer de ajns licet probare ; sed quia brevitatera in
res in eleinent.i solus roteilectiis dividere poiest, hoc opere sectamiir , quid in aliis de alis sit, et
qnaliter Jn eis accidat, ingeniis aliGrum Inquirero
quia, ul ait Boelius in oominenlo super Porpliyrinra, dimillamus.
\is est intelledus eonjuncta dividere, et divisa coTP Etenim principiam a magisiro, perfe-
cUo aulero debet esse ab rogenio et studio. Quoniam
f migere. Sed quserel aliquis ubi suoi eleinent.i. Nos ilerum
dicirous io eoropositione humani corpnns et aho- Plaloiiein dicuot qujjsKse qnare roagis dica-
ruro, îeut littera in composiiione syllabae, ef si non lur aqua quain iprta, vel e converso, cum"sic dis-
per_.se. Sed quidam sunt qui.ut riislici,oe^ciiint-ali- solvjliir, sic inielligirous*illnro loqui non de ele-
quidesse, nlsi sensu'illud possint compiehendere, nieiiiis, qiic sic dissolviintur. Nniiqaaro enim totum
-quia animal non percipit quce sunt spiiitus. cum st- dissolvinir eleroentiroi, Dicit eniro id qtiod dNsol-
pieuli plus inquireoda sint insensibilij qu un seasi- vitur uoii esse terram, sed terremn, id est, pariem
bilia. Cura ergo simplce et mmimse p^riicutsc-Mnt terrae, Mjd qnod leniauet retinens proprielalerti
tslemehta, quaesunl fngidae et siccje, dieroiiur terra; terrae, dicit teiraro-<'t elemeniuin. Sed de hoc, Deo
quse frigidae el humidje, aqua; qu<?calnl.n'et Jiu- B annuenie viiaui, saus dieemus. Sunt ergo elementa
aiidse, aer; quse cahdcc el siccaa, ignii. Cum aulent praediciorura corpormn particulse, uf dietint pliilo-
hcecquatuor qua' videniur ex lllis composila sint, ll- sophi. Suni aulem elementa roundi, ui dicunt phi-
4ud de his in quo duse partictilae (rigidje *"et siccce losophi, quae videniur, de quibus liujusraodi irjcla»
domioanlur, notnine illaruiu dicinir terra; in quo tus liabeudus erit.
•frigida.et huoiida?, aqua; io quo c:\lidaeei hunnd.fi, Quare uouinquodque factum sit, quare jjuatuor,
aer; in quocalidae et siccse, igois. Si ctgo lllis digiia hec paucioia? Sed qnia lirmior est sententia qiiae
velimus roiponere noniina paiticulas prsedicias, di- -aintoritate sapietitis iiiilur, quid inde*Plato sense-
rauuis eletneiiia isia quatuor,_qiise videiilur, ela- ril dicatnus. Divmi, inquit, decojis raiio posiulabat
jnenta. Sunt quidam qro neque philosophoruro >cri- lalem lieri rounduia , qai et visuro pateretur et
pta, nec pliysicornm uuquam legerunt, ex snperbia laclum.Ac si dicerel : Gum Deus sola booiiaie, non
«b ahquo disceie dedignanles, e\ arroganiia quce indigenua, qmppe qui jjerfectum el sttramuin bo-
jiesciunt cuiilrogenles, nonnihil • dicere videantur,- niiiii est, miindiiin cicavit, ia|pm voltiit lllum fieri
oicunt esse istoruin quatudr, jjuce videnttir qualila- qui viderelur et tangerefur, ut homo etiara oculis in
tes : caiorem, frigiditjtem, huroiditaiem, siceitatem. rerum crealione el guberriaiioiie divinara potentiam
Sed isiis~phy_,icaiii\elut et parlem-pede delrahenti- et bonitatem percipiens, potentiam limeret, sapien-
Ims, reclaniat eodem ore Platonis, vocanles ele- liara venerarelur, bonilaiem imitaretur. Deinde sub-
menta nuterias, cum nullce qualilates materia alicu- jungit : Constah.it autem nihil posse videii nisi ig-nis
jus-esse possibt. Est eniin inateria quceaccepta forma benelicio, neque tingi sine solido, nee solidum esse
tr.msit in ahud. fieclamal item oie ilbus philosophi, Q sine leira. Quomodo visusnon possit essesine igne,
<jui in lsagog'15suis ait aliud esse eleraenia, ahud nec laugibile sine terra, loquentes de sensibus cor-
eorura eomimsiiones, quce suot calidceet siccce, et poris osieadenius. Postea addit. Idcirco jecit Deus
sic de alns. lierum reclamat ore Macrobii diceniis: qn.isi luadamcnta ignem el terram. Sed quoniam in
« Cum in singulis elementis diversae essent qualita- eis sunt contrarije qiialilate% quippe lerra est cor-
tes, lalem tinicuique dedit, ut in eo cui adhseret, puleota, obtus i, ioimobihs, ignis subiilis, acutus,'
"cogoatamcl shnilein reperirel, at aqua cum terra mobilis, vulit Deus sine medio ea jungi non posse,
fngidiiatero, aer cum aqua humiditatera, ignis cum ideoque inter ea iiiediutn creavit, de quormn con-
acre caloreuu » Vide uhi dixit eleineola non esse junctione quia fecirous mentioneoi, dicamus quid
qualiia"ies,sed quahlales iu eleroentis. bi ergo quod sit conjuoclio, quid comroistio contraiiorum. Com-
alicui inest diversum est ab eo cui inest, non est mistio ergo contrarioruin esi, quaodo ex duobus ita
Jpsum quod est ipsum cui inest. Snni alii qui di- fll uoum. ut neiitrum iemaneat id quod auie fuerat,
cunt ista quce videolur esse elemenia, auctoriiate ut si calidissimum Irigidi&simomisceatur, flt lepi-
Juvenahs hoc prob.intes, qui de gulosts ait: i Gustus durn_ neque fngidissinio neque calidissimo rema-
per oninia elementa quaruol, m leira ven.itiones, nenie; conjunci o vero contranorum est, quando ex
ui aqua pisccs, in aere aves. » Quae senientia quia duobus iia flt unum; quod ulnimqiie remanet id
vera esi, nec scnleiitise pliilosopfioium cootraria, quod ante. Quod in contrariis liabeotibus ageotes-
qnaiiier cum ista stare possit exponam." Philoso- qualitates sine medio esse non possnot, Suot aulem
jjhns igitur lanquam pliysicus"de natuiis corporum ageot"esqualnates, calor, frigiduas, sed quare? Lo-
tractaus, simplas illaruin et miniinas particulas eie- JJ queotes ile homine dicemus. Si enim alterum alleri
meoia quasi piima principia vocavit.-Plulosophi ajiponitur, repugnant, ct alieram ab aitero dissoivi-
vero de creaiione nitindi -.igenles,non de singulo- lur _ ut crgo subsislant,,oportet medium esse. Jd si
Tiroi coiporura naturis, ista quatuorquae videntur talefuerit, quod plusad uauni quaoi ad aliud se ha-
elemenla muodi esse dixerunt, quae ex istis con- Jieat, paulatnn 111lllud ad qtiod se plus habet trans-
stjni; et ista primuro creaia sunt, deinde ex his ut ibit, sicqueilla conjunflio dissolvetur, veluti si in-
ex elenieniis cselera oronia laclasunt, ut in sequen- ler calidissimum et Irigidissimnin ahquid ^plus ha-
tibus osleudilur. Nulla est ergo inter eos contrjrie- hens se ad calidum qtum ad Ingidum ponatur, illo
~tes. Sed dicunt conlrd : Nulluin isioruni elemei.tuin in n.iturain cahdi iranseunte, et Irigiditate pereunte,
esl, jjuia nulliiin est eoruni quod ex qualuor ele- dissolvetur iila conjunclio. Sin .luiem tale (uerit rae-
jueiius f.iclum nou sit. Quod sic probant: iu lerra ditun, quod ad uiruraque se cequahter habeat, non
es.t aliquid de aqua, quia ahquid hiimidllalis vide- plus ln natur.un unius quam altenus transicns, illo,-
nius exire. Jo eadero esl ahquid aens, quod probat rum obseivabis conjunctioiiem.^ Volens ergo Jjrse-
fuinus lode evaporans, el aliquid ealoris, quod lactu dicta duo elemenla coroiiiiscen, sed conjungere,~ut
percipimus. Siimtiter de aliis piobant lioc idem uiramque ld quod est reroaoet,- mediuni inter illa
anctoiitate Plalonis dicenlis : t Cum leira transeat creavit, non uniiin laroen, sed duo, aquam, scilicet,
m aquaui, et aqua iu terram, quare roagis dioalur etaeia. Si eoini^sefcviiiaqiiain inier ea posuit.set,
aqaa quam terra. t Nos vero cdiilradicimus ui-uno- luro plus ad lerraro quam au igueiu se haberet, ha-
quoque lllorum de aliis ahquid esse, nec lameo ea bet eniin coiuniuoe cum lerra corpulentiam, ohtu-
iude esse facta, quia non suhstantialiter. sed acciden- silateni*; cura igoe inobililalem, coajauciio Illa non
UU BED^ VEÊRABILIS OPP. PARS L SECT. II. — DUBIAET SPURH. 1136
duraret. Similker B1solron aera, habet enim com-. A frigidiiin et humidum, frigidum et siecum Duaa vero
niune suhtililateni et roohiJitatem cum igne, cum inipossibiles, ealidum et frigidum, humidutii et sie-
terra obtusitatem. Sed dicel aliquis : Et si ununi curo. Duo igitur eleraenia-Creatorin medio posuity
Jstorum non sulficit, poiu t lajnen Deus faceie aliud quia unuro prsediciis rationibus non sufliceret. i,le-
quod sufficerei. Ad quod dicinms, nos oon ponere raentoruro vero lalis est dispositio, quod infenoreir.
terminum divmcp potentise, sed dicimus nullum de locurooblinet lerra, deinde est aqua, postea aer,
his quce sunt poluisse snfficere, nec juxia reruni supenor esl ignis. Si enim aliquid iuferius terra es-
posse esse aliquid qu..d sulliterpt. Ostenso igilur set, quia naturaliler gravis est, ad iliud tenderet,
quod unum de istis sulum 11011 sufftceret, quod nul- gravia enim naturaliter deorsuoi tendunt. Si vero
lum aliud quod ad hoc sullicerel esse non posset, aliqtiid supra ignemêsset, ex Ievaate sua ad ilJud
aperiamus. Cum lgitur inter aliqua duodusc siiot tendeiet, et dissoJvi ab aliis cotitehderet. Jtixla ter-
contrarise quaJtates, qnia binarius in duo sequa di- r.un posita e»t aqua, qtiia jiattiraluer gravis est, et
\idi non potebt, aliqihd inter illj poni_potest, quod si non quantam lerr.i, et secuiidum locuni «btihere
uiiam ab unoqaoque |>iopiie!alem recipieos, inter delmit. Deinde est_,aergravior igoe, et levior aqua,
illa siifficiat, ut cum terra et aer duas conlrarias iiieruo inier uimroque ponitur. Et quoniaro quijl sit
haheanl qiiahtales. Esi enim leira frigidj ei sicca, elementum docuimus, ej quot_ sint, el quare phira
ser calidus et humidu*, aqua liahe.is commune cnin nousiol, el causam ordinatioiiis significaviraus, de *
terta frigiditatem, ciini aere huniidilalero, inler ilia cbao, quod in piinupio mundi fuit, dicamus, com-
so a sufhcit. Similiter ignis et aqu.i conir.irias lubeot rounero senlentiam prceponente?, deinde iJIam iro-
qualilates, est quippe iguis caiidu-. et siccus, aqua g piobanles, nd uliiinumnoslram rationibus confirman-
fngida et humida. Sed quia atr hahet curorouiie U». Dicunl oiiiiiesiere elementa 111priroa creatione
cum aqua Jiumidiiaieni, cum igne caloieni, ioter certajoca non obliouisse, imoiiuiuam oiassam mjsia
utrumque solus builicil. Si Vero ioter iiiiqui sunt ires fuisseinqua erantgravia^t levia, modo asceudebanl,
eontrarise qualhates, sicut uec leiiurius 111duo aequa wodo descendehaoi. Subjungunt eliam lationem
dividi polest, nec roediuoi quod atl ea aequaiiter se quare lanta confusio rernm foret, nisi saa potenlia ,
habeal, potest lineimi. (Jportet ciiim quod de uno sapientia et bonilas res rodinaret. Deinde hoc pro»
accipiat uuam. duas de altero, sic enim -
ncc aliter banl auctorilale Platonis, qui ia Timseo ail, Deutn
poiest in inlegruui dividi ternarius. ex iiiordiuaia jactatione elementa redegisse ili ordi-
nem. JSos vero dicimus falsaroesse quaio proponunt,
nec convenientero esse rationem quam inducunt, nee
bene esse intellectara auctoritatem quaro prseten-
dunt. Prius ergo probemUs senieutiam esse Jalsam,
postea raiionem non esse convenieutem, deinde non
bene esse intelieclam -aucloritatem. Dic -ergo quis-
quis hoc alfirmas J Massa illa quavconstabat ex
quatuor elemeotis major erat, vel tninor, vel sequ.i-
hs elementis quse inodoj sunl; si maj'or erat, non
eigo omne corporeum in qualuor eleraentis conti-
« vel aliquid de ea perut; si minor, tuuejCrea-
" netur„
tor post eam aliquam novam niatenam creavit, ex
qua elementa augmentavii; si aequalis, omnem !o-
curo, quae illa modo iropleot, implebat: non igllur
quo asceoderet vel"descenderet, habeb.u. Fjlsa est
ergo sehtenlia. Incoiivenicos est ratio quam indu-
cuirt, scihcet Deum ad hoc fecisse -ut osteuderet
quanla confusio reruoi foret, nisi jsua honitas eas
ordroaret. Cui osletideret? Angelo? Sed angeliis ex
natura et gratia naturaS reruiu cognoscit. Hommi?
Sed nonduni erat homo, et si ul hoinini ostendere-
turfacta esset, usque ad_ homioem servaretur.tSed
ante hominis creaiionem ord.naia sunt eleiiiema.
Qualilas vero per roedia non dividilur, non ergo Auclorilas Plalonis non hene est ab his inielleeta.
inlerea pofest esse mediuro, nisi participars una et Cum cnim dicit Plato ex inordinata jai talione De.im
dtiabus. Iterum dicet nliquis : Et si secundum hanc elementa reduxisse in ordinem , non ideo dicitjjuod
sy^ygiam io tribus qualitatibus unum medium,secun- quod unquam inordinate jactarentur Jquis enim ullus lo-
sh uiioque unam acciperet, essenon potuit, cus rehctus esset loordioalioni, Deo cuncla dispo-
dum iilam quse fit in duabus", illud habere potue- neiile?_; sed quia essent nisj sie, ut nunc sunt, a
runt. Si enim ioter ignem et aquam est aer, qui una Deo psseot ordinaia. Cum euim terra naturaliier
uhius, altera allerius p irticipai, fluare iraer lgnem D deorsu)ii tendat, igmsque sursum, nisi llla inferiorem
el teriam in svzygia daaruro uualilatiim uouoi me- locuni obtineiei, ilJe vero supenorem, bsec seroppr
dium, quod alj utioque unam acciperel, esse non qusereret niferiorem, luc superiorem, et sic esset
poluit? Esl eoim ealidos et siceus, terra Jngida et iuordinata jictatio.lense Haac redegit'Crealor in ofdi-
sicca. Nos vero dicimus, nec secundum hunc me- nem, confeiendo Jocuoi,.scilicet inferiorera.
dium fuisse necessarium $ cura in aliqao conveniant, igni supenorem, ul lisecnon haberet.quo descende-
sed in siccitate jiec esse potuit. Si ennn aliquod lale ret, neque hic quo ascenderet. Ex inordmaia igitur
mediuui esset, quod ab utroque aliqtiid accipeiet, jaaaiiooe, qu<efuil,_sed quce esse potuit, Deus ele-
vel acciperet ab igne calorem, a terra siccitaiem, nieota iu ordioeoi redegit : veluli si monitu alicujus
idemque esset quod Ignis, vel a terra sicciiatem, nostri amici aiiquid quOdcoiuiogeret, jnsi ipse mo-
idemque esset quod Ignis, vel a teira fngiditaiem, neret, .1011 fugidinus, diciious, Isle Jiberaul nos 3*1)hoc
ab igne siccitatem, et sic idem esset quod terra, \el malo; qtna hoc malum prius fuisset, et postea
ab igtie calorem,_a terra frigiditatem, prseter hsec nos inde hberasset, sed qroa nisi lste fnisset, nobis
(ut ppinor) nihil po,t£Sl confmgi. Sed imjiossibile accidisset. Fuenrat lgiltirjn priraa creatione ubi
,. est ahquid esse calidumfei fngidum. Cum e/itm siul nuue sunt elemeiita, sed non qualia nunc sunt. vero £t-
'qualuor eleraenla et qualuor illorura complexiones, eiiiro terra omntno eial cooperla aquis, aqua
inde.fiurit sex complexiones, quarum quatuor suut "*Spissiorquam modo sil, et ad niagnam partem aeiis
-possibiles, duce impossibijes. Sunt atitem quatuor elevaia ; aer autem spissior quam modo sit, et ob-
possibiles, calidum etsiccum.-ealidum ethuinidura, s(.ufus, quippe cum neque -soi neque luna, negue
1157 ELEMEKTORUM"PHILO^SOPIU/ELIB. 1. JI3&
.fliseslells. essenl,~quibus illuminareiur. Igois simi- A_.terra, melancliolici, ut hoset asinus." Si aqiia, plile-
tiler s-pissior erat qtiam roodo sil. hi atueoi quod gmai.ca, al porrus. Ex quadam vero paTte, in qua
terra erat omnino aquis rooperta, nec aliquo lumine elemcnlomm qualiiates seqnalner convenerunt, hu-
illtistrala, nec redificiisdistincia, nec sui- animalibus tuanuro corpus laciiira est. Et hoe est quod divma
repleia, quod aqtn el aer spissi et ohscuii eraal, pagim dicit, Deum fecisse hominem ex Iiroo lerrse.
quod iu stipîioribus stellse iiou apparebant, chaos, Non enim oredimus animam, qnse spiritus est, et
id est confiiMoneroeiementorura vocavernnt. IJnde levis, et mnnda, ex Umoesse factam, sed .1Deo ho-
lloses : Tert a erat ittanis et vacua, et lenebrmerant roiiii inspiralam. Unde ail Scnptnra : Formavit Deut
super fiicientabyssi. IIoc cliaos sio dissolutum esl, hominemde vilm. limolerim, el inspiiavil in faciem ejus
cuiii aqua usqtie ad roaximam partem aens esset spttaruluni Uude cuni diversa melai.cholica
elevata-; aer vero spissus, et jgius similiter in illa •aiiinialia creala sunt, in(init) plilegmatica ct chole-
spissitudiiie aliquid lerre.o el .ujuecpsubsi-iniiii! m- .rica, unus solus homo cieatus est; quia, ut ait
eral, quceex calore ignis et skenate coagnlaia et Doetius-: Omms apqualilas pauca esl et linita, in-
dtirata , corpoia stellarum visilnlia et lucida wavil. a-quahtas vero numerosa elniultiplex. Sed qaoolam
Quod aulem m compositione stellarum et de ioferio- est proumum temperjlo, etsiminus, tamen ali-
ribtis el de super-ionbus eleroentis esi, domiuanie quanio esl lempeiaium, ex vicireo limo corpus rau-
lamen stipremo, ex lioc poiest prohari quod visilu'lia liens esse crealuro verisiroile i|uibusd.un videlur, et
sunt ct splend.da et mohilia. Quod enitn vsiliilia iileo nec peniltis idem est quod Jiohio, nec penilus
"sunt ex invisibili vel \isihili babent; at e\ jiiviîbi'i ili\ersum, nee ita lemperala, quia calidissioia (rigi-
nilnl potest esse visibiie. Unde Lucretius : Ex io- fj ] dior OMfrigidissiino viro. Et Iioc est quod p.igina di-
sensibili ne credas seosibile nasci; et JJIacrobitis : cit Deum feeisse feininara ex latere Adce.Noli enim
Oninis quahtjs gcminala crescit, nunquani contra- ad lilieram voluinns Deuro primuro homihein e*
rium operatur. Non ergo ex igne ve! aere habent e <siaesse. Sed dicet aliqtiis, eadem raiione plurei
quod \isibilia suiil, hcee quippe sunt invisibiha; ex bomines et feminas lunc po.se creari, et adliuc
visibili ergo, id est cx terra et aqtta. Similiier quod jiosse. Nos dicirous verura esse, si divin.) vohnitas
spleodida suul et mobilia, ex chscuio efc immnbiH esset, quia 111aliquid sii,nalUra operanie, necesse est
tion haheot; ergo ex splendido et moliili, seilicel divinam voluotaiero procedere. Iteruio dicet, Jioc
aere et igoe. Facla suut ergo e\ quaiuor eleoicoiis. esse divince potestaii derogare, sic esse faciuro ho-
scilicet, de ioleriorihus dominatur in eis aqua, de niiiicm dicere. Qnihus respondemus e comrario :
superioribus ighls, quod elfectu prohari potesl. Ca- lino id est ei confeire, qui. ei aitnbuimus, et talem
lorem enim leiris eonferuut, et ad nutrimenlum sui rebus naluram dedisse, et sic per naturam operan-
humorem atlrahunt. Similia nanique similibus con- lem humidum corpus creasse J nam in qao divince
gaudenU Hsee subjiciet ahquis : Cuin in aere sit hu- Scnpturcc coolrarjj sunius, si qaod illa dicilfacium,
mor spissior quam in igne, ,et calor quarovis non JIOSqualiter factum sit expiicemus. Si enim modo
tantus, quare m aere corpora slellnrum facla non unus sapiens dicat aliquid esse factiim, et non ex-
siint? Nos vero dieimus quod quaravis aer sit cali- fjlicetqualiter; aller vero boe idem dical etexponat,
dus-, est tamen et humidus : non ergo poluit.desic- quce iu hoc est conlraiielas? Sed qttoniam ipsi ne-
cando spissaie, el sic corpas lucidum et lisibile scinnt viresjiaiurce, ut Jgnoranticesuce omnes socios
creare, veluli si aqua spissa superponalur igni, Q ( babeant, nolunt aliquero e.is ioqtiirere, sed ut rusti-
spissatur et in lapideam sccpe Iransit subsianiiam : cos oos credere, nec rationem ijtiserere, ut jam illuct
sin autem alicui calido et humido superponatur, ut riropheucum impleatur-: Erit saceidos sicut populus.
aqucebullienti, ita ut ab illo solo calorem recipiat, Nos autero dicirous in omnibus rationem esse quae-
non spissahiiur. Yelsecundum Constanttnum : Cum rendam, si potest inveniri. Si enim-alicui deliciat,
in uno de istis qualuor ducesiot qualitales, siugilla- qtiod divina pagroa aflirmat, Spiritui sancto et fidei
Uai uaam Jiabet ex se, alterani ex alio. Ignis ex se eu maadjnduin. Non enim ait Moses, Si agnus non
calidus est, siccus ex moiu vel ex lerra. Aer est potest coroedi, statira igni comburatur : -sed prius
liumidus ex se, calidus ex igne. Aqua humida ex couvocet viciuum qui conjuiictus est domui suse, et
aere, frigida ex se. Terra vero ex se sicca est, sed si nec iia sufftciunt ad esuro agni«, lunc derauoi igni
fiijgida ex aqua. Quod vero in unoquoqne esl ex se, coroburalur : quia curo de dninitate aliquid quaeri-
plus in eo v.itet quaoi quod e\ alio. Cuoi ergo in mus, si ad illud comprehenderKlumnon sutficimus,
aere humidilas sit ex se, calor ex igne, prscvaluit in vicinum domui noslrse couvocemus, Id est manen-
eo humidilas, nec potuit desiccjndo corpora stell.)- tem in ejdem lide cilliolica inquir.imus. Sin auiem
rum creare. ileruoi quod majus est, uon luil divina nos neque ille ad id coinprelieiidendum sufficioius,
voluotas slellasesse in aere. Cum enim aer leri.e lunc illnd igne fidei coraburaaius. Sf'd isii {oultos ha •
si.t vicmus.-si in eo essent stellae, ex vicinitate sua bentes vicinos donmi suse conjuncios, ex superb.a
terram incendeient. nec aliquid in ea vivere posset. iioluiil aliquem"coavocare, maluntque-iiescire quain
Corporihus stellarum, sic creaiis, quia igne.e sunt ah alio qa.crere; et si aliquem inquirentem sciaat,
naturse, coeperuntse movere, et ex moiu suhdiiiim-,j. illuro esse hjjreticuro clainanl, pltis de suo caputio
"
aera calefaceie. Quo inedi.uite aqua-calefacta e^t, ex prisuuientes, quaro sapieiiti.o suse coolideotes. Sed,
aqua calefacta et spissaia, dhersa gener.i auiniahuoi qua-so, ne habitui credas, jam enimin eis imiiletuui
suul creata; quoruro quajdani, qnce plus habuerunt esl, qUod ait Saiyricus :
superioruui elementorum, ave-<sunt. Bude aves Froutinulla lides,quis emm uop \icus ahutidal,
modo sunt iu aere ex leviiaie siiperiorum, modo Ttisubusobseueuis?
desceoduotio lerraoi ex gravedroe ioferioiuoi. Ali.i El iterum :
vero, quse plus aquce h.ibueiuiit, pisees sanl; inde
est quod in hoc solo eleroenlo vivere possunt. Sic Rarussermoest ille, et magnahh do»tacendi,
igituraves et pisces ex aqua creati^suut; uude scri- Alque supercihobreviorcoma.
ptum esl: Magnse Deus potentice, qui ex aquis or- Eljjuoiuam de prinia crealinne rertim fecirous men-
tum genus partim reroittis jgurgiti,"*partim Jevas in lionein, quam d versi diversis temporibus dicunt
aera. lstis sic crejtis ex aqua effecta superioiurn, esse Ijiciain, doceamus in quo lempore et quihus ia»-
ubi aqua leuuior fuit, ex calore et creatione ptsedi- liQiiibus dieuut esse faciam, Hebrau ergo et Latmt
clorotn desiceata esl. Appareotque io lerra quasi dicuiu iir\e<r« priucipium mundi fuisse. Unde Virgi-
qusedam roaculse, in quibus homioes et-ali.i aniroa- hus de diebus veris loqueus ail :
lia4iabilab.tiit._Sed cum terra ex superposita aqua_ Non ahos...In primaorigiae mundi
esset lutosa, ex calore bullieos, ex se diversa genera Illuusse dies, ahumvehabuisse tenoremi'
aniiiialiuin creavit, et si in aliqua parle terrse abun- Deinde subjungit:
eavii igiiis, ebolerica nata sunt animaha, ut leo _ sl Verlllud erat, yer tempusagebat.
1139 UEDM VENERABILISOPP. PARS I. SECT. IL — DUBIA ET SPURIA. fUQ
Horum tahs est rat"o : Quidqnid creatnr, sequaliiate A Quortim Iiccc est ratio : In prima creatione tanlus
proportiotium creatur; iei nulluro temjnis prseter fuil huinor, qui.d terra eul aquis ciicuiudala, taiilus
, ver temperaluni est, in vere eigo cieaiio roimdi vero liumor sioe nuxio calore temperari iron |ioluii_
facta est. jEgypdi vero in Jiiho iJUm e«.se facta'ii Krgo m teinpore anni 111quo niaxinius calor csl id
dicunl. Quos secttins' SUcrobiiis, dicit *mnat.<lidie esl in ceslate, creatio niundi facia est.
mundi Cancrum gesiasse iiuiam, Le>nero solero.
LIBER SECUNDUS.
PROOEMlIJM.
fn supetiorepa>ticutade eit,q'in'-sniilet tton ndentur, quwsieiil, sed de illo quod agimtissltipebit Quis enim
eletemenlis,qt.m qtadam visibilia.qnulam invmbihado- ulhts tehquits locusjiolesl eise 01na'u>, cntn opoHeal
cuerunl,pro panitate nosln ittgemtsummaiim peisltin- qutd et quahlet legamitsjzogtiuie : demde leqendoex-
ximus; nunc-verode uimjuoque el -cju*o,i,alu dicetesa- ponete, m d.spulaiteuibju, conlm falta deilamaie, de
lagamus. Scd quamvismull^s omalum veibotvm qttmte- ahoiuin invenlis judict.te, contta tniidoium delraclio-
re, paucos veulatem sctenlimcognoscmnus,ttihil tuwen nes hnguain acuete; ul lam tinpLlum sil in nobislllud
de mutlitudme, sid dcpancetum probilale glonant s, de filtis Istael, qia ieeedificanUs tetnplunt, in una
soli vertlali imudamus. Malnimuseiiimnudamverilulem manu giadiutn , tn altciuJapidem habevanll Sed hmc
prmlendere, quam pailtaiain (alsilntem. Sed qu snam ItacleKHs.Auuc de singutis eleiitentoium el uniuscu-
tst cui aitdtlas noslri setmoms d spliceal, s. nosiii jusque o,'ialu dscamus, a sujeiton, td esl ab igne,in~
aniini occttpultonescognuveiu , otnuium sern,onis non B apientes. .
CATALOGUS LIBIU u:
Quid sit artlier. — Unde aqusj congelaiaesuil suppr videajimr.—Unde \.<;umsilquibnslamquod Su!sil qusr-
seltiera.— Quodnon es bonaraho dicere Iioc,qmj Deus lns, qiiilitisdjmqnod secaudus a Luna. — Quues>enteinia
facere potest — Quid sit quod in nioclumpellis— exlpnsse magis inde su seqt enda. — Utrum niovealursol cumfir-
videtur.—Q ol modisfutsermo dc suneriortbus. — Quare inainenio,\el—eonlra—Qusenecessilas,ftut, ut Soloblique
ignisdicatur liimamentum,—Da IUG-KIS stellis •Q<01cu. nio\eielur. Qaas Jnersilates operalui asuetidendo\el
cuh dicautur esse m firmamento.— —
(Jui visibiJcs qui iiem deseendendo ijusesnit qualitaies leinpdrum, et quihus-
imisibile*.—Ijiide inciput gal.uias, et quomodoexlen- elemui.li!>,quibnsa?talit)uslousirmliasiin.— Quare cilius
jdalur. — Quahler zodiaeusdjstei.d.lur, ei qu.ire sic sit morunlHi mfiimi I>I\ere — et aiitnjmio,—Quids tiialuralis
—
nominatus. Quomodo111 ?odiacosrot siguadisposila — dies, et de «jus p3itibus. Qaid— sit dies tisu hs. — Unde
De quinqueparj leli-..—Deduobus(0'iius.—Dehoilzonte inaeijujhiaset ajquahlasdierum. Uide eelipsisSolis.--
etmeridianocirculo—De motufiinunienti— De S.iiurno. Qujie 111singulisnon conlnigat.—DeLuua —Qiiare ]_una
— Quarealiqnaslelladicatur frigida.— Quare iionomne lioii lialieat pr.ijiriumspleudortm el ealoiem. Quare —
igneuui sit (Mlidurn. — Quot m>dis non.inaqiiahiatumre- splendorin Luna crescaiet decrescat —De eclqisiLunae^
hus allnbiiant. — De Jo\e. — De Marte.—De Venere.— — Qua'e smgulisme. sibusnon co"nliiipral — QuaeMIum-
Quomodoeademslelladicalur Lueifer el Hesperus —De bra eon.(,iaes— <Q«ae cylindioides.— Qua?calathoides.—
JUercurio.— De SoJe.— Qnareretrogradaeet stauonariasG QuiUMti.nibroMimquod111medioLunseapparet.
INCIPIT LIBER SECUNDUS.

Ignis est spatiuro a Iuna sursura, tjuod idem aetlier test, facit. Dt enim verlns rusticiFeciineutar, J'otens cst
dicitur, cuius oroaius est quidquid super lua.im vi- Deus de tranco facere vitulum. uaqiian?
detur, scilicet stdlse tam infixse quam erraucse. Sed Vil ignur o-tendat rationem quare hoc sil, vel ulili-
quaeret ajiquis : Estne super luuam nisi sellier et taieoi a.d qu.im hoc sit, vel desinat jndieare t.ic esse.
siellae et prseiaxaii.ipiriius, anlbi snnt aquae conge- Si ergo nec aqu3Bcoogelaise ibi sunt, nec stiper eas
latse, supra quas sunt alise? Dicunl mde quidani su- sunt alue. Cum autem dtvina pagina dicil, Divistl
per selliera e^se aquas eongelatas, qojp 111inodum aqtiasqumsunt sub fnmamento, ab hts qum etanlsu-
pelhs exienise oculis nosiris ouurriml, super quas per~firinameiitum, aera fnmametilum vocj\ii, quia
suiil aquse, aactorilate divinaepaginae hoc confirm.iu- Jirmat et teinperat terrena. buper hiinc snnt aqua2
tes, qnse ail : Posuil Deus fit maineiitum in medio vapor.iliter, in nuhibus «uspensae, quemadrooduoi in
aquatum, el lleruin : Dtmtsit uquas qum eianl sub fir- sequeniibus osiendelur, quae diversae-sm»ab lns quse
matnenlo, ab his qum sunt super jtrmaineiilutn. Sed suiit sub aere. Isimihler expoiiatur^PosMi fnmamen-
quoniam istnd conlr.i raiiouein est, quaie sic es<-e iuin m medio aquarum. Qu.imvis hoc plusIterum allegoiice
inin possit ostendainus, et qualiier dlvioa pagin.i in quaro ad litteram dietroii esse credainus. di-
prjpdiens imelligendaîi. Si ihisontaqu.e eougelatse, catur _:Quid csl-quod ibi videiiius spissum, el aquei
eigo ajiqrod poadeiosum et grave. Sed pnipnus lo- colons ? igms enim noo est. Stinullo eiiim aer e,\ nuiiH sui
cii* poiider. sorurn et graviura terra «st. Si iterum subtilitate videri non potesl, rainus igni>, qui
siuiiihi aqu.v congelatae,conjunctaesaiit lgai, vel non, D est suhiilior , deinde talis color igneorum uoii est.-
Si igm Cdiijuaciaesunt, caiii ignis calidus sit el sic- Ad qtiod dicimus, inhil ibi viden, sed vlstini ihi de-
cus, iiqua \ero congelata, frigida el Iiumida, contra- liceie, et es defeclu visus, horoiiipm ibi quoddam
lium suo coniratio suh medio est coiijunctum -r spissiroi conflngeie. Cum eniin radros ille_iaicrior
iiiiiiquaro ergo ibi concordia, sed coniraiiorom est qui visuin operatur ad supenora dingitur, nee esl ibi
lepugnanlia ampiius. Si aqua congelaia conjuncta obslaculuro quo reperciiliauir, delicit, deliciendoque
cst igni, \el dissolvitur igne, \el exsiinguit iguero. spissatur. Sed qui.i per oculum, in q<ioest aqueas
Cum ergo ignis et liiroaroenium n aiieant, non sunl huroor,elcrista11eidos transit, cuod de poropositione
aquse eongel.iiaeigni, Si iiou suot igni conjroictae,esl oeulj loquentes ostenderoiis, curo deficit, nec altus
ahqu d inter easfit ignem. Sed quid erit? Jiiemeiituro. color sibi occurrit, lalem, ul est aqueuin sibi conlin-
Sed nullum esi superius jgue, facluro ex eleroeiilis. git. Hic subjn irtit : Si nibil ibi videtar, irao visus
Visibile ergo. Uode igitur non videniur? Restat igi- ihi delicit, quon.odo dicium est: Ceelnin legitomroa,
tur ihi noo esse aquas-congeiatns. Sed scio tjuid dw sieM^sesse lnfixas m firraaniento, in eodein tindeeiiu
cerst : Nos Tiescimus qualitcr hoc -sit, sed scimus csse urcalos, 111uno qumum duodecim sunt signa,
Detim boc posse lacere. Miseri, quid miseiius quani dicemusne eis'' laide respondeainus. Tnbus igitur
«Jicere isiud est, quia Deus illud facere poiest, nec modis loquiiur auctoriias de superioribus : fabulose,
ostenderc ralionera quare hoc sii, nec uiihiatem ad aslrologice, jislronomice. Fabtilose Joquiiur iude
«jjiatn lioc sit. Kon ^njm quidqtiid Deu? facere po- Reraroih, Higinas, Aralus, Tanruni ilkic^sse tiaas-
l\U ELEMENTORUMPHILOSOPIH& LIB. II. iUT
l.itiim, el Iu signum mutalum dicentes, et sic de A Quod per navem currentem in mari probari potci.
alns. Quod genus lraclandi ma\imeJesl hecessanum Motas ergo stellarum per immobile vel nmius mohile
IS'onenim scimus de unoquoque signo, in qua parte superpositurn seofitur, nunquam superposiium, iit
coali sit, et quot stell.e ia eo siut, el qualiter dispo- per signa motum planetaiura disceroioius, quia inodo
sitse. Astrologice vero li aclare, est ea qtiae videotur sub hoc signo, modo sub alio videnlur. Snper prse-
in stiperioribus dicere, sive ita sii, MVCaon, mulia dictas autem slellas niliil esl visibile, nec ideo est
enim ihi videntur e=se, quse non sunt, quia vistis fal- - -quo motus ea'rum discerni possit. Movenlur ergo, sed
Jitur; sic Jiaetat Mardauus, Hipparchns. Aslrono- infrese dieuniur, quia motus earum non senlitur. In
mice iractat Julitts Ffunicus, Ptolomsens. Ciim ergo eodein Iirinameato andecim dixerant esse circulos,
diclum esl: Coelum legil onini.i, aslrologicum est, quorum duo suni visibiles, alii invisibiles. De visibi-
qtiia sic videtur; vel selher diciiur coelum, qiiiaesl libus ergo prius, deinde de invisihilibus disseramus.
dhersis siellis eaelatum. Dicitur firm.imentum, quia Duo ergo vjsibiles, galaxias, id est, lacleus circulus.
suo eJTeciuel calore siellarum, quse in eo sunt, firniat Gala euiffl tac, yjas citcidus, et zodiacus; et incipit
et temperat suhdita. Ccelum igitur tegil onraia, qnia galaiias juxta Septenlrionem ex paijie Orientis, et
in sethere et sub aelherc omnia continentur. In hoc , ab obliquo per Caucrum ei Capricoroum transiens,
•dicuntur stellae infkse, noo ut gemma in auro, sed ad idera reverlitur priocipiuro. Dicitur atnem sic
quia m illo exisleotes, semper in eadehi parte ilhus piopter notabilem sui claritaiem. Si quis vero unde
videotur, el quoaiam de inlixis fecimus mentionem , sitjlle io illa paric coeli nolabilis splendor scire de-
quaeraraus utrura moveaniur," an oinhiuo careaot siderat, Macrobium legat. Zodiacus vero a Capri-
motu; et si movenlur, quahter moveantur. Suot qui n0 corno per Arietem adCancrum ascendens, deCaocro
eas non moveri asseroni, sed a firmamento, ei in eo per Libram ad Capiicoroum descendit. Descendere
fixas ad ortum et occasum referri. Alii thcuot ea& vero et ascendere, juxta nostrum situm, intellige hic
proprio motu moveri, quia ignese suiifnaturae, neque duodecim sequas paites, ut refert Macrobius, per
aliquid in selhere vel aere sihe rootu posse susten- iluxum aqtise divisus cst, quarum unaquaeque dicitur
tari, ?ed_semper in eodem loco el circum se moveri- signum, qroa eis .sigoamus in qua parte cceli sit sol
Tertii dieuni eas etiam de loco ad' locum moveri, til alii planetse, et ad quam exieiint, et ad quam de-
nullum lamen earum moium oculis nostris seotire, beant pervenire. Quas signa quia nomiiiibus anima-
quia lanlum spalii in peragratione sui circuli cousu-, iium lilulata sunl, ut Aries, Taurus, etc, circulus
muiil, quod vita humana, quse brevis est,-eliam ad ~ qui ea cominet, Zodiacus dicitur. zuvj eoiin est ani-
hreve punetum tara lardae accessioois comprehen- jnat. Si quis autem causas nominum quaerat, Helpe-
dendse oon suffleit. Quamvis vero huic senientiae ricum legat. Slguorum vero talis est dispositio, quod
quod de loco ad locuui moveantur, coosentimus, -propioquus nobis est Cancer, scilicel, in confmio
aliam laraen rationem quare molus earnm non sen- nostrae habitabilis et torridse. Deinde Leo aliqu.mto
tiatur prsetendimus, quse talis est. Omnis motus dis- _ descenditversusOrieotem, postîrgo-; deinde Libra,
cernitur per immobile, vel per ininus mobile*.Cum in medio torridae zotise existens; nltra quam es -
enim aliquid movetur, si aliquid imroobije vel minus Scorpius, deinde Sagittarius; post quetn esl Caprl-
mobile videatur, cum aliquid praeterire \el propin- cornus, a oohis rerootisslmus; deiode obhqiie de-
quare videmus, molum seiitimus. Sin aulem atujuid seeodendo est Aquarius, posiea Pisces; deinde Aries,
moveatur, neque aliquid esura ipsum, vel immohile ia medio--iorridjezonae Libroe supposilus, supra e~i
vel minus jnobile videatur, rootus noh sentitur. C Taurus, postea Gemini, deinde Cancer. >
DE ABSIDIBUS PLANETARUM.
4WS BEUM VENERABJLISOPP. PARS I. SECT. 11. - DUBIA ET SPIMA. HH
SCPTENTRIO. , s
JtfEIUDIES.
Hanc figuram dedimus, oon ul obliquilaiem si- "B . uibus dicilur firmanjentnm, vel coslum, talis est. Cum
gnorum, "vel ascensuro, vel desccnsuio, vel remolio- ignis naturahler sll in motu, nec supra ipsum sit,
iiem, vel propioquitatem notaremns,-sed ut dJsposiiio- quo ascendatj tit ostendimus, nec descendere potuit,
nem iliorum, ci quod cujus planetse priniuoi seeuo- quia hoc conira suam naturara est, «t omnia inieriorar
darum (sic) vei solnm domieilium dicalur manifesta- loea ah infeiinnbiis elcmentis oecupata erant. Iierum
reinus : quod signum cujus mensis sit, et quare, inutile fuit illum desceodere, descendendo nempu
tractando de sole dicemos. Novgm aJii'Cireuli iovisi- terram incenderet, nec ahqtiid in ea vivere posset,
biies sunt, quoram qiimqoe suot paralleli : unus Ergo in quo potest et_habet movetur, id es(, in cir -
quoruin sequinoelialis diciiur, hic est qui per medium cuitu, et est in eireuUu, non occupando diversa loca
torridse zonsevidens per Arictem et Libram, in duo se movere est, partes aliter suas in eodem loco iia-
hemisphaeria coeluni dividil. Diclus spqiiinoctialis, bere. Sic vero in circuiiii se \erteodo, ab ortu per
qnia quandosol ad ipsum vel ascendendo vel descen- occasuniâd orlupi refeitseeum slellas lam erralicas
dendo pervenit, <Iieset noctes sequat, de quo in se- quam iofixa-SfQuaravistamen sic super terram vol-
quentibus docebimtis. Alter de. parallelis dicitur vattir nori recto modo, sed oblique circa nostram
conjunctio nostrse habitabitis. et torridav Terlius li.ibnahilem movetiir; qnnd per polos ^videripotest.
coojunctio ejusdem et frigidus. Quarius ex altera Est aulem polus stella hnmobilis, uaa in hoc capiie,
parte, coniuociio torridse et alteritts habitahilis. altera io alio. A-xLsvero cst iinea Intelligibilis, de
Qiiintus ejusdem conjiractin et frigidus, ul hic appa- pulo ad polum per tnedium terrse directa, circa qaam
ret. Sed quia auctorilas dicit quinque zonas esse in volvilor lirroameolum. Si ergo reeto modo volveretur
ccelo, utrum in setliere vcl in aere siut, traclaines de Q j lirmamenlum, unus de pohs recto modo essel super
~aere dicemus. Isti ciiculi par.illeli,'id est, aequi, 'lerrani, et aher sub lerra, vel in lateiibus terr.e. Cura
dislantes dicuntur, qroa a medio, id est,"seqiiiiiocna!i igitur unns sit inter medium coeli; ei latus ex noslra
sequaliler distant. Tanlum eoim dislaot conjunctio p.irte, et siroiliter aller ex alia lraea, qusedicitur
noslrse habiiabilis~ei frigidse alterirts. Post hos dup axis obhquata est, et circa ipsam oblique volvilur
colari, quorum principium in medio Septenirionis flrmamentum. Et qui njam falsam sententlam quo-
est, sed alter inde ascendit per Cancrum, et, descen- jUnidain de (irmamentosatis improbaviiuas, nostram
dens per Captieorounr, ad idem redil prroci|iium. vero ponenles prohavimus, el de stellis fixis 10 eo,
Alier rode pei Oriehtem revertittir, per Occideiitem et decircuhs et molu ejusdem non tacuirmis, de pla-
ct Libram, ad idcrn pirocipium; et ita in summo neiisdicere itiupiamus; et quia a suromo eleiuenlo-
Sepientrioois se iotersecaot, et coelum-in quatuor rum iaccepimus, a suoimo planetarum incipiamus.
qtiadranles dividunt. Dieuotur aotem coluri, qaasi Snmmus itaque plaoeiarum Salurntis dieilur in
colon uri, id est, membrum bovis silvesjris. Cokm peragralione zodiaci, lere liiginu airaosconsumens,
eiiiin esl membrum, urus bos silvcsins: dicii sic pro- unde in fabulis ênex lingitur. Haec siella Jrigida el
^pler imperfeitionem, IIOJIqtiia in se sinl imperfecii, nociva dicilur es«e, de cujus~fri<>tditaiepriinum,
sed quia illa pars alterius, poli quam iiiiersecant deinde de nocivilate disseramus. Siellam isuro esse
inroquaoi anobis videtur. Duo qui ad prsediciumnume- frigidam sic ani.qui aslrologi probavernnt: eam sci-
rarii supersoot, nieridianiis est et horizon.Jieridianus renl solem exislenlem in Caocro lerras adurere, vi-
vero circulus est Iroea intelligibihs, illam parlem debant in aliquo anoo hoe nnnus contingere; seien-
eoelidesignans, in qua sol exisiens sequ Iuerab orlu r. u tes autem er nalura solis hoc non esse, qi)sesierunt
et occasu disial. Ilonzon vero ubi videtur ctieluni quis planeta esset in eodem signo eam sole, repe-
euni lerra jungi : diclus horizon, quasi limilans. Isli nentesque Salurnum, dixerunl in eo causam frigi-
iluo ultinii noo scribunlur in sphscra, quia pro diver- ditatis esse. Al dicet aliquis : Curo omne corpus
wiale habitantiam, vel circumspicientiuni, variaiitur. stellarum igneae sit naturje, quod probat niotus et
Iwtus \cio ffitheris vel ignis, qtiod prsediclis Taljo- splendor, unde una stella diciiur Irigida el alia ca-
IIIS ELEMENTQRUMPIIILOSOPHI.E LIB. If. 11U'
lida?"Son enim iram probamus rationem, qua di- A exponemus, calidi et sicci multum appetunt ex ca-
cuiil quidam ex vicioitateoquse PI terrap. Probavimus Jorc luxuriam, sed ex siccitate non sustinent effe-
eoim aquas congelatas in superioribus esse non cium. Frigidi vero et sicci nec appetilum, nec effe-
posse. Strot qui inde dicunt plures esse qualitates clumliabent, nisi raro, et si faciunt, maxime eis
iguis, qna?in quibusdam corporiJius-sunt conjuncise^ nocet. Frigidi vero et humidi e contrario male ap-
in qmbusdara-divisoe.Ui igitur est quoddam igneum petunt, sed sustioent elTeclum; calidi vero et liurnidi
et calidnm, et nou spleudidum, ita cst quoddara appetiltim et effeclum habenl, ina\imeque corpo-
ei non calidum. Dicunt quod iguea non ribus illornm prodesi. H PCeadem stella Lticifer et
• splendi.Ium,
snot calida, ni-i qu* alicui spissseet humidi' maie-_, Hesperus dicitur. Sed Lucifer lantiitn in mane ante
riae, quam in sui substanliam tr.insmutent, stiut vi- soleni videtur, Hesperus qiiandoqae polest in ve-
cioa. Unde si. alieui i<.npodesit viciiiilas spissi hti- spere, Urole est qu.estio, an in eodero anni leropore
nioris, in eo calor deficii. Hoc vero per solem pro- possit esse Lueifer el Hesperus. Dicunt qindam hoc
liant, qui in convailibus, uhi aer spissior est^ma- *sse non posse. Ciira enim paris est velocitalis cimi
gnuui exercel ealorem, io aliisîmis veio montihiis solp, et fere in eodem spatio teinpoiis cursum suuro
propler aeris subti itatem non e\ercet. Gujus rei peiliciens, quoroodo in unj eademque nouie, in v<>-
suiii iudic um nives perpeluo ibi existenles, de qno spere sequeiur solem, el in maoe pr.ecedet? lo uoo
loqueates de situ lerrje satis dicerous. Volirot eliaui ' igitur tempoie auoi prsecedet sblera, el luoc est
isii super lunain nulluin fervorera e&se, pr.e iiiroia" Lucifer; in al.ero sequetur, et luocest Hesperus.
aeris snbililate, Nos vero dichnus nomiiia qnalita- Alii dicunt illum ante sols ortum videri, el post oc-
inm lribus modis rehus aiiribui, vel proiiter effe- g casuui ejusdem, non taoieo i^lum prsecedere el sub-
cuim, ut vlnum dicilur calidum, quia calqrem efli- sequi, hoc nainqoe impossibile esl.'Dicunt autem
cit, eisi frigidus sentiatur; vel propter sensuro, ut stellam illam alliorem esse sole, uode diutius vide-
cum dicimus aquaro bullienlem e-se calidam, eisi lur m vespere, ctsi uoo sequatur solein, citius in
naluraliler sit frigida; vel propter signum, ui cuin niine, eisi non pr.pced.il. Iu eodem Igitur teinpore
dicitnus: Sanum esl bene donnire, sine <lif'iculiaie anui Lucifer et Hesperus dicilur. non quia prseced.it
jspirar.:.€um igitur aliquastella dicilur frigida, ef- solem, et suhsequatur soIe<n,sed quia_aote ipsura,
fectui deputetur. Quamvis ergo in se ealida sit, si ci post ex sui aliiiudnie \idetiir. Tertii d cuot Ve-
efficiat frigus, dicnur Irigida. Iude qui.»-&iiuriius neiein et Mercurium esse. fere ejnsdem coloris et
Junctits soli minuit calorem, propter effectum dici- quantitats, seraperque solem comiiari. Cum ergo
tur frigidus, etsi in se sit calidus. Sed dicel aliqros : sic illum comitantur, quo 1 aliera prsecedil el altera
Si corpora steilarum sunt ignea, uude accidit quod sequitur, prsecedens in vespere propler splendoieni
quipdam de illis frigus elliciuut? Omnes nou in om- solis uon videtur, sed subsequens pnst ejus occasuro
nibus posse iovenin rationem, sed in qiiibusdjin re- apparet. Coulra autem est in roane, praeeedens et-
eurrendiim esse ad Creatorem, quamvis possnnus euiin videlur, sed sequens"splendore diei occtililur;
hanc Inde rationem reddere, quod diversa ignea ex sed quia iiuius coloris sunt el quantiialis, una et
propiiiqiiilate et remolione raagis et minus calefa- e.ideni slella repuuti' sunt.
eiuni. Unde Salurnus,-quia a nobis est Temulioi Quiulus est Mercurius, fere io anno similiter cur-
non.calefacit terram. Sol vero quja est lerne |iro- snm suiim perflciens,-cum ,quo Venus adulterala di-
jpinquus, magis eam incendil. "Vel dicamus, quod ^- cilur, qtna quando est in inferioii ahside sui cir-
quamvis aliqua stella sit calida, sunt tn ea aliquse culi, qualilaiibus illius se c.iroroiscel.
quahtales uohis ignotse, propter quas caloi non po- Se'xitis esl sol; sed anleqiiam de eo^diparous, de
test descendere; sed quia in medio qusestionem pro- s'atu el reirogr.idatione omniinn prspdiclorum do-
posuimus, nec ortinia possurous omnes, erit ingenii ce.imus : deinde cum Clialdaei et eoruro scquaees
uniiiscujusque ioquircre quid pro solvenda hac qu.e- dixerinl solem esse in roodio planelarum, super Ve-
<4ionepossit invenire. Hsec ejdero stella JJXfngidj- nerem et Mercuiium, yEgyplii vero, -JJUOSseculus
lalejlicilur nociva, maxiroe quando est relrograda. est PJ.ilo, euiiidera sextum dixerunt, Mercurioque
Inde in labulis lalcem deferre dicitur. Defereos et Venen supposiluro. Dicunt igiiur quidaro solem
euim falcem, plus nocet rccedendo quam acce- ' esse attracliv* naturse. Sfigitur illae praecedant so-
deudo. lem, si propinqu.Bsimi, attrahitjeas ad"se; si auleiii
Post Saturoum est Jupiler in peragralione zo- remotae,-saIleiii cogit eas stare, douec eas iransierit:
diaci, duodecim aooos consumens. Haac stella est quod osieuduol per simihtudinem adamanlis et ferri.
henevola, quippe 01 lemperaia io quahtatibus, quod Ahi dicunl eas nunquam slare, sed lamen \lderi
per coojunctionem ejus cum sule probaiuro e»i. Sed qaod sient, quja cum~sinl ignese naturae, necesse est
qtioniam inter Saiurnum et Martem est roedia, si in qttod setnper sinljii rootu. Videnlur lameo ahqtiando
snpenori vel inferiori abside sui circuli existat, ex arsi et thesi stare. Coastat enim inter omnes as-
lemperatur eoruni nocivitas, sed minoralur ejus be-< trologos unumquemque-jle prsediciis planpiis pltis
nevoleoiia. lode est quod io fabuhs diciiur Jovem sohto removcn a lerr.i, et itine elevatur. Aliquandv)
patrem Saturnuin regno expulisse, quia Saturno vi- plus solilo versus lerram descendere, quod priroi
cinior factus, naturalem aulerl ei nocivitatem. Dici- D dicimus. Cum ergo elevaoturel deprirountur, si recto
ciiur etiam adulleraodo diversos genuisse, quia modo hoc fut, quia dum elevantur, sub eadem parte
conjungendo se prsediciis, diversa in lerrenis eflicit. - signi videntur, etstare credunt;.siii auiem retro ali-
Tertius est Mars; stella, scihcet,<alida et sicca, quando, relro ire videolur.
et inde nociva, ro biennio zodiacum peragrans ; sed
inler Jovetn et Venerem positus, qrae stellse sunl
Iienevolje,-cx eorum vicinitate suam minuil nocivi-
ta'em, et illorum benevolentiam. In prsehis dicilur
doininari, qnia calorem et siccitatem, ex quibus est
animositas, confert, calidi enira*et sicci suot ani-
mosi.
Quartus aalem secundum Platonicos eslVemis;
siella cahda et humida, et inde henevola, in auno
fere zodiacum circuiens. Dicilur adulierala cum
M.irte, quia in supeiiore abside sui circuli exislens,
facta vicroa Mani, miuus est benevola. Dicilur dea
Jnxurise esse, quia confert calorem et Inimorem, ex
quibus est luxuria. Ut-enim propter Venerem bre-
wr dicanios, quod prolixius loquentes de homina
1U7 BED.E VENERAMLIS OPP. 1'ARS I. SECT. H. — DUBJAET SPIJRIA. liii
Hujuseievationis et depressionis causa est sol.solito
Cimi A stnt, qnod fere in eodem sjiatio lemporjs 6uos per-
enitn sit fons totius caloris, aJiquando .plus fieiuflt cursjis, seilicet, in anno. Fere ergo-aequales
desiccat superiora et ioferiora. Undecorpori stella- sunt circuli eorniii, si juxtu qnaritiiatero circuloruni
rum desiccala, plus soliio levia ascendunt. Si iterum planetse Jirevius vel prolixius lempus in peragra-
ad nutrimentom sui plussoluo atlrahant huraoreio, tione z-odiaci consuaiuot Cum ergo fere sequales
plus sohto humida et gravia reddit ea, uode plus so- sinl, unus ab alio totus non contmeiur. Iniersecant
Jiio descendunt. Quod cigo dicunlur slire, astrologi- ergo se*e iia,,quod cuciilus Veneris in iiilenori mi
curo est, quia sic videiur. Deinde diieodum est cur parte rolersec.it Miperiores partes cJrculoruro Mer-
Chaldseidicaul solero quartuin, Êgypui veio ei PI iio curii et Solis, plus coiiipieliendens de Mercunali
sextum. Verum estsolem esse sub Veueieet Mercuno quam de soiaii. Circulus \ero Mercurii supenori
juxla luoam. Cuin emra liro.isit ingida et bnmidJ, ne- paite sui uueisecat Veuereum, inferiori solaiein.
cesse (uit ut sol, qui est calidus et siccus, esset ei vi- Circuliis autero solis superion parie sui mteisecat
cinus, qiiateuus e\ calore sohs JiigJditas Inna?, et ex Mcrcunalein et Yenereuui, plus^lereurialein, niimis-
siccHate humidnas teniperjreiur, ne curo vicina sit Veuereuii). Sed quia laulius el.ihitur aiiiino, oculia
lerrse, et rode magis ei dominans, si disieinperata ad sutijecia descnptione, latersecaiionem IIIJUI o&teu-
e.un \euiret, disieoiperalam cam reddeiet. iterum dirous, cnculos alioruro platie'arutn et zodiacum
cumluua proprio careal splendore.utostendimus) et ailjuo£.enles, hos omnes in duodecim paries divi-
a sole accipiat, necesse fuit ut lonti sui luminis, sine deados, ut apjiateat cum signa sint ejusdeuuquaiiii-
medio silsubjecta-Sed quamvis hoc ita esse verum tatis, quaie plus inoveaiur sol iu gemiuis quain iu
sit, Chaldsois taiiien alilen visura esl~ ex hoc quod n aliis.
diceinus. Sol el Mercurius ei Yenus ua conjunui
YENIVS
Cum igitur circulus solis in superiorunis parlibus C senieniia fere oraniura philosophorum fuit, ilrma-
illorum circulorum arobiatur, juste inferior illis di- mentum*ab ortu ad occasum volvi;sotem veroêt
cilur. Sed qnia conlingit aliquando solem per supe- alios plaoeias cootrario molu ab ocrasu ad ortum
riora sui circuli curreie, iilas vero stellas per infe- moveri, quod osteodiiot ocuhs per sigoortiin disjio-
riora siiorum, et lunc liberius apparent. Sol ei)im sitjooem.Cura euim Aiiessicsit posjlus,quod quando
non tanlum obscurat subjecia, quantum superposita in medio coeliesl, inter illuro «t Oileinem esl Tanrus,
reputatus est illis superior. Sed jim tractalum ad deinde Gemiui, post Cuocer, Inter eumdpro et Occi-
solem tiansferamus. Sed quoniam cseteri planelse, dentem suni Pisces. post,Aqtiarius, deinde Capricor-
queniadmodum sol -moventur, de motu solis dica- nus, ui in figura apparet paginsesequentis.
Btus, ut de aliis giraiiiftimelliganlur. Generalis ergo
1149 EIEMENTORUM PIllLOSOPHIÊ LIB. II. HBO
Si ergo coI versus Occidetilcm lenderet de Arieie B lerri. Moventurergo sol el alii planetapab Occidente
in sigmim vcrsus Occidenicm positiim,-id est, iu in Orieniem non recto roodn, sed obliqinndo, sed
Pisces transuei, derode in cjcteia.lhim ereo sol in modo descendendo ad Au&jlrali.i,oiodo ad nosiram
sigiu versus Orieiilem poiita, scilicet, in Taurum, liabiiab Jcm, ascprolendojuxta praediclam signorum
ctc, de ATiete irauseat, sitie dubio de occidente in disposiiionem. Sed Tlicet aliquis : Quse oecessiias
oriemem moveretur. Suhnectuni eiiam laiioiiein fuit quod sol obiiquaodo, et noo reclo modo, vol-
qu ire sit i.ecesse sic esse. Cuin firmaroenlnm ab_oilu verelur?
in occastim \olvilur, si planetse simililer moveren- Responsio. Magna quim ut ostendamus, prsedo-
lur, lauitis esset impptus', qtiod in lerra nihil slare ceamns quas d.versilaies ohlique meando operelttr,
nec vivere pnssel. Ul erjgorapido molui lirroaoiea i a rerooliori,Milest, a Capricorno iocipie.ites. -Cuui
obviareat, impeiaroque ilfus temperareat, io con- ergo sol intrat-Capricoroum_,qnod in medio Decem-
trarietatem motii relorii sunl. Sed quamvis Gontra hiis contingit, *emper enim sol in medio mensis in-
lirmamemiim deferantur, firmamenluin lamen refert Irat sijjium , et io medio sequenlis meosis exit,
eos >,pcumad orium et occasum, ut si- aliquis exi eiqne mensi attribuilur, in quo sol illud inlrat, quia
siens iri navi, conira quaio navis currat, se moveat, tunc remotissimus est a nohis, el ,nostra habilabilis
tamen a navi quocunque vadil refertur, non ideo a Jrigore astringitur. Terra eoim et aqua naturaljter
conlrario motu quiesceas. Ergo quod paulallm vadit suut frigida, nisi a sole calefianl. lierom cum non
ad Orientem, naturalis est motus; quod quotidie ad si,t quo arescal aer, spissatur in inihes, qifaein plu-
orlum et occasum, ex firmaroenti impeiu. Quid.im vias dissolvuolur ; inde fit quj?dam anni \aiietas,
tamen aiunt hoc esse non posse.-Cum enim sol jion Q quse tiiems vocalur. Esl auiem hiems Irigida el-lin-
sil de infixisstellis in firmamento, -qualiter referiur niida, exlendilurque donec sol transeat Aqaarium
ab ijiso? Si enim aliquis extra navem est, qualiter a et Pisces, quorum primum iritrat oiedio Jaajiani, se-
navi deferlur? Oe eo \ero quod dicunt, solem ad cundum medio Ft.bruatji; constat ergo in trihtis
signa adversus Occideotem posiia transire, dieit sic mensibus, et hoc est verum de qualuor anpi teinpo-
videii, noo lamen ita esse. Cuoi eoiin ait (irmainen- ribus. In hoc constringuntur pori superliciei terrae,
tum et sol naturali moiu ab orlu "ad occasuoiten- nec potest calor evaporare, qui remaoeiis nutrit ra-
dant, ita quod sol est sub prima parte Arielis.jjiiia dices herbaruai el arborum, \icemque matiis pra?-
firmamenlum aliquanto velocius est sole, trausit gnajitis obtinet, cremeniuinauiem non conf_;rl, quia
eutn io triresiuia parle unius signi. Curo igitur sol nec calor nec liumor, ex quihus est augmenium, 110-
\enil ad ortam, nou illa pars signi, quae aute vide- lest ascendere propter fngoris coostrictionem., Sed
baiur, super solem videlur, sed posterior, et ita unde gelu, unde nives, unde grandines, unde jiluvise,
per siogulos dies traoseundo videtur, quod ad signa unde tonilrua et fulmina coutinganl, liaclantes de
posteriora eat, cum tamen non eal. Quod per simile aere dicernus. Huic terapori conslmilia smit, aqua,
lun-.e probari polest. Cum enim certiira sit lunam phlegina, decrepita setas. HJJCetetiim fiigida sunt
ad SeptentrioJiemnon currere, si super ipsam-nubes et huraida. In eodero semelius habent cholerici, pe-
curranl, quaudo iranseunt lunam, -videtur contra jus phlegmaiici, melius juvenes, pejus deciepiti.
iiubes ad Septenirionem currere. Sed quia priori Pessima esi iofironias, quse est ex plilegmate, ul fe-
scoietitiaj doclissiuius omtiium pliilosophorom con- biis quotiiliana niiiius roala, quse eslex cholera, ul
sentit, et vera est, illi eoncedamtis, contraque hoc lejliatui. Utile est in eodem augmentare cihum. Pori
quod illedicit solem a urinamento non posse referri, D eoim humani corpons ex Irigiditnte constringuntur,
cum in eo non sii. Et si possunms dicere, quod est nec potest calor evaporare qui intus remaneiis plus
in firmarnentojuxta noslram serileniiam,_qroa dici- coiisumit; conlra igitur inieriorem dpcoclionem ne-
nius seiiiera firinaraenium vocari, tameo dicimus, et cesse est infundere exlenorem relectionero. Inde est
si noo sit ni hrmamenlo, posse referri ah eo. Ut quod apud anllquos deus hierois pinguis venire pin-
fiiim in eodem cxemplo de navi persistamos, si ali- gehatur, et ab immuoditia paludis Spurtus'appella-
quid leve juxta navero sit, impetuillitis relerlur, et- balur. Jn eodem bonum est uti ealidis et siccis.
ki iu ea non sii. Ergo sol cum levis et igneaesit ua- Tunc igilur sol ascendeudo ustjue ad Arietetn per-
tdra?, a finnameut'», et si in eo non sit, poteit re- venil, qui in madioMartii inlrat, aei ailais ieinotu»,
H5I BEDiE VENER4BILIS OPP. PARS I. SECT. II.— DUBIA ET SPURU. .1">2
nec propinquus, ntpole in medio torrid.c zon;e po- ^ melins, pejtis seoes. Pessima esl iufirmilas qnas«a-
situs. Unde aer noslrse habilabilis oec nimis calidus sciittr ex-melancholia ; minus mala', quse ex san-
est, nec frigidus, nec nimisl)umidus, nec siccus, sed gtiioe. Ul enim generaiiler dicamtis, in omni tetn-
ioler quatiror qualilates temperalus. Ex qua teoipe- pore anni pessima est tnfirontas qnae (it e\ humore
rie pori aperiuotur, evaporatque furous lnimidus, simili tempori. Qtialilatibus enim leir.iiorisaugeliir
per radices herbarum et arbornm conscendens, con- materia morbi. Minus est roala quse tit ex huniore
fert eis am.menium et vegptatronem. Unde quidam coatrario tempori, roinuitur nen)pe qita'itale lenipo-
roensis liujus lemporis dicitur Aprilis, quasi apeiilis, ris maleria.morbi. ln eodem cst uiile, nti calidis et
qaia lunc lerra aperiiur in flores. Esique proprmm humidis. Inaequaleest hoc lempus ex viciniiate prae-
ejus, qund inconstans sit, modo, scilicet, pltiviosum cedenlis sesiatis, et subsequ&niis hiemis. E\ quo et
exvicinitale hiemis, modo -8100001 ex vieinitale sesla- ex succis frnctuuni ttroc ahandanlium. periclitan-
tis, raodo eaderoraiionecahdus, modo frigidus. lode lar md screti homiries. Hic ori ur qu.pslio swiilis
est quod1 in Martio ssepe infirmautur hooiines, quhi prspcedenli: Cum sol existens io Scorpione lanturo
cum corpora humana modo aperta sunt ex calore, distet a nobis quaotum io Plscibtts, in Sagiilario
statiin corriiinpuolur suhito frigore. Sed si quislh quantlim in Aquirio, quare ali.is in istis operetur
hoc tempore se conservaret tardius, prius io illo qualilales aiias io islis ? Iltijus facilis est solutio.-
j quara in al is irtfirmUatem incurreret. Hic suhjielet In praecedeottbus, id est, in Scorpione et Sagittario,
aliquis : Unde ergo est quod' si aliqais inirei liie- qma ex aestate desiccatus esl Iuimor, jaraque sol
mero cum aliqtia infirmitaie, non lani saepe monttir medium torridJe liansiit, estfiiguset siccitas. In
I in hieme quam in vere ? Cum iiiliTmiiaies oriuntnr T, aliis similiter remoius est_, ex quo est Ingiditas ;
"
ex malo htimore, per membra sc diffuodente, ex fri- sed quia j"amdiidumdefecit calor, qui aera desiccat,
gidiiale liiemis confringuntur humore,, nec possunt piulisper spissatur aer in nuhps, fitque teroiuis lni-
diffluere ; ex ralore auiem veris idem dissolviiniur, niidum. Quamvis ergo, ut pnedietum ust, hiems sil
quibus disciiTreniibus per niembra, sucrumbit homo frigida nirois et humida, in fiue magis liumida, 'mi-
etraorilur. Haecteoiperies ab Arieie incipiens, ex- nas frigida, in medio aequaliter. Ver auteui in prin-
tendimr dum sol est in Tauro, et iu Geminis primmn, clpio magis Iiumiduro, minus ealidum . in fine ma-
c/uornm inlrat medio Aprilis, secundum medio Maii. gis calidum, minus liumidum, in medio seqaaliter.
Huic tempori consimiles sunt aer, sanguis, pueiitia, Notaudum vero est quo I quamvis istse siot quatuor
quia c.ilidi et huraidi smit. IireoJem melias hahent leraportiro proprietates ex accidente, tamen varian-
melancliolici, pejti*sanguinei; melias senes, ppjas lur, tit si coin sole iri Iiiem.ilibtis ,signis sit aliqais
pueri. Ppssima est inlirmitas quse venitex sanguine, calidus et siccus planeta, ut Mars, jest praeter natu-
ut synoca ; minns mala quse est ex melanchoJia, ut ram calidaiel sicea ; similitersi in sestate sit aliqnis
quartana. In codem est convcniens uti frigidis "et fngidus et humidus cum sole, id est, prsoier natu-
siccis. ram frigida el Imniida. Ideo prudeoti- physico sero-
Cum auiera sol usque ad Cancrum ascendit, ex per providendum est quaeslgna-obiineat sol, elquis
propinquiiaie sui terram incendil et desiccat. Unde planeta cuoi eo sil jn eodem signo, ut scial qualis
esl aestas calida el sicca, quse incipiens in medio Ju- futura sitsestis, vel aha tempora, ufrconlra futuram
nii,qiiaiidosoI intratCancrura, extenditnr duirosolest qualitatem prsesto sit medicameo. Ctmi igilur has
In Leone, quem medio Jnlii intrat; dumqueest in diversintes operetur sol ohliqae ascendendo et de-
Virgine, qiiara iniratmedio Augusli. Hujus temporis G sceodendo, videamtis quid mali sequereiur, si sem-
est herbarum et arboraro radices desiccare. Consi- per recto modo voJveretur. Sed de hoe nullus duhi-
mile esl igni, cliolerae, juventuii, haec etenim calida t.it quod si semper ita •propinqous nObis volveêtur
etsicca siini. In eo se melius liabeut phlegmalici, ut esl in sestate, semper aeslum haberemus, nec ali-
pejus cholerici; melius deerepiti, pejus j'uvenes. quid crescere posset, Siraihter si semper reinolus ut
Pessima est ilifirmitas quse venit ex cholera, at ter- est in hieine, rigor fiigons semper es.sel, nec ex
tiana ; miuus mala, quaaest ex plilegmale. In eodem terra friictus et berhse nasceremur. Sed dicitîliqiiis:
utile est tiii frigidis et humiilis. Augmentmdus est Si ila se moveret iit est in Arjete, quod sequahter
polus cibtis iniiiueiidus. Etenim ex c.ilore aperti semper a noliis distaret, seoiper lempenem veris fi-
sunt pon cofporis, evaporat calor iialiiralis. unde ceret, nec aliquid mali inde prorenirei. Nosvero
non ila ciluis "digeritur. Sed quia polus ciio trausit eonlra dicirous pcssimum roalura imle provenire,
in saoguinem, augmenl.iudiis est. Hic orilur qnae- nunquam-eiiim lerra intus conciperej, qu )d agil iu
stio : Cum istae diversitates in pwdiclis leinporibus, lnenie ; neque fiuclus, si aliqtii nascerentur, ad nia-
ex propinquilate et rcmolioofr solis liabeant coniin- luriiatem tenderent, sine quihus nnllus aoijiiaolium
gere, sol vero existens in Leone unium disl.il a no- vivere posset. Sed qtiia diMinus elementa, lempora
sirahabitabili, qnanium exisiens in Gemims, 111Vir- ariiii, ImraoreSj comp'exiones, set.ij.essimiles esse,
gineqiiantnmJn Tauro, in^Libraquanlum in Arieie, sub oculis in Jigura (Vide primam figuiam pag. seq.),
quare in illis temporihtis opeielur calorem et htimo- quod cui sit simile, ostendatiius.
rem, in dnobus istorum calorem et sicciiatem, in Quoniam de naiurali raotu soliset de eis quod agit
teriio fiigiditJtem et sicciiatero ? Cni re.poodendum D oblique astendendo ei descendendo saiis docuinnis,
est quod existeus in tribus venuhbus, ex quo pro- eoiisequens esl qiiatenus de eis quje agit relalus a
pioquus est, operatur caloienf, ex vicioiute liiemis Jirniameiito diearous. Cum Jgitur sol naiiirali niotu
prseeedentis humorem. Cum vero est iti Leone^l ab Occidente in OiientPia contra flrmameniuin niia-
viigjne, ex propinquitaie operaiur calorero ; sed tur,«quoiidie laineii a firmaroento ad occasum refer-
quooiam ex jcalore veris el sestatis jam est hunior tur, exislensqtiesuper lerraoi, agitsptendorem, q«i
desiccalus, non est quo tfmpereiur calnr, nec est dicilur dies. Eodem-vero existente sub terra, 111su-
unde sit humiditas ; unde est tempus calidum el sic- periori parte est obscuritas, quse ,nox vocattir. At-
. cuin. Cum vero est in Libra, qina jam oronrao de- ipodeiidumque est quod dies ahus naluralis, alius
siccalus est Iromor , et exsiinclsis calor ,~ oritur usualis: de naturali ergo piius, deinde de u-uali
autumnus Irigidus elsicrus, in quo liuettis JDIUSJia- disseramus.-^Namralis vero dies est spaiiuin viginii
hentes humorem, Ul lacemi, ex geinina siccitale, qualuor horarum.conlineiis iisiulemdiero et iiotteou
scilicet, aulumni, maturi colligunliir. Inelpit awtera Uode dicimus triginti dies io mense, etim ln eo SIIU
autumnus medio Septerobii sole iotrante Libram.du- dTeset hoctes. Ilunc philusophi in quatuor divise-
rans diim snl est in Scorpione-et Sagiitario, priiniiro runl, a nona partenoctis usque ad leitiam dieiusua-
quorum inlrai roedio Oetobris,-secuodura medio No- lis , calidum et humiduu) dicentes;, a- tertia diei
vembris. Assimilatur huic teropon lerra, melancho- usualis osquead nonam, calidum et siccum ; a nona
lia, senecius, qina fngidaeet siccsesunt. In eo se me- ejusdem usque ad lerliam noctis, fngidtim et sie-
îus habent sauguinei, pejus melancholici, pueri cum ; *atertia noctis usque ad nonara, frlgidum Q'
HB3 LLEMENTOKUUPIIIL050PHI;*E LUL.II. UM
Iiumidum. Inde continglt quod qinedam iofirmitales A dum prsedi ,lam ratiooem de lemporihiis, se habent.
iu diversis .partibus ejusdein pejus et luelius, secun- Usualis vero dies est spatium quo sol ab ortu ad
occasum referlur, Iittnc vero naturalem m quatuor B stc dies bre\is ; umbra prolixa, ct sic nox. Sed
diviserunt. Piima enim parie Uliusôi rubet, deiode qiiando est in Cancro ct in aliis jestivalibus signis,
splendet, poslea calet, ad uliiroum desceudil et lem- qtiia citra liinifirem nascitur, cito 111roaiie videtur,
.peralur. Inde est quodiu fabtilisguatuorequi Plicebo et larde ab oculis nostris aufertur. Iode prolixus est
aiirihountiir, nomina prsedictis proprietaiibus con- splendor snper lerram, ei brevis umbra. Eodem veio
venienlia oblinenies. Piimus nempe Erylheus, id in Arieie vel Libra exisleme, quia sequaliier dislat a
_est, rubeus dicitur ; secundus Acleuv id esi, splen- nobis, aeoiialiler stiper terram et suh terra est. Iode
dens ; leriius lampas, id est, ardens ; quariti^ Pbi- aequahs est spleodor, et sequalis ob^curitas. Enume-
Iogeus, id esf, amaus terram. In istis usuaiibus die- ratis effeclihus solis tam ex naturali quam ex acci-
bns tr-esiu aooo conlingunt diversilales. Aliquando dentaii motu, de eclypsi ejusdem dicamus, unde_et
namque sunt «qualps iioctihus, -aiiquando prolixio- qiioquo tempore contingat: ad PUJ'USevideiiliam
ies, aliquando hreviores, ouarum diverjsiiauini haec prsedicamus quod quemadmodum 1.ngiiudo zojiisci
est causa. Ctim sol est in hiemal.bus slgnis, lumor in duodecim partes, quse signa dicunlur, divisa est,
terrj 1, qui est in medio lorridse zonse inier nos el ita et laiitudo in duodecim, quse dicunlur cvagina-
ipsum posilus, auferl nobis iJlum, ne cito videamus, liones. Has duodeciro partes latiiudinis langit luna,
«t catisa esl quare cito ab oculis nostris aufeiatur^ sol vero per medium transit. ul monslrat subjtcla
inde hrevia esi^plenddr apud nos super lenain, et descnptio.
Curo ergo sol per medium laliludinis semper cur- si recto modo posito iater lerram*"et solem ; qt.od si
rat, si iti die conjuuclioiiahs gradus hoc coniingat, Jiaea a terra ilnigerelui, el pei niediutn lunaiis C
iuiia lil in uiedietate ejusdem latitudinis, lunc est, solaris corporis iret, -ut in ligura pag. spq.
* REBJJ: VENBR4BIL1S0PP. PARS I. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA. JiSS
CiSB
DE ECLIPSI SOLIS FIGURA UT1L.IS. A proquior est soli, minor ioca splendor apparet; quau-
to remotior, majorin parte opposiia soli prius apparet
splendor. Cum ergo primum appareat ex parla
sohs, falsa videlur illorum senlentia. Nobisvero vide-
tur qaod omoe iuroinosum corpus supposilo ahquo
obscuro, in opposita parte stu jacit umbram, iu parie
sut spleodorero. Curo eigoluoa, quae(ut prsediximus)
naturaliier est obscura, soli cst stipposita in parte
sui, id est, supra poti>t sol splendoiem in opposita
p.ule, id est, versus"terram jacit omhram, uude a
nobis uon videtur luna. Sedquaado elougalur a sole,
incipit parum splcndoris ad nioduni gracilis cornu
apparere, diciturque monoides ; quanlo pius elonga-
lur a soie, plnssplendor desceodit, ita quod septimo
die dicliotoiiios, uiest, di\isa per mediuro videtur,
El iioiandtimest quod qoantum splendor descendit,
tanluni rimbra ascemlit, et e«unverso. Post septi-
- maiii \eio diem usque ad decimam quarum est am-
plucntus, idcst, iniiior plena, major diinidia. Quarta
» detin.a \ero die, quia per diametrum remoia esta
sole, qnodpotest proban exhoc, quodsoleoccidenle,
illa oimir, jam tota tinibra ascendit, lotusqne i>plen-
dordesceiittu.ebique panselenos,ld est, pleuilunium,
Postea \ero iucipil soli propmquare, «t uoilira de-
scendere, splendoique ascendere; ct lil priinum de-
scendendo aiuphtcirlos , deiode didioiomos, deiode
iiiunoides. HJPComnia apertiora erinit lali ligura
posiia anie oculos.
Echpsis luiue lalisest ratio. Soieet luna in prse-
dicta echptica linea sic disposilis, qtiod sol est in
inlerion Iieaiisphaerio, Juna iu supenon, lerra in
medio wc, quodsi dirjgeretur linea a roedio Junaris
coiporis, transiret per raedmoi terrse et solaris cor-
porisad Iiuiic iiiodum, tunc ttiinor terr.ejnterposilus
ahcujus dingeret umhram,.scilicei, usque ad ipsam
lituam ; unde sohs radii eaio non possunt accendere,
paiitorque eclipsiin dunec, niovendo se, tumorem
iiansierit, splendorque in ea apparere coeperit. Itide
„" est quod noo delicit, nisi decuna quinta vel decima
jjuarta luna, quia tunc soli opponitur, non lamen in
ouuti quinla deciiuahoccontingit, sed quando fit, jn
ea (Oiiimgti. Uinle ergo iu oinni non conlingai, do-
cejiiius. Sed Iioc coiiutigit ex (igura umbije lerrae.
TERBA. De Jiguris uinbrarum, quse ex aliquo rotuudo corpo-
re oppusito splendido ejusdero quanliialis Jiunt,
Si igilur luna interpdsita, facit radios solis elidi, praedoceaoius.
qnod objpplu ejusdero ad lerrani non possunt descen- Omnis ergo lalis umbra corporis , vel est cylin-
dere. lnde est quod minquam nisi in liicesiuia droidus, vel caljthoides, vel conoides. Et est cyhn-
luna, vei vigesima nooa hoc conluigil , qnia diusligura UrogJ,vel teres, sequaliiercresceiis,iieque
alia die non est cum sole in coujunPiioiiali gra- lnieasin siiiimiiiinconiiiigetis. Inde dicilur cyhndroi-
du; non tamen in omni tricesima^vel vigesima noroi des unibra, quae lalis esi^Jiguue, quje lil quoties lu-
iioc coniingit, sed quaodo ^lit, in eis j?oniingii. $i minosuiiicorpus et obscorum ejusdem qujntnatis ad
enim inde conjunciionaliluna nonsitin uiedio lalitu- lniiic modiiro.
dinis zodiaci, sed cilra vel ultra (non monstrat sub- Cui» ergo corpus et luna aequalianon sint, quippe
jecta descripiio), nou pntest luna visum vel descen- ciiro sol ocnes major su terra, uinbra lerrse cylm-
sum radiorum nohis auferre. Sed quia de sole pro droides esse OOBpotest. Calalhus veio est ligura ab
posse nostro disseriiniis, deincejis de luna disse- • acuto to laitiui leiidens. Unde calatlioides dicitur
rainus. hujuSfflodiJigurse umbra : Juec (it, quando lumiuo-
Luna igitur ex propinquitale aquse el terrse spls- Dsuui corpus miiius est obscuro. Sic liguia uinbraB
sius habet corpus qtiara eseterse siell.-B: unde lerrse calathoides esse riou potesl, quia, ut probat
non habet propriuro spleodorem neque cilorem, Maerobius, sol est in.ijorterrj. Coaus vero est ligura,
sed a sole acceuditur. SI enim propriaro haberet a tat i ni acutum lendem,, contrana in caljibo. Couoi-
calorem, cum vieina sit terrje, el per singiilns nieu- de=veio umbia dicitur , quse ex lalo in acututo teti-
ses ascendat ad Cancrum, descendatque ad Capri- dit; quse ht quaudo luiiiioosum corptis majus est
coriiuro, per s ngulos meuses sesium calmis el leiu, umbia lllius est conoidcs. Cuin ergo sol et
frigus hieinis in lerram ageret, laroque conliniiis luna ut prsedixiinus sunl dtspusita, cotius urobrse
roaeqUaluaiibusnihil vivere posset. Caruit ergo spleu- terrae, recto inodo ad luuam teiiuit, eamque iolicit,
dore et calore ;_a sole Jainen superposito jlhistralur, neciadios a sole recipit, dooec conuin iiiubrjJ icn.u
non tamen seroper sequahter, quantum ad nos, sed traiisierit. Si autemla luna nou sicsit disposita, sed
modoest uoviluroum,modo pleniluiiium,modo iuter- alteium
luintiro. Unde ergo hoc contingat videamus. Quidam
jicunt, quod quando est supposita soli in eodem
signo, prae nimio splendore solis eam obscurari, nec
pusse apparere; sed quaudo elongatur a sole, in
parte incipit splendor apparere. Unde cnm plus re-
movelur a sole, major in ea splendorapparet; quanto
illi propinquior", est minor.Sed si inde, quia pro«
mi EQ.M.ENIiQRUMPIHI OSOPiMJE Llil.4!. 'm\
HERIBIES.
SEPTENT1U0.
alterum sit aliquaotuhim versus septentrionem, A mndo ad lunam dirigitur, nec eara inficil, sed juxia
-alterum versus Austriim, conus umbiaj non recto illain est in liunc raudum.
DE ECLIPSI LUN;E DE LCNA SOLE ET TERRA
1489 JBEBJK VENERABILIS OPP. PARS i. SECT, II,— DUBIA ET 5PURIA. tm
m ECLIPSI OMIUMPLANETARUM.
Viso unde eclipsis luiia? conifrigat, «f-qnare non A t''~~tad modum speculi,'ln quibusdarn scabrosum et
irisingulismeusibiis de umbra, qtue seroper in ine- riiliiginosum. Ubi igitur politum est, ex~radiissolis
dio ej is videtur, quid nobis mde>ide.itiii dicainus. spleudet; sed ubi scabrosum, naluralein obscunta-
,Quauivis cnrpus Itinje naiuiahier su obscuniin, la- tuiii reiiuet.
roeu iti qiiibusdaiii partibus sius est lunsuiu et poli- < _-
LIBEB TERTIIIS.
PROOEMIUM.
Etsi studiis docendi occupati, parum spatii ad IuvidiaSicuUnon iaveuere tyrannl
scrihendum liabe.imus, quoniam tamenmultosvesles Tormentuinmajus.
philosopfii.e abscindentes, et jcum pannicuhs arre- de tormento lllorum cerii, eisi de muliis morsibus
ptis, totam sibi eam cessisse credentes, ahiisse co- venenatorum non dubnantes, quasi Catonem per
giioscimus, voce ipsius reclamaotis excilati, ne nuda aestum Libyse,veritatem Secianles, rationibus diver-
remaneat, paniculas abscissas stylo oosira» parvita- sis, ut linguis pusillorum rourini, ad sequeulia trans-
tis consunnus, iion ignari morsibus invidise nos earnus. Et- quoiTiam de selhere, et ornatu ejusdem
suhjacere, quia hodie est jjeticulum et uosse el ha- saiis doculmus, de aere ijli conjuncio el subdito
beie : Sed quoniara, ul ait qmdam : doceamus , quse et unde in illo contingant osten-
Justiusjnvidianibil cst quseprotinusipium __ dentes.
Acloremrodit, excrueiansaainiumel horum ;
CATALOGTJS LIBRI III.

T)e'aere. — Qnare quinque 7onassint In aere, et nonin B — De cometa.—De silu aquas.—DerefluxionibusOceanl.
sethere.— Ouare superiorigms"nonsitteneas.— Unde -,—Undefluctusmans.—De ortii_venloruui.—Unde quse-
smt jiluvise.—Quare sol cilefaciat terram, lgms supenor datn aqna dulcis, qusedam salsa.— Unde sinl fonies.—
non.— Qualilersuri>umelevet humorem.— Lnde \jdea- Unde pulei. — Uade aqua putei et fontissit in asslale fn-
tur quodsanguisplu.il/—De arcu eoeli.— Undegrando. gi la, m liiemeuon. — Unde exustio. — Unde diluvium.
— Lnclpnix.— Qiure nives in seslateTioncoiitiiigjnl,sed — Undesit quod in lunalione crescunt humores, et de-
igraiilo. — De touitruiset tulmlmbus — Quaie m aailale ciescunt.
conlingantfulmuia.—Dehoe quod stelUevidenlurc.idere.
INCIPIT LIBER IIT.

Aer igilur est luoa usque a"dterram, qui quauto C nia immtitabilia, tjuia ibi nulla est contrarietas.,Cnm
est lerrse propinquior, lanto humidiorct .pissior : etiim ibi sit" aether, qui ignis dicjlur, corporaque
quanto remoiior, siccior, et spleudidipi. Hic cum sit Mellaiuui ignea, uode in aliqua parte eril frigus 1
supposiius soli, ex eo calorem et lutem aecipit. Sed Sedicio islos ex \eibis philosophorura eirasse,-qui
qtioniam sol terminos torridse zonsenunquam excedil, quinque zonas esse tn coelororonuntiant.utTirjjihus:
ili.ini parlem aeris ex vicinilaie sui accendil; remo- i Quinque teiienl ccelunf zonae.> Contrahsec geml-
tas vero expertes sui lervoris relinquii, fiuolque ex •nam hahemus defensionem. SVuna est, quod aer
vicioiiate aqu.e et lerrse frigidje. Positae veronfme- ssepe vocaiur coelura. Lnde dicitur: A\es coeli. Se-
dio, e\ utraque parie inleroperie hinc et lilinc tera- cunda est, quod quinque partes selheris quinque par-
peranlur. Suot ergo io aere quiuque diversilates, " Ubusaerissuperposiisestroi, vocalurque pars aelheris.
quae ab antiquls quinque zonse diciae sunt, non ut nomnie partis aeris sibi sappositae,dicmirque pais
quidam sesiimant, super luriam. Ibi nempe sunl ora- supposita frigidaa frigida, quamvis in ea nulluni sii
URI ELEMENTORUMPHILOSOPHIiE LIB. III. $102
frigus. Pars supposita torridse torrida, non qoia in A splendore solis, ubi est tenuior et calidior, rubeum
sethere sit aliquis fervor caloris. Est enim superior osieudit colorem ; ubi spissior, purpureum, vel ni-
tam sublilis, qOod accendere aliquid non potest, gruro. Inde est quod arcus ille nunquam nisi in op-
donec humido se misceat etspisso. Istse eaedem di- posita parte solis relucet. Aer enim vicinus soli ex
versilates ex: aere supposito in lerra sunt, qualitas ejus splendore iia irradiatur, quod diversi colores in
quippe aeris terram inficit. Sunt ergo quinque in eo non apparent. Visis ergo pluviaruro causis, et
terra, quinque zonse in aere. Be aere igitur nostrse Jrcus coeiestis, de graodinibns disseranius. Cura eri,o
habitabili superposito disseramus, oslendentes quae prsedicto modo humor elevatur, contingit ssepe io
in eo et unde sintîversiiales, apluvia quse omni superionbus esse veiitura frigidum et siccum, qui,
tempori est commonis incipienjes. guttas aquae ex siceitale et fngidilate coogelans,
Pluviarura aliquaodo diversae sunt causse. Ali- transmutai eas in lapideam substantiam; et quia
quando namque splssus fumus evaporat, et humidus gutlae rotundae suot, quod potest probari per roluuda -
qui ut ascendit, minutissimae gutise se involvuni, foramina, quse agunl in lapide assiduitatecadendi,
quae grossiores et graves factaecadunt, filque pluvia. grando rotuoda desceodil. Nives vero tinnl, si prse-
Aliquando vero aer ex frigiditaie terras el aqusespis- dictae guiiie, antequam gross.e sint, spissantur et
satur, transitque in aqueatn subslantiam, quse calore congelantur. Hic subjicient: Cum iu sestate graudo
solis, ut glacies igoe, dissolula, per mioutas cadit ssepe contingat, quare ia eadem circa inferiora inon-
particulas. Aliquando ad outrimentum sui solem at- lium nunquam nives conlingunt ? Contra hoc dici-
traliere humorem conlingit, et quod in eo Iiquidius, mus in aestale humoreoi ex calore alterius elevari,
est in igneam transit substantiam, quod vero gra- g] elevandoque gutlas involvi, quae grossiores faetae,
vius deorsum cadit. Unde post acutissimura calorem frigoreqne coogelalae, grandinero gigount. In Ineoie
videmus contingere pluvise inundatiouem. Habetur vero frigns ctrca terram est, et conttngit gtittas
autem quseslio, cum sit proprium ignis tendere sur- aquse anlequam grossae faclse sint, ex iiigiditate
sum, unde sit quod radii solis et calor ad terrara temporis astringi, et iu nivem transmutari; in aesta-
tendunt. Ad quod dicimus quod sol ignesenaturse, te vero, quia frigus eirca terram non est, donec ele-
non quia ex solo igne consiet, sed quia io eo dorai- vatse in altum grossse et spissas fiant, 11011 congelan-
nalur. PnEdocuimus enim corjiora stellarum ex qua- tur. Nunquam ergo nix est in sestate, hcet in ea
luoreleuienlisfacta, dominante lamen igne. Cum ergo ssepe sint grandines. De tonitruis ct lulminibus, utide
ex quatuor consteut elemeiitis, quamvis igne dorai- et quahter coiilingant, disseraraus. Fumo ergo hu-
nante, quod in eo ex aqua et terra est ad simiie mido, ut prsediximus, ad supeiiora ascendente, cuui
tendil. Sed quia a calorisfouie procedtt, secum de- ad summum aeris pervenit, cx ponderaiione humo-
fert aliquid caloris, quo terra et aqua calefiunt; et ris inovetur sumroilas aeiis, cujus particulse ad nio-
quoniam natura est caloris ascendere, calorqui praj- dum undarum aquse sibi occurrentes fragoreni toni-
dicto modo descenderat, revertens, aliquid humoris trui faciunt. Ex rooiu vero aer calefaclus, m igneam
seetiro trahil,-> quod bulliendo in sul substaoiiam transit substantiJin, fitque coruscatio; quae quaravis
iransmuial. Si ergo piopiie velimus loqui, dicemus cum fragore Jiat, citius ad nos pervenit, quia visue
quod sol humorem sursum elevat,non attrahit. Ideo- velocior est auditu. Cum ergo Jit prsedictarum par-
que foos dicitur caloris, quia sic subdita calefacit, licularum occursus, geaeralur impetus, qui si as-
ignis yero superior non. Cum enim sit elemenlura ip cenderil sursuro, est Jragor sine fulmioe; sinaulem
non ex elemeniis factum, nihil est in eo quod ad in- impetus llle deorsum teodat, tamen tantus non sit,
ferioia descendal. lnde vero est_quod pars aeris et quod usque ad obstaculum perveuiat, nondum est
terrse soli subdita est fervida, remotaaautein frigidse, fulroen; cum vero ad obstaculum perveuit, obslantia
etsi sint auheri subjectse. Sed dicet aiiquis : Nonne findit. Sed quia propriuui esl motus aeris teudeie
ignis, nhicunque est, calidus est ? Cui dicimus: Non sursuro , nulla materia exire vetante, revertitur,
nisi spisso et huniidomistus..Quamvisigitur super sparsosque recolhgit ignes. Si vero in hac inferiori
luoara sitignis, non est iuferior; defeciieiiimhumida parte aeris mullus sit humor, aer existens in iilo
el spissa matena qua ignis accendaiur, neque frigus impetu urere non potest, fitque fulmen findens et
neque obscuritas.sed unus etcoutinuus splendor.neque noii urens. Est ergo fulraeo pars aeris aliqua colli-
aliqua mulabditasr Sed dicent quod Anstoleles : Im- sione usque ad obstaculum cum nnpetu veniens.
possibileest ignera iion calere. Dicimus Aristotelem Toniiruuro vero est partium aeris diversa incursio.
ihi locuiuro esse de hoc inferiori igne, qui semper Non est ergo fulmen lapidea subslantia, ut qutdam
ahcui spissse malerise nnslus, nunquam calere desi- asserunt. St eoitn lapidea essel subslaotia, noiilnic
nit. Yel dicamus quod dicit ignem calere nou actu, ' et lliuc discurreret, nec rursum reverteretur, etcuni
sed nalura. Quarla causa pluviarum est veutus ele-" ahquid ieriref, carnem et ossa comminueret. Ideo
vans humorem de stagnis, et fluviis, el lacubus. fulmen saspius alta sterail, quia cum oblique ali-
Inde est tjuod raiitmculi et pisces amuliis visi sunt quando desceodit, cilius alta repelit. Sed quia quo-
de aere .cadere. Cum enim, ut prsediximus, aqua ruindaro est seulentia quoddaintuhnen lapideam esse
Vento suslollalur, coaliogit quod rauuoculos et pisces _• suhstanliam, ne es ignorantia vel invidia videaraur
securo elevat, quibus ex naturali gravedine descen- O ' eam vituperasse, vel tacuisse, breviter eam pone-
dentibus, stupent ignorantes. Nullum ergo te.mpus imis. Aiuut isti quod curo fumtis huroidiis ad supe-
aimi iroroune est a pluvia. In omni oamque vel fu- riora ascendit, cum eo elevatur ahquid terreuse sub-
mus huuiidus evaporat, vel aer ex Ingiditate spissa- stantise, quod ex calore solU in lapideam spUsatur
tur, \el bumor calore vel ventoelevaotur. Hsecpluvia subslaatiaiii, conlineturque in nubium coocavitate,
quandoque plus solito spissata, et ex niinio calore donec impeiu aliquo nubes dividilur, unde lapis ille
incensa, fit ad modum sanguinis rubea et spissa : impuisus, altum aliquid perculit. Hic dicit aliquis:
quod videmes physicam iguoraates, dicunt sangui- Cum in oroni teropore aimi fuinus humidus, ut prae-
nem pluere. Inde vensimile dictum est, quod ante dixnnus, asceodat, quare ln omni non contingunt
finem hujus sseculi gullse sanguinis cadent, quia cum fulmiua ef tonilrua? Cui diciinus : Etsi ex huraido
debeateiuslionefiniri, ut teslaiur Scriplura, qusedi- furoo ascendeme habeant Jieri, non ftunt taraen
cit : lgnis in conspeclu exardescet. Aqua entm ex inde, donec ad suinroum aeris perveniunt, quod per
calore in nubibus suspensa ex fervore spissabiiur, siraile mans probari potest. Cum enimmari exfumo
quae incensa, rubeaque effecla ad similitudinein san- terrse ascendente in fundoremovelur ex spissitudine,
gurois cadet; et quoniam m pluvioso lempore arcus taroen non potest hucet illuciropelli; sed cuin usque
discolor in nubibus apparet, unde existat, et unde summtira commotio illa pervenent, huc et illuc un-
lot in eo appareant colores doceamus. Cumdiximus: daeimpelluntur, fitque tempestas. Quod vero afundo
calor sohs huinorem elevat, vel Jumus Iiumidus eva- niaris tempestas incipiat, ex hoc potest probaii
porat, aqua in nuhe lllustrala ut in. \itreo vase es quoi phocas undas agitantes ante videraus. LJtemm
PAXROL5J&C. 3VT
im BEV>MVENERABILIS OPP. PARS I. SECT. II. — DUBI4 ET SPURIA7 1.64
PliniuSj naturse sunt dorinitorias, fumo lameo, ut A ipsos mare pervenil, retro cad't et ingurgilatur, Im-
jiroediximus,fundiim maris eommovente, excilali ad plemrque retro alveus, sed anie explelur;; curo ite-
summum ascenduoi: quod vtdentes nanlae, «xperi- j-ora reverlitor, expletar retro, sed impJetur ante.
mento certi, etsi de physica "incerii, lempestatem Prsedicta Occidentalis lefluxio, ad Septentnonein
fuiuram prsedieunt, quippe jam incipit lempestas in ver<,ens, cum juxta Jatera tetfae, iangens Ahicani,
fundo. Simile vero est ro aere. Dom enim aerisin- ad finem ejus pervenit, inter-Calpen et Atlanlausque
feriores partes obunet Jurojjs, ex spjssitudrae non Jerusalem Mediterraneum mare vocatur, diversaex
potest huc et illuc impellere aera, sed cura ad sura- diversis regionibns nooiina aecjpiens. Croaliter vero
mum -pervcnit, iiuc etillud ex labilitate ejus irapei- ascendat et deseeadat, si -quis scsre desiderat, et quce
lit, liuntque lonitrua et lulmina. In hieme vero etsi nomina ex quibjis regiombus eomrahat, roappam
aer spissus sit, non est tantas calor, qoia spissus muudi consulat. Sed jjuia facilms Hlahiiumnimo,
fumus usque ad summum possit engi, nec etiam in oculis subjecta descrjpiione .(tdqtiod jdicnnus) suhj'i-
vere. Remanens ergoin superiori parte aeris, ventos ciamus.
efpluvias gigoit. In seslaie vero cum maximus est PrasdictaOccidentaMsrefluxio ad Septentrionem se
fervor, usque ad «uoimura elevatur, lilque partiura vergens, ex Atlante monie adjacente, vocatur Atlan-
aeris diversa incursio, unde contraguot tooitrua et ticum mara, in qtia est Aogha, et-ricinaj insul..e. Ex
fulmina. In autumno vero, qjiia frigidus et siccus, Orientali refluxione ad Sepientrionem se vergente
neque humor est qui elevetur, neque calor rjui nasciturlndieatn mare, srouhter iu aliis jreUuxiombus
«levet. ad Austrum se vereenttbns. credendum esf jJivfir.ea
In eodem aere videnlur steilse cadere, nuiia ca- • g matia nasci. Sed hsec describi nosiraattestationenon
dente. Cum enim ignese sint naturse, et prius loctis debuerunt, quia per torndam inlerjeciam situs illa-
stellarum sit seiher, iiunquam ad terrara descendunt. rum nobis incognitus perseverat. £t quia nostra sen-
Iterum cum maximse sint, etsi ex remotione parvse tentia est, ex itlis refluxionibus "ventos nascl, de ortu
videanlur, si aliqha ex illis caderet, totam terram, ventorum disseramus, tam caidinahuni ^quanijcolla-
vel maximam pariem ejusdem oceuparet. Non ca- lerahum._Cum igltur (ut [prsediximus) in Occidente
dunt ergo, sed cadere videntar. Ssepe eienim in su- e\ fonte tolius humons duee jefluxiones, una ad
penoribus partibus aeris est ventus et commolio, Austrum. altera ad Sepleotrionem dhidanlur, illa
etsi non sit 111inferioribus, ex qua commotione aer separatione aquariuii nioveturaer. ssed sitantus fue-
ignitus et splendens per aera diseurrit; JJUI cum rjt lmpulsus, quod usque ad jios pervenerit, generat
juxta "aliquam stellam splendere incipit, splendore venlum qtij Zephyrus appehatur, LJjuaeyero JDrienta-
suo visum iliius stellsenoins aufert, .vtdelurquequod Ies sua divisioae et molu generaai ventura qui Eu-
stella ceciderit. Sed dicet aliquis: Uodeergo quod ras nominaiur„ Cum vero Oileotalis et Occidenlahs
poslea stellatn ipsam non virleraus? Huic dicimus ad Auslruiii vergentes jn uiedio sibj occurrunt, mo-
stellam eamdem poslea a nobis videri, sed eani esse vetur aer, fitque yentus Septentrionalis qui Boreas
iiesciri. Cum enim, ot praediximus, aer ignitus de- dicitor, qui ideo fngidus est, quia jn frigida zona
cuirat, aer spissior, et inde tarde subsequiiur, qui oritur . sicciis vero, quia nuues deiocangulo terrae
inler nos et stellam iilam positus, visum ejusdem ad medium fugat; estque inde pluviosus juxla fiaes
nobisaufert; sed ante traoseatstella illa, el appai'eat torridse zonse. €uro vero transit torridam zooam,
firmamentum, -quod semper ad occasum tendit, et C calefit; et sj nobissit fngidus, ihi lanien est calidus.
stellam lllam ad «llenora secum Jelulit, cumque Siraiiiter cum duaa vergentes ad Austram in medto
apparet, quia in aiio loco quam anle esset videtur, sibi occurrunt, Austerjgenerajur, qui etsi ultra tor-
alia stella putatur. ridamôiiam fiigidus et siccus,nl apud nos Boreas,
De cometa vero, quas in mutatione imperii appa- quippe cum in Jrigida zona flnatur, quia tamen per
ret, hoc sentimus, quod stella non es{, quia neque torndam zojiam >transit, calefaetus ad nos pervenit
de infixis est, neque aliquis planeta ; jjuod vero de caiidus, fugandoqueanteê nubes «sque ad anguluni'
infixis rion est, «x hoc-apparet, quod motus illius teirse m quo habitaraus, generat uohis pJuvias, est-
seotilur. Planela -vero nonest, cumextra zodtacum 'que nobis es aceidente calidus et homidus, etsi in
saepe videtur, _nec uiolum planelarum sequitur. Si sna regioue frigidus et sieeus. Vtso unde <jualuor
ilerum slella -esset, in aliquo liemisphserio esset. cardinales veniiorianlar^videamustinde^Bint quatuor
Cum «rgo steliae ejusdem heraisphseni apparent, collaterales. Si io duabus praedictis reflusiombus ad
uude ista quse major videlur, non apparel? Non est Septeutrionem vergentibus, Boreamque praedicio
ergo slella, sed ignis juxtasvolutitatem Creaiorisac- inodo generantibus, hoc contingat, quod4Mentalis,
census, ad ahquid designaodum. ex aliqtto accidente velocior, ultra medium Septen-
Quoniara de aere, ethis quse io aere continguni, trjonis Occidentali occurrit, nascitur ventus collate-
pro affectata hrevitale transcurrimus, de aqua et situ raJis inter Doream et Zephyrum. Si vero Oceidentalis
ejusdem dicere iueipiaraus. Sapieniia igitur divina ultra medium, modo hroc, modo illioc, sibi occur-
nihil posse \ivere sine caloieet Jiumore percipiens, rant, duos collaterales ventos generant, unum inter
terram et aquam liigidas essc, ut aliquidin eis vi- Eurum et Austmm, alterum niier Eurum el Zephy-
vere posset, Jontem lolius caloris, id est,-solem, ut D 3 rum, Sed quia oculis subjiciendo figuram , minuemus
aequahler hroc et iliuic terram calefaceret, super lahorem, nuam similem prsecedenli faciamus, in
medium terrse posuii; sed quia ex. solo calore nihil qua nou in raedio refluxlones sibi occurram, ut in
vivere posset, in medio ejusdem /onti caloris, illa cardmales, ex hac collateraJes intelligamus. Sed
fonteoi humons «upposuit, ex quibtis hinc eiil-* . quia iion in uaa figura plus quam' 1duos potuimus
liriG lerra lemperatur. Est ergo fons humoris in o_slendere, per simiie isioruni de aliis intelligatur.
medio torridde zonsein niodum aequinoctialiscirculi Quarje si ex-prasdictis controgant venli, curo quoti-
terram circuradans, \etumque mare appeiiatur; iioe die refluxiooes dividantur, sibi occurrant, quod te-
vero mare CUOJad Occidenlem venent, duas rellu- stantur quottdiaai fluctusmans, quare quotidte venti
xtones ibi agit: quarum uua ad Auslrum, altera ad non conlingant ? Cui dicimus quod etsi quoitdie con-
vergit, latera lera-se sequeotes. Simi- tiogaut, nou lamenirapeturaiaciunt, qnod usque ad
- Septentrionera
liter in Oriente iacit duas ad prsedicta se vergenles; nos perveniat. Ssepe vero conlmgit quod non pu-
cum vero hsec Occidentalis refluxio, et llla Onenta- tamus verttum esse, cjim m alns regiooibus vel in
lis ad Septenlrionem se vergenles sibimet occunont, superionbus aeris parlibus sit, non lamen a nobis
ex repercussione ragurgilatur marc relro, fitque fa- senlitur. Sunt taroen qui dicunt cavernas causas
mosa accessio et recessio Oceaui, quaj fluctus maris esse ventorum. Cuin emm eas subintrant partes
diciiur. Simihter ahse duse inalio capite terrje sibi aeus ex labihtate, una jnirante, aha nititur exire,
oecurrentes. Sunl alii qui dicunt iluctus maris cau- filque eouflictus quo aer commotus generat venlum.
saiu esse montes subdilos mari. Cum enira usque ad Inde est, quod jfiolia, qua cavernosa esi, regio ven-
SIC5 ELEMENTORUM PHILOSOPMJE LIB. IV. U 6C
torum dicilur. Alii dicunt ftimum huraiduoi ascen- h vloruro, minus pluviarum. *Si ergo rMcls aqua co-
dentem ex ponderalione sna aera moveie, venium- Jando -per calaractas terrse fitt, sed aquae illae quaa
quegeneiare; nos \ero et secunduro, et prirnuoi, praedicto huitioris foote exeunt per superficiem
et teiliiim, rausani esse \eiiloniui dicimus. terrse, non per calaractas, spissaa .gunl £1 -saisae,
Postquam de foote lotius humoiis, et ortu vento- marjaque vocaotur.
nim docunnus, unde aqua silsa sil doceamus. Nalu- Et quoniam communis fuit senientia phiiosopho-
rahier ergo sapor squse njsipidus est, unde naturale rum, lerrena modo diluvio, modo exustione fioiri,
jililegaia iusipiduoi csl, ex acc"denle laineu lit uode utrumquefonti contingat videamus. Cum aqua, ut
salsum. Cujusraup talis est: Cummare, ul prsedixi- prsediximus, caloris sit supposila, contmgit
rous, lorr.dai zouaesit suppositum, ex caloie sptssa- humorem paulisper crescere, caloremque superare,
tur, Bique s.ilsum, Cerlum nempe esl per ebullitio- donec ad id creverit, quod, nullis litlorihus delerilus,
nem aquam transire io salem. Sed dicet ahquis : pet terram se diffundens, lerrena submergit iQui
Ciiroiioc principio salso nascaiitur omnes aquse, et cum ex calore solis et siccitate lerrse desiecatus sit,
ad ld reverlantiir, tesianle Salomone, qui ait: Ad contingit calorem paulisper crescere, hufiioremque
loca tmdeexeunt aqum reverlunlur : neque enim an- supeiare, donec ad id cre7erit, quodper teiras dif-
nihilan credendum est aquas, sed cJrculanter re- fusus eas adurat. Sunt qui dieunt ex communi plane-
\erti; umle esl quod qusedam aquse sunt dulces, tarum elevatiooe vel depressione hoe conliogere. Si
qusedara salsa». Hujus hree est solutio:Cum leria enim omnes planetdGsimul eleventur, plus solito a
ca\eroosa sit, aqua ex ljbiiitate sua subiutrat, quae terra remoii, minus de immore consumunt. Unde
per catar.ietas iiausiens, colalur et tenuatur, sal- „" huitior crescens per terras se diffundit, fitque dilu-
sumqtie aamtit saporero, qiise ad lerrse superficiem vium. Sed si unus, vel duo, vel tres, sine aliis ele-
erurapens, lonlesel ilvulos dulcis saporis gigmt. \enlur, noo tameo humor excrescit. Quod enim cre-
Sed de puteis unde huroorera haheant, dissensio scit ex lpsorum elevatione, desiccatur ex aliorum
est. Si eiiim a cataraclis Ivaberent prrocipium, im- propinquiiate. Si vero orones simul depnraantur, ex
plerenlur el decnrrerenl. Conlra quod dicioius: viciiiitaie adiirunt terras, fitqae euistio, quia quod
Etsi a cataractis habeaol principiura, non imjilenlur isti cx proproquitate fliagis faciunt, alu remoti roi-
lamen. Contiugit eoim calaraclas lbi non Jjnin, sed nus.
Iiinc et illinc esse, Uode ullra translt aqua pulei, sed Et est attendendura quod diluviura ahud commu-
non sursum ebulht. Ubi vero est toos, iioilur cata- ne, aliud particulaie. Commuoe vero continuum esse
racta. Indc aqua putei piopter spissitadiiiem terise iion potesj, aliuij esse jiotest, sicque alternatim per-
iion v.dens ultra defltteie, cogitur supercbullire. euut temporalia. Uude quia ni tempore Noe per di-
Stint ahi qui dicunt noiresse ex ealaractis princi- luviuoi fuit mundi destructio, per exustioaem muii-
piuro putei, sed ex sudonbus lerrae. Gum enim lerra dus iste Jiaietur.
aliquid huraoris contineal, si perforaia est, desoen- Sed quoniam in fine hujus voluminisde mari habitus
dunt gullae aquje ad modura sudoiis hominis ; iode est tractalus, unde in priniis septem dtebus lunatio-
est aqua putei, Nobis vero videtur ex utroque esse nis fluctus ilJius decrescaro, in aiiis septem crebcam,
causam putei; quod enim ex caiaractis sint, ex hoc in tertia septimana decrescant, in quarla cre-cant,
probatur, quod juxta flumina statira reperitur aqua videamus. Gura ergo interluniuni est, jquia lotus
putei, et quod soepeconiiogil uno puteo posl alterum G splendor solis qui eam aceendn estsuper aew, sub-
iacio, aquaro de pumo aulerri. Quod vero ex sudo- diiuin non potest attenu.are neque htimorem desic-
ribus terrse sint, probatpr quod in siccis et editis lo- care; estergotune.plenusfluctus.Sed cum splen-
cis aqua pulei reperitur. • dor mcipit descendere, accenditur luna, desiccatque
Quod vero aqua putei et fontis in -hieme sit ca- aera, niinuitque humorem; quantoque pius descen-
Jida, in aestate fiigida, sie comingit. Cum hieois dit splendor, desiccatur humor, ct hoe usque ad
naturaliter su fiigida, ex fngiditate pori lerrse con- seplnuum dtem. septimo vero die quia tota medie-
siringuntiir, nec potest calor evaporare, qui, rema- taie acceosa est, mediaute aere calefacit huaiorem,
nena intus, tenam calefacil et aquaro. fii sesiate vero qui bulliens superelevatur, ei sic usque ad decimam
jioris superiicieitei raeex caJore npertis, fumus eva- quartani dtem crescit fluctus; sed quia in tertia
porat, roniuiturque calor, inde aqua ab iutus erum- hebdomada calor elevaos iu ea miouitur, fluctus ma-
peus exit fugida. JLst ergo aquapulei iu sestate rts ininoratur; in quaita vero quia splendore ascen-
fngJdissima,aqua vero fontis, quia propinquior ,ca- dente calor deficit, spissatur aer, humorque «rescir,
lido aerj, miuus est Ingida, minus adhuc aqua flu- et inde fluctus maris usque ad uovjlunium.
LIBER QUAETDS.
PROOEMIUM
Superiorum volurainum series a prima causa re- D scholariura lugilur, erodelis et inuuraamis vocatur, ut
rum orta usque ad terram Jluxit, proritum aurium jflin verhis Umbecii possit uli. Atque ideb nulli
non continens, sed utihtati legentiura deserviens, coroes ex eo tanquam maocus exstinctse corpus non
atque ideo auimis stultorum minus cedens. Jara utde dexterae. Cnde ergo deberentur diligi, fugiuntur
emm iilud Apostoli impletum est: Ertt cumsanam magistri, seeundum illud Ovidii:
doctrinam non suslinebunt,jsed ad desideiia sua co- Petquas nos petitis sa?pefugatisopes.
acenabunt stbi magtshos pruitenies mnbus. Quseigi-
turstudiiieliqua hbertas polest, cum magistros <di- Sed quoniam probi est animuni ad pejora non fle-
scipulorum palpones, discipulosmagistrorumjudices, etere, sed melioribus conforraare, remoto animo a
lcgemque ioquendi et tacendi imponentes, cognosca- pejoribus. conforraatoque melioribus, ad csetera
nius. In paucis euim fioaiem magistri, sed adulanlis irauscurramus; et quia in aliis elemenlis el ornalu
vultum et voces percipies, <etsi sit aliquis qut tna- illoium sectatites compendia satis diiinius, de terrs
gistri severitaiem sequatur, ut insanus a meretncibus et ejus ornatu dicere jncipiamus.J
1167 BED/E VENERABILISOPP. PARS I. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA. / H68
CATALOGUS LIBRI IV.

De terra Africae. _S_ "Oadesit liicrementum.
De habitalonbusej'us De somno.
Ke diversisqualitatibusterrse. Unde somaia.'
De lermiaisAsiseet Europs. De eapite. 1
sinl
Uode iu quibusdammonlibus perpetuse nives. De cerebro. i
Quasqualitatescoutrahatlerra ex diversisventis. De oculis.
De inseitis atboribus. Qualitervisusflat. \
De spermate. De contuitioue.
De temporeconvementecoilui. "Delnluitione.
De malrice. ,De deluitione.
De causa slerililatis, De audilu.
Utrumvinle spermasolumeoncepliomsufiiciat. Quid-sitanima. \1
De menstruo. Quaeactionessint animse,quaeitem corpor1
Unde cumanimaliaex quo nata suut vadanl,homovcro QuaJilersciinasil ia compositionehomiuis
aon. Devirltilibusillias. !
Dbi concipialurmasculus,ubi femma. De temporeconjuncliomsejus cuai corpon
De opefaiioinbus. Quare puernon discernat et intelligat.
Quahterpuer pascaturro ulero. Dejuvenlute.
De naliutale. De senectute.
Quareuatim septimomense vivant,iu octavonon. De semo.
De rofanlia. QuaJiterquaarendussit magisler.
De naturalivirlute. Qualiterdiscipulus.
De spinluali virtute. j> Quoecomplexio,cujusdoctriuse,qusesetas.
De ammalivirtute. Quisordodiscendi.
i
IKCIPIT LIBER QUARTUS.

Est ergo terra elementum in medio raundi posi- ajqualiier nohis erit et illis, Idque efflciet.l erilo ergo
siiuro, atque ideo iafioiuro, muodus nempe ad simili- habemus simul aoni diversitaies, non lai en simul
ludioem ovi dispositus est. Namque terra est io me- diem et noctern. Cum enim ex splendoi sohs sit
dio, ul raedilulliura esl in ovo; circa hanc est aqua, dies, ex umbra terrse no\, uojbra vero sei per est in
ut circa meditullitim estalbumen: circa quam est parte splendori solis opposita, cum in inf<-lori paria
aer, ut panniculus continens albumeii. Extra vero terrae est splendor diei, 111superion urohrl ; el cum
caeiera conclndens est lguis, ad moduni testae ovi: in superiori est splendor, in inferiori e . umbra.
hsec terra in medio mundi sic posiia, el iode omnia Nulla est ergo hora qua in aliqua parte tei senon sit
leeipiens poadera: elsiualurjliier sit frigida etsicca Q dtes, et in aliqua no\. Sed quare si nos et psi simul
ln diversis partibus suis, ex accidenle diveisas con- habeamus aestatem simul hiemem, sed qt ndo nos
tinet quaht.ites. Pars eiiim illius torndas parii aeris diem, el ipsi noctem. In sestate vero dies i ihis sunt
.subjecia, ex fervoi-e solis lorrida est, et iiiSialiitaiii- Iongissinn, brcves auleoi'nocles, habebun ergo ipsi
lis; sed duo ejusdem capita dtiabus Irigidis partibus sua sestate dies breves et noctes longas, qi id contra
subdita, fngida suot, et inhabiiabiha; pars vero naturam sestatisest. Contra quod dicimus, Elsi nos>
temperatse parti aens subjecta, lemperata est et iia- haberous diem etipsi nocteoi, uon larneo j jiaai cito
iuabilis. Sed quia, ut jirsediximus, dusepartes illius haberaus diera, illi nocteni, imo io quodan (tempora
temperatse suut.duse in lerra sunl tGinperjise,et ba- dies est nobis et ilhs commuois, sed altl |i in ves-
jbiiaiiones patientes: una cura torndain zonaiu, altera peie, altert iti mane. Cum eoioi sol esl noh , in ortu,
ullia; sed quamvis siot habiiabiies, uoam ijmen adlroc illis est in occasu; haberausque m. le el illi
tantum ab liominibushabitari credimus, sed tamen vespere, ul circa pnmaoi nondum eis sit i ix. Sioii-
nec totam. Sed quia plnlosophi de Jiahitatoribus liter in occasu postquamsoliocipit nobis de :endere,
utriusque non quia -ibi sint, sed quia esse possint, et incipit ilhs apparere, et tunc est ilhs ma s, et uo-
loquuntur, de illis quos nos credinius esse per intei- his vespere.Inde est crgo quod habemus et| os et illi
lectum lectionis plnlosopliicsedicaraus. dies aequales et noctes, etsi non simul. Si liliier et
' Pars ergo terrse habitabihs, in qtia sumus, in duo in hieme, sed qualiler hoc sil, animis Ieg€ tium di-
dividnur. Cuai enim teniperies aeris ex omni parie scutiendum permittimus. JKosvero et aotl d, simul
teriaa sit, ex omni parle teirae quaedampais lempe-- habeinus splendoreoi, simul umbram;se 1 quando
rata esl et habiiabihs; sed quonian) refluxioues Q sol est aobis propinquus, ilhs est remotus quando
Oceani latera lerrae juxla quanlitatem horizontis nos habemus aastatem, et tlli biemem, el e 1 mverso.
cingunt, m duo illam di\idunt. Cujus supenorem in- Sed hic orilur qusestio sianlis pnon, ad' juam si
habitamus partem,antipodes nostu lnfenoreni; nul- quis superioribus instructus accesserit, illiu' solutio-
lus lamen nostrum ad illos, neque illorum ad nos nem faciie inveniet. Kosvero et antipodes ai heoriim
perveinie poteU. Ex parte eaim <oplenirtonis Irigus neque simul aestalein neque hiemem, ne ue diera
et refluxioues transitum perlnbenl, ex parte vero vel noctera habemus. Anthenci vero et sui : uipodes
onentis et occidentis solserefluxiooes, Similiter alia se haheiit ut nos et nostri authei, et no xi anti-
liabitabilis ui duo diviuilui : supenus quorum obli- podes ut oos et sui. Et quoniam de tribus J bitatio-
nenl nostri antliei, euantipodes lllorum tnferius. nibus, et eorum habitaionbus satis docu nus, de
Sunt ergo in duabus habitabilibus quJtuoi- habita- noslra dicere incipiaraus. Nostra ergo habl »tio ab
tiooes, quarum habitatoies alu cuni ahis in quibus- oneote ad oecidentem, a roendie ad septel nonem
dam iein|)onbus conveniunt, in quibusd.imdifferunt: exlenditur. Quamvis teaiperala dicatur, non jequali-
nos enim et nostii annpodes stnol habemus aesta- ter taroeii in omnibus suis partibus leuipe!ita est.
teoi et hiemem, el alia airai _ejiX:L _ sed qtundo ha- Pars eium torridsezonaepropinquioresllibral <Ethio«
bemus diem,'et iili nocteui, et e converso.Si eniro ex pia «alida est et sicca ; \icina Irigidse, fngi a estet
propinqoitate sohs est sestas, ex lemotione hiems, ex humida; orientahs \ero, calida et humida;| jc.den-
aiediocn distanlia ver etautumnus. Sigua vero nobis talis fiigida et sicca; sequaliter vero distan aeqna-
aequatuer et liiis distant, quippe terram servantia naliier est lemperata. JIujus uerum lr-essui parles
turalera locum obeuntia, in quocunque signo sit sol, principales, Asia, Afric3, Europa: el incij)tt( Asiaab
4169 ELEMENTORUMPHILOSOPHLE LIB. IV. 1170
oriente, exlenditurque lateraliter usque ad septea- A occurrit, deinde de anima et ejus virtulibus docea-
trioneo), et usque ad iorridamzonam,ierminaiurqae mos. Sed quonijm de compositione orimi honiinis et
Tanai et Nilo, mediam partem hahitabilis obtinens. feminae, quahter e\ lioio terrje- hoioo factus sil, m
Europa vero et Afriea duasalias obliaent.Sunlauiem primo volumiiie doeuimus, de quotidiaoa hominis
termini Afiicse,Nilus ex pane orieolis, a meridie tor- creatione, forraatione, nativilale, setalibus, oierobris,
rida zooa, a septeninoue Mediteriaueitm roare, ab de officiiset utilnatibus membrorura doceamus.Cum
occideoie retluxio, a septentrione frigida zona hoc igitur ex spermaie cooceptio horainis fiat, deipsoali-
inodo. quid dicamus.
In hac igilur suot mon- Sperma jgitur esi virile seoien, ex ipsa subslanlia
tes, in quorum summita- omnium riieoibrorum compositum. Quod vero ex
tibus sunl perpeiuaniives, substantiaomnium membroruro Illud sit compositum,
in convallibus maximus ex rtoeapparet, quodorania membra inde loroiantur,
calor. Sed qu.ire cum ca- naturaque est nt similia e\ similibusnascantur. Aliud
ior sit ex sole et superio- ad hoc argumenlum: quod si paier 111aliquo mem-
ribus,niontes vero qui sunt bro aliquam incurabilem iofirroiiateoi obtineat, ut
illi propinquiores, quain clnragram vel podagram , fihus in eodem raembro
suse con\alles: quare in eamdem obtinebii lnfirmitniem : et quia de spermate
superioribas illorum sunt Jectmu^ meniionenJ, quod in matrice reeipitur pro
nives , in convallibus non? Contra hoc dieimus leoipore cooveoiente coitui, Gt de matrice paruro di-
quod in supenoribus breviter leligimus, quod g; camus. A decimo qtiarto anno lempus coilus incipit.
quamvis ex sole sit calor, qui idem est calidaena- feed quare cuin ex caloie et humore speima causara
lurse, donec tamen Iromido, quod in sui naiuram contrahat, pueritia vero calida sit et humida, quare
transmuiet, sed commiseeat, nihil calefacere po- io ea coitus oon coulingat. Cui dicimus quod in illa
lest: unde in praedietis montibus quia aer subtilis est selaie stricti suol pori meatus, huie ad hoc deser-
ex reinotione a terra, a -sole non potesl accendi: \ieates, uadesperma exire non polest: io ahis vero
sed ex sui levitate huc et illuc impulsus, frigidus aperti suot, et apti coilui. Io senectule vero et senio
efflcitur. In convalhbus vero_quia aer est spissns, et coitus vix contiogit propter fngidiiatero. Post come-
inde ferlur immobilis, cJto jneenditur et calefit: stionem vero aoie souioum, moleslum est, et minui-
qtiod per hanc simihtudinem potest probari, quia si tur hoc opus. Miiiuilur eniincalor naturalis, qui ei-
aer in sestafesil immobilis , accenditur , et est ca- Jjum debet digerere : post soinnum vero, quia cibus
lidus; sed si \entus veniat, qui illum moveal, fri- digestus est \(i saiiguioem, lempus illius est. Quae
gidus seolilur. Hic orilur quseslio: Si aer io supeno- verocomplexiohuicopericooveoiat, secunda particula
ribiis monlium est ita sublilis, unde ergo spissalur quieraiur.
jn nubes et in nives? Nos vero dicimus quod ille non Matrix vero est cista semiuis susceplrix, iotus vil-
spi=satur, sed fuoms huoiidus, qui ex convallibus losa, ut raehus semen recipiat, septem obliaeos cel-
ascendit, ex frigiditate superiorum spissaiur in nu- lulas, humana figura ut moneta impressa sunt. Iode
bes, et constrrogitur io nives. Hsec eadera hahilabilis est quod septem nec uoquam jilures mulier utio lecto
diversisveotis exposita,diversas contrahit qualitales. parere potest. Kt quia ex roatnce aliquando causa
Si einm aliqua pars ejusdem monlibus oppositis r, sterilitatis contingil, de illa ahquid dicamus. Causa
orienti, septentiioni clausa sit, et occidenti, exposita ergo slerihtatis est uimia siccilas, nimia humiditas,
vero meiidiei, est calida et sicca ; in hienie habita- nimius calor, nimium fngus. Cum eniro sperma ex
lioni bona, in sestate pessima; si vero ex conlrario„ temjierata, id est ex sanguroe constat.ut inde aliquid
in hieme mala, in sestaiebona: pars vero orienii expo- sit consimile, requirit Ahquando nimia piriguedo est
siia et alhs clausa, est calida et humida, et iode causa quare nilnl coiicipiatur,ex ea enim oinnes fol-
bona. E contiario frigida et sicea, in autumno m.ila, Iiculi obtrnduniur, ne seoien nitrare possit. Uude
in vere bona. Quod vero de partibus terrse diciuius, Virgilius dicit m tempore coiius equas macie^sse
probari potest per fenestras doinus. Aaslriose nam- exteouandas, deinde subjimgit Pliysicaro, ne pinguior
que iu seslale suntmalse, inhieme bonse; seplenlno- usus sulcOs oblimet lnhaeientes. Iterum Irequentia
naies e contrario. Inde erat quod antiqui roter limina coitus ejubdeni rei causa est. Delinitur enim mairix
ausiralia et borealia faciebani, tit in atistrah in lneme, inius ad modusiique marmoris juiicli, nilul potest re-
in horeali seslaie discumberenl. Et quoniam de hoc linere. Si iero in muliere nulla sil causa sterilita-
elemento et partibus suis saiis diximus, de herbis et lis, veniatque sperroa genilur3econveniens in matri-
fruciibus arhorum consequens est ut dieamus: sed cem, jclaudnur siatiin matnx, na ut dicat Ilippocraies
quoniam Macer et Dioscorides _satis de lllis aperte quod nec etiaro acus posset jungi, facta est cooceptio.
docenl, de illis lacearaus, unam solam qusesiionem Ideo couveoiens gcuuia. dixnnus, quia si miuussit
cuiu sua solulione de incerlis ponentes,quaetalisesi. Jrigidum, \el calidum, vel siccum, vel huioiduni,
Cuin altenus sit truncus, allerius surcuius, causaque non est aplum geoilurce. Sed quserilur si solum
crescendi de terra per radices et truncuin ascendit, „ sperma sit utile Sinon rouliebn ac geniturse sufliciat.
quomodo transeunt ra naluram surculi, rami et fru- O Dicu.it quidam lllud solum sufficeie, cujus rei hsec
ctus? Hujus tahs esl solutio: Ex terra lumuscalidus esl probatio, quod ssepe hooio alhjuis cum aliqua
et humidus ascendit per poros radicis, secum aliquid iiolenie concumbit, eaque flente aliquandogignit,ubi
terrese naturae et aqueaesubstanlije irahens,caus.im- nullum semen muheris potest esse. Non est enim
que viveodi, augmealandi Jructusque coufereiis. Ilic sine voluotate seminis emissio. Nos veiodicimus
per truocum asceodit, truocus quod stise nalurse est etiam muliebre in couceptione esse, quod per inlir-
congruuin relinet, naturalique caldre lllud digerens, raitateni quara puer coiitrahit iu simili ineriibro a
in medullam iruocum et corticem itansmulat: quod malre probari potest. Quod vero dicunt ahqua no-
vero ad surculum ascendit, simililer in sui naturam lente pueruro conefpi, dicimus quod si in juincipio
digerit. Resiat ergo nt de lerreno animali dicamus, displicet, in fine tcmen ex carnis concupisceniialis
quod cum omne sit mortale, quoddam lamen ratio- fragihtate placet. Sed quia facta conceptiooe roen-
nale, quoddam iirationale. Sed quoniam irrationalia struum cessare solet, unde cootingat, et quare lunc
infimta suut, nec lectioni philosophorum multum cesset, edisseranros Cum mulier oainis calidissima
pertinentia, de naturis illorum, et unde qusedamru- naturaliter sii, Ing.uorfrigidissimo viro, cibum non
roioeol, qusedam non: quaedam mugiant, qusedami hene polest digerere, remaoent supeifluilales quse
non, dicere postpooamus, et de ratiouali et oiortali per singulos roenses purgantur, menslruumque inde
scihcet homiue, quod digoius est, dissaraorus: quodi vocatur: conceptione vero facta geminatur calor ex;
eE-duobus, id est, anima et corpore coostai; priusi letu. Cnde melius cibus digeiitur, nec-taiitse super-
dh huuiano corpore, quod prius cogita,liom nosir* i fluitates oriuntur. Iterura quia e\ saoguine matns
H71 BEDiE VENERABILIS OPP. PARS L-SECT. II. — DUBIAET SPURIA | 1172
iintritur leliis, non indiget purgatione. Inde esl qaod A homo ex qualuor constet eJemeoiis, excalo > et hn-
,caelera auimalia ex quo uata sunl gradnrotur, homo miditate , coniingit fumum humidum nasc1 el cali-
nou graditur, qnia ex sanguine meoslruato in utero dum, qui diffusus per membra, moveas illa trinam
jnutrilur. Sed unde nroheres post conceptionem fer- digeslionem operalur, virtusqite naturalis 'ocaiur.
ventiores sunt libidine, brhia vero animalia ab ea £t quia de tribus digestionibus facta est m.j aio, in-
cessant. Unde cura mulieres sunt frjgidioies viris, quiramus quid sit et ubi sit, et quahter
luxuriosiores tamen illis sunt. Unde post coituin le- Digesiio igilurcst aJicujus rei per ebullition fiatj igesiio.
ra facta
prosi mulier non Isedatur, antecedens vero vir lepro- mutatio. Prinia vero digeslio fit in slomachoj >ecunda
sus efficialur, dicere proposnirous, ne eorda rehgio- in hepaie, teriia in omnibusmeoibris. Lrgo I 3 priroa
sorum si lortehocopus oosirumiomanus acceperint, primuro dicamus. Cum humanum corpus in 'eoieaio
diu loquendo de tali re oflendamus, oraiitimus. Sper- indigeatin quadam aetale.io omni vero restai fatione,
rnate igitur in matrice locato, oreqtie clauso, ejusdem quippe interiori et exteriore calore \el frigt 'e deva-
si in dextera parle maneal, quia hepar est 10 dextera slantibus, neeesse fuii cibum et potum , e quibus
parte malrici vicinum, mchori et eaiido saoguioenu- esset nutrilio et uicremenlum, subintrare. I ed quia
trltur fetus, masculusque efficitur ; si autem io si- cibus gro»sus esi, necesse fuitut, priusquao utraret
nistra, qtise a fonte caloris est remola, ld est ab stomachum , lenuis et delieatus redderetur Ad hoc'
epate, est femina Si vero non bene in sinistra, sed enim dentes paraii suoi, nati ex plilegmate er gin-
aliquantulum verstis dexleram mulier, est virihs. Cum givas descendente, ex frigiditate spissato e durato,
igitur in uoa ^rxdicljrura trium pariium semen est ut cibum conterant. Lingua vero ut ad modui mauus
localum, incipit viitus digesiiva operari, quse calefa- nj molendinarii lllum-vertat, el sab deotes 1 'ducat;
ciendo a calore matris illud spissat, sed ex siccjtate qtiss ac"hoc spongiosa est, ut eibi succum 1 cipiens
folliculum inlra se eonlinentem coaceptum creat, ne saporem diseernat. Fit ergo,molaquadani isi is com-
aliquse superfluilates illi se eommiscenles illum cor- minutionis coii'paratio: cibus vero sie pr; paratus
rumpant. Hic folliculus cum puero erescit et oritur. cum potu per sesophagum ro stomacbum, pel poitam
Seplirao die conceptus, ut refert llaerobius, guttse cujmsamplius est os, motus descendit, ibiql 3 deco-
sanguinis in superficie fojliculi incipiunl apparere, quitur, et in speciem plisanae transmutatur j et hsec
tertia septimana adipsum coucepiionis humorem deest prima digesiio. De stomacho vero utrui sit ca-
inergunt, quarta in quadam liquida soliditate, velut lidse naturaj, est quaestio. Aiuot quidam:! Iportet
inter carnem et sanguinem, coagulatur; quinta si quod cahdse sit naiurje, aliter enim ciburo 1 m pos-
puer sepiimo me.ise nasci debeat, sin autein in nona set concoquere. cum ergo cibum coquatel d osmu-
seplimanaineipitviitus formativa, cujus est officiuro tet, cahdus est. Nosvero dicimus stomachu ifrigi-
Iiumanam figuram conferre : hanc sequitur virlus as- dum esse, naturaliter, calidum accidentah T. Est
sirailativa, cuj'us est officium, quod frigiduai et sic- enim nervosse naturse, ut quando nimis soli homo
cum est, in frigida et sicea lnemhra routare, utsunt comedat, exiendatur ; quando oiinus, cont halur.
ossa; quod frigtdum et humidum in phleginatica, ut Iteium necesse fuit, quod esset neivosae nat se, ne,
est pulmo; quod est cahdum et siecum, in cliolerica, cum ahquid durum nec comoiasiicatum re peret,
ut cor ; quod calidum et humidum in sanguinea, ut .Isederetur. Cum igitur omne nervosum fn< dje sit
est hepar. Deinde sequitur virtus concavativa : huj'us nattirae, ergo et siomaelius, sed ul melius ci| ini re-
est roauus concavare, naies perforare, eic. Formatis r„ tineat, etidonee decoquatur, inlusest villosus quam-
vero membris, assiroilatis el eoncavalis, incipit fumus *" visiaroen naturajiter sit trigidas, ex accideatl lamen
humidus per venas et arterias discurrere, moiumque caleht, suppositus est enim hepali, ltaquod fe 3 tolus
et vilam conferre. Hic motus septuagesiaio die a con- ab eo incJodilur. Ex dexlera vero parte ejus era est
ceptu incipit, si puer seplimo mense nasci debeat: si fel, ex sinistra cor, qua?-calida sunt ct sicca, 11inde
in nono, nonagesimo. Sed quia oinnia quse tempora- ht calidus slomaclius, ut igne stipposito t quitur
Uter vivunt, indigent cibo aliquo, sequitur ultimo pa- cibus. Si ergo projine veliaius Ioqui, in ~'l lacho,
sctiativa, qus usque ad morlem exteaditur. Sedquse- non a stomacho, cibum dicamus coqui. Cibt iguur
ritur quomodo puer in utero pascatur. Dicimus quod sic in mGdum plisanae muiJlus per
qutdam nervi qui In umbilico sunt, matrici conjun- quod porta dicitur, exiens intrat duodecinitl niferius|U amen,
1 inte-
gunlur, per quos puro sanguine ab hepate malris de- suura, sic dicturo, quod quaniiialenuluodeci 1 digi-
scendente nutritur pner, et crescit. Unde quia dige- torum, quales sunt digiti ejusdera, ro unoqoo ue ob-
stum recipit, non indiget egestiore supeifluitatis. Has tioet. Relicto vero iti eo quod ejus naturse vc nutri-
prsediclas virtutes sequiiur nalivitas, cujus duo ter- turae esl conveniens, transit in aliud, quod j ununi
niini sunl septimus mensis'et noous. Quaeritur cur dicitur , quod nihil inde reliaet. Iluic jejuu vense
ante septimum meosem puernatus vivere non potest, qusedam ab hepale venientes, sese conjungui , per
et cur in septimo mense natus vivat, in octavo non. quas quodliquidius est iraosil in infiroa heps 'S, me-
DicuiHiode physici quod ante sejjtimum mensemjion senacse, quia succuro mittunt dictse ; quod { ro Je-
est in puero tantus motus, quod si nascerelur, vivere culentum est iu loii|[itudiiieai, id est _ in s« assuoi
posset. In septimo esl moius vitse sufliciens, unde ^ descendtt, el pnmse superfiuiiales digestioni1 lllud
puer se movens, si debiles nervos, quibus matriciJO vero hquidum quod m infima liepatis transit calore
conjungitur habeat, frangens illos naseitur vitse ldo- ejusdem digeiitur: quod q"jia ia eo ealiduoi] 't sic-
neus. Jn octavo mense motu septimi debilitatus, si; cuui est, transit in cholerair. _ et per quasdai venas
nascitur, vivere non potest, donec refectus, et iu parte. ad cisiam fellis transraittitur, et hsecest sed 3 cho-
noni incipit moveri, rumpensque nervos ldoneos vitae| lerae. Iode quaedaro pars ad confonandam vii appe-
nascitur: etquia in calidoethumido nutntusest, na^- tiltvam io stomachum transit. Quod vero fng lum et
Bcens et ad dissimile prodiens, contrarielatem sentit, siccum est in lnelanchoham transit, et ad s fenem
vocemque ululationis emiuit, et ideo prima hominis vox• sedem melanchohse descendii; sed qusedam I ars ad
estdoIoiis.Anativiiateverousqueadsepiimum annum[ storaachum asceudit, ad vim releotivam coi oilan-
est iniantia, quia in quadam parte illius fari non po- dam. Quod fngidum ei humidum 111plilegma inuta-
test;in altera vero, si loquilur,imperfecte loquitur. ln1 tur, et ad pulmonem sedem phlegmatis iiansj , qua-
liac setale sensum habere potest, rationemtamen atque. dam parte expulsiva vi in stomachum irans ussa ;
inlellectura, non. De sensu igitur aliquiddicamtis. De\ quod vero calidum et humiduni in sauguiu| a ver-
ratione vero-alque intellectu qualiter in tah astate| sum remanet in hepate, quae sedes est sai ,uinis.
habere non possunt, quta sunt de virtutibus, deindei In hepate ergo quatuorgigoutitur humores _.!oprias
loquendo de anima oslendemus ; *efquia ex aniroali[ sedes habitantes. GhoJera lel, melancholia sj jaem,
virtute, quam prsecedit naturalis et spiritalis sensus, sanguis hepar, phlegma pulmonem; quamvis dicant
liabet princijiium, de istis virtutibns, a naturali, quas: quidam phlegma propnam sedem non habe ', sed
prior est, inchoando, aliquid prxlibemus. Cura igitur cum sanguine, ut meiius possii "jer membrai ijscur»
1175 ELEMENTORUMPHILOSOPHLE LIB. IV. _ 4174
rere, remanere, et hsec est secuoda digestio. Quod i _.net, ad fmem voluminis tendiraus, illo prsetermisso, __
ibi superfluuro est, per ilim veiiam, qase spleni ad- ad splenis virlutem transeamus. Praedictus igitur'
jacel, adVenes deseendit; quod ibi hquidum est, ad fumus per diversa foramina transeundo, sublilior ad
sui ntttrimeritum relioentes , reliquum per uritides cor veniens, attrahendum aera illud dilalat, «4 inle-
poros ad ve=icam transmittunt. Idem per virile rior calor temperetur; ad expellendas vero super-
inembrtioi exiens , urina dicitur, el baecest superfluilates, idem constringit, et lunc dicitur spiritalis
fluitas secundae digestionis; ced quia pueri habent virtus, cui arlerise desen iulil. Sed ad animalem vir-
poros urilides slricios, quod ibi spissuro est, io lapi- tulero veniaraus. Praedictus ergo fumus per nervos
deam transit subsiaoiiaui. In aliis vero aelalibus quia aseendens, colando efficitur ita sublilis, quod perve-
pori apeiti sunl, non generatur ibi lapis , sed cirea oiens ad cerebruai spirilus dicitur ; desceodens per
renes. Ergo pueris nascitur lapis iu collo vebicse, diversa inslrumeota, diversas aaimales virtutes ope-
senibus circa ieues. Sangiiine vero prsedicto modo ratur, ut osieudemus. Quseque a cerebro prodeuot,
in hepate generato, per ver.is ad omnia transit mem- de ioso aute dicaraus; deinde qualiler sensus inde
bra, calore quorum digesfus, in eorjim siiiiiltia- prodeanl, et quoniam in capite Cortlineiur, de illo
dinem transit; superfluilas vero psrlim per sudoreui exordiamur.
exit, alia vero pars ad hepar reverlitui', ibi decocia Caput est qusedam sphserica substanlia , quaa in
cum uritia e\it desceodens, sedimeaqae vocatur; sed duobus digilis ante et retro est expressa. Rolunda ,
si ro fundo sit urinae. dicitur byposlasis; si in raedio, ut melius m ea cerebrum moveaiur, et ne superflui-
-encorfim; si ro suoimo, nephile. Sed quidsigoificat, lates io angulis sibi remanenles illud corrumpant.
el in dnersis locis existeos, quid quaado est cottti- ]3 Anle ei retro exj)ressa per nervos inde procpdentes,
uuiim, quando divulsjioi, quid ex substanlia et ca- ijuorum priores sensus operanlur, posteriores vero
lore, dicere non est nosirum. Si qtiis vero hoc seire motum corporis voluoiaiium. lu ejus exteriori parte
desulerat, Galenum, de urinis , legaf. Hujus iterum ex crauunculis pelhculaeadliaerent capilli, et ex fumo
naluralis virlulis est augmeulum conferre, quod ascendenle, et per poros e\eunte nati. Fumtis eleniin
contingit ex liumore et calore. Quod enim aliquaodo ille exieos ex frigiditale sicci aeris conslringitur, et
ascendit, est caloris; quod vero spissatur, humoris. in corpulentam substaniiam transit. AIio vero fumo
Sed dicent: Si ex ealido et humido est uicremeo- exeunte impellitur sursttm , et sie crescunl capilh.
turo. uude cholerici et iuelaacholici, quorum alteri Sed quja naturale esi pooderum desceadere, curvao-
frigidi sunt et sicci, et alteri cahdi et sicci, tantum tur et descendunt. Unde quia nulli setati desunt'su-
crescunt ? Nos vero dicirous nullum esse hominem perfluiiaies, neque alicui capilloruin deesi incremen-
qui calidus noii sit et humidus, sed lamen quidara tum, neque unguium, quia ex superfluitatibus cordis,
plus, quidam nnous. YerJji gratia, hooio oalurahter per digitorum summitates exeuntibus, a frigiditate
est calidus et hnmidus, el in quatuor qualiiates tem- durati fiunt. Sed pili barbae e( pectoris cuidam setati
peralus; sed quia corruojpitur oatura, cootingit desunl, barbse vero feiuineo sexui. Cum eroin barba
illas in aliquo mtendi et reroitti; si vero ia aliquo ex calore habeat existere in homine, propter gemi-
iniendaiur calor, ct remittatur humiditas, dicitur num calorem cordis et lesliculorum potest esse. In
cholerirus, id est, ealidns etsiccus, non tamen est muliere Tero propler frigiditatem esse non potest,
sine humiditale. Si vero in aliquo iotensus sit bu- nisi sit aliqua prseter naturam calida. Eadem latione
roor, et reroissos calor, dicilur phlegmaticus ; si (r, non est barba in spadonibus. In puerilia vero esso
auleai ialensa sit siccitas , remissus" caloi, dicttur non polest propter slrietilatem pororum ; et quoniara
ine'ancholicus ; si veio sequahtGr insunt, dicilur ex fumo asceodeote fiunt capilli, juxta complexionea
sanguiaeus. Suut ergo omnes naturaliter eahdi et uoiuseujusque diversi coiitrahuntur colores. De qui-
hiimidi, sed propler diversas quahiates intensasct hus quia in physica salis dicilur, ad csetera transea-
rennssas, ineipiunt inler se, el nomen conirarii remus. Sub cranio duse sunt pelliculae minese diclae.
niisse. ln omni ergo complexione potest hoino cre- quarum prior cerebro duiior est, duraque inater di-
scere, plus lamen in una, miuus in alia ; in quadam cilur. Qusepropinquior vero cerebro, ne lsedatipsuro.
in loogum, in quadam in Jalum. Cholerici namque tenuior est, diciturque pia mater. Sub istis est cere.
jjraciles et loagi sunt: longi ex calore, cujtis est brum, cujus lalis aConstantino dicitur definitio: Ce-
ascendere, graciles ex siccitate. Sanguioei vero longi rcbrum est liquida et alba substantia, sine sanguine.
propler caiorera, piagues propter hoihiditatem; De quo quserilur au sit frigidum an calidum. Dicimus
phlegroatici vero propler Irigidilaiem parvi, propter quod naturaliter est fngidum, ne continuo raolu de-
bumjditaiem pingues. Melaocholici vero propter fri- sicceiur. Hujus m capite ires sunt cellulse: in prora,
gidiiateni parvi, propler siccilatem giaciies. Ssepe io medio, in puppe. Prima vero cellula est calid.i et
taroen nalurales proprietates ex aecidenle vananlur. sicca, diciturque plianfdStiea, id est, visualis, quia
Nam eholenci el melancholici ex otio \el cooiesiione in ea esl vis videndi et inielhgendi. Ha?c calida et
sunl pingues, sanguinei et phlegmaiici ex 31)8111160-"slcca est, ut forraas rerum el colores attrahat. Media
tia et labore graciles. Quod vero sanguinei et pble- vero dicitur logislica, id est, rationalis, quiajoea
gmatici, eic, prseter tiatiiram breves sunt, ex paivi- ^" est vis dtscernendi. Quod enim phaulasiica aWraliit,
taie matiicis\el spermatis conlingit. Haee naturalis ad harctrantil, lbique aniina diseernil, eslque calida
virtus habet qusedim principaha membra , qusedam et humida, ut melius discernendo propiielalibus re<
deservietuia et adjuvautia , qusedaoi alteruoi, quse- rum se conforraet. Teriia vero memorialis dicilur,
dam neulrum. Sed quia hoc a physico, ni Isagogis , quia m ea c.st vts reiinendi memonam. Quod enim
satis dictuio est, illo posiposito, ad somnum, qui ad in logisliea cella discrelum esl, traosit ad memoria»
naturalein virluleni pertiuet, transeamus. lem per quoddam forameo , quod claudit quidam
Somnus est quies animalium virtutum, cum inten- pannicuius, donec aperialur, quando ahquid iradere
fione naluralium. Contingit autem sic. Fuino humido memorije vel ad njemoriam volumus reducere. Isla
ad supenora ascendente implentur nervi, quibus est frigida et sieca, ut melius retineat, frigidi enim
animalis virlus solet descendere. Desinit ergo animal et sicci est consiringere. Sed diGeni: Qnomodo hoc
videre, audire, eic, donec naiurali calore illo desic- unquam potuil probari ? Dicimus: Per vulnera in illis/
cato, naturalis spiritus incipiat descenderc, et ad partibus accepta. Cum enim aliquis esset honae me-
aliquid sensum animalis excitari. Somnia vero ex morise, raiioms et lntelhgentiae, viderunl physici
reliquiis cogitationum, ex cibo, et potu, et tempore, quod acceplo vulnerjein uhqua illarum Celltilarum,-
ex complexione, ex jacendi qualiiale, habent exi- vim ilhus amittebat, vires aliarum relinens. Unde
gtere, et haee nihil significant. Aiia ex minisleris Sohnus, in Polyhisloriis, narrat de quodam qui, ac-
angelorum, alia ex niundi eausa e£ libertate aniniae, cepto vulnere iu occipitio, ad lantam deveut igno-
quorum oronium prolationes in promptu Jiabemus. rantiam, quod nesciebat se habuisse' noroen. Ergo
Sed quofliam hoc uosiro prooosito multum non atti- uferito anuqui dixerunt in capite gedem essesapien-
1175 BEDiE VENERABILISOPP, PARS I.-SECT. IL~~ DUBIA ET SPtJRIA. ' 117«
iiae.In capite enim habent sedem quae faciunt homi-- A , eeperit, exiens, primam partem aeris quam eperit,
nem sajiientero, scilicet, intellectus, ratio, Tneraoria. simili informat forma, et illa aliam, done.c d aures
Ab hoc cerebro prodeunt nervi ad oculos, per quosi perveniatur ad modum lympani sicci et cora ivi; cui
aoimalis spiritus exlens visum operatur, ut osteodi- resonanti excitalur ille spiritus animalis, deseen-
rous. Sed prius de substantia oculoruin aliquid dica- densque ad aures per quosdam nervos, infi -013186
mus. Oculus igitur est qusedam orhiculata et clarai simili forma, sicque informatus ad iogisiicar cGllam
substantia, sed in superficie aliqtiantulum plana, ex: revenens, auduuai operatur. îmiliter ah sensas
tribus liumoribus et septem tunicis constans. Orbi- fiunt eodera animali sjiinlu ad illoruro insti menta,
culata est, nt huc et illic verti possit. In superficies per nervos a cerebro desceodeute. His ita ue per-
plana, ut melius lorrnas rerum in se possit recipere. ceptis^ de anima et ejus virtutibus tempui esl-dis-
Lucens, ex humoribus conslans, ut a visuali spiriiui serere.
possit penetrari. Ex tunicis sepiem, ul superfluitatesi Anima est quidam spiritus eonjunetus j «rpoii,
expe'lat, ne illum Isedant. Sed si quis nomen humo- idoneit.item discernendi et inielligeftdi co Ferens.
lum el luoicarom dispositiones scire desiderat, Qa- Quod enira e\ anima sit discernere et inteili .re, sic
Jenum legal. Duos vero oculos constituit natura. ut; probattir: quod crescente cura corpons, I -iuntur
si unus Isederetur, aller reroaneret. Deinde de visu illae virtufes ; decrcceole illa el crescente c ra ani-
dicamus. Ctim igitur aoimalis spiriws, per'nervos a mse, crescunt illso, Si eniro ex nalura corpori, essent,
cerehro prodeunies, et ad oculos usque pervenerit, crescente cura corporis crescerenl. Augineuti a nara-
exiens si aliquera exteriorem splendorera, vel solis, que cura, augmeotatur effectus. Iterum cui omnis
vel alterius, receperit, usqaead obstaculum dingitur, ]D crealura corporea vel spiritus sit, conveniei fuirat
quod olleodeos per ipsum se diUundit, lormisque il-. _ horoo ex corporeelspiruu constaret, ut cum troque
lius et coloribus informatur per octilos, et per phan- aliquam affiuiiaiem haberet. Habet enirn e n cor-
tasticam cellam ad logisticam cellam traosit, visus- ponbus vita carentibus,commuiieexisiere, c n her-
que efficitur. Iode est quod visu figuras et colores his et arboribtis vivere, cum braiis aoimalil ,s sen-
rerum discernimus. Sloici tamen dicunt visualem tire, cum spiriiibus discernere. Inde est jod In
spirilum usque ad rem non pervenire , sed oculum divina pagina dicitur liomo omuis creatur Ctiui
figuras rerum in se recipere, ad quas pervemens ille ergo ex corpore et aoioia constet homo, do! linanle
radius, simihterque ioformatiis, visum operatur. tamen aniina, in qua quippe sinulis estCreal <n, in-
Sunt alii qut dicunt neque illum usque ad obstaculum conveniens esset si hominis corpus suas aberet
j
perveoire, neque oculo informari, sed medium aera actiones, anima vero non. Sed dicet aliquis: Q omodo
inter videntem et obstaculuoi, lorrois et colonbus discernam quse aciiooes in homine debeant idtcari
Informari, ad quem radius perveniens, informatusque ammae, qttse corpori? Dicimus quod illse atJ tones,
revertens, visum operatur. Nobis vero illa placet; quae sunt communes homini cum bruto anin ili, vel
sententia, quod visualis spiritus usque ad rem per- corporibus viia carentibus, etsi illas in homin anima
veniat. Cujus rei hsec est probalio, quod ex visu lip- operetur, non debeut dici auimse, sed corpori ; quae
pientis alieujus ssepe earadem contrahimus ioflrmi- vero invetiiunlur in homine, eiinnullo aliol urpore
tatem. Et unde hoc, nisi quod visuali spiriiu ad cor- esse possuot, animsa sunt. Discernere ergo ei ntelli-
ruptum oculum pervenieote corrumpitur, revertens- gere, animae est; sentire vero, et snnilia, c -poris.
que oculos corrumpit ? Ej'usdem rei probatio est, <~ Sed dicet aliquis : St actiones animse nott su t, de-
quod sic coolingit: Cum hornines sinl conlrariarura " beiitne dici vel virtutes vel vilia auiitise, e quare
«ooiplexionum, alii enim sunt frigidi, ahi calidi, alii propter ilia damnatur vel rerouoeratur anin ? .Nos
humidi, aiii sicci, visualis spiritus ab aliquo exiens, vero dieimus: Elsi ilhus non stint actiones, e is pos-
qualilales ilhus secum trabens, diffusus per faciem sunt esse vitia. Cum enira ad hoc sit homiui1 aniraa
alterius compiexioius contrarise, illum eorrtimpit. data ut illicitos motus corporis corrigat, igr rantia
Contraria namque contrariis laeduntur.Inde est quod vel negligentia ejus contingit. Sicut ergo di ipulus
velulae lingentes faciem, et exjiuentes, illo curantur, vel servus negligenlia doctoris vel douiini eccet,
quod enini estibi nocivum expuuot. Utigiturvisus ef- magister et dominus extra culpam non est; ic nec
ficialur, tria sunlnecessaria: inieriorradiiis,exterior aoima iilis contingeiitibus non est extra culpa i, etsi
splendor, obslaculum rei. His igitur concurremibus jllius actiones non sint. Cuin igilur horoo es anima
est visus; aliquo autem istorum deficiente, deficit. et corpore constet, quseritur an sit apposita c rpori,
Visus autem specics sint tres : detuitio, contoitio , an concreta, an cornimxta, an conjuncta. Uni juippe
iniuitio. Et est mtuitio quandoahquid videmus in eo istorum insunt, qnse rosunt m ahcujus compo lioue.
occurrente simul.icro; sed ostendentes qualiter visus Apposita noii est, quia lunc extra corptis an ua es-
fiat, de ea salis diximus. Contuitio est quando aliset, nec sequalher illud moveret. Onwe enim | iposi-
quid videmus/in cujus superlicie aliquod occurrit tum extra lllud est cui est appositum, et i ajores
simulacrum. Deluilio est quando non ni supeificie, vires habet in proxioio , ul ignis alicui apj situs.
sed in profundo apparet, ut in aqua; diciturque de- Coocreta oon est: conerelum est id quodl x sua
suitio, quasi deorsum tuitio. Restat ergo de intul- substaiitia trausit in aherius subslantiam, ut al ta per
'sone et de tuitione dicere, quarum quij eadem est _D J ebullttionem in salem. Gum ergo anima non t tnseat
'iausa, de intuitione disputemus, ut quod de ea osten- iu eorpoiis substantiam-, sed semper spirjt 1 3 slt,
derimus, de luitione intelligatur. Cum igilur visualis concreta illt non esl. Commixta non est illitj allum
spirilus ad aliquid videndum dirigitur, ex labihtate enim commixtorum essesuum retinet, nonsui ergo
huc el illuc impellitur, informalusque forrais cireum- commixta corpusêt anima. Ergo sunt conj ncta,
stanlium, slad ahquid obscurum pervenerit, ex sui sed ita quod tola anima in omnibus corpons jarti—
subtilitaie videri non potest. Si aulem ad ahquod bus est esse suuin retinens, lota el integra. H sub-
radiosum , ex splendore illius apparet. Aristoleles; jicient: Si in omnibus parlibus tota est, a scissa
~vero dixit nuilum ibi apparere simulaerum, sed ho- uoa parte corporis, ablata est lota aninia a cc pore.
minem se et posteriora videre tah modo : Cum prae- Nos vero dicimus animam non esse ln aliqua parte
dictus spiritus aliquod radiosuro offendat, radiis il- corpons, nisi dumeslconjuncta corporiidone vitaa.
lius elisus repercutitur, reversusque ad faeiem vi- Separala igitura corporis parte.remauet au ra in.
deolis, ipsum et posteriora percipit. Sed quia nie» alits partibus in quibus ante tota erat. Iterum rseri-
diante speculo hoc contingit, videtur hoc in speculoi tur an aniroa et corpus sint ex eodem, an e aho.
apparere. Sunt qui dicunt aera inter hominem ett Nos vero dicimus nullam esse illius causam prse-
speculum diversis formis insignitum et coloribus, , _ ler ôlum Creatorem , qui omnibus dat esse Untje
unde si aliquid oppooatur, splendiduin ajipareat, sive Plato, ommum ptiilosopliorutn dicit
contrario, non. doctissimus|
Contingitauienisic audttus: Cumaer Deum creatorem stelhs a se creatis et spirilibi cau-
naturaiibus insirumentis percussus formam voci§ac** sa,m formandi hominem injecisse, ipsnm vel i ani-
itll ELEMENTORUMPH1L0S0PHI,<ELIB. IV. 1178
mam fecisse et illt Iradidisse : quia ministerio spiri-. A dissohilio. Non enim exstinelo naturali ealore diu
tuum, et effectu stellarum humana corpora existunt potest vivere homo. El quia de homioe satis diximus,
,_t crescunt, sed sola voluniate Creatoris anima exi- cujus est doceri jiicaraus , quales ut doceant quae-
stil. Iteruro quserilur ao anima humana anle existat readi sint, qtiales ut doceaalur, qualis coroplexio
quaro oorpus, et quando illi conjungatur. Dicimus conveniens sit doctrinse, in qua aetate sint incipien-
iliam non ante existere, quod probari potest raiioue da, et quando finieuda, quis sit ordo discendi. Talis
el auctoriiate. Si enim ante essel, \el in miseiia vel igitur ut doceat qiiaereodus est, qui neque causa
iii heatitudine esset, nullo prsecedenle merito. Aucto- Jaudis, nec spe lemporalis indumenti, sed solo amore
riiaiebeati Aogustioi hoc probatur, qui dicit : Quo- sapere doceat. Si enim propriam laudem diligit,
lidie creai Deus novas anitoas, tempus vero conjuu- nunquam disciptiltim ad stii perfecliooem venire vo-
c.lionisillius cum corpore a nullo definitur. Nobis let. Sublralut enim doctrinam, ne in eo quod plus
tameii post operationem formativae el concavaiivse diligit cpqueiur vel superelur. Si iterum leoiporalis
virtutis videiur : luoc non naluralis virlus per uto- co.ninodi spe ioducius doceat, non curabit quid di-
hram potestdiscurrere/sine qua vita non potest esse, cat, dum nimium cxtorqueat. S.epe eoiro placent
nec anima in cnrpore. Hujus auiem diversse sunt nugse niagis quam utiha. Sed si amore scienii e ad
potentiae; inteiligeniia, ratio, memoria. Et est in'el- doceiidum accesseiil, nec propter invidiam doetri-
ligeoiia vis animse qua percipil homo corporaha cura nam subtraliel: nec ut aiiquid exlorqueat, veritatera
certa ratione , quare ita sit; ratio vei o est qusedam cognitam lugiet; nec si deliciat roulliliido sociorum,
vis auimse, qua percipit homo qmd sit res, et in quo deliciet, sed ad liistruciionpm sui et ahorum vigil et
conveniat cam aliis, et ra quo differat; memoria vero n diligens fiet. Ut doceatur ergo, lalis diligeodtis est,
esl vis, qua firme reiioet homo ante cogrota. Sed qui non sit doctrinae strepens, nec superbus, ne
quserilur, cum istsesiui propnetaies animae, quare videatur aliquid esse, cum oiliil sit; qui magistruoi
infaus, iu qno est anima, non discernit, etc. Ad hoc ut patrem dihgai, vel etiam plus patre. A quo eoim
dlciinus quod anima hominis a Crealore habeos prin- majora et digmoia accipimus, nugis diligere debe-
cipitim , ex quo esl perfecta in suo genere , sciret mus. A patre enim rtides esse ccepimus, a magistro
quae ab homine sciri possunt, nisi gravitas carnis \ero esse sapientes, quod majus est et dignius. Plus
es,set, quod per primum homioera qui anie corru- eigo diligendi sunt boni doctores quam parentes,
piionein huaianitaiis, e\ quo iuit, perfeclam habuit nec tamen est justum quod magis diligantur doeto-
scientiam hamaoaoi, probari potest. Sed modo cor- res, sed utile ut scieotise illius verba nobis placeant,
rupla humanitate, ex quo conjungilur corrupio, quia in eo quem noo diligimus saspe eiiain nobis
corijimpiiur : nec proprietales suas polest exercere, bona displicent, lllaque fugimus dura sttidemus non
doneeususexperienlia, vel alicujus ductrma e\eitata, iraitari illos quos non diligimus. Quamvis enlm san-
incipit discernere, velut cum aliquis subtili acie guinea complexio liabihs sit ad doctrinam, quippe
oculorum, leuebroso carceri deputatur, videie taioen in omnibus temperata, tamen iu onini aliquis perle-
non potest nisi assuescat lenebris. vel lumen accen- etus esse potesi, etst cum labore; quia, ut narrat
datur. Unde Virgilitts: Pamphilus: Labor improbus omnia vincit. Princi-
pium vero doetriuae ab adolesceolia est cooveuieus,
...Quantumnosuoxia corpora tardant. quia, ut ait Plato : Êias horainis similis est cerse,
In prima vero seiate nee prseeessit usus experientia, _ quse si ninns molhs sit, nec figuram recipit; nec
nec est tempus doctrinse conveniens. Cum enira illa " retinet simihter, si sit duia : ergo nec nimis lenera,
aetascjlid-i sit et huraida taotum, statioi eibum di- nec nimis dura, couveniens cst doctrinse. Teronnus
gent et appelit: uude frequenli iofluxione iodiget doctrinje est roors. Unde quidam sapiens, cum ab eo
et elfluxiooe, spissitsque fuinus generatur, qui ascen- sic quaereretur : Ubt esf terminus discendi? respon-
dens cerebrum, in quo est vts discernendi et intelli- det: Ubi el vitae. Quidam philosophus cum noiuge-
gendi, lurbat. Haoc aetalem sequitur juventus , quse narius moreretur, et qusesitus a quodam discipulo
estcahda et sicca. Desiccatus esteoiro ille naturaJis suo si de morle doleret ? sic interrogaiiti respondet:
humor, quem contrahit hoioo ex roalris utero. Unde Quia nttnc incipiebat discere. Ordo vero discendi
non iia spissus lumus generatur, neque cerebrum ita talis est, ut quia per eloquentiam omnis Jil doctrina,
lurbatur, estque aetas cooveniens ad discendum, et prius instruantur in eloquenlia. Cujus tres sunt
maxraie, si lampas dihgentis doctnnae accendattir. parles : reete scnbere et recte scripla pronuntiaie,
Sequnurseoecius fngidaet sieca.Exsiiuctus est enira "probare id quod est , quod docel dtale-
iile naturalis calor, unde in hac aetate viget memo- ctica; ornare verba etprobandttm
sentenltas, quod tradit rheto-
ria, sed vires corporis deliciunt, ex sicciute enim et rica. Initiandi ergo stimus in grammatica, demde in
frigiditate, cujus est constrtngere, est memoiia. Ex dialectica, postea in rheiorica. Quibus lnslrucii ut
calore, cujus est impetum facere, vires corpons eo armis, ad siudiuui philosophise debeuitis accedefe.
deficiente deflciunt; hanc sequitur senium, Ingidum Cujus hic est ordo, ut prius in quadruvio et in ipso
ei huniidum. Exstincio etiint naturali caiore, crescit ' pnus io antlimelica , secundo iti musica, terlio in
frigidum phlegraa; unde in illa setate deficit memo- geometiia, quarto lii astronomia, deinde in divina
ria, fiuntque hommes puenles.: est enim a phlegroate D pagina, quippe ul per coginlionem crealurse, ad co-
vis expulsiva. fianc sequiiur animce et corporis goitionem Creatoris perveniaraus
ir/9 BEDiE VENERABILISOPP. PARS L SECT. II. - DUBIA ET SPURIA. , 1188
SIMILITUBO A1\GM NOE.
Arca NtfBsine dtibio Ecclesisa typum tennit, quia C etiam imraunda animalia juerunf (liabuit eu n homi-
licutilia super fluctus diluvii huc~atque illuc fati- nes, habuit el setpentes), ita et m domo l agna, id
jata ferebatur, ita Eeclesia in procelloso mundo di- est Cljiisti Ecclesia, vasa diversa sunt, alia quidem
rersis tcmpestaiibtis et calamitaiibus huj'us saeculi in lionorein, alia in contumehani.
ûatitur . et sicut arca Noe non solum munda, sed
BEDJ3 PRESBYTERI DE LINGUIS GENTIUM.
Linguarum diversitas exorta cst in sedificatione qua se _4"]olisii loculos dixerunt, ei sunt in bserva-
jurris post diluvium. Priusquam superbia turris il- tione Grsecselmguaeejusmodicein discriiiiin . Sermo
lius io diversos signorura sonos huraaiiara dhisit enim eoruro iia eu disperiitus. Latinas aate iinguas
societalem, una omnium nalionum Irogua fuil, qu-e qiuliioresse quidjin dixertiot, id csl, prisd i, Lati-
Hebrsea voeatur, qua patriarchae et p)ophetoe usi nam, Romaoatu, mistam. Prisca esi, qua \el stissiml
sunt non solum in sermonibus suis, verum eliam in Italise sub Jaoo et S.nuriio sunt usi, fncond! i, ut ê
litleris sacris. Initio autem quot gentes suni, tot iiabent carmiua aliorum. Latinaqinm sub iihio et
lingiiopfuerum. Deinde plures geutes qu.im linguae, regibus Tnscisecseieri in Lniio <,untlociui E\ tjua
quia ex una Imgtia mulloasunt gentes exortse : lro- U xn Tabtilaefueruni scripioe.Romana, quje p st reges
guaeaulem diclse in hoclocopro \erbis; quse qtiia exacios a populo Romauo gesta est, qua Nevias,
per hnguam fiunt genere loculionis illo, quia his Plautus, Ennius, Virgihus poetse : et e\ o> lorilms
efiicit, per id quod efficitur nominatur: siettt os dici GraecusCato el Cicero vel cscteri effuderun Misia,
solet pro verbis, sicut maous pro htteris. Tres suot quaeposl ioipenum latius promotum simul , mi roo-
auieoi linguse sacrae : Hebraea, Gra ca, Latina, quse ribus et hominibus-in Romanam civitaiem irrupii,
lolo orbe maxime excellont. His enioi liibus linguis integrilatem verbi per soloecismos et bar iri=iiios
super crucem Domini a Pilato fuit causa ejus scri- corrumpcns. Omnes autero Onentis gentesi n gut-
pla. Unde et propter obscuritalem sanctarum Scri- ture lioguam elverba colliduot, sicut Hebrse jt Syri.
piurarum harum triuin lioguarura cognitio neces- Omnes Medilerranese gentes in palato sern mes fe-
saria esl, ut ad alteram lecurralur, dum si quara riunt, sicut Graeci el Asialiti. Omnes îcc entales
diilutaiionetii lioniiins vel interpretaiioois sermo verba ia dentibas fraoguoi, sicul Ilali et ispani.
unius linguae altulerit. Grseca aulem lingna inler Syrus et Chaldseusvicmus Hebraeoesi seiniq e, cou-
caeteras genlium clarior habetnr. Esl enim et La- sonans in pierisque et litterarum sono. Qui im au-
tinis et omnibus hnguis sonantior, cuj"us vanelas in tem arbitiantur ltngaaoi ipsam esse Chaldaej n, quia
qtnnque parl.bus discernitur. Quarum prima dicitur Abraham de Cbaldseisfuit, Quod si hoc r, .ipitur,
roivo;, ideslroistasi\ccomrauiiis,quaomnes utuntur. quoinodo ro Damele Hebisei pueri liiiguamql un non
Sccuuda Altica est, videlicet Ailieniensis, qua usi noveraot, doeeri jubeutur. Omiieio autero | nguam
lunt oinnes Graeciseauciores. Terlia Doiica,quaro ha- unusquisque horoiuum sive Graeeam,sive I tinam,
benl Êgyptii et Syri. Quarta Ionica. Quinta /Eolica, sive cjeterarum genlium, aut audiendo potesl euere.
1181 SIBYLLINORUMVERBORUMINTERPRETATIO. 1182
autlegendo ex prseceptoreaccipere. Cumautemom- A ant^quam esset linguarum divisio. In diversis quippe
uiuro liugiiarum scientia diflicilis sit cuiquam, nemo geniibus eredilur quod eadem lingua illis Deus lo-
tam desidiosus est ut in sua gente posilus suae geo- quaiur, qua lpsi homiites utunlur ab eis iiiteHigatur.
tis hogtiam nesciat. Nam quid aliud pulaodum est, Loqmiur aiiiem Deus homiiiibus non per substan-
nisi aniuiaiium hrulortimdeterior? Illa euim proprise liam io\isibilem, sed per crealurara coiporalem,
vocis clamorem exprirount, isie deteiior q.ii propnae perquam eliauiet horaiiiibusapparere voluit, quaodo
linguae carel notitiae. Cujusmodi auiem lingua locu- locmus est. Dicit eoim Ajiostolus : Si linguis homi-
tus est Deusin prmcipio mundi, dum diceret, Fiat nitin loquar et angelorum; ubi quaenlur qua lingua
lux, iovenire dilfieile est : uonduro enim erant hn- angeii loquauiur. Noo quod angelorinn aliqii» liti-
guae. Iteai qua Iiogua iosonuitpostea exierioribus ho- gusesunt, sed hoc per exaggeralionem et acervatio-
niinum auribuf), maximum ad primum liominem lonem dicitur. Item quseritur qua Irogua in futurum
quens, vel ad prophetas, vel dum corporaliter souuit hoinines loquantur. Nuaquam repentur , nam dicit ,
vox diceotis Dei: Tu es Fihus meus dileclus. Ubi a Apostolus, Sive lingumcessabunt.
rjuibusdam creditur illa lingua uoa el sola, quse fuit
SIBILHN9EDM TERB9RUM INTERPRETATIO.

(Hancsibyllinorumverborum interpretationemBedaeeliamaoonnuuis aseriplam,ne desideraretur, Iiic apposuimus.J
Siliyllaegeneraliter oinnes feroinse dicuntur pro- B Jnur ut somnium quod omnes nos in una noete vidi-
phetante% quae ob divinam \olunlalem, omnibu-.in- mus, quid fuiurum prsemonstret apertas. Respon-
terpretan.et venlura proouoliare solebaot. Tiaduot dens Sibylla dixit ad eos : Non esl sequum iu lioc
auiem doctissimi auclores decem fuisse Sibyilas : loco sterconbiis pleno, et diversis coatamiiiaiiooi-
quarum prima Persis, secunda Libyea, lertia Del- bus pollulo, sacramentum liujus visionis detegere.
phica est, quae aute Trojana bella vaticmata est; Sed venite ascend.imus, ad Apenniuum iuontem, et
quarta Cumea , in Italia ; quinta Erictea, in Baby- lbi annuiitio vobis quse ventura suol civibus Roma-
lonia orla, dicti Erillnea, ab insula in qua ejus dicia nis. El feceruot ut dixil. Quos imerrogavit : et llli
sunt carmioa; sexla Samiana, a Saroo flumiue Be- visiooem quaoi viderant, narraverunt ei. At illa
neveniano vocata; septima Almiteia, vel Cumana; dixit ad eos : Novem soles quos vidislis, oinoes fu-
octa\a flellesponiica; nona Phiygia; deciina Ti- luias generaiiones prsesignant. Quod vero dis-
burlina Grsece, Albunea Lalioe voeatur : -ex ctijus similes eos vidislis, dissirailis eril vita in fihis
carmioibus multa de Deo et Christo scripta conli- homiijum, Primus autem sol, prima generaiio
nenlur. Fuit igilur haecSibylla, Priamidis regis ftha, est: erunt horaioes simplices et elari, araan-
et ex matre Hecuba procreata. Vocata esl autem in les libertatem, veraces, i niansueii, benignissirai,
GrsecoTiburtma, Latioe \ero Albuoea nomine, vel amantes consolaliones pauperum, et satis sapieotes.
Cassandra; et illa circuiens diversas provincias ac Secundus autero sol, secunda generatio est: eruot
parles orbis, praedicavit Asiam, Macedoniam, Eio- homines splendide viventes, crescentes mttllum,
stacliiam, Agagusdeam, Cihciam, Pamphjliaro, et Deum colentes, sine mahlia conversanles in lerra.
Gdlatiaro. Cumque mundi parles vaiicinns suis re- Q Tcrtuts vero sol, terti.j generatio est: exsui'get gens
plessei, iode venil iEgyplum, jEthiopiam,Bragadam, contra geniem, et erunt pugttse roultae in Roma.
Babyloniam, Africam, Libyam, Penlapolim, Mauri- Qtiaitus auiem sol; quarla generatio esl: erunt ho-
laniam, et Palaiiuum. lu omnes has provincias prse- iinnes quod verum est abneganles, et in diebiis illis
dicavit, et spiruu prophelise repleta, proplietavit exsurget mulier de slirpe Hebrseorum nomioe Maria,
boms bona, malis mala. Scimus namque quse in habeus spoosum nomroe Joseph, et procreabunt ex
praeconiis suis annroiliavit, et quae in novissimis ea sine commixiione îri, de Spiritu saucto, noraine
erant ventura praedixit. Audieotes igitur lamara Jesus : etipsa eiit virgo anie partum, et virgo posl
ejus Romani, statim aunliaveriint in conspectu se- partum : qtti ergo ex ea nascetur erit verus homo,
natorum. Mittenles ergo seuatores legatos ad eam, sicut omnes prophetaeprsedicaveruot : adimplebitque
fecerunt ipsaro cum magno honore deduci ltomam. legeo) Hebrseoruro, et adjunget suapropna iusiroul,
Centum iguur viri cx senatu Roroano somnium in et permauebit regoura ejus m ssecula saeculorum :
una nocle viderunt singuli. Videbant singuh quasi nascente auiem e\ eo, e\ercitus angelorum a dextris
novem soles esse iu coslo, qui sigillatim divisi, di- et a sinistrts erunt, dicenies, Gloiia in excelsis-Deo,
visas ia se figuras habebanl. Primus sol erat splen- et in tena pax hominibus bonm voluntalis. Veniet
didus et fulgens superomneoi terram. Secundus sol naroque vox super eum diceos, Hic esl Ftlius meus
splendidior el magnus, setheieam liabens clarilatem. .dtledus, ipsum audtie. Eraul ibi ex sacerdonbus He-
Tertius sol saogumeo colore flammiger, igiieus el brseorum, qui audientes hsec verba, indignaii dixerunt
t-erribihs, ac demura splendidus satis. Quartus sol, ad eara : Ista veiba terribilia sunt . sileat hsec re-
quarta generatio est lempore Christi. Quintus sol gina. Respondens Sibylla dixit eis : 0 Judaei, ne-
erat tenehrosus, sanguineus et lampas, sicut ro toni- _. cesse est ista fieri, sed vos non credetis in eum.
truo tenebroso. Sextus sol teoebrosus nimis, liabebat " Dixeiuolque : Nos oon eredemas, quia verbuoi et
aculeum siioiulum seorpionis. Septirous vero sol lestaineniuai dedit Deus palnbus nostris, et non
ternbilis erat, et saoguineuni iterura habens in rne- auleret inanum suam a nobis. Respondit eis iterum :
dio gljdiuui. Octavus autero sol erat effusussaogui- Deuscoelisibi generaturus est Filiuin, ot scriptum
neuro habens colorem in medio. Nonus aulem sol est: qui similis erit Patri suo, et postea ut tnfjns
erat iiimis tenebrosus, unuoi tamen hahens radium per oslates crescet, et insurgeot reges in'euro et priu-
fulgentem. Curoque lioinjm ingressa esset SibyJIa, cipes terrae. Iu diebus illis erit Caesari Augusio ce-
Yidentes eain cives Romani, admirabantur nimiara lebre nomen, et regnabiliu Roma, et subjieiet om-
puicliriiudinem ejus : erat enim venusto aspeclu, nem terram stbi. Non multi, vel non pauci; non
decora vultu, eloquens in verhis; atque Dei pulchri- tres, neque duo sunt dii, sed unus Deus, solus et
tudine satis bene composita, suis auditorihus dulce iromensus, qui fecit coelum,solem, stellas ei luuaoi,
piaebebal eloquium. Venienles autem viri qui sora- frugilerainque lerraro etmare. Qui autem illum ho-
mia viderani, dicunt ad eam : Magistra et domioa, norant, seieinani vitam hseredilabunt, perpetuu)n
quam ad maguum decorera est coipus tuum, qua- cujus ipsi hjeiedit.ibunt paradisum. Mortuorum
Iein nunquam m leminis, pi*a_terle vidirous. Preca- vero biiisulresurrectio erit, et claudorum cursus ve-
118S BEDiE VENERABILIS,*QPP.PARS H. SECT. II. — DUBIA ET SPUfflA. 1184
locissimus erit; surdi audienl, et csecividebunt; non A _. manu Dei anima ejus erit. Tunc exsurget 'ex per V
loquentes, loqueotur; ex qtiinque panibus quinque nornine, et ex una parle Salicus et alia (ongobar-
millia hominum saturabii, et colligentur reliquiae dus, et lpse habebit in terra potesiatera >nlra pu-
fragmintim duodecim cophioi, exiode replebuot io gnantes, et contra omnes inioiicos. Etin ebus illis
specie populorum. Ventos compesceos verbo, mare procedet rex per 0 nomine, et erit poten ssiinus et
calcans, ambulans super andas, infirmitates ornni- iortis ei bomis, et Jaciet justitiam panj 'ribus, et
bus solvel; surgere iaciet mortuos, repellens multos recte jtidicabit, et de ipso procedel alius ( potentis-
dolores : et de pane uno saturatio erit vivorum. sioius, et eruot sub eo pugnseinter pagan s et Chri-
Sed cum omuia fiicnnt perfeelaqusedixi, io ipsoom- stianos, et sanguis Grsecorum eoruoi efft idetur, et
nis resolvetur lev, et impias manus infidelium postea cor ej'us io manu Dei, et rpgnabit annis i «piem, et
inveniet. Posl haec convenient sacerdotes Hebroeo- de ipsa muhere nascetar rex per O no nne: hic
rum coot)a Jesum, quia multa sigoa faciet, compre- erit sanguioarius et facinorosus, et sine fii s et veri-
hendeotque eum, dabunt Deo alapas manibus ince- tale, et per ipsum multa erit mahlia i lerra, et
stis, et ni vtillu sacro expuent venenala spula. Dabit mulia saogtiiois effusio, et destructae erun| Ecclesiae
vero ad verbera saneium dorsuro simpliciter, et co- iujpsius poiesiate. ln aliis naoique regii libus irt-
laplios accipiet; tacebit, ne quis agnoscat unde ver- bulatiooes eruot niultae et prselta. Tuocs "get gens
bum venit: corona spinea coronabitur ; ad cibum eonira gentem in Cappadociam, et Pampb lum ca-
autem fel, et ad sitim acetum dabunt el suspendent piivabuoi in illo leropore, eo quod non ii ravit per
enm iu hgno, et oecideni. Teropli vero velum sein- . osimm in ovile : hic namque rex regnabit 1 er annos
deiur io medium, et dies erit tenebrosus per horas g] quatuor. Et post eum surget rex per 11 ) imine, et
sex,clsortern morlis finiei tribus diebus somno sus- m diebus ejus pugose niultae eruot, Synam 'xpugna-
cepto, et lunc ab mferis regressus ad lucera veoiet. biral, et Penlapohin captivabunt. Ipse eni rex ent
Ei niliil valebit eis, quia die teriia resurget, etosien- ex genere Longobardoruoi. Tunc exsurge ilitis rex
det se discipulis suis, et ipsis videotibus io coelura Sahcus per C nomiue, et expugoabit Loir ibardos,
asceodet, et regoi ej'us non erit linis. Dictmt nie Ju- et eruut prselia el pugooe. Jpse autem S; icus erit
daei insanam et mendacem Sibyllam; cuui autem fortis et polens, et paucis tempoiibus eri regnum
facta luerint omnia, inne demum reminiscentur mei, ejus. Tunc exsurgent Ag.neni, et tyranni el capti-
el milhis postea roejlicet insanaro, sed Dei raagnam vabunt Tarentum et Barro, et roultse civl ites de-
Sibyllam. Diuiqueprincipibus Romanorum: Quioius prsedaburttur. Et etiam volenles venire R mara, et
autem sol quinta generatio est: eliget sibi Jesus non esl qui resistat eis, msi Deus deorum, t Domi-
duos pisealores de G.ililsea,et leges suas docebn eos, nus dommorum. Tuoc veoieotes Armeni' 'ersidem
dicens : lie, et doctriaam quam accepistis a me, do- disperdent, ita ut non recuperenlur civita s, quas
ceteomnes gentes, el per sepluaginta el duas iinguas deprsedabuni, et accurrenies ipsi ponent loi as juxta
subjicientur omoes oaliones. Sexlus autem sol sexia Oneiitem, el expugnabunt Romanos, et o inebunt
geueraiio est, et expugnabunt istam civitaiem annos pacem ahquantisper. Et inlrabit res. Grsecl um, vir
tres et roenses sex. Seplimus vero sol, septima gene- belligerator in iEpolim, destruet templa i dorum ;
raiio est; et exsurgent duo reges, etmultas facient et veniel Jocusta ct bruchus, et comedentoi ies fru-
persecutiooes in terra Hebraeorum, propter Domi- etus Cappadociae etUihcidj, ac fame cruc ibuntur,
iium. Octavus aulem sol octava erit generatio, et ^" _ et postea noii erii aoiplius. Et consurgel re Salicus
in desertatione erit Roma, et praepugoantes ulu- ( alius, scihcel H, vir fortis el belligerator, et ndigna-
labuoi in tribulationibus et doloribus diceotes: buntur contra eum mulli vicini ei parente' Iu die-
Puiasiie periemus ? Nonus autem sol, uona gene- bus ilhs tradet frater fratreoi, et cum sorj e com-
taiio est : el exsurgeot priocipes Romani io per- miscebitur, et multa nefanda horoinuinerui in ter-
dmooe multorum. Tunc exsurgent duo reges de ra, Senes cuin virginibus cubabunt, ei si erdoies
Syria, et exereitus eorum innuroeiabilis sicutarcna mah curo deceptis puellis. Episcopi male ctorum
jnaris, et oljlinebunt civilaies el regiones Romano- seetjlores erunl, el flet effusio saoguiais ioj srra.^t
rum usque ad Clialcedooiam. Et uinc roulta erit templa saociorum pollueot. Et erunt >n pop lo for-
sanguinis effusio. Oomia quae cura remioiscirotur, nicatioues, lmmunditiae, et sodomtticum si lus, iia
ctvit.is et geos contrennscunt in eis, et disperdeut ul visto lpsorum m contuoielia ejus appa eat. Et
Orientes. Et post hsec surgeot duo reges de Mgy- erunt homioes raptores, cootumeliooi,odiem s j"usli-
pto, et expuguabuot quatuor reges, etoccident eos, tiam et amames lalsiuiera, et judices Roma- imrau-
et oninem exercitura eorum, et regnabunt annos tjburitur. Si hodie adjudicandum adroitiuo ir, alio
tres et inenses sex. Et post eos alius lex per C lit- die routabuotur, propter pecuoiara accipiet am, et
lerara noinine, poiens m prxho, qui regoabit anois non jttdicabuot rectuoi, sed falsum. Et erun iu lllis
trigroia, et sedificabit lempluoi Deo, et nnplebit le- diebus lioinines rapaces, cupidi et perjuri, < aman-
gem, el faciel judieium propter Deum ioierea. Et tes Jalsitatem, et destruetur lex et ventas et het
posi eum surget ahus rcx, qui regoabil paucis lem- terrse moius per loca diversa et insulares civi ites, et
pnnbus, el expugoabuot el occideot eum. Post haec regiooes diroergeolur. Et erunt per loca pe ilentise
'
vero erit rex per B oooiine, et de B prsecedel rex Djiominum, et terra ab inimicis desolabiturj ei non
Audon, el de Audon egredielur A, et de A praecedet prsevalebn consolari eos vanitas deorum. Po tea ex-
A, ct de hac generabitur A ; el ipse secundus A surget rex per L oomioe. Et erunt sub illoj ella et
ent bellicosus nimis et prseliator. Et de ipso A na- xn anros regnabit. Et post hunc surget rex per F
scetur rex per R nomine, et de R, nascetur L, et noniine, et veniens obtroebit, et regnabit a quanto
potestatera habebit super decera el novem reges. Et terapore, et vemet Romam, et capnvabit i im, et
post hsec surget rex Salicus de Fraucia, perK no- nou mortificabitur anioja ejus iu manu iniit corum
mine : ipse ent magnus et piissimus, poteos et mi- ulhs diebus vitae suae.Sed erit bonus et mai ros, et
sericors, et facieos justitiam paupenbus. Tanta faciet justitiam pauperibus, et ipse vivet mul , tem-
enim erit in eo virmtis gratia, ul per vtaiu gradien- pore. Post haecvero surget alius rex per H nomi-
leni, arborum contra etim lnclinentur cacumina. ne; et de ipso H prsecedent duodecim H e jrit de
Aqua enim occurrens, mroiroe cursuoi ejus tardabil. geoere Loogobardorum et Teutonicorum, ei regna-
Simihs autem imperio Roroanorum rex ante non hunt per annos centum. Tunc post eum exsu et rex
fuit, nec post eura futurus «st. El veoiet rex post H noinroe, Salicus de Franeia. Tuoc initiuu dolo-
euui per L nomroe, et post lioc regnabit L, et post rum erit, qualis oou fuit ab initio saeculi. F erunt
L triginta, et deL egredielur A, et ipse A erit niuiis ia diebus ipsius multse pugnaeet tribulationl mul-
bellicosus el lortis 111prselio, et iuultus eiitper ter- torum et sa«guinis effusio, et terrse moius p civi -
rara sive per aquas, ct non d.ibttur in manibus ini- lates et regiones, et terrse raultse caplivabui ur, et
liiicorum, et morietar exsul extra regnum, et in non erit qm inimicis resistat_ qma Dominus iratus,
-
i!85 HISPERICA FAMINA. 11.8*:
erit in terra. Roma in perseeutione et gladio expu-. A rusalem. Regnante autem eo, egredientur duo cla-
gnabitur, et erit deprebensa in manu ipsius regis. rissimi viri, Elias et Henocli, ad annuntiandum
Et erunt homines rapaces, cupidi, tyranni, odientes adventum Domini; et Antichristus occldet eos, et
pauperes, oppriinenles insontes, et salvantes noxios. post dies tres a Domioo resuscitabuntur. Tunc erit
Erunlque. injusti et nequissimi, et dominalores ex- perseculio magna, qualis non fuit anlea, nec postea
termiroi captivabuntur; et non est in terra qui pro sobsequetttr. Abbreviabit autem Domious dtes illos,
eis resistat et eruat eos, propter malitias eorum et propter electos, et occidetur virlute Doroini Anti-
cupiditates. Et tuoc exsurget rex nomine H animo clirislus a Michaele arcbangelo in 'monle Oliveti.
constans. II ille idem constans erit rex Rom. et Cumque hsee Sibylla et alia multa Romanis praedi-
Graecorum; hic statura grandis, aspectu decorus, ceret lutura, quibus eliam signis ad judicandum
vultu splendidus, atque per singula merabrorum Dominus venturus est, vattcinando, versus inlonuii.
lineamenla decenter compositus, et ipsius regnitm dicens :
cxxu annis terminabitur. In illis ergo diebus erunt Versus sibyltini de Chrislo.
divitise magnse, ct terra abundauler dabit fructum Judicii signum: telius sudore raadeseet,
suum, iia ut tritici modium denario uno venunde- E coslorex adveniet per secla futurus,
tur, modium vini denario uno, modium olei deoario Scilicet m carne prsesens, ut judicet orbeai:
uno. Et ipse rex Scripturam habebit ante oculos,
dicentem: Rex Rom. omne sibi vindicat regnum Uode Deum cernent incredulus atque fidelis,
Christianorum. Omnes ergo insulas et civilales pa- Celsum cum sanetis j'am terminus exstat in ipsb,
ganorttm devastabit, et universa idolorum templa B Cum Sic aoimse cuoi carne aderuni, quas jadicat ipse,
destruet, et omnes paganos ad bapiismum convoca- jacet incuJlus densis m vepribus orbis,
lit, et per omnia templa crux Christi lesu erigeiur. Rejicieut simulacra viri cunctam quoque gazam,
Exuret terras lgois ponturaque polumque :
>yTuncnamque praeveniet..Egyptus jEtlnopiam munus loquireos tetri portas effrioget Averui,
\lare Deo. Qui vero crucem Jesu Ghristi non adora- Sanctorum sed eotm cuoctse lux libera carni,
\erint, gladio puuientur. Et cum completi fuerunt Tradentur fontes, selernaque (lamma cremabit.
û aooi, Judsei converlentur ad Dominum, et erit
a \nnibus sepulcrum ejus gloriosum. In diebus illis Occultos aclus manifestans quisque loquetur,
sa "bjturlsrael, et habitabit confidenter. In illo tem- Secrela atque Deus reserabit peclora lucis ;
Tuac erit et luctus, stridebuatdentibus omnes.
po\ i Vget princeps imquitalis de tribu Dan, qui vo- Enpitur solis jubar, etchorus interit aslris,
cab.'u \ntichristus.Uicerilfilius perdiuonis, caput Volvetur ccelum, lunaris splendor obibit,
supei e, magister erroris, pleniludo malitioe, qui
subveri t orbetn, et faeiet prodigia et signa magna Dejicietcolles, valles extollet ab iroo :
Non erit in rebus hominum sublime vel altum,
per falsi-.simulaiiories; deludet auiem per artem Jam aequantttr campis montes et caerula ponti,
magicam -uultos, ila ut ignis de ccelo descendere vi- Omuia cessabunt, tellus confracta penbit;
deatur. E.^minuentur auoi sicut raeuses, et menses
sicut septihiana, etseptimana sicutdies,et dies sieut Sic pariler foates torrentur flurainaque igni.
hora. Et exsurgenl ab Aquilone spurcissimae gen- Sed luba per sonitum tristem diinittet ab alto,
les, quas Alexaoder rex melusit, Gog, videlicet, et Oibe genus faeiuus miseruoi vanosque labores,
chaos monstrabit terra dehiscens.
Magog. Haec duodecim regna, quorum numerus est C Taitareumque Et coram hoc Domino reges sistentur ad unum,
sicut arena maris. Cum autera audieturrex Roman.,
convocalo exercitu, debellabitur eos, atque proster- Recidet e coelis igmsque et sulphuris amnis,
net usque ad liitenieciooem. Et postea rex veniet Tunc judicabit Dominus secundum uniuscujusque
Jerusalem, ct ibi deposito capitis diademate, et opus, et ibuni lmpii in gehennam ignis selerm; jusli
oiiiiii habilu regali, regnum Christianorum Deo Pa- vero vttse seternsa prasmium'recipienl; et ccelum
ln relinquet, etFiho ejus Jesu Christo. Et cum ces- novum, et terram novam; et mare jam non ent.
saverit imperium Ronianum, tunc revelabitur mani- Et regnabit Domiuus cum sanclis in saecula saeculo-
feste Anlichristus, et sedebit in dorao Doroiuiin Je- rura. Amen.
HISPERIGA FAMINA,
SIVE
LATINXTATIS INUSITAT^l VEL ARGAN41 OPUSGULUM,

AUCTORE INCERTO.
AB AWOELO MAIO, JUXTA ANTIQOUMCODICEMVATICANUM, EDITUM.
(Classicorumauctorumtom. V.)
MAII MONITUM.
1. Hoc inauditae Latinitatis opusculuoi jaoidiu Petavii : expectabam autem idoneam occasionem
mihi observatum fuerat in-reginse Suecse Codice Va- edendi ejus, quam nunc grammaticus Virgilius obtu«
ticaoo saecuii%, vel xi, qut futt olim senaloris Galli lit, ad quem singularis Latinitatis praceplorom nmj
mi AD VENER4BILIS M.QM SPURIA APPENDIX. «188
incongruus comes ntc accedit fibeJIus; cujiis aucto- A cere , tarbarieum , sniicet, quo nomim inteiligo
rem gente Scolum fuisse" dubitnre vi\ Jicel, q<na Cejtica, Francioa, et Borealia qnse-vis voc bula; al-
Scoitigenj!»vocabuluoi his id indicat, p. 488, 489. teitim Hi^poricuoi,, quo ipse utitur, idi le genus
,Seomm aufem eum dicuiius, Iiibernnm aeque intel- ciaufero ortum solo dicit; qua laudativa ajj ellatione
Jigere possumus , nam Scotiae appellalionem tam quaro regioneoi designet, utruoi nempe I ispaniam
Hiberoise qaam ci quse propne fiunc dicitur Scotia an potins Scotiara, rursus dubito. Styius ai era ope-
coiuinunem olim fuissee\))loratum est. Venimlaroen ris lumidus, abiiorrois, exorbiiaos, obscuiu ac ssepe
dicet aliquis : Cur horao Scotus poema suuin Hispe- ioextricabihs. Quare rursus .reeordor Hieri jymi qui
rica famtna appellal, cuin Hesperioe vocabuio vel de eiocutione Joviniani, cujus filium Pela£ nm Sco-
IlaJia significetorab auliqois, vel Hisiiania? Equidem liênam Orosius dicil (De Lib, Arbil. I f. Lugd.
hane dubitationem haud satis possum dissoivere; Bat. _?.(H5), etsi alii aliier hoc dictuml nterpre-
caeteroquio auctor non ad gustum Ausouicum, sed tantur, ait : (seriptorum lanta baibarii est, et
Ilisperico sono loqui se ait, § 2 : < Hispencura ar- lantis vitns spurcissimus sermo confusus ut quid
ripere lonui sceptrum, ob hoc rudem stemico lo- loquatur noa potuenm intelligere; lotuj enim tu-
gum. Quod si Aosonica roe alligissel calena, sono- mei, totus jacet (Hieton., adv.-Jovin. I. \ inii.). J
reus faoiinis per guttura populaiel hauslus. i Et Et infra : t Quaesunt hsec porteiita yerbor" n ? quod
lterum § 11 : e Kon ausonica me siibhgit catena; descnpiionis dedecus ? u Sed quanquara 1 isperieo-
ob lioc Scottigenum liaud ciipitimdo eulogium. » rum Jamnium jingua mullo ilia Jovmian deterior
Exclusa Jgitur Ilalia, superesl Jit de Hispania cogi- esi, ad dilatandam tamen Latinitaiis ll loriam,
tenius; veriimtamen, considerato totius scripti le- n ejusque fata enarranda, longe uilltor comi1 odiorque
nore, nibernicus potms vel Scottis auctor rursus erit. I
apparei, attieoiheloras laudans, marinis cursibus, 3. Materia vero opusculi talis cst. Post umidum
venationtbus , armentorura "pastiombus , conviviis exordiuiii, in quo de sua eloqueotia suo odo dis-
'carneis salsaroentisqne dedilus, quoeScotligeao oleo serit auctor, et de gentis propnae, ut vic mr, stti-
rliita dic.t, nl mihi illud Hierooyrai io meotem ve- diis, -et de vario dialectorum genere, poe a quod-
niat Jovmianum jjicenlis Scotorum pultibus pi'se- dam prosaicum scnbii, cujtis pntno in ca ,te ordi-
gravatuui (Hieron., proiog.Comment. m Jerem.). Vel nem diei prohxe paodit, id est, hominui opcra a
itaqite vox Eispeiicu valel Rtbetnicu, vel res Hiber- summo maoe usque ad vesperam serara. I sequen-
ni a idcirco Hisperica d'citur, jjuia Hibernia Ocei- tibus historiam veluti naturalem tradiLco i, maris,
dentaTisorbi Europseo est; qu_amobremllaliam He- ignis, venloruni; tum dicit de veslibus, a ;ula, pu-
sperioe nomine appellarunt Grseci, vicissimque Itali gillaribus, sacra sedicula, precatione ad I um. €o-
Hispaniara Hespeiiaevocabu o denotarunt. Scd eru- ronidem ioiponit operi descnptio venatio is atque
cliiorum hac super re exspecto judicia. comivii, nec non êrtaminis adversus' ostes Ja-
2. Duodecim Latinitatis genera Ipse memorai au- trunculos.
ctor, p. 483, inter quse duo vItio*>issimavideUir di-
HISPERJCA FAMINA.
s. &rrj>la pectoralem.suscitat vernia cavernam, G pitheuro assilcs niacerat rostrum cidones, ob eun«
ti.cesiiimexliico polmone tonslrum, sed gaudiHu.im clos lastro in agonem coaevos.
pectoreis arto procellaro artlienis; cuoi insigues 2. Bsec compia dictaminum fulget sp, "sio, ut
sopbiae speculator arcatores, <qoi egregiani u»bani nullo vitioso aggere glomerat iogos, ac sos Jtem le-
tenons îopinaut faucibus lynpliam , vipereosque cio iibramine ariat vigoi'em, et sequali pl niamitie
lilieraturae plasoiant syllogismos; cui mmidjiio tri- mclbfluam populas, Ausonica famJnis pe gutiura
quadrse lelluris arlicorhetorum flnrigera Jlectit babe- s;,aigiiie : velul innumera apium concavis ( acurruot
nas calerva, ct -qui remota vasti fuTidaimnis dese- cxauuna apiastri<;,jmelchilleniaque sorbiUa i flueota
ruere compela, uirura fabulosas per ora depromunl alvearns , ac sohtos steoncaui rostns fi ,os. Hic
gazas? Num trucida alierc-iminuro inter soliales pa- coropius arcatorum exomicat coeius, cui d| Jum per
bescunl litigia? An placorea abucaot proles sceplia? lapsa temporum stadia parem non crevirou _piialaa-
b
Utrum ssevus aruiaiorum ecBlus loxica conuit gera, uec futura lemporalis globi per pag ia sequi-
cerlandi in acie, ut furis oslrei cruoris rivis candida perdtam fulgidi Dimoris speculabimur caiei am. Sed
olivareot madiada ? Seu spumaticum boinbosi tiihis prseslo hoirendus adstat chelydrus, qui tal m \ipe-
flustrum inertes oppressit oaufrjgio ~ remiges ? An reo ietu sauciabit turbaoi, nisi vasti exigeii >treclo-
horndum communi strjgi raputt acculas Jeium ? rem poli, qui flongerum agmen regulosc solverit
Quos edocetis fastos? Cuique adhseretis rhetori ? discnmine. Novello temporei globaminis I f-clo Hi-
Huic iectorum sollertero invito «bello certatorem, spencum anipere tonui sceptium : ob h| ; rudeai
qui sopliiGJtnplasmaveiit avide paJsestraoi. Et trinos stemico Joguro, ac exiguus serpit per ora rij is. Quod
antea dimicavi athletas, inertes mactavi duclles, ae rj si amplo lemporalts aevtsladio Ausooica n aJIigas-
robustos mullavi coaevos, forlioresque prosirau io set catena, sonoreus faininis per gutlura I opulaiet
acie eyclojies. Ilinc nullum subierfugio agquevuro. luustus, ac inraensus urbani tenons manaf et fatici-
Duin iruculenla me vellicant opicula, protinus ver- bus tollus. Quod propriferum plasroas orgiu ? otrum
satilem evagino spalham qua almas trtteidat staluas. alma scindis secunbus robora, utico quadri jna den-
Arboream caplo d iduma pellara quse carneas cluit sis stemicares oratoria tabulaiis? An fll nmigero
tutamme pernas. Ferralem vibro pugionem, cujus coctas obnzura clibano auiiferas solidii crudere
a De hoc arcanse seu mysticse vel inusitatse Lati- boc sane scriptum diris suo jure omnibu devove-
nitatisgenere non semel loquitur Virgihus gramma- birat : qui laoien__LalinaeIinguae hisioriam' 'luditius
ticus; eju<que brevia exempla ex variis auctonbus scruiantur, editori raiin graiiam habebunl Geoigio
profert n. epistolis atque in epitomis. Mihi vero Vir- ceite Walclno Latinitatis historiographo l pulandi
gilii docirinani hoc amplo ejusmodi Laiinitatis spe- no\&a occasio lunc orta fuisset, si rero nov set.
ciniine cumulare placel; quod conferre jjrodeut curo Cod., amalorum.
Attonis Vercellensis Polyptico paris fernie genens a ~ Id est, accolas.
me in sexto voluinine VaticanaeScriptoruro veterum d Glossa, id est, manu.'
collectiohis edito. Porro Lalina. elegantitc amalores
* 1190
1189 BISPERICA FAMINA.
lnmilas marthellis' Seu linolam tensis suscitas odam A {1NCIPITLEXBICI.
cbordis? Foite concavas sonoreis proflas c cutas J3. Tiianûs Olympium inflammat aroluS tabula-
Iiarmoniis? tum, Ihalasbieum lllustrat vapore fliistium, flaromi-
5. £ed non intelliglbili meniis acumine prseslu- vomo seeiat polum corusco superoiroi, almi j-eandit
k.r, quod lanigerosas"odofosa observas per jrasoua camararo ~ iirciamenti. Alboreum Phoebeus suffocat
hideniium turmas, cui obessa arcatoruoi^.issiduo Mene prorilus, cibonea Pliadtim iione\omicant ful-
trauiile seclaris conolia, ac cicniakt gemeliis hailas gora, merseuro sohQuiis eruit nsevum traaus, den-
ctirvanam soapulis rululantem alboreis arias caJa- sos Plietoneum extricat sudos ioceudium, joscida
mide madiadis, pexamque carneis tohbus amplecte- aret rubigine stilhcidia, jjec «liyalus froodea olijyi
ris camiaam. Nec soplnca ing<roiosoacuraine abscul- nimbus robora, faanosas dividuat imber ovas, mi-
la. niystena, sed doctoreas effoslo conairilue confi- cras uncoiiras aprjcat lacunas rogus, rmindanumque
taris historura luimas. Hinc mirificum libi uiseiiioso torrot jubar gyruro. Ajigeia placoreum Teboal curia
libramine palo consoltum, propngenum nalalis ftindi coocenlum, tiuulas patuhs muriourant harmonias
irrueifi soJum, ul agrica jobusto geslu plasmaverts rosiris, concavos auritim refoculant mulcedine eli-
oigia, el a pantia raplis asiant s<spia thermopylis, VQS,frondicoraas avilica orbat latebras turma, cam-
Pubescentes pecorea depascunt segetes agmina, ve- paneas aeuleant glevas,, verniia sorbellant picis
ternas msesta genetrix Jaerimosis nrigat genas guttis, frustra, oleda jjungunt stercolinia, fameas eseiferis
el infantijis murmurat invagitus, acflongera resonat replent vesieulas sucis. Pecoreus vasla luslrat ccetus
clangore per arva. Externum propnfera edilrix abu- pascua, calaslreas raeant ralcibus pessas, canipanea
cat inarem, platoreasque blandis concelebrat nu- B variis serunt prsedia conciliis, interna glaueis salu-
piias tlialarois. Hsee panlia natalem lesligant orgia rant exta serpellis, holerosa sennosis moiibus rutni-
adire Jiraitem. nant pabnla, insontesdividuant oviha ides, arljoreos
i. Ceu monlosus scropias tranal tolltis, per ma- pontes pedestii (rainite tranant, fraenosos la:iu_ei'sa
cides frondeos fluctivaga eradicat hornos devoraiio : intrant agnos calerv.e? herbosas carpunt dennbus
ioormia evolvit niurrauie crejnta, limo«aro Quminio uyas. Ilirsulos suura deseruit -gutgitia coaius, ter-
mactat crepidinsm aheo, cojicielas eveljit vorlice restres sulfodiunt rostris sablones, .sialiiles lilieum
glarias; pari ausonicum exubero pululainjne Iluvium. sorbent radices, holerosumque u gustant sucum. Ta-
Veluti rosea aestivi laris veternas cremal pyrara ru- bujosa fhgranies esuuin orbant sonipedes stjbula,
bigine amarcas, ae aruca favellosis minorat robora aitntas frjngosis motibus me.int arrigas, ferreosque
_lumulis, ciboneus lorriduoi spirat chbanus ructum, solvirot sessores cruribus sigillos, concavos sennosis
flangosas Ileciit per laqueana flamoias ; sequali do- rnoiibus replent tiioraces. Aiueiis ferinse jprolis co-
ctoreas torreo fervore catervas. Ceu truculeoios pe- hois almos calcat eproinos, asperrimum iuvolvunt
eorea terret bovencus armenta saginatum stricta gres=ibus ittscura, gibiosos petuleo prospectant ver-
oiaclet juvencum, ligituiia horribjlem vjsceria com- naculos scroplo. loorines spumalicura verrimt del-
plet ingluvieoi arvina , sanguineum trueido Jiiaiu pliioespontum, salsas aperiis .sorbellant paulas gul-
sorbellai fluentum; pari-serumnosos perlurbo pavoie turam clatislns, squameosque vorant gnrg .istos.
historum logos. Qualiuus \iireum letigeris Jjalula 7. J P.mtes solitum elaborant agrestes orgiuro
poli samum cuba, (jenielia prsecipui alboris astra coeteri lellatas striclis plasmant"fossas tiulJis, spino-
septemplicis Olyrapi lustravei unt JBoreales limites, C sis densant septa prirois, lapidias saxea mole glo-
sabulosaslitorei calculaveris micas planeli, titliicum merant maeereas : alien mulligenas pecorum agi-
stellato 3»viserit semiiiarroni i« termmo, roundani- tant jn pascua iurmas,sonore.isque Jjreoqant^ uclias,
que vividum censueriot colpoi pontt spiraculum, truculenios agnco mugitu perturbant melodios. In-
haud Hispericum propinabis Jividogutture tolluin, numerse frondicomum crebro tramiie adeunt salima
In quanturo Eotijr-ab occiduo limite distat, articus lurmoe, almaque cuduot fraiius robora, erotas sacu-
lineus sidereis ampliori rutilo prsecelht aiotusle ~, nbus torqoent astell.is, edictasque strictts sciudunl
djssonoreusque certaiitium Jragor nnlitum roellisono hojnos anetum roaclnnis, referiaque rohustis an-
autecedit apiura sirepilu, ac furibundus teneram su- sporlant plaustra jugis. ilic soaoreus soporeis nos
peral Ursus bidentem; in tanium noslri loquelosi excital tumultus expergesci ihalaons, vestiies cor-
tenons segregautur altrinsecus nuoiina. poreis rolligere siraes mediadis. Hhie mollilormes
b. Bis seoos expjoro d vechros, qui"Ausonicara artate tolibus trabias, albore.is rudi bysso pelliceis
laceranl jjalalhara, Ex his geroella astant facinora, stijiate camt.as baitlieis, argentea fulvis flgite lunu-
quse verbalura sauciaot vipereo laelu struem. AHe- IJS stolts, blaoda evolviie motatoria, mollesque la-
ruro barbartco auctu ioqiielarem inlicil tjaoiitem, ac uigero amplexu aptate tapetes.
gemello siabihijt modello, quaternaque nectit sjieci- 8. Sophicam stemicate coloniam, ac lilterales
nnna; inclytos litieralurse addil assiduae apices ; specuJamini apices. JMonnulIicenmooicat arcatori
staiutum toxieo" raptl seriplum dampno; liuerales tropliea, si salubrem pectoreo earpeiil soporem
-urbanse raovet characteres facundne; stabilem pi- claustro, ni rulilante Phosbei Oiienlis ardore som-
cturoe veuenoso obice transmutat tenorem. Alms •-. niosum evellent palpebns obleciamentum, tntam-v
J
claiifero ortus esl veelirtis solo, quo Ilispencum re- que apuveut luuibis siragulam, lecloralero cudere
guloso iclu violatur eulogium, jseiisiijiiespartiininam iudtistuam. Ul quid nos lomtruoso sermonura obruis
conodit domescas. Cetera nolaiitur piacula, quse claugpre, et internas loqueloso tumore pertuibas
ltaiicum leoti faimnis saucuiut obrizuai, quod ex lns aurmm caveroas? Toium natnque noclurni Jigonis
propnleruai loquelosi lenoris JO Jjac assei lioue alfi- lectnceis censuunus stadnun excubiis; vos soporea
gis facrous. obleciasiis pernas tabe : ob hoc nunc somnolentus
non stigat taetus. Quidam de hoc doctoreo congel.i-
mttie spumantem adeat mancipator laucem, ut vi«
* A Graco «_«_, u_tinfra cognoscilur. spericum, quod postremum liujus opusculi materia
h Cod., vtxeri'. est.
~
. Te eocliticum, ceu Grsecum?i, ut ait Virgilius e Glossa, vel carectes.
grammalicus, jn epistoja de conjunctione, p. 83, qui f Legem diei mtelligil auctor ralionem «xigendse
tamen scnbit ce. diei.
d En duodecim genera Lalinitalis, de quibus lo- B Glossa, lunm.
11Cod., ms suum.
quilur Yirgihus gramoiatjcus ni Epuome v. Ex his 1 Graecum, KU.VT-;.
duodecim geoenbus, duo deteniroa esse aii, quje '
aurum Ausoniciseu Latini sermonis praacipue infi- Superscribiiur yo pro re.
ciunt, barbaricum, videlicet, geuus sermonis, el Hi- J* Oclte, jucunditaSf apud Attonem, Polypt. p. U<s
1191 A0 VENERABILIS BEDJtl SPURIA APPENDIX, l H9__
treum scaloreis propinaverit fluenlum idumis no-. A, sugena spumaverint trices paula. Statnlum ideamus
clurna fontana tergere loeoi anda. Stornos concavis oppidam, ubi densum conclientibus fixin js placi-
solviie lactos arclnmis, ac sophicaoi auscultate in- tuin. Quae dulciora sorbuistis solamina • Farriosas
dustriam : murmureus suscitelur in sethra plausus, sennosis motibus corrosimus crustellas, c ubus lita
verhalisque robeat clangor, si unila cnncius stelerit Seotiigenrpululavit condilura olei, carnifer s jiressis
in aula costus. Ob hoc talem segregate coliortem. dentibus ruminavimus pernas, lacteus topul.ivil
Hinc caeteri apricas adeaot casas : alleri froodosa haustus, quamvis gaudifluam bibulo ore g siavimus
luslrent sub nemora, ahi in hoc amplo stabiliteot cseliaro.
lugurio. 12. Titaneus occiduum rutilat arolus, pontum,
9. Phr_ebeossupernum seeat arotus poli centrum, roseos iraam curvat radios sub speram : I maiicum
mediumque dtei appropinquat spatium. Hinc fame vasto exhomicat sidus polo : fulgoria Pli juin va-
flagranti aesluat peelus. Ob hoc connnua visitemus riant specula d liorauum.e Nociuruus gravs .serpella
territoria, ul mellilura cerimorocaveriot flagranli- nimbus: arboreas olivat vapornbas, tein ue mun-
hus pabulum. Quis gnsrus decoream ducet per tri- danum oburobrat mersa gyrum. Incalcul ae pecu-
viacaiervam? Has clantfcsiiiias lrequenler lusiravi dum lurraae calastreas meant ageas, se1 aque ir-
Tbermopylas, acremola fcujtts artici peuetravi prae- ruuot bovella : quadngonas idium concilia ,eanduot
dia : venustosque exploro aeculas, qui vagos arca- aulas : attritas hirli lustrant suisias porc : ferreos
lortiro pascunt choros. Slricto densate tramitem col- sonipedum fulcris nectunl aurigae sigill . : innu-
ligio, ageas astrifero staluiie infoias sulco, Nepitheis inerae agrestium lurmse soliiuoi laboran1 i eruutit
truces maceraverintmediada spiculis crudeles : non g de curribus nexum, ac soluis aprici tegm ils quie-
taha viperei obvallant trivia Iatrunculi : multigenas scunt in auhs. Ob hoc alina civilis glob adeamus
degestis spoliant viatorum lurmas inspillis, colle- moenia, apla benignis„poscere filoxinia co, nis : so-
ctasque rapiunt prsedas, arrmgera trucidant ensi- noreo instigate aditum barrito, ut hunc c ctoreum
hus agmina. Ob hoc stricto discriminosas irruamus eollegeiit diversorio coeiura. Statuta pell1 eis sta-
cuneo per pesas, aspera calcaraus gressibus pise- tuitesediliapratis :lorridum alitegrimile jmroum,
dia, quae saxeas toirida mole glomerant staloas, rutilanteraqtie accendite foco lampadem arboreo
spinosasque partuiiunt rumices. Hsec florigeua exo- vitreum propinate ohpo fructum, squaloi aque la-
micantarva, quseporporeas glomeraol a scaltas. Nec vate fulcimina : mensium solito dividue m! icipaium
lapidea artant crepita, sed glaucicomas herbartim collegio. Cseteri arboreum concito flexu ii1 uant col-
copulant uvas. lem, strictisque f debaelant grimina lo s. Alteri
10. Caninus urbana murmurat sonitus inter ne- aquosum adeant olympura, refertamque devehant
mora : forte externus adhaeret moerobus latruncu- scapulis hydnam. Alii caneas cocant eno, ;rnas, ac
lus,ant lustraiitisconcipiuntauribussirepitum ogmi- farreosas plasment rolas. Statutas cibamin m flndite
nis. Sonoreum gemellsc suscilaat barritum alapae, framis strues, ligneas escifera onerale is ulas co-
ut ovans vagantem flectit mansQrius deversono pia, roelchillentaque pexis glomerate frc mina fi-
cohortem. Adunca striciim tralnte clavi sigullum.' seillis.'
Hsec concava scopatum amplectitur aula toluni, 13. Interimis concavi pectoris opto la hrls, uti
quod beluleis tergitur assidue fascicuiis, nec ulla honorilicam protelaverint acculae maus im, qui
glomerat ciscilia. Hoc coeoosuni oethraeastat tolum, nu raelchillenta largiti sunt optmina', qui , ulctferos
quod concretas sordinra arict.it micas, nec frondese cibaminum concessere acervos. Tinctasi jondilura
degestum elimant scopae vestibulura. Aquoso slabi- aceendue clibano tsedas, ac lectoralem s rutamini
lem tmplete hydore luterem, squaloieasque tlucti- fastis industnam. Sopiferam artant palpe -m gravi-
vagis lavate hases fluentis, ac ltmosas vitreo licti- dinem. Ob hoc blanda pecorets velate eulj a pratis,
mme lergite planlas. Arboreas figite in panete cur- rudesque serite motatoris tapetes, mollift os assili-
vanas, hniaremque coroptis statuiie tramitera archi- bus phcale pulvellos gigris. Carhoneas cin eo tegite
nis, ut amplum ceosuerint agreslibus speclaculum. strumas tumulo, ne alligua succendernj ciscllia,
JPellioeiscluite sessa pratis, roseura laricomi torri- amploque arserint pyrici fornacis incend1 >.Stricta
miins alite in aremulo chhanum, mioutas aprici quadratum cludlte regia ostium, ne atroc s erupe-
graininis glomerateasiellas, ul flaiiiinivomuro eru- rint praedones, clandistinas rapere furtl i gazas.
ciavil lncendium, caloreum libraveril tactum, algi- Caeten lectoralem meotisacumineasculleut ,ophiam.
duro eruerit focum. Quis tales poscet possores, ut Alteri sommosom abucent pernis foturo. A I noctur-
iiielchillealum coucesserint opimmium? nas librent excubias, quaunus roseus Phc. ei orien-
b
11. Non Ausomca me subligat cateua : ob hoc tis rutilaveril prontus. ,
Scottigenum haud crtpiiundo eulogiura; sed furi- DE COELO. '
bundos perculam aroile aroiclios. Veuustiexcusant
acculae parcas amplecti sub numine ahmonias. Haac 14. De lioc amplo Olympi firmamento loquelo-
concessa acutis findite cdtiha fiamis, ac [arboreas sas depromara leolo murroure strues. I| ic polica
escifero onerate mensas acervo. Doctoreuro qua- assih silu plasmata est spera, quse umbri jros vago
ternis segregate chorum rithmis. Aquattco lavate D tegroine stipat sttdos, iguicomaque vasta noleam-
iduroas iiiuo, ut lotsc jirootcscant eubae. Ageum plectilur astra. Geroeilos tomdi alboris pastncat
esciferas roboale c eoncenium ni cojuas, ut salu- arotos : Titaneus diurnas rutilat~ Orion1 m tas : pal-
hrem jiropinaverit in praecordiis suxum. Aruuca lida merseum lllustrat gansia poineriul . Quinos'
fianimigeois criaibus calificate edulia, ut dulctorem vilicus arlal baltheos h horaaus. Cseterffi.aloreuni
rigaverint faucibus salwem. Micas Jragroentorum artant zonss folum, mundanaque coclai nibigiiie
concavis recondite canislns. Alroum herum poscite climata. Alterae algiduin spiraut ructum, i viaroque
poli, ne cihoneum Cocyti irruernit acculse lollum, evolvunt spargtneiii, gehdas horrendo flu <re spar-
sed supernum septeraphcis poli adiermt samum. Qui gunl brumas, procellosum pioflanl turbir moium
dulciferos cibaroinum concessere acervos, quishbet Slultiformts soltfluis prsetenui nubium vap *e steroi-
comptam exactor poscet edilricem, ut salsas hxae eatur arcus rad)is : \olubilem policus se orquet in
tnpudiaverini per cinerem lnhias, ut crispantes sal= vertiginem gyrus : stabilem discuriunt cai mes erga
"Callhas? c Cod., conlenlum.
h Dicit, ut pulo, auclor se Latina severitate non ^
e 0U[.KV6V. |
cohibeii. Jam quod addit Scotligenum eulogium, Vaponbusl
seu eloquium, id haud scio an auctoris palriam de- f Devellant gramina?
moiistret. Etqutdem vocabulum Scouigenum infra re- e. Cod., promeriutn,
curnl. h Giossa, cmlnnu s I
*
1193 , HISPERICA FAMINA. 1194
axem. Angelicas Olympius suffulcil calervas thronus, JV page astant tuguria. Ardna campaneus collocatsepta
eximia glauco arctat camaram naevo. Septemplicem silus : matttras frugifero tegmine partorit segetes,
horani asserunt cyclum physici. Innumera coelica- odorosa glomerat vineta, quoerapidos micris nectutit
cuminis astani stemata, quse lemporeo propriamioe acinos ramis. Spinosis degeslum verrunt aslitiae
explicare non tamulor. prsedium : aquost Iuteas irrigant iluvii venas : erum-
DE MABI. pantes efonianos tumores eructat tellus lalices, faeno-
saque scaltis pollent prjedia roseis, ac delicatas
15. De hoc amplo Amphilrites lucumine loque- copulant homestas. cjeruleasque gignit serpellas,
losum cudere nilor lornum. Hoc spumans nnui- quae pecoreas saturant turmas. Subhmes degestum
danas obvallatPelagus oras, terrestres anoiosis fltt- ambiunl celles - drimum, saltosaque exiremis cas-
~
ctibus cudit margines, saxeas undosis roohbus irrnit tat robora in oris. Incalculala congellat frondium
avionias, infimas bomboso vorlice miscet glarias, genimina, qusedispares patulis stipant fruges ramis,
aslrifero spargit spuroas sulco, sonoreis frequenler bolerosa profundae, sepaiant rura (oveae, quse her-
qualilur flabris, ac garrula faligat Nolhusflusiia, hosas glaucis arictaot uvas ansis; iiinumeras pecu-
filiiica aetherium irrigat stillicidia gvrum, calastrea dum tellatus pascit calrrvas lerniinus; iamensaque
glaucicomus verberat competa ponius, peiicliiauies lerrenum gestatsaxa fundainenlum : plurilica cain-
maciat naufragio puppes. Alias sereno compaginat paneus nectit stemicamina fuodus : quae loquelan
tithis silum, nec horrida teropestivi murmuris pro- iraroite haud exphcare nitor, ne doctoieas rheloruin
Hai susperia, sed jgarrulaetranquello labescuniundje gravaveio venas.
fomento. Gemellum Neptunius collocat ritum fluctus; B DE VENTO.
protinus spumaticam pollet in littora adsisani, re- 17. Hic sonoreus alma mactat zephyrus robora,
fluamque prisco plieat recessam utero, geminuro aniosas lerreslribus plieat ilices sulcis, lurrita robu-
solita flectir in orgium discurrimina, afrouiosa lu- stis
teum vellicat roallioa lermiuum, marginosas tranat spoliat tuguria fiabtis, superna cacumiuum fri-
ctat laquearia, litbica fleciit lelluri caerula, ac ma-
pululamiue metas, vastaque tumente dodrante inun- rinas exaltat in astra spumas. Glaucicomaniem fa-
dat freta, aiboreos lellata fleclit horoos in arva,
assiduas liitoreum glomeral algas in simim, patulas tigat Auster Tithonero. Dis senos physici et ferunt
et quateroos lbi-explorant Euros : quis
eruil a cautibus marmas, illitas punico evellit con- Zephyros,
alterni inhaerent crepitu Noii, et velut subjecias
chas, belbicinas mulliformi genimine harenosiim opacaot alas : riiundanum
evolvit effigies ad porluin, fluclivagaque scropheas tollum : triua murmureus vasto aethere prollant in
vacillant aequora in Therroopylas, ac spumaticuui paslricat trophoea Notus,
fremet luinore bromam. lnterduro tumentem pastri- quodtonuit spumalicum rapuit lolo diluvium, pollentem-
cal lenerius lidonem, nec solita marginosi traraat que rapere dodranlero, ac corporeas percalit
laclu effigies. Nec sibilaos iotueri queat proceila,
liminafundi, rostiatas torvis fluctibus fulcitcarioas, poli rector nitirmuranlibus degesti de peu-
roboreas undisouo bselat raies fluaslro, inmensasque ahusque
marmoreo gurgite gestat scaphas, ac ingenies tha- nis euri gibrorum reanime censebit Iogum.
lassicum navigantLiburnse gremium. Delflnum glau- »E PLURlHIS.
cissub fluctibusiudicaiseminarium, inonnia vastum 18. Haec egregia floreis fulget calerva pompis,
liliganlcoetiaper itiiuro, acrumnososruminanl agur- Q quae fulvas congelat exirinsecus stragulas, ac vesti-
gustos, \itreumque sugillant laucibus salum, actor- les multigeuo hgone nectuot slrues. Cjeieri purpu-
lios guttoricant piscellos, Neplunia spuraeis ver- j-eas acnctant blemmos : alii cicinias castant me-
runt caerula gigris, salsugenum guslanlibus infes- diadis siolas : alteri liyacinlliinas corporeis siipant
lat Pelagi unda saporem. Si b pantes mundani oi- trabias pernis : pluriiici storuos carnali compage
his c acculse inlernum sequoris spectarent ute- globaot aroiclus : oslreas paslricant arroellosas, gil-
rura, reoentina mortiferum irruerent voragine clau- vas verticibus aluol mitras, crispososque sedant
sirum. cincinnos, ac libosas copulant tricarias : nilenles
DE IGNE. cervicibus gestant curvanas. Innumeri quadrigonas
scutilibus peltas, Jerriales vibrant idum s
16. Hici'oseus laricomi torriminis crepitat rogus, captant
pugiones, ac altera glomerant plasmamina, quaa
qui lorridom proflat ardore furium, flammeas plieat lempoiali propriamine non expruno.
rubigiue spathas, flexosos fl.imaieo lorret ramos DE TABERNA.
incendio, assida iovadit foroite sarroenta, fumantem
rapida evomit vaporem pyra, cmeream spargit 19. Hsecalborea exomic.it taberna, quse spissas
sestibus favillam, innumera ciboneus plasmat servilia hroviusculo tegmine anat selas. Quadngono dege-
sestus.Proiinusfjrriosascarboneo fotu assat cruslel- stum saliim est ligroeoto archiroium : unilam su-
las, cruda concavis coclat trementia lebeus, argeo- perna aiuplectitur janiiam ora, quae stricto assihbus
teos mollificat fornace metallos, aurij-que rubreo h poljgoois rotis cludilur operculo, ac bis senis al-
liquescuat massse in caraino.
' Panlia viricomis cali- ligaiur adeo restibus, flexaque arcalorum cervicibus
iicat licumiua loraeiitis, oatalemque fl.tmroivomiD velntur sarciua. His iudilum depromam curvan.o
lans deproinit lenlo murmure rigorero. Duro jaro duclum. S.igroatas peeudis dudum tegebat peroas,
viguit silicis in utero, ferriale sollertijiisu lorsit luriumque aeulo framine decoriavil carnilex corium,
inflammator focile, aprica scinlillosus exarsit m densaque tenstim esl parieti inter viiuina, ac igueo
spiingia lactus, collectamqueflexit incentor stoppam, aruit fumo, obansque edu.tuiu laceravit opifex ar-
ac d micrum uuluo verligine eructavit scnililla fu- clumium-: astrictis corialem pastricavit corregiis
mum, veternas m iacem glomeravit aslellas, iiiroen- legulam, bis binos plasmavit augulos, Iecloque pel-
saque turgidis crevit pyra flammis. Umbniera late- hcium gesiamine perlecit ariiiariuin. Cietera niiri
brosis exineat velamiua leguhs, iofestaque flamiui- exphco lamioe stemjta, ne" doctoreis suscitavero
sonis depellit frigora chhanus, ac torrida rovolvit lastidroiii castris.
ioceodia. Sallim pantes truncaient acculse siipJieni, DE TABULA.
uricomo concreroaret Jocus ruciu. Hic iloieus aroplo
nitoie exoroicat drimus, urhana inroensi amplecli- 20. Haecarborea lectis plasioala est labula foinen
tur nioeuiaglobi, in quibus. turrila mulliformi com- lis, quje ex altero climate ceream copulat liiurani
" Glossa, pisces. ® Callhis?
b Grsecuro,Kca-n. ~
Colles?
* Aecolm. B ha Cod., 2 manu. At I, arvis.
* Grsecum, h Cod., palltgoms.
pirpov.
PATROL. XC. 38
Hi»o ORDORERIM 1190
i)e(id.is ugnifero .nlenessu nectit coloroellas , in A Phoebeiorieniis aurora, quidam fuiibuiidus rjnalo-
quis coinpta lusit cdilaiura. Ahud jaui laitis aibo- rura lairunculus exiernas inimicosas lellu s adiit
leuro majusciilo dticln sup.it sittiro, \aria sleinicatus meias. Tum glaueiconnotes ~ cellium con Ito tra-
piciur.), ac c<'iiiptas or.,s aiiin. liaoc olini fiondea imle lustranies mier jubas seiigerum porch e indo-
«laticico.iii eresit mter robora Iuudi, lerrialique cie- lis notat inier neroora coetuin. Huic quidam jbustns
i>ccniero ampuiavil xipilcx s-euni snpitem, quadn- ferah dolone tyrannus hirta crassi terebrav i lalera
gi-mim Iigueo dnlavit iiicremciiimn nervo, niicrJiii apri. Jamque toscidiim purpureo cruorecad: <erlalo
vitiit astu iii.ligeii.un, oinaijnique perlecit Ulm- sollerti iractu tor-ii cervici, vasiaroque ma cijiato-
iaiu, qu.u <le\lei.ili lii<,iwtim geslauii- iduma, ac sores triitidani spaihis ainarcaro, ac ferreo ci luol si-
phie.i cereis .gliiiiieiai mvsteiia pl.ireus. Nimc Io- licem roeiallo, apiicisque steniicaul rogum lrtrien-
quelaieiii ccieii ficxu icluiio n.iniitero, ne rogenio- lis, llairmiivmiiusque laris frondeam fuinig: Gltba-
sas iheioiuiii gtavaveio dotuesos. nUssilvain. IInic quadngonainseria veribus atuitur
BE OB.nomn. ctaiicula, setosasque roseis lorreut loles I! 'timeis,
21. Hoo nihniemii eaudi*iatisphsroalum esl ora- :ic arboreislicumiirs crudas iiisumii sudibus peruas ostrea
decidtinl inter faces si hcidia.
toiiiim tabulis : gemelli&coiibeitj bijugis artat lateia sauguinei
camei ponilens gustiut arniaton Irusta,
quaJrjgoiia, cdieti stabilnaiit Itiudatiieuia leinpli. ass.it.ique
&uillemsorbeul laiicibus Hiac proge i lstius
{hiii deiisuin globoso inuinroiiie crevit rabulaiuui? telltiris accul.c e\lremaspastuai. natalis soh ob\ llabant
Siipeiii.ini coinpagiiiat earoar.iiu, qtiadrigoua con.ptis assidue oras, ne ininiical,! pnieinis pollerc discn-
plextra stiut sita teclis. Ageain copulat in gtetmo JJ nieii sultis. J unque solilis Jiuali» globi It iraiites
aiain, cui colleciaro ccriiiioiiic.ini a vaie» roissaro. liilraclibus, ediciuni siheistiea piosj ectanl 1 ruocii-
Uiiiluni ab occidtio liinite ampleclitur osttuii), quod luin inter loboia. Ttiui fiondeus irrucntei jaterva
.<fi,oiea siiicns iotis cluditm r<gia. E\iensuin tabu-
iusa stijiat port.curo collettuia. Qiiaieiuas siiniiiia fraiigoricat saltus, ac pioieivns clamat llie coetus,
uSctit piiinas. Iiinumera congellat plasinamiiia, quje quod e\ crudeli stiage non evadeieut de agv ne sn—
iiOn loqueloso exphcare laroulor lurno. perstites, nusquam airoces .ilituui vehereut ii setlierj.
ungues. Hnic slnctam luiihuntli deo aat ai ero iv-
DC 0RA.TI01SE. i.inni , ac arroileia leruut iocidoncs ro-tr: Albo-
22. Siipeinum vasti posco herum poli, qui mun- reuiu aereo spirgnur ciii.iienlum sulco : n ;es re-
dauam almo liumiiie condidit roulem, tilliico terre- cipioco libraiiiiiie penetrant dolones, dei 'staque
strero obvallal Iimbo crepidioein , humanos leuo carneis terebrjnt spicula loles , ac carrofei: purpu-
lestauiai \eriiacutos mcrenieiito, giaucicomas lolicta rei serpunt per Luera rivi. Inerines luunt ii ohello
gigjoies, ac assile&solvunt ensibus gigras, d m to\i-
j,tiueiegit aiu.irc.is, iiOiiueios al t de tellroe ciiliuos," tus
dlroi gibiaiuui iuiiiiis cullucat p semia throiii; uulii lirtieiilein ceriandi roboie fr.rogit latr nculus
b asMivum naviganti freiuro robustam toticede pup- plulaageni, nioiiilera spoiiaut vesiium strt cada-
ptiii, til iunbimda evadaro d.seiimiiia. veia, iiorrendoqiie jubiiant crudeli tuniult1 , Hinc
leduci iramiie paieiiimn leineaiues in solm , fabti-
DEGCSIAitc. losam expiimunt aeeo.su f soruin.
£3. Laj-sis oliin aaiiosse voragiuis siadiis rutilaote
' Vates « Colliutn?
inielliguiit .r episeopi in inscripiionibus [
Cliiisn.jiis ,i iue tditis. Hic inicllieo saeetdoles. a GIOSSJ,congeriem.
b /Eztuobttm?
ORBO RERUM
QVM m HOC TOMO CONTINENTUR.
BEDA VENERABILlS. CAPVIII — De aquis cteleslibns. 201

—
CAP.1X. De quinquecireulisrouudi. 202
BedssElofnm historirum,auctoreMabillonio. 9 —
CAP.X. De pljgis muiidi. 20i
Ytla B<ddP,aucloie Ci.llibeno. 55 —
CAP.XI. Destell.s. 206
Atu Vtlu,auitore anoiiMiiopeivelusto. -il CAP.XII. •—Decuisu |)!ane!arum. 208
AIu Vilu, auctore ili m juuiiymo. 53 CAP.XIII. — Deordme eorum. ' 211
Commcti/cir/MS jhih
piavius de veneiculta Bodi, si\e, de ejUs CAP.XIV.—de apsidibus,eoruio. ' 215
tetaie, Vita a'1'uigoto tolleela, sacro, anuquoruiii —
CAP.XV Quare iiiuteulcolores. 251
ipsi «iiesianiiiuiiseiitenlhe. Jb,d. —
CAP.X\ I. De zodtacoeirculo. Ibid.
Vila a TurgolOcolleeu. 59 —
CAP.XVII. De duodecimsigius. 252
Disqidstliode Veu.Bedje et Flori diacoroLugduueusis CAPXMII.— De lacteocirculo. 253
Commentarusm Paiilum. 67 —
CAP.XIX. De cursu el inagnitudinesolis. 25t
Dtsbeituliode scnptis Yen. Bedse, auclore Casim.Ou- •—
Cip.XX De natura ei situ luna*. 256
diuo. 71 CAPXXt.— Argunieniumde curstiliuiaeper i ;ua. 258
' Noltt a Fdbneii ro Yen. Bedjm. lOt CAP.XXII.— De eclipsibolisel lunse. [ 2i0
Teitmoma ~\elt iiun de \eu. Beda. 115 —
CAPXVIII. l bi uousit et quare. 242
QTERi DIDASCALICAGENtJINA. Cip. \\i\. — De eomttis. 245
De Or hogrjpliu iiber. 125 LAP.XXV,—Deaere. Ui
De Arie ipeirnal.ber, aJ Wigberluinleutam 149 —
CAP.XVVI. De vemo. 246
Debchemalis el tiop.s sjcra; SciijilUKe. 175 —
CAP.XXVII. Oiiioveirorom. 247
DE NATliKAWiItU""M. 187 CAP.VXMII.— De lomlruo. , 249
CAPLT —
PHIMCM.De quadrifarioDei O.eie. lbtd. —
CAP.XXIX De lulmiuibus. , 231
CAP.II. —IJe muiidifoiniaiime. 18) —
CIP XXK Ul>iuoa s>uit,et quare. ! Ibid.
CAI>.111—Quid sil nmiidus. 192 —
i'kv XXXI. De Jt-cucali. 252
—
OP. IV. De elementis 19> —
CIP. SVVif. —Dei.ubibus. 2.5
CAP."V.— De iirii.ajiemo. 197 CAPitVUI. Deliubribus. Ibid
CiP VI, — De \ana altiludecojli, 199 CAP.XXXIV. — De graiiduie. 254
CAP.MI. —J3e ceelosu,ienore. - iOO CAP.X.XVY. — De uive. , Ibid.
-
IW4 QVM IN H9C TOMO CONTINENTUR, IJ98
CAPXXXVI.—Sigaa leoipeslatum \el seremlalis. 255 CAP.XXXVI.— De anuis oaturalibus. 462
—
CAPXXXVII. Depestilentia. 256 —
CAP,XXVVII. De Disparihusanliquorumanms 464
—
CAP.XXXVIII. De natura aquarumduplici. 257 CAP.XVVVIII.—De ratione mssexti. 4G6
CAP. XXXIX. — De seslu Oceam. 258 CAP. X XVIX. — De niensura crernenti et bissextilis.
"
CAP. XL — Cur nure non erescat. 260 m
CAP.XLI. — Cur sit amainm. Ibid. CAP.XL. — Quare se\to CalendasMartiasiatercalelur.
CAP.XLII. — De man Itubro. 261 470s
—
CAP.XLIII. DeSilo. - Ibid CAP.XLI. — Quodet luoa quadrantemhabeat. 471
—
CAP.XLIV.— Aquisterramnecti. .262 —
CAP.XLII. De saltu lunaB. 472
CAP.XLV. Terrse posilio. , 265 —
CAP.XI.III. Quare luna aliquoties majorquam com-
—
CIP. XLYI. —Terraai globosimiJero. 264 putalur apjiareat 478
CAP.XLVII. De circulis lerrse. 266 CAP. X ldV.—De circulo deceonovehali. 485
CAP.XLYJII. — Gnoniomca d e lisdem. 275 CAP. X LV. — De embolismis et commumbas aanis. 4-85
CAP. X LIX.— De lense mnlu. Ibtd. Cip. XLVI —De ogrioade et lieudecade. 488
C4P.L. — InceudmmjElnce. 276 CAP.XLVII.—Deamnsdoniirocaslncarnaliouis. 491
CAP.LI.— Dhisio lenie. Ibid. CAP.XLVIII.—Delnd.etionibus. 496
DE TEMPORIBUSLIBICR. 277 —
CAP.XLIX. Argumentum inveniendi quota slt iu-
CAPUT pnruuM.—Tempons dhisio, Ibtd. <Jiclio. Ibid.
CAP.I! — De die. 279 CAP. L ,—De epartis lunaiibu?. 497
CAP.IU.—Denocte. 280 CAP:LI.—Quomodo errent quidam io primi mensisiro-
CAP.IV. — Dehebdomada. 281 tio. 499
CAP.Y. — De mense. > Ibid. CAP.LII,—Argumentiimquot sint epacta.lunares. 502
•—
CAP.VI. De meubibusRomauorum 282 CAP.LIII.—Deepaclissolis. Ibid.
—
CAP.VII De solsiiuo et ajqunlocuo 285 CAP.LIV.—Argumenluul quot sint epactsesohs et quan-
—
CAP.SIII. De te.npoi ibub Ibid. dojbissexiiannus. 505
—
CAP.IX. Deannis. 2.4 CAP. L V.—Deredilu et conspectu arlicnlari utrarura-
CiP. X. — De bisse>_to. Md. o_ueepjctarura. 504
—
CAP.XI. De circulodeceroiovenalii 285 CAP.LVJ,—DecycloJiinari. 506
—
CAPXII. De sallu lunse. Ibid. CAP.LVII.—Quotasil luna in caleiidisJaounriis. 508
—
CAPXIII. De eodem cireulo. 286 CAP.LVJII—Quotus sit anuus cych lunans vel tlecea-
—
OP. XIV. Argumentj titulorumpasclialium. Ibtd. uoveajlis. Ibid.
CAP.XV.— De saeramenlolemporispasdialis. 287 CAPLIX.—Deqnarta decimaIttnaPasclice. Ibid.
CAP.XVI.—De muudianatibub. 288 CAP.LX.—Argumenlum inveuiendi eam. 510
—
CAP.XVII.— Cnrsuset ordo temporum. Ibid. CAP.LXI,—Dedie domihicoPaschaj. 81L
CAP.XVIII. Desecundaseute. Ibid. CAPLXII.—Deluna ipsiusdiei. 815
—
CAP.XIX. De lertia ajtate. 289 CAP.XXIII.—Quidmter Pasehaet azymadistet. 514
CAP,XX.—Dequartasetale. Ibid. CAP.LXIV—TypicaPasehseinterpretatio. 816
—
CAP.XXI. De qumia selale. 290 CAP.LXV,—De circulo magnoPaschae. 519
CAP.XXII. — De se\la ffUle. Ibid. CAP.LXVI.—Chronicoa, si\e, de sex hujus - maadi sela-
IJETKMPOTtUM IIAIIOAE. 295 tibus. 520
Prmfalw. Ibid. CAP.LXVII.—Reliquia? .sextieaetalis. 571
CiPoipRMOM.—De coraputo vel Ioquela digitorum. CAP.LXVIII.—Detrma optnione fideliuoi, quaudove-
295 nialDominus. 575
—
CAP.II. De trimodalemporunl ralione. 298 CAPLXIX..—DetemporibusAnticbrisli. Ibid.
—
CAP.III. DeniiuulissimistPinporuuispatus, 502 CAP.I.XV,—Dedie judicn. 575
—
CAP.IV. De ratioue uneut uui 507 CAP. LXXI.—De seplioia el octava setate saeculi fu-
CAP.V. — De die. 508 luri. 876
CAP.VI. — litu 1'rirausdies ssecultsit 517 DE RATIONECOMPUTI 579
CAP.VII. — De aocie. 522 CAinrpniMov.—De tempore. Ibid.
CAP.VIII. — Detiebdomada. 526 CAP.11.—Deliora. lbid.
—
CAP.IX. De hebdomadisLXXproplieticis. 555 CAP.III.—Dedie. 580
—
CAP.X. De hebdomadaEetatumUKCUII. 5>8 CAP.IV—De nocte. 582
—
CAP.XI. De mensibus. 541 CAP. <.—Dehebdomadaetseplem plaoetis. Ibid.
—
CAP.XII. De mensibus Komanorum. 547 CAP. VI.—De mensibus. 584
CAP.XIII. — De Calendis,Konia et idibus. 552 CAP.VII.—DeinanibusRomanorum. 585
CAP.XIV.— De mensibusGra?corum. 554 6AP.YIJI. 587
CAP.XV.— De oiens bus Anglorum. 556 CAP.IX—De quatuor lemporibusanni. 588
CAP.XVI — De sigms duodecimmerisium. 558 CAP.X.—Desequinoctio\eroo. Ibid.
—
CAP.XVII. De luua3cursu per signa. 581 CAP.XI—Deannis. 589
—
CAP.XVIII. De Juuaediscursu, si quis signa ignorat. CAP.XII.—De signiferocirculoet solis lunseque cursu.
588 590
CAP.XIX.— De eodera, si qui computare non didite- CAP.XIII—DebisseMo. Ibid.
ruut. 592 CAP.XIV,—Dem nsuracreoieuti. 592
CAP.XX.— Quotasil luuain CaJendasquasque. 594 CAP.XV. Ibicl.
CAP.XXI — CJUIE sit feru ro Calendis. 5(J6 CAP.XVI.—Decyclodecennovenali. Ibid.
—
CAP.XXII. Argumeulumde qualtbet luna vel feru. CAP.XVII—De contuieolia decennoveualis, 593
Ibid. t>p. XVIII,—Deoirculnmagno siderura. 59S
CAP.XXIII.— De a?tate lunse, si quis compatare nou DeCeteJirationePaschj3ltber. 59:)
poiest. 598 Fragmeolum. 605
CAP.XVIV.— Quolhor sluaa lueeat. 598 De Ordinaiioiieferiarum pasclialium.i 607
CAP.XXV.— QiiaudoveJquare Juuavel prooa, velsu- De Torutruishbellus. 609
piaa, vel videjlur erecta. 405
—
CAP.XXYI Qiu ratione luna, cum sit situ inferioi, DIDASCALICASPURTA ET DUBIA.
supenor«sule-j!iqu>titsvuleatur. 40J Cunjbula granimaticsparlis Donatia Bedaresiituta. 615
CAP.XVVJI.—Demaguiluduieveldelectusolisetluna.. De Oco pariibusoratioroshbellns. 651
411 De Ariiluneiicibimmeris. 641
CAP.XXVIIJ.—De effeclivaluns?poieulia. 420 De t omputodulogus. 647
CAP.XXIX.— Deconeordianuns et iuna;. 4*_ DeDivisiouibusternporumJiber. 655
CAP.XXX.— De cequmociiiset bolbiitiia. 426 De AritlunelKis propobilioi.ibus. 665
CAP.XXXI.— De dispau loDgiludinedieruni, et VJIIO De Ratioiiecalculilibellus. 677
statu umbrjrum. 4-iI De Divisiooenuiiieroriuiilibellus. 681
CAP.XXVII,—Causa inseciuahtalis dierum 437 De I.oqueJaper gestum digtlorumlibellus. 685
CAP.XVXIII.— Quibusm locis pjres siut umora?vel _}. liatiorieuucurum hbellus. 699
die-,. 415 De Arj>uuientib tunselibetliis. 701
CAP.XVXIV.— De qu.nque cireuhstnuudiet subterrj- 7^7
neo sidefum iueatu. 450 Coiiiputusvulgaris,quidicilur EphGmeris.
Ma.itreJiEmbotismoriim ralio. 821
CAPVVVV.— De qiatuor 'empo^bus, eleinentis liu- Dece.MioveiialesCnculi. 8.JQ
monbus.' 4i7
1199 ORDO RERUM QUM IN HOC TOMO CONTINENTUR. I j 1200
De mundi coelestls terreslrisque Constitulione Iiber. De Phlebolomia. . Ibid.
8ft1 De seplem umiidiMiraculis. 961
Musicatheorica. 909 De Dninalioneinorlisei vilse. I 965
'
Musicapractiea. 919 Axiomata philosophica ex Arislotele et aliisi iollecia.
De„Circulissphaeraeet polot 957 965
De Planetarumet signorumratiOne. 941 Liber Proverbioruii). | 1089
Ordo plaoetarumjuxta naturamet uumerumeorom se- De substautiisliber. " 1115
cunduroHebrseos. ' 945 De Elementisphilosophia, libri quaiuor 1127
De Signisooeti. 945 De Linguisgeutium. 1179
Pronosticatemporum. 951 Sibyllinorum verboruminterpretalio. 1181
Libellusde Mensurahorologii. 955 —
Appendi». Hispericafamina,sive, Opusculi)i iuusi-
De Nativitalomfaiitiumlibellus.
' 959 talsavel arcanajlatimtatis, auctore iacerto. 1185
i _
FLNIS TOMI NONAGESIMF.

Migne. Patrologia Latina Tomus XC.

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne. Patrologia Latina Tomus XC.

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

OlfNIUM SS. PATRUM, DOCTOMM SCRIPTOMMQUE ECCLESIASTICORUft

PATROLOGIJi TOMUS XC.

PARISHS, APDD EDITOREM,

EX TRIBUS PRJECIPUISEDITIONIBUSINTER SE COLLATIS,

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

PARISIIS, APDD EDITOB.EM,

QUJE IN HOC TOMO XO CONTINENTUR.

BEDM OPERA DIDASCALICA-

Prolegomena amplissima. > col. 9

Ex lyjjis MICNK,au reliKMontrouge,

ANGLO - SAXONIS PRESBYTERI,

VEN. BEDJE ELOGIUM HISTORICUM,

(EK Aciis SS. Bened. t. III.)

1.53ete orlus, lempusdiscussnm,moaasticaprofessio. .A tatiex opuscutis venerabiliumPatrum brevilef adno-

Scripta partima ipsius discipulo, parlim ab alio quisceculo xi vixiU

(Ex librtseditis et ms. Cod Thuaneo)

VTA BEM VENERABILIS,

<Ex^dit. Opp.V. Bedajnuper a fjiles Lond.daia.)

^EOTRABILIS BEDM VITA

(Ex (Jil. edjj,)

(Ex Bolland.Act. Maii t. W.j

VEN. BEDJE VITA

(Ex Bolland.Act. Maii I. YU

CAPUX PRIMUM. C monasterio haberentur. Unde ipse in Iiistona Au-

(a) Hanc illuslramus ad 20 Marlii. ActorumMartii.

(Ex Oudin.Commentariode Script. eccl. t. I.)

Beda, in Britannia ex Anglo-Saxonum genereDl presbylerum a Joanne episcopo, fiorlatu Accse

FABRICII NOTITIA IN VENe BEBABL

(a) Vidc Vossiurn, Hist. Pelag. lib. i, cap. 4, §, i, et cap. 6. ^

(a) Acta eruditorum, an. 1693,pag 286.

TESTIMONIA YETEltJM DE VEN. BEBA.

Sergiuspapa I, Episi. ad Ceolfiidum: C teredire, >.er<teit!praeraUsorimi capitnlormn cum

OMNIUM EJUS OPERUM PARS PRfflA,

SECTIO PRIMA. — GENUINA.

1 DE ARTE METRICA LIRER

1. De-tiltera. mo necesse est distantiam litterarunTsyllabarumque

BE MEiIATB Ef TEOPIS SAM SCRIPTDM LIMR,

PARS PHIMA.—DE SCHEMATB.

Solet aliqnolies in Scripturis ordo verborum, homceoteleuton, horooeoptoton,polyptoton, raeta»

DE NATURA RERUM LIBER.

' PRJEFATIO. A_ in Yerbi Dei dispensalione non facta, sed ceterna

Quddraia foimula. t D Deeeraber. Si 5 aut 6 remanserint, ' — — Sagiflaf.

solslitialis eerenlrus eirculus 0 E H K , et habeat ,>

dum rylindti :,jjt pote sil lueem afierens AB : quod

majus.ut i_A~,arliculirAfdiame.ro : manileslum ese

in longo fmdal, et <iescgmiuibus duobus chi faeia

(Deuna essenlia innectunlur sibl duo circuli.) (Ilem de sole el vcnere.)

yieem circulos. faciat H6KA et HMKN. Hnsqtte

(De soteel venere.)

(0_ heliacis gyiis.)

direcla ex lerroe mediPtate, solem demon^lrans a

( Regulare ad inveniendumquo signoplane'w sunt. )

«IteTa. quot parles lenemt iodiaci vagantefe. • , . ,

-{£__diseursu planetctruinper im&iacum.)

CAPIITxV. curii steJa fianilnivotiii esl, sicfit dicit, quia eai_

IHnc a dexttis Euroausier. Euroauster et Euro-

CAPUT xxxvii. Grspco inro)elv, quod perdere signilicat. Sunt de

( De concordia maris el lunce. )

CAPUT XL. dulce consumi Utrum venlorum spiritu aquse eri-