Léon 04 (pape ; 07..?-0855). Leonis IV, Benedicti III, pontificum romanorum, SS.

Eulogii, Prudentii, toletani et trecensis antistitum, Angelomi Luxoviensis, Opera omnia...

emendata. Praemittuntur Ahytonis, basileensis episcopi, Audradi, cenomanensis e.... 1852.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 P^TROLGGIiE

CURSUS COMPLETUS
S1VB
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS> PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQÙE ECCLESIASTICORUM

QUI
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOG1CA
OMNIUMQUJÉ EXST1TEREMONUMENTORUM GATHOLIC.ETRADITIONS PER DUODECIMPRIORA
ECCLESI.E SPECULA,
ItJXTAEDITÎONES ACCURATISSIMAS,INTÈRSE CUMQUE NONNULLIS CODICI8US MAMJSCRIPT1S COU.ATAS,.
PERQUAMDlLIGENÎÈR CASTIGATA ;
COMMENTAIS
DISSËRTATIONIBUS, LECTIONIBUSQÙE VARIANTIBUS CONTlNENTER IL.I.lfSTRATA;
DEBEÎrfOR
' " OPE
OMNIBUS RIBUSPOSTAMPLISS1MAS EDITIONESQVJETRIBUS NOV1SS1MIS S.ECULIS ' AfiSÔLUTA»
DETECTAS, ADCTA; ,., . .' /'
INDICIEUSPARTICULARIBUS SINGULOS
ANALÏTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJÙS MOMENT!
SUBSEQÙENT1BUS, bONATA;
CAPITUUS INTRAIPSUM TEXTUM NECNON
RITE-DI9POS1TIS, ET TITULIS SINGGLARUM PAGINARUM MARG1NKM
SUPERIOREMDIST1NGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATER1AM S1GWFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUSCCMDUBIIS TUMAPOCRYPH1S, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORD1NE ADTRADITIONEM
* bUOBUS ECCLESIASTICAM
POLI.ENTIBUS, AMPLIFICATA ;
INblCIBUS
GENËRALIBUS LOCUPLETATA: ALTERO SC1LICET RERUM, 0.UOCONSULTO, QUIPQUI»
PATRÙM
CNUSQU1SQUE INQUODLIBET THEMA SCR1PSER1T UNOINTU1TU CONSPICUTUR; ALTERO'
SCRIPTLRJË SACRAI, EX QUOLECTORI COMFERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERbMSUORUM LOCISSINGULOS' SINGULORUM L1BRORUM
SCRIPTCRJG
TEXTUS COMMENTAT! S1NT.
ÏDITIOACCURATISSIMA,C^TERISQUE OMNIBUSFACILE ANTEPONENDA, SI PÈRPENDANTUR : CHARACTERUM NttlDlti.4
CBARTiE QUAMTAS,1NTEGRITAS TEXTUS,PERFECtIO CORRECTIONISi OPERUM RECUSORUM TUMVARIEIAS^
TUMHUMERUS, FORMA VOLUM1NUH PERQUAMCOMMODA INTOTOOPERIS
SIBIQUE DECURSU CONSTA^ÉT ZT^S.
PRETII
SIMILIS, EXIGUITAS, ISTACOLLECTIO,
PRJESËRTIMQUE UNA,METHODICA ET CHRONOLOG10A, ^S^fosSt
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUMj/ g ( tf3N^3>\
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS »D OMNES STATES, I "l ^. \>JJ*>
LOCOS, L1NGUASFORMASQUE PERTÎNENTIBUS, COADUNATORUJI. I 1 ^Ç, \£
SERIES SECUNDA, \>\ ^i V
IN QUA PRODEUNTPATRES, DÔCTORÈS SCRIPTORESQUE ECCLESi*!LATINE \*>\ -< A
A 6REG0RJ0 MAGNO AD 1NNOCENTIUM III. WA ***
ttccuranfe 3.^. SRignr, V^\^
BIBZrlOTHSCJE CI.ERI aiflVERSA, NT -O
su* ^^ ^*~"'
CtJRSCTJil
COMPLETORUM IN SISGtlLOSSCIENTI.EECCLESIASTICJÎ
RAMOSKDITOHË;

BINAEDITIONETYPlS MANDATA
PATROLOGIA EST, AMANEMPELATINAjALÏAGRjfeCO-LATIJU.—
VENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMISA EDITIONISLATINjÉ; QCTINGENTIS
ET
MILLETRECENTA —
GRiBCO-LATiN/E. MERELATINAUNIVERSOS AUCTORES TUMOCCIDENTALES,
TTJlt ^:
ORIENTALES
BQU1DEMAMPLECTITUR ; HI AUTEMjIN EA, SOLAVERSIONEI.ATÉNADONANTOR.£.';

PATHOLOGIE TOMUS CXV.

^"M;
ALDRIGUS, Ï.EO IV, BENEDICÎTOS III, ANGELOMUSrS. EÙLOGlUSi S. PRrJBENTHJÏi

EXCUDEBAÎÙR ET VENIT APUÏ) J.-P. MlGNÉ EDITOREM,

M VIADICTAD-AHJiOISE-,PROPE PORTASfLUTETI/E PÀRISIORUMVULGOO'EA'f Eti NOMlNATÀNi,
SKI; PlîTtt-MONTnorGK.
iSM
 SMCVLVM IX.

LËONIS IY,

BENEDICTIIII,

PONTIFICUM ROMANORUMy

SS. EULOGII. PRUDSMTII.

TOLETANI ET TRECENSIS ANTISTITUM,

ANGELOMI LUXOVIENSIS,

OPERA OMMA,
JCXTA ERUBITISSIMASLCCUBRATIONES MANSI,P. DE LORENZANA,MORALIS,PERTZH,CARD.MAH,
PHII.IPPI JAFFÉ, KXPRESSA
, ET PERQUAMDILIGENTEREMEiSDATA.
PRJÎiHITTUNTUR

AHYTONIS, BASILEENSIS EPISCOPI, AUDRADI, SENONENSIS CHORMPISCOPI,

ALDRICI, CENOMANENSIS EPISCOPI,

SCRIPT A QVJE SUPERSU1M UiMVERSA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC1ECLERI UNIVERS»,
SIVE
CUR8UUMGOMPLETORUM
IN SINGULOSSC1ENTIAÏECCI.RSIAST1CE
RAMOSIÎDITOBE.

TOMUS UNICUS.

VENIT8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

US VIADICTAD'AMBOISE PROPE PORTAMLUTETLE PAR1SI0RUMVCLGOZ^iVFE JtNOMLNATAM»
SIÏU PETIT-MONTIiOUGE.
1852
 * , EIjENەHJS
y

AUCTORUM ET OPEHUM QUJE IN HOC TOMO CXV COSTINEirHJÏl.

AHYTO BASILEENSIS EPISCOPUS

Çapitulare Ecclesioe Basileensis Col» H
AUDRADPS SENONENS1S GHOREPISCOPUS.
, Efeistofff ad HiBemaraMo. .46
Liber de fonte vitoe. 17
Excerptalibsi B-€velationuni,; . 23
ALDlllCUS CENOMANENSlà EPISCOPUS.
GipstaAïdwci 10
AKGELOMltSLUXOVIENSIS MQSACttftS.
Commentarius in Genesin. 10?
r- ia libros. Régirai. 243
*» Ihi Génfj^ 0nRcorum. 651
LEO PAPA I\f4
Leonis IV vita. 629
— Epistolse et Décréta. 6S!t
BENEDICTUS PAPA 111.
Benedicti III vila. 683
— Epistaloe. 689
• - ..- 7QÏ
Diploma.
S. ËULOGItJS ARGHIEPÎSGOPUS TOLETANCS ET MARTYR.
S. Ealogii vita. 705
Memèrialis sanetorum. 731
Documentum martyrinle. 819
S. Eulogii Epistolae, 841
Scholia Amb. Moralis in S. Euïogii opéra, 869
Appendix ad opéra S. Eulogii. 937
S. PRUDENTIUS TRËCENSÎS EPISCOPUd.
Epistola ad Hincmarum. et Pardulum» 977
De Proedestinatione contra Èrigenam. 1009
Epistola Tractoria. 1368
Sermo de vita et marte gloriosse virginis Mauroe. 1367
Annales, sive Annalium Bertinianorum pars secunda. 1376
Florilegium ex sacra Scriptura. 1421
Flores Psalmorum, 1449

£» tjora MIGNE,nu l'élit-Mmiiroiige.

 ANNODOMINIDCCCL.

AHYTO^ HAITO

BASILEENSISEPISCOPUS.

MONITUM ACHERII IN LIBELLUM SUBSEQUENTES

(Spicilegiitomo I.)

Nobilissimum AHYTONIS (qui aliis Baito, Heito, A Exstat et id Capitulare in codicibus mss. biblio-
Haido nuncupatur), episcopi Basileensis,fetum, posl thecaeVatican* nolatis 1146, 1147, 1148.
oelingenios et amplius annos pulvere obsitum ac Ahytonem vit», sanctitate, doctrina, rébus gestis,
negleclum, emiliimus in lucem. Hocce monumen- et apud imperalorem Graecorum obita legalione in-
lum primum V. Cl. Emerici Bigotii indicio debeo, signem, laudibus multis extollunt scripiores quam-
qui Roma cum Parisiorum Luletiam rediisset, ac plurimi. .
înihi retulisset quid antiquitatis ibi reperisset, as- Annales Francorunl veteres an. 811 : t Absoluto
seruissetque exstare in Urbe Ahylonis Basileaeepi- atque dimisso Arsafio (hoc erat nomen legato Nice-
scopi Capitulare viginti quatuor constans capitulis, phori imp. ), ejusdem conflrmandae gralia legaii
velerrima manu exaratum, ego acluium fui ejus Constantinopoljm ab imperatore ( Catolo Magno)
desiderio vehementer inflammatus; atque haud miltuntur Haido, episcopus Baslensis, et Hug (Hugo),
nmito post desiderium meiim epislola testalus sum cornes Turonicus, » etc. Eadém Eginhàrdus in An-
reverendissimo Patri Joanni Bpna, qui susepietalis nalibus an. 811, cui Halto Basiliensis episcopus di-
ac doclrinse splendore Ecclesiam illustrât calholi- citur pro Haito. Vita Caroli Magni, incerto auctore
cam. Ipse igilur operam dédit ut mihi satisfaceret, habet ipsissima verba. Monacbus Engolismensis in
sicut ex subjeclis disces ejus ad me lilteris : - eadem vita : i Absoluto... pacis confirmante gralia
ADMODUM REV.PATER. legali ab imperatore Conslaniinopolim mitlunlur
« Citius quam credideram mitto tibi Capitulare Haido episcopus Baslensis, t etc. Annales Fuldenses
Ahytonis episcopi Basileensis. Reperi illud prseter anno 811 : c Imperator legatos suos Constantino-
spem in bibliotbeca eminentissimi eardinalis Barbe- j poliin misitHaidonem Basilienseni episcopum, > eic
rini, et laelatus sum, sicut qui invenit spolia limita. Hermannus Contracms in Chronico ad an. 806 :
Tum nulla interposas mora petii, obtinui et ama- « Augiae Waldone abbale ad regendum S. Dionysii
nuensi transcrïbendum tradidi, quod Jidelissime coenobium trausposito, Heito nonus abbas praeluit
peractum est. Insères illud VI aut VII tomo lui Spi- annis 17. » Anno 811 : « Heito abbas Augiaeepisco-
cilegii; dicesque te illud accepisse ex bibliotheca pus Basileae cum Hugone et Aione comitibus Coii-
eminenlissimi eardinalis FrancisciBarberini, S. R. E. siantinopolim missus Hodoepoiïcnrasuum scripsit. >
vicecancellarii. Anno 816 : c Augioebasilica S. Maria; ab Ileilône
i Cap. 21 genu posilum reperies pro generatione abbate et episcopo conslructa, dedicata est. » Anno
sive gradu generationis, obsoleto plane vocabulo, 822 : « Augiae Heilone abbate et episcopo prival^m
nisi quod in usibus feùdorum geniciUumeodem sensu et quietam viiam adoptante, ErlebaMus, abbas ter-
usurpatum reperitur. tius decimus, praefuit annis 13. » Anno demum 824 :
f Multum laudat summus pontifes Spicilegium « AugiaeWetimis monacbus e corpore duclus ei re-
tuum, dixitque sibi prae omnibus placere virorum ducius, post triduum obiit; cujus visiones Heito
illustrium epislolas, et ea quae pertinent ad lïisio~ episcopus prosa, et Walachfridus heroico métro
riam et antiquam Ecclesise disciplinam; nam hsec, scripsit. i Hepidannus, monachus S. Galli, ifi An-
inquit, singularia sunt, et historia epistolaris om- nalibus quos ab anno Christi 709 ad annum 1044
nium cerlissiina est. Tum subdidit, utiliorem prae- deduxit : «Anno, inquit, 802, Heito episcopus in
stare operam reipublicae litterariae qui eruendis e concilio Karoliclarus habetur. t An. 810 (811polius)
silu bibliotbecarum velerum lucubrationibus incum- , < Heito super mare transivit, i id;est,mari Constan-
bunt, quam qui novos cudunt libros : libri enim ' tinopolim legatus peliit. Anno 820 : c Heito episco-
novi, si quid boni continent, ab antiquis mutuari pus in Augia militât. » In Chronico Sancligallensi
soient. Hoc erl judicium de studiis quod ab ore ab anno 748 ad annum 926, Hatio corrupto nomine
sanctissimi domini nostri acceplum libi sincère appellatur pro Haito vel Heito, et dicitur t an. 806
repraesento, nihil addens, nihil minuens. Deus tibi Waldoni Augiae abbati successisse > (quod et Her-
vires largiatur, ut plures bujusmodi spicas colligere mannus scribit); et anno 811 : i Hatto super mare
possis ad ordinis monastici decus et totius Ecclesiae iransivisse. » Anno 822 : « Hattoni Erlaboldus >
utilitatem. Id voveo ex animo. [alias Erlebaldus] in regimine Augiae i successisse,)
«Romae, die 10 Septembris 1665. ac demum auno 856 « Hatto episcopusobiisse; i quaa
pleraque Hermannus Contractus in Chronico»suum
<Tuus in Ckristo servus obsequentiss. translulit.
t D. JOANNES BONA cong. reform.
i S. Bern. abbas generalis. >

PATROI-,CXV»
 U , AHYTONISBASILEENSISEPISCOPI H

AHYTHONIS CAPITULARE.

Hoec Capitula,..quae sequuntur Ahyto Basielensis Ecclesioe antistes, et abbas coenobii quod
Augia dicitu% prëSby féris stia3 di'oefceseos ordinavit'; guibys mpnerejntuE qualiter seipsos
ac plebeiLv sibî commissam caste et'juste regere v at'o'ue in reiïgiotie uivina confirmare
debeant. '^JL-L

Primo, omnium discutienda est sacerdôtufti'fi'dê's;.Ac&sïitâs vis Tiabet legem : et ut vas ad fontem ba-
qu'aliter credant et alios credere doceant : ubi et ptismatis. habeanl, quod ad reliquos usus nullatenus
exempla proponenda sunt, quatenus a creatura assumalur.
Creator quantulumcuni}û^p)Ssitfntëil'igi. O'ctavô;prôftuntianduîflMl,ut sciant tempora fe-
Secundo, jubendum est ut Oratio Dominica, in riandi per annum; id est, omnem Dominicaina mane
qua omnia necessaria humanae vitae comprehén'dùh- Wqii'è àd vespëram, [ob veneralionem c Dominicae
tur, et Symbolum apostolorum, in quo fldes catho- resurrectiouis ; sabbatum vero operandum a mane
lica ex iniegro comprehenditur, ab omnibus disca- «sque ad vespëram, ne in] Judaismo capianiur.
tur lam Latine quam Barbarice, ui quod ore prbïi- Fëriandi verb per, annUm isti suhldies, lit supra
te'murVcorde crëdatur, et intelligatur. orsi sumus, ÎNatalis Dômini , sancti Stephahi,
Tertib, intimahdum.est ut ad sàhitationes sacer- sancti Joannis Evangelistae, ïnnocentum ;, Oc-
dotales congruae respbnsiones discantur, ubi non lavà Domini, Theopnanïà, Puri'ficâtïô sàn'clae
soluin cléricl et Deo dicalae sacerdoli rëSponsionem Mariae,sànctum Pascba, sîcui ïii supërïori càpilulo
offerànt, sed ôihnïs plëbs devbla corisôna Voce re- comprehensum est : Rtfgàiiones tribus diebus, As-
spondërë débet 0 cénsib Doinïni, Sabbàtùm sanctùm-, Pehiecbsïès :
Quarto, ut fides sancii Àthanasii a sacerdotfbus g sancii Joànhîs Baptislae, diiodecim apostolorum,
discatur, et a ex corde omni die Dominicoad horam maxime tâmen SS. Pétri et Pauli, qui Éuropam sua
primâhi rëeifetur.. praedicàtionë illuminàveriint : A'sSumptio sanctaj
Quinto, ut sciant,quid sit sacramenlum baptisma- ftrâri^jD'éâjcâlib.bàsïlicse sancii àrcliângëii Michaë-
tis et confirinauonis ; et quale sit myslerium corpo- lis, dedicalio çujuscunque oralorii, sëu cujûslibeï
ris et sâpguïhis Domini, quomodo in eisdem myste- sançli in cujus honore eâ'deni ecclesià fundâta est ;
riis visibilis c'rèalurà vidètur, et tamen invisibilis quod yicihis tàiitum circum cbmiiibràntibus-indicén-
salus ad seternitatem anima? subminisiratur, quod dum, est, non geheraliter omnibus. îndiclum verb
in soîa ûde contiiiëtur. jejunium qiiando, d a palatioj vei a doiiiôfuerit dé-
Sexto, que ipsis sacerdotibus necessaria sïini ad nuni'iaium, àb omnibus (gënèralitèy6ïïsërvetur.Reli-
discendum; id est, Sacramcnlariuui, Leclionariuiii, quat verb festiyitates per annïïm, sicut sancii Rë-
Anliphonariuni, Baptislerium, Compulus, Canon niedii, sancii Mauricii, sancti Martini, non"sunt
pbehi'tëntiâlis,Psallerium, Homiliaeper àrini circu- cbgefidâêàd feriaridulii, heb tamën rp"ftiilbënaùinisi
lum Dominicis diebus et singulis festivilalibus aptae. plèbes hoc caste et zelo Dei cupiunt ëxèrcese.
Ex quibus omnibus si unum defuerit, sacerdotis Nono, jubendum est eisdem sacerdotibus ut non
nômeïi vïx in eo cons'tabit : quia valde pericûlosueiC përmittaht secum mïilières tebitare éxtraneas,'juxtâ
sunt ëvâhgelicae minae, quibus dicilur : Si coeais Nicaenumconcilium, nisi eas tantuni ïh quibus"sii'spl-
coeco, ducaïwn proeslet, ambo in foveam cadunt . cio nulla malaefamae oboriri potest,
(Mattii. xv, 14). Décinio, ut tabernas non ingrediantur, née sè-
Sepliinb, ut sciant tëmpora légitima ad baptizan- dénclodoini, née in itinere bccùpati. Si vero necësse
uiini in anno ; id est, sabbato sanclo Paschaë, ut illa liabent ibidem aliquid emendi, misses suos dir'igant,
iiina mersio in baptismate imiielur triduanam nior- et oblata in aham domum conférant et cum gratia-
lem Domini clarificâtam resurrecliorie. El îdcirco rum àclibiïe fideliter pêrcipïânt.
usque ad octavum diem ipsa regeneralio sanctà ab tlndecimo, ul placila saecula'riànon bosèïvëiil, hëc
omni populo Chrisliaiîo celebrabilur. Aliud verr» fidejussoiesexsistant, nec canes ad venandiim, nëc
tempus baptismalis sabbato sancto Pentecosles ce- à'ecipitres, bec falcbnés, heC Sparavarios, nec ullius
lebrândum est. Si vèro nécessitas contîgèri't, omni lùdi aui speclàçùli licentiaih hàbëahi. Sufficit énini
tempore b in perieulp subveniendum est, quia ne- eis quod in primo psalnio legitùr : In legi Domini
» Ex corde. Hoc est memoriter, "Gai.par coeur, ul observalionemlegityr, ... ,,_ ;- . ,
recte monet Acherius. Slatim voculam omni ad-, à A palatio. De jejnniis, a.re'gibus nostris indiclis
*'
didimus ex codice quodam anliquissimoSangallënsi, cbh'siilipossuntGi'ëgori'ùs.Tbfbnfnsfelib. îx, cap. 21,
quocum piiorem edilionem contulii Baluzius. et Càrolus Màghus,,.eçiVi^fe..a'cl.. Fastradam. Quod
t In periculo. Haec addidimus e duobus codd. deinde legitur a itîirh'ovitio's'ùiii'ésse Acherius recle
S. Galli. et legendum esse a domno, sed idem non
c Ob veneralionem. Quod uncis includi curavi- inonet, recte explicat a domno aposlolico,sive papa ; verius
mus, ex iisdem codicibus adjecimus. In eorum allero ^ est, a proprio episcopo.
 13 CAPITULARE. 14
esse eorum voluntalem, el in lege ejus medilaridie ac A Decimo octavo, ut nullus ordinatus sive ordinan
ïto'cte(Psal. i, 2). Et quod in Apostolôp'raecipitur: dus migret de sua pàrochia ad aliam ; nec ad limina
Nenio militons Deo im'plicèlse negotii'sstecùlaribus, apostolorum causa orationis, ecclésiaesuaecura de
ut ei pla'cèal.cuise prooavit(il Tint, n, 4). relicla ; nec ad palâtium causa inlerpëllandi ; nec a
Duoueeimo,iït sciahl qùià nemo per pecuhias ôr- 'communionesuspënsus, ab alio communionemreci-
dinandus est; nec per munera Eeclesiàm débet oc- piendi, sine pérmîssiôbe et praescientiâepiscopi sûi.
cùpare, quia si faclum fuerit, et ipse et 'ôrdmàlor Quod si fecerit, nihil valet hujusmodï communie,
ejjis HepoiVendisurit : quià inanifesiuni est 'eos qui aut ordinatio aut demigi-àtio.Et hoC omnibus fide-
talia agunt simoniaca haeresi aegrolare; et taleni libus denuntiandïïm est, ut qui causa orationis ad
lion për ostium in ©vileovium juxtà Evâiïgeîii ver- limina beatorum apostolorum pergere cupiunt, domi
ba, sed ascendentem aliunde, furein esse et làtrb- Confiteaiilurpeccàlàsûà, et sir prolîciscantur : quia
îietfu Et non soluni ipsi qui hoc fâciuht, sed et qui a proprio episcopo àut sacerdole litigandi aut soU
corisentiunt faciëntibus, exconimunicandisurit. vendi sunt, non ab éxlraneo.
Tertio decimo, ut imllus vagantem ex aliéna pa- Nono decimo (Burchard. lib. in, c. 198), ut aliud
rochia audeal recipere, aut secum commoràn'di-,àiit in ecclesia 'non legalur aut cantetur, nisi ea quae
missam celebràndi, nisi permissione nostra : nec Ul- B aucloritatis diviriàe sunt, et Patrum orlhodoxorum
lius Ecclesise aut plebis gubernacula suscipieudi, sarixit aucloritas. Nec falsà e nomina arigelofum co-
nisi praeveniente conscientia nostra ; qui secus fecé- lant, sed éa lantum quae proph'ética et ëvàhgelica
rit, excommunicabitur. docet Scïîptura, id est, Michael, Gabriel, Raphaël.
Quarto decimo, ut in tuguriis, vel in ecclesiis non Nec diversà 'sënlïant in judiciis poehitëritiùm,cum
consecratis, vel in domibus, nisi forte visitandi gra- unùs minus, aller-vero majus alleri adulandô, àlteri
tia infumitale detentis, missarum mysleria non cé- detrahéndo placere velit : sed consîdèralà qualilàle
lébrait. Quod si fecerint, proptef inobedieatiaro personse jux'tà mbdum culpae agàtur censura vin-
'
degradandos se sciant. dictée.,
Quinte decimo, quod décima, quaea fidelibus da- Vicesîmô, ààmc'nèridi sunt lit perpehdaiit, quia
tur, Deia census nuncupanda est, el ideoex integro quidquid a fidelibus datur, rêdëmptiô péccatorum
est reddenda. Cujus terlia pars secundum canonem est :'et ideo non glorientur talibus sumptibus uti,
Toletanum (Conc. Tolet. ix), episcoporum uebel sed magis limeant quod in Veteri Teslàmenlo de 1
esse. Nosvero hac polestate uti nolumus, sed tantum sacerdotibus dicluni est : Iniquitatem pbpuli eosde-
quarlam parlemb juxta constiluta Romanorum pon- bere portare. Et ideo cum magno timoréf super eos
tificiinl,el ôbservarilîàm sànclae ËccïesïâeRoniànae,C sôlliciti sirit, quorum "dôriispàrlicipanlur, quia ma-
de eadem habere volumus. Quod si quis contenlio- gnum periculum est judicem fieri vitae alienae, qui
sus inde repertus fuerit, sive clericus, sivec laicus nescit tenere moderaniina vitae suae.
ille sit, communione privabitur, et synodalicensura Vicesimoprimo, ut sciant et intelligant quid sit
dijudicabitur. ïnëesti crimén , "et Këc unusquisque in sua pàrochia
Sexto decimo, ut unusquïsquë hoc prbvidealyut Jprbvideat ne fiât, ek si faclum fuerit, quantum ce-
mulieres ad altare non accédant, nec ipsac Deodi- lerrime poluerit emendetur ; io est, ut nullus sibi
calae in nullo minislerio allaris intërmiscèâ'ritur. accipîàt de ^rbpinquitate usqué 6 in quinto genu.
Quod si pallae allaris lavandae sunt, a clericis abs- Quod si ignoranter faclum fuerit, non facile creda-
liahanlur, et ad cancellosfeminis tradantur, et ibi- tur, sed judicio Dei examinetui : c ucn separentur
dem repetanlur. Simililer et prèsbyten* cum ob- in quarto gëiiu, h ?se'd.ih poenitenlia cunclis diebus
lata ab eisdem mulieribus offerunlur, ibidem acci- conjunclionis suaepersévèrent. Simililer et vir duas
piantur, et ad allare deferanlur. tix'dresihter se simili ralione conjunctas, aut uxor
Seplimo decimo, ut ipsi sacerdotes verbo et duos viros inler se eodem modo conjuncios, aut
exemplo omnibus proedicent, ut nullas usuras acci- compater, aut commaler, filiolus aut flliolaspirilua-
"
piani, nec sescupla, nec speciem pro specie. Quia lis de fonte, àut de confirmatioiie, aut Deo dïcala,
valde infideliset rebellis Dei jussionibus est qui hoc aut allerius uxor vivente marito; aut alterius niàri -
agit : quod omnibus Christianis d aeque dictuni di- tus vivente uxore. His tàlibus nulïà ràlioh'è ih iiia-
gnoscilur, maxime lamen sacerdotibus, qui 'forma trimonium I citum est conjungi. In primo vero genu
et exemolumlidei omnibus esse debent. vel secundr si inventi fuerint scelus perpétrasse
a Dei census.Sic laudati codices, recte : prior edi- cuidam suae septem angelorum nomina ignola in-
tio, Dei censo: in eadein et Deo ex integro reddenda. seruerat. , .
i>Juxla constiluta. Utërquë codex S. Galli, secun- f Super eos. E duôbus codicibus S. Galli haecad-
dum usum. didimus.
c Laicïis 'ille. Prior editio, diaconus, quod cum 8 In quïrito genu. Laudati codices, m quinlunï ge-
viliosum esset, codices duos saepe laudatos secutî nus : et infra, in quartum genus. In conc. Vermer.,
sumus. In fine legebalur, jûdicubitur. anno 75? perinde atque in Legibus Ripua»
AMque diclum. Prior editio, oeque intçrdictum riorum, -c.elebrato, l 55, § 5, et in LegibusLongobardoiuni,
esse.
c Nomina cotant. Ut Adalberlus episcopus an. tit.,14,1. 1, geniculumpro generaiione usurpatur.
11Sed in poenitenlia. Tolum hoc usque ad simililer
7 H in concilioSuessiouensi damnatus, qui orationi in neulro S. Galli codice reperilur.
15 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI 16
fornicationis, matrimonii a jura alterius sciant se A Vicesimotertio, admonendi sunt ut sciant quia
funditus perdidisse. In terlio vero genu si invenli ecclesiis quibus prsesunt, sponsi facti sunl : et ideo
fuerint tali crimine pollutos esse, digna poenitenlia omni vigilantia qualiter eâs décorent, et incessanter
eos subsequatur, et tamen matrimonii jura eis, non deserviant, totius vitaesuae vigilamiam impendant.
vicissim, sed ad alios non negentur. Ubi vero man- Vicesimoquarto, ut horas canonicas, tam noctur-
cipia nonunius sed diversaepotestatis juncta fuerint, nas quam diurnas, nullatenus prsetermittant. Quiasic-
nisi consentientibus utrisque dominis, hujusmodi ut RomanaEcclesia psallit, ita omnibus ejusdempro-
copulalio rata non erit. L Quidquid vero negligendo positi viam tendentibus faciendumest. Et non solum
sentitur, et virtute qua potuerit non emendelur; Novi Testamenti sunt documenta eadem formulam
nam hujus copulaeauctor erit, qui huic negligendo observandi, sed etiam Veleris Testamenti
palet ra-
consentit. Plura sunt quae ad incesti crimen scribi tio : quia Propheta Spirilu sanclo instinctus profert :
poterant, sicut iu matre, et filia, et noverca, et pêne Septies in die laudem dixi tibi (Psal. cxvm, 164).
innumera quaementi ad scribendum non occurrunt : Et : Medianocte surgebam ad
confilendumtibi (Ibid.,
hujusmodi tamen, et bis similibus personis, copula vers. 62).
maritalis in sempiternum subtrabitur.
Vicesimo quinto , ut plebibûs denuntient quod
Vicesimo secundo, admonendi sunt ut sciant po- n
filios et Glias spirituales quos in baptismale susci-
pulis denuntiare quae sint opéra misericordiae cum
fructibus suis, quae evangelica et apostolica pagina piunt, eis fidejussores et sponsores fidei exsistunt, et
eis diabolo, cui aiite mancipati fueranl, abre-
complectitur, quibus perveuitur ad vilam : quaevë pro nunliani : et ideo usque cum adulti fuerint, et eis
opéra iniquilatis eum fructibus suis multiplicibus, fidei suae
calie sinistro ad aeternumtendilur interitum. sponsionem et abrenuntiationis exposue-
quibus
Et ut perjurii crimen omni modo devitent : quia non rint et reddiderint, in sua providentia habeant. Et
illi pro eis spoponderant, ab eis eadem responsa
solum in Evangelio vel reliqniis sanctorum crimen quod
ex integro exigant
perjurii, sed in veritate quae Deus est (si mentitur)
perpetrare dignoscitur.
a Jura alterius. Sic laudati codices, rectius quam rius :
Quidquid vero negligenter consenlitur et virili-
prior edilio, jura ulterius. té, etc.
b Quidauid vero. Locum hune ita emendat Ache-

ANNODOMINIDCCCLIV.

AUDRADUS

SENONENSISCHOREPISCOPUS.

NOTTTIA HISTORICA IN AUDRADUM.

(Galland.,Bibl.Patr., tom.XIII.) . ..

Ex sacerdote chorepiscopus Senonensis fuit Au- iG Floreffiensis, inter Scriptores Galliaeet Belgii. Erra
dradus noster ad annum usque 849, quo in Pari- vit tamen vir doctus tpto coelo, dum libellum hune
siensi concilio omnescliorcpiscopiqui erant in Fran- ipsimet Hincmaro altribuit, cum Airdradum sine
cia depositi sunt (a). Scripsit librum De Bevelalioni- controversia parentem agnoscat. Ex eo nos illum ex-
bus, anno 855, cujusexcerpla legas apud Andraeamdu hibemus. Fuilporro Audradus cognomento Modicus,
Chesne (6). In liis memoratur liber De Fonte vitw, Burchardi Carnolensis episcopi consanguineus,inter-
hexamelns scriptus, ad Hincmarum Rhemensem, fuitqueconcilio Senonensianno 853 (a).
quem primus edidit Oudinus (c) ex ms. abbatiae
(a) Lupus, ep. 40, eum magistrumsuum vocat. (c) Annal. Fuldens.
(b) Baron., ad an. 858, num. 6. (d) Sigehert., cap. 94 de S. E.

EPISTOLA AUDRADI AD HINCMARUM.

Wobilisingenii linguam, facunde poêla, Dum flagrans animo, virtutuin pascm»lustras,

Goelitusesse tibi dulci modulamine pandis, Dum salienlis nquaeperfundis luniina ion!.
 17 LIB. DE FONTE V1TJE. 1»
Ocius hine leclaelauri succedis et umbrse A Audi consiliuin, cur his exureris auris ?
Pallentis hcderae, necnon et pinguis olivae: Hue quidam juvenis, te nocte dieque fréquentât, v.
Dans miro nexam capiti de fonte coronam. Et scypho nostris libamina fundit in aris :
Denique quos dudum sitienles ire per agros Olli nos nostris dedimus viridantia pratis
Cernébas miseros, studio florerite monebas, Tecla, quibus maneat jussus, seu prosit amicis.
Ut (fontis vitae)clarissima cernere templa Cygnea jamque sibi coslinis atria gyrat,
Irent, et votis pelèrent sibi dona salutis. Utilur et claris nostro moderamine lymphis,
Me quoque jamdudum charum quem ducis amicum, Jam seu dives amat pictis fecubare tapelis.
Talibus Audradum .dictis, Hincmare, monebas : Ocius accelerans, illi haecmea dicta referto :
Ul vivas felix, monitis nunc utere nostris, Hospitio sanctam requiem meruisse fidèles
Rumpe moras, cursu properans quo moenia cernis. Sis memor ! o juvenis, nunc et sine fine valeto.
Fons ibi de medio sedis diverberat auras, Aunbus noc capiat, teelis te vimine textis
Et mihi largitur vivos haurire sapores, Temperet atque sitim, somnum sub nocte quiète
Atque tibi faciam prsecedeus limina pandi. Sternat, et haerenles recreet per viscera fibras.
Et prima cum luce dies dejecerit umbras,
Fictio poelica Audradi episcopi.
B Molliat argillam, primo vel sole tepescat,
Credulus his equidem dictis festinus amici Et nota tornet specie, quamnovit abunde :
Explorare lôcum, cernens sed culmina veni. ObdUcatcera, ceramque recondat arena,
Sive ûdes horret dictu, seu fictiofratris Innocuos ignés juxta mox collocet illud,
Fama mox facili sancto me clausit ab imbri. iEquet lance, metalla placet cum pondère librae.
Vertex cum subito paret de margine bino Quaecommissa sibi meminit, lucrique memor fit
Sacrarum lereli fontem circumdare saxo, Per quaepollet ovans, nostris vernantibus aulis ;
Si foret emensus, seplem bis redderet ulnas Ambabus manibus post ouinia follibus eiflet,
Candida septeni species fulgebat in ulnis, Et vacuet formam cera, repleatque métallo.
Ac tolidem mixtas nebulis obduxerat Eurus. Post aliquod spatium, vas teslis exuat assis,
Illic dum frustra duodenis atteror horis, Efflgiemquenovam ferro diffumiget unco,
Tuque domi placidis celares tempora ramis, Concilielque tuis manibus venerabile pignus.
Incusare fidem ccepi fallacis amici, Illud hue lecum veniens déferre mémento,
Nec desunt lacrymaî, cur te praecedere sivi. Hoc Hbabis aquae fonlem salientis ad aslra,
Occiduis quoque surgebant jahi partibus umbrae, Insuper et causam reseret quid vasefigurem,
Vesper et Hesperias ornabat lampade terras. G Et dubios verbis animos tibi firmet amicis.
Cum fletu victos oculos per moenia volvo, Interea triplum solvat cum carminé nodum,
Vocibus bis Dominum, votis iterumque reposcens : Quem poterit fusum reserans ornare metallum
0 quicunque loci custos rectorque videris, , Hune tibi mente locans. Olli sic pangere mando
0 dignare sitim misero reslinguere tantam ! In geminaespecie lunse distinguitur orbis,
Mox de sede sacra vox est allata per auras : Scilicet obscura claraque fugante tenebras,
Sum rerum custos, sum vivi fontis qrigo, Luminis el faciem terras dum verlit ad inias,
Sed sine vase suos mortalibus abnegat haustus : Altéra pars coelotenebris obducta tenetur.
Sit cui cognoscas talis compacta figura, Denique bis seplem lumen mirabilevisu
Scilicet ut calamis septenis surgat ab imo, Evomit in terris glomerata fronte diebus.
Erigat et summum distinguens ausa cacumen, Nam, mirum dictu ! crescunt dum lumina Phoebae,
Ora quidem tolidem colli de vertice flagrant. Instituere Paires nimium solemnia Pàschae.
0 quam gralisonis celebrabat talia verbis ! Sed sursum pallens, utprimum condere lumen
Demum quid faeerem, docuit sermone paterno. Coeperit,et terris nigra vilescere forma
Curre domum, manibusque refer quae mando, mi- Ter septem numerant, quos non excedere soles
[selle; D Sit, sed in his licitum, sanctum solemne requiri.
Aut sipauperies te illud non sinit habere, Quid hic Pascha pium numerus, seu luna figurent
Invida seu furtim rapuit de nocte noverca, Explicet : et triplum poterit dissolvere nodum.
Aut si nulla domi mansit spes inveniendi. Hic memor esto, locum juvenis responsa capessant.

LIBER DE FONTE VIT M.

Tum praesensjuvenis referens haecordine jusso,
Jussa refers, agnosco quidem mandata relalis,
Immortale decus Domino, regnumque perenne
Qui mihi dignatur geminas mandare salutes,
Quique dédit vivo faciem perfundere rivo,
Vimineasque domus frondenti legmine cessil :
Excipit ac nostri scypho libamina voti,
Illius haud dubium nobis praecepta tulisti.
Da, dilecte, manum, mecumque hac nocte quiesce,
Florenlemque domum jam nunc fidissimus inlra,
19 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI
Atque sedens animum recreato salubribus undis,
Ulere vel stratis somno sub nocte tapetis.
Caetera quaequerefers, aurora teste facessam.
Non meritis indigna tuis tibi gloria crevit.
Tanta, bonus hospes sacro de fonte bibisti,
Namque vales doctis aegrum sanare loquelis.
En quaesitanianus, quo vis properemus, amice?
Nec fraudabo torum membris, nec pocula làbris •
Illius oeternum maneat per saecula nomen
Hospitis eleeli, qui me diréxit ad aulam.
Sed cura tanta libi virtus laudesque manerent;
Miror cur tanlis voluisti subdere poenis
Me, qui nil nocui, juvenem sed semper amavi.
Dicere si liceat, placilum culpabo magistri.
Nam quondam placidis cancres cum vocibus odas,
Me ceu dilectum, mulcebas carminé tali :
Consule festinus, propriae, dilecle, saluti.
Te quoque paulatim prsecedens limina pandam,
lntra quae saliens fon'svivus verberat astra.
Ficla fides placili rapuit vesligia pacti,
Condiclôque loco veniens incognitus horror
vocans vocibus
Bisque quaterque Hincmarum,
Hauribam vacuas crebra de voce loquelas
Aure, tuque fidem velans, responsa negabas.
Allitonans donec me misit parlibus islis,
Cunclaque quaeretu'li, docuit sernione paternp.
Confortaré, precor, violet ne cura quieiem ;
Sit libi nuncrequies, spatîo sub noctis opacae,
Et veniente die dictis responsa parabo.
Pallida luciferum sequitur jam filia solis,
0 meus Audrade, sospes sis, somnia linquis,
0 venerande nimis, sanum me somnia Jinquunt
Principio lueis, pacti vel temporis hora.
Perfice namque precor multum laudabilis hospes,
Pignus : et exponas missum cum carminé nodum.
Incipenunc mecum coeleslis gratia carnien
iEterni fontis, ciphri Paschalis, et horae.
Sit régi Domino virtus, laus, gloria semper,
Ulius et faciem precibus poscamus uterque,
Sensibus ut nostris aspirét jussa fàteri,
Qui libi differri jussit sua pocula, donec
/tëlemum fatearis eum, credasque colasque.
De crealione mundi et hominis, cui Deus infundi
vitam.
Incipe nunc mecum cçelestis gralia carmen
jEterni fontis, ciphri paschalis et horae.
Yult eteniin sciri, mundi qui tempora ducit,
Pontum, lelluremque, polosque creavil, el illis
Mre sublili formam speciemque reducil,
Astris qui coelos, variis animalibus arva,
E grege squammoso fluviqs, volucrumque perornai Excepil dignas tanlopro carminé
Aéra, post hominem fecil ratione repertum,
Talibus et dictis effatur conditor illum.
Proeceptuma Deo domini primo impositum, sub poenc
amittendi fontis vjtoe.
Quaequemoventur in orbe novo, frbndentque virent- Vim, quoi sponte sua cuncti periere seqiienles.
Omnia lrado tibi, mihimet tu subditus esto : [que:i Sic viclor serpeiiSj-viclorumsigna levavit,
llla luis vivant, nostris lu condite jussis,
20
A Confero multa libi, nobis lu pauca rependas,
Unius ut ligni tangas ne mala mémento, .
Nam te de limo feci, vitaque replevi
Ut semper vivas, si non neglexeris illud :
Et mecum règnes, senio non fractus in aevum.
Quod si de vetita gustaveris arbore malum, _^^
Conlinuomortalis eris, captivus et ibis,
Fonsque tibi vitae claudetur cum paradiso.
Nam le qui terrae dominum concedo manere,
Carcere flammivomo, Iristi nec lorqueo fumo,
Horrisonique canis rabiem non cernere cogo,
Nec feci gelidum tenebris senlire dolorem,
Alterius fugias domini succumbere jussis.
Cujus suggestu, misero siriseris aclu.
Quas retuli supra, merito succumbilo poenis.
Homopeccans amillit sibi et posteris fonlem vitce.
Eheu ! qui primi rccinain nunc facta parpntis
Qui sprevit praecepta Dei, yitamque reliquit,
Et morlis domino çonsensit, el intulit prbi
Alquesuis patis, omni soboUquesequenU
:
addo. Quas meruit poenas, dominomereatur iniquo.
Qui veliti malum ligni porrexerat Ev*,
Eva viro, mortem cunctisque sequacibus ambp.
Sic homo cum voluit, vitam.pro morte reliquit.
Incipe nunc niecuni poelestisgratia carmen
jElerni fqnlis, ciphri paschalis, et horae.
Ad quem revocalura Deo per poenitentw.m.
Sed tamen Omnipotens rerum cui summa potestas,
Quem fecit hominem doluil, miseràtus et illum,
Dulcibus alloquiis et celsa voce réclamât.
Quofugis, o factura mei? per dévia vallis
Tendis ad ighotas et caeeicarceris aedes.
Sulphureasque domos, (laminas sine fine vomenles.
ïllie mors inimica sedens tua funera sarcit,
Obvia mille tuo praemittens spicula cordi.
Fleclo, miser, cursum, quo sol consurgit eoo •
Est ubi nostra domus, etvivi fontis origo.
Et septem palmaefaciem salienlis amiclant
Fecundoefriiclu, quarum non poma putrescunt.
Temperies veris, flores et rosckla mella,
El miranda suos emillunt gramina flores,
Pulchrius in loto verum nil cerniturorbe.
Hue plangenslacrymansque redi, veiiiamque preçens,
n Et volis exposée libi pia pocula fontis,
Et fructu palmaepeccati vincula splvi :
Namque luae mortis, tu conscius esse videns.
Haeccélébrante Deo démenti carminé verba,
Infelix oculos, gressum nec flexil ad illum,
Sed morlis dominum lethali fonte seculus,
crimine poenas
Hostis ul agnovit reybeari vinclum,
Frau.dedolos acuit, figiique cacumine culmi,
Mortiferum pomum nexit, calamoque draconein
! Extulit, et virga signum pomo colubroque
Ante patrem prolem suam : i;on intulit iliis
Et sibi per campos, urbesque domosque pelivil
21 L1B. DE FONTE VilA\.
Et nemora, sculpi simulacra,»Deumqueprecari
Se jussit, hominumque genus sibi siibdidit omne.
Mitlil: Deus
'' ad revocandum hominemprophetas,
' '
nihil possunl in liac re.
Incipe nunc mecum çoeleslis gratia carmen
JE terni fonds, ciphri paschalis, et horae.
Sed Deus,oelernus hominem saevire métallo
Indoluit, ejegitque viros, quos esse prophetas
Jussit, et errantem dpcuit revocare parentem.
Hi Domini vidërç domum, foniemque biberunt
Gusiayit palmae fruclum, sed nullus eprum,
Vincula nec pptuit caplivi solyerç quisquam.
Christus, fons viloe oeternus, hominem sua morte Qui
redimit.
jEqualis Patri donec de Virginenatûs
Filins advenit, homines relinere labenies, '
El revocare sibi morlis de çarcere lapsos.
Ipse quidem praesensDominus, haec verba salutis,
Eloquio dulci saliens fons, intulit orbi :
Terrigenaequicunque sitim restringuere rivo
Vultis, aeternum çursim contendite fontem.
Unicus ecce Dei fons vitae,jure perenni
Effluonunc largos vpbis silientibus imbres.
Namque meas hominum quisquis guslaverit undas,
Ultra non siliet, felix sed viyet in aevum.
Cemitis ecce quidem praesenlicorpore nalum,
Me Patris aeterni genjtum sine temporis hora.•
De me, deque Paire prpçedil Spirilus àlmus,
Quem seplem palmae faciem quaefontis amictant,
Mulliplici dono dislinctae, myslice signant.
Nam dederam mundp vitam, quam respuil Adam
Humario gèneri gigriens lethale venenum,
Unde fuit lotum, morlis lenebrisqiie pererrat,
Illum qui feci, jam praesens ipse requiro.
Merilo'ëxclusume paradiso.
Eligo namque hominem morieiis absplvere lelhp,
Namqueper excessùm vilain pro morte reliquit,
Proque suis meriUs paràdisi përdidit aulam.
CognitioneDei yaçuus, simulaçra deqsquç
Effigiaresibi studuil, dominosque precari.
Hune ego decrevi, soit mihi subdere colla.
Quid facit? ab furis rapitur deceptus àmore,
Ulque Deum veneratur eum, cui claustra gehennae Qui ponens animam sanclo coinmisit ab ore :
Infèrus et flammae,lenebrisque obducta vorago
Atra manet sedes, spiran|,jbus iiiiilique flammis.
0 factura mei, tristi sub sorte laborans !
Quam feci manibus fadeur, vitaque repleyi,
Ad me defleclas. Nam qui voco corpore sumpto
Te revocaje yolens, yeni moiiuirus in orb.em
Signifer ille quidem lelhi,mortisque repêrtor
Talibus auditis, furiis accensus et ira,
Artibus insimulat fidis ; Sal possumus, inquit.
Cum mater hominum nostro sine numine tantum
Ediderit terris, culpati nescia partus.
Conditor ille pôlens, coeliqui possidet arcem,
In terris hominem primum quem fecit, adivi,
Disjeciquesuis clausum quem sepserat aulis,
Et mihi subjeci, et natos, vulgusque nepolum,
22
A Insuper et proprio complevi dogmate mundum..
Me sine nec prolem maires genuere mari lis,
qui Ex quo nostra volens Adam praecepta secutus,
Seque suosque dédit nobis servire parentes :
Legibus his donec pacto quo nescia fractis,
Tanins in orbe puer, nullius criminis haeres
Inlrat, et antiquas praesumit frangere leges.
Dummihi prbstratum, quaerit sibi surgere mundum,
Hune ego ter tènlans hominem cognoscere purum
Arle mea volui ; heu pulsus dubiusque recessi !
Ergo decet majora virum senlire peïicla.
Morsmihi te sbeiam solilo cum foedere jungam,
nisi cognoscal semper quid possit arnica,
Esse potèst totum revocet per carmina mundum.
- Quem mors alloquitur, regnaturum ubique terrarum.
B
Morsdédit econtra taies de pectorè voces :
Foedera si quaeris, tecum sum semper ubique,
Perfice quodgaudes, lotus quam susdpit orbis,
jEmulus ille tuus morsu degustet amaro.
Erige, nil tardes, virgam, pomum colubrumqùe;
Quo lato digne Dominus veneraris in orbe,
Lexque manet, piiscos subdens tibi jure colonos,
Illius in faciem viçtricia signa levato.
Humano qui mpr§ nisi tua sceplra sequatur,
Serte mea calidam divellam corpore mentem-
Tuque pptens animam rapies, raptamque tpnebis,
Corpus in'pptata çlaudetur morte sepultuin,
Sic quoque cessabit noslrps irrqmpere fines.
Dixerat; et daempn,concusso culmine signi,
C Audet in aeternq tprquendus Sulphuris igné
Infestare Dei faciem, pomp colubroque.
Fons viloerestauratur per Christum ~resurgenlem a
morlis sepUlcro.'
w Incipe nunc mecum coelestis gralia carmen
jEterni fontis, ciphri paschalis, et horae.
Al paliëns Dominus hominum cui cura perennis,
Signa levât contra lignum, pomumque Deumque;
Pro fùrlo pomi sacrum dans incruce pomum.
Hujus non speciempoluit mors fere nec hydrus,
Moxquefugam caperenl, si non vis proxima Christi
Majestasque Dei Leviathan prenderet hamo,
Et natus hoininis mortem mbrièndo nëcarel,
Protinus aima jubet, hostis saevissimacolla
" Divinis slringi vinclis ; lorvumque draconem
Portas morlis e/fringentem.
Jam tornienla preniunl suspecta, trahuntque ge-
[ mentem
. Ad portas erebi, D.ominusquas pbruit, atque
Tartara disrupit. Caecitune carceris aedes
Lux Deus irradians, evertit luce lenebras.
El eripienleme faucibus draconis hominet.
0 nova captiyis faciès luiip visa Tonan^is,
Qui genus humanum rapuit de fauce draconis.
Vincula dissolvit, proedampatrique reduxit,
Armillaequetétras percussit cuspide fauces,
Posse nec induisit sanari vulnus apertum
 25 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI
Tune mortis mprsus praedictus voce prophetae »
Exstitit, et partem rapuit, partemque reliquit.
Primus et ad vitam devicta morte triumphans,
Ter redeunte die, post haec surrexit ab umbris
Christus, et e tenebris lumen resplenduit orbi.
Ut sol post tenebras consurgit luce coruscus,
Condere quem denssenunquam potuere tenebrae.
Sic chaos exsuperans Christus, de morte migravit,
Atque pium celebri cum nomine Pascha sacravit.
Quo transivit enim lux est, et vita perennis,
Dans formam nobis tenebris exsurgere posse,
Si tamen illius celebremus dogmatis hora m,
Lumine quam lunae numéro signavit et almo.
lnferiora legas, si vis haeccarmina nosse.
Explicalio mystica Paschalis et ejus dierum.
Perfice nunc mecum coeleslisgratia carmen
jElerni fonlis, ciphri paschalis, et horae.
Nunc audi, fraier, quaesit displosio nodi.
In gemina specie lunae distinguilur orbis,
Scilicet obscura, clarique fuganle tenebras.
Dicitur hac specie pars terras, parsque polorurn.
Luna hominis figura.
Effigies hominis, manibus plasmata creanlis.
Hactenus et terris conversum lumen ad illum
Vertereluna monet, quae dum sua liimina terris
Volvitet ad coeluni, tenebris obducta tenetur.
Dal hominis formam, qui dum terrestriâ quaerit,
Ingenii lumen terras convertit ad imas :
Excipit et vulgi gaudens dum murmure laudes,
Dispectus coelo, tenebris obductus habetur.
Celebralio Paschoeprohibetur anle luttant xv.
Interea minimum poterit solemnis baberi,
Bis etenim seplem glomerata fronte diebus
Evomit in terris lumen mirabile luna,
In quibus est vetitum sanctum solemne requiri.
Qui duo, quaeCbristum pracedunt tempora signant, Pignora çhara satis, recinas quaesaepius oro.
Ante datam legem primum, sub lege secundum.
Per quaeterrigenaepeccati pondère pressi
Ingénium vitaesibimet conferre volentes,
Indigni coelo,tenebris mersere seneclam,
Morte nec abjecta, meruerunt cernere Pascha.
a Ose. XIII, 14.
EXCERPTA LIBRI
Quas AUDRADUS MODICUS scripsit
(Apuddu Ctaesn.,Script.Rer. Franc, t. II, p. 390, ex ms. cod.eruditissimiviriJacobiSirmondl.)
CAPUT Mil.
Et ecce descendens Dominus, et cum eo omnesi
sancti. Et sedit in confinio oetheris et aeris. Tune;
sel obscuratus est tribus continuis diebus, et luna
tribus eisdem noctibus, el iiullum radium in hoc;
spatio fuderuntin terrain, cum nulla nube tegeren--
tur. Jussitqne Dominusante se venire omnes orinci-
24
A Sed sursum pallens, ut primum condere lumen
Ceeperit, et terris nigravilescere'forma :
Ter seplem numerant, quos non excedere soles
Sit, sed in his licitum, sanctum solemne requiri.
Sic lacrymans, primum coelocum verlere vitam
Coeperit, et terris vilis despectus et esse.
Jam coeloclarus, ter seplemsuppute! illud,
Scilicet in mundo, Christi quo gratia fulget
Témpus : et ex toto conversus corde requirat
Pascha salutiferum, celebri.ratione repertum.
Deque tenebrosa saliens caligine noclis,
Transeatad lucem, Christus quam conlulit orbi :
Ut, tribuente Deo, felix per saeculavivat.
Perfice nunc mecum coeleslisgratia carmen
B ^Elerni fontis, ciphri paschalis, et horae.
Auxiliante Deo cujus mihi-verba tuUsti,
Arcanum fidei reserans, sub nomine Paschae,
Explicui : triplum potuique resolvere nodum.
Marginis et geminas cecini jam forte figuras,
Clara seplenis specie qui fulget in ulnis,
Ac tolidem mixtis varialur torlice nigro.
Vos quoque jam fudi, venerabile pignus honoris,
Septenis calamis, horis totidemque ter ornans.
Hoc fine quisque sitit, frustra contenait ad timbras
jEterni fontis, hic est sapienlia patris ;
Non intrabit enim commercia pectoris atri,
Subdila peccatis nec mens amplectitur illam.
Spirilus ipse Dei, sed qua dignissimus hospes
Expurgans vitiis, septeno munere dotât,
C Perpeluoque sibi mensuram dedicat aulam,
Haecsitiens Iymphaspoterit haurire salubres.
Hoc vas quisquis habet, fontis festinet ad undas.
Haurial et sacris fundat libamen in aris.
Cursibus aethereis, sonitus fit maximus orbi,
Qui tegit hune sonito, monuit me sensibus imis.
Haec,Audrade, tibi modulari carminé dulci,
Sic quoque felici tractabis gutture fonlem
Quaesitum,longo cerlamine, dulcis amice.
Maxima dôii.àtibi coeleslisgratia confert.
Haecmemor esto mei, sacris cum fonderas aris, "
Obsecro, mi frater, nunc felicissimusesto.
REVELATIONUM
anno Christi 853.
]
D pes Ecclesiarum. Qui mox adfuerunt, et adorave-
run.i. Cumque benedixisset eos, dixit : Cujus culpae
est, fralres amantissimi, quod sic alterilur et vexa-
tur hoereditasmea, quam redemit Pater sanguine
meo?Al quidam eorum dixerunt: Domine, culpa
- regum est. Dixit igilur Deus : Qui sunt lu reges ?
Non cognovi, non constilui. Responderunt, ci oixe-
 25 • LIBER REVELATIONUM. 26
runt ei -Ludovicus paler eorum. Dixitque Deus : A Martino principe, libères ab infidelibus, et tuo re-
Ubi est ille? Et adduxerunt eum, et dixerunt : Ecce gno ad honorem nominis mei secundum liberiatem
adest. Et dixit Dominus ad eum : Quare posuisti -fidelium meorum consocies. Nec gens Sçytharum, -
inler filiostuos tantam discordiam, ut ob hoc tam quae regnum. tuum immodice affligit, contra te
acriter fidèles mei vexentur? Respondit ille, et dixit : tuumque regnum praevaleat, et falsi fratres ac re-
Domine, ego nutans quod filius meus major Lolha- belliones tui regrii ante faciem tuam velut fumus
rius tibi vellet obedire, et secundum tuam volunta- ante faciem venti deficiant. Tibique tui filii et nepo-
tem Ecclesiam tuam regere, constitui illum loco tes, si hoc pactum servaverint, succedendo féliciter,
meo ad regendum populum tuum. Sed postea videns dpnee in eo coram me steterint, in regnum succé-
eum in superbia contra te erectum, et nolle acquie- dant. VerUmtamen quia Ecclesias de suo statu sub-
scere ut secundum te gubernaret plebem tuam, sub- moverenon timuisti, et propter te tantum malum
movi eum, et parvulum quem dedisli mihi nomine affligitEcclesiam meam, scias te.sequentî anno in
Carolum videns hiimilem et obedientem, intellexi hoc ipso mense qui nunc est, Britanniam venturum,
dona misericordiae tuae in eo esse, et ideo constitui ibique ila ab .inimicis tuis dehonestandum, ut (f.
eum loco majoris, ut humilis semper et obediens add. vix) vivus.évadas. Ibique morietur perfidus et
secundum tuam voluntatem serviret tibi in ministe- •Bnefandus Viyianus, qui non extimuit.conculcare 110-
rio gubernatioms populi tui. Respondit Dominus, et bilitalem Ecclesiarum "mearum, abbatem se glorians
astantibus sibi dixit : Certe verum dicit, majorem monasterii beali Martini'et caeterorum. Devorabunt
propter superbiam a regno removere voluit, mino- enim ideirco carnes ejus ferce silvarum. Similiter et
rem propter humililatem et obedientiam regnare çaeteri multi corruent, et tu, ut dixi, difficulter éva-
constituit.Ubi sunt? iuquit. Quiprotimis adductisunt des. Si quidem noli tune desperare de recuperanda
ante eum. Et ait Dominus : Lolharius quia dixit, salute, sed quascunque Ecclesias eo bello delibera-
Ego sum, dejiciatur. Carolus propter obedientiam vero, restitue in statum suum, et ego tibi omnesalias
et humilitatem stabiliatur. Quid, inquam, de tertio? quaesunt in regno tuo deordinàtae, cpnsequenter de-
Et dixerunt quidam de astantibus : Domine, arma liberabo. Vide tu omnimodis ut neque pro aliqua
movit in patrem. Cumque gravis sententia de illo ambitione, aut pristina temerilate, iterum a suo
jam immineret, aliî de astantibus dixerunt : Domine, ordine vel statu eas amplius removeas, si pactum
opus bonum in.ventum est in-eo. Nam licet multi meum quod hodierna die tecum pepigi vis inviolabile
ejus causa de luo sint absumpti servitio, tamen ille permanere. Quod si hoc tu non servaveris, nec
studet ut de alienigenis loco eorum tibi alios acqui- verba pacti mei libi se conservabunt. Et tu, Ludo-
rens subroget. Etait ad haec Dominus : Lolharius, C vice Germanorum rex, accipe sceplrum regni et co-
quia opus bonum inventum est in eo, slabiliatur et ronam liane in firmamento pacti hujus. Quod sieon-
ipse. servaveris, duce beato Paulo principe, erit in génies
CAPUT IX. quae sunt adhuc infidèles apud Germanias felicis-
Veniant igitur ante me, et inibo foedus cum eis, simâ dilatatio tua. Si autem tu hoc non conserva-
quod non liceat violari. Tune jussu Dei adductus est veris, nec pactum meum quod ego tecum pepigi
et Ludovicus Italorum rex, filius Lotharii, et statut! stabile manebit. Tu autem, Ludovice Italorum rex,
sunt hi très ante Deum. Et dixit Dominus Carolo : accipe sceptrum regni. et coronam banc in firma-
Tu puer meus, si humilis et obediens fueris, et per- mento pacti hujus. Quod si servaveris, duce .beato
manseris coram me, et Ecclesias meas reslitueris in Pelro principe, erit contra gentes quae opprimunt
statum suum quo ordinavi eas, et unicuique ordini regnum tuum, felicissima extensio tua. Sin autem,
et istud. Hi enim très principes, quos
congruum suae religionis reslitueris caput, et ordini mutabitur
unicuique propriam legem tenere feceris, et a ra- duces et adjutores cum exercitibus suae speietatis
pinis et deprsedalionibus et ecclesiarum violationi- vpbis dedi, ab imminent! damnatione mundum suis
bus omnem populum qui libi jcommittitur cessare, inaestimabilibus precibus mode eripuerunt. Sine
nulla ve-
feceris, et unicuique homini justiliam servaveris, et P quorum ut ordinavi ducatu et proteclione,
corde bono et optimo voluntatem meam semper se- slris congressibus cedet prosperitas. Servantibus
culus fueris, ecce do tibi sceplrum regni et coro- quoque vobis, ut dixi, pactum hoc, quod hodie so-
nam : et ut inler le et fratrem tuum Ludovicum lemniler vobiscum pepigi : tune hi duces et coram
Germanorum regem pax sit perpétua, et ipsa, qua me vestram vestrorumque regnorum causam semper
parlilum est reguum inler vos cum fugarem ante peragent, et quoeunque, sive ad bellum, sive ad pa-
faciem vestram Lotharium, erit divisio regnorum cem, processerilis, vestri vestrorumque duces opla-
vestrorum, nec tuus in partem Lotharii, nec ejus in tissimi et invicli prolectores erunl. Haec complens
parlem tuanrprocessus. Et tu, Ludovice, in sermo- Dominus ordinavitin omnibus Ecclesiis , principes
nibus islis eumdem babeas mecum pactum firmatum. sive pastores suaebonaevoluntatis, dans finem his
Simihter et tu, alter Ludovice, Italorum rex. Et in- qui falso vocabulp censentur pastores. Similiter ca-
ler vos très pax perpétua in his verbis et în hoc pita plebium universorum Christianorum. Et bene-
: homi
paclo maneat. Et ob hoc quod mihi in hune modum dixit mundum dicens Quia pro iniquilalibus démentis
servierilis, do libi, Carole, ut Hispanias, duce beato num modo quasi jam damnatus omnibus
87 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPILIBER REVELATIONUM. 2b
appares, nûoc accipe benedietionem meam et esto».A Nam ego, si esse posset, satis hoc-vellem.Est enim
fecùndissimus hoc anno seqùenti, ut nulli dubium mihi consaiiguineus. Ago ergo ut moneo, et si ali-
maneat quin ego,his tribus diebus, quibus solis et quid"indedignatus fuerit ostendère tibi Deus, non
lunaeradii se" absconderunt, ,visitaverim Ecclesiam abscondas a me illud, in fide Dei te obtestor. Cum-
mearo, «jusque causam disposuerim. Factumque que orarem. solito prb fratrum salute* etiam et. pro
est. Et haec percomplens Dominus, ascendil super supradictp negotio, ecce'Dominus dignatus est me
omnes -coelos"in dextera Patris. Venit quoque anni- audire,' et deseendens de.coelo lumine sUo circum-
yersarii dies, et sermo Domini completus.est in Ga- fulsit me in loco quo eram orans, et dixit : Male-
rolum et exercitum ejus. Namque Vivianum ab ho- dicta dies qua erit BurGhardus episcopus. Et haec
stibus interiectum devoraverunl ferae silvarum, et dicens, in coelumrediit. Unus autem ex angelis qui
multae Ecclesise ab oppressoribus suis, ut Dominus cum eo vénérant, ad dexteram mihi remansit, et
praedixerat, eo bello sunt deliberatae. Mandaverat ait : Nosti quid dixerit Dominus? Et aio : Domine,
hoc legatus Ecclesiarum Carclo régi per Rothber- apertius scire vellemi At ille dixit: Omnibus diebus,
nura quemdam cubicularium régis, et omnem tex- quibus fuerit Burchardus episcopus, stillabilira Dei
tum narrationis exposuerat : quod rex obedire ne- super omnes ecclesias usque ad ruinam illa'rum. Id-
glexit, sed inhoneslissime a Brilannia reversus, ùori g; circo excommunicando prohibet ordinaiorem ejus
restituil Ecclesias in ordine suo. Quàmobrem ad- Altissimus, ne imponat illi manus in benedictione
duxit Nortmannos in Gàlliàs Deus, qui eas terra episcPpali- Et haec dicens,' Dominum secutus est.
marique-vastarent, et immanitas omnium malignan- Ego autem adorans etgraiias agens, retuli universa.
tium velut ira Dei coepit umdique in partem horum archiepisçopo meo, qui mox scriplum misit oracii-
regum effervescere. Tune legatus Ecclesiarum tri- lum istud régi Carplo. Et ego conventui episcopo-
bus diebus et noclibus continuis, terlio sine cibo et. rum, qui pb hoc Sénonas convenerunt, monënte jam
potu, coram Deo permansit, ' brans ut misereretur dicto archiepisçopo,. retuli illud. Qui primo quidem
populo suo, et non subtraheret inducias datas. Qui noluerunt prdinare episcopum eumdem Burchar-
iterum flexus ad pietatem miserlus est, et uîcunque dum, tara evidens Dei oraculum pavescentes. Sed
ex parle mitigavit iram furoris sui, sustinens adhuc imperium régis postea, et mullorum episcoporum
lnduciarum spatium. ac principum regni consensus praevaluit, et mense,
' quarto anni lnduciarum noni, ordinatus est episco-
. CAPUT XV .
pus. Cujus ordinationem aperte ira Dei mox seciita
Et factura est anno 853, hoc est lnduciarum nono, est, et seqùenti mense per totum mundum vento
tertio mense, iterum evocavit me rex Carolus ad se. Q < urente percussae sunt vineae, tempeslates et tonitrua
Et cum principibus Ecclesiarum, testibus Waniloae, et pericula coelilus ultra quam dici possit emissa.
Hincmaro, Amalrico, Leopardulo, venerabilibùs ar- Eodemque anno Nortmanni per Ligeils alveUm
cbiepiscopis, praesentéGhrisliariissimàregina Erme*- ascendenles monasterium sancti Martini Turonense,
trudei coepit"percontari de his omnibus, vel si in et basilicam ejus loto orbe venerabilem, nullo ob-
aliquo potuissem deprèhendi mendacio sciscitari: stante, mense nono incendunt. Corpus autem beali
At ego in sermone Domini iterum illi ut supra scri- domni' Martini clerici ejus inde fugientes secum
pta sunt omnia enarravi. Qui coepit iterum atque portaverunt in monasterium raonachorum quod di-
iterum promittere quod infra duos nlensës sancti citur Cormaricus, eideiri sanclo subjectum. Tune
Martini ecclesiam, seu caeteras, quae videbanlur pactum quod pepigeral Christus cum regibus irri-
aperlae, in suo ordine restituisset : quod non adim- tum faclum est, quia non ad emendationem se ullo
plevit. Sed ad provocandaiii adhuc iram Omnipoten- modo, sed apertissime ad provocandam super se
tis, accersivit quemdam diaconum, nomme Bur- magis iram Dei bmnipolentis converterunt. ldcirco
chardum, qui eràt e partibus Lotharii régis, et com- et omnis pax rupla est, et omne malum ilerum ceu
meridavit illi Ecclesiam Carnutensium, ut esset in reviviscens super omnes ecclesias velut intolerabilis
ea pontifex ; ac si nullum in regno dignioris nominis D
1 maris procella, superinundavit; ut nulli dubium esse
clericum invenire potuisset. Et dixit Weniloni Se- posset fideli aut infideli ira Dei coelitus Ecclesias
nonum archiepisçopo, ut eum ordinaret episcopum. omnes, et totum mundum undique et ubique con-
Vocavit autem"me idem archiepiscopus ,. et dixit : quassari. Tune maxima pars legationis meae irrita
Scio ad iram Dei prpvocandam regem nostrum Ca- facta est, el omnis confusio et malediclio coepit su-
rolum egis^sè, ut Burchardum a partibus Lotharii perinundare.
evocaret, et pastorem Ecclesiae constïtuérei. Nam CAPUT XVIH.
de eo perunivérsas regni hujus ecclesias fama Apdi me, frater. Hic est fons, de quo îuulto la-
et dictu horribilis divulgata est. Sed si esse posset bpre e( studio edidisli venerabilem librum quem
ut Dëi jracundia non pïoyocaretur, quia apud sae- bene titulasti de Fonte vitae. Et dixit mihi doctor :
culi causaih strenuus esse dignoscitur, rogo te om- Reçpgnpscescyphum istum :. de eo quidem carinina
nimodis ut ores Deum, qualenus dignëtur tibi osten; clara in memoralo Libro vitaefontis composuisti.
dere, si esse possit ullo modo, Ut secundum ejus vo- CAPUT XXIV.
junlàtem idem Burchardus fièri merealur episcopus. Et lune coepit (Deus Pater scilicet) a priucipio
29 ALDR1CICENOMANENSISEPJSCOPI VITA. 50
universa dmendo repetere, dicens : In die, Fili, A ulla poenitenlia in eis perdurant Cumque in hoc
qua secundum tuam humanilatem resurrexisli a crebr'o ab illis dispectus aflicerer taedio, evaginavi
mortuis, postulasti a me omnipotente Pâtre tuo, om- gladium meum ut inleriicerem eps, et quantae infe-
nipotens Fili, mihi per omnia coaequalis,et con- licitalis essent, ac quantae apud me dejcctionis,
subslantialis , et dedi tibi gentes in haereditalem. Et- ostendens , diem sanclissimum et celeberrimum
nunc vides quomodo quos redemisli te deserunt, et Paschae ritu pagano in medio eorum apud urbem
contra le, qui te cognoverunt et adorare didicerunt, Parisiacam màculari permisi ; ut vel sic experiren-
arma tyrannicâ cum sacramento militari partis ad- lur morlem sibi instare vicinius, qui Pascha sa-
versae sumere non sunt veriti. Ego quidem, Fili, crum in celeberrimis suorum locorum basilicis di-
mullas inducias, te volente, ut ab bac nequilia poe- gni celebrare minime viderentur. Sed illi menle
nitendo resipiscerent, pro eis me aequeet te, acSpi- superba in suis.sceleribus obstinatissime obdurue-
ritum nostrum a te meque ajque procedenlem, no- runt, el ego exsurrexi in ira ut delerem eos om-
bisque per omnia coaequum et consubstantialem, nes. Sed lu conlinuisli me, et has decennes inducias
exoranlibus sanctis tuis illis concessi: quas neglexe- voluisti illis mecum inseparabilis voluntas ad poeni-
runl, et in superbia omnia haec pro nihilo duxerunt. tenliam adhuc dare, etc.
Auxeruntqùe potius sibi opéra neauitiae, et absque B

ANNODOMINIDCCCXTI.

ALDRICUS

CENOMANENSIS EPISCOPIIS,

GESTA ALDRICI
A D1SC1PULISEJUS SCRÎPTA.
(ApudBaloz.,Miscellâneahistorica,tom. I.)

I. C secrele.psalmos SUPSçantans, în,stinç.tvidiyinp.çprde

Domnus Aldriçus Cenomanicaeurbis episcopus, admpnitus est ut mililiam. saeçularem (Hmillere.tet
natione patvis ex parte Francus sive Saxo, matris Domino solumniodp famulari sluderet. ipse quoque
queque ex parle Alamannus atque Bajuvarius. Pater adhuc tenerae aetatis erat algue pube, tenus,. Tune
ejus nominabatur Sion, mater quoque ejus Gerildis. primo is.. se incipiebal, timens valde ne hoc illi
Proediclus ergp episcopus regia ex progenie orlus diabobea ex parle suggereretur, phnixe Deum der
atque aliis nobilissimis pareplibus est procrealus. preçatus est ut, interçessione beatas Mariae.,in enjus
• Ab infanlia autem cum episcopis enulrilus atque ab ecclesia prabat, si d.ivinitusjani dicta vplim(lfjsin ejus
eis nobiliter et sapienler est insiruclus; ecclesiasticis corde versaretur, manifestum ei pro sua, îpisericor-
quoque djsciplinis vplunlarie se submillens, ordina? dia faceret ; sin autem diabpliça immissip esset, simi-
biliter ppngruenlerque est inçpnnexus. Jam enim liler et hoc illi noium faceret, Tpiis itaque nisibus et
duodecim annps habens, a jam dicto pâtre suo ad fleçtendo genua, pectusque tundendp, ante proedictse
palafuini deductus est, et glpriosp Carblo Franco^ sanctae Mariaearam deprecatus est ut, Dominiex hoc
rum régi atque domno Ludpvico ejus filio honorifice meruisset facere, voluntatem, ut diabolus eum sedu-
commendatus, et ab eo est décerner susceptus. Ipse cendj nulluni locum haberet, Jpse eiiim fljyinitus in
viddicet omnibus bonis moribusque dulcibus qrna- D antedic|a pppa voluntate confprtatus et firniius subju^
tus, pmnia omnjbus façtus est., et tam régi quam gaïus est et plenius cprrobpratus, Ddnde coepit.tpto
omnibus ejus optimalibiis et regifamulaniibus, Do- corde rpgare Deumut si diaboli psset exhqrtatip, rece-
mino annuente, placere meruit. Per diem itaque deretabep, et si divina es,sefgratia, pleniter eam se-
régi et fidelibus suis aipabUiter niiliians, Domino çund.Hmpd voluntatepi adimpîere.niçruisset. In bac
autem nocte et secrète lotis nisibus et yigilns atque autein intentinne ferme dimidiuin ajinum. corde an-
orationibusserviens, graliam diyinam nierait asse- gens, angejica et divina cpnfortatjpne suffpltus,ad re^
qui, Sed sollicite evenerat u( quandpcunque lpcus ei gem deprecaturus accessil ut saecuiarem ini.litiamtl|-
eveniret, in ecclesia Sanctae Mariae quae est cpn- miltere ei. ljceret et mililiae spirituali se çpnjungere
slructa in Aquisgrani palatip secrele psalmps decan- atqueenni Dominofamulari permitlergt,. Nullp tai^en
laietet orationes faceret. Quadain autem die in prae- nisi tantummpdo uno Deum tinienli amico suo et
dicla ecclesia SanctaeMariaein sinistra parle altaris çharissimo famifiari hoc confessus est, timens quippe
 81 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 52
ne si hoc sui intelligerent parentes et amici, ei hoc: A dictis artibus doclissime erudivil. Videnles igitur
facere minime permitterent. Rex aulem, haecaudiens, eum antedictus pontifex domnus Drogo et cunclus
oppidotristalus est, promittensque.eidupdecimel am- derus sive populus in jam dictis ministeriis et do-
plius cpmitatus se daturum sihcc dimilleret et inisuai ctrinis magnum habere studium et multos doclores
militia perseveraret. Ipse vero a rege hoc audiens ait, et magistros nobiles fecisse, in majus eum minisle-
eiiamsi dimidium suum regnum ei'daret, ipsam vo- rium, quamvis coacte sublimaveruntet primicerium
luntatem propter hoc non dimitteret. Videns autemi secundum Romanum ordinem eum esse constilue-
rex se illum ,a sua intentione non posse avertere, runt, totumque clerum tam civitatis quam et mona-
concessit.ei licenliam et locum ubicunque eligeret steriorum, sive totiusillius civitatis parochiae,eisub-
in suo regno. Tune ergo ipse, inspirante divina ditum esse praeceperunt, et magistrum omnium eum
gratia, petivit locum sibi dari in quadam civitate cu- constituerunt. Ille enim in his studiosissime Do-
jus vocabulum est Mediomatricis, quae et alio no- mino serviens, omnibus bonis hominibus amabiliter
înine Metlis vocatur; sibjque cum duobus'clericis; famulari meruit; eumque cuncti boni ita amabant
lantummodo postulavit dari praebendam.Rex autem quasi semelipsos ; et quidquid eis imperabat, liuen-
et hoc concessit, et quantum volebat sibi dare spo- ter faciebant: Audiens autem Ludovicus imperator
ppndit. Tali enim cenditione licentia accepta, a rege B Francorum ejus opinionem, ad se eum vocavit, et in
osculalusest, et ad jam dictam urbem feslinando suo palatio, volenle vel nolente, eum seniorem sacer-
profectus est; ibique amabiliter et dévote ab omni- ddtem suumque confessorempraeesseconstituit. Qui
bus susceptus, el clericus ab episcopo ejusdem ci- et ibi omnibus palatinis bonis placens, ul solitus
vitatis etcuncto clero divinis benediclionibus decan- erat, omnibus omnia factus, ab omnibus honora-
tantibus et hymnis spiritualibus modulantibus con- : balur atque venerabatur. Ita quoque omnes eum di-
fortatus est, et vestimentis clericalibus indulus, et ligebant, si fieri potest, quasi"semetipsos, ejusque
manuumimpositionibus ab episcopo et acunctis sa- jussionibus in omnibus quasi senioris voluntarie
cerdotibus clericali benedictione cpnsecralus, iiiter • et bpnp animo pbleinperantes erant. Quatuor aulem
seniores fratres est collocatus. Deo igitur ibi tolis ni- - menses cum imperatore in suo palatio nobiliter de-
sibus die noctuque deserviens, faclum est ul multos gens , eique amabiliter serviens, nec ad unum diem
Domino lucrifaceret. Cantum quippe Romanum at- , licenliam exinde .evadendi et iii patriam pergendi
que Grammaticam sive divinaeScripturae seriem hu- ; impelrare valebat. Episcopatum ei quippe quoddam,
militer discere meruit, quibus et donanle omnium cujus vocabulum est Cenomanis, eligente eum ejus-
Dominopleniter atque doclissimeinstructus est. Post dem provinciae archiepisçopo Landramno atque
duos quoque clericatus sui annos ab episcopo ejus- G comité ejusdem parochiae Rorigone, sive omni-
dem civitatis nomine Gundulfo in ecclesia Sancti bus praefixaeparochiae nobilibus hominibus, atque
Slephani diaconusest ordinatus. In ipso igitur gradu cunçtis palatinis, et clero et populo, per baculum
très ferme annos militàns mirabiliter et docte quo- Landramni Turonicoecivitatis et praedictaiparochiae
tidie diaconalus sui adimplere certavit officium. metropolilani jam dictum episcopatum in sua prae-
Mbf.tubquoque jam diclo Gundulfopraîdicto ordina- senlia et eo insliganle a Ludovicogloriosissimo im-
tore suo, alius episcopus in eadem civitate nomine peratore, oranlibus cunclis, cura pastorali est com-
Drogo, filius Caroli piissimi imperatoris, subrogatus missum ; qui et hoc refugiens, et nolens praîdiclum
et ordinatus est : qui videns praedicliAldrici levilae episcopatum suscipere, omnibus tamen1, licet coa-
intentionem et studium bonum, quod lam in mini- ctus, hortanlibus, ipsum sacrum suscepit ministe-
slerio suo quam et ergà omnes habebat, coepit eum rium. Ordinatus quoque a suo praedicto metropoli-
exhortari ut sacerdos efliceretur. Noluit autem jam lano et caeterisnobilibus et sapieniibus episcopis in
diclus diaconus Aldricùs neque ausus est divinam idipsum convenientibus, eligente eum clero et po-
repellere benedictionem , ad quam saepissimevoca- pulo in praedicta civitate et in ipsa matre Ecclesia
batur a Drogone ejusdem civitatis episcopo et suc- die lï Cal. Januarii est, anno igitur incarnationis
cessore jani dicto ordinatori suo, dum nobilifer de- D Domini nostri Jesu Christi octingentesimo trigesimo
gebat in diaconalus officio, eligente eum clero et et secundo, episcopusest consecratus.»Tertio autem
populo presbyter est ordinatus. Ipse autem melius; die post ordinationem suam jam dictus domnus im-
ac melius virlutum pollens actibus, mullosque eru- perator in suam adveniens civilatem, gratias agens
diens suis praedicationibussive bonis exhorlalioni- Dominum laudavit quodjam ordinatus erat episco-
bus, multos et innumerabiles Deoet sanctae Eccle- pus. Praedictus ergo pontifex domnum Ludovicum
siae lucrari meruit. Demum quoque eligentibus fra- imperatorem cum psallentio et hymnis et "caniicis
Iribus, et suadente sive exhortante episcopo suo> sive crucibus el caeleris divinis oraculis bénigne et
Drogone, licet coacte, senior cantor ibi sublimatur. sapienler suscipiens, eumque ad ecclesiam manu
In sebolis vero in quibusjam magister erat consti- tenens et deducens per altaria orando, suis preci-
tutus sapienler multos et innumerabiles in supradi- bus, eum Dominocomraendavil. Suprascripto igitur
ctis artibus erudiens, magnum lucrum in sancla Deii imperatori omnibusque suis nobiliter et dulciter fa-
Ecclesia facere meruit, imo innumerabiles in jami mulari studuit, ibique domnus imperator Ludovicus
a Vide Annales Berlinianos, an. 832.
 55 '-.•'. VITA. 34
nativitatem Domini noslri Jesu Christi, praefaloAl- A clesiaetam infra suam parochiam quam et extra fa-
drico episcopoet suo clero sapientissime et honori- cere meruit, et muitos Dominolucrari meruit. Fecit
fice officium peragente, solemniter celebravit. Octo igiturpraedictus Aldricus pontifex in praescriptoclau-
quoque dies in.eadem civitate domnus imperalor re- stro recta nova et dupla, in quibus et diversas man-
sidens, villam quamdam quaeBrogilus et Novavilla siones ad opus fratrum et ad eorum,nécessitâtes pro-
nuncupalur cum omnibus ad se pertinentibus, quae curandas mirabiliter el nobiliter construxit. Insuper
dudum inde abstracta et in beneficium data fuerat, et in jam diclo clausiro fecit ecclesiam , in honore
per suum praeceptumei atque Ecdesioe suae sedis sancti Stephani a novo, quam et in honore praefixi
sive clericis et domini servis inibi Domino famulan- sancti Stephani et.omnium sanctorum quinta Iduum
tibus jure firmissimoperpetuis temporibus possiden- Novembris,solemniter.consecravit; in qua et in ipsa
dam reddidit. die consecrationis ejus signum apparuit mirabile.
II. Quidam enim sacerdos inibi suos Vfautos perdidit
Praedictusquoquepontifex, in primo pontificatus dum praedictumsacrarelur templum ; quos quidam
sui anno, aquam per aquaeductumin praedictamci- clericus inveniens, furlim de ipsa ecclesia nova ex -
vitatem Cenomanicam., quam nullus hominum ibi portare cupiens, de praedicta Sancti Stephani et om-
antea venire viderai, suo opère et bono ingenio ad- B nium sanctorum ecclesia exire non potuit, nec ipsos
ducere meruit, omnibusque qui antea valde aquain- wanlos secum déferre valuit, antequam eos in ipsa
digebant, nec eam nisi per magnum laborem eatenus ecclesia videntibus multis ejecit, et fuga lapsus eva-
habere poterant, suflicientem, auxiliante Domino, sit. Fecit namque in praedicta:ecclesia altaria sex ;
.habere fecit. Unum siquidem vel duo modia aquae quorum unum sursum posituriiin média absida col-'
infra civitatem antea emere nemo valebat nisi unum localum in honore sanclae Sophiaesacravit, et reli-
denarium afferentibus eam de Sartha vel de aliquo quias Domini nostri Jesu Christi, tam de spongia
fonte dedisset, quoniam nec puteum inibi aliquem quam et de sandaliis ejus propriis, in confessione in:
habebant. Ideo lam chara erat. In ipso quoque anno ec facta ccllpcavit. Fecit quoque atque sacravit jam
claustrum ubi sui canonici conversari regulariter el diclus pontifex in superiori et in dextera parle ipsius
canonicepossent oedificarecoepit,qui anteanunqiiam, ecclesiaealiud altare in honore sancti Stephani, et
ut fertur, claustrum habere meruerunt, sed per ci- sancii Vincentii, ac sancti Gervasii, sanctique Pri-
vitatem hue et illuc vagantes et dormientes et dis- vati, sive sancti Quirini, atque sancti Naboris, nec-
currentes, tam in nocte quam in die, per diversa non et sancti Nazarii martyrumGhristi, et in eode-
domicilia manere solebant, et propter hoc impedi- center eprum rdiquias colleçavit. Fecit namque
mentum ad officiumdivinum occurrere, ut decebat, C jn supericri et in .sinistra parte ipsius-ecclesiaeter-
minime valebant ; eisque suam domum, in qua ma- tium altare, atque sacravit in henore sanctaeDei ge-
nerent, et solarios sive cellaria et alia aedificia,quae nitricis Marias,sive sancti Clemenlis RomanaeEccle-
ad suum opus habebat, tradidit. Et non in hoc suf- siae episcopi et martyris, et sancti Albini, sancii
ficiens erat, sed etiam alias domos per circuitum Amantii ac sancii Arnulphi, seu sancti Martini, at-
nobiliter, sicut ad hoc opus decebat construere cer- que sancti démentis primi Metensisurbis episcopi,^
tavit. Praefalus ergo pontifex fuit vir milissimus et atque sancti Audoeni, neenon et sancti Martialis, ac.
sapiens valde, lingua erudilus, psalmos omnes per• sancti Benedicti, et sancti Paterni, et sancii Silve-
ordinem memoriter relinens, et in eorum sensibus; stri, confessorum Domini, et in eo propriis manibus
subtilissïma exercitatione limatus, lingua quoque ini decenter praediclorumsanctorum rdiquias in confes-
lectione posita, et exhortator omnium bonorum ope-• sione ipsiusallaris collocavit.In subteriori ergo parte
rum, plebique florentissimaesalularia praedicansfidei[ et in absida ipsius ecclesiae,fecit et consecravit quar-
caiholicaeel apostolicae,immaculateconservare peren-• tum altare in honoresancti Stephani et omnium san-
nilersuamonita salularia praedicans, corda fideliumi ctorum, et in eo sancti Stephani atque aliorum mul-
corroborans, orthodoxaefidei semulator ac defensor• _ torum sanctorum rdiquias propriis manibus decen
fcrlissimus, paupertalis amator, ergà inopesnonsolumr ter collocavit atque conclusit. In dextera igitur et
milis, sed etiam sollicitus, captivorum etiam redem- subteriori parte ipsius ecclesiaequintum fecit altare,.
plor, orphanorum quoque et viduarum largitor, ne- quod et consecravit in honore sancti Pauli et sancti
cessaria tribuens, amator religiositalis Christianae Jacobi apostoli et sancti Mafthaeiapostoli et evange-.
normae, et religiosevoïentibusvivere et Dei timoremi listae, et in confessione ipsius altaris praediclorum
habere in suis praecordiisdileclio residens ; vir veroi sanctorum apostolorum rdiquias propriis manibus
erat mitissimus atque suavis omnique bouitate or-. decenter composuit atqueconclusit. In sinistra et
natus, amator cleri omnisque populi Chrisliani, tar- in subteriori parte ipsius ecclesiae sextum fecit al-
dus ad irascendum, etvelox ad miserandum, nullii lare, quod et consecravit in honore sancti Theodori
pro malo malum reddens, neque vindictams secun- et sancii Juliani atque sancii Lamberti, martyrum
dum meritum tribuens ; sed pius et misericors erat; Christi, et in confessione ipsius altaris eorum pi-
omnibus, cunctos altrahens, neminemque dissipans. gnora propriis collocavit manibus.
Magnum gregem adunare in unum et ingens lucrum, 111.
adininiculanle Domino infra sinum sanctae Dei Ec Anno siquidem incarnalionis Domini noslri Jesu
 :SS ALDR1CICENOMANENSISEPISCOPI 56
Christi octingentesimo trigesimo et quarto, indi- A tali quippeparle ipsius ecclesiae, in ipso solârio fecit
fc'tiohëtfero trédecima; et ari'noimperii domni Lu'do- atque sacravit altare in honore omnium sahclorum;
vici piissimi imperatoris vigesimo êtsëcuhdp; ânrib in qùo et niullorum sanctorum pignorâ propriis col-
vero ordinationis praescripti Aldrici episcopi tertio, locavit manibus. In siriistra àutera parie ipsius ec-
praedictathecclesiam jam dictus pPntifex solemniter clesiaeet in sinistre deambulâtoriô in orieritaliparié
et decenter dedicavit. Iki praescriptonamqu'e Gâlén1 fecit et consecravit altare in honoré sancti Dîdriysii
darunvdié, Turohis-imètropoliscivitate per 'coriseri- et Sancii Laurentii, -ac sancti Bëmigii sàrictiqùe
sum et electionein Landramni praedictae Turbnieaê Medardi, seu sancti Bôhifâcii et sancti Rustici; nee-
urbis archiepisçopo sive aliorum episbôpôrunl âtqué non et sancti Eleuihérii mârtyrum et confessbrum
muhorum abbaium atque comitùm necnôh et alio- Christi, et ePrùiri rdiquias in ipso propriis manibus
rum innunïerabilium prudenliùm virbrum a Ludb- collocavitaltari. In praedicto videlicetsinistré solari
vico praescripto imperatore, cura Genomariicaeùrbis et deambulatorio in medio aliud fecit et sacravit
et sollicitudo lolius populi ipsius urbis parochiae Al- altare ih honoré sàriciaeDéi genitricls Màriaèà'c san-
drico praefatoepiscopo Commissaest; cui omnipo- ctae Anastasiàe sahct-àequëCàeciliae,toëcnortet bm-
tens Deus; supplidter bramus, Una nobiseiim tribûât • nium sari'clarûm virginum, et pignorâ sanctârum
requiem senipiternam et vitam aetërnam. Praescripto B virgihunï ih ëo mùlta propriis collocavit manibus.
videlicet anno incarnationis Domininostri Jesu Chri- Deorsum quoque et in dextera; sive orientàli parte
sti -, undecîmo quoque Galéhdarum Dêéëmbrîs die praefataè ecclesiaefecit ël consecravit altare in ho-
solemniter consecravit jam dictus Aldricùs poniiféx nore sancti Ambrosii et sancti Benedicti, sanctique
absidam marris et sënioris civitatis ecclesiae, quà'wi Gregorii, ac sancii Augustin! sive sancti Juliahi at-
a novo fuhdavit et miràluililër ornavit atque fabri- que sancti Hieronyriii; neenon et sancti Vigoris
cavit, in qua et altare mirabiliter fab'ricatumet com- Christi confessoruni, et eorum in ëo decenter et
positum construxit. Jam dietam quippe absidam usa ecclesiastico more collocavit rdiquias. Extra cho-
cum praefaloaltari consecravit In honore sancti Sal- rum scilicet el in dextera parle ipsius ecclesiaefecit
va loris et sanctae Dei genilricis Mariaeet sanctorum et consecravit altârë in honore sancti Gëbrgii et san-
marlyrum Gërvasii et Protasii; sed et sancii Sté- cti Fèlicis, ac sancti Sympboriaiïi sive Sàn'cïiSixti
phanie in que et rdiquias sancti Salvatpris et sanctae atque sancti Tiburtii, sanctorum quippe Mârcellini
ejusdem Dei gehitricis Maria?-,àtquè de propriô cor- et Pétri, et ëbrurii in eo decenter 'collocavitreliquias.
pore sanctorum iriâVlyrumGervàsii et Protasii, sive In siiiîslra namque el iii Priéntàli parte ipsius eccle-
sancii Stephani in soepedicloaltari, propriis manibus siaefè'Citet sacravit altare in honore sàrictàëiScnolà-
decenter collocavit et mirabiliter coniposult. Aliam " sticàe'ét sanctae A'giièlisà'csàricfaeLùciàè, âtqWésan-
quoque partem praescriptaematris et civitatis eccle- ctae L'c'desihdâv,sivé sanctae Afrae, sànclaÇqùeGere-
siae, Cujus consecralionîs dies peïiilus ab omnibus t'rudîs 'et sanctae Aldeguhdis,virgîriùmGhi'isti', 'et iii
ignorabalur, inpraedicto Domini Salvatoris noslri eb earûiii reliquias propriis decéïiier cbllôcavît ma-
Jesu Christi nomine et sancloeDèi genilricis Mariae; nibiis; Exlrâ'chorum autehi in sinistfa parte ipsius
sanclorunique marlyrum Gervàsii et Protasii, atque ecclesiaefecit et consecravit altare in honore sàn'cue
sancii Siephàrii; recpnciliâvit atque solemniter dedi- Agathaeet sanctaeFelicilatis ac sarictaeSabinaë sàn-
cavit. In praefata namque ecclesia senior! aliària ctàequeEûphëmiaesive"sanctaePerpétuéeàtquè sanclae
construxit et a novo fundavit, atque in sùpradicta dië Brigidaë,neenon ét^ànctae Gëhoveïae,virgiiium Chri-
sacravit numéro ïfecem : et nomina super ea 'eô'rum sti, èt'éa'rum ih ëo decenter propriis manibus collo-
sanctorum, ïn quorum memoriis ea Consecravit, de- cavit reliquiàis. Ih média quoque Ecclesia fecit al-
super ascribere jdssit- qùaeet à'dhue pèr singula al- tare in quo et cruciïixum Domininôslri-Jesu Chri-
taria inserta singillatim et distincte ac diligentér ih- sti 'àùréëi àrgèntp mirabiliter fàb'ricalum eréxil, et
vcsligantibu'sreperïri hodierna dië queunt. Deambù- ipsuiïi altare in média ecclesia posiluiïi in honoré
laloria siquidem sursum per tolum ih cîrcùitu h sanclissimaeTrinitàtis ih eo decenter propriis 'côl-
ipsius ecclesiaefecit, in quibus et àHarià quînque locaVit manibus. Antedictus igitur Aldricûs Ceno-
nobiliter construxit atque sacravit. Primum ériimift manicae praefataèurbis episcopus anno incarnationis
dextera etiri orîeùlali parte altare in praedictisdeam- Domini nostri Jesu •Christi octingentesimotrigesimo
bulaloriis positum sacravit in honore sancti Martini etquinto, et aiino imperii piissimi Ludovici impera-
et sancti Hilarii, ac sancti Germani sàncliquè Vè'da- toris vîgèsimo et lerlio, anno siquidem ordinationis
sli, sive sancii Domnoli atque sancii Càrilefiet san- sùaètertio, indictione qùatuordecima; undecimovero
cti Rigomeri confess'orumChristi, et pignorâ praedi- Câleiïdar'umJuliârum 'dië sôlèmh'ilëï coiïsëcravitoc-
clorum sanctorum in êopropriis manibus 'decenter cidèhlàlëm'partem saepëdictâemalVis'è'tCenomanicae
et ecclesiastico more collocavit. Aliud vero altare civitatis sënioris ëcclësièe, quam et a novo fundavit
in sùpradicta dextera parte et in eoderrideambula- et mirabiliter ornavit, ad ëflèctiim quoque usque
torio in medio positum sacratum in honore'sancti përduxît':'în qua et altare fecit in honore sancti Joan-
Pétri el sancti Joannis apostoli et ëvangëlistéeatque nis Bâ'pfistae,quod et insuper dicto Càlëndarum die
sancii Andreae, neenon et omnium apostolorum, et in honore sancti Joannis Baptistaesolemniter conse-
rdiquias eoru'inin ipso collocavit altari. In occiden- cravit, et prsedicli sà'iicliJoannis Baptistaesive alio-
 51 Vit A. 58
rum multorum sanctorum reliquias propriis manibus A sacrata fuit, cujus consecralionis dies ab omnibus
in eo decenter collocavit'.Aliud ergo,in dextera parte penitus ignprabatur, sed modo renovata et reeonci-
ipsius Occidénlalispartis ecclesiae fecit altare el in liata sive consecrata est in honore praadictaesanctae
praescripto die consecravit in honore sancti Chrislo- Dei genilricis Mariasseu sanctorum Gervàsii et Prô-
phori et sancti Hippolyliatque sancti Salurnini, mar- tasii sive sancti Stephani solemniter el canonice in
lyrum Christi, el eorum reliquias in confessione praescripto Calendarum die a praefixpAldrico epi-
ipsius altari propriis decenter collocavit manibus. scopo, consiitui't fieri et plenam refeciion'em jam
Ih sinistra nâinque parle ipsius occidentâlis'partis dictis Dei servis ministrari. In his quoque praedictis
sënioris ecclesiae in suprascripiô CâlêndârUm die quinque festiyitatibus censùit ul praedicti canonici
tertium consecravit altare in honoré sancti Victurii et Dei servi acçi'pereh't dé p'rëfala villa 3ë pàh'ê op-
et sancii Viçluri, ac sancti Brixii, sanclique Arvei, timo per singulbs prëdictârùni fèstivilalum'diës mb-
alque sancti Baumadi, seu sancii Aimai, seu sancti dîps quatuor, àriëlës optimôs ses1,"et de vihb op-
Ulfacii et sancti Juliani primi ipsius urbis episcopi, timo modibs duos, el àe pôtibhé oplimà mbilium
alque sancti Turibii et sancii Pavacii, neenon et unum, et caetera, sicut in ejus testamentsqu'bd "dé
sancti Liborii, confessorum Christi, et eorum reli- eadem re fécit, cbhtïnëntur ihsèrïà.
quias propriis manibus decenter iii supradiclo col- B ;,' y-.
locavit altari. Praescripto namque undecimo Calen- In ipso ergo ordinationis àtquè, côiisècrâlîohis
darum Juliarum die, antedictus Aldricùs ponlifex est praescriptaematris et CenomanicaeCivitatis ecclesiae
de utero matris suaenatus, cui omnipolens Deus as- anno priinb vir tûtes in supradieiâ ecclesia appa-
sidea intercessione praediclorum sive. omnium.san- ruerunt multae, vïdëntibus Domino ihsïgnjtër trï-
ctorum tribuat vila aeternaliler una. cum eis fruî buenle multis. Quidam enim claùdùs et iitrisque
sempiterna. Amen. pedibus debilis in praefala eccièsiâ àd vès'përiihâlëm
IV.. synaxin adveniens, dum îràlres Dominé vota per-
Dedil quippe praefatus Aldricùs pontifex viliam solverent et officia yéspertina perâgerènt, uirisquè
quamdam canonicis suis, cujus vocabulum estBuxa- pedibus restaiiratus ac sanatus mùîtis videntibus
rias, cum omnibus ad se perlinenlibus, una cum fuit, ita vero •prislinum reciperé meruit grèssum
silva cujus vocabulum est, Felicionis, de qua et ple- quasi nunquam clàudus ac debilis fuissél. Aliiis si-
nius, praedicti canonici eorum mererenlur habere quidem ad màlutinalem synaxin veniehs, qûimulus
stipendia, et delectabilius Domino famulari, sive pro ab orlu nalivitaiis suae et surduserat, dumcàhbnici
imperatore antedicto Ludovico et conjuge sua Ju- acDei servi in jam dicta sancti Salvatoris etsamclae
dith, sed et pro liberis regalibus, sive pro universo Dei genitricis Mariae, et sanctorum marlyrum fier-
exercitu eorum, alque pro saepediclo Aldrico ipsius vasii et Protasii, alque sancii Stephani ecclesia de-
urbis episcopo orare cerlatim studerent, et delecta- votissime matutinalem peragerent syiiaxin, tam a.u-
bilius sive studiosius eis Domino militare delectaret. ditum quam et loçutionem inibi pleniter recepit, et
De praefixavidelicet villa censuil, alque suis succes- ita loqui ac audire meruit ceu nunquam surdus ap
soribus cpnteslando in suo privilegio qubd.de eadem mulus fuisset. Seqùenti namque lemppre quidam
villa praedictiscanonicis suis fecit adjuravit ut fra- caecus yeuiens in jam dic.tam ecclesiam, dum missa
tres et canonici Cenpmaniea in urbe degentes habe- a saepedicloAldrico episcopo et a suis consacerdoli-
rent plenam refectionem in Undecimo Calendarum bus sive reliquis minislris de.votissinie'peragebatur,
Januàriarum die, quândp mater et dvkâtis ecclesia visum Domino largienle reciperé in sùpradicta, ec-
senior Cenoinanica in honore, sancti Salvatoris et clesia meruit plénum et ita videre veluli nunquarà
sanctae ejusdem Dei genilricis Marias et sancii Ger- caecusfuissel. Alius ergo plenus daempnio, qui gra-
vàsii et Protasîi sive sancii Stephani est a jam dicto viter a diabolo yexabalur, et saepe tam in jgnem
Aldrico episcopo solemniter dedicata. Similiter een- quam et in aquam sive in rdiqua pericula se demer-
suit 'ut de praefala villa plena praedictis fratribus et n gère volebat, qui et multis funibus constriçtus alque
canonicis undecimo Calendarum Januàriarum die fie-, colligalus erat ne aliquem laedere posset, in supra-
ret plena refèclio ; in quo die et saepedictusAldricùs dictam eqplesiam ad matutinalem synaxin, adve-
ih praescripta civitate et in praefala ecclesia est cano- niens, dum ibi à"Dei servis ibidem ccnsiitutis el a
nicè et solemniter a ïiobilissimis et doctissimis atque jam dicte episcopo divina peragebantur intensissime
sanctissimis episcopis pontifex ordinatus. Similiter officia, a daemonio curatus el pleniter sanatus est
cehsuit Utin UndecimoCalendarum Juliarum ante- ceu nunquam a daemoniovexatus esset. Alla ^quoque
dictis eânbnieis et Dei servis de praefala villa fierét innumerabilia signa in suprascripta ecclesia et in
plena et opïimà refectio, ta quo die et proefixusAl- antedicto primo ordinationis, consecralipnis,. sive
dricùs episcopus est de utero matris suaeïiatus» at- reconcîliationis Suaeanno, neenon el in subsequen-
que oecideiHâlispars praescriptaematris et. civitatis tibûs annis» innumerabilia. multis apparuerunt. yi-
ecclesiaeà'bëodem pohlifice est solemniter dedicata. dentibussigna; quàe propter prolixitatem.sive pro-
Similiter ih à'ssùmptibhe sanctaeDei genilricis Mâ- pter taedîum lectoris atque auditpris hic non inse-
riâVquée est decimo dctàvo^alendar. Seplémb; die, ruimus^ quae tamen tanta sunt in;ejiciendis daemp-
hi cujus honore pr*fata ecclesia a sàhcto Juliano hiis, in rëcipieridisigressibus, in reddendis audilibus»
 59 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 40
et reparândis visibus, sive in reliquis Dei beneficiis A
À et ad opus fratrum ibi degentiuin cum consensu suo-
quanta, ut reor, duo vel très quaterniones minime rum banonicorum atque aliorum tam episcopo-
capere valerent. Alii autem infirmi tam de febribus rum quam et aliorum nobilium virorum fecit lue in-
quam de aliis infirmitâtibus in suprascripla ecclesia ; serere placuit.
innuraerabiliter multi, Domino largiente, sunt sa- vn.
nati, àtqûe pristinam saiiitatem reciperé et plenam Exemplarprivilegii et traditionis quam domnusDom-
merueruht adipisci salutem. mdus de villa Tricione et de Fraxinido, sivevillula
nomineDebuc, atque de aliis villulis sive rébus ac
VI. territoriis sua: sedis ecclesioein die dedicationis
Antedictus enim domnus Aldricùs, praefataèurbis soepedictoe Sattcti Vincentiiecclesioead ipsam eccle-
episcopus,quandoin praedictoquinto Iduum Nov. die siam fecit.
a largitalione.domni Ludovici piissimi imperatoris, Domino venerabili Ecclesiae Cenomanicae clero
per consensum et electionem multorum hobilium Domnôlusepiscopus.
virorum, sicut supra dictum est, accepit jam dictun? Congrùumnobis fuit ut votumdesiderabilein cha-
episcopatum, quidam aemulisanctae Dei Ecclesiaeet ritalis vestraenotitiam poneremus; quia si consen-
sui intiraaverunt atque firmiter protèstati sunt prae- ', sus vester desiderium cordis nostri décréta adver-
lixo domno Ludovico imperatori quod abbatia San- B-ierit, crèdimus nullius nullo unquam tempore con-
cti Vincentii non esset de jure anledicli episcopi, trarietale a nobis pariter firmala posse convelli,
sed fiscus saepedicti domni Ludovici imperatoris - cum pro salute popilli, velut custodiam civitatis, re-
esse debebat. Domnus igiter Ludovicus imperator ad liquias domni ac venerabilis sancti Vincentii marly-
hoc inquirendum atque veraciler ihvesligandum ris ihtéreedente praesumplione ausi fuerimus dé-
suos strenuos et fidèles misit misses, qui hoc inqui- ferre, cum Dei adjulorio et veslro, eidem loco
rerent si fiscus esse debebat, an de jure el domina- dignilatis ereximus in culmine, ita petimus ut no-
tione anledicti episcopi esse deberet. Aldricùs vero stro pariler diletur et munere; et si sensus vester
in hoc valde angebatur, tristabaturque, quodtalioc- in nos'contulerit claritatem, hanc paginolam dona-
casione a jure et dominatione saepedicti episcopii tionis-veslro quaesumus ut firnietur robore. Dono
jam dicta abbatia sancti Vincentii perdila et injuste ergo in ipsius domni Vincentii honore donatumque
ablata fieret. Non enim habebat ibi côgnitos homi- essè volumus villa cognominahle Tricione, quam
nes, nec ipsam rem cognoscebat; sed Dominum ob- Abundanlius visus est quondam tenuisse, per loca
mxe deprecabâtur ut sua nègligentia ipsa abbatia designata ad Confluentes ûsque Bucias defîuit in
Sancti Vincentii de jure praedictaeEcclesiae perdita . Indua lisque lermino Proliacense, subjungente ad se
nec alienata fieret. Quem nempe Dominus in hoc " adjacentia Saturniacinse, inde pervia Saturniacinse
exaudivit, et oppido illum consblalusest ; el ipsas pervenit ad vuacta usque campo Daulfo, deinde a
res adminiculante Domino evindicare meruit-, et ad broialo Censurïo usque ad domum Meroe, inde ad-
'
jus suae sedis ecclesiaejure firmissimoletinere, licet' campura Locogiacinsé pervenit ab ipso Tricione,
in ipso die inlroitus sui, quando primo in feslivilale cum id quidquid Mailaricus Diaconus noster tempore
sancti Marlini in ipsam civitatem Cenomanicamest vitaesuoeusufrucluario possidere videtur, cum agris,
ingressus, ipsa inqtiisitio facta fuisset, ubi et testes; pralis, pascuis, silvis, aqnis a»p.iarumTe uVcursitus,
habuit qui ad jus sui proefixiepiscopatus ipsam abba- cum niàncipiis his nominibus, Leudomado cum
tiam testificaverunt atque confirmantes dixerunt uxore Leudomalla et infantulum Litomeri, Leudolfo,
quod sub dominatione et jure praefati episcopatus item Leudolfo,Chariobandi, Vinollede, et Mogiane,
esse deberet. Privilegium ergo quod domnus Dom-' gregi equino quem Allomeris intra terminum ipsiim
nolus de praefata abbatia ' fecit quando praefalum commanens custodire viderclur. •Jdemque et villa
monasteriolum et • jam dictam Ecclesiam de rébus Fraxeneto, quam bonaememoriae Ap. Presbyter te-
suaesedis Ecclesiae'ditavit, ipso tempore minime in- nuit, cum broialis Marcelliacensis, cum vineis, sil-
venire quivit, quod ëi tune absconditum fuit. Sed _, vis, pralis, pascuis, aquis aquarumque decursibus,
posteaquam illud jam evindicatum et per praece- cum accolis decem commanenlibus in rem Ecclesiae.
ptum cpnfirmatum munasteriolum habuit', ipsum Quicunqueopportuni -ad domum ipsam fuerint, quos
priyilegium Domino adminiculante invenire et adi- per ad signalionem Leudorico defensore perceperit
pisci meruit. Idcirco in hoc opusculo praedictumpri- possidendos, cum mancipiis his nominibus Lanvo-
vilegium nobis inserere placuil; uf si, quod absit, neto, Fredulo cum uxore Taligia, Sesulfo, Castino
futuris temporibus de saepejam dicta abbatia aliqua cum uxore Leudomalla et filio Leudoghisilo, cum
quaestioorta fuerit, et praefalum privilegium aliqua filia Childegunde, Puppa cum filio suo Populonib,
machinations aut malo ingenio aliquis occultare cum Leudomundoet Leudomanda cum libertis om-
vellet, in hoc opusculo exemplarejus inveniretur, nibus praedictipresbyleri.. Pari modo et locello ad
cum quo et solalium fidèles ejusdem sanctae Dei Buccis, quem de Eutdio presbylero accepimus,
ecclesiae habërcnt, q'ualiteripsa abbatia nunquam a cum mancipia qui ibidem excolere videntur, pratum
jure et dominatione praefataèecclesiaeperdila fieret. intra vinarium supra ripa Sarthaesecum quem Abun-
Similiter et privilegium quod jam dictus domnus danlius vel adores Ecclesioe visi sunt tenuisse,
Domnôlusde colonica ad eedesiam Sancti Vincentii Chyldigisilopuero, cum armenlo pecorum quem ipse
11 VITA. h}
custodire videtur, et campo adjacente ad memorato A qui praesens fuerit ordinatus de loco praefatp com-
prato quem ndstro opère fecimus, Sescismundocum memorationem meam annis singulis adimplere pro-
uxore sua Wiliare. Haec omnia quidem per liane curet. Ideo tibi, Niviarde diacone,- ac defensor no-
paginant donationis, quam Aunulfo diacono prae- strae ecclesiae, indico atque jubeo ut hoc tua tradi-
rato unanimiler rogavimus conscribendam, constat tione, sicuii nunc a dicta ecclesia possidetur, cum
delegasse, nuncupata basilica habeat, teneat, possi- omni solidilate vel adjacentia Suolevo abbali facias
deat, quicunque loci ipsius dignitatem perceperit, consignari. Hoc vero inserendum rogavi, ut-qui vo-
jure haeredilario perpelualiter sibimet vendicet pos- luntali meae obvius esse voluerit, malediclionem
sidendum. Si ullo unquam tempore aut pontifex ci- illam incurrat quem Propheta in psalmo CIX decan >
vitatis aut quaelibetpersona a nobis donala vel tra- tavit, et praesens pagina maneat inconvulsa, quam
dita de dominatione basilicae ipsius abstrahere vo- pro rei veritale manu propria subscripsi et domnis
luerit, induat malediclionem pro benedictione, et et fralribus meis muniendam rogavi Domnôlus pec-
Domini noslri Jesu Christi vel omnium sanctorum cator subscripsi. Audoveus peccator subscripsi ro-
marlyrum incurrat offensam, et voluntas nostra per- ganle domno Domnoloepiscopo. Theodulfus pecca-
petim, auxilianteDomino, capiat firmitatem,Ans Ju- tor subscripsi. Aimulfuspresbyter subscripsi. Leu-
liani legis indetamenlionem. Iî doricus presbyler subscripsi.
À'clum Cenomaniscivitate, anno xi régnante do- IX.
mini noslri Chilperici régis pridie Nonas Marlias. Placuit etiam in hoc opuscolo exemplar praecepti
j- Domnôlus peccator subscripsit. Germanus pecca- quod jam dictus Aldricùs a domno Ludovico piis-
tor, roganle clero Cenomanis, subscripsit. Dinamus simo imperatore, quando r'es de saepe dicta sancti
peccator consensil el subscripsit. Drauscio presbyter Vincentii abbatia et ipsam abbatiam adjudicarc et
subscripsit. Injuriosus peccator subscripsit. Meterius adipisci meruit.
presbyter consensum nostrum subscripsi. Populo- Hoc proeceptum(VidePatrologioetomoCIV,cot. 1217,
nius presbyter consensi et subscripsi. Alloveuspres- inler LudoviciPU Diplomata).
byter consensum nostrum subscripsi. Setrius pec- X.
cator consensi et subscripsi. Leudoveus presbyter Similiter in hac scedula vel in hoc libello inse-
subscripsi. Daunaredus presbyter consensum no- rere placuit exemplar praecepti quod supradiclus
strum subscripsi. Frigimodus presbyter, Ursicinus domnus Aldricùs de villa quae Brogilus vel Nova-
diaconusconsensum nostrum subscripsimus. Census villa nominatur cum omnibus ad se pertinentibus
diaconus consensum nostrum subscripsi. Romolus r. tam villulis
diaconus consensi et subscripsi. Daddus diaconus ' quam manicipiis, sive reiculis atque fo-
neenon et omnibus ad eas juste pertinen-
consensum nostrum subscripsi. Noxus diaconus restibus,
tibus accipere meruit ; ut, si necesse fuerit, hoc ex-
subscripsi. Seuvovechus diaconus consensi et sub-
emplar futuris appareat fidelibus praescriptae Ec-
scripsi. omnibus notum sit sùpradicta cau-
VIII. clesiae,qualiter
satio.
Item exemplar quod dominus Domnôlusde villaCa-
non per consensum canonicorumsuorum ad eccle- (Vide ubi supra, col. 1218.)
siam Sancti Vincentiifecit. XI.
Anno xx regni Domini nostri Chilperici glorio- Insuper in hoc opusculo inscribere libuit exem-
sissimi régis, pridie Nonas Septembris, ego Domnô- plar praeceptiquod saepedictusAldricùs de nonis et
lus in Christi nomine episcopus cum evocassem decimis vel restaurationibus ecclesiarum sive Aa
domno et fratri meo Audoveo episcopo Andegavae censibus tam monasteriorum quam cellularum et
civitatis visilare sanctis liminibus palroni peculiaris villarum quae largitione regia vassalli domimei adi-
mei Victorii episcopi imo et solemniter ipsius cele- pisci, licet injuste et contra canonicam auctorita- ,
meruerunt. Nam oblatio fidelium ab episcopis
brassem, cum consensu omnium fratrum meorum ',D tem, et ministris eorum secundum canonicam institutio-
presbyterbrum, quia ante tempustestamentum meum nem
condidi et in ipsam voluntatem meam adhuc non dispensandâ et gubernanda est, non a laicis et
saecularibushominibus ; quoniam qui hoc facere ex
complevi, quod meum conscriplum videtur volo in
omnibus conservetur, el haec paginola plénum ca- saecularibusvel laicis hominibuspraesumpserint, sub
anathematis nomine a sanctis Patribus districte
piat opto'robur. Dono basilicaesanctorum Vincentii feriuntur. Illis quoque hoc valde cavendum est, ne
et Laurenlii, quam meo opère construxi et aedificavi
salvatione civitatis ei collocavi coloni- pro temporalibus hujus saeculi a deliciis coelestis
pro populi
cam cognominalam Cannono, cum agris, pralis, pa- regni perpetuo alienati,quod absit, fiant.
scuis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, et man- (Proeceptumde quo agilur videubisupra, col. 1219.)
cipiola duo Waldardo cum uxore sua vel infanlibus , XII.
eorum qui ibidem nunc commanere videntur, ab Placuit etiam in hoc scripto inserere exemplaria
hodierno die praedictus Abbas anledicti loci ad sti- praeceptorumquaepraefalus domnus Aldricùs, saepe- .
pendia fratrum nuncupalaebasilicae faciat revocare, dictaeurbis episcopus, de monasterioloSanctaeMarias
et tamen post obilum meum, quando Deus jusserit, quod est situm intra murum civitatis et fluvium
PATROL. GAV. 5!
45 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 44
Sarthae accepit, quod etiam domnus Ludovicus  bere queant. Nonnulla etenini alia pràeceplâpraëfa-
urbis episcopus acci-
piïssimus imperator propter amorein Dei et reve- tus domnus Aldricùs jam di.ctae
renliam sanctorum sive propter dilectiouem et amo- père pro firmitalis causa studuit, quae in his sclie-
rem praedicti Aldrici suprascriptae urbis episcopi ad dulis propter prolixitatem vel fastidium audientium
inatrem et civitatis seniorem ecclesiam poleslative vel legentium, sive toedium scribëniium, inserere a
el legaliler tradidit. Quam antedictus domnus Aldri- minime libuit.
cùs in honore Domini nostri Salvatoris Jesu Christi XV.
el ejusdem genilricis Marioe sive sanctorum mar- Praedictus quoque Aldricùs, soepedictaeurbis epi-
tyi'um Gervàsii et Protasii àlque sancii Stephani scopus,collegitquoedamcapitula canonum V3ldeulilia
renovavit, solemnilerque consecravit alque recoh- et necessaria, quoea suis consacerdotibus soepissime
ciliavit, congregalis scilicet episcopis atque sacer- legenda sive memoriae commendanda tribuit. Ex
dotibus multis nobilibus sive reliquis Christi et quibus enim canonibus alque ediclis Patrum proefala
sanctae Dei Ecclesiae ministris, cum consensu vide- capitula striclim colligere curavit, in suo prooemio
licet abseniium mullorum et innumerabiiium nobi- conlinetur insertum. Primo vero collegit capitula
lium episcoporurn praedictam malreai ecclesiam in .. nonnulla ex duodecim conciliis sive ex decrelis Ro-
supradietorum memoriis consecrare sbiémhiter ac "manoe sedis episcoporurn, quorum proefalionem in
sludiosissime meruit. Primo siquidem hoc accepit prima fronle proedicli operis valde ulilem posuit.
proeceptum,quohiàni pùtàbat quod praedictum nio- Demum quoque quoe sequuntur ex aliis collegit ca-
naslerioluni dbnaiio regunl et fiscus esset impérâ- nonibus atque dictis Patrum diversarum provmcia-
lorum. Séd postquam invenit traditiohes et préca- rum, atque nonnulla ex his cum aliis sanctissimis
rias sive privilégia èl strumenta mullariim charla- et doctissimis episcopis in synodîs pariter sanxit,
rum invesligario sive armario praedictoe ecclesioe, sive ex capitulis Chrislianissimorum imperalorum, in
quâliter praefalum moiiastêriolum SanctaeMârioead synodis episcoporurn decretis tam tempore Pippini
jam diclam niatrëih et Civitatiseédësiaïh a Deo de- quam et Caroli sive Ludovici, sicut in proefationi-
votis et liberis alque nobilibus utriusque sexus ho- bus ipsius libelli a diligenler invesligantibus inve-
minibus tradilum fùeral* âliiid inde accepit proe- niri potést. Saepediclus quoque Aldricùs episcopus
ceptum , sicuti in ëo conlinetur iriserlumi IdcirCé fecit tugurium, quod et ciborium nominatur, super
hoc facërô studuit ut sij qiïod absit; futùris lempo- aitare seniori, quod est sacràlum, ut proefixumest,
ribus aliqua ex hoc causatio orla fuêril, et proedictâ in honore Domini Salvatoris et sanctae Dei genilri-
proecepta aliquo ingenio ablata vel perdila fuerint', j eis Marioe alque sanctorum martyrum Gervàsii et
exemplaria amborum in his reperiantur scliedulis Prolasii sive sancii Stephani neenon et simul in
praeceplorum, el in hoc invenianlur inserta libello, veneraiione et honore omnium sanctorum. Ipsum
qualenus ex hoc procura tores jam dicloe sëdis ec- enim ciborium auro el argehto mirifice, sicut hodie
elesiae, si nécessitas fuerit, adjutorium et recuperft- apparet, fabricare studuit ; in quo et cennas argen-
tionem habere valeant. leas et deauratas desuper configere proecepit, sicut
(Vidé ubi supra, col. 1255et 1256.) liacténus a conspiCiëhtibuspraediclum opus videtur.
XIII. Hinc namque fecit in loco in quo olim canes et me-
Hic est inserendum item exemplar praeceptiquod retrices sive lalrones habitare solebant monasterium
saepediclusdomnus Aldricùs de rébus et de monaste- supra fluviumSarlhoe milliario et semis a jam dicta
riolis sive cellulis alque vicis, neenon et villulis si- urbe distante in honore sancti Salvatoris et sanctae
gillalim nominalis sub emunitalis tuitione et guber- Dei genilricis Marioe el sanctorum marlyrum Ste-
ualione suoe sedis ecclesiae, quam reaedificavit,el phani, Gervàsii, et Prolasii, alque omnium sancto-
quasi a novo reslruxit atque inraelioravit, immajo- rum, in quo et dormilorium novum decenter com-
raviique, el in honoré sancii Domini Salvatoris el positum fecit, et in ipso dormilorio absidam in
bealae ejusdem Dei genilricis Marioeatque sanctorum i orienlali parte miriûce conslruxit, et in ea altare
marlyrum Gervàsii et Protasii sive sancti Stephani construxit et erexit ; ipsam vero absidam, una cum
solemniter consecravit, et proeceptum isliiis exem- proedicloaltare in die iv Iduum Septembris una cum
ïilaris a domno Ludovico piissimo imperatore per- suis reliquiis in honore sancii Benedicti confessons
cipere meruit, sicut in eo conlinetur insertum. lia proecipuisolemniter consecravit; el ubi anlea lalra-
elenim in eo hab'etur scriptum. tus canum et ululalus pauperum qui a latronibus
(Vide ubi supra, col. 1257;) inibi inhabitanlibus exspoliabanlur resonabant, ibi
XIV. hymnos angeliecs et propheliccs sivae caeierarum
Pfaeëicla quoque proecepta in hoc opusculo ideo divinarum Scripturarum laudes decaniare et reso-
inserere placuit ut, sicut <lictum est, si futuris aut nare die noctuque Domino constituit. Fecit quoque
modernis de supradictis rébus aliqua quoeslioorla in ipso monaslerio refeclorium novum et nobiliter
fuerit, exemplaria antedictorum in hoc libello in- compositum, et coetera offleina fratrum, tam cella-
yeniantur inserta proeceptorunl; quatenus per ea ria quam et alia ofDcina mirabiliter et decenter
fidèles suprascriptae ecclesiae et reetbres atque gu- construxit et regulariter ordinavit, monadiisque ad
bernateres ejusdemex his exemplariis adjutorium ha- inhabitanduin contradidit. In ipso ergo loco Calend.
45 VITA, 46-
Maii fundamenta ecclesioeet claustri coepit ponere A in proedictorumhonore sanctorum censecravit, et ad
et conslruere ; in quo opère mira et magna virtus fulciendamfratrum neces'sitalemibidem Dominoser-
Dei est declarata, quia quoe in duos aut 1res annos vientium, una cum suis consacerdolibus et clericis
minime putabant esse consummata, in quatuor et sancte vivenlibus, cum consullu et consensu videli-
quinlo dimidio mensibus, Domino adminiculante, cet universi cleri et populi, contradidit quatuor Evan-
consummatum est, id est, a Cal. Maiis usque xvi gelia mirifice conseripta et calicem aureum una cum
Cal. Octobris ; in quo Calendarum die et ipsa eccle- patena sua. Elenim ipsum Evangelium et praedictum
sia est consecrata, et ipsi monachi in dormitorio calicem aureum, Deoque sacratum, una cum coeteris
inibi novo coeperunt dormire, et in refectorio inibi episcopis el consacerdotibus manus eorum desuper
novo manducare, quoe nullo modo fieri potuissent impenentibus, et cunctis reliquis consenlientibus ac
iiisi Domini misericordia et ejus magna virtus hoc exorantibus, ibidem de rébus siloesedis ecclesiaecum
operala esset. Unde et ipse laudalur, qui hoc proe- consullu omnium contradidit, multis lestibus cir-
Btare et concedere atque divinitus operari dignatus cumaslanlibus nobilibuset liberis hominibusvidenti-
est; cui est honpr et gloria in soecula soeculcrum. bus ; id est: villam Apiacum, in qua sanctus Ulfacius
Amen. confessor Christi requiescit in corpore, cum omni
XVI. Jj integritate, et villam Luciacum cum omni inlegii-
In proedicto itaque monaslerio ecclesiam mirifice tate, et medietatem de villa Can, et medietatem de
et ordinabiliter compositam a novo construxit, in villa Bernis, et illas culturas duas juxta praefalum.
qua et quatuordecim altaria erexit, et ea in memo- monasterium infra illam silvam conjacentes, una
rias et nomina atque honores eorum sanctorum de- cum prato ex alia parte monasterii consistente, sic-
-dicavilet consecravit, et eorum pignorâ in eis collo- ut termini ipsorum monachorum dividunt, et illa
cavit, quorum nomina super ea hactenus adscripta inolina duo juxta monasterium supra fluvium Sar-
esse videntur. Ipsam ergo ecclesiam, ut proefixum thoe conslructum, et villam Salvariam cum aliis
est, in honore Domini Salvatoris et sanctre ejusdem villulis juxta eam adjacentibus, cum manentibus
Dei genilricis Marioe,sive sanctorum marlyrum Ger- triginta, et illam yineam indominicatam quoe juxta
vàsii et Protasii atque sancti Stephani, neenon et ipsum monasterium consistit. Hoc totum praefixoe
simul in honore omnium sanctorum solemniter de- ecclesioe et proedictoaltari in dotem nionacbis ibi-:
centerque in die xvi Calend. Octob. consecravit. dem Domino famulantibus regulariter cum consensu
Dum ergo consecratio proedictoeecclesioea jam diclo piissimi Ludovici imperatoris et episcoporurn multo-
episcopo et a suis ministris proeparabatur, mira res rum, maxime comprovincialium et consacerdotum
et minime celanda accidit. Venit quoque quidam JJ suorum, nionacbis ibidem degentibus perpelua.liter
homo, nemine movente hominum aut vocante, sed ad possidendum contradidit, deprecans el contestans
divina clementia inspirante compunctus, nomiBè humiliterque implerans ut nemo ea inde auferat,
Salabardus, nobilis génère, ad proefalum locum et ad sed plura adaugeat, et sicut vult unusquisque ut
jam diclum episcopum, et ad ipsam congregalionem, sua pia facta stabilia permaneant, ita et nostra, li-
qui dixit se velle suum tradere proprium ad eam- cet pauca, perpetualiter manere inconvulsa per-
dem devolionem et ad proefixumlecum et suos filios miltat. In quo die et in qua solemnitate constitua
binos ad supradictam ecclesiam tradere servituti, ut monachi in ipso monaslerio degenles et regula-
ut et ibi, si Domino placuerit, monachi fièrent, et riter vivenles fratribus canonicis matri et seniori
cunctis diebusviloeillorum inibi Dominodeservirent. civitatis ecclesioefamulantibus dent plenam refeclio-
Quod ita post consecrationem supradictam peractam, nem, quae et in subsequentibus commemorabilur*
Domino annuenie, factura est. Tradidit itaque prae- Ipsam ergo refectionem clericis matri el seniori cir
fixus vir, multis nobilibus coram astantibus, proefixo yitatis ecclesioe famulantibus dare censuit; quae
episcopo una cum suis sacerdotibus eljmonachis etiam similiter in honore DominiSalvatoris et sanctae
supra proescriptum altare sancii Salvatoris votum ejusdem Dei genilricis Marioe,sive sanctorum marty-
ejus suscipienlibusde proprio suo quantum, ut reor, P rum Gervàsii et Protasii alque sancti Stephani
cum mille solidis argent! preliosi nemo emere pote- neenon et simul in veneratione et nomine omnium
rat. Unde proedicto episcopo et suis sacerdotibus sanctorum noscitur a proedictoAldrico episcopo re-
atque nionacbis inibi. Dominofamulantibus ebartam conciliatael solemniter, ut proefixum est, sacrata
legalem fecit, et fidejussores ex eodem proprio no- esse, ad cujus simililudinem et imiialionem el banc
biles et electos condonavit. Isla igitur miracula ecclesiam in jam dicto monaslerio consecravit. Quoe
nisi instinclu Dei nullo modo fieri possent. Idcirco igitur quoniam subjecta est matri et seniori civita-
el ea hic inseruimus, ut cuncti servi Dei pro eis qui tis ecclesioe,idcirco et in ipsorum memoria quonsni
hoeclegerint orent qui suis votis Domini famùlalum proedictâ mater ecclesia est consecrata et hanc con-
amplificare magnificareque atque adimplerë cupiunt . secrare disposuit. Quod et ita ordinabiliter et so-
sive cupierint. - lemniter Domino
adjuvante factura est.
xvii, XVIII,
Consecratione igitur solemniter et canonice per- In die namque consecralionis proescriploeecclesioe,
aeta, ad ipsam ecclesiam sive ad ipsum altare quod ut superius conimemor'alumest, censuit supradictis
47 ALDR1CICENOMANENSISEPISCOPI 48
canouicis et Dèï servis matri et seniori civitatis ec- A ecclesioe, quant infra claustrum canonicorum jam
clesiae famulantibus dari de jam diclo monaslerio dictus Aldricùs episcopus a novo construxit, decre-
sancti Salvatoris de pane oplimo modios quatuor, lum est ut praedicti canonici ei ipsius civitatis Dei
et de vino oplimo modios très, et quârûm de polione servi et suburbani omnes presbyleri et clerici ad
bplima, friscingas vero vervecinas duas et porcinas ipsam soleninitatem dedicationis ecclesioesancii Ste-
similiter duas. Conslituit etiam ut jam dicli cano- phani mane prima reveslili convenienles, unusquis-
nici pleniter et decenter venircnl cum psallenlio, id que sacerdos in ipsa ecclesia pro anima praedicti
est cum crucibus et reliquis divinis obsequiis et Aldriçi pontificis cantet missam unam; et si am-
ornâmenlis, ut decét, nobilibus ad vesperas et vi- plius volueril, in ipsius erit benignitale et potestale
gilias jam dicloefestivitalis et dedicationis Domini ut facial. Et unusquisque clericus psalmos quinqua-
Salvatoris el ipsius monasterii ecclesioe, in qua tam ginta ; et si amplius volueril, in ipsius erit benigni-
vesperlinale quam et malulinale seu missale officium tate et misericordia sine remuneralipne et poleslate,
dedicaiionis ecclesioe, sicut in sacramentario et orantes et deprecanles Domini misericordiam ob-
leclionario sive anliphonario atque in coeterissan- nixe ut anima ipsius Aldrici episcopi quiète oeterna
ctorum Pairum institulis et rationabililer ordinatis frui valeat, et requiem sempiternam una cum san-
a prudentibus sanctoeDei Ecclesioecultoribus inve- B ctis et eleclis Dei habere merealur. Amen.
nitur, agaïur, et pleniter decenlerque et rationabili- XXI.
ler atque solemniter una cum nionacbis ibidem de- Sanxil quoque antedictus domnus Aldricùs epi-
gentibus et Domino famulantibus devotissime ab scopus una cum frairibus et coepiscbpis ac canonicis
omnibus perficianlur, et post vesperas jn ipsius de- suoesedis ecclesioe, consideravil ut in die ordinatio-
dicationis vigilia praedicti canonici in refectorio nis ejus omnes presbyteri tam urbani quam et sub-
cum ipsis nionacbis lalem refectionem sicut ipsi urbani, sive monasteriales relisquunque clerus ad ve-
monachi una cum eis habeant. Missa vero crastina speras et vigilias ipsius festivitalis, sicut in nalali-
in' die ipsius solemnilatis canonice et solemniter tiis episcoporurn consiitulum est solemniter 3gere,
peracia, faciant ipsi canonici iiirum episcopus vel pariter et solemniter convenirent, et in ipsa officia
mâgistri eorum melius et rationabilius judicaverint, solemniter cum ipsis canonicis et devotissime per-
aut in ipso monaslerio reficiant pleniter, aut praedi- agerent, et post vesperas peractas in refectorio una
cta stipendia ad eorum refectorium famuli eorum cum ipsius ecclesioe canonicis ter biberent, et ad
déférant, in quo et ipsi pleniter et decenter reficiant, nocturnas vel ad malutinas pleniter postea venirent,
laelantes quippe et gaudenles de proedictâ sol'emni- et matutinalem synaxim ûna cum ipsis canonicis
lale. *- solemniter et decenter peragerent. In ipsius quippe
XIX. solemnilatis die.conslituit alque sanxit una cum sa-
Conslituit etiam praedictusAldricùs, jam dicloeci- pientissimis episcopis alque sacerdotibus ut mane
vitatis episcopus, et humililer deprecatus est, ut in prima omnes sacerdoles tam urbani quam et sub-
praefîxae solemnilatis die unusquisque tam civitatis urbain reveslili infra ipsam malrem et seniorem
sacerdos quam et suburbanus sive praefati monasle- ecclesiam convenirent, el réliquus clerus una cum
rîi presbyter nnam decanlaret, dum in praesenli pc- eis adveniat, et unusquisque presbyter pro jam diclo
regrinaiione vixerit, pro eo vivente missâm, post Aldrico ponlifice missas devotissime decantel 1res,
obitum quoque ejus, quando Dominus volueril, si- et unusquisque clericus pro se psalterium decantet
militer conslituit et suppliciter deprecatus est, alque unum, aut simul omnis clerus versa vice unum de-
una cum eis pariter sanxil ul pro anima ejus prae- canlet in choro psalterium ; haec vero officiaet mis-
dicti sacerdoles in jam dicta die décantent devotis- sarum solemnia pro Aldrico venerabili episcopo de-
sime unusquisque missam unani, et réliquus clerus, votissime compléta, simul omnes ad legilimum et
cuncli videlicet monachi el canonici, unusquisque canonicum tempus in publicum el solemne introeant
psalmos quinquaginta devotissime decanlet, orantes officium, sicut in nalaliliis po:-\tificumfacere con-
namque Dominum coeli ut vitam habere proediclus siitulum est. Post actum quoque publicum alque
Aldricùs merealur sempilemam. Porro similiter solemne officium, simul tam ipsi canonici quam et
consliluil ut in die xi Cal. Januar. dedicationis matris omnes clerici ad proedictâ officia peragenda conve-
et sënioris ecclesiae civitatis sacerdoles et clerici nientes in refectorium pariter el sufficienter soiem-
missas et psalmodia sicut et in dedicatione ecclesioe "nilerque reficiant de proebendaquoeeis, ad proedictâ
Sancti Salvatoris jam dicti monasterii pro Aldrico officia peragenda et ad ipsam solemnilatem com-
episcopo sludiosissime décantent, id est, unusquis- plendam, a proefixoAldrico dare de villa cujus voca-
que sacerdos missam unam vel eo amplius, si lihue- bulum est Buxarias decretum est, sicut in. testa-
rit, et unusquisque clericus psalmos quinquaginta mento de ipsa villa frairibus a jamdicto Aldrico epi-
et eo amplius, si placuerit, orantes et deprecanles scopo praefatoet in eo scripto atque firmato a multis
Dominum coeliul anima ipsius vita sempiterna per- episcopis consiitulum est. Proedictâvero feslivitas
frui et requie aeterna mereatur. Amen. et antedicta refectio fralrum quoe modo agitur in
XX. XII Calendarum Januàriarum die, quoe et una die
Similiter ergo el m dedicatione sancii Stephani anticipatur propler dedicationem proefixoematris et
 49 VITA. Su
sënioris civitatis ecclesioe,decretuni et consideralum JA suburbani sive monasterîales juxta urbem degentes
est a jamdicto Aldrico episcopo et a praedictis san- et omnes. sacerdotes infra illam commanentes, ad
ctis coepiscopis et suis sacerdotibus et canonicis praedictas sex festivilales decenter et revestiti con-
universis ut transferatur in diem deposilionis ejus- venirent, id est xviii Calend. Septembrium, quando
dem, quando eum Dominus'de hoc saeculo vocare festivitas Assumptionis sancloeDei genilricis Marioe
volueril ; et in ipsa die agatur tam refeclio proedictâ celebralur, et in festivilate consecrationis occiden-
quam et antedicla solémnitas, tantum enim ut hoc, talis partis matris et sënioris civitatis ecclesioe,quoe
quod modo pro vino in missis et psalmodiis et eaeie- est xi Cal. Juliarum, et in festivitate dedicationis
ris oralionibus et caeremoniisagitur, lune pro de- ecclesioeSancti Salvatoris infra monasterium nio-
functo similiter, et proedictonuméro adimpleto, id nachorum quod Aldricùs supradictus episcopus su-
est, unusquisque sacerdos missas 1res,et unusquisque pra fluvium Sarlhoe. a novo fundavit, el in quo mo-
clericus psalterium unum, in die deposilionis ejus nachos habilare et regulariter vivere conslituit, et
agatur pro defuncto episcopo, et tune unusquisque in festivitate sacralionis ecclesioeSancti Stephani
devotius et solemnius agerecertet, quia major néces- quam jam dictus Aldricùs episcopus intra claustrum
sitas est tune quam nunc; quoniam non est amicus canonicorum a novo fundavit, quoeest v Iduum No-
in vita qui post mortem animam iHius"non diligit, B J vembrium, et in festivitate natalitii proefati Aldrici
et pro ea orare non certaf, alque pro requie ejus episcopi, quoeest xii Cal.Januàriarum propter anli-
orare et certare negligil et dedignalur. Est namque cipaiionem unius festi diei, id est, inalris el sënioris
a proefixissacerdotibus et Dei servis consideralum et ecclesioeconsecrationis celebralur, et in festivitate
decretuni ut quisque hoecproeterierit, aut cûjus ne- consecrationis matris et sënioris civitatis ecclesioe,
gligenlia proetermissumfuerit, sive in danda proedi- quoeest xii Cal. Januàriarum. Adbas ergo festivilales
ctâ proebenda, seu in peragendis proediclis officiis, consideralum et decrelum est ul proedictisacerdotes
ut ante tribunal districli judicis reddat ex hoc ralio- reveslili mane prima conveniant, et iu jam dictis ec-
nem, et ibi sentenliam suam accipiat. Videte, fra- clesiis bblatas et vinum a custo.libus ipsarum eccle-
tres el sancti successores anledicti episcopi, ut hoc siarum accipiant, et sùpradicta officia pro Aldrico
decretum non negligatis, sed magis adimplere stu- episcopo mane prima ante -horain lertiam faciant,
dealis; qualiter non damnationis poenam, sed re- orantes humiliter et supplicanles, flexisque popliti-
tributionis proemium in oeternum percipere valeatis. bus Dominimisericordiam obsecranies, tam sacerdo-
Amen. tes cuncli quam el reliqui clerici omnes, ut absolvat
Oremus,fratres, ut Dominusanimoeproedielipon- Dominus animam Aldrici proedicti episcopi ab omni
tifieis Aldrici tribuat priraoeresurrectionis partem, " vinculo delictorum, quatenus in resurrectionis glo-
et vitam ei habere concédât in coelis, ubi et gloria ria inter.sancios el eleelos Dei resuscitari merealur,
oeterna perfrui una cum sanctis Dei aeternaliler me- et vila sempilerna una cum eis perfruatur per infi-
realur, ipso dispensante et tribuente qui vivit et nita soecula soeculorum.Amen. Hoecergo officia pro
régnai cum Deo Paire in unitale Spirilus sancti per Aldrico proedictoepiscopo devotissime et bono animo
inflnita soeculorumsoecula.Amen. peracta, hora tertia in publicum et solemne ipsius
xxn. diei officiumomnes introeant, et officium solemne
decenter soleninilerque peraclum in refectorio una
Similiter etiam in festivitate dedicationis occiden- cum sanctoe matris ecclesiaecanonicis in
proedicloe
ta'lis partis matris et sënioris civitatis ecclesioe, in
proedictissex diebus el festivilalibus plenam et con-
qua altare sancti Joannis construxit et alia altaria decenlem refeclionem sicut ipsi canouici habeant,
tria, facere censuit ; id est ut unusquisque presbyter gaudenles et loelanles plaudentesque in proedictis
tam urbanus quam et suburbanils, sive cuncti mo- festivilalibus
persistant, laudantes et benedicentes
nasteriales sacerdoles ad ipsam solemnitatem, quoe Dominum eis tanta bona tribuerenon dedignalus
qui
est xi Calend. Juliarum, mane prima revestiti con- „
• est; orantes quoque et supplicanles Dominum coeli
venant, et ibi pro jam diclo ponlifice Aldrico vene- ut hanc vitam pacifiéeet décerner
rabili episcopo missam unam décantent, et si am- precibusincumbant,
sanctequeet pie degere vaIeant,etpostmodum,quando
plius voluerint, in eorum eritpotestate et misericor- Deus voluerit, vita oeterna in coelestibussedibus una
dia sineretributione, et unusquisque clericus psal- cum sanctis Dei frui mereantur, quod
ipse proestare
mosiquinquaginta, et eo amplius decantet pro anima dignetur, cui est honor et gloria in soeculasoeculorum.
Aldricijam dicti episcopi, orantes quoque Dominum Amen. Hanc a membris
quicunque cupit dissolvere,
coeli et deprecanles misericordiam ejus ut anima Ecclesioedissociatus eat.
praedicti Aldrici episcopi vitam oeternam habere va- XXIV.
leat sive requiem sempiternam una cum sanctis, et Fecit antedictus Aldricùs episcopus mona-
electis Dei oeternaliter frui mereatur per infinita sterium igitur ubi
in loco dudum monasterium fueral in
soeculorumsoecula. Amen. honore sancloeMarioeconstructum, quod et ipse le-
XXIII. gibus et per instrumenta chartaruni a domno impe-
Conslituit enim proefatus Aldricùs venerabilis epi- ratore Ludovieo ad jus soepedictoeecclesiae acquisi-
scopus ut omnes presbyleri, lani urbani quam et vil, sed pêne-destruclum alque dirulum et absque
51 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 52
ulla ratione neglectum. In loco vero supradicto ubi A inibi missas et psalmodia devotissime cantent, id
illud proedictum monasterium fuerat, id est inter est, unusquisque presbyter missam unam aut duas,
murum civitatis et fluvium Sàrthae, monasterium et unusquisque clericus sive monacba, psalmos cen-
proedictus Aldricùs episcopus, ut dictuni est, funda- tum décantent, pérorantes Dominumcoeli ut vilam
vit, et a novo prout melius potuit construere studuit, seternam habere in coelestibus mereatur, insuper
Ecclesiam namque inibi fecit majorera quam ibi de- orantes et devotissime supplicanles ut requiem
struclam invenisset, eamque in honore Domini Salr seternam donet ei Dominus, et lux perpétua luceat
vatoris et sanctae ejusdem Dei genitricis Mariaèsan- ei. Amen.
ctorumque marlyrum Stephani, Gervàsii et Prolasii Sùpradicta enim refeclio canonicorum t'alis débet
iv Idus Oclob. canonice alque solemniter sacravit. esse, id est ul accipiant per singulos annos de pane
Et propterea hoc illi visum fuit agere quia in eorum oplimo modios quatuor, et friscingas porcinas opii-
sanctorum nomine et honore in quibus caput ipsius mas quatuor, et de vino oplimo modiosquatuor, tam
monasterii, id est mater ecclesia civitatis sacrata in vita ipsius Aldrici quam et post ejus obitum, ita
erat, ut in ipsorum memoria et honore membrum fiât qualiter ambobus congregalionibus deleclet sem-
constructum sacratumve foret, et sicut proedictâ per pro eo orare, tara in ipso die quam et in reliquis
mater ecclesia in honore DominiSalvatoris et san-: B diebus, et memoria ipsius nominis ab eis devotis-
ctoeMarioesanctorumque marlyrum Gervàsii et Pro- sime celebretur, qualiter cum sanctis Dei in coelesti-
tasii dedicata erat, ita et ipsa in eodem inonâslerio bus loelariet beata requie frui merealur. Amen.
ecclesia fuisset, qualiter eorumdem sanctorum me- XXV.
moria ab omnibus, ut decet, inibi fuiuris veneretur Proefatns ergo Aldricùs episcopus ingressus villam
lemporibus. Porro claustrum juxta ipsam ecclesiam sui episcopii, in condita videlicet Conedralinse, mo-
fecit, id est refectorium, dormitoriuin, cellarium, et nachos regulariler degentes insliluil, ubi et mona-
Coeteraofficina quoead monasterium pertinent, nobi- sierioluni, prout tunclemporis ratio dictavit et ipse
liter composuit, et ita conslituit ut in medio claustro melius
potui) ; ecclesiam et claustrum aedificavit,et
fons vivus el bonus surgeret, et inde per eorum futuris
lemporibus habitationes monachis regulariter
officina aquam eis ministr.andodiscurreret. In ipso viventibus
proeparavit. Et hoc conslituit, ut semper
quoque monasterio monachas instiluit secundumre- ibi monachi essent, et.pro domno imperatore et pro
gulam sancti Benedicli degenles, quas per licentiam eo sive pro universa Ecclesia die noctuque orarent,
domni .imperatoris Ludovici et domnoeimperalricis siiasque animas inibi salvarent et aliorum lucrarent,
Judith ab Intramnis monaslerio misit ibidem. Et
bonamque vilam perpetualiter regulariter vivenles
hoc decrevit atque sanxit pariter cum suo metropo- - ducerent. Ipsis enim monachis ex rébus suoesedis
litano et suis comprovincialibus,et aliis multis epi- ecclesioesibique divinituscommissisad eorum varias
scopis, auctcrilale proedictiimperatoris Ludovici, ut nécessitâtes sufficienter fulciendas atque supplendas
futuris lemporibus semper monachoeregulariler vi- dare abundanter, prout tune temporis exposcebal né-
venles el secundum regulam sancti Benedicli degen- cessitas, non dislulit. Unde et scriplum quoddam
les inibi permanerenl, el si quis hoec deslruere aut sua coelerorumquevenerabilium auctorilale episco-
infringere nisus.(quod absil) fuerit, ante tribunal porurn reliquorumque ordinum Deo servienlium,nee-
seterni judicis inde tremebundam redderet rationem. non etlaicorum
religiosorumque pariter acnobilium
Ipsis quoque sanctis monialibus el nionacbis villas Manibus roboratum futuris temporibus habendum
dedii, ut inde eorum stipendia et vestimenta alque et custodiendum propriis manibus tradidii, ut ex
coetera supplemenla per singulos annos pleniler ha- rébus in eo inserlis eorum nécessitâtes supplerent et
berent, ut absque ullo impedimento aut indigenlia domino suisque successoribus regulariter militarent,
regulariler vivere possent, id est villam Maceriasin àtque multos Dominolucrarent, et pro
condita Conedralinse cum omni iniegritate, et aliam Principibus et ponlificibus, quibus subjecti esse de-
in condita Vivoniense cum omni iniegritate quoe. bebant, atque pro cunctis sancloeDei Ecclesioefideli-
Taumiacus nominatur, et est sita super fluviumSar- "* bus futuris temporibus exorarent, quatenus eorum
thoe, lertiam vero super eumdem fluvium Sarthoe, et aliorum servorum Dei precibus remissionein om-
quoe Monasteriolus vocatur, et quarlam in con- nium peccatorum et vitam perpetuam habere merean-
dita Gabronense, quoeCambronis appellatur. Consli- tur in coelis.Amen.
tuit namque, ut deproefato monasterio et de supra- XXVI.
diclis villis ministri et monachoeipsius monasterii Saepedictus igitur Aldricùs, Cenomanicae matris
canonicis matris et sënioris civitatis ecclesioede- ecclesioeepiscopus,quoddam monasterium monacho
gentibus, unam refectionem per singulos annos in rum in condita Duciacinse, in loco qui dicitur Tali
solemnitate proedictoededicationis ecclesioe, id est piacus, super fluviolum Rhodani construxit prou
quarto Idus Octob. Dlenam «Hbonam facerent, et melius tune temporis ratio permisil. In ipso enii i
ipsi canonici ad officium dedicalionis ipsius eccle- monaslerio Taliplaco, ecclesiam in honore sancti
sioe revestiti veniant, et illud inibi per singulos Pétri una cum claustro nionachorum et molendinis
annos, sicut in libris cffieiprumconlinetur, solemni- et coeleris officinis quae ad. curam et regulam nio-
ter célèbrent, atque pro proedictoAldrico episcopo nachorum pertinent, prout melius poluit proedictus
55 VITA. 54
pontifex construere et ornare nobiliterque et sapien- Àlissima proie eorum Carolo glorioso rege, quorum
ler componere studuit, lu praefaloenim monasterio lieentia et auxiliô fullus haec agere coepit, et pro
Talipiaco monachos de monasterio -suo quod Ani- omnibus sibi commissis gregibus et populjs fideliter
sola nominatur, in quo sanctus Carilephus corpore et incessabiliter die noctuque implorarent, seu pro
requiescit, misit, ut in eo regulariler viverent, et omnibus sancloe Dei Ecclesiaefiliis inçessanter ora-
multos ad Dominum attraherent, suasque atque mul- rent ut Dpminus Salvatpr noster, qui -nos proprio
torum aliorum animas inibi Domino.mullipliciter sanguine redemit, die noctuque in suo servitio et ad
lucrarent, et pro domno Ludovico imperatore, seu suam peragendam voluntatem ubique custodiaf,
pro filio ejus Carolo, alque pro proefixoAldrico epw vsemperque felicem vitam ducere concédât, et ad so-
scopo, sive pro omnibus sibi commissiset universis cietaieni sanctorum intercedentibus servorum et
sanctae Dei Ecclesioefidelibus, die noctuque fideliter sancloruni Dei merilis perducere dignetur.
exorantes rogarent ut nobis omnibus suam sem-
XXV1H.
per tribuat facere voluntatem vitamque concédai de-
gere felicem, et insuper requiem tribuat sempiter- Commemoratio de mansionibuset novalibus quoeproe-
nam. Amen. In memoralo ergo monasterio Talipiaco fatus Aldricùs Cenomanicoeurbis episcopusad utili-
tatem sancloeDei Ecclesioesuorumque servorum et
prsepositum suum nomine Jacob archipresbylerum R susteiilaliçnem pauperum sive indigenlium alque
abbatem conslituit, qui monachorum curam ibigère? supplementumsibi famulanlium, et ad atenda sive
nulrienda pecora, construere et èxslirpare studuit.
ret, eosque monachos juxta regulam sancii Benedicti
regulariter règeret, suamque atque aliorum animas Juxta monasterium sancti Salvatoris unam sibi ad
inibi salvaret, atque ad supernam patriani, id est inhabitandum fecit niansionem, et in monte Sedone-
coelesle regnum Domino adjuvante deduceret, ut coe- ris oclo fecit mansionilia, et in rébus de villa Vode-
lestibus in sedibus una cum sanctis et electis Dei bistria in Caterniaco tria, in Ruiniaco tria, super
perpelualiter vivere cum eis regnare et gloriari, fluviolum Milicioetria, inler Agniacum et silva Bri-
proestante Domino nostro Jesu Christo, mereantur. scia tria, in Drumniaco duo, in Mantula de ralione
Amen. Ha's ergo yillulas et res jam dictus Aldricùs sancloe Marioeduo, in Manlula Sancti Albini et fra-
episcopus proefixp mpnasteriolo et monachis inibi trum unum, in Novavilla duo, in Rino petroso unum,
Domino degenlibus per suum privilegium confirma ' in Colonica secus urbem, in loco qui dicitur Viva-
vit una -cum lieentia dpmipi Ludovici piissimi tai* riis, unum, in Puscil duo, in illa rua ultra fluvium
peraioris, et una eum consensu Ursmari sui metro- Sartboe duo, Su illa rua Sancii Vincentii unu&i, in
polilani et coelerorumsuprum comprovincialiumsan- Laudemauro unum, in Bellasilva tria, in silva Lau-
ctorum episcoporurn, assensum etiam proebente uni- G densinde duo, in villa Tricicnis quinque, super flu-
verso crdine el dero sibi ccmmisso, sive cnncto ççelu vium Liti juxta Cdturas duo, in monte ipsius villoe,
Cenomanicoein pàrochia inilitanlium saeerdotum aç ubi yinea anliqua fuit, unum, in silva Vaustina
levitarum atquj rdiquorum saerorum prdinum mi» septem, in Mouciaco tria, in Canon duo, in Noiolio
nistroruni unum, hoc est, in Vaustina, in Vindoninse pago
XXVJI. unum, in villa Cipetra super fluvium Sarthoe unum,
CommemoratuspaniqueAldricùs, CehPnianieoema- in Parciaco unum, in Casiliaco duo, in Aciaco unum,
tris ecclesioeepiscopus, diviuo honore fervens pari- in Rupiaco tria, in Asinariis villa fratrum duo, in|
ter et amore, monasterium Sancti Vincentii juxta Colonica duo, in velus vicum unum, in Celsiaco duo,
Cenomanicam urbem situm quasi a novo reoedifiea- in Slauriaco in pago Bajocassimo duo, in silva Bla-
vit et renovare studuit, ipsamque ecclesiam Sancti nau in pago Oxominse duo, in Spelteriis villa fra-
Vincentii teguminibus et aliis oedificiisornare tate? trum duo, in Cplonica duo, in vêtus vicum unum, in
terius exteriusque non distulit, et juxta eum in aqui- Durno unum, in Canania tria, et ta Culcanuasive ad
lonari parte claustrum monachorum una cum aliis Sanctum Julianum duo, juxta monasterium sancti
oedificiisquoead curam et regulam eorum pertinere Carilephi super illud magnum vivarium unum, ad
videntur, prout melius potuit, construere et ornare monasterium aliud, ad Belmont tertium, juxta Mace-
nobiliterque et sapienler atque decenter componerô riolas quatuor, juxta illam silvam quam Godefredus
studuit. In proefatoquippe monasterio praefixiSanclji fecit quinque, in Panitiariis sex et septem, in campo
Vincentii, quod pêne dirutum et quasi annullatiini Cabalorum peto et novem, in Mont Camp decem, in,
inveiùt, jam magna ex parte reoedificalo,posuit mûr Bovonis villare unum, in villam novam duo, in Va-
nachos, ut regulariter in eo viverent, et multos ad rinnas duo, ad Ruciacum unum, in luco AIdricj
Domini Salvatoris servitium et ad decorem sanctae unum, in GipeUjmsuper fluvium Lizi in Belsa unum,
Dei Ecclesioe'attraherent, et ad lucrum animarum et in Perlica ad illam cellam unum, in Runciviacum
corporum sive ad salvationem et exaltationem Chri-, unum, in Sliviale unum, ad mansiones juxta furcam
stiani populi multos acquirerent, suasque alque alio^ Burgast unum, ta Fraxipido in Belsa in Vupdebris
, riini innumerabilium animas mullipliciter inibi san- unum, juxta Vuodehris in loco qui dicitur ad Sain
cte et juste ac pie et regulariter viventes Domino ctum Paternum unum, in Flaciaoo unum, in Rufiaco
lucrarent, et pro domno Ludovico imperatore sive super Sartham unum, ad Curlunvelt unum, in Bri-
pro ejus conjugc Judith impératrice atque pro nobi- ÏUOunum, in villa Maurane ununi, ta Bjreniaçoi#
 55 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 56
Bruslondinse unum, in Brinnaico in ExPminse qua- A nomine omnium sanctorum; qua etiam in domo ego
tuor, ad Cerviâs unum, ad.Curt Cardriciunum, ad et ântecessores mei dudum inhabitare solebamus.
Piscosam unum, âd Gaure unum, in Sarcinaco super Praedictam ergo dPmum nostram alque proefatum
fluviumMeduanam unum, in Cambion unum,in Bol- locum, cum omnibus oedificiissuperpositis et oedifi-
singâs unum, in Aûilingua Saxbnioeunum, in Alona catis, dedi canonicisnostris secundumordtaem cano-
unum, juxta campum Sigdaiei unum, in Brisciola nicumad inhabilandum. Ipsum quoque locum demum
unum, in Molindareslingres unum, in Montmercantin in modum clausiri juxta virium mearum imbecilli-
cano-
unum, in finibusCullurensibus juxta Truecto sursum tâlem restaurare curavi, el ibidem secundum
in illo monte e contra Montcue unum, in silva Car- nicam institutionem ac sanctorum patrum ordinem
nida quinque, in Novavilla in Audecavo unum, in canonicaliter Deo et proediclae ecclesiae servientes
campo Seutdom una cum sua ecclesia unum, in pariter inslitui degere vitam et ad canonicas pari
cullura quoe Monasteriolus vocatur unum, in illo modo cunctos devotissimeconcurrere horas, ac tem-
monte ad Archas unum, juxta Sabonarias unum, pore refectionis, ut sanctus canonialis ordo docet,
juxta Proliacum latronum unum, in Contiliacounum, ad eorum refectionem nostri operis sludio noviter
in Conlidla unum, ad villam Hulduminum, ad Fra- sedificatumad reficiendum occurrant, et omnia quoe
xinp in finibus Balian unum. g ad corporis suslenlatiouem pertinent, secundum or-
Sunt in summa centum quinquaginta duo mansio- dinem canonicum pleniter percipiant. Hoeeergo ita
nilia a novo fundata et reoedificatanon minima. peracta, accessi humiliter ad clementiam domni
XXIX. sënioris nostri Ludovici piissimi imperatoris, petens
ab eo ut pro sua largissima eleemosyna aliquid de
Placuit quoque in hoc opusculo inserere exempla- rébus nostroe sedis ac matris ecclesioe
quas vassi
ria privilegiorum proefati episcopi, et proeceptorum dominici beneficium tenebant mihi reddi-
ab imperatoribus et regibus supra ipsa privilégia fir- disset. per ejus Domino annuente, non
mitatis studio a proescripto donino Aldrico episcopo Quam pelitionem,
renuit, sed sicut deprecatus sum adimplevit, et per
impetrata, ne aliqua niachinaiione proefataprivilégia
et auctorilatibus proeceptum suum, suo quippe annulo sigillatum,
quassarentur, imperatorum regum confirmavil. Hoecautem taliter peracta et a sua ele-
confirmata, quoe suis monachis et canonicis de qui- mentia ut mihi licenliam daret ut
busdam rébus et villulls fecit, ut eorum stipendia impetrata, petii
àliquid de ipsis rébus ad necessaria fratrum et cano-
pleniter haberent, et absque indigenlia Dominoser-
nicorum nostrorum quas mihi reddidit tribuerem.
virent, et mater ecclesia suum privilegium pleniter ita et fecit. Tune ergo gralulanti ânimo in
in hoecscire et ta- Quod
retineret, sicut. subsequentibus
volentibus inveniri ; deemosyha et memoria jam dicti domni mei Ludo-
vestigare poterit. vici piissimi Augusti, dedi sana mente et prompto
Exemplar privilegii quod fecit memoratus pontifex animo proefixis frairibus et canonicis nostris, una
frairibus suis de quinque festivilalibus anni et de cum consensu proefati domni Landramni Turonensis
villa Buxariis.
ecclesioe archiepiscopi et aliorum omnium scilicet
In nomine sancti Salvatoris et veneralione sanctae comprovincialium coepiscoporum nostrorum, ad
Dei genitricis Marioesanclorumque martyrum Ste- supplementum memoratorum fratrum nostrorum
phani, Gervàsii et Prolasii, quorum ecclesioetitula- atque canonicorum nostrorum, in pago Cenomanico
rius, licet indigne, esse videor, ego Aldricùs, Ceno- inl'ra quintam praefixaecivitatis villam unam nomine
manicoeurbis indignus et peccator episcopus, primo' Buxarias cum'omnibus ad se perlinentibus, et silvam
anno ordinationis meoe,oppido moeslusde conversa- aliquam quoe Follicionis vocatur cum omni integri-
tione Tratrum et canonicorum nostrorum, quadani tate, atque futuris temporibus ad eorum supplemen-
nocte in oralione positus, ut credo divinitus inspira- tum augendum per hoc teslamentum confirmavi.
tus, ccepicogitare ut rationabilius et canonice vive- Ita sane hoc feci ut per singulos annos habeant itie-
rent, alque quod niullo seu, ut fertur, nullo transaclo morati fratres de proefatavilla in festivitate dedica-
1
tempore habuere. claustrum haherent, in quo cano-1 tionis occidentalis partis matris et sënioris ecclesioe,
nice et regulariter conversarentur, et religiose ac quoeundecimo Cal. Juliarum die, in qua etiam parte
canonicaliier Domino dévote famulantes praesentibus occidentali est in suprascripto die sacratum altare in
scilicet alque futuris temporibus inhabitarent. Me- honore sancti Joannis, et alia duo in honore aliorum
morato ergo in tempore per consensum Landramni sanctorum quorum nomina super ipsa altaria sunt
venerabilis nostri archiepiscopi, seu et per exoratio- conscripta et quarlum altare desuper ta solario con-
nem comprovincialium nostrorum omnium episco- struclum in honore omnium sanctorum dignoscilur
porurn , dedi proedictis canonicis nostris domum in in jam dicto die a nobis esse sacratum. In memorato
dextera et àustrali parte construciam noslroe sedis itaque undecimo Cal. Juliarum die, in veneratioriejam
et matris ecclesioe, quoe est consecrata in honore dictoededicationis et solemnitatis.'de proedictâ villa
sancti Salvaforis et in nomine ac veneratione prae- Buxarias slatuentesper hoc testamentum censemus,
diclorum sahclorum, id est, sanctae Dei genitricis et censentes consullu et exhortatione multoruin
Mariae,- sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii episcoporurn ac saeerdotum devotissime slatuimus
sive..sancti Stephani, simulque in veneratione et ut accipiant suprascripU canonici et fratres nostri.
57 VITA. 5â
de frumento optimo modios sex et de vino optimo A ciant tam in missis quam et psalmodiis humiliter
modios quatuor, et insuper potione quoevulgo alixona precamur. Hoecergo omnja diligenler peracta, hora
dicitur modium unum, et ârietes oplimos quatuor, tertia in publicum introeant officium, ipsius diei
et porcos opttaios duos. Et in dedicatione' ecclesioe feslivam peragentes solemnilatem. Peraclo autem
Sancti Stephani, quoeest infra claustrum construcla, solemniter proedictoefestivitatis officio, tune in re-
cujus festivilas dedicationis est quinlo Idus Novem- fectorio una cum proedictis monasterialibus el sub-
bris, similiter habeant fratres de frumento optimo urbanis sacerdotibus ac clericis rdigiose lectionem
modios sex, et de vino optimo modios quatuor, et continuo audienles et intendentes religiosissime cum
insuper de potione quoe dicitur silvia modium unum, silentio reficiant. Hoc ergo summopere suppliciler
et friscingas porcinas perbonas duas, et arietes qua- obsecro sanctos successores meos et proepositos ac
tuor. In anniversario etiam ordinationis nostroe, quoe magistros seu ministros canonicorum praediclorum,
colebalur duodecimo Cal. Januarias, quoe tamen an- sive ipsos canonicos proesentes scilicet et fuluros,
ticipatur una die propter dedicationem matris et së- ut proediclossuburbanos seu monasteriales sacerdotes
nioris nostroe sedis ecclesioe,quoe est undecimo Cal. et clericos qui ad proedictam festivitatem venerint,
Januarias, habeant proedicti fratres ad eorum refe- et suprascriplas orationes pro me miserrimo pecca-
clionem de frumento oplimo modios sex, et de vino B tore fecerint, a memorata refectione et ab eorum
optimo modios quatuor, et insuper polionem de fini- refectorio a se non excludant; sed si aliqua necessi-
culo modium unum, el ad pisces emendos de argenlo tate faclum fuerit, tune slaluenles imploramus ut
solidos quinque, de caseo autem modium unum, et unus canonicorum bene fidelis de proedictis stipen-
de legumine oplimo similiter modium unum. In diis quoede memorata villa Buxarias tribuuntur, ac-
dedicatione veroabsidae matris el sënioris nostroe cipiat unum modium panis et alterum vini, insuper
urbis ecclesioeet reconcilialioiie ipsius ecclesioequam et de jam dicta potione sextaria quatuor, et unam
noviter oediûcavi alque reoedificare sludui, quam et friscingam qualem meliorem inveneril, et ex bis,
in honore sancti Salvatoris et in nomine sancloeDei illis proeparet infra praofixum claustrum in optimo
genitricis Marioesancto'rumque martyrum Stephani, loco dévote et rdigiose et refectionem plenam ; sed
Gervàsii et Protasii, simulque in honore et venera- magis opto et supplex deprecor ut cum soepediclis
tione omnium.sanctorum undecimo Cal. Januàriarum canonicis nostris in refectorio cum illis religiosis-
die, cum aliis episcopis etsacerdolibus multis solem- sime. reficiant, solemniter quoque proedictas dies
niter dedicavi, et multorum sanctorum reliquias in ducentes, et de tanlis feslivitatibus loetanles, Deum-
ea propriis manibus collocavi, sive de corpore pro- que in omnibus laudantes ac deprecanles ut tranquil-
prio sanctorum marlyrum Gervàsii et Protasii in C larn hanc degere valeant vitam, et proemia oeternoe
confessione sënioris altaris reliquias dedicando , de- viloep'ercipcie mereantur. Insuper de proedictis sli-
center composui. In ipsa ergo festivitate habeant pendiis deprecans sanctos successores meos atque mi-
jam dicti fratres de frumento optimo modios sex, de nistros proefaloe matris ecclesioe contestor, alque
vino autem oplimo modios quatuor, insuper et de . eontestans humiliter deprecor, ut unum modium de
costo optimo modium unum, et ad pisces emendos praefixopane^per singulas jam dictas festivitates et
solidos quinque, de caseo vero modium unum, et de alium de praediclo vino, et de proefatis friscingis
legumine simililer modium unum. Hoecautem omnia unam quadraginta pauperibus in singulis memoratis
de proefala villa Buxarias roemoratis fratribus, ve- festivilalibus iribuant, et in optimo loco ex his eis
luti proefixumest, devotissime ministrentur. Ea sci- refectionem proeparent; qui inde refectionem haben-
licet ralione hoec illis dare censuimus ul proedictas tes Dominum Salvalorem mundi collaudent, et pro
quinque festivitates saepedicti fratres solemniter et me miserrimo peccatore vivo atque defuncto orare
devotissime célèbrent adjunctos sibi monasteriales studeant, qualiter cum sanctis et eleclis Dei oeter-
omnes, sive suburbanos sacerdotes.et reliquos cle- naliler loelarivaleam, et vita frui perpétua merear.
ricos, qui in supradictas festivitatum vigilias devo- ^ Amen. Quidquid autem in jam dicla villa amplius
tissime veniant, el tune mane prima revestiti, ta elaboratum el acquisitum quam superius in proedictis
ecclesia cujus festivilas celebralur devotissime ad- festivilatibus minislrandum inseriuin est de quali-
esse procurent, ministrante aulem eis custode ipsius cunque justo ingenio vel arle, hoc ipsum veniat ad
ecclesioeoblatas et vinum sufficienler inibi per sin- communem utililatem proedictorum fratrum, et ad
gula allaria pro me peccalore, dum advixero, unus- eorum refeclionum augmenlum proficiat, et nihil eis
quisque sacerdos missam decantet unam et amplius, de sumptibus proefaloevilloea quoquam substractum
si libuerit et charitas ministraverit, et unusquisque vel minoralum fiai, ut magis ac magis Domini om-
clericus psalmos quinquaginta et amplius, quantum, nipotentis servitium adimplere valeant, et pro per-
dilectio et amor Dei insligaverit. Ipsos autem psal- petuitate imperii et domni el sënioris nostri Ludo-
mos tam ipsi canonici quam et suburbani vel mona^ vici proescripti piissimique imperatoris et sospilale
sleiiales clerici alterius chori in proefata ecclesia conjugis et prolis ejus alque invictissima sui exerci-
Vicissim decanlare siudeant. Post obitum vero lus Victoria exorare humiliter delectetur, et quasi ad
meum, quando Deus voluerit, in proedictis festivi- vestigia pedum eorum provolutus deprecor universos
lalibus futuris lemporibus similiter pro defuncto fa- in bac sede succedentes ut banc firmilalem quant
 59 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 60
pro amore Domini Salvatoris et veneratione sanctoe e.Avini cullus amore fervens, ex dominus quas epi-
Dei genitricis Marioesanetorumque marlyrum Ste- scopi anlecessores sui propriis usibus habere sole-
phani , Gervàsii et Protasii, alque omnium in ve- rent, memoratorum canonicorum habilaculis ac
neratione sanctorum, et eleemosyna saepedictidom- variis usibus attribuent, illicque construclis et se-
ni Ludovici imperatoris, ac per ejus licentiam proj cundum opportunitatem cujusque usibus oedificaiis
pondère peccaminum nieorum fieri decertavit, ini acdecoratis, eos secundum auctorilalem canonicam
perpetuum conservent esse mansuram.' Quam devo- fecerit habitare. Retulit etiam serenitati nostroeeo
tionem si quispiam violare proesunipserit,anïe tribu-. quod jam dicloematris ecclesioequibusdam additis
nal Christi, pro cujus amore hoc faclum esse digno- oratoriis aliisque fortasecus ecclesiis, solemniier
scilur, tremebundam in judicium deducat ralionem. religioseque eorum devotionem adimplere curaveril,
Ego Aldricùs Cenomanicoeurbis indignus et pecca- easdem dedicationumfestivitates propriis tempori-
tor episcopus hoc teslamentum a me factura sub- bus solemniter memorali canonici, convenienlibus
scripsi. Ursmarus indignus Turonicoe urbis nrchi- tam sacerdotibus quam religiosis laicis reliquoque
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Dodo> populo solemniter celebrare valerent, eisdem ca-
humilis Andecavensiumanlisles huic testamenii de- nonicis quamdam ejusdem villam Buxarias vocabulo
creio assensum proebuiel subscripsi. Jonas indignus; B per testamenti conscriptionem propria coeteroram-
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Egoi que episcoporurn venerabilium manibus roboratam
Autcarius Magonlioeurbis archiepiscopus subscripsi. proprie delegaveril, quatenus in soepedictis dedica-
Ebroinus indignus episcopus huic leslainento an- lionuni feslivilalibus, proefixisetiam quibusdam con-
nuens subscripsi. Gunlardus indignus episcopus huic; dilionibus dignam ac necessariamrefectionem habere
lestamento annuens subscripsi. Ego Erchinradusi valerent. Quoesua instiluiiout perennibus temporibus
Parisiacae urbis episcopus hoc teslamentum, dépla- inviolabilis persisterepossit nostroe,supplicavit celsi-
çante Aldrico episcopo, subscripsi. Vyarnarius indi- ludini ut super idem devotissime rdigiose inslitu-
gnus episcopus huic testamenlo subscripsi. Ego> lam noslram firmitatis gralia auclorilatem percipere
Echardus episcopus hoc testamenluni, deprecanie. mereretur, per quam fuluris temporibus inconvulse
Aldrico episcopo, subscripsi. Theodoricus Camera- atque inviolabilité!'permaneret. Cujus supplicationi-
censis urbis episcopus hoc testamenluni subscripsi. bus annuentes, per hoc nostroeauclcritatis scriplum
. David chorepiscopus subscripsi.. Ansteus decanus statuentes, decerninius ut qued studip divini hono-
subscripsi. Godenus archipresbyter subscripsi. Ri- ris et cullus religiose patrasse atque instituisse
cardus presbyter subscripsi. Dedivinus archipresby- dignosciîur, el jam dicia inscriplionis suoe série
ter subscripsi. Eruardus, licet indignus, presbyter C ' conscribi ac roborare non dislulit, cunctis tempo-
subscripsi. Geraldus subscripsi. Gansuinus presbyter ribus maneat inconvulsum, nec quispiam suecessor
subscripsi. Ascaricus presbyter subscripsi. Alexan- rum suorum de conditionibus in ea comprehensis
der presbyter subscripsi. Gerihanus presbyter sub- quidquam audeat immutare aut memoratam villam
scripsi. Vineboldus presbyter subscripsi. Flodoinus a jure eorumdemcanonicorum abslrahere ; sed quid-
presbyter subscripsi. Flodebertus presbyter sub- quid de ea secundum inslitulionem ejus, ut dictu m
scripsi. Anisacharus diaconus subscripsi. Rodricus est, ordinare atque disponere voluerint saepedicti
diaconus subscripsi. Regnogardus modicus subscri- canonici, liberam in omnibus habeant poleslatem ;
psi. Vivaldus subdiaconus subscripsi. Data Kalend. quatenus pro nobis, conjuge, proleque nostra, ac
April. in die sanclo Paschoe, anno incarnationis slabililate totius imperii a Deonobis concessi Do-
Dominicoeoclingenlesimo trigesimo et seplinio, indi- mini misericordiam jugiier valeant cxorare. Et ut
ciione vero quindecima, anno quoque vigesimo et haecnostroeconfirmalionisauctorilas nostris succes-
tertio imperii domni nostri Ludovici gloriosissimi sorumque nostrorum temporibus inviolabilem etin-
iînperaioris, et anno ordinationis nostroe quinto. convulsam obtineat firmitatem, de annuio nostro
Actum ergo Cenomanica in urbe publica in Dei no- subter eam jussimus sigillari.
mine féliciter. Amen. *
D Hirminmarus notarius ad vicem Hugonis reco-
XXX. gnovi et subscripsi.
Exemplar proeceplidomni Ludovici imperatoris su- Datum quatuordecimoCalendas Jul. anno, Christo
per proescriploprivilegiode villa Buxarias. propitio, vigesimo et tertio imperii domni nostri Lu-
In nomine Domini Dei et Salvatoris noslri Jesu dovici piissimi Augusti, Indictione quindecima.
Chrisli, Ego Ludovicus, divina repropiliante clemen- Actum Theodonis villa, palatio regio, in Dei Do-
tia, imperalor Augustus. Omnibus sanctoe Dei Ec- mine féliciter. Amen.
clesioeet nostris fidelibus proesentibuset futuris no- XXXI.
tum sit quia vir venerabilis Aldricùs, Cencmanicae Seqttilur exemplar privilcgiiquod fecit proenominalu*
urbis episcopus nostroe, suggcssit mansueludini eb Aldricùs, episcopusecclesioeSancti Salvatoris, su-
per fluvium Sarthoe, et monachisibi Domino fa-
qued primprdiis ordinatipnis suoe ccnfusum canoni- mulantibus.
corum matris ecclesioesibi commissorum ordinem In nomine sanctoeTrinitalis et unicoeDivinitatis.
Slalumqueinvenerit, et claustrum qui canonice vi- Ego Aldricùs, Cenomanicoeurbis indignus et pecca-
père debent çateuus nullum habuerant, sed ipse di- tor episcopus, illuslratione divin» pielalis prOYOCâ?
 61 VitA. 62
tus, una cum ccnsensu et lieentia donini Ludovici A priscis vocabalur; et ad opus monachorum inibi
piissimi imperatoris, seu omnium sanctorum com- regulariter viventium et Domino famulantium, dona-
provincialium episcoporurn atque aliarum multarum lumque in perpetuum ibidem ob mercedem et
provinciarum nobilium ac sapientium ponlificum, stabililalem proedicti domni nostri Ludovici piis-
sive cum omni nostroecuroecommissoe Deo devotoe simi imperatoris, cujus largitione et proefatum lo-
congregalioni matrique et nostroe sedis ecclesioefa- cum acquirere meruimus, sive futurorum domino-
roulanti, pertractans ego casum fragilitatis humanoe, rura, regum videlicet Francorum, seu et nimis pro
pavescensque ullimum vocationisj diem, ne multa pondère peccatorum nostrorum donamus el per hoc
mole peccaminum oneratus, sine fructu aliquo, teslamentum confirmamus confirmalumque futuris
quod absit, boni opesïs repertus inveniar, conforta- temporibus esse volumus, tam opportunitatem quam
tusque alloquio proedicalorisproecipui, Pauli scilicet et pro stipendio fratrum ibidem Dominoservienliuni,
apnstoli, ubi ail : Si cujus opus manseril, mercedem neenon et consolationem peregrinorum, atque hos-
accipial ; idcirco, ut dielum est, cum consensu et pitum advenientium receptionem. Primo vero om-
lieentia suprascripti principis" alque praediclorum nium delegavimus ibidem villam Salvàrias cum ma-
sanctorum proesulum sive proefixorum servorum Dei nentibus triginta et illas .culturas duas juxla illud
promptissimo animo, divina inspirante clementia, B monasteriolum sitas, seu illam silvam. quoe intra
nostroe devolionis decrevit compunctio, ut ad augen- fluvium Sarlhoeet inter proedictas culturas et proefa-
duin cullum divinum sive matris et nostroe sedis tum monasteriolum consislit, atque illam vineam
ecclesioe atque parochioe nobis commissoe, ac cu- dominicain quoe inter Salvàrias et jam dictum
mulandum honorera alque lucrum multarum ani- monasleriolum conjacet, et illa molina duo juxta
marum, ut monasleriolum aliquod in nostra pàro- illud monasleriolum supra fluvium Sarthoe sila,
chia nost.ro labore ad perpetuam omnipbtentis Dei neenon et illud pratum ex alia parte proefati mona-
laudem fundare et construere deberemus, quod ita slerioli situm una cum silva, sicut termini proedi-
annuenle Domino et facere studuimus, in quo et ctorum monachorum dividunt. Delegavimus etiani
ecclesiam, prout valuimus, ad invocandum perpe- ibidem villam nostrae sedis ecclesiae Apiacum cum
tualiier nomen Dei oelerniin honore Domini Salva- omni iniegritate, in qua sanctifs Ulfacius, pre-
toris et sanctoe ejusdem Dei genitricis Marioe sive tiosus Christi confessoiy corpore requiescit; simul-
sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii atque que tradidimus ibi medietatem de villa Canon ; pa-
sancii Stephani, neenon et in honore et memoria rique modo confirmamus ibidem villam Luciacum
simul omnium sanctorum construere et solemniter cum omni iniegritate; simulque inibi dedimus et
sexdecimo Cal. Octob. die cum aliis episcopis et G medietatem de villa quoe Beruas vocatur de ralione
sacerdotibus sive reliquis sancloe Dei ecdesioe mini- Sanctoe Marioe. quam reddilione domni nostri Lu-
stris decenter et rationabiliter canonieeque atque dovici excellenlissimi imperatoris acquisivimus; et
insigniter,Dominoauxiliante, curavimusconsecrare, illam precariam quam Friderardus per precariam
in qua et quindecim altaria erigere et in honoribus de rébus Sancloe Marioe et Sancii Gervàsii tenet,
et memoriis eorum sanctorum quorum nomina su- tradimus totam similiierque donamus, et in villa
per ea inserta esse praesentis temporis momento quoevocatur villa Sancii Aulleni manentes très cum
videnlur, eorumque atque aliorum mullorum san- vineis tribus et campis aliis, et quantum pars Sanctoe
ctorum palrocinia et reliquias meis propriis mani- Marioeibi habetur. Videlicet et illas res quas Sa-
bus collocavi, solemniterque ea et decenter adjun- leardus in die dedicationis ipsius ecclesioe eidem
ctis nobis proefalis sanctissimis sociis ordinabiliter sanclo loco el nobis sive ipsis monachis legaliler
sanctificantes consecrare, Domino miserante, merui- tradidit inibi, per hoc teslamentum confirmamus.
mus, quorum intercessionibus nos adjuvari miseri- Hoec autem omnia in pago Cenomanico sunt sila.
corditer confidimns eorumque perpetuis tueri proe- Supradiclas igitur villas omnes el res cunctas su-
sidiis, largienle Domino, humiliter petimus. In me- perius nominalas et ad proedictas villas jure per-
moralo itaque Calendarum die et in dedicatione - tineiitesjuna cum coeteris domibus, oedificiis,manci-
proefatoeecclesioe cum lieentia et exhortatione jam piis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis,
dicti principis sive proescriptorum sanctorum pa- aquarumve decursibus, farinariis, mobilibus et im-
trum, videlicet episcoporurn ac nobilium et sancte mobilibus, omnia et ex omnibus ad proefatum san-
viventium saeerdotum, per librum quatuor Eyange- ctum locum pro lucranda sancla mercede et au-
liorum nobiliter ornatum et auro ex parte conscri- gmente nostroe sanctoe sedis ecclesioeatque nostroe
ptum, seu per calicem aureum unum cum patena congregalionis ornalu donamus, tradimus, simulque
sua desuper episcopis et sacerdotibus manus eorum delegavimus, et omnia quoe eidem sacrosancto loco
imponenlibus, multis scilicet nobilibus coram astan- et frairibus et monachis inibi Domino famulantibus
tibus et videnlibus, tradidimus simulque delegavi- et regulariter vivenlibus divina pietas deinceps
mus una cum jam dicto Evangelio et memorato augeri voluerit et a bonis hominibus ibidem condo-
aureo calice de nostroe sanctoesedis ecclesioerébus natum atque traditum fuerit, ita ut ab hac die ibi-
ad supradiclum sanctum locum, qui vocatur mona- dem perpetualiler, Dominp auxiliante, in augmentis
sterium Sancti Salvatoris, plim vero Brogilus a proficiant. Unde censtitui ob hec pise devotionjs
 63 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 64
âmore veniente jam dictoeSancti Salvatoris ecclesioeA loetari seternâliter mereamur. Amen. Porro -quod
consecrationis festivitate, omni anno frairibus matri multas episcopales sedes et matres Ecclesias diversa
et nostroe sedis ecclesioe famulantibus eonsolatio- nionasteria sub se habere videmus constructa, quoeso
nem ministrandam ab abbate et monachis in proefato ne quidam superflue hoc me fecisse asserant, proe-
monasterio Domino famulantibus, id est, de pane sertim cum magis pro honore Ecclesioenobis com-
optimo modios sex, et friscingas porcinas 1res, ber- missoe,et pro lucro animarum quam pro facraore hu-
bicinas vero similiter très, et de vino optimo mo- mano, hoc me fecisse profiteur. Nec mirum si proe-'
dios quatuor, et de potione opliraa quinque. Ea vero fatum lôcum de rébus nostroesedis Ecclesioedilave-
ratione hoecillis dare censuimus ut supradictoe ma- rim, cum multos sanctos episcopos jam talia fecisse
tris ecclesioe jam proefati canonici pleniter ad me- et legimus et cognovimus. Idcirco precor cun-
hioralam dedicationis ecclesioe cum silentio el coe- ctbs fidèles sanctoe Dei Ecclesioeut non hoc me su-
teris divinis ornamentis veniant feslivitalem cum perflue fecisse putent, sed magis pro me peccatore
caéleris suburbains sacerdotibus et reliquis clericis, orare non dedignenlur; ut si quam pro hoc merce-
et tune mane prima inibi pro me peccatore, dum dem adipisci meruero, ejusdem fieri mereantur parti-
advixero, unusquisque sacerdos eantel unam mis- cipes. Denique humiliter precor Dominum nostrum
B meum mox
" sam et amplius, si libueritet eharitas ministraverit, Jesum Chrislum, beatum successorem
et unusquisque clericus psalmos quinquaginta et fuiurum, et post eum in sede nobis commissa succe-
amplius, quantum dileclio et amor Dei insligaverit. dentes cunctos episcopos, atque quasi ad pedes eo-
Post obitum vero meum, in proedictâ die simililer rum provolutus suppliciter flagito, omnesque prin-
pro defunclo facianti Hoec ergo omnia diligenler cipes ac nobiles et ignobiles, cunctosque Christianos
peracta, hora terlia in publicum introeant officium obsecro, ut parvula a nobis facta ad divinam omni-
et una cum monachis ibidem Domino famulanti- potentis Dei laudem et incrementum proedicti mona-
bus solemniter ipsius diei fesiivam peragant solemni- sterioli Sancti Salvatoris conservent, et in eorum
iatem ; et tune utrum elegerint faciant, aut inibi eleemosyna sive ob praedicti Domini Salvatoris amo-
eum ipsis monachis pariter reficiant, aul si ibi non rem, in cujus honore jam dictum monasteriolum
refecerint, tune accepta stipendia in refectorio infra oediûcatum et dedicatum esse dignoscitur, augere
domum et claustrum canonicorum una cum proedi- inibi plura dignentur, et de eis quoefecimusatque de-
ctis suburbanis, clericis, et sacerdotibus reficiant. legavimus inibi imminuere aut subtraherénon proesu-
Hoc sane humiliter obsecro sanctos successores meos mant; quatenus etbona illorum facta in proesenli et
atque abbates vel monachos proefati monasterii, et in futuro, sicuti et nostra fecerint, Deo auspice,
proeposilos ac magistros seu ministres canonicorum C conserventur ; quatenus si aliquam mercedem
nostrorum, sive ipsos canonicos proesentesscilicet at- pro pio proefixo facto, Domino annuente, habere
que futures, et proedictossuburbanos, seu monaste- meruerimus, ipsius mercedis, auxiliante ipso Do-
riales sacerdotes et clericos, qui ad proediclam fe- mino Salvatore nostro, pro cujus et amore hoc fe-
stivitatem venerint, et suprascriptas oraliones pro me ciinus, effici mereamur consortes. Precor etiam
miserrimo peccatore fecerint, a memorata refectio- cunctos sacerdotes ac Dei servos sive monachos
ne vel ab eorum refectorio a se non excludant ; sed omnes ul proedictas oraliones in proefata die pro me
si'aliqua necessitale factum fuerit, lune sialueiites peccatore pie et studiosissime adimplere procurent,
imploramus ul unus canonicorum bene fidelis de qualiter absolutioném omnium peccatorum meorum
praedictis slipendiis quoe jam dicti monachi tribue- eorum precibus adipisci valeam, et sanctorum consor-
rinl, accipial unum modium panis et alternuni vini, tio perpelualiler Domino largientefrui mereamur. Si-
insuper ex polione sextaria quatuor, et unam friscin- militer precor obnixe abbaies et monachos cunctos
gam qualem meliorem invenerit, et ex his illis proe- in proefatosancii Salvatoris monasterio degentes,
paret'devote et religiose refectionem. Sed magis opto proedictâstipendia canonicis et fratribus nostris, sive
et suplex deprecor ut cura soepedictiscanonicisnostris suburbanis sacerdotibus et clericis minisirare in
in refectorio cura illis religiossime reficiant, solem- jam dicta die non negligant; quatenus ipsis mini-
•niler quoque illum diem ducentes, et de tanta fe- strantibus nobisque humiliter famulantibus etcoeteris
stivitate loelantes, Dominumque in omnibus laudan- fratribus et Dei servis orantibus, per suffragia om-
tes ac deprecanles ul tranquiîlam vilam hanc degere nium sanctorum nos et illos Jésus Christus Domir
valeant et proemia oeternoeviloe percipere merean- nus noster in oeterna loetilia una cum sanctis suis
' lur.
Insupér de proedictis slipendiis deprecans san- fovere dignetur. Amen. Porro ut hoc testamenlum
ctos successores meos cdnteslor et contestans humi- sive privilegium a me pia voluntate factum, per ra-
liter deprecor atque ministres ejusdem Ecclesioe ul tionem supradictam, omni tempore maneatillibatum
unum modium de proefixopane et alterum de jam atque firmissimura, manu propria illud pro firmilalis
dicto vino et de praefalis friscingis unam quadra- studio roboravimus, sive sanctos paires nostros
ginta pauperibns in memorata festivitate tribuant, episcopos, alque;fratres nosiros sacerdotes et levitas,
qui inde refeclioneni hâbentes DominumSalvatorem seu reliquos clericos coelerasque personas quorum
mundi collaudenl et pro me miserrimo peccatore nomina subler habentur, inserta firmare humiliter
orare sludeant, qualiter cum sanctis el electis Dei poslulavimus.
65 VITA. 66
Ego Aldricùs Cenomanicoe urbis indignus pecca- A , toris, et consensu etiam meeropolitani Ursmari
tor episcopus hoc testamentum a me factum sub- Turonicoeurbis archiepiscopi seu coeterorum com
scripsi. Ursmarus indignus Turonicoe urbis archi- provincialium episcoporurn alque multarum aliarum
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Dodo 1provinciarum sanctorum episcoporurn, considerare
humilis Andecavensium antistes huic lestamenlo de- coepi cum canonicis et coeteris parochianis nostris,
creto assensum proebens subscripsi. Warnarius in- tam sacerdotibus quam aliis divino cultui famulanti-
dignus episcopus huic- testamenlo annuens sub- bus, atque nobilibus laicis tam noslris quam et aliis
scripsi. Ebroinus indignus episcopus huic testamenlo liberis et bonis hominibus, qualiter mea facultalicula
annuens subscripsi. Ego Autcarius Magontioe urbis et inibi commissa post meum obilum militer et ra-
archiepiscopus hoc teslamentum, deprecanle illo Al- tionabiliter foret in utililalem sancloematris ecclesioe
drico proedictoeurbis episcopo, subscripsi. Guntar- et meam eleeuiosynam dispensata, ne forte (quod
dus indignus episcopus huic teslamento annuens absit) aliquis sibi ea rapere aut furari aut in suos
subscripsi. Ego Erchinradus episcopus hoc teslamen- usus converti faciat, sicut in multis jam factum co-
tum, deprecanle Aldrico episcopo, subscripsi. Ego gnovimus, sed omnia in ulilitalem sanctoe Ecclesioe
Hechardus episcopus hoc teslamentum, deprecanle et substentationes nobis famulantium, seu supple-
Aldrico episcopo, subscripsi. Ego Theôdoricus Ca- " raenla nostrorum clericorum tam monachorum quam
meracensis urbis episcopus. hoc testamentum sub- et canonicorum, sive adminicula laicorum qui nostroe
scripsi. David chorepiscopus subscripsi. Ausleus ecclesioeet nobisfamulari videntur,necne in alimonias
decanus subscripsi. Deduius archipresbyter sub- pauperum, perconsiliumpraedictimetropolilani et per
scripsi. Erauldus presbyter indignus subscripsi. Ri- manus fidelium saeerdotum sive diaconorum atque
caudus presbyter subscripsi. Godenus archipresby- fidelium laicorum qui ad hoc peragendum a me de-
ter subscripsi. Geraldus presbyter subscripsi. Flo- nominati et conslifuli fuerint, fideliter et ratîonabi-
duinus, licet indignus, presbyter subscripsi. Gantzui- liler in supra nominalas utilitates et nécessitâtes,
nus presbyter subscripsi. Ascaricus presbyter sub- sicut in subsequentibus dicemus, dislribuantur, id
scripsi. Flodebertus presbyler subscripsi. Alexan- est, quidquid tune temporis in nostro ergaslulo de
der presbyter subscripsi. Ansbaldus presbyter sub- pecuniis diversi generis et vestimenlis inventum
scripsi. Gerbaus presbyter subscripsi. Anisacar dia- fuerit, tola décima pars distribualur ecclesioequam
conus subscripsi. Rodricus diaconus subscripsi. Vi- fecimus super fluvium Sarthae, in loco qui dudum
naldus diaconus subscripsi. Reginhardus modicus Broilus Casalis nominabatur, quam et in honore Do-
subscripsi. Leodaldus diaccnus subscripsi. Data ^**mini Salvatoris et sanctoeDei genitricis Marioe,sive
Calend. Aprilis in die sanclo Paschoe anno incarna- sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii atque
tionis Dominica?857,Indictione vero xv, anno quo- sancti Stephani indigni sacravimus, et monachis
que XXIU imperii domini noslri Ludovici gloriosis- ibi Domino famulantibus fideliter et cum charitale
simi imperatoris, et anno ordinationis nostroe tribuatur, nona vero pars ecclesioe quam fecimus
quinto. Actum ergo Cenomanica in urbe publiée in inter fluvium Sarthae et murum civitatis, in qua et
Dei nomine féliciter. Amen. menachas ccllpcavimus, el sub régula sancti Bene-
xxxn. dicli vivere decrevimus, quam el in henore proedi-
cti Domini Salvaloris et sanctoe Marioeejusdem Dei
Sequilur exemplarproecepli Domini Ludovici impera- et Domini genitricis sive sanctorum marlyrum Ger-
toris, super memoraiumprivilegiumSancti Salvatoris vàsii el Protasii sed et sancti
et monachorum quod eis jam diclusAldricùs episco- Stephani, quoe matri
pus pio affectu fecit. ecclesioesubjecta esse videtur, indigni canonice sa-
(Vide ubi supra, col. 1271.) cravimus, et monachis, sanctimonialibus, sive cun-.
ctoe congregalioni ibidem Domino famulanli fideliter
XXXIII.
et cum charilate absque ulla dilatione aut prohibi-
Sequilur descriptio de eleemosyna proefati Aldrici, tione vel impedimento atlribualur. De reliquo vero,
pmfizoe Cenomanicoeurbi episcopi,qualiter sibi cré- tantum quod in ergaslulo inventum fuerit, juxta dé-
dita singillatim disposuit et discrète Christi famu-
lis ejusquefamulabus per hoc scriplum dare consli- créta canonuin, quatuor portiones fiant tam de auro
tuit. quam et de argenlo , sive de coeteris metallis vel
In nomine sancii Salvatoris et veneratione sanctoe ulensilibus et diversi generis vestimenlis el supelle-
Dei genitricis Marioesanctorumque martyrum Ger- ctilibus omnibus : una quoe remaneat ecclesioenobis
vàsii et Protasii alque sancti Stephani, quorum ec- commissoe, alia vero in nostra eleemosyna detur
clesioe,licet indigne, tilulatus esse videor, Aldricùs fidelibus pauperibus, terlia autem clericis capellanis
Cenomanicoeurbis el proedictoe ecclesioeindignus et et vassallis nostris, quarta presbyteris urbânis et
peccator episcopus, omnibus in nostra dioecesi et monasterialibus sive suburbanis atque reliquis pa-
pàrochia consislentibus, episcopis, sacerdotibus, rochianis et diaconibus seu subdiaconibus neenon
diaconibus, subdiaconibus, et reliquis sanctoe Dei et reliquis ministris et clericis, ut melius fieri poiue-
Ecclesioeministris, seu cunctis fidelibus notum esse rit. Nam et hoe summopere videndum est, ut omnia
cupio quia pertraclans casum humanoe fragilitatis, cum charilate fiant. Similiter'et de vino solummodo
una cum lieentia domini Ludovici piissimi impera- quod tam in civilate quam et in ejus ruis tune in-
 '
67 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 68
ventum fuerit faciendûm est, id est, omnis décima A cunctorum valeam percipere peccatorum, et vitam
proedicti vini detur monachis viris, et noua fundilus habere, annualité Domino, merear sempiternam.
detur monachis feminis in proedictis locis dcgenlihus; Fiat, fiât. Grèges aulem jumenlorum una cum eorum
rdiquum autem in quatuor partes dividatur et, ut amissariis, et vaccaruni ac boum seu porcorum,
proescriptum est, partialur fideliterque et eumchari- et ovium sive caprarum, qui sunt in Breira in con-
late per proefixasturmas, ceu de pecuniis in nostro dita Noviacense, ël in Proliaco infra villam quin-
invenlis ergaslulo diclum est, rationabiliter distri- tam, seu in Novavilla super fluvium Sarlhoe, sive
buatur. De vino quoque quod in civitate et ejus ruis in Cavania, et in Cepeto supra Sarthara, et in Bruo-
tune temporis fuerit inventum fiât ul diclum est. De iiis villare in Belsa, et in altero Proliaco super flu-
reliquo autem vino cuncto, et de annonis omnibus viplum Viduam, ecclesioenpbis commissoeet nostro
diversi generis, et leguminibus sive fenis per diversa successori cum omni integritale possidendos el uti-
loca et in omnibus villis nostris nobisque commissis liler lucrandos et gubernandos relinquimus. Ego
recondilis, voiumus atque proecipimus suppïicilerque aùlem in loto episcopio non inveni viginli jumenta.
flagitamus ut decem partes fiant oequalance divisas : Modo Deo graiias. seplem ei relinquo grèges una
una videlicet fideliter servetur matri ecclesioe et cum eorum amissariis ; neque in loto episcopiono-
béalo successori nostro quem Dominus elegerit, el :B bis comraisso ex omnibus pecoribus vel pecudibus
alia detur vassallis et capdlanis sive servîenlibns qui tantum inveni quantum modo, Domino auxiliante, in
Domino nobisque in nostra niansiuncula militare vi- una ex supradiclis villulis relinquo ex his quoemeo
denlur, ut non ipsi quique , quod absit, in aliquo pretio comparavi el meo labore acquisivi. Ideo sup-.
periclitentur inopia , sed habeant unde sustentari plex flagito ne alicui durum aut contrarium sit si ea.
queant usquequo se cum sancto successore nostro quoemeo sudore acquisivi, et meô pretio comparavi,
mox fuluro collocsre, Domino adjuvante, utililcr va- meis benefacloribus tribuo et mihi servienlibus
leant. Tertia tribualur canonicis et famulis sanctoe dono, alque Domino offerendo in mea eleemosyna
matris ecclesiae et. nonnanis quoe in ea quotidie fideliter distribui proecipio, el pro redemptione mul-
oblationes Domino offerunt, ul et pro me peccatore torum et innumerabilium peccatorum meorum dari
fuluris temporibus Domino offerre eis delectel eo- Dei servis et pauperibus humiliter supplico. Illi ergo
rum oblationes. Quarla Iargiatur monachis qui sunt grèges jumenlorum una cum eorum amissariis et
in monasterio sancii Carilephi et ingressive ta Sa- vaccaruni ac boum seu porcorum et ovium alque
vonariis alque sanclimonialibus monachis quae sunt caprarum qui sunt in Alamaniscas, et illi grèges ju-
Inlramnis monasterio. Quinta detur monachis quoe : mentorum una cum eorum amissariis et' boum
sunt in monasterio sancii Salvatoris paulo minus <J uiriusque sexus, et porcorum sive ovium atque capra-r
milliario ab urbe distante super fluvium Sarlhoe, et rum qui sunt in Drimiaco juxta Mantulam, et in
illis monachis quoe sunt in sancto Vincentio juxta Paciaco, in villoe videlicet parte quam David modo
urbent, seu sanclimonialibus monachis quoe sunt providel, fratribus et canonicis nostris cum omni
in monasterio Sancti Salvatoris el Sancloe Marioe integritale absque ulla dilatione sive diminulione fi-
sive Sancti Gervàsii inler fluvium Sarlhoe et murum deliter et cum omni charilate dentur. Illi namque
civitatis collocalo. Sexta congregationibus quoe per grèges jumenlorum una cura eorum amissariis et
coetera diversa monasteria, tara in Cenomanica pà- boum utriusque generis, seu porcorum et ovium
rochia quam et in pago Andecavo, sive Turonico alque caprarum, qui sunt infra monasterium sancti
alque Oxomense, et per coeterospagos Domino mi- Carilephi, et in villa Floriaco, el in Conflentio, et
litantibus fideliier, in quantum posseet esse facili- in villa Mauri el in Courais, et in villare Marlis, et
tas tribuerit, cum omni discretione rationabiliter Rusciaco, el in campo Sigalaici, et in illa cella sive
tribualur. Seplima presbyteris et diaconibus ac in Cantarnaco, alque in diversis mansionibus circa
reliquis dericis noslra in pàrochia Domino per monaslerium consiruclis, omnes inlegerrime mona-
diversitas ecclesias militanlibus discrète et ratio- chis qui in monasterio sancii Carilephi et in cella
îiabiliier tribuetur, ut eis semper pro miserrimo 1I) quoe Savonarîas vocatur Domino militant! absque
peccatore delectet orare et sacrificia Domino as- ulla minoratione aut tarditate delur. Ternos autem
sidua offerre , et flexis poplilibus precor ut eis assi- grèges jumenlorum una cum eorum amissariis ac
due agere suadealur. Oclava, ul dixiraus, tam de boum et vaccaruni sive caprarum el ovium qui sunt
vino quam et de annona diversi generis et legu- in Haliau, el quatuor pprcariâs quoe in eadem villa,
mina sive feno, rationabiliter et discrète detur fun- tam in mansilionibus quam el in aliis locis esse vi-
dilus familiis in nostris villis nobisque commissis dent!!!', et illos grèges qui sunt in Curie Quadrici,.
comnianenlibus, quoeea suis sudoribuslaboraverunt, in Saxonense, omnes tam jumentorum quam et
ut et eis pro me peccatore orare delectet ; el hoc eis boum et vaccaruni seu porcorum el ovium atque.
agere precor soepissimesuadealur. Ncna et décima caprarum illis monachis qui Dominoin ecclesia san."
pars omnis aiinonoe, vini et feni et leguniinis pau- cti Salvatoris supra fluvium Sarlhoe, ulv jlle abbas
peribus, viduis, el orpbanis fideliter cum omni dis- proeessevidetur, cum omni integritale et cum chari-
cretioneetcharilate funditus tribualur. Omnes enim tate absque ullo scrupulo aut conlradiclione sivedU
precor ut pro me orare dignemini, ul remissionera latione fideliter tribuantur. Illi quoque grèges ju-
 69 YITA. 70
mentcriim una éliihèbrum amissariis et boum ulrius- A lium explere nequimus, de illis qui antea dati mi-
que generis seu porcorum el ovium atque capra- nime fuerint, proecipimusduos, quales meliores in*-'
rum qui sunt in villa Colonicajuxta urbem in illa venti fuerint, proedicto domno metropolilano no-
curte quae dicitur Villa, quam Gundbldus modo stro bene paratos et ornalos dari ; et alios duos,
providet, el in Carrariis super fluvium Sarthae, et quales post hos meliores inventi fuerint, Didani An-
in Canon, dentur monachis integerrime qui Domino decavensis urbis Episcopo bene ornalos tribui jube-
in monasterio Sancti Vincentii militant. Illi ergo grè- mus. Ipsos enim sanctos episcopos, si mihi supers
ges jumenlorum una cura amissariis et boum ulrius- stites Dominomiseranle fuerint, ad obitum meum
que generis seu porcorum et ovium qui sunt in Grès venire deprecor, et animam meam per eorum san-
et ta Fràxinido, ih Belsa, et in Semmuro, mona- clas oraliones Domino devotissime commendari sup-
chis in Grès Domino in ecclesia Sancloe Marioe et pliciler flagilo, et ad corpusculum meum eorum
Sancti Almiri mililantibus fundilus absque ulla tardi- precibus Domino una cum anima commendari et
tate aut minoralione tribuantur. Illi quoque grèges cum orationibus eorum sepeliri humiliter postulo;
una cum eorum amissariis jumentoruni el vaccaruni et in omnibus summopereillos, et quasi ad pedes eo-
ac bofim sive ovium et porcorum atque caprarum rum provolulus, deprecor ut de me et pro me sic
omnes qui sunt in Aviniaco, seu in Casiliaco, et in ~* B faciant sicut volunt ut de illis tam in vita quam et
illa parle Pàciaci quam Gundoldus providet, nostris post obitum fiât. Insuper quatuor equos bonos meoe
sororibus sanclimonialibus monachis quas inter mu- sepulturoe loco et fratribus inibi Domino famulan-
rum civitatis et fluvium Sarthoein ecclesia Domini tibus dari jubeo. De coeteris ergo equis volo ut causa
Salvatoris el sanctoeejusdem Dei genilricis Marioe benedictionis singulos accipiant siuguli qui proescri-
semperque virginis sive sanctorum martyrum Ger- pti et proeordiualiad npstrani deemesynam facien-
vàsii et Protasii atque sancti Stephani sub mona- dam fuerint, ul melius illis delectet pro me orare
slico ordine el sub régula sancii Benedicli vivere cpl- et conimissum sibi negotium peragere. De reliquis
locavimus, cum sunima charitàte et omnium inie- quippe equis et poledris et mulis atque asinis très
gritate absque ulla dilatione fideliter altribuanlur. jubemus fieri porliones : una pars remaneat ec-
Illi quoque grèges jumenlorum una cum eorum amis- clesioenobis commissoeet sancto successori nostro;
sariis et boum ulriusque sexus et ovium sive porco- alia vero largiatur disposite et rationabiliier clericis
rum âtque caprarum qui s'unt iii Rupiaco, integer- et vassallis et servienlibus et minislerialibus nobis
rime fralri meo Isaac filioque ejus Rotgario absque famulantibus. Teitia autem pars dislribualur fideliter
ulla cliniinulione aut dilatione tribuantur. Illi autem et rationabiliter in nostram eleemosynam prout me-
grèges jumenlorum una cum eorum amissariis et G *- lius scierinl et poluerint quibus hoc commissum fue-
bouni ulriusque generis seu porcorum et ovium al- rit. Taliier quoque illis hoc proecipio et deprecor
que caprarum qui sunt in Contrella, et in Varen- agere et tam fideliter et rationabiliier dispensare
nis, in Vindosnense, el in Breuviaco, in Oxomense, qualiter inde rationem non metuant reddere in con-
et in Artinis super Liz, et in Lanciati ultra Lige- speclu Domini nostri Jesu Christi, et ex bec nen re-
riin, sive in Vodebris, vassallis qui nobis in nostra cipiant, quod absit, danmalipiiem oelernam, sed
mansiuncula serviunt et clericis qui Domino in no- proemium sempiternum. Illa vero omnia quoe in
stra capella famulantur cum omni iniegritate dispo- proefatotempore, ut dictura est, in proedictis locis
sée et rationabiliter largiantur. Reliquos namque et agris tam inlernis quam exlernis inventa fuerint,
grèges jumenlorum et boum ulriusque generis et Domino Deo, devota mente et sano corpore, pro in-
ovium seu porcorum atque caprarum, omnes qui genli et niinio pondère peccaminum meorum sup-
sunt in culturis et in silva Uvastina in diversis man- plex et dévolus offero, et per banc chartulam, quam
sionilibus et locis, tara super fluvium Liz quam et sana mente dictavi el supradiclo proelextu scribere
in silva Uvastina, et in Tricione in diversis nian- jussi, atque propria manu subter fiimavi, ad sùpra-
sionilibus et in locis diversis, et in Tauriaco, et dicta etscripla, sicut hoecpaginula testamenti com-
in Bajocassino, et in Vetûsvico, sive in Celsiaco, ® memorat, explenda et fideliter peragenda Domino
ac in Nascas,'seu in Cadarus, et in Colonica ullra Deo sponte et dévote trado ; ut si quis aliter, quod
Medanâni, et in Culcamia ultra - fluvium Ligeris, absit, ex proefatis rébus, in quantum melius proeva-
et in Gallemarcio, sive in monte Sodeuris, in om- luerit ac poterit, agere proesumpserit, ipso Domino
nibus mansionilibus ta eo conslruclis, et in rivo pe- Deo meo el Salvalori nostro Jesu Christo reddat
troso, et in villa nova in Belsa, et in villa Macu- inde rationes, cui hoecproescripta peragenda et ex-
nen, el in Bioca super fluvium Brida, et in Villena plenda dévote oblala et tradila sunt, et ante tribu-
in Parisiaco» ta nostra eleemosyna, presbyteris et nal ipsius judicis oeterniex hoc tremêbundam dedu-
Deiservis sive pauperibus fideliter et rationabiliter cal rationem. Contester enim sanctum suceessorem
cum omni timoré et reverentia dislribui disposite meum mox fulurum, quicunque fuerit, et quasi ad
imploraraus atque rogamus, et omnia fieri cumehari- vestigia pedum ejus provolulus humiliter deprecor
-.,tate oplamus. De equis namque nostris et secraa- ut sic de me et pro me miserrimo peccatore facial
riis sive mulis el asinis aç poledris, quibus adhuc sicut vull ut sui sucessores post oBitum ejus de eo
fruimur, et sine quibus regale et commune servi- faciant, et sic mea facta intégra conservet sicut
 71 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 72
sua vult post.se servari. Hanc ergo paginulam testa- A gavi, et sicut in hac paginula distinçtum et insertum
menti suppliciter flagito ut per omnia conservet; et est summppere deprecandc fieri jûssi et postulavi;
si quis aliter ex his quoehic inserta sunt facere vo- et si quis aliier, in quantum fàcultas fuerit, aut dé-
1-uerit,supplico ut eum corrigat, et eis quos ad hoc tenus de proescriplis rébus Deminpque oblatis ad
peragendum de nomine vero, sive quibus hoc ne- proefixaperagenda egerit, ante tribunal Domini no-
gotïum commissum fuerit, auxilium per omnia prae- slri Jesu Christi de sua praesumptione tremebundam
stet, ut haec absque Ullo impedimento perficere deducat rationem. Obnixe quoque omnes precor, ut
queant. Si autem, qued absit, aliter fecerit, ante taliter ex omnibus in bac charlula conscriptis agant
-tribunal Domini nostri Jesu Christi tremebundam qualiter in conspectu Domini, quod absit, et vilam
ex hoc reddat rationem. Obnixe quoque deprecor oeternam, Domino tribuente, una cum sanctis et ele-
-sanctum suceessorem meum, quemeunque Dominus ctis Dei habere mereantur. Amen.
fore voluerit, et omnes sacerdotes tam monachos XXXIV.
quam et canonicos, sive cunctos clericos et lai- Sequilur exemplar proeceptî aomni Ludovici piis-
cos in*noslra dioecesiet pàrochia commanentes et simi Augusli super proescriptam descriplionem de
eleemosyna Aldrici episcopicausa firmilalis et-in-
conversantes, ut in anniversaria obilus mei per sin- o convulsionis
facli.
gulos annos diligenter tractent et fideliter in eis pre
me orare studeant et vigilias et missas dévote décan- (Vide ubi supra, col. 1275)
tent, ut. Domino annuenle, remissionem omnium XXXV.
peccatorum meorum et indulgenliam misericorditer Exemplar immunitalis Sancloe Marioeet Sancti Gir-
percipere merear, et vitam insuper habere sempi- vasii et Aldrici episcopi de monasterio Sanctoe
Marioe.
ternam valeam. Amen. Precor etiam dominum suc-
eessorem meum per Dominum omnipolentem, cun- (Vide ubi supra, col. 1273.)
closque fratres et consacerdoles noslros conlestor, XXXVI.
quatenus ei fideliter suadeant ul si fàcultas permi- Item exemplar proecepli domni Ludovici piissimi im-
»erit, et illi placuerit, per singulos annos in die ob- peratoris de monaslerioAnisoloeAldrico episcopoet
ecclesioesibi commissoeimperiaiiter actum, quando
ilus anniversarii mei de suo facial proedictis sacer- proedictus domnus Ludovicus imperator illud ca-
dotibus tam monachis quam et canonicis et reli- nonice atque legaliter reédidit ecclesioeSancloeMa-
clericis bonam rioe et Sancii Gervàsii, memoralo Aldrico ejusdem
quis atque pauperibus plenam alque matris ecclesioeepiscopo.
refectionem. Et si illi hoc durum, quod absit, aut
(Vide ubi supra, col. 1275.
difficile fuerit, tune de villa Buxarias, quam fra-
tribus et canonicis nostris pér teslamentum firmitei C XXXVII.
corrpboratum, et per proeceptum domini Ludovici Exemplar proeceptîdomni Ludovici piissimi impera-
toris de monela AldricoCenomanicoeurbis episcopo
piissimi imperatoris confirmatum sponle et devo- ejusque successoribusconcessa.
tissime tradidi, alque perpetualiter possidendam el (Vide ubi supra, col. 1276.)
perfruendam reliqui, illa refeclio quoemodo et sicul XXXVIII.
modo proeparatur et agi tur in die nalalis et ordina-
Item exemplar proecepliimmunitalis domini Ludovici
tionis meoe, precor ut converlalur fundilus ta die imperatoris de Sancti Carilephi monaslerio de Al-
obilus et anniversarii mei, et sicut in proedicto testa- drico episcopoimpetralum.
mentocontinetur per omnia ita agalur, et sicut ir (Vide ubi supra, col. 1278.)
«o scriptum est devotissime et fidelissiineperficialur, XXXIX.
ut refectionem et consolationem habeant in illa die Item exemplarproeceplidomni Ludovici piissimi im-
tam sacerdoles el clerici quam et pauperes et indi- peratoris de villa Lugduno, quod fecit proedictus
gentes qui pro me miserrimo peccatore oravertat, imperator Cenomanicoematris ecclesioeel Aldrico
ul omnes devola mente inibi requiem oelernam ha- ejusdem ecclesioeepiscopo.
bere exorent suppliciter. Insuper supplicoproedictum (Vide ubi supra, col. 1279.)
suceessorem meum ut proefatum teslamentum meum » XL.
quod de proefixa villa Buxarias feci, fratribus De dedicationesënioris allaris Anisoloemonasterii.
et canonicis nostris per omnia conservet, et sicul . Anno incarnationis Domininostri Jesu Christi 858,
in eo conlinetur insertum de quinque refectionibus indictione vero prima,- anno siquidem xxv imperii
eorum et aliorum saeerdotum ac clericorum atque domni Ludovici piissimi imperatoris, anno sexto or-
pauperum diligenter adimplere facial, ut omnes pei dinationis Aldrici Cenomanicoeurbis episcopi, quinto
singulas festivilales exorent et dicant : Aldrico, Do- . quoque Iduum Maiarum die, solemniter sèniùs de-
mine , pontifia nostro da requiem oelernam et vi- catura est altare sënioris ecclesioe monasterii Ani-
tam sempiternam. Amen. De jam dictis ergo rébus soloea proefixo episcopo Aldrico in honpre Domini
nemo aliquid meum pulet esse nisi ad amelioran- Salvatoris et sancloe ejusdem Dei genilricis Màrioe
dum et canonice dispehsandum , quoniam Domine sariclique Martini confessoris proecipui. In proefixo
omnia quoein hac charlula memorata et conscripta ergo Iduum die cum psallentio susceplus est jam
sunt per hoc testamentum proesens taliter tradidi, dictus Aldricùs episcopus, primo postquam ei red-
çt ad praedicta explénda et peragenda firmiter dele- ditum fuit memoralum Anisoloemonasterium a do-
75 VITA. 74
mno Ludovico imperatore, a monachis et reliquis,A ètiam sanctoeJuliae fratrem nonnulli esse testantur,
nobilibus hominibus in ipso monasterio; cui Domi- atque sanctoeTèveslinoe proecipuoevirginis, quoe et
nus precibus praediclorum et omnium sanctorum monasleriolum sancloe Marioein rébus sënioris ec-
oeternam tribuat vitam. Amen. clesioeunà cum adjutorio sancti Iunocenlis proefixae
Proesul,ave, noster, cuncti te, Aldrice, rogamus, urbis episcopi construxit ; sed et sancloeAdoe,quoe
Nunc altus dominus,-nunc humilisque pater. et Adrehildis alio nomine îioniinatur, quoe,ut Iegi-
En tua fama sacri vulgans proeconiafacti, lur, deprecanle proedictosancto Innocente, de mo-
Gallorum celsas venit ad usque doinos. nasterio sancloeMarioequod situm est in urbe Sues-
Qui es pia spes patrjae, solamen et oplima virtus, sionis ad Cenomanicamurbem venit, et ibi in sub-
Àsl munis fortis et clypeus validus. urbio Cenomanico in proefato monasterio sancloe
Marioeregulam sancii Benedicli docuit,. et eam inibi
XL bis.
De hospitalium consthulioneet receptione, et de sex decenter ordinavil; et partem corporis sancti Li-
sanctorum corporibusin sinu matris ecclesioede- borii supradictoeurbis episcopi et confessons opti-
latis et collocatis,quorum nomina hic habentur in- mi, et maximam partem corporis sancti Haduindi. '
serta; et de duodécim signis in clocariis matris Antedicta quoque
ecclesioecollocatis,per singulas horas reboandis, et corpora sanctorum in ecclesia'
de consecralione episcoporurn et saeerdotum ac B quam proefalusAldricùs proefixaeurbis episcopus in
reliquorum graduum sive sanclimonialium, atque honore Domini Salvatoris et sanctoe ejusdem Dei
de commemoralionededicationumecclesiarum. genitricis Marioeatque sanctorum martyrum Gervàsii
Memoralus igitur Aldricùs episcopus in proefata et Prolasii sive sancti Stephani simuïque et in ve-
Cenomanica urbe duo hospitalia facere studuit. neratione omnium sanctorum solemniter consecra-
Unum idque juxta proefatam Cenomanicam urbem vit, et in memorata ejusdem ecclesioe sënioris al-
super fluviumSarthoea radiée ponlis SancloeMarioe laris confessione proedictâcorpora, ul proefixumest,
propl'er abundânliam aquarum et pascuorum con- solemniter decenterque et ordinabiliter collocavit,
struere certavit; ad receptionem videlicet episcopo- ea videlicet ralione ut inibi officia et luminaria et
rurn et comitum'atque abbatum sive cunclorum ad- coeteraad divinum cultum et ad honorera sanctorum
ventanlium, in quo et ecclesiam construxit, quam pertinentia pleniter haberentur, et postmodum ubi-
et in honore sancii Stephani solemniter dedicavit, cunque nécessitas construendorum poposcerit nio-
et alia oedificiaad proedictumopus faciendum ratio- nasteriorum, singillatim proefixa corpora in uno-
nabiliter et mirifice ordinabililerque construxit et quoque monasterio collocaret; quatenus ex eorum
dispôsuit. Alterum ergo hospilale juxta matrem et memoriis et apertis intercessionibus magis cullus
sënioris civitatis scilicet ecclesiam infra urbem con- G cresceret divinus, et laus De; in melius el multis
struxit; in quo pauperes et débiles, coeciac claudi, modis multiplicaretur, sicut in posteris acium esse,
sive aliarum debilitatum subnixi et indigentes multi Dominoannuente, probâtur. Ipse ergo Aldricùs in
reciperentur, quibus alimenta et lectorum stramenta proefata seniore et matre ecclesia civitatis duodécim
sufficienter et discrète ministrarentur. Proefixaquo- signa ex inelallo optimo fundere et firmare studuit,
que hospilia jam dictus Aldricùs venerabilis episco- quoe et in jam dicta seniore ecclesia decenter in
pus de rébus suoe sedis ecclesioenobiliter dotavit, clocariis collocavit, et ad singulos cursus mirabiliter
et villulas seu décimas, sicut in testamenlis de iis et ordinabiliter rehoare et sonarë dispôsuit,' qua-
factis conlinetur insertum, una cum consensu epi- tenus et per ea populum ad ecclesiam decenter et
scoporurn mullorum et suorum consacerdotum ad solemniter convocaret, et ex eis plura et mullimoda
memorata hospitalia et ad usus hospitum ac pere- laus Domini exornaretur et cresceret, ut et in cym-
grinorum atque pâuperum sive relinquoriim adven- balis bene sonantibus cuncli assidue Dominumlau-
tanlium canonice rationabiliterque contradidit, et darent, et quandocunque dulcis eorum sonus in au-
per testamenta ab episcopis et sacerdotibus sive re- ribus pQpulorumreboaret, de eorum sceleribus om-
liquis nobilibus et liberis hominibus roborata con- " nes recordareiilur, et pro eis Domini misericordiam
firmavit. Proescriptus quippe Aldricùs jam dictoe singulis horis invocarent, quatenus remissionem et
urbis episcopus venerabilis invenit quoedam corpora absolulionemeorum percipere mererentur, et mundi
sanctorum sex, quoe in desertis ecclesiis valde di- atque puri ab omnibus sordibus peccatorum fièrent,
vinis offrais et luminaribus alque reliquis divinis atque ad sempiternam pervenire gloriam mereren-
cullibus negligebanlur, quoe una cum Consiliocpn- tur. Proefalus igitur Aldricùs episcopus tantoe fuit
sacerdetum suorum in gremio suoe sedis ecclesioe dignitatis et honoris amorisque ut usque ad Roma-
et ih confessione sënioris ejusdem ecclesioealtarisi nam sedem ejus rumor pervenerit, èique domnus
decenter et rationabiliter collocavit : id est corpusi Gregorius Romanoesedis ecclesioevenerabilis apo-
sancti Juliani proefaloeurbis episcopi et proedicalorisi stolicus Roma in pago Cenomanico suum vestimen-
primi, et sancti Thuribii proedicti episcopi Juliani tura sacerdotale miserit, illud scilicet vesiimentum
successoris, sanclique Pavacii jam dictoeurbis etiam quo in Pascha indulus fuerat. Misit eliam ei bacu-
episcopi et proedicalorisoptimi, seu sancti Romani! lum pastorale, quod ferula nuncupalur, una cum sua
sacerdotis proecipuiel, ut ferlur, nepolis sancti Ju- epistola, vocanseum ut, si possibile foret, usque ad
liani et sanctoe Romanac Ecclesioe ministri, quem eum perveniret, eiquè çpneessit ut qualemcunqua
PATOOL.GXV. 3
 75 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 7«
pbtitîonem el benedictionèm à sedé saiièli Pétri ac- A uma decenter a priefixis episcopis et sacerdotibus
cipere vellet, aut per seipsuni aut per stiurii hiissuir. subsequenlibùs sighis hùmatùni ; quorum precibus
ei voluntarie et libenti ahimo mitterel atque conce- àb omnibus peliihiis liberari niâlis et cunctis frui
deret: Fuit-enim hiembralus episcopus consiliariiu oeternaliter bonis, ipso auxiliâritèj.cuï est honor et
imperatoris et biius ex prioribus, quem tam doninui gloria ih soeculasaëc'ulôriihi.Amen.
imperator quam et sui optimates et fégni prbcèreî XLU.
ôbteniperabànt et eppido crédébànt àtque in om- Cônslitulio: Aldrici urbis Cenomanicoe
nibus obedientes ei se esse et benevpli dieebânt *, episcopi de
luminaribus et incensibus ecclesioe sënioris- eivi-
Sed inde valde trislabàlur quod soepissinie eum in lâiis.
palatio retiiiebâhl, et proptereà sUuhi mihislerium Consiilutuhi est ab Aldrico Cenomanicoe civitatis
ei ut desiderabat et volebât perficere non licebat, episcopo ul ardeant per qublidianas nocles in seniori
quPniam erat persoepe.propé unum àiinum quod de ecclesia dé olèp a vesperë pér tbtarii noCtèm usque
palatio' non absdlvebatur, sed ibi, licet invilus, rào- mané tria, et de èera, quando tèmpus dictàverit,
rabatur; et ideo muita remanserunl tam in sua ci- una, et ad npelurnas sive matutinas ardeant lumi-
vitale quam et in suis monasteriis sive ta sua pàro- narià per quoiidiâiias noctCs dé oleo decem et de
chia imperfecta, sed el quaedain nec irichpâla quae B cera quinque, tria aniè senius âltàré, et quartum
ad divinutn cuïtûm éxpleildum et ad laudem bmni- ante altare sancloe Trinitatis vel crucifixum, et
potenlis Dei magnilicandam atque ad utilitatem san- quintum ante altare sancti Joannis. Illa vero lumi-
ctae Dei EcCiesiaeperfiCiendàmfacere prudentèr dis- iiaria quoede oleo fiunt ardeant pér altaria et loca
ponebat eï perfièi desiderabat. Proedictus quoque deslinata, unum inler senius altare et sedem epi-
Aldricùs episcopus fecit brdinationes per diversa et scopalem, et aliud ante gradus sënioris altaris, et
canôriicà temporà sexaginta. Episcoposergo sacravit terlium in medio clioro, et quartum,in exitu chori,
septem , sacerdoles vero octingenlos, Levitas non- et quintum ante altare sancti,Georgii. el sancti Fe-
gentos. Subdiaconos quoque et reliques ordines prout licis atque saucli Symphoriani et aliorum sanctorum
nécessitas pcscebat; qucrum nomina propter pro- quorum nomina super eo ascripla adesse videntur,
lixilatein et toediumscriptoris alque ïectoris hic non et sextïim anle altare sancloeAgathoe et sanctoeFer
inseruimus, sed in alia scedula, in qua ncmina eo- licitalis et sanctoeSabinoeet aliarum sanclarum vir-
rum el lestes et litulos et temporà et reliqua quoe ginum quarum nomina super illud scripla adesse vi-
ad hoc pertinent plenius inseruimus ; ut si quis hoec dentur, seplimum ante altare sancloe TrinUaiis, et
plenius nosse volueril, in èa reperire valeatj vel si oclavum ante aram sancti Joannis Baptistae, et no-
aliqua allercâlio de ebrum ordinatione futuris tem- C num ante altare omnium sanctorum, et deçimum
poribus orta fuerit, in ipsa scedula appareat ple- ante aram sancii Christophori et sancii Hjppoliti
niter declaratum qualiter aut qua ratione sive ad àlque sancti Saturnini et reliquorum sanctorum
quos tilulos ordinati esse noscuntur.. Ipsam enim quorum nomina super illud scripla esse videntur, et
scedulam apud seniorem custodem matris et civi- undecimum ante altare sancti Victorii et sancii
tatis ecclesioe reperire poterit si quis voluerit. Sa- Brixii atque sancti Aryei et reliquorum sanctorum
cravit etiam proedictus pontifex virgines inter mo- in quorum honore sacratum. esse cognosdtur. In
nachas et canonieas per diversa et canonica tem- Dominicisvero omnibus noctibus et in festivitatibus
porà centum et viginli. In monasterio videlicet In- xx sanctorum constitutum est ut amplius incendan-
tramuensi monachas virgines canoniçe saçrayit lur et ardeant luminaria xxx de oleo, et quinque de
quadraginla quinque. Et in monasterio Sanctoe Ma- cera, et in festivitale sancti Joannis apostoli et
rioejuxta urbem super fluvinm Sarthae, quod ipse evangelistoe, et in festivitate sanctorum Innocen-
a novo fundavit el ornavit, monachas virgines tium, et ta petavis Dpmini, sive in oçtavis Epipha-
consecravit triginta octo, et reliquas canonieas vir- nioe, et ta festivitate sanctoe Agnetis, seu Sn festivi-
gines per diversa iôca Dominp militantes seplem- taie sancta; Agalhoe, et in festivitate apostolpr'um
decim. " Philippi et Jacpbi, et in inventipne sanctae crucis, et
XLI. in festivitate sancti Pétri, simililer et in festivitate
De translatione corporis sancii Pavacii et dextri bra- sancti Pauli, seu in festivitate sancti Laurenlii, et
chii sancii Liborii. in decollâtione sancii Joannis Baptistoe, sive in fe-
Anne incarnationis Dpmini nostri Jesu Christi stivitate sancti Michaelis archangeli, atque in festi-
840, indictipnè m, anno verp imperii Ludovici piis- vitate sancti Barlholomaeiapostoli, el in festivitate
simi Augusti xxvii, el anno viu Aldrici hujus pa- sancti .Mallhoeiapostoli et evangelistae, sive in festi-
rechioe episcopi atque liujus coencbii fundateris, vu vitate apostolorum Simoitis et Judoe,nec non et in
videlicet Iduum Julianum die, solemniter translatant festivitate omnium sanctorum Kalendis Novembris,
est â praescripto episcopo el ab aliis episcopis et sa- atque in festivitate sancti MarUni, etinfesUv-tate
cerdotibus et reliquis sacris ordinibus corpus sancti sanctae Goecilioe virgihis et martyris, atque in festi-
Pavacii et braehium dextrum sancii Liborii in hanc vitate sancii Andreoeapostoli. In his quoque festin
Sancti Salvatoris ecclesiam, hucque in. nobilissima vitalibus âoiplius agatur, id est, in Epiphania cl in
* Vide proeceptum Ludovici Pii pro ecclesia Cenoraanensi, Patrologioe,tpmo CIV, col. 1296. -
 77 f-VITA>, - .; 7g
Purificatione sanctoeMariaéet ta Ascensioné Domini;.lAsubjectum esse debebat, et hoc legibus affirmahat.
seu in Pentecosten. et in dedicatione occidentalis Econtra Sigismundus dicebat quod proprium. domni
partis ecclesiaesënioris et altaris sancii Joannis Bâ*. imperatoris esse debebat, et non de proedictâ eccle-
plistoe,quoeest xi Kal. Julii, et in îiativitate Sancti sia : sed nullam verâm auclontatem exinde ostende-.
Joannis Baptistae, et in Assumptione sancloeMâriae,1 bat, nisi tantum unam epistolam quam Pippinus pro-
el in nativitàié sanctoeMarioe,seu in natale episcopi, pter odium Gauzioleni episcopi cuidam suo monacho
quoe agilur ta die.festivitatis sancti Thomoeapostoli; fecerat, «t illi subjeçtum esset et non Gauzioleno; et
atque in dedicatione matris et sënioris ecclesioesuoe. hoc propter odium Gauzioleni faclum esse perscru-
sënioris altaris. In his namque festivilatibus consti- tâtum est. Quia quando fuit Pippinus Cenomanica
tutum est ut ardeant luminaria triplicata, id est, de in palria, et de quadam persecutione inimicorum
oleo nonaginla, et cera decem, hoc scilicet centum suorum reversusper Cenomanicampatriam transibat,
vel eo amplius, prout oppprtunitaset locus .fuerit. tune eum proefatus Gauziolenus et suus frater Hari-
Tamen nullo modo coneessum est ut minus, sed vius non receperunt, sed infra Cenomanicam urbem
amplius. In nativitale autem Domini tam festive cum omnibus quos secum cpnducere pptuerunt se
cbnstitutum est fieri sicut illos dies decet; et in fe- recluserunt, et domnum Pippinum regem illuc in-
stivitate sanctorum Gervàsii et Protasii sive sancii ]B troire non permiserunt, sed damnum ei. de suis,ho-
Stephani prout melius potuerit fiât. Est etiam con- minibus facere nilebantur, et suum pincernam coram
siitulum a proedictoepiscopo ul incensum boni odo- eo slantem, dum sua castra in vinea sancti Pétri
ris ofleratur per singula altaria et deferalur fra- juxta urbem Cenomanicam posita ,erant,;taterfece-:
tribus in ecclesiam convenientibus et populis ad ecr runt, et alios homines vulneraverunt. Videns ajitem
clesiam venientibus ad matutinas et ad missam sive. domnus Pippinus quod ibi proficere non potuit, va-,
ad vesperas àtque epmpleterium. Haec autem per stans tPtam illam regionem,pergere coepit adFran-
singulos quotidianos dies devotissime, in Dominicis ciam. Tune in ipso itinere yenit ad ipsum proedictum
vero diebus et in festivilalibus amplius et solemnius monasterium Anisolam, el proecepit illis monachis,
agatur. ut nullam obedientiam facerent jam dicto Gauzioleno,,
XLUI. eo quod ei rebellis esset, sed sub suo mundeburdo.
Placuit etiam in hac scedula, quae de quibusdam vel sub sua tantummodo tuitione vel dominatione
actibus. pontificum Cenomanica in urbe. degentium permanerent. Et tune eis ac Siebaldo eorum abbati
usque ad Aldricum ejusdem urbis episcopum con- taleni epistolam dédit, quod propter odium, utdictun»
gci'ipta esse dignoscitur,, jnserere relationem sive est, Gauzioleni, et non propler ullam aliam rem atlt
roemoriale qualiter praedictus Aldrïcus antedicloeur- C < injuslitiam factum esse liquet. Tune enim ipse Sie-
bis episcopus monasterium Anisoloe,in quo sanclus baldus non fuit ausus ibi remanere, sed una cum
Carilephus confessor proecipuusCorporerequieseit, Pippino usque in Franciam perrexit. .Postea vero
ante domnum Ludovicum imperatorem legibus ecn- cognoscensPippinus quod injuste fecisset et propler
quisivil; ut si deinceps aliqua altercatip de eo orta odium Gauzioleni hoc egisset, proecepit.filio suo
fuerit, proefati memorialis.exemplar ta hac scedula Carolo et jurejurando contestatus est ut proefatum
çonscriplum bonis hominibus adIreligendum appa-, monasterium redderet Cenomanicoematri ecclesioe,
real. Quod si aliquis ex hoc aliquam pulsationem cujus juste esse debebat, ne aliquod detrimentum
proedictoematri et civitatis ecclesioe,demeeps suis- sua anima ex hoc.haberet. Et sic fecit postea domnus
"que successoribus ullp unquam tempore facere ten- Carolus, et Frânconi episcopo illud reddidit, atque
taverit, in hac scedula reperiatur qualiter evindica- per proeceptum suum proedictaematri ecclesiaecon-
tum fuerit, et quid repetierit evindicare.non valeat, firmavit. Multi autem hacténus vivunt qui domno
sed subler inserta evindicatio firma et stabilis omni Carolo hoc dîcere audierunt, qualiter suus pater
tempore pernianeat. domnus Pippinus ei hoc conteslando facere proece-
pit. Et quando jam dictum monasterium Brancohi
Incipit relatio vel evindicatio sive memoriale qualiter
monasterium,-Anisoloead jus Cenomanicoematris jj reddidit, multi vivebant qui hoc domnum Pippinum
ecclesioeante domnum Ludovicum imperatorem ab Carolo proedpere et contestari audierunt. Istam vero
Aldrico épiscopù canonice ëi legibus evindicalum rationem pleniter proedictusAidrieus
episcopus per
fuit. scrutatam apud veridicos homines habebal,et hoc
In npminé Démini nostri Jesu Christi. Temporibus leslibus véris et benis ccram omnibus affirmabat.
Ludovici, piissimi Augusti subler inserta causatio Taliter enim Aldricùs et Sigismundus altercantes,
'yeî ëyîndicatio fuit de monasterio Anisoloeinler Al- pervenit ipsa ratio usque ad domnum impératôrèrii ;
driçuni. episcopum et Sigismundum abbatem, qui qui hoc firniiter inquirerè proecepit, et Vérâcitér
ilïud tune tenebat. Nani proefatus Aldricùs dicebat sibi rénUntîarè jussit. Séd àntequam ipsa causatio
et scrip'tis et teslîbûs âpprbbâbât quod dé jlire suaei âhte dbnïriùmîmperà'terëm vënirèt, vblebahf éoruni
.Sèdis ecclesioe^ praefalumhioiiâsièrium cuin omnibus cànïici' et'bohrh'oihiries eos ih'de pa'care et Coiicor-
*
ad' êe pértinéntibus esse dëbeb^l, et sui anlecéssorès aarë. Sed Àldricus episcopus pb'tê'mpèrabat êorûm
illiid ex rébus Cenomanicae niâtris ecclesioe riiàg'nâ jùslis p'étitibnibus, et Sigismundifs non faciebat ; sed
ex paiië fuhdarant, et ad ipsata màtrem ecclesiam quidquid et juste et rationabiliter. sui' amici ageré
 79 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 80
suadebarit, proedictusSigismundus spernebat. Offe- A Habet etiam proefixus episcopus, quos videmus et
rebat enim ei memoratus Aldricùs episcopus ut ali- audimus, suos testes veros et bonos, qui lias auclo-
qiiem censura ei ex hoc solveret, sicut sui antecessc- ritates firmas et veras esse'testantur, et jurejurando
res praedictiepiscopi antecessoribus faciebant, et per quoe dicunt affirmant. Insuper testantur quod infra
suum beneficium illud tenere, et nunquam ei diebus legitimo tempore proedictâ mater Cenomanicoecivi-
viloe suoede illo aliquod impedimentum facere vole- tatis ecclesiavestituram légitimant habuisset de proe-
bat, sed quiète et pacifiée una cum suis monachis dicto monasterio, et adhuc trigtata anni non sunt
eum inibi esse permitlebat. Oflerebat etiam et aliam transacti quod ex eo legitimam vestituram habuit, '
causam proedictoSigismundo, suadentibus proedictis et proplerea inde fuit modo alienatum quod Franco
amicis et bonis hominibus, jam dictus Aldricùs epi- episcopus proedictoeecclesioesuopropinquo Adalghyso
, scopus, ut si hanc non vellet, saltem aliam faceret. illud impetraverit, ut pro illo,regalia servitia e* iti-
Permittebat autem ei duas aut 1res villas, quales sibi nera faceret, quoe ille pro sua infirmitate et sene-
eligeret, per suum beneficiiim habere, et ex his nul- clute facere non valebat. Affirmant etiam eunidem
lum servitium aut aliqua dona requireret, sed quid- Franconem aliquas villulas et quosdam vassallos
quid ex his vellet faceret. His omnibus a Sigismundo casatosque, ut nominant, ex proefixomonasterio ad
spretis, coepit saepediclusepiscopus suam justiliam B suum opus, dum advixit, relinere, sed illis ambobus
juste et rationabiliter quoerere,quia plenam et juslam defunctis non fuit ad praesens episcopus ejusdem se-
rationem sibi in hoc habere videbatur. Proecepitenim dis qui domnum imperatorem Ludovicum ex hoc
hanc justiliam inquirere domnus imperator Ebroïno' interpellaret ad tempus; et sic datum est alio, et
Pictaviensis Urbis episcopo, et Erchtarado Parisiacoe tali occasioné sublalum est de proefixasede. Sed et
civitatis episcopo, et Rorigonicoiniti, et Altmaro se- 'hoc quod isti monachi dicunt quod veslrum pro-
neschalcho domnoeJudith imperatricis, et missopa- prium esset, proedicti lestes Aldrici episcopi per eo-
latino una cum aliis vassis dominicis. Sed dum haec rum auctoritates et per veslros vassalloset alios ve-
res ad eflectum tune minime pervenit propler alias ridicos et bonos homines affirmant non esse. Dicunt
nécessitâtes, et hoc domno imperatori renuniiatura etiam, si veslrum proprium esset, res ipsius mona-
esset, proecepit ut ante se in suo palatio ipsa alter- sterii secundum legem Salicarn aut Ribuariani lue-
catio finiretur. Tune ergo jussit domnus imperator rentur, sicut alia loca et res quoedeveslro sunt pro-
ut haberent ambo eorum auctorilales et teslimonia prio faciunt, el mancipia non parlirentur, sicut de
Atjuisgrani -palatio ad suum placitum quod ibi tem- aliis locis et rébus"quoede veslro sunt proprio in illa
pore quadragesimali cum episcopis et abbalibus et regione est consueludo facere; sed de istis causis
comilibus et coeteris fidelibus suis habebat, ut ibi 'G in rébus sancti Carilephi sicut in propriis domni im-
pleniter proefixaallercatio finem perciperet. Sed Si- peratoris observare âpud eos est consuetudo, nihil
gismundus jam vocatus ad ipsum placitum minime unquam conservâtum fuit; et pro islis causis affir-
pervenit. Qua de re ilerum domnus imperator per mant el defëndunt -jam dieli testes saepedictuni mo-
suam epistolam eum vocavit ut post Pascha veniret. nasterium non vestrum proprium aut alicujus esse,
Quiet hoc renuens, jam tertio vocatus minime ve- sed de jure Cenomanicaematris ecclesiae,de cujus
nit, nequeniissum aliquem misil cur hoc dimitteret. rébus est fundalùm, illud esse affirmant, quod et
Tune cernens domnus imperator suam inobedien- rationabiliter et legibus, ut nobis videtur, facere
tiam et conlumaciam, exspeclavil tamen adhuc post possunt. Testantur etiam supra memorati testes
terlium condïclum placitum quindecim dies ut veni- quod omnes episcopi quiin proedictâ civitate et in
ret; sed cernens eum jam venire non velle, neque jam dicta sede a temporesancti Innocentis episcopi
suam rationem juste diffinire, quia minime hoc ra- secundi, successoris videlicet sancti Victurii, et a
tionabiliter et veraciler se facere conlidebat, et pro- tempore sancii Carilephi confessoris eximii fuerunt,
pterea venire ad placitum nolebat, tune domnus proedictummonasterium subjectum habuissent, ex'ce-
imperator interrogavit suos consiliarios et episcopos plis duobus, quod propter proedictum odium et pro
sive abbâtes el comités et reliquos fidèles suos quid aliqua negligenlia veraciler factum esse inquisitum
ex hoc facere deberet, et quale consiliiim ex hoc ei* est. Testantur etiam quod plus ad jus et subjectio-
darent, et quid de tam inobediente suo proecepto nem proedictoematris ecclesioeproefatum monaste
facturus ësset. Tune respondenles dixerunt ulriusque rium pertineat quam ad veslrum proprium aut ad
ordinis omnes : Vidiinus quod iste episcopus vester aliam aliquam causam ; et hoc, si aliqui testes con-
Aldricùs habet suas aucloritales et proeéeptaregalia tra se venerint, falsos eos, qualiter proeceperitig,
lâm geniloris yestri quam et aliorum vestrorum an- facere posse testantur firmiterque affirmant. Sùpra-
lecessbrum, videlicet regum Francorum, in quibus, dicta vero ralione hanc justiliam diligenlissime ven-
ut coram nobis relictum est, continelur insertunf et lilâlam, rei veritatem cognoscentes, pleniter et ra-
sanctorum saeerdotum ac regum manibus propriis tionabiliter legis divinoe et mundanoenos utriusque
corrobora tum, quod monasterium Anisoloe, unde ordinis vestri fidèles aucloritate inslrucli, et plena
agitur haecjustitia, Cenomanicaematri ecclesioeira- ratione suffulti, judicamus vosque hortamur ut ei
diturn fuit el ab episcopis ejusdem matris ecclesioe auferalur qui vobis inobediens exslititet ad vestrum
conslructum et ornalum atque legibus possessum. placitum non solum semel aut bis vel ter vocatus
8! VITA. 82
venire contempsit, quia de sua absentia culpabilis ALdultc et delegato judicio purgandi se occasionenon
et convictus esse cognoscitur, et ei vëslra auctori- utilur. Nihilenim interest utrum ta proesemiexamine
tale nostrôque. judicio reddalur praefatuin monaste- omnia quoedicta sunt de eo comprobentur, cum ipsa
rium qui vobis inobediens non fuit, nec ad placitum absentia pro confessione constet a.
venjre renuit, sed semper proesenscum suis auctori- Item ex decretis ejusdemBonifacii papoe.
tatibus et nobilibus testibus adfuit, et hoc pleniter et Nulli dubium est quod reus judicium nocens sub-
legaliler approbare est paratus quod suoesedis ec- terfugit, quemadmodum ut absolvatur qui est inno-
clesioe proefatum monasterium esse débet. Et pro- cens quoerit. Confitelurenim de omnibus
aucloritate ad quisquis se'
plerea proefato Aldrico episcopo firma
subterfugere judicium dilationibus pulat.
jus suoe sedis ecclesioeproefatum monasterium cum Item ejusdem cujus supra.
omni integritale utreddaturjudicamus. Quidam au-
tem eorum dixerunt : De nobis ipsis aliter judicare Cavendumest ut si quis adesse neglexeril, dilalio- "
non possumus, quod si aliquis nostrum licet nemine nem seuienlioe de absentia non lucretur; sed quoe
quoerente, aut aliqua causalione puisante, vocatusad maie pullulasse noscuntur, radicilus evellantur et
vestrum placitum venire contempserit, ni infirmitas emendentur.
âut légitima soumis eum detinuerit, et si aliqua *B Ex decretis Coelestinipapoe.
somnis, aut infirmitas eum detinuerit, ni ipse suum Non caret enim suspicione qui âd judicium venire
advocatum aut suam excusationem rationabilem ad contempserit et purgari se distulerit, quia ipsa
vos miserit, juste et plena ralione perdere débet absentia sua est comprobatio. Insuper occurret Veri-
unusquisque nostrum quod de veslro habet. Et pro- tas, si falsilas displicet. Merilo namque causa nos
pterea.sicut et de nobis, sic et de illo judicamus ; respicit si silentio faveamus errori. Ergo corripiantur
quia neutrum fecit, nec ipse venit, nec mandare slu- qui hujusmodi sunt modis omnibus, ut veritas eo-
duit cur illud dimisit. Sed sicut isli homines qui rum versutiis non sopialur, sed asluta eorum cavil-
proesenles adstant, id est Hagano et Benedictus et lalio aptissime et prudenter omnibus manifestetur e*
alii, dicunt et affirmarevotant qualilercunque vobis emendetur, alquerestitualur quod haclenus occultum
placuerit, sive si aliquis ex vobis aliter dixerit, sin- et neglectum fuit.
gulare certamen cum eo proeliari sive in judicio, si Item excerptum ex decretis papoeInnocenta*.
vobis placuerit, seu.cum sacramento verum facere
nullam ob aliam causam proefatumSigismundum re- Veritas soepiusexagitala magis splendescit ad lu-
et pernicies revocala in judicium gravius
rtiansisse, neque propter infirmitatem, neque propter cem,
aliâm necessitalem, nisi quod venire, ne convince- (Q condemnatur. Nam fructus divinus est justitiam
retur, notait, quia nullam justiliam neque aliquam soepius recenseri, et errata corrigere, ablata re-
staurare. Nec oliosa ergo Dominus judex noster in
justam aut rationabilem causam proedictâquoestione
se habere confidebat. Et hoecproedicti homines quo- nobis esse patitur quoe exercenda, non negligenda
tidie ante vos et ante nés et reliques fidèles vestres donavit '«.
clamaut, el apprcbare, sicut proedictumest, vel qua- Sequentia vvro capitula ad eamdem rationem per-
liler vos placuerit et eis proeceptumfuerit votant. Et tinentia a Htpienlibus comitibus et scabinis domi-
hoc soepissimepubliciter in hoc palatio est acclama- nicis sunt prolàta ; et per judicium coram omnibus
tum et perquisitum nobis et coeterisfidelibus vestris sunlrecitala.
audientibus: sed nemo est qui eis contradicere aùt Hoeccapitula quoesubsequunlur de lege Romana
resistere velit, sed plus dicunt omnes eos veritateni sunt assumpla.
dicere, quod et verisimile nobis esse videtur. Sic vos Imperator Valenlinianus inter coetera Firmino
jam quindecim dies per aliud placitum vel terlium proefecloproetorio et patricio data d. Si quis pulsatus
ei concessum exspectantes, neque suum advocatum in judicio adesse noluerit, post secundam aut tér-
aut suas auctoritates misit, neque ullam excusatio- tiam conventionem sciai se conlumacis sententiam
nem de se vel de suo contemptu facere nbluit. Idcirco D 1 subiturum, id est ut quidquid, si fuisset in judi-
de sua absentia vel contumâcia jam convictum atque cio addicendus erat, pelenti litigatori quasi victus
damnatum eum esse legibus judicamus, ita ut nec exsolvat. Data vu. Kal. Maii Romoe,Herculano V. C.
ejus vox amplius de hac causa audiatur. Et ut hoc cons.
quod dicimus et judicamus auctoritate canonum et Quinque capitula de ejfectu sententiarum et finibus
legis plenius confirmemus, precamur ut nonnulloe litium Pauli sententiarumlib. v e. Quicùnque tribus
sentenliaead hoc pertinentes canonum el legum ante auctoritatibus judicis conventus, aut trinis lilteris vel
vos légère jubeatis. Et tune publiée coram omnibus tribus ediclis ad judicium fuerit provocatus, aut
recilaloe sunt hoe sententioecanonum el legum. lino pro omnibus peremptorio, id est quod causam
Excerplumex decretis papoeBonifacii, capitula III. exstinguit, fuerit evocatus, etproesentiam suam apud
Manifestum est confiteri eum de criniine qui in- eum judicem a quo ei denuntiatum est éxhibere
a Lib. v Capital., c. 57; lib. vu, c. 45. d Novell, unica de episc. judicio in interpret.
b Décréta lnnoc .1, c. 55. * Paul. lib. v Sent., tit. 5 in
- « Décret, CoelesliniI, c. 12. interp.
 85 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 84
non voluerit, adversus eum quasi in çontumacem1 A comprobandam defuit, vestra auclpritate vestroque
judicari pbtest. Quîhimo nec reiractari perappella-- judicio reddantur. Et si talis firmitas ex hoc facta
tiènem negolia ppssunt; qubties in contûmacem fue- sit quoein posterum appareat, nunquam deinceps de
rit judicatum. hoc proedictâ ecclesia sibi commissa aliquod damnum
Item Theodosiuslibro quarto'de sententiisex periculoi aut scandalum àut uliam causalionem paliatur. Et si
tecitalum. aliquis, quod non credimus, ex Jipe deinceps aliquam
±mperatoresGratianus, Valentinianuset Theodosius t pulsalionem aut causalionem ei facere volueril aut
AAA. Clearcho proefecto. Quidquid proesentibuspar- suis successoribus, evïndicare non valeat, née ejus
tibus in causis fuerit ordinatum, habebit plenissi- voxpenitus audiatur qui hoc facere tentayerit, sed
mam firmitalem, nec poterit immutari. Data Kal. hoc judicium quod modo agitur, ratuni futuris ma-
April., Honorio Vin et Boetio conss. neat temporibus", et vestra reddûio firma et stabilis
senlentia de eadem permaneat. His taliter peraçtis, hoc divisimus. Tune
Sequitur lege Romana, de libro'. domnus
Pauli assumpta. imperator coram illis reddidit Aldrico proe-
eorum judicium plena auctoritate
Si enim judicibus talia conceduntur, quanto ma- fixo episcopo per
monasterium Anisoloe, in quo domnus Çarilephus
gis regibus et imperatoribus frena et lora ampliora1 "
et laliora relaxanlur, quoniam de crimine majestatis corpore requiescit ad jus Cenomanicoematris ec-
rei et clesioe,cui proefatusepiscopus proeerat, futuris tem-
gravius judicantur incriminati quam alterius' poribus possidendum, et missos ei dédit
qui ei inde
alicujus generis soecularis ; quia honor capilisdecus plenam vestituram facerent, Fulconem, scilicet, ,çp-
est aliorum membrorum, et dedecus capitis ignomi- miltem
nia est aliorum membrorum. Porro quia omnia et Folcradum palalii, et Arduinum et Gaufrïdum comités,
vassum dominicum, qui postea, sicut
niembra sequuntur caput, scilicet ul in compara-
domnus imperator eis jussit, plenam et legalem ve,-
Ijpne proedecessorum nostrorum, more videlicet ah- stituram
per cloccas et oslia sënioris ipsius mona-
liquorum, loquamur, sicut ab illis non semel aut bis sterii
vel ter sed persoepe firmalum et definilum esse le- ecclesioe,"in qua etiam sanctus Çarilephus
corporaliter requiescit, et per portas ipsius mona-
gimus, ddionoratio el. despectio seniorum et magi- sterii jam dicto Aldrico episcopo multis coram tesli-
strorum et conlumacia eorum conlumelia est subdi-
bus in monasterio solemniter fecerunt. Hoc au-
toruni et juniorum, et honor et exaltatio alque tem ipso
faclum est,anno incarnationis Dominiçae858,
benevoléntia et obedienda seniorum et magistrorum
indiclione H, et anno imperii proefati domni Ludp-
honbrét exaltatio est sùbditoruni et juniorum, quia
vici piissimi imperàloris xxv, annp yero prdinatipniç
et illi ab istis et isli ab illis miituo foventur et exal-
soepedicti Aldrici episcopi. sexto. Pridie quoque Ka-
lantur, et honor regni et populorum amplialur, et lendarum Maiarum Aquisgrani palatio praedictum
vis atqùe justitia eorum crescil et populus salvatur est actum, et ih ipsa die ipsa ratio aprae-f
et exaltâtur. Si quis autem contra hoectaire aut aji- judicium
fixo imperatore legibus est adimpleta et .plena ra-
qua machinatioiie aliquid agere proesumpserit, dam- tione peracta. Propterea ergo hoc memoriale cou-1
natus in omnibus et ab omnibus interius exieriusque
ut si aliqua altercatio deinceps exorta,
senlentia ultionis feriatur, ne in posterum quisquani scribere libuit
fuerit qualiter haec res acta sit, per hoc mempriale
talia agere proesumat, et si quis facere tenl.averit,
:
similiter damnëtur, et ultionis sententiani non ef- declaratum appareat ut si aliquis /ex hoc aliquauj
fugiat. querelam facere tenlaverit, evindicare minime va-
leat. Actum atque çenscriptum est hcç menipriale
Item unde supra, si quis ad placitum venire Aquisgrani palatio Kal. Maii in saçrario.sancioe Ma-
dislulerit. rioe,régnante Domine nostro Jesu Christp in perpe-
Si quis subterfugiendo placitum hucillucque vav luuni, Hae yero charloe et. hoecproeceptapubliçe re-
dit, et ad placitum venire distulerit, et maxime si lecta et recilata sunt ante domnum imperatorem et
vocatus a judicibus fuerit, omnimodis providendumU Drogpnem ejus fratrem et arçhiçapellanum, sive
est iie quoerens suam justiliam prp tali occasione ; etiam ante sucs missps quos domnus imperatpr ac\
përdât, sed quasi çpnyictus ille qui adplacitum ve- hanc causam audiendam et discernendam cpuslituiti
nire ^dislulerit, item culpabilis et çpnyictus de sua seu ante conscriptos episcospoSjcomités et minir
absentia judiceiûr, et deinceps hoc recupare non uistros ac judiceSj quandq hoc judicium in proe-,
valeat, sed magjs metallis et aliis poenis deputetur, sçriptp palatio judicatam est, et quandp proefatum
ne amplius quisquani talia agere proesumat, et ille monasierium ad jus praefixoeCenomanicoematris Ec-
de sua versutia et absentia vicissenpn lucretur, neque clesioeest legibus redditum et snpradictp proelextu
sublèrfiigisse gaudèat, neque suam justitiani perdat* evindicatum ; id est :
Data ix. Kal. Maii. I. Traditio sancti Carilephi quam fecit sancto In-
His et aliis auçtoj;it,âtibus sanctorum Patrum et npcenli episcopoper licentiam et consensum Childe-
cànnnumàique |egum ratipnaliiliter inslructi ju'dica- bçrii. régis.
vimus et iterum judicamus ut Aldrico saepediclo II. Charla pommendationis qualiter se domnus Ça-
Hepiscopojam dicta? rés, qui semper plëiiitèr.instru- rilephus per licèntiàm sui abbatis, exhortante domno
; iptûsproesens adfuit, et nunquam ad suam justiliam : Avito, una cum suis monachulis subdidit ecclesiae
 85 VITA. S6
civitatis, et in manus sancti Innccentis episcepi dua- A
. proedictus rex Gauzioleno memorato episcopoel l)i-
bus vïcibus se tradidit. doni abbati suo,
ID. Preçaria quam sanctus Çarilephus accepit a XIX. Proeceptumemunilatis quod fecit Theodoii-
sancto Innocente de eadem re. cus rex Berario episcopo de cejlulis et villulis sui
IV. Proeceptum Childeberti régis quod jussit fa- episcopii et norninalim de monasterio Anisola.
cere super traditionem sancti Carilephi çt super pre- XX. Proeceptum emunilatis quod fecit Dago-
cariam quam ipse sanctus Çarilephus accepit a san- berlus rèx "episcopo Herlenïundo de cellulis et
cto Innocente. villulis de suo epîscopatu ; ubi el monasteriolum
V. Charta donàlionis de rébus et villulis, et aurq Anisola commémorât, et suoe sedis ecclesioeesse.
et argenlo et vestimentis tam ecclesîasticis quam et affirmai,
aliis, sive libris et'crùcibus et capsis vel reliquiis XXI. Monumentuni de vita sancti Innocentis em-
saiictorum multorum quoe domnus Innocens in ad- scopi.
jutorium ad monasterium Anisoloeconstrueridum et XXII. Exemplar de vita et actibus sancti Turibi
ornândum domnp Carilepho et suis moiiachulisper episcopi.
scripiurani tradidit. XXIII. Proeceptum quod fecit domnus Carolus
VI."Charta de convenlionibus*sancii Innocentis B Franconi episcopo quando ei monasterium Anisola
et sancti Carilephi miroemagnitudinis conscripla, et per judicium el plenam aucloritalem reddidit el suoe
a quindecim episcopis firmala, ut eorum conventio- sedis ecclesioeconfirmavit, sicut in eô conlinetur
nes nullo modo irriloe fièrent, sed per omnia stabiles insertum.
permanerent. XXIV. Proeceptum quod feeit domnus Ludovicus
VU. Preçaria quam sanctus Domnôlus episco- imperator Franconi episcopo de mancipiis sanctoe
pus abbati suo Gallo fecit de monasterio sancii Ca- Marioeet sancti Carilephi, in quo conlinetur mona-
rilephi. sterium Anisoloesubjectum esse debere Cenomanicoe
Vffl. Proeceptum qupd Chilpericus rex sancto. matri Ecclesioe.
Dpninolo episccpp fecit et suo abbati Gallp de mo- XXV. Proeceptum quod fecit domnus Carolus
naslerio Anisoloe. . Franconi episcopo quando ei concessit ut hosles et
IX. Proeceptum emunilatis quod fecit Chilperi- ilinera milla faceret, sed Adalgbisus suus propinquus
cus rex sancto Domnolo episcopo de monasterio omnia regalia servilia pro eo facerel,, et per licen-
Anisoloeet de omnibus villulis et rébus ad eum per- liam Franconis aliquam parlera abbatisesancii Cari-
linentibus. lephi lencret, et post obitum Adalgbisi ad jus etre-
X. Preçaria quam Hadutadus episcopus.de moiia- C gimen Cenomanicoe matris ecclesioe absque ulla
sterip sancti Carilephi Sigrapnp.abbati fecit. contradictione revertetur, sicut jn eo conlinetur in-
sertum.
XL Proeceptum quod rex Clilotarius Haduindo
et Huic judicio et redditioni interfuere subler inserti
episcopo Sigranno abbati' de monasterio Anisbla
viri : Judith Imperalrix, Carolus gloriosissimusréx,
fecit.
Drogo archiepiscopus atque archicapellanus, Aut-.
XU. Proeceptum emunilatis quod fecit Chlo- carius
archiepiscopus,.Hadalboldus archiepiscopus,
tarius rex Haduindo episcopo de monaslerio Ani- Amaluvinus
archiepiscopus, Aiulphus archiepisco-
sola et dé omnibus villulis et rébus ad illud perti-
pus , Rafaldus episcopus, Ecardus episcopus, Erar-
lientibus. dus episcopus, Ebruinus episcopus, Wiliricus epi
Xin. Preçaria quam domnus Berarius episco- sçppus, Albericus episcopus, Gbefridus episcopus,
pus de monasterio sancii Carilephi Ibboleno abbati item Albericus episcopus, Simeon episcopus, Ercan
Ifecit:' "',' radus episcopus, Ionas episcopus, Vuiladus episco-
XIV. Proeceptaqi Oagpberli régis super precariam pus, An.sigaudusepiscopus, Adalardus cornes, Radul-
Ibboleni abbatis quam \ domnp Çérarip episcopo de fus cornes, Bcnefacius cornes, Adalberlus Cornés,
monasterio Anjspja accepit. ^Yuarinus cornes, Herbertus cornes, Audulfuscornes,
XV. Praeçepluni çmunitatis qued fecit Dagpber- t' Stephanus cemes. Râihaldus cernes, Cislebertùs
tus rex dpnino Berario, episcopo. de njonasterip coipés, Landricus cornes,; Gerârdùs cornes, Abbo
Âiiisolà et de omnibus villulis et rébus ad illud per- cornes, Teoto cornes, Poppb cernés, Ërmtaus cornés,
tjnentïbus. Anfredus cornes,Adalgarius cornes, Gebuinuscornés,
"
XVI. Preçaria 'quamGauziplenusepiscopus de mo- Tetghiidiiscornes, Troandus Cornés,Ardoinuscornes,
nasterio sancti Carilephi D/idpnjabbati fecit. Rumaldùs. cornes, Herloinus cpmes, Hungarius co-
XVII, Praecept.uinChîlperiçi.registjuod fecit Gau- rnes, Thebdoricùs cornes, Ricboto abbas, Ludovicus
zioleno episcopoet Siçbaïdo abbati super precariam abbas', Stolido abbas, Hilduinus abbas, Burchardus
eorum de monasterio Anisola!' abbas, Lantramnus abbas, Godolricus abbas, Daniel
XVIII. ProeceptumChilperici,régisisub emunilatis abbas, Georgiusabbas, Èlmeradus abbas, Yuaringa-
tuitione, Cenomanicoesedis. Ecclesioe factum Gau- rïus "abbas,,Aldricùsabbas, Eribertûs abbas, Téihal-
zioleno epjiçppp, Simul et cenfirmalip in hoc ipso dus abbas, Marcoardus abbas, Humbèrtus abbas,
Drajèejitç»cçniinelur quam fecit super precariam Eginardus abbas, Fulco vassus doniinicus et cornes
 87 ALDRICICENOM, ANENSIS EPISCOPI 88
palalii, Ragenarius vassus dominicus et cornes pala- A oblilique apostbHcaesententioe ita dicentis : Subjecti
lii, Teulfridus vassus dominicus, Adalelmusvassus esloleomni creaturoe, sive régi quasi proecellenii, sive
dominicus, Henricus vassus dominicus, Engiscardus duçibus tanquam ab eo missis (I Petr. n, 13). Et hoc
vassus dnminicus, Diso vassus dominicus, Franco non ob aliud fecerunt nisi quod abbas eorum nobis
vassus dominicus, Tepto vassus dominicus, Folcra- inobediens apparuit, et nos eidem abbali idem mo-
dus vassus dominicus, Bernuinus vassus dominicus, nasterium tulimus, et illud Aldrico episcopo eccle-
Ëvrardus vassus dominicus, Salaman vassus domi- sioequesibi commissoelegaliter, sicut a suis proede-
nicus, Egibertus vassus dominicus, Vuinitniarus cessoribus possessum et constructum fuit, reddidi»
vassus dominicus, Vuilbaldus vassus dominicus, Ra- mus, sicut lator ejus èpistoloe tibi dicere poterit,
dulphus vassus dominicus, Gunzo vassus dominicus, quiâprolixum est npbis in hac epistcla emnia inse-
Odorricus vassits dominions, Cadilo vassus domini- rere qualiter actum et definitum rationabiliter fuit,
cus/ Letrkus vassus dominicus, Nantarius vassus et quia in hullp sentimus contrarium esse, auctori-
dominicus, Roberlus vassus dominicus, Isaac vassus tali canonum monachos subjectos episcopis fieri
dominicus, Hugo vassus dominicus, Dagoberlus vas- debere. Quapropter volumus ut missus nbsler sis
sus dominicus, Ebruinus vassus dominicus, et îeli- una cum Henrico abbate, et eosdem monachos plena
qui innumerabiles quorum nomina propler prolixita- B auctoritate canonum et regularî atque noslra ad
tem hic non -inseruimus. proprium monasterium redire compellalis. Si vero
XLIV. quispiam eorum vos non obaudierit, volumus ut
eum venire ad nostram praesentiam in
Exemplar cpisloloequam domnus imperator Ludovicus compellalis
lonoe urbis Aurelianensis episcopoet Henrico ab- proximo placito quod habituri sumus, Domino an-
bati fecit decausa Aldrici Cenomanicoeurbis episcopi nuenle, apùd Carisiacum. Bene vale, et ora pro no-
suorumque monachorumde monaslerio sancti Ca- bis Dominum.
rilephi, quando illud ei domnus imperator plena XLVI.
ratione ecclesioequesibi commissoereddit, etpropler^
ea quidam monachi inconsulte contra omnemauclo- Notitiade monasterio sancti Carilephi in generalisyn-
ritatem canonicamet regularem ex eo sunt egressi, odo in Carisiaco palatio regio , facta ab Aldrico
et res ecclesiasticas non paucas sive sacrata vasa episcopo per judicium episcoporurn accepta, sicut
aurea el argenlea furtim inde exporlaverunt. in ea conlinetur insertum. - -
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu (Vide ubi supra, col. 1290.)
Christi. Ludovicus, divina repropitiante clementia, XLVU.
imperator Auguslus, Jonae venerabili episcopo salu- De responsione Ludovici imperatoris et judicio opli-
téni: in matum suorum contra proecepla quoe monachi de
Notum tibi esse volumus quia perventum est ad monaslerio Anisoloe attulerunl coram eo, quando
contra Aldricum episcopum de proedicto monaste-
nos quod monachi ex monasterio sancti Carilephi rio in rationes venerunl.
in egressu proesumplivoidem monasterium expolias-
Quando Aquisgrani palatio anno imperii domni Lu-
sent ornamentis ecclesiaslicis tam in thesauro dovici
piissimi Augusli xxv, coram eo et principi-
quamque in vasis seu veslimentis, nec non et libris. bus suis tam ecclesiasticis quam et, saecularibusin
Quapropter tibi proecipimus et Henrico abbati ut generali conventu querda de monasterio Anisoloe
vos omni diligentia illud inquiralis, et cum omni et rébus suis inler Aldricum Cenomanicoe
urbis
integritale res ecclesiasticas eidem ecclesioe resti- episcopum et Sigemundum ejusdem monasterii ab-
tuere faciatis. Vale, ex hoc habeto studium sicut de batem agebatur et
diligenlius scrutabatur, alque
te bene confldimus, et sicut in hoc nostram cognc- jam dictus pontifex inter
reliqua instrumenta char-
scis voluntatem. tarura et proecepta regalia unum proeceptum quod
XLV. domnus Carolus facere jussit, sua videlicet propria
Item exemplar alterius cpisloloe domni Ludovici im- manu rbboràtum et annulo suo subter sigillatum, per
peratoris de proedictâre, ad quos supra. quod ipse jam dicium menasterium Franconi epi-
In nomine Domini Dei el Salvatoris noslri Jesu scopo ecclesioequesibi commissoereddidit, -et mona-
Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, chi proedicti Sigemundi quoddam proeceptumde ele-
imperator Augustus, Jonae venerabili episcopo salu- ctione eorum, ut de semetipsis haberent licenliam
tem eligendi abbalem, quod dicebant jussu domni Ludo-
Notum tibi esse volumus quia perventum est ad vici piissimi imperatoris esse conscriptum.-Ad quod
nos: quod monachi, ex monaslerio sancti Carilephi respendit domnus imperator : Si ego hoc proece-
egressi sunt de proprio monasterio, aliéna loca quav ptum fieri jussi, nesciebam quod praedicluin mona-
renies, immemores proprioe promissionis eorum, in sterium de episcopio Cenomanico esset, et ignora-
qua promisenint obedientiam?et stabililatem proprioe bam quod pater meus illud ibi per suum proeceplum
promissionis loci, atque renuntiaverunt propriis vo- redderet. Sed quia vos et pares vestrihoc mihi ce-
luntatibus secundum regulam sancii Benedicli, obliti - làstis, et per fraudem et malum ingenium facere
etiam senlentiam evangelicam, in qua Dominicum ! suasistis, idcirco ipsum proeceptum,quod mihi proe-
exemplar audivimus : Nonvem, inquit, facere volun- cipere fieri dicilis, veslro mendacio infirmatur, quia
tatem meam, sed ejus qui misit me (Joan. vr. 38) ; causa ubi fraus intercedit non valet, sed magis re*.
89 VITA. m
proba eflicitur. Et ideo vestrum proeceptum stare A XLVID.
non poterit, quia vestro mendacio et vestra fraude Memoriale qualiter Anisoloemonasterium à jure Ce-
funditus destruilur. Si enim nos unam vobis tantum nomanicoemairis ecclesia; post obitum Ludovici
declionem concessimus, ipsam cite finitam esse piissimiimperatoris alienalum est.
Si quis nosse desiderat qualiter monasterium Ani-
cognoscimus, quia Sigemundus, quem vobis abba- soloeuna
tem elegistis, memoratum monasterium sua culpa cum rébus suis de jure Cenomanicoe ma-
tris ecclesioepost obitum-Ludovici secundi Franco-
perdidit, quia nobis inobediens et infidelis exstitit. rum
Hoectaliter proedictus domnus imperator agens in- imperatoris elapsum est, in hoc memoriale
breviter comprehensum aliquid invenire poterit. De-
lerrogavit cunctos circumstantes quid super hac re
eis reclius videbatur. Qui respondentes dixerunt functo proescripto domno Ludovico piissimo Augu-
tam episcopi quam abbales, sive comités, et reliqui stiP anno incarnationis Dominicoeoctingentesimo et
seditio orta est in imperio suo.
omnes : Hoecposteriora proecepta, quoe isli mona- qiiadragesimo,magna
chi afferunt, non ppssunt destruere anteriora quoe Inter coeteraaulem mala surrexil quaedam tyranhica
Aldricùs episcopus et ecclesia sibicommissa habet; potestas in pago Cenomanico qua resistere niteba-
sed anterioribus cedendum est, et posteriora, quoe tur Carolo filio ejus, cui proedictus imperator inler
fraude et malo ingenio impetrata fuerunt, infirman- jj coeterasregiones Neustriara dpderat, et suos fidèles
tor et stare non possunt, quia actio qua in quibus- valde infestabat. Proefaloeergo lyrannicae poteslati
se conjunxit Sigemundus, qui dudum de proefatoe
cunque negoliis fraus interccsserit non valebit. Et
ut ralione et lege firmentur ea quoe testamur, ali- Anisoloemonaslerio abbas fuerat, et Aldricùs eccle-
sioeCenomanicoe episcopus, qui illud monaslerium
qua ex authenticis nostris vobis teslimonia indican- una cum rébus suis
les proferimus. Constitutum est a sanctis patribus et tune tenuerat, fideliter Carolo
bonis imperatoribus et lege decretuni ut quidquid seniori suo adhoerebat, et licet memorata tyrannica
falsa petitio a principe obtinuerit, quia fraus inter- potestas eum ad se soepissimevpearet, et firmitatem
ei facere vellent qui eam exercebant qualiter ipse
venu, non valebit. Item alibi : c Quaecunque contra
ut
jus conscripla fuerint non valebunt, ^quocunque quoereret diebus viloe illerum SUPShpnores non
modo fuerint impetrata. > Item alibi : t Qui falsa pèrderet nec imminutos haberet, sed majores et
in illa regione peteret adipisceretur,
principum proecepta detulerint, puniantur. J Item qualescunque
alibi : « Dolus malus est cum aliter agitur, aliud si- si se illis conjungeret. Sed ille propter hoec omnia
mulatur. > Item alibi : « Qui dolum vel metum ad- proposito a proedicto seniore suo se non subslrraxit;
hibuit ut res ad alium transiret, de doli aclione le- sed inconvulse fidelis ei pro viribus adjutor illi exsli-
nebitur, i Ilem alibi : i Dolus malus est si per fal- C Ut, et propler illum omnia sua dimisit, et eum se-
siiatem voluerit quis prius definita convellere. » cutus est per omnia. Cessante vero jam dicta sedi-
Ilem alibi : c Redintegrandum est a proesentibus tione, cepit Carolus rex proedictus consilium ut me-
moralos tyrannos aut a jam dictis finibus ejiceret,
judicibus et in ejus unde abcessit potestate revocan-
dum quod quacunque conditione temporis, aut dolo, aut eos sibi fidèles faceret : ad quos misit optimates
aut caplivilate, aut virtule majorum timoré faciente suos, vocans eos ad se. Quibus responderunt •.Nec
ad illum veniemus, nec illi fidèles erimus, nisi no-
deperierit. i Item alibi: i Quidquid vera seu falsa
bis conviclis concédât omnibus vitam et membra et
petitio a principe obtinuerit, quia fraus tatercessit,
non valebit». i Magna fraus fuit, quoniam monachi taies honores quales modp tenemus, qupcunque
mpdo eps habeamus, inter quos proefatumSigemun-
proedicti memoratum monasterium de jure Cenoma- dum et monasterium
nicoe sedis ecclesioe esse sciebant, quia non sunt Anisoloecum rébus suis com-
adhuc triginla anni quod a pontificibus memoraloe prehenderit. Videns domnus Carolus proefalus rex,
sedis posséssum est; et hoeccelantes, vobisque men- propler alias seditiones quoeundique grassabantur,
sine magno discrimine aliter tune; non posse fieri,
tientes, proecepla sibi sine consensu proedictoesedis consensit
cui juste debelur, facere suadebant. Et pelitionibus eorum, et inler reliquos Sige-
ppntificis, D
hoc justum esset, ut si aliquis laicorum hoc fecisset, mundo concessit memoratum monasterium habere,
ut magnum detrimentum sustineret ; sed et pro et proedicto Aldrico et suoe sedis eedesioe firmiler
certo judicaretur illi ut capilali senlentia puniretur. promisit illud cito redditurum : et tali occasione
Sed quia non laici, sed jam dicti monachi, hoc fece- memoratum monasterium alienatum est lune a jure
Cenomanicoemalris ecclesioe,non legibus evindica-
runt, dignum est ut ita coerceanlur ne alii monachi sed tyrannice alienatum.
deinceps talia agere proesumant. Propterea nonnulli' tum, XLIX.
proefati monasterii monachi cum Sigemundo proe- ; Vertente autem
dicto eorum abbate exsilio damnati sunt. Et sic con- tempore, et proedicto Sigemundo
firmaium esl saepediclum monaslerium Aldrico epi- ad memoratum regem, domnum videlicet Carolum
filium Ludovici minime veniente, et
scopo et ejus episcopio, sicut in ejus notum est facto maximo imperatoris, in pago Allisidiorense inter
et aliis . proelio
praeceptis monumentis chartarum conlinetur
insertum. Carolum et Lotharium, in quo a Domino Deo et
Salvatore nostro data est jam dicto Carolo Victoria,
a Ex Pàuli lib. I Sent., tit. 9, et lib. i Cod. Theod. de dolo malo in interpr.;
 91 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 92
et eo per partes Cenomanicas remeante, nec tune A libi divina Iargilio honoris conferre per taiperialem
memorato Sigemundo ,ad eum veniente, redditur administralionera dignata est. Sed dilectio tua, ut
Kal. Augusti in villa cujus vocabulum est Bona su- debuit, ad me misit ut libi epistolam misissem ad
per fluvium Liz, in -pago Cenomanico, a praescriptoi metropolitaiium luuin censcriptam ut ëi licenliam
domno Carolo legibus proefatoAldrico episcopoper tribuissem te ordinandi. Nunc vero, qu'anquam de-
judicium multorum nobilium et sapienlium virorum, cenlius alque honestius fuisset mihi et tibi ut scripto
proedictum Anisoloemonasterium cum omnibus adi a te.direclo iterum scriplis respondissem, tamen ne
se pertinentibus ; eique ibi missi boni et strenui forte occasio per me differentem donum libi divini-
dati sunt qui eum et Cenomanicam matrem sibi lus^ ut credo, concessum aliquod libi taferret inn
commissam ecclesiam legibus rêves tirent, et ple- pedimentum, charilate frelus feci utpetisti. Undeduas
nam ei atque legalem vestituram ex eo futuris tem- tibi misi epistolas ; quarum una ad melropolilanum
poribus legaliter tenendam facerent. Quod et supra- tuum est conscripta juxta petilionem tuam, ei.retri-
dicto proetextu tertio die Nonas jam dicti mensis buendo licenliam;, altéra vero ad te, ut et tu co-
factum esse liqnet. Et sic falsitas subdilur veritati, gnoscas licenliam a nobis libi atlribulam et nos po-
atque injuste alienata juste restiluunlur ; quoeet tius in augmenta honoris lui gaudere quam ullo
hactenus a proefaloepiscopo et a suoesedis ecclesioeB modo injuriam tibi aliquam inferre voluisse. Vale
ministris legibus possidentur, et canonice atque re- semper in Domino, el confortare, memor semper
gulariter gûbernaiitur. nostri, et fidem quam semper,erga nos jure servastî
. '...,.. L- inconvulsam deinceps per charilalem luani esse ro-
Exemplar epistoloeforinatoequam Drogo arçhicapel- gaoeus.Iteruraque vale.
fanus et urbis Mediomalricoearchiepiscopus Lan- LU.
dramno Turonicoeurbis archiepisçopocanonice mi- Summa de poleclicis vel plenaris fratrum Cenoma-
sit, ut Aldricum proedictoe urbis Mediomalricoe nica in urbe Deo.servientium, de rébus quas Franco,
cardinalem presbyteruni atque ejusdem urbis pri- senior et Aldricùs eorum episcopi eis dedenint et
micerium.suo permissu et jussu domni Ludovici testamèntis àtque proeceplis regalïbus confirma-
piissimi imperatoris episcopum Cenomanicoe matris verunt.
ecclesioe ordinaret, sicut in ea habetur insertum.
Talis enim est prologusproedictoeepistoloevenerabili Debent homines fratrum in summa de umeriçia
Landramno archiepisçopo. vini modios duos et quadringentos, de paslione vïriî.
Venerabili in Ghristo fratri et coepiseopo Lan* modios ducentos unum et septuâgintos, de hosti-
dramno archiepisçopo Drogo in Domino salutem. lense argenti solidos cehlum quadraginla îtnpvem.
Auditu comperi quod domnus imperator concessis- Et debeiitur seplem multonès de pascuarip, cum
set Aldrico presbytero consecrationis nostroe, qui lana séx el sepluaginla, sogàles duo et quadragiiita.
etiam et nester lonsus doctus et clericus Juif, epi- Et debentur duo, et de iàudàtico selidi quinque. Et
scopium Cenomanicoeurbis. Sed ille postea ad nés debeiitur decem de carnalico, arieles quinque et
mittens petiit, sicut debuit, ut ei et crdinatoribus quinquaginta sine lana, de Iignario soli'di sex e* vi-
suis libi atque suffraganeis tuis ad episcopatus cul- giûti, et debentur nevèm de sensu, sol. unus et cen-
men ordinandi assensum proebuissem et licenliam tum de inferendà et de pestiurnp, sive de sensatico
tribuissem. Cujus petitioni ita consensi, ut si ipsum sol. centum et oCloginla; et debentur inde de pa-'
per Dei voluntatem et domni imperatoris dignum et stione inter frumentum et sigale modii quatuor et
utilem sanctoeDei Ecclesioead hoc officiuminveneris triginta, et' sextaria npvem sufuso, de avena modij
cl ita decreveris, quia ipse apud nos probos mpres quadringenti quatuor et quadraginla ; axilios ad
oslendit, licentiam à nebis ccncessantibus' id perfi- alvimannum quatuor et_ quinquaginta, et omni
ciendi atque ipsum conseerandi habere cognpscas. anno scudulas mille cum quadringehtis et quadra-
Orc te valereet omnes fratres, atque memor sis mei ginla.
in sacris oralionibus charitalis tuae. LUI.
Ll jv DieejeçtioneAldrici Cenomanicoeurbis episcopi,et de,
V invasiànealqué vasiationeCenomanicoemattïsèjccle^
Exemplar formata epistoloequam Drogo archicapel- sioeuna cum rerum.
lànus et Mediomalricoeurbis archiepiscopusAldrico
proedictoeMediomatrhx urbis cardinali presbytero Decedente domno Ludovico Francorum impera-
. atque ejusdem urbis primicerio canonice misit, ut tore secundo, filio videlicet Çaroli Magniimperàlb-
suo consensu et domni Ludovici piissimi impera- ris, anno incarnationis Domtaicoe
toris jussu'Cenomanicoe matris ecclesioea suo • octingentesimo et
archiepisçopoet reliquiscomprovincialibûsepiscopus quadragesimo, Indjctione terlia, anno siquidem im-
ordinarelur, ideo quia populus eum sibi ordinari perii sui vigesimo et septimo, surrexit quoedanily-
episcopum petierat, et ad eum epistolam pro hoc rannica pràvilas, inter coetera mala, inter Ligerim
direxeral, ut suo adminiculo et permissu antedi- et
ctus Aldricùs eorum alque jam dictoeEcclesioeepi^ Sequaham, et maxime in pago Cenomanico, in
scopui ordinaretur, canonice eis direxit epistolam quo Aldricùs tune octavum annum ta episcppàtus
hune modum continenlem. dignitale fulgebat. Et licet proedictus imperator in-
-' Dilectp filio Aldricp vocalo episcopo Drogo indi- ler très filiosSUPSrégna sua divideret, id est inter
gnus archiepiscopus in Christo sempiternam salu- Lotharium et Ludovicum alque Carolum, Lotharium
tem. Cognoscat dilectio tua mihi placere ea quae in média Francià, Ludovicum vero in Hostria
 ' '
93 . . . VITA. 94
[Auslria], et Carolum in Neuslria et Aquitania collo- A coepit jam dictus Aldricùs episcopus una cum eis,
caret, coeteravero régna et ducatus inter eos, sicut illisque deprecanlibus, tractare quid officii unus-
in annalibus eorum conlinetur, divisa consensu quisque pro suis confratribus tam pro vivis quam et
principum suprum partivit. Proefatum autem pontifi- pro solutis debiloe morlis diligenter ageret, et quid
ceui meinprato Carolo filio suo minori per manus pro proefixopontifice et grege utriusque ordinis sibi
coinmendavit. Cui jam dictus pontifex Aldricùs fidem cemmisso fideliter adimpleret. Qua de re hoc iu-
seryans debitam, ab infidelibus sancloe Dèi Eccle- slinctu divino pariter considérantes tractavimus,
sioe et suis a proefata tyranniça poteslate in supra- simulque inter nos bonoanimo et pura voluntale de-
'
diclo anno a praescripto episcopio et a sua sede éje- crevimus, ut dum (advixerit) unusquisque nostri
ctas est; et propterea multa quoe in ecclesiasticis ordinis sacerdos pro praescripto domno Aldrico epi-
et aliis rébus pro amore Dei facere coeperat, im- scopo et pro populo sibi commisso in quarta feria
perfecta remanserunt. Nam pêne praedictum episco- una'cumlitania etoblationibus missam decanlet, s\mU
pium tune vastatum est et quasi ad nihilum red- liter et sexta feria faciat; et qui hoc facere non po-
actum. Habebat enim coeptum claustrum canonico- terit, quinquaginta psalmos decantet, orantes et sup-
rum et matrem ecclesiam in média civitate a fun- pliantes Dominum coeli ut Deus omnipolens proe-
damento una cum suis perlicibus et paradisum in- B fixo nostro pontifici secundum suam voluntatem
cheatum, et maximam partem ex<ea factam, simi- hanc tribuat degere vitam, et quando ei placuerit,
liter et aedificia monasteriorum quinque, una cum finisque hujus vitoeadvenerit,«oelestis janua ei pa-
claustris et coeteris eorum. Habebat quoque ad mi- teat, et lecus sanctorum consorlii nebis deprecanti-
litaient ejusdem ecclesioe fulciendam et ad paupe- bus detur. Amen. Similiter et proefaluspontifex pro
res rçc'reandos congregatos grèges jumentorum una nobis omnibus aut per se aut per aliquem a se
cum amissariis amplius quam octoginta, vaccarum. commissuni est pollicitus agere. insuper hoec tra-
et ovium atque caprarum sive porcorum amplius .étantes in prescripto Iduum Maiarum die el in jam
quam ducenta, annonam et fenum ac vinum tam dicta synodo inter nos decrevîmus ut unusquisque
dd opus congregationum hpspitumque ac pauperum nostrum, dum advixerit, pro suis confralribus in
quam et ad sibi ecclesioequesibi commissoeservien- anno duodecim cahtet missas cum oblalionibus et
tium opus sufficieuter. Sed quid amplius dicam ? Ita reliquis oratîonibus, et quandocunque nostrum unus-
habebat jundatum tam in ecclesiasticis quam et in quisque (decesserit), decanus nomina de suis ju-
aliis, rébus praedictum episcqpium et res sibi com- nioribus conscripta in nostra, per singulâ lempora,
missas qualiter non fuerunt a diebus antiquis, vel a synodo déférât, et unusquisque nostrum pro illis
lemppre qnoaliçujus . hominis memoria re- ^ missas cpmpleat duodecim cum oblalionibus et reli-
tinelur^ed hoeçet reliqua bena innumerabilia a quis orationibus et. vigiliam cum novem psalniis et
proediçÉistyrannis, sive hospitalia septem quoead totidem lectionibus et responsoriis, una cura matu-
pauperes et hospites recipiendos et recreandos fece- tinalem synaxim fideliter pro defunctis fratribus per-
rat, fundilus vastata et diruta sunt, Propter lias agat, et sic hoc faciat sicut vult pro se fieri quando
yero insidias et alias militas hoecet alia bona innu- hoc idem ei advener.il, et sicut ante tribunal districti
nierabilia quoe facere.vpluit et coepit in suo episçp- judicis rationem ex hoc reddere voluerit quod hiç
pio non apparent, quoe a Domino illis requirantur coram Deo, et coram nostro pontifice et, epram no-
a quibus hoec subversa et vastata atque prohibila bis pmnibus se facere sponte promisit. Tribuat Do-
sunt, et non ah illOj qui hoecagere et adiraplere vo-, minus omnipptens ut sic i.ridefadamus ut nen dam-
luit et prohibitus atque dejectus dimisit. Proescripti nationem, sed plenam retributipneni ex his a Domino
ergo tyranni de génère Herivei et Vidonis superh> Deo nostrp percipere valeàmus, et vitam habere
rum tyrannqrum remanserunt. sempiternani valeàmus, auxiliante Domino no-
LIV. stro Jesu Christo, qui cum Pâtre et Spiritu sancto,
^ vivit et gloriatur Deus per omnia soeculasoeculorum.
Synodus habita ab Aldrico in urbe Çenomanica. Amen. , - .. .
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Aldri- . LV-
cùs indignus Çenqmaniçoe matris ecclesioeepiscopus
Haec est miss'a ouae pro domno episcopo et pro
omnibus npstroe curoe cpmmissis,sacris crdinibus et
cunctis fidelibus salutem et glpriam sempilernam, omnibus sibi commissis in unaquaque hebdomada,
Cum in Dei nomine anno incarnationis Dominicae id est iquarta et sexla feria, una eum litania adim-
et post istara subsequitur illa quam
octingentesimo quadragesimb, Indiçlicne tertia, et pleri debètur;
anno imperii domni Ludovici piissimi imperatoris pro nobis in ihvicem canere debernus ; et post illam
illa quant pro fratribus nostris defunctis'
vigesinm et septime, anno, yero petavo-prdinatipnis subsequitur :"
Aldrici videlicet Iduum cantâre debemus.
proedicti .episcopi, quarto
Maiaruni die, synodjjniomnium saeerdotum ac levi- Missa quotidiana. y. Intret oratïo mea,
taruta seu reliquorum servorum Dei Çenomanica SanctoeDei genitricis Marioe.aç beatorum aposto-
u^be proedictuspontifex coadunaret, post allocutip-. lorum sive martyrum tuoruni Gervàsii et Protasii
ijera et admpnitionem sive taquisitionem eortini, atque sancti Stephani siniulque reliquorum mar^y-.
98 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 96
rum et confessorum virginumque atque omnium, \ que in Christp quiescentium impetret bealitudinem
sancterum tuorum assiduis intercessionibus quae- sempiternam, diesque nostros. Ad communionem.
suiBus, Salvator mundi, ponlificem nostrum Aldri- Amen dico vobis. Ad complendum. Purificet, quoe-
cum misericorditer protège, pariterque ei familia- sumus, Salvalor mundi, pontificem nostrum Aldri-
riiate alque consanguinilate conjunclos, et omnes cum divini sacramenti libatio, el gloriosa sancloe
sibi commissps ulriusque ordinis vires et feminas ab Dei genitricis Marioeatque omnium sanctorum orâ-
omni pravitate défende, et secundum tuam volunta- tio, et gregi sibi commisso ac familiaritate et con-
tem eis vivere tribue, omnemque populum Christia- sanguinitale junctis ei et omni pppulp Christi ri' '-
num misericorditer custodi, et animabus famulorum sericordiam tuam ubique proetende, et animabus fa-
famularumque tuarum omnium sibi commissorum mulorum faniitlarunique tuarum omnium sibi com-
et commissarum atque cunctorum cunclarumque missorum el commissarum atque cunctorum cuncta-
in Christo quiescentium requiem tribue benignus rumque in Christo quiescenlium remissionem omnium
sempiternam, et sanctorum tuorum coetibus conso- tribue peccatorum et vitam habere concède sempiter-
ciare digneris propilius. Per Chrislum, etc. Epistola nam. Per, etc. Alia. Omnipotens sempiterne Deus,
«d Colossenses. Fratres , non cessanius pro vobis sanctoe Dei genitricis Marioeet omnium sanctorum
oranles et postulantes. Hj. Domine, exaudi, y. Ne B tuorum pia et assidua intercessione pontificem no-,
avortas. Evangelium secundum Joannem. In illo sirum Aldricum ubique misericorditer protégé et
tempore, sublevatis Jésus oculis in coelum dixit : ab omnibus adversilàtibus corporis et animoe tua
Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi ego sum, et illi polentia défende, commissumque sibi gregem curi-
sinl mecum, ut videant clarilalem meam quam de- ctum ad regendum custodi, et omnem populum
disti mihi, quia dilexisti me ante mundi constîlutio- Chrislianum conserva, atque illi et omnibus in
nera. Pater juste, mundus te non cognovit. Ego au- Christo quiescentibus requiem tribue sempiternam.
tem novi te, et hi cognoverunt, quia lu me misisti Pér, etc.
et notum feci eis nomen tuum, et notum faciam, ut Item aliamissa quam mutuo proedicti sacerdoles inter
dilectio qua dilexisti me "in ipsis sit, et ego in ipsis. se canlare debent
Offert. Exaudi, Deus. Secrela. Oblationis hujus, Deus, qui charitalis dona per gratiam sancii Spi-
Domine,. placare muneribus , et intercedentibus ritus tuorum cordibus fidelium infudisli, da famu-
omnibus sanclis luis protège pontificem nostrum lis et famulabus luis diversorum coenobiorum et
Aldricum el omnes sibi commisses commissasque titulorum atque locorum, tam sacerdolum et'levila-
atque omnem populum Chrislianum a cunclis dé- C rum quam et reliquorum fidelium tuorum quorum
fende periculis, et animabus famulorum famularum- quarumque memoriam agimus, et quorum quarum-
que tuarum omnium sibi commissorum commissa- que his in titulis scripla continentur vocabnlâ, fra-
et familiaribus nostris salutem
rumqûe atque cunctorum cunclarumque in Christo tribus ac sororibus
quiescenlium per hoecsancta sacrificia remissioneni mentis et corporis, ut le tota virtute diligant, et
omnium tribue peccatorum, et vilam habere con- quoe libi placita sunt tota dilectione pérficiant. Per
cède sempiternam. Proefatio. Vere dignum, etc., Dominum. Leclio Jeremioepropheloe. Si iniquitales
et tuam clemenliam profusis precibus implorare, nostroecontenderint contra nos.'Domine, libéra nos,
iiitercedente beata et gloriosa semper virgine' Dei quoesumus,fac propler nomen tuum, quoniam multac
sunt adversiones nostroe, Tibi peccavimus, exspe-
génitrice Maria, sanctisque raartyrihus luis Ger-
vasio et Protasio, sive sancto Stephano et omnibus ctatio Israël es, Salvalor noster, in tempore tribula-
sanctis tuis, cunctorum peccatorum veniam pontifex tionis. Tu aulem in nobis es, Domine, et nomen
noster Aldricùs consequi merealur, et eos easque sanctum tuum super nos invocatum est. Ne derelin-
quos et quas ei cura regiminis conseciasli ac fami- quasnos, Domine Deusnoster. SecundumMauhoeum.
liaritate et consanguinilate junxisli, et omnem po- In illo tempore, dixit Jésus discipulis suis : Petite et
pulum Cbristianum angelorum omnium sanctorum dabitur vobis, quoerite et invenietis, pulsale et ape-
tuorum proesidiis tuere, et animas famulorum famu- •D rielur vobis. Omnis enim qui petit accipit, etc.
larumque tuarum omnium sibi commissorum et com- Sécréta. Munera, quoesumus, Domine, quoepro no-
missarum atque cunctorum cunclarumque in Chri- stra et omnium, quorum quarumque niembriam
sto quiescentium, ut in pacis ac lucis regione consti- recolimùs, et quPruni quarumque his in diplychis
tuas deprecamur. Per Chrislum Dominum noslrum. nomina continentur inserta , redempliorie oculis
Infra actionem. Hanc igitur oblalionera quam libi tiiis tuoe offerimus majestati placatus suscipe, et
pro pcntifice nestro Aldrico alque grege sibi com- ad perpetuam nobis omnibus tribue pervenire salu-
misso et propinquilate ac familiaritate junctis ei at- tem, per.
'
que pro salute cuncti populi Christiani. suppliciter Omnipotens oeterne Deus, imploramus tuoe maje-
immolamus, quoesumus, Domine, ut benignus acci- statem misericordioe, ùt nobis et Omnibus quorum
pias, et tua pietate concédas, ut et illis proficiat ad quarumque recolimùs memoriam, et quorum qua-
salutem hujus pietatis affectus, et" animabus famu- rumque nomina his in diplychis continentur inserta
lorimi famularumque tuarum omnium sibi commisso- veniam largiri digneris peccatorum, ul ab omnibus
rum et commissarum atcmc cunctorum cunctarun?- iuimjcLvinculis liberati, tuis tolo corde inhoereamus
97 VITA. 98
mandatis, et te solum semper tola virlule diligamus, JA ad beatoeresurrectionis requiem, te miserante, cum
el ad tuoequahdoque bealitudinis visionem oervenire sanctis tuis pervenire mereantur. Per Chrislum.
mereamur. Per Chrislum. Hanc ïgilur oblalionem quam tibi offerimus pro
Hanc igitur oblalipnem, Domine, quam libi pro animabus omnium quorum quarumque memoriam
peccatis alque ofiensionibusnostris, et omnium quo- agimus, el quorum quarumque nomina his in dipty-
rum quarumque agimus memoriam, et quorum chis conscripta esse noscuntur, seu cunctorum cun-
quarumque hic continentur inserta vpcabula, cfïe- ctarumque fidelium defunctorum defunctarumque,
iimus, ul cunctorum delictorum remissionem conse- quoesumus,Domine, propiliatus accipias, et misera-
qui mereamur, quoesumus. tionum lagitate tuarum concédas, ut quidquid terrena
Divina libantes mysleria, quoesumus,Démine, ut conversatione contraxerunt, his sacrifiais emunde-
haecsalularia sacraraenta illis prcficiant ad prcspe- tur, ac vinculis mortis absolulae, transilum merean-
ritatem et pacem pro quorum quarumque dileciione tur ad vitam ; diesque nostros, etc.
hoectuoeobtulimus majestati. Per Christum. Propitiare, Domine, quoesumus,omnibus in Chri-
Alia. sto quiescenlibus, et animoefamulorum famularum-
Da famulis et famulabus tuis, quoesumus,Démine, que tuarum, quorum quarumque memoriam agimus,
omnibus quorum quarumque memoriam agimus et B ] et quorum quarumque nomina his in diptychis con-
quorum quarumque nomina his in diplychis conti- scripta esse noscuntur, his purgatoesacrificiis indul-
nentur conscripta , seu etiam coeteris fidelibus genliam pariter et requiem capiant sempiternam.
ulriusque sexus, in lua fide et sincerilate conslân- Per.
tiam, ut in charita le divina firmali, nullis lentatio- Alia
nibus ab ejus integritale vellantur. Per Christum. Deus, cui possibile est omnes homines sine difficul-
Item missa pro defunclis fratribus et sororibus tate salvare, lanlo benignus animabus famulorum
nostris. famularumque ktuarum diverserum coenobiorumet
Deus, cujus misencordioe non est numéros, sus- litulorum quorum quarumque memoriam agimus, et
cipe pro animabus famulorum famularumque tua- quorum quarumque hic assignata continentur voca-
rum, quorum quarumque memoriam agimus, et bula, misericordiam concède perpeluam quanto eos
quorum quarumque nomina his in diptychis conscri- ad Filii tui Domini nostri pertinere gratiam tribuisti.
pta esse noscuntur, preces noslras, el lucis eis loeli» Per
liaeque regionem in sanctorum tuorum socielate Alia.
concède. Per. Deus, vila viventium, spes morientium, salus om-
Alia. (C nium in te sperantium, proesla propitius ut animoe
Deus, cui proprium est misereri et preces èxau- famulorum famularumque tuarum quorum quarum-
diresupplicanlium, propiliare animabus famulorum que memoriam agimus, et quorum quarumque no-
famularumque tuarum diversorum coenobiorum et mina his in diptychis continentur inserta, a noslroe
litulorum quorum quarumque nicmoriara agimus, mortalilatis tenebris absolutoein .perpétua cum san-
et quorum quarumque hic assignala continentur vo- ctis tuis luce loelentur. Per Christum.
cabula, ut te miserante a vinculis peccatorum abso- LVI.
luii, ad oelernoebeatitudinis requiem pervenire me- Exemplar
reantur. Per. precarioede villa Tridenlè, quam Aldricùs
episcopus Bavoni Vasso dominico fecit tempore
Ad Thessalonicenses, Ludovici piissimi Augusli.
Fratres, nolumus vos ignorare de dprniientibus, Domino sancto ac venerabiïi basilicae sanctorum
ut non cpntrislemini sicut et coeleri qui, etc. Gervàsii et Protasii martyrum quoe est conslructa
Secundum Joannem. infra urbis Genomanicoecivilatem, quam Aldricùs
in dominatione et regiminc habere vide-
In ille tempore, dixit Jésus lurbis Judoeorum : episcopus
tur,
Amen, amen dico vobis quia venit hora, et nunc est, ']T lica. ejusque congregationi ex ipsa consistent basi-
Ego enim in Dei nomine Bavo, dum et mea
quando mortui audient vecem Filii Dei, et qui au-
fuit petitio et vestra decrevit voluntas, et per per-
dierint vivent, etc.
missionem domni nostri Ludovici gloriosi impera-
Sécréta.
toris villas yestras de ralione ipsius basilicoe,cujus
His quoesumus,Démine, placatus muneribus in- vocabularsunt Tridentus et Vintleva, cum omni in-
tende, et quod ad laudem tui nominis supplicanles tegritale eorum nobis ad usandum tenere permisi-
offerimus, ad indulgenliam omnium quorum qua- • slis, in ea vero ratione ut dum ego advivo, tènere
rumque memoriam agimus, et quorum quarumque et dominare facere debeam, et post meum quoque,
nomina hic continentur inserta, sive cunctorum fi- Deo jubente, discessum partibus sancti Gervàsii re-
delium proficiat defunctorum. Per. vertere faciatis. Et convenit nobis amnis singulis ad
Deus, qui nobis in Christo unigenilo Filio tuo Do- feslivitatem sancii Martini hibernaticam argenti so-
mino nostro spem beatoe resurrectionis concedis, lidps quinque et viginti transsplvere debeam, aut de-
praesta, quoesumus, ut animoepro quibus hoc sacri- cimam el nonam pleniler persolvam de omni reditu ;
liçium rcdeaiptionis nostrae tuoepflerimus maiestali et si neglisens aut tardus exinde aooarucro. fidem
 jjg ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 100
exinde facere debeam, et ipsas Villas perdere nor A mo rëgni domni nostri Pippini glbriosi régis. Si-
debeam, et ut ,hoeproecâriaVuno tenore conscripta gnuni Vulfingo, ([tii liane precariam fieri rogavit.
bmniq'ùë témporë firmae et slabiles permaneant S. Fulgoberli. S. Sichardi. S. Vildèïïi. Saïomano
ÂclUrii Cenomanis civitate publiée, anno decimo el rogâl'us subscripsit. AigUbertùssubscripsit. S. Yua-
ociàvô régnante doninô Ludovico glorîosissimoimpe iùafredi. S. Gibolehi. Berlbbodus subscripsit. Be-
ratore Nôîiàs Kal. Maias. S. Bavonis vassi dominicî. râldus scripsit et subscripsit.
^Tfutlianc préCariàni*fierirbgàvit. S. "Viddonis.S. Vul, Ahterioritai episcbpbrum aùlhèriucà ëfprecariae
S. Hérveï. S. Serilonis. S. Berilonis. S. Ebrulfî vi: infrascriptârurii yiîlârum ih àrchivb Ceh'bhlanicae
carii. Hèrcheûs. S. Àdalbérti Gislarnis. S. Àdalgysi. matris ecclçsioe conservantur, et propter prolixità-
S. Gbdbiridi. S. Jacobi. Deu'sdel subscripsil. Bobilc tem bperis in hac scËëduiâ iioii surit îri'sérlâ.
sHbdiàcbnus scripsit et subscripsit. LIX.
LVH.
Exemplarp'récdrioeqùàni Fraiteo episcopusGermundo
Exemplar proecepli domni Ludovici piissimi impera- fecit de villa Fràxinedo, Flexobrachiale, Aciaco,
toris de villa Tridente, quod fecit proedictusimpe- sancto Georgio in condita Sagonense, cum appen-
rator Cenomanicoematri ecclesioeet Aldrico ejus- 5s diciis suis, etfilauniaco, seii longa fdçariq, et Ca-
dem itrbis episcopo. B ' nïiaco, ùtqûè inuridàriâs, cum Omnibusàd se perli-
' neniibus.
'(Vide ibid., col. 1295.)
LVIÏI. Domino sancto ac venerabili basilicae sancti Ger-
sancto vàsii et Protasii martyris infra urbis Cenomanicoe
Exemplar precarioe de Fràxinedo et Georgio
in condita Sagonensevel de aliis villis sancii Ger- civilalem constructoe, ubi Franco episcopus proeesse
vàsii quorum vocabulâin ea habeniur inserta, quas videlur, ejusqiie congregationi ex ipsa Ecclesia
Vulfingùs tenet, quam ei Gauziolenus episcopus consisténti. Ègb enim ta Dei îïôminë Gèrmundus,
, fecit primo anno regni Pippiniregis. dum et cognitum est qualiter domnus Carolus
Domino sancto àc venerabili basilicae sancti Gér- gloriosus rex villas sancti Gervàsii, Fràxinedo, Fle-
rasii et Prbtasii infrâ urbis Cenomanicaecivitatem xobrachiale, Aciaco, vèl sancio Georgio cum ap-
'
cbnstrucloe; ùbi Gauziolenus episcopus proeesse vi- pendiciis suis, Aloniaeo, longua filcaria. Cahiiàcb,
detur, ejusqùe congregationi ex ipsa cônsisienlia. nuiiidàrias, àd ipsani ecclesiam reddere jussit, et'
Ego enim in Dei nomine Vulfingus, dum et cogriitum postea per verburà doriiino nostro Ca'roio glorioso
est qualiter domnus noster Pippinus gloriosus rex régi ùieâ fuit petitio, et vestra decrèvit v'olunlàs,
Villas de sancto Georgio-, sancto Gervasio, Fràxi- , ut ipsa locella pro veslro beneficio àd usus fru-
nedo, Fléxôb'racciâle, Aciacô vèl sancto Georgio J cluario ordine mihi tenere permisistis,. ici est, cum
cûm appendiciis suis, Aloniaeo longà filcaria, Ca- mârisis, càsis, dpmibùs, oedificiïs,mancipiis, aCcb-
miâico niundarias, ad ipsam ecclesiam reddèrè labus, libeflis, terris, vineis, silvis, pratis, et pas-
jussit, et postea per vei'buriv domno nostro Pippino cuis, et quantum ad ipsa lecâ aspèclum esse Vi-
mea fuit petitio, et vestra decrèvit volunias, ut ipsa detur, dum ego advivo pro-vèstro benefièio mihi
lccella per vestra bénéficia ad ususfrucluarip prdine liceat tenere et dominari ; et spondimus vobis ut pro
mihi tenere permisistis, kl est, cum inansis, casis, ihdiciô ipsius sancti Gèrvasii vel veslro non sit' an-
domibus, oedificiis, mancipiis* accolabus, libertis, nis singulis adfëslivilalem sancti Martini illahiber-^
terris; vineis, silvis, pratis, et pascuis, vel quantum natica argenti libra una vobis ad partem' sancii Ger-
ad ipsa loca aspeelum esse videtur, dum ego advivo vàsii et rectoris ecclesiaruni transsoivere faciam,
pro veslro beneficio mihi licet tenere et dominare. aut decimamaut nonamêx omni reditù pleniter per-
Et spondimus vpbis ut pro indicio ipsius sancii solvani ; et si negligens aut tardus exinde apparuero
Gervàsii vel veslro non sit annis singulis ad feslivi- ad praedictumplacitum, fidem exinde facere debeam,
talerii sancti Mariinî: illam hibernâiicâm ârgeiUO et ipsas res* dum ego advivo; perdere non debeam,
Iibra una ad parienvsanclb Gervasioàût rectoris ec- ^etpost meum quoque,,Deo jubente, discËssum, ipsa?
clesiarum transsoivere faciam : et si negligens aut locella cum eorum solidiiate ad se pertineiitis-yel;
tardus de ipso censo ad ipso placiio fuero, fidem aspicientis, vel quidquid ibidem atlraherevel. imme-j
exinde iacere debeam, et ipsani rëra, dum ego ad- liorare potuero, vel quantumeunque lune temporis
vivo, perdere non debeâta, eipost méuni quoque, Deo ibidem invenium fuerit, vos aut rectoris sancti Ger-
jubente, discëssum, ipsa locellâciiin eorum solidiiate vàsii sine iiliiusjudiciis consignaiione àut haèredum.
ad se pérliiïentis vel âspicienlis vel quidquid ibidem taëPrûm coïitradiliphe îri Vestram faciàtis reybcaïë
attrâhère -vèl imnieliôrare potuérp, vel quantum-; dominationem et pôtéstalerii adTacièndum'qupdvo^
eunquë tune temporis ibidem inventum fueritj vos ïùfcriti's,et iiaëcpreçaria, ac si semper per quinqueri-
redores sanctï-'Gërvâsii sine iillajudicis cbnsigna- niiim rënovàta fiiissët, firmaet stabllîs pëfmânëàt.
tiorie aut hoeredummeorum conlradilione ih vèslratt Actum Cenomanis civitate iii ânrio ixii, regbarVte
fa.eiatisTèvccârè deminatipriemet pctêslatem ad fa- domno nostro CàrPÏPglbriesp Rege, fn mense Màr-
ciendum qued voluéritis, et hoec preçaria, ac s lio. S. Gerihundi, qui hanc precariam fieri rbgàVit".
semper. per quinquienriiiinï renevata fuisset, firmî S.Fùlcebérti. S. Sichardi. S'. Vuilduni. HaiffëquS
pèrmarièat. AëlunrCenomanis civitate iriarino pri- subscripsil. Sàlpmbn rogatiis subscripsit. Àlglibèr-
 101 VITA. iOî
tus subscripsit. VuariafreduS Gibolonus subscripsit. A
\ genlo solidos sex transsclvere debeam ; et si negli-
Bertobodus subscripsil. Bavb subscripsit. Ebtardus gens aut lardtis exinde apparuero, fidem exinde fa-
subscripsit. S. Vultadi. Salaardus subscripsit. Vual- cere debeam, et ipsum monasleriolum'perdere npn
tariùs subscripsil. S. Frumaldi. S. Leuberti. Be- debeam, sed hoec precarioe unp lenore conscriptoe
raldus-scripsit et subscripsit. offinique lempcre firnioe et slabiles permaneanl.
LX. . Actum Cenomanis,civitate annexjxn, régnante
Exemplar precarioe de villa quoe voealur Mansiones domino Carolo gloriosissimo rege, ix. Kal. M.aias.S.
in condita Diablenlica, quam Merolus episcopus
Viliberto fecit. Viliberli, qui hanc precariam fieri et firmare ro-
Domino sanclo ac venerabili basilicaesancii Vin- gavil. S. Gedeonis. S. Gripponisi..S. Gauzberti. S.;
centii martyris, quoeest conslructa extra muros Ce- Ragemberti. S. Audulfi. S. GheldulfK S. Brucleni.
nomanis civitatis, quam Merolus episcopus in do- Jonas subscripsil. S. Varan. S. Gulfaldi, Bavo dia^
minatione et ta regimine habere.videtur. Ego enim conus scripsit et subscripsil.
in. Dei nomine Viliberlus, et mea fuit petitio et LXII.
vestra volunlas decrèvit, et per jussionem domini Exemplar precarioe quam Merolus
episcopus Vili-
nostri Caroli gloriosi régis villa vestra de ralione L, berto fecit de Belfaido in canonico, et de Senmuro,
monasterii sancti Vincentii, quod silum est extra ur- B et.Ingranda, et Vivillare, et Fanlanas, et Mona-
bem, cujus vocabulum est ad Mansiones, cum omni steriolum, et Bragolium, cumeorum appendiciis.
integritale et appendiciis in. vicaria Diablenlica Domino sancto et venerabili basilicae sanctorum
nobis ad usitandum tenere permisistis, in ea vero Gervàsii et Prolasii martyrum infra urbem Ceno-
ratipne ,ut dum ego advivo et dominari facere de- manis civilaleni constructoe, ubi Merolus episcopus
beam, et post meum quoque,. Domino jubente, dis- proeesse videtur, ejusque congregationi in ipsa ec-
cessum, partibus sancti Vincentii monasterii rever- clesia consistent^ Ego enim in Dei nomine Vili-
terç faciatis. Et convenit nobis annis singulis ad fç- bertus, dura et cognitum esj. qualiter domnus Ca-
stiyitalem sancti Marlini hibërnalicam. de argenlo rolus gloriosus rex villam sancti Gervàsii, Belfai-
solidos deceni transsoivere debeam, aut dedmam dum vicum publicum cum suis appendiciis, et Sen-
et nonam pleniter persolvani de omni reditu, et si imirurn, et Ingrandam, et Vivillare, sivê Fontanas,
negligens aut tardus exinde apparuero, fidem facere et Monasteriolum, et Bragolium, sive Àuciacuni
exinde debeam, el jain dictam villam perdere non vicum publicum, cum omni integritale vel eorum
debeam, sed hoecpreçaria^ ac si semper per quin- appendiciis ad jam dictam ecclesiam redderejussiti
quennium renovala fuisset, firma et^slabilis per- f_j et postea perverbum domno nostra Carolo glorioso
maneat.. Actum Cenomanis civitate in anno xxxn, regï fuit petitio, et vestra decrèvit volunlas ; ut ipsfi
régnante domno nostro Carolo glorioso rege in locella per veslrum beneficium àd usum fructuà-
mense Aprili. S, Viliberli, qui hanc precariam fir- rium ordinem mihi tenere permisistis, id est, cum
mare ac fieri rogayit. S. Maginardi. S. Barivei. S. mansîs, casis, domibus, aedificiis,'inàncipiis, acco-
Girberii. S. Enigrirai. S. Addberti, Bayo . subscri- labus, libertis, terris, vineis, silvis, pratis, el pa-
psit. Gedeon subscripsil. Ebtardus subscripsit. S. scuis, vel quantum ad ipsa loca aspectùm esse vide-
Bagififricli.Jacob subscripsit. S. Barlaldi. S. Amal- lur, dum ego advivo per vestrum beneficium mihi
berli. S. Joachîm, S. Bpsleni. Verstaus diaccnus liceat ..tenere et ddminari. El spondimus vobis ut
scripsit et subscripsit. . pro indicio ipsius sancti Gervàsii vel veslro npn sit
LXI. aniiis singulis ad festivitatem sancti Martini hïbèr-
Exemplar precarioe quant Merolus epispopns Vili- naticam argenli libram unam et dimidiamvebis açl
berto de cella sancii Frambauai fecit. parlem sancii Gervàsii el rectoris ecclesiarum trans-
Domino sancto ac venerabili basilicae sanctorum soivere faciam, aut deciinam et nonam ex omni re-
martyrum Gervàsii et Protasii quoe est constructa ditu pleniter persolvam ; et si negligens aut, tardus
infra urbem Cenomanis civitatem, quam Merolus ^y exinde apparuero ad proedictuniplacitum, fiderii ex-
episcopus in dominatione, et in regimine habere inde facere debeam, et ipsas res, dum ego advivo,
videtur, ejusque congregationi in ipsa basilicâ con- perdere non debeam, et post meum quoque, Deo
sistent. Ego enim in Dei nomine Vilibertus, dum jubente, discessum ipsa locella cum omni spiîditate
et mea fuit pelitip et vestra. decrèvit volunlas, et ad se pertinentes.vel aspicientes, vel quidquid ibidem
per jussionem Domini nostri Caroli gloriosi régis attrahere vel immeliorare potuero, vel quanlumcun-
monasleriolum vestrum de ralione proedictoebasi- que tune temporis ibidem inventum fuerit, vos aut
licae, cujus vocabulum est ad çellam sancti Fram- redores, sancti Gervàsii sine ullius judiçis*consi-
baldi, in.vicaria Gabronense, cum omni iniegritate gnatione aut hoeredum meôrum contradictione in
sua vel appendiciis nobis ad usandum tenere per- vestram faciatis revecare demtaalipnem et polesla-
misistis, in ea vero ratjone ut dum ego advivo te- tem ad faciendum quod Volueritis et hoe precarioe,
nere et dominari facere debeam, et post meum quo- aç,si semper per quinquennium renevâtaé fuissent,
que, Deojuhente, discessum', partibus sancti Gervàsii firmoe et slabiles permaneânt. Acluni Cenomanis
reyertere faciatis. Et eonvenit nobis annis singulis civitate publiçe anno xxixj régnante dominé Çârplo
ad feslivilalem sancti Martini hibernatiçam de ar- glorioso rege in meriseMaio. S. "Tilibérti, qui hafiç
 405 ALDBICICENOMANENSISEPISCOPI 104
precariam fieri et. affirmàre rogavit. S.Hervich. A ad basilicamsancti VincentiiCenomaniscivitate vin-
S. Adalulû. S. Osberli. Boso subscripsit. S. Vue- dicat, el accipit exinde in pretium, quod et bene
dranni. S. Troduini. S. Gehreii. S. Ramcstani. complacuit alque eonvenit, hoc est, auri solidos
Bavo subscripsil. Eptardus subscripsit. Salahardus probos, optimos atque pensantes numéro ducenlos^
subscripsit. S. Amalberti. Beraldus subscripsit. S. Quo veniens venerabilis frater Patuinus praepositus
Pharamundi. Vinneradus diacpnus scripsit et sub- de ipso monasterio una cum venditione ipsa, in pri-
scripsit. vata collatione ipsa protulit ad relegendum dum
Anteriorum episcoporurn authenlica et precarioe inter se inlenderent, (hi sunt, Berlhofridus, Dodo
lâfrascriplarum villarum in archivo Cenomanicoe una cum conjuge sua Eudilanevel Berlholanda cum
matris ecclesiaa conservantur, atque propter pro- infantibus suis his nominibus Ademaro et Joanne),
lixilatem operis in hac schedula non sunt inserta. chartam ambagibalem ibidem proesentabant quam
Betbta ad ipsos infantes suos fecerat, ubi habebat in-
LXIII.
sertum, dum advivebat, et in partes duas Leogiliso
Exemplar epistoloequamdomnus Ludovicusimperator quondain conjuge suo quam et suam tertiam ad
Elisachoro abbati suoque misso.misit, ul bénéficia usum tenueril, et post suum discessumad jam di-
et res in ea scriptas Aldricoepiscopovel suis missis " clos infantes suos tam illas duas
consignaret,et suum episcbpiumimperiali auctori- parles quam et
. taie ex eis pleniter reveslirel. suam tertiam in eorum reciperent dominatione, dum
inter se intenderent.mediantibusbonis hominibus ad
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu concordiam visi sunt eos revocasse. Convenit
Christi. Ludovicus, divina repropitiante clementia, pacis inter ipsos quod illa qùarta parte quam Ermenfredo
imperator Àugustus Aldrico venerabili episcopo et
Noveril tua industria quondam in Mansionesdebitum erat memorati in-
fideU nostro salutem. quia fantes Berthofredo, Dodo una cum conjuge sua
missus luus nostram adiit proesentiam innotesceus Èodilanével Berlholandacontra venerabilifralrePa-
quod quidam vassali nostri, Gherniuhdus, Yulfar- tutao praeposito vel ipso monaslerio, quàntumcun-
dus, Berchadus, Bodo et sochis suus, bénéficia ex que ibidem habere videntur, bmni tempore habeant
tuo episcopio nabent quoeolim per precarias inde evindicàtum, et reliquo vero tara in Seliàco quara
alienata fuerant. Qua de re volumus ut tu noslra in Bariaco seu et in Briscino quidquid Ermenfredo
aucloritate recipias usque ad nostram proesenliam, quondain obvenire debuit, vel quantum per vendi-
el de nostra fidelitate magnam curam semper ha- tionis titulum memorata Bethta sive jam Noberta ad
beas, sicut haclenus te habere cognovimus. Nam memorata basilica delegatà Contra ipso Berthofredo
memoratus missus tuus nostram deprecatus est pie- et Dodoneuna cum conjuge sua Eodilanéneenon et
tatem ut aliquem missum libi dederiraus qui proe- Berlolandane, tam terris, easis, mancipiis, domi-
dictas res tibi ecclesioequelibi commissoeconsigna- bus, aedificiis,accolabus,pralis, pascuis, vineis, sil-
ret et vestituram legilimara faceret. Qua de re He- vis, aquis, aquarumque decursibus, mobile et im-
lisachoro misso nostro proecepimusul dé supradictis mobile, junctis et subjunclis, vel omni supraposito,
beneficiistibi vestituram faciat quando illas in par- quanlumcunque in jam dicta locella Ermenfredo
tes a nobis directus fuerit. Volumusetiam ut quam quondam habere debuerat, pars monasterii' sancti
citius poteris missum tuum bene fidélemad nos di- Vincentii vel ejus redores contra ipsos homines su-
rigas, qui nos certos faciat qualiter erga vos et reli- perius conimemoratosoequalilance dividere debent.
quos fidèles nostros modo agatur, et quid de illis Unde convenit ut très epistolas uno tenore conscri-
causis factum quàs vobis agere proecepimus. Bene ptas inter se fieri et accipere deberent, quod et ita
Vale,et ora pro nobis. fecerunt, ut nullus contra parem suum de islis con-
venientisse remutare non posset; quod in hoc fa-
LX1V.
cere proesurapsërit,partem suam a pare suo amit-
'
Exemplar proeceptidomni Ludovicipiissimi impera- tat, et insuper fisco sociante auri iibras decem
toris de quibusdam beneficiisvassallorum suorum, " argenti pondeviginticoactusexsolvat, et necsic quod
id est, Germundi, Vulfardi, Berehadi, Bovonis et
sociiejus, quoeproedictusimperatorreddidit et con- reperil vindicare non valeat, et bas epistolas, quas
firmavil Cenomanicoematri ecclesioeel Aldrico in invicem bona volunlate fecerunt, cuni stipulatione
ejusdem ecclesioeepiscopo. . intraposita finrias et inviolabilesomni tempore va-
(Yideubi supra, col. 1294.) learit perdiiraré. Acturii Soliaco in rem ipsam ii.
LXY. anno xi regni domniTheodorici gloriosirégis , quod
fêeil proesentismensisOctobrisdie duodecimo.Dodo
Concordia Belhtoe cum monasterio sancti Vin- subscripsit. S. Eodilané conjuge sua Berthofredus
centii.
subscripsit. S. Berlolandane germana eorum, qui
Dura cognitum est quod Bethta Deosacrala por- hanc epistolam fieri rogaverunt. Derricéus abbas
tione aliqua in locella nuncupanlia Soliaco, Man- subscripsit. Beoraldusin Dei nomine abbas subscri.
sione, villam Bariâco, seu et Brisctao, quam filius psit. Aiglimanussubscripsit. Joannes subscripsit S"a-
suus Ermenfredus quendâm moriens dereliquit , lico subscripsit. DadbloSidonianis subscripsit. fier-
et ad ipsam legibus obvenit, per venditionis titulum tholaudus subscripsit. S. Vuitdoni. S. Turpaldo.
105 ANGELORUM.— NOTITIA IIISTORICA. 106
Bavo subscripsit.Landulfus subscripsit. Odricussub- 1A slrorum sublerfirmandas esse decrevimus. Actum Pi-
scripsit. Caldoberlus recognovi et subscripsi. ctavis civitate publiée, anno xxvn imperii domni
Anteriorum episcorum aulhenlica et precarioeinfra Ludovici piissimi Augusti , ix Kal. Februarias,
scriptarum villarum in archivo Cenomanicoematris S. Agberti qui hanc precariam fieri ac firmare roga <
ecclesioeconservanlur, et propter prolixitaiem operis vit. S. Ragenarii comilis palalii. S. Gauzelini man-
in hac schedula non sunt inserta. sionarii. S. Ragenaldi comilis. S. Ramnulfi comitis
LXVI. palatii. Girbertus cornes signavit. S. Valfredi comi-
Preçaria de villa Calisamenquam fecitAldricùsCeno- tis. Eberardns cornes signavit. Emino cornessignavit.
manicoe sedis episcopus, Agberto vassodominico, Radulfusvassus dominicussignavit. Gauziolenusvas-
temporeLudovicipiissimiAugusli. sus dominicus signavit. Rotgarius vassus dominicus
Dbraino sancto ac venerabili basilicaesancloeMa- signavit. Isaac vassus dominicussignavit. Immo vas-
rioe semper virginis sanclorumque martyrum Ger- sus dominicus signavit. Varnarius diaconus scripsit
vàsii et Prolasii, quoe est construcia infra muros et subscripsit.
Cenomanis civitatis, quam Aldricùs episcopus in Lxvn.
dominatione et regimine habere videtur, ejusque Exemplar proeceptidomniLudovicipiissimi imperato-
congregationi ex ipsa consistenti. Ego enim in Dei j. tor ris de villa Calisamen, quod fecitproedictusimpera-
nomine Àgberlus, dum el mea fuit petitio, et veslra Cenomanicoematri ecclesioeet Aldrico ejusdem
urbis episcopo.
decrèvit voluntas, villam veslram de ralione ipsius (Videubi supra, col. 1295.)
basilicae,cujus vocabulumest Calisamen, cum omni LXVIH.
iniegritate nobis ad usandum lenew, permisistis, Exemplar proeceplidomni Ludovici piissimi Augusli
in'ea vero ralione ul dura ego advivo tenere et quod,precanteAldrico episcopo,fieri jussit quando
dominari debeam , et post meum, Deo jubente, ei concessitut haberetsuum oeconomum qui pro illo
discessum, partibus sancloe Marioeet sancii Ger- secundumjussionem suam gereret exieriores curas
et regalia servitia, et itinera faceret, et proedictus
vàsii sanclique Protasii revertere faciatis ; et con- pontifexsua in pàrochia resideret, et suum ministe-
venit nobis ut annis singulis ad festivitatem sancti . rium dbsqueimpedimetitoadimplerecurant, et re-
Martini hibernalicam arge.nti solidos xxv transsoi- liqua sicut in eo continenturinserta.
vere debeam, aut decimam et nonam pleniter per- (Vide ubi supra, col. 1297. j
solvam de omni reditu, et si negligens aut tardus LXIX.
exinde apparuero, fidem exinde facere debeam, et Exemplar proeceplidomni Ludovici piissimi Augusti
de villa Bonalla quod fecit proedictus imperator
ipsam villam perdere non debeam. Et ut hoeprecarioe quando illam reddiditCenomanicoematri ecclesioeet
uiio tenore conscriptoeomnitempore firmoeetstabiles G Aldrico ejusdemecclesioeepiscopo.
permaneant, manu nostra et aliorum nobilium.no- (Vide ubi supra, col. 1298.)

ANNODOMINIDCCCLYI»

ANGELOMUS

LUXOVIENSIS MONAGHUS.

NOTITIA HISTORICA IN ANGELOMUM.

(Fabric.Bibl.med. el inf*Lat.)

ANGELOMDS, monachus LuxPviensisin Burgundia, ]3 Commentarïa nuperex codicemonaslerii adPelrum

ordinis Benedictini, scripsit ad Lelharium, adepque Salisburgensi vulgavit Bernardus Pez., tom. 1 Anec-
ante annum 855, quo Lolharius imperator et Drogo dolorum, pag. 45, AugustoeVindel., 1721, fol., qui-
Melensisepiscopusobiit(a), Enarrationes, sive Stro- bus Angelomusprooemiumversibus hexametris.prae-
mala in Canticum canlicorum, et post mortem ejus- misit. Ulraque in Caniicum, quoeet ipsa excusa Co-
dem Drogonis, Stromala in quatuor libros Regum loniensibus typis, et in libros Regum récusa exstant
collecta ex Patribus et laudata Sigeberto cap. 86, et in Bibliotheca Patrum Coloniensi, loin. IX, pag.
Trilhemio cap. 266, de S. E. et de illustribus Bene- 780, et Lugdunensi, tom. XV, pag. 507-415. In li-
dictinis II, 42 : qui etiam ejus librum de divinisa fi- bros Regum non diflitetur se Drogonis hortatu ad
ais commémorât.Stromala in libros Regumante edi- calcemtenus perduxisse, nonsolum quidem quia fi-
tionem Rom. 1565, fol., habeo édita Colonioe1550, lius erat proeslantissimiCaroli Coesaris, imo frater
fol., per Eucharium Cervicornum,qui in Praefat.: miîissimiLudovici principis,. verum etiam quig erat
Ulinam reliquaejus opéra,proesertimquod in Genesiil proeclaruspontifexet abbasmeus egregius.
edidisse se fatetur, exstarent, etc. Isla in Genesin
(a) Vide Labbeumde S. E., tom. I, p. 77. ... . . - -
PATBOL.CXV. h
io,7 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 108

ANGELOMI
MONACHI
LUXOVIENSIS

COMMENTARIUS IN GENESIN i

(ApudPezium,Thesaur.Auecd.noviss.,tom. I»)

ÏNCIPIT PROOEMIUMSEQUENTISOPUSCUtI A Islius ut çapias sacra tôt charisihatâ, Iectof,

ANGELOMI DIACONI. E quibus aliilhronum possis dignoscereChrislum,
I>Istius egregii seriem percurre libelli, Et merearis ovans coeli conscendere limen,
Quem dictante Deo libuit depingère, lector, Quoque metas felix muliarum gàudia rerum,
Ut prosam reseret, nec non tibi mystica pandal; CernendoDominum semper per soeculaverum»
Amen.
Propellat nocuas, nocuoque ex corde tenebras,
Vitalesque legens crebro deeerpere sensus, Expliciunt versus.
Atquè salis valeas mentis pinguescere fibras. ÏTEMPRJÊFAfïOINOPUSCULIS EX LIBROGENESIS j
Historioehic Genesis resérantur opuscula sacra. ANGELOMI DIACONI.
Omnia quoepandunt grandoevicondita mundi c Eximio Patri, el floribus virtutum fulcito [/.,
Scilicet oethereiquepoli, telluris aquoeque Patri moribus virl. fui.], sapientioequenitore ornalo
Çorididit,oethralique Deus qui régnât ta arce. LEOTRICO sacerdoli, ANGELOMUS humilis Levita.
Materia in species infcrmi transtulit aptas, Postquam gazophylacia .ae thesauros quatuor
fjpnspicuumquemanet visu, et palpabile quidquid Evangeliorum, quoe omnibus divinarum Scriptura-
tfcstris, exceptumque quidem seu visibus atque T. rum paginis sua merilo auclorilale proecellunt,
Cum sccia Patris, -virlule et Flaminis almi scilicet egregio domino permitlente, ac imperanle
Olim condiderat pariter ralione potenti. abbate, subtil! indagatione , Domino largienle , in
Nam referunl eliam nostroe primordia vitae, quantum quivimus , rimati 'sumus, videlicet magi-
Cum hominem narrant paradisi in sede localum, stro, viro quidem erudilissimo Mellino[2., Meliilico]
Unde draco soevusdetraxit lividus, atque sacerdole sermone lampabili, ac loto caiholico pro-
rartaream sedem, vetitum quia tollere pemum palante spirilalem aurem accommedante intelli-
Ambrp quin vpluit, SPIUSnec pertulil iram; gentiam libenler hausimus , tandem , ut nosli, ad
Sed genus humanumpoenas, heu! sensit Averni, abyssos Veleris Testamenti, Christo proesule,proe-
Quod genuit totum proprio de femore lapsus dicto Paire imperanle, quanquam pavidi, ovantes
Hic ses annorum mansit per millia trusus, appulimus, atque alla pelagi reumaque gurgitum
Filius ille Dei donec descendit ab aula divinoehistorioe nostram carinam avidi scrulatores
Sumere nomen Adoevotait qui ac omnia membra iramersimus. Cura enim, auclore lucis afflanle, etiam
Solvit sic miserum miserans indigna ferendo ; evangelicum clypeum loeva gestantes, gladiumque
Ut caperet plorans tandem coelestia régna, ancipiiem divini verbi dexlra ferentes, in lam va-
Quaelacto poterat sine Christo perdere pomo. ç, stissimos ac mysticosquoque sensus tegmine sublalo
Hic patriarcharum clarissima gesta legunlur, didascali promulgalione testimoniis divinarum cin-
Myslica quoenimium gravidis lypicisque figuris cta polissimo labore desudanles, proficuaque colla-
Signanlur Christi, nostroequeel dona salutis, tione méditantes ea quoeab ore doclorislibentissime
Hic sacra nam sacroecernunlur dyndiraa legis, hausimus, memorioe sensus commendaremus, inter
Atque evangelica salpix [leg. salpinx] typice intonat colloquia coeleslis oraculi coepisti affabili pioque
[orbi. affaminecrebro suggerere, ul ea quoe ubertira ac
Texilur eloquium sanctorum bine purius auro, mirabiliter divinarum auctorilatibus approbala ex-
Clarius argento, forriiosius undique eleclro, ponividebantur, etthesauropectorisjuxiafhigiliiaiem
Quod nobis pandit typice moderamina viloe. sensus recondebantur, in membranulis meo stylo
Myslica deprpmil, promitlit el alla polorum : digererenon abnuerem,ul ha'beretur unde in future
Dorica nam Ilebroeafari, nec lingua Lalina frequentata leCtionememoria recrearelUr. Quodego
Possunt, quoegremio retinet sacra iste libellus. tantoe rei pondus perlractans, omnimodis delile-
Ergo age jam calles ruiilos discurre libenler, scendo facere distuli. Sed nos incoeptoopère gravi
» cProditnuncprimitai in lucem ex ms. codice sis. >PEZ.
celeberrimi monasterii ad S. Peirum Salisburgensis b Sequentesversusabstint a CodiceZweUensi.
ordinis S. Benedicli, diligenter collalus cum codice c Cod.Z. : lncipit prologus bcati Angelomimonachi
ms. inclyti ccenobii Zwellensis ordinis Cistercien- et Levitoe,ad Leodricum sacerdolein,super Geneiim.
 109 COMMENT. . IN GEN. 110
Iabore desudantes, subito, Dominoannuente, in onus A.sus, his me verbis Mande alloquitur,: Quid, inquit,
curoepastoralis, a qua te excusare minime licuit, affabilis fili? quid [Z., quod] cum tanto studio edis-
pro aliorum salule suffeclus es. Ergo inibi le subro- seras ? Quodcum celare non auderem lesle conseien-
gaium, quo sub gravi falce depressum etiam lacry- lia, humili ore deprompsi. Ipse vero nosse gestiens,
mabili ore déclamas, eo quod salutaria dicta et ut est sagacis ingenii solers, si quid ulilitalis edidis-
mella aniniarum sedula meditatione, ut prius imbi- sem, coram se relegi proecepit. Quoeperlecta, ut ita
bere non licet, rursus me accersilo auctoritate proe- dicam, laudavit, atque, inquam, approbavit, conlu-
laiionis, çoepisti,*non suggerendo, ut dudum, sed litque etiam mihi librum beali Auguslini contra
quodammodo intenlando imperare, ul aliqua opu- Manichoeossuper hac re luculento sermone exara-
scula ex libro Geneseos, maxime sex dierum opéra, tum, unde ea quoe digesseram, coraprobare quivis-
a Domino palrata, juxta litteram, quoevalde difli- sem. Quo fervenli astu lustrale, Christo proeduce,
cillima videntur, sicut a doclore tradita, fuerant, non soluin in sensu, verum eliam in quibusdam lo-
liquido sermone depromerem; quoniamspiritalent cis syllabisque concordaniem inveni. Deinde [Z.,
iiitelligenliam,quoe in nonnullis locis magnam obti- Dein] imperat juxta suum nomen locutione melliflua,
net nebulosilatem, in Iibris Patrum le habere, et ut ignavia temporis non pigrescerem, et coeptum
maxime a beato Isidoro, vire eruditissimo, enuclea- g>opus non sinerem, sed solerli studio peragere tenla-
tum lestaris, licet omnia quoe in proefatovolumine rem. Rursus perlradans, ne forte ad aïiquorura.
continentur mysteria, non ab eo inveniantur com- profectum, saliem parvulorum fieri juberetur, jam
pacta, et [Cod. Z. om. et] etiam, quod est gravius, divino auxilio fisus, luis, Pater, ejusdemque magi-
ea quoea tanlo doèlore proetermissa sunt, secundum stri proeconiisprovocalus, orationumque vestrarum
quod [Cod. Z., quoe]tradila mihi fuerant, et per me suffragiis fretus, opus imperalum, quanquam ser-
invenire potuUsem, ut suis insererem locis, libéra mone inculto, lexere sum aggressus. At vero ne quis
auctoritate imperasti. Cujus proeceptionis censuram mea inserta conjiceret, sanctorum Palrum.hinc inde
perlimescens, tacila cogitalione assensum proebere volumina aggregans [In cod. Pelr. deest aggregans],
decrevi. Sed.quanquammulta forent, siquidem proe ul ex eorum dictis corroborarcm ea quoe describe-,
omnibus duo sunt quoe me ab hoc opère maxime rem ; unde nonnulla ex eorum quodammodomagnis.
déterrent. Unum, quod huic oneri me imparem re- flaminibus profundisque gurgitibus in rivulum deri-
perio, praeseriim cum nulla sim scienlia liberaiium vavi exiguUm,proecipuaet propria eorum indidi di-
artium oppletus, non syllogismorumschematumque cta. Nonnulla quippe causa brevitalis, sensum
ac troporurii figuris ornalus, licet aliquid proelibas- eorum sequens, propriis tatuli ve*bis ; aliqua vero
sem. Non eliam flore veteris scientioefultus, sed in- G; quoeex traditione.didici,, et in tpmis pênes nos inve-,
doctus-elpquio , exsors elogio. Aliud , quod tanta nire non potui, constipulata exemplis subnectere
obscuritate obnubilalur, ul mihi vix aliquid interlu- proesumpsi,et in libelli modum finire decrevi, ut
cere videatur. Unde miror quare tanlus vir, non qui diversis causarum tumultibus oecupatus, latis-
solum sapienliam artium indeplus , verum etiam simos doctorum non vacat percurrere campos, hune
sacrarum Scripturarum divilias naçlus, ut merito admodum brevitate collectum ocius lustrare qui-
illud epilhalamium decantare gratulabundus.valeas : visses libellum, quem peto, ut sagaci examinalione
Introduxil me rex in cellaria sua (Gant, i, 4) et reli- percurras, et luis phaleramentis facetoe urbanitatis
qua , mihi viribus destiluto, acerrima jussione decorare studeas, ne sçiolis faslidium generét, et
molem tanti ponderis imponere studueris. aurés sapientium sermp incullior commaculet.
Yerumtamen, ut affatus sum, perpendens quod Sed antequam isagoge ad calccm perveniat, notan-
tuis me obsecundare oporlebat imperiis, memorans dura est quod in quibusdam locis veritateni videlicet
illius Dominici proecepli,quo ait : Qui vos audit, me historioe semper pandens, spirilalem moralemque
audit, etc. (Luc. x, 16), diu multumque dubilans, intelligenliam inserere nisi sumus, inibi scilicet ubi
virium mearum impossibilitatem anxio animo truli- proedixisliut historia veritatem factorum, ac fidem
nans, velut nauta naufragus fluctuum proçellïs tur- D) relationis inculcet, et spiritalis intelligenlia ad code-,
balus , tandem porlum orationis pavens , fateor, slium figurarum sécréta perducat, et moralis persua-
pelii; utlargitor rerum, unica spes, orbis Dominus, sïo ad meliorationem A'itoetavitel; ne solummodo
vires, licet indigno, tribueret, quatenus hoc recto historia [Z., historioe] pressas, sed spiritalis, imo
[Z., rato] tramite, imo intemerata fide explere po- moralisque [Z., moralis] dulcedine captus le.ctor,
tuissem. Denique ipso inspirante, quamvis pavido excusationis invenire possit anf'raclus: sed ex hoc
conatu, tamen tuis jussionibus parère studui; ac cum ambrosios coeperil deeerpere gustus, magis
sex dierum opéra juxta historiam, licet iropica per- libenler campos doctorum satagat luslrare ovans
mista sint, pauca prout mihi tradila fuerant, impo- lalissimos. Vale.
h'to sermone enucleavi. Cumquejam finem defigere "
Explicit proefatio.
ultima didando decreverim, et super hac re reticere
ultra penilus disposuissem, repente magister ingres-
» Z : Explicit prologus Angel.Levitoead Leodricnm Sacerdotem
super Gehesim.
111 ANGELOMILUXOYIENSISMONACHI 112
INCIPITTEXTUSOPUSCELIIN GENËSIM. A sont omnia, eidem iloysr, famnlo suo, revdavit lent-
pore quo votait, ut olim facta conscriberet. Et quo-
In prineipio creavit Deus coelum et terrant. modoei fidemaccommodarépossomu»,vera dixisse,
Adminiculante divina gratia, quoeparvulis confr nisi quia futuris soepè probantur proeteriia,et proe-
dcntiam, mulis proeslat locutioriem, descripturus terilis futura, sicul in Danielecomprobalur,el ta hoc
opusculumin libre Gcnesis-,ahtequamcontexium [Z., libro ostenditur ? Denique de illo tempore Moyses
tcxlum] historioeet enlhecas spiritalis oracuïi altin- scripsit bonio, quando non erat homo, cum sit : In
gam, libet inquirere quare volumen istud specialiter prineipio creavit Deus coelumet terram. Sieul enim
Genesis vocetur, cum in eo multa commemorantur de illo tempore scripsit homo, quando non erat
quoead generationem non perlinere noscuntur,,nisi homo ; ita etiam futura scripsit eo lemporé, quando
quia consueludoest Hebroeorumex principes noriiina erat homo, quoepostea expleta çomprobantur in ve-
librorum imponere, sicut Exodus, et multi alii ritale-, sicut ta palriarchoeJacob benedictionede-
nuncupanlur. Unde Bresilh Hebraice, Latine non daralur, juxta quod ipse ait dicens : Non auferetur
ininierito Genesis interprelatur : eo quod in ipso sceplrum de Juda, etc. (Gen.XLIX,10), quoein figura
exordio de creatione coeli, ac terroe, et genera- Christi praedicta fuerant ; sed jam in verilale cre-
Uone hominum animantiumque narratur. A non- B dunlur compléta. Si enim de future verum non di-
nullis eliam quoeriturquis scriplor hujus libri habea- xisset, deproeterito, quod certum scripserît, v.eiuo
tur ? Licet supervàcue moveatur, cum tamen auclor credere voluisset. Nec non eliam taterrogatnr ubi
illius Spiritus sanclus fideliter credatur : quia nemo Moyseslibres suos edideril? Dicunt enim noilnulli
facta ante homines describere-poterat, nisi Spiritus quod Genesimel Exodum usque : CantemusDomino,
sanclus diclaret, et per scribentis vocem hominibus ta yEgyploconscripserit, coeteravero in soiiludine-.
m prineipio gesta narraret. Sed sciendumest, quan- Alii vero asserunt quod, transita mari Rubro, per
qnara in eoscriptum sit, EratMoijsesmitissimussuper quadraginla annos in deserlo descripseril quod et
omneshominesqui morabanlurin terra (Nnvi. xn, 5) ; ralione comprobari[Z., per ralionem probari] potest.
et : locutus est Dominus ad Moysen,el mil'e talia; Hoec enim scire volenlibus pauca dicta sufficiant.
tamen sicut a doctoribus traditur,-etmukisexèiiiplis Nunc, Dominofavenle [Z., largiente], ad historioese-
comprobalur, unde est : Unum scripsit Moyses-can- riem transeamus. Ail enim Moyses.
licum, et docuil filios Israël (Lev. xxxi, 22), et alia CAPUTPRIMUM.
hujusmodi,ipse Moysesscriplor divinoehistorioeex-
slilit. Moris enim Scripturoe sacroe est ut ipsi qui VEP.S.1. — In prineipio creavit Dens coelumei
scribunt, sic de se in illa quasi de aliis loquantur, (j terram. Primum notandnm quod mox Scriptura pri-
quia Spiritu sancto impellunlur. mo verbo oeternitaiem alque potentiam Dei crea-
Deinde simul quosdam etiam movet, quae causa toris oslendit. Quem enim in prineipio temporum
accidit ut historiam divinoelegis 'idem Moyses suo mundum créasse perhibet, ipsum profecto ante tem-
tempore describerel, et non olim exarala a quoquam porà aeièrnalilerexstitisse désignât; etqneni in ipso
fuerit; nisi quia primis hominibus ante diluvium condilionis inilio coelumet terram créasse narrai,
cognitio Dei, et lex naturafis, alque 'mira Dei opéra lânla cderitale operaiionis omnipolenlem déclarât,
in exordio patrala cognita fuerant. Sed post dilu- cui voluisse fecisse est. Et in hoc aperte dalur in-
vium ista omnia ita oblivioni tradila erant, et ma- telligi quia ulrumque simul ah' eo factum est, qnam-
xime temporibus Moysi, ul plane homines rgnora- vis ulrumque ab honiine diei non possit. In prineipio.
rerit quod ante acta fuissent [Z., quod antea actum Quod duobus modis accipi polest : in prineipioscili-
fuerat]. Unde eliam philosophi principium hujus cet primum-[Z., primo] omnium, hoc est, in ini-
mundi ignorantes dicebant mundumesse cooelernum lio creaiurarum , quod LXX Interprètes, et Sym-
ac cooevum.Et forte hoc audiens Moyses[Z., vel machiiS',et Tbeodolion similiter translulerunt. El in
quia] quia cuncta taliter abolila erant a sensibus ho- Hebroeoscriplum est: Bresith, quod Aquilaiuterpre-
minum , instructus divino Spirilu, ralum duxil te-1 ^ talur, in capilulo. Sive quod ail, in prineipio, intel-
xere crealiones coeliet lerroe, coeterarumquecrea- ligenduraest, in Filio, qui de semelipsoail : Princi-
turarum, atque legem liltcroe, Dominoimperante, pium qui et loquor vobis (Joan. vin, 5). El de quo
filiis Israël tradere ; ul eosdem plenius instrueret Joannes dicil : In prineipio erat Verbum, et reliqua
de Deo, ne ad idola jEgyptiorum redirent, et mun- (Joan. i, 1). Unde et in psalmo de ipso Psalmisla
dum crealum ostenderet. Unde quia jam sicul in ait: In capitclibri scriptum est de nie(Psa/.xxxix,8).
primis hominibus lex bonoenaturaenon servabatur, Et ideo »! prineipio, id est in Filio, imo per Filium
sed pêne abolila erat, per Moysenlex litieroedescri- fecit Deus omnem spiritalem corporalemquecreatu-
pta et data est, ut bona quoe.sciebantur, auctorita- ram, quoe coeliet terroe nomine appellala est. Sed
tem habereni, et quoelaiere coeperant manifeslaren- magis hoc qui ita dicunt, secundumsensum quam
tur, et \H terrer disciplinoecorrigeret delinquentes, secundum verbi iranslationeni de Cbrislo accipi vo-
et fidem reformaret in Deum.' Et nunquid Moyses lunt. Sed forte quoeritaliquisquare fecit Deuscoelum
ibi erat, quando Deus cuncta creavit? Minime; sed el lerram ? Cui respondendum esl : Volunlas enim
ipsa cooelernasapientia Dei Tatris, per quem Aida Dei causa esl coeliel terroe; et ideo major est volun-
113 COMMENT.IN GEN. *'*
tas Dei quam coelum et Icrra ; et qui hocquoerit, iA ponatur quid [Z., quod] Deusfecerii secunda et ler-
majus aliquid quoerilquam esl volunlas Dei, et nihil lia die,, omninonon habent quid responderequeant.
majus invenire pôlesi. Compescal se ergo humana Quivero, ul diclum esl, coelinomine spiriiales inlel-
lemerilas, et id quod non est non quoerat,ne id quod liguntdignitates, ac terroevocabuloinformemmale-
est non tavenial. Et si voluntatem Dei nosse desi- riam, ex qua cuncta formata sunt, hi quoque recte
derat, fiât amicus Dei. Quia si alicnjus voluntaiera sentiunt, et sensus eorum credendus est, ita tamen
hominis nosse vellet, cui amicus non esset, omnes si idonei suntad discernenduni[Z., discendum]quid
ejus impudemiam [Z., imprudentiam] aut slultiliam proecedaloeternitate, quid tempore, quid eleclione,
déridèrent. Allamen arbilrari possumus mundum quid origine. Nam duo quoe in primo el in ultimo
istum hominis causa esse fabricalum, qui domus ponuntur loco, difficillima sunt ad intelligendum.
iiiius quodammodofaclus est; qui, cum diversis con- Arduum namque est el difficillimecomprehendipo-
slel substantiis, unus esl [Z. om. est] lair.en mullis test qualiter Deus sua oeternitate cuncta proecedit
inembris aplanis, ut ex his iuvicemmuluis operibus, [Petr., procedit]. Duovero quoejnedio.ponuntur, id
quoe necessaria homini futura erant gignerentur. est qualiter tempore flos fruclum , et eleclione fru-
Denique quod ait : Créant Deus coelumel terram, ctus florem proecédat,facile valet comprehendi. Coe-4
nonnulli simplicitcr imelligenles, quibus sacra Scri- B terum.quomodoorigine, ut sonus canlum proecedit,'
plura nidus est, el non habentes pennas quibus obscurum ad capiendumesl. Sed notanduni est quia
queanl alla petere, dum audiunl Deum, pulanl eum omnis cantus sonus, non omnis sonus cantus. Sonus
esse corporeuin, et aliqua mole iniroe magnitudinis enim formatus fil cantus, et non solum cantus, sed
summaque potenlia proedilum. Isti enim non sunt eliam suavis ac duleis ideoque sola origine sonus
per omnia contemnendi, sed polius implorandumest proeceditcanlum. Sic quippe informis maleria non
[Z., om. est] pro eis, ut Dominus mittat angelura oeternitate proeceditformatas crealuras, sicut Deus
suiim qui eos in nidum recollocet, et plumescant, ipsam. Noiï tempore, quia temporà non fuerunt nisi
atque alas spiritalis tateïligenliaeaccipiant, ut Deum post formatas creaturas. Necelectionecum penderet
incorporeum et invisibilem intelligant, ne lanquam extremior, quia potiores sunl formatas creaturoe
pulli implumes a vianlibus conculcentur- quam informis substantia ; sed sola sua origine proe-
Alii vero, allions inlelligenlioesapienlia [Z-, talel- cedit formatas creaturas. Deus entai ex niliilo con-
ligenlia sapienlioe]proedili, quibus divina Scriplura didil informem maleriam, et ex ipsa cuncta creavit,
non jam quodammodo nidus, sed fructus est alque juxta quod scriptum est in libro Sapienlioe: Non
cibus, qui per ramos hujus arboris gratulando voli- enim erat manus tua, Domine, invalida, qua creasli
G
la'nt, atiendentcs ipsum Deum incorporeum, invisi- mundumex infonni materia (Sap. xi, 18). Unde phi-
bilem, el intelligent qualiter in Filio, hoc est, in losophi, proul jam diclum est, non valentes pene-
7erbo suo non transeunler sonando, sed oeternaliter trare quemadmodumdivina Sapientia mundumcrea-
manendo, creavil coelumet terram.Itaque [Z., jam- vit ex niliilo, acslimabant cooeternumesse mundum.
que] (]iiodsequilur : coelumet terram, diversi diversa Ista propterea dicunt, quia attendrait l'abrum, et
sentiunt. Nonnulli nomine coelivoirait intelligi coe- non Deum. Aiunt enim : Lignum adjuval fabrum, et
lum islud conspicuum; et lerroenomineterram hanc argenluni argentarium, el aurum aurificem. His
visibilem, ex qua gignunlur universa. Alii quippe enim quamvis indigeant, lamen creare nequeunt.
illud intelligi votant coelumthronum Dei, quod solius Dominusautem nih'.lhormn indiguil, sed ex informi
[Z., solum] proesenlioedivinoeab omni volubililate• materia condidit omnia, non cxtia se lanquam faber
hujus mundi manet secretum, de quo in sequentibusi (non enim faber facil lignum, sed de ligno aliquid
p.enius suo loco dicturi sumus. Alii autem in coelo i facil). Omnipotens aulem nuira re adjuvandus erat,
inldljgunt spiritales Crealuras, id est angelicam di- quam ipse non feceral,ut quod volebal effiçeret,
gnilalem ; quia prima die ipsam spirilalem » con- alioquin Deus non esset.
dislit, de qua legilur in libro beali Job : Cum mei p Sed quoerilur cur ita dictum est : In prineipio
laudarent simul aslra malulina, el jubilarenl omnes fecit Deus coelumet terram, et non diclum est : In
filii Dei (Job. xxxvm, 7); in terra vero informerai prineipio dixit Deus : Fiat coelumet lerra, sicut de
maleriam. Alii quippe vocabulocoeliac terroeipsanii luce narralur : Dixit Deus: Fiat lux, et reliqua?
informem maleriam, ex qua creatura esl coelumet; Nisi quia prius universaliler nomine coeli et lerroe
terra. Nec immerilo, quia fulurum erat ut ex ipsa comprehendendiiin cral, et coniniendandum quod
formarentur. Nam coelum postea scribitur faclum. fecit, et deinde per parles exsequendum, sicuti ac-
Taliter diclum est.quemadmodumsi, semen arboris: tum legitur. Sequilur :
considérantes, dicamus ibi esse radiées, et robur, et; VERS.2. — Terra aulem erat inanis et ttacua.-Cum.
ramos, et frUclus, et folia, non quia jam sunt, sedI superius ait : Creavil Deuscoelumet terram, cur di-
quia inde futura sunt. Ipsa enim confusa [Pelr., m- citur : Terra aulem erat inanis el vacua? nisi quia
cônfusa] maleria quasi semen coeli ac lerroe erat. ipsa informis maleria, quoenomine terroe dicta est,
Namilli qui coelinominehoc visibilecoelum,et lerroei inanis eràl et vacua. Inanis videlicet, id esl in-
vocabulohanc conspicuam intelligi votant, si eis op- composila el needum coadunala in
specics suas.
« Supple,ex cpil. Z., crealuram.
 115 ANGELOMILUX0Y1ENS1SMONACHI 116
Vacua vero, quia vacabat a gîgnendis fructibus., A quod dicitur, ferebatur.'Nunquid tali iriodoquemad-
Unde alia Iranslalio dicit : Invisa el incomposila.In- modum sol lerroe supèrfertur? Minime.Sed fereba-
visa propter obscuritalem, Incomposita propter de- tur non localiter, sed potenlialiter, regendo et sus-
formitalem, quia adhuc tota abysso, id est, iminensa tentando- ipsam informem materiâm ; sicut super- -
profundilale tegebatur aquarum. Unde per hoc quod ferlur rébus fabricandis volunlas artificis.'Undebenè;
ait : Terra, aulem erat inanis et vacua, quale sit coe- alia Iranslalio dicit : In'cumbebat [Z., incubabat%.
lum, quod primum condiderat, potest intelligi, vi- seu confovebat,in similitudihe volucris, ova calorè
delicet quod ab omni hnjusmundi volubilistalu se- an'imantis, ut manifeste intelligatur de Spiritu san-
crelum, divinoeproesenlioemanet semper quietum. cto, et non dé spiritu hujus mundi, sicut hoeretici
Nam de npslre coelo, in quo sunt posita luminarià, puiaverunt. Quia sicut avis confovet, ut fetiis in spe-
qualiter vel quando sil factum,:in sequenlibus decla- cie'sproducat, ita Spiritus sanctus fovebat ipsam in-
ratur. Non ergo superius illud coeluminane creatum formem subslanliam ut cuncta conderet ex ea. Ve-
est et vacuum ut terra, quoniam nihil crealioiie rumlamen quoerèndumest quare nominanlur âquoe,.
[Z., quoenihil crealionis] protulit, quia mox béatis- clmi supra non legaritur creatoe? Ergo nunquid.
simis angelorum agminibus impletum est, de quibus oeternoesunt, sicut llanichoei suspicati sunt? Non..
superius, diximus,-quos in prineipio cum coelo, et B Sed ipsi semelipsos fallunt [Z:, ipsi per semetipsos-
terra ad laudationem sui creavit, sicul ipse ad bea- falluntur], quia non inlelligunl cpiod vocabulo aquoe
lum Job dicit : Ubieras quando-pônebamfundanïentà ipsa invisibilis substantia nominètur, et congrue-
terroe? (Job. XXXVHI, i.) Et paulo posl : Cum melaû- âqua signalur,.quîa fluida erat, et voluntati' divinoe-
darent astra matutina, et jubilarènt omnes filii Dei? adjâcebat,:ut omnia liumorem hâbéntia ex ipsa pro-
(Ibid.) E quibus uni dicitur : Qûomodocecidisti de crearenlur. Cuncla siquidem quoe nascuntur et nu-
coelo? et rdiqiia (Isa: xrv, 12). Si adhuc in Coeloerat triuntur, hùmore aquoeconcrescunt'atqueCoalescunt..
positus, quomodo dicit : In coelumconscendam? Sed Sed sciendum est quoniam idcirco aquoeappellationè
quia' legimus : CoelumcoeliDomino (Psal. cxm, 16), nota'lur ipsa proedictâ informis substantia, quia de-
cura;esset in coelo, id est in firmamenlo, in coelum, illa non poteramus aliquid scire,. nisi sacra Scri,-
ubi solium Dei erat; cupièbat àscendere. Seu sicut ptura nostro more loqueretur. Una quippe res est,,
dixinius superius, aut ipsa aiigelicadignilas, aut ipsa sed diversis nominibus distinguilur ; ne si solunimodo-
informis materia coelumintelligitur. urio nomine appeliarelur, hoc tantunimodo credere-
Et lenebroeerant super faciem abyssi. Abyssi no- tur. Et'ideo variis nominibus nUncupatur, quia ëx.
mine illa informis maleria accipitur, eo quod bb- ipsa cuncla formanda erant, ut res ignota riplis VP-
sCUraerat et profunda. Ait enim : Et lenebroe,et 'C cabulis insinuarelur iroperilipribus. Dicitur enim
reliqua. Quare ergo nominanlur tenebroe,cura su- coelum,terra, abyssus,, et aqua, quia futurum erat
perius non commemoranlur creatoe? Ergo si condi- ut ex ipsa gignerenlur. Sicut enim in parve grano
toe non sunt, nunquidoelernoesunl?Absit. Sed scien- arbpris varîoespecies lalerit, sic profecto,'prout jam
dum est quia lenebroenon est res subslantialis, sed proelibavimus,in hac informî maleria cuncta occul-
proprie nominanlur tenebroe absentia lucis. Sicut tâbanXur.Sed nolaudum est quia in capite hujus
entai sileriiioni non est substantia, sed absentia voluminis tota Tririitas declaraiur. Nam sub'ditur :
vocis; et nuditas nihil esl aliud nihil absentia tégu- VERS.5. — Dixitque Deus : Fiât lux, et reliqua.
ment), et coetera talia, sic quippe lenebroe esl [Z., Qùid est enim quod ait, dixit Deus? Nunquid so-
suni] ipsa privalio Iuos,' et non aliquid sunt; sed riando iranseuntibhs sonis locutus est ? Minime.Ipse
ùbi lux non est, tenebroe dicuntur. Benë namque enim incorporeus est, et si loquitur, nunquid lingua
dicitur : Tenebroeerant super faciemabyssi, quia non- Hebraea,Groeca,aut Làlina loquitur? Non.Sed quod
duiii erat illuminata et manifeslata sùpradicta infor- ait, dixit Deus, non ipse sonus accipitur locutionum
mis maleria. Seu eliam dicere possumus quod Deus 'Z., locutiénis], sed illud quod iiilelligitur in sono.
non teiiebras in aqua aut in aère fecit ullas, sed or- n Apud Deum punis intellectusesl sine slrepilu et di-
dine dislincto providentioesuoe,prius aquas cum coelo vérsilale linguarum. Dicere ilaque Dei facere est,
creavit ac terra, et [Z., sed] bas posl modum,.cum sicut scriplum est : Ipse dixit, el facta sunl, et coe-
votait ipse, lucis gratia venustavit. Quodusquemodo tera (Psal. CXLVIH, 5). Yerbum vero Dei unigenitus
eum el. in aquà ipsa, et in aère per quolidiànum Filius est, Joanne àlteslante, qui ait : In prineipio
solis accessum ac discessum facere videmus. Ubi erat Verbum, et reliqua. Porro quod ait, dixit, id
nolandiiin quia cura duobus démentis, aqua videlicet est, ïnVerbp suo oelernalitermanente fecit. Coelerum
et terra, duo condidit, ignem videlicet et aerem. quod ait, fiât lux, ob celeritatem divinoepolenlioedi-
Ignem in ferro et lapidibus, quoniam [Z., quoe]lerroe citur. Si enim quarla die describuniur lùminaria fa-
viscère jam latebant condita, quod calidi aquarum cta, quoe lucem administrant, quid est quod dixit,
fontes produnt [Pelr., producunt]; Aerem vero in Fiat lux? An forsilan jam erat aliqua lux creata
ipsa terra, cui esse permistus ex eô cognoscilur, supra firmamentum, quo lumine sol illuminarelur?
quod, ium fuerit humectala et temperiem solis ac- Sed nomine lucis aiigelica dignilas figuratur, quoe.
eeperit, mox vapores exhalai largissimos. profecto per superius coelum significalur, nunc lux
El spiritus Dei ferebatur super aquas. Quid esl dicitur. Prius itaque condita est, sed postea conver- ,
 117 , COMMENT.IN GEN. 118
lendo âdcontuendam gloriam sui creatorislux effe- A.Z., dicta] sequi, et exposilionem niagislri nisi
cla. Et ideo dictum est : Fiat lux, el facta esl lux. sumus.
Ac si^manifeste diceretur : Converlalurad contem- Et divisit Deus lucem ac lenebras [Z., alenebris],
plandum incessabililer me. Decebat autem ut ipsa et reliqua. Id est, coelestes angelorum cives ab in-
angelica dignitas, quoe[Z., quia] sua dignitale cun- mundis spiritibus, quando Lucifer averlendo a Crea-
ctis crealuris excellebst, inhoerendo summoe luci tore, el convertendo ad se, oeslimanssibi sufficere,
lux vocarelur, licet mutabilis esset Condita. Si enim superbia lumidus, sine auxilio sui conditoris, ejè-
taimutabilis esset condila, nullalenus alii merilo su- clus est cum suis sequacibus a coeleslibus, et coe-
perbioe ab illa oeterna visione côrruerent. Sed quoe teri in suà stabilitale permanserunt, hos nun'cupans
[Z., quia] mutabrlis exslitit nalura, coeteris ruenli- diem, illos noclem-,justa quod sequilur, appellavit-
bus, gratia divinoe largitionis fecit immulabileni. que lucem diem, et lenebras noctém.Quia ruina rûen-
Sed notandum quod quidam doctorum juxta fidem lium oeterna facta esl stabililas permanentium, licet
liislorioesimpliciter hoc intelligi votant. Àiunt enim quidam dicant quod divisiolucis a tenebris dislihclio
quod in superioribus ejusdem terroe partibus, quas sit formatoerei ab informi; appellatio auleni diëi
et nunc diurna solis lux illuslrareconsuevit, prin- et noclis, inqutant, insinuatip dislribulionis est,
cipalis hoeclux emîeuit, cujus visione beatissimi an- " qUa significetur nihil Deum înordinatum relinquere.
geli frui coeperant. Nec [Z., non esl] mirandum, Sed quod ait, vocavit, dicitur, vocari fecit. Quia sic
divina operalione lucem in aquis possc resplendere, dislinxit omnia et ordinavit, ul discerni passent et
cum et hominum operalione constat eas soepiusjllu- nomen acciperè. Sequitur :
strari, nautarum videlicet (Z., videlicet more], qui VERS.5. —'-Faclumque esl vespere et mane diés
in profundo maris demersi, emissô ex ore oleo, vnus. Quoerendumest cur dicalur, vespere et mane,
perspicttum sibi hoc ac lucidum reddunt. Si enim cum adhuc non erat sol in firmamento, cujus occasu
homo talia per oleum sui oris potesl, quanlam Deus vespere el Crfu mane efflcerentur? Ah forle tantum
per Spiritum oris sui lucem creare posse credendus spatium prima, et secunda, et lerlia dies habuit,
est? Lege Hexaemeron Bedoe, moderni docloris, si quantum est ab ortu solis usque ad occasuin, et
ita volueris..Nos quidem bea-liAngusltai, prout prius iterum aquilonem gy.randb revertitur ad orientem,
inseruimus, dicta sequi decrevimus. ut suo fulgore tenebras mundi propellat, el quod
VERS.4. — Et vidit Deus lucem quod esset bona, spatium iLliqui in autris et in efgastulis, licet luce
el reliqua. Cur dicitur, vidit Deus, quasi novum ali- careant,- sentire per usum possunt; quod fortassis
quid accidisset, cum nequaquam crearel nisi oeter- ita intelligi valeret, nisi adderetur vespere et mane.
haliter videret? Sed vidit Deus pro eo quod est, vi- Unde restât ul in [Cod. Z. om. in] vespera intelli-
dere [Z., videri] fecit. Soepeenim per eificieiitem id gatur perfectio proecedentis operis, et mane in-
quod efficilur designatur. Dicitur loetadomus, et loeta choatio stibsequenlis. Loquitur enim more nostro
epistola, et effundenshydriam [Z., hydria] in canali- Scriptura, ut distinctio operum Dei inlelligalur.
bus, et coetera talia : quod genus loculionis a gram- Porro quod ait, vespere et mane dies unus, potesl
maticis metonymia vocatur. Vidit ergo Deus, id est, referri ad angelicam crealuram. Quando enim in-
videre [Z., videri] fecit, ipsi angelicoecrealurae, tuilum avertebat a Deo, et convertebatur ad *on-
quam "bona a Deo condita est. Seu in hoc quod ait, tuendam crealuram, quodammodovespereerat; cum
vidit, in proedestinatione nobis videre [Z., videri] vero ad Crealorem convertebatur, ul in ipso clarius
fecit quam bona a Deocreata esset. Tàli modo verbis iiilelligeret crealuram, mane erat. Verumtamen si
proeterilitemporis rem fuluram indicavit, quali modo permansisset in consideratiohe crealuroe, non solum
apostolis ait : Omnia quoecunqueaudivi a Pâtre meo, vespere,sed etiam nox esset. Dies unus bene addi-
nota feci vobis (Joan. xv, 15) ; quod futurum erat ut tur propter unilalem angelicoe dignitalis, quoe ita
faceret. Coeterumdum dicit, divisitque lucem a tene- uni Deo contemplando inhoeret, ut nunquam intui-
bris, ostendit quia distinctio facta est inter lucem n tum amoveat a conteinplalione.
et tenebras, non tenebroe faclae; quemadmodum VERS.6. —Dixit quoqueDeus: Fiat firmamenlum,
clamando vocem , silentium autem lion clamando et coetera.Firmamenti nomine coelum conspicuum
dicimus, quia cessatio vocis silentium est. Disliri- appellalur, jam dislinclum ab illa informi materia,
guimus tamen sensu quodani inler ea, et illud vo- de quo in sequenlibus dicitur : VocavitqueDeus fir-
camus vocem, istud silentium. Quemadmodumergo mamenlumcoelum.Sed quoerendumest quale sit fir-
recte dicimus facere silentium, sic recte Deus di- mamcntum, quod dividat aquas superiores ab infe-
citur facere tenebras ; quia lucem, quibus vult, rioribus? Nam nonnulli dfcunl firmamenlum esse
temporibus et locis vel dat, vel delrahit. Quia, lit coelumaereum, a quo avës coeli nominanlur, quod
Cleinensait : Unam [Z.,imam], inquit, mundi par- dividal aquas nubium ab aquis fluniimini.Alii vero
lera illustrans aliam reliquit obscuram. Lucem vi- intelligi voirait coelunïsidereum, sive aelliereum, eo
delicet in superiore orbis parte diffundendo, in qua quod dividat aquas superiores ab taferioribus. Ne-
huraana erat conversalio fulura, ihferiora vero ejus que enim incredibile est invisibiles aquas consistere
priscis in tenebris remanendo. Si cui hoc acciperè super firmamenlum, sed si sunt non fluidoe,quia
placuerit, nos, ut coepimus,B. Augustini [Suppl. ex non Huilant, sicut isloevisibiles. Unde aliqui glaciali
 119 ANGELOMILUX0YIENSI8 MONACHI m
solidiiate persislere oestiniant, non vaporali tenui- A âtque continua Oceano ac mari jungunlur Magno.
tale, sicut ex Stella Saturni, quoe frigidissima est, Sequilur ;
autumant. Quia, inquiunt, ex his aquis frigidam VERS.H-15.^ Germinetterra herbam virement, et
esse, eo quod juxta summum coelum per triginta reliqua, usque cujus semen sit in semelipso.Cur ait,
annos cursura suum peragat, licet hoc negare velint, in semetipso,cum niultoearbores non proférant fru-
qui de ponderibus disputant. Nec propriis distincte clum, ut in ipso habeant semen ? Sed sciendum est
locis locatoelanquam flumina, et non locorum sedi- quia si non habent in fructu, habent in radiée, ex
bus, sed dignitate naluroe superare coelum dicunt ; qua germinentur.
quia cum sit coelum corpus pulcherrimum, omnis Et viditDeus quod essetbonum, et caetera. Si ergo
invisibilis creatura, ut beatus Augustinus ait, excedit herboe, et fructus. lerroe, et ligna pomifera bona
etiam pulchritudinem coeli. Ideoque, ut idem doclor sunt, et diclum est : Vidit Deus cuncta quoefeceral,
eximius putat, aquoe super coelos sunt. Ait enim: et erant valde bona; et ad extremum subjungilur:
Quo modo aulem el qualeslibet aquoe ibi sinl, esse RequievitDeus ab omnibus operibus; quid de herbis
ibi eas minime dubitemus; quia major est, inquit, venenosis, cl lignis nocivis dicendum esl? Et quid
Scripturoe hujus aucioritas, quam omnis huniani est quod ad Adam ait de sptais et tribulis :.Terra tua
ingenii capacitas. Quoeaquoe universam lerroe;su- B spinas eltribulos germinabit libi? nisi ut intelligat
perficiem in tantam legebant altitudinem, sicut alii qui proponil, quia non absolute diclum est:.Terra
doctores aiun.t, ut usque ad illos Iocos pertingerent spinas el tribulos germinabit, sed ait, tibi ; ac si di-
ubi nunc usque super firmamenlum coeli ex parte .ceret : Incipiat libi germinare ad exercilium. labo-
résidentes, nomen. Dei creatoris cum coelis coelo- ris, quoeprius germinavit pabulum ad usus junien-
rum laudare. non desinunt. Denique si aliquis hoc torum el bestiarum. Nisi entai peccasset, nequaquam
negare volueril, isle, si hominem crearet, ut Deus, noxia illa terra germinaret. Unde apparet quia post
epitimam non poneret in capile, sed in stomacho. peccatum lllius coepit terra spinas giguere. Nam de
Altamen de hac re non est nostrum temere definire, herbis arboribusque venenosis et nocuis sciendum
quia remota est a nostris visibus-. Quidam aulem quia valde bona condita sunt-; quia si non praebent
aquas supernas accipiunt populos angelorum, de escam, administrant medicinam ; et si nobis noxia
quibus.scriptum est : Et aquoe,quoesuper coelossunt, videntur,'feris el avibus innoxioesunt, quiaeis proe-
laudent nomen Domini (Psal. CXLVHI, 4). Inferiores bent pabulum, licet nobis non prïebeant alimenlum.
vero. aquas homines lerroe [Z., terra] degenles, de Et ideo, sicut dictum est, omnis creatura valde bona
quibus.dicitur ; Aquas quas vidisli, populi sutit et condita est, sed posl peccatum primi pàrenlis aclunf
génies, quas. ulique coelunisidereum ab invicem se- " est ut aliquoeinfructuosoearbores et stériles appare-
gregat. rent, et herboevenenosoe,ut ex ipsis homo peccatum
VERS.9. — Dixit quoqueDeus: Congregenluraquoe, suum quodammodo consideraret, et commoneretur
quoesub coelosunt.in locum unum, el appareat arida, aliquando averti a peccalis, et ad Dei proeceplacon-
et reliqua. Si enim lotus mundus erat aquis plenus, verti, et expavescerel aniillere culluram Dei,,et ste-
ubi congregaloesunt, nisi quod ait : Congregenlurin rilis apparere in agro Ecclesioe, si non esset arbor
locum unum? ac si diceret : Distinguât, atque pror fructuosa. Seu propterea arbores infructuosoe, et
ducat jam ex se species suas illa informis materia, herboe nocivoecreatoe; ut nulla indignis aperiantur
el appareat species aquarum, et species terroe. Ipsa mysleria [Z., ministeria], neque ostendalur in qua
enim congregalio in unum ipsa est aquarum forma- figura futurorura ista dicta sunt.
lio, quas videmuset tangimus. Et quod ait, appareat VERS.14-19. — Dixit aulem [Z., itaque] Deus :
arida, quid aliud diei inlelligendum est, nisi mate- Fiant luminaria in firmamento coeli, et coetera. Si
l'ies accipiat visibilem formam, quam nunc habet quarta diefacla sunt luminaria, quare superius [Z.,
terra Lsta? Quoebene, inquani, terra arida vocatur, prius] dictum est vesyere,et mane, nisi, prout jam
quia, sicut ignis proprie calorem, et aqua humorem, dictum est, in vespereaccipitur cxpletioproecedenlis
ita quoque terra aridilatem habet. operis, in mane indioalio subsequenlis?
VERS.10. — Congregalionesqueaquarum appellavit Et sinl in signa, et temporà, el annos,.et dies. In
maria. Notandum quod omnes congregationes aqua- signa, juxta quod Dominus ait : Erunt signa in sole,
rum, sive dulces stat sivesalsoe,juxta idioma linguoe el luna, el stellis (Luc. 21, 25). Signa dicun.tur eo
Hebraiçoe maria nuncupantur. Sed in Hexaemeron quod in fulurum aliquid signant quia sunl talia signa
jam dicti doctoris Bedoeita legimus : Fieri, inquit, in sideribus quoe tempestates, et pluvias, et bella
pptuit, ul terra ipsa longe lateque jussu Creatoris denunliant, et etiam nonnulla navigantibus in ipari
subsidens, alias parles proeberet concavas, quibus viam ostendunt. El iu temporà, quia suis vicissitu-
flueiitcs aquoe recipsrentur, ut appareret arida. dinibus temporà distinguunt, veris videlicet etoesta-
Polcst etiam nen absurde intelligi ac credi raiïcres tis, autumni et hieniis. Dies et anni&i\ çursum sélis
primarias fuisse aquas, quoevelut nebula terras le- el lunoequia sunt solares dies, sunt et luiiares jnxla
gerent, congregalione autem esse spissalas, quae calculalores. Seu quia antequam form.arenlur, non
datis sibi locis capi possenl, apparente arida in erat unde diei noclisque horoe signarentur. Nam
reliquis. Et bene ait, in locum unum, quia jugi unda scriptum est : Fecit lunam in temporà [Z., tempore]}
 121 COMMENT.IN CEN. 122
sol cognovtloccasumsuum (Psal. cui, 19). Sed quae-A , nabilis creatura condebalur, ut quodammodo cum
rendum est, si cceplàhic sunt temporà, cl incipiunt consiliofacere videretur, et ul nobilitas ejus osien-
dies articulis et momenlis horarum decerni, quid deretur. Ideo ail, Faciamus. Sed quare superius di-
dicendumest de illo spalio quod fuit usque ad quar- clum est, dixitqueDeus: Fiat; el hic ail, Faciamus
tum diem ? Nunquid non [Z. om. non] temporà fue- hominem ad imaginent, el reliqua, pluraliier? Ut
runt? Sed quodammodo lempora fuerunt, sed non ostenderet, quia trinus estDeus in personis, et unus
est illud spatium dislinclum articulis. horarum in deitatis natura [Z., in deitate natura]. Inde est
ut modo dislinguilur [Z., distinguuntur], sed per- quod in consequenlibus dicilur : El creavit Deus
Iransiitquia solnon erat quo discerncreiilur. Tali hominem ad imaginent suant, et reliqua. Homo
modo faclum est quodammodo, sicut nunc-agitur quippe ad imaginem Dei dicitur, secundum quod
quando sol nube tegitur el. lempora non possunt animam habet invisibilemel immorlalem in sua na-
distingui, sed tamen spatium diei transit. tura, Sed si imago Dei esl. ipsa ratio animoe,simili-
VERS.20-25. —rDixit igitur Deus : Producant tudo vero ipsius est aeierriavita, quam daturus est
aquoereptile animoe.vivenlis,el volatile, usque, bene^ omnibus electis, quando erit illud quod Joannes ait:
dixit eis Deus dicens: Crescile, et coetera. Hic os.-.-_ Similes ei erimus, el reliqua (Joan. m, 2), non
tenditur quia reptilia et volatilia unius nalura? sunt . oequalesfacli Divinitati, sed sociati oeternitati.Ali-
atque originis, sed nomine aquoeetiam acr isle in- ter : si imago Dei est in inleriori bouline, similitude
telligitur, qui et.a sapientibus aquis deputatur [Z., in moribus.: sed imaginera Dei omnes habent, simi-
qui a sapienlibus aqua disputatur],.eo quod exha- litudinemvero pauci. Illi enim specialiter simililu-
lalione aquarum evaporando pinguescit, et volalus, dinem illius lenent, qui sunt imitaiores ejus et ifiud
aviura suscipit. Nisi enim quamdam crassiludinem adimplentquod ait : Sancti eslole, quia ego sanclus
haberet, volalus illprum non sustineret. Undeaeslivo sum, et reliqua (Lev. xi, 44). Nàm subditur, el proe-
tempore, quando serenum est, terram irrprat et sit piscibus maris, etcoeiera. Igitur si cuncta ani-
guttoeapparent. Et nisi aqua aliquod solitlameiituni niantia el volatilia ad hoc creata sunt ut liomini
haberet, corpora hominum natanlia el volucrum subjecta essent, quid est quod multa noxiapaliiura
non ferrel; et ideoquidquid undosumest et conflui- besliis? Ecce vult abigere aves nonnullas, et non va-
dum [Z., fluidum]piscibus; quidquid vero crassura let superare beslia's [cod. Z. om. be'stias], el non
est el exhalât, avibus.deputatur. Quodenim aer pin- potesl, et eliam soepe pro fragilitate humana àl)
guis et venlosus, et flaîum praebeai, philosophi in ipsis interiinitur. Et licet omnibus dominari non
monte Olyinpoprobaveruul : quia, inquiunt,quodin p( queat, lamen nullaleiius dominatur a besliis [Z.,
ejus cacumine nec venlus senliatur, nec nubes col- nullalenus dominalur besliis]. Sed quisquis ista pro-
liganlur, quoniam excessit altiludine sua tolum ponil,.altenditqualis faclus esl bomojpostpeccatum;
istum aerem humidumin quo aves volitant, et ideo et non considérât qualis exstitit antequam peccaret.
nec aves ibi voliiare asseverantur, solebant per sin- Conditus namque ad imaginem Dei, si persisteret in
gulos annos causa sacrificiorumcacumen ejus ascen- suo ordine, omnia ei subdila mancrent. Verumtamen-
dere, et aliquas notas in pulvere scribere, quas alio quia proevaricalorfaclus estmandatoruniDei, quoe-
anno intégras inveniebant ; quod fieri non posset si dam ei ad ulilitalem concessa sunt, quoedamvero in
ventos aut pluvias locus ille paterelur : et spoiigias flagellumconversa, juxta quod ipse per prophetam
humectalas naribus appliçabant., unde crassiorem ait : Ego Dominusfaciens pacem, et creans malum
et consuelum spiritum ducerent, quia tenuilas illius (Isa. XLV,7). Creare videtur Deus malum, quando
aeris non eos inspirabat. Qui etiam nullam se avéra homo a creaturis, quoesibi subjectoeesse debuerant,
in eo loco aliquando vidisse asserunl, Namquod ail : flagella patitur. Igitur si homo leneret prdineni
Benedixileis dicens: Crescile, et reliqua, hic pri- suum, servarent el beslioeobedientiam suam, juxia
mum ideo benediclionem inlulit, quia animaulia quod in beato Daniele ostendilur, cui leones sub-
.creata sunt, sive quia futurum erat ut per aquam j) jecli eliam tempore famis fuerunt.
baplisnii hominesbenediclionem consequerentur. VERS.27. — Nolandum[Z., Nolandumque quod],
VERS.24-25.—Dixil autem Dem : Producal terra quia quod homo ad imaginem Dei conditus sit, et
animam vivenlem,et reliqua, usque el vidit Deus besliis proeesse,in ipsa creatione sui et creaturarum
quod esset bonum, Si enim Deusvidit qiwd essetbo- ostensum esl. Homo panique çrealus est ereetus ut
num, quid dicendumde pntredine arboruni et infir- coelestiaeonskierarel; beslioevero pronoe.ut ostende-
milatibus diversarum creaturarum? nisi quoniam . renl obedientiam suam. Creavit igitur DeiFilius [Z,,
cum creata sunt, non apparebant istac infirniiiales, DeusFilius] hominem ad imaginem suam, et creavit
sed in sua origine acceperunt ul in future habercnl. ad imaginemPairis,quia ipse est imago Dei Patris, ad
Sed quid est quod ail : Vidil.Deùsquod esset bonum, cujus imagineraeliam conditus esl homo. Secundum
ici est in ea bonilale placuit ut maneret, in qua enim, prout jam diclum est, interiorem hominem
placuit ut fieret quod fecit. Sequilur : [Z., in inlcriore honiine], quia ralionalis esl, et ani-
.VERS.26. — Faciamus hominem ad imaginent et mam habet in sua nalura, el immortalis faclus esl.
simililudinemnostram. Quid est quod ait : Faciamus Unde Aposlolusait : Vir nondébet velare çaput [Z,,
hominemad imaginent nostram? nisi quiajam ratio • capui suum], quia imago Deiest : mulier aulem veut
125 ANGELOMILUXOYlENSIS MONACHI 124
caput suum, quia imago est viri (I Cor. xi, 7). In A nés, similes sunt besliis ; si aulem reguntur, omnino
quantum enim homo ad coelcslia tendit el divina mansuescunt. Hinc Paulus ait : Qui autem sunt
conlemplatur, non débet velare caput, id est, obsla- Chfi'siï, carneni suam crUcifixerttnt(Gui. y, 24). Sed
culum peçéali menti opponere. Si aulem ômiserit quoeritur in quam utilitatem dominalionem accepit
divina meditari, cl convertèrit ad lerrena superflue, , homo ih pisces, èl volatilia, et coetera, vel ad quos.
non jam vir, sed femina dicitur, el ideo velet caput usus? Non eiiim comedèret si non peccasset, sed ad
ut niulier, id est ponat obslaculum juslilioe, ne escani solum arborum sunt frùclUs in prima-condi-
dum licita cogîtare coeperit, ad illicîta prorumpal, tione concessi. Nisi forte dicendum est quia pecca-.
et tPlum se ad exteriora diffundat, unde'Deum of- turum proesciebaleum Deus, et morlalem peccando-
fendât. fuluruin. Ideoque sôlalia primordialiler inslituit,
Masculum el feminam creavit eos. Cur dicitur fe- quibus suam fragililatempossit tueri,.seu alimentum
niinam creatam esse, cum poslmoduili narratur for- ex his vel coeteranecessaria. -,
mata, nisi quia per origihem in vire creavit eam, VERS.29, 30. ^—Dixilque Deus . Ecce dedi vobis
quia [Z., quoe] ex vire formanda eral? Masculum omnem herbam, et itniversa iigna, etc., usque, ut
aulem ùnumet feminam iraprimis creavit Deus unam, sint vobisin escam, el cunctis animanlibus lerroe. Cur
non ul animalia et caetera plura, ul humanum genus " enim herboe, et fructus lignorum dicuntur dali in
ardore ad invicem charilalis conslrtagerèl, quod se escamcunclisânimantibuslerroe, et volatilibus, cum
ex uno parente orlum [Z., ortum esse] meintaissel. mullaé sint [Petr., suni]' bestioe, et volatilia, quoe
Unde mnlièrem ex viri lalere formavit, ut înulua- carnés comedunt, et non aluntur frugibus terroe, sic-
illorum conjunclipne terram esse implendam doceret. ut sunt leones et coetera, nisi aut specialiler illa
VERS.28. — Benedixitqueillis dicens: Crescite, et posita sunt quoe his pascunlur éscis.; aut eliamsil
multiplicainini, et replète terram, el subjicile eam. Carnes comedunt, ex his aluntur, quia corpora eb-
Hanc senlenliam nonnulli historialrter senliunl, rum comedunt quoehis herbis aut frugibus pascun-
quidam vero spiritaliter ; sed melius , qui utroque tur, sicuii serpentes, qui moràntur in arenosis lo~
modo.'Sed sciendum'; quoniam non -esl ihcredibile, eis, sed mortes ànimailtium sunt eis in escam.
secundum benediclionem Dei posse crescere et mul- VERS.31. — ViditDeus cuncta quoefecit, el erant
liplicaTi eos per coilum, si obtempérantes fuissent valde bona. Cum enim superius multa"creata sunt,. et
proecêptisdivinis; ita vero ul membra genilalia mo- dictum est per singula, Et vidit Deus.quod esset
verentur natura, non aliqua instiganie concupisceii- bonum,cur in fine dicitur, el erant valde bona, nisi
lia libidinis, nt lot videlicet procrearentur ex eis quia in suis speciebus divisa bona sunt; jùncia au-
elecli, quoi eligendï sunt ex omnibus genltaus ad *" tCHisimul non solum bona, sed etiam in sua gene-
instaurandum numerum angelorum, et nequaquam ralitate valde bona sunl? Yerbi gratia, Iaurias ocu-
sibi succédèrent moriendo; sed complelo numéro lum in corpore per se, etc.; alia membra specialiler^
dectorùm a corporali paradiso sine morte ad coe- conjuncla aulem, ut sit unum corpus, non solum
lestem transirent. Sed quibusdam hoc impossibile hona dicis, sed eliam valde bona; et in tantum ge-
videtur , ut membra potuissent moveri absque libi- neralitas laudatur in corpore, ut etiamsi aliquod
diïie, cum membra, inquiunt, concupiscentia mo- membrum inde proecidaïur, non solum esl inutile,
venturi Sed attendant quia non solum in hominibus, séd eliam foedat corpus. Seu ideô homine condi»
sed élîam in besliis irralionabilîbus aliqua membra bene singulariler non dicitur, vidit Deus quod essil
moventur, el coetera immobilia permanent, quoeeis, bonum, sicut dé coeteris creaturis, sed post cuncta
si dicêrentur, non crederent nisi cernèrent. Soepe. creata dictum est, et erant valde bona, quia propler
namque cutis aninialis, muscis slimulata, movetur hominem Creata sunt. Nam antea quasi singula
sola,ut muscas exculiat, coetera membra immobilia erant bona; homine autem, propler quem condita
persévérant. Sic etiam et auris una movetur, et sunt, creato, jam dicitur, valde bona, quia omnia
coetera quiescunt ; et milita alia quoe iucredibilia fo- n in decorem hominis creata sunt, homo vero in glo-
rent nisi viderenlur. Si itaque isla possûnt fieri in riani et laudera condiloris sui factus est.
membris irralionabilium, quanto magis ex hene-
dictione Domini membra natura, non concupiscen- CAPUT II.
tia ad procreandum moveri quiverant? Et sicuii in VERS,i.—Igitur perfectisunt coeliel terra, et omnît
cultururis agiturad segeles procreândas, ila Adam ornalus eorùm. Benepluralitercasli ponuntur, quia,
sine concupiscentia in illa muliere valut prolem secundumauctorilatem Scripturarum, très esse com-
procreafe. probantur : primum videlicet aeréum, a quo aves
Saiva historiali narrafioné, potest referri ad fe- coeli nominanlur; secundum aeihereum, -vel side-
cunditatem animoe, crescite, id est, mulliplicamini reum, ubi luminaria continentur; lertium spiritale,
àugmentando virtutes, et replète terram, sub carnis quod proprium est angelorum, de quo Paulus apo
virlutibus fecunditate, et subjicile spiritui, el domi- stolus ait : Scio hominem raptum usque ad tertium
namiiii besliis", hoc est, molibus, quos similes 'coelum(II Cor. xn, 2). Unde post pauca subdidii;
bcstiîs, per tempet'antiam [Z., habelis pér intempe- raptum inparadisum. Qu'odenim proemisit, teniun^
rantiarii]; qui si crumpunl in perniciosas delectaiio- coelum,hoc iterum iteravil, cum ait, in oaradisxm.
 125 COMMLK'l.liNGEJN. 126
Sed seieadum est quia ornalus coeli spiritalis sunt Acreaturoe
j vero actu ab ipso creationis accepta ha-
angeli, arehangeli, Ihroni, etc. ; ornalus vero oethe- bent per ipsum in suis naturfs perfeclionem quam-
rei coeli,sol, et luna, et slellae: ornalus aulem aerei dain, quia unaquoeque creatura creata est perfeela
coeli nubes, venli, pluviae,volatilia diversi generis.- a Creaiore, et requiem in operatione obedientiae,et
Terroe namque ornalus est mare [Pelr., ornalus in maxime rationabiles creaturoeeo bono beatae sunl ut
aère], juga monlium., subducta vallium, tensa in condilore suo requiescant. Sequilur :
[Z., densa]: camporum, vicissitudines temporum, VERS.3. — Benedixitquediei septimo, et sanctifi-
species fructuum,.decursus aquarum, el coetera. Se- cavit illum, Cur de die sabbato dicitur tBenedixit
quilur : Deus diei septimo, et sanctificavit illumr dum de aliis
VERS.2. — ComplevitqueDeus die septimoopus diebus hoc non legitur eurn dix-isse? Ideo ut oslen-
suum quod fecerat, et requievit die septimo, et coe- deret sanctorum requiem post séx hujus soeculioela-
tera. Ideo juxta historiam senario numéro mundi tum labores in oelerno sabbato,. et benedicta requie
crealionem perfecit, quia ille .numéros perfectus quieluros, sicut difclurus erit : Venite, benedicliPa-
juxta arithmetiçoe disciplinoelegitur raiionenr, ut ins mei, et reliqua {Matth. xxv, 34). Ideo et illa
osleuderet Deus omnia perfecta el valde bona eum dies sine vespera legitur, quia ullima requies san-
condidisse. Coeterumalitas requiritur quid est quod IB elorum sempiterna Crit. El congrue quippe-dicitur,
hic dicitur, requievit, cum ipse in Evangelio ait : sanctificavitel benedixit, quia sancii ex benediclione
Paler meus usque modo operalur, el ego operor ?' Doniini.oeternampercipiunt requiem.
(Joan. v, 17.) Sed de requie Dei trimoda [Pelr., tri- Sed, his proelibalis, nolandum est qu«d eperatio
bus modis].expositio a doctoribus ponitur. Primum divina quatuor modis dislinguitur. Primo, quod in
quod hic ait, requievit, idest a condendis novarum verbi [Z., verbo^. Dei dispensatione omnia oeterna
creaturarum generibus cessavit, quia deinceps nihil sunt. Secundo, qupd in materia informi, qui vivil
novi creavil per originem. Sed tamen usque modo- ta aelernum, creavit omnia simul. Tertio, quod per.
operalur regendp et ministrando creaturam suam ,. opéra dierum sex varias dislinxil creaturas. Quarto,,
quam ex informi maleria condiderat. Ailler : quod quod ex primordialibus seminibus non incogniloe
ait, requievit, ideo dictum est quia futurum erat ut nalurae oriunlur, sed notoesoepius, ne pereânt, re-
ipse, per quem facta sunt omnia, pro nostra re- forniantur. Ilactenus historiam succincte tetigimus,.
demptioneipso septimo die quiesceret [Z., requies- licet pauca intermista sint quoe ad spirilalem perii-
çerel] in scpulcro* Seu translato génère locutionis nere videantur sensum. Sed spirilalem intelligen-
potest referri ad membra capitis. Dicitur namque,. tiam proetermitlimuscausa brevitatis ; quam si quis
Deusrequievit, pro eo-quod est, requieseere fecit, tG eognoscere desiderat, librum Isidori légat coelero-
quia nimirum in ipso clecti perfectam obtinent re- rumque doctorum campos percurrat, quia nimirum
quiem post banc vitam oerumnosam,.quoeper sex historia divinoe legis npn est sine myslica significa-
dies figuratur velut in septimo die in requie coe- tione conscripta,. teste Paulo apostolo, qui ait : Lex
lcsti, quoe intérim alia in vila suscipit animas cle- enim figurant habet [ulurorum bonorum (Col. H, 17),
clorum, donec tandem advemal oclava dies fuluroe non ipsam imaginera rerum. El alibi :: Hoec omnia
resurrectionis. Bene namque dictum est,. requievit in figura conlinyebanlillis (I Cor. x, 11). Quodeliam
Deus post valde bona opéra, ul oslenderet quia ali- exponens exemplura hujus historioe, ubi dictum est :
ter elecli non valent, perlingere ad septimam diem,. Propler hoc reiinqaet homo palrein, el malrem, et
ad requiem scilicet bealam,. nisi post opéra valde. caetera, manifestavit inibi sacranientuni esse, cum
bona. Movet denique ad quoerendum qua ex,causa dicit : Sacramenlum hoc magnum; ego autem dico in
sex diebus operari.votait omnia opéra sua, cl septi- Christo et in Ecclesia (Ephcs. v, 32). Sed historiam
mo quiescere, nisi quia iste numéros magnum reli- Veleris Testamenti alque prophelarum ita acciperè
net mysterium. Si enim dividatur in duo, id esl in debemus ut neque myslicam significationem in om-
unum et sex, in uno signalur unilas-divinilatisy seu< nibus requiramus,. neque etiam bislorialem, sej
unio [Z., unitas].charitalis; in sex vero perfeclio " partim mysticura sensum, partira etiam superficienv
bonorum operum, el in septimo oeterna requies ani- historiae. Ubicunque enim historialis inlelligeiitia
marum. Yoluit namque Deusidcirco opéra sua sex ponitur, lantummodo propterea fit ul in ea conti-
diebus agere, et septimo requieseere.,, ostendens- nealur spiritalis inielleçtus, sicut in yasis musico-
quod illi qui.modo unitateni charilatis perfectionem- rum agilur. Ponuntur enira ibi ligna, ponunlur et
que bonorum operum exhibent, pervenient ad re- chordoe,ul his conlineanlur el suaviier sonare pps-
quiem coeleslern, ul contemplentur unilatem divinoe sint.. Sic et historia ponitur, ut ia connectendo spi-
niajestatis, licet dicatur et altius. Senarius vero.nu- rilalem intelligentiam continuât. Sequilur
' :
merus primus opère et actu perfectus est, quia in VERS.4, — Isioe generationes coeli et lerroer
sex diebus creavit Deus coelum, et terram, et parti- quando creatoesunl in die quo fecit Doptinus Deus;
bus suis impletur. Nam unus, duo, lres,.fiunt sex, coelumet terram. Sequilur hic recapilulâtio sex die-
Significatur enim in requie diei seplimi, quod Deus rum operum Dei propler illos qui mundum:cooeter-
ante crealionem mundi in seipso natura et poteslalc nnm dixerunt, el sine inilio eum semper fuisse af-
perfectus esl, etaelernaliier in seipso habet requiem; firmant, ul ore conticescant alque p.enitusconfirn*-
 127 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 128
danlur. Sed requirendum est quid est quod hic ait A ejus spiraculum viloe, quaestio orîtur : utrum Deus
in die quo fecit coelumet terram, cum Superius ses animam tasufflandofecit, an eam quam feceral, cor-
diebus omnia opéra sua distincte patrasse legitiir pori dahdo' polius tasufflavit? Sed ulrumque unum
nisi quod rerum'omnium origo simul creata est ir est, et nihil liabèt quoesiionis; quoniam sive insuf-
substantia, quoevarias restabat producendâ forma- flando fecit animam sive creando, veldando corpori
- rum in species, juxta quod scriptum est : Qui vivit-h insufflavit, tamén credendUm est, quia spiraculum
oeternum,creavil omnia simul (Eccli. xvm, 1). Po- divinuni non est in animam vivenlem conversum, sed
test et allius intelligi. Diem namque quo tempore operatum est animam viventem: et non habét anima
primordialis crealui'oeposuit, sicut etApostolus [Z., participa lionem cum Divinitate, nec de aliquo flatu
sicut dicit Ap.] : Ecce nunc dies saluti's (II Cor. vi, suo, nec de seipso condidit, ut cogamur dicere na-
2), diem tblum lempus intelligi voluit quo sancti in turam Dei esse mulabilem, sicul anima, quoe modo
hac vilâ pro oeterna salute laboranl. Sequilur : profiçit, modo sapit, modo dissipil. Nam de seipso
VERS.5. — El omne virgultumagri, anlequam ori- si animam fecîssel Déus, nunquam vitiosa, aut mu-
retur in terra, omnemque herbam regionis, prius- tabilis, vel misera potuisset esse. Etiam sciendum-
<jûamgerminaret. Quomodo herba el virentia agri quia non est de démentis visibilibus facta, quia si
antequam exorirentur, condita sunt? Et si non ërani " esset, haberet aliquam communioiiemcum eis, vi-
exorla, quomodo erant facta [Pelr., sexla], nisi delicet ex terra soliditateiïi, ex aqua humorem, ex
quod causai!ter et originalîter tune condita sunt aerë flatum, ex igné caiorem. Sed quoniam his om-
quando dictum est : Producal terra herbam viren- nibus caret, apparet eam inde non esse, quoecum il-
tem ? Tiinc eam constat producendi accepisse virtu- lis nil habere prdbâtur; Sed ex niliilo, sicul superius
lem, cl ta ea virlulé tanquani in radicibus, ut ita diximus, aut insufflando creavil, aut creando cor-
dixerim, temporum facta erant, quoelempora erant pori insufflavit.Et faclus est homoin animam viven-
orienda.El bene ait, omnevirgultum agri, el reliqua, lem. Non enim spirilalem hominem debemus inielli-
ut cëleritatem operïs Dei insinuaret; id est anle- gere, qui faclus est in animam vivenlem, sed adhuc
quam aliqui fruclus ex terra crescendo brirentur aut animalem. Tune enim spiritalis effectus est, quando
gerininàrent, repehlé omnes canipi et colles herbis ih paradiso positus proecepta perfectionis accepit.
erant et arboribus cooperti. Non enim pluerat Do- Itaque postquam peesavit,-et emissus est de para-
lûinus super terram, et homo non erat qui operareiur diso, in eo remansil ut essel animalis. Et ideo om-
terram. Cur de homine, qui jam s&Ua die faclus nes qui de illo nascimur, prius animales efficimur,
fuerat, hoc récapitulateur, nisi quando fecit Deus donec renati per fonlem baplismalis assequamur
onine virgultum agri, nondum pluerat et nonduni " spirilalem Adam, id est Christum, per quem simus
homo faclus erat? spiritales, juxta quod Paulus aposlolus ait : Non
VERS.6. — Sed fons ascendebat e terra irrigans prhis quod spiritale est, sed quod animale; deinde
uhtversam superficiemlerroe. Hic nierito quoeiïlur Si quodspiritale (I Cor. xv, 46).
fons irrigabat exlensa camporum superfi'ciemqiie VERS.8. — Plantaverai aulem DominusDeus pa-
universam terrarum, cacumina moniiura non irriga- radisum voluplalis, etc. Paradisus horius, sive vo-
bat [Z., irrigabantiir] : et si juga ac cacumina mon-~ luptas-, vel delicioeinterpreiatur. Sciendum esl quia
tium infundebat, èrgo non fons, sed diluvium èrat. quatuor modis in divinis libris paradisus legitur. Est
Sed quod ait, fons ascendebat de terra, et reliqua, enim paradisus, de quo in hoc loco Moysesloquitur,
juxla lilleram taie est ac si dixissel : Nondum plue- qui tamen, in quo loco, quave provineia vel regione
rat, sed fontes per universam lerram, sive in plata- silus fuerit, soli Deo cognilum esl, praesertim cum
ne camporum, sive [Z., sive ta] verlicibus mon- toto [Z., in loto] orbe terrarum nusquam reperiri
iiura, suis quibusque locis erumpentes, regiones pro- potest. Sed tamen, ut nonnulli aulurnant, in Oriente
priàs irrigabanl. Sed fontem more Scripturarum est positus; quia, ihquiunt, opportunum erat ut
singulaii numéro pro plurali posuit propter unila- - Iociis proeca;ieris amoenissimusta excellenliori parle
tcin nalurae, eo quod omnes unam origiriem habent. mundi plantaretur. Unde nonnulli transtulerunt : In
VERS. 7. — Formavil igitur Deus hominem aê Eden contra Orientent. Dicilur et paradisus mundus
limo lerroe, el inspiravxi in faciem ejus spiracuiuni propter ornatum suum, ul in Ezechiele, ubi Domi-
viloe, el rdiqua. Quid est enim quod hominem de nus de Tegno Assyriorum locutus est : Cedri non
limo lerroe formavil, et non de aiigelica creatura, fuerunt altiores illo in paradiso Dei (Ezech..xxxi, S).
nisi qûiâ ideo voluit de limo terroe creare, ul sem- Legitur etiam el paradisus spiritalis, in quem Pau-
per hurailiialem leneret, et non superbiret, pul've- lus se raptum commémorai dicens : Sc':oraptum ho-,
rem se cineremque juxta exemplum Abrahae con- minent inparadisum (Il Cor. xn , 2), id esl in coe-
spiceret, et ageret gratias condiiriri suo eo quod de lëslemamoenilatem.' Juxta aiiagogen vero paradisus
lam fragili maleria conditum ad tanlam graliam Ecclesia esl. Unde Salomon in Canlico canticorum
crexit, ut, si subditus ei foret, régna cum angelis ail : Horius conclusus soror mea, horius conclusïis,
oblinerel coelorum?Et inspiravil in faciem ejus, etc. fonssignants, emïssionestuoeparadisus (Cant. iv, 12).
Inspiraiio Dei in faciem hominis cohdilio esl animoe Ail enim : Planiaverat aulem Dominus Deus paradt-
îaiioiiaïis. Sed in hoc quod ait, inspiravitin faciem sum voluplalis n prineipio. Nam mïod ait, a minci''
 129 COMMENT.IN GEN. 150
-ptô,-nonnulli intelligi voltint ab inilio terroe, id est A disns declaratur evidenler ubi sit, quasi per flumiiia
ab Oriente. Sed quod dicit, a prineipio, id est ab inveniri possit Iocus ipsius. Qui sicutî nonnulli di-
exordio, sive ab inilio coeliet terroe, sicuii Symma- cunt, et beatus Augusitaus autumat, licet ab uno
chus et Theodotion transtulerimt, intelligitur. Et fonle Scriptura leste procédant, tamen subtus terra'
ideo non Orienlem , sed exordium , et initium signi- prolluurit, et posl longos tractus suis locis erumpunt
ficat. Unde intelligitur quod antequam coelumet ter- et celantur intérim amnes.
ram faceret Deus, paradisum condiderat. Lege li- VERS.11-12. v—Nomenuni Phison, ipse est Gan-
brum Locorum beati Hieronymi. Legitur enim ta ges fluviusIndioe, qui circuit omnem terram Evitai,
lîebroeo : Plantaveral aulem DominusDeus paradi- ubi nascitur aurum, el. aurum lerroe illius optimum
sum in Eden a prineipio. Eden delicioeinlerpreta- esl, ibique invenilurbdelliumel lapis onychinus.Bdel-
tur. Bene dicit in Eden, id est, in loco deliciarum. -lium nonnulli dicunt lignum esse preliosissimum ,
Unde et quod hic dicitur voluplalis, Symmachus alii vero lapidem preliosum. Unde nonnulli pro
paradisum fiorentem Iranstnlit. bdellio et onychino carbunculum et lapidem prasi-
VERS.9. — Produxilque Deus de humo omne li- num Iranstulerunt. Inlerpretatur autëm Phison in-
gnumpulchrum visu, el ad vescendumsuave. Quid est " flalio juxta historiam, quia vento tumente inflatur :
ergo quod hic dicitur produxisse lignum pulchrum seu os pupilloe, quod melius esl.
de humo, etc., cum supra legitur, Germinelterra YERS.15. — Nomen fluvio secundo Geon, ipse est
herbam virentem, et lignumpomiferumfaciens, et re- et Nilus fluvius JEgypli,ipse est qui circuit omnem
liqua? Sed sciendum est non propterea edictum [Z., terram JEthiopioe.Qui ab oriente fluens, a radicibus
dicitur] lignum pulehrum productuin, ul novum videlicet Atlanlis montis, sicut autumant-, et ad
aliquid condiderit, sed ex his generibus quoe jam septenlrionem flexus, autumnalibus pluviis auctus ,
terra terlia die produxerat, exorta sunl postmodum, plana ^Egypli irrigat, usque dum in littore maris
et ex illa virtule quam,antea terra acceperat, pro- Rubri sub terra celatur, deinde irrumpens ^Egyptum'
ducta sunl. Et hic etiam recapitulalio est, sicuii et ad eccidentem fluit. Inlerpretatur quippe tenebrosus,
de homine superius. Sequilur : Lignum eliam viloe quia per JElhiopiam el vEgyptumcurrit; sed melius
in medio paradisi. Quidam lantum allegorice intel- terroegratia, vel feriililas, quia felices homines red-
ligi votant lignum viloedivinam sapienliam, de qua •dit, quod magis ad spirilalem intclligenliam per-
Salomon ait : Lignumviloeest his qui apprehenderint .linet.
eam; et qui tenueril eam,-beatus (Prou, m, 18). Sed VERS.14. — Nomenvero fluminis teriii Tigris, ipse
«redendum est quia sicut petra percussa a Moyse vadit conlra Assyrios. Qui propter velocilalem a
^
proebuitaquas, quanquam significaret Christum, hi- bestia nomen accepit, et inlerpretatur sagitla. Flu-
slorialiter vera pelra fuit-:ita et lignum vitoe,quara- vius aulem quartus, ipse est Euphrates, fluvius Meso-
vis eumdem significat [Z., significel] Christum , ta- potamioe; sed propterea terram quam circuriiit non
men erat corporaliler evidenlissime lignum ; quod nominal Scriptura, quia prope erat terroeJudoeorum,
propterea lignum viloe nuncupalur, quia si inde su- et nolus erat eis, et inlerpretatur ubertas. Haclenus
merent primi parentes, nec morbo, nec aliqua se- historiam succincte descripsimus. Hinc vero breviler,
nectute d'eficerent, et si in obedientia permanerent, maxime propter interprelationes nominum , aliqua
nec morerenlur, sed propter obedientiam corpus quoead spirilalem significalionempertinent, inserere
eorum in -spiritale converteretur-, sicut sanctorum nitimur, licet contra morem nostroe descriptionis
in resurrectione erit, et a terreno ad coelestém conemur.
transirent immortales paradisum. Denique in coete- Fluvius qui egrediebalur de paradiso significat
ris erat alimentum, in isto aulem sacramentum , Dominum ac Redemptorem nostrum , de palerno
lignumipie scienlioeboni et maii. Deus enim omnia fonte procedenicm, a quo origo est omnium creatu-
bona fecit, nec aliquid maii in paradiso instiluere rarum. De quo per Psalmistam dicitur : Apud te est
poluit. Sed quare dicitur, lignum scienlioeboni el. fons vitae; et de quo Propheta ait : Dominus Deus
maii, nisi propterea appellatur lignum scienlioe boni noster fluviusgloriosus [Z.,.gloriosus est], exsiliens
et maii, non quod illud lignum in sua nalura ralio- in terram sitientem. A quo procedunt quatuor Hu-
nabile exslitït, ut haberet scienliam boni vel maii, milia quoe irrigant paradisum. Quatuor ista flu-
sed quia homo in eo experiri et scire potuerit [Z. po- mina quatuor significant Evangelia, quoe habent
tuil], quid interesset inter bonum obedienlioe, et originem ab ipso DominoJesu Christo,, quibus irri-
malum inobedienlioe? Et ideo in paradiso lignum gat Ecclesiam suam, quoeper paradisum figuralur,
viloe, et lignum scienlioeboni et maii crealum est, sicul paulo superius proelibavimus, ubi paradisum
ut per illud potuissel immorlalis esse, per hoc vero tripliciterinseruimus. Undeel inlerprelatioiieseorum
morlalis : ligno vitoequasi medicina, ul incorrupli- nominum sacris Evangdiis congruunl. Phison, qui
bifis esset, utebatur; ligno autem scienlioe boni el inlerpretatur os pupilloe,significat Evangdium Joan-
maii quasi veneno, ut morerelur. nis; os enim ad loculionem perlinet, pupilla ad vi-
VERS.10.—Et fluviusegrediebatnrde locovolupla- sum; quia quod ipse per atlribulam sibi graliam
lis ad irrigandum paradisum , qui inde dividitur in per peulum menlis de divimlale Salvatoris proe coe-
quatuor cavita. Scientam esl quia nec per hoc para- leris altius inlellexit, loquendo eruclavil dicens : In
 !3l ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI - 152
prineipio erat verbum, et reliqua. Qui circuit omnem A . chinus, qui alio'nomine prasinus [Z., prasius] inve-
terram Evitât, id est terram orientalem, quia ibi nilur, significat vilam oelernamsua viridilate propler
maxime legitur de excellenlia Divinitatis ipsius, qui vigorem vitoe, quia non arescit. Geon, qui circuit
Oriens vecatur, prpphela attestante, qui ait: Ecce omnem lerram JEthiopum calidam ïerventemque si-
vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi,12), Ubi nascitur gnificat [Z., figurât] fortitudinem calore aeliouis
aurum, etc., quia ibi proe coeteris sensus refulget alacrem atque impigram, quoesuperat omnem se-
spiritalis sapienlioe. Aurum namque sapientiani si- gniliem, et pervenit ad fervorem dilectionis. Tertius
gnificat, Salonione atteslante, qui ait : Thésaurus Tigris vadit contra Assyrios, et significat temperan-
desiderabilisrequiescitin ore sapientis (Prov. xxi, 20). liam, quoe resistit libidini, et voluptuosas frenat
Ibique thve'niturbdellium.Bdellium, si ad lignum re- concupiscentias, quibus immundi spiritus, qui signi-
fertur, significatmysterium cruçis, quod in hoc Evan- ficantur per Assyrios, qui interpretantur féroces, vel
gdio plenissime declaralur. Si autem ad lapidera, quasi doemones,decipere misères salagunl, sed hac
qui aïio nomine carbunculus vocatur, significat Di- virlute superantur.. Quartus Euphrales non est dictus
vinitatis excellentiam. Et lapis onychinus, qui in quovadat, aut quam terram çircumeat. Significat
quibusdam codicibus prasinus invenilur, significat aulem justiliam, quoe ad universas animoe pertinet
humanitatem Salvatoris, quae inibi evidenter de- B 3 partes; quia ipse ordp, el oequilas animoe est, qua
claralur, de qua plenissime in hoc legitur Evangelio. sibi tria ista conçprditer copulantur, et in. ista tota
Geon vero, qui inlerpretatur terroe gratia, praefïgu- copulatione atque ordinatione justUia est. Sed no-
rat EvangeHuin Matthoei, quia ibidem conlinetur tandum est quia philosophi el nonnulli doctores se-
•qualiter Dominus sua gratia, nullis nostris meritis cundum eihream disciplinamsupradictas virtutes iia
exigentibus, terrain carnis noslroeâssumere digna- ordinant:prudentiam, justiliam, fortitudinem, et
tus est, de qua et Isaias ad Judoeôsloquitur dicens : temperantiam. Prudentia, inquiunt, in agnitionem
Interficiet te Dominus Deus tuus, et servossuos vocu- veritatis taducit hominem; justitia dileclionem Dei
bil nomine alio, in quo, qui benedicelur super terram, et proximi serval; fortitudo vincit adversa, mortem-
beneâitelur in Deo , amen, et qui jurât in terra , ju- que contemnil; temperantia vitiosas voluplales re-
rât in Deo amen (Isa. LXV,15). primit, et omnia moderalur. Hoesunt quatuor virtu-
Tigris , qui vadit contra Assyrios, quem sagittam tes principales, quoemores ornant, mérita proebent,
interpretari dicunt, significat Evangelium Marci, diabolum vincunt, coelumaperiunt. Prima intelligit,
qui veloci et brevi sermone comprehendit Evange- secunda diligil, tertia victoriam dat, quarla modum
lium suum. Qui bene contra Assyrios, qui féroces, imponit.Quisquis enim quatuor Evangeliis inslructus
el captivantes,vel quasi âoemonesinterpretantur, ire *G fuerit, et his qualuor virtutibus corinfusum habue-
dicitur, quia contra aereas polestates, quoe genus rit, ab omni carnalium tentalionum oestutemperatur,
humanum caplivare non cessant, disputât. Euphra- et babitabit inter ligna paradisi, videlicet sancloe
tes fluvius Mesopotamioe,qui inlerpretatur uberlas, Ecclesioe,et percipiet fructus lignorum atque perve-
significat Evangelium Lucae, quod in magna prolixi- niel ad lignum vitoe.Ligna paradisi fruclifera, utiles
late conscriptum est, in quo non solum Christi na- disciplina?vel sancii sunt; lignorum fructus, niorcs
tivitas, verum etiam sui proecursoris ienetur ascri- vel opéra sunt ipsorum; lignum viloe ipsa bonorum
pta, et multoe parabplae inibi legunlur quoein aliis omnium mater sapientia est, de qua Salomonait:
non habenfur. Lignum viloeest his qui apprehenderint eam; el qui te-
Nonnulli etiam moraliter ha* quatuor flumina nueril eam, beatus (Prov. m ,18). Vel ipse Sanctus
quatuor virilités principales significâre voluerunt, sandorum Christus, ad quem quisquis [Pelr., si
videlicet prudentiam, fortiludiucm, temperanliam, quïsque] porrexerit manum, vivet in oetemum. Se-
justiliam. Per Phison intelligitur prudentia. Pruden- quilur :
tia ergo significat ipsam conlemplalionem verilalis, VERS.15. — Tulit ergo DominusDeus hominem, el
ab omni ore humano aliénant, quia est ineffabilis. posuit eum in paradiso voluplalis. Hic enim oslendi-
Unde Phison oris mulalio inlerpretatur, quam si *.tur quia extra paradisum conditus est. Quidam enim
eloqui velis, parturis eam polius quam paris [Z., pa- dixerunt quod in Hebron{Pelr., quod Hebron] con-
rias], quia ibi aùdivit Paulus ineffabilia verba, quoe ditus sil, ubi et sepultus jacet, et subito illuc posi-
non licet homini loqui (II Cor: xn, 4). Et ideo Evitât tus. Hoc historia divinoelegis non narrât. Ut opera-
inlerpretatur parluriens, sive labor, quam circuit; relur el cuslodiret illum. Quid operaretur, cum
quia cum laboreper prudentiam magisparturis ipsam nondum erat laboris defeclio? vel quid cuslpdiret,
conlemplalionem veritatis quain parias quia pleni- cum nullus erat aggresscr vel proedo? An propter
ter nullus èam comprehendere valet. Ibi nascitur au- beslias dicit? Minime. Quia besliae noçivoenon fue-
rum, disciplina videlicet vivendi, quoniam [Z., quoe] runt, nisi post peccatum. Sed qued ait, «/ operare-
aliéna est, atque dececta nilescit ab omni sorde, tur et cuslodiret illum, non pertinet ad servilem la-
velut aurum purum. Ibi invenilur bdellium, qui alio borem, sed ad exercitium jucundilatis, el honeslam
nomine carbunculus inscribilur. Significat vero ve- animi voluplatem, sicut pptentes, cum nullis indi-
ritalem, quam nulla falsitas vincit, sicul çarbunculi gent, propler jucundilatem tamen laboribus se exer-
fulgur nullis tenebris noctis superalur. Et lapis ony- cent. Seu eliam propterea diclum esl, ut operaretur,
 155 COMMENT.IN GEN. 134
I Adam, est morluus in anima. Hoecprima proecessit
et cuslodiret illum, idest, operaretur proeceptajusli- A
lise, et perseveraret in mandato, et cuslodiret semet- desertio Dei, 1res postea secutoe sunt mortes.
ipsum, ne perderet paradisum. Dicunt et aliler : VERS.18. — Dixit quoque Deus: Non est. bonum
Tulit ergo Deus hominem,et posuit eum in paradiso, esse hominemsolum. Faciamus ei adjutorem similem
ut operaretur et custodiret illum , id est ut ipsum sui. Hic enim ostenditur quia uxor propter solalium
hominem Deus operaretur, et custodiret illum; et adjutorium creata est vire, et ideo solalium ëi
operaretur, ut justus esset; et custodiret, ut tu- proebere débet atque subdila esse [Z., ideo ut sola-
lus esset; sicut terra operari dicitur ab homini- lium ei proeberet, atque subdila esset], teste Apo-
bus non creando,. sed exercendo, ut fruclum fe- stolo : Mulier sui corporis polestatem non habet [Z.,
rat, quem sensum nonnulli reprehesdere voluerunt, habeai], sed vir. Sed requirendum videtur quare Adam
quia, inquiunt, si eum custodiret, non peccaret. Se- .,mundi dominus legem acceperit. Ideo, ne se extol-
quilur : leret dominio, sed in observatione mandati sciret se
VERS.16.— Proecepitqueei dicens: Ex omni ligno subjeclum esse Cpndilori.
VERS.19. — Formatis igitur de humo cunctis ani-
paradisi come.de, etc. Quoeritur quomodo loqueba- mantibus
tur AdoeDeus?Aut per coelestem substanliam, quo- B terroe, adduxit ea ad Adam. Sciendum
j
modo nunc loquitur angelis ; aut per corporalem est non circuilu locali adducens, sicut aucupes et
. venatores, sed occullo nutu suoepptenlioe votait ut
speciem, id est ex aère codesti sumpta imagine, sicut venirent, ut videret
olim pâtriarcliis ; aut inspirando in mente, quomodo quid vocaret ea. Videret, id est
disce/neret et intelligeret quid vocaret ea.
prophelis, sicut scriptum est : Dixit mihi, qui lo- VERS.20. — Appellavitque Adam nominibus suis
quebàtur in me? Sed sciendum est quia prius, ante-
cuncla animanlia, et reliqua. Hic enim juxta litlo-
quahï peccaret, loquebalur ei per coelestemsubstan- ram ostenditur
tiam , sicut angèlis; postquam vero peccavit, per quanta [Z., in. quanta] dignitate
homo pecoribus el animalibus irralipnabilibus ante-
subjectam crealuram, id est per angelum.
cellil, qui iniellectu suo cuncta distinguere et nomi-
YERS.17. — In quacunque die comederitis ex eo, natim discernere potuit, et secundum qualilates,
morte moriemini. Quoeritur de qua morte dicalur, mores et iras bestiarum nomina imposuit; cui hanc
utrum' de morte corporis, an de morte aDiEoe,an de dignit-ateniDominus idep ccnfçrre votait, ut intelli-
morte gehennae?Sed sciendum est quia de ulraque geret seipsuni et quante melior esset animantibus,
morte sentiendum est, animoevidelicet et corporis. lanlo suum auctorem poliusdiligeret [Z., addit ;quo
Animoemors est, dum propter peccatum quodlibet se meliorem aliis viventibus iMelligerel]..Adam vero
Deus deseritur [Z., eum Deus deseril], qui est vita '" non inveniebaturadjutor similis ejus, id est, quia in-
ejus. Mors corporis est, dum propter necessilalem ter"omnia animanlia nullum raiionale inveniebatur
quamlibet corpus deseritur ab anima. Quia sicut nisi ille solus. Adam interprelatur homo, sive terre-
Deus est vita animoe, ila anima est vita corporis, nus, sive terra rubra, ex terra enim facta est caro,
quam mortem corporis peccan.dopromeruerunl, quo- et humus hominis faciendi maleries fuit. Nam spiri-
niam inimortales forent si non peccassent ; et licet laliter quod terra rubra dicitur, significat Chrislum
non slatim fuissent mortui, sed post longum lempus, ex ejus semine çarnem suscepturum, qui ab Aposlolo
tamen quia jam spes imraortalitalis amissa erat, secundus Adam dicitur, cujus caro proprio sanguine
futura mors praesens dicta est, quoniam hoeccoepit in passione erat rubricanda [Z., rubicunda], juxta
in spe haberi. Unde Symmachus transitait, morlales quod Isaias inlerrogat dicens : Quare ergo rubrum
erilis. El hanc duplam hominis mortem Christus sua est indumenlum tuum? et reliqua. (Isa. LXIII,2.)
sirapla morle destruxit. Nam sola carne morluus est VERS.21. — Immisil ergo Dominus soporem in
ad tempus, anima vero nunquam, quoniam nunquam Adam, et reliqua. Quid est quod dicitur : Immisit
peccavit. Possumus eliam mortem gehennoeintelli- soporem,ul mulierem formaret? Nunquid non pote-
gere, qua nunc crucialur anima privata socielale rat Deus vigilahti cosiam educere feminamque for-
sanctorum, quoepost judicium recepto corpore pa- **mare? An forte ne doleret latus, quando cosla de-
riter poenam sustinebit. Unde nonnulli, auctoritate tracla est, propter hoc oporiebat ut ille dormirel?
Scripturarum fulcili, quatuor mortes ostendunt : Quis est qui sic dormiat, ut ossa non evigilanti evel-
prima mors est, inquiunt, animoe,quoedeserit suum laniur? An quia Deus evellebat, propterea homo
crealorem. Cum enim deseril, peccat. Hinc Dominus non sentiebat? Poterat ergo vigilanli sine dolore
in Evangdio ait : Dimitte morluos sepelire mortuos evellere, qui poterat dormienti. Sed causa
mysterii
suos (Mallh. vin, 22). Hoec namque-sentenlia duas actum est. Ideo mulier non de terra plasmala est
mortes, animoevidelicet et corporis oslendit. Tertia sicut vir, sed de latere viri dormienlis, quia futurum
est Soliusanimoe,quam, dum ex hoc corpore [Z., quoe, erat ut Christus propter Ecclesiam in cruce dormi-
dum a corp.] exieril, patitur, quam sustinebat dives ret, ex cujus latere fons salulis nostroe emanaret et
ta inferno, qui gultam aquoe petiit. Quarla,curii formarelur Ecclesia. Et replevit carnem pro ea. Quid
anima in fuluro receperit corpus suum, et in ignem hoc est, nisi quia Christus posuit carnem suam in
'
miltelur, quando Dominus dicturus esl : Ile in ignem passione pro Ecclesia? Unde enim "Adam infirmatus
oeternum(Matlh. xxv, 41). Quando quippe peccavit est, inde mulier fortis effecla [Z., effecta est]; quia
153 A'NGELOMILUXOY1ENSISMONACHI 136
per hoc quod Christus iiifirmari dignalus est in pas-. A quamvis proevarieatorangélus per superbiam fuisset
sione, inde Ecclesia corroborata est. dejectus de coeleslibus,nature tamen excellenlior et
VERS.22, 25, été;— El oedificavitDominusDeus co- callidior est omnibus animantibus; quia si dignita-
stam quam tulerat de Adam in mulierem,et reliqua, •tem artisit, subtililalem non perdidil. Elegitque
usque quo ait : elvocabitur virago, quoniam de viro sibi diabolus animal naluroesuoe aptum, torluosum,
sumpta est. Quomodohic feminam oedificalâmdicit, lubricum, per quod [Pelr., quem] loquerelur, ut per
qui superius ab omni opère suo requievit? Noir enim hoc sua dolosilas el torluosilas designarelur. Verum
hic creavit in materia, séd expressil in forma. Dixit- ipse serpens loqui non poterat, quia hoc a Créature
que Adam : Hocnunc os ex ossibusmeis, et reliqua. non acceperal. Assumpsit illum diabolus, utens eo
Vôcavit ergo uxorem suam vir lanquam polior in- velut organo, per quem articulalum sonùm emiltefet
feriorem, et dixit : Hoc os ex ossibus meis, etc. Os ad perpetrandam malitiam suam. Per illum quippe
de ossibus meis fortassis propler fortitudinem, et verba faciebal. Sed ille nesciebat naturoe ralionalis
caro de carne propter temperantiam. Hoenamque [Petr., ratipnis] expers, sicut doemoniacuset mente
duoe virilités ad inferiorem animoe partem, quam captus loquitur quoe[Pelr., quia] nescit, sed tantnm
prudentia rationalis régit, docentur perlinere allego- per eum non quantum veluit, sed quanlum a Crea-
rice. Hoecvocabitur virago. In quibusdam codicibus B tore concessum est, peregit. Unde nonnulli quoerunt
invenitur, hoecvocabitur mulier. Non enim videtur si non intellexit, non sensit serpens, quomodo au-
in Groecoet in Latino resonare cur mulier appél- diunl verba marsorum incanlanlium, ut ad eorum
lelur, quia ex viro sumpta sit; séd etymologia in incantationes de cavernis egredianlur? Quibus re-
Hebroeosermone servalur [Z., servetur]': vir quippe spondendum est : Licet intelleclum non habeant,
vocatur Is el mulier Issa. Recte igilur ab Is appel- tamen sensibus corporis nullatenus carenl. Habent
lata est mulier Issa. Et hoc est quod hic ait, hoec enim visum, audilum, odoralum, guslum et taclum.
vocabitur virago, quoniam de viro sumpla est. Et ideo quamvis audiant verba marsorum, nequa-
VERS.24. — Quamobrsm relinquet homo patrem quam tamen inlelligunt. Non enim obediunt intelli-
suum, et matrem suam, et adhoerebituxori suoe, et gendo, sed ul de aniris ad incanlaiiones exeant, per-
reliqua. Hic primum Adam prophetavit de Christo mitlente Deo, coguntur a diabolo. Sequilur : Qui
et Ecclesia. Quod exemplum [Z. om. exemplum] ex- dixit ad mulierem : Cur proecepitvobis Deus ne com-
ponens Paulus aposlolus ait : Mysteriumhoc magnum ederetis de omni lignoparadisi? Idcirco ad mulierem
est; egoauiem dicoinChrislo elEcclesia(Ephes.v,'22,). loquitur, quiâ vidit quod mulierem seducere posset,
Quod si quis spirilaliter nosse dësiderat, Âùgustini et non virum ; seu quia virum tanlum ad simililu-
el Isidori dicia strenue légat: Bene ait, in carne una, •C dinem Dei conditum pulavit et non illam. Hic movet
hoc est in una voUiniate et consensu, seu quia ex aliquos cur lenlari Deus hominem permisit, quem
duobus una caro procreatur in proie. consentire proesciebat,nisi quia magnoelaudis homo
VERS.25. — Erant autem uterque nudi [Z., nudus], non esset, si ita condidisset eum ut malum facere
Adam scilicetel uxorejus, et non erubescebaril.Non non potuisset, sed foret lanquam animal. Sed con-
quod eis sua nudilas esset incognila, sed turpis nu- didit in proprio arbilrio, ut, si forliier perseveraret
dilàs nondum erài, quia nondum libido membra illa in proeceptis, remunerareliir; sin aulem consen-
mPvebat ad concupiscendum. Si enim non pecca- tiendo corrueret, damnaretur, sicuii actum est.
rent, non eriibescerent, quod in parvulis fieri vide- Nam et hodie sine inlermissione per universum ge-
mus, qui anieqUamlempus libidinis èl molus fragi- nus humanum ex insidiis diabolihomines tentaniur,
litalis adveniat, non erubescunt ex nuditate. Et ut ex eo virtus tentati probelur, el patina non con-
; idcirco erant
nudi, ut diclum est, sed non erubesce- scnliehtis gleriosior appareat.
bant, quia ïiôn videbant aliam legemin membrissuis VERS.2, 3. — Cui respondit mulier: De fruclu li-
repugnanlem legi mentis suoe,et captivas eos ducen- gnorum quoesunl in paradiso vescimur, el reliqua.
iem in lege jeccali (Rom. vu, 25). Nihilenim puta- Cur mulier ad interrogata serpenti [Z., serpenlis]
bant velandu n, quia nihil sentiebarit refrenandum. D respondit? Ut proevaricatio ejus esset inexcusabilis,
Sed post peccatum erubescebant, quia propter in- cum nullo modo dicere poluit se oblitam esse man-
obedientiara caro quodammodoverecundioeteslimo- dali, quod serpenti prpdidit.
ninm perhibebat, et peccando promeruerunt ut eis TERS.i, 5. — Dixit autem serpens ad mulierem :
rebellis esset. Nequaquam morte moriemini. Scit enim Deus quod
CAPUT III. in quacunque die comederilisex eo, aperienlur oculi
vestri, et erilis sicut dit, scientes.bonum et malum.
VERS.1. ~ Serf et serpens erat callidior cunctis Ac si dixisset : Nen est ita ut dicitis. Invidil itaque
nninianiibus, 31 caetera. Non ul serpens aliquam vobis Deus suam gloriam, et dignilatem, propterea
àsluliam aut sapientiam haberet, sed propter aslu- vobis ista proecepit. Scit enim quia, si comederilis,
liam diabolus intelligitur, qui per illum agebat do- similes ei erilis, scientes bonum et malum. Melius
lum. Nam Aquila et Theodotion inlerprelali sunl,, consilium dabo : Coinedile, el aperienlur oculi vestri,
nequam et versipellem; ut per hoc inagis versulia ett et reliqua. Magna proraillit, ut facilius decipiat. Ait
cailidilas quam sapienlia dcmonslrarciur. Quiai enim : el aperienlur oculi ves'trt.Ad hoc persuasit ut
 137 COMMENT.IN GEN. 158
sub Deo esse nollenl, sicut ipse esse conlempsit. A , lem? Nova semper inquirere, et boni malique scien-
Libet inquirere quare diabolus tam infestas exslitit tiam penetrare debetis.
hominum saluti? Videlicet propter odium in Creato- Cumque cognovissentse esse nudos, consueruntfo-
rem, et invidiamtin hominem, et desperationem suoe lia ficus, et feceruntsibi perizomata, vel subeinctoria,
salutis; Sequilur : vel campestria, sicut alia translatio dicit. Cognove-
VERS.6. — Vidit igitur mulier quod bonum esset runt se' nudos, a gratia scilicet, qua illis fiebat ut
lignum ad vescendum,et reliqua. Cur mulier consi- nuditas corporis nulla eorum mentem lege peccati
deravit, lignum post serpenlis persuasionem? Ut ex- repugnanlem confunderet. Consuerunt fotia ficus,
plorarel si quid in eo mortiferum esset, et dum ni- utique inobedientia suoe carnis confusi. Bene itaque
hil in eo taie aspeclu reperit, confidentius gustavit. exfoliis ficus se tegunt [Z., tenuerunt] ; folia ficus
Tulit de fruclu illius, el comedil dedilque viro suo. quippe désignant pruritum carnis, quo jam ureban-
Ideo vir consensit feminoe, ut nonnulli dicunt, tur post peccatum. Ainiserunt enim gloriam simpli-
quia forte illam morluam non vidit ex cibo. Et po- çis castilatis [Z., simplicitatis et cast.], et ideo ad
tuit fieri ut putaverint alicujus significationis causa duplicem libidinis pruriginem confugerunt, id est,
dixisse Creatorem : Si nianducaveritis ex eo, morte quia oestum ardoris quem patiebanlur in mente,
moriemini, et ideo comederunt. B exfoliis fici, ex quibus probatar ardor excilari in
VERS.7. — Qui comedil, et aperti sunt oculi am- corpore, tegendo duplicaverunt. Tradunt namque si
borum.AA quid aperti sunt? Nunquid antea coeci virgulta, seu folia ficus quis inciderit, quod liquor
erant ? Minime. Sed aperti sunl.non ad videndum, quasi lac émanât in modum virus, hominis etiam
sed ad discernenduni inter bonum quod amiserant, incendit cutem atque urit humanam. Et ideo, in-
et malum ad quod ceciderant. Seu etiam aperti quiunt, significant pruriginem et ardorem libidinis.
sunt oculi eorum ad invicem concupiscendum, quod Unde oestimantquod ex hac'arbore vetitum'pomum
eliam ad poenam mox post peccatum evenit. Culpa atligerunt. Possunt eliam, juxta nonnullos, folia fi-
quippe oculos concupiscentioeaperuit, quos innocen- cus amara amaritudinem vindictoe significare. Spi-
tia clausos tenebat. Hic enim ostenditur qualiter dia- ritaliter foliis ficus se contegunt, qui soeculum as-
bolus contra primum hominem in tribus tentationi- perum amplectuntur, quiprurigine voluplalis carna-
hus se erexit; quia hune videlicet gula, vana gloria, lis utuntur, quique decepti hoeretica pravitate, et
avaritia, tentavit, sed tentando pros'lravit. Ex gula gratia Christi nudati, tegumenta mendaciorum lan-
tentavil, cum cibum ligni [Z., lignum] velitum oslen- quam folia ficus colligunt, facientes succinctoria
dit, atque ad comedendum suasit, cum ait : Corne- pravitatis, cum de Domino vel Ecclesia mentiuniur.
dite. Ex vana autem gloria tentavit, cum . dixit : C Sequilur :
Eritis sicut dit. Et ex avaritia tentavit, cum subjun- VERS.8. — Et cum audissent vocem Domini Dei
xit, scientes bonum et malum. Avaritia non solum deambulantisin paradiso ad auram, et reliqua. Quid
pecuniaeest, sed etiam altitudinis. In hoc diabolus; est enim quod post peccatum hominis in paradiso
a'd'Superbiamtraxit, quod eum ad avaritiam subli-. Dominus non stare, sed ambulasse [Z., ambulare]
mitatis excitâvit. Unde postea secundum Adam, Do- dicitur, nisi quod irruenle culpa se a corde hominis
minum videlicet ac Redemptorem nostrum, his ten- recessisse ostendebat? Eliam per hoc instabilem
lalionibus aggredi conatus est, sed eisdem ntodis ejectionem eorum de paradiso ad mortalitatem dè-
devictus succubuit. Nos etiam quotidie his tribus monstrabat. Tropicevero déambulât Deus illis, el
suggestionibus pulsamur : suggeslione, delectalione, non stât, qui slabiles in ejus proeceptis non persé-
consensu ; et cum tenlamur, plerumque in delecta- vérant. Unde consequenter adjunclum est ad auram
tionem, aut etiam in consensum, sicuti parentes post meridiem, Solet enim sacra Scriptura per sta-
nestri, labimur, quia de carnis peccato propagati in tum temporis mérita causarum dislinguere. Bene
nobis ipsis gerimus, unde cerlamina tentatienum enim ad auram post meridiem, quia ardor charilatis
tpleramus. Sed ideo, ut dictum esl, Dominus len- _. abundanle iniquitate in eis refriguerat, et lux fer-
tari voluit juxta fidem Evangeliorum, ut nostras ten- venlior veritatis abscesserat, appropinquantibus vi-
taliones suis tenlationibus devinceret, et ipsum quo- delicet tenebris errorum, et peccatricem animam
que hoslem huniani generis a fastu suoe superbioe jam culpoe suoe frigore constringebant, et sub pec-
prostraret. Denique hic notandum est quia ante cati umbra, quasi sub frigore auroe torpebat; sicut
proevaricationemhominis, priusquam se niorli man- de eodem peccante homine scriptum est quia
ciparet, non erat inimico potestas, ad [Pelr., se ad] secutus est umbram. Ecce hic ostenditur quod
interiora hominis accedere, et cogitaliones adver- Adam meridie transgressionis mortem huic mundo
sas inserere. Sed ppstquam eum per serpentenreir- intulit. Unde: Dominus hora sexta pro' mundi
cumvenit, petestatem in eum accepit Ut interius - vila crucifixus est, hoc est, recessuro a centre mun-
pulsaret. Nam juxla metapheram, potest callidus di sole, quandc et lalroni ait : Hodie mecum eris in
serpens hoereticerum astuliam designare, qui illicita paradiso (Lwcxxin, 43). Balionis igitur, imo divinoe
curiosilatè sécréta Dei, quoe a nostris sënsibussunt pietatis ordo poscebat, ut eodem temporis articulo
remola, tangenda suadent, tanquam serpens, qui quo tune Adoepeccanli obcluserat, nunc lalroni Do-
dicebat : Gur proecepit Deusscienliam habere latcn- minus poenitenlijanuam paradisi reseraret, et qua
PATROL. CXV. 5
 439 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHI ïà
hora primus Adam pëccando huic muhdo mortem A enim nuditalem suam non advertebat, quia ejus in-
invexerat, eadem hora secundus Adam mortem mo- lentio in supernis erat. Nam quod se â Dei proesentia
riendo destrùerét. abscondi posse putabat, ei de insïpienlia poena
Sed quoeritur quàrè Dominus hominis peccatum peccati accidit, éiim latere velle qùèih latere niliil
per séipsum expiàrë voluit, et non pér angelum? potest.
Ideo, qiiiâ non sufficièbatunius angeli meritum ad ré- VERS.11. — Cui'dixit'Dèns : Quis énim indicavit
démptionefn totius humaiii generis. Nec tanlum sce- tibi quod nudus esses? etc. Ideo sic peccatum illius
lèris îhcurrisset diabolus in nece angeli, quantum examinare voluit, ut culpam suam respicerel, el
irifeurritih nece Creatoris. Absconditse Adam, etuxor confitendP cognoscéret quam longe a Conditbrissui
ejus in medio ligni paradisi. Juxta litteràm, proeni- facië abesset. Sed adhibere sibimèt utrique [Z.,
inio pùdorè vel timoré hoc fecerunt. Sed quid est utique] dëfehsichis solàtiurii quâ'm corifèssioriisele-
quod post meridiem, nisi quia post lucem paradisi gerunt. Undé et seqiiilur :
ac felicitàtis in hujus soeculicaligihosa miseria se VERS.12.— Dixilque Adam : Millier quam dedisti
abscoiideruhiï [Z.,pâradisiacoe felicitàtis hujus soec. sociani, dédit mihi dé ligno, et coMedi. Héu, ubi
se àb'sc] Spiritâliter vero in medio ligni paradisi se peccatum finem habere debuit, ibi aûgmentum coe-
abscondit, qui aversùs à proeceptis Creatoris in er- Bpit! Non entai culpam -ad se retulit, sed quodahi
roris sui àt'qiië àrbitrii voluptàtibus vivit. modo ad mulierem, quain Dominus dederât, et
VERS.9. — Vocavitque Dominus Deus Adam, et reatum suum oblique ih Auctorêm redegit [Z., re-
dixit ei: Ubies ? et reliqua. Nunquidnamdivinapoten- -diit], qtii ei talein SOciam dederal, undé occasio
15anesciebat post culpata servus àd quoelatibula fuge- peccàti esset. Unde nunc quo.quë huinani generis
ral? Sed-quiâ vidit in culpain làpsum jam sub pec- rami ex liàc adhuc râdice amaritùdinera trahunt,
cato.vèlut ab oc'ùlis veritatis abscpnditum; quia et cura de vilio suo quisque arguitur, sub deîen-
tenebras erroris èjùs non approbat, quasi ubi sit sionum umbra, quasi sub quoedamse«arborumfolia
peccator, ignorât. Eumque et vocat et requiril, abscondit. In qua videlicet occultaticne non se Do-
dicens : Adam, ubi es? Pér hoc quod vocât, signurii mino, sed Dominum abscondit sibi.
dat quod ad poenitentiamrevocat. Per hoc véro quod VERS.13. —Et dixit Dominus ad mulierem:
requirit, aperlé insinuât quia peccatores jure dam- Quare hoc fecisii? Quoe respondens ait : Serpens de-
nandos non ignorât. El îdeb illuta increpàndo âd- cepit me. Simililer el îiiûlier culpam oblique ad
monëré votait, ùt àltendéret Ubiesset et unde ceci- Creatorem retprquere voluit, eu qiipd illic intrare
dissët: Ait ehîni : Obi es? acsi aperle diceret : Vide serpentera permisisset. Ecce ! Qui ore diaboli fal-
a quanta dignitate ad quod malum corruisti? Incre- C lenlis audieranl : Erilis sicul dit-, peccatum excu-
pavït ergo Adam Dominus deâmbulans, ul dictum sant; et quando Deo similes esse in divinilate ne-
est, ut coecisriienlibus nequitiara suam non clausis quiverunt, ad erroris sui cunuiluiii, Deum sibi simi-
sermOiiibùs,sedetiam rébus aperirçt, quatenuspec- lem facere in culpa conali sunt. Sic ergo; ut jam
cator homo verbis malum quod gesserat audiret; et superius descripsimus, dum defendere peccatum
-per ambulationem amisso oeternitatis statu, mutabi- suum moliuhlur, vir per mulierem,.mulier per ser-
litatis suoe inconstanliam cerneret, et per auram pentera, auferunt, quod huraililalis confessione de-
fervore charitatis expulso, torporem suum aniraad- lere poterani. Unde nunc usque in usupeccanlium
verteret, el per declinationem solis, quod ad lene- agitur, ut culpa cum arguitur, defendatur, et unde
bras appropinquaret, agnoscerel. Sed notandum est finiri debuit, reatus inde cumulelur QZ,, peccatum
quia si [Z., om. si] prius cum 'illis loquebatur, for- trahitur, ul culpa, dum agitur, defendatur,, et unde
tass5ssicut angelis, nunc jam per siibjeclam crealu- finiri debuit, reatus inde cumulelur]. Hic' notandum
ram apparuisse eis credendum est. Neque enim Adam est quod omne peccatum quatuor modis perpetralur
posl cblpam Deum in substantia divinitatis videre in corde, quatuor etiam modis consummaturin opère.
poluit, sed increpationis verba per angelum audivit. In corde namquesuggestione, delectatione,consensu,
Sed sciendum est quia vocavit,sed non staiim ejecit. et defeusionis audacia perpelratur, sicul hic dempn-
Hic itaque figuraliler ostenditur quia quicunque a . stralur. Fit enim suggestio per adversarium , de-
fideyel bonis operibus ad mendacia sua el desideria lectatip' per carnem, consensus per spiriluni, de-
labitur, non débet desperare, Jicet immensitate cri- fensionis audacia per elationem. Culpa enim, quoe
rainum sit cppressus. Npn despicil Deus peccatores, terrere mentem debuit, extollit, et dejiciendo éle-
se.d'adhu.cut redeanl per poenilentiam, vocat, qui vai, sed gravius devando supplantât. Unde cl.il-
nonvult mortem peccatoris, sed ut convertaturet vivat lam primi hominis reclitudinem diabolus his qua-
(Ezech, xxi, 23). El ideo non despei'andum, dum luor içlibus fregil. Nain serpens suasit, Eva de-
ipsi [Z., desperandum. Ipsi, etc.] impii, qui mortem leclata est, Adam consensit, qui etiam requisilus
intulerunt, ad spem indulgentioeprovoçantur. cenfiteri culpam per audaciam notait: Hoc verum
VEHS,40. ^- Qui ait ; Vocem tuam audivi in pa- ii) humano génère quplidie agitur, quod actum in
radiso, et li>»ui, eo quod nudus essem, et abscondi primo parente non ignoratur. Serpens suadet, quia
me. Miserrimo génère .respondit, quasi. ideo possit occultus hpslis mala çprdibus hominum latenter
ùisplicere midus, sicut eum fecerat. Anle peccatum suggerii. Eva delecuta est, quia, çarualis sensus ad
 141 COMMENT.IN GEN. 142
verba serpentis mox delectationi substernit. Adam A . et tu insidiaberiscalcaneo ejus. Caput itaque serpen-
vero assensum proebuit, quia dum caro in delecla- tis est cogitatio illicitoe suggeslionis, quam nos
tionem rapitur, etiam a sua rectitudine spiritus omni inteniione atque manu sollicita? consideraiio-
infirmatus inclinatur. Et requisitus Àdain confileri nis a cordis auditu fundilus exslirpare, et ad pe-
culpam notait, quia videlicet spiritus quo peccando a . tram, qui est Christus, allidere debemus. Calça-
veritate disjungitur, eo ih ruime suoeaudacia rieqùius iieum vero mulieris extremum est vitoe nostroetem-
obduratur. Iisdem étiam quatuor modis peccatum pus, quo diabolus nos acrius impugnare satagit, qui
consummatur in opère : prius enim laiens culpa agi- cum ab inilio deprehenditur [Z., reprehenditur].,
tur; posthiodum vero etiam ante oculos hominum percutere calcaneum molitur. Quia etsi suggestione
sine confusione reatus aperitùr : déhinc et jn con- primoe intentionis non percutil, decipere in fine in-
suetudinëm ducilu'r ; ad extremum quoque vél faisae tendit. Cui, si viriliter resistimus, victpriam perse-
spei sëductionibus vel obslinatione miseroe despera- veraniioe cum salute nestra accipiemus. Nptandura
tionis ehulritù'r. Hos ilaque pèccati modos, qui vel est quia in hoc quod ait : Malediclus eris inter
in corde latenter fiûnt, vel patenter in opère pérpe- omnia animanlia el bestias lerroe, ad diabolum re-
trantar, hic nobis h'istdri'a primi 'hominis manifestât fertur, qui maledictus dicitur, quia poenitentiam
[Z., mânîfestâtur]. , agere non potest. Inler omnia animanlia, ÏA est
B
VERS. 14. -— Qui dixit ad sèrpentém : Quia fe- quoe' suam servaverunt naturam. Et bestias lerroe,
cisti hoc,- malediclus eris inter omnia animanlia et hoc est inter homines, sive universalem Écoles
bestias terroe. Super peclus tuum et venlrem gradie- siam. ,
ris. Venlrem sëptuaginta addiderïiiit Interprètes. VERS.16. — Mulieri quoque dixit : Muttiplicabo
Coeterum in Hebraeo pèctùs tànluïh habetur. Ecce ! oerumnastuas, et coetera usque :'et sub viri potestale
Serpens' non est interrogatus ;' quia forte non hoc eris, et reliqua. Quid est quod ait, sub viri potestate
sua natura, vel voluntatè fecerât, séd diabolus de eris? Nunquid ante peccatum sub ejus potestate non
illo et per iltàmfuerat operatus. Ideoque conse- erat? Fuit utique; sed ea'servituie quoe per dile-
quentër rieque ipse est interrogatus, quia nec confi- ctioriem operalur et foras mitlit timorem. JPpstea
teri peccâtttrn est diabolo, nec habet omnino unde vero timoré conditionalis servitutis, qui [Z., quae]
se excuset. Sed stalim excepit poenam maledi- per disciplina»! operatur. Spiritaliter mulier si-
clionis', et hpii eam quoe ultimo judicio reser- gnificat mentem ; et ideo quod ait, in dolore paries
vatilr, qûae proeparatà est sibi et angelis ejus; filios, hoc désignai quia volnptas carnâlis, citai ali-
sed poèha ejus hoc ih loco dicitur, ut ta pétestate quam consuetudtaëm nialam vult vih'éerej pâtitiir ta
habeat eos qui Dei proecepta contemriunt, Et inqe G ' exordio dolores, àtqiië ita per méliorem consuéludi-
[Z., ta dië ju'dicii] major poena est illi,-quja de taïi mm parit bonum opus quasi filios. Quod vero ad-
jnfelicit'ateloelalur. Ait enim : Super peclus iûutn et jecit, el sub viri potestate eris, et reliqua, hoc si-
venlrem gradiefis. Nomine pecloris signiiicatur su- gnificat quod illa voluptas carnâlis, qiioe cum dolbré
perbia mentis, nomine vero veniris signifiçantur desi- . reluctaverat ut Tà'céretconsuetudiném boham, jam
derià carnis. His enim duabus rébus serpit diabolus ipsis eriiditâ doloribus caiïtior fit; et né cbrrllat ob-
in eos quos vult decipere, id est aut terrenà cupi- tempérât rationi, et libenter pâret [Z., servit], quasi
dilatè et luxuria, aut superbia et insana doctrina. viro jubenti.
Dura enim quis luxuriam jam perpétrât aclione, VERS.17, — Adoevero dixit : Quia àudisli vàcem
hiiic serpens répit ex ventre. Alius vero dum per- mulieris, el comédisli de ligno, et Veliquâ. Non enim
petrânda versai ih mente, huic serpens répit ex pe- opéra, ut pleriqué puiant, hic ruris colendi, sed péc-
ctore. Sed quia per cogitatiônem ad opéra explenda catâ significat. Sed libet inquirere quarë Creator in
pervenilur, recte serpens prius peclore, et postmo- delicto Adoeterroe hiàledixit, et noii aquis? Idée vi-
dura repère ventre describilur. Et terram come4es. delicet quia de terroe fruclu contra interdjctum
Id est ad té perlinebunt quos terrena cupiditate manducavil homo, non de aquis bibit, et quia praç-,
deceperis. Omnibusdiebus vitoeitioe. Hoc est, omniJ^ deslinavit Deus in aquis abluere peccalum qupd de
tempore quo agis hanc potestatem ante ultimam fruçtu lerroe contraxit homo. Et terrestria animaKa
judicii diem. plus maledictionis habent quam aquatilia, quia plus
VERS.15. — Inimicitias ponam inler te el mulie- de maledicta terra vivunl quam aquatilia. El ideo
rem, et semen tuum el semen illius. Semen diaboli Christus post resurreclionem de pisçe manducare vo-
perversa est sùggéstio, semen mulieris est totum tait, non de aliquo animali terrestri. Ecce! Per pec-
genus humànum. Quoeduo semina ex proeceplo di- catum hominis terra malçdicilur, ut spinas parerel.
vino conlinuum inter se gerere pdium debent, ut non et venenosas herbas, ad poenam videlicet vel 'ad
faciamus quoe diabolus vult, quia ille nunquam vult exçrcitationem mortalium, el ut antç pçulos haberet
nobis profutura. Licet nonnulli yelirit intelligi mu- homo originale peccatum, et vel sic admonilus alin
lierem mentem, semen mulieris fruetum boni ope- quandoaverteretura'peccalis, sicut longe superius,
ris. Potest etiam et de beata Maria virgine, ex qua diclum esl. Dicit entai, maledicta terra, et reliqua.
nalus est Dominus, non incongrue accipi. Lege Cum certo novimus quod maledictum Scriptura sa-
Augusiinum'et tsidorum, Ipsa conterel caput tuum,- cra prohibet, quid est quod nunc peccanti homini
 145 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 144
terroe maledictione hoc, quod homo divina voce fa- A t ventus ad senectutem, senectus transit .ad mortem
cere prohibetur, infertur? Sed sciendum est quod sic suis augmenlis ad detrimenta impellitur. Et co-
Scriptura duobus modis maledictum commémorai : medes herbas terroe,et reliqua. Hic ostenditur quia
aliud videlicet'quod approbat, aliud quod damnât. hominibus ante diluvium non carnes, sed herbae
Aliter enim maledictum profertur judicio justitioe, fructusque arborum date sunt ad edendum. Hinc
aliter livore vindicte. Maledictum quippe judicio ju- est quod quidam sapiens versibus alludens ait :
stitioepeccanti homini probatum est, cum audivit : Félix nimium prior oetascontenta fidelibus arvis, nec
Maledicta terra in opère tuo. Maledictum judicio ju- inerli perdita luxu, faciliquesera solebat jejunia sol-
stitioeprofertur, cum ad Abraham dicitur : Maledi- vere glande. Hic quoque notandum est quia septem
cam maledicenlibus tibi. Rursum quia maledictum sunt peccata Adoe,et ideo totidem, sicut aliqui de-
non judicio justitioe, sed livore vindicte promitur, scribunt, subsecute sunt maledictiones. Primum
voce Pauli proedicântis admonemur, qui ait : Bénédi- peccatum superbia, quia dilexit esse in sua pote-
cité et nolite maledicere (Rom. xn, 4). Et rursum : state plus quam Dei. Secundum, sacrilegium, quia
Neque malediciregnumDei possidebunt (I Cor. vi, 10). Deo non credidit. Tertium, homicidium, quia semet-
Deus ergo maledicere dicitur, et tamen maledicere ipsum peccando occidit. Quartum, quod fornicatio-
homo prohibetur, quia quod homo agit malitia vin- B ] nem spiritaliter [Z., spirilalem] habuit, quia inte-
dictoe,Deusnon facit nisi [Z., ait, malitia vindicte est ; gritatem mentis corrupit, Quintum, furtum, quia ci-
Deus autem non facit nisi, etc.], examine et virtute bum probibitum attigit. Sextum, avaritia, quia plus
justitioe. Cum vero sancti viri maledictionis senten- quam debuit appetivit. Septimum, gula, quia ve-
tiam profèrent, non hanc ex volo ultionis, sed ex tiium fructum comedit. Quanquam septem sint vi-
justitioe examine erumpunt. Intus enim subtile Dei tia, et ideo septem poenoe subsecutoe sunt. Prima,
judicium aspiciunt, et mala foras exsurgentia, quia maledictio terroe ejus. Secunda, ejectio de para-
maledicto debeant feriri, cognoscunt, et eo in male- diso. Tertia, adventus in terram vilem. Quarla,
dicta non peccant, quo ab interno judicio non di- mors filii. Quinta, labor. Sexta, mors corporis. Se-
scordant. Allegorice qupque spinoe in significatione ptima, descensio ejus in [Z., ad] infernum. Et quia
peccatorum ponuntur. Ait enim : septies peccavit, septem vindictas recepit. Sed hic
VERS.18. — Terra spinas ei tribulos germinabit placet inquirere quare angelicum [Z., angeli] pec-
tibi. Quod est aperte dicere : Conscientia tua pun- catum silentio in hoc libre absconditum est, et ho-
ctiones tibi et aculeos vitiorum procreare non desi- minis patefactum [Z., esset, hominis vero pâte], et
stet. Yerumtàmen per sententiam quoe in virum in- ". cur surnmi angeli sçelus insanabile fuit, et hominis
fertur, ratio nostra arguitur, quoe, peccati concupi- sanabile ? Nisi quia angelicum vulnus Deus non proe-
scentia seducia, a paradiso beatitudinis remota habet destinavit curare, hominis vero sanare proedeslï-
maledictiones terrenoe operalionis pro concupiscen- navit. Et quia angélus sui sceleris inventor fuit,
tia peccati: habet et dolores temporalium .curarum homo vero alterius fraude seductus. Item quanto
sublimior [Pelr. om. est hic et infra] est angélus in
quasi spinas et tribulos. Sic tamen dimittitur a pa-
radiso beatitudinis ut operetur terram, id est ut in -gloria, tanlo major in ruina. Homo vero quanto
est in natura, tanto facilior ad veniam.
corpore isto laboret et collocetsibi meritum redeundi fragilior VERS.20. — Et vocavit Adam nomen uxoris suoe
ad vitam beatam, quoe paradisi nomine significatur, .
manum ad arborem vitae et vi- Eva, eo quod mater esset cunctorum viventium. Eva
possitque porrigêre
vere in oeternum. Manus autem porrectio bene si- interpretatur vita, sive calaniitas, sive voe. Vita,
fuitnascendi, et ideo mater cunctorum di-
gnificat crucem, vel cruciatumpoenitentioe,per quem quiaorigocitur. Calamitas et voe, quia per proevaricationem
[Z., quam] vita oeterna recuperatur. Ait enim :
causa exstitit moriendi ; a cadendo enim calamitas
VERS.19. — Pulvis es, et in pulverem reverteris. nomen sumpsit. Alii autem dicunt : Ob hoc Eva
Quod alia translatio manifeslius ponit : Terra es, et vita et calamitas est appellata, quia soepemulier viro
in terram ibis. Primus homo ita conditus fuit ut, ma- causa salutis est, soepe calamitatis, et morlis, quod
nente illo, décédèrent temporà, ne cum temporibus est voe. Spiritaliter in hoc quod vita interpretatur,
ipsetransirel. Stabat enim momentis decurrenlibus, . significat Ecclesiam, quoemater vivorum, id est re-
quia nequaquam ad vitoe terminum per incremenla cte factorum vocatur, quibus contraria sunt pec-
tendebat. Ai ubi vitium conligit, mox offenso Crea- cata, quaenomine mortuorum significantur.'
tore coepit ire cum tempore, et ideo audivit : Terra VERS.21. — Fecit quoqueDominus Deus Adoe-et
es, et in terram ibis ; statu videlicet inmortalitatis uxori ejus tunicas pelliceas, et induit eos, et ait. Quid
amisso, cursus [Z., mox eum cursus, etc.] eum est quod eis tunicas pelliceas Contexit? Ut eos
mortalitatis absorbuit, et dum in juventute ad se- [Z., nisi ut eos] momies fuisse tasinuarèt.
ntant, a senio traheretur ad mortem, transeundo di- VERS.22. — Ecce Adam îfactus est quasi unus ex
dicit stando quid fuit. Cujus nos, quia de propagine nobis, sciens bonumet malum. Ait enim, quasi unus
nascimur, radicis amaritudinem quasi in virgulto ex nobis. Sic loquitur quasi esset Deus, quod perti-
retinemus; quia dum infanlia ad pueritiam, pueritia net ad irrisionem" insultanlis, vel deterrentis ad
ad adolescentiam, adolcscenlia ad juvenlutem, ju- exemplum limoris, ne quis [Z., om. quis] peccaret,
 145 COMMENT.IN GEN. ( 146
quia non solum ita faclus est ut fieri voluit, » sed A gnificatur [Z., significal], quod a carnalibus sensi-
nec illud quod factusfuerat,.conservavit. Bene dixit, bus abstracioe voluptates, qui h carnaliler viventes
quasi unus ex nobis, pluraliter propter Trinitatem, sunl ; quia sicut pelles abslrahuntur a corpore, ita
et illud : faciamus hominem,et reliqua. Sciens bo- pravoevoluptates a mente, et divinam legem conse-
num et malum, videlicet per experimentum, quod quuntur ; et dum convertuntur ad Deum per flam-
Deus nevit per sapientiam. Videtene forte sumat de meam frameam, id est per tribulationes temporales,
ligno viloe,et vivat in oeternum.Ideo notait sua pie- peccata sua cognoscendo et gemendo, et per cheru-
tate ut iterum sumeret de ligno vitoe, quia si inde bim , id est per pleniludinem scienlioe, quod esl
comederet, immortalis cum suo peccato lanquam charitas, perveniant ad arborem vitoe Christum, et
diabolus, ut aliqui votant, permaneret, et non redi- vivant in oeternum. Cherubim namque plenitudo
ret per poenitentiam. Unde putant quod nunquam scienlioeinterpretatur : framea versatilis, posila ad
de ligno vitoecomedisset, quia si edisset, inquiunt, cuslodiendam viam ligni vite, temporales poenoein-
non peccaret. Aliter. Votait Deusut sumeret, et per telliguntur. Nemo enim potest pervenire ad arbo-
poenitentiam recuperaret; et est ambigua locutio. rem vite, nisi per lias duas res, tolerantiam videlicet
Loquimur enim sic cum dicimus : Ideo moneo le ne molestiarum, et plenitudinem scienlioe, id est per
iterum facias quod fecisti, volenles enim ut faciat. B cliaritatem Dei et proximi. Plenitudo legis, inquit
Et iterum : Ideo moneo te ne sis bonus, votantes ini- Apostolus, est charitas (Rem. xm, 10).
que ut sit. Ideo moneo te ne desperes quod bonus CAPUT rv.
possis esse. Tali enim modo ait Apostolus : Ne forte VERS.1. — Adam verocognovit Evam, uxorem
det illis Deus poenitentiamad cognoscendamverilalem suam, quoeconcepit,el peperit Gain, et coetera. Cain
(II Tim. ii, 25), cum hoc utique cupiebat. interpretatur acquisiliosive possessio, unde etymolo-
VERS.23. — Emisit eum Dominus Deus de para- giam ipsius exprimens mater ait : Possedi hominem
diso voluplalis, ut operaretur terram, de qua sumptus per Deum. A nonnullis etiam lamenlatio dicitur, eo
est. Potest ergo videri [Pelr. fieri] ut propterea quod post interfectum Abel interfectus sit, et poe-
homo in labore hujus vitoe esset diniissus, ut ali- nam sui sceleris dederit.
quando manum porrigeret ad arborem vitoe. VERS.2. — Bursumquepeperit fratrem ejus Abel.
VERS.24. — Et ejecit Adam. Haud dubium quin Abel luctus inlerpretatur. Quo nomine significaba-
Dominus.Et habitare fecit ante paradisum voluptalis tur occidendus. Idem [Z., Ilem] et vanitas, sicut
cherubim,et flammeum gladium atque versaiilem ad aliqui votant, quia cito solutus est atque subtractus.
cuslodiendamviam lignivitoe.Non quod ipsum Adam, „ Hic notandum est quia duoe dicuntur civitates, dia-
quem ejecerat, Deus habilare fecerit contra paradi- boli videlicet atque Dei, quoeab inilio mundi, sicuti
sum voluptatis, sed quod illo ejecto ante fores para- hic ostenditur, construi coeperunt, sicut et duoe ge-
disi cherubim et flammeum gladium posuerit ad cu- nerationes, carnâlis scilicet et spiritalis. Unde régu-
stodiendum paradisum, ne quis possit intrare. Bene la Scripturarumest [Z., reguloeScripturarum dicunt]
cherubim, vel flammeum gladium atque versaiilem, duas generationes-malorum et bonorum [F., esse]
ad custodiendum posuit, id est per angelicum mi- nosse, sicut multa exempla constant. Natus igitur
nisterium igneam quamdam custodiam [Z., ignea Cain prior ex illis duobus generis humani -parenti-
quoedamcustodia], quoetamen congrue versatilisesse
'
bus pertinens ad diaboli civitatem, et ad carnalem
dicitur pro eo quod quandoque veniret tempus ut generationem, de qua per Salomonem dicitur : Ge-
eliam removeri potuisset, videlicet per adventum neralio quoepatri suo maledicil, et malri suoenon be-
illius qui suoe incarnationis mysterio iler nobis pa- nedicit, el -generatioquoe sibi munda videtur, et non
radisi aperuit. Coeterumante adventum ipsius omnes est Iotaa sordibus suis, etc. (Prov. xxx, 11) ; et in
moriui ad inferni claustra descendebant : quoniam Evangelio : Generatio viperarum (Malth. m, 7).' Et' :
[Z., omnes quanquam mundaeprobatoequevitoe fue- Requirentur omnia a generationeista. Et-muita alia.
rint, ad inferni cl. desc. Dubium vero non est quo- j) Posterior Abelpertinens ad .dvitatem Dei et ad spi-
niam, etc.] homo, qui per se cecidit, ad paradisum ritalem generattaflem. Unde Apostolus :,Non prius,
redire, nisi per Dominum, non potuit. Verumtamen, quod-spîriïaleest, sed quod animale, deinde quod spi-
sicut nonnullis videtur, potest intelligi quia Adam ritale (1 Cor. xv, 46). Quapropter unusquisque, quo-
ante paradisum posuit, ante paradisum eeïlocavit, niam ex damnata massa exoritur, primo sit necesse
scilicetpropter spempoenitentiavut aspiciens semper est ex Adam malus atque carnâlis. Quod si in Chri-
beatitudinis locum fortassis poeniteret, et per veram slum renascendo profecerit, postea erit bonus et
emendationem rediret ad beatam vitam, quam spiri- spiritalis. Sic in universo génère humano primum
taliter paradisum nominavit. Sed, heu ! proh dolor ! duoeistoecoeperuntnascendo et moriendo percurrere
notait, sèd in sua miseria peccator remansit. Porro civitates. Prior qui est natus, cives hujus soeculidé-
in hoc quod superius dicitur accepisse tunicam pelli- signât, unde et civitatem primus construxisse legi-
ceam, et modo sistitur anle paradisum, ubi positum tur. Posterior autennisto peregrinus in soeculo, el
esl cherubim, et framea ignea, allegorice hoc si- pertinens ad civitatem Dei, de qua Psalmisla : Gene-
» Sic uterque codex. b Locus mendosus in utroque codice.
 (47 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHI U&
ratio rectorum benedicetur (Psal. cxf, 12). Et : HoecA dividebat. Recte namque offerebat Deo, cui soli of-
est generalio quoerentiumDominum(Psal. xxm, 46) ; ferendum est, bonum pptis ex'hibendp; sed non recte
et his similia. Gratia proedestinalus , gralia ele- dividebat, non bona yoluntate faciendo, dans Deo
ctus, gratia peregrinus deorsum, gratia civès sursum. aliquid suum, sibi autem seipsum, quod omnes qui
VERS.3-5. — Faclum est autem post multos dies non Dei, sed suam seçtantes voluntatem façtant, id
ut offerret Cain de fructibus terroe munera Domino, est non recto corde, sed. pervergp viyentes. Vel
.et reliqua usque : non respexit Dominusad Cain, et quiâ fprtassis Cain meliora sibi reservabat, et dété-
ad munera ejus, iratusque esl Cain vehementer,et con- riora Deo tribuebat, et h.umana inyenlione
excogi-
cidit vultus ejus,. Unde scire potuit Cain quod fralris tata, ut putatur, et ideo non reçte diyi.débaf, Abel
munera suscepisset, et sua répudiasse!., nisi quia vera verp pplima Deo et naturaiia offerebat, et idep sa-
est illa Thepdotionis taterprelatio, qua dicit : Inflam- criGcium ipsius susçeptura est. Unde in Èyapgelio
mavit Dominus super Abel et super sacrificium ejus: singularjter jusius iuscribitur, quia videlicet tria
super Cain vero et sacrificium ejus non inflaminavil? maxima justitioe praeconia in eo esse leguntur : vir-
Unde creditur quia ignis missus est de coelo, qui ginitas, sacerdotiurn, et martyrium, in quibus Chri-
illud sacrificium suseepit, ut soepissimeviris sanctis slum praefiguravit. Nos etiam reçte offerimus, cum
offerentibusfactura legitur, sicut in dedicatione lem-. B bono studio bonum opus agimus, sed recte non di-
pli sub Salomone legimus, et quando Elias in monte yidimus, si habere discretionem in bonp ppere post-
Carmelo construxit altare. po.namus. Quia nisi discretio fuerit, quod putatur
'
VERS.6, 7. — Ait enim Dominus ad Cain : causa virtuiis, reatusestcriminis [Z., fit seal.'crim.l.
Quare iratus es? et reliqua. Hoc est, quare irasceris, Ail enim : Quiesce,pecçasti. Sed ad Je erit conversio
et invidioe.in fralrem livore iratum vultum dimit- ejus, subauditur; peccati, si poenilentiain.agere vo-
tis in terram? Nonne si bene egeris, reçipies , id est luéris [Z., nolueris], et tibi tribuere quod gessisli.
si pura mente obluleris sacrificium, reçipies, respi- Ex hoc quod ait, ad te erit conversioejus, potest in-
cierité Déo ad le et ad sacrificium tuum ? vel sicut in telligi ad ipsum hominem coiiversioriem esse debere
quibusdam codicibus invenilur : Nonne si bene fece- peccati, ul nulli alii quam sibi sciât tribuere quôd
ris, dimiketùr tibi omnedelictum? sive ul Theodotipn peccat. Hoc est enim salubris poenilehtioe médicina
ait : acceptumerit ? IIPCest : munus tuum suscipiam, et yeniae pélitic. Tune énira dcminabitùr quisque
sicut suscepi fralris tui. Quod si maie egeris, stalim peccato, si id sibi non differendoproeposuerit, sed
in foribus peccatum tuum aderil. Vel, sicut quidam poenitendo subjecerit.
codices habent ; illico peccatum ante veslibulum VERS.8. — El dixit Cain ad Abel fralrem suum :
uumsedebit. Scilicet intrantem et exeuntera te sera- »C Egrediamur foms. In dolo namque ei tacutus est et
per peccatum tuum ccmitabitur, et desinel Dominus non esl dominatus peccato suo. Cumque essenl. in
custodire introilum [Z., iritr. tuum] et exilum tuum. agio, consurrexitadversuseum, et inlerfecileum. Ecce !
Sed sùb te erit appetitus tuus, subauditur, si voluéris ; Qui primum hominem mortem docuit, ipse et istum
Et tu dominaberisillius. Acsi aperlius dixisset : Quia secundum occisionem. Denjquesi obtemperassel Deo
liberi arbitrii es, non habet peccatum super le do- quando audiyit, pecçasti, quiesce,yei sicut in nostra
minium, sed tu [Petr., non habes peccatum super do- translalionç legilur : Si bene egeris, reçipies; sin au-
minium, sed tu, etc.] super illud, et in tua potestate tem, in foribus peccatum tuum aderil, et lu domina-
esfsive compescere, sive concupiscêre illud. Verum- beris illius, adjutus a Domino non peccaret. In fo-
lamen moneo le ut non tibi [Z., lui] peccatum, sed tu ribus peccatum adest, cum in cogilalionibus puisât.;
peccaiodomtaeris.NamSepluagtataitairanstulerunt: Appetitus subler est, eique homo dominatur, si cor-
Nonne si recte offeras,non recteaulem dividas, peccà- dis nequilia inspecta cilius premitur, et priusquam
sli? Quiesce [Z. , quiescel a te conversio ejus], ad duritiam crescat, reluctanti menti subigatur.
ad te conversio ejus, el coetera. Sed mullo aliter Quod quia Çain facere contempsit, fratricidisim
[Z., allius] in Hebroeoest quam in his translalio- coniniisit.
nibus sensus. Itaque necessilate compellimurip singu- VERS.9, 10. — Dixilque ei Dominus : Vtii est Abel
lis diutius inimorari. Recte autem offertur sacrifi- frôler tuus? et reliqua. Non tanquam ignares, sed
cium, eum offerlur Deo vero, cui uni lantummodo lanquam jùdex, reum quem puhiâi, interrogat. Cui
sacrificandum est. Non autem récte dividitur, dum Gain ad cumulum damnationis suoe fàllaciter ac
non recte discèrnitur vel loca, vel lempora, vel res superbe respondit dicens : Nescio. Nunquid custos
ipsa quoe offerlur, vel qui offert, et cui offerlur. fralris mei sum? Dixitque Dominus : Quid est,
Recle offerunt Judoei Deum Palrein credendo; sed quod fecisti? Eccevox sanguinis fralris lui cla-
non recte dividunl Filium negando. Recle Velus Te- mât ad me de terra. Quoeriturquomodo sanguis Abel
stamentum offerunt recipiendo; sed non recle divi- clamât ad Deum? Clamai namque ad Deum, quia
dunt Novum respuendo. Sic quoque qui rapacilate, homicidii illius reatus in conspeclu justi judicis âp-
vel de qualibet re frâudulenter acquisila, opus elee- parebit.
masynàrum facit, rectum opus, facit, sed mala di- VERS,il, 12. -*- Nunc igitur malediclus eris super.,
scretione. Dalur propterea intelligi, Deum non re- terram, quoeaperuit os suum, etc. Terra in Adam
SDGxissein [Z., ad] munus Cain, quia hoc ipse mâle nialedictionem promeruil; sed Cain in peccato suo,
149 COMMENT.IN GEN 150
videlicet quià sciebat ipse damriàtionem proevarica-A A dianoe"consuetudinisponamus exemplum : lpquatur
tionîs primaè [Z., proprioe], et non limita originali inter verbera servusaddominum: Quiaincendidomum
peccato ffatricidii supërâddere scelus,"ideo majore tuam, et universam substantiam dissipàvi, inlerfice
maledictionèdignus habebatur. me;' dominusque respondeat : Non ut lu vis, mo- .
VERS.15,14. — Dixitque Cain ad Dominum: Ma- rieris, et finies mortem supplicio; verum longo tem-
jor est iniquilàs niea quam ut veniam merear. Ecce pore custodieris ad vitam, et tam infeliciier in hac
dësperando locuius est, quod est peccatum maxi- luce versaberis, ut quicuhque te occideril, benefi-
mum. Non enim est Confessusscelus suum, sed ad cium proestet occiso, dum de tani multis te liberet
desperalionis malum promit. Unde et subjunxit : cruciatibus. Secundum Sepluagiiita quidem editio-
Ecce! Ejicis me Iwdie à fade terroe,et a fade tua nemhicnobis sensusvidetur. Deeoaulem quodAquila
abscoildar,ei ero vagus et profugus.Vel sicut Septua- posuit, semptempliciler,et Symmachus, hebdomadas
ginta transtulerùnl : Gemensetlremensinierra.Omnis exsolvét,sive, septimus uldscetur, majorera nostro-
igitur qui inve'nerit me, occidel me. Ideo taliter se rum ista senteniia est quod putent in septima ge-
damhàvit, iil compendio raortis cruciatus evaderet néralione a Lamech interfectiim Cain. Adam quippe
présentes. geitait Caiii, Cain genuit Henoch, Henoch genuit
VERS.- 15. — Dixitque Dominus: Nequaquani ita "I Irat, etlratgenuit Malalehel,Malalehelgenuit Malhu-
fiel; sed omnisqui occiderilCain, septnplumpunielur.- sâlem, Mathusalem genuit Lamech, qui interfecit
Hic PritUrvaldé complexa quoestïp, qiiia aliâ trans- Càin, ut ipse postea confitetiir : Quia occxdivirum
latio ail, septem vindictas exsolveî. Sed ahtequam in vulnere meo, et juvenem in livore meo, et reliqua.
de quoestionedisseràmus, rectum'videtur ut editio- ; Et quidem de Cain, quod septima generatîone in-
nés tatérprelum singulprum digeràmus,-quibus fa- terfectus sit, et juxla aliam translalionera poenam
cilius sensus Scripttiroepossit intelligi. Porro Aquila sui sceleris dederit, nihil obscure arbitrer reman-
inlerprelâtus est : Et dixit ei Dominus : Propterea sisse. Alii de septem vindictis Cain varia suspican-
omnis, qui obcideril Cain, septéntpliciteruldscetur. tur. Et primum asserunt fuisse peccatum quod non
Syniïnachùs Vero : Propterea omnis qui occident recte divisent ; secundum, qùod inviderit fratri
Cain, hebdomadas[Z., Cain posl septemhebdomadas, sùo ; terliùm, quod dolose egerit dicens : Egredia-
aut, etc.] exsolveî,kilt, septimusvindieabitur.Septua- niur foras; quartum, quod interfecerit eum; quin-
gihla quippe [Z.,-quoque], ut dictum est, el Theo- tum, quod procaciter negaverit : Nescio. Sextum,
dotion : Et dixit Dominus: Non sic omnis qui occi- qùod seipsum damnaverit : Jlfajor est iniquitas mea,
deril Cain septem vindictas exsolvét. Jam tandem ad quam ul dimittar. Septimum, quod nec damnatus
elucidaiidâm quaestiohëm stylum vertamiis. Post- < C egerit poenitentiam secundum Ninivitas, et Eze-
quam enim Cain fratrém interfecit, interrogatus a chiain, regera Judoe, qui imniineiitem mortem la-
Domino ubi èsset, conlumeliose respondit : Ne- crymis dislulerunl. Et dicunt illud a clementissimo
scio,etc.-; quam bb rem maledictionèdamhalus est, Deo ideo usque ad septem generationes fuisse dila-
ut gemens, et trémens viveret super terram, noluit tiim, ul saltem malis ipsis et longoeviloe moerore
veniam deprecari"; sed peccatis péccata congemi- c'oinpulsus poenilehtiam ageret ut mererelur ab-
nans tànlum putavit nefas, cui a Domino non pos- solvi : et hune esse sensum, quem supra proestrinxi-
sit ignosci. Denique respondit ad Dominum: Major ntas, quod qiii interfecerit Cain, ab ingeuti eum
est iniquilàs mea quam ut veniam merear, id estt; poenaet omnibus suppliciis liberaret. Coeterumquod
plus peccavi quam ut merear absolvi. Ejieior, in-- noster interpres secundum Hebraicam veritatem
quit, hodiè a conspecttt tuo, et consciehtia sceleris> posuil, dicehs: Qui occiderilCain,sepiuplutnpunielur,
lueenripsâm ferre non sustinens, abscondar el. la- aliqui inieliigunt [Z., alii sunt qui inielligunt ita] ita :
tileni, eritque omnis qui invenerit me, occïdet me;; solet enim septenarius numerus soepissimein Scri-
dura ex treniore corporis et furia mentis agitalus5 pturis sanclis pro plenitudine cujuslibet rei poni.
eum se esse intelligeret qui mereatur interfici. Ve-- Ait ergo, sepluplum punielur, quasi dixisset : Gra-
rum Deus, nolehs eoril côiripendio mortis ltaire3 P:vissîma ultione puniendus erit ille qui te occiderit,
•
cruciatus, ftèc tradi poenâîqiia se ipse damnaverat,, qui neC lanlo danuiationis comminatione admo-
ait : Non sic, id est, non, ut tu oeslimas,morieris,,; nitus, a sanguinis effusionevoluit raanus cohibere.
et mortem pro rèmediô âccipies. Verum vives us-- Itaque terrorem inlulit Dominus, ne quis homici-
que ad septimam generationem, et conscienlioetuoe e dimn perpelraret. Ecce, quantum ad hisloriae su--
igné lorqueberis, ita ut qui te occiderit secundum 1 perficiempertinet, ne longius sermo procédât, super
dupliceminlelligentiam , aut in septima genera- hoc enucleatum fore sufficiat.Verumtamèn ne mo- '
lione, aùt a magno te liberet criiciatu ; non quod dum libelli excedere videremur, ad allegoriéam in-
ipse qui percusserit Cain, septefli ultionibus subji- telligenliam apostropham facere distulimus. At vero
ciendus sit; sed quod septemjvindictas, cjuoe in
si plenius irppice discere volueris, quid duorura fi-
Cain fàn'to tempore conCurrérunt, solvat in inler-
fecto', bccidens eum qui vite fûerat dereliclus ad,j liorura naiivitas; quidye Cain Abelque significent,
" jam soepeproefaliviri çoelerorumquetegmine sublato
poenam. '.
Ut àiitém quod dicimus manifestius fiât, quoti- i- doctorum percurre libellos.Nos igitur, ut coepimus,
 154 ANGELOMILUXOVTENSISMONACHI 152
nislorioevêla, Deminp favente, pandamus. Ait enim A virum in vulnus meum, et adolescentulumin livore
legislator Moyses: meo, et reliqua. Tradunt enim Hebroeiquod Lamech
Posuitque Dominus Cain signum [Z., in si- occiderit Cain, et hoc confitetur uxoribus. Fuit, in-
gnum], et reliqua. Varie quippe de hoc signo He- quiunt, Lamech vir sagittarius et gnarus venandi ;
braei et nonnulli fidelium suspicantur; sed quale sed lengp senip loesuscaligabant oculi ejus, et clare
posuerit, ne occideretur, Scriptura innuit, vide- videre non poterat. Habebat quidem proeductorem
licet ut semper tremens et gemens, vagus et pro- adolescentulum, qui ei ducatum proebebat.Quadam
fugus viveret, nec auderet [Z., audiret] eum us- namque die pergens in silvam, ut feras venatu cape-
piain orbis terrarum sedes habere quietas. Et for- ret,proeibat [Z., proeibat ei] puer, viam prsebens.
tassis idcirco civitatem condidit, in qua salvari Cumquesaltum peragrarent, aspexit adolescensCain
possit. a longe, et discernere non valens, putavit bestîam
VERS.16. — EgressusqueCain a fade Domini, hà- [Z., eum putavit esse besliam], et ait ad Lamech :
bitavilin terra profugus ad orientaient plagam Eden. Video, inquit, bestiam. Dixitque Lamech : Da mihi
Sepluaginta transtulerunt, habilavit in terra Naid, arcum, et dirige manus illuc, et sagiltam, ut jaciam.
Quod Septuaginla Naid transtulerunt, in Hebraeonon Quibus directis jecit et percussit jaculo Cain. Et
dicitur. Nonest igitur terraNaid, ut vulgusnostrorum B sentiens quod percussisset cerpus, coepit palpare
putat, sed expletur sententia Dei, quod hue atque quid esset qued telp peremerat. Quu palpato intel-
illnc vagus et profugus oberravit. Unde Naid inter- lexit quod Cain oçcidisset. Tune furore permotus
pretatur instabilis, et fluctuons, ac sedes incertoe,vel vertit arcum, et eo percussit puerum. Et hoc est
commotio. quod ait uxoribus suis : Octidi virum, id est Cain,
VERS.17. — Cognovit autem Cain uxorem suam, in vulnusmeum, et adolescentulumin livoremeo.
et peperit Henoch. Aliqui dicunt in hoc quod dicit, VERS.24. — Septuplum.ultio dabitur de Cain ; de
cognovit uxorem suam, significare quod [Z., ut si- Lamechvero sepluagies sepiies. Sed nos simpliciter
gnificaret quod] vindicla desiueret, si uxorem non virum et adolescentulum ipsum Cain intelligimus;
accepisset.Ei oedificavitcivitatem, vocavitquenomen virum propter oetatemet fprtitudinem naluroe; ado-
ejus ex nomine filii sui Henoch. Henoch dedicatio lescentulum propler slullitiam et lasciviaminstabili-
interpretatur. In ipsius enim nomine civitatem po- latis. Verumtamen Lamech spiritaliter Christum in-
stea oedificavitCain. Hic prunus civitatem censtru- terpretatur, qui eccidit Cain., idestiliabelum. Qup
xisse descrîbitur, ut aperle menslraretur quia ipse occisp suis uxoribus, hoc est duabus Ecclesiis, an-
in terra fundamentum posuit, qui a soliditate aeler- nuntiat, quibus imperat, ut suum sermonem auscul-
noe.patrioe alienus fuit. Peregrinus quippe a sum- Q tent. Unde quodam modo dicit occidisse se virum ,
mis, fundamentum in iraisposuit, qui stationera tor- quem propter fortitudinem diabolum nuncupat. In
dis in terrena delectatione collocavit.Unde in stirpe vulnus suum, scilicet morte sua-; et adolescentulum
ejus Henoch, qui dedicatio interpretatur, primus ipsum ait propler lasciviam et aeternitalem.In livore
nascitur ; in electorum vero progenie Henoch septi- suo, hoc est npn [Z., om. non] sine dolore. Sed re-
mus fuisse memeratur. Quia videlicet reprebi in hac quirendum est quid est quod legitur dixisse Lamech
vita, quoe ante est, semetipses oedificandodedicant. cum occideretCain : Septuplumde Caiti uldscetur, de
Electi vero oedificatienissuoe dedicationeni in fine Lamech autem sepluagies sepiies? Quia homicidii
[P«lr,, finem]temporis, id est in seplimo exspectant. peccatum septima generatione diluvio vindicalum
Hinc est quod Paulp attestante Abraham in catulis esse legilur, ideodiclum est. Seu, ut Judoeitradunt,
habilavit, quia habentem fundamenta civitatem, septuaginla seplem animoe ex Lamech progeniioe
quam super nos [Z., supernus] arlifex construit, ex- reperloesunt in diluvic et deleloesunt. Et in hec nu-
speclabat. méro de Lamechfaciam esse vindictam dicunl quod
VERS.18-22. — Porro Henoch genuit Irai, et re- genus ipsius usque ad cataçlysmum perseveraverit.
liqua usque : el Mathusalemgenuit Lamech, qui acce- Adullerii vero scelus, quod Lamech primus cmnium
pit uxores duas, nomen uni Ada, et nomen alteri p in duabus commisit uxoribus, non nisi sanguine
Sella. Lamech quippe inlerpretatur percutiens. Ipse Christi expiandumesse, qui septuagesima et septima
percussit et interfecit Cain. Et ipse primus adulte- generatione venit in mundum, secundum Evangelium
riura commisit, eo quod se in duabus uxoribus di- Lucoe,qui tulit peccatum mundi, qui lavit amictum
visit. Hic notandum est quod in progenie Seth nulla suum in sanguine uvae, et tercular calcavit splus.
ibi progenita femina nominatim exprimilur, nisi VERS.25. — Cognovitautem Adam uxoremsuam,
tantum in progenie Cain conimemoralur; per qued quoe concepit filium, vocavitque nomen ejus Seth.
significatur terrenam civitatem, qua [Z., quoe]Cain Seth inlerpretatur resurrectio,seu posilio.Resurreclio,
cepit [Petr., concepit], usque sui in finem carnales eo quod ppst fratris interfectienemnatus sit, quasi
habituram génerationes, quoemarium ac feminarum resurrectienem fratris ex mertuis suscitaret. Positio
eum Deus pro Abel. Unde et dici-
conjunctione provèniunt [Z.,quoe permarilorum ac vero, quia posuit
feminarum conjunctionesperveniunt]. Unde ad tesii- tur : Suscilavit mihi Deus semen aliud pro Abel,
monium Sella umbra ejus interpretatur. quem occiditCain. V.elsicut Aquila transtulit : Po-
VERS.23. —El ait Lamech uxoribus suis : Occidi suit mihi Deus semenalterum pro Abel. Spiritaliter,
 1*3 COMMENT.IN GEN. 154
ut quidam voiunt, per Adam et uxprem ejus Chri- A Christus noluil, nullus posset, ides t non mori. Henoch
stus et Synagpga significatur. Unde natus est filius, genuit Mathusalam, et facti sunt omnes dies Mathu-
id est populus gentium in fide. Qui recte Seth nomi- saloenongenti sexaginta novem anni, et mortuus est.
natur, id est positus in veritate. Quod autem dicit : Hic oriturquoestio famosa, et disputattone mullorum
Aemenaliud pro Abel, significat bonos Novi Testa- ecclesiastiçorum venlilata, quod juxta diligentem
menti pro patriarchis, et prophetis, et martyribus, supputalionem quatuordecim annos post diluvium
qui occisi sunt a mala parte populi Judoeorum. Mo- Malhusala vixisse referatur. Etenim cum esset Ma-
raliler vero per Adam et uxorem suam sanctus quis- thusala annorum centum sexaginta! septem, genuit
que et caro demonstratur ; per filium sensus perfe- Lamech. Rursum Lamech, cum esset annorum cen-
ctus ; per semenaliud pro Abel boni sensus pro bonis tum octuaginta oclo, genuit Noe, et fiunt simul usque
intelliguntur. ad diem nativitatis Noe anni vite Mathusaloetrecenli
VERS.26. — Sed et.Seth natus est filius et vocavit quinquaginta quinque. Sexcentesimo anno autem
nomen ejus Enos [Z., quem vocavit EMOS].Quempdo vite Noe diluvium factum est, ac per hoc habita
Adam homo interpretatur, ita et Enos juX{a He- supputatione per partes, nongentesimo quinquage-
Droeae linguae veritatem homo vel vir dicitur. Et con- simo quinto anno Mathusaloe diluvium fuisse con-
B
grue hoc vocabulum habuit. De eo enim scriptum vincatur. Cum autem supra nongentis sexaginta no-
est : Iste coepit invocare nomen Domini; vel, sicut vem annis vixisse dictas sit, nulli dubium est qua-
quidam transtulerunt: Tune inilium fuit invocandi tuordecim annis vixisse post diluvium, sicut ta Sep-
nomenDomini. Licet plerique Hebroeorum arbitren- tuaginla invenitur. Et quomodo verum est quod octo
tur quod tune primum in nomine Demini et in si- tantum animoein arca salvoefactoesunt ? Restât ergo
.nilitudine ejus fabricata sint idcla. Aliqui [Z., alii] ut, quomodo in plerisque, ita et in hoc sit error in nu-
vero vêtant quod idep dictum sit ec qupd unum de méro. Siquidem ta Hebroeiset in Samaritanis libris,
decem nominibus Domini, quo apud Hebroeosvoca- ut beatus Hieronymus scribit, ita scriptum est : Et
tur, primum Enos reperisset, quod est HEL. Allego- vixit Malhusala centum octuaginta septem annis, et
rice [Z., Verumtamen allegorice] successores populi genuit Lamech ; et vixit Mathusala, postquam genuit
Christiani significantur, qui nome» Domini invocant Lamech, seplingentos octuaginta duos annos, et ge-
quod est Deus. nuit filios et filias ; et fuerunt omnesdies Mathusaloe,
CAPUT V. at noster interpres translulit, anni nongenli sexaginta
novem, et morluus est. Et vixit Lamech centum oc-
VERS.1-4. — Hic est liber generationis Adam, in „ tuagintaduos annos el genuit Noe. A die ergo nati-
die qua creavit Deus hominem; ad similitudinem Dei vitatis Mathusaloe usque ad diem prius Nue sunt
fecit illum, et reliqua usque : et vocavit nomen anni trecenti sexaginta novem. His adde sexcentes
eorum Adam in die qua creati sunt. Bene ait, et vo- Npe, quia in sexcentesimp annp vitoe ejus diluvium
cavit nomina eorum Adam, id est, homo. Hominis au- factum est : atque ita fit ut nongentesimo sexage-
tem nomen tam viro quam feminoeconvenit. simp nono anno viloesuoe Mathusala mortuus est,
VERS.5-7. — Et factum est omne lempus quod et anno quo coepit esse diluvium. Unde Mathusala
eixit Adam, nongenli triginta anni, et mortuus est, interpretatur, niQriuus esl. Quomodo enim eum cum
Juxta Iropologiam,ut nonnulli interpretantur, anni pâtre translatum fuisse, et diluvium proeterisse pu-
Adoenongenti triginta, 1res leges, vel fidem, spem et taverunt [Z., putabant]? Ob hoc signanler transfer-
charitalein, vel tempus oetatis Ghristi significant. tur mortuus est ut ostenderetur non vixisse eum
VERS.8, 9-21. — VixitqueSethnongentorum duo- ppst diluvium, sed in eedem cataclysme, ut in que-
decim annorum, et mortuus est. Vixit quoque Enos dam vplumine reperi, fuisse defunctum. Seli enim,
qui [Z., postquam] genuit [Cainan, nongentorum Scriptura testante (/ Petr. m, 20), oclo homines
quinque annorum, et mortuus esl."Cainan lamentatio diluvium in arca evaserunt. Sed qui quatuordecim
vel possessioeorum dicitur. Sicut enim Cain posses- D annis eum vixisse referunt post diluvium, magis ad
sio, ita derivativum nomen, quod est Cainan facit spiritalem intelligentiam tendunt, videlicet super
possessioeorum [Z., derivatum est nomen, quod Cai- Christo interpretantur ; quoniam ipse est solus cu-
nan facit, possessio eorum], ' Sed in hoc quod anni jus vita nullam sentit aelatem. In majoribus quoque
filiorum Adam decrescunt, significabat quod mi- [F.leg. quippe] suis diluvium Noesensisse [Z., non
nuendi essent anni generis humani post se. Se- sensisse] videtur.
quitur : VERS.28-30. — Vixit autem Lamech centum oc-
VERS.21-27.— Porro Henoch genuit Mathusalam, toginla duobus annis, el genuit filium, vocavitque
et ambulavit cum Deo (subauditur in conversalione) nomen ejus Noe dicens : Isle consolabitur nos, et
et non apparuit, quia tulit eumDeus. Henoch [Z.,Porro reliqua. Vel sicut alioui transtulerunt : Iste requies-
Henoch]dedicatio interpretatur, sicut superius osten- cere nos faciet ab omnibus operibus nostris. Unde
diraus. Sed quoerendum est quare tanlopere serva- Noe consolaliovel requies interpretatur. Consolalio,
lusest,a morte? nisi ut ostenderelur quid omnes ho- quia homines consolati sunt in 'diebus ejus, dum a
mines potaisssent si non peccassent. Atlamen mori- peccato exstincli sunt in diluvio. Requies vero pro
turuserit, ut debitum solvat humanoenaturoe.et quod eo quod sub illo omnia rétro opéra quieverint pei
 155 ANGELOMILUXOVIËNSISMONACHI A^t
diluvium, sive quia requiem ta arca proestilit aninîan- Atia]. Sed utitur Scriptura sacra usitàtis notas vernis
tibus. intelligentibus, ul coaptet se nostroe paryitaii, qua-
CAPUT VI. tenus ex cognilis incognita cognoscahius.
VERS.2. — Videniesfilii Dei filias hominum quod VERS.9-12.— Hoe'generoiionesNve: Noe vir ju-
essent pulchroe,et reliqua. Filios Dei filios Seth, et slus atque perfectus itl generulionibussuis. Si nullus
filios homtauhi progeniem Cain dicit. Séd postquam sine peccato, quoniédo aliquisperfectus esse potest?
filii Seth, concupiscentia victi, ex filiabus Cain se- Perfecti aliqui dicuiitur, non sicut perficiendi sunt,
mine indiguissiriioconmibia junxerunt, ex lali con- siCut in illa immortalilaie qua oequabunturange-
junctlohe homines immerisi corpore, viribus super- lis Dei, séd siCut êssë possunt in hac peregrina-
bi, moribus inconditi, quos Scriptura Giganles vo- lione perfecti. Unde signaiiter âdditum est in gene-
cat, procreati sunt. Displicuit Deo, et abbreviavit ratione sua, ut ostenderet non juxta justiliam con-
illis lempus vitoe. Gigânfes enim vocanl Groecijuxta simimalam, sed juxta gënerationïs suoe justitiani
sèrmonis elymoiogiam fabulose quasi têrrigehas, id eum fuisse jusllim. Et hoc est quod ta Hebroeodici-
est terra genitos, eo quod immeiisa mole, et similes tur : Noe vir jùsius, perfectuserat in generulionibus
sibi lerra genuerit ; ge enim terra dicitur. Falso suis, cwn Deo ambnlabat, hoc est illius vesligia se-
opinantur, qui putain proe^aricalores angelos cura B quebaliir.
filiabus hominum ante diluvium concubuissë, et VERS. 15.—Dixitque Dominus ad Noe! Finis
exinde natos giganles, id est nimirum grandes et universoecarnis venit coràm me. Universoeenim'cnr-
fortes vires de quibus terra compléta est. nis sïgnificatur omnium mPrlâlium, prâeter illos
VERS.3. — Dixilqtie Deus : Non pemïanebil Spi- qui in arca salvandi erânt. Illi igilurquasi sémjna-
ritus meus in homine in oeternum, quia caro est, et rium secundoe originis servati sunt. Sequilur : Et
reliqua. In Hebroeoscriptum esl : Nonjudicabil Spi- disperdanï eos cum terra. Qiioinodocum lerra, cura
ritus meushominesislosin sempiternumquoniamcaro lerra postea remansit? Tradunt enim doctores terroe
sunl. Spiritus enim iram in hoC loco significat, et vigorem et fecunditatem longe inferiorem esse post
caro frâgiliiatem humaiioe naiiiroe, quasi dixisset : diluvium quam .âfttè, et idcirco hominibus carnem
Quia fragilis est in hominibus côndiiio, non ëos ad ederé lîcentiam essé datam, et ante eliam diluvium
oelernosservabo cruciatus [Z., oelernumservabo cru- fructibus terroesolummodovictilasse.
ciatura], sed hic illis restituam quod merentur. Ergo VERS.14. — Fac libi urçqm de lignis loevigatis.
ira non severilalem, ul fréquenter in nostris libris Ligna loevigala,forlia et insolubilia, de quibus alia
legitur, significat ; sed clementiam Dei soiiat, dum translatif dicit quadrala, ut arca nec ve'nloruravi
peccator hic pro suo scelere visitatur. Unde et ira- nec aquarum inundatione solveretur. El bilumine
lus Deus loquitur ad quosdam : Non visilabo filias faciès intrinsecuset exlrinsecus. Bitumen est ferven-
eorum, cum ftierinl fornicatoe,èlsponsas êôruin, cum lissimum et inviolatissimumgluten, cujus esl virius
aduheraverinl (Ose. H, 14). Et in alio loco: Visilabo' ut ligna ex eo linita nec vermibus exedi, nec solis
in virgainiqnilales eorum, et in flagellis peccata eo- ardore, vel ventorura flalibus, vel aquarum possint
rum; misericordiam autem meam non auferam ab eis inuiidalionibus dissolvi.
(Psal. LXXXVIII, 33). Porro ne viderelur in eo esse VERS.15.-—Trecenlorumçubilorum erit longiludo
crudelis, quod peccantibus locum poeniteiiiioenon arcoe; quinquaginta çubilorum laliludo el triginta CH-
dedisset, adjecil, erunlque dies illius centum viginti bitorumaltitudo illius. Qualem ergo arcoespeciem vel
annorum, hoc est habebunl centum viginti annos ad formam debemus inlelligere?Ul videtur, quatuor an-
agendani poenilentiam. Sed quiâ genus humanum guliseam eximo assUrgentem,el eisdem paidaiim us-
illius temporis ageré poenitentiam conlempsit, no- que ad sinum in angustum altractis, in spatiumunius
tai Deus lempus exspeclarë. deçrelum, sed viginti cubilifuissecollectam.-Sic enim dicitur,quia in fun-
annorum spatiis ampuialis, anno centesimo induxit damentis irecenli cubili, in longitudine quinquaginta
diluvium. Potest etiam spiritus anima intelligi, et sint, et in allitudine liiginla, serlcollecta in çacunien
'
ideo quod ait : iVonpermanebil spiritus meus in ho- angustum, itautcubilum sit lpngitudiniset laiitudinis.
mine in oeternum,laie est quasi dixisset: Non per-, El vere nulla poluit tam conveniens et congrua arcoe
'
manebil anima in carne in oeternum,quia homo non species dari, quam ulsumino velut e tecto quodam
spiritalis, sed carnâlis est. Sequilur : angusto çulmen defenderet inibrium ruinas, el iina in
VERS.5-8. — Vidensautem Deus quod mnlla ma- aquisquadrala slabilitate consistens nec inipulsu ven-
litia hominum esset'in terra, et coeteransquequo ait : torum, nec impetu fluctuum, nec inquieiudine ahi-
Poenituit eum quod hominemfedsset in terra, et re- maliuin quoeintrinsecus erant, aut inclinari possit
liqua. Quoerilur quid esl qupd de Deo dicitur poeni- aut piergi.
luisse eum hominem fecisse.. Et iterum, tactus do- VERS.16. — Çoenqculaet Iristega faciès in ea, Quod
lore cordis intrinsecus? Nunquid in Deumpoenilenlia alia iranslalio, videlicet bicamerata in inferipribus,.
aut dolor cordis çadere potest.? Sed sciendum est tricamergia in superioribus dicit;.ita ut quinque ha-
quia Deus non de fado.suo poenilet aut dolet, sicut bilationuni distinctiones in ea esse adyeriâmus : in-,
dolet homo, cui est de omnibus rébus omninp tara feripra ejus loca stercoribus et spurclliis esse depu-
fixa sententiâ quam cerla proesentia [F. proesçien- tata, ne animalia, el proecipuehomines, fimi fefore
 157 COMMENT.IN GEN. 158
vexorentur. Huicautem superier et cenligua caméra iV.eorum ferre poluerit? Tradunt enim Hebroei quod
ccnservandispabulis animalium depularetur. In hos Moyses, ut de illo Scriptura dicit, omni sapientia
érgo'usus inferiores partes, quoebicameratoedicun- iEgyptiorum eruditus fuit, et secundum artem geo-
tur, traduht fuisse dislinclas. Superiores vero par- metricam, in qua proecipueJEgyplii callent, cubilo-.
tes, quoetricameratoedicuntur,ad habitaculumprimo rum numéro in liée loco posuerit. Asserunt enim
bestiis vel.animalibiis immitioribus vel serpenlibus' eubitum geometricumtantum valere quantum nostra
deputatas'ëssè. Ab his vero congruain superioribus cubita sex valent. Lege Origenem super bac re
loca mitioribus animantibus stabula fuisse. Supra contra Apellem dispulanlem. Denique quod refert
omnia vero in excelsohominibus sedem locatam, ut Scriptura,. ingressa fuisse animalia omnia arcam,
pote sicut honore et sapientia antecellit, ita et loco non Noe colligente, sed jubente Domino actum est,
cunctis proecellereanimalibus; et sic quinque man- et ejus nutu coacta sponte proefiniio numéro venie-
siones in ea esse intelliguntur. Prima slercorina, bant ad arcam. . ;
secunda apothecaria, lerlia feris animantibus, quarla Sed quoerunt aliqui quid de piscibus vel alitibus
mansuetis, quinta hominibus. Fenesïram in arca fa- [Z., altilibus], quae in aquis vel super aquas vivere
ciès,et in cubiloconsummabissummilalemejus. Fene- possunt, intelligendum sit ? vel si ciniphes minutis-
slra ideo in consummilaie [Z., summitate] arcoefieri *»simi et muscoe,mures et stelliones, et coeteratalia
jubelur, ut haberet unde emitlere potuissèt aves ad in arcam introducta fuissent*?et utrum amplior eo-
explorandam lerroe sicciiatem. Oslium aulem arcoe rum minières fuerit quam qui est definitus, et ubi
ponesex latere deorsum.Tradunt enim eliam oslium fuissent [Z., si ibi fuissent] ? Sed admonendi sunt,
quod ex latere'factum dicitur, eo loco fuisse, ut in- quos hoec movent, sic accipiendumquia diclum est,.
feriora, quoedixit bicamerala, infra se haberet, et qui et repunt super terram, et necesse non fuerit con-
quoe dixil tricamerala superiora a loco ostii appel- servait in arca quoepossunt [Z., splent] in aquis vi-
lata sunt. Et inde ingressa ahimalia per sua quoeque vere, non solum mersa, sicut pisces, verum etiam
loca secundum quoesupra,diximus, coiigrua discre- supernalanlia, sicut muiloealites. Deinde cum dici-
lioiie divisa sunt. tur, masculus el feminaerunt, profeçtq intelligitur
Sed forte' quaërit aliquis si habet aliquod sacra- ad reparandum diei. Ac per hoc nec illa necesse fue-
mentum mensura istius arcoe? Habet igitur myste- rat ibi esse quoepossunt, sine conçubilu, de quibus-
rium perfectum corporisChristi. Sexies enim trecenli que rébus vel rerum corruplîonibusnasci. Vel si fue-
habenl infra se quinquaginta et decies triginia. Sic runt, sicut in domibus consueverunt esse, sine ullo
quippe humanum corpus, si jaceniem metieris ho- _ numéro definitoesse poluisse. Aul si niysterium sa-
minem, sexieshabet longitudolalitudinem, et decies cralissimum quod agebatur, et tante, rei figura etiam
altiludinem. Nam longitudojacenlis hominis a ver- veritate faciliter [Uterq. cod., faccialiter] non posset
lice usque ad vestigia metienda est, et lalitudo a la - impieri, nisi ut omnia ibi cerlo illo numéro essent
1ère usque in laius,*t aliiiudo a dorso ad venlrem. quoevivere in aquis, illius natura proliibenle, non
Quoefigura apte Christo convenit propler longanimi- possunt ; non fuit illius hominis cura ista, vel illo-
tatem omnia sufferentis fidei, et.ampliludinem cha- rum hominum, sed divina. Non enim ea Noe capiens
ritalis, et sublimitalem spei oeternoe.Sequilur : iritromittebat, sed venientia et intrantia permitlèbat.
VERS.19. — Ex omnibusanimantibusmundis toile Ea porro quoesic habent sexum ut non habeant fe-
septena et septenain arca, de immundisvero duo el tuni, sicul muli et muloe,niirum si fuerunt [Z., fue-
duo, masculumet feminam. Sed et de volalilibuscoeli rint] ibi, ac non polius parentes eorum ibi fuisse
septena el septena,masculumet feminam, ul salvelur suffecerii,equinum videlicet atque asininum genus,
semensuper terram. Quid sibi vult, duo et duo, se- et si qua alias sunt, quoecominixtionediversi generis
ptena et septena? Au quatuor ex immundis , et qua- genus aliquod gignunt. Sed et hoc ad mysleriuin
tuordecim ex mundisanimalibusintelligere debemus perlibebat. Habet enim et hoc genus masculum et
introducta fuisse? Minime.Non duo et duo propter feminam. Quid enim de pace, et unde se invicem
quatuor, sed propler masculum et feminam. Nam v non debellarent divisi generis animanlia, sèhiiendum
de immundistanlummodo duo, et de mundis solum- est ? Sicut enim Dei nutu adducebantur in arcam,
modo septem. Ideo immunda pari numéro posuit, ita et' Dei nutu conservabantur in arca. Seu enim
munda vero impari, ut haberet unde hostias Deo de secundum gênera sua mansiunculis dividebantur,
mundis immolaret. Et bene pluriora fuerunt munda aul sejuncti [Z., si junclini] manerent, Dei tamën
quam immundapropter futurum usura humano ge- potentia gubernabantur. Lege librum beati Augu- •
neri, qui ex mundis debebatur hominibus, ul plu- stini quintum décimum de CivitateDei de arca di-
riora essent quoeprodessenl quam quoenoeerehl. De sertum.
quibusque animantibus diclum est, in quibus eral Soientetiam nonnulli quoestiônemfacere quomodo
• spiritus vitoe.Non sohnn de hominibus, sëd etiam de leones et aquiloe,et coetera-hujusmodiquoecarnibus
coeterisomnibus qui vilali aura véscuntur. Notan- vivere consueverunt, in arca pasci potuerint? Forte,
dum est quod movere solet quosdam utrum tanta ut doclores ôpinaiilur, et alia animalia proele. nu-
capadtate arca describitur, ul esse animalia tanta merum definilum propler aliorum escam in arcjm
et lot cura mansiunculisconvenieiiliumsibi et escis fuerunt intromissa, vel aliqua cibaria proeter earries
 159 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 180
a viro sapienti, vel Deo demenstrante, quoetalium A et redeunles. Dum dicitur : Reversoe sunl aquoe de
qupque animantium escis convenirent, quod magis lerra eunleset redeunles,videtur, juxta litteram, quia
credibile est. Nam scimus multa animalia, quibus omnes fluviorumac rivorum decursus per occultas
caro cibus est, etiam pomis vesci [Z., et poma vesci]. terroevenâs ad malricem abyssi redeunt, juxta illud
Quid [Z., Quid vero] depotu animalium senliendum, Salomonis : Ad locumunde exeunt flumina, revertun-
de quo nihil dicit Scriptura? Sunt quidam.qui putant tur, ut iterum fluant (Eccle. i, 7).
unius diei escam in arca vel potum in multos pro- VERS.6. — Posl quadraginla dies aperuit Noe fe-
desse dies illatum animantibus, vel forsitanad totum nestram, et emisit corvum, qui egrediebatur et non
annum quod verius esse potest. Sed dimiltamus in- reverlebalur.In Hebroeoscriptum est exiens et rever-
certas conjecturas, et cencedamus divinoepotentioe tens, donecsiccarentnr aquoe de terra. Sed ideo, ut
'e crealuris suis facere quod voluerit [Pelr., voluit]. nostra translatio innuit, non est reversus, quia aut
ab aquis esl absorptus et interemptus, aut aliquo
CAPUT VII. cadaveresupernatante est illectus, el desuper sedere
VERS.1-19. — Et inclusil eum Dominus deforis. esl delectatus, qued columba naturaliter refugit, de
Quomodoenim posleaquam clausum est, ut [Z., et] qua dicitur : quoecum non invenissetubi requiesceret
nullus heminum extra arcam fuit, imbituminari ex- ;B pes ejus, reversa est ad eum in arcam. Vernmtamen
trinsecus oslium poluit ? Hoc enim sine dubio divi- requirendum est cur quadragenario numéro pluvia
num opus fuit, ne ingrederentur aquoeper adilum, inundabat, et iterum post quadraginla dies dicitur
quem humana non munierat manus. Sequitur : Noe fenestram arcoe aperuisse ? Quadragenarius
. VERS,20. — Quindecim cubitis allior fuit aqua enim isle spiritaliter tribulalionem poenitentioe
super montesquos operuerat. Quoeritur, si aqua tran- oslendit. Quod vero post quadraginta dies fenestram
scendit quindecim cubitis, altitude [Z., cubitis, cujus aperuit, significat jejunio coelum reserari. Ideo
altitudo] hune aerem turbulentum, ut fertur, tran- Moyses et Elias, etiam et ipse Salvator, jejunia con-
scendit, ubi dicitur nec nubes videri, nec ventus secravit, lanquam tribus temporibus necessaria aille
[Z., dicuntur nubes videri, nec ventus, etc.] senliri, legem, sub lege, sub gralia. Sequitur :
sicut de Olympe epinantur? Sed sciendum est, si VERS.11 — At illa venitad euni ad vespëram por-
lerra spatium illius tranquilli oetherisinvadere petuit, tans ramum olivoe,et reliqua. Quare ramum olivoe
cur et non aqua Crescendo illum montem et aerem portât, nisi quia typum Spiritus sancti adumbrahat?
etiam transcendere potuit ? Sunt tamen quidam qui QuoecolumbaSpiritus sancii, expulso alite teterrimo,
putant nec terroe inoequalitatem [Z., oequalitatem] ad Noe post diluvium, quasi ad Christum post bapli-
lalem esse, nec montium altitudinem tantam ante' " smum devolat, et ramos refeclionisac limitais pacem
diluviumesse sicut nunc est. orbi annuntiat. Sed antequam descriplio hujus arcoe
VERS.21. — Consumplaque esl omnis caro quoe ad calcem perveniat, notandum est : si Deus omnia
movebatur-superterram, et in quibusspiraculum vitoe fecerat bona, etiam et valde bona, quid est quod
est in terra, mortua sunt. Si enim ita est, quid dicen- mundaet immunda nominanlurin ea animalia ? Nun-
dum de animalibus quorum natura nec semper in quid immundum bonum potest esse? Sed sciendum
aridis, nec semper in humidis vivere potest, sicut est quia etiam quod immundum dicitur, in sua natura-
sunt lutri et vituli marini ; et multa avium gênera bonumest. Ad comparationemigitur alterius naturae
ta aquis victum requirunt, sed in arduis dormirait, melioris, quasi immundum putatur. Denique bos est
nutriuntur et requiescunt? Dicendumest quia potuit melior leone, videlicet quia magis ejus natura con-
virtus divina ulramque eorum naturam, donec dilu- venit hominis necessitati subvenire, propter quem
vium transiret, temperare ; ut aut in humido tan- omnia creata sunt animalia, de quo etiam subditur :
tum, aut in arido vivere possent. Nisi forte extra Et ut terror vester,et tremorsit super cuncta animan-
arcain in aliqua ejus parte loca illis proeparata es- tia terroe. Ideo homo terrore coeteris animantibus
sent unde et in aquis vivere et in aridis requiescere n proepositusest, ut esset in solalium vindicte trans-
poluissent. acte, et ne pauci hemines a pluribus cpprimerentur
CAPUTVID. bestiis, et ut scirenl se irralienabilibus dominari
VERS.12. — Recordalus autem Dominus Noe, ad- debere, non rationabilibus. Unde et primi parentes
duxil spirilum super terram, et imminutoesunt aquoe. nostri pastores pecorum, non reges hominum esse
De illo spiritu intelligi potest de quo dictum est : leguntur. Coeterumspiritaliter in hec quod Noe di-
Spiritus Dei ferebatur super aquas. Tune enim fere- cit : Fac libi arcam, consilium Patris ad Filium po-
balur ut, congregatis aquis, in suum [Z., in unum] test intelligi de acceptionecarnis. De lignis loevigatis,
locum terra apparuisset. Nuncaulem adductus dici- id est de Judaeislege fabricatis. Noe cum filiis suis
tur, ut ablatis de medio aquis diluvii faciem terroe in superieri IPCPChristus est cum apestalis suis ;
revelaret; Potest et spiritus nomine ventus intelligi, aves in secunde, sancii designanlur ; peccra in ter-
juxta illud Psalmistoe : Et sietit spiritus procelloe tio, innocentes figurantur; bestioe in quarto, mun-
(Psal. evi, 25), cujus flalibus crebris aqua cogerelur diales innuuntur. Quintus vero locus cum sterco-
recedere. ribus infernus exprimitur. Aliter : per haec quinque
VERS.3-5, — Et reversoesunt aquoede 'terra étoiles loca quinque ascensiones Ecclesioeosienduniur, id
 i 61 , COMMENT.IN GEN. 162
est calechumeni, baptizati, conjugati, poenitentes, A À reliqua. Dalur itaque signum securitatis, quia prae-
sancti. Quod autem post septem dies pluvia descen- scivit Creator formidabiles hominum animes, ne
dit , pluvia vcluntaria ppst veterem legem petest iterum diluvio se deleri crederent, dum soepius*inun-
intelligi, de qua dicitur : Pluviam volunturiam segre- dationes pluviarum cernèrent. Et bene idem signum
gabis, Deus, et reliqua (Psal. LXVII,10). Qued autem securitatis in coelo positum est, scilicet ut ab omni-
dicit, rupti sunl omnes fontes, evangelistas; abyssi bus inspici poluisset, et ut pro quacunque tribula-
magnoeprotanditas Veteris Testamenti ; cataractas tione oculos cordis ad eum attollamus, qui habitat
coeliapostolos intellige. Sed in hoc qupd dicit : In- in coelis. Sed quoeritur cur diversi coloris datur ho-
clusit illum Dominus a foris [Z., eum Dom. deforis], minibus? Propter securitatem et timorem.'Unde et
ostendit Christum Ecclesiam suam custodire a per- in arcu color aquoeetignis simul ostenditur, quia ex
sequentibus. Quod igitur intulit omnem carnem con- parte est coeruleus,et ex parle rubicundus,ut utrius-
sumptam, hoereticosproecavet, existimantes aliquos que judicii testis sint [Z., sit], unius videlicet facti,
diluvium evasisse, sicut de Mathusala putatum est. et alterius faciendi, id est quia mundus judicii igné
Qnodque dicit, euntes et redeuntes, significat in per- creraabilur. Nam aqua diluvii non delebitur. Hic
secutores vindictas et hoeresesin hoereticos rever- enim nonnullos movet an pluvioeante diluvium fue-
tentes. Corvus dimissus et non reversus figuram 1B rint ? Sed videntur TZ., videtur] non fuisse, quia ar-
peccatoris vel diaboli tenet, ad regnum Christi non cus non efficitur nisi ex radiis solis et humida nube.
revertentis. Columba vero, quoe est reversa, Adam, Poterat enim fieri ut ex roris et fontium, sicut ^Egy-
sicut nonnulli votant intelligi, significat ad para- ' ptus, irrigatione terra fecundaretur.
disum revertentem per Christum, si lector acciperè VERS.18-19. — Erant igitur filii Noe Sem, Cham
voluerit ; velpotius unumquemque justum ad Eccle- et Japhelh, et reliqua usque, ab his disseminalum est
siam, cujus pes, id est sensus, in hoc mundo non omne hominum genus super universamterram. Ab his
requiescit. Ramus olivoe in ore coluinboe confes- enim et nepotibus eorum divisus est orbis. Sem, ut
sionem significat Trinitatis in ore uniuscujusque oeslimatur, Asiam. Dicamus interpretationes singu-
sancti. Cum virentibus foliis, id est eperibus per- lorum historialiter. Sem dicitur nominatus, quod
fectis. nomen proesagio posteritalis accepit. Ex ipso entai
VERS.21, 22. — Non igitur ulra percutiam omnem patriarchoe et apostoli, et populus Dei, ex ejus quo-
animam, sicut feci cunctis ditbus terroe. Sementis et que stirpe et Christus, cujus ab ortu solis usque ad
messis, frigus et oestus,oeslaset hiems, nox et dies non occasum magnum nomen ejus in gentibus. Cham
requiescent. Sementiset messis, id est doctrinoe Scri-. Africam calidam, et ipse ex proesagio futuri cogné-
pturarum. Per frigus et oestatemcastitatem et fidem es ' minatur. Posteritas enim ejus eam terroe partem
désignât ; per noctem et diem, Velus et Novum Te- possidet [Z., obsidet], quoevicino sôlecalenlior est-
stamentum. Aliter, per sementem et messem docto- Unde et Jîgypius.usque hodie JEgypiiorum lingua
res, et scripturas [Petr. scriptores] hoereseos osten- Camdicitur. Et JaphethEuropam sorlitus est. Japhelh,
dit [Z., appellat] ; per frigus et oestatem, infidelita- latitudo. Ex eo enim populus gentium nascitur, et
tem et fidei claritalem ; per noctem et diem hoereses quia lata est ex gentibus mullitudo credentium, ab
in utroque Testamento votant intelligi. Subditur : eadem latitudine Japheth dictas est. De Japheth nati
CAPUT IX. sunt quindecim,de Cham triginta, de Sem viginti se-
ptem; simul septuaginla duo fiunt : de quibus ortoe
VERS.3-4. — Quasi olera virentia tradidi vobis sunt gentes septuagirita duoe, inter quas misit Do
omnia, excepto quod carnem cum sanguine non come- nnhus totidem discipulos ad proedïcândum.
datis. Sanguinem enim animarum veslrarum requi- VERS.20-25. — CoepitqueNoe vir agricola exercere
ram de manu cunctarum besliarum et de manu ho- terram, el planlavit vineam, bibensquevinuminebria-
minis, et reliqua. Quanti enim effuderunt sanguinem, tus esl, et nudatus in labernacuto suo. Et reliqua.
et sanguis eorum effususnon est, el alii occiderunt Quare tantus vir inebriatûs esse legitur? Forte, ut
hominem veneno, vel suspendio, et eorum sanguis ''' beatus HieronymuswcoeleslisBibliothecaeinterpres,
non est effusus! Quomodo ergo Dominus effusurus dicit, quia inebriari vino nesciebat. Nec enim ante
est sanguinem eorum, cum illius [Petr. illi, vel ille] diluvium legunlur homines vino usi fuisse [Petr.,
qui occidit, sanguinem effuderit ? Et in resurre- legitur vino homines uti]. Ideo specialiler de Noe
clione ridiculum est, et in hac vita, et ideo sanguis dicitur : Plantavit aulem vineam. Utaliquibus vide-
hominis vitale [Z., vitalis], quo vegetatur, et su- tur, nudatio femorum post ebrielatem secula est,
stenlatur, et Vivit, débet intelligi ; quod qui effude- quia soepius satietatem libido sequitur. Sed quod
rit sive per scandalum, sive perversitate doctrinoe. filii Noe incedentes, retrorsum opemerunt verenda
in die judicii effudetur ab eo, qui [Petr., quod] sibi patris, fadesque eorum aversoe erant, et reliqua,
videbatur habere vitale. Coelerum, historialiter, moraliter intelligi valet. Aversari dicimus quod re-
post diluvium primum esus carnium homini conce- probamus. Quid est ergo quod filii verenda patris
ditur, videlicet propter infecunditatem terroe, ut superjecli dorsis pallio aversi venientes operiunt,
aestimatur, et hominis fragilitatem. nisi;quod bonis subditis sic proeceptorum-suorum
VERS.13. — Arcum meum vonam in nubibus, et màla displicent, ut tamen hoecaliis occultent? Ope-
 163 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 164
rimentum aversi déferont, quia dijudicanfes factum, A mus. Japheth, filii Noe, prout superius innuimus
et yenerânlës rilâgisterium notant videre quod le- * nali sunt septem filii, qui posséderont terram in
igunt. Sequitur : Àsià ab Àmaho, et Tàuro, Syrioe-Coeles,et Cilicioe
VERS.24. — Evigîians autèm Noe ex vino, cum hiôhtibus usquè àd fluvium Tanain, sicut in libris
dididsset qùoefècerat ei filius suus minorait : Maledi- Lbcprum heàtî Hiéronymi compéri. In Europa vero
clus C/ittnâan.'Chànaàri ipse est filius Charil, Ut Scri- usque ad Gàdira nomina locis et gentibus relin-
ptura reîert. Porro Cham, inquit, ipsè est pater qùentes, e'quibus postea immutâta sunt pluriina, et
Gnttnàan. Serves servorum erit fratribus suis. Hic a coetera permanent ùt fuerunt. Sunt autém (Gomer
multis requiritiir cur Cham in ûliis malédictionem Gàlatoe, Magpg Scythoe, Madâi Medi, Jaban Iones,
accepit? Videlicet, quia pèCcantibus et non poeni- quiet Gfaeci, unde et Mare Ionicum; Tqbal lberi,
teniibus futtirâiïriniiri'et poena. Soepe quidem repro- qui et Hispani, qui et Celtiberi, licet quidam Italos
borum héquitioe hic quidéni inulte proficiunt, sed suspicentur, Mosoch Cappadoces. Porro Septuaginla
in posterum feriunfur. Nequaquam enim divina se- interprètes Caplurim Çappadocas arbrilantur. Iras
verilas ihiilta rémanëre peccata permittit, sed ira Thraces.Nonnulii quidem GogetMagogad Gothorum
judicii a hôst'ra hic corrëplione inchoal, ut in repro- gentem transtulerunt, quia Golhos omnes relro
bôrurii damnatibiie conquiescat. Sed juxta histo- B erudili magis Gelas quam Gog appellare consue-
riam prdphelaruni quoque est, quia lerram [Z., a verunt.
terra] Chanaan, ejectis Chananoeiset debellatis, aç- VERS.3. — Filii Gomer Ascenex, et Ripliath, et
cepturos 'fuisse filios Israël, qui venirent de semine Togo'rma. Ascenez Groeci• Regnos [Z., Reuoos) vo-
Sem, siçut historia sacra ppstmodum actum narrât. cant, Riphath Paphlagones, Togorma Phrygas.
Unde et dicitur : VERS. 4, 5. — Filii Jaban Elisq, et Thar'sis, Ce-
VERS.261 — Bënedictus Dominus Deus Sem. Sit ihim, et DodanimCAb his divisoesunt insuioe natio-
Chanaan servus ejus. Chanaan, filius Cham, inter- num in terris suis, vir secundum lingtiam suam, el
pretatur motus eorum, quod quid est aliud nisi opus cognitionem, el gentem suam. De Ionibus, id esl Groe-
eordrii? Pro motu entai patris, id est pro opère ejus, cis, nascuntur Helisei, qui vocantur jEolidës, unde
maledictus est. et quinia lingua GroecioejEolis appellatur. Denique
VERS.27. — Dilatèt Deus Japheth, et habilet in Tharsis Josephus Gilicias arbilratur. Unde et me-
labernaculïs Sem, sihjue Chanaan servus ejus. Cur tropoliscivitas eorum Tharsis appellatur Paulo. apo-
hoc intulit? De Sém Hebroei, de Japheth géntium stolo gloriosa. Cethim Cithii [Z., Sçitijj] a quibus
populus nascitur. Quia igitur lata est mullitudo cre- „ hodieque urbs Cypri îiominatur. Dodaniru, Rhodii.
dentiuin, à laliludine, quod Japhelh interpretatur, Denique, sicut in Antiquilatum libris invenilur,
nomen accepit. Quod autem ait, habilet in laberna- omnespêne insulas et totius prbis lillpra, terrasque
culis Sem, de nobis prôphelalur, qui in erudilione mari vicinas, a Groecisaccolisoccupatas usque Ocea-
sciéntioe Scripturarum ejectp Israele versamur. Sec] num ppssedere Britannicum, videlicet a Tauro et
tune conipletum est historialiter quando Romani Jù- Amanp montibus, ut supra diximus.
doeam cèpèrurit. — Filii Cham , Chus el Mesraim, el Fut
i VERS.28. Vixit aulem Noe post diluvium trecentis VERS. 6 .
el Chanaan. Chus hodieque ab Hebroeis Jïtbiopia
quinquaginta annis, et impleli sunt omnesdies ejus
nuncupatur, Mesraim, jEgyptus, Fut Libyes, a quo
nongenl'orum quinquaginta annorum, et mortuus est. et Mauritanioefluvius
usque in praesens Fut dicitur.
Cum enim dicit ëuiii vixisse pest diluvium trecentis Porro Chanaan ébtinuil terrain quam Judoeidein-
quinquaginta annis, perspicuuta oslendit centum
aniios ùl ad ceps posséderont;
viginti geheraiioni illi, supra diximus, VERS.1: — Filii Chus : S'aba, el Evita, et Saba-
poenilèntiàm dates, et nbn vitoe mprtâlium ccristi- tha, el Regma, et Sàbatlwca. Sâbâ, à qiio Sabàei, de
lutps. .
CAPUT X. quibus VirgiliuS :
VERS.1,2.—- Boe sunt generationesfiliorum Noe, I) ... Solisest tlmreàvirga Saboeis.
Sem, Cham et Japhelh. Filii Japheth Gomer, et Ma- Evila, Getuli in parte remolioris Africoe,eremo co-
gog, et Madai, Jaban, et Tubal, el coetera. Jam inci- hoerenles. Sabalha, Sabalhem, qui nunc Astabari
pit describere, qualiter à filiis ei nepotibus Npe nuncupantûr. Regma vero et Sabalhaca paulaliin
gentes exprte fuerunt. Sed sciendum est quia non antiqua vocabula perdiderunt, et quoenunc pro vé-
hedie ita feperiuntnr sicut in exerdip ab eis proge- teribiis habeant, ignoratur.
riite sihguloe fuerunt et nomina acceperunt. Quo- Filii' Saba, et Dadan [Z., filius Saba, Dadan.
niam, ùl beatus Augustinus ait, aut ab hostibus in- Vulg., Filii Regma : Saba et Dadan]. Hic Saba per
terèmptoe periitus fuerunt, aut a propriis sedibus ad sin liltéram scribilur, supra vero per samedi, a
âiiâ îoea transierunt et antiqua quoque vocabula quo diximus. appellâtos Saboees. Interpretalur ergo
perdideruni. yerunilanien ne indiscusse proelerisse Saba Àrqbia. Nam ta septuagesimo primo psalmo,
vidèrèmur, limita ex eis, sicut in doçtoribus repe- ui)î nos jiabemus : Reges Arabum et Saba munero
rinius, et nobis tradila etiam fuerunt, qualiter ab offereni, in Hebraeoscriptura est : Reges Saba, pri-
hominibus vocabula s'umpserunl, inserere çenàti su- mum noineh per sin, ut Hicronymus ait, secundum
1&; COMMENT.IN GEN. . W
për sainech. Dadan quippe gens est iEthiopioe in oc- A niam vocant. NonuuUi Anliochiam ita appellatam
çidëntali plâga. putant;
— Isle coe- VERS. 19-21.:—Et fuit terminus Chananoeorum
VERS.8. Porro Chus genuit Nemrod.
co- . venienlibusa Sidone Geraram usque Gazant, donec
pit esse païens in lerra, et erat robûslus venalor
insue- egrediaris Sodomam, et Gomorrham, et Adamam, et
ram Domino, et reliqua. Nemrodistè arripuit Lesam. Coeteroepropria nomina reli-
tam priés in populos [Z., populis,] tyrannidem, reg- nent. Hoc Sçbqim,.usque
ab eo ibi tantum adnotandum videtur quod Lésa
navitque in Babylon [Z., Bâbylone,] quia ipsa sil quoenunc Callirhoe dicitur, ubi aquaé calidoe
confusoesiiht linguoe turrem àedifiCaritiura, et Babel
prorumpentes in mare Morluum defluuiit. .
àppéllata est, quoe interpretatur confusio. Regnàvit VERS.22.—FHii Sem:Elam,etAssur,etÀrphàxad,
aulem et in Arach, hoc est in Edissa, et m'Archad, et et Aram. Hi ab Eupbràte fluvio partem Aské
Nobilis. Lud,
quoenuric dicitur Nibisis [Z., Leg. Nisibis], ad Indicum oceanum lenent. Est aulem Elam,
«t in Chàlanne, quoepostea a Seleuco rege dicta' est usque
coram Do- a qup Elamite, prtacipes'Persidis. DeÀssur jam di-
Seièucia. Qui congrue robûslus venalor
in- ctum est, quodNinum urbem condiderit. Arphaxad, a
mino dicitur, seu, sicut in quibusdam codicibus
melius nobis robustus venator quo Chaldoei,Lud, a quo-Lydia. Aram, a quo Syri,
venilur, quod videtur,
contra Dominum, id est hominum terrenorum sup- B quorum metropolis est Damascus.
iste VERS.25. ^- Fiiii Aram Hus, et Hul, et Gelher.el
pressor et exstinclor. Erigëbât ergo'fZ., igitur
turrem contra Dominum, in Mes. Hus, Trachonitidis et Damasci. condilor, inter
erig.] cum suis populis
domi- Paloeslinamel Coele-Syriam tenuit principatum , a
qua est ;
impia significata superbia quoniam in libro Job, ubi in Hebroeo
nalio iniperantis in lingua esl, et ibi est damnata quo Septuaginlainterprètes
scribitur, terram Hus, regionem Ausïlidem transtu-
superbia, ut non intelligeretur jubens hotaini, quoe lerunt.
Hul, a quo Annenii. Gel-her, à quo Arcaiiii
notait iritelligere, ut obedirét Deo jûbenti. Sic illa
cum ab eo sive Carii. Porro Mes,pro quo Septuaginla' interprè-
conjuratiè dissoluta est, quisque quem tes Mosoch dixerunt, hi sunt qui nunc vocantur
inlelligebat, abscederet, nec se riisi éi citai quo loqui
Moeones.
et
poterat aggregaret, pér liiiguas divisoesunt gén- VERS.24, 25.—At veroArphaxadgenuit Sala [Z.,
ies dispersaequeper terras. Sequitur : el Sala genuit Heber. Et Heber nati sunt duo
Sela],
VERS.11. — De terra illa egressus est Assur, et filii; nomenuni Phaleg et nomen fratris ejus Jeclan.
oedificavitNiniven, et Roboot civitatem, sicut in qui- Heber, a quo Hebroei, valicinio quodani filiosuoPha-
busdam codicibusinvenilur. De bac terra Assyriorum leg nomen imposuit, qui inlerpretatur divisio, ab
pullulavit imperium, qui ëx nomine Nini, Belis filii, G eo quod in diebus ejus linguoe in Bâbylone divisoe
Ninum condiderunt, urbem magnam, quam Hebroei sunt.
appellant Niniven. Quod autem ait, ëdificavit Nini- , VERS.26, seq.—Jectangenuit Elmodad, et Sàleph,
ven et Roboot civitatem, non putemus dùas esse ur- et Asarmoth, Jare, et Aduram, et Uzal de Daebal [Z.,
bes; sed quia Roboot plateoeinterpretantur, ita le- Dedabul], et Abimalech, Seba, Ophir, Evita, Jobab.
geiidumest, el oedificavitNinivenet plateas civitatis. Harum gentiura posteriora nomina invenire non po-
VERS.13, 14. — At vero Mesraim genuit Ludim, et lui ; vel ila vocantur ut primum , vel quoe immutala
Anamim [Z., Ananim], el Laabim, Nepluim, el Pe- sinl. ignoratur. Possédèrent âulera a Cofene fluvio
trosim, éi Cesloim,de quibusegressi sunt PhiHstiim, onmemjLudioe regipnem quoevpeatùr-Herra.
et C«piuri)».ExceptisLaafciw,a quibus Libyes postea
noininali sunt, quiprius Futeiyocabantur, et Cesloim, CÂPUT XI.
qui deincepsPhilistiim appellati sunt, quos non cor- 7ERS.1-4. — Erat autem terra labii unius, et ser-
rupte Paloestinosdicimus, coeteroegentes sex ignote monum eorumdem, et reliqua, usque-et dixerunt:
sunt, quia'bellp ^Elhiopico subversoeusque ad obli- Venite, faciamus nobis civitatem, el turrem, cttjus cul-
yipnem proetentorum[Z., proeteritorum] nominum. menperlingat ad coelum,etc. Ideo turrem.sua super-
Posséderont autem terram a Gaza usque ad extrê- " bia construere votaerunt, ut celebrarentppmen suum
mes fines iEgypli. antequam diyiderentur, sicut Scriptura teslalur, seu.
VERS.16-18. —*Chanaan genuit Sidonem primoge- Ut explorarent "quidesset super coelum, sive, ut.quU
nitum suum, etHethoeum, et Gebusoeum,et Amor- busdam vidçlur, ut haberent ubi fugerenl, qiiia pu-
rhoeum,et Gergesoeum,et Hevoeum,et Aracoeum,Asi- tabant ilerum cataclysme mundum delerisiçuti prtas^
noeum,et-Aradium, et Samarilen, et Amalhoeum.De Sed quoeritur utrum credibile sit tantoe.stultilioe.ess.e,
Chanaan primus nalus est Sidon [Z., Sidona], a quo homines, ut in coelum alliludjnem oeçlificj.i,piiju.sli-
urbs PhoeniçioeSidon vocatur. Deiii Aracoeus, .qui bet exigere se posse putarent? Quia solet superbiarn
Arcas condidit, oppidum contra Tripolim in radici- stullitia sequi, et humilitatem sapientia, ideo lurris.
bus Libani. Aradii sunt qui Aradum insulam posse-- hic superbioe.loco posila est, et quia sua stullitia
derunt, angusto freto a Phoenicis liitore separatanii atque superbia alta penelrare studuerunt, ideo çpn?
•Sâmariten, emissanobilis SyrioeCoelescivilas.Arriath fusi sunt. Eeçit ergo superbia diversitates linguarum;
tam a Syris quam ab Hebraeis, ita ul apud velerés humililasÇhrisii cqngregavit divçrsitates linguarum;
dicta fueral. aopellatur. Hanc Macedones Epipha- ut quos lurris dissociaverat, Ecclesia colligeret;; d«
 167 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 168
qua dissolutionesuperius proelibavimus,ubi de Nem- A ribus divisit. Unde easdem syllabas et ejusdempote-
brot mentionem fecimus, qui [Z., quia] ipse quidem statis litteras aliter conjunctas, a diversis invenimus
auctor hujus turris exslitit, et primo omnium homi- gentium linguis ; soepeetiam et eadem nomina, vel
nibus dominari et regnum dilatare studuit. Solet verba aliud aliquid significanliain alia lingua, atque
enim multos roovere, an unum opus fuerit turris, et aliud in alia. Ubi dicimus in psalmo : In virga ferrea
civitatis, vel duo? A multis enim oestimatur arcemi, (Psal. H, 9), in Groecohabetur : en râbdo sidéra [h
esse et civitatis Babylonioeturrem illam. Hujusenimi p«6S<amSvpâ].Igitur in Latino sidéra npn ferrea si-
dvitatîs mirabilem constructionem genlium com- gnificat sicut in Groeco,sed astra. Sed notandum est
mendat historia, cujus nimia disponebaturâltitudo, quia illa lingua in sola familia Heber remahsit, ex
quoein campestribus per situm quadratum ab an- qub Hebroeidicti sunt, in ea parte hominum. quoe
gulo usque ad angulum mûri sedecim miliia tenuisse Deiportiopermansit, in qua et Christus nasciiurus
passuum, simul per circuitum sexaginta quatuor erat. Oportebat enim ut in ea lingua salus mundo
[Z., sexaginta tr«s], ut Herodotas hisloriographus primo proedicarelur,per quam primum mors intrayit
dicit. Aliquivero turrem unam votant intelligi, quam in mundum. Ostendit quoque titulus in eruce Salva-
proecipuam[Z., proecipue]inter alias erigere molie- toris scriptus, hanc esse omnium linguarum pri-
bantur, quoe in altitudine quatuor miliia dicitur te- B mam.
nuisse passuum, quod capitolium, ut idem doctor di- VERS.10.— Hoegenerationes Sem : Sem centum
cit, de lato in angustias coarctatur, ut pondus immi- erat annorum, quando genuit Arphaxad, et reliqua.
nens facilius a latioribus sustentaretur, in qua Idcirco Sem repelit, ul oslenderet Abraham ex se-
describunt templa marmorea, aureas statuas, plateas mine ejus duxisse priginem, quia Hebroeorumcon-
lapideas auroquë fulgentes, et multa alia, quoepêne sueludo esl ut tantumraodo primogenitos nomment.
videntur incredibilia. Unde ait Scriptura : VERS.14-28.—Sale quoquegenuit Heber, et re-
VERS.5. — Descendit autem Dominus ut videret liqua, usquequo; ait : mortuusque est Aran ante
civitatemet turrem quam oedificabant.Nonnulliautem Thare patrem suum in terra nativilalis suoe in Ur
omnes turres illius civitatis dixerunt, quoeper nu- Chaldoeorum. Heber interpretatur transilor, quod
merum singularem ita significaioe sunt, ut dicitur significabat Ecclesiam fuluram, quoetransiit âb infi-
militas, et intelligunlur miliia milliuni. Hinc Scri- delitate ad fidem,a vitiis ad virlutes. Sed requiren-
ptura subinfert : et cessaverunt oediâcarecivitatem. dum est quid est quod de Aran legitur fratre Abra-
Sequitur : ham ; mortuusque est Aran ante Thare patrem
VERS.7. — Vemte igitur et'descendamus, et con- suum in Ur Chaldoeorum; Ur enim ignis dicitur.
fundamus ibi linguam eorum. DescendereDeiest hu- 'C Unde et in Hebroeolegitur : in Ur Chesdi (F. cas-
manos aclus taspicere, vel eorum sensibus propîn- dim. Z., eesi.), id est : in igné Chaldoeorum.Et
quare [Z., appropinquare]. Sive descendere dicitur Chaldoeiignem cotant pro Deo. Thare vero, ut Chal-
tam adauxilium quam ad vindictam, quando curam doei tradunt (Z., Thare quoque ut Hebroeitrad.),
humâno geiieri proeslatper obsequiaangelorum. An- cum filiis suis missusest a Chaldoeisin ignem, quia
geles enim qui aderant, ut beatus Gregorius dicit, ignem adorare nolebat, in quo igné Aran consump-
Dominus ait : Venite, descendamus, et reliqua. Qui tus est. Et hoc est quod ait mortuum eum esse ante
âscendunt in eo quod Creatorem conspictant, de- conspectum Thare patris.' sui, quod. in sequentibus
scendue in eo quod creatùram sese illicitis erigen- plenius dicemus.
tem examine districtionis premunt. Dicere ergo est : VERS.29. —*Duxerunt autem Abram et Nachor
Descendamus et confundamus linguam eorum, in nxores. Nomenautem uxoris Abram Sarai, et nomen
seipso eis hoc quod recle agatur, ostendere, et per uxoris Nachor Melcha filia Aran, patris Melchoeel
Tim interna? visionis eorum mentibus exhibenda ju- patris Jeschoe.Jescha ipsa est Sarai. DeniqueAran fi-
dicia occullis motibus inspirare. Quod vero plurali lius Tharoefrater Abràm, elNachor duas genuit filias:
numéro dixit, descendamus, et iterum singulari, e quibusMel-
'D Melcham,elSaraicognomenloJescham,
confudit Dominus labiiim universoe terroe, distin- cham accepil uxorem Nachor, et Sarai Abram. Nec-
ctione personarum sanclam Trinitatem, et operatio- dura quippe inter patruos, et fratrum filios nupliae
nis unitatem in majestate divina voluil oslendere, fuerant lege prohibitae, quoein primis huminibus
sicut in exordio humanaecreationis dictum est : Fa- etiam inter fratres et serores initaesunt.
ciamus hominem ad imaginem et similitudinem no-
CAPUT XII.
stram; ut trinitas in personis, et unitas in potentia
divinitatis esse credatur. VERS.1. — Dixitautem Dominusad Abram: Egre-
VERS.9.—Et idcirco vocatum nomen ejus Babel, dere de terra tua, et de cognationetua, et de domo
auia ibi confusumesl labium universoeterroe, et reli- patris tui, et reliqua. Quoeriturcur eum proecepitde
qua. Si Deus requievit ab omnibus operibus suis die terrasuaegredi, cum ipse de lerra nativitatis, idest
seplimo,unde subito tanta appareil diversitas lingua- de terra Chaldoeorum,egressus fueratcum paire?
rum ? Sed sciendum est quia non in hac divisione Nisi, ut quibusdamvidetur, hoecegressionon ad egres»
inguarum novum aliquid condïdit Creator, sed di- sionemcorporis pertinet, sed ad egressum mentis, ne
cendi modoset formas in diversis loquelarum gene- illuc voluntatem menlis haberet redeundi unde cor-
 169 COMMENT.IN GEN. 170
poraliler jam exierat. Moralifer à* exemplum illius Afessus est Deminum, spernens idola Clialdaeuruui.
nobis exeundum est de lerra nostra, id est de facul- Potest aulem fieri ut, quia Scriptura reliquit incer-
tatibus hujus mundi, vel de terreno homine, et de tum, ante paucos annos Thara de Chaldaea prôfe-
cognatione nostra, de conversatione (Z-, nostra, ctus, venerit in Charran, quam morte obiret, vel
id est, de conv.) et moribus, vitiisquëprioribus, quoe cerle staiim post persecutionem Charran veniret, et
nobis a nativitate velut consaiigutaitaie conjuricta ibi diutius sit moratus. Si quis ergo huic solutioni
sunl. Et, de domo patris npstri, videlicet de omni contrarius est, qùaerat aliam solutionem, et tune
mempria mundi hujus, quoe domus diaboli dicitur, rècte ea quoea nobis dicta sunt, iniprobabit.
ut iiipsalmo : Obliviscerepopulum tuumet domumpa- VERS.5, 6. — Et egressus ut iret in terram Cha-
tris tui (Psal. XLIV,14), veluti gentililati renuntïan- naan, et reliqua. Hoc enim in figura Christi, cujus
tespossiraus dilatari in terra quam monstrat no- lypuin tenuit, actum est, qui obediens Patri usque
bis idem in populo Dei, el in congregatione fidelium, ad mortem pervenit. Quodque dicitur : Pertrann-
et in terra coelestis repromissionis, cum advenerit vil Abram usque ad locum (Z., lucum) Sichem, et
tenipus inlroduci. Sed nctandum est quia duoere- usque ad convaltemillustrent, ipsum Chrislum osten-
promissiones ad Abraham facta-,sunt ; una, qued dit per patriarchas et prophetas ad Ecclesiam per-
terram Chanaam possëssurus esset in sëmine suo, B venisSè, quoevallis est illuslris, videliçel fertilis vel
quod significatur ubi diclum est : Vade in terram egregia virtulibus, atque in humililate sita. Unde
quam monslravero tibi, etc. Alia vero, longe proe- et congrue subjUngitur : Chananoeusaulem tune erat
slantior, quod paler esset non unius gentis Israeli- in terra, mundiales videlicet atque gentilès ; qiiaii-
tïcoe, sed omnium gentium quoe fidei ejus vesligia quam super diabolo possit intelligi. Chanaan quoque
sequunlur, quod his verbis promittitur : Et benedi- motus eorum interpretatur.
cenlur in té omnes gentes. Illi scilicet in semtae Abra- VERS.7-9. — Semini tuo dabo terram hanc. Juxla
ham bènedicentur, qui Abrahoe fidem imitanlur. illud Psalmographi [Z. Psalmigraphl] : Postula a
me,
Sed juxta historiam ostenditur quod multi in exem- et dabo tibi génies, et reliqua (Psal. n,8), ubi oedifica-
plis sanctorum benediclionem consequuntur. Coete- vit altare, unitatem scilicet fidei in Ecclesia. Teten-
rum quod ait : faciamque te in gentem magnant, dit igitur labernaculum suum, ab oecidente habens
virtutes ostendit. Magna gens est numerus virtutum. Bethel, et ab oriente liai. Bethel interpreialur do-
Verumtamen quod dicitur : Egredere de terra tua, mus Dei. Significat Judoeos, qui aliquahdo fuerant
etc.", in cujusdam dictis ita reperi : Egredere de domus Dèiper cognilionem, et quasi in oriente, dum
terra tua, id est de lege naturoe , decognatione vero, sub lege fuerant, hoc est usque ad adventum Chri-
de lege litleroe ; de domo quippe patris, hoc est de C < sti, sed [Z., el] propter incredulitalein suam déci-
lege Novi Testamenti ; in terram quam monstravero deront ad occidentem non credendo in Christum.
tibi, id est ta coelum, de qua Isaias ait : Oculi tui flai interpretatur chaos, id est vorago iniransmeabi-
cernent terram de longe (Isa. xxxm, 17). lis. Significat gentes, quoein voragine et profunditate
Animadvertendum est quod instabilitas Abroe peccatorum delinebantur usque ad adventum Chri-
instabilitaterii gentis illius significat (Z., significabal). sti , quoe rdicto errore Crediderunt in Chrislum
Gens enim ipsius major futura erat de inslabilitate [Z., in Deum], qui est verus Oriens.
sua quam quando habilavit in terra sua. lia et Ec- VERS.10-20. — DescendilqueAbram in
Mgyplum.
clesia de itinere suo, videlicet de carnali habilatione Christus videlicet in hune mundum, juxta quod scri-
et resurrectione, ut aliquibus videtur, majora proe- ptum est : Ecce enim Dominus ascendel super nubem
mia habebit. - lèvent, el ingredielur Mgyplum (Isa. xix), — ut pere-
VERS.4. — Septuaginla quinque annorum erat grinarètur ibi. Sicut ipse ait in Evangelio :
Abram cum egrederetur de Charron'. Hic indisSolubi- foveashabent, et volucrescoelinidos; Filius autem Vulpes
ho-
lis nascitur quoeslio: si enim Thara, paler Abram, minis non habefubi caput reclinet (Mnlth.
Vin,
cum esset"in regione Ghaldoea,septuaginla annorum . — Proevaluerat enim famés in terra illa, de qua20).' di-
et in Charan " citur : Mittam in vobis
genuit Abram, poslea (Pelr. semper, fatitem, noh famem panis,
Charram) ducéntesime quintp aetatis suoeanno mor- nequesitim aquoe,sed audiendi verbumDomini(Amos.
tuus est, quomodo nunc post morlëm Tharoe Abram vin, 8). Deinde sequitur qualiter Abram descendens
exiens de Chara septuaginla quinque annorum fuisse in ^Egyptum Sarai uxorem sororem- suam essé
memoratur, cum a nativitate Abram usque ad mor- dixit; nec menlitus, quia propinqua erat sanguine,
tem patris ejus centum triginta quinque annorum sicut ipse ait. Quam tamen Pharao, rex
fuisse docëantur (Z., doceatur) ? Nisi quia vera est uxorem volens acciperè, sed terrilus niniis, ^Egypti, ubi ejus
illa traditio Hebroeorum, quam supra diximus, quod esse cognovit uxorem, illoesam reddidit. Hic enim
egressus sit Thàrâ cum filiis suis de igné Chaldae-' innuendum est utrum conveniret Abram, tara sancto
orura, et quod Abram Babylonio vallatus incendio, viro, uteelaret Sarai uxorem suam esse, et cur non
quia iliud adorare holebat, Dei sitàuxilio liberatus. niâgis ponerét in Dèo spenv suam ne occideretur a
Unde et Dominus poslea ait . Ego Dominus, qui rege ? Ostenditur itaque in hoc ejus facto
quod homo
eduxi te de Ur Chaldoeorum,et ex illo tempore ei non débet leniare Dominum Deum
suum, quando
dies vitoe et tempus reputatur oelatis, ex quo CPII- habet quod faciat ex râtionabili
[Pelr., ratianalï]
PATROL. CXV. 6
 171 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 172
consilio pro anima sua. Fecit enim quod potuit pro A terat eos capere terra, et coetera,usquequo ail, rfmisi
vita sua ; quod autem non potuit, illi commisit in sunt allerutrum a fratre sito. Lot, qui taterprèlalîn'"'
quem speravit, cui et pudiciliam conjugis commen- déclinons, significat Jiidaeos qui non credentlo dë^
davit. Nec eum fidesac spes fefellil. NamquePharao clinaverunt a Deo. Abràm, pfout saepedëscripsinius,
a Deo territus, multisque propterea malis afflictus, Dominum significat. Grëges Lot fe'iârhïentâ, piëbès
ubi ejus uxorem divinilus didicit, illoesamcum ho- et diversa conveniiculaJiidaeorum irifidëliuiii ifiter-
nore reddidit viro suo. Sed movet forte quomodo, pretarimr. Unde et liën'édicitur : Et factà est rixà
cum Sarai a Pharaone rapta fuerii, inviolata per- inler pastores gregùnï Abram et Lot. Per pâslbres
manserit, licet corpus sanctarum mulierum non vis Àbram signifiçahlur apôsibli Christi. Per pastores
maculât [Z.; maculel], sed volunlas el excusare . Lot Sadducoei tatëlliguniur et Pfiafisoei,qui ibultum
possit [Z., posset] Sarai, quod faillis tempore sola inter se aîlefcali siiht. Sect iii hoc qubd ait : CÏio.nâ-
régi in peregrinis locis, mariio connivente [Z., vi- noeus autem et Pherei'oeus habiiabdh'lin tëtfa ilïà,
vente], resisiere ncquiverit; tamen potest et aliter super immundis spirilibiis iriterprëtàhtur, qui pbié-
foeda nécessitas excusari, qupd juxta lïbrum Eslher staiera iiabèbàhl in Judoeis.Séu eliam Lot 'significat'
quoecunquemulierum placuisset régi apud veleres, hoereticos, quos eum Christiahô pôpiiloiërra, id est
sex mensibus ungebatur cleo hiyrleo, et.sex mensi- B Ecclesia, non capjt. Secl pastores Clïfisii el, hoeïéii-
bus in pigmenlis variis erat, et curalionibus femi- cci'um seducterès, qui pâslbres së.diÇuiït ëise, suis
narum, et tune demum ingrediebanlur ad regem., ovi'bus,rixas et contentiones seriïper èxciJâht in Ec-
Itaque ita potest fieri ut Sarai, postquam placuerat clesia, et ideb dividuniur àb inyicèni. 'Recèdea ine'i
régi, dum per annum ejus ad regem praoparalur in-, inquil.Àbram, obsecro, ad Lot. Si àd sinisiram ierts,
iroilus, et Abrahoemulta donaveril, et Pharao postea ego dcxleram tenebo; si dexieram eleyeris,ego àd sï~
sit percussus a Domino, illa adhuc. inlacta ab ejus stram pergam. Proprium itaque concedit in hoc Do-
Concubitu permansit. Sequitur : minus, tanquam Abram ârbilriu'm [Z., 6m. arln-
CAPUT xni. trium] fratri suo, Judaico vidèliçèi populo, ex quo
carnem assumere dignatus est. Deniqueper déxtë-
VERS.1-5. — AscenditergoAbramde Mgypio, ipse ram fides vel vita futura, de qua Ecclesia ait : Loevà
et uxor ejus, et omnia quoehabebat, et Loi cum eo ad ejus sitb capite.meo, et dextera illius amplexabiturme
auslralem plagam. Erat aulem dives.valde in posses- (Cant. H, 6). Per sinislranï vita praèsëiis,quam ele-
sion argenti et auri; reversusqueper iler quo veneral gerunt Judoei. Unde et dicitur : EÏevatis aulem Lot
a meridie in Bethel. Pulchre deiËgyplo liberatus oculis vidit omnem circa Jordan's regionem,et relï-
ascendisse dicitur ad auslralem plagam, id est ad. G < qua. Aliter. Bene ait : si tu ad sinistram ieris,
ego
meridiem; non enim legitur déclinasse aliquando ad dexieram tenebo, etc.; quia in die.judicii multi ex.
occidentem. Sed occurrit huic sensui illud quod Judoeiscrediluri erunt in Deum, et miilti ex credën-
sequilur, quomodo potuerit exiens de jEgypto fuisse tibus recessuri. Et hoc est qupd ait, ego àd sinisiram
dives valde? Quod solvitur illa Hebraica verilate, in pergam. Tune enim Chrislus lanquam Abràm ih cré-
qua scribitur : Abram gravis vehementer. iEgypti dentibus, qui vidëbantûr essë ejus hiëmbrà, ad sini-
enim pondère gravabatur. Et licet videantur esse di- strani declinabit. Si autem ad hoeretiobsreferre vo-
vitioepecoris, auri et argenti, tamen siiEgyptioesint, lueris, tune adimplébitur hoc quod Scriptura dicit,
viro sanclo, cujus lypum lenuit, graves sunt. Deni- recèdea me, obsecro,quando dicturus est eis : Disce-
que non, ut in LXX legitur, abiït unde veneral, in- dile a me, maledicii, in ignem oeternum(Màtth. xxv,
deserium usqueBethel, sed sicut in Hebroeoscriptum 41). Undè corisequëhler subjurigiiùr, si ad sinistram
est, afeiililinere suo per ausi'rumusqueBethel.Idcirco ieris, ego dexieram tenebo, etc. Per dexleràiri pro-
enim de iEgyplo profeclus esl, ul non deserium in- speritalemmundiâlèm, quàta h'oeretîcieligiint, inter-
grederetur, quod cum Mgypio reliquerat, sed per pretantur; per sinistràrii infidelitàtëriivël inferitam,
austrum, qui aquiloni.contraiius est, venirel ad do- " Quod vero Àbràni dexléràm plagarii é'Iègit, fidem,
muni Dei, ubi fueral labernaculum ejus inler Bethel * vel regnum saricioruni; qùod auterii sinisiram, con-
et liai. Igitur Abram in hoc quod ascendit de jEgy- fractionem volunlaiis, quâ in irièmbris' suis céridë^
pto, Dominum ac Bedemptorem nostrum significat, scendit his qui in amprerii praésèriiisvite, quoe si-
qui, ul superius diximus, descenditin ./Egyplum,vi- gnificalur, ut supra diximus, per sinislranï; cbmmè-
delicet in hune mundum, expleto mysterio nostroere- moranlur. Unde et Jordanis, ut quidam votant, ta
demplionis, astendit ad Palrem. Unde bene dicitur de hoc loco doctrinam hoerelicorumoslendit, à qrio'irri-
Àbram quod reversus sit per iler quo venerat in gabanlur universa, quià sic videtur suis, ut bene
a Filius ta suis doctrina ipsorum irrigelur. Quapropter rite [Z., re-
' Beliiel meridie; quia ipse unigenitus
proedicatpribus in. fine.soeculi reversurus est ad Ju- cte] subinfertur, v'enienlibùsin Segor. Segor parvûlà
daicam plebera juxta illud : Cumplenitudotemporis inlerpretatur, quia illi qui ab hoereiicisdecipiunlur,
subintraveril, lune omnisIsraël salvus fiel (Rom. xi, in magnis videntur esse, sed in exiguilate ac miséria
25). , detinentur et ad nihilum tendunt.
VERS.5-12.— Sed et Lot, qui erat cumAbram, fue- VERS.13. — Homines autem Sodomitoepessimi
runt grègesovium, et armenta, et labemacula; nec po- erant, et peccatores coram Domino nimis, Superflue
 173 CDMMESTr'NGENi 174
a'ddilum est, coram DomlnO;siciitin LXX etiam ih- fcfiabebut
; puteos bituminis multos. Itaque rex.Sodomo-
vèriiiur; siquidem Scdohiorum coloni apud humi- ruin, el Gomorrhoeterga verterunt, cecideruntqueibi,
lies maii et peccatores ërârit. Me àùterii dicitur in et qili remanserunt, fugerunt àd montes, tulerunlque
conspcctu Dei peccator, qui potest apud homïiies jii-- omnem subslanliam eorum, nec non el Lot, el subr:
.stus videri, quomododéZacbàfiâélElisàbetti iri proe- sianiiam ejus, et reliqua. Notandum est quod Balan
cpiiip ponitur, qîipd fuériril justi ambo in corispéclù quoe "et Segor, tradunt Hebroei,quia sicut in alio
Dëi, el in psalnio dicitur :' Non justificabilur in con- loco ostenditur Scripluroehanc eamdem esse Salisa,
spëclUtuo omnisvivëhs(Psdï:'CXLIIJ 2). et inlërprelantur vitulam consternantem, quod scili-.
VERS.14-17. — Dixit èrgo D'eus ad ABramt Leva- cet tertio molu terroe absorpta sit, et ex eo tempore.
ôcùtûs iuôs, et vidé d loco in qui) lu nunc es, àd quo Sodoma et Gomorrha, Adama, et Seboim divino j,
aquiloneni, el ad aûstriinï, M ôriéniëm, et àd niarè, igni-subversaesunt, illa parvula nuncupatur; si qui-
quia omnem terrant Quâmtu vidés, Ubi dabo éi semini dem Segor Iransfertur in parvulqm. Vallis autem
tuo. Si enim terra tantiim protaiitébâlur éi, quâm Salinarum, quoe et vallis silvestris dicitur, sicul ta
fuhc in unô -loco stans videre potuit per quatuor" hoc eodemlibro scribilur, in qua fuerunt antea p.ulei
climata mundi, angiista videtur ësse terra repromis- bituminis, post Dei iram et sulphuris pluviam
sionis. Non hoë solum lerroepromissum esl quâm vi- B ta mare Morluum versa est, quod a Groecisstagnuni
dere potuit. Non enim diclum est: Tanliim lerroe tibi bituminis appellatur. Idipsum est asphallum. Mor-
dâbo quantum vides ; séd, Tibi dabo terram quam tuum autem appellatur mare, qupd nihil recipil ge-_
vides, cum et ulleridr undique dâbatur; Et idcirco nerum viventium, neque assuetas aquis aves, tauri
subjunxit : Sùrgè et peràmbuia terrant in laliiudine çamelique fluitent. Denique si Jordanis auctus imbri- •
éi loiigitudinè, fit' përâmbulatido perveniret ad ci bus pisces illuc influens rapuerit, stalini moriuntur
"quoeOculisuno ta'costans videre non posset. Signi- et pinguibus aquis subnatant. Lucernam accensam
ficabalur âiitehi èa terra, qiiam cafnale semen ejus ferlur supernatare sine, ulla conversione, exstincto
àcceptiirum èrât. Nam illiid spiritale totius mundi deinergi lumine, et vas deraersum arle, quod bibat,
ialitudinèm'possëssïiriim erat. Dura dixit, ad orien- diflîcilehoerere in profundo, omniaque vivenlia, de-
iem et ad iitarè, quid diclunl est? Soiet enim Scri- mersa licet et vehementer illisa, statim resilire.
ptura sanclâ, duta dé plagis terroe repromissionis Denique Vespasianum. proecepisse nalandi ignaros
ioqûilur, mare pro accidenté ponere, ab eo quod revinctis manibus in profundum dejici, eosque om-
Paloestiriâfegîo mare occidentis plagoe habeat. Ve- nes illico superiiatasse. Aqua ipsa sterilis et araara,
romlamèn, ut quibuèdâriiplacet, spiritaliter Christus eoeterisque aquis obscurior, et quasi aduste [Z.,
cum Ecclesia dicitur levare oculos a mundo ad qua- 'G adustam ] proeferens simililudinem. Vagari super
luor parles terroe,pér quas quatuor Evangelia figu- aquas bituminis glebas certum est atro liquore,
rànlur, cùiquë omnis terra dàtur, uf alibi : Postula quas scaphis appropinquantes colligunt, hoereri
à nie, eidaboitti génies, et caetera(Psal. n, 8). Usque bitumen, et nequaqnam ferrp praëcidi ferlur. San-
in sempilèinum, id est in longiludihë temporis. guine lantum mulierum menstruo vel urina ceùere,
CAPUT XIV. ulilis ad compagem navium, vel corporibus homi-
VERS. 1-6. — Deindé sequilur qualiter reges num medendis. Servat adhuc regio, speciem ppenoe.
jgèntium percùsserùnt Raphaim ih Aslarolhcârnaim JJascuntur enim poma pulcherrima, quoe et edendi
quôq'ué, et. Zozim Cum eis, et reliqua. Raphaim cupiditatem. exspectanlibus génèrent ; si carpas, fa-
giganles interpretantur ; Zozim, iérribiles, et hor- tiscunt ac resolvuntur in cinerem, fumumque exci-
rendi ; Astarolh civitâs, quoeusquè hodie sic voca- tant quasi assidue ardeant. Sanç in diebus aestalis
tur, significat quod quatuor rëges iriterfecerunt gi- immodicus [Z., non modicus]per spalia campi exae-
ganles , et robustes quoque Arabiaé; Aslarolhcar- stuat vapor, unde et coalescente vilio nimioesiccitar
naïm, terrain gigaiittim quâmdam in supèrcilio So- tis, atque humi arido [Z., humo arida] corruptior aer
doniorum. • miserandas incolis conficit oegritudines.
Denique
"
VERS.7. — Et févérsi vèhêriini nd fontemMesfat, quinque isti reges, allegorice, a quatuor regibus dé-
tpsa est Cailés. Fons Mesfâtfons est judicii, hoc est victi qui venerunt de Bâbylone, significant quinque
Cades; per arilicipaiioném dicitur qued postea sic sensus corporis, videlicet visum, audilum, gusluni,
vôca'tum est. Significat âuteiri lOcùm apud petrara, Odoratuin et tactum. Quatupr reges quatuor vitia
'
qui fons judicii neminatur, quia ibi Deus populum principalia intelliguntur, id est cupiditas, gaudium,
judicaverit. Et percûsseriintomnem regionemAmalè- timor et tristitia. Per hoecquatuor vitia expugnavit
ciiàrùm, et Amorrhoeùmsedentem in Assasonthàmar. diabolus non solum Sodomitas, per quos signifiça-
Hoc est oppidum quod nunc vbeâtur Engaddi, bal- bantur gentiles, sed eliam et Lot, qui interpretatur
sami et pâlniârùriî fertile, sicut in libris Locorum declinàns, per quem significaiiturJudaei, qui decli-
Assâsbn âùtém tharoàr taterpretatur urbs ùaverunt â rectitudine fidëj. Per vallem silvestrem
' repéri.
palmarûm. Thamar quippe pàlma dicitur. Sequitur : proesentem mundum taterpretantur.>[Z., proesens
VERS,t, 'i'3. — Et égréssi iuhl rèx Sodomomm, muridus intërpreiatiir] ; per puteps hpmines in pré-
el rexGomorrhoe,rexque Adamoe,etc., usquequo ait: tanditale vitiorum demersos,;pgr bitumen congluli
Quatuorregesadversusquinque. Valiisautemsilvestris nationem peccatorum, qua sunt unili in iniquitate.
 175 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 170
Potest et aliter intelligi : quatuor règes qui quin- A Aaron, et legis çoerimonias,et hoecesse primegenita
que superaverunt, possunt nimirum contraria vitia quoevendidit Esaii fratri sue Jacob, qui eliam Mel-
virtutibus significare : haeresimscilicet, genliiilatem, chisedechjure de trtamphis abnepolis sui décimas
hypocrisin, avaritiam, quoe est idolorum servilus. accepisset.
Quae reges nuucupaniur, quia in multo jus regni ^ Porro Salem ipsam esse votant quoepostea Hieru-
[Z., régis] exercent. Quinque autem reges qui su- salera dicebatur. Hoeceliam primo Jebus, ul ferunt,
perantur ab his, quinque sensus possunt intelligi, peslea Salem, dèinde.Hierusalem, sed poslea a Sa-
«t-diximus ; quia et ipsi reges, quia ex his homo lomone plenius instaurata Jerosolymis est dicta,
noster exlerior regitur, terga verluntur, donec quasi Hierosolynionia.Coelerum, ut quidam dicunt,
Abram, paler excelsus, viclis quatuor regibus su- Salem non Hierusalem, sed oppidum Salophoim
pradictis, spolia revocet, et Lot propmquuni suum, [Z., Socaphoim], quod usque nunc dicitur Salem,
declinanlein ulique a malo, ex eorum potestate eri- et videtur ibi palalium esse Melchisedech. Unde
piat. agitur : transivit Jacob in Salem, civitatem regionis
Quod autem recedere quinque reges a quatuor Sichem, quoeest in terra Chanaan. Inde dicil Joan-
dicniitur, significat quod illos maxime, persequilur nes evangelisla : Erat Joannes baptizans in Ennon
contraria poleslas, quos ante in servitutem retinuit. B juxta Salim, quia multoesunl ibi aquoe(Joan. m, 23).
Quod autem in trecentis decem et octo Pater ille Nec differt ulrum Salem an Salim dicatur, cum vc-
excelsus, cui in Oralione Dominica dicimus. Pater calibus in médium perraro uluntur Hebroei, el pro
noster, significat quod per electos, qui in persecu- voluntate leclorum ac diversitatç regionum eadem
tionc virlulum constituli sunt, fundaii fide Trinilalis, verba diversis sonis et accentibus profèrent [Z., pro-
et habenles pleniludinem Decalogi pctava die ouoe feruntur]. Nos entai opiniones diversorum ponimus;
sabbato sequitur, cum Christo résurgentes <*. sed prudenti leclori, quid horum verius elegerit,
VERS.14. — Quod cum audissel Abram, captum derelinquimus. Sed quantum ad figuram pertinet,
videlicetLoi fralrem suum, numeravit expedilosver- iste Melchisedech Christum significat secundum
naculos treccntos decem et ocio. Expeditos dixit ju- Apostolum, quia Christus sine maire in coelis, sine
vènes, ad bellum promplos, et qui non fuerunt pâtre in terris, offerens Deo pro npbis in terris sui
uxorati, de quibus in sequentibus dixil, exceplis his, cerppris panera et sui sanguinis vinum, ad quem
quoecomederuntjuvenes. Et perseculus est usque Dan. dicitur : Tu es sacerdos in oeternum secundum ordi-
Dan Phoenicis oppidum est, quod nunc Paneas dici- nem Melchisedech(Psal. cix, 4)..Qued si quis plenius
tur, ubi unus de fonlibus Jordanis oritur, qui dici- nosse desiderat, beali Hieronyrai et Isidori dicta
tur Dan, aller vere Jor. Ex his duobus fonlibus, G perluslret. Sequilur:
qui haud procul a se distant, in unum rivulum foede- CAPUT XV.
ralis, Jordanis appellatur, sicut ex duobus fontibus . VERS.2-4. — Dixitque Abram : Domine D.eus,
unus fluvius, ila ex nominibus una appellatio crea- quid dabis mihi? ego vadam absque liberis, et filius
tur [Z., procreatur]. procuraloris domus meoeisle Damascus Eliezcr, et
VERS.18. — Deinde legitur qualiter Abram oc- reliqua. Non quasi dubius, an fieret, de promissione
currit Melchisedech rex Salem [Z., régi Salem]. Dei, cum ait : Domine Deus, quid dabis mihi? sed
Moveresolet quosdam quis fuerit iste Melchisedech, quomodo fulurum [Z., venturum], esset, exquirens.
rex Salem, quem Apostolus dicit (Hebr. vu, 5) sine Sed requirendum est quis fuerit isle Èliezer Da-
pâtre et maire, esse? Ideo Apostolus eum dixit absque mascus, de quo dixit Abram, hoeresmeuserit? Ille
pâtre et absque maire esse, quia genealogiam ejus ulique fuit filius procuraloris Abrahae, qui poslea,
sacra Scriptura non narrât. Verumtameii, ul in cu- ul aiunt Hebroei, Damascum condidit, et nomen ci-
jusdani [Z., quodam] reperi velusto volumine, tra- vitatis dédit regnumque in ea. oblinuit. Attamen no-
dunt Hebroeinon absque"paire et maire fuisse; sed tandum, ubi nos habemus, filius procuraioris, non-
quia nomen ejus non commemoratur, nisi quando ft nulli translulerunl : filhts Masech vernaculi mei.
occurrerit Abram, et nec pater nec mater legitur in Aquila vero, filius polum danlis domui meoe.Thep-
divinis Scripttiris. Melchi videlicet pater, et Sedech dotion, filius ejus qui super domum meam est, id est
mater. Et inquiunt ; quia pater ejus Melchimbrluus villici, qui universa dispensai, el dislribuit cibaria
fuit, ànlequam fuisset Melchisedechnatus. Item ma- familioe;vocalurqueDflmascusE/ie«er. Porro Eliëzer
ter ejus Sedech mortua fuit de parturiendo habens 'Deus meus adjutor inlerpretatur, qui, ut diximus,
în utero Melchisedech, et ex his duobus nominibus Damascum condidit. Sequilur :
Melchisedech filius eorum sit dictus. Propterea, ut VERS.5, 6. — Suspice coelum, el numéro slellas,
Hebroeiaiunt, sine paire et maire fueril, quia mor- si potes. Et dixit ei : Sic erit semen tuum. Unde in
tui fuerunt antequam natus esset. Tradunt etiam consequenlibusdicit : Sicul slelloecoeli,et sicut arena
hune, mulato nomine, Sem esse filiumNoe, et sup- quoeest in littore.maris. In steflis coeli pauciores,
putantes annos vite ipsius, ostendunt eum ad Isaac : firmiores, clariores inlelliguntur ; in arena autèia
usque vixisse, onmesque primogenilos pontifices maritimi littoris magna mullitudo infinncruui attme
fuisse, hostias Deo immolasse usque ad temporà . carnalium.
' Locus in ulroque codice corruptus.
 177 COMMENT.IN GËN. 178
VERS.7. —Ego Dominus qui eduxi te de Ur Chai- A tiones se ingérant, quoe hoc rapere vel maculare
décorum. Hoc est quod paulo ante diximus, in He- -• valeant, quod in nobis Deofientes immolamus. Unde
broeo haberi, qui eduxi le ae Chesdim, id est de in- et Abram, cum ad occasum solis sacrificium offer-
cendio Chaldoeorum, ret, insistantes aves pertulit, quas studiose, rie obla-
VERS.8, 9. — Al ille ait : Domine Deus, unde scire tum sacrificium râpèrent, abegit. Sic nos, dum in
possum quod possessurus sim eam ? RespondensDo- ara cordis holocausta Deo offerimus, ab immundis
minus : Sume, inquit, mihi vaccam triennem, et ca- haec volucribus custodimus, ne maligni spiritus et
.pram. trimant [Cod., trinam], et arietem annorum peryersaecogitationes rapiant quod mens nostra of-
trium: turturem quoque et columbam. Qui tollens ferre Dominouliliter poterat. ,
imiversahoec,divisit ea per médium, et reliqua. Quid VERS.13-17. —Dixitque Dominus ad eum : Scito
igitur iu illo myslico signo de posteritate generis proenoscens quod peregrinum fulurum sit semen
sui Abrahae inlelligendum' erat, vel cur trium an- tuum in terra non sua, et subjicient eos serviluli et
norurti animalia jlli erant sumenda?vël cur ani- affligent quadringentis annis, et reliqua. Non sic ac-
malia dividil, et volucres non dividit? Trium enim «piendum esl lanquam in illa durissima servilute
annorum animalia très temporum arliculos dési- quadringentis annis Dei populus fuerit; sed quia
gnant, quibus populus ad summum honoris cul-1B scriptura est : In Isaac vocabitur tibi semen, ex anno
nieh adolevit. A temporibus vero patriarchoe Abrahae nativitalis Isaac usque ad annum egressionis ex
per repromissiones usque ad temporà Moysi con- JEgyplo computantur anni quadringenli quinque.
junclus esl Deo ; a tempore autem Moysilegislaloris, Cum ergo de quadringentis triginta delraxeris vi-
a Deo legis acceptione, et miracu'orum oslénsione, ginti quinque , qui sunt a promissione usque
trrumphis et terne repromissionis ingressione glo- ad natum [Z., nativitatem] Isaac, non mirum est
rificatus ; a temporibus vero David regio honore et si quadraginlos el quinque annos summa solida
templi civitalisque Hierusalem inslruclione elevalus [Z., solidate] quadringentos voluit appellare Scri-
esl'. Aries autem regiam el sacerdotalem dignilatera ; ptura, quoesolet temporà ila nuncupare, ut quod de
vacca sub legis litlera servientem ; capra etiam summa perfeclionis numeri paululum excrescit, aut
euiiidem populum peccatorem esse désignât. Aves infra est, non computelur. Non iiaque quod ait, in
yero spirilales et Deo.electos praefigurabanl.Divi- servitulem rédigent eos, et nocebunt illis, ad qua-
siones namque animalium schismata inler camales dringentos annos référendum esl, tanquam per tôt
semper esse ostendunt. Ideo vero quod aves non di- annos eos habuerint in servitulem ; sed referendi
visit, pax et imitas spiritalium intelligitur. Quod sunt quadringenli anni âd id quod diclum est, pe-
circa vespëram pavor irruil super Abram, terrorem G regrinum erit semen tuum in lerra non propria. Quia
in die judicii, qui separabitad invicem spiritales et sive in lerra Chanaan, sive in yEgypto peregrinum
camales, alios statuens in dexieram, alios in sini- erat illud semen, antequam hoeredilatem sumerent
stram. Aves yero, quoesuper cadavera volitant, doe- in lerra, ex promissione Dei, quod factum est posU
moniaçoesunt poteslates, quoe carnalibus insidere eaquâm ex Mgyplo liberati sunt, ut hyperbato»
quaerunt, quas dévolus doctor sedula admonilione, hiG inielligalur, ut ordo verboruni sit: Sciendo
abigere débet. . scies' quia peregrinumerit semen tuum in terra non
, Inlelligitur et aliter isle modus figuroe.Per vac- propria quadringentis annis ; illud autem interpo-
cam enim significala est plebs posila sub jugo; silum inielligalur, el in servitulem rédigent eos , et
per capram criminalrix mullitudo gentium; per nocebunt illis," ita ul in quadringentos annos ista
arietem duces populi genlium. Trium enim annorum, , inleipositio non perlineat. In exirema enim parte
animalia tria lempora significant, quia in lerlium,' sumnioehujus, hoc-est post mortem Joseph, faclum
tempus [Z., tertio tempore] ista divisio facta est,' est ul in jEgyplo populus Dei duram peragerel ser-
segregalio videlicet fidelium ab inlidelibus. Per tur- vitulem. Sed quare dictum est de filiis Abram :
turem enim et columbam spirilales et hoeredes exf Quarto progenie revertentur hue? et in Exodo legi-
utroque populo regni fuluri [Z., regni Dei futuri]î TJ tur : Quinla generatione ascenderunt filii Israël de
proefigurali sunt. Volucresaulem descendenles superr terra JEgypti?Replicagenealogiam Levi. Levi genuit
cadavera immundi sunt spiritus, qui menlibus car- Calb, Cath genuit Amram, Aiiiram genuit Aaron,
nalium semper insidere quaerunt, quos dévolus do- Aaron genuit Eleazar, Eleazar genuit Phi.nees. Cath
ctor sedula admonilione abigere débet, ul ' suprai cum paire suo Levi ingressus est jEgyptiim. Rursum'
ostendimus. Unde Cl sequitur : Eleazar cum paire suo Aaron egressus est ab ^Egy-
VERS.10-12. — Et abigebat eas Abram. Quod hoce pto. A Cath usque âd Eleazar compuianlur quatuor.
moraliter intelligi votant. Soepe corda justorum su-. Quod autem secundum Exodum qiiinta generatione
borne cogitationes polluunt, et terrenarum reruma egressi sunt filii Israël de lerra," tribus tibi Judoe
ddectationibus tanguntjsed dum cilius manu sanctoe e ordo numeretur. Juda genuit Phares, Phares genuit
discrelionis abiguntur, quasi aves repelluntur, nee Esrom, Esrem genuit Aran, Aran genuit Atni-
cordis faciem caligo tentationis operiat, qiioe hancc nadab, Aminadab genuit Naâson, Naason genuit
jâmex illicila delectalione tangebat. Nam soepeina, Saliiion. Phares cum paire suo Juda ingressus est
ipso orationis noslroe sacrificio importunas co^ila- .(Egyplum.'Naason princeps Juda in deserlo descri-
: 479 ANGELOMILUXOVIE.NiSilS MONACHI ï%(j
bitur,,. ciijus filius Salmon terram repromissionii'*• A tastrati. Quidam codices habent, ti^enfis et videnlis,
ÎRiroivit. Çomputa. a Phares usque ad Naaspn, e t quia unusquisque quanto"magis sorbûeril scienîiàm
tayenies generationès quinque,, Scriplurarum bibendo, tanlo magis videt intelli-
VERS.18, -^ Sentini tuo dabo terrqm hanc q flu-- gendo.
mine diïgypti usque ad flumen Euphratem. De- que, CAPUT XVII.
ïluminç .iEgypli dixit? Non ergo a flumine magne» VERS. 1-14. — Dixitque Dominas ad Abram :
4îgypti, hoc est, Nilo, sed a parvo, quod dividiit E.cce testamentummeum tecum,ët éris patermultitu-
inter $gyptuni et Paloestinam[Z.,dividit iEgypt. el-, ^dinisgentium, et non Vocabiturnomen tuum Abram,
Pal.], ubi est civilas Ruina curura [Rhinocorura], sed erit nomentuum Abraham, quia patrem multarum
Quod vero adjungitur : Cum sol oeçubuisset, facta gentium posui le. Dicunt aulem Hebroeiquod ex no-
est caligo tenebrosa, el apparuit clibanus fumant, et mine suo Deus, quod apud illos tetragramnium est, id
fampas ignis, transiens inter média illa, quoe.divisa est : Jot, et hé, vau, a e littèram Abrae et Saroe addi-
erant, significat post finem soeculifulurum diem ju- derat. Dicebatur enim primum Abram-, quod inler-
dicii, quando per ignem segregabuntur sanctorum pretatur paler excelsus, et poslea vocatus est Abrà.
.populi et iniquorum. ham, pater multarum; nam quod genliuni non habe-
** lur, -in nomine. subauditur. Nec mirandum quare,
CAPUT XVI.
cum apud Groecoset qupsdam a litlera videattir àd-
Deinde legitur qualiter Abram ad Agar ancillam
dita, nos Ê littèram Hebroeâm additam dixerimus.
^Egyptiam ingressus est, et genuit ex ea filium, vp.- Idioma enim linguoe est per -e quidem scribere, seâ
Cavitque nomen ejus Ismael, de 'quo dicitur : Hiç per a légère; sicut e contra per à scriberë et per e
erit férus homo: manus ejus contra omnes, etrejiqua.
légère.
Quomodo defendilur Abram adulterii reus non VERS.15. .^- Et dixit Deus ad Abraham : Sarai
çsse, dum vivente légitima uxore çonjunclus sit an- uxor tua, non vocabiseam Sarai, sed Sara erit nO-
cilloe suoe? Necdum promulgata erat unius uxoris men
ejus. Erant qni putant pririium Saram, per
Evangelica lex. Habebat qupque prpmissionem a Deo unum r scriptum fuisse, et poslea ei alterurii r addi-
mullïplicandi [Petr., mulliplicali] seminis sui; sed tuni, quia r apud Groecoscenteûarius mimerus est.
necdum sciebat ex qua uxore, quia poslea diclum Sari, igitur primum vocatum est per sin, res, jod';
ei de Sara habere.filium. Nam propterea sic propa- sublato jod, id est i elemento, addita est ë, quae pë'r
gandi yoluntas pia fuit, quia cencumbendi volunlas a legitur, el vocala est Sara. Causa autem nomiriîs
libïdinosa non fuit, etiam et Sarai proleni, mutati hoecest, quod antea dicebatur, princeps -mea',
quam de se habere non potuit, de ancilla habere vo- unius tanlummodo domus materfamllioe; postea
tait, cohsenliebatuterque in facto, quia uterque Sarai vero dicitur absolute princeps. Sed nolandurii est
sterilem esse sciebat. Sed quomodo manus omnium
quia de vocabulo islius nominis Saroe diversi di-
eùnlra Ismael, vel manus ejus contra omnes? Invenit verse
legunt. Nonnulli Sari prius voeatam, et post-
enim angélus Domini Agar super fonlem aquoe in modum Saram dicunt, eo
quod per sin, res, et jod,
deserto ad fontem in via Assur, quae per eremum Sicut supra descripsimus, beato Hieronymo propa-
Jucit, quando ad jEgyptum ire festinabat, et voca- lante, apud Hebroeosdescribatur, quasi sine uno r,
rit nomen ejus Ismael ; quia exaudivit Dominus
quia non dicit duo res, sed unum ; et ideo legëndum
uumilitatem ejus. Ismael interpretatur exaudilio
putant Sari, atque post mulalipnem Saram. Undé
Dei. Hic erit férus homo ; manus ejus super omnes,
exislimant, si ita fuerit, anliquani [Z. om. antiquam]
;l manus omnium super eum, et contra faciem om- in Ecclesia, ul Sarra viliô
•tium fratrum suorum habilabit. Significabat aulem permansissecensuetudinem
scriptorum unum r additum diceretur, quod et in
iemen ejus habitaturum in eremo, id est, Sara- aulhenlicis libris ita scriptum reperies. Hinc
semper
cenps yagps incertisque sedibus, qui universas gén- est etiam quod sedulus poêla in carminé Paschall
ies quibus deserium ex latere jungilur, incursant,
et impugnanlur ab omnibus. Pelest et in IPCPJu- fiait:
daeorum et haereticorum e regionp Ecclesioe taber Sauciajam vetuteemarcebantvisperaSarrae.
nacula figentium, ferox et vaga infidelitatis incursio At verp nonnulli Sarai, sicut in veluslissimis inver
intelligi. nies tamis, nonlantum Sariprpnuntiare conlendunt,
VERS. 13. —Dixitque Agar: Profecto hic vidi et addita litlera e, quoeper a legitur, ppslmodum,
posteriora videnlis me. Id est angeli, per quoe intelr Saraam nominalam autumant; quia inquiunt, sicut
lecta [Z., intelligitur] esl incarnatio Domtai,--siçutet Abrahoeuna litlera, ita Saroeest altéra addita, prout
Moysi dictum esl : Posteriora mèa videbis. supra pstendilur. Unde siquidem feront quod Pater
VERS.14.— Propterea appellqvit puteum illum Àlbinus in Ribliotheca quam Carolo principi cor-
vtvenlis, et videnlis, et reliqua. Hiç enim puleus si- rexit, quod nos etiam oculis diligenter inibi inspexi-
gnificat gratiam baplismi, sive scienliam Scriptura- mus, emendare curavit, videlicet sine uno r Saraam,
ruui. Quicunque enim regenerantur ad vitam, per etdupfl; et in nestris quibusdam voluminibus ila
gratiam baptisroatis vivunt et videnl gratia Dei il- legitur, quod et nos similiter legëndum pularaus.
,»,Fprleleg. JOT,IJE, VAU,IIE.
 181 COMMENT.IN GEN: ISâ
yerumlamén prudentis leetoris arbitrio derelinquirr A gna terrena, sed secundum Ecclesiam débet accipi.
mus quid lioruni magis placuerit, quoniam potius3 An propter E§au etiam dicit, quia de eo ad littèram
alieîjb sensùi cedere quam conienlionibus volumus3 ' contigit adimplelum? Sed sciendum est quia non
deservire. Dixitque ad Abraham : Et tu ergo eu-, dubitaiicjianimo dixit : Putasne, çenlenario nascelur
slodiespacluni, et reliqua usquequo ait : Circumdde* i filius, et reliqua. Non enim hoec verba dubitamis
tur ex vobis omne masculinnm, et circumcidetur in-- diûidenliampstendunt, sed admirantis gaudium. Ideo
' i pro gaudio riderais Abrahae filius dicebatur Isaac.
fans octo dierùni. Quare Abraham circumcisionem
accepit? idcircoAbrahaecircumcisiocomiiiendalaest,, Nam risus iste in bono accipi débet, ut in Evange-
ut sub lege esset, sicut et Adam, ne de ligno mandu- lio : Besli qui lugent nunc quoniam ipsi ridebunt
caret, ùt.probaretur si compleret hoc an non.. Cre- (Matlh. y, 5). Isaac enim interprelatur risus. Non
densenim filium se habilurum, per cujus generalio- enim pro risu Saraoe dictus est Isaac, sicut aliqui
nem omnibus gentibus benedictio futura essel, et ini existimant, sed pro risu Abrahoe.,quod et nos pro-
cujus nepolibus caslilatis et sebrietalis unum man- bamus. Postquam autem risit Abraham, et vocatus
sisset exemplar, unde et in ea pairiecorporis signumi est Isaac, poslea et risisse JegimusSaraam. Inde est
fidei accepit, unde filius -fidei, non carnis, nascilu- eliam quod in eonsequenlibus-Saraam ridenlem re-
rus erat, nec Iruncaia corporis parle deformior, sedI B ; darguit Dominus, cum et Abraham riserit, et eum
fidei in Deunïsigno gloriosior. Igitur pro Deo ali- non redarguerit, quia illius videlicet risus admira-
-qnidperdere'lucrum est, non damnum. Ita Abrahami lionis et loelitioefuil, Saraoe aulem dnbitatipnis et
fidei suoesignum accipiens, non deformatus est, sed[ diffidenliae,quod ab illo dijudiçari potuit, qui corda
nielioratus. Si enim Adam pactum Dei custodisset, bpminuin noyit. Unde hoec eadem Saraa ridens epry
non Abrahamhoc pactum accepisset. Sed quia ille; ripitur, çorrepla prolinus fecundalur, el contra spem
in hoc membrp culpam inobedienlioeprimo agnovit, ex divina promissione accepit qupd habituram se ex
decuit ut isle ta iioc membre signum pbedientioese- humana ralione dubitavit. Coelerum hiç nolanduni
cundo accepisset, ut bslenderetur obedientçs quan-r est quia in Veteri Teslamento quatuor propriis ne
dnque générasse filios ad vitam, dum olim proevari- minibus nominati sunt anlequam nascerenlur ; IST
catpres generarnnt ad mortem. Undeetiamsciendtim mael videlicet et Isaac, Salpmon et Josias, çerlis
£St quia Teligioel ritas circumcisionis, quaea beato quibusdam ex causis. Quolies enim hpininibus a Deo
palriarcha Sumpsit exordium, multiformis erat et yel imp.onilurnomen, ydniutafur, singularis merij-i
typps gerèbat rerum futurarum. Nam érat signacu^ indicium datur, magnps esse futures, sicut Aliraham,
lum fidei Abrahaeet semini ejus, et indicium casli- quia paler multarum gentium erat futurus, Abra?
gandi eos qui ad liPc senién et hanc fidem périme-(C hani est vp.çatus.Sic Jacpb,.quia Dç.U.m vidit, Israd
fient ab omni iaquiiiamenlo carnis et spiritus, et pro- appellai'i meruit. Sjc Josias rex ob eximioe virtulis
phelia nascituri de hoc semine Salvatoris, qui nos et çulmen nominatus est a Deo piulto antequam natus
jn pr.oeseniîper baptismum ab omnimortiferoeactio; est. Sic de coeteris senljeiidumliitdlige. Sequilur :
«is pollùtiohemùndàret, et ta future per resurrectic-
CAPUT XVIII.
nem ab universa mortis ipsius eorraplione in perpe-f 1
tuum liberaret, et proecipuedonumremissionis, qupd . VERS.1, 2. r—Qumque elevassefoculos Abraham,
solveret a peccato proevaricationisAdoe,per hanc id: sedens ta çpnvalle Mqmbre, vidit,1res viros. Quibus
•
temporis ministrari eidem gratioe legisque latpri tribus, si.çptuni, loculus est, Unde]quoeritur, cum
foniplacuit. Qui eniih nunc dicit : Jïisi quis renafus très essent, quomotîo singulariter Dominum appel-
fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potestintroirein lat dicens : Domine, si inveni gratiam ante te, -ne
regnumDei (Joan. Jiijr3),ipsetunc dicebat : Masculus transeas servum tuum ? An intëlljgebat unum ex eis
cujusproepuliicaro circumcisanonfuerit, peribitânimif Dominum, et alios angdos, an potius poniinum in
illa depOpuloïuo,qiïiapaclumpieum irrilum fecit.Non angdis sentiejis ? Igitur intelligendum est quia in
pactum ulique circumcisionis, .quod npn infans, gui angdis D.ominum,seiiliens,Dointao potius quara an^-
disçernere necdum valait, sed majores, qui id serv •** * gelislpqui elegit. Aliquandojraaginibus et aple epr-
yare noveran}, poterant, debuerant, irritum ifeçer ppreos pculcs ad lempus ex acre assumplis per
ru.nl, verum pactum, qupd cum primo homine Deus angelps loquitur Deus ? sicut aunç Abraham, qui
iiiiit, omnis qui vel unius diei vilain gessit iu terra, non solum très vires videre PMtuit, sed etiam habi-
praevarjeassecenyincitur atque ideo remedip salulis taculo lerreno suscipere, eorum usibus eliam cibçs
aliquo opus habere non ignoratar. , adhiberç. NM enim angeli, cum quoedamnebis in
VERS.16-19. -rtr Deinde sequitur qualiter Ani-alii» terra puntiant, ad tenipus in aère cerpus assumè-
repromittiturjfilios, dequp ei dicitur;: Eritqueinna- rent, exterioribus profeçtç nostris obtutibus non
limes, et regespopulorumorienturex eo.CeeiditAbrar apparerenl, neccibos cum Aln-ahamsumerent, nisi
liantin faciem, et risit dic.ens.injCordesM.ç ; Putasne, propter nos splidum aliquid ex coelesti elçmcjU^
çefitenaripwseelur filius, eteae|era, usquequo ait, ,et gestarent. Nec miruiu qupd illic ipsi qui snscepti
vocabfsnopien jejas Isaac Quoeriturqupmpdo dictum sunt,, inedp angeli, medo Dominus [Z., dorainatip-
sit ad Abraham de filio ejus : Et nalioneset regesgen- nes] vpeantur, quia angelprinvypeabulo exprimuu-
|L«ni.ex.ilJoer«nt?.quia non provenit secundum re- tur aui exterius ministrahant.; et appellation.eI|or
 '
183 ANGELOMILUXOVIËNSIS MONACHI 184
mini ostenditur, qui eis inlerius proeerat, ut per hoc A animam habuisse, sed cadaver fuisse intelligi
' dé-
pïaesidenlis imperium et per illud claresceret officium bet. ; . v
niinistranlium. VERS.20-26. — Dixitque Dominus : Clamor Soao-
Spiritaliterperhostresvirosvoluntïntelligi quidam morum et Gomorrhoemultiplicalus est, et peccatum
'Dominum nostrum, et Moysen, et Eliam. Quidam eorum aggravatum est nintis. Descendam, et videbo
Patrem, et Filium, et Spirilum sanctum, sicut in utrum clamorem qui venit ad me, opère compleverint.
sequentibus legitur : Cum deduceret eos Abraham, Quis esl clamor Sodomorum? vel quid est-quod Do-
unus remansit cum eo, et duo missi sunt Sodomam. minus dixit, descendam, el videboutrum clamorem
Unde per unum qui remansit [Z. addit cum eo], vo- qui venitad me, opère compleverint?:Peccatum cum
lant' intelligi Patrem ; per duos qui missi sunt, Fi- voce est culpa itaactione ; peccatum vero etiâ'm cum
lium, Spiritum sanctum, qui fréquenter legunlur clamore est culpa cum libertate.et jactantia. Quod
missi a Pâtre. autem dixit, descendamet videbo, et caetera ejusmodi,
Fervor queque diei et cursus Abrahoedesiderium omnipetens itaque Dominus, et omnia sciens, cur
sanctorum significatqui desiderabant adventumChri- ante probalionem quasi dubitat, nisi ut gravitatis
sti, sicul Simeon, el multi alii, de quibus Dominus nebis exemplum proponat, ne mala hominum ante
aposlolis ait : Multi propheloeet reges volueruntvidere--B proesumamus credere quam probare? Et ecce per
çMoevirfelis, et reliqua (Luc. x,24).Moraliler,quidper angelcs ad cognoscenda mâla descendit, etmoxfaci-
hune nobis cursum Abrahoeinnuitur, nisi quia vide- norosos percutit, atque ille patiens, ille mitis, ille
licet ut vir ac dominus domus, spiritalis noster sci- de quo scriptum est : Tu aulem, Dominé, eum tran-
licet inlellectus débet in cogitalione Trinitatis clau- qmllitatejudicas(Sap. xn, 1), ille de quo rursum scri-
stra carnis excedere, et quasi habitationis infimae ptum est : Dominus patiens est, cum tanto crimine
januam exire? Cura autem carnis, ut femina, foras involutos invenieiîs, quasi patientiam proetermisit, et
non appareat, et videri jactanlererubescat; ut quasi diem extremi judicii exspectare ad vindictam notait,
post tergum viri sub discretione spiritus solis ne- sed eos igné.judicii ante diem judiciiproevenit! Ecce
cessariis intenta, nequaquam sciât procaciter detegi, malum et quasi cum difflcultatecredidit, cum audit;
sed verecunde moderari. Cui tamen soepecum dici- et tune ;sine tardilate percussit, cum verum cogno-
tur ut de se minime proesumat, et lotam se in di- scendo reperit ! Ut nebis videlibet daret exemplum,
vinoe spei fiduciam transférât, despicit, et cessante quia majera crimina et tarde credenda sunt cum
sludio adesse sibi vite subsidia posse diffidit. audiuntur, et citius punienda cum veraciler agne-
Unde et hoeceadem Saraa proraissiones Dei audiens scuntur.
ridet, sed ridens corripilur, cerrepta autem prelinus G VERS.27. — Dixitque Abraham : Quia semet eoepi,
fecundatur, et quoejuventute vigens fecundari nen loquar ad Dominum meum,cum sim pulvis el cinis, et
pptuit, annis fracta senilibus utero marcente [Z., reliqua usquequo ait : non delebo propter decem.
marcescente] concepit. Quia cum. cura carnis sui Quare Abraham se pulverem dixit esse et cinerem,
confidenliam habere desiderat, contra spem ex di- dum tantas promissiohes accepit a Deo? Sublimita-
vina promissione accipil quod habituram se ex hu- tem promissionum humilitatis temperavit subjectione.
mana ralione dubitavit. Unde bene Isaac, id est ri- Aperte enim intelligitur in quo loco se posnerat, qui
sus, dicilur qui generatur, quia dum supernam spei pulverem se esse ac cinërem etiam dum cum Deo
fiduciam concipit, quid. mens nostra aliud quam loquerelur, oestimabat. Si igitur se ita despicit, qui
gaudium parit? usque ad honorera divinoe collocutionis ascendit,
VERS.10. — Reverlensveniam ad te tempore isto, sollicita inlentione pensandum est qua poena illi fe-
et coeiera. Id est, revertar ad te in tempore vite. riendi sint, qui ad summamnbn proficiùnt, et tamen
Quasi dixerit, humano more loquens : Si vixero, si de minimis extcllunlur.
fuerit vita comitata. Tradunt namque medici non- Quoeri solef utrum quod de Sodomis dixit Deus,
nuili quod cujus corpus viri secundum hoc cum non se perdere locum, si invenirentur illic vel decem
jam déficit, ut cum femina proveclioris .aetalis, justi,speciali quadam senlentia de illacivitate, an de
quamvis adhuc menstrua patialur, generare non omnibus intelligendum sit generaliter parcere Deum
possit, de juvencula potest. Et rursus mulier quoetara loco in quoeunquevel decemjusti fuerint? Nonest ne-
provecte oetalis est, quamvis adhuc menstrua fluant, cesse ut hoc deomni loco acciperè coriipellaraur. Ve-
et de seniore parère non possit, de juvene potesl. rumtamen de Sodomispotuitsic diei ; quia sciebat Deus
Unde movet eliam quosdam quomodo cum esset ibi non esse vel decem, et ideo sic réspondebatur
Abraham propô medioeoetalis, secundum quam ho- Abrahoe,utsignificaretur.nec totibiposseinveniri, ad
mines tune vivebant, et postea filios deCethura fe- exagerationeni iniqùilatis illorum [Z., inveniri ad èx-
cerit, dicalur ab Apostolo (Rom. iv, 19), corpore cusationem ihiq. ill.]. Sed sciendum est quia, quan r
emortuo, et pro iniraculo, quia genuit, proedicetur? tum ad allegcriam pertinet, per quinquaginta signi-
Sed secundum hoc emortuum dixit, quod jam de ficantur poenitentes, per quinque quadraginla hi qui
proveclioris oetalis muliere generare non posset. Si per quatuor Evangelia gradiunlur, et per quinque
enim, quod ait Apostolus, corpus emortuum verbo sensus corporis abstinent se a malo et faciuiit bo-
quis promat, quia dixit emertuum, jam erge neç num. Per viginti vero, qui ulriusque Testament!
 18S COMMENT.IN GEN. ISO
scientiam atque observantiam habent. Per triginta \ super Sodomam et Goniorrham sûlphur et ignem de
quoque illi designarilur qui ta fide cpnsistunt sanctoe coeloa Domino, et subverlit omnem regionem: Quoeri-
Trinitatis vel in spe futuroebeatitudinis. In denario tur quare Lot, cum jussus esset ad montem fugere,
autem numéro, qui sub mysterio sanctoe crucis se Segor proelulerit, ut ibi salvarètùr, et rursum de
humiliter subduut, et in dileclione Dei et proximi, Segor ad montem migrasse? Tradunt Hebroei quod
quoe in Decalogo conlinetur, perfecti reperiunlur. Segor, fréquenter terraemotu subrula, Baie primum
Sequitur : et postea Sallisa appellata sit, tiniuitque Lot dicens :
CAPUT XIX. Si cum coeleroeadhuc urbes slarent, ista soepesub-
Versa est, quanto magis nunc in communi ruina non
VERS.1, 2 Venerunt duo angeli Sodomam poterit liberari! El hanc occasionem infidditalis
vespere, sedente Lot in foribus civitatis, et coetera. eliam in filias coitus dédisse principium. Qui enim
Quare Abraham ta tribus viris, si Deum tatellexit, coelerasviderai subrui civitates, et hanc stare; seque
vel angelos, et iterum Lot in duobus eos humano Dei auxilio abreptum [Z., subreptûm], utique de eo
cibo vesci pulabat? Fortasse prius esse homines ar- quod sibi concessum audierat, ambigere non debuit.
bitraii sunl ; in quibus Deum loqui inlellexerunt, Si judicium Dei justum est, quâre infantes in Sodo-
quibusdam divinoemajeslatis existentibus et appa- B mis simul cum parentibus cremati sunt? Ut nimis
rentibus signis, postea fuisse angelos cognoverunt, impium facinus Sodomitarum possit advérti. Pecca-
cum eis videnlibus in coelumissent. tum enim eorum advenit usque ad neceih filiorum,
VERS.3-7. — Compulit illos oppido ùt diverterent ne de origine illorunT signum aliquod remaheret.
ad eum. et reliqua usque : vallaverunt domum a puero Nonne provisum est illis, ne diu viventes exempla
usque ad senem. Hinc considerandum est quanta sit sequerentur palrum, et levius in fuluro cruciaren-
virlus hospitalilatis. Ideo angeli quasi hospites coacti tur, vel omnino non, in aliéna causa occisi? Paren-
domum Loi introisse dicuntur, ut lentala esset cha- tes enim tam pro se quam pro eis rei sunt. Ergo
ritas Lot, probata et remunerata, ut ostenderetur mors filiorum crimen est parentum, et ideo futuri
quantum esset hospitalilatis bonum. Hospilalem sunt accusaiores parentum. Est qualecunque benefi-
vero domum angeli ingressi sunt ad liberandura ho-* cium, réuni non esse, qui-gloriosus non est. Pro-
spitem suum. Clausas etiam domus hospitibus ignis dest paiiperem non esse, qui rex esse non potest.
ingressus est ad perdendos peccatores in eis. Ideirco Moraliler ardenlem Sodomam fugere est il!icita
hospites non sunt evitandi, sed ultro invitandi. Bene carnis incendia decltaare. Altitudo vero monlium
enim senes cum pueris cuCurrerunt ad scelus; quia est mundilia continenlium. Vel certë quasi in monte
scriptum proverbium est : Adolescensjuxta vias suas, G sunt, qui eliam carnali copuloe inhaerent, sed tamen
etiam cum senuerit, non recedetab eis (Prov. xxii, 6). extra suscipiendoeprolîs admistionèm debitam nulla
VERS.8-9. — Habeoduas filias quoenecdumcogno- carnis voluplate solvuntur. In"monte quippe stare
verunt virum; educam eas ad vos, et abutimini eis, et est fructum propaginis in' carne non quoerere; in
coetera. QuomodoLot justus dicalur, si filiassuas ad monte stare est carnaliter non adhoerere. Sed quia
tam nefas scelus tradere voluit, nisi quia scelestius multi sunt qui scelera quideni carnis descrunt, nec
ad comparationem judicavit peccatum quod agitur tamen in cbnjugiopositi usus soluhnnodo debiti jura
contra naturam quâm quod admiltitur naturaliter? conservent, exiit quidem Lot Sodoma, sed tamen
VERS.10-18. — Clauseruntque ostium viri, et eos mox ad montana non pervenit, quia jam damnabilis
qui erant foris percusserunt coecilate,etc. vita relinquilur, sed adhuc celsitudo conjùgalis con-
Groecihabent, aorosia [aorasia], quod magis diei tinentioe sulitililer non tenetur. Est vero in medio
potest, avidentia, quoe faciat non videre, non omnia, Segor civitas, quoe fugientem salvet et infirmum;
sed quod opus non est. Hac enim aorosia et illi per- quia videlicet cum sibi per incontiiientiam.miscen-
Cussi sunt, qui quoerebant Eliseum. Morâlïter vero, tur conjuges,'et lapsus scelerum fugiunt, et tamen
quid est quod, malis adversantibus, intra domum venia salvantur. Quasi parvam quippe civitatem in-
Lot reducitur et munitur, nisi quod justus quisque, " veniunt, in qua ab ignibus dei'endantur; quia con-
dum pravorum insidias suslinet, ad mentem rever- jùgalis hoecvita non quidem in virtutibus mira est,
titur et imperlerritus manet? Sodomitoeautem viri sed tamen a suppliciis secura. Unde idem Lot ad
in domo Lot invenire ostium nequeurit, quia cor- angelum dicit : Esl civilas hoecjuxta ad quam pos-
ruptpres mentium centra vitam justi nullum accusa- sum fugere, parva, et salvabor in ea. Nunquid non
tions adilum deprehendunt. Percussi enim coecitate modica est, el vivet in eaanima mea? Juxta igitur di-
quasi domum circumeunt, qui invidentes fada dicta- citur, et tamen ad salutem tuta perhibetur; quia
que perscrutantur. Sed quia eis de vita justi forlis conjùgalis vita; nec a mundo longe divisa est, nec
iindiqiie ac laudabilis actio obviât, errantes nil aliud tamen a gaudio salutis aliéna. Sed tune in aclione
quam parietem palpant. hac vilam suam conjuges quasi in parva civitate cu-
VERS.19-25. —Dixitque Lot ad eos :. Nec possum stodiunl, quando pro se assiduis deprecalionibus in^-
in monte salvari, ne forte appréhendât me malum et tercedunt. Unde et recte per angelum ad eumdem
moriar. Est civilas hoec,ad quam possum fugereparva, Lot dicitur : Ecce etiam ni hoc suscepiprecestuas,
et salvabor in ea, et reliuua usqueuue, vluii Dçminus- ut non subvertamurbem vro qua loculus es. Quia,vj-
 4£7 ANGELOMILLXOYlErySlSMONACHI 188
rdeliçet cum Deo depreçalio funâilur, nequaquam ta-- A Quomododabitur vilio, quod non ileraturin facto?
is conjugii vita.daiiinatur. De qua precatipne quo-- '" si Lot quasi inceslus in hocfacto eulpandus est, an
que Paulus admpnet, dicens : Nplile fraudqre invi- non eulpandus est quidem in hoc facto Lot, quantum
cemvnisiforte ex consensu ad lempus, ut vacetisora- ebrietatis ignorantia meretur ? Nam et liane lex
lioni (I, Çor, vit, 5). Quid jn sulphure nisi fetor car- oeterna condeninat, quoecibuin et potum non nisi ad
nis, et quid per ignem nisi .ardor des.iderii carnâlis3 salutem corporis sumère mandat. Et hic diligentius
exprimilur? Çum ergo habilanlium Sodomisvel Go- inlendëndum est quantum sit' ebrietatis malum, et
niorrhoecarnis sçelera punire Dominus decrevisset,, valde timeiîdum illis quibus hoc malum in usu est
in ipsa qualiiale ultionis nPlavit niaçulam criniinis,, non in crimine. Ebrietas dëcipit, quem Sodoma non
.Sulphur quippe felorem habet, et ignis ardorçm. decepit. UrUur illeflanimis mulierum, quem sulphu-
Qui itaqpe perversa desideria et carnis fetore arse^ rea flamma non ussit. Erat ergo Lot'arlé, non vo-
rant [Z., félon adhoeserant], dignum fuit ut simul1 tantale decepliis. Ideo.médius quidem inter pecca-
suiphure périrent, quatenus ex justa poenadiscerentt tores et justas, quippe qui ex Abrahoequideriicogna-
es injusto dësiclerio quod fecissent. lione descenderat, in Sodomis tamen habitaverat.
Quare diebus Npe peccatum mundi aqua ulcisci- Nam et hoç, quod eyadit ex Sodomis, sicut Scri-
tur, hoc vero Sodpmitarum igné punitur? Quia illud[ B ; plura indical, magis ad honorera Abrahoe quam ad
naturale libidinis çum feminis fuit peccatum, quasi; merilum pertinet Lot.
leyiori elemenlp damnatur;.hopyerp contra naluram! Fugit itaque Lot a Sodoma, etc. Lot itaque figu-
çum yiris libidinis peccatum aérions démenti vin? rera habuisse legis, hujus uxorem rllum populum
dicatur - ineendio, et illic terra [Z., illic vero ter.] ppnimus, qui de ^îgyplo profeclus, el de mari Ru-
aquis abluta reviresçit» hiç flammiscremala, oeterna bro ac persecutione Pharaonis, lanquam de Sodo-
sterililate arescit, miticis ignibus, liberatus, rursum carnes et ollas
< Quoeritur, de .coeloquare vindicta esset super har jEgypti, et cepas cuçumerosque desiderans relro
bitalores impips dvitatum illarum? Quia clamor respexit, et cecidit.in deserlo, faclusque esl eliam
peccantiuni in boelum ascendisse dicitur, idcirco de çoncupiscenlioememoria in ereme. Ibi ergo lex pri-
coelo puniendi erant. Cur sulphureo igné punjebany mum illum populum lanquam Lot relro respicieiitérâ
liir? Ut putidissimus.libidinis ardor pulidissirao perdidit, aç reliquit uxorem. Inde veniens Lot habi-
flammarum ardore puniretur. tat in Segor, de qua diçit : Cimlas hoec parva, et
VERS.,26-29. —- Respiciensqneuxor ,«/M?posl se salvabo animam meam in ipsa, Ergo quantum ad le-
versa est in sfaluam salis. Cur>-autem 'UXPrLot in gem pertinet, ciyilas pusilla et non pusiïla dicitur.
slaluam salis .versaest? Ad condimentum fidelium, 'G Civilas enim a çonversaiione mullornm est dicta pro
quia punitio impii eruditio est justi. eo quod plurimprum in unum conlineat vitâs. Hi
VERS,fSO»—— ÂscenditqueLot de Segor, et viansi1 ergo qui secundum littèram 'legis vivunt, paryam
in monte, duoequoquefilioecum eo. Timuemtmanere habent çenversationem. Nihil enim grande esl sab-
in Segor,usquequo ait, conceperuntergo duoefilioeLot rbat.aet neomenias, cirçumcisionem carnis et cibo-
de pâtre-suo. Quo enim consilio'filioeLot, dum [Z,., rum dislincliones obseryare carnaïiler, spiritaliter
om. dum] concubitum patris pelierunt, vel ab jncer vero tatelligeiitibus non .est pusilla, sed magna.
stu purgari possunt, dura hoc scientes fecerunt, ille Ascendil ergo Loi posl hoeç in montera, et habi--
vero quasi nescièns? Videtur TZ., dicunt] namque tabat in spelunca, ipse et duoe filioeejus. Et lex
filiasLot didicisse quoedarade consummationemundi, ascendisse pulanda est, quod ei per Hierusalem
quoeimmineret per ignem, sed lanquam [Z., nec ta- •templumconslruclum accessit ornalus, cum facta
men] puellseinlelligeie perfecte quoedidicerant, ne,- est quidem domus Deidomus pralionis ; maii autem
scierunt quod Sodpmitis igné vastalis mullum adhuc liabitalores feceront eam speluncara lalrcnuin. Duas
spatium intégrera resideret in minuta. ' Suspicatae filias Lot evidenter prppheta dçscribit dicens Oollam
sunt taie aliquid factum quale in lemporibus audie- _ et Oelibam duas,sprores esse, et esse quidem .Qp-
Tant Noe, et ob reparandam mortaliuni poslerilalem '* P lam Judara, et Oolibam esse Samanam (Ezech. iv,
•solas se esse cum parente servalas. Recuperandj 4). Istoesapientes patrem, et spmnuni ei inducentes
igitur, humani generis dcsiderium sumunt, atque [Z., palrique *om. indue.], id est, tegentes et ob-
reslaurandi saeculi-ex sese dandura opinanlur exor- ruenies ejus spirilalem sensum, solam ex eo carr
dium ; et quamvis grande eis crimen viderelur fa- nis intelligentiam trahunt, et inde conpipiunt, înde
-rari concubitum patris, gravior tamen eis videbatur /générant filios taies quos nec sentit nec agnpscit
inipielas, si humanoe,ut putabant, posterilalis spem -pater. Talis quoque ppslerilas non inlrel in Eccle-
servala casiitate delerenl. Propter hoc ergo consi- ;SiamDei- Ammonitoe,, inquit, et Moabitoenon introi-
lium ineunt, minori, ut arbitrer, culpa, [Z., addit bunt in EcçlfisiqmDomini \usquein tertiam et quar-
'argumentoque majore] palris moesliliamvel rigorem tam progeniem el usque in soeculum(Lev. xxm, 3),
\ino molliunl, et resolvunt, singulis ingressoenocti- designans quod carnâlis generatio legis non intrèt
IJiis , singuloe suscipiunl ab ignorante conceptum; in Ecclesiam Christi [Z., Dei], nec per tertiam ge-
«ultra non répétant [Z.,nëcultra rep.] necTequirunt. .neralionem per Trinilatem, nec per quarlanj per
Ubi hic libidinis culpa? Ubi incesti crimen araiilur? Evangelium, nec in soeculum.
 ":' '' ' "
Î'S9 GOMMÉlSf.IN'GEN, Ï30
Moralitêrvero Lot significat raiionabilem sensum,, A nis forma, quoein tanta oetatetarituro amari pote-
et virileta âniinum eorum qui arcem conteniplationis rat, ut vir suus propter ejus pulchritadtaem se pe-
arripere coliantur : uxor aulem, quae relro respieit, riclitari metuebat.
carnem coucupiscentiis deditam ; duoefilioeejus, duo Cur dicit Deus ad Abimeiech : Peperci tibi, ut non
in Deum peccari
principalia vitia, superbiam videlicet et vanam glo- peccares in me? ut adverteretur
riaui. Observaddum est autem forte cura quis effu- quando talia committunlur quoeputant homines le-
geiit flammamniiuidi, et incendia carnisevaserit, viter habenda lanquam in came peccata, Cur nô»
etiam cum parvaui Segor, id est aclualem vitam, mox Abimeiech mortuus est, dum dixit ei Deus i
quoe est civilis, supergressus fuerit, et ad altitudk Ecce lu morieris? Utique Deus proedixit qupd sine,
nem scienlioe et conteniplationis velut ad montem dubio futurum fuisset, si in hac admonitionc a pec- ' •
ascenderit, ne insidienlur ei duoefilioe,superbia sci- cato abslinendo non caveretur. ,
licet et vana gloria ; quoeidcirco filioedicuntur quia VERS.12-15. — ResponditAbraham : Alias autem
non extrinsecus, sed de nobis orïuntur, et in spe- vere soror mea est, filia palris mei, et non filia ma-
lunca pectoris insidianlur, ut de nobisdormientibus, tris meoe.Pater enim, ul nonnulli votant, pro fratre
et cu-
neque sentienlibus, generare possinl filios, sensus ponilur, Thara itaque genuit Abraham, Aran,
ideo
•ulique et actus reprobos. Sunt enim nonnulli qui B jus filia exslitil, Scriptura teste, Saraa. Et
-arcem eontemplalionis arripiupt; sed dum. bas se- dixit, sororem suam esse, sive quia de semine -su
'cum duas filias ducunt, quodammodo inebrianlur palris procreando per filium naia est Saraa, et con-
ab eis; quia ita mente alienanlur a Deo, ut quos- sueludo est etiam Scriplurarum consobrinos fratres
cunque filios genuerint, id est, quoecunque opéra appellaii, similiter et sorores. Propterea non imme-
^exercuerint, non per ea in Ecclesiam Donnai ta- ritoail: Alias soror mea esl. Et quia fuerunt Abra-
trant,- sicut Mpabiloeet Ammonite videlicet neque ham et Aran de uno paire, et non de una matrè,
per tertiam, neque per quartam generalionem ; quia idcirco subjunxit, filia patris mei, el non filia matris
non eis prpderit nolitia Trinilatis neque intelligenlia meoe.
eyangelicoeproedicationis. Sequitur-: VERS,16 seq.— Saraoe autem dixit Abimeiech:
Ecce nAllé argentées dedi fralri tuo; hoc erit tibi in
CAPUT XX,
velamenoculorum ad omnes qui tecum sunt, et reli-
- VERS,i, --^ Profectus inde Abrqhqmin tçrram au- qua» Bene ait : Hoc erit tibi in velamen oculorum^id
•stralem.habilavit.inter Cades et Sur, et peregrinalus est, in verecundiavel in confusione yulius, adomnes
est in Geraris. Cades solitude est ubi fons judicii est, qui tecum sunt. Confusio namque esse poterat tan-
et Cadçs Rarnç iii,deserto, quoe conjungilur dvitati v te mulieris a viro suo fuisse sublalam. Et quoeun-
Petroe in Arabia, ubi pecubuit Maria, et Mpyses rupe queperrexeris, mémento te deprehensàm,subaudi; a
percussa aquam . sitienti populo: dédit- Monslratur me, et subtraclam a fratre tuo. Ecce historialiter,
ibidem usque adproesens, ut beatus flierpnymus ait, Coeterum,spiritaliter, Abimeiech, qui inlerpretatur
sçpulcrum Marioe sororis Aaron. Sed et principes paler meus rex, significat sapiehles istius mundi, vel
Amalech et Codor Lahpmor ibi coesisunl, et inter- regnum lerrenum, qui per humanam sapientiam, in
pretatur sancla vd sanciificans,-el dicta est fons ju- quantum eis atlributum fuit, cognoverunl Deum Pa-
dicii per aniicipationem, sicut supra descripsimus, trem esse ac regem lotius creaturoe. Saraa signifi-
quia postea sic yocatus est locus ille ubi Moysesju- cat Ecclesiam. Abraham quippe, unigenilum Filium
.dicayit populum Dpmini. Sur vero solitude simililer Patris, qui fraler fieri dignalus est per gratiam. Mil-
est. Geraris vero, sive Gerara, ut alibi reperi, ex eu-, lenarius aulem numéros, pèrfeclionem [Z., persecu-
jus nomine Gerantia vocatur regio trans, Daroma tionem] fidei sapientium. Argentum vero, scienliam
(erat entai jolini terminus Chananoeorum ad austra- Scriplurarum, per-quam cognoverunt quod Saraa
lem plagam), est jeiyitas metropolis Palaesttaoe,et uxor esset Abrahoe, id est Ecclesia Domino copulâta
fuit Seriptura hiç testante inler Cades et Sur, hoc j. per fidem. Ait enim : Ecce mille argenteos dedi fra-
est inter duas soliludines, 'quarom una iEgyptojun-: •'. tri tuo, quiFilius Dei est per naturam, cujus lu soror
gilur, ad quam populus trans fretuni Rubri maris es per gratiam. Congrue dixit, fratri tuo, quia sa-
pervenit ; altéra vero Cades usque ad Saraçenpruni pientes pèrfeclionem'suoefidei velut mille argenteos
eremum extenditur, ibique peregrinalus est Abra- Dpmino çlederunt, per cognitio.nem sacrarum-vide-
ham. licet Scriplurarum. In velamento,inquit, oculorum.
VERS.2-11, r—Dixitque de Saraa uxore sua : SOT tuorum, id est in protectionem per sanctos videlicet
rpr mea est, Misit ergo Abimelçch,rex Gerqroe,et tu? doctores. Qui ex me, ac si dixisset aperte, ad fidem
lit eam, et reliqua usquequo ait : quid fecisti nobis? transierunt ad te. Ipsi naraque sunt usque hodie in
quid pfçcavimusin te, quia induxisli super me et super proteclipnem sanctoe Dei Ecclesioe,maxime qui ex
regnum meuinpeccatum grande? Cur Abraham soro humana sapientia ac subliniilate prodierunt. Memen-
rem suam secundo es«e dixit? Quia ex priori Pha- toque te esse deprehensàm.Deprehensàm se meminit,
raonis çorreptione cerlus de Dei defensione, quod quia prius Ecclesia persécuta est, sed intacta per-
yiplari non potuit, incerius de sua vita, an illorum niansit. De Abimeiech quoque rege Philislinorunv
evaderet manus. Et miranda est Saraoe pulchritudi- moralitêr possuaius inlelligere quod Saraam voluerit
19f ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI m
acciperè uxorem. Et quompdo Abraham illam soro- A In foramine aspidis, et m caverna reguli millet ma-
rem suam esse dixeril, vel quod compescuerit Deus num suam, qui ablactatus est lacté (Isa. xi, 9). Super
Abimeiech propter illam. Pulo ergo quod Saraa, quoe his autem convivium non potest agi loeliliae,de qui-
interpretatur princeps, significet virlutem animi. bus dicit Apostolus : Lac vobisvotum dedi, nonescam
Hoecvero virtus conjuncla est viro sapienti. Denique (I Cor. m, 2). i
Dominus dicif : Quoecunquedixerit libi, midi vocem Sed requirendum videtur juxta historiam, post
illius in omnibus in quibus consiliumdederit libi. Non quot annos pueri ablactari soieant. Inter Hebroeos
vult ergo Abraham virtulem uxorem suam diei; autem varia opinio est, asserentibus aliis quanto
donec [Z., dum enim] enim virtus cum aliis parlici- anno, aliis duodecimo ablaclalionis tempus impleri,
pai'i non potest, ne uxor appellari valet. Cum vero quod apud nos non ita teneri videtur, sed aut tertio,
ad perfectum venerimus, ut simus idonel et alios quartove, aliquando autem quinlo anno ablaetalur.
docere, non jam virlutem et uxorem intra gremium Sequitur :
concludamus, sed ut sororem etiam; aliis volenlibus - VERS.9-13.—Cam vidissetSaraa filium Mgyptioe
copuleinus. Unde scriptum est : Die sapienliam soro* Agar ludenlem cum Isaac, dicit ad Abraham • Ejice
rem tuam esse (Prov. vu, 4). Secundum hoc igitur ancillam hanc, el filium ejus, et reliqua usque : quia
Abraham Saraam sororem suam esse dicebat. Voluit B in Isaac vocabitur libi semen. Sed et filium ancilloe
ergo et Pharao aliquando habere Saraam non in faciam in gentemmagnam. Quod duobus modis intel-
corde mundo. Sed virtus nisi cum cordis munditia ligi potest, hoc est: sive quod populus Judoeorura
non potest convenire. Longe aulem (aliter) agit copiosus esset in soeculoregnaturus, sive quia eoe-
Abimeiech. iste quam Pharao. Unde videtur mihi lesiis regni gloriani consècuturi essent qui ex eis
Abimeiech iste formam teneat sludiosorura et sa- credidissenl in Christum. Sed libet notare in que
pientium mundi, qui philosophioe operam dantes, ludo arguit Saraa Ismael, filium Agar. Dupllciter
licet non integram etperfeclam regulam pielatis at- itaque hoc ab Hebroeisexprimitur. Sive quod idolo-
tigerint, senserunt lamen Deum et regem omnium, thyium fecit juxta illud quod alibi scriptum est :
lsliergo, quantum ad moralem philosophiamspeclat, Sedit populus comedereet bibere, et surrexerunt lu-
etiam purificaii cordis operam dédisse comproban- dere (Exod. xxxn, 6). Sive quod adversum Isaac
lur; sed hanc non permisit Deus illos contingere. quasi majoris oetalis loco sibi el ludo priinogenitâ
Hoecenim gratia non per Abraham, sed per Chrislum vindicaret. Quod quidem Saraa audiens non tulit. Et
tradi genlibus parabatur. Sanat autem Deus Abi- hoc ex ipsius approbatur sermone dicèntis : Ejice
meiech, et uxorem illius, et ancillas, quas putamus ancillam hanc cum filio suo, etc.
naturalem philosophiam diversa et varia sectationum C VERS.-14-20.— Surrexit itaque Abraham mane, el
commenta. Interea Abraham impertiri cupit doriura tollens panem et utrem aquoe, imposuil in scapula
[Z., domum] cum gentibus divinoe virlutis. Sed ejus, et reliqua. Si tredecim annorum erat Ismael
nondum est, lempus a- priori populo transire ad quando natus est Isaac, adjunctisque oetate ablacla-
gentes graliam Dei. Secundum hanc ergo allegoriam lionis annis, quomodo convenit tantoe oetalisâdole-
Pharao, qui interpretatur exlerminalor, Saraam, id scenlem matris sedisse cervicîbus dum dicilur :
est virlutem, acciperè non potuit. Manet ergo apud Sumpsil Abraham panes et utrem aquoe, el dédit
Abraham virtus, manet in cireumeisione, donec Agar ponens super huinerum ejus, et parvulum, et
lempus veniat ut in Christo Jesu perfecta virtus ad dimisil eàra? Omnis igitur filius secundum idioma
Ecclesiam gentium transiret. Tune domusAbimeiech linguoeHebroeorumad comparationem parentum in-
et ancilla.illius pariunt Ecclesioe filios. Hoc enim fans vocatur et parvulus. Et est sensus : posuit ergo
lempus, quo slerilis parit, et oranteAbraham,hoc est Abraham panes et utrem super humerum Agar, et
populo, per pâtr.iarchas, et prophetas prophetantes. hoc facto dédit puerum matri, hoc est, in inaiium
Unde et illic dicitur : Redde viro suo uxorem, quia ejus eum tradidit, commëndavit, et ita emisit e
prophela est, et orabit pro te, el vives.Postea intulit, domo; quod in sequeritibus declaratar, dum dicitur:
orante. autem Abraham sanavit Deus Abimeiech, el " Surge, toile puerum, et tene manUm ejus, non ut
reliqua. ; eum de lerra velut jacentem tolleret, sed quasi co-
CAPUT XXI. milem manu leneret. Gnod autem manu parenlis te-
• VERS.8. — Fecitque Abraham grande convhium nelur, solliciius monstratur afTectus.
in die ablaclalionisfilii sui. Quare in die ablaclationis Quid est tjuod dicilur malrem flevisse, et Deum
Isaac, et non in die nalivitalis vel circumeisionis vocem pueri exaudisse? Quia mater non suam mor-
fecit convivium grande? Ut adverteretur quod nisi tem, sed filii deplorabatjpepercitqueDeuspuero suo,
ad aliquam spirilalem significationem referatur, pro quo fuerat flelus malris.
nulla solnlio quoestionis esl. Fecit itaque paler ex- Quomodo ad [Z., quom. autem ad, etc.] puleum
celsus cphviviuin cum a lacté depellitur Isaac, et fit Juramenti agrum plantaverat Abraham, si in terra
loetilia magna, quia summo doefori de his fit gau- illa, quemadmodum Stephanus dicit, non acceperat
di'um, qui jam lacle noii indigent, sed cibo spirilali, hoereditalem nec spalium pedis? Ea esl intelligendâ
qui possibililale suniendi exercitatos habent sensus, hoereditas quam Deus munere suo fneral dalurus
et discrelionem boni cl maii ;.de quibus dicit Isaias : gratuito, non in ista quoepretio empla est. Intdiigi-
 493 COMMENT.IN GEN. 104
tur autem spatium circa puteum ad illud einplio- A Abimeiech, id est regnum, vel sapientia hujus mundi
nis pactum pertinere in quo fuerant agnoeseptem Suscepit, lestimonium perhibentes quia profunditas
date, quando Abimeiech et Abraham sibi etiam ju- sanctarum Scriplurarum, sive gratia bapiismatis,
rayerunt. quae'significalur per puteum, ad Abraham, id est
VERS.21.— Habilavitque in deserlo Pharan. Pha- ad Dominum Jesum Chrislum, pertinent specia-
ran nunc oppidum [Z., Faron oppidum, etc.] trans liter.
Arabiam junçtum Saracenis, qui in solitudine vagi Idcirco vocatus est locus ille Bersabee, quia ibi
errant. Per hoc transierunt filii Israël, cum de uterque juravit. Duplex autem [est] causa cur ita
monte Sina castra movissent. Est autem trans Ara- appellatus sit, sive quia seplem agnas Abimeiech de
biam, ul diximus, contra australem plagam, et disiat manu Abrahoeacceperit : septem enim dicunlur Sa-,
ab jElia contra orientem ilinere dierum trium. Ibi bee; sive quod ibi juraverint, quia el juramentum
habitasse Ismaelem dicilur, unde et Ismaélite, qui Sabee simililer appellatur. Quod si ante hanc cau-
nunc Saraceni dicunlur. sam supra nomen legimus, sciamus per auticipalio-
VERS.22-34. — Eodem tempore dixit Abimeiech, nera diclum esse, sicut et Bethel et Gaigala, quoe
el Fichol vrïnceps exercitus ejus, ad Abraham : Do- utique.usque ad lempus quo [Z., quod] ita appellatoe
minus tecum est in universis quoeagis. Jura ergo per B sinl, aliter vocabanlur. Notandum aulem, et ex
Dominumjne noceas mihi, et posleris meiè, et reliqua, prioribus et ex proesenli loco, quod Isaac non sit
usquequo legitur : tentavit Deus Abraham. Per natus ad quercum Mambre, sed in Geraris, ubi et
Abimeiech regnum vel sapientes hujus mundi, per Bersabee usque hodie oppidum est. Quoeprovincia
Fichol philosophi islius soeculi [intelliguntur]. Unde ante non grande lempus ex divisione proesidumPa-
bene Abimeiech paler meus rex, Fichol aulem in- loestinoe[Petr., Paloeslina] Satalans est dicta. Hujus
terpretatur os omnium,propter ralionalèra inlelligen- rei Scriptura testis est, quoe ait : El habilavit Abra-
tiam, quoelogiça dicitur, quoeDeum Patrem omnium ham in terra Philistinorum. .
confitelur, ut est Abimeiech; et propler moralem, Abraham vero plantavit nemus in Bersabee, el re-
quoeelhica nominatur., quoein ore esl omnium et ad liqua. Nemus arbores sunt umbrosoeet infrucluosoe.
omnes pertinet, et pro communium similitudine Habent enim lala et amoena folia, et significat eos
proeceptorum in omnium ore versatur, quam desi- quos elegit Dominus ex gentibus, qui erant libera-
gnayit isle Fichol. Hi enim ventant ad Abraham, libus artibus inslrucli, et quasi per hoevidebantur
quia regnum, vel sapientes, seu philosophi istius magni et dilatati, el tamen sine fructu spiritalis in—
soeculi per humanam intelligentiam vénèrent ad lelligenlioe; quos Abraham, scilicet Dominus ac Re-
Christum, intelligentes in signis et miraeulis Deum G demptor noster in Bersabee plantavit, id est sacroe
esse cum illo in universis quoeageret. Unde est illud : Scripluroe inseruit, per quorum eloquentioefècundi-
Deus erat in Christo, mundum réconcilions sibi (II talem [Z., facunditatem] eam in superficie verborum
Cor. v, 19). Ait quidem : Jura ergo per Deum ne adornaviu
noceas, eo quod landiu permansi in ignorantia atque CAPUT XXII.
in infidelitate ; et posleris meis, perniansuris in hu- VERS.1. — Tentavit Deus Abraham, et. dixit Ad
raana sapientia ; slirpique meoe,méditant! hanc intel- eum, et reliqua, usquequo dicitur, appellavilqueno-
ligentiam. Sed juxta misericordiam quam feci tibi, men loci illius : Dominus videt.
id est corppri tuo, quod est Ecclesia, fades mihi, et Quaeri solet quomodo verum sit quod Abraham
terroein qua versàtus es advena; ut est illud : Vulpes Deus lentare dicitur; cura Jacobus dieat : Deus ne-
foveas habent, et volucres coeli nidos, filius aulem minem tentât? (Jac. i, 13.) Nisi quia locutione Scri- '
hominis non habet ubi caput suum reclinet (Luc. pturarum solet diei lentare pro eo quod est probal.
ix, S8). Tentalio vero illa de qua Jacobus dicit, non intel-
Dixitque Abraham : Ego jurabo ; juxla illud : Qui ligitur nisi qua quisque peccato implicalur. Unde
crediderit et baptizatuk fuerit, salvus erit (Mallh. xvi, n Apostolus dicit : Ne- forte tentaverit vos is qui tentât
16). — El increpavit Abimeiechpropler puteum aquoe, (I Thess. m, 5). Nain et alibi scriptum est : Tentai
quem vi abslulerant servi illius; quia multos ex cre- vos Dominus, ut sciât si diligalis eum (Lev. XIH,3).
dentibus coegerunt ad idola declinare. Eliam hoc génère loquendi, ut sciât, diclum est, ac
Responditque Abimeiech: Nescivi quis fecerit hanc si diceretur, ulscire vos faciat; quoniam vires di-
rem. Sed et lu non indicasti mihi. Subaudi, neque per lectionis suoe hominem latent, nisi expérimenta
legem, neque per prophetas. eliam eidem innolescant- Igitur Abraham tenlatus
Tulit itaque Abraham oves, videlicet simplices, et esl ut probarelur, juslificaretur, coronaretur; ut et
teiies, scilicet doctores, el dédit Abimeiech, id est ejus obedientia lali probala examine posleris inno-
'
sequentibus hujus mundi. Percusserunlque ambo tesceret.
foedus VERS.2. — Quod autem dicit, super unum mon-
Et statuit Abraham septem agnas gregis seorsum, lium quem monstravero libi, aiunt Hebroei hune
et reliqua. Per seplem agnas significantur apostoli, mentem esse in quo postea lemplum condilum esl
septifprmis Spiritus sancti gratia repleti. Sed ideo in area Ornam Jebusoei, sicut et in Paralipomenon
agnoe dicunlur quia membra Christi partant, quos scriptum est : Et coeperunt àdificare lemjplum ip
Ï9S ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 196
monte Maria (Il Par. ni ; 6); Qui ideo illuminons Atbiuiii, ut, si quando in ârigùsliâ ccrisfitUli surit; DS*
talërprelatar et lucëns, quia îbi est dabir, hoC est, taini pptairt auxiliP SublèVari, dicunt : In monté Do-
oraculum-Dei. minus videbit, Hue est, sicut Àbrâhaë misërèbïiur et
: VERS.4;^ lânére dierum trium, 'etc.- Notahdiim nostri. Unde et signum dati arielis soient *Peif.\
qiiôd de Geraris usque âd hiohïéiti Moria, id est Solet] é'tîàriihuriiCPrita tlahgërè.
oedem [Pelr., sedem] templi, iler dierum trium sit; VERS;15-19.—;-FocatiiiotiientàngëlûiDôthlniAbra-
ëf coiisëquëhtër illuc die tertio pei'Vëiiisse dicâtar. ham secundo de coelotiiëeÂï.' Quia fëMsti rém hàné;
Mâle igitur quidam Abrâharii putant illo témporè et noii pepefcisli filio lùo Ùnigénilopt'ëpièf ma Nuri*
âd qiiercùm habitasse Mâmbrë, ciita inde usitaë âd quid Abraham prbptar ângCliinl-iidtt pèpèrcît stfcl
montera Moriâ yix Unius diei itër plénum sit. Quoe- filio, cl non propter B«Um?Aut éniriiârigëii tibnitaé,
ritur ètïamèur in tentatiorië Abrahaedixit Deus : Tollé quo Christus significàïtls est; qui siriè diibtféDeiîs
filium 'tuum, quem dïligis, hàac? iiisi ut charitâlis est; et manifesté â prephèià dictas est màfni côh'^
-
admonitiorie, et'nbmihis reCôrdaiiéhë, tehlàiiôhté sili angélus. Aul quia Deus iri ârigëîô; ët-éï pérsoriâ"
pondus âcCumulàrëluT, et patentas affectas torque- Dëi ahgelus loquèbàtiir, sicut iii prbphélis étiara
retiir ex memoria prefessîohi's, durit ânte Dette dixit solet. Nâiri in consequèiitibus hpc iiiàgîs videtur
ad eum-: In Isaac vocabitur tibi sembii. Quasi si ille"Jï âpparerë, ubi legitur : Ei vôèavii àrigèlus Domini _
occid'erelufj-tbla spes promissionis" frùstràreluf. Et Abraham-iterum de coelo': pêt 'iiièmëtipsunijufavl ;
cur non stàtirii licuit ei occidere filium, sed triduanâ dicit Dominus. QuiA est qupd secundo,àd AriràTiârir
itineris niorâ ëum immolâturus sëcuni duci jiissûs ésdenî et non àlioe prptaisslonés fûërûrit façioe"?Si-
est? Qùâiëhus lpngîludiiie temporis iehlaliohis quo- gnificat duplurii semen Abrâhaé futurûm ëésê; ririérii
que â'ugerétiir ihcremeiitum. Nâm pér iridûum itér carnale, aliud :
spiritale. Ideo dixit d Dpintaus : SU
prolënditur, et pér totum "tridiium c'resceiilibus cu- êrit semen tuuni sicut Stella ëêli ; it véiéi arënà4
ris paterna viscera cruciahtur; ut Phini héc spâlio maris. In-stellis coeli spirilales, ih àlêria cârriàlës
tâtn jirolixo irituéfètiir filiunî pâtèr, cibuhi cura eo volens [Z., volunt] intelligi. Nain qùod ait siipérius :
sumeret, tôt nôclibùs pbèr pêridérët ta âtapletibus Per memeiipsumjuravi, ait Dominus, mbre hûmâno
•
patris, irihoerêret pëctori, cubitaret in gremio; qua- loquitur. HPminës ëiiita pér majorés sui jurant.
tenus per sïiigulâ mbmenla ih pàterno affecta dPlpr Deus autem nemirierii sui majôrém habet, et ïdCÎrdS
ocCidën'difilii âceuntalâreluf; per seuietipsum jurai. Séd jurarê Dëi est prPirii^
VÈ*S;5-14. — Si Abraham îndubitâriter firme sioiies suas'stâbilitér lirmàfëi Dèirideqùod intulit;
animo côgitâbâi ihàctâfe puerum Domine in holo- possidebiï sémén tiiuni portas ihimicôruni suorum,
câuslunij qtiid est quod: dixit puerissuis : Vos ex-' ^spiritaliter intdligliùr; Ait ëriim,pbssidebit séméH
spéciale Me. Ego et piler; cum adoràverimùs, rever- tuum, id est Christus, vel fidèles quiqùfeiri Eëclesiâ,-
temur àd vos'?Igitur et indùbiianii aiiimo mactare quorùm lu pâtér éris per fidem; portas ihimicofu'm,
eum credebat, ideo ulrumque laudis est et ta eon- id est infefnaîiâ locâ, quoe dëstrùctà fuerunt tab-
slantia offérendi, et ta cohfîdëre [Pelr., in foedere] riente DoniiOP.Setl poriàs possidebit,id est peccàtâ,
stsscitaridi. Sdebat éerlissimè Deum fallerë non per quoei'ttir"ad mertem. llfe Cnîta vëràcifèr pbssidêt
posse; ei-licet puer oecidëreMir, promissioném-ta^- portas tairriicOrutii,qui nèn sùbjicitur liilis stiggeslib-
men Dei salvam perrriahëre. Unde et Paulus apo- nibus iriiriiu'ndorum spirituitai. At Vèré si quis liane'
stolus per Spirilum sanctum didicerat quid antaii tehtatiôneih spirilaiiter pleriilér ediscëie [Z., âddi-
habuissel Abraham intrâ se, dum fidem ejus laudat, scèrë] vôluerit; jam saepeproefati viri libellum légère
dixit : Fide Abraham non hoesitavît,'cumunicum offer- curet. Sequitur:
rét, in quo acceperat'.repromissionesquia a tnortuis VERS.20. — Hisitaquëgestis nuhtiàtum est Abra-
eum resusdlare potest Deus {Rom.iv, 20). ham quod Melcha quoque genuissetfilios Nachor, fra-
- Unde aries iste qui pro Isaac immolatus est, ve- tri suo, et
reliqua. Cùr eriim ribminâyit filiosNa-
nit? Solet quoeri an de t'errà subito ibi crèâtus es- - chor, fralris Abrahoe? Quia dé illis Vèl de contai
set, vel aliundë" ab angelo allatus? Âriës islè non ' slirpé aliquid 'éëlébfc pô'stè'â gëstûrii ës'së legîtiir.1
pulativus, sed vèrus essè crëdendùs est. Ideo magis Igitur Cliùs, de cujus JÔb Slirpé descendit, scriptdriî
a docioribùs sestimatur aliundë eum angelum atiu- est in exordio voluriiinis ejus : Vir fuît in terra Cttui^
lisse quam ibi de le'rrâ post séx dierum opéra Domi- . Job nomine. Maie igitur quidam oestimaritJob de
num procréasse génie Ésâii. Sécuhdiis natifs dé Mèlcba Bu'zi, ex
Quare âppëllavit Abraham nomen loci illius; Do- cujus génère est Balaa'm illë; divînus, ut Hëbroel
minusmUei? Nusquaih est qùod Dominusnon vïdeat. tradunt, qui iri libre Job dicitur Eliu ; piinium vir
Vidit pro appareil dixit, hoc est, videri fecit, siCut sarictûs et prophètes Dei, pbstèà pér inobedicntiàrii
ibi : Et nunc cognovi,quia tintes Deum, id est feci et désidëriuhi murièriini caëcâl'ùs, cluiri Israël male-
ut cbgboseàtûr : eo gërierë Ibeùliohis ditmpëf ëîfi- dicere cupit, divino vocabulo nuncupatus, dicilur-'
ciëntem significalur id quod efficïtùr,"sicut pigrum que in èodéin libro : Et îràtus Heliù, filius Bàfa-
frigus dicimus, ëP quod pigros facit. Illud àuterà chiél, Buzites, de hujus videlicet Buzi fàdice dè-
qiiod dixit : Unde usque Itodië dicitur : Ddmimis in scèndëhs. Camuel quoque patèr est Damàsci, ipsa
moriïévidëbil, ëxiiidë âp'ùd Hëbfseosexiit iri pfbVér- ériiirivocatur Aran [Z., Àrbn], quoeliicproSyrïàscri-
 40.3 -. . .-.COMMENT.'IN^EN,, ;-- .:,-, 198
pta et ipso nomine legitur in Isaia. Carhet quoque .A signiûcare activam vilam et-çontemplaliyam. Abra-
quorlus est, a <JU 0 Casadei, jd est Chaîdaei vocati ham vero figurant géssit doctoris. Sicli.namque ar-
sunt. Baluel, de quo Rebeçca, et Laban, paler gentei scientiara ostendunt divinorum eloquiorum,
Lioe et Raçhel. yiddicel utrorumque Testamentoruni. Scriptum
CAPUT XXHI. namque est : eloquia Domini, eloquia casta, argen-
tum igné examinatum (Psal. xi, 7). Undé et cente-
. VERS.1. —, Vixit aulem Sqrqa centum viginti se- nartas, qualér duclus.plenitudinem potest designare
plem annis, et morlua est in -,civitate Arbee, quoe ulriusque viloe, quoe per scienliam divina eloquia
est Hebron, ipsa j:st Mambre. Quoeritur cur una [Z.,, divini eloquij] - adi.mplehdp emitur. Quoe non
civilas tribus appellata est, nominibus ; Hebron pro- immerito probaloe monetoepubiicoedidlur. In mô-
prium et anliquum est nomen, et a gigantibus quon- neta publica et imago régis et nomen invenilur, et
dam condita est. Sed nonnulli .Chebron per c et-A significat decalogum legis, ubi et çognitio Dei, et
aspiraiipnem, sicut-cherubim legëndum pulant, non nomen divinoemajestalis invenilur, Sepeïiyit itaque .
per solum e. Lege iiilerprelaliones Hebraicorum no- Abraham Saraam in sépulcre duplici, quia anima
minum beat! Hieronymi,. et ita reperies quiat per quoe soeculomoritur ut Deo vivat, geminoevite re-
c/iLGroecam.scribuntur. Est gaulera, hoec civilas in B quie suscipitur, id est actione boni operis et con-
çampolaliludinis silo ab JElia, id est Hierosolymis, templaiione Divinitalis.
yiginti duobus millibus separala. Arbee vero, quod Dicamus et manifeslius non nostra insérendô, sed
in quibusdam codicibus Arboc,-sive Arbee corruple beatipapoe Gregorii dicta propalando. Ail enim idem
legitur, a numéro, id est qiiatupr, npmen-habet, proedicaioregregius : Quid nobis per Abrahae duplex
videlicet quia ibi qualuor palriarchae sepujli sunt. sepuferum innuitur,. nisi quod perfectus quisqùe
Adam magnus, et luimani generis pater, ut ta Jesu proedicaior exsltactam a proesenlis vitoe desiderïis
libre, apertius demonslratur, et Abraham, Isaac et animam suam sub bonae operationis tegmine et conr
Jacob. Unde, sicut quidam nostris,temporibus Hie- templationis abscondit, ut a carnali concupisceiilia
rosolymis veniens, prudente Beda, moderno doctore, Sub activa conlemplalivaque vila quasi insensibilis
retulit speluncam duplicem,. quam émit Abraham, lateat, quoe prius mundi desideria senliens mor-
uno ad orientçm stadio in valte habens, ubi .sepul- taliter vivebat. Unde et per egregium proedicalorem
turoe praediclorum palriarcharum quadralo niuro dicitur: Morlui enim eslis, et vita vestra abscondiia
çircumdantur, yersis capitibus ad aquilpnem, et sin- est çnm Christo in Deo (Col. m, 3). Activa quippe
gula singulis leçta lapidibus, instar basilicoe, dola- vita sepulcrum est, quia a pravis operibus morluos
tis; trium palriarcharum candidis, Adam obscurio- « tegit, Sed conLemplaijva perfectius "sepelil, quia a
r,is et viliorjs operis, qui haud longe ab illis ad bo- cunctis mundi actionibus fundilus àividit. Quisquis
realem extremaraque mûri illius parlera pausat. ergo jam in se contumelias carnis edomuil, superest
Trium quoque fcminaruin minores, et viiiores mé- ut mentem per studia sanctoe eperationis exerceat.
morise cernuiilur, Mambre namque çollis, mille Et quisquis jam. mentem per sancla opéra dilatât,
passibus a monumentis bis ad boream partem, her- superest ut hanç usque ad sécréta inlimae contem-
bosus valde et floridus, campeslrero habeiis ta ver - plationis extendat. Neque enim perfectus proedicaior
tjce planilieib, in cujus aquilonari parte quercus est qui vel, propler contemplationis studium bpe-
Abrahoeduoruni hominum altitudinis truncus, oede randa negligit, vel propler operationis, instanliam
çirçumdata est. Sed Mambre civilas ex quodam conlemplanda postponit.
amieorum Abrahoesic voeâta est. Et hoec est ratio
CAPUT XXÎV.
quare tribus vocabulis nominaïur,
Deinde legitur qualiter Abraham émit speluncam • VERS.1.— Erat autem Abraham senex dierumqus
duplicem ab Ephron Helhoeoquadringentis siclis ar- muUotum. Ut Salomon ait : Cani sunt setisus ho^
genti probati et monetoe publicoe, et ibi sepulta est minis, et oeta'sseneclulis vita immaculata (Sap. iyy
Saraa. Apud Hebroeos enim primum nomen Efrpn 8). Et illud.: Coram cano capilesurge* ;
scribitur, secundum Efran, postquam pretio victus VERS.2 seq. — Dixitque ad servum seniorem do-
est, ut sepiilcrum venderet, et accepit argentum, mus suce, qui proeeratonmibus quoehabebat: Ponam
licet cogente Abraham, vau.Iil.tera, quoe apud illos manumluam sub femoremeo, ul adjurent te per Deum
coeli et lerroe, et reliqua. Quid vult Deus coeli ad
pro «M[f. o] legitur, ablata de ejus nomine est, et pro
Efron appellalus est Elran : significante. Scriptura fémur Abrahoe, nisi ut cognoscatur sacramentura?
non euin fuisse consummate perfectoeque virlutis, Per fémur enim genus intelligitur. Ergo quoefuit illa
qui pptuerit memprias vendere mortuorum. .Sciant conjuratio, nisi quia significabatur de génère Abrahoe
igitur qui sepulcra venditant, et non coguntur ut venturum Chrislum in carne? Tradunt Hebroeiquod-
accipiant prelium sed a nolenlibus quoque extorquent, in sanctificalione ejus, hoc est circunicisione, jura-
-immulare, nomen suum, et perire quid de merito veriu Sed melius inlelligendum est jurare eum. ta
«eorum, cum etiam ille reprehenditur occulte ex hoc semine Abrahoe, hoc est Christo, quia ipse Dominus
r-quod invitas âcceperit. Deus,coeli ta carne,venturus est, quoe.de illo fe-
Sed sciendum est quia spelunca duplex potest mpre prepagata est.
 199 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 200
Quomodo servus Abrahoe in petilione signi augu- A (subintellige : baptismalis) inventa est ab apostolis.
rationis vitio culpaiidus non est ? Aliud esl enim Et deposuit hydriam super ulnam suam, elatam scili-
mirum aliquid petère, quod ipsiim miraculum [Z., cet facundiam, et înclinavit se ad humililatem ;
ipso miraculo] significat; aliud est etiam humanos suscepitque fidei ornainenla; accepit videlicet.ïnau-
errores superstiiiosa variitate- in auspiciis, augura^ res aureas, Scripturarum quoque sensus, et clarum
tiouibùs et divinâtionibus observare, quoequoedam eloquium argenti. Secuta esl servum, id est sanctos
pacta sunt diabolicoe familiaritatis, et non sine proedicatores.Ecce stylo currenle proelibavimus. Sed
grandi peccato fiunt quando fiunt. Illud igitur su- plenius neato papa Gregorio exponerite, ut legenti-
perius pelitionis genus comprobalio et compulatio bus elucescat, inserere nisi sumus.
fidei est ad Deum, hoc posterius' infidelilalis con- Ait eriim Abraham : Pone manum tuam sub femore
junclio ad diabotanï. meo, el reliqua. Quid est quod Abraham puerum
'
Quodproficiscente Rebecca a : Soror nostra es, cre- jubet sub femore suo manum ponere, et per coeli
scas in miliia miltium, et hoereditaleoblineal semen Dominuin jurare, nisi quod illius caro per illud
tuum portas inimicorum suorum, num prophète fue- membrum descensura erat, qui et Abrahoe filius
runt, quià hoc dixerunt, quod in future factum fue- esset ex humanitale, et Dominus ex divinitate? Sic
rat ? Non prophète fuerunt, aut vanitale tam magna B itaque dicitur puero : Pbne manum sub femore meo,
optaverunt; sed eos [Suppl., benedictio] quam pro- el jura per Deumcoeli; ac si aperte diceretur : Tange
niiserat Deus Abrahoe, latere non potuit. filium meum, et jura per Dominum meum. Unde
Deinde sequilur qualiter Isaac egressus fuerat ad nec super fémur, sed sub femore manum ponere
meditandv.niin agrum. Quoe est exercitatio Isaac, jubetur, quia ex illo femore ille descensurus erat
qua se exercere dicitur in campo ad vespëram ? Si- qui homo quidem, sed super omnes homines veniret.
gnificat autem ista exercitatio orationem secundum Unde dignum non fuit '
ul manum super fémur pone-
illud quod Dominus orabat in monte. Etiam Isaac in ret, quia nulla caro super illam carnem est. quam
typo Domini fuit. in redemptionë nostra sibi Patris Unigenitus univit.
Qùoeest illa terra Austri, ubi babitabat Isaac re- Quid est quod Isaac dileclo filio uxor de filiabus
verlente servo palris sui cum Rebecca ? Terra Austri Chananoeorumduci prohibetur, nisi quod illi de quo
Gerara significat, unde a paire ad immolaridum fue-^ scriptum est : Hic est Filius meus dileclus, in quo
rat adductus. mihi complacui(Matlh. m, 17), nulloereproboeanimoe
Quid est theristrum que se operuit Rebecca? The- conjungiiniur? De cognatione aulem uxorem filio
rislrum autem pallii dicilur genus etiam nunc Ara- deducere servus praecipitur, quia sola sancta electo-
bici vesltaienti, quo mrilieres provincioeillius velan- G rum Ecclesia unigenilo Filio copulanda eirat, quam
tur. • ipse Unigenitus ex praedestinatione jam et proescien-
Spiritaliter,per Abraham Deus Pater significatur ; tia exlraneam non habebit.
non ut Deus senescat, sed ipsa prophetia de Christo Quis vero est prier qui ad deducendam uxorem
et Ecclesia quasi jam per aetales senuerat. Per Isaac niitlilur, nisi prophetarum ordo atque aposlolorum,
vero Dominus Christus, per servum aulem sërmo omhiumque doctorum, qui dum verbunTpraedicalio-
propheticus vel apostolicus. De quo eliam dicitur: nis bonis meiitibus faciunl, ad unamquamque ani-
Qui proeeratomnibus bonisDomini tui. Quià aposloli, mam unigenilo Filio conjungéndam quasi provisores
qui praèsules fuerunt omni Ecclesioe Dei, omnibus fiunt? Qui pergens secum de bonis omnibus domini
virtutibus exstilerunt dilati. Për camelos autem si- sui delulii; quia in his quoe de Domino loquunlur,
gnificantur hi qui ex circumeisione crediderunt et in semelipsis virlulum divilias ostendunt, ut lanto
doclores et adjutores aposlolorum fuerunt. Qui bene citius ad sequendum Deurii pertrahant, quanto au-
decem dicunlur propler Decalogum legis, quanquam ditoribus suis in seraetipsis monstrant quoe narrant.
proedicatores dedi ex gentibus velint quidam intel- Alque isdirni puer juxta fonlem sietit, atque ex proe-
ligi. Sive per camelos motus carnis inlelligunlur, ut " fixa senlentia quoepuella eligenda esset; proposuit ;
Paulus ait : Video aliam legem in membris mets, re- quia proedicatoressancti sacri eloquii fluenia consi-
pugnaniem legi mentis meoe,etc. (Rom. vu, 23). Seu dérant, atque ex ipsis colligunt quoevel quibus proe-
eliam senior servus imaginem habuit legis,^perquam dicationis suoeverba comniiltant, et ex quibus audi-
sponsa Christi Ecclesia despondebatur, quâm ipsa toribus fiduciam certitudinis assumant.' Polum vero
Rebecca significabat. De qua ei dicilur -.Non acci- pcliil, quia proedicaior omnis animam sui audiloris
pies eam de filiabus Chananoeorum. Chananoei enim silit. Sed Rebecca poturii proebuit, quia sancta ele-
interpretantur commotio eorum, corda videlicet in— ctorum Ecclesia praedicatorum suorum desiderio ex
stabilium. Unde Psalmisla : Non des in commolionem virtutis suoefide satisfecit. Quia énim Deum, quem
pedes meos (Psal. cxx, 3). De qua etiam subjungitur: audivit, confessa est, praedicatori suo aquarii refe-
Sin autem noluerit sequi le, non teneberisjuramento. ctionis obtulit ejusque animum refrigeravit.
Hoc est quod Dominus ait : Si vos pehecuti fuerint Et notandum quod hydriam ab huinero in ulnas
in una civitate, fugite in aliam (Malth. x, 25). Quoe posuit, quia illa est, placita confessio. quoea bona
mulier vespere, hoc esl in sexla oetate, juxta fonlem opère,procedit. Vel certe aquam proebuit,quia in eo
* D*est hic aliquid in ulr.pque codice
 201 COMMENT.IN GEN. 202
quod credidit, vacua non remansit. Nam mox proe- A obtineret, accepturuni se esse recusavit. Quia sunt
dicare studuit quod audivit, et docendo multos ex se plerique qui doetores suos ex temporalibus slipen-
proedicatores protulit. Aqua quippe in hydria est diis continere parati sunt, sed proedicatores sancti
scientia proedicationisin mensura, quia sancta Ec- percipere nolunt temporalia nisi prius obtineant
clesia studet non plus sapere quam oportet sapere, oeterna. Si enim in manibus factum non inventant,
sed sapere ad sobrietatem. Et hydria aquoein ulnis sumere stipendia corporibus contemnunt. Nec pedes
est doctrina proedicationisin opère, quoenon solum aqua lavant, quia laborem sui desiderii nulla conso-
ejus comitibus, sed potum etiam camelis proebet, laticne levant. Mex vero causam conjugii domini
quia verbum vitoenon solum prudenlibus, sed eliam sui puer obtinuit, vasa aurea atque argentea, ac
stultis proedicat,juxta Pauli vocem dicenlis : Sapien- vesies promlit, quas Rebeccoedédit; quia doetores
'
iibus et insipientibus debilor sum (Rom. i, 14). Vel sanctoe Ecclesioesuis tôt ornamenta proebent quot
certe aqua etiam jumentis dalur quando cura carnis virlutum dona docuerunt. Quoeelenim prius inaures
quomodo sit habenda, disponitur; ut ex voluplale et armilias acceperat, jam nunc vasa aurea atque
impendi non debeat, et tamen in necessitatibus non argentea, ac vesies accipit; quia "sancta Ecclesia,
negetur, sicut scriptum est : Carnis curam ne feceri- quoe ante per fidem, obedientiam et operationem
lis in desideriis vestris (Rom. xin, 14). Qui enim B percepil, excrescens postmodum etiam ad spirilalia
hanc in desideriis fieri prohibet, procui dubio in dona convalescit, ut prophelioe spiritu et virlutum
necessilale concedit, juxta hoc quod rursum dicitur : gratia repleta, amplialisjain muneribus discat. Puer
Nemo carnem suam odio habuit, sed nutril et fovet vero matri ejus ac fratri dona obtulit ; quia gentili-
eam (Eplies. n, 30). tas, ex quo Ecclesia ad fidem venit, pest cenversa-
Puer autern Rebeccoe inaures et armilias dédit, tionem ejus in gloria temporali convaluit, sicut et
quia proedicaiorquisque et audilum sanctoe Ecclesioe nunc cernimus, quia ubique Christiani afiliclionem
per obedientiam et manus per bonoe operationis me- sentiunt, et genliles quique in terrena virtute glo-
rilum exornat. Sed inaures duorum siclorum sunt, riantur. Sed et fratres ejus dona percipiunt, quia hi
armilloe aulem siclorum -decem, quia prima virtus qui in ea fidem verbotenus tenent, sed tamen pro-
obedienlioein charilate est; quoe videlicet charitas fessionein suam moribus non sequentes carnaliler
in duobus proeceptisdislinguitur, ut Deus et proxi- vivunt, bénigne a fidelibus honorari soient pro eo
mus diligatur, et recta operatio ex Decalogi comple- quod esse fidèles videntur. Mater ergo el fratres dona
lione perficitur, ut cum bona agi coeperint, mala jaia percipiunl, a sorte tamen hoereditatis alieni ; quia
nulla perpetrentur. Rebecca autem esse in démo sive infidèles, seu carnales, qui intra fidei professio-
patris sui locum spaliosum ad manendumperhibuit, C nem lenentur, ad hoereditatis oelernoesorteni non
quia a prinri jam pppulu naturoe legem sancta Ec- veniunt, sed tamen supernoe largitalis glpriam tem-
clesia se scisse menslravit, et proedicaloris verba in peraliter consequuntur.
amplo charilatis gremio suscepit. Doctori enim spa- Rebecca autem cum puellis suis virum secuta est,
tiosus ad manendum locus est in audiloris corde quia sancta Ecclesia habet secum minoris meriti
laliludo bonilatis. Unde et quibusdam dicitur : C«- animas sodales suas. Nam elsi in quibusdam per
pile nos : neminem loesimus, neminem corrupimus ; ascensum mentis in thoro contemplationis non habi-
non angusliamini in nobis; angusliamini aulem in let, quoe videlicet taies animoe quasi puelloe Re-
visceribus vestris (II Cor. vu, 12). Ac si eis aperte ueccoesunl, quia sequunlur moribus, sed tamen ad
diceretur : ad suscipiendam doctrinam spaliosum contemplationis thorum minime ascendunt. Nam et
locum mentis facile, sed ad cogitanda carnalia an- isdem puer quosdam habuit in comitatu ; quia et
gusli remanete. Quod palearum ac feni plurimum cum sanctis prophetis fuerunt quidam qui bene vi-
haberet, indicavit, quia sancta Ecclesia verba vitoe verent, et prophelioe spirilum non haberent, et curn
audiens, terrena stipendia proedicaloribusreddidit, bealis apostolis atque doctoribus fuere plerique qui
quoedum Paulus quasi pro nihilo acciperet, dixit : vilam moribus lenerent, at proedicationis verba non
Si nos vobis spirilalia seminavimus,magnum est si a ^w prpmerent. Festinus aulem puer ad dpminum redit,
vobiscarnalia metamus? (I Cor. ix, 11.) quia proedicatores sancti cum proedicandovitam au-
Frater autem Rebeccoe erat Laban, qui concile dienlium oblinent, illi mox gratias reddunt de cu-
egressus inaures et armilias sororis aspiciens, inlus jus hec munere perceperunt, ut sibi in ea operatione
puerum vocavit. Quia sunt carnales qui fidelibus nil Iribuant, sed Auclori.
conjuncti, qui dum spirilualium dona aspiciunt in Eo autem tempore Isaac deambulabat per viam
adiniralione suspensi, elsi non usque ad ppera, ta- quoeducit ad puteum, cujus nomenest Viventiset Vi-
men in animam usque ad suscipiendam fidem ver- dentis. Quis est vivens et videns, nisi omnipotens
bum proedicationisadmitlunt. Quia enim bonos soepe Deus, de quo scriptum esl : Vivo ego in oeternum,
miraculis fulgere censiderant, ea quoe de oeternitate dicit Dominus? De quo rursum seriplum est : Omnia
audiunt, npn récusant, quamvis sanctam electorum nuda et aperla sunt oculis ejus (Hebr. îv, 13). Pu-
Ecclesiam mcribus npn sequentes in carnali opera- teus vero viventis est sacroe Scrîpturoe profunditas,
lione remaneanl. Qui Laban paleas, fen.um, aquam, quam nobis ad irrigationem mentis proebuit omni-
panera obtulit; sed puer, nisi causant prius conjugii polens Deus. Quoe esl aulem via quoeducit ad pu-
PATROL. CXV* 7
 203 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 204
teum viventis et videnlis, nisi humilitas passionis j dicens : Elevaliomanuummearumsacrificiumvesper-
is A
Unigenili, per quam nobis apertum est hoc quod »d Unum(Psal. CXL,2). Quid esl autem quod Rebecca
prius latenter Sçripturaesacroefluenla loquébanlur? ? ad Isaac dorso cameli deducitur, nisi quod per
Nisi entai Unigenitus Dei Filius incarnalus, tenla- a- Rebeccam, sicut proefatisumus, Ecclesia, et per ca-
tus, apprehensus, colâphis coesus, spulis illilus, s, melum cui proesedil,lorlus moribus alque, onuslus
çruçiflxus ac mortuus fuissel, nobis hujus putei, idid idolorum cullibus
' gentilium populus designatnr?
est Scripluroesacroe, profundilas non pateret. Quid id Qui enim ex semetipsis sibi invenerunt deos quos
ergo fidelibus humilitas passionis ejus facta esl, l, colerent, quasi a semetipsis eis onus in dorso ex-
nisi çlavisapertionis, per quam myslerium Dei po- )- creverat quod portarent. Rebecca ergo ad Isaac ve-
tum iuvenimus, ut aquam sçieritioede profundo liba- j- niens dorso cameli deducitur, quia ad Christum ex
reraus? Incarnatipnem quippe, passionein, mortem, it gentililate Ecclesia properans in torlis vitiosisque
resurreclipiiem alque ascensionem illius sacri elo- ). vite veteris conversattanibus invenilur. Quoe ut
quii pagina?lpquuntur ; quoequia facta cognovimus, s, Isaac vidit, de camelo descendit, quia sancta Eecle-
jam nunc intelligimus audita.'Hoecautem prius legi /i sia quanto Redemptorem suum subtilius agnoscit,
poleranl, sed quia necdum veneral, intelligi non in lanto carnâlis vitoe studia humilius -deseril, alque
valebant. Unde el per Joannem dicilur : Vieil leo I in semetipsam lortiludini viliosoecontradicit. Isaac
:o B
de tribu Juda aperire librum, et solvere signacula A igitur viso descendit, quia Dominocognito vilia sua
ejus (Apoc. v, 9)- Ipse enim librum aperuit et signa-i- genlilitas deseruil, et ab elatione celsitudinis ima
cula illius, solvit, 'qui nascendo , moriendo, resur- humilitatis pf tiit.
gendo atque ad coelosascendendo Scripluroe sacroe se Quid est autem quod Isaac ta camelum sedens
nobisarcana patefecit. Et notandum quod non dici- i_ Rebecca conspexit, nisi quod ad Redemptorem
lur : Ambulabat per viam quoe ducit ad puteum, 1; suum Ecclesia ex genlibus veniens, dum adhuc viliis
sed deambulabat. Déambulât quippe qui viam per ;r essel innixa, et necdum spirilalibus sed animalibus
quam ambulat, eundo et redeundo conculcat. In hu-i- metibus inhoereret,accessit? Nec movere débet quod
militaleaulem passionis Dominus déambulavit, quiaa puer quoque cum camelis veneral, in quibus sui
modo a Judoeisverborum conlumelias, modocontraa domini divilias ferebat. Quia ipsi quoque proediea-
se falsum testimonium, modo alapas , modo spula,., tores sancti, quamvis jam ad superiora intelligenda
modo spineam coronam , modo crucem lolerando o atque proferenda el intellectuet vila emicent, adhuc
sustinuit. Déambulasseergo in buraililale passioniss tamen in semetipsis contradiclionemcarnis sentiunt.
est, tpt adversitates et probra diversis modis ite- Nam vident aliam legem in membris suis repugnan-
rando periulisse. C tem legi mentis suoe,et caplivantem in lege peccati.
Qui Isaac, Rebecca veniente, in lerra australi ha- Et divilias in camelis portant, quia ne magnitude
bitat; quia unigenitus Dominusac Redempior no- revelationumextollal eos, datur eis stimulus carnis
ster, veniente ad se Ecclesia, in illorum mentibus s suoe. Habenl enim thesaurura istura in vasis fictili-
mansit quos ex Judoea ediios non torporis frigus,, bus, ut sublimitas sit virlutis Dei, et non eis. Qui
sed fervor châritalis tenuil. Ex illo quippe populo o ergo per carnem coelestia loquuntur , et tamen ad-
Anna prophetissa, ex illo Simeon exslitil, qui inn hue in carne conlradiclionem de vitio sentiunt,
ulnas Dominum accepit. Egressus aulem fnerat adi quid aliud quam super tortuosa camelorum dorsa
meditandumin agro. Quia ager mundus accipitur , divilias feront?
ipse per se Dominus exponit dicens : Ager aulem ,i Rebecca vero Isa?c viso, quis ille homo sit, re-
est mundus (Maith. vi, 38). Qui in hoc expressuss quisilo puero, cognoscil, quia quotidie sancta Ec-
est, quod visibilis apparere dignatus esl, sicut scri- clesia adhuc per prophetarum atque apostolorum
ptum est : Exisli in salutem populi tui, ut salvos s dicla quid de Redemptore suo credere debeat, ta-
fadas christos tuos (Habac. m, 15). Soient aulemri telligit. Quoe sese mox pallio operuit, quia quanto
exerti juvenes in armorum usum medilari. Isaaca subtilius Salvatoris sui mysteria pénétrât, lanio al-
ergo ad meditandum in agro exiit, quia Redempiorc D " tius deanteacta vita confunditur, et quia
perverse
se sequentibus formam humilitaiis proebens perF egerit verecundatur. Pallio se operire curavit, quia
exercitiura longanimitatis suoepassionis in se et pa- viso Dominoinfirmitatem suoe actionis erubuit, et
lientioe exempla monslravit. Mcditatio quippe ar- illa quoeprius in camelo libère gestabatur, descen-
morumest frequentia passiouura. Qui eniin verberai clens, poslea verecundia tegitur. Unde eidem Eecle-
manuum, lanceam, crucem perlulil, passioneini sioea priori elatione conversoe per aposlolicamvo-
suam usque àd mortem in se frequenlare permisit. cem, quasi Rebeccoede camelo descendenti, sibique
Passiones vero arma dicimus, quia per ipsas ab» pallium superducenli dicilur : Quem enim fruclum
adversario occulto liberamur, sicul per se ipsum> habuislis lune in illis in quibus nunc erubescilis?
Dominusdicit : In palienlia vestra possidebitis ani- (Rom.yi, 21.)
mas veslras (Luc. xxi, 19). Qui ad meditandumini Quam Isaac in tabernaculo suoematris introduxit
agio inclinala jam die exiit, quia passionum exer- alque uxorem accepit, quia,loco SynagogoeDominus,
cilia juxta finem mundi suscepit, sicut per Psal- ex qua per carnein natus est, sanclam Ecclesiam
mislara de crucifixionis suoe cxpressione loquitur diligii, eanique sibi in amore et contemplatione
205 COMMENT.IN GEN. 206
conjungit ; ut quoeprius proxima ex cognaiione, id A ditum esl. Quid est quod plenus dierum dicilur? Id
est cognitaper proedestinationemfuerat, poslmodum est, lucis et diei operibus plenus occubuit.
jam conjuncta ta amore continuo uxor fiât. Quam Quid est quod dicit Scriplura de filiisIsmael : Ha-
in lantum dilexit, ut dolorem qui ex morte matris bitaveruntab Evila usque Sur, quoeest contra faciem
accesserat, temperaret. Quia ex lucro sancloe Ec- Mgypii ? Evila est regio quam circuit Phison de pa-
clesioe Redempior noslër eam quoe ex perditione .• radiso fluens, dicta de quodam Evila, nepole Noe,
Synagogoeaccidere ppluit, tristitiam detersil : dum et est solitudo contra faciem jEgypti. Sur quoque
enim Rebecca conjungitur, dolor de matris morte est solitudo inter Cades et Barad, extendens deser-
amputatur. Quia dum sancta Ecclesia ex gentilitate tum usque ad mare Rubrum et ./Egypti^onfinia.
veniens usque ad ihorum contemplationis perduci- Quid esl quod dicitur de Israaele quod duodecim
tur, Judoeapro nihilo habetur. generasset principes ? Vel duces regionibus, vel tri-
bubus nomina dederunt. Significat quod singuli filio-
Interpretari quoque ipsa eorum nomina curamus.
Isaac risus, Rebecca autem palientia dicitur. Risus rum Ismaelis e quibus primogenitus ejus fuit Na-
vero ex Ioetitiaest, patienlia autem de tribulatione. bejolh, a quo omnis regio ab Euphrale usque ad
Et quamvis sancta Ecclesia jam coeleslis sit gaudii mare Rubrum Nabathena usque hodie dicitur, quoe
B Arabioeest. Nam et familioeeorum, oppidaque,
contemplatione suspensa, habet tamen adhuc quod pars
trislis [Pelr., triste] de mortalis carnis pondère to- et pagi, ac munila castella, et tribus horum appella-
leret. Isaac vero et Rebecca jungilur, id est, risus et tione celebrantur. Ab uno ex bis Cçdar in deserto
alia regio, et Hemana ad austrum, et Ce-
patientia permiscetur [Z., miscetur], quia fit in san- Eoduma,
cta Ecclesia hoc quod scriptum esl : Spe autem gau- dema ad orientalem plagam dicitur.
denles, in tribulatione patientes(Rom. xn, 12) ; utL Quid est quod dicitur de Ismaele, coram omnibus
hanc et prospéra de contemplatione loetificent, et[ fratribus suis obiit, vel qui sunt fralris nomine cen-
adhuc adversa de tribulatione perturbent. sili? idest, in manibusomnium filiorumsuorum mor-
luus est, superstitibus omnium liberis.et nullo prius
CAPUT XXV. morte proerepto. Fratres autem pro filiis appellari,
Jacob quoque ad Laban demonslrat dicens: Ponalur
VERS.1-5. —Deinde sequitur qualiter Abraham, coram fratribus nostris, ut judicenl inler nos. Nec
morlua Saraa, aliam, videlicet Cethuram, duxeritj enim legimus alios fratres Jacob ibi habere, exceptis
uxorem. Cur Abraham post promissum sibi et na- liberis suis.
tum Isaac, in quo" ei multipliçalip prpbs et bene- ^( Quoeriturquo ierit Rebecca interrogare Dominum,
dictio gçntium promissa est a Deo, aliam voluit du- cum parvuli in utero ejus collidebantur? Forte ad
cere uxc-rem? Npn propter inçpntinen.tiani, cum locum ubi aram constituerai Abraham, orare venit,
eliam essel grandoevus; sed sicut Agar et Ismael. vel eliam erant aliqui taies eliam illo tempore homi-
nes Dei, in quibus posset Deus inlerrogari.
significant carnales Veteris Testamenti, sic et Ce- An secundum historiam vel eliam allegoriam in-
lhura et filii ejus significant hoereticps, qui se exi-
stimanl perttaere ad NovumTeslamentum. Sed ut- lelligendum est, quod Dominus respondit Rebeccoe:
Duoegénies in utero tuo sunt, et duo populi ex venire
roeque concubin» dicunlur. Sic enim dicitur : tuo dividenlur, populusque populum superabit, et
VERS.6,7. — Filiis aulem concubinarum largi- l" major serviet minori? Secundum ulrumque modum.
tus est munera. Sola Saraa semper uxor vpealur. Spiritaliter vero sic solet intelligi quod diclum
esl,
Quoeesl ista Celhura, aut unde genus duxit ? Ce- '" ut Esau figuratus sit major populus Dei, hoc est
thura inlerpretatur copulata, aul vita, quam ob D lsraelilicus secundumcarnem. Per Jacob aulera
figu-
causam suspicanlur Hebroeieamdem esse Agar, quoe, ;> ratur Christus in populo Christiano secundum spiri-
Saraa morlua, de conçubina transirel in uxorem, >> talem progeniem propagalus. Sed eliam hislorica
Et videtur depositi jam Abrahoe excusari oelas, ne 'e r\ proprietale hoc responsum invenilur esse comple-
senex post -mortem uxoris veiuloe novis argualur ir tum, ubi populus Israël, hoc est Jacob minor filius,
nuptiis lascivisse. Fertur quoque quia filii Abrahoe,
i' superavit Idumoeos,id est gentem quam propagavit
qui ei de Celhura nali sunt, occupaverunl Arabiam m Esau, eosque fecerunt tribularios per David. Sed
usque ad maris Rubri littora. Dicitur aulem unus ex !X
postea Idumoeirebellaverunt, et jugum Israeliticum
posleris Abrahoe, qui appellabatur Asser, duxisse se a cervice sua deposuerunt.
adversus Libyara exercitum, et ibi viclis bostibus ,s Sed requirenduni esl, quid est quod superius dici-
consedisse, ejusque posteros ex noraine atavi Afri- '" tur, Deprecatusquc est Isaac Dominum uxore
cain nuncupasse. Alios quoque filios Abrahoe ex pro
!X ,stt«, eo
quod essel sterilis, et reliqua ? Ea quoesancti
Celhura occupasse Indioe regiones oestimaïur [Z.,' ' viri orando efiiciunl, ita
proedeslinata sunl ut pre-
oestimani]. cibus obtineantur. Nam ipsa quoque perennis regni
VERS.8-23. — Hinc sequilur qualiter Abraham m proedestinalioila est ab omnipotente Deo disposila,
deficiens morluus est. Quomodo convenit Abrahoe, e, ut ad hoc elecli ex labore orationis pervenianl [Pelr.
tam sancto vire, et deficiensmorluus esl 11n Hebroeo
eo om. orationis], quatenus postulando mereanlur acci-
non habetur, deficiens,sed a LXX Inlerprelibus ad- i- père quod eis omnipotens Deus ante soeculadispôsuit
 *M ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 208
donare. Qupd verp ita sit, ccncile valet probari. A manna cibos carnium peliit, quos lautiores putavit.
Cerie etenim novimus quia ad Abraham Dominus Et prima filiorum Heli culpa suborta est quod ex
dixit : In Isaac vocabiturtibi semen.Cui etiam dixe- eorum vota sacerdolis puer non antiquo more codas
rat : Patrem multarum gentiumconstitui te. Cui rur- vellet de sacrificio carnes acciperè, sed crudas quoe-
sum promisit dicens: Benedicamtibi, et multiplicabo reret, quas accuratius exhiberet. El cum ad Hieru-
sementuumsicut slellas coeli,et velut arenam quoeesl salem dicitur : Hoec fuit iniqnitas Sodomoe,sororis
in littore maris. Ex qua re aperle constat quia omni- tuoe,-superbia, saluritas panis et abundanlia aquoe
potens Deus semen Abrahoe multiplicare per Isaac (Ezech. xvi, 49), aperte ostenditur quod idcirco sa-
proedestinaverat. Et tamen scriptum est : Deprecatus lutem perdidit quia cum superbioevitio mensuram
est Isaac Dominumpro uxore sua, eo quod esset ste- moderatae refectionis excessit. Hinc primogenitorum
rilis. Qui exaudivit eum, et dédit conceptumRebeccoe. gloriam Esau amisit, quia magno oestu desiderabi-
Si ergo mulliplicatio generis Abrahoeper Isaac proe- lem cibum, id est lenticulam concupivit, quam, dum
destinala fuit, cur conjugera sterilem accepit? Sed venditisetiam primogenitisproelulit,quo in illa appe-
nimirum constat quia proedestinatio precibus imple- titu anhelaret, indicavit. Neque enim cibus, sed
tur, quando is in. quo Deus multiplicari semen appetitus in vitio est. Unde et lautiores cibos ple-
Abrahoeproedestinaverat, oratioue oblinuit ut filios B rumque sine culpa sumimus, et abjeetiores non sine
habere potuissel. reatu conscienlioedegustamus. Hic quippe, quem
VERS.24. — Factus esl Esau vir gnarus venandi diximus, primatum per lenticulam perdidit, et Elias
et homoagricola ; Jacob autem vir simplex habilavit in ererao virlutem corporis carnes edendo servavii.
in tabernaculis. Vel sicul in alia translalione dicitur, Unde et anliquus hoslis, quia' non cibum, sed cibi
habitabal domi. Quid per venationem Esau nisi eo- concupiscenliam esse causam damnalionis intelligit,
rum vita figuratur qui in exterioribus voluptatibus et primum sibi hominem non carne, sed porno sub-
fusi carnem sequunlur ? Qui etiam agricola esse de- didit, et secundum non carne, sed pane tentavit:
scribitur, quia amatores hujus soeculitanlo magis hinc est quod plerumque Adam culpa commillitur,
exteriora incolunt quanto interiora sua inculla dere- etiam cum abjecla et vilia sumuntur. Neque enim
linquunt. Jacob vero simplex in tabernaculis vel in Adam solus, ut a vetito se pomp suspenderel, proe-
domo habilare perhibetur. Quia nimirum omnes qui ceptum prohibitionis accepit.
in curis exterioribus spargi refugiunt, simplices in CAPUT XXVI.
cognitione alque in conscienlioesuoehabitalione con-
sistant. In tabernaculis enim aut in domo habilare Hic interposita [Petr., Hic item posita] est histo-
est se intra mentis sécréta restringere, el nequaquam G ria. Si viri justi volunlas bona est, quid est quod
exterius per desideria dissipare ; ne, dum ad multa Isaac non Esau, quem voluit sed Jacob, quem no-
foras inhiant, a seipsis alienati cogitalionibus re- tait, benedixit?
cédant. Justi hominis, quantum ad conscientiam pertinet,
VERS.31-33. — Denique sequitur qualiter Esau voluntas bona ^est; quantum autem ad proescien-
primogenila sua propler lentis edulium Jacob vendi- tiam, immunisest ab adversis : Deus enim solus est
dit. Quoesunt primogenila quoeEsau vendidit Jacob qui de futuris judicat. Ac per hoc Isaac justus,
fratri suo ? Tradunt Hebroei omnes primogenilos quantum ad proesentem humanitalera dignum est,
fungi officio saeerdotum, antequam Aaron in sacer- majorera filium a se benedicendum magis pulabat.
dotium eligerelur, et habuisse veslimenlum sacerdo- Sed Deus, qui occultorum cognilor est, minorera
tale , quibus induli victimas ofierebant, et hoecesse benedictionem mereri ostendit, ut in benedictione
vestimenta Esau quibus Rebecca induit Jacob filium non hominis oslenderel esse benedictionem, sed
suum, quorum odore paler delectatus benedictionis Dei. Ideo dictum est in Numéris ad Moysen et
initium astruit. El hoecsunt primogenila quoepropter Aaron sacerdoles : Ponile nomen meum super filios
vilium gulaeperdidit. Sed sciendum est quia quinque Israël : ego Dominus benedicameos ( Num. vi, 27).
nos modis guloe vilium tentât. Aliquando namque -*Sacerdotis est benedicere; Dei est effectum tri-
indigentioetemporà proevenil, aliquando vero teni- buere benedictionis. Unde intellexit Isaac per spi-
pus non proevenit, sed cibos lauliores quoerit. Ali- rilum prophelioe,a Deobenedictionem super mino-
quando quoelibetsumenda sint, proeparari accuratius rera filium proedestinatam.
expetit. Aliquando autem et qualilati ciborum et Dixit : Benedixi ei, et erit benedictus.Spiritaliter
tempori congruit, sed in ipsa quantilate sumendi vero Isaac Judaicum populum designavit, qui cali-
mensuram refeclionis excedit. Nonnunquam vero et gans oculis cl prophetans in praesenti filium non vi
abjectius est quod desiderat, et tamen ipso oestu dit, cui lamen multa in posterum proevidit. Quia
inimensi desiderii deterius peccat. Quoe vitiorum nimjfum Judaicus populus, prophelioe spirilu pie
temporà melius ostendimus, si hoecexemplis eviden- nus, et coecus,eum de quo multa in future proe-
lioribus approbemus. Morlis quippe sentenliam pa- dixit, in praesenti positum non agnovil. Qui eliam
lris ore Jonathan meruit, quia in gustu ihèllis con- ad damnalionis suoe cumulum eum quem naturo
stitutura edendi lempus anlecessit. Et ex '.dEgypio despiciunl, nasciiurum longe ante proesciverunt, sed
lo-
populus eduelus in ereino occubuit, quia despcclo etiam ubi nascerclur. Nam ab Herode requisiti
209 COMMENT.IN GEN. 210
cum nalivilatis ejus exprimunl, videlicet Belhle- A licam ; propriis manibus, videlicetvpropriisscriptfc>
hem, ut ipsa eorum scienlia et illis fieret ad lesti- nibus. Sed quid diversi putei Isaac, quos foderunt
monium damnalionis, et nobis ad adjutorium cre- pueri ejus, significent, jam soepe proefati viri liber
dulitatis. indicat, si quis nosse gestierit. Sequitur :
VERS.12-16. — Sévit autem Isaac in terra illa, VERS.26-29. — Ad quem locum cum venissetAbi-
et invenit in ipso anno cenluplum. Licet in aliéna meiech, et Ochoza amici illius, et Ficol, dux mili-
terra seminaverit, non puto quod tanta ei ferti- tum, locutus est eis Isaac, et reliqua. Sciendum est
lilas frugum fuerit. Unde melius puto illud esse autem quod Abimeiech iste, quem diximus signifi-
quod habetur in Hebroeo,et Aquila quoque transtu- care superius philosophos, et studiosos quosque qui
lit : El invenit in anno illo cenluplum oeslimalum. per erudilienem philosophioe multa etiam ex veri-
Tacens enim Scriptura genus frugum quod centu- tate comprehenderunt, non semper habuit pacem
plicaverat, videtur mihi cunctarum in illo virlutum cum Isaac, sed aliquando dissidet, aliquando pacem
ostendisse multiplicationem. Denique sequitur : El requirit. Neque enim philosophi semper cum verbo
benedixitei Dominus, et magnificatus est vir, et am- Dei- conseniiunt, nec semper contrarii sunt. Multi
bulabat videns, et magnificatus est, donec magnus enim philosophi unum Deum esse, qui cuncla crea-
fieret vehementer. Fertilitas aulem et multiplicatio B verit, scribunt. Nonnulli etiam hoc addiderunt quod
hordei, ignore, si quem possit facere gloriosum. cuncta per Verbum suum fecerit, et Verbum Dei sit
Verum in quibusdam codicibus invenilur : Semina- quod cuncta moderetur. In hoc cum lege et Evan-
vit post hoechordeum , et invenit cenluplum. Quod gelio conseniiunt. Dissident vero a nobis cura dicunt
hordeum seminat, et non frumentum, et tamen be- Deo cooeternam materiam esse, cum negant Deum
nedicitur in eo, et magnus efficitur, apparet quod curare mortalia, sed providentiam illius supra lu-
nondum erat magnus ; sed posteaquam seminavit, naris globi spatium cohiberi, cum nascentes stella-
et collegit centuplum, tune factus est magnus valde. rum cursibus pendunt. Dissident, cum perpetuum
Hordeum quippe jumenlorum maxime cibus est et dicunt hune muiidum et nullo fineclaudendum. Sunt
servorum. Nam Isaac significat sermonem Dei. Qui et alia ta quibus dissident el concordant. Et ideo
sermo in lege hordeum seminat, in Evangeliis triti- Abimeiech secundum hanc figuram aliquando in
cum. Ille enim cibus perfectioribus et spiritalibus, pace esse cum Isaac, aliquando dissidere describi-
hic imperitioribus et animalibus paralus est; quia tur. Sed non otiose scribitur quod duo alii cura
scriptum est: Homineset jumentasàlvos fadas, Do- Abimeiech venerint, id est Ochoza, gêner ejus, et
mine (Psal. xxxv, 7). Et tamen in ipso hordeo in- Ficol, dux militum. Interpretatur autem Ochoza le-
venit centesimum fructum. Invenis enim in lege ^ nens, et Ficol os omnium. Ipse autem Abimeiech
martyres, quorum est centesimus fructus. Semina- pater meus rex. Qui très, sicut longe superius osten-
vit herdeum, legeni videlicet exponendo, et mani- dimus, imaginem totius philosophioe tenenl, quoe
festavit, quod lex spiritalis est. Tune seminavit tri- apud eos in très partes dividitur, logicam,physicam,
ticura, evangelicam videlicet praedicationem. Inde elhicara, id est rationalem, naluralem et moralem.
est quod prius quinque miliia hominum de quinque Rationalis est, quoeDeum Patrem omnium confiUi•
panibus, deinde quod quatuor miliia de septem pa- tur, ut est Abimeiech. Naturalis est illa quoefixa
nibus saturavit. est, et lenet omnia velut naturoe illius viribus ni-
VERS.17-22, — Deinde venit in valle Geraris, el tens, quam prolitelur Ochoza , qui dicitur lenens.
habilavit ibi. Pro valle torrenlem habet in Hebroeo. Moralis est, quoein ore est omnium, et ad omnes
Neque enim Isaac habitare poterat in valle. Ha- pertinet, el pro comraunium sirailitudine proecepto-
bilavit autem in torrente, postquam magnus factus rum in omnium ore versalur, quam désignât iste
est. De quo scriptum est ; De torrente in via bibet Ficol, qui os omnium interpretatur. Hi ergo omnes
(Psal. cix, 7). De quo etiam Elias bibit. Sed quia in hujuscemodi inslitulionibus instituti veniunt ad
Elias non erat perfectus ut Christus, idep tprrens legem, et dicunt : Vidimus tecum'esse Dominum, et
ille aruit. Dpminus vero noster etiam in torrente D idcirco diximus : Sit juramentum inter nos, et reli-
traditus est, dedicans regeneralionem nostram et qua usque, sed cum pace dimisimus auclum benedi-
baptismi sacramentum. clione Domini.
VERS.23-25. — Porro quibusdam interpositis se- Possunt quidem isti très, qui pacem requirunt a
quilur historia, quod ascendit ab illo loco in Bersa- verbo Dei, et pervenire cupiunt pacto et societati
bee, ubi apparuit ei Dominus in ipsa nocte, et reli- ejus, figuram tenere trium Magorum, qui ex Orien-
qua usquequo ait : Ad quem locum cum venissent lis partibus veniunt, eruditi paternis libris, et in-
Abimeiech,et Ochoza, amici illius, et Ficol, dux mi- stilutione majorum, el dicunt : quia videntes vidi-
litum, etc. Et ait : Ego sum DeusAbraham patris tui. mus nalum regem, et vidimus, quia Deus est cum
Ac si diceret : Dum patris lui Deus sum, misericors illo, et venimus adorare eum. Istiusmodi accedens
ero tui sicut et iuorum. Coelerum Isaac spiritaliter, ad legem Dei necessario dicit : Juravi, et statut cu-
Dominus scilicet noster, extendit tabernaculum, id stodire judicia justitioe tuoe(Psal. cxvin, 106). Sed
est Ecclesiam.. Proecepitqueservis suis, id est apo- dum petunt ut non facias nobis quidquam maii, et
Stolis, ul foderenl puteum, id est doctrinam aposto- reliqua, remissionem peccatorum per hoec\Z., hoc]
 211 ANGELOMILUXOVIENSÏSMONACHI 212
deposcere videntur, et ne recipiant mala, bene- A diem. Quod impletum videmus quia in quatuor par-
dictionem postulant, non relribulionem. tibus mundi Ecclesia Christi esl dilalata. Et bene-
- VERS.30. — Et fecit illis convivium. Certain est dicentur in te, id est ih Christo, quem tu proefigu-
enim quia qui niinistrat verbum, sapientibus et ta- ras; et in semine tuo, hoc esl ta apostolis, euhctoe
sipientibus débiter, est. tribus terroe, id est omnes nationes terroe.
CAPUT XXVII. Et ero custos tuus, quoeunque perrëxer'is. 'Quia
Deus Pater custodivit eum, vel corpus ipsius, quod
VERS.42. — Dixitque Rebeccaad Jacob : Audivi,
est Ecclesia. Et reducam te in terram ha'nc ; juxta
quod-{rater tuus Esau minalur occidere le. Qnoeri- Paulus ait : Coecitasëx parle contigil in Israël.
tur quomodo annuntiata sunt verba Esau Rebeccoe, quod
Cum aillent plénitude temporis intfoiërit, (Uneomnis
quibus comminatus est occidere fratrem suum ; Israël salvus
cum Scriptura dicat hoc eum in sua cogilatione fiel (Rom. xi, 25).
dixisse ? Nisi quia hic nobis datur inlelligere quod Cumque evigilàsset Jacob de sonino, ait : Vére Do-
minus est in loco isto. Prophetando dixit, siCul jam
divinitus ei [Z., eis] revelabantur omnia.
manifeste demonstravimus.Quia fulurum erat UtDo-
CAPUT XXVIII. minus ta eadem terra visibiliter appareret. Et ego
VERS. 11-49 passim. —Inde sequitur qualiter B nesciebam.Hoc ex pérsona Judaici populi dixit, qui
Jacob in itinere dormiens, lapidem Capiti suo sup- nescierunt Chrislum pro salute mundi in "terris ad-
posuit, et obdormivil, et vidit scalani a terra coelo venisse. Sequitur :
ïnhoerentem, iniiixum scaloe Dominum, ascendenles Appetiaviique nomenurbis Bethel. tjuàe irilërpre-
quoque et descendentes angelos conspexit. In iti- talur domus Dei. Significat Ecclesiam, quoe domus
nere quippedormire est in hoc proesenlis vite trans- Dei est. Qittà prius Luza vocabalur, quoeïiilerprela-
ita a rerum temporalium amore quiescere, et ab tur amygâalum. Significat Judoeam. Sicut amygdâ-
appélilu visibilium mentis oculos claudere. Angelos lus enim ante omnes arbores folia è'mittît, ita et
vero ascendenles et descendentes cernere est cives Judoea antè omnes génies noiitiâm Dei èl legis
coeleslis pairioe conlemplari, yel quanto amore con- habuit, et quasi fide floruit; et Sicut qu'idem pomà
ditori suo super semetipsos inhoereant, vel quanta amygdali tria continent in se, ïioc est Cortain, le-
compassione charitalis nostris infirmilalibus con- slam et nucleum ; ita sacra Scriptura, quam Ju-
descendant. Et notandum valde esl quod ille dormiens doea plëbs percepit, trinam conlinet in se intelllgen-
angelos videt et in lapide caput ponit. Quia nimi- liam, id esl physicara, elhicam, et logicâra, hoc
rum ipse ab exterioribus operibus cessans, interna est hislorialem, allegoricam, et mOraleni significa-
*-
pénétrât, qui intenta mente, quod principale est ho- tienem.
CAPUT XXIX.
minis, imilationeni sui Redemptoris observât. Ca-
put quippe in lapide ponere est mente Christo VERS.1. — Profeclus ergo Jacob, id est Dominus
inboerere. Jésus Christus, cujus lypuni lènuit in hoc loco, ad,
Quid est quod Jacob dixit : Terribilis est locus terram orientaient, hoc est ad populum Judoeorum,
isle. Non est hic aliud, nisi domus Dei et porta qui -videbanlur notitiam legis et Dei habere, de
coeli? Hoec verba ad propbetiam pertinent, quod quo Propheta ait : Ecce vir, Oriens noinen ejus
futuruin erat in lerra repromissionis Deum ve- (Zach. vi, 12).
rum timere, et colère, labernaculumque ei fieri, VERS.2.—Et vidit puteum in agro. Proruiidita-
eumque, qui est super omnia benediclus Deus, pe- tem videlicet Scripturarum in populo Judaico, seu
dibus suis ambulare in ea. Porta m coeliautem sic gratiam baptismi, in libris legis et prophetarura
inlelligere debemus lanquam inde fiât adilus cre- proefiguratam. Traque grèges ovium accubanlesjuxta
dentibus ad capessendum regnum coelorum. eum. Quia Judaicus populus tripliciter divisus erat,
Cur Jacob oleum fudil super lapidem quem erexit id est in Pharisoeis, et Sadducoeis,et populo vulgari.
in-titulum? Non idololalrioefecit simile. Non enim n Nam ex illo pecora adaquabanlur. Id esl, Judoeiin
vel tune vel poslea frequenlavit lapidem adorando bonis lerroe sperantes, qui dictis Veteris Testamenti
aut d sàcrificando ; sed signum fuit in prophetia inslruebantur; vel patres antiqui, baplismum in
evidenlissima consiitulum quoe pertinet ad unctio- libris legis et propbelarum intelligentes [Z., non in-
nem. Unde Christi nomen a chrismate est. Proda- tel.]. Et os ejus grandi lapide claudebatur.. Lapis
mus manifestius per singula. enim Christum, qui occultabatur incredulis, vel du-
Vidilque DominumJacob innixum scaloe, dicenlcm ritiam legis, qua spiritalis inlefligentia vel gratia
sibi : Ego sum Deus Abraham palris tui, et Deus Baptismi celabatur, significat.
Isaac. Terram in qua dormis libi dabo. Subaudi- VERS..3-6.—Morisque erat ul cunctis ovibus con-
tur, in spe, el semini tuo, in re. fd esl Christo, juxta gregatis devolverenl lapidem. Quia cum plenitudo
illud : Postula a me el dabo tibi génies (Psal. H, 8). temporis advenit, ul per Unigenituin genus hunia-
Vel semen illius, apostoli designanlur. Eritque ger- - num salvaretur, ipse revelare dignalus esl, èl. (une
men tuum, id esl fidèles, sicul pulvis terroe, proemul- duritia legis manifeslata est. Scriptum namque est :
liludinc [Z., magniliidine] subauditur, dilalaberis ad Tune aperuit eis sensum, ul intelligerentScripturas
pecidentem, et orientem, el septenlrionem, et meri- (Luc. xxiv, 45). — Elrefectis gregibus, hoc esl cie-
213 COMMENT.IN GEN. 214
déntibiis fidelibus. Rursum super os putei ponerenl. À A lùtm sororis suoe, cucurrit, gressibus fidei, et am-
Quià gentibus credentibus Judoeî in sua infidelitale plexalus esl eum brachiis dilectionis, et fidei ; et in
permansérùnt, et neque Christum, hêque profundi- oscula ruens, videlicet societatem reconciliationis,
lâlem Scriplurarum intelligunt. promeruit et charitatis. Duxit in domumsuam. Quia
VERS.7. — Dixitque Jacob pasioribus : Adhuc bospilium mentis ei proeparavitper fidem, ut in ipso
mullum lempus diei superest. Quomodo Dominus habitare dignaretur, juxta quod ipse ait per Pro-
ista loquitur praedicâtoribus, videlicet, quia mullum phetam : Et inhabitabo, inambulabo in.eis, croque eis
spatium est amodo usque ad futaram resurrectio- pater, el ipsi erunt mihi in filios, dicit Dominus (II
neni, qued spatium diéi npn immérité cemparatur ; Cor. vi, 16,18).
quia mcdo licet ta clarilate fidei ccnsistentes bona Deinde jam seqiiïtur quatenus Jacob serviendo
usque ad finem soeculi pperari. Nec lempus est ut apud Laban duas accepit uxores, hoc est, primo
ad caulàs gïeges, id est ad mansiones coelëstes,quia Liam, secundo Rachel, pro qua servivit seplem an-
prius perfecte fidèles insiruendi sunt cognilione fi- nis aliis. Sed a'nimadverlendum est quia nunc qui-
dei. Unde et sùbditur : Date ante potum ovibus.Sci- dam maie oestimantpost septem annos alios eam ac-
licet ac si dicàlur : Instruite simpliciter simplices, cepit uxorem, sed post seplem dies nuptiarum primoe
et sic ad "pâslum, hoc esl ad mediialionem Scriplu- ]B uxoris. Nain sequitur : El ingressus est ad Rachel,
rartim, reducité. et dilexit Rachel magis quam Liam, et servivit ei se-
VERS.8. —Qui rèsponderunt : Non possumus, do- ptem annis aliis. Inde sibi accepit Lioeancillam, no-
nec omnia pecora congregenlur, et amoveamuslapi- mine Zelfam, et ancillam Rachelis Balam, ex quibus
dem de ore putei ul adaquemus grèges. Bene quidem quatuor genuit duodecim filioset unam filiam. De
aiunt : Non possumus, donec omnia pecora congregen- Lia scilicet genuit Ruben, Simeon, Levi, Judam,
lur. Quia antiqui proedicatores nec profundilalem Isachar, Zabulon ; de Rachel autem Joseph et Benja-
ScripturarUm, nec gratiam bapiismi aliis pandere min; de Bala, anci'UaRachelis, Dan et Neplithalim;
potuèriml, dpriëc adVéniret tempus quo omnes gén- de Zelfa, ancilla Lioe, Gad et Àser. Hi sunl duode-
ies per Christum ad profundilatèm Scripturàrum et cim filii Israël pàtriarchoe.
ad foutent baptismi aggregarenlur. Sed antequam inde [Petr., in] longius stylum ver-
VERS. 9. — A&huc loquebanlur, ec ecce Rachel lamus, libel istorum propter compendium lectionîs
veniebal cum ovibiïï patris sui. Nam gregetii ipsa clymolpgias nominum pariter dicere, ut compen-
pascebat. Potesl enim per Rachel, quoe ovis inter- (Kososermone ostendamus legentibus quid in suis
pretatur, Ecclesia signiûcari, qûoepavît olim et pa- vocabulis résonant. Nam ex causis propriis nomina
Scit modo populum calholicum, quoe cum fidelibus G proprià acceperunt, ut aut futuris quibusdam aut
venit ad Christum. proecedenlibuseorum causis conveniant. Verum ma-
VERS.10. — Quam cum vidisset Jacob. Dominus nenle in eis spiritali sacramento, nunc prius tantum
scilicet, verus supplantalor; et scirel consobrinam ad lilteram interprelationes historioe prosequimur,
suam, Ecclesiam videlicet de gentibus colleclam, ul poslea valeàmus manifestiùs spiritales eorum si-
quoe filia exstitit Synagogoe, quae esl soror unici gnificationes deproriiere. Jacob quippe interpretatur
Filii Dei Pâiris, cujus filia dicilur esse per gratiam. supplantator, sive quod in ortu planlam nascentis
OvesLaban, avunculi sui, id est gentilis populi, ex fralris apprehenderit, sive quod postea fratrerii arte
quo processit prius Synagoga Judoeorum, de quà deceperit. Unde et Esau dixit : Juste vocalum est
Dominus càriiem assumëre dignaUis esl. Quanquam nomen ejus Jacob; supplantavit enim me en altéra
Laban divinam significet gratiam, cujus oves sunt vice. Lia interpretatur laboriosa, ulique generando.
omnes elecli. Amovil lapidemquo puteus claudeba- Plures enim dolores quam Rachel fecunditate pa-
lur, id est duriliam legis, qua spiritalis intelligen- riendi experta est. Rachel interpretatur ovis. Pro ea
tia claudebalur. entai Jacob pavit primum oves Laban.
VERS.11.—El adaqualo grege. Refeclo videlicet VERS.20. —Et videbantiir ei pauci dies. Quid est
populo fideli ex profunditale Scriplurarum, seu ré- hoc, cum magis brève tempus louguni esse solëal
nale fonte baptisniatis. Osculatus est eam. Quia po- amantibus? Sed dictum'esl propter laborem servitu-
stea reconciliâtus esl Ecclesiam suam. Elevalaque tîs, quem facilem et lèvera amor faciebâ
voceflevit. Flevil, -quia miserais est generis hu- Ruben, videns filium, vel filius visionis.Sic enim,
mani. quando eum peperit Lia, vocavitnomen ejus Ruben
VERS.12. — Et indicavit ei quod frater esset pa- dicens : Vidit Deus humiliialem meam. Sîmèori ««-
tris ejus el filius Rebeccoe.Bene ait, et indicavit quod dilio vel exaudilus. Sic enim dixit Lia quâhdo eum
frater esset palris ejus el filius Rebeccoe. Quia ex peperit : Quia exaudivit me Deus. Nonnulli erilm in-
stirpe patriarcharum et ex Synagoga JudoeorumDo- terpretantur audivit trisiitiam, Velnomen hàbitaculi,
minus incarnari dignatus est : Al illa feslinans nun- quod spiritaliter congruit. Lèvi additus, vel asstim-
tiavit patri suo. Quia Ecclesia non exstitit contenta ptus. Dixit enim Lia quando eum genuit non â'mbï-
solummodopropria salute, sed gentibus alque sa- gens de amore viri : Nunc mecum erit "vir meus,'
pienlibus hujus mundi proedicare studuit. quia peperi ei très filios. ïuda confessio dicitur;
VpRs. !3.—Qui cum audissel venisse Jacob, fi- quando enim peperit eum Lia, laudèni Domino re-
 215 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 21b
lulit, dicens : Nunc super hoc confiteborDomino. Et A Mpysen data coeperta est atque signala? Qued au-
ob id vocatus est Juda. A confessione itaque nomen tem ta nocte conjungitur Jacob, significat ipsam
ejus est dictum, quod est gratiarum actio. Isachar Synagogam Deo conjunctam in tenebris lilterae
interpretalus est merces. Is quippe dicitur : est mer- [Z., latere]. Turba vero amicorum ipsius désignât
ces. Hoc autem ideo, quia mandragoris filii Ruben turbam patriarcharum et prophetarum, ut quibus-
introitum viri, qui Racheli debebatur, ad se emerat dam videtur. Bachel autem, junior et pulçjira , prius
Lia/Unde et dura natus est, Lia dixit ; Dédit Deus sterilis est, postmodum fecunda, similitudo est Ec-
mercedem meam. Zabulon interpretatur habit'acu- clesioe. Junior, quia tempore posterior. Pulchra,
lum. Sextum enim hune filium genuerat Lia. Pro- quia corpore et spiritu sancta. Oculi ejus, decori,
pterea jam secura dixit : Habitabit mecumvir meus. quia Evangelium perspicere mefuerunl. Quoeetiam
Unde et filius ejus vocatusest habitaculum. Nephtha- tandiu sterilis fuit, quousque Synagoga populum
lim e conversione, sive comparaiionecausa nominis generabat. Quoein die copulata est Jacob, quia Ec-
ejus est. Unde et dixit Rachel, cum eum peperisset clesia gentium in die Novi Testamenti sociatur Chri-
ancilla ejus Bala : Habitare me facit Deus habita- sto. Ad cujus etiam nuptias turboeamicorum conve-
tione cum sorore mea. Dan inlerpretatur judicium. niunl, quia per sanctos apostolos, qui sunt amici
Bala enim, dum eum peperisset, dixit Rachel, do- B ipsius, Ecclesia incorporalur Domino. Habuit etiam
mina ejus : Judicavit Dominus, et exaudiens dédit ancillas earum Jacob, et ex eis genuit filios, quia
mihi filium, causam nominis ejus exprfssit, ut ab eo sunt in utroque populo doeenles carnales, atque in
quod judicasset Dominus, filio ancilloejudicii nomen vita veteris hominis permanentes, quorum proedi-
imponeret. Gad ab éventa sive procinctu vocatus catione filii Domino generantur. Unde Bala inter-
est. Quando enim peperit eum Zelfa, dixit domina pretatur inveterata, illos demonslrans qui carnalibus
ejus Lia : In forluna, id est quod dicilur in procin- sensibus dediti, tamen spirilalia eliam de ipsa in-
ctu, vel eventu, et ut aperlius dicatur, interpretalur commulabilis subslantia Divinitalis annuntiant. Zelfa
tentalio vel aecinctus. Aser beatus dicitur. Dum vero, quoeinterpretalur os Mans, illos figurât quo-
enim peperisset eum Zelfa, dixit Lia : Beata ego et rum proedicatione os aperitur et cor non sequilur;
beatificant me mulieres, et ab eo qued beata dica- de qualibus scriptum est : Poputus hic labiis me ho-
tur, ex etymclpgia nominis#beatum vocavit. Joseph norât; cor autem eorum longe estame (Mallh. xv, 8).
ab eo quod sibi alium addi mater optaverat, vocavit Et alibi : Quoedicunt, facile; quoeautem faciunl fa-
augmentum. Hinc Pharao Saphaneth iEgyptio ser- cere.nolile (Mallh. xxni, 2).
mone appellavit, quod Hebraice abscotiditorum re- Cur autem Jacob pro Rachel servit, et supponilur
veriorem sonat, pro eo quod obscura somnia revela- G Lia, nisi quia Dominus, ut Ecclesiam assumeret,
vil et sterilitatem proedixit. Tamen quia hoc nomen prius Synagogam sibi conjunxil? Sed videamus qua-
ab jEgyptio ponitur, ipsius linguoedébet habere ra- les filii nascuntur. Ex Lia namque nascuntur Ru-
tionem. Inlerpretatur enim Saphaneth iEgyptio ben ,,Simeon el Levi, et reliqua. Ruben, qui inter-
sermone salvator mundi, eo quod orbem lerroe ab prelatur videns filium, significatperfectum doctorem
imminenti famis excidio liberavil. Benjamin inter- ex synagoga Judoeorum in fide nascentem. Qui bene
pretatur filius dexteroe, quod est virtutis. Dextera . videns filium [dicitur]. In filiis opéra designari Psal-
enim appellatur lamin. Mater quippe ejus moriens niista testatur, qui in beati viri benedictionibus in-
vocavit nomen ejus Benoni, id esl filius doloris mei. ler coetera dicit : Filii tui sicut novelloeolivarum
Pater hoc mulavit, filium dexteroe nominans. Dtaa (Psal. cxxvn, 4). Et infra : Et videas filios filiorum
transferlur in causam. Jurgii enim in Sicimis causa tuorum (Ibid., vers. 7). Non enim qui timet Domi-
exstitit. num, nisi genuerit filios nepotesque susceperil,
Verumtamen Jacob spiritaliter significat Dominum beatus esse non polest, cum yirgini fideli potior
ac Redemptorem nostrum, vel perfectos viros qui, merces exspectat. Sed in filiis, ut diximus, opéra,
omnia desiderantes, vêtant quieti vivere in vita cen~ in filiis vero filiorum fructus operum, id est merce-
templatienis. Rachel vero, vilam contemplativam ; •dem désignât oeternain. Denique iste Ruben egres-
Lia aulem,-activam. Laban quippe, qui interpreta- sus tempore messis triticeoe in agruni reperit man-
tur dealbatio, gratia Dei omnipolenlis, per quam dragores, quas matri Lioealtulil, et reliqua. Signi-
fit remissio peccatorum, cui servirait perfecti viri ficat sanctos apostolos coeterosqueproedicatores, qui
ob vitam contemplalivam. Quod si libitum tibi fue- possunt in agrum proedicationisexire, et ad publi-
rit, lector, plenius nosse, beati papoeGregorii summi cum procedere, verbumque annuntiare, operibus-
proedicaloris, et Isidori strenui doctoris dicta vjgi- que adimplere, et prolem spirilalem gignere. Pos-
lanti cura perlustra, quoeprat anguslia nos temporis sumus per agrum etiam libros legis prophetarumque
inserere non libuit. Quanquam Victorinus martyr prseconia ; per mandragoras vero, quoe bonum ha-
aliique doetores, super Synagoga et Ecclesia intel- bent odorem, sed insipidum saporem, DominumJe-
ligi velinl has duas uxores Jacob. Lia, inquiunt, ma- suni Chrislum inlelligere, habeniem bonum odorem
jor natu, lypum tenuit Synagogoe, quia prior. Dei apud eos qui crediderunt in eum, insipidum apud il-
[Z., prioridie] genuit populum. Et quid est quod los qui in infidelilate permanserunl et qui prave de
oeulis legitur gravida [F., gravata], nisi quia lex per illo senserunt, juxla qupd scriptum est : Alii dice-
217 COMMENT.IN 'GEN. 218
bant : Bonus esl ; alii vero, Non, sed seducit lurbas Amicis putatur infirmum, et per cujus maleriam
(Joan. vu, 12). Sed bene tempore messis triticeoe animo quoque inferre nituntur tateritum, Deo con-
exiit, quia eo tempore destinati fuerunt ad proedi- fortante experiatur inviclum.
candum, quando jam tempus erat ut populus colli- Nephthalim, qui interpretatur latitudo, illos si-
geretur ad fidem, secundum quod de eis dicitur : gnât qui dilatati sunt largis operibus misericordioe,
Levate oculos vestros, et videle regiones, quia alboe atque dilalalo corde ad cceleslia tendunt, et carnis
sunl jam ad metendum (Joan. iv, 35). Ipse attulit curam non in desideriis, sed sola necessitate requi-
Lioematri, quia Dominum prius proedicaverunt Syn- rent, sicut Apostolus ait : El carnis curam ne fece-
agogoe matri. Sed per Liam pervenit ad Rachel, ritis in desideriis (Rom. xm , 14).
quia per primitivam Ecclesiam pervenit ad Eccle- Gad. Gad interpretatur tentatio vel accinctus. Si-
siam gentium Christus. gnificat eos qui in exercitio tentationum sunt fortes;
Deinde sequitur Simeon. Simepn vçro, qui inter- qui postquam bona inchoant, majoribus tentalioni-
pretalur audivit tristitiam vel nomen habilaculi, ut bus necesse est ut probentur, atque ad bella graviora
quibusdam videtur, illos significat qui hic sludiose accingantur, ut fide illorum fortitudo comprobetur,
laborant, et tristanlur pro suis aliorumque delictis, dicente Salomone : Fili, accédons ad servitutem
audiuntque quidquid eis poenitendoproedicatur. Unde B Dei, sta in justilia et timoré, et proepara animam
bene audivit tristitiam vel nomen habilaculi dicilur, tuam ad tentationem (Eccli. il, 1). Itemque Psal-
ut etiam hujus qualitate vocabuli evidentius incul- raista : Proednmisli me, inquit, ad bellum (Psal.
caret et quid hic habendum et quid sit salubriter xvii, 40).
exspectandum. Illis enim coeleslisbabitaculi gaudium Et quoniam beatificamus eos qui sustinuerunt
dabitur, quorum hic animus fructuosa poenitentia sufferentiam. Aser : Aser interpretatur beatus, illos
conlristatur, quibus et dicilur : Trislitia vestra ver- proefiguratqui tentationes patienter sufferunt, securi
tetur in gaudium (Joan. xvi, 20). de promissione coelestisproemii ac felices de Victoria
Levi proinde Simeoni succedit, id esl addilus. In certaminum. Undé post Gad Aser, id est beatus,
qup inlelligimus sive eos qui temporalibus oeterna congruo salis ordine ponitur. Beatus vir qui suffert
mercantur, sicut Salomon dicit : Redemplio animoe tentationes, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet
viri proprioedivilioeejus (Prov. xm, 8) ; seu illos qui coronam vitoe(Jac. i, 5). Quia hujus beatitudinis
Dei sequendo consilium percipiunt in hcc soeculc fida promissione patientes non angustantur; sedspe
centuplicia cum tribulationibus, ta futuro autem gaudentes, in tribulatione patientes cum Psalmogra-
soeculp vitam oeternam. His etiam qued scriptum pho décantant : In tribulatione dilalasli me (Psal.
est cenvenit : Qui addit scienliam , addit laborem '-' iv, 1). Et item : Viam mandalorum tuorum cucurri,
(Eçcl. i, 18). Nam et sancto Jacob ad hoc tribula- cum dilatares cor meum (Psal. cxvm, 32).
tionum acerbitas addebalur ut probato proemiorum Joseph. Joseph interpretatur augmentum vel ad-
merces amplior fedderetur. dens. Significat illos qui pro augmento spiritalis
Judas. Judas enim, qui interpretatur confessiovel substanlioe virlulumque s'tadent. Unde et augmento
laudatio, illos significat qui invera confessione fidei felici succedente gratiarum dona tribuuntur eis, et
persévérant, et laudes gratiarura Domino rependunt. insuper additur gloria coeleslis muneris, quia super
Sive illos qui delicta sua veradter confiteiitur, quia proeceptaDei aliquid amplius vel in virginilate vel ex
sine confessione malorum, culinen bonorum nullus facultatum suarum quantilate offerunt.
apprehendit, el nisi per confessionem renunliemus Benjamin. Benjamin interpretatur filius dexteroe,
actibus malis, non informamur redis. illos demonstrans qui omnia sua ideo faciunt ut ad
Isachar. Isachar inlerpretatur merces. Significat dexteram judicis slatuantur. Et bene extremo Ben-
illos qui tentationes proesenlisvitoe, patientia fulti, jamin ponitur loco; quia cum novissima inimica
solummodopro superna mercede libentissime tolé- mors destruetur, félicitas hoereditatisoeterrioedona-
rant, et futuroe mercedis ccnlemplatione firmantur, _ bitur electis; sive unusquisque fidelium filius dexte-
quia sciunt juxta Apostolum, Quod non sunl condi- roejure dicatur, seu omnis coetus Ecclesiae, de qua
gnoe passiones hujus temporis ad fuluram gloriam, canimus : Astitit regina a dextris tuis in veslitudeau-
quoerevelabitur in eis (Rom. vin, 18). Fructuosius ralo, circumamicla varielate (Psal. XLIV,10). Et hoec
quippe pugnatur, ubi merces speratur. videlicet Ecclesia, ex utroque populo collecta, lan-
Dan. Dan interpretalur judicium. Eximios vide- quam duoe uxores Jacob parit hos filios, et pro
licet atque summos sui interpretatione nominis si- his deservit Jacob septem annis. Servitus itaque Ja-
gnificat, qui spiritaliter conversantes sciunt judicare cob seplem annorum pro duabus uxoribus, hujus
omnia, juxta quod Paulus ait : Spiritalis judicat om- vite proesenlis tempus significat, qui per septem
nia , et ipse a neminejudicatur (1 Cor. n, 15). dies volvitur, in qua Dominus formam servi accepit,
Zabulon. Zabulon interpretatur liabitaculum for- faclus obediens paternoevoluntati usque ad mortem.
titudinis. Illos désignât qui pro Christo animas suas Ille enim pro ovibus servit; et Dominus nosler
ponunt, in quibus Dominus hoec, quoe superius ait : Non venit Filius hominis ministrari, sed mini-
diximus, operatur et.perficit; videlicet quando vir- strare (Mallh. xx, 28). Ille oves pavit [Z., pascit];
tus in infirmitate perficilur, ut corpus quod ab ini- et Dominus in Evangelio dicit : Ego sum pastor bo-
 219 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 220
nus (Joan. xi, 14). Ille mercedis lucro varium sibi, À fensione illius argumentelur liane conceptus esse na-
pecus abstulit Christus diversarum gentium varieta- turam quam supra 'diximus. El multa dicunlur
lem sibimet congregavit. Ille très virgas amputatis similiter fieri in animalium felibus. Sed et mulieri
corticibus in alveis aquarum appcsuil, ut earum con- accidisse traditur, et scriptum reperitur in libris an-
templatione multiplicarentur ejus oves; et Dominus tiquissimi el peritissimi medici Hippocratis quod
noster in aqua baptismalis trium personarum nomina, suspicione adullerii fuerat punienda, eum pulcher-
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, populo fideli pro- rimura peperisset ntrique parenli générique dissimi-
posuit, ut quisque hoc pleno corde perspexerit, eftî- lera, nisi memoratus medicus solvisset quoestionem,
ciatur opus Dei. illis admonitis quoerère ne forte aliqua lalis piciura
Aliter. Quid est enim virgas virides araygdalinas esset in cubiculo, qua inventa mulier a suspicione
alque ex plalanis ante gregum oculos ponere, nisi liberata est.
per Scripluroe sériera antiquorum patrum vitas VERS.42. — Quare Jacob primi temporis sua esse
alque senlentias in exemplum populis proebere? voluit, et serotina Laban? Vel cur hac arle sua non
Quoe,nimirum, quia juxta rationis examen recte magis omnia esse fecïsset ? Jacob, prudens et calli-
sunt, virgoe nominanlur. Quibus ex parle corticem dus, justitiani et oequîlateni etiam in nova arle ser-
subtrahii, ul in his quoe exspolianlur inlimus can- B 1 vàbat. Si enim omnes agnès et hoedosvarios pecora
dor appareat. Et ex parle corticem servat, ut sicut procréassent, erat aliqua suspicio doli, et aperte liuic
fuerant exlerius, ta virïditale permaneanf. Varius- rei Làban învidiis coritràissët. Ergp ita omnia lem-
que virgarum color efficitur, dum cortex ex parte peravit ut ipse fractura sui Iaboris acciperet, et La-
subtraliilu'r, ex parte relinetur. Anle consideratiônis ban non penitus spoliarelur ; si quando oves et ciproe
enim nostroeoculos proecedenliumpatrum sentenlioe primo tempore ascendebantur; quia nielior verrais
quasi vïrgoe varioe ponuntur. In quibus, dura ple- est felus, ante ipsas ponebal virgas, ut varia soboles
rumque intelîeclum litteroe fugimus, quasi corticem nascerelur. Quoecunque oves et caproe sero quoere-
sublrahimus ; et dum plerumque intéllectum litleroe bant marera , ante barum oculos non ponebat, ut
sequimur, quasi corticem reservamus. Dumque ab Uiliuscoloris pecora nascerêntur, et quidquidprimum
ipsis cortex litteroe subducilur, allegorioecandor in- nascebatur, sùurii erat, quia discolor et varium erat,
terior deriionstratur ; et dura cortex relinquitur, el quidquidpostea, Laban; unius enim tara in nigro
exteriPris inlelligenlioevirenlia exempla monsiran- quam in albo coloris pecus oriebâlur.
tur. Quâs bene Jacob in àqûoecanalibus posuit, quia Cur nec Jacob fraudis in hoc facto arguendus-est?
el Redempior nosier in libris eas sacrae scienlioe, Per hoc cogil inquiri prophetiam et aliquam figura-
quibus nos intrinsecus îiifùndtaïur, fixîl. Has (Q tam significâtionem res isla, quanquani sine dubio ut
aspicieniesa'rietes cura ôS'ibuscoëunt, quia rationales prophela fecit Jacob. Noirenim laie aliquid nisi re-
nostri spiritus, dum in eârum înieniione defixi sunt, velatione spiritali eum fecisse credeiidura esl.
singulis qùibiisque aclionibus permiscentur, ut lalès Quomodo sexdecim vicîbus dicit Jacob socero su»
felu's operum procréent, qualia exempla proeceden-, mutasse eum mercedem suam? Hic est enim sensus
tïum in vocibus proeceptorum vident, et diversum quod per singulos fétus semper Laban condilïoneni
colorera profis boni operis habeal; quia et nomiun- mutaverit. Si vidèbat varium iiasci pecus, post fetum
quam sUbtràclà Miteraicoriice acutius interna con- dicebat : Vota ut in futurum mihi varia nascariiiir.
sidérât, et reservalo nonnunquam historioetegmine, Rursum cum vidissel unius coloris nasci pecora (Ja-
bene se in exterioribus format. cob quippe hoc audilo virgas in canalibus non pone-
Veromtamen requirendum est juxla historiam quo- bal), dicebat, ut futuros fétus unius coloris sibi
modo pro aspeclu virgarum variarum varii pecorum pecora procrearent. Et quid plura? Usque ad vices
fétus ïrascebaniur. Observabat ergo Jacob tempore decem seriipër a Lâban' pecoris sui Jacob mutaia
quo ascendebaniui pecora, et posl calorem diei ad condilio, et qubdcunque sibi proposuerai ut nascere-
polândum avida pergebant. Discolores virgas pone- lur, in colorem conîrarium vèrtebalur. Ne cui aulem
bâ'l in càrialibus, el adinissis arietibus et hircis in D 1 in sex aniiis decem pariendi vices incredibiles vi-
ipsa potàiidi aviditale, oveset capras faciebatâsccndi, deantur, lege Virgiliura, in quo dicilur : Bis gravidoe
el ex duplicî desiderio dum avide bibunl et ascendun- pecudes. Natura aulem ïlalicarum ovium el Meso-
lur a nïaribus, taies fétus conciperenl quales ùmbras polamioeuna esse perhibeiur.
arietum èl hircorura desuper ascendentiuni in aqua- Spiritaliter vero Laban, qui separavil, sicut su-
rum spécula eônleriiplabantur. Ex virgis enim in ca- perius legitur, capras el oves, hircos el arietes va-
nalibus pôsilîs varius erat eliam iniaginura color. rios alque maculosos, cunctum autem gregem tra-
Nec mirum hanc iii conceptu feminarum esse nalu- didit in manus filiorum suorum, significat Judaicum
ram, ut, qtiàlés përrèxerint [F., perspexeriril].sive populum. Uiide el Laban dealbalio interprelalur;
mente coiicépertat in éxlremo voluplalis oestu, quo quia idem populus dealbatus siquidem est apud se-
concipiunt, taléïri sobolemprocréent, cum hoc ipsum metipsum per hypocrisin et simulalionem. Laban
eliam in eqùarùm gregibus apud Hispanos dicalnr accepit alba et nigra, quia populus Judoeorumalbus
fieri; et Quintilianus in ea conlroversia in qua ac- quidem esl apud semelipsuni, ut diximus, hypocrisi,
cusabatur matrona quod aEthiopem peperit, pro de- sed nigcr mulliludine peccatorum. Filii vel pastores
 221 COMMENT.IN GEN. 222
Laban significant Pharisoeès et Sàdducoeos, qui vi- A ab hominibus inproesidiumsalutis, îieproelerniittealês
debantur proeesse populo Judoeorum,quasi ovlbus. ea, Deum lentare videaniur.
Jacob quippe iypum tenûït Salvatoris. Spatium vero VERS.22. — Et transivit vadum Jaboc. Non enim
trium dierum inler eos significat, quia fide sanctoe legëndum est, ut falso in quibusdam codicibus inve-
Trinitalis, seu in cognilione, locutione, et opère nilur : El transivit vadum Jacob, sed Jaboc, quod
peccavërurit contra Dominunu Sequilur: est proprium nomen ipsius vadi. Itaque,
CAPUT XXXI. VERS.23-29. — Transduclisque omnibus quoead se
VERS.19. — Eodem tempore Laban ierat ad ton- pertinebant, remansit solus.Et eccevir luctabatur cum
dendas oves., et Rachel furata est idola patris sui. eo usque mane, et reliqua usquequo ait, nequaquam,
Ubi nunc idola legimus, in Hebroeo iheraphim scri- inquit, Jacob appellabilur nomen tuum, sed Israël.
Jacob ab eopostulabal [Pelr., postu-
pium est, quoeAquila figuras, vel imagines inter- Quomodo ergo
Hoc autem ut lat] benedici, cui luctando proevaluil? Magna hoec
pretalur. ideo sciamus in
quid Judi- est de Christo
cum libre (Jud. xvli et xvm) Iheraphim sonet, di- prophelia. Duplex enim hic Jacob in-
ximus. telligitur, id esl carnâlis et spiritalis. Proevaluit enim
VERS.25. — Jamque Jacob extenderat in monte Jacob Christo, vel potius proevalerevisus est. Per eos
Galaad labemaculum. Non quod eo tempore Galaad B enim Israeliticos, à quibus crucifixus Christus, et ab
mons diceretur, sed per anticipalionem, ut fréquen- eo benedicilur in eis Israeliticis, qui crediderunt ta
ter diximus, illo vocatur nomine quo postea nuncu- Christum, ex quibus erat qui dicebat : Nam et ego
Israelita sum ex génère Abraham, de tribu Benjamin
patus est.
VERS.45, 46. — Tulit itaque Jacob lapidem, et (Rom. xi, 1). Unus ergo atque idem Jacob el clau-
erexit illum in titulum, dixitque fratribus suis : Af- dus et benedictus; claudus in latiludine femoris tan-
in multiludine [Z., magnifudine] generis, de
ferle lapides, el reliqua. Quoeritur quare conslituit quam
Jacob lapidem super titulum? Sed diligenter adver- quibus dictum est : Claudicaverunt a semilis suis
lendum [Z.-,-animadverlendum] est quod islos lilu- (Psal. xvii, 46). Benedictus autem in eis de quibus
los in rei cujùsque lesiimonio eonsliluebaut, non ut diclum est : Reliquioeper eléeûonem gralioe salvoe
eos pro diis cotèrent, sed ut eis aliquid signifi- facloesunt (Rom.xi, 5).
carent. Quoe est causa immutati nominis Jacob, ul Israël
VERS.47. — QuemvocavitLaban : Tumulus teslis, vocarelur? Varia hujus nominis ïnterpretâlïo oesli-
et Jacob . Acervum testimonii, ulerque juxta proprie- matur. Sed beatus Hieronymus laliler de ejus inler-
:
latem linguoesuoe.Acervus lingua Hebroeaga/dicitur, G pretatione dixit : Sensus itaque hic est non voea-
aad vero testtaionium. Rursum lingua Syra acervus bitur nomen luum supplantator, hoc est Jacob, sed
vocabitur princeps cura Deo, hoc est Israël. Quomodo
igar appellatur, testimonii, sedutha. Jacob igilur
acervum testimonii, hoc esl Galaad lingua Hebroea enim ego princeps sum, sic tu, qui mecum luctari
vocaberis. Si aulem mecum, Deo,
appellavii; Laban vero idipsum, hoc est acervum potuisti, princeps,
varie interpretantur,
testimonii, igar sedutha gentis suoesermone vocavit. siveangelo, quoniam plerique
Erat enim Synis, et antiquam lingUam parentum pugnare potuisti, quanto magis cum hominibus, hoc
est cum Esau pugnare formidare non debes. Illud
provincioe in qua habitabal, sermone non taula-
verat. aulem quod in libro Nominum inlerpreiantur Israël
VERS.55. —Juravit Jacob per timorem palris sui vir videns Deum, sive mens videns Deum, omnium
Isaac. Quid est quod juravit per timorem patris sui pêne sermone detrilum, non lam verequam violenter
Isaac? Per Deum ulique, quem timebat Isaac paler mihi interpreialum videtur.
Moraliter vero désignai'angélus Deum et Jacob,
ejus jurare intelligitur, quem timorem eliam supe-
rius commendavit cuni diceret : Deus patris mei qui cum angelo contendit uniuscujusque perfecti
viri el in contemplatione positi animam exprimit. Is
Abrahoe,el timor patris mei Isaac.
~ enim qui certal in luctamine, aliquando superiorem
CAPUT XXXII. se, aliquando vero eum cum quo contendil inferio-
VERS.1-1Ô. —-Fûeruntquè ei obviam angeli Dei; rem invenit. Quia videlicet anima quoe contemplai!
quos cum vidissel, ail : Castra Dei sunl hoec. Nulla Deum nilitur, velui in quodam cerlamine posita,
dubitalio est quod angelorum. fuerat mullitudo; ea modo quasi exsuperat, quia inlelligendo et senliendo
quippe in Scripturis militia coelinominari solet. de tacircumscripto nomine aliquid dégustât ; modo
VERS. 11. — Dixiique Jacob ad Dominum: Erui vero succumbit, quia et de guslàiulo iterum déficit;
me de manu fralris mei Esau, quia valde eum limeo. Quasi ergo vincïtur angélus, quarido iiitellectn inlimo
Quoerisolel quomodo fidem habuerit Jacob, quando- appreliendilur Deus Sed nolandUm qubd isdem vi-
quidem lanlum limuil Esau fralrem suum? Salis ctus angélus nervum femoris Jacob (enuit, eumque
enim in verbis ejusdem Jacob, quoe sequuntur, et marcessere stalim fecit atque ab eo Jacob lempore
huniana infirmitas el fides pielalis apparet; ut et uno claudicavît pede. .Quia scilicet omnipotens Deus,
Deus liberareieum,ei quoepromisit implerel. Admo- cum jam per desiderium ei iiitellecluui côgnoscilur,
nendi lamen fuimus hoc exempta ul, quamvis creda- omnem in nobis voluplateni carnis arefàcit, el qui
jinis in Deijm, faciamus tamen quoe facienda sunt prius quasi duobus pedibus innilenles el Deum vic'.ë-
225 ANGELOMILUXOV1ENS1SMONACHI 224
bamur quoerere, et soeculumtenere, post agnitionem l oedificavittabernacula, ideo vocavit nomen loci illius
suavitatis Dei unus in nobis pes sanus remanet Tabernacula. Ubi nos Tabernacula habemus, in He-
atque alius claudicat. Quia necesse est ut debilitato broeolegitur Solheoth. Est autem usque hodie civitas
amore soeculi solus in nobis amor convalescat Dei. trans Jordanem hoc vocabulo inter partes Scylhp-
Si enim tënemus angelum, uno claudicamus pede ; poleos.
quia dum crescit in nebis fbrtitudo amoris intimi, VERS.18. — Transivitque in Salem, urbem Sici-
infîrmatur procul dubio fortiludo carnis. Omnis morum, quoeest in terra Chanaan, et reliqua. Error
quippe qui uno pede claudicat, soli illi pedi inniti- oboritur : quomodo Salem civitas appellatur, cum
tur quem sanum habet, quia hic cui desiderium Hierusalem, in qua regnavit Melchisedech, Salem
terrenum jam arefactum fuerit, in solo pede amoris ante sit dicta? Aut igitur unius nominis urbs utra-
Dei tola virtute se sustinet. Et in ipso slat, quia pe- que est, quod etiam de pluribus Judoeoelocis possu-
dem amoris soeculi,quem ponere in terra consueve- mus invenire, ut idem urbis et loci nomen in alia
ral, jam a terra suspensum portai. El nos ergo, si atque alia tribu, ita ut aut'cerle islam Salem, quoe
ad pareilles proprios, id est ad spirilales patres, re- nunc pro Sichima nominatur, dicimus hic interpre-
dimus, teneamus in via angelum, ut suavilate intima tari eonsiimmaîam, alque perfectam; el illam quoe
appreliendamus Deum. Contemplativoeetenim vitoe * postea Hierusalem dicta est paàfica nostro sermone
amabilis valde dulcedo est, quoesuper semetipsum transferre. Utrumque enim accentu [P^tr., acceplu]
aniriium rapit, coelestia aperit, terrena autem debere paululum dedînato hoc vocabulum sonat. Tradunt
esse conlemptui oslendit, spirilalia menlis oculis Hebroeiquod claudicantis fémur Jacob ibi convalue-
palefacil,.corporalia abscondit. Unde bene Ecclesia rit et sanatum sit, propterea eamdem civitalem
in Canticis. cauticorum dicil : Ego dormio, et cor curali alque perfecti vocabulum consecutam.
meum vigilat (Cant. v, 2). Vigilanti elenim corde CAPUT XXXIV.
dormit, qui per hoc quod interius çontemplando pro-
ficit, ab inquielo foris opère quiescil. Sequitur : VERS.1-4. — Egressa est Dina ut videret mulieres
regionis illius, et reliqua usque tristemque blanditiis
CAPUT XXXHI.
delinivit. Dina quippe ut mulieres videat exlraneoe
VERS.1-9. — DivisitqueJacob filios Lioeet Rachel, regionis egreditur, quando unaquoequemens, sua stu-
ambarumque famularum, el posuit ulramque ancillam dia negligens, acliones aliénas curans, extra habitum
el liberos earum in prineipio ; Liam vero el filios ejus alque extra erdinem positum evagatur. Quam Sichem
in secundo loco; Rachel aulem et Joseph novissimos. princeps terroe opprimit, quia videlicet învenlam
Et ipse progrediens adoravil promis in terram, el re- ' in curis exterioribus diabolus corrompit. Et aggluiï-
liqua. Non, ul plerique oestimant, 1res turmas fecit, nalà est anima ejus cum ea, quia unitam sibi per ini-
sed duas. Denique ubi nos habemus, divisït, Aquila quitatem respicit, et quia cum mens a culpa resipi-
posuit, dimidiavït; ut unum cuueum faceret ancilla- scit, atque admissum flere conatur, corruptor aulem
rum cum parvulis suis; et aliumLioe et Rachel, quai! spes ac securitates vacuas ante oculos vocat, quate-
liberae erant cura filiis earum ; primasque ire faceret nus uiilitatem trislitioe sublrahat, recte illic adjungi-
ancillas, secundas libéras, ipse aulem ante ulrumque tur, tristemque blanditiis delinivit. Modo enim alio-
gregem, fratrem adoraturus oCeurreret. rum facta graviora, modo nihil esse quod perpetra-
VERS.10-16,—Dixitque Jacob : -Sic enim vidi tum est, modo misericordem Deum loquilur ; modo
faciem tuam, quasi vidèrent vultum Dei, et reliqua adhuc tempus subsequens ad poeiiitentiampollicelur,
usque proecoedal Dominus meus ante servum suum, et ut dum per hoec decepta mens dueflur, ab intentione
ego sequar paulalim vesligiaejus. Quid sibi vull quod poenitentioe suspendatur : quatenus lune bona nulla
Jacob ait fratri suo : Vidi faciem tuam quasi viderem percipiat, quam nunc mala nulla conslrislant : et
faciem Dei? Ulrum paventis et perturbati animi lune plenius obrualur suppliciis, quoenunc gaudent
verba usque in hanc adulationem proruperunl? Hoec etiam in delictis.
verba fraierna sunt et benigno animo dicta."Quoniam VERS.7. — Deinde sequitur quomodo duo filii
posl benignâm susceplionèm nietus ipse transierat. Jacob, Simeon et Levi, Einmor et Sichem pariler
El fortassis Dei nomen, et angelorum, vel aliquem interfecerunt, et reliqua.
sanctum hoc loco intelligere debemus, secundum Quomodo duo filii Jacob tanlam coedem et de-
Apostolum, qui dixit : Elsi sunl qui dicunlur dii proedationem perse in lerra aliéna facere potue-
sive in coelo, sive in lerra, quemadmodum sunt dp runt?Multiludp enim non parva erat cum Jacob,
multi et domini multi (I Cor. vm, 5). qui phirimum dilalus fuit. Sed filii ejus in hoc fa-
Quomodo promisit Jacob fratri suo ut sequerelur cto nominanlur, quia ejusdem facti principes atque
vestigia ejus, cum alio itinere tenderet? Forte ad auctores fuerunt.
horam sequebatur, vel primo veraci animo promise- CAPUT XXXV.
rat, sed aliud postea cogitando delegit.
VERS.17. — Et Jacob venit in Socoth, et oedificata VERS.1-29. — Dixit Jacob : Abjidte deos alienos,
domo, et fixis tentoriis, appellavit nomen loci illius qui in medio vestri sunl. El dederunl ei postea omnes
Socoth, id est Tabernacula. Quia enim peeoribus suis deos alienos quos habebant, et maures quoe erant
225 COMMENT.IN GEN. 226
in auribus eorum. Deinde etiam sequitur quemad- A Aquasodiosas videbat esse parenlibus, et coeperat
uiodum apparuit iterum Deus Jacob, et benedixit ei, habitare in monte Seir. Deinde post reditum Jacob
et ipse postmodum egressus inde venit verno tem- fratris, sui, facta inter eos concordia, reversus est
pore ad terram quoeducit Ephratam, et reliqua usque et ipse ad parentes, et cum mortuum patrem simul
hoesunt autem generationesEsau. sepelissent quia eos plurimum dilatas terra illa,
Quomodo[Z., Quidest, quod Jac] Jacobdixit domui sicut scriptura est, minime capiebat, abscessil rursus
suoe: Projicite deos alienos qui in medio sunt vestri? in Seir, et ibi propagavit gentem ldumoeorum.
El iterum : Dederunl ergo ei omnesdeosalienos quos Erant autem filii Jacob duodecim, et computalis
habebant'. et 'maures quoe in auribus eorum erant?- omnibus, Benjamin, quod et addidil, hi filii Jacob
Quoesi ornamenta erant, ad idololatriam non perti- qui nati sunt ei in MesopotamiaSyria [Z., Syrioe].
nebanl. Inlelligendum est bas inaures phylacteria Dum constat Benjamin natum esse in Chananoea,
fuisse deorum alienorum. Nam Rebeccam a servo quomodo tune duodecim nasci dicunlur in Mesopo-
Abrahoe inaures accepisse Scriptura testatur, quod tamia?
non fieret si eis inaures habere ornamenti gratia non Nulla enim est facilior solulio hujus quoestionis,
liceret. Ergo illoeinaures quoe cum idolis daloesunt, quam ut per synecdochen accipiatur. Ubi enim
ut dictum est, idolorum phylacteria fuerant. ' major pars est, aut fortior, solet ejus nomine etiam
B
Quare secundo dicitur ad Jacob : Non vocaberis illud comprehendi quod ad ipsum nomen non
Jacob, sed Israël erit nomen tuum, et appellavit eum pertinet.
Israël ? VERS.8-21. — Habitavitque Esau in monte Seir;
Dudum nequaquam ei ab angelo nomen imponitur ; ipse est Edom, et hoecnomina filiorum ejus : Eliphaz
sed quod imponendum a Deo sit, proedicatur. Quod filius Ada, uxoris Esau, et reliqua usquequo ait, hi
igitur futurum promittitur, hic dicitur expletum. Ni- duces eorum, ipse est Edom, et isli filii Seir Horroei
mirum ergo nomen hoc ad illam recte intelligitur habitalores terroe: Lotha, et Sobal, et Sebeon, et Ana.
pertinere promissionem,ubi sic videbitur Deus, quo- Eliphaz, filius Esau, ipse est qui in libro beati Job
modo non est antea a patribus visus. legitur. Edom vero, et Seir, et*Esau unius nomen
Quoeest Ephrata, ubi Jacob Rachel uxorem suam est hominis : trinomius enim fuit, et ex propriis
condidisse dicilur, quoerendumvidetur. Ephrata vero causis varie nuncupatus. Dicitur enim Esau, id est
et Belhlehem unius urbis vocabulum est sub inter- rufus, ob coctionem scilicet rufoelentis ita appeUa-
prelatione consimili; siquidem in frugiferam domum tus, cujus edulio primogenita perdidit. Edom autem
et domum panis verlitur, propler eum panem qui de p ob ruborem corporis dictus est, quod Latine sangui-
coelo descendisse dicitur. neus dicitur. Seir vero, quod fuerit hispidus et pi-
Sed movet ubi est turris gregis, juxta quam dici- losus : quando enim natus est, totus sicut pellis
lur Jacob habitasse? Juxta Belhlehem, ubi vel ange- pilosus erat et non habebat lenitatem. Quod autem
lorum grex Domini in ortu cectait ; vel Jacob pecora sequitur :
sua pavit, loco nomen imponens ; vel, quod verius Et Horroeihabitantes, seu, sicut in quibusdam co-
est, quod vaticinalio [F., vaticinio] futurorum jam dicibus invenilur, Corroei, et reliqua. Postquam nu-
tune mysterium monslrabalur. meravit filios Esau, allius repetit, et exponit quanti
Quid est quod de Isaac dicitur: Et consumptus Esau in Edom terra principes fuerint ex génère
oetatemorluus est, et apposilus populo suo? Quo- Horroeorum, qui in lingua nostra inlerpretantur li-
modo comsumptus, vel a quo populo apposilus? Con- beri. Legamus diligenter Deulerononium, ubi mani-
sumptus oetate, id est perfectus oetate. Verum ange- festius scribilur quomodo venerint filii Esau, et in-
lorum populo, vel sanclarum animarum apponuntur, terfecerunl Corroeos,ac terrain eorum in hoeredita-
qui hanc vilam placenles Deo finiunt. Tune dicunlur tem possédèrent [Z., eor. hoereditatepossed.].
apponi, quando nulla jam remanet sollicitudo ten- VERS.22, 25. — Et fuerunt filii Lolhan Bosri, el
lationum et periculum peccatorum. Quod intuens ait-,-r»Emman, et soror Lolhan Tamna. Hoecest autem
Scriptura : Ante mortem ne laudes hominem quem- Tamna, de qua supra dictum est : et Tamna concu-
quam (Eccli. xi, 30). bina erat Eliphaz, filii primogeniti Esau, et ex ipsa
natus est Amalech. Idcirco autem Corroeorumrecor-
CAPUT XXXVI.
dalus est, quia primogenitus filiorumEsau ex filiabus
VERS.7, 8. — Quomodo Scriptura dicit post mor- eorum acceperal concubinam. Quod autem dicilur :
tem Isaac patris sui Esau abscessisse de terra Cha- Theman,et Cenef,et Amalech,et reliqua, sciamus po-
naam, et habitasse in monte Seir, cum veniente de; slea regionibus ldumoeorumex his vocabula imposita.
MesopotamiaJacob, legitur misisse eum nunlios ad1 VERS.24. — Jste est Ana, qui invenit aquas cali-
fratrem suum in terra Seir regionis, Idumoeumque i das in soliludine, cum pasceret asinos Sebeon palris
ibi habitasse tum temporis? In promptu est cogitareÏ sui. Judoeiasserunt quod iste Ana nepos Esau equa-
quod scilicet Esau posteaquara in Mesopotamiam i rum grèges in deserlo ab asinis fecerit primus
frater ejus abscessil, noluil habitare cum parenlibus5 ascendi, ut mulorum inde nova contra naturam ani-
suis, sive ex illa cemmptione qua dolebat, benedi- malia iiascerenlur. Onagres quoque ad hoc admis-
etione se fraudatum, sive causa uxorum suarum,, sos esse ad asinas, et ipsum istiusniodi reperisse
2i7 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 22b
concubitum, utvelecissimi ex his asini nascerentur. j^""Jacob dicit : Quoniam descendam ad filium meum
Industria quippe bumana diversum animal in coitu lugens in infernum? Perlurbali et dolenlis verba
coegit, sicque adulterina commistione genus aliud suni, mala sua etiam hinc exaggerantis. Vel eliam
reperit, sicut et Jacob contra naturam colorum si- inferni nomine sepuîcrum significavit : quasi dixis-
militudines procuravit. set : In luctu nianeo donec me têrroe suscipiat [Z.,
CAPUT XXXVII. suscipiet] sepuîcrum sicut illum. -
CAPUT XXXVIII.
VERS.2. — Joseph, cum sedecim esset annorum,
VERS.1-30. — Eodem tempore descendens Judas,
pascebal gregem cum fratribus suis, adhuc puer, et
erat cum filiis Baloeel Zelfoe uxorum patris sui. Ac- a fratribus suis divertit ad virum Odollamitem, no-
cusavilque fratres suos apud patrem crimine pessimo. mine Hiram, et coetera usque postea egressusest fra-
Quoeruntënim quâle sit hoc crimen? Nonnullivoirait ter ejus, in cujus manu erat coccinum, quemappella-
intelligi idololatriam [/'. idplolatricaro] superslilio- vit Zaram. Qualiter historia de Juda, et tribus filiis
nem, quasi idolura adorassent. Alii vero super cri- ejus, et uxore Thamar intra tam paucos annos com-
mine Sodomorum et Gomorrhoeorum interpretantur. ptai! potuit ? cum ergo ipse Joseph anno septimo
Verumlamen movere potesl quid est quod hic an- . decimo oetalis suoe venditus fuisse credalur, trede-
cilloe uxores appellantur," cum superius concubinoeP cim annos peregerat in vEgypto ignotus Pharaoni.
dicantur, nisi quia more Scripturarum forte omnis Ad hos enim tredecim annos adresseront septem
concubina uxor, non autem uxor conçubtaa. Nam anni ubertatis, et facti sunt anni viginti; lus
Saraa-, et Rebecca, elLia, et Rachel concubinoediei adduntur duo, quia secundo anno famis intravit Jacob
non possunt : Agar vero, et Cethura, et Bala, et in iEgyplum cum filiis suis, et inveniuntur viginti
Zelfa, et uxores et concubinoedicuntur. duo anni quibus abfuit Jpseph a pâtre et a fratribus
VERS.3. — Feciique Jacob lunicam Joseph poly- suis; quo medie tempore quomodo fieri potuerunt?
mitam. Pro polymita variant nonnulli interprétât! Selet enim Scriptura sancta pro capitulatione
sunt, quod Aquila interpretatus est lunicam astra- multa proeferre. Aliquot annos ante venditum Joseph
hoecfieri coepisse intelligi datur. Eliam mox, ut ado-
galon, id est talarem.
VERS.9-24.—Aliud quoque Joseph vidit somnium, iesceret Judas, coeperit incidisse in amorem ejus
duxit uxorem, nondum vendito Joseph in
quod narrons fratribus suis, ail : Vidi somnium,quasi quam
Cur dixit de Thamar, depositis vestinien-
soient, et lunam, et stellas undecim adorare me. Quo- JSgyptum.
modo impletur somnium Joseph, quod dicit se vi- tis viduitatis suoe? Quatenus inlelligeres ex tempo-
disse solem, et lunam, el undecim siellas adorasse "( ribus palriarcharum certa et sua fuisse vestimenta
se ; dum constat eo régnante in JEgyplo malrem viduarum, non ulique talia qualia conjugatarum.
ejus Rachel multo ante esse defunciam ; imo nec Quare dixit Judas : Justior est Thamar quam ego?
Thamar vero in bîvio sive in compilo sedens, ubi
patrem eum legimus adorasse? Ergo in Christo facile
débet vialor aspicere quod iler gradiendi
[uterque cod., facilis] est somnii pèrfeclionem, in- diligentius non ul vagans turpitudinis libidinem iraple-
telligere, cui donalum est nomen quod est super omne capiat,
nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, el re- ret, sed ut liberos a socero acciperet, justior est
causa quam secer. Ille libidinis, illa liberorum. Et
liqua (Philipp. n, 10).
VERS.25-34. —- Viderunl viatores Ismaelilas ve- ideo in compâratione ejus minus maie feceral.
nire de Galaad, et cameloseorum portantes aromata, Si enim Phares inde sorlitus est nomen divisionis,
et résinant, el slaclen in Mgyplum, et reliqua usque quia diviserat membranam secundaram, unde Zara
el proelereunlibus Madianitis negotiatoribus vendide- sic nomen accepit? Zara interpretalur Oriens. Sive
runt viginti [Z., triginta] argenleis. Quoeritur quare. igitur quia primus apparuit, sive quia plurtaii ex eo
Ismaelitas Scriptura, quibus a fratribus venditus esl nali sunt justi, sicuii in Paralipomenon legimus.
Joseph, eliam Madianitas vocel cum Ismael sit de CAPUT XXXIX.
Agar filius Abrahoe,Madianitoevero de Cethura? Quia D ] VERS.1.—Igitur Joseph duclus in Egyplum, enul-
Scriptura dixerat de Abraham quod munera dederit que eum Putiphar, eunuchus Phqraonis. Ubi quoeri-
filiis concubinarum suarom, Agar scilicet et Ce- tur uxorem habere dicatur? Tra-
quomodo postea
thura, et dimisit eos ab Isaac filio suo, in lerra dunt Hebroeiempluni ab hoc Joseph ob nimiam pul-
Orienlis unam gentem fecisse inlelligendi sunt. cliritudincm in lurpe minisleriuiri., el a Domino vi-
Spiritaliter vero aromata in
quoe camelis portanlur, rib;us ejus arefaclis, poslea electum esse juxta
duas leges significant : per resinam aulem legem
mprem Hierophantarum m pontificatum Helieppleos,
librorum, per stacten quippe.legem prophetarum. el b.uju.sfiliam esse Asenec [Z.,
Per camelos namque doetores designanlur. Quod Asanez], quam po-
slea Joseph uxorem acceperit.
autem Joseph non esl liberàtus perconsilium J.udoe,
significat Chrislum non liberatum ex parle carnis CAPUT XL.
per seram poenitenliam JudoeScariolh: VERS.6. — Bis itaque gestis, accidit ut peçcarent
VERS.35. — Dixitque Jacob : Descendamad filium duo eunuchi, pincerna régis JEgyplii et pislor, do-
meum lugens in infernum.Quomodo intelligitur quod mino suo. Iratusque est Pharao contra eos, et misit
 229 COMMENT.IN GEN. - 23Q
eos in carcerem m quo erat vinclus el Joseph, et A sunt de femoribusJacob : quid respondendum est eis
coeterausquequo ait fratribus suis : Ego sum Joseph, qui hoc teslimonio confirroare nituntur a parenli-
quem vendidistis in Mgyplum. Hic enim spiri- bus simul animas cum corporibus propagari? Ani-
talem intelligentiam proelerrailtimus, sicut in proe- mas enim dictas pro. hominibus, a parte totum si-
fatione proediximus, el historialem intellectum pro- gnificante loculione, nullus débet dubi.tare. .
sequi nilimur, ne modum libelli excedamus. Deni- VERS.15. — Hi filii Lioe, quos genuit in Mesopo-
que quoeritur, salvo spiritali tatelleçtu, cur gentiles tamia Syrioe cum Dina, ; unimoefiliorum el filiarum
homines fuerunt in carcere cum Joseph, et proesagia triginta 1res. Nunquid istoe omnes. triginta et très
futurprum videruiit? Non pro suis meritis, sed ut animoeex Lia in MesopotamiaSyrioenaioe sunt, dura
magniûearetur Joseph, et manifeslaretur qui la- ibi Jacob non plus viginti annis cum socero suo.mp-
lebat. ralus est, et septem anni traiisierunt antequam Liam
Quoesunt très propagines? Très propagines sunt uxprem duxissel? Ideo etiam, Scriptura sancta hos
1res rami. omnes in Mesopotamia ortos esse dixit, quoniam
Cur Pharao vel Herodes. dies nativitalis suoe he- eorum patres ibi prti sunt.
Boribus festivos habuerunl? Eo qupd putaverutit VERS.26-27. — Si sexaginla et sex sunt quoe in-
quod hora nativitatis eorum se ordinasset in regnum, B gress»sunt animoe cum Jacob ta jEgypium, et ibi
similem rem facientes adorationis, ut dicitur, quo-: Joseph cum duobus filiis suis invenlus est, quomodo
rum erat par impielas, esset et una solemnilas. septuaginla poslea dicunlur esse animoedomus Ja-
Quid est quod Pharao dixit : Putabam me super cob? Ipso vero pâtre Jaçpb quasi radi.eeannumeratp
fluvium stare ? Id est quod el ta alio loco dicitur in septuaginla esse noscuntur.
Genesi : Ecce ego super fonlem slo. Atque hoc gé- Dura enim ta Genesi legimus septaagtata animas
nère locutionis el in psalmo dicitur : Qui fundavit esse domus Jacob, quomodo ta Açlibus apostolorum
terram super aquam (Psal. xxm, 2). Ncn cogantur dicitur in animabus sepluaginta quinque descendisse
homines pulare : Fundavit terram super aquam. Jacob in ^Egyplum? Non enini aliquid poterat Lucas
Secundum hanc enim locutioiiem recte intelligitur contrarium scribere ad.vçrsum.eam Sçripturâm qyoe
quod altior sit terra quam aqua ; ab his quippe aquis jam fuerat gentibus divulgata ; ut utique majoris
sustollitur, ubi habitent terrena animalia. optaionis illo duntaxat tempore septuaginla Inter-
Quomodo multiludo frugum arenoe multitudisi pretum habeatur aucloritas quam Lucas, qui ignp-
coHiparatur? Quia sicut arena innumerabilis est, ila tus, el vilis, et maloe fidei in nalionib.us ducebalur.
multiludo frugum usitalo numéro comprehendi non Hoç autem geiieraliierpbservanduin, quod, ubicun-
•polerat. que sancti apostoli aut appstolici viri loquuntur ad
Quomodode viro sancto Joseph inlelligere debe- populos, his pleruinque testimoniis abutuntur quoe
mus quod fratres suos inebriasset? Ebrietas autem jam fuerant in gentibus. divulgata. Licet plerique
secundum idioma Hebraicoelinguoepro satietate po- tradunt evangelislam, ut proselytum Hebroeas, Iitie-
nitur, sicut ibi : Fisifasli terram, et inebriasli eam ras ignorasse.
(Psal. LXIV;10). Et iterum : Inebriabuntur ab uber- CAPUT XLVII.
tale domustuoe (Psal. xxxv, 9). VERS.3-31. — Filii Jacob, interrogali ^itirf operis
Quid sibi vult quod Joseph fratres suos loties lu- haberent ? responderunt : Pastores oviumsumus, sicut
dificavil, et tanta exspeclatione suspendit anlequam et patres nostri, et reliqua, usquequo ail, vocavit
manifeslare se voluisset? Tribulabat eos non ut se autem Jacob,filios suos, et ait eis : Congregamini,ut
vindicaret in eis, sed ut illos purgaret a crimine ànnunliem quoevenlura sunl vobis diebus novissimis.
transacti sceleris in eum. Velmagis, ut hac dilatione Filii Jacob, interrogati quid operis haberent, respon-
accumularetur gaudium eorum, dum ostenderetur, derunt : Pasiores ovium sumus, sicut et patres no-
et taiilam gloriain ejus vidissent quem a se exslin- stri. Quare palriarchas primos pasiores ovium, el
ctum esse arbitrabantur. j. non reges genlium legimus esse? Quia sine ulla du-
bitatione justa servitus et.justa dominatio, cum pe-
CAPUT XLVI.
cora homini serviunt, et homo pecoribus dominatur.
VERS.5. — Surrexit autem Jacob a puteo Jura- Sic enim dictum est çum crearetur : Faciamus homi-
menli el descendit in Mgyplum, et filii ejus, el nepo- nem ad imaginemel shnililudinem nostram, et habeat
tes, filioe, et cuncla simul progenies,usquequo ait, poieslatem piscium maris; el volalilium coeli, et om-
omnes animoedomus Jacob quoeingressoesunt Mgy- nium quoe sunt super terram. Ubi insinuatur ratio-
plum fuerunt sepluaginta. Quomodo dicilur : Filii nem [Z., rationalem] debere dominari irralionali
ejus et filioeejus descenderunt cum eo in jEgypium, vitoe.Servum âuleni hominem homtai vel jniquitas
cura Jacob pluriores non habuit filias quam Dinam vel adversitas fecit. Iniquilàs quidem, sicut diclum
tantummodo? Aul etiam nepolas filiarum nomine est : Malediclus Chanaan, erit servus fratribus suis.
significatas inlelligere debemus; aut pluralis numé- Adversitas vero, sicut accidit ipsi Joseph, ut vendi-
ros pro singulari positus est, sicut ibi : Misit in eis tus a fratribus servus alienigenoe fieret. Itaque pri-
muscam caninam. mos servos quibus hoc nomen in Lalina lingua in-
Quod dicit Scriptura : Omnesanimoequoeegressoe duclum est, belia fecerunt. Qui enim homo ab
 221 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 232
homine superatus jure belli posset occidi, quia ser- A Cur Jacob Joseph filio suo, quasi nescienli, indi-
vatus est, appellatus inde servus ; et mancipia, quia care voluit ubi et quando sepelierit malremejus?
manu capta sunt. Forte prophetice commemorare voluit ibi sepultam
Quoeest lerra Gessen velRamesses? Ut Judoeiau- matrem Joseph ubi Christus fuerat nasciturus.
lumaiil, quoenunc Thebaida vecalur. Ramesses igi- Quoeest pars una quam Jacob dédit Joseph filio
lur pagum Arsenciten sic olim vocatum putant. suo extra fratres suos, quam lulisse se de manu
Quoeriturquomodoin terra JEgypti pascua pecori- Amorrhoeorumdicit in gtadio et arcu suo ? Significa-
bus invenire potuissent, dum terra -dîgypti pluviis vit urbem, quoeHebraice (Sichem dicitur, et secun-
non irrigatur, dum fratres Joseph ideo terram Cha- dum Groecamet LatinamdeclinationemSicma appel-
naan reliquisse se dicunt quod herbam gregibus suis latur, et corrupte a plurimisSychar nominatur : quoe
non invenissent? Perhibelur ab eis, qui loca sciunt, et nunc Neapolis dicitur , urbs Samaritanorum. Si-
in mullis jEgypti paludibus potuisse pascua non chem Hebroealingua transfertur in humerum. Unde
déesse, eliam cum famés essel frumentorum, quoe Septuaginta ita interprétai! sunt. Quod autem dicit
soient Nili fluminis inundalione provenire. Magis se eam in arcu et in gladio possedisse, arcum hic et
enim dicuntur paludes illoe feraces pascua gignere, gladium justifiant vocat, per quam meruit peregri-
quando aqua Nili minus excresceret [Z., excrevis- B nus et advena, inlerfeclo Sichem et Enior, de peri-
set]. Unde Gessen vertitur in imbrem. culo liberari. Timuit enim, qupd supra legimus, ne
Quid sibi vult a tanto viro et tali palriarcha tara vicina oppida atque castella ob eversionem fcede-
sollicita corporis commendantia, ul non in terra rate urbis adversum se consurgerent : et Dominus
iEgypti sepeliatur, sed in lerra Chanaan juxta pa- non dédit eis ut nocerent illi. Vel certe sic inlelli-
tres suos? In his ergo sacramenta tibi quoerenda gendum : Dabolibi Sichimam,quatn emi in forlitudine
sunt et admirationis gaudium invenies. Cadaveribus mea, hoc est, in pecunia, quam mullo labpre et su-
quippe mortuorum peccata significari in lege non dore quoesiyi.Quod aulem ait, super fratres suos ,
dubium est. Hinc illa sententia dicta est : Qui bapti- ostendit absque série dédisse eam tribui Jpsepb,-et
zalur a morluo, et iterum tangit illum, quid proficit mauseloeumejus ibi hpdieque cernitur. Sequitur :
Sic et
[Z., prodesl]lavatio ejus? (Eccli. xxxiv, 30.) CAPUT XLIX.
qui jejunat super peccato suo, el iterum ambulans
hoeceadem facit. Sepultura ergo mortuorum remis- VERS.2, 3. — Congregaminiet audite, filii Jacob,
sionem significat peccatorum. Eo pertinet quod di- audite Israël patrem veslrum. Ruben primogenitus
clum est : Beati quorum remissoe sunt iniquilales, el meus, lu fortiludo mea, et reliqua, usquequo ait, be-
tecta sunt peccata (Psal. xxxi, 25). Ubi C nedixiiquesingulis benediclionibuspropriis. Quid in-
quorum
erant hoec significanlia cadavera pa- lelligendum est de benediclionibus quibus Jacob pa-
ergo sepelienda triarcha benedixit filios suos? An historiée vel aller
triareharum, nisi in ea terra ubi ille crucifixus esl,
facta estremissio peccatorum? gorice intelligendoesint, dum dixit : Congregamini,
cujus sanguine
Jacob, ul annuntiem vobis quoe venlura sunt in
Quid est quod Jacob conversus ad caput lecluli filii novissimisdiebus? Et videtur ex his verbis magis al-
sui oravit Deum? Scilicet posiquam juraverai ei
filius de petitione quam rogaverat, adorare Deum legoriam sonare quam historiam. Utrumque et hi-
storiam et allegoriam. Historiam in divisione terroe
contra caput lectuli sui voluit. Sanclus quippe et Deo
divisiones dividendoeerant ne-
dediluS vir, oppressus seneclute, habebat leclulum repromissionis, quoe
ut habitas difficultate potibus illorum. Igitur allegoriam de Christo et Ec-
posilum, ipse jacens absque clesia in novissimis temporibus frituram. Sed prius
ulla ad orationem esset paralus.
historioe fundamenta ponenda sunt, ut aptius allego-
CAPUT XLVIII. rioeculmen priori structuroe superponatur.
VERS.5-22. — Quid est quod Jacob dicit : Duo VERS.3, 4. — Ruben primogenitus meus, tu forti-
filii lui, Ephrem et Manasses, sicul Ruben et Simeon ludo mea, principium doloris mei, prior in donis,
duoetribus erunl, et suis vocabiilisvocabuntur? Sicut major imperio, effususes sicut aqua, non crescas :
jy
Ephraim et Manasses duoetribus erunt, duosque po- ascendisli cubilepalris tui, et maculasti slratum ejus. ''
pulos procreabunt, et sic hoereditabunt repromissic- Esl aulem sensus hic : tu es primogenitus, major in
nis terram sicut et filii mei [Z., duo filii tui Ephr. liberis, et debebas ordine nativifatis tuoehoeredita-
et Ma. sicul Rub. el Simeon erunt mei? Significat, lem, quoeprimogenitis jure debebatur, sacerdolium
sicut Rub. et Sun. duoe tribus erunt, et suisvoca- acciperè et regnum : bec quippe importât honorera,
bulis vocabuntur, sic Ephr. et Ma. duoetribus erunt, et proevalidumrobur quod monslrat. Dicamus per
duosque pop. procreabunt, et sic h. r. t. s. et f. singula manifeslius; palet litteroe sensus. Quia bea-
m. «]. Reliquos aulem filios quos posl mortem meam tus Jacob primum filium Ruben ex Lia uxore.sua
genueris, lui erunt. In nomine patrum suorum voca- susceperit, qui se digne tanto pâtre tractaret, ad
buntur in hoereditalesua. Qui non accipient separatim eum primogenila regnumque pertineret. Unde dicit
terram, nec funiculos habebunl proprios, ut reliquoe eum sibi primogenitura, quasi cui deberenlur dona
tribus : in tribu Ephraim et Manasse quasi appen- primogeniti. Sed et forlitudiiiem suam eum nominal,
dices populi commiseebuntur. eo quod robur imperii ad eum debucril declinarc.
» Hic desinit codex Zwetlensis.
 233 COMMENT.IN GEN. 234
Hoecautem non ideo indicative protulit quod ita fu- A pulaverit. Et ad vitem,sive, ut in Hebroeohabetur, ad
tura esse proeviderit vel voluerit, sed ut per hoec Sorech, id esf, eleclam vitem, alligaverit asinam cui
dicta ad poenitentiam cohortaretur, cum recolerd supersedit, Ecclesiam ex nationibus congregatam.
a quanta dignitate peccando decidisset. Unde et di- Quod autem dicit, fili mi, couversionem ad ipsum
cit, principium doloris,:et reliqua. Principium nam- Judam facit, quod Christus hoecsit universa factu-
que doloris illius fuit qui, ruptis castimonioehabe- res. Quod autem dicitui : Non auferetur sceptrum
nis, infrenis ruit in constuprandam conjugempa- de Juda, et dux de femoribus ejus, donec.veniatille
lris, quoeres non mediocri dolore eum stimulasse qui millendus est, et ipse erit exspectaliogentium;
credenda est. Verum quia pecçasti, et quasi vasculo significat quod non deficerent principes de tribu
aqua quoe quolibet non tenelur, voluntatis effusus Juda usque ad tempus quo natus est Christus, qui
es irupëtu, idcirco proecipio tibi ut ultra non pecces, missusa Pâtre exspectatio est gentium.
sisque in fratrum numéro poenas peccali lugens, VERS.14,15. — Isachar, asinus fortis, accubuns
quod primogeniti ordinem perdidisti. Principium inter lerminos, Vidit requiemquod esset bona, et ter-
autein doloris est omnis primogenitus; quia pro eo ram quod optima, et supposuit humerum suum ad
commoventur primbm viscera parentum. portandum, faclusque est tribulis serviens. Quia de
VERS.5-7. — Simeon et Levi fratres, vasa ini- B Zabulon dixeratquod maris Magni Iittora esset pos-
quitalis bellantia : in consilium eorum non ventât- sessurus, Sidonem quoque ^t reliquas Phoenicis
anima mea, el in coetuillorum non sit gloria mea; urbes contingeret,' nunc ad mediterraneam pro-
quia in furore suo occiderunt virum, et in volun- vinciam redit, et Isachar, qui juxta Nephthalim
tate sua suffoderunt murum. Malediclus furor eo- puleherrimam in Galiloearegionem possessurus est,
rum, quia perlinax; elindignatio illorum, quia dura. bénedictione sua habitatorem facit. Asinum autem
Dividam eos in Jacob, et dispergam illos in Israël. osseum vel fortem vocat, et humerum ad portandum ;
Significat autem non sui fuisse consilii quod Si- quia in labore terroe et vehendis ad mare, quoe in
chem et Hemor, foederalos viros, interfecerint con- finibus suis nascebantur, plurimum laboraret, re-
tra jus pacis, et amicitiarum tempore sanguinem gibus queque tributa comportons. Aiunt Hebroeiper
Aidèrent innocentem, et quasi quodam furore, sic metaphoram significari, quod Scripluras sanclas die
crudelilatejaptati murum hospitoeurbis everlerent. ac nocte meditans, studium suum dederit ad labo-
-Undedicit : Malediclus furor- eorum, quia pertinax, randum, et idcirco ei omnes servirait, quasi magi-
et reliqua. Et : Dispergam eos in Israël. Levi enim slro dona portantes.
hoeredilatem propriam non accepit, sed in omnibus VERS.16-18. — Dan judicabit populum suum sicut
scepil'îs paucas urbes ad inhabitandum [Cod., ad C et alia tribus Israël. Fiat Dan coluber in via, et cé-
inhabitandas ] habuit. De Simeone vero in libro rastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat
Jesu scriptum est quod et ipsa proprium funiculum ascensor ejfis rétro. Salutare tuum exspeclabo, Do-
non acceperit, sed de tribu Juda quiddam acce- mine. Samson judex Israël, de tribu Dan fuit. Hoc
perit. In Paralipomenon autem manifesiius scribitur ergo dicit nunc videns in spiritu comam nutrire
quod, cum multiplieatus fUisset et non haberet pos- Samsonem : Nazaroeum tuum coesishostibus trium-
sessionis locum, exieril in deserium. pbare, quod in similitudinem colubri regulique ob-
VERS.8-10. — Juda, te laudabunt fratres tui ; ma- sidentis vias, nulluin per terram Israël transire per-
nus tuoeincervicibus inimieorumtuorum ; adorabunt miltat : sed etiam, si quis temerarius virtulesua,
le filii patris lui, Catulus leonis Juda : ad proedam, quasi velocitale equi confisus eam voluerit proedonis
fili mi, ascendisti [sive, ut in Hebroeoscriptum est : more populari, non effugere valebit. Totum autem
de captivilate, fili mi, ascendisti) : requiescensac- per metaphoram serpentis et equitis loquitur. Vi-
jtubuisti ut leo, et quasi leoena: quis suscitabit eum? dens ergo tam lorlem Nazaroeumtuum, quod ipse
Quia Juda confessio sive laus interpretatur, recle propter merelricem morluus est, et moriens nostros
scribitur : Juda, confilebuntur tibi fratres, vel lau- occidit iniraiecs, putavi, o Deus, ipsum esse Chri-
dabunt le. Et licet de Christo grande mysterium slum Filium tuum. Verum quia mertuus est, et nen
sit, sed lamen secundum lilteram significat quod per resurrexit, el rursum captivus ductus est Israël,
David slirpem generentur reges, et qued adora- aliusmihi salvalor mundi, cl mei generis proeslo-
rent eum omnes tribus. Non enim ait, Filii ma- landus.est, ut veniat cui reposilum est. Ipse erit ex-
tris tuoe; sed, filii patris tui. Et quod sequitur, spectatio gentium.
ad proedam,fili mi, ascendisti, oslendit eum capli- VERS. 19. — Gad accinctus proeliabilur ante
vos populos esse ducturum, et juxta inlelligenliam eum, et ipse accingetur retrorsum. Significat quod
sacratiorem, ascendisti in altum, captivam duxisse anle Ruben, et dimidiam tribum Manasse, et filios
captivitalem,sive, quod melius pute, captivitas pas- quos trans Jordanem in possessione dimiserat, post
sronem, ascènsus resurrectienem significat. quatuordecim annos revertens, proelium adversum
VERS.11-13.—Alligans ad vineam pullum suum, eos gentium vicinarum grande reperiret, et victis
et ad vitem asinam suam. Qued videlicet pullum hostibus fortiler dtaricaret. Lege librum Jesu Navc
asinoe,cui supersedit Jésus, hec est, gentium pc- et Paralipomenon.
puluin vineoeapostolorum, qui ab Judoeis surit, co- VPRS.21. — Neplulialimcervtts emissus, doits elo-
PÀTBOL.GXV. 8
 235 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 236
quia pulchritudinis. Sive Nephlhalim ager irriguus,; A populus, postquamuniverso orbe dispersusest, valde
utrumque eninv significat Hebroeum verbum nala- imminutus est. Sed quare talia meruit, ita subjecit,
sylva, Significat aulem quod aquoe calidoein ipsai quia ascendisticubilepatris lui. Primogenitoeaulem
,nascuntur tribu. Sive quod super lacum Genesaretlii plebis âudaciam proedicat,quoe ascendit cubile pa-
fluentaJordanis irrigua sint. Hebroeiaulem voluntpro lris sui, et maculavitstratum ejus, quando corpus
pler Tiberiadem, quoe legis videbatur habere noti-- Dominicuni, in quo plenitudo divtaitalis rçquiesce-
tiam, agrum irriguum et eloquiapulchritudinispro- bat, raplum in cruce suspendit el ferro commacu-
phetari. Cerunsautem emissuspropler temporaiieass lavit.
fruges, et velocilalein terroe uberioris ostendit. SedI Simeonet Levi fratres, vasa iniquitatis bellanlia.
melius, si ad doctrinamSalvatoriscuncla referamus';; Per Simeonemet Levi scrihoeet Pharisoei, et sacer-
quod ibi vel maximedocuerit Salvalor, ut in Evan- dotes Judaici populiinlelligunlur. De Simeoneenim
gelio quoque scriptum est. ScriboeJudoeorumerant. El de tribu vero Levi prin-
VERS.22-26. — Filius meus Joseph accrescens, cipes saeerdotum, qui consiliumfecerunt, ul Jesum
filius meus accrescenset decorus aspectu. Filioe dis- dolo tenerenl el occiderenl.De quo çonsilio dicit. :
currerunt-super murum; sed exasperaverunleum, et In consiliumeorum non veniat anima mea, Hprrebat
jurgali sunt, invidenlesqueilli habenlesjacula. Seetit: B énim tanta sedera jam videre, quoe neyissimis lem-
in forli arcus ejus, et desolala[dissoluta] suttt vincula peribus facturi erant Judoei; quia in furore suo occi-
brachiorumet manuumejus per manuspotenlis Jacob. derunt virum,îd esl Chrislum, de quo dicitur : Ecce
Inde pastor egressus est; lapis Israël. O fili Joseph, vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12). Et alibi : Fe-
qui tara pulcher es, ut te tota die de mûris et tnr- mina circumdabit virum (Jer. xxxi, 22), -r- Suffo-
ribus ac fenestris puellarum iEgypti turba pro- derunl murum, id esl illum spirilalem ' fortissimum
spectant. Inviderunt tibi, et ad iracundiam provo- murum qui custodit Israël, lancea confoderunt. Afo-
caverunt fratres lui, habentes livoris sagiltas et zeli fedicïus furor eorum, quia perlinax; ulique quando,
jaculis vulnerati. Verum ârcum tuum et arma pu- furore accensi et ira., obtulerunl Chrislum -Pontio
gnandi posuisli in Deo, qui fortis est propugnator, et Pilato,dicentes : Crucifige,crucifige(Luc. xxni, 21).
vincula tua quibus le fratres ligaverunt absolutasunt -- Et indignalio eorum; quia dma; dum Barabbam
et disrupta, ulextuo seminetribusnascatur Ephraim latronem pelèrent, et principem vite crucifigenduin
fortis, et slabiiis, et instar lapidis durioris invicia, postalarent. Dividameos in Jacob, et dispergamillos
imperans qucque decemiribubus Israël. in Israël, quia nonnulli ex ipsis crediderunt, quidam
VERS.27.-—Benjaminlupus rapax,mane comedil in infidelitate permanserunt. Dicunlur enim divisi
proedam, el vespere dividet spolia. Quia de Paulo C hi qui ab eis sepaiintur et veniunt ad fidem. Dispersi
appstolo manifeslissimasit prophelia, omnibus pa^ aulem , quorum patria lemploque subversp, per
tet quod in adolescenlia persécutas Ecclesiam, in orbem terroeincredulum genus spargitur.
seneciute proedicaiorEvangelii fuerit. Hebroeiaulem Juda, te laudabunt fratres tui. Per hunç Judam
ita dixerunt, altare, ta quo immolabanlur hoslioe,et verus confessor exprimilur Christus, qui ex ejus
viclimartim sanguis ad basera ipsius fundebator, in tribu secundumcarnem est genilus. Ipsum laudar
parle tribus Benjamin fuit. Hoc, inquiunt, ergo si- bunl fratres sui, apostoli scilicet et omnes cohoere-
gnificans quod sacerdotes immolent mane hoslias, des ejus, qui per adoplionem filii Deo Patri effecti
ad vespëram dividant ea quoe sibi a populo ex lege sunt, et Chrisli fratres effecti per gratiam, quorum
collecta sunt, lupum sangutaarium, lupuni voracem ipse est Dominusper naturam. Matinstuoein cervici-
super altaris' inlerprëlatione ponentes, et spoliorum btts inimicorumtuorum. lisdem enim manibus, idest
divisionem super sacerdotibus, qui servienles altari crucis trepoeo,et suos texit etinimieps, et advprsa-
vivunt de altari. Hoecautem historiée. rias pptestates curvavil,juxta quod et Paler promisit
Spiritaliter autem in Buben prioris populi Judoeo- ei dicens : Sedead dexteram meam,donecponant ini-
rum ostendisse personam,cui a Domino per pro- tnicosluosscabellumpedum.tuorum(Psal. cix, 1,2).
D
phelam dicilur : Israël primogenitus meus. Etenim — Adorabuntte filii patris lui; quoniam multi ex
juxla quod priraogenitis debebatur, ipsius erat acci- filiis Jacob adorent eum, per eleclionem gratioesalvi
perè sàcerdotium et regnum. Addilur tuviriusmea, facti. Catulusleonis Juda, quando nascendo parvulus
ulique quia ex ipso virtus Dei, qui esl Christus, adve- factus est nobis. Ad proedam,fili mi, ascendisti, id
nit. Quomodo autem ipse sit principium dolorum, est ascendensin crucem, captivospopulosredemisti,
nisi dum Patri Deo semper irrogarel injUriaro,dum et quos ille contrarius invaseral, tu mpriens eripui-
convertat ad eum dorsum et non faciem? Iste prior sti. Denique rediens ab inferis ascendisti in allura,
in donis, quia primum ipsis crédita sunt eloquia Dei, captivam duxisli caplivitatem. Requiescensaccubui-
et legislatio, el testamentum, sive promissio. Iste sti ul leo. ' Manifeslissimein passione Christus recu-
major imperio;ulique pro magnitudine virium, quia buit, quando inclinato capite tradidit spiritum : sive
copiosis coeterisin hoc soeculopopulus idem regna- quando in sepulcrosecurus, velut quodam corporis
vit. Effusus esl aulem sicut aqua, peccando in Chri- somnp quievil. Sed quare ut leo et velut c'alulus
sto. Quoevasculo non lenetur, voluntatis effususest leonis? In somno enim suo.leo fuit, quia non he-
impetu; et idcirco addit ultra noncrescas, quia ipse cessilale , sed pplestaiè hpc ipsum implevit, sicut
 237 COMMENT.IN GEN. 238
ipse dicit : Nemo tollit animam meam, sed ego potio JA ram optimam, cum simplex gentilitas racircoad robur
eam (Joan. x, 18).' Qued vero addidit, et ut catulus boni operis se erigit, quia adoeternae vitoe pâtriam
teonis. Inde enim morluus est unde et natus. Bene tendit. Unde eliam et ponil humerum suum ad por
Christus ut leo requievit, qui non solum mortis acer- tandum, quia dum ad proraissam requiem pervenire
bitatem non timuit, sed eliam in ipsa morte mortis desiderat, cuncta mandatorum onera libenler portai.
imperiurii vicit. Quod autem dicit, Quis susdtabit Unde et faclus est tributis serviens, hoc est, Régi
eum? quia nullus nisi ipse dicit : Solvilë templum et Christo suo fidei dona, operumque bonorum mu-
hoc, et in triduo suscilaboillud. — Non deficial dux nera offërens.
de Juda, et reliqua. Hic manifeslissime ad Judam Zabulon in litlore maris habitabit, et in statione
referttir. Diu enim fuit ex semine illius Inlemerata navium. Zabulon, qui interpretatur habitaculum for-
apud Judoeossuccessio regni, donec Christus nasce- litudinis, Ecclesiam significat, fortissimam ad om-
relur. Et hoc supra diximus. Alligans ad vineam pul- nem tolerantiam passionis. Hoec in litlore maris
lum suum. Pullus sUus populus est ex gentibus, cui habitat, et in statione navium ; ut credentibus sil
adhuc nunquam tuerai legis omis impositum. Hune refugium et periclilaiilibus demonstret fidei porlum.
copulavit ad vineam apostolorum, qui ex Judoeissunt. Hoeccontra omnes turbines soeculiimmobili et in-
Nam vinea Domini Sabaothdomus Israël est (Isa. v,7). B . concussa firmitate solidata exspectat naufragium
— Et ad viiem asinam suam. Ipse dixit : Ego sum Judoeorum, et hoerelicorum procellas, qui circumfe-
vitis vera (Joan.w, 1). Ad liane ergo vitem alligat runtur omni vento : quorum etsi tundil.ur fliiçtibus,
asinam suam , Synagogam tardigradam scilicet, et frangit lamen ipsius fluctus, non frangilur, nec ullius
gravi legis pondère depressàm. Lavabilinvino slolam hoereseos tempeslafibus çedit, nec ulli venlp schi-
suam, sive carnem suam, in sanguine passionis ; sive smatum cpmmota succumbit. Pertendit aulem usque
sanctani Ecclesiam, illo vino quod pro multis effun- ad Sidonem, hoc est usque ad gentes pervenit. Le-
delur in remissionempecéâtorum'.— Et in sanguine gilur eliam in Evangelip inde assumptos aliquos
uvoe pàllium suum. Pallium gentes sunt, quas cor- aposlolorum, et in ipsis locis Dominum soepe do-
pori suo junxit, sicut scribitur : Vivo égo, dixit Do- cuisse, sicut scriptuin est : Terra Zabulon, el terra
minus, nisi bos omnes induam sicut vestimentum. Neplilhalim, via maris trans Jordanem Gglilcecegen-
Pulchriores oculi ejus vino. OculiChristi apostoli sunt tium. Popnfus, qui sedebat in tenebris, vidit lucem
et evangelistoe, qui lumen scienlioe Ecclesioe proe- magnam (Isa. ix, 1, 2).
slant : quorum proecepta ausleritalem vini priscoe Dan judicabit populum suum, sicut et alia tribus
legis superant, quiâ longe clariora sunt qùam Vete- Israël. Fiat Dan coluber in via, et cérastes in se-
ris Testamenti mandata. Et dentés lacté candidiores. C mita, etc. Alii dicunt Anlichristum per hoec verba
Derttes proeceptores sunt sancti, qui proeciduritab proedicide ista tribu futurum; alii de Juda, a quo
erroribus homines, el eos quasi comedendoin Christi traditus est Chrïsfiis, hoec scripta pronuntiant, et
cerpus transmutant [Cod., transmittUnt]. Nomine equitem atque equum Dominum cum carne susçe-
autem làclis doctrina legis significatur, quoe carna- pta designare vplqnt. Retrorsum autem caderç, ut,ir
lem populum tauquam parvuios poculo lactis alebat. terrain revertereliir unie sumplus est. Sed quoniajii
Cujus quidem candidiores effecti sunt proedicatores die lertia resurrexit, ideoque ail : Salutare tuum
Ecclesioe,quia fortem et validum verbi cibum mari- exspectabo,Domine. Sicul Çt per David dicit : Non
dunt atque distribuuiit; de quibus dicit Apostolus derelinques animam meam in inferno (Psal. xy, 10)
in Epistola ad Hebroeos: Perfeclorum autem esl soli- Hoecquidam ita exponunt. Alii vere hanc prephe
dus cibus (Hebr. v, 1, 4). Et bene candidiores lacté tiam ad Antichrislum transferunt. De tribu enim
dentés ejus dicit. Omnes enim qui perfecti sunt., et Dan venire Anlichristum feront pro ep qupd hpr
qui Scripturarum cibos explanantes, subtïlerii et, IPCODan et coluber asseritur et mordens. Unde el
minUtum intellectum, qui spiritalis dicitur, Ecclesioe non immerito, dura Israelilicus populus lerrani in
corpori subministrant, candidi esse debent el puri, " castrorum pârtitione susciperet, primus Dan ad
alque ab omni macula liberi. aquilonem castra metatus est, illum scilicet signi-
Isachar asinus fortis. Isachar, qui interpretalur - ficans qui in corde suo dixerat : Sedebo in nio.ylt
merces, ad populum gentium, quem Dominus san- testamenti,in lateribus Aquiloiiis,ascendant super alii
guinis sui pretio mercatus [esl, refertur]. Hic Isa- ludinem nubium, similis ero Allissimo (Isa. xiv, 15)
char asinus fortis scribitur, quia prius gentilis po- De quo et per Prophetam dicitur : A Dan auditus
pulus, quasi brufum animal et luxuriosum erat, fremilus equorumejus (Jer. vin, 16). Qui non soluir
nullaque ratione subsistens ; nunc vero forlis est, coluber, sed etiam cérastes vocatur. Cerastoe enta
. Redemploris dominio colla subjiciens, el jugum di- Groece cornua dicuntur, serpensque hic cornutu.f
sciplinoe evangelicoe perfereiis. Hic accubans inter esse perhibetur. Per quem digne advenlus An,li,
terminos vidit requiem, quod esset bona, et lerra, christi asseritur, qui contra vitam fidelium cuir
quod oplima. Inler termines namque accubare est morsu pestiferoeproediçatipnisarmabilur etiam cor-
proesielato mundi fine requiescere, nihilque de his; nibus potestatis. Quis autem nescial seniitam an
qiisenunc versanlur in medio, quoerere, sed ullima gustiorem esse quam viam? Fit ergo Dan colube-
desiderare. Et fortis asinus requiem videl, et ter- in via , quia in proesenlis vite latitudinem eos am
 239 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 240
bularè provocal, quibus quasi parcendo blanditur. A Aser pinguis panis ejus, et proebetdelicias regibus.
Sed in via mordet, quia eos quibus libertatem Aser, cujus nomen significat divitias, idem Christus
tribuit, erroris sui veneno consumit. Fit iterum est, cujus est altitudo diviliarum sapientioeet scieu-
cérastes in semita, quia quos fidèles reperit et sesc tioe. Qui propter nos pauper factus est, cuin dives
ad coepta angusta ilinera constringentes, non solum esset. Cujus panis pinguis factus est, caro scilicet
nequitia callidoepersuasionis impelit, sed eliam ter- ejus, quoe est esca sanctorum, quam si quis mandu-
rore potestatis promit, et in persecutionis angorc caverit, non morielur in oeternum(Joan. iv, 52). Ita
post bénéficia fictae dulcedinis exercet cornua po- etiam proebet delicias sapientioeregibus, id est qui
testatis. Quo in loco equus hune mundum insinuât, sensus proprios bene regunt, qui dominantur vitîo-
qui per elationem suam in cursu labentiuia lerapp- rum suorum, qui castigant corpora sua et in servi-
rum spumat. Et quia Antichrislus extrema mundi tulem subjiciunt.
appréhendera nititur, cérastes iste ungulas mordere Nephthalim, quod interpretatur dilalalio, apo-
përhibèlur. Ungulam quippe môrdere est extrema stolos et proedicatores sanctos significat, quorum
soeculi feriendo contingere. Ut cadat ascensor ejus doctrina in latitudine lotius mundi effusa est. Ex
rétro. Ascensor equi est quisquis extollilur in digni- hac enim tribu fuerunt apostoli, qui sunt principes
tatibus mundi. Qui relro cadere dicitur, et non in B Ecclesiarum et duces, principes Zabulon, et principes
faciem, sicut Sautas cecidisse memoralur. In faciem Nephthalim (Psal. LXVII,28), qui sine dubio ad per-
enim cadere, est in hac vita suas unumquetaque cul- sonam referuntur apostolorum. Ipsi sunt, filii ex-
pas agnoscëre easque poenilendo deflere. Rétro vero, cussorum (Psal. cxxvi, 4), id est filii prophetarum,
quod non videtur, cadere est ex hac vita repente qui in manu potentis Dei positï, tanquam sagilloe
decidere, et ad quoe supplicia ducatur, ignorare. Et exçussoe pervenerunt usque ad fines terroe. Unde et
quia Judoea, erroris sui laqueis capta, pro Christo bene hinc Nephthalim cervns emissus scribitur, quia
Antichrislum exspectat, bene Jacob eodem loco re- nimirum apostoli sive proedicatores veloci sallu ex-
pente in electorum voce conversus est dicens : Sàlu- silientes in morem cervoruni transcendunt impliça-
tare tuum exspectabo, Domine.Id est, non sicut in- nienta soeculihujus, sicque excelsa ac sublimia mé-
ûdelis Antichristum, sed eum qui redemptione nostra ditantes, dont eloquia pulchritudinis, id est, proe-
venturus est, verum,credo fideliter Christum. dicant cunctis gentibus dectrinam Dpmini Salva-
Gad accinctus proeliabitur ante eum. Iste Gad ac- toris.
cinctus personam Domini exprirait, qui in primo Filius accrescens Joseph. Hoecprophetia post pa-
adventu humilitatis suoe ante adventum Antichristi tralam ascensionem paternoe vocis imaginem proe-
proeliaturus occurrit, accinctus gladio verbi sui circa ç tulit, qua redeunlem in coelumpost victoriam Chri-
fémur potentissime, quo inimicos divisit, id esl filium stum Pater alloquilur dicens : Joseph filius accre-
a pâtre, filiam a niatre, nurum a socru, juxta quod scens, utique in gentibus, quia cum ob increduliia-
legitur in Evangelio : iVonveni pacem mitlere in ter- tem Synagogoepopulum reliquisset, innumeram sibi
ram, sed gladium (Mallh. x, 34). Quod aulem ait, et plebem Ecclesioe ex omnibus gentibus ampliavil.
ipse accingelur retrorsum, claritas Domini noslri in Quod et David cecinit dicens : Reminiscenlur, et
secundo regno ejus ostenditur. Quia cum venerit An- convertentur ad Dominum universi fines terroe (Psal.
tichristus, occurret retrorsum, id est pest ejus ve- xxi, 28). Filius accrescens, et decorus aspectu : om-
sligia Christus céleri adventu pregrediens, ut interfi- nes enim superat illius pulchritudo, juxta quod et
ciat eum gladio oris sui. Unde et bene idem Gad la- de ipse in Psalmis canitur : Speciosus forma proe
trunculus inleTprelatur, eo quod posterior, id est se- filiis hominum (Psal. XLIV,5). Filioe decurrerunt
cus pedes, quasi latrunculus rapido atque improviso super murum. Id est gentes vel Ecclesioe,quoecre-
adventu exsiliat contra apertam Antichristi oppugna- diderunt in Christum, hoe super solidilatem fidei
tionem. Hinc est quod Evangelisia proclamât dicens: quasi super murum, pulchritudinis Christi accensoe,
•
Quia dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet (I discurrunt, ut verum sponsum per conlemplalionem
Thess. v, 2). Christus ergo et ante, et rétro proeliari D aspiciant, et osculo charitatis illi copuleniur alque
contra Antichristum scribitur. Ante eum namque in adhoereant. Sed objurgati sunt eum, quando falsis
occulto adventu humilitatis, post eum manifestus testimoniis calumniantes sanctum Domini oppri-
in gloria majestatis. Demonstrat aperle Moysespro- mere Synagogoepopuli tentaverunl. Inviderunique
phetiam patriarchoe hujus specialiter perlinere ad illi habentes jacula. Neque enim quisquam in Joseph
Christum. Sic enim ait: Benedictus, inquit, in la- conjecit sagitlas, vel aliquod vulneris lelum, sed
titudine Gad ; quasi leo requievit, coepilquebrachium hoc specialiter evenit in Christo. Sedit in forti arcus
et verlicem, et vidit principatum suum. Agnoscant ejus. Christus enim arcum suum et arma pugnandi
itaque, quis requieverit sicut leo, nisi Christus in posuit in Deo, qui fortis est propugnator; cujus vir-
sépulcre suo : quis confregerit verlicem brachiaqùe ilité conciditur omnis nequitia perfiderum. Et dis-
potentum, nisi Redemptor noster, qui humiliâvit solula sunt vincula brachiorum ejus, quibus fratres
virtutem et superbiam excelsorum. Quis vidit prin- eum virictum ad Pilatum dtixèrunl, vel quibus eum
cipatum suum, nisi ille cui dalus est principalus, et suspensum ligno crucifixerunt. Recisa sunt enim
honor, et regnum? ver manus potentis Jacob, hoc est, per manus om-
241 COMMENT.IN GEN. 242
nipotentis Dei Jacob, ex cujus ore ipse Dominus,.Ajamin ultimam consequitur benediclionem, ita et
bonus pastor, egressus est lapis et firmitas creden- idem populus ultimus est salvandus, posteaquam
tium in Israël. Deus patris tui erit adjutor tuus. Quis plenitudo gentium introierit. Dixit enim : Benjamin
adjuvit Filium nisi Deus Pater, qui dixit : Jacob lupus rapax,, lupus scilicet, quia ipse populus effudit
puer meus, suscipiet eum anima mea? Et omnipo- sanguinem prophetarum atque justorum. Rapax au-
tens benedicet tibi benedictionibuscoelidesuper, bene- tem propler aviditatem dicilur. Ex multa enim famé
diclionibus abyssi jacentis deorsum. Universa enim vèrbi Dei et inedia venit rapax, quia et ipse violen-
subjecit ei, coelestia per benediclionem coeli, et ter- ter diripuit regnum Dei. Hic autem mane comedk
rena per benedictionem abyssi jacentis deorsum, ut proedam. Mane illud tempus creditur quo legem ac-
omnibus angdis et hominibus dominaretur. Bene- cepit. Tune mundo prima quidem illuminatio scien-
dictionibus uberum, id est sive duorum Testamen- tiae data est. Comedit autem mane, quia legem,
torum, quorum altero nunliatus est, altero demon- quam mane accepit, comedit adhuc, et meditalur;
slratus. Sive benediclionibus uberum Marioe, quoe licet. sequens legem justitioe in legem fidei non per-
vere benedicta erat ; quia eadem sancta virgo de se venit. Ad vespëram aulem dividet spolia. Vespere
Domino potum lactis immulsit. Unde illa mulier in est illud lempus novissimum quo converletur. Tune
Evangelio ait : Benedictus venter qui te porlavit, et. B ergo dividet escam, tune intelliget dividendam esse -
ubera quoesuxisti(Luc.si, 27)i—Benedictionibus ube- littèram ab spiritu, et tune cognoscet quia litlera
rum eivulvoe. Etiam benedicilur vulva ejusdem ma- occidit, spiritus autem vivificat. Quia ergo jam per
tris, illa utique virginalis, quoenobis Christum Do- gratiam Domini iltaminalus incipit in lege spiritalia
minum edidil, de qua Pater per Jeremiam prephelam a corporalibus dividere el separare, ideo dicitur, ad
dicit : Priusquam te formarem in utero, novi te, et: vespëram dividet escam, quod tota die in lege niedi-
anlequam exires de vulva, sanctificavi le (Jer. i, 5). tans ante non fecit.
Renedictiones palris tuis confortatoesunt benedictio- Quoeritur autem de Jacob cur omnes quos de li-
nibus patrum tuorum. Benedictiones, inquit, Patrisi beris et ancillis genuit, oequaleshonore filios et hoe-
tui coeleslis, quoe date sunt tibi a suinmp coeli et; redes constituent? Nisi-ut ostenderet quod Christus
abyssi, confortatoesunt, id est proevaluerunt, bene- Dominus omnibus gentibus, qui per fidem corpori
dictienibus patrum tuprum. Ultra omne enim san- ejus cpneiliantur, cunctis pari honore et glpria ha-
ctorum meritum patriarcharum sive prophetarum! bitis coelestia proemialargiatur. Non est enim discre-
çonvaluit benedictio omnipotenlis Patris in Filio, ital tio : Judoeus an Groecus, barbants an Scytha, ser-
ut ei nullus sanctorum oequetur. Donec veniret dësi- vus an liber sit; quia per omnia et in omnibus Chri-
derium collium oeternorum.Collesisti sancti sunt qui, C slus est (Col. m, 11). Propterea enim figuram servi
Christi adventum prpphetantes, magnp cum desi- Salvator noster et Dominus induit, et pro libero et
derio incarnationem ejus exspectaverunt ; de quibus pro servo servivit, ut omnibus credentibus in se
Dominus dicit : Quia multi justi et propheloe cupie- oequale donura bonorum coeleslium largiatur. JNec
runl videre quoe' videtis (Malth. xm, 17). Hi ergo> proefertur apud illum qui secundum carnem nobilior
sancti dicti sunt colles propter excellentiam sancti- sit. Quicunque enim fidem promeretur, nullis ma-
talis. Qui etiam oeternivocantur, quia vitam conse- culis carnâlis nalivitalis otfuscatur. Nam hoc ita
quuntur oelernam, nec intereunt cum mundo, sedI futurum etiam per prephelam significalur, dicente
esse credunlur oeierni. Fiant in capite Joseph, omness Domino : Erit in diebus novissimis, effundam de
scilicet benedictiones iste super Christo ponuntur,t spiritu meo super omnem carnem (Joël, n, 28). Se-
quas incarnalus accepit, et super verlicem Nazaroei, quitur-
de quo scriptum est : Quoniam Nazaroeus vocabitux CAPUT L.
(Malth. ii, 23), id esl sanctus Dei inter fratres suos,, VERS.23. — Vocavit autem Joseph fratres suos,
quia ipse caput omnium emtaens universorum san- dixitque eis : Post mortem meam visitabit vos Deus,
ctorum, quos etiam et fratres vocat in Psalmis. j) el ascendere vos faciet de lerra ista ad. terram quam
Benjamin lupus rapax, mane comedet proedamett juravit Abraham, Isaac et Jacob. Asportale vobiscum
vespere dividet spolia. Quibus dictis apostolus Pauluss ossamea de loco isto. Quid est quod tantus vir ossa
designatur, de Benjamin stirpe progenitus, qui maneb- sua ab ^Egypto asporlari proecepit? Non enim otiose
rapuit proedam, id est in primordiis fidèles, quoss mandasse credendus est. Qui prophetare poluit, non
potuit, devaslavil. Vespere autem spolia dividit : improvide ista proecepit. Cum enim esset in Dei crea-
quia, fidelis postniodum factus, sacra eloquia au- toris devolioiie propensior, sciens ab ipso perce-
dientibus descriptione mirifica dispensait. Legimuss pisse quod iEgyptum in tanta majestate gubernarët,
quemdam ex doctoribus, ad urbem Hierusalem eaa notait ut sibi honor, sed débitas Creatori deferretur :
quoe de Benjamin scripla sunt, referentem. Benja- el ideo errorem post mortem suam expeliit auferri,
min, inquit, filius doloris inlerpretatur. Hic sortee perpendens, ab JEgypliis causa vanitalis illicitum bo-
hoereditatis eum locum accepit, in quo terrena estit norem impendi sibi post mortem, cerlus vanitateni
Hierusalem , quoe nunc propter incredulitatem ab- vulgi mortuos magis ut deos venerari quam vivos.
jecta est atque repuisa. Hoec enim in filiis suiss Et ideoul esset alienus a vana superstilione jEgyptio
sub persona Benjamin designatur. Nam sicut Ben- i- . rura, ne aliquando ad Dei injuriam ista fièrent, prac-
 243 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 244
cepil ossa sua asportari ab iEgypto ; quod quidem A Liber enim jam finem exposcit; clausula terrai-
et apostolos tavenimus secutos, Paulum scilicel el nuni petit. Unde in çalce lectorem humiliter preca-
Barnabam. Nam cum sacrificari sibi vidisseot, scien- mur ul si hoc opusculum leclione digniun duxeî'it,
tes exosum esse Deo, sciderunt vestimenta sua di- et utile si quid învenerit, auctorem quidem scriptio-
cenles : Quid facilis? Nam et nos homines sumus nis Domino commendare non abnuerit, quia ejus
vobis similes (Act. xiv, 14). El sic compëseuerunt esl d.onumquod aliquid utilitatis ediderira. Nam si
turbas. Verum si cui spiritaliter iiiterprelari placue- aliqua digna reprehensione repcrerit, nostroe stul-
rit, videlicet ul Joseph significet Dominum ac Re- litioeac infirmitati deputet, quoniam non grata nec
demptorem nostrum. Jïgyptus, qui interpretalur le- proesumptuosa, sed imperata polius describere co-
ncbroe, Judoeam propler obscuritatem suoeperfidioe; nati sumus ; el si de artilîciosa composilione cau-
ossa ejus, virlutes fidei, quam Judoea retinere indi- salus fuerit, sciât quia prudentes viri non comptai
gna, suis exigentibus tenebris ignoranlioe, fuit; el sed utilia in Scripturis requirent, et eis non verba
fratres Joseph, sanctos apostolos, "quorum figuram artificiosa, sed dicta proficua placent; quia sciunt
multis in locis oblineiil; terram ipsorum, Eccle- quod non res pro verbis, sed verba pro rébus descri-
siam ex gentibus, ubi fidem'Salvatoris proedicarunt; bendis sunt inslilula.
nos cpnlradicere nolumus.; sed suo judicio sine con- B
tenlioiie delinquere decrevimus.

ANGELOMI

MONAGHI
LUXOVIENSIS

ENARRATIONES IN LIBROS REGUM.

DE ÂNGELOMO PRJÎFATIO APOLOGET1CA

Cum a quampluribus fratribus, et etiam nonnullis C legëritibus detèÊla, niâfiifestâ fpré't, etbbîocutionibus
priidentibùs et nobilibus viris, rogareru't sccuhdum occasîo paiidëretUr reprehendèîitiiiin. Nam stylum
solerliam doctorum et traditionem magistri viri di- cum ad primum libfùih describeïido appulissem, ut
seriissimi, aliquod opusculum in volumina Règum abdiie abditâ âuctorè Deo eorigefërëm, exemplo mea
digererem, ego quod a nullo doctorum pei' omnia inïpiîdèhtia esttlèieelâ, et s'âCris auribiis magnilici
exposilum apud nos haberetur ariliquorùm, ob me- Drogonis, egregii scilicet ponlificis , quo' nihil nobi-
moriam videlicet freqUentâta lectione recreandam, lius nihilqtie prudenlius, est rèvëlala migaCitas.Quo
el proesertim propler illos qui aiunt, sicut iii exordio compertP, coepit ingénue libéra àuclorilate imperare
hujusce voluminis notando tetigi, non alia conlineri ul darem op'éràm, et ëteplum opUs non finirém, sed
nisi proeliaregum actusque rtiultorum: quod ego diw sagaciter ad Calcemtenus perducerem. Cujus quoque
mullumque delitescendo facere disluli, maxime cum proeconiisnUHàtènusresislere valui, verum nec lantoe
parva forem scientia proeditus, nec elucubratione auCloritati rënuere proesumpsi, non solura quidem
artis soecularis sapientia fretus, et, ut ita dicam, in- quia fiiius erat proeslanlissimi Caroli Coesaris, imo
doctus eloquio, parvus ingenio, nec dicere poteram frater milissimi Ludovici principis, verum etîàm quia
illud Psâlniistoe : e A mandalis luis inlellexi. » Nec erat proeclarUspontifex et abbas irieus égregius. His
(ligriuseram, inquam, ul angélus carbone torrente D enim necessitâtibus*âdâctus, proeconiisquëiiiullirao-
de aluri spurca purgarel labella, ut valerem Christi dis compulsUs, sed potius, ut ila dicam , Christi au-
digne enucleare mysteria. Sed rursus his excusatio- xiliis fretus, qui proestat iïifirmis corifidënliam et
nibiis reluctantem coeperunt me suasoris affamini- mulis loctitioneni, tenlalum opus eiiucleafe proesuni-
bus, imo objuralionibus, corapellere ut aliquid juxla psi. Sed sciendum est quia qiiibtisdariiin locis lolara
frugalilatem sensus, el ingenioli mei capacitalem, sententiâm,prOul a docloribus est exposita, digessi;
secundum quod a didascalo inculcata fuerant, de- quibusdam entai [Vero]eorum sensum seqùehs, com-
scribere riullalenus abnuerem. Sed cum negare non pendioso sermone mulia insérai, et ex mullis àd
valerem, tandem assensum praebere decrevi, et ad unum perduxi : quibusdam quoque quôd in libris
aliqua, licet temere et formidolose,-digerendâ sum iraclaiofum non reperi, sicut à magislro aiire ac-
aggressus, eo videlicet jure m in Ira' domeslicos pa- commodante didici, propriis intuli verbis. Noiiiiulla
rieles secretius retinerent, nec alicui ad legendurn quippe, licet pauca.quoe legenti patent, stipulais
trade.rent, et [ne] inea iinperitia, verumel temeritas, excmplis propria inserere proesumpsi, et iii lihelli
245 ENARR. IN LIBROS REGUM. 240
modum Christo duce finire decrevi. In quo non per- a lierem incaiite respicere. In quo facto allegorica
sona est attendenda scribentis, sed qualitas conside- etiam significaliocontinetur, sicut in suo loco abunde
randa est dictionis.-In. quam multos strenuos etiam descripsimus. Quartus modus j ubi nobis aliquando
doctorum modernos, qui multa quoque posteris de- proprie, aliquando tropice Divinitas sacris eloquiis
reliquerunt, ex dictis colligendo raonumenla sancto-. inlimalur : Proprie, sicut Elfes ait : « Vivil Dominus
rum. Nonndeo dico ut eorum gressibus me co- in cujus conspeciu slo. » Et illud : « Tu es enim
oequare valeaiu, proesertimcum illi rore coelestisne- Deus in coelo sursum, et in terra deorsum. > Et:
ctaris campos maduerunt divinarum Scriplurarum « Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus
multimodos, et futuris soeculisdimisere proficua le- Jacob. » Tropice, juxta quod Michoeas: « Vidi Do-
genlibus : ego vix oegreque sallem possum ex eorum minum sedentem,-et omnem militiam coeli assislen-
dictis deeerpere permodica et tandem intelligere vel tem ei, » et coeteratalia, quoe de Deo translate non
minima : sed ne videret ingratus Iargitori, licet com- proprie accipi soient. Quintus parabolaris, quo cura
'
pulsus, contuli mediocriter qui polui proecipientibus. aliud dicilur, aliud in sacris paginis invenilur. Hoc
Simul etiam notandum esl illis qui in hoc libro pa- est quod in litulo psalmi xxxiv dicilur : « Psalmus
rum spiritale conlineri «intendant, quod hic Scri- ipsi David, quando commutavit vulllim suum coram
ptura (sicul in multis divinis voluminibus).non solum 1\ Abimeiech el dimisit eum », cum in hoc libro coram
tribus modis dignoscilur, juxla illud Salomonis: Achis rege hoc fecisse narratur. Cum ergo pro Achis
Ecce descripsi eam iripliciler : verumeiiam mulli- Abimeiech posuit, legentem montai, ex ipsius inter
pliciter conlineri, secundum quod in libre beati,Job pretatiene nominis, latens alitas penetrare myste-
inscribilur. Alque utinam, inquit, Deus loqueretur rium, de quo inferius suo in loco digessimus. Cui
tecum, el oslenderet libi sécréta sapienlioe, et"quod eliam convenit illud : « Carduus qui est in Libano
multiplex ejus esset lex. Quod dodorum solertia at- misit ad cedrum, quoeest in Libano, ul darel ei filiam
testante septemforme dignoscuntur. Ipsi sunl enim suam, » et reliqua. De sexto vero, ubi geminus arî-
septem sigilli,-quibus iste liber, secundum Apoca- ventus Christi conlinetur, cunctis palet qui sit pri-
lypsim Joannis, signalus esse prpclamalur, quem mus, quis erit fulurus, qui ulerque hic proefiguratur.
nemo potuit solyere, et aperire signacula ejus, nisi. Septimus proinde modus, qui geminam proeceplorum
leo de tribu Juda, qui habet clavem David, qui hune retinet qualilatem, ille est vite agendoe, ul exempli
et signacula ejus aperuit. Sunt enim primus histo- gratia : « Diligesproximum tuum lanquam teipsum :
rialis, secundus allegorialis,. tertius ulriusque rei Qui enim diligit proximum, legem adiniplevii.: >
modus; quartus, de incommulabili divinoeTriniiatis , Quod Davidnon solum in Jonalha implevit, verum et
essentia : quando videlicet proprie., quando tropice ' * in Saul, quem inimicum dilexit : de quo Scriptura
sacris insinuetur oraculis. Quinlus parabolaris, vi- ait: « Planxit aulem David super Saul et filium
delicet quando aliud dicitur, et aliud invenilur scri- ejus, i et reliqua. Ipse est el figurandoevite, carna-
ptum. Sextas degemino Salvatoris adventu, ne aut lium videlicet vicltaiarum et vasorum composilione.
primus pro secundo, aut secundus pro primo inielli- Viclimoeenim hoc proefigurabantquod hortatur Apo-
galur. Septimus quo sic divinis proeceptisinslruimur, stolus, ul« exhibeatis corpora vestra hosliam vivara,
ut cerla vite agendoeforittâ, aliûs vero vitoe signifi- sanclam, Deo placenlem. » Vasa vero simililer ele-
candoefigura regulariler itinolescat. Sed jam exem- clos designabant, divinis oûlciis occupaios. Qui mo-
plis ex lioc voluraine convenit edocere, ut his pri-, dus cum secundo similis videalur, illa tamen ratione
muni edocti sciant multa roysteria in eo contegi. discernitur quod hic ad mores tanlum, ille.eliam re-
Primus historicus ille esl, ubi nihil spiritale conli- digendus eslad fidem. Verum licet isti modi multi
netur, sicul: ait Samuel : «Meliorest obedientia quam pliciter istic invenianlur; lamen juxla jugilalem tri-
viclimoe, > et mille talia. Secundus allegorialis, ubi plicis divisionis, sluduimus primum bistoricam, quoe
ait quod in omnibus limitas Israël puella speciosa gesta depromil,. langere : deinde allegoricam signifi-
régi David requirilur, in cujus sinu dormiat et cale- ^ catipnem, quoefidem oedifiçatpandere, ad extreiuun1
fiat : lam casta, ut calefactum ad libidinem non pro- quoque moralitalem, quoevilam honesiam coraponit
vpcet; quoesapienliam figurât, quoeetiam in senibus. subneclere, ne pondère solius et unius iiitelligenlioe
nen senescit, sed frigescentibus inembris dileetores pressus, aut historioeet allegorioe mole gravatus
SUPSigné ampliere succendil. Tertius, ulerque mo- desidiosus lector occasionem possit invenire excusa
dus sicut in David ostenditur," ubi Belsabee uxorem tionis, sed potius cum hac paupertate discurrerf
Urioeincaute respexisse dicitur, el peccasse : ùl de- valeat provocalus per campos ovans latissimos do
monstrelur quod nullus debeat juxta hisloriam mu- ctorum.

PROLOGUS.

Si mavis, lector, typicos dignoscere sensus, Bis retinet-bina en sacrata volumina Regum,
Quoelenet, ingredere, floridus iste liber, Quoepaluere pfius ore tpnante sopho.
247 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI
Hune studuit calamus npster conjungere fretus,
Et voluit tandem texere nostra manus.
Scilicet ingrediens campos et prala piorum,
Cârperet ut flores Celsitonanlis ope.
Ex quibus accipias divinoeslirpis odores,
Et valeas fructus tollere rite bonos.
Fercula fert animis nimium pulcherrima clâris,
Unde famés animoepellitur acta procul.
Lilia cum violis redolent percandida rubris,
Et pariter fragrant cinnama, rosa, rata.
Conlinet hic Christi nimium charismata sacra,
Quoelatuere prius cortice tecta diu.
Hïcque prophetarum pangit sanctissima gesla,
Elurima multarum myslica verba canit.
QuoeDavid gessit, cecinit quoque et inclyta proies,
Hoc typice, lector, iste Hbellushabet.
248
A Hic evangelicam quadriga cencrepat aulam,
Sic el appstolicum lumen habere probat.
Islic inventas thesaura recondila Patrum,
Horum et multipliées hic rettaenlur opes.
Abdila nam reserat, el tandem myslica pandit,
In médium profert intima quidquid habent.
Grandia coelestispromittit praemia vitoe,
Vivere cum Domino régna tenendo poli.
Islius ergo celer calles discurre libenler,
Discute paginulas, mei tibi portât apis.
Has cape divitias, mundi contemne caducas,
Quod canit iste liber semper in ore tene,
Lurida Itaque libens spurcoe contagia carnis,
In mentem veniat-quod morit'urus eris,
Sis memor auctoris versus cum'legeri's istos,
JJ ANGE,Deus, LOMI die miserere tui.

IN LIBRUM PRIMUM.

PBiEFATIO. gruere rationi videbimus in posterum. Haecscïenti

Viginti et duas esse litleras apud Hebroeosin au- bus pauca proelibata sufficiant: tandem, Domine
ctoribus divinarum Scripturarum reperiraus, quod favente, ad historioe seriem venire decrevimus. ta
nullus qui eos legerit, ignorai. Seeundura quarum qua quidem prius fundamenta ipsius histerioe, ub;
numerum apud eos viginli et duo volumina suppu- libuerit, imo ubi cpngruerit, etppstmpdum culmen
tanlur : inter quoe eliam hic liber Regum, de quo spiritalis inlelligentioe, verum etiam quibusdam in
traclaturi sumus, comprehenditur. Qui in supputa- lecis, moralis suavitalis harmoniam inserere nilimur,
tionibus eorum post Judicura in ordine tertius habe- ut lector non solum contentas sit dictis historioe,
tur. In quo quidem volumine ( quanquam nonnulli ; C ( verum allegoriarum ac moralium melos deeerpere
scienlioespiritalis inlelligentioe ignari, aut humanoe possit salubriler. Sed prius notandum est quod bene
solummpdosapientioe dedili, aiunt nihil aliud posse post Judicum, ut diximus, ponitur Regum, videlicet
intelligi nisi superficies historioe, et proeliaRegum, quoniam nunc sunt praesules Ecclesioe,sed postmo-
ac casus multorum), multa tamen sacramenta Chri- dura regnum : seu quia prius erit judicium, deinde
sti et Ecclesioevariis scilicet modis conliuere viden- sequetur sempilernum iniperium. Ait enim sacra
tur. Nam ab ipso exordio Regum, commutatum sa- deseriptie.
cerdotium in Samuelem, reprobalo Heli ; et commu- CAPUT PRIMUM.
tatum regnum in David, reprobalo Saule: exclamavit ( Fuit vir unus de Ramalhaim Sopbim, de mpnle
proenuntiare novum sacerdotium novumqueregnum, i Ephraim, et nomen ejus Elcana, filius Jeroham,
reprobalo veteri, quod umbra erat fuluri, in'Domino f filii Eliu, filii Thau, filii Suph, Ephrateus. • Quia
Jesu Chïislo venturum. Nonne ipse Davidcum panes enim in prolegomena, imo in isagoge pollicili sumus
proposilionis manducavit, quos non licebat mandu- prius fundamenta historioe ponere, et postniodum
care nisi solis sacerdotibus, in una persona ulrum- culmen allegonoe, alque ubi gratum fuerit, morali-
que futurum, idem in uno Jesu Christo regnum et lalis harmoniam inserere, ideoque primum dignum
sacerdotium figuravit ? Ipsa itaque Samuelis >acer- D ^ fore arbitrâmur de' generatione sancti Samuelis
dolis successio, novum, ut praedictumest, et sempi- prophète historiam praedicere, ut postniodum con-
ternum sacerdotium proefigurabat, qui est Jésus tinuatim allegoriam ejus valeàmus, Dominofavente,
Christus, Heli sacerdote reprobalo, id est Judaico dirigere. Elcana namque pater ipsius de stirpe Levi
sacerdotio abjeclo, mater quoque ipsa Samuelis,quoe fuit, sed non de generatione Aaron sacerdotis : quod
prius fuit sterilis et posteriori fecunditate loetata, enim pater ejus de tribu Levi fuerit, Verba dierum
cujus etiam nomen, id est Anna, quod gratia ejus manifestissime comprobant, ubi séries generalionis
interpretatur, ipsam religionem Christianam, ipsam usque ad Levi perducitur. Dicilur enim filiusfuisse
postremo Dei gratiam significat, quia nobis Christus « Jeroham, filii Eliu, filii Thau, filii Sophonioe,filii
oritur : ipsam quoque Ecclesiam, quoeolim sterilis, Elcana, filii Maath, filii Amasai, filii Elcanoe, filii
nunc fecunda, in Dei laudibus loelatur. Sunl enim Joël, filii Azarioe, filii Sophonioe,filii Thaath, filii
hujusmodi innumerabilia, quibus comprobalur quod Asir, filii Abiasaph, filii Core, filii Isaar, filii Levi >
liber iste spirilalibus floribus redolet et allegoricis (7 Par. vi), el reliqui. Cujus generatio hic concor-
dare comprobalur. Quam guieralionem in sequen-
sigiiificalionibuspollet. De quibus (si Dominusde-
derit) describemus suis in locis per singula quoecon- tibus spiritali intelleclni concinnere conabimur.
 249 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIR. I. 250
Matrem quoque ejus de tribu Juda fuisse monstra- A . Est autem Silo in nonagesimo milliario, Neapoleos
tur, in eo quod Ephratoeus vocatur. Ephrateus ab in regione Arabithena. Sed et Judoe patriarçhoe fi-
Ephrata uxore Chaleb, quam constat fuisse de tribu lium Sela appellatum legimus (Gen* xxxvm). Ad
Juda, dictus est. Ephratoeus ab Ephrata civitate, hanc ergo ascendit Elcana cura domo sua, slalutis
id est Bethlehem, quia Bethlehèm prius Ephrata diebus secundum legenvut adoraret, et sacrificaret
vocata est. Et si quem movet quod ab Ephraim, non Domino exercituum. Quod autem dicit statutis die-
ab Ephrata, Ephratoeus vocatur, unde in subse- bus, hoc est tribus festivilalibus, Pascha videlicet
quentibus legitur (I Reg. xvn ) quod David filius et Pentecoste, et solemnitale tabernaculorum, unde
Ephratoei vecetur, cum liquido pateat eûmdem Isai Dominus in Exodo proecepit, dicens : t Tribus vici-
patrem David, nen de Ephraim, sed de tribu Juda bus per singulos annos mihi festa celebrabitis
exstitisse : et prebët eumdem Elcanam Ephratoeum (Exod. xxiv). » Et item : « Ter, inquit, in animo
ab Ephrata, npn ab Ephraim diei. Hic inler medies apparebit omne masculinum tuum coram Domino
cives Ephrem sortis exsistens, Ramathaim Sophim Deo tuo, in loeo quem elegerit Dominus Deus tuus
civitatem inhabitabat, unde Scriptura de monte (Exod. xxm). J Ergo in Silo cum esset eo tempore
fuisse Ephraim commémorât. Intra cunclas namque arca Domini, ibi hic Elcana cum essel ipse Levila,
tribus habitationem Levitarum fuisse non dubium '.Bpost oblatas.victimas, cum uxoribus et filiis atque
est Ramathaim, ipsa est quoe in Evangeliis Arima- filiabus pariter vescebatur.
thia legitur, de qua fuisse Joseph eadem Evangelia « Deditque Phenennoe uxon suoe et cunctis filiis
comprobant (Malth. xxvn ; Marc, xv ; Luc. xxm ; «ejus et filiabus partes. Annoe autem dédit
Joan. xix). Est enim civitas in regione Tamnitica, partem
t unam tristis, quia Annam diligebal. Dominus au-
juxta Diospolim. De qua notandum est, quod juxtà t tem concluserat vulvam ejus. Affligebat quoque
Hebraicam veritalem npn Ramalhaim, sed Armatha « eam oemula
ejus, et vehementer angebat, in tan-
sive Aramathatai (sicut in libris lccorum legimus) i '
tum, ut exprobraret quod conctasisset Dominus
habetur. Similiter etiam interpretationibus Hebrai- « vulvam
ejus, » et reliqua. Nam quod ait, « dedit-
corum nominum Aramatbaim reperitur, quod nos
que Phenennoeuxori suoe,et cunctis filiis et filiabus,
ita legëndum non dubitamus, unde et Armathia » hoe partes, partes sàcrificiorum, quas de
et partes:
nuncupatur, interpretatur excelsa duo vel eorum. immolatis dédit,
Bene excelsa duo. Juxta historiam, ut quoe intelli- dinem intelliguntur secundum consuetu-
videlicet et id legis. Quanquam opinio Judoeorum, vesies
ganlur tribus, regalis, sacerdolalis, velit, « Annoeautem dédit partem unam, »
est Juda et Levi, ex quibus exstitit pater ejus et intelligi
Q inquit, « tristis. > Tristis videlicet erat, quia Domi-
mater. Spphim, Speculator dicilur: speculâlores nus concluserat vulvam
hic forlassis prophète intelliguntur, quorum filius . ejus. In hoc vero quod sub-
junxit : t Affligebatqrioque eam oemula ejus,> etc.,
Elcana fuerit. demonslralur quod sicul Saram sterilem Agar con-
« Et habuit duas uxores : nomen uni Anna, et.
despexit : ita et Annam sterilem Phenenna
« nomen seeundoePhenenna. Fueruntque Phenennoe cipiensfecunda oemulabatur. Malorum enim esl sola-
« filii, Annoe autem nen erant liberi. J Cenvenienter proie vitam bonorum
tiUm, carpere. Porro illa flebat, et
igitur Annoe slerilitas cemmempratur, cujus partus non capiebat cibum loeta corpOreum, sed secundum
celebrior futures erat instar priorum patrum, ut « Fuerunt illi lacrymoe panes die
prophetam,
'
majus gaudium post longum moerorem de percepta ac nocte, et potum suum ' cum fletu
fecunditate parentum insinuelur. Sicut enim Abra- lemperabat
(Psal. XLI). t
ham patriarçhoelégitima uxpr, quam primilus duxit,
Sara videlicet, primum sterilis fuit, Agar iEgyptia i Surrexit autem Anna postquam comederat in
s Silo et bîberat, et Heli sacerdote sedente super
générante filium : et sicut Jaccb serviente socero
« sellam ante postes tenipli Domini. i Heli iste
suc pro Rachel uxcre, ipsa Rachel sterilis fuit, so-
rore ejus Lia liberos gignenle (Gen. H; Gen. xvi; , summus sacerdos erat, et post Samson populum
D
Gen. xxix, xxx) : ita et Elcanoe melior uxor quoe: Israël regebat (ut in Hebroeorum libro invenitur)
annis quadraginta : secundum Septuaginta aulem
prophetam genuit, sterilis primum fuit, postea au-
lem per Domini graliam fecunda, ut lali ortu magnus interprètes annis viginti.
fulurus prophela etiam monslraretur. i Cum esset amaro animo, oravit Dominum liens
(Et ascendebat vir ille de civitate sua stalulis « largiter, et votum vovit, dicens : Domine exerci-
« diebus, ut adoraret et sacrificaret Domino exerci- i tuum, si respiciens videris afflictionem famuhr
« tuum in Silo, J etc. Silo civitas est in tribu Ephraim, c tuoe, et recordatus mei fueris, nec oblitus ancillaf
in quo loco arca testamenti mansit et tabernaculum « tuoe, dederisque. servoe tuoe sexum virilera, dabc
Domini, a temporibus Josue filii Ntin (Jos. xm, < eum Dominoomnibus diebus vite ejus, > et reliqua
xiv, xv). Postquam vicerat gentes quoe terram re- Recordabatur forsan verborum beati Job, quibuf
promissionis possédèrent, usque ad temporà Sa- dixit: i Qui deridetur.ab amico suo sicut egp, invo-
muelis. Narratur enim in libre Jesu Nave, quod cabit Dominum etexaudiet eum, quiâ ipse lahnreir
proedictus dux sorte ibi missa coram Domino,, ter- et dolorem suorum epusiderat (Job. xn). » De que
rain repromissionis singulis tribubus dislribuerit. scriptum est : c Tibi, Domine, derelictus est pauper
M, ANGELOMILUXOyiENSIS MONACH1 25a.
> Cui vola,/A sapienlia et scienlia, et diversa concupiscunt, in-
pupiiio tu eris adjutor (Psal. xix).
jusiorunï sunt placabilia et oculi e'us ad preces stables efficiuntur in omnibus viis suis. Ecce his-
eorum. toriam praelibavimuSj sed spiritualem iiuellectmn
i Factura est ergo cum illa multiplicaret preces necesse est ut breyiler. tandem langamus : Vir
< coram Domino*ut Heli observaret os ejus. Porro enim isle Elçana, qui inlerpretatur Dei possessio,
f Anna loquebatur in corde, suo, lanlumque labia figuram geslavit unici Filii Dei, qui vera et specialis
< illius niovehantur, et vox penitus non audiebalur. est DeiPalris possessio..De ipso namque per Salo-
i iEstimavit igitur eani Heli temulenlanij dixitque monem dicitur : « Dominus possedil me inilio via-
€ ei : Usquequoebria eris? Digère paulisper vihum rnm suarurn (Prov. vin), i Et Paler de ipso : « Hic
« quo raâdes. RespondensAnna, Nequaquam(inquit), est Filius meus dilectus, in qUomihi bene complacui
«domine mi; Nam. mulier infelix nimis ego.sunij (Maiili. m et XVH).t Et idem Filius in Evangelio :
« vinumque et orane quod inebriare polest non bibi, < Paler in me maliens* ipse fâcit opéra : qui bene
«_sedefludi aiiimam meaiii in eonspectu Domini. vir unus dicitur {Joan. xiv). i Unus autem appella-
< Ne reputes ancillam tuam quasi unam de filiabus tur Deus,' non de numéro, sed. quia nuiiquam a se-
< Belial, quià ex niultiludine doloris et moeroris mei metipso aller efficituri ideo nunquam muiatur. Unde
i locuta sum usque in prsescns. » Belial interpréta-.'B Psalmista : «Tu autem idem ipse es el anni lui non
tur absquejugo. Nota quod hi qui ebrielatem sectan-- déficient (Psal. en). » Arniathaim Sophint, quse in-
tur, fîlii Belial vocitentur : hoc loco impletur illud lerpretatur excetsa vel spécula, coeleslem significat
quod seriplum est, < Homo videt in iacie, Deus au- Jérusalem. De qua ad nos veniens, eamdem specula-
tem intiieiur cor (/ Reg. xvi), >quia Heli tantum os tionem et docuit, imo et ad eamdem possidendam
depreeanlis Annaeinluebatur, et vocera ejus penitus sua morte reparavit. In qua ipse sedens ad dexteram
non audiebat, sed niotum îabiorum cernebat, sesli- Patris, interpellai pro nobis secundum quod Aposto-
mabat ebriam esse. lila autem, quia sursum elevabat lus ait : « Advocafum habemus apud Patrem, Jesum
cor et conûtebatur Domino in loto corde suo, re- Chrislum jusluni {I Joan. n)* » elc> Qui bene filius
spexit Dominus ad oralionem ejus, et non sprevit dicituri filii.Jeroham, filii Eliu, filii Supu Ephrataeus.
preces illius. Nobisque oplimus modus orandi ad Jeroham quippe iiiisericorsinlerpretatur : Eliu vero,-
exemplum datus est (sicut in sequenlibus plenius Deus meus : Suph, effundetis: quse homina ; sicut
dicturi sumus), ut non in rnulliloquio formemus nobis videtur, jure ad Deum Patrem Teferuntun
preces nostras ad Dominum, sed in compunciione Ipse est misericordia nostra, quia sua misèralione
cordis et effusione lacrymarum, nos exaudiri âb eo actum est, ut unigenitus Filius ad nos veniens, suo
crêdimus : quia « sacriflcium Deo est, spirilus G ' cruore nos redimeret, juxta quod. Aposloius ait :
coniribuiatus, cor conlritum et bumiliatum Deus " «Sic enim dilexit Deus mundum, ut Unigenilum
non spèrnil (Psal. L). > Qiiod tune digne fit, si, suum darel pro nobis (Joan. m), i Qui in passione,
oratione compléta, nos in eodem tenore justitiae pro nobis laborans, aiebat : «Deus meus, Deus meus,
permanebimus. Unde et sequitur. ut quid me dereliquisli ? (Psal. xxi.) » Unde Suphef-
t Et abiit millier in viain suam et comedit, vul- fundens dicitur, quia ad nos sinus suse pielatis eum
i lusque. illius non sunt amplius in diversa mutati. de coelestibus effuditj ut seinetipsum exinaniret,
« Et factum est post circulum dierum, concepit atque quodammodo effunderetj et genus humanum
« Anna et peperil filium, vocavitque nomen ejus liberarel. Unde per Salomonem in Canlicis cantico-
« Samuel, eo quod a Dominoposlulasset eum- > Post rum dicitur : « Unguenlum effusumest nomen luum
circulum ergo dierum, id est post anni reditum, pe- (Cant. i). Î Nomen ergo Dei unguenlum eflusum est,
peril Anna puerùrii, vocavitque nomen ejus Samuel. quando ab immensiiate divinitatis suas, ad naluram
Samuel qui inlerpretatur postulatio Dei, sive nomen nostram se exterius effddit, et ab eo qiiod erat in--
ejus Deus, quia auctor nalivitatis ejus Deus erat, visibilis, visibilem se reddidil. Si enim se non ef-
qui ab sterili èxoratus concéssii babere filium, qui, funderel, nequaquam nobis se innotesceret. De qua
"'
digiius haberetur in tèmplo Dei cunetîs diebus as- effusionePaulus ait.: « Qui cum in forma Dei esset,
sistere ad servitium ejus. Qui superius non solum non rapinam arbitratus est esse se oequalem Deo,
vir, sed vir unus appellatur, qiiia videlicéi non in sed semetipsum exinanivil (Philip, n), i et reliqua.
diversa vagabundus, vel mobilis atque instabilis, Quod Paulus ait exinamvït, hoc Salomon dixit, ef-
sed firmus atque inconcussus persistens vir unus fuâit. Qui jure Ephrataeus dicitur, Ephraioeus fru-
erat. Et non solum vir unus dicitur ille, qui firmus gifer interpreiatur. Quod bene eidem unigenilo Dei
persévérât, sed omnes compétentes unus dîcuntur, Filio convenit : ipse enim omnibus donis Spirilus
unam sapientiam omnes habentes, qui tinum Chri-' sancti el virtùlibus abundans habétur; Hinc Isaias
stum Jesum confiteniur^ in uno Spiritu Dei replen-: ait : « Requievit super eum spirilus Domini, spirilus
tur. Unusgùisqué insipienlium non est unus, sed sapientiseel intellectus, spirilus consilii et forlitu-
mulli. Unde Scriptura : « Slultus ut luna mulâtur dinis (ha. H), > et reliqua. Sequitur : « Habuitque
(EccL xxvii). > Luna cum videtur una esse per sub-- uxores duas, nonien uni Phenenna, et nomen se-
stantiatii, per mulalionem dierum semper ipsa alia cundseAnna. Fueruntque Phenennaefilii. Aniioe au-
est et diversa. Sic et peccalores, qui mutantur a '•tem non erant liberi, » et reliqua. Istoeduse uxores,
 253 ENARR. IN LIBROS RÉGUM. — IN LIB. I. 254
Anna videlicet, quoe inlerpretatur gralia, et Plienen- Alalur discalceatus sine insatiia conversionis: et Pbi-
nà, quse dicitureontiersio, gemihoeplebis, bot; est Ec- nees quoque, qui dicitur os mulum, scribas etPha-
clesioe-geiilium et Synagogoe,proelendérunl imagi- risoeossignilicanl Judoeorum. Qui bene filii Heli di-
nera. Phëhenna namque Synagogoe typum proeliba- euntur, qui typum tenebat sacerdotii Judoeorum
bat quoefeetinda primum in filiis exstitit, quos Deb propter sacrilîcia carnalia legis et sacerdotii ipso-
per proedic'ationem legis generarë videbatur. Sed runii Ipsi enim scriboeet Pharisoeidum suam, juxta
quia conversa est a fide palriarehârum et prophe- Apostolum (Rom. x), voluerunt statuere jusliliani,
tarum ad infidelilatem, ihfecunda permariet. Anna et juslitioe Dei conlemnentes, noluerunt esse sub-
vero slerilis, quse interp'relatur gratin, Ecclesiani jeeti, nec ipsum recipere quem lex et prophetoeproe-
significabat genlium, quoe gralia saricli Salvaloris dixerunlesse ventui'tim, dégénérantes a fide palriar-
cognôscitur esse redempla. Juxia. quod Apostolus cllarum el prophetarum, ad insaniam infidelilalis
ail : « Gratià enim Dei salvi facli eslis per fidem, et conversi, os mulum meruerunt babere, a vero sa-
non ex vobis, donuni.Dei est (Ephes. H). » Et ite- cérdotio Chrisii el cohfessione veri sacerdotis, de
rtim : « Vocàbo non pleberh meam, plebem meâm, quo seriplum est: « Juravil Dominus et non poeni-
el non misericordiam consèculam misericordiam lebit eum, tu es sacerdos in oeiernum secundum
conseeutam (Rom. ix), > etc. Qùoe slerilis dicitur, B ordinem Melchisedeh(Psal. cix). i El quia Eeclesiam
juxta quod seriplum est: « Loetare, slerilis, quoe iion sibii proprie quoe Chrisio debebatur, qui erat verus
paris ; erumpe et clama, quoe non parturis, quia sponsus, lahquam propriam vindicare vpluerunl, et
multi filii desertoe, magis quam ejus qua; habel vi- noluerunt suscilare' semen fidei in nomine dêfuncli
rum (Isa. iïv). » De qua etiam Psalmista ait : « Qui frâtris, id est Christi, juxta quod in lege scriptum
babitare facit stcrilem in domo, matrérn fiiiorum eratj non meruerunt esse in sorte eorum. De quibus
loetahiem (Psal. cxn). » Quoe olim slerilis a fecun- ait Apostolus : « Et calceali pedes in proeparatione
ditale prolis spiritualis, nunc Deo spiriluales filios Evangelii pacis (Ephes.vi). »Et de quibus per prophe-
per fonteni baplismalis, et gratiam Spirilus sa»cli laih dicilur : « Quam speciosipedes eorum qui aniïun-
giguere non desistit. De qua in Caniicis canticorum lianl bona (Rom. x). » Et ideo iiudi el discalceali a
'
Apostoli dicunl : « Soror nostra parvUla est, et' vera fide et dignilale sâcerdolii remajiserunl. Quod
ubera non habet (Cani. vm). » Quid faciemus so- periimescebat agere Joannes quando dicebat eis,
roi'î nostfoe, in die quando alloquenda est : Parvula, « NonsumegoChristus:venil enim fortiorme postme,
inquiunt, est quia myslerium proedicatioiiis nondum cùjus non sum dignus ut solvam corrigiam calcea-
sufficit subire, ut filios geùerahs ab intimis myste- mfeniiejus (Joan. i). > Ac si dicerel : Ego redempto-
riis, vel ut ex uberibus nulrire possit. Quid ergo C.ris vesligia denudare non valeo, quia nomen sponsi
libi videtur, o Synagoga, de sorore nostra facien- mihi immeritus-non usurpo. Quod quia scriboeet'
dnm, quando alloquenda est, id est pèr verbi myste- Pharisoei indebite usurpare conati sunt videlicet no-
rium ducenda ad fidem, ut quoemodo slerilis vide- men sponsi si-biel non Ghrislo tribuere, et insuper
lur possit fecUhdâspirilualiter filios generarë? Syn- e contrario contempserunt, iriio in faciem consptiere
agoga lacente, ipse sponsus sive Apostoli quid fieri non dubitaveniiit : jure nomen illorum dicitur do-
debeatj respondenl : Si munis est, oedifleemussuper nius discalceali, sicut in lege seriplum est (Deiil. xxv).
eum propugnacula argenlea, id est scienliam divi- Ac per hoc nudi remanserunt ab omni dignilale, et
narum Scripturarum, ut possit iion solum protegere discalceali ab exemplis palriarcharum et prophela-
infirmos, sed eliam docere indoclos, ne semper ste- rum: Unde Silo quidem eis congruit, ubi sacèrdoles
rilis permaneal. Ista enim quanquani tune uxor fuisse leguntur. Silo namque dimissio ejus, vel pe-
essel in proedeslinalione divinoe gratioe, jiixta quod liïib iillfirprelalur : quia enim ipsi expetierunt Pila-
sponsus loquilur de ea : « Equitalui meo in curri- t.ii'm;ul dimilteret Barabbam, et Jesum traderet eis
bus Pharaonis assimilavi te, aînica inea (Cant. t), i id (Matth. xxvii)-. Unde ad insaniam crudelitatis con-1
est, lu adhuc in curribus Pharaonis subintus se.r- versi, clamabant dicenles : « Si dimitiis eum, non es
viebas, subinlus currebas in gentililate, sed ego al- " ainicus Goesaris(Joan. xix). • Et item : t Crucifige,
iénai quid de le per proedeslinalionemfecit : « Equi- crûcilige eum (Luc. xxiu). i Merîto dimi'ssi fuerunt,
talui meo le assimilavi, » id est electis meis te simi--• el derelicti à Deo, exuli ab dnihi boiiitale, tradili
lem attendi. Tamen quia nondum sponsus eam pro- sunt genlibus, et amiserunt sacerdotium et regnum,
prio sanguine redemerat, nec desponsaverat, ste- et torpore infidelilalis nudi, frigescunl inter génies.
rilis habebatur, quia ei per fidem conjuncta non Sequilur:« Dédit ergo Elcana Phenennoe el filiis
erat, sed Synagoga ei quodammodo filios per legem, ejus et filiabus partes. Annoe aulem dédit partem
ut diximus, parère videbatur. Hoec enim breviler unam trislis, quia Annam diligebal. > Jam enim sir^
tangendo, ut diximus, sed in consequerilibus post , perius inculcavimus quod Phenenna typum-tenuit
aliquâ quoe inlerpolata videnlur, in historia prolasa Synagogoe, quoe a Deo quidem parles cum filiis et
plèiiius desenbere conabimur. Erant alibi duo filiabus (quanlum juxta anagogen perlinel) percepit,
filii Heli, Hophni el Pbinees, sacèrdoles Domini. videlicet temporalia bona lerroe promissionis. Juxla
Quia historia luceclarius palet, ad spirilalem intel- quod per Psalmisiam dicitur : « Dédit eis regiones.
leeUimtransducimur. Hophni namque,qui interpre- genlium et labores populorum possederunl, ut custo-
 '
£55 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 250
dianl juslificationes ejus, et legem ejus requirant A Noli me despicere, o Synagoga, quia si nigra sma
(Psal. civ) : > et quia primum crédita sunt illis elo- per meritum, formosa sum per divinoe proedestina-
quia Dei, et legislatio, et testamentum, etrepromis- tionis gratiam. Sed ideo Synagoga contemnit Eccle-
sio, et reliqua. Quanquam ingrata fuisset, Annoe siam, quia altendebat qualis erat, sed ignorabat, ut
autem dédit 'parlera unam tristis. Pars enim isla diximus, qualis futura erat. Verum poslea conside-
quam condilor rerum Annoe,hoc est Ecclesioegen- ' rans Ecclesiam per nalurale ingenium ornatam, di-
tium coniulit, nalurale ingenium possumus accipere, vina scilicet illustratam gralia venire ad Christum,
per quod Deum agnoscere poterat. De quo proedica- ait : « Quoeest ista, quoeascendit per desertum sic-
tor egregius ad Romanos describens ail : « Invisibi- ut virgula fumi, ex aromatibus myrrhoe et thuris,
lia enim ipsius a creatura mundi, per ea quoefacta et universi pulveris pigmentarii? > (Cant. cxu) Nam
sunt intellecla conspiciuntur (Rom.i). » Sempilerna . adiuiralur quomodo gentium populus, nullo circum-
quoque ejus virtus ac divinilas : unde de sapienti- cisionis mysterio émundalus, nullis prophetarum ad-
bus hujus mundi proemisit, dicens : « Quia quod monitionibus instructus , subito ab infimis volupla-
nolum est Dei, manifeslum est illis (lbid.). •- Deus tibus per desertum gentilitatis et idololalrioe, ad alla
enim illis manifestavil, sed bene ait, tristis, quia Do- virtulum culmina, el ad amplexus sponsi aseendis-
minus concluserat vulvam ejus. Denique quia spiri- B set. Et bene ait : « Sicut virgula fumi ex aromatibus
tualiler Deo generarë filios non poterat anxie fere- myrrhoe et thuris, et universi pulveris pigmentarii, »
bai, scilicet quia nondumadvenerat tempus miserendi id est igné amoris accensa, vel omni nisu virtulum '
ejus, ul a sua sterilitate aperirelur, et spirituali gra- ad coeleslia lendit. Per myrrham, mortificatio car-
lia fecundarelur. Cujusfecunditaiem longe conside- nalium voluplatum. Per ihus, puritas orationum : el
rans Isaias, clamabat : « Loetare, slerilis, q'uoenon in diversis pulveribus pigmentarii omnium virtulum
paris (Isa- LIV),» et reliqua. Post banc sterililatem, odor accipitur. Unde alibi stupens Synagoga dicit,
tristis erat Ecclesia, quia non solum non pariebat « Nescivi, anima mea conlurbavit me, propter qua-
filios, veriiin eliam a gralia Dominicoeincarnalionis, drigas Aminadab (Cant. vi). > Ac si dixisset, Ne-
et ab amissione legis sterilem se videbat. Sed ut hoc scivi, o Ecclesia genlium , dona gralioespiritualis in
perpehdere poluisset, per nalurale ingenium inlel- le esse, sed anima mea conturbavit me propter in-
lexit. Quia ipsam Dominus diligebat, scilicet non duclionem Novi Testamenti, et evangelicoequadrigoe.
qualis tuncerat,sed quaiis in proedestinationefutura Aminadab quippe inlerpretatur populus meus spon-
erat. Sed quia hanc proedeslinalionem et fuluram taneus, id est Chrislus qui sponle gratiam suam
gratiam Synagoga ignorabat, genlilitatcni despicie- coniulit Ecclesioe,qui per totum jam vehitur orbem.
bal, et insuper eliam odio insequebatur. Nam sequi- Sed quia eamdem gratiam nondum adhue percepe-
lur : « Aflligebaiquoque eam oemulaejus, et vehe- ralEcelesia, sed sterilis permanebat et liisiabatur,
men1er angebal, inlantum, ut exprobraret quod recte subinfertur : « Porro illa flebat, et non capie-
conclusisset Dominusvulvam ejus. » Nulli igîlur le- bal cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus : Anna, eur
genti dubium est, quod Synagoga JudoeorumEccle- fies? et quare non comedis? et quamobrem affiigitur
siam genlium persécuta esl, et propter idololalrioe cor luum : Nunquid non ego melior sum tibi quam
cullum conlemnebat et exprobrabal. Denique eliam decem filii? > Ait enim : *«Porro illa flebat et non
ipsa primiliva Ecclesiaignorans myslerium salvatio- capiebat cibum. » Hoc est quod bealus Job ex eadem
nis ipsius, Pelrum redarguere volebat, quare ingres- Ecclesia genlium, quoe adventum sui Redemploris
sus esset ad Cornelium et manducarel curn gentili- desidërabat loquitur, dicens : t Nunquid rugiet ona-
bus.: Sed Petrus cum divinam gratiam eis relulisset, ger cumhabucritheibam?> (Job. vi.) Quid per ona-
glorificaverunt Deum (Act. «). De qua eliam despe- grum, id esl agreslem asinum, nisi genlilis populus
ctione idololalrioe,Ecclesia ex genljbus Synagogoe designatur? quem sicut natura extra stabula disci-
respondil, dicens : «Noli me considerare quod fusca plinéeedidit, ita vagus in voluptatum suarum campo
sim, quia decoloravit me sol (Gant. i). > Ac si aperle JJ permansit.Vitanamquebeali Job attestante, cognosci-
dixisset : Inde,fusca sum, unde peccalrix, quia me mus èxspectasseRedemptoris adveniummultosetiam
sol decoloravit, id est creator meus in errore posi- ex gentilibus. Herba ergo onagri est hoecipsa media-
iam me deseruit, et Tadios suoe districtionis sub- toris incarnatio, per quam ipsa gentilitas jam satia-
iraxit. Ego in errorem lapsa sum, unde et subjungit : tur. Quia enim per prophelam dicitur : « Omnis caro
« Fiiii matris meoepugnaverunt contra me (lbid.). > fenum , universilatis'conditorex nostra substantia
Filii malris, iinmundi inlelligunlur spirilus, quia ab carnem sumens fenum fieri voluit, ne nostra in per-.
una gralia benignitalis et potentioeDei, nos et angeli peluum fenumcaro remaneret (Isa. \i). t Tune ergo
condili sumus. Et ex eo quod rationales sumus,quasi herbam onage. invenit, cum genlilis populus gra-
quamdam socielatem fralernitalis habemus : quia liam divinoeincarnalionis açcepit. Sed quia diu vota
tamen cadentes angeli, et antc adventum Salvatoris, electorum gentflium dilata sunt, longo lempore re-
et quotidie contra Ecclesiam genlium hélium gferunt, demplionem suam exspeclando gemnerunt, etnon
dicat : Filii malris meoepugnaverunt contra me. i meruerunt eamdem gratiam percipere, qua fecuiKj^i» •'
Ac si dicat, quia crealor meus in genlilitale me de- renlur elsaturareniur il'Ioeibo de quo Dominusa$$'.;
seruit, < filii malris meoepugnaverunt contra me. > « Qui raanducat carnem meam, el bibit sangu '.s
257 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 258
meum, in me manet, et ego in eo (Joan.vi). i Bene A . est > perfectio pacis intimoe, ad quam, cum perve-
dictum est ; « Porro Anna flebat, et non capiebat ci- nerimus, nihil remanebit amplius quod quoerainus.
bum. • Et quia Ecclesia perseveravit in prece pro ea- Et ideo debemus in eadem gralia compunctionis tan-
dem Redemptoris gralia, tandem ipse per mysterium quam Anna permanere, et non vultum in diversa
suoeincarnationis consolationemadhibuit. Unde et di- mutare, donec perveniamus ad prelem divinoecon-
citur : « Anna, cur fies? nunquid non ego melior tibi temptationis. Nos hactenus ista de Elcana, et duabus
quam decem filii? » Verum est, inquam, verum quod uxoribus ejus, ac parlions earum, et coetera quse in-
loquitur sermo divinoeeonsolationis: melior est Ec- seruimus, prout intelligere potuimus, etatraditore
clesioevir suus, Dominus scilicet Christus, quam didicimus, describere conati sumus. Quoesi cui tlis-
decem filii. Decem namque filii illi significantur, plicuerint, et melius invenirë potuerit : nos sequenda
quos per legem Synagoga Deo edere videbatur, sed judicavimus, quia magis decrevimus alterius sensum
raultolies plus eum diligit, imo gratiam Evangeîicoe sequi, quam perlinacioe deservire. Coelerum,his de-
proedicationis, quoeper ipsum data est, quam illos scriptis, ad ea quoe sequuntur, Domino favente,
quos carnaliter pariebat. Diligit ipse Ecclesiam, et slylum verlere conabimur : sed prius notandum quia
diligitur. Scriptum uamque est : t Dilectus meus nonnulli juxla elbicam disciplinam, idest môralem
mini-, et ego illi (Canl. H). > Adeo diligit Ecclesia B 3 quam aliter trepologiam nominant, Elcanam, qui in-
Çhristum, ut non solum omnia contemnat pro ipso, lerpretatur Domini possessio, sanctum quemlibet et
adversa scilicet et prospéra mundi, verumeliam mori perfeclum proedicaterem intelligi volunt, cujus men-
non formidet pro dileclione ejus. De cujus dilectione tem Dominus possidet. Per duas vero uxores, Phe-
(quanquam aliter intelligatur) in Canticis cantico- nennam videlicet et Annam , activam et contempla-
rum dicitur, « Forlis est ut mors dilectio (Cant. tivam vitam désignant, Phenenna namque fecunda
vni), > sed quia Ecclesia in eadem gralia atque di- in filiis, quoedicitur eonversio, activam ; Anna vero
lectione quam percepit, perseveravit, recte qui- sterilis, quoe inlerpretatur gratia ejus, contemplati-
ousdam inlerpositis de ipsa dicitur, vultusque ejus vam désignât vitam. Activa enim vita est, panem
iion sunt amplius in diversa imitati. Nequaquam esurienti tribuere, verbo sapientioe nescientem do-
enim Ecclesia a cognitione fidei, et dilectione sui cere, errantem corrigere, ad humilitatis viam super-
Redemptoris immulata est, neque evelli in diversa bientem proximum revocare, infirmantis curam ge-
declinando poluit, ab ipsa devotionis gratia quam rere, quoesingulis quibusque expédiant, dispensare.
percepit. Coeterum quantum ad hislorioe fidem per- Quoe non immerito signiûcalur per Phenennam fe-
dnet, bene ait : « Vultusque ejus non sunt amplius cundam, quoe inlerpretatur eonversio, quia activa
in diversa mutati. > Videlicetquia quod ad Deum po- k limitas hahet actiones quibus subvenire potesl proxi-
stulavit, ex fide credens, adipisci se non dubitavit : „ mis. Ad quas neoesse est, ut sollicite convertatur.
sive quia in vero affectu compunctionis permansit, Est enim fecunda in filiis et filiabus, quia forlia licet
iisque dum adepta esset quod poslulavit. Hic enim . infirma videantur, in comparatione contemplationis
jalur exemplum orandi, quia videlicet quisquis gignit opéra pariler infirma, quoesignificantur per
exaudiri desiderat, talis débet perseverare, qualis in filios et filias. Contemplativa vita est vero, charita-
jrafione inveniri se exoplat. El si semel compun- tem Dei quidem et proximi, tola mente retinere, sed
ctionis gratiam percipit per puritatem mentis, débet ab exleriori aclione quiescere, soli desiderio condi-
in eadem munditia mentis persistere, et a nullo de- tpris inhoerere, ut nihil jam agere libeat, sed calca-
«are per lasciviam, donec ad affectum volunlatis, lis curis omnilms ad videndam faciem sui conditoris
4iiodpetit, perveniat. Imo donec prolem divinoeeon- animusinardescat. Hoecenim significatur per Annam,
lemplalionis consequatur. Et si hoc voluerit non quoeinterpretatur gratia, sed sterilém. Bene itaqué
sufficitsemel compuiigi,sed seduloper compunctionis sterilis dicitur, quia contemplativa vita prout est
graliam emundari, juxta quod per Psalmistam dici- nuïlus penetrare valet. Sive quia nullus eam perfecte
tur : « Constituite diem solemnem in confrequenta- proedicare sufficit quod sentit, ut eam proedicando
tione, usque ad cornu altaris (Psal. cxvn). > Dies " plures filios gignere possit. Unde non immerilo per
solemnisest Domino, compunctip cordis nostri. Sed Annam, quoe interpretatur gralia, figuratur : quia
tune in confrequenlalioue dies constituitur, cum ad nemo ad ipsam pervenire sufficit, nisi per divinam
lacrymas pro amore Domini assidue mens movetur. gratiam. Sed bene duas uxores habuisse describilur,
Cui velut si diceremus, quandiu? subjungit, dicens quiaperfeelus quilibet proedicalornon est, nisi utram-
« usque ad cernu altaris. »Cernu altaris est exallatioi que vitamexercere nôveril. Débetex amplexibus Phe-
sacrificii interioris, hoc est contemplalio divinoe vi- nennoe, transire ad complexus Annoe: quia debel se
sionis. Inde est quod anima quoe jam per amoremi prius exercere in activa, ut dum multos filios gene-
compungi desiderat, in Canticis canticorum, ait : raverit, possit postmodum adiconlemplativam vitam
« Osculetur me osculo oris sui (Cant. i). > Toties; arctius accingi, et toto desiderioin ejus contempla-
enim anima osculalur Deum, quoties in ejus amores tione immorari, et perfecta opéra gignere. Quibus
compungitur. Ait enim, « Osculetur me osculo.orisi uxoribus et filiis et filiabuspartes tribuet : quia sum-
sui. s Ac si aperte dicat: « Tangat me gratia com- mus vir sive infirma, seu creaverit fortia opéra, senir
punctionis suoe, J vel certe, « osculum oris ejusi per sludet et in activa el in contemplativa vila desu-
 «59 ÀNGELOMILUXOVIENS1SMÔNACHI g^O
dans amplius Iaborando, virtutibus virtulës subne-. - A meipsum audielis (Dent, xvin ; Act. m, 7), et ïéli-
ctere ut perfectus invenialur quandoque in coniem- - quis denique ipse de semetipso dicit : « Non
est'pro-
platione. Et jdeo qui vult effici possessio Dei, hass phela sine honore, nisi in pàlria sua (Matth. xm). »
duas ducat uxores : activam scilicet primum, acc Cui itaque Sàmuelis valde eongruit ihterpretatio no-
deinceps transeat ad coniemplativam. Seu, ut aliterr minis; quia ipsum Deum et hominem confitetur om-
dicâmus; conjungat sibi eam, quoenobilior est, An- nis Ecclesia. De qua subneelilur :
nam^ hoc esl graliam. Hoecenim prima conjungiturr « Et adduxit eum secuin, pôstquam ablactaverat,
homini per fidem, ubi Apostelus ait : » Gratia enimi « in vitulis iribus , et tribus modiis farinoe-,et am-
Dei salvi facli estis per fidem (Ephes. n). t Secundo3 « phora vini, et adduxit eum in domum Dominiin
conjuiigatur Phenennoe,id est. conversioni, quia postt i Silo. » Bene ait : « Pôstquam ablactaverat, » quia
gratiam creduJitalis, seqfii débet emendatio morum. videlicet Anna, id est sancta Ecclesia ex nationibus.
Prima filios gênerai Phenenna, quia primi fructuss De quibus Dominusait : « Et alias oves habeo quoe
proferunlur per conversioriem.Nisi enim converla- non sunt ex hoc ovili,' et illas oportet mê âdducëre,
niur a malo, non poterimus ëffici patres de Anna, ett el vôcem meam audient(Jo«h. x). > Prius lacté enu-
generarë Samuelem, qui hic irilerprelari potest, ubi% trivil filium, quem corde concepit per fidem, id est
ipse Deus: Ubi énim spirilus gratioe est, ibi diciturf ^B'simplici intelleclu-in suisauditoribus. De quo Paulus
-Deus. Unde Paulus ak : r El cadens in faciem, ad-- apostolus ail: « Lac vobis potùm dëdi, non êscam
orabit Deum, dicens : Vere, Deusin vobis est (/ Cor. (/ Cor. m). > Scilicet quia myslerium incarnationis
xiv). i Et ideo nisi proecedant opéra conversionis,, et crucis et proecépîtet proedieavil.Unde idem egre-
iion possumus dona divini Spirilus generarë. Et hoc> giiis proedicator ilerum dicit : « Nihil me judicàvi
oranduni esl sed sciendum est quia Deus non voce; scire inler vos, nisi Ghristuin Dominum Jesum, et
(anium invenîtur, sed corde. Unde beatus Job loqui- llunc crueifixum: Judoeis quidem scandaium, gën-
tur, dicens: « Quismihilribuatauditorem, utdeside- tibus autem stulliliam (J Cor. n). i El recte «in vitu-
riummeum Oirinipotensaudiai? * (Job. xxxi.) Non ail,p lis tribus. > Très enim viluli, tria, ut nobis iradilum
preces, sed «desideriummeîiih.YVere quippè postii- est, tempora significant. Anle lëgem videlicet, sub
latio non in voce oris est, sed in cogïtalionibus cor- exemplis palriarcharum, et sub lege, sub dictis pro-
dis. Hinc est quod ad Moysen dicitur : « Quid cla- phelaruins eilicet, quibusproefiguràius est Dominus,"
inas ad me? (Eîcod.iv) > cum penitus nihil loquere- el eum éxspeclabat Ecclesia et ideo tristabatur, quia
tuV. Hincest quod Anna superius ore quidem tacuit, gratiam incarnalionis nondum habebat. lii terlio
cl tàmen lot sui desiderii voces emisit. Sicut seri- lempore gratioe, eo apparente, jam et fidem péree-
plum est : « Porro Anna loquebalur in corde suo, C < pii cî'edeudo, et proedicalionem qu'odamraodo proe-
lanlumqUelabia illius movebanlur. >HincDominusin sentavit, quia manifeste se credidit. Unde et sequi-
Ev.ingeliodîcit: «Intra in cubiculum luum et, clauso tur, « et in iribus modiis farinoe. » Per 1res modios
oslio, ora Patrem luum, et Paler tu'us, qui videt in farinoe,très virlutes in unitale fidei compactas acci-
abscondito, reddet libi (Matth.'yt). »Clauso quippe pere debemus, fidem videlicet, et spein, et charila-
osiio, petit iii cubiculo, qui tacenti ore in conspéciu tem, quas perfectas obtulit Ecclesia ; seu très modii
supernoepietatis fundil affeclummentis. Et vox audi- farinoe,1res accipiuntur filii Noe, quos plures cre-
tur in abscondito, cum per saiicta desideria silehler dens Ecclesia perduxit au fidem, atque Deo obtulit
exaudilur. Unde dicitur : « Desiderium pauperum confilendo. Nonnulli eliam in farina modiorum, cor-
exaudivil Dominus. » Et quia Anna ila Dominum pus Domini accipiunt : et in amphora vini, sangui-
posiulavil, exaudiri pro filïo promeruit. « Quoecon- nis mysterium ipsius, quoemysleria quolidie célé-
cepil el peperit filium , vocavilque nomen ejus Sa- brât Ecclesia offerendo, et sumit ore adimitandum.
muel, eo quod a Dominoposlulassel eum (Psal. ix).i 1Hoecsunt enim dona quoepro pu'ero offerl Ecclesia
Sic nimirum sancla Ecclesia orans per naluralem gemiûm, utoslendalsepuerum genuisse, id est, pei-
intellectum, gratiam ftd'eiet mysterium incarnatio- cepisse se veraciter perfectam fidem Chrisli, et eam
"-
nis, cordé concepit, el ore confessionis gignere pro- se operibus demonstrare velle. « Et adduxit eum in
meruil. Nam, juxta Aposlolum : « Corde crediiur ad Silo in domum Domini. » Quia cum eadem perfecta
juslitiam, ore autem confessio fil ad salutem (Rom. 'fidemyslerii incarnalionis Chrisli, el crucis iroplioei,
x). • Hinc est quodadCoruelium angélus ait : « Cor- juns.it se primilivoeEcclesioeex Synagoga Judoeorum,
neli, exauditse sunt ôrationes tuoe, et eleemosynoe quoedomusDei dicta fuerat. Dé qua dicluni esl : «Do-
tuoein conspectu Del (Aci. x), >etc. — «Quem filium mum tuam deectsancliludo (Psal. xcxn). » Dicamus
«vocavil (inqUit)Samuelem. > Samuel, quiinterpre- "et aliter secundum opiniones aliquorum. Nam quod
talur nomenejus Deus, Annoevidelicet primogenilus ail : « Adduxit eum secum pôstquam ablactaverat,
el prophétise gratia decoratus, quis alius intelligen- invitulis tribus, et tribus modiis farinoe,»in Hebroeo^
dus esl, nisi DoniinicUshomo, Dominus scilicet ac ut aiuiit/non tribus modiis, sëd modio farinoe hà-
Redemptor nosler? De ipso enim seriplum est : « Om- beri dicunt, el apud Lalinos scriptorum vitio puiant
nipolens ipse venièi el saîvabil nos {Isa. xxxv). » depravalum, el non contra legis proeceptum irés
Ipse eliam propheta diclus est, juxta quod Moyscs modios obtulisse : quia ibi proecipitur, ut xnensé
r-il : i Prouhclam suscilabit Dominus Deus, tanquam primo offerrenl similoeoleo conspersoe 1res <îecini»>j
261 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN LIB. I. 262
per singulos viuilos*,duas décimas per arietem, unam xh. gnoscimus, 'spem nos infirmi in te, de venia pecca-
decimam per agnum. Hoecvero décima, décima pars lorum, sumimus. Unde recte subinfertur, « Et exal-
erat ephi : unde dalur intelligi, quod non poluerit tatum est cornu meum in Deo' meo. » Quid igitur
très modios farinoe cUm tribus vitulis offerre, sed per cornu Ecclesioe nisi regnum ipsius accipere de-
novem décimas, quibus secundum Hebraicam men- bemus? Sicut enim cornu carnem êxcedit, ita re-
surâm unus efficilur ephi. Coeterumallegorice, quod gnum sanctoe Ecclesioeadversa liujus mundi et de-
noltiit illum ducere ad domum Domini antequam sideria carnis transcendit. Sed hoc regnum in Do-
ablaclaretur, signiflcal malrem Ecclesiam quemlibet mino exaltatum dicitur, quo ab ipso ubique sublima-
filiorum suorum non ante ad sacerdotium provehere, tur. Quod regnum primitiva Ecclesia intra fines Ju-
quam illum a lacté infantioeet parvitate sensus ëdu- doeoeangustatum habuit, sed jam dilatatum pergen-
catum, effecerit capacem spirilalis doclrinoe. « Om- tes atque sublimatum habetur. Unde per prophetam
nis enim, ut ait Apostolus, qui lâctis est particeps, ei'dicitur: «Dilata locumtenlorii tui, longos fac funi-
expers est justitioe sermonum (Hebr. v). J Offert eum culos tnos,ef clavosluos consolida, et pelles taberna-
in tribus vitulis, et modio farinoe, et amphora vini, culorumjluorumextênde(/sa. LIV).»Addexteramènïm
hoc est in sacrificio pioe confessionis, in exercilio et ad sinislram penetrabis, et locum tuuni génies
bonoe operalionis, et gralia s'acroeeruditionis, et fide .B hoereditabunt. Quod per Apostolum dilalatum atque
sanctoeTrinitalis pleniter instruclum. Qui potest di- extensum est. Sed regnum SynagogoeEcclesia gen-
cere cum propbeta : « Reddemus Domino vitulos lium percepit, quaê de suis proedicaloribus gratula-
iabiorumnostrorum (Osée, xiv), » et jugiterin domo bunda in sequenlibus loquitur, dicens : « Dilatatum
Dei permanens, offerat digne sacramentum corporis esl os meum super inimicos ejus. '» Itaque Ecclesioe
el sanguinis Domini. SeqUitur proedicatores sancti intelliguntur, quorum proedica-
« Oravit Anna, et ait : » tio vel fides dilatata est super inimicos ejus, qnia vi-
delicet excessit scientiam scribarum ethoerelicorum,
CAPUT H. et maxime perseculorum, juxta quod per prophe-
-. «Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est ' tam (Isa. LIV)ei repromissumfuerat : «Et linguà re-
« cornu meum in Deomeo. » Hinc enimjam manife- sistentiu'm tibi in judicio superabis. » Noii enim in
slissimeÂnna in cantico suo mulàlionem, sicut sn- angustiis pressurarum, juxla Apostolum (// Tim. n),
periùs proediximus, Veleris Téstameriti, vel sacer- sermo Dei est alligatus, videlicet, quia loetata est
dotii,' in Novum Teslamentum vel sacerdotium, qui Ecclesia in salulare Dei. Saluiare Dei, Filium Dei
est ChristuSj prophelare videtur : qùanquam non- dicit, de quo Simeon, suscipiens in ulnas, ovans ,
nulli non pfophetasse dicant, sed tantummodo pro- G àiehat : « Nunc dimitlis, Domine, servum tuum in
pter filium impetratum, Deum exsultanli proedica- pace, secundumverbum tuum : Quia viderunt oculi
tione laudasse. Quid ergo sibi vult quod ait, « arcus mei salutare tuum : Quod parasti, ante faciem om-
« forlium superalus esl, et infirmi accincti sunt for- nium populorum (Luc. n). » Et de quopatriarcha Ja-
« tiludine, et repleli prius propanibus selocavérunt, cob loquebalur, dicens : « Salutare luum exspeclabo,
« et famelicî saturati sunt. Donee sterilis peperit Domine (Gen. XLIX).» Cujus magniûcenliam âc po-
« seple'm.etquoemultoshabebat filios, infirmala est. > tentiam considerans, ait :
Numquid ipsa peperil septem quamvis slerilis fuerit, « Non est sanctus, ul est Dominus, neque enim
unicum habebat quando isla dicebat,. sed nec postea « est alius extra le, et non est fortis sicut Deusno-
septem peperit, sive sex, quibus seplimus essel Sa- « sler, i et reliqua. Bene dictuni est : «Non esl san-
muel, sed très mares et duas feminas. Deinde in ctus, ut est Dominus , > quia nullus ejus Saiietitall
Hlo populo cum adhuc nemo regnaret, quod exiremo secompararë valet. Distinclione utitur, ul dixil Do-
posuit, dat virlutem regibus, et exaltabit cornu minus, sed nullus est sicut Dominus, sanctus el
Christi sui. Unde dicebat, si non prophetabal? Con- sanctificans, juslus et justificans. Nam hoc conside-
ticescant ergo Judoei, laceant multi, qui hoc juxta rabal Psalmista quando dicebat : « Quis in nubibus
hisloriam pro acceplofilio diclum putant. Dicat Anna oequabilur Domino, aut quis similis Deo inter filios
prophetàndo, prospiciens in se fecunditatem Eccle- Dei (Psal. LXXXVIII) ? » Unde et'merilo subinfertur :
sia dicat. Dicat etiam Ecclesia Chrisli, civitas régis - « Nëque enim est alius extra te el non est fortis
magni gralia plena, proie fecunda, dicat : « Exsul- sicut Deus noster. » Quia nemo fil sanctus", nisi ab
tavit cor meum in Domino, i Cor enim sanctoeEccle- ipso sanctificalus fuerit. Et non solum sanclus, sed
sioenon in rébus transitoriis exsultat : quia potest nec consistere valet, nec aliquam forlitudinem ha-
quis gaudere in carnalibus, non glorialur ex jucun- bere, nisi ab ipso perceperit. Hinc Pàiilus apostolus
dilale lerrenarum rerunij sed in Domino; juxta quod ait: « Quoniam in ipso vivimus, movemur, et su-
Paulus commonel dicens : «Quiglorialur, in Domino mus (Act. XVII).> Hinc suis discipulis ipsa Verilas
glorietur (JCor. i). >Hinc enim in Canticis cânlico- ail : « Sine me nihil poteslis facere (Joan. xv). » Et
rum, ex voce electorum dicitur : « Éxsultabimus et si sunt qui dîcurilur dii multi et domini multi, nul-
loelabimurinte (Cant. i).> Acsi aperte dicatur : Non in lus tamen eorum est, naturaliler id quod Deus est.
nobis sed in te éxsultabimus et loetâbimur,quia dum Quid est enim umbra ad comparationem corporis,
fortiores ad conlemplanda sublimia pervenisse co- et fumus ad comparationem ignis ? Hoc perpendeiis
 265 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 284
Abraham, quando cum Domino loquebatur, dicit : A in lege gloriali sunt, et ea quodammodo defendere
i Loquar ad Dominum meum, 'cum sim pulvis et superbe voluerunt, infirmati sunt, et malum quod
cinis? (Gen. xvm.) > In comparatione tanloe majesta- de pharetra sui livoris inlendere voluerunt, in ipsos
lis, cum dives esset, nihil aliud riisi cinerem et.pul- conversum esl, juxta quod alibi scriptum est : « Con-
verem se esse cognovit. Quod scriboeet Pharisoei, versï sunt in arcum pravum(Ps. LXVII).» Arcus enim
Goeteriquereproborum humana sapientes, conside- a quo intenditur, ad ipsum convertitur : quia-pravitas
rare contemnunt. Unde deeis.subjungitur : malignoeintentionis, quam de pharetra sui livoris
« Nolite multiplicare loqui sublimia, glorianles. exerere Judaica perfidia voluit, in eam conversa esl,
« Recédant vetera de ore yestro, » etc. Redarguit quia sua malitia infidelilalis damnata exstitit, et
sancta Ecclesia Judoeos et sapientes hujus soeculi, gratiam fortiludinis qua gloriabatur posse sine adju-
extollentes se contra scientiam Dei, ne superbe sa- torio divino humana sufficientia legem implere,
pîant, nec prave de Deo sentiant,_ sed humilia et amisit, et eamdem gratiam valetudiuis credentes,
sapiant et loquantur. Scriptum namque est : « Do- ex gentibus qui prius infirmi videbantur esse, Do-
minus in coelo, et lu super terram (// Mach. xv). » mino largiente, perceperunt, sicut subnectitur : « Et
Ideo pauci sint sermones tui. Recédant, inquam, infirmi accincli sunt robore. > Videlicet populi gen-
vetera legis de ore ipsorum, et coetera quoead ve- B lium, qui de suis virtutibus nihil proesumenles, in
terem hominem perlinent, id est ad carnalem con- Domini suntjustiliaroborati.Éx quorum voce Psal-
versationem. Sed scientiam quoeex Deo est, inqui- mista loquitur dicens : « Miserere mei, Domine,
rere satagant, non sint humana et carnàli scienlia quoniam infirraus sum(Pso/. vi).i Ëtiterum : « Mi-
legis gloriantes, et non exeat" vaniloquium de ore serere mei, Deus, miserere mei, quoniam in te con-
ipsorum, et sciant quia nemo potest habere, nisi fidit anima mea (Psal. LVI). > Infîrmus erat populus
ab ipso perceperit, scientiam veritatis : « quia ipse gentilis , quando alienus a testamenlo Dei fuerat.
« est scientiarum Dominus, el ipsi, necesse est, ut Hinc Salomon de eadem genlium infirmitate ait :
« proeparentur bonse cogilationes. » Quia scriptum « Lepusculus plebs invalida , quoecollocat in petra
est : « Spirilus enim sanctus disciplinoe effugiet eubile suum (Prov. xxx). » Plebs.est invalida nalio
fictum, et auferet se a cogitationibus , quoe sunt genlium fidelis, quoe in suis viribus nil fidens , sed
sine intelleclu. Quoniam in malevolam animam non in auxilio sui Hedemploris sperare didicit. El hoc
introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdilo est illi in petra collocare eubile. « Petra autem, in-
peccalis (Sap. i). » El spirilus scrutatur eliam pro- quit Aposlolus , erat Christus (I Cor. x). > Cujus
funda Dei (I Cor. n). Verum quia Judoeiglorianles ., proesidio ut aversos vilet incursus, Domino dicere
in lege, alliora se quoerentes, et nescientes quia 1u novit cum Psalmisla : « Esto mihi in lapidera for-
Deus est scientiarum, et arbiter conscientiarum, et lissimum, et in domum munilam, ul salves me
carnaliter sapientes, ita agere despexerunt, a fastu (Psal. LXX).y Unde bene de abjectione Judoeorumet
suoe superbioe corruenles, humiliati sunt. Nam se- salute genlium subinfertur :
quitur : « Repleli prius pro panibus se locaverunt, et fa-
« Arcus fortium superalus est, et infirmi accincli « melici salurati sunt.» In Groeco ita habetur :
« sunt robore. > Arcus enim nomine, io sacro elo- « Pleni panibus.minorati sunt, et esurienles iransie-
quio, aliquando dies judicii, juxla quod per Psal- runt terram. i Repleti prius, seu pleni panibus Ju-
mistam dicitur: « Ostendisti populo luo dura, pola- doei intelligunlur, qui minorati sunt : quia videlicet
sti nos vino compunctionis. Dedisti meluentibus te crédita sunt illis eloquia Dei, quoeper panes desi-
significationem,ut fugiant a facie arcus (Psal. ux).i gnantur, quibus satiari videbantur prius. Sed quia
Aliquando vero sacra eloquia designantur, sicut per spirilaliler intelligere, née eliam ipsum, qui de se-
eumdem Prophelam dicitur : « Arcum suum tetendit melipso ait : « Ego sum panis vivus, qui de coelo
et paravit illum, el in ipso paravit vasa -mortis descendi (Joan. vi), > recipere noluerunt qui multa
(Psal. vu), i etc. Aliquandoautem malorum insidjoe,irj bénéficia signorum alque miraculorum eis coniulit,
et inleniiones figurantur perversorum , sicut in el ingratus apparuit. Ideoque dum hi superbirent, et
Psaimo legimus :- « Intenderunt arcum suum, rem el lerrena sapèrent, de majoribus minores effecti,
amaram (Psal. xxxvi). i Unde et in hoc loco dici- pro eisdem panibus elocati, a propriis sedibus sunt
tur ,:.« Arcus fortium superalus est. > Deniquequia evulsi. Quia dum carnaliter legem voluerunt dér
Judoeiduritiam legis, velut cornua arcus corda Novi fendere, el se subtraxerunt ne crederent in Salva-
Testamenti, flectere noluerunt, sed carnaliter sapere, lorem, el in ipsis panibus, id est divinis eloquiis,
el proedicalionem Salvatoris conali sunt suis per- terrena lanlum sapere voluerunt, et locum, et gen-
versis intentionibus superare, et prave de ipso sen- tem, et ipsa eloquia Dei perdiderunt, juxta quod
tire, atque Ecclesiam ipsius contemnere, et parare Dominus eis comminatus est, dicens : « Auferelur
arcum suum rem.amaram, et proplereadejecti sunt a vobis regnum Dei, et dabitur genli facienli fru-
atque humiliati. Bene dictum est : « Arcus fortium clus ejus (Malih. xxi). i Hinc Apostoli aiunt : <Vo-
superalus est. i Id est intenlio Judoeorumperversa, bis quidem oporlebat primum loqui verbum Dei, sed
quia prave senserunt, exVeleri Testamenlo prolata, quia repulislis illùd, et indignos vos judicaslis oeler-
in Novo infirmala esl. Quia ex hoc quod carnaliter noevitoe, ex hoc ibimus ad génies (Aci. xm). >De
205 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN LIB. I. 266
quibus subjungitur, « et famelici saturati sunt. > A pari, id est ternarip et qualcrnario numéro tanquam
Fameliei enim gentiles intelligunlur, qui prius esu- ex diverso, unilas tola conficilur. Et ideo per ip-
riebant panem verbi Dei. Sed quia Judoeia propriis sum figurantur universi, quos in unilate fidei sancla
sedibus elocati sunt, et esuriem sustinuere, juxta Ecclesia per quatuor partes mundi Dominp genuit.
quod per prophetam olim diclum fuerat : « Miltam De ipsa ilerum per eumdem prophetam dicitur : « Lié-
in vobis famem, non famem panis, neque sitim tare, sterilis, quoenon paris : erumpe et clama, quoe
aquoe, sed audiendi verbum Dei (Amos vin), » ex non parturis, quoniam multi filiideserloe,magis quam
eodem cibo spiritaliier saturari coeperunt. Unde el in ejus quoehabet virum (Galat. iv). • Déserta diu fuit a
Groecoila habetur : « Et esurientes iransierunl ter- sancto Spiritu genlium mater Ecelesia. Nec babuit
rain : » quia génies, ad quas ipsa eloquia Dei trans- filios ante gratiam regeneraiionis, quoepostea génies
ierunt, multum esuriendo, non terrena, ut Judoei, el populos, Deoin se, ut'diximus, opérante, gêneravil :
sed coelestiasapuerunt. Hinc in libro beati Job seri- unde subjungitur, « magis quam ejus quoe habet vi-
plum est : « Cujus messem famelicus comedet, et rum. t Hocest Synagoga quoevelut jugo viri, ita legis
ipsum rapiet armatus, et.bibent silientes divitias onere premebatur. Aut cerle référendum est, quoe
ejus (Job. v). » Judaici enim populi messis, fuerant anlequam ejiceretur virum se habere credebat, sed.
sacroelegis eloquia, ex quibus sapienter saliari de- B pôstquam abjecta est et virum perdidit, Ecclesia fe-
b'uerat, non comedit : quia legem quidem verbotenns cunda fuit. Hinc per Salomonem dicitur : t Florebit
tenuit, sed per fatuilatis faslidium, ab ejus inlellectu amygdalum, iinpinguabiturlocusla, dissipabilur cap-
jejunavit. Hujus ergo messem famelicus comedil, paris (Eccl. xn). > Amygdalum quippe florem prius
quia'nimirum gentilis populus verba legis intelli-' cunctis arboribus ostendit ; et quid in flore amygda-
gendo edidit, a quibus Judaica plebs sine intelleclu li, nisi sancloeEcclesioeprimordia designanlur? quoe
laboravit. Hos famelicos fidei Dominus proevidit, in proedicatoribussuis, primitivos virlutum flores ape-
cum per Evangelium dixit : « Beaii qui esuriunl et ruit, et ad inferenda poma bonorum operum ventu-
siliunt justiliam, quoniam ipsi salurabunlur (Malth. ros sanctos, quasi arbusta sequentia proevenit, in
v). n Sed quia Judaicus populus messem perdidil, qua mox est locusta impinguata , gratia coelesliin-
recte subjungitur qualiter ipse periit, dum dicitur : fusa : sed slatim capparis dissipatur, quia dum gra-
< Et ipsum rapiet armatus. > AntiqUus hostis Judai- tia genlilitatem attingit, Judoea in sua sterilitate
cura populum armatus rapuit, quia in eum vitam fidei, remanens, bene Vivendierdinem amisit. De qua ad-
fraudulentoesuggestionis jaculis exslinxit, ut unde se huc subditur : « Et quoe milites habebat filios, infir-
inhoerere Deo crederet, inde ejus ordinalione re- mata est. J Scilicet Synagoga Judoeorum, et terrena
pugnaret. De quo et dicitur : « Et bibent sitientes G Jérusalem, quoe multos filios carnaliter per legem
divitias ejus. > Hujus enim sitienles divitias bibunt, edere videbatur, quoequia vivificanlem Spirilum re-
quia fluentis sacroe locutionis, quoeJudaicus popu- cipere noluit, in occidente iittera infirmata est de
lus in superbioe oslentalione possederat, conversoe qua Paulus apostolus ait : « Liltera occidit, spirilus
gcntilium menles irrigantur. De quibus benedicitur : autem vivfiicat (7/ Cor. m). > Et quia superficiem
« Donec slerilis peperit plurimos, et quoe multos liiteroe sequi voluit, spiritalem intelligenliam in in-
habebat filios infirmata est. » In Hebroeoet Seplua- credulis amisit, et infirma permansit : quod in Evan-
ginta non plurimi, sed septem leguntur : unde Ju- gélio proefiguratum est, ubi Petrus auriculam servi
doei deliramenta fingunt, videlicet quod nato Sa- principis sacerdolum amputavit (Luc. xxn). Quia
muele inquiunt mortuus sit filius primogenitus Phe- videlicet populus Judoeorum principis sacerdolum
nennoe, et singulis Annoe filiis nascenlibus, singuli indebito mancipatus obsequio, adeo ut suasu illorum
filii Phenennoemortui sint. Sed quia slare non po- Barrabam dimitti, Jesum vero peterent crucifigi
test, proelermillimus, el ad intellectum altiorem (Malth. XXVII).In Domini passione dexteram auri-
propérabimus. Nam et in Groeco, ut aiunt, ita Iegi- culam, id esl spiritalem legisintelligentiam perdidit,
tur : « Sterilis peperit seplem, et multa in filiis in- ut tolam litleroe intelligenliam audiai in sinistra.
firmata est. i Sterilis enim quoe plurimos , sive D Hinc in Canticis caniicorum sponsus Ecclesioe,quam
seplem peperit. Ecclesia ex gentibus intelligilur, mysterip Crucis redemit, ex infidelitate Synagogoe
quoe multos filios per fontem baplismatis, et donum loquitur, dicens : « Sub arbore malo suseitavi le
Spiritus saucli, qui septil'ormis dicitur propter (Cant. vm), > et reliqua ; ac si dixisset : Sub ar-
septenariam operâlionem sui, id est sapientioeet bore crucis a perpétua morte liberavi te. Sed « ibi
intelleçtus, consilii, et fortitudinis, scienlioe,et pie- cormpta est mater tua, ibi violata esl genitrix tua, >
tatis, et timoris Dei gignere non cessât. Quoeprius id esl major pars plebis , me negando el Barrabam
slerilis erat in genlibus, sed nunc fecunda gratula- eligendo, a me reprobata est atque infirmata. De
tur in Domino, juxta quod olim Isaias proedixerat : qua recle subinfertur :
« Loetabiturdéserta et invia, et exsultabit solitudo, « Dominus mortificat et vivificat, deducit ad in-
el florebit quasi lilium (Isa. xxxv). » Ista enim prius «feros et reducit. i Mortificat multaro in filiis Sy-
déserta ac solitudo peperit septem. Septenario nagogam scilicet, vivificat sterilem,' Ecclesiam gen-
quippe numéro unitas ac universitas perfeclionis lium. Quamvis possit commodius intelligi eosdeiii
solet denionstrari, eo quod primo impari, et primo vivificare, quos morlificaverit, idem repetit dicendo:•
PATftOL. CXV. 9
 25Ï ANGEL0M1LUXOVIilNSlS MONACHI 26g
« Deducil ad inferos et reducit. > Hoc est quod A Dominus solium glorioeretinet non solum videlicet
Apostolus ait : « Morlui enim eslis, et vita veslrâ in oequalitate Patris, sedendo ad dexteram maje-
abscondita est cum Chrislô in Deo (Col. v). » Et statis : juxta quod Apostolus dicit : « Sedet ad dex-
iterum : i Si consurrexistis cum Chrislo, quoesur- leram majeslatis in excelsis (Bebr. i); » Taiilo me-
sum surit quserile (lbid.), » et reliqua. Sed nunquid lior angelis effectus, quànlo differeiitiUs'proeillis nb-
eosdem deduxit ad inferos ei reduxit? Sed hoc in hien hoereditavit, verumetiam solium glorioetenebit
capité Ecclesioe, id est Chrislo, cujus meiiibra sunt secundum quod ipsé ait : « Pater non judicat qUem-
fidèles, absque ulla controversia potest accipi, cum quam, sed omne judicium deditFilio (Jôan.y). »«Ipse
quo vitam nostram Apostolus dixit absconditam. Ipse enim in gloria Palris sui venlurus est ad judiciumi
descendit ad inferos, 'et non esl anima ejus in in- cum angelis et archangélis, cum thronis et domina-
ferno derelicta, sed cito resurrexil a mortuis et re- lionibus, et sedebit in sede glorioemajestatis suoe,
duxit eo Paler ad semetipsum (Psal. xv). De quo judicans orbem in oequitate(Marc.vïn). »«Sedebunt
inferendo dicitur eliam et principes super duodecim sedes, judicanies
« Dominus pauperem facii el dicat, humiliât et • duodecim iribus Israël (Malth. xixj. i Hinc Isaïas di-
« sublimât. » Manifesta est historia cum hoc nobis cil : « DoniinUs ad judicium véniel cum senioribus
cerlissimum est, videlicet quia humiliât superbos, B popuïi SUi(Isa. ïji). s Hinc Salomon ait : « Nobiiis
et exaltai humiles (Luc. i). Sed alliori irilefligentia in portis vir ejus, quando sederit ciim senafori-
de Domino potest accipi, qui propter nos pauper bus (Prov. xxxi). » Nobiiis ergo eril Dominus, vir
factus est volunlate Palris : quia sic Deus dilexit sanctoeEcclesioe, in portis "suoe civitatis, qui vide-
inunduin, ut ipsum Unigenitum daret pro nobis batur ignobilis, anle tribunal proesidis. Quia etiam
(Joan. m). Sicut Paulus ait : « Qui proprio Filio siio nunc a multis contemnendus pulâlur, qùia ubi soe-
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum culi finis advenerit, ubi pâtlioe coeléslis irigrëssum
(Rom. vin). » Imo eliam el sua volunlate, ul nos sua âperueril eleclis, jam cunctis pafébit subliinis. Et
paupertate, et hic diviles faceret in fide, el illic hoe- solium glorioetenebit sine fine, quia regni ejus non
redes regni, quod repromisit Deus diligentibus se. érit finis (Luc. i). Nam sequitur : « Quia ipse doirii-
Ipseenim dilatus estmagnificenliamà]esialis,< quiain nabilui' a mari usque âd mare (Psal. Lxxi), » etc.
ipso habilavitomnis pleniludo divinilatiscorporaliter « Dominienim sunt cardines terroe, et posuit super
(Col. n). » De ipso eliam Isaiasait : « Requievit su- éos orbem. » Cardines terroe quatuor cliniala mundi
per eum Spirilus Domini , Spirilus sapientioeet in- intelligunlur, videlicet orîerts, occïdéns, séptenlrio,
lelieclus, Spirilus consilii et fortiludinis, Spirilus atque meridies, super quoeppsûït orbem, quia vide-
scienlioe et pielalis, replevit eum Spirilus limoris C lieel ubique dîlaiavit Ecclesiam sùam. Hinc Psal-
Domini (Isa. H). » Ipse etiam humilialus est propter niista ait : i Ab orlû SOlis Usquë ad occasum, lau-
nos atque sublimalus, sicut Apostolus ait : « Christus dabile nomen Domini (Psal. cxn). > Hinc iterum
factus obediens usque ad mortem, mortem autem scriptum est : « A finibus terroe âudifimtts laudes
crucis (Phil. n). » Ecce audivimus ejus humilita- jusli (Isa. xxiv) ; » Et'iterùm-de sanctis proedicato-
tem, audiamus el sublimilalem. « Propter quod et ribus : « In omnem terram exivîl sOnusëofum, et it
Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod fines orbis teïroe verba eorùm (Psa7. xviïi). ) Quan-
est Super omne nomen, ut in nomine Jesu omne quam cardines terroe, ut quibusdani plâcëf, ipsi
genu fleclalur, coelestium, lerreslrium, et inferno- proedicatorés irilelligantur, super qubrum fidem stà-
riim ( lbid.). > De cujus eliam sublimitate subjun- bilita esl Ecclesia. Dé quibus scriptum est : « Sub
gitur : quo curvantur, qui perlant Orbem (foi. xrx) » Ipsi
s Suscilans de pulvere egenum et de slercore quidem sunt qui alibi coluinhoedïcnntur, sicut scri-
« erigens pauperem. i Paler videlicet de terroe pul- ptum est : « ColûmnoecoeliContremiscuntet pavent
vere Filium tara cito suscita vit, juxta quod ipse per ad nutum ejus (Job. xxvlj, i Videlicet sancli Eccle-
Psalmislam postulat, dicens : « Resuscita me el ré- " sioe proedicatores, super quos fabrîcoeEcclesioes'tru-
tribuant eis, ul caro ejus non videret corruplionem dura consùrgit, sicut alia ScriptUfa teslatur, dicens :
(Psal. XL), >secundum quod per eumdem Psalmi- « Qui vicerit, faciam illum columnam in tempToDei
slam dicitur : « Non derelinques animam meam in mei (Apoc. fit), t Nâffl quisquis in Dei Opère, recta
inferno, nec dabis Sancium luum videre corruplio- intentione firmatur, columna in structura fabrîcoe
nem (Psal. iv). » Ipse etiam, sicut supra dietum spiritalis érigilur, ut in hoc templo, qiiod est Eccle-
est, cum pauper apparuisset, alqne egenus in carne sia posilus, et ulilitate prosit, et décoré. Unde dé
ul supra paupertate atque humililale superaret dia- sauclorttm proedicatîonesubinfertur :
bolum superbum, qui rex dicitur super omnes filios « Pedes sanctoTUmsuorûm servabit, et impii in
superbioe, lamen majestas Dei Patris, de slercore « tenebris' ëoniicescënt, quia non in fortitudine sua
eum sublimavit ihé'ffàbintër, et hoc quare? Quoeris « roboràbïtur vir. » Licêt pëdés ipsi (JOCtorés dësi-
qUare?Audi qUàré: « Ut sedeal, > inquit, « cuni gnentur, sicut per Moysenidicitur : « Qui appropiil-
principibus et solium glorioe teneat (Matih. xix). i quant pedîbus suis accipiunl de doctrina illius quos
Principes, sancti apostoli intelliguntur, qui sede- Dominus inter scandala persecutorum seryàvit
bunl cum Chrislo super duodecim sedes. Sed (Deut. XXXII).> Verumlamen pedes sanctorum in-
 269 ENARR. IN LIBROS RÈGUM. — IN LIB. I. 170
cessus actionis et ipsum opus proedicationis,accipere A Dominus tonavit, quando per aposlolos perfida
possumus, quod Dominus in viam justilioe dirigii. eorum corda terruit. Ccelorum igitur nomine, ipsi
Dé quibus Dominus ipsis proedicaloribus ait : i Ini apostoli intelligunlur, de quibus per Psalmistam
quamcunque domum vel civilalem intf averitis, et; dicitur : « Coelienarrant gloriamDei (Psal. xvm). »
non reccperint vos, exeuntes de civitale, excuiile! Per lonitrua vero, comminaiiones miraculorum. et
pulverem de pedibus vestris (Malth, x; Marc. \i). > terrores signorum accipiunlur, quoe expleta sunt
Pulvis enim levitas est terrenoe cogitationis, a quoi quando apostoli coeperunt in die Pénteeosles variis
ipsi eliam summi prsedicaiores immûnes esse ne- linguis loqui magnalia Dei, quando Spirilus sanctus
queunt, cum pro auditoribus suis sollicili salubri- in ignis visione super eos apparuit. Et Petro proedi-
bus curis incessanter intendunt, et quasi perilinera canle, Judoei tanquam lonitru perculsi, corapuncli
mundi imo vix calcaneo terroe pulverem lingant, dixerunt : i Viri fratres, quid faciemus? s Tune
sed hune pulverem levilalis quolidie per effusionem Petrus apostolus ait : « Poenitemini igitur, el bapli-
doctores abluere feslinant lacrymarum. Hinc est •zetur unusquisque vestrum, et deleanlur veslra pee-
quod in Canticis canticorum cum Ecclesia ad offi- cala (Act. n). J Hinc in Apocalypsi scriptum esl :
cium proedicationis surgere proeciperetur, sponso .r « El de throno procedebant fuigura et voces et toni-
respondit, dicens : « Exsppliavi me tunica mea, quo- B trua (Apoc. iv);.» hoc est quod Mardis ait : « Illi
modo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inqui- autenï profecti proedicaverunl ubique Domino coo^
nabo illos (Cant. vi) ? » Ac si aperle dicat : Deserui perante, el sermonem confirmanle, sequentibus si-
negotia soecularia tui causa, quomodo repelam illa ? gnis. » Quibus scilicet lon'âptibus exterriti sunlini-
Ètiam sécréta compunctionibus, flelibus ablui, quid- mici, ex quibus multi conyersi sont ad fidem : juxta
quid in incessu proedicationis, et in cogitalionibus quod Lucas ait : « Et multa turba sacerdolum obe-
terrenis reliqui, quomodo immundis sordibus ile- . diebat fidei ; s per hos etenim coelosimo per nubesj
rum polluar ? Sed licet hoc pertimescant electi, pe- quas Spirilu sancto replevit, cum ascendissel in eoe-
îles eorum a Deoservantur, ut in nulla foecehoereticoe lum, super adversarios intonuil : quanquam de fu-
pravilatis foedentur neque ad pravum aliquod opus luro judicio nonnulli vélint intelligi, ubi infidèles
dilabantur unde sanctis animabus per Ezechielem Judoei qui suam hic voluerunt stâtuere juslitianij
dicitur : « Pedes eorum pedes recti (Ezech. i). > gloriantes de observantia legis, sine fide Chrisli*
Pedes sanctorum pedes recti dicuntur, quia eorum justitioe ejus noluerunt esse subjecli : judicandi
opéra ad sequendam iniquitalem non sunt relorla ; sunt, non solum a Domino quem conlempseruntj
quia inler fluctus hujus soeculiservantur a Domino. .„ verum etiam ab ApOslolis qui coeli nomine intelli-
Sed dum illi servantur, impii e contrario qui eorum C guntui'j damnandi Sunl sicut Dominus ait : « Sede-
proedicationibuscontrarii fuerunt, in tenebris conti- bitis super sedes duodecim,-jUdicanles duôdecini iri-
cescent, scilicet : Judoei, qui tenebris infidelilali et bus Israël (Màtth. xix). J Hinc ad eosdem Judoeos
ignorantioe invoîvuntur, et lumen verilatis contem- Dominus dicit : « Si ego in principe doemonioriiBi
plari non mereritur, dum sine divino adjutorio sibi ejicio doeraôniai filii vestri in quo éjiciunt? idei»
posse sufficerecrediderunt, unde et sequilur. « Quia judices vestri erùnt (Matth. xn). » HinC etiam per
non in fortitudine sua roborabitur vir. i Videlicet• prophetam dicitur : t Vocabit Dominus judicium ad
propria, sed virtute diyina polens est vir, id est ignem el devorabit abyssum multain, et com'édet
genlilis populus; vel potest geheraliter inlelligi, quia parlera domus (Amos,vn). J Judicium quippe-ad
nullus suis viribus bona operari valet, nec diabolo ignem vocàbitur, cum in judicio justilioe sentenlia
resislere, imo si se contra Dominum erigere tenta- ad poenamjam oelernoeconcreinationis ostendiiur; et
verit, bonum si quod habere videtur amillit, quod abyssum devorabit, quia iniquas atque inéompre-
in ipso primo angelo, et postea in homine demon- hensibilés hominum mentes concremabit, quoe nu né .
stratum est. Scriptum namque esl : « Non glorietur se hominibus eliam sub signorum miraculis occul-
prudens in prudenlia sua, nec sapiens in sapientia tant, qui in judicio dicturi sunt: « Domine, Dominev
sua, nec dives in diviliis suis : sed qui glorialur, in J) nonne in nomine luo prophetavimus (Malth. vu)? >
, Domino.glorietur (Jet: ix). » Hinc iterum alibi di- el reliqua. Sed tuiic audiënt a Domino : « Discedilè
citur : « Perdam sapientiam sapienlium, et pru- a me, ôperarii iniquilatis; nescio qui eslisti Cumhis
dentiam prudentium reprobabo (I Cor. i). i Quod etiam pars domus coniedetur,! quia Judoeosgloriantes,'
evidentissime oslensum est in Judoeis, de quibus de s'iisecoeremoniislegis alque de electorum numéro
subditur : se esse jactantes, unde et dixerunt. « Nos patrem
« Dominum formidabunt adversarii ejus, et super habemus Abraham (Joan. vm) ( i qui olim domus
« ipsos in coelis lonabil. »Domini namque adversarii, Dei dicti sunt, tune gehennoe flamma concremabit,
idem Judoei mlelligunlur, qui dixerunt : « Miliamus Undenon immerito de utrisque sequitur : «Dominus
lignum jn panem ejus, et eradamus eum de lerra judicabit fines terroe.J Quod quamvis juxta hisloriam
vivenlium, et nomen ejus non memoretur amplius possit inlelligi, quia ipsejudicat omnes fines lerrae.
(Isa. xi), J Inde est quod postea clamaverunl, dicen- Juxta quod per Psalmistam dicitur : « Quia in manu
tes: «Cruciflge,crucifige eum (Joan. xix).» Super hos ejus omnes fines terroe (Psal. xcxiv), » videlicet sua
enim fut quibusdam videtur) adversarios, de coelis potestate cuncta decernens, lanien 4e fuiuro, uj
 271 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 272
diximus, accipilur judicio ubi juxla retributio futura A stas oeterna, quoenon auferelur, et regnum ejus re-
esta Domino super filios Adoe,ubi juxla Apostolum: gnum sempiternum, quod non çorrumpetur (Dan.
« Omnes oporlet proesentari ante tribunal ipsius, vu), i Hoc est quod Apostolus ait : « Qui eum in
ut reddat unusquisque rationem prout gessit se forma Dei esset, non rapinam arbitralus est esse se
(Il Coi: v.) »Unde et Psalmista : « Reddet unicuique oequalemDeo, sed semelipsum exinanivit, formam
secundum opéra sua (Psal. LXI). J Tune scilicet servi accipiens, in simililudinem hominum factus,
quando congregabunlur ante eum omnes génies et et habitu inventus ut homo humiliavit semetipsum,
segregabit omnes ab invicein, tanquam segregat pa- factus est obediens usque ad mortem, mortem au-
slor oves ab hoedis(Malth. xxv). Hinc per Prophetam tem crucis : Propter quod et Deus illum exaltavit,
dicitur : « Paravit in judicio tbronum suum, et ipse et donavil illi nomen quod esi super omne nomen,
judicabit orbem lérroe in oequilate, judicabit popu- ut in nomine Jesu omne genu fleclatur (Philip, n), i
los in justifia (Psal. ix). » Ipse ulique Dominus et reliqua. Hinc Isaias ait :- « Multiplicabitur ejus
Chrislus qui adversarios .suos, ac eorum injusliiia, imperium, et pacis non erit finis (Isa. ix). » « Su-
hic paliendo perlulil.ibi inipiis veraciter dicitur per solium David , el super regnum ejus sedebil
demonstrare justiliam. Orbem terroe, sanclos viros ( Luc. i ). >Hinc Angélus ad Mariam ait : « Dabit illi
debemus accipere, qui de universali Ecclesia quasi B Dominus Deus sedem David patris sui, et regnabitin
de coronoecirculo congregantur. Isti in oequilate domoJacob in oelernum, et regni ejus non erit finis
judieandi sunt, quibus propter fidei et humilitatis (Mich. iv). i De quo etiam bene ait « et dabit im-
suoe bonum, misericordia copiosa proestabitur, qui perium.régi suo, » ipsi videlicet Chrislo, cui tradidit
audituri sunt : « Venite.-benedicli Palris mei,pos- Paler omnia in manus ; seu dabit régi suo imperium,
sidele paratum (Mdith. xxv), etc. » Populi autem hoc est populo Chrisliano. Dat eis virtulem, quia
debent accipi peccalores, qui opéribus diabolicis non super carnem, sicul reges, régnant : el in illo, qui
videntur exuli ; isti cum jusiitia judieandi sunt, quia propler eos fudii*sanguinem suum, mundum vin-
pro faciorum suorum scelere damnabuntur, quibus cwit. «Et sublimabit cornu Chrisli sui. > Quid per
dicendum est : « Ite, maledicii, in ignem oelernum/i cornu Chrisli, nisi firmissimam accelsam potenliam
Sic duobus nominibus oeqbilatis et justilioe, qualiia- suam debemus intelligere, quoe cuncla supeieminet
tem illam judieii,mirabilibrevilate descripsil. In quo de ipso : namque Zacharias loquitur, dicens :
judicio, ut diximus, iniqui Judoeiacrius damnabun- « Erexit cornu salulis nobis (Luc. i ). i Ossa siqui-
tur, quia Dominus judicabit fines terroe. Coeleruin dem omnia, carne involuta sunt ; cornu excedit
quantum ad moralem pertinet inlelligenliam, fines carnem, et ideo cornu salulis regnum Salvaloris
terroe extrema hominum atque inlenliones designan- J Chrisli vocatur, quod cuncla gaudia hujus soeculi
tur, quse Dominus judicare dicitur. Ipse quidem superat, in cujus significalione, David vel Salomon,
pius Conditor nosler, facturam suam non deserens, cornu olei sunl in regni gloriam consecrali. Verum,
inâla hominum et per suam patienliam noierai, et ul quibusdam placet, per imperium quod a Paire Fi-
per eorum quandoque conversionem relaxât. Cum lius accepit, specialiler Ecclesia tanlummodo desi-
duras atque insensibiles mentes respicit, modo eas gnatur. De quo per Psalmistam Pater loquitur, di-
minis, modo verberibus, modo revelationibus lerret, cens : « Postula a me, et dabo libi génies bseredila-
ut quoepessima securilate duruerant, salubri limore tem luam et possessionem tuam lerminos lerroe
mollescant. Scit enim Dominus, quia extrema viloe , (Psal. n). > Cujus lerminos iudicat, sicut superius
nostroe, pfcisjudicat : et ideirco electos suos in fine dictum est : « Dominus judicabit fines lerroe. » —
sollicitius purgat. Hinc est quod hic seriplum esl : « Paler non judicat quemquam, inquil in Evangelio,
< Dominus judicabit fines terroe, > quia tanlo ullimis sed omne judicium dédit Filio (Joan. v). > Et illud :
nostris invigilat, quanto in ipsis initia sequentis pen- « Potestalem dedil ei facere judicium, quia Filius
sât. Et quia nostra opéra atque intenliones diver- hominis est (Psal. n). > De quo eliam alibi ipse
sis modis, sicut dictum est,' in exlremitate exami- Filius dicit : « Ego autem conslituius sum rex ab eo
nai, bene dielum est, « Dominus judicabit fines ' super Sion monlem sanclum ejus (lbid.). > De quo
terroe ; » id est extrema hominis, quoniam non inde eliam imperio anneclit, dicens : « Et sublimabit
judicabuntur, quoe in melius vel in deterius me- cornu Chrisli sui. > Hoc ad corpus ejus, quod est
dio tempore commutanlur, sed in quibus extremis Ecclesia, referri volunt; Omnes quippe unclos ejus
inventus fuerit qui judicabitur. Sequitur : « Et chrismate recle christos possumus dicere, quod ta-
riabit imperium régi suo. > Dominus dat impe- men totum cum suo capite, corpus, unus esl Chri-
rium régi suo, quia Deus Pater ubique potestalem slus. Cujus Chrisli regnum, id est corporis sui, ipse
dédit unigenilo Filio suo : juxta quod Daniel in Filius sublimavit, quantum ubique dilalavit, ei in
visione sua loquilur, dicens : « Aspiciebam in vi- fide firmiter stabilivit, et régna mundi confregit, et
sions noctis, et ecce cum nubibus coeli, quasi filius superari ea fecit. Juxta quid per Psalmistam ait :
hominis venit, et usque ad Anliquum dierum perve- « Et omnia cornua peccatorum confrihgam, > id est
nit et in conspeclu ejus obtulerunt eum, et dédit ei régna , « et exaltabuntur cornua justiCPsa/. LXXIV). >
potestalem et honorera et regnum, et omnes populi, Cornua justi, regnum est populi electi. His (quan-
tribus et li;igm«, ipsi serviçnt. Polestas ejus poic- 'quam itnpnlite, ul intelligere ootuimus. et mibi tra-
S73 ENARR. IN LI15R0SREGUM. — IN L1B. I. 274
dita fuerant, inculcavimus qualiler Anna de Chrislo, A . vilem cibum, id esl lenliculam, concupivit. Quam
alque de Ecclesia genlium, et repulsione Synagogoe cum venditis eliam primogenilis proetulit, quo ia
prophetaveral) explelis, Dominofavente, ad alia tan- illam appetitu anhelaret^ indicavil. Neque enim ci-
ilem slylum verlere conamur. bus, sed appelitus in vilio est. Unde et lauliores
« Inlerea Samuel erat ministrans in lemplo Do- cibos plerumque sine culpa sumimus, et abjectiores
« mini accinctus ephod, > hoc est superhumerali non sine realu coriscienlioedegustamus. Hic quippe
lineo, quod dislat ab illo ephod, quo induebalur (quem diximus) Esau, primalum per lenticulam
ponlifex; ex quatuor coloribus et concessumminori- perdidit, et Elias in eremo virtulem corporis carnes
bus gradibus erat, adulendum. edendo servavit. Unde et antiquus hostis quia non
« Et tunicam parvam faciebat ei mater sua, i et cibum, sed eibi concupiscenliam essecausam dam-
reliqua. Ttinica enim parva, quam faciebat ei mater, nationis intellexit, et primum sibi hominein non
signiflcat doclrinam facilem, quam induendi sunt carne, sed poino subdidit, et secundum non carne,
rudes animi credeutium ; qualibus Paulus dicit : sed pane lentavit. Hinc est quod plerumque Adoe
« Lac vobis polum dedi (/ Cor. v), » et reliqua. culpa commitlitur eliam cum abjeclà et vilia su-
Superhumerale vero linemn sigïiificat caslilalem, muntur. Neque enim Adam solus, ut a velito se
et continenliam cum bonis operibus. Quia quisquis B pomo suspenderel, proeceptumprobibitionis accepit:
divino ministerio fungi appétit, necesse est ul pri- nam cum alimenta quoedam saluti nostroeDeus con-
mum caste conlinenlerque vivat, ac sic in bonis traria indicat, ab hîs nos quasi per sentenliam velat.
operibus semelipsum exercent. Et cum concupiscentur noxia, altingimus profecto
« Porro filii Heli, et filii Belial, nescienles Do- quod aliud quam vetita degustamus? Ea ilaque su-
« minum neque ofïicinm sacerdolum ad populum, menda sunt, quoe naluroe nécessitas quoerit, el non
« sed quiconque immolasses victimam, veniebat quoeedendi libido suggerit. Nam si quis voluptatibus
« puer sacerdolis dum coquerenlur carnes, et ba- guloe ineffrenale deservire studuerit, ad foveam vi-
« bebat fuscinulam iridentem in manu sua, et mil- tiorum gravius prolabilur. Et etiam ab statu recti-
« tebat eam in lébetem, vel in caldariam, » et re- tudiuis cadens, ad mortem animoe pertrahitur, et
liqua, usquequo ait, « Erat ergo peccalum puerorum bonum quod videtur habere amitlil. Quod de his
« grande nimis coram Domino, quia detrahebant filiis Heli in sequentibus demonslralur, qui propter
« omnes sacrificio Domini. > Hic enim nihil aliud libidinein guloead majus peccalum sui cumulandum
juxta anagogen dicere possumus nisi secundum pervenernnt, ul dormirent cum mulieribus et Irans-
moralem intelligenliam, quam solers sapientium gredi facerent populum Domini. Unde non solum
doctrina elhicam vocat, qualiler multi per appelitum ^ a sacerdôtio ejecti sunt, sed etiam morte mulctali.
guloe,et mucrone concupiscenlioepereunt. Quorum Nam sequitur:
qualilates, ut liquidais lecior cognoscere possit, « Heli autem senex eral valde, et audivit omnia
quinque modos, divinarum Scripturarum aucloritale « quoe faciebant filii sui universo Israeli, el quo-
freti, describere conabimur, sicut Papa Gregoriùs « modo dormiebant cum mulieribus, » etc. Quan-
etiam suis dictis asseruit. Aliquando namque in- quam simpliciter nonnulli super adulterio inlelligi
digenlioe lempora proevenil, aliquando vero tempus velint, ul Josephus quoque dicit, mulieribus reli-
non proevenil,sed cibos lauliores quoerit.Aliquande gionis causa convenientibus conlumelias inferebant.
quoelibet, quoe sumenda sunt, proeparari accuratius aliis quidem violeutias facienles, aliis vero persua-
expetit. Aliquandoautem qualilatem ciborum, tempori denles donis. Nihilque eorum vita a lyrannide pes-
congruit, sed in ipsa quantitaie sumendi, mensuram sima differebal, quod et noslri doclores asserunt:
refectionis excedit. Nonnunquam vero abjectum est tamen dormisse eos dicunl Hebroei cum mulieribus
quod desiderat, et tamen ipso oesluimmensi desi- quoe observabant ad ostium tabernaculi ëo quodpost
derii delerius peccat. Mortis quippe sentenliam pa- menstrui tempus autpartus, non impleto secundum
tris ore Jonathan meruit, qui in gustu mellis con- j, legis proeceptum sacrificio, suadcbant eis ad viros
stilutum edendi tempus antecessit. El^Egyplo po- suos redire eisque adcomniisceri. Et dormire ideo
pulus educlus in eremo occubuit, quia, despecto dicunlur, quia eas dormire cum viris suis contra
manna, cibos carnium petiit, quos lauliores putavit. legis proeceptum faciebant.. Unde idem Heli post
Et prima (sicut hic texius historioe edocel) filiorum paulum ait: , .
Heli culpà suborta est, quod ex eorum voto sacer- « Non est enim bona fama quam ego audio, ut
dolis puer, non antiquo more codas, vellet de sa- « transgredi facialis populum Domini. > Transgres-
crificio et carnes accipere, sed crudas quoercret, sionem ergo populus faciebat, quia sacrificio non
quas accuratius exhiberet. Et cum ad Jérusalem rite peraclo uxoribus suis jungebalur. Sicut enim
dicitur : « Hoec fuit iniquitas Sodomoesororis tuoe, exlorquebant carnes ab immolanle, ila etiam exlor-
superbia, saturitas panis, et abundantia aquoe! quebant sacrificium ab offerente. Et idcirco sicut in
(Eiecli. vu), i aperle ostenditur, quod idcirco salu- offerendis carnibus faciebant homines deirahere
tem perdidit, quia cum superbioe vilio mensurami sacrificio Domini, ita quoque nihilo'minus in con-
moderaloe refectionis excessit. Et primogenilorum jungcn is uxoribus transgredi faciebant populum.
gloriam Esau amisit, auia magnooestu desiderii, Quam intelligenliam si-GUISseaui volucrit, suo ju-
 275 ANGELOMILUXOV1ENS1SMONACHI 27f
dicio derelinquimus : nos priorem magis sequi de- A« sacerdotem , et dixil ei : Hoec dicit Dominus:
cernimus. « Nunquid non aperte revelatus sum domui patris
• Si pe.ccaverit vir in virum, placari èi potesl « tui, cum esset in iEgyplo? i Domum principis suj
i Deus; si autem in Deum peccaverit vir, quis ora-r Aaron dicit de cujus slirpe successil in sacerdotium.
« bit pro eo? > Non igitur èo modo in virum, quo in Cui se revelalum Dominus dicit quando ait in jEgy-
Deum peccatur : quia in virum tpeccare peccalum pto : « Vade in occursum Moysi in desertum (Exod.
qualeeunque est, leviorque remissio. In Deum vero iv). » Hic primum revelatus fuit ei Dominus, alque
peccare, id est, ab ejus cultu recedere, impietatis ad obedienliam destinavit, et poslea non solum ipse,
peccalum esl, difiiciliorque remissio. El quoniam sed etiam omnes tribus in sacerdotem elegerunt,
cum-in virum quis peccat, placalo sibi viro, facit Unde dicitur :
sibi Deum plàcabilem; in Deum autem cum quis « Et elegi eum ex omnibus tribuous israel mihL
peccat, quis orabit pro eo? Ac si dicatur : Per « in sacerdotem, ut ascenderel ad altare meum:,
quem, Deum sibi in quem peccavit propitium facere « et adolerel mihi incensum, el portaret ephod co^.
potuerunt. Tamen non ita inlelligendura est, quod « ram me. El dedi domui palris tui omnia de sacrk
nulla venia speranda sit iis qui in divino officio « ficiis filiorum Israel. Quare calce abjecislis victi-s
aliquid deliquêrint, eliamsi digne poenitentiam gé- B « mam meam et munera mea quoeproecepiut offer-
rant, sed quod difficilior sit venia et major agenda « rentur in templo el magis honorasti filios tuos.
poenitentia iis qui in rébus Deo sacralis offendunt,. « quam me, ul comederetis primHias omnis sacrifi-
quam qui proximum suum in verbo vel in facto, «' cii populi mei Israël ? Propterea, ait Dominus,
aliquid loeserit. Quia quanlo major gloria, tanto « Deus Israel, loquens locutus sum, ut domus tua
gravior sit offensa. Hic notandum est siquidem quia « et domus patris tui ministrarel in conspeclu,
proesulibus ac omnibus qui proesunt populo Chri- « meo, usque in sempiternumi Nunc autem dici^
stiano, considerandum est subtilius, qualiler filii « Dominus: Absit hoc a me. Sed quicunque glori-
Heli divina sacrificia temeranles pèccabant coram « ficaverit me, glorificabo eum. Qui autem con-
Domino, et deridebant per eos multi sacriûçium « lemnunt me, erunt ignobiles. Ecce dies veniunt
Domini, unde et Heli sacérdos per eorum iniquita- «' et proecidam bracluum luum domus patris. lui, >.
teui damnalus est, quod eos peccantes minus severa id est dignilatem et robur sacerdotii et summum sa-
animadversione fleclebat. Et quidem coercuit, et cerdotem. Unde el dicitur : « Ut non sit senex in
quidem corripuit, sed lenitate et mansuetudine pa- domo tua, > id est, sacérdos magnus.
lris, non severitate et auctoritate pontificis: qua « Et videbis brachium oemulumtuum. > ^Emulus
sententia discant sacèrdoles (ut dicere coepimus)G domus Heli Sadoch exslitit, qui ejecto Abialha r a
quod non debeant propter ullos bumanos favores, Salomone sacerdotium suscepit : quanquam de Sa-,
aut commoda terrena iis quibus proesunt, in pecca- muel velint inlelligi, sicut in Malachim legilur :
tis quibus peccant in Deum, non solum assenlire .« Projecitque Salomon Abiathar ne esset sacerdoa
et- Wandiri, sed nec lenitate, aut mansuetudine, imo Domini, ut implerelur verbum Domini quod locutus-
dura ac severa increpalione corrigera et emendare : est super domum Heli (III Reg. n). >
ne si tacuerint peccala filiorum, id est scelera pp- « Verumtamen non auferam penitus virum ex te,
pulorum, ipsi pereant qui correcli non fuerant, et « ab altari meo, sed ut deficiant oculi.lui, et la-
qui proesunt pariler cum eis puniantur. Quod < bescal anima tua. i Ideo Dominus. non penitus
quamvis sancti sunt, culpa tamen subditorum pro- ablaturum virum ex domp Heli ab allari SUP,dicit
pter silentium et mollitiem invectionis, si non coer- ut semper de démo Heli esset in domp Domini vir
ceant, eis reputabitur. E regione namque si juxta qui in dignilale sacerdotii alium substitutum et se
modum culpoe, dura inveclione increpare studue- eadem dignitate privaluni videns, ejus oculi deficer
rint, et anlidolo suoe proedicationis, vulnera pecca- rent et anima tabesceret proe îiimietate moeroris.
torum curare non neglexerint, coronam oeternoe Mystice hoecprophetia de niutatione sacerdotii, noii
mercedis sciant se esse percepturos. Scriptum nam- O est in Samuele çempleta, sed in Dqmino Jesu Çhri-,
que est: « Qui converti fecerit peccatorem ab errore ste exstilit adumbrata. Nam post Samuelem pror
vioesuoe, salvabit animant ejus a morte, et operiet phelam, postea sacèrdoles fuerunt de génère Aaron,
multitudinem peccatorum (fac v). > Denique in Ve- sicut Sadoch et Abiathar, regnanie David, et alii
teri Testamenlo legimus, quod Phinees sacérdos deinceps : antequam tempus, yeniret'ex quç, ista de:
zelalus, ut furorém Domini placaret, peccanles co- sacerdolio mutando, per Christum effiçi.oportebat.
ràm populo pugione transfixit, et propterea et no- Nam cum diceret: « Loquens locutus sum, ut do-
men et sacerdotium oeternum sibi promeruit. Quod mus tua et domus patris tui, > id, est, Aaron, qui
quia Heli animadversione in filios peccalum vindi- primus sacérdos est instiUilus, de cujus; progenie
càre noluit, non solum sacerdotium perdidit, sed coeteri sequerentur, «;minislraret in çpnspeclu mçp
etiam morte mulclatus est, siçut diximus, et sacra usque in sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: ,
historia in sequenlibus manifestissime ostendit. Absit hoc a me. Sed quicunque. glorificaverit me,
ISâm sequitur: glorificabo eum. Qui autem conteïmiunl me, erunt
« Venit enim quidam prophela Domini ad Heli ignobiles; > ecce isti sunt dies aut proenunliatisum\;:,
277 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 278
jam enim venerûnt : nullus enim sacerdes est se- À h. « domo tua, ut oretur pro eo el offerai nummum
cundum ordinem Aaron. Et quicunque ex ejus gé- « argenteum el lorlam panis. » Non proprie dft
nère est homo, cum videt sacerdotium, imo sacrifi- domo dicitur hujus Heli, sed illius Aaron, de quo
çium Chrislianorum, tolo orbe pollere et se abje- génère eliam hucusque non désuni, qui reniant et
ctum, deficiunt oculi ejus, et anima ejus définit, converlantur. De quibus dicitur : « Reliquioesecun-
proe nimietatemoeroris. Unde et sequitur: dum eleclionem gratioesalvoefactoesunt (Rom. xi), i
« Et 'suscitabp mihi sacerdolem fidelem secun- Detalibusenim reliquiisbene intelligitur quoddicitur
« dum cor meumc > Quod ait Propheta ad Heli lo- « Qui remanserit in domo tua, veniet ul oretur pro
quens ex personiî Dei, « El suscitabo mihi sacerdo- eo; Î profecto qui crédit in Christum sicul el tem-
tem fidelem, qui juxta cor meum et animam meam poribus apostolorum, et in proesenli lempore ali-
faciet, et oedificaboei domum fidelem, et ambulabit quantum solet impleri, el in fine mundi perfecle
coram Christo meo cunctis diebus; s sub figura Sa- complebitur. Nam elsi pauci, tamen aliqui, quolidië
muetis de Domino Salvatore, summo videlicet ac ex Judoeorumnon tanlum ex plèbe sed ex sacerdotali
yero ponlifice, débet inlelligi. Quia nimirum sicut Stirpe ad Ecclesiam confugiunt. « El cum inlraverit
Samuel defuncto Heli successit in sacerdotium, non plenitudo gentium, tune omnis Israel salvus fiet
de slirpe Aaron sed de alia Lévi familia electus: fuit B (lbid.). » Quicunque autem ex his salvnndus est,
enim filius Elcana, filii Jeroham, filii Eliu, filii Thau, ipse enim qui remansurus esse dicitur, in domo per-
filii Supb, filii Elcana, filii Joël, filii Azarioe, filii So- eunte sacerdotis Heli necesse esl ad Ecclesiam
phonioe,filii Taath, filii Aser, filii Asaph, filii Core,. confugiat, et offeral pro se sacerdoti Chrisliano'
filii Isaar, filii Caatb, filii Levi, filii Israel, ut verba nummum confessionis Dei dévoie quoe iu symbolo
dierum narrant; ita Medialor Dei et hominum, ut conlinetur : brevem quidem verbo, sed virlute proe-
esset nobis ponlifex non de Levi, sed de alia utique cipuam. Constat argento claritalem verbi coeleslis,
tribu, id est Juda, carnem sumpsil. Aliamque lega- sicul splendoreni sapienlioe spirïtualis auro soepe
liler hostiam ipsam suam carnem obtulit Patri pro designari. Offerat et panem sacrificii salutaris ab-
nobis. Aliosque de génère Aaron pontificalus sui jectiscarnibus legalium victimarum, dicalque : « Di-
rcliquit hoeredes filios, videlicet gratioe Novi Testa- mitlé me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, »
ment! : non tanlum ex Judoeis, sed de universa gen- id esl, ad ipsam plebem Chrislo sacerdole proecla-
lium natione collectes. Quod vere quasi humano ram. Cui Pelrus ait : i Vos enim genus electum,
more loquens Deus dicit : Qui juxta cor meum et regale sacerdotium (I Pelr. n). > Quod autem addit,
animam meam faciet, de Samuele quidem recte po- « ul comèdam buccellam panis, i etiam ipsum sacri-
test intelligi quod in omnibus ejus voluntali sicut C ficii genus eleganter expressit. De quo dicil sacér-
homo Dei, Deo paruerit. De Dominoautem Salvatore dos ipse : « Panis quem ego dabo, caro mea est pro
polest etiam accipi altius : quia sicut Filius Unige- mundi vita (Joan. vi). t Quia enim dixeral superius
nitus paternorum in omnibus sit conscius arcano- dédisse cibos domui Aaron de viclimis Veteris Te-
nim,juxlaquoddeseipso manifeste testatur, dicens: stamenti, quifuerant sacrificia Judoeorum, ideo hic
« Et a me ipso facio nihil, sed sicut docuit me Pa- dixil poslulaudum ad comedendumbuccellam panis,
ter, hoecloquor (Joan. \i). > Et : « Qui me misit, quod est de NovoTeslamento sacriflciuni Chrislia-
mecum est, et non reliquit me solum : quia quoe norum.
placita sunt ei, facio seniper (Joan. vin). » Cui do- CAPUT ni.
mum fidelem oedificat Pater, quoe domus- sumus
nos, si fiduci'amet gloriam spei usque in finem, fir- « Puer autem Samuel ministrabat Domino coram
raam retineamus. Et hoec domus ambulabit coram « Heli,etsermo Dominierat pretiosus.» Bene ait, « et
Christo ejus, ipso videlicet summo ponlifice, cunctis « sermo Domini erat pretiosus. » Pretiosus namque'
diebus, quia nimirum usque ad finem soeculi, suo- dicitur, quia perrarus erat, et per prophetam raro
rum augmentatiene membrerum Ecclesia sâncla flebat. Omne enim quod rarum est, preliosum est,
prefleere nunquam cessabit : alioquin quomodo de •P quia amplius desideràlur. Unde et subjungitur : « In
Samuele potest accipi, quod oedificalasit ei domus diebus illis non éràt Visio manifesta.» Quia videli-
fidelis quoe coram Christo Domini, id est, ipso Sa- cet prophetia non plena manifestabatur. Propter
muele cunctis încederet diebus ; cum legamus in se- > peccata enim populi, et eorum qui proefuerunt po-
quenlibus quod filii illius aversi de viis ejus post pulo, jam non manife'stabàntur visiones, sicut patri-
avariliam dèclinaverunt et perverlerint judicium, bus eorum, Ecce juxta hisloriam. Coeterumjuxla
nisi forte domus ejus hoc loco plebem Israelilicam spiritualem intelligenliam bene dicitur. «Puer autem
intelligamus, quoecunctis diebus sacerdotii ejus Do- Samuel ministrabat Dominocoram Heli. t Quia uni-
mino servierit? De qua scriptum est (J Reg. vu): genitus Filius Dei Patris, quem per Samuelem signi-
« Et Tequievitomnis Israel post Dominum.i Et pauloi ficari diximus, qui interpretatur nomen ejus Deus,
post : « Abstulerunt ergo filii Israel Baalin etAsla- in omnibus voluntatem Patris appareils in carne
roth; et servierunt Domino soli. » Quod vero sùb- exhibuit. Sicul ipse ait : « Non veni facere volunta-
ditur: tem meam, sed ejus qui misit me (Joan. iv). » Unde
t Futurum est autem ut quicunque remanserit ini bene agitur, « coram Heli, » quia sacerdotium Ju-
 #73 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 280
;* dseorutnmox noluit destruere, antequam verum sa- A Quod dictum est de Samuele, pôstquam verba divini
cerdotium appareret; unde el subjungitur, «et oraeuli, quoe nocte acceperat, mane Heli relulit :}
sermo ejus erat pretiosus, » quia proedicatioejus fi- « Et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram, »
" elibus amabilis atque preliosa erat, infidelibus vero significat, quia nihil ex his quoelocutus est irritum
despecta. De quibus per significationem subjungitur: fuit, sed omnia sunt rébus compléta quoedixit. Ca-
..._;. « Facunii esl ergo in die quadam, Heli jaeebal in dunt namque in terram verba supervacua, quoepro
< loco suo, et oculi ejus caligaveranl, nec poterat nihilo habenda, et universorum sunt calcanda de-
« Videre lucernam Dei antequam exslingueretur. » speelu. Sic et beatus Job dixit : « El lux vullus mei
Proe nimia senectule oculi ejus caligaveranl, uec non cadebat in terram (Job. xxix). i Quia nimirum
poterat videre lucernam Dei, cum arderet in laber- in lanta gravitale vultura tenere consueverat, ut
naculo antequam lux diurna fieret, quando eadem nunquam contemplibili loetiliasolverelur. Sed quo-
exstinguenda erat lucernâ, sicut per Moysenprseci- tiescunque hilariorem se proesentibusexhiberet cerla
pitur, ut eadem lucerna luceret usque mane, legibus semper hoc causa ulilitatis eorum faceret. De quo et
Exodi (Exod. xxvii). Sive hoc significat, quod in annectitur :
coecilale sua ipse Heli permaneret, donec funditus « Et cognovit universus Israel, a Dan usque Ber-
cum proie sua exslingueretur, hoc est, vita careret B « sabee, quod fidelis Samuel propheta esset Domini. »
corporali.- Mystice autem coecitasHeli significat coe- Per lerminos terroeJudoeoedescriptos, universitalem
cilatem cordis Judoeorum. Lucerna quippe'Dei, Do-, plebis pariter comprehendit. Dan viculus est in
minus nosler inielligendus est. Scimus enim quia in quario.milliario a Paneade eunlibus Tyrum, qui us-
lucerna testa exterius, el lumen inlerius est. Ipse que hodie terminus est Judoeoeprovincioecontra se-
namque per Prophetam dicit: « Exaruit velut testa ptentrionero. De quo et Jordanis flumen erumpens a
virtus mea (Psal. xxi). > Quid per teslam, nisi cor- loco sortitus est nomen. Bersabee similiter vicus est
pus ipsius accipilur? in qua testa lumen Diviuitalis in tribu Judoein tricesimo ab Hebron milliario, ver-
exstilit, et flamma virlutum atque miraculorum ef- gens ad auslrum. « Et evenit sermo Samuelis uni-
fulsit. Cujus ulique virtutes atque miracula, princi- verso Israeli. » Sermo enim ejus fuit ad universUm
pes seu sacerdotes Judoeorum, dum credere contem Israel, quod percutiendi essent a Philisthoeis propter
pserunt, verilalis lumen in eis exstinclum est. Et peccata filiorum Heli. Et hoc ex. divina revelatione
bene ait, « anlequam exstingueretur, > quia nec ful- clarescebat sibi fuisse revelatum, sicut rei probavit
gore miraculorum, quoe ab eo fulgebant, intelligere, evenlus', et ideo verus propheta proedicabatur.
nec doctrinam ejus corde inlento capere poluerunt, CAPUT IV.
donec ipsum sacerdotium simul cum templo et po- G
pulo funditus everterelur. De quibus eliam adhuc in « Egres-susest namque Israel obviam Philislhiim
persona Heli dicilur : « Idcirco juravi domui Heli, « in proelium, et castramelalus est juxta lapidera ad-
quod non expieiur iniquilas domus ejus victimis et « julorii. Porro Philisthiim venerunt in Aphec, et in-
muneribus, usque in oeternum, J quia peccalum sa- « struxerunt aciem contra Israel. Inito autem certa-
cerdolum Judoeorum quod in Christo admiserunt, « mine, tergâ verlit Israel Philisthoeis, et csesa sunt
videlicet quia non solum contempserunt, sed etiam « in illo certamine passim per agros, quasi quatuor
crucifixerunt, victimis atque sacrificiis legalibus us- « millia virorum. » Patet juxla litteram sensus, quia
que in sempilernum expiari non potest. ista propter peccata filiorum Heli perpessi sunt filii
« Samuel autem dormiebat in templo Domini, ubi Israel. Unde bene Aphec furor novus, sive apprehen-
« erat arca Dei. Et vocavit Dominus Samuel. Qui dens inlerpretatur, quod meritoconvenit rébus ge-
« respondens, ait : Ecce ego, i et reliqua usquequo stis. Qui enim iram Domini meruerunt ab hostibus
ait, <porro Samuel necdum sciebat Dominum, ne- apprehensi sunt. Verum juxta anagogen quid signi-
« que revelatus fuerat ei sermo Domini. t Quod ter ficet, breviter enucleandum est.Porro Israël, qui in-
Dominus Samuelem vocavit, proefigurabatur quod n terprelatur virvidens Deumsive fortis cum Deo, si-
ipse puer futurus erat propheta, dux, et sacérdos. gnificat credentes in Deum , Philislhiim vero, qui
Nescire'Dominum dicitur Samuel, quia prophétise interpretanlur cadentes poculo, immundos signifi-
mysterium necdum ei, vel sermo Domini revelatus cant spirilus, qui poculo superbioeinebriati, et ipsi
fuerat. Nam communiter ut coeteri sciebat. de coelestibus ceciderunt, et multos quotidie homi-
« Dixiique Dominus ad Samuel : Ecce ego facio num pervertere fesiinanl, poculo suo malitioe. Con-
« verbum in Israel : quod quicunque audierit, tin- tra quos Israel, fidèles scilicet, ne victi immundis
« nienl amboeaures ejus. >Hoc in loco comminatio spiritibus cédant, sed ut superare possint, juxta la-
Dei est super Heli, et super domum ejus : eo quod pidera adjulorii caslrametantur. Lapis enim adjuto-
in peccalo filiorum Heli arca Dei caperetur, et Israel riis legem significat Christi, ubi lapis .verus Chri-
rueret, et ejus filii interirent, et domus Heli sacer- slus inveniiur, de quo seriplum est : « Lapidera
dotio domus Domini privaretur; et ob id factura, quem reprobaveruntoedificanies (Psal. cxvn; Matth.
uudienlium aures limiirenl stupore vehemenli. xxi), » etc. Juxta quem- moranlur fidèles, ut Chri-
« Crevil aulem Samuel, el Dominus erat cum eo, slum invenire possint, ac dicere, « Et nobis in
« et non cecidit ex o.sinibusverbis ejus in terram. > lapidem adjulorii ; el in petrain refugii. i Et illud ,
 2!si EJNAUh. IIS UbhUS hkGuM. — IN L1B. I. 282=
« Adjutorium noslrum in nomine Domini (Psal. A cerdotium Judoeorum funditus finem accepit, et exi-
cxxm). » Sed dum ipsi juxla lapidem versanlur, id gentibus peccatis exterminalum esl, el ipsi sacèr-
est, medilantur in lege Dominidie ac nocte, ul salva- doles a gentibus interfecti sunt. Hinc ad Ezechielem
torem amplius invenire valeant adjulorem, Phili- Dominus ait : « Et tu, fili hominis, sume libi gladium
slhiim in Aphec veniunt, et aciem contra Israel in- acutum radenlem pilos, et assumas eum et duces
slruunt. Aphec quippe furor noms interpretatur. Et per capul tuum et barbam luam (Ezech. v), > etc.
bene furor novus inlerpreialur, quia quo amplius Quid per gladium acutum, nisi vastationem signifi-'
fidèles immundi spirilus divini legibus insistere cal Judoeorum, quoesub Vespasiano et Tito facta est?
conspiciunt, et spem suam in Christum collocare, Quid vero per coesariem capilis et barbam, nisi om-
eo acriora ac nova certamina felle suoe malitioeab- nem pulchriludinem el virililalem ejusdem populi
acti construere non cessant. Unde multos qui in suis demonslral? Quoe omnia Judoei amiltenles, quique
virlutibus confidunt, et in humana sapienlia glo- ex ipsis faîne ac pestilenlia et gladio remanserunt,
riantur, aut legem (prout Judoei sentiunl) carnaliter sub figura capillorum in cunctis gentibus quasi in
accipere cupiunt, et gratiam Evangelii conlemnere omnem ventuni dispersi sunl. Et ut manifestius
non meluunl, immundi spirilus facile proslernunt. juxla stiperiorem inlelligentiam intelligalur, dica-
Nam sequitur : « Inilo autem cerlamine, terga verlit B mus aliter. Ait enim : « Et tu, fili hominis, sume
« Israel Philisthoeis, et coesasunt in illo cerlamine tibi gladium acutum radentem pilos, > etc. In hoc
passim peragros, quasi quatuor millia virorum. i namque facto judicium Redemptoris exprimiiur, qui
Quatuor enim isla millia virorum in cerlamine Phi- in carne apparens caput rasit, quia Judaico sacerdo-
lislinorum quo -congressi sunl filii Israel, videlicet lio proeceptoriim suorum sacrainenta abstulit. Unde
credentes ex primiliva Ecclesia, perierunt, illi intel- per decisos capillos, sacramenlorum subtilitas ; per
ligunlur qui quatuor Evangelia îecipere noluerunt. caput vero, summa sacerdotii designatur. Barbam
« Misit ergo populus in Silo, et lulerunl inde ar- rasil, quia regnum Israeliticum deserens, decorem
« eam foederis Domini exerciluum, sedentis super virlu'tis amputavil.
« Cberabim. Et cognoverunt Philislhiim quod arca « Currens autem vir de Benjamin, ait ad Heli :
« Dominivenisset in castra. Timueruntque,dicentes : « Fugit Israel coram Philislhiim, et ruina magna fa-
« Venil Deus in castra, J Arca enim quam filii « cla esl in populo. Insuper et duo filii tui mortui
Israel de Silo in proelium lulerunt, duo Teslamenla « sunt, Ophni et Phinees ; et arca Dei capla est.
significat, quoefidèles ex Judaico populo ad génies « Clinique ille nominassel arcam Dei, cecidit de
transtulerunt. Quoe bene dicitur « Domini exerci- « sella retrorsum juxta ostium, et, fraclis cervicibus,
« luum sedentis super Cherubim. J Cherubim nam- C « morluus est. » Sicul superius mors filiorum finem
que plénitude scienlioe interprélalur, quoe in duobus significat sacerdotii Judoeorum, ita in hoc loco mors
Teslamentis invenilur, quanqnam ad Christum re- palris désignât ponlificatum Judoeorum irreparabili-
ferri possit, in quo sunt omnes thesauri sapienlioeet ler proslralum, sedemque habere vacuam, el glo-
scientioerecondili (Col.u). Quse Philislhiim audien- riam sacerdotii regnique exstinctam, sieut superius
tes, videlicet sapientes istius soeculi,seu ipsi immundi paulo plenius exemplo inculcavimus. El hoc est de
spirilus (de quibus superius diximus) exlremuerunt, sella retrorsum cecidisse et morluum esse. Denique
scilicet quia cceperunt Aposloli verbis pluere, ex post exstinctum sacerdotium ac sedem vastatam
scienlia ulriusque Teslamenii miraeulis coruscare, et ponlificalus Judoeorum, carnalis eliam Synagoga,
quasi lonilrua inlonare, « clamore grandi, et perso- carnaliter illi adhoerens, mox intériit. De cujus si-
« nuit terra i a voce proedicationis(Ad. n), el credi- gnificatione subjungitur :
derunt se superandos. < Nurus autem ejus, uxor Phinees, proegnanserat
« Ingemuerunlque dicentes : Voenobis! Non enim « vicinaque parlui. Et audilo mintio quod.capta es-
< fuit tanta exsullalio heri et nudiuslerlius. Voe no- « set arca Dei, et mortuus esset socer suus et vir
« bis! Quis nos salvabil de manu deorum sublimium « suus, incurvavil se et peperit. Irruerant enim in .
« islorum ? Pugnaverunt ergo Philislhiim, et coesus D « eam dolores subili, in ipso autem momento mor-
« esl Israel, et fugit unusquisque in tabérnaculum « tis ejus dixerunt ei qui stabant circa eam : Ne li-
« suum. i Et hic enim in hoc quod .ab alienigenis « meas, quia filium peperisli, i elc. Omnia enim ad
arca capta dicilur, proefigurabat a gentibus duo Te- superiora tendunt. Nam, sicut diximus, nurus Heli,
stamenta accipienda esse, quoeper arcam significari uxor Phinees, carnalem plebem Judaicam designa-
diximus. bat, quoe carnali sacerdolio copulata, cum ipso fi-
« Duo quoque filii Heli mortui sunt, Ophni et Phi- nem accepit, atque divinitus intériit. Sed notandum
« nées. » Per Ophni enim, qui discalcealus; el per esl, quia non anlea intériit antequam vivum partu-
Phinees, qui dicilur os mulum, per quos significari riret. lia el Synagoga Judoeorumex tolo non intér-
diximus longe superius sacerdotium Judoeorum, qui iit , antequam vivi ex ipsa nascerentur, id est ipsa
modo mortui referuntur, ipsius sacerdotii finis in- primiliva Ecclesia, quoe ex ipsa plèbe credidit. Unde
telligitur. Qui bene poslquam arca capta est, mor- et merito consolationem non recîpiens abhisquoe
tui rcferunlur : quia poslquam duo Teslamenta ad coiisolabaïur, id est Synagoga desperans ab humili-
sapientes istius soeculiet genliles pervenerunl, sa- bus credenlibus ait :
 «83 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 284
< Translata est gloria de Israel, quia capta est A magnam significalionem, in ipsa ruina Dagon sui,
« arca Dei. > Hoc est quod Dominus ait : « Aufere- alque fractura illius,"solum invenerunl fraclis ejus
tur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienli omnibus membris dorsum. Dorsum quippe fugam •'
fructus ejus (Matth. xn). J Unde nolandum esl, quia significat, id est abolitionem idolorum. Quicunque
puerum vocavit Ichabod. Chabod enim gloria, Icha- enim fugiunt, persequênlibus dorsum dant. Unde et
Lod vero cecidit gloria ad illos refertur qui ex Syn- de hoslibus seriplum est : « Qui pones eos dorsum
agoga non credenles prodierunt, qui in decorem et (Psal. xxvi). » Ubi enim sunt idola? perierunt, et si
gloriam esse poterant ipsi Synagogoe,si credere in aliqua sunt remanenlia ab aliquibus abscondunt, fu-
Deum, et eorum proedicationibus^voluissent.Et quia giunl. Nam sequitur :
hoc agere contempserunt, gloriam eamdem amise- « Aggravala esl autem manus Domini super Azo-
runt : quia proedicatores sancli, eis contemplis, ad « tos, et demolitus esteos, el percussil in secreliori
gentes pervenerunt. Undeet iisdem apostoli dicunl: « parle natium Azotum et fines ejus; > et quatuor
« Vobis quidem oportebat primum, loqui verbum reliquas civitates. Hic etiam figura proetenditur.
Dei. Sed quia repulislis illud, el indignos vos judi- Quod autem percussi sunl in posteriora hi qui ar-
castis oeternoeviloe, ex hoc ibimus ad génies (Act., cam Dei capiivaverunl, bac poena significari vide-
xm). > B lur, quia si qui susceperint testamentum Dei, et po-
sterierem vitam dilexerint, ex ipsis et pro ipsis,
CAPUT V.
justissime juste judicio ,bei in posteriora crueiabun-
« Philislhiim autem tulerunl arcam Dei, et aspor- tur, quoe, sicut ait Apostolus,existimari debent sicut
« taverunl eam a Lapide adjuiorii in Azotum. Tu- slercora (Phil. m). Qui enim sic assumunl testamen-
« leruntque Philislhiim arcam Dei, et intulerunteam tum divinum, ut in posteriora respicientes veleri se
« in templum Dagon, et staïuerunt eam juxla Da- vanitate non exuant, shhiles sunt hoslibus illis qui
« gon. > Lapis adjuiorii dicilur Iocus ille, in quo po- arcam teslamenli caplivam juxta idola sua posue-
sùit Samuel lapidera unum, inler Masphat et inter runl. El illa quidem vetera eliam nolentibus ca-
Sem. Azolusque et Azot dicitur, est una de quin- dunl : quia « omnis caro fenum, et > clarhas « ho-
qne civitalibus Allophyloruin, inlerprelalur aulem minis, ul flosfeni. Aruit fenum, flos cecidit. » Arca
incendium patris. El bene incendium patris dicilur, « autem Domini maiiet in oelernum (Isa. XL). >Se-
ubi idolum Dagon consistebai, quia adventus arcoe cretum scilicet testamentum regnumque coelorura,
Dei in Azotum incendium erat diaboli patris omnium ubi est oeternumDei verbum.
ihimicorum. Dagon inlerpretatur piscis Irislilioe, si-
gnificat hoslem anliquum, qui in mari istius mundi G CAPUT VI.
positus, dévorât peccalores. « Fuit ergo arca Dominiin regione Philisthinoruni
« Cumque surrexissent diluculo Azoli altéra die, « septem mensibtis. i Hoc enim tempus propter
« ecce Dagon jacebal pronus in terra ante arcam universitatem tempprum quoeseptenario numéro dis-
« Domini, » et reliqua. Jam superius diximus quod currit significat Testamentum Domini usque ad con-
arca duo significat Testamenia. Philislhiim vero in summationem soeculiin gentibus permansurum. De-
hoc loco gentiles proefigurantur. Sed dum arcam ad inde sequitur qualiler inilo consilio, quinque anos
lemplum suum deferunt, Dagon illorum deus cor- aureos, juxta numerum civitatuni suarum, obtule-
ruit, atque duoe palmoe et caput absciduntur. Quid runt arcoe. Palet enim litleroesensus, tamen aliquid
est enim hoc, quod dum arca juxta Dagon consti- significationis habet : quia quosrîam significat qui
tuitur, mox in terram proslernilur, nisi slaiim ut post idola poeniientiam gerunt. Illi enim aureos anos
leslamenta Dei ad génies pervenerunt, confestim atque mures aureos, ad arcam Domini offeruni, qui
idola quoe deceplum possidebant orbem deslructa per flagella agnita virlute ejus, pro transactis pecCâ-
sunt, pmnisque error simulacrorum corruit, proe- tis, et idolorum cultura poenitudinem gerentes, per
sentiam Dei ferre non sustinens. Sed nolandum est, veram confessionemDeo gloriam reddunt. Et licët
quia hi qui arcam çonstiluunl juxla Dagon, ut arca D coacli sludium viloesuoead meliorâ convertunt, co-
Dei subdita illi fuissel, figuram gesserunt sapientium gnoscentes se flagella Domini atque plagas'juste per-
hujus mundi, qui leslamehta Dei subdere voluerunt peti a Domino. Unde quinque civitates Philislbino-
sub suorum scienlia. Illi vero qui Dagon restitue- rum, quinque corporis sensus, id est visum, audi-
runt in locum suum, figuram gesserunt eorum qui tuni, guslum, odoratum, ettaclùra, figuram habuissê
defensores fuerunt.idololalrioe cultus. Nam. in ma-: non dubium est. Per hos enim homo, aut bene opé-
nibus Dagon prsecisis opus idololalrioe amputalum, rande proeceptaDei adimplet, aut ' prave vivendo dia-
in capile vero ejus superbia diaboli abscisa signifi- bolo saiisfacil. Sequitur :". .
cabatur, a quo initium peccali fuit. Quod- vero in « Nunc ergo arripite et facile plaustrum hovum
limine inveniuntur, gesluni est, ul scilicet proefini^ < unum et duas vaccasfelas, quibus non estimposilum
lum suoeidololalrioefinem agnoscerent. Limen enini « jugum, jungite inplaustroet recludilevilulos earum
finem ilineris signiûcat", id esl consummationem « domi. Tolletisque arcam Dominiel pondis inplau-"
jdoli. Seu limen significat fidem, per quam idolola- « stro, > et reliqua. Hoecigitur, quanquam historioe
lrioe cultus deslructus est. Etiam illud perlinet ad seriem proelermittamus enucleandam, quia luce cla-
 ast> ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 28G
riuspatet, tamen ne alicui ludusesse^videatur, quid A norum quinque corporis sensus a quibusdam intelli-
significationis gerebat moraliter, ex sanctorum di- gunlur. Ex quibus bène AzotUsinterpretatur ignis,
clis, non nostra ponenles, pandamus. Quid igitur illum scilicet significans, quo corda miserorum suc-
vaccoeAllophylorum arcam Dei gestantes, nisi fi- cenduntur. De quibus scriptum est : « Omnes ad-
guram sanctorum ac fidelium renuntianlium sseculo ultérantes velul clibanus corda eorum (Ose. vu), i
proefigurabant? qui nullum delictijugum traxerunt, Et Gaza, quoe dicitur jortiludo ejus, quia fortes sunt
neque ullo parenteloe studio a proposilo religionis adultérantes inmalum; sive divilioe, de quibus Do-
proepediunlur, neque opère, sicul per Moysende ta- minus dicit : « Solliciludines divitiarùm suffocant
libus dicilur : « Qui dicunt patri suo et matri, Neseio verbum (Mailh. i), ^ accipiuntur in quibus confi-
vos, et nescierunt (Dent. xxxm). t Quid ab eisdem dunt iniqui. Et Ascalon, quoe ponderata sonat, vel
vaccis vehebatur : sacroeScripturoe proelendebat sa- ignis homicida, malitioe pondus, quo deprieiunlur
cramenlum, cui omnes sancti obedienles, dum ob- "reprobi. De qua dicitur : Iniquitas in talenlo plumbi
tempérant quasi superimposilam arcam Dominipor- sedet, quia iniquitate succensi, ut divitiis abundare
tant. Plaustrum vero illud, in quo arca gestabatur, possint, homicidia perpétrant. Unde Gelh jure se-,
crucis Christi innuebat mysterium. Unde et Veritas quilur, quoe torcular inlerpretatur : Significat autem
ait : « Si quis vult post me venire, abneget semet- B tribulâtiones proesentis viloe, ubi torquentur-elecii
ipsum, et tollat crucem suam et sequalur me (Malth. ac reprobi. Et Accaron vero, quoesterilitas vel era-
xvi ; Marc. vm). > Sed nolandum est quod eoedeui dkatio dicilur, reproboruin significat sterililalem,
vaccoefetoefuisse memorantur, quia sunt qui pleri- qui his vitiis insistunt ; et si in his perseveraverint,
que in via Dei intrinsecus positi foris carnalibus af- eradicabunlur a terra viventium. Sed hoe quinque
feclibus liganlur, sed non déclinant a reclo ilinere, civitates munera aurea offerunt, quando auro spiri-
quia arcam Dei portant in mente. Ecce enim vaccoe lalis intelligentioe instructi, ab his vitiis per poeni-
Bethsamis pergunt. Bethsamis quippe dicitur domus teniiam déclinantes, quoein quinque sensibus cor-
solis, el Propheta ait : « Vobis autem qui limetis poris admiltuntur divinis Testamenlis se subdunt.
Deum orielur sol justitioe (Mal. îv). J Si igitur ad (Inde necesse est ut attendant ad mortem, ubi est
oeterni solis habitationem lendimus, dignum profe- teisiilia vera et sterilitas perpétua et sic se cohibe-
clo est, ut de Dei itinere pro carnalibus affëctibus b*»ntab iniquitatibus. Sed quod ait juxta hisioriam :
non declinemus. Tota enim virlule pensandum est, « Ab urbe murata usque ad villam quoe erat abs-
quod vaccoe Dei plaustro suppositoe pergunt et ge- « que muro el usque ad Abel magnum super quem
munt, dant ab inlimis mugitus, ei lamen de itinere « posuerunl arcam Domini. > Abel magnum civitas
non defleclunt gressus. Sic nimirum proedicatoresC est in lermino Israël. Abel magnum idcirco vocatur,
sancti, sic fidèles quique inlra sanctam Ecclesiam cum a'ntea Bethsamis vocala sit, sive propter luclum
debehtUt compatiahlur proximis per charitatem, et super viris Bethsamitis ita factura, sive propter dis-
tamen de via Dei non exorbitent per confessionem. tinclionem civitatis Abel Bêlliniacha, de qua excla-
« Sed et satrapoe Philisthinorum sequehantur us- mavit mulier sapiens ad Joab, dicens : « Qui inler-
i que ad lerminos Belbsames. Porro Bethsamitoe rogant, interrogent in Abela (7/ Reg. xvi). i Sic ita-
« metebanl triticum in valle. Et élevantes oculos que intelligendum est, quod ab urbe murata usque
« suos, viderunt arcam, et gavisi sunt cum vidis- ad villam quoeest absque muro, et usque ad Abel
« sent. Et plaustrum venit in agrum Josue Bethsa- magnum dederunt mures. « Super quem, s id esl,
« mitoe, et stelit ibi. Erat autem ibi lapis magnus. super luctum « posuerunt arcam Domini, qua; erat
« Et conciderunt ligna plauslri, » et reliqua. Jam « usque in illam diem in agro Josue Bethsamitis, et
enim superius dictum esl, quod Bethsamis domus « fuit ibi donec in Carialhiarim ducla est. Et percus-
solis inlerprdaretur. Sed nuiic quoe alia potest in « sit de populo septuaginia viros, et quinquaginta
hoc loco esse domus solis, nisi sancia Ecclesia, a « millia plebis, » et reliqua usquequo ait :
Sole justilioe illustrata? Et quid. est Belhsamitas in
vaile frumenta metere, nisi doctores Ecclesioeanno- X> CAPUT VU..
nam verbi Dei in humililate tractare ? Quis est lapis c Et façtum est ex qua die mansit arca Domini in
in agro Josue, nisi Christus Dominus in Ecclesia «
Carialhiarim, multipliçali sunt dies (erat quippe
sua? Ligna vero illa plaustri, ipsius Christi proefigu- « annus et requieyit omnis Israël, domus
rasse crucis mysterium non dubiumest. Vaccas vero « yicesimus),
post Dominum. » Quod enim dictum est, quia per-
super lapidem immolare, est conversos sanctos a cussit de populo qui non erant de stirpe Levitica,
soeeuloin Christi imitatione mortificare.
septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis, pro
« Hi sUnt aulem ani aurei quos reddiderunt Phi- una
eademque re indifferenter aceipitur. Nam,et ex
« listhiim pro delicto, Domino : Azotus unum, Gaza uno Groeco
quod est }KÔC solet ulrumqiîe transferri.
« unum, Ascalon unum, Belh unum, Accaron unum. » Sed in hoc videtur esse
distantia, quia' in. priore
Azotus enim interpretatur ignis, Gaza vero fortitudp commate versiculi, addilum est ' vit! septuaginta
ejus, sive divilioe.Ascalon quippe pondéra vel ignis sunt pereussi. De ipsaautem turba vulgari bomines
homicida, Gelh torcular, Accaron vero sterilitas, vel quinquaginta millia, quod ne paleretur (Exod.xx)
wadiçalio dicitur. Quinque enim civitates Paloestj- populus.a.lpnge sla.batet orabat, fcjlus Mdyses a»-
 287 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACH1 i 88
cendit ad Dominum. Unde in Heliroeoita habetur : A teste, majores animoe sunt ; colles vero minores.
« El percussil de populo septuaginta viros, et quin- Seu eliam Gabaa, ubi Eleazar filius Aminadab sa-
quaginta millia viros ; »hos septuaginta viros judices, cérdos constituitur, ut custodiat arcam Domini, in-
septuaginta Hebroeiintelligunlur,- quorum mérita et terpretatur collis, vel sublimitas. Eleazar adjutorium
gloria quinquaginta millia viriscomparanlur: sicut et dicitur,: et bene qui custodit arcam Domini, adjuto-
de David dicitur (J Reg. xvm). « Quia lu unus pro rium inlerpretatur, quia sancti viri quidquid boni
decem millibus computaris. > Quod dictum est : habent, non ad se, sed ad Dominum referunlur.
« Quia ex qua die mansit arca Dominî Carialhiarim, Unde Apostolus : « Fiduciam talem habemus per
multiplicaii sunt dies : erat quippe annus vicesimus.j Christum ad Deum, non quod suffiçientes simus co-
et reliqua, jam ad oclavum usque annum regni Da- gitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia
vid, quando eam, congregaia populi frequentia, in nostra ex Deo esl (I Cor. m), t et reliqua. Verum
Jérusalem adduxit, sint [anni] compuiandi. Inveni- Cariathiarim, quoe interpretatur villa silvarum, si-
tur namque in sequentibus quia temporibus Saulis gnificat sanclam Ecclesiam, ex mulliludine gentium
fuerat ablata de hac civilate, et allala in castra pu- colleclam. In qua poslquam Testamentum mansit,
gnante eo adversum Philisthoeos. Sic elenim scri- multiplicaii sunl justi, qui ab ipso velul dies illumi-
ptum esl: « Et ait Saul ad Acbiam : Applica arcam B nali sunt. Baalim habenles, sive ascendentes, aut su-
Dei (I Reg. iv). » Erat enim ibi arca Dei in die illa, periores interpretatur, quem filii Israel projecerunt;
cum filiis Israel. Et quia constat (II Reg. vi), quod pariter cum Astarolb, idola genlium significat, quoe
David eam in Jérusalem adduxerit cnltam de domo projecerunl credentes ex gentibus, post susceplio-
Aminadab, in quam non illala esse perbibetur, re- nem arcoeTeslamenii. Seu qui velus Israel est, id
stât intelligi, quia in diebus Saulis relata de caslris, esl sir videnS Deum, auferl a se omnem facluram
.et in proefala remansit illala civitale, unde denuo, malignorum spiriluum, hoc enim inlerpretatur Asla-
régnante David, afferetur in Jérusalem. Est ergo rolh. Aufert jactanliam atque superbiam et sic ser-
sensus memoratoe seiitentioe, quia ex qua die man- vit Deo soli, quia « nulla socieias esl lucis ad lene-
sit arca in Carialhiarim, erat annus vicesimus, cum bras, nec ulla convenlio Christi ad Belial (/ Cor. vi). i
eam inde iransferri temporibus Saul causa belli con- c Dixit autem Samuel : Congregate universum
lingeret. Denique, vicesimo peracto anno, translata « Israel in Masphalh, ut orem pro vobis Dominum.
est a Samuele in Masphat. Et de Masphat transtule- « Etconvenerunt in Masphalh, hauseruntqueaquam,
runt eam, Samuel et Saul, in Galgala. Inde trans- « etcffuderunt in conspeclu Domini, > et reliqua.
lata est a Saul in Nobee, de Nobee in, Gabaa, de Hic enim, si proesumplionon videalur (quia non ple-
Gabaa ad Aiud domum Obededon.Inde translulit in G nius inlelligimus) quid est, quod aquam hauserunt
Sion. De Sion transtulit eam Salomonin Sancta san- et effuderunt in conspectu Domini, quid Hebroeorum
ctorum, vel certe vicesimus erat annus, cum adhuc traditio senliat, sicut in quibusdam codicibus legi-
omnis domus Israel quievisset post Dominum, ab- mus, inserere nisi sumus. Tradunt enim quod coram
jeciis idolis videlicet, illi soli serviens. Quod in se- Domino in eadem aqua maledicta congesla sint, et
quentibus dicitur : « Abstulerunl filii Israël Baalim et sicul in lege mulier zelotypa bausta aqua probaba-
Aslarolh, et serviermil Dominosoli. » Quod ea facta lur, ila et hic idololalroe hac aqua probati sunt. Hi
sit tolo tempore p'roesulalusSamuelis, qui, Josepho videlicet, qui se idola coluisse penitus denegabant.
tesle, duodecim annis completus est, et. primo tem- Tradunt etiam, quod quicunque idololalra liane
pore regni Saul, qui, eodem hislorico affirmante, aquam guslasset, labia ejiis ita sibi adhoererent, ut
viginli annis lenuit, nullus sanctoehistorioe curiosus nequaquam ea ab invicem separare posset. Hoc indi-
ignorât. Namque postmodum cum recessisset Spiri- cio idololatrja depreîiendebatur, el interficiebatur.
lus Domini a Saule, et agitaret eum spirilus ne- Quod et sequeniia demonslranl, in eo quod ait :
quam, maxime ad persequendum David innoxium et « Judicavitque Samuel filiosIsraelin Masphalh. >Ju-
juslum, necesse erat partem mililioevel plebis ejus t) dicare hoc in loco, idololatras secundum legem morli
nullam, malitiseillius exstilisse complicem. His juxla tradere dicit. Dicunl etiam quod hoc modo Moyses
historiam proelibatis, quid myslice significet, quod idololatras, qui vilulum fecerant, probaveril, quando
arca vënit in Carialhiarim, et intulerunt eam in do- arripuit vitulum et combussit, conlrivilque usque ad
mum Aminadab in Gabaa, et ex qua die mansit ibi pulverem, et sparsit in aquam, et dédit ex eo potum
multiplicaii sunt dies, enucleare conabimur. Ami- filiis Israel. Nos jam illorum deliramenla oinillenies,
nadab enim, in cujus domum venilarca, patermens quia utrum verum sit ignoraraus, simpliciler inlel-
sponlarieus interprelalur. Significat populum gen- ligimus, quod tara sancio viro conveniebat ut ple-
lium, cui Dominus Paler gratiam Testamenli coniulit. bem sibi commissam, injustilia et veritate, el summa
Qui curaPsalmisla dicere potest: « Voluntariesa- prudentia gubèrnaret. Coelerum quid figura signifi-
crificabo tibi et confitebornomini tuo, Domine, quo- cet, inlimare breviter aggredimur. Masphalh enim
niam bonum est (Psal. ira). « Gabaa vero collis quo eongregatus esl Israel, ubi et aquam hausit, in
dicitur, et animas significat humiliùm de quibus conspectu Domini, interpretatur inleniia, sanclam
dicilur : « Suscipiant montes pacem populo, et col- significansEcclesiam, ubi vera esl inleniio, quoeme-
les justiliam (Psal. LXXI).» Montesenim, Auguslinc lius potest per ipsum Masphalhinlelligi, in unitâlë fi-
M9 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 290
dei, sub novo saeerdotio, collectam : aquas lacry- \ renlur. Quod aulem ait : « Erat pax inler Israel et
înarum hauriens, et per satisfaclionem poenitentioe, « Amorrboeum,» hoc in fuluro inlelligere dabatur,
eas in conspectuDomini effundens. Quod autem Sa- quia poslquam pèr passionem Domini aereoe pote-
muel propheta in eodem loco, hoc est in Masphalh, states victoecesserunt, usque populus ex circuraci-
populum.Israeliticum judicabat, hoc indicassevide- sionevidelicet et proeputiocredens, in civitate fidei
tur, quod omnis proedicatorspiritualis, eos fidèles sibi concordavit.Amorrhoeus inlerpretatur amants,
maxime docere sludet, quos in inlentionem contem- vel loquens.Et Apostolus ail : «Vosquieralis longe,
plationis atque ad amorem patrioe coeleslis intenlos facli eslis prope in sanguine Chrisli. Ipse est enim
esse perspexerit. pax nostra, qui fecil utraque unum (Eph. n), > et
« EtascenderunlsatrapoePhilislhinorum ad Israel. reliqua. Iste est Samuel qui invocavit Deum, sicut
« Quodcum audissent filii Israel, limuerunt a facie in sequenlibus legitur, exaudivil eum Deus, et in
« Philisthinorum, dixerunlque ad Samuelem : Ne tempore messis pluviam impetravit. Pluvia enim in
« cesses pro nobis clamare ad Dominum Deum no- sanctis,Scripturis verba sunt Evangelii, sive legis.
« strum, ut salvet nos de manu Philisthinorum. Tulit Sicut et Moysesdicit : « Exspectetur sicut pluvia elo-
< autem Samuel agnum factentem unum, et obtulit quium meum, et descendant sicut ros verba mea
« illum holocauslum inlegrum Domino. » Agnus hic B (Deut. xxxn). J Hanc igitur pluviam dédit mundo
lu typo oblalus populo Dei victoriam proeslilil, quia Cbrislus in tempore messis, id est quando génies
videlicet per passionem Clirisli immundis spiritibus colligi oporlebat, ut sicul frumentum horreis, sic
superatis, pax reddila esl fidelibus. Unde et in sacra intra Ecclesioesinum congregarenlur.'
historia subjungitur : « Judicabat Samuel Israel cunctis diebus viloesuoe,
« Factura est ergo cum offerret holocaustum Do- « et ibat per singulos annos circumveniens Bethel,
« mino, Philislhiim iniere proeliumcontra Israel. In- « et Galgala, et Maspliath,el judicabat Israel in su-
« tonuil autem Dominus fragore magno in die illa « pradictis locis. t Nonenim vacal a mysterio quod
« super Philislhiim, et exterruit eos, » et reliqua. Samuel in supradiclis locis convenions judicabat
Tune enim Dominus fragore magno inionuit, quando - Israel. In hoc enim typum tenuit doctorum sanctoe
per sanclos apostolos sonum proedicationis emisit. Ecclesioe,et ut hoc manifeslius paleat, manifeslemus
Juxta quod scriptum esl : « Inionuit de coelis Do- clarius : Betbcl enim, quoeinlerpretatur domus Dei,
minus, et Allissimusdédit vocemsuam (Psal. xvn).i sanclam significatEcclesiam quoedomus Dei dicitur,
Sed dum istainionuitDominus, exterruit Philislhiim, in qua Dominus sua gratia videlicet in mentibus
et coesisunl a filiis Israel. Quia videlicet immundi electorum habitare dignatus est. Juxta quod ait :
spirilus, proedicalionibussanctorum cedentes, a fa- C « El inambulaboet inhabitabo in eis (Il Cor. vi, Lev.
cie eorum discesserunt, quod plenius in ecclesiastica 26). >Unde et Galgala, quoe interprelalur revelatio,
historia declaratur. Unde Bethchar, ubi coesi sunt, eamdem significatEcclesiam, de qua Dominusdicit.
interpretatur domus agnilionis, sive domus agni, « Ubifueriniduo vel très congregati in nomine meo,
Ecclesiam proefiguravit illius de quo Joannes ait : ibi sum in medio eorum (Matlh. xym), » videlicet
« Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi per gratiam suoerevelalionis ac proesentioesuoeDivi-
(Joan. i). > In qua, et a qua Ecclesia, Domino fa- nilalis. Et Masphalh,quoeinterpretalurintoifio, bene
vente, immundi spirilus superati sunt. Et bene ait: sequitur : quia videlicetin supradicia Ecclesia sançla
«Persecuti sunt eos usque ad locum qui .erat super Dei, est pura in mentibus eleclorum intenlio, qua
Bethchar , » quoe inierprelatur domus agnilionis, semper esurit, el anhelat ad Deum. In qua Samuel
quia tandiu proedicalores persecuti sunt, quousque propheta judicat filios Israel, videlicet ut doctor fide-
omnis error expurgaretur, et vere Deus agnoscere- lis fidèles in Ecclesia decernit. Unde bene dicilur,
fur. Sequitur: quod revertens habitat in Rama Samuel, ubi erat
« Tulit aulem oamuel lapidem unum, et posuil domus ejus, quia videlicet hoc indicasse videtur,
< eum inter Masphalh et inler Sen ; et vocavit nomen quod omnis ecclesiasticus doctor, vir spirilalis in
< ejus : Lapis adjuiorii, » el reliqua. Lapis enim isie, " Ecclesia, licet semper in altiludine conlemplationis
quem Samuel inler Masphath, quoeinterpretatur in- (hoc enim significat Rama, quoeinterpretatur excelsa
tenlio : el Sen, quod dicitur dentium, ob signum Vi- mente),habitare delectetur, per acliones lamen com-
ctoria",posuil, quem alium nisi Dominum noslruin passionum, ad infirma membra Ecclesioecondescen-
Jesum Christum proefiguravit? qui secundum dicla dere non renuit, et quasi populum Israel judicat,
prophelarum inler inventionem Veteris Testamenli, dum creditam sibi plebem, ad lenendam uuitatem
el Evangelii proedicalionem positus, fidelibus suis fidei,et coelerasvirtules operandas, sua exhorlatione
contra adversarias potestates dimicantibus auxilium inslituit et docel : seu qui judex alieni delicti ejlici-
proestat. Ipse enim proefigurabaturin lapide, propter tur, et judicium exercet in domo Dei: non propterea
firmitalem : ipse signifleabatur in agno, propter in- et malevola mente, sed secundum quod sacra Scri-
nocentiam : sive, quia pro nobis est immolatus. ptura révélât, agere débet : ad domum 'proprii pe-
Quod aulem ait : < Hucusque auxilialus est nobis cloris el conscienlioelandem redire, et hostias bonoe
« Dominus, > ostendit quia quicunque hos termines voluntatis Deo immolare.
transcendunl, sicul hoeretici, auxilium Dei non me-
 291 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHl 292
CAPUT VIII. A Israel, ob unclionis sacramentum, in lypô Salvaloris
« Congregati ergo universi majores nalu Israel, chrisli sunt âppellaii. Unde et David ait ad eum qUi
« venerunl ad Samuelem in Ramalha, dixeruiitque se finxerai Saul occidisse-: « Quomodo non limuisli
« ei : Ecce lu senuisli, et filii tui non ambulant in mànum luam mittere in christum Domini (II Reg.
!« viis tuis, constitue nobis regem,uljudicetnos, J etc. i) ? » Sed bëne ait, quod ab humero sursum Saul sii-
Quid enim significabat quod seniores Israel, repro- pgreminebat omnibus, juxta spiritalem intelligen-
baio Samuele propheta, regem sibi pelierunt, nisi liam , quia caput nostrum sursum est supra nos, quod
hoc quod in adventu Salvaloris implelum esse co- est Christus. Et bene dictum : «Non erat meliorillo »,
gnoscimus rquando scriboeel Pharisoei, repulso Do- el Psalmisla : « Quis in nubibus sequabitur, aut quis
mino Jesu Christo vero sacerdole, regem sibi ele- similis erit Deo Filio Dei? J (Psal. LXXXVIH.) Hic
gerunt, clamant : «Non habemus regem nisi Coesa- euim non seriem hislorioeseculi, sed spiritalis intel-?
rem (Joan. xi\).t Unde Samuel, qui interprelalur iigentioe sensum continualim describere conati su-
nomen ejus Deus, reprobatus a senioribus Israel, mus. Coeterumquia parura historiam proetermisimus,
Dominumac Redemptorem significat. Saul vero, qui ad eam insinuandam aposlrophen facere decrevimus.
dicilur pelilus seu pelilio, suo quod a populo postu- Ait enim sacra historia :
latus legitur, Barrabas intelligitur, quem dimilli sibi B « Dixitque Saul ad puerum suum ; Ecce ibimus :
petierunt : qui Saul filius Cis, filius Abiel, fuisse le- « quid feremus ad virum Dei? » et reliqua. Non enim
gitur. Cis enim interpretatur dimis vel vomens. putabat Saul sibi asinas a Samuele aliler indicari,
Abiel vero paler mens dicilur, quorum nominum nisi pretio divinationis, de quo puer ail, cum a Saule
interpretaiiones ad duriliein, et ad vomitum malilioe audisset : Panis defecit in sitarciis nostris :
Judoeorumpertinent, qui, Deum Patrem confitentes, « Ecce inventa est in manu mea quarta pars sta-
Filium in passione negaverunt, dicenles : Toile « teris argenti, demus bomini Dei. i Ideo ait:« Quid
hune, et dimilte nobis Barrabam : non intelligentes, feremus ad virum Dei? t Quod autem Sauli inqui-
quia qui negat Filium negat el Pairem, qui misit renti de Videnle, responderunl dicenles:
illum. « Festina nunc, hodie enim venil in civitalem,
CAPP. IX et X. « quia sacrificium esl hodie populi in excelso. » Sa-
crificium in hoc loco, prout aliqui inlelligi volunt,
« Tulit autem Samuel lënticulam olei, et èffudit prandium "intelligitur, quod proeparaverat Samuel
« super caput ejus, et deosculalus esl eum, el ait: populo in Kalendis, quia sequitur :
« Ecce unxit le Dominus super hoeredilalem suam « Neque enim comesturus est populus, donec ille
« in principem. >Sciendum est quod Sau) non Unius G « veniat, quia ipse benedicet hoslioe, et deinceps
semper personoe geslavit figuram, sed aliquando « comedent qui vocati sunl. » Coeterumsi quis sim-
Judoeorumtypum, ob superbiam, et adversus Deum plicité!'de hostiis immolalis, ac sacrificiis inlelligere
invidentiam, sicut superius teligimus, et in futuro voliierit, nos non inhibemus. Dixitque Samuel ad
demonstrabimus: aliquando Domininostri Jesu Chri- Saul:
sli, propter unctioném regni, alqué aliiiudinem sta- « Ascende ante me in excelsum, ut comedas roe-
turoe, et propter princïpaium. De quo Isaias ait : « cum et dimiltam te màne, et omnia quoe suut in.
« Factus est principatus ejus super humerùm ejus « corde tuo indicabo libi. > Hic enim si non displi-
(Isa. ix). i Aliquando vero principem soeculihujus, cuerit, siculi seriplum invenimus, traditionem Ju-
propter elationein cordis et humilium oppressionem, doeoruminserere proesumimus. Erat enim in corde
sicul in sequéntibus declarabîtur-; sed in hoc loco, Saul (sicut ipsi tradunl) quod rex futurus esset, quia
ubi a Samuele unclus lëgitur, ipsum Christum Do- viderat per visum se in verlice arboris colloçari ;
minum scilicet Salvalorem désignai. Sicut enim quoevisio signum regale erat. Denique non tantum-
Saul, cum asinas patris sui quoe deerarit quoereret, modo de asinis quas perdiderat in corde tractabat,
in regno assumptus est : simili quoque modo Domi- . quia cum dictum sit : El omnia quoe sunt in corde
nus el Salvator nosler, poslquam a Paire suo mis- 3D tuo indicabo tibi, stalim per partem cpiijunciionis
sus, ad ôvës quoeperierant domus Israel vénire di- copulativam,et distinguendô copulavit dicens:
gnalus est, super cuuclum populum suum ab eo in « El de asinis quas perdidisti nudiuslerlius ne
regem lanlum consiilulus est. Sic ipse ail : « Ego « sollicilus sis, quia inventi sunt. > Et illud : « Et
autem consiilulus sum rex ab eo super Sion mon- « cujus erunt oplirâa quoequë Israel? nonne libi et
tera sanctum ejus (Psal. n, Marc, xxiu) : > hoc enim « omni domui palris tui. > Taies enim et hujusmodi
proefigurabalur pèr asinas propler simplicitatem , tradiliones Judoeorum, de apocryphis libris eorum
quod et per oves prôpiër innocenliam. Armus quem prolatoesunt, quos secum reconditos habenl, quoein
Saul accepit, sicut superius lëgitur, princïpaium si- nostris non liabentur. El ideo a qhibusdam recipiun-
gnificat Domini nostri quem accepit. Qui a Samuele tur, non propterea ut illos approbent, sed ea quoe
unctus dicilur, quia a Deo Pâtre unigenitus Filius necessaria sunt, ad confirmandum recipiunt. Quod
spirilali unclionë delibulus legitur : de quo Psalmi- el Paulus apostolus in Epistolis suis (TU. i, / Coi:
. sla : « Propterea unxit te Deus, Deus luus (Psal. xv), non solum de Hebroeorum libris apocryphis,
xuv), » et reliqua. Omnes enim rétro olim reges verumetiam ex poelarum ac comicorum gentiHum.
29S ENARR. IN LIBROSREGUM. — IN LIB. I. âî*4
ubi opporlunumvidit, exemplaprotulit. Non ul omnia Ai « coepiladversumJabes Galaad. Dixeruntqueomnes
eorum commenta approbaret, sed opporluna ubi né- « viri Jabes ad Naas : Habeto nos foederatos,et ser-
cessariûm vidit, inseruit. Hinc est quod Judas.apo- « viemustibi. Et respondit ad eos Naas Ammonites:
stolus in Epistola sua ex iisdem libris exemplum « In hoc faciam vobiscum foeiius,ut eruam omnium
intulit, dicens : « Prophetâvit aulem de his seplimus « vesirum oculosdextros. > Verum quia historia est,
ab Adam Enoch, dicens : Eccevenit Dominusin san- spiritalem intelligentiani brevîssima insinuatione
ciis millibiissuis facei'ejudicium coritra omnes(Jud. enucleare aggredimur. Naas enim, qui interpretatur
n). » Quod ex proedictislibris sumptumest, sed quia serpens, significat diabolum: n'On solum quia lubri-
verum esl, non est rejiciendum. Non tamen omnia cus et torluosus esl, sed quia primum hominem per
approbanda sunl, sed necessaria accipienda. Sic serpentera decepit. Ipse ascendit ad proeliandumcon-
etiam iraditiones nônnulloe opportuno assUmendoe tra Jabes, qui interpretatur seiîsus, quia diabolus
sunt. semper sensum divinoecognationis el bonilalis au-
« Cumque abieris inde, el ultra Iransieris, » et ferre ab hominibusconatur. Galaad vero, qui dicilur
reliqua usquequo ait, « invenient le 1res viri ascen- acer'vustestimonii, illos significat qui erudili sunt
« dentés ad Dêum in Belbel. »Hi viri causa oralio- in Ecclesia leslimoniis divinarum Scriplurarum.
nis ibanl in Belhel; ubi Jacob lapideih erexerai. ïB Quorum ocnlos dexleros eruere cupit, videlicet illu-
« Post hoec veniens ad c'olleiiiDei, ubi est slalio mina'liaiiëm fidei, et proedicationisauferre salagit.
« Philisthinorum.»CollisDeilocus erat ubi prophètes Sèd hos Saul, videlicet Dominus ac Redemptor nô-
hahitabant. « Et cum ingressuS fueris in urbem, ôb- slêr, libérât cum exércilu suo : idest auxilio angelo-
« viam habebis gregem prOphetarumdescéndenliuin rumseu proedicatorumsuorumquiin Besechpopulum
« de excelso, ipsosqueprophelanles, et insiliel in te enïimerat.Besechenim egestasinterpretatur, quia in
« Spiritus Domini, el prophétabis cum eis, el mula- egestale proesentisvitoenovit Dominusqui sunt ejus.
« beris in virum alitim. Quando ergo eveiserinlsigna Et apud ipsum est cerlus numefus electorum, quos
« hoecomnia libi, fac quoecunquéinvenerit manus ad proeliumcontra diabolumexcitât. Nam possumus
« tua, quia Dominuslecum est : et insiliel in le Spi- ad hoerélicosreferre, qui populus est moeroris,quo-
« ritus Domini, et prophétabis cum eis. » Proplié- niam gaudilimSpirilus sancti noii habenl. Disponit
tasse eum ibi Judoeidicunt de futuro soeculo,et de eorum perversitas in'hoc foeduscum populo Eccle-
Gog et Magog, et de proemiisjustoruni, et pcena im- sioe,ut eruat oculos dexiros, id est sénsûm vel visum
piorum. Nam quia Spiritu Dominiimpulsusproplïe- sanoeorthodoxoefidei auferat. Et vùli ul sinistrum
lavit, de adventu Chrisli et salute hominum pro- ^ habeaiit, id estperversum sensum, et prava senliant.
phetasse non dubiilm est. Sed populus fidelis acervum tesfimoniumdivinaruni
« Quando ergo venerinl signa hoecomnia tibi, fac Scriplurarum congerii, Unde sUfshoslibus résistât,
« quoecunquéinvenÊritmanus tua, quia Deus lecum. erailtït in universos tefminos Israël, hoc est ad do-
< est. * Ac si diceret : His signisnossé poteris quia Ctores Ecclesioe;qualenns sibi opënï ferànt, et scu-
Deus te regem fieri voluit, et idcirco ad omnia quoe tum fidei contra hostes e$ adterSO ôp'ponant.
libi agenda sunt, régaliler âge, quia Deus lecum.
est. CAPUT xii.
« Videntes aulem omnes qui noverant eum heri . « ifixit aulem Samuel ad populum : Venite et ea-
« et nudiustertius, quod esset cum pfopbelis et pro- « mus in Galgala, et innovemus ibi regnum, > et
« pheiaret, dixerunt ad invicém: Qu'oenamres acci- rèliquâ usquequo ait, « Misil Dominus Jerobaal et
« dit filioCis? Nomel Saul inler prophetas ? Respon- « Èedau et Barac et Jepble et Samuel, et eruit vos
< ditqùe alius ad àllerum, tricens: Et quis patër « de manu inimicorumveslrorum. »Prius enim an-
< eorum? >et reliqua. Bene ait, Saule prophelaliie tequam sûperiora pandamus, dicendum est quis
cum coeleris,«Et quis pater eorum? » Acsi diceret : fuerit is'teJerobaal et Badan. Jerobaal ipse esl Ge-
Et quis major illo in dignitatëét sapiertlia? oplime |j deoh, qui cum irecenlis viris superavit Madianilas.
enim potest inler prophetas vefsarî et paler eorum, Bàdân vero, ut quibusdam placet, ipse est Samson.
id est magister vocari, qui tarii dodus et sa'piens Coeterumjuxta alliorem inlelligenliam, Galgala ubi
est. Pater magister vocalur, srcul Efiseus Eliam pa- Samuel innovavit regnum ae redarguit filios Israel,
treai, id est rnàgistrum voeat* Pater mi, Paler nri; quoe interpretatur revelalio significat revelalionein
currus Israel et auriga ejus. Et in lrbro Job : Eliu, el iïiuminationem fidei in NovoTestamenlo, ubi ve-
Elipbaz palrëih, id est magistrum vocat, hoc modo, lus regnum in novuni commuta'tumest. De qua mu-
« Pater mi, probelur Job usque ad finem (fob. talione superius jam diximus, ubi.de Eli et filiis ejus
xxxiv). » Quod autem Saul ita invenit, sicut videns reprobatis , et electione Samuelis descripsimus. De
proedixerat,significat,quia omnia ita evenerunfChri- abjeclione Saul et constitutione David, Domino
slo, sicut libri légis et prophelarum olim proedixe- favenle, in posiérum dicturi sumus. Verum in hoc
runt, ljcet de Judséisvelint inlelligi, quibus prospéra quod Samuel filios redarguit, juxta moralem inlelli-
seu adversa i(a evenerunt, sicut proedixerat. genliam typum tenuit spiritalium doctorum: qui in
CAPUT XI. semetipsis delicta gravia non habent, quoe redar-
i Ascendit aulem' Naas Ammonites, el pugnare! guanl ; sed aliorum uéccala absque detrectalione fe-
 095 ANGELOMILUXOVIENSISMONACH1 S98
riunt. De his enim talibus per Salomonem dicilur : A licipationem de Isboseth, ee quod in sequeniibus
« Verba sapienlium quasi stimuli et quasi clavi in legalur, Quadraginta annprum erat Isboselh cum
altuni defixi (Eccl. xn). i Bene ait : « Verba sapien- regnare coepisset, et duobus annis regnavit, et a
tium sicut stimuli el quasi clavi in allum defixi, » morte Heli usque ad Saul omne tempus quadraginia
quia peccata hominum nesciunt palpare, nec molli annorum.est, non prohibemus quia et inlelligi valet.
manu allreclare lascivia ; sed asperoe invectionis < Et percussit Jonalhas stationem Philisthinorum
increpatione corrigere, el inerrantes poenilentisédo- « quoeerat in Gabaa. Quodcum audissenlPhilisth.iim,
lorem et vulnus infigere. Si cujus igitur sèrmo non « Saul cecinit buccina in onmi terra, dicens : Au-
pungit, sed oblectationi est audienlium, isle non « diant Hebroei et universus Israel, » et reliqua.
est sermo sapientis. Hinc est quod Joannes Judoeos Quodenim ait: «QuodcumaudissenlPhilislhiim, Saul
glorianles redarguit dura invectione, dicens : « Ge- « cecinit buccina » etc., sic inlelligendumesl : Quod
nimina viperarum, quis demonslrabit vobis fugere a cum audissent Philislhiim, subauditur conturbati
ventura ira (Malth. m)? i Denique possumus et ali- sunt, Saul cecinit buccina. Hoec buccina signum
ter banc sentenliam brevi indagalione innuere, quo victorioe, et exhorlationis fuit, ut audirent, et no-
ait dicens : « Verba sapientium sicut stimuli, » etc., scerent Hebroeiconturbati superatos esse Philisthoeos.
quia et ad conversionem provocant et firma sunt, B Propterea sequitur :
et in nullo oberrant, quia sancio Spiritu prophelis et « Et universus Israel audivit hujuscemodi famam.
aposlolisinspirata, ad eos usque pervenerunt, et ideo « Percussit Saul staiionem Philisthinorum. > His
solida radice fundatà sunt. Unde et in eodem versu rébus cpmpertis, confortatus est Israel : propter hoc
subjungitur : Quoe per magistrorum consilium data et sequitur : « El erexit se Israel adversus Phili-
sunt a pastore uno, videlicet a prophelis per quorum « slhoeos. >Id est, virililer coepit agere contra eos.
consiliumsunl prolata,'et pastore uno, id est Spiritu « Quod cum vidissent viri Israel se in arcto po-
sancio, inspirala. Quisquis enim his est inslrucius, i sitos (afflictus est enim populus), absconderuut
et Spiritu divino illusiratus, potest corrigere, si, « se in speluncis, et in abditis,-in pelris quoque et
inquaiitum humana fragililas non obsistai, se a pee- i in anlris, et in cisiernis, i «t reliqua. Si enim se
catis couliniieril, aliorum peccata. Quia ille juste abscondit Israel in proefalis locis, animum puisât,
redarguit incoeleris malum eorum, qui spirilualiler quid est quod historia subjungit :
vivens, de proprio delicto reprëhendi a quoquam « Hebroei aulem transierunt Jordanem. > Quod
non polest. Scriptum namque est : « Spiritalis om- nos aliter intelligere non possumus, nisi ilios sen-
nia judicat et ipse a neniine judicatur (1 Cor. n). » tiamus qui se substraxerant a Saule timoré perlerriti,
Innoceus enim esse débet ab onini delicto, qui coe-G et ad Philislhiim transierant. Sed postea audientes
teros judicat pr'o scelere ipsorum, sicut et Samuel quod Philisthiim fugissent, sociaverunt se cum suis
fecisse legitur • qui etiam laies pluviam de coelis,id in proelio. Quid enim hoc significet quod reversi
est scientiam proedicationis éx libris prophelarum, fugilivi sociaverunt se cum suisin proelio,dicemusin
de quibus scriptum est : « Judicium posilum est et poslerum : « Cumque adhuc esset Saul in Galgala,
libri aperii sunt (Dan. m), > proferunt el corda ho- « universus populus perterrilus est, qui sequebatur
minum, ut fructus fidei, ac honorum operum gignere « eum. Et exspeclavit septem diebus juxta placitum
possint, diffundunt: ut eos, quia malum se egisse co- « Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dila-
gnoscunt, lerreant.Deinde sequitur qualiler Samuel, « psusque est populus ab eo. Ait ergo Saul : Afferle
dum quererelur de principatu, et populus depreca- < raihiholocaustum et pacifica, i et reliqua usquequo
relur, dicens : « Ne cesses orare pro nobis, i respon- ail : « Dixitque Samuel ad Saul : Slulte cgisli, nec
dens ait : « Absit a me hoc peccalum in Domino ut « custodisli mandata Domini Dei tui, quoeproecepit
cessera orare pro vobis. > Hic namque perfecta be- tibi, i etc. Verum jam superius dixerat : « Et de-
nignitas sanctorum, olim in Samuele demonslrata scendes ante me in Galgala. Ego quippe descendi
est : illa videlicet de qua Dominus ait : « Diligiie n ad te, ut ofleras oblalionem, et immoles victimas
inimicos, et orale pro persequenlibus et calumnian- pacificas. Septem diebus exspectahis donecveniamad
libus vos (Malth. v). » le, et oslendam tibi quoefacias. » Videtur quibusdam,
inculpabiliter Saul oblulisse holocaustum, cum Sa-
CAPUT XIII. muel ab eo ëxspectatus, juxla placitum septem
« Filius unius anni erat Saul cum regnare coepis- dierum non veneril. Quod qui hune locum bene
« set ; duobus autem annis regnavit super Israel. i dislinxeril, inveniet eum non immerito culpatum
Non de Isboselh filio Saul taiitum, sed de eodem fuisseet inobedienlem redargutum. Locus autem hic
Saule hoc dictum est. Sic eniin erat innocens Saul apud quosdam ita di.slinguitur : « El descendes ante
quando regnare coeperat, sicul filius unius anni est, nie in Galgala. Ego quippe descendam ad le. i Et po-
et in innocenlia perseveraret. El quia in eadem in- stea subinfertur, «ad offerendasoblaliones, et iramo-
nocentia duobus annis regnavit et humilitate, bene landas viciimaspacificas, septem diebus exspectabis
dicilur lanquam filiusunius anni fuisse. Coeterivero> donec veniam ad'le, et oslendam tibi quoefacias. i
quibus regnavit indigne calculo non hic compre- Non ergo Samuel suum proestolari adventum Sauli
jiendunlur. Sed si volueril quis inlelligere per an-- ; septem dierum tempore proecepit, sed ad offerendas
297 ENARR, IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 298
oblatioues et immolandas victimas pacificas, se ab A pentes, quasi non sint, dum inexercitati ad re-
eo eisdem seplem diebus voluil exspectari ; quod spondendum.hoslibus fidei parati nequaquam sunt.
ille nequaquam fecit, et ideo inerjio culpaïur, et Vomeres vero atque ligones, seu coelera ferramenta,
siullitioeelogiodenotalurindiscreia Saulisoblaiio;ob spiritaliter testimonia, seu sententias indicanl sacroe
hoc quod obedientioe proeceptum proevaricatus est, legis; quibus testimoniis sacerdotes Ecclesioe, in
a Deo accepta non est. Quia enim propheloe proe- pace ejusdem Ecclesioe,ad eruditionem lantummodo
ceptum parum perpendit, Deum qui loquebaïur in populi fidelis, quasi ad agriculturam, juxta hislorioe
propheta contempsil, dicenie Domino: « Qui vos simplicitalem, uluntur. Quoe leslimonia, acsi fer-
audii, me audit : et qui vos spernil, me spernil. ramenta sint (si quando, permiilenle Deo, hoere-
(Luc. x). > Unde audivil : ticorum bella adversus Ecclesiam consurrexerinl),
« Sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. ad exercendos videlicet atque probandos fidèles
« QuoesivilDominus sibi virum juxla cor suum, et suos, viri ecclesiastici, subtili inquisilione ea per-
« proecepitei Dominus ut esset dux super populum scrulando, et spiritali acumine acuendo, velut in
i suum, eo quod non servaveris quoe proecepit gladios vertunt ; per quos et hostes fidei prosler-
« Dominus. » Reprpbalio Saulis futuram proefigu- nunt, et tara se quam coeteros fidèles ab eorum
ravit ablalionem regni Judoeorum. Quod autem*B persecutione, sive persuasione defendunt. Proecepta
David superstes eifactns, hoc indicat, quod Domi- quippe diviuoelegis atque leslimonia, et ferramenta
nus Jésus Christiisper Novum Testamentum in Ec- sunt in pace Ecclesioe,et arma in tempore belli. Et
clesia regnalurus populo Judoeorum successurus ut manifestius fiât quod profertur : In pace Eccle-
erat. sioeproesules ejus seu sacèrdoles, simplici proedica-
« Porro faber ferrarius non inveniebalur in omni tione populum sibi creditum fide informantes, non
« terra Israel. Caverant enim Philistim, ne forte alta de Deo, neque incapabilia illis proponunt, sed
i facerent Hebroeigladium aut lanceam. Descendebat ut simpliciter credant in Patrem et Filium et Spi-
« ergo omnis Israel ad Philistim, ut acueret unus- rilum sanctum, essentialiter unum et verum Deum,
« quisque vomerem suum et ligonem et securim et trinum vero personaliter. Si autem quicunque hoere-
c sarculum. Retusoe itaque erant acies vomerum, ticus sabellianoepartis assertor dicat, quia'in Deum
« et ligonum, et tridentum, elsecurium,> el reliqua. sicut una deitas, ita et una persona credenda esl,
Philistim qui et Allophyli, licet plurimis in locis san- non très, id est* ut ipsecredaturPater, qui et Filius:
clarum Scripturarum , aliud atque aliud , multis et ipse Filius, qui Pater, sicut Sabellius impie proe-
modis allegorice signifieent, hoc in loco omnium dicabat ; quid tune agendum erit viris ecclesiaslicis,
hoereticorum proefigiïrant calervas ; quoepari con- G ( nisi ut et ipsa sacra Scriptura contra hujusmodi
sensu impietalis, adversus Ecclesiam Dei conspi- asserlorem probare queant, quomodo Deus omni-
rantes, propter multitudinem populi sibi consen- polens unus sit in natura, trinus vero in personis.
tientis, el mundi hujus potestatibus fidentes, eam- Rursum lempore quielo, nil amplius docloribus
dem Ecclesiam Dei a suis fidelibus depopulari co- Ecclesioecatholicoeplebibus qui proesunt proedicare
nantur ; quorum multitudinem infirma .membra convenit, quam ut credant Patrem el Filium et
Ecclesioeperlimescentes, plerique ex ipsis abjurala Spiriturn sanctum unius subslanlioeàlque deilalis;
fide ab Ecclesioeunitalediscedenles,eisdem hoereticis Filium vero non aliunde quam de Palris substan-
socianlur. Alii vero sub silenlio sese occultantes, tia geniium, sine initio, ac per omnia Patri simi-
dum fidemsuam palam confileri meluunt, quasi in lem et cooequalem; Spiritum vero sanctum , ex
speluncis et cavernis lerroe latitant. Philistim, quo- Pâtre et Filio procedentem, unius substanlioe cum
rum ingens numerus esse perhibetur, omnium hoe- iis a quibus procedit. Si vero contra hujusmodi ve-
reticorum magistros. figurasse non dubium est. Qui ridicam proedicationeinprovenerit ut quispiam aria-
propter varias seclas, quasi discolores equi, uno im- noepartis assertor dicat : Non ita esl ut proedicalis,;
pielatis vinculo colligali, in bujus mundi campos sed sicut très personas in Deum confitemini, itaet
dissolutis hahenis, ad decipiendos et oppiimendos, D '. tres subslanlias in eum vobis credere oportel. Fi-
quos possunt, discurriint. Sex millia equiles, elalosi Hum quoque non de substanlia Palris subsiitisse,
exprimunt mundi, qui de carnali potentia tumidi, sed ex nihilo creatum ; simililer el Spiritum san-
hoereticorumadjutores exislunt. Reliqua vulgi mul- ctum non Deum, sed creaturam credere oportet.
litudo ingenlem innuit vulgi plebem, quam hoere- Quid contra hujusmodi iinpium proedicatorem vir
tici callidis persuasionibus deceptam sibi aggregant. ecclesaslicus facturus erit? nisi ut ex utroque
Sexcenti viri, qui cum Saul remansisse narrantur, Testamento proférât documenta, atque velut fer
catholicorum virorum formam proetendisse possunt, ramenta acuat divina testimonia, per quae et illa
qui per unitalem fidei Christo Domino, velut Saul, quoeproedicat, defendere valeal, et contradicenles
adhoerentes, nullis malorum persuasionibus, sett1 refutare. Rursum tempore tranquillo, nil amplius
terroribus, ab eo recedunt. Fabri ferrarii allegorice» de Dei Filio sacerdolibus Ecclesioeproedicare con-.
viros significanl spirilales in Ecclesia, qui temporeB venit, quam ut credalur verus Deus ex substanlia
pacis(cum desint qui inquiètent) per securitatemi Palris sine tempore ineffabililer nalus, et verus
mentis, seu incuriam, ab spiritali inquisilione tor- homo pro nostra redemptione de substantia malrig
PATROL. CXV. IV
 v
299 ANGELOMILUX0V1ENSIS MONACHI 500
temporaliter creatus et nains, gemina substanlia, A conventus dislurbat, dissipai atque in fugam vertiti
singnlari vero persona; consubslanlialeni Patri se- Armiger aulem ejus eorum sanctorum virorum proe-
cundum Divinitatem, consubstantialem vëro matri figuravit discipulos, qui illorum exempte alque do-
juxla humanitatem ; unum eumdemque in singu- ctrinam. seclanles, et individue illis adhoeréntes;
larilale personoe. Conlra quam fidem si e contrario quasi eorum arma portant.-Quod autem idem' Jo-
diversi ocçurrant : unus videlicet qui ita duas nâ- nathas et armiger ejus adversus Philistim, non per
turas in Filio Dei confUndat aique permisceat, ut planiora leniaque loca, sed per sàxosa et' ardua iter
inler Deum et hominem nullam esse differeniiam arripiunt, illud allegorice signât quod lion illi sa-
astrual, sed hoc esse Deilatem.quod etbumanitatem cèrdoles, qui inlra Ecclesiam, lalam el spaliosam
in eo, sicut el Euthiliani, et eorum similcs hoeretici viam, per dissolulam vitam, ambulant, hoslibus fidei
impie defendere contendunt. Rursum alius ex ad- contraire quennt, neque cum illis spirilaliter dimi-
verso prosiliat, qui sicut duas in eo naluras, ita et care, sed illi potius qui'per arctamet anguslam viam
duas personas affirmarevelit, sicut Nesioriani. Ite- gradientes, inter ulrumqueTëstamenlum, alque inler
rum tertius vel quartus occurrat, unus videlicet, prospéra etadversa, quasi inlér duos scopulos dextra
1
qui eumdem Filium Dei dicat in veritate Deum esse, loevaque incedunt ; qui armis sanclarum Seriptu-
hominem vero in phantasia fuisse, quemadmodum B rarum muniti, non proclivius ad ima, sed men-
Manichoeiet Priscillianisloe dicere ausi sunl. Alius tis alacritale, ad allitudinein contemplaiïonis loto
aulem qui illum purum hominem fuisse, absque Deo, adnisu conscendere nituntur. Illud vero iter quod
crmtendal, sicul Photiniani. Rursum alii atque alii Jonalhas armigero suo proposuîl, ut nisi ipsi prius
existant, qui eum, hoc est Filium Dei, nihil de ab hoslibus provocati forent, nequaquam ad eos
matre assumpsisse, nec ejusdem naluroe fuisse, ex transirent, sed quieti subsistèrent, hoc nobis per
qua et nos sumus, sed nescio quam imaginariam hujusmodi iter signum sacra Scriptura typice in-
carnem in mundo gestasse ; et coeteri plurimi, quos nuit : ut ne quis ex catholicis adversus hoerelicos
omnes memorare nimis prolixum est, et non nèces-- prior contentionis arma commoveat, nisi ab ipsis
sarium : contra quos omnes hostes fidei, quid ec- prius ad certamen provocatus fuerit; quia non per
clesiasticis viris agendumest? nisi ut ex u troque calholicos, sed potius per hoereticos, contenlionis
Testamenlo diversas sententias alque testimonia, bella in Ecclesia exordium sumunt. Quod autem Jo-
quasi varia ferramenta liment, exacuant, alque nathas et armiger ejus prima congressione adversus
élucident, per quoeet ea quoecredunt ac proedieant Philistim, non alio in loco, quam in agro culluroe
defendere queant, et adversarios suos, aut confo- dedilo confligenles,viginli numéro prima fronte ex
diendo sibi substernere, aut certe terrendo in fugara G hoslibus proslernunt, illud figuraliter significare
convertere. Hoc quippe moio, et contra diversas videlur, quod his doctoribus hoeretici cedunt atque
quoestiones,quoein Ecclesia per contenlionis vitium succumbunt, qui inlra limites Ecclesioe posili, a
ofiuntur, Dei sacerdotibus omni circumspectione meditatione legis, velut ab agriculture non recednnt.
agendum est. Et adversus varias hoereticorum no- Sequitur :
vitates omni studio vigilandum, ne fides Ecclesioe, « Sed et Hebroei,qui fuerant cum Philistim heri
velut oedificii fundamentum, per eorumdem hoere- « et nudiusterlius, ascenderantque cum eis in ca-
ticorum impelum, quasi impulsii venlorum labatur i stris, reversi sunt ut essent cum Israël, > et re-
atque subrualur. Quod autem ait Scriptura de Is • liqua usquequo ail : « Nunliaverunt autem Sauli, di-
raeliticis viris : « Descendebat ergo omnis Israel ad « cenles, quod populus peccasset Domino comedens
Philistim, ut acueret unusquisque vomerem suum « cum sanguine. Qui ait : Proevaricatiestis. Volvite
et ligonem el securim, i etc. ; hoc non absurde in- « ad me jam nunc saxum grande, J Nam antequam
telligi datur, quia controversia hoerelicorum exer- spiritalem figuram aggrediamur enucleandam, ma-
cilia sunl catholicorum ; et malorum coritenlio nifeslandum esl quid est quod Scriptura dicit de
bonorum acuit sensum ; et adversilas impiorum Jonatba : Illuminati sunt oculi ejus, et quid signi-
sinislra sunl arma justorum. Quod tamen hoeretici, **ficet juxta historiam quod dicit, comedisse populum
velut Philistim, omnibus modiscavent, ne pro eorum cum sanguine. Quid est quod sacra Scriptura ait :
occasione, viri catholici arma possint habere spiri- . « Illuminati sunt oculi Jonathoe, propter guslum'
talia. mellis? » nunquid anle coecuserat? Minime. Sed
illuminati sunt ulique, non ad videndum, quia anle
CAPUT XIV.
videbat, sed ad discernendum, quia velila teligerat.-
« Et accidit quàdam die, ut diceret Jonathas filius Siculde primis hominibus legitur, qui mox ut pro-
« Saul ad adoléscentem armigerum suum : Veni, et hibita gustaverunt, apertos habuisse oculos refe-
< IranseamuBad stationem Philistim, quoeest trans runtur, ad discernendum videlicet inter bonum
i locum illum, etc >. Pendel enim hoec sententia ex quod amiserant, et malum ad quod ceciderant. Coe-
superioribus. Jonathas vero, cujus nomen sonat terum aliqui aliter intelligi volunt : Aiunl enim quod
eolumboedonum, sanctorum virorum spirilalium, ex nimio calore oculi, etexercitio proeliiac jtineris,
qui in Ecclesia dono Spirilus sancti repleli sunt, reverberati erant, et nimio jejunio fatigalus, non
«e»tavit figuram ; per quos Dominus hoereticorum solum corpore, sed el mente fortassîs defeeerat, ubi
501 ENARR. IN"LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 502
stii.t oculi inlèrioris hominis. El ideo cum gustassct.Alium, etjejuniuriiindicentis, videns super faciemagri
guslum mollis, illuminants dicilur : quia non solum mei, extendit summitatem virgoe, efinlinxilin favum
oculiex refeclione corporis, inquiunt, clarius videre mellis, et gustavil, et illuminati sunt oculi ejus, pro-
coopérant, sed et inlerius mens clarior conforlata palabimus, ut postmodum coelera conjunctim insi-
dnlcedine mellis, ac proinplior resumptis viribus ad nuare valeamus. Verum quod ad gustum mellis oculi
persequendum adversarios exslilit. Unde el ipse Jonalhoe illuminati sunt, sicut diximus, non ad vi-
ait: « Turbavit paler meus terrain. Vidistis ipsi, dendum, quia anlea videbal, sed ad discernendum,
« quia illuminati sunl oculi mei, eo quod gusla- quia vetita leligerat. Tuncenimcasus ille, sicut Adam,
« verim paululum de nielle islo : quanto magis si fecit illum ailentum, reddidilque confusum : quid
« comedisset populus de proeda inimicorîim suoruni aliud exprimilur, nisi hoc facio admonetur, omnes
« quam ccperal? » Nam quod ait, « Turbavit paler illecebras voluplatum in soeculo debere eontemnere
« meus terram, > de palraia Victoria intumuil, .et is qui Deo nilitur militare? Non enim potest contra
ideo de indicto jejunio patrem suum reprehendit. Allophylosspiritalës, id est adversus principes lene-
Deniquequoi!sequitur ; « Et versus ad proedam de- brarum, viribus animi concurrere, qui adbuo hu-
i fatigalus populus, tulit oves el, boves, et vilulos, jusmodi negligit dulcedinem declinarc. Mei enim
« et maclaverunl in terra. Comeditque populus cum B distillans, inquit Scriptura (Prov. v), labia merelri-
« sanguine. >Non fecit populus irritum jtiramen- cis, quod esl deleclatio voluplatis carnalis. De quo
tum. Quod ënim Saul adjuraveral, dicens : « Male- putalur, juxla niyslicos inlellectus, hune guslasse
« dictus vir qui comederil panem usque ad vespe- Jonathan, et sortedeprehensum, vix precihus populi
« ram, donec ulciscar de inimicis meis. i Ideo dixit, liberatum. Illud vero quod superius descripsimus,
quia Victoriajam potitieranl; sed peccasse Domino, quia poslquam Domini opitulanle auxilio, Philistim
et cum sanguine comedisse dicitur, quia contra le- conturbati dispersique et in fugam versi sunt, qui-
gis proecepiunï, antequam sacrificium vespertinum cunque de filiis Israel adhoeserant, rursum ad suos
perageretur, comederunt. Sic ilaque usus erat, ut Israéliticos reversi sunt, etc., banc intelligenliam
quando bomicidium ab eis, aut in suis, aut in ex- mystice babere dignoscitur : quod pôstquam hoere-
teris fiebat, non comederenl antequam sacrificium ticorum convenlus, Domino coopérante, per eccle-
vespertinum pro eis fieret. Aliter, peccasse Domino siaslicos viros victus alque dispersus el in fugam
et comedissecum sanguine dicunlur, quia, mactatis versus calholicis cesserit; eos vero qui de Ecclesia
victimis, non oblulerunt ad sancluarium sacerdo- ab ipsis hoercticisvi vel perversionë sublracli fue-
liijns, juxta legis proeceptum,adipem et sanguinem, rant, rursum ad Ecclesiam a qua discesseranl re-
cum videlicet sancluarium secum haberent. Quando C deuntes, plerique sacèrdoles, adhuc diversa sentien-
locus sancluarii procul erat, jubetur sanguis victi- tes et in variis sectis seducli, aut illos quos de ipsis
marum in terram fundi de bis videlicet victimis, hoereticis, quasi oves aut boves, ad Ecclesiam re-
quas ad suos esus proeparabant, quando vero san- ducere potuerint, baptizandos denuo decernunl ;
ctuarium proesenserat, sanguis hosliarum super al- sic quibusdam saeerdotibus olim visum fuerat, ut
lare Domini jubetur fundi. Sicul est illud in libro de hoeresi ad Ecclesiam conversi, iterum baptiza-
Deulei'onomii: « Sanguinem hoslbruni luarum flui- renlur, sicut faciunt Donalisfoehoeretici: quod uti-
des in allari, carnibus aulem ipse vesceris (Deut. que illicilum est, eos qui semel abluti sunl, denuo
XII).» Quod quia proefalus populus non fecit, pec- baptizare, aut cerle conversis ex gentililate, nequa-
casse dicitur Domino, et idcirco dicitur cum san- quam secundum ecclesiasiicam regulam, rectum
guine comedisse. Sive quia rétro olim per legem baptismum iradere. Quos lamen Chrisius Dominus,
mystice proeceptumfuerat, ut ne quis de filiis Israel velut Saul, per ecclesiaslicos viros ad nnilateni fidei
ovem vel bovem .aut capram, vel quodlibet animal revocal in fide sua, cujus figuram lapis ille grandis
quod Domino ofïerebalur, in caslris immolarenl, proetendebal, qui omnes creilentes baptizari proece-
sed ad oslium labernaculi universa ducerent, el ibi pit,. Nam quod proeceplum erat, ul ovem yel bovem
omnia occiderent. Quod quia non fecerant, come- " vel quodlibet animal, quod Domino offerebatur, non
disse passim occidendo referunlur cum sanguine. in castris immolarent, sed ad oslium labernaculi
Licet isle sensus posterior quibusdam placere vi- universaadducerenl, prout superiuso'slendimus, et
dealur, superiores vero, quos posuimus, magis ibi omnia occiderent, typos adumbrabai fuluros.
(ul nobis videtur) historioe congruunt. Non ideo di- Quod enim in lege oslium, hoc hic ingens sax'um,
cimus, ut istum refragemus, aul inhibeamus sen- hoc unitas fideiin Christo significat. Nam sicul. per
sum, cum maxime spiritali sensui, de quo in se- oves et boves et vilulos et arietes, diversos homines
quentibus Domino duce dicturi sumus, convenit; ad fidem venientes significat, ita per occisionein
sed prudenti lectori derelinquimus sensum noslrum animalium, lavacrum regeneralionis insinuât." In
insinuando, ulsi placuerit, mibiconsenliendofaveal ; quo baptismo, velut quodlibet animal, velus homo
quia hic, ul annui, ad radicem historioe pertinef. moritur, et novus resurgit. Illi enim eosdem crë-
Ecce fundamenlum historioe innuimus, nunc spiri- dentes quasidiveiva nniinalia, ul dictum est, occi-
talem significationem paudamus. Sed prius quid si- denles, super terrain cum sanguine comeriuni, qui in
gnificat quod Jonathas filius Saul pergentis ad proe-- varias sccl;îs divi^i, in uniiale (bJci/sieul oportet,ne-
 505 ANGELOMILUX0V1ENS1SM0NACH1 504
quaquam baplizant. Quosutique quasi cum sanguine A « Dixitque Saul Cinoeo: Abile, recedile, alque
comedunt, dum illos absque perfecla purificalione « descendite ab Amalec, ne forte involvam te cum
peccatortim sibi aggregant. Quos velut comedunt, « eo, i et reliqua. Cinoeusipse esl Jethro cognalus
dum se cum illis unum corpus efficiunt. Sequitur : Moysi,de cujus génère erant Cinoei,qui descenderant
« jEdificavit autem Saul allare Domino. Tuncque ad Amalec, el habitabant cum eo, qui ulique eorum
i primum coepitoedificareallare Domino. > Hebroeus consanguineus erat, et hoereditalem in ejus terra
non habet, primum, sicut in quibusdam codicibus habehant. Misericordiam vero Cinoeus cum filiis
legimus. Unde quoerendum, cum anle legatur oedi- Israel fecisse dicitur, sive quia Moysen fovit in
ficasse allare, quando a Samuele increpatus est, cur terra Madian, sive quia consilium dédit Moysi, qua-
hic dicitur, Tune coepit oedificare primum allare liler mulliludinem populi gubernaret (Exod. xvm).
Domino? Sed sciendum esl oedilicasseillum allare, « Nunlialum esl Samueli eo quod venissel Saul
sed quia inobedienter illud oedilicavil, non Domino, « in Carmelum, el erexisset sibi fornicem trium-
oedificasseintelligitur. Hic aulem quia ohedienler pbalem. > Consueiudo erat regum, ut quando Vi-
et recte illud oedificavil,Domino oediûcasseperhi- ctoria potiebantur, facerent arcum, hoc est, forni-
betur. cem de myrtelis et palmis et olivis, ob signum vi-
« Dixitque Saul ad populum : Applicare hue uni- B clorioe, prout quibusdam videtur. Coelerumsi quis
j« versos angulos populi. i Angulos populi, principes arcum ex lapidibus intelligere voluerit, m quo victo-
populi vocat, quibus idem populus, lanquam lapi- riam suam more regum depinxerat, non inhiberaus,
dibus hinc inde parieles inhoererent, adhoerebal. sed polissimum consenlimus, quia in Salomone le-
Deinde sequitur : Qualiler sortem millendo depre- gimus : « Dissipabitimpios rex sapiens, et curvabit
hensus est Jonathas. Unde. et ait Sanl : super eos fornicem (Prov. xx). > Quod alia transla-
« Hoecfacial, mihi Deus et hoecaddat, quia morte tio « rolam molarem i dicit ; in quo ad oeternam
i morieris, Jonatha. Dixitque populus ad Saul : memoriam laudes ac victorias suas reges descri-
« Ergone Jonathas morielur qui fecit sahitem hanc •bebant.
« magnam in Israel ; hoc nefas est. Liberavil ergo < Ait auteni Samuel ad Saul : Sine me, el indi-
« populus Jonatham ut non rnoreretur. i Nota « cabo tibi quoe locutus sit Dominus ad, me nocle.
quantum prosint transacta bona contra quoelibet « Dixitque ei : Loquere. Et ait Samuel : Nonne
minima offensa. Nisi enim Jonatham proelerita ad- « cum parviilus esses in oculis tuis, caput in tribu-
juvissenl, imminenlia inala nequaquam evadere « bus Israel factus es? » Quid per increpationem
poluissel. Nonenim injuslus est Deus, ut oblivisca- banc,- nisi superhia elali régis objicitur ? Quod ad
lur bonorum cujuspiam operum. i correciionem suam
C polerit quisque qui proelatus est
CAPUT XV. converlere. Parvulum se Saul in suis prius oculis
< Dixitque Samuel ad Saul : Memisil Dominus viderai, sed fullus temporali potenlia, jam se par-
« ut ungerem te in regem super populum ejus Israel. vulum non videbat. Coelerorura namque compara-
< Nunc autem audi vocemDomini : Hoecdicit Do- lioni se proeferens, quia plus cunctis poterat, ma-
« minus exerciluum : Recensui quoecunqué fecit gnum se proeomnibusoestimabat.Miro autem modo,
« Amalec Israeli, etc., i usquequo ait : « Nonparcas cum apud se parvulus, apud Dominum magnus :
« ei et non concupiscasex rébus ipsius aliquid, sed cum vero apud se magnus apparaît, apud Deum
« interfice a viro usque ad mulierem, et parvulum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex suhjeclorum
« alque lactentem bovem, eleamelum eiasinum. » affltientia animus inftatur, in luxum superbioe ipso
Recensere dicilur Deus mala Amalecitarum, sicut polenlioe fasligio lenocinanie corrumpilur. Quod
per Moysen olim in lege proenunlialumfuerat. Unde Sauli contigisse dicilur, cuietdicilur : < Nonne cum
ideo jumenta AmalecIsrael Dominusdemoliri jubet, parvulus essesin oculis tuis, caput in tribubus Israël
ut nec in jnmentis memoria fierel. Dominus enim faclus es ? » Acsi dicerelur : Cum tu te parvulum
dixerat se deleturum memoriam Amalec de sub '. conspiceres, ego te proe coeteris magnum feci. Quia
coelo : idcirco proecipiturSaiili, ul eam penitus ab ho- vero lu te magnum conspicis, a me parvulus oesti-
mine usque ad jumenta deleret. Et quia ejus me- maris. Unde cum a Samuele increparelur, quare
moria penitus delela non fuit, Saulis peccalum et vocem Domininon audieril, ex ipso iastu superbioe
inobedientia in causa exslilit, sicut sequens historia respondit, dicens : « Imo audivi vocem Domini, et
ostendit. De quo Amalecita in Hbro Deuleronomii arabulavi in via per quam misit me Dominus. * Ma-
dicilur : « Mémento quod fecerit libi Amalec in via lum enim supra malum atljecit, quia culpam suam
quando egrediebaris ex jEgyplo, quomodo occurre- non solum agnoscere dignatus est, sed eliam super-
rit el exlremos agminis tui, qui lassi residebant, biendo defendere sluduit, ac per hoc defendendo'
ceciderit (Deût. xxv). > Lassos hic Hebroeiimmun- accumulavit. Deniquein hoc quod subjungil :
dos secundum legem, exlra castra manentes intelli- « Tulit aulem populus de proeda oves et boves,
gunl. Quos cecidisse Amalecitoedicuntur, quia, si- « primitias eorum quoe coesa sunt, ut iminolet Do-
cut ipsi tradunt, eorum circumeisionein amputave- « mino Deo suo in Galgalis. i Primitioe hic ea quoe
runt, et in subsannationem Dei in cqelum pr»je- poliora et meliora erant, intelligendoe sunt. Se-
CMunt. quitur :
 505 ENARR. IN LIBROSREtUM. — IN LIB. I. 306
" «
Et ait Samuel : Nunquid vult Dominus holocau- \ venienlem, Dominum videlicet Christum, recipere
i sta et viclimas, et non potius ut obediatur voci noluerunt.
'« Domini? Melior esl enim obedientia quam victi- « Porro triumphator in Israel non parcet et poe-
t moe; et auscullare magis quam offerre adipem « nitudine non flecletur : neque enim homo est, ut
i arictum. Quoniamquasi peccalum hariolandi est « agat poenitentiara. > In Hebroeolegitur : i Porro
« repugnare, el quasi scelus idololatrioenolle ac- « iriumphalor Israel non menlietur. » Triumphator
'« quiescere. » Hic enim non aliud dicere possumus, iste Deus est, cui omnis Victoria recle ascribitur.
nisi "senlentiam sumrai tractaioris papoe Gregorii, Non menlietur, quia éa quoepromiltit sihi famulan-
quam in libris Moralium moraliièr exponens, dum libus largilur. Poenitudine non flectitur, quia non
de bonoobedientioetractarelur, inseruil. Ait enim : poeniiet eum de bonis quoelargilus esl, quia muia-
Obedientia victimis juré proeponilur, quia per victi- bilis non est, sed secundum justiliam et veritatem
mas aliéna caro, per obedienliam vero volunlas universa dijudicat.
propria mactatur. Tanlo igilur quisque cilius Deum « Dixitque Saul : Peccavi, sed nUnc honora me
plaçât, quando anle ejus oculos, repressa arbitra « coram senioribus populi mei, et coram Israel.
superbia, gladio proecepti se immolât. Quo contra- Acsi dixisset : Honora me sicut regem ut ego proe-
rio, hariolandi peccalum inobedientia dicilur, ul " cedam sicut rex, et tu sequaris, ul adorem Domi-
quando sit virtus obedientioedemonslretur. Ex ad- num Deum luum. Senes autem populi sui, suam
verso S'ergo melius ostendilur quid de ejus laude tribum ; et coram Israel, coeterasiribus Israel, dicit.
sentialur. Si enim quasi peccatuin hariolandi, est Sed in "hocquod ait : « Honora me coram senioribus
repugnare, et quasi scelus idololatrioe, nolle ac- « populi mei, i verecundiam passus ac superbia
quièscere : sola est obedientia quoe fidei. merilum detcnlus locutus est, quia timebat honores amit-
possidel, qua sine quisque infidelis videalur. Hinc tere, et ideo non obtinuit quod peliit, dicens :
per Salomonem in ostensione obedientioedicilur : « Peccavi, » et reliqua. Quisquis enim sub specie
« Vir obediens loquitur victorias (Prov. xxi). » Vir confessionisluimanos adhuc honores amittere limet,
quippe obediens viclorias loquitur : quia dum alienoe iste indulgentiam, quam licta humilitale.postulat, a
voci humililer subdimur, nosmelipsos in corde su- Deo adipisci non valet. Neque enim potest in con-
peramus. Quid enim prodest indiscrète Deo aliquid fessione poenilentioeassequi veniam, ubi proeitela-
offerre velle, et ejus contraire proeceptis? Quia ne- lio mentis. Nam quid aliud est, de reatu facinoris
quaquam quis valet de oblatis muneribus Dominum in conspeclu hominum reprehendi refugere, nisi su-
sibi placare, qui negligit obtemperare jussis. Quia perbia cordis, per quam peccalor, dumdisplicereho-
enim bonorum nostrorum non indiget, nostra da- minibus reïugit, veniam quam a Deoaccip"ëfg|iîÊj5»£jt
lione minime pascitur : et ob hoc melior est obe- a semelipso excludil? Ficta enim humilitas vënj^àl
dientia quam victimoe. De qua plenius in libris Mo- a Deo consequi non valet. Sed nolandum quod;àlfois
ralium légère quis poterit : edilio habet : « Non reverlar lecum, inqujt S'a-Ï
« Dixitque Saul ad Samuel : Peccavi, quia proe- muel, quia sprevisti verbum Domini, et
spernitty
« varicatus sum •sermonem Domini, > et reliqua Dominus ne sis rex super Israel. Et convërtit^Sa-
usquequo ail, « et projecit te Dominus ne sis rex muel faciem suam ut abiret. Et tenuit SauTpenulam
« super Israel. > Corripil propheta regem pro ino- diploidis, et disrupit eam. Et dixit ad eum Samuel :
bedientia, quia mandalum explere non curavit, proe- Disrupit Dominus regnum Israel de manu lua hodie,
dixilque ei regnum dimissurum, quia recliludinem et dabit proximo tuo bono super te; el divideiur
mandatorum Dei sequi noluit. Et merito ille de po- Israel in duo, et non averlelur neque poenitebit
teslatis culmine abjicitur, qui rile regimen tenere eum, quoniam non est sicul homo ul poenileat eum.
nescit. Ipse enim regimen rite lenet, qui se supe- Ipse minatur el non permanet. > Iste cui dicitur :
riori per humilitatem ad obediendum subjicit, et « spernit te Dominus ne sis rex super Israel, »
inferiori per auctoritalem ad docendum anteponit. quadraginla regnavit annis super Israel, lànto sci-
Si enim Saul Dei mandatis obediret, rile populo u licel lemporis spatio quanlo et ipse David, et audivit
proeesset. hoc primo tempore regni sui. Intelligamus ideo di-
- < Et conversus est Samuel ut abiret ; ille aulem ctum, quia nullus de ejus slirpe fuerat regnalurus,
« apprehendit summilaiem pallii ejus, quoeet scissa et respiciamus ad stirpem David, unde exortus est
« est, el ait ad eum Samuel : Scidil Dominus re- secundum carnem Dominus, « medialor Dei et ho-
« gnum Israel a te hodie, et iradidit illud proximo minum, homo Christus Jésus (Tim.i) : » prout beaius
« tuo, meliori te. > Nota mysterium, quod sicut in Augusiinus ait, et in Groecisexemplaribus legitur :
passione Domini, ponlifex vesiimentum suum scidit « Disrupit Dominus regnum Israel de manu tua, »
(Malth. xxvi), iia rex Saul vestem prophetoenunc ut hoc intelligatur « de manu tua > qnod esl ab
scindere describitur. Per utramque enim potesta- Israel. Ipsius namque populi gerebat personaiii fi-
tem, el regalem videlicet el sacerdolalem, scissio g'uratehomo iste, qui populus regnum fuerat amis-
vestimemorum facla est, ut demonslretur stabilila- surus, Chrislo Dominonostro spiritalilcr regnaturo.
tem regni et sacerdotii in populo Judsccrum fieri De quo cum dicilur, « el dabitur illud proximo
non posse, qui verum regem et sacerdotem ad se tuo, > ad carnis agnafionem id refertur. Ex Israel
 507 ANGELOMlLUXOV1ENS1SMONACHI 508
,Ch.nslus secundum carnem, unde et Saul. Quod A est, qui dum sciret Saul peccasse, ex affectu beni-
verb addilum est, « bono super le, » potest quidem gnilatis lugebat eum. Sic eliam Paulus lugebat illos,
intelligi « meliori le,; > ac si dicatur : Ut quia ille qui post fornicationem et immundiliam non egerunt
bonus est, ideo sit super le. Juxta illud aliud pro- poenilenliam (// Cor. n).
phelicum ; « Donec ponam omnes inimicos luos sub CAPUT XVI.
pedibus tuis (Psal. cix). J In quibus est et Israel,
cui suo persecutori regnum abslulit Christus. Unde « Dixitque Dominus ad Samuel : Impie cornu
el dicitur, « et dividetur Israel in duo. » In Israel « luum oleo, et v.eni ut mittam le ad Isai Belhlehe-
scilicel inimicum Christo, et Israel adhoerentem « mitem; providi enim in filiis ejus regem mihi.
'Christo. In Israel ad ancillam, el Israel ad liberam t Fecil Samuel proul Dominus imperavit, et unxit
pertinentem (I Cor. xv). Nam ista duo gênera pri- « David oves patris sui inmedio fratrum suorum, qui
mum siiuul erant, donec sterilis.per graliam Christi « eralrufus et pulcher aspeclu, decoraquefacie. »Sed
fecunda, ejiceret ancillam et filium ejus (Gen. xxi). videamus eumdem David, quomodo Christum pro-
Propter peccalum quidem Salomonis, régnante filio phelice significaveril. Davidenim interprelalur manu
ejus Roboam, scimùs Israel in duo fuisse divisum, fortis, sive desiderabilis. Et quid forlius leone illo de
et iia persévérasse donec a Chaldoeiscaplivarelur. B tribu Juda, qui vieil mundum? Et quid desiderabilius
Sed hoc quid ad Saulem ? Cum si laie aliquid cora- illo? de quo dicitur: « VenielDesideralus cunctis gen-
minandum ésset, ipsi David fuerit potius commi- tibus(.4a/a/.ii),» Ungitur iste David in regem fulurum,
nanduin, cui erat filius Salomon. Poslremo inler denunlians per unelionem illam Christum. Christus
se Hebroeadivisa non est, sed indifferenler in ejus- enim a Chrismate appellalur. Reprobatis septem fi-
dem erroris societaie dispersa per terras. Divisio liis Isai majoribus, minimus oetate electus est ad re-
vero illa, quam Deus sub persona Saulis, illius gnum ; quia sprelo Judaico sacerdolio, et regno
regni et populi figuram gerenlis, eidem regno po- prioris populi, qui sabbatismum secundum legem
puloque minalus est. « Quoniaih non esl sicut homo servabant, Christus Dominus nosler, caput minoris
Ut poenileal eum. Ipse niinalur el non permanet. i populi, sacerdolio perpetuo funclus est : el in regem
Id esl homo minatur et non permanet. Non est unctus, cujus regnum non habet finem, et cui omnes
aulem Deus, quem poenitet sicut hominem. Ubi génies, iribus el linguoe, servienl. Quod aulem in
eriim legitur quod poeniteateuin, mutalio rerum in- medio fratrum suorum unctus esse dicilur, hoc est
telligitur, immutabili proescientia[manenle divina. quod Propheta de Dominoait : « Unxit te Deus Deus
Ubi ergo non poenitere dicitur, non mulare intelli- Unisoleo loetitioeproe consorlibus luis {Psal. xuv). t
gitur. Prorsus insolubileni videmus per hoecverba G David ab oflicio pastorali pecorum, ad hominum
prolataln divinilus fuisse sentenliam de ista divi- regnum transferlur : nosler aulem David ipse Jésus,
sioné populi Israel : el omnino perpétua quoecunqué ab ovibus Judaicoeplebis ablalus, in regnum genlium
iransierUnt, aut trausibunl ad Christum, nunqiiam Iranslalus est ; in Judoea enim plèbe non est modo
erunt cum Isïaeliticis, qui ejus inimici usque in fi- Christus, ablatus est inde, nunc genlium grèges
nem viloe bnjus esse persislunt. Sed in divisione, pascit.
quoe hic proenuniiala est, perpetuo permanebunl. « SurgensqueSamue],abiitinRamatha.Sp>ritusau-
« Dixitque Samuel : Adducile ad meAgag regem « lein Dominirecessila Saule, et exagilabal eum spiri-
« Amalec. Et oblatus est ei. Et in trusta concidit « tus nequam a Domino. » Quoeriturde hoc spiritu.
« Samuel Agag coram Domino in Galgalis. >Quando nequain : Si Domini, curmalus? si malus cur Domini?
legitur quidem in Scripluris, quod sancti nulli Sed duobusverbis comprehensa est hoecsentenlia. Et
lioslium parcunt, efficiunt ul humanura sanguinem in Dominopotestas justa, el in diabolopotestasiiijusla.
sifientes dicuntur, quia el jusli ita percusserunt ho- Namidem spirilus, malus, per nequissimam volunla-
sles, ut non relinqueretur ab his qui salvus fieret. tem, et idem spirilus, Domini, per acceptantjuslissi-
Et non intelligunt sub his verbis adumbrari mysle- mam potestalem, Inde ergo spirilus Dominiappellatus
ria, et hoc magis nobis indicari, quod impugnantes ' esl diabolus, propter minisierium,quia omnibus eliam
adversus vilia, nullum penitus relinquere debeamus, spiritalibus malis bene uti dicitur, vel ad damiiaiio-
sed omnia intërimere, ne si pepercerimus, repule- nem quorumdam, vel emendationem, vel ad proba-
tur nobis in culpam, sicul seriplum est de Saul, qui lionem. Et licet affliciionem semper appelât, tamen
vivum servaverat regem Amalec.Quomodoenim quis- si ab auctore nostro potestalem non accipil, idem
que juslus manebit, si adhuc aliquid peccati in se- malignusspirilus ad tentationis articulum nullalenus
metipso servaverit sicut Saul? Al vero sancti, in convalescit. Unde et omnis voluntas diaboli injusla
figura Samuelis ita soeviunt super hostes suos, id est est; et tamen, permittenle Deo, omnis poleslas
super vilia peccatorum, ut non permitiant relinqui justa. Bene ergo dicilur, spirilus Domini malus
aliquod peccalum impunitum. exagitabal eum , Domini, videlicet per licenliam po-
« Verumtamen lugebat Samuel Saul. Quoniam Do- teslalis jusloe, malus autem, per desiderium volunla-
« minum poenilebat, quod constiiuisset regem Saul tis injuslse. Et quamvis malignitas a Domino non
« super Israel. i Hic enim benignitas perfecta san- -sit, potestas nisi a Deo non esl. Sic el alibi dictum;
ctorum in Samuele propheta ërga Saul proeoslensa est etiam de sopore Domini qui occupaveral milites..
 509 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN L1B. I. 310
ejusdem Saul, cum David hastam et scyphum abslu- A sensus polenlium per elalionera in furorem vertilur,
lisset a capite dormientis. Non quia sopor lune in dignum esl ut ad salulem mentis, quasi dulcediue
Domino erat, ut ipse dormiret, sed quia ille sopor cilharoe, loculionis nostroe tranquillitate revocetur.
(I Reg. xxvi), qui tune hommes appréhenderai, nulu
Dei eral inf'usus, ne David a servis ejus in eo loco CAPUT XVII.
pfoesentia senliretur. Dicitur ergo spirilus malus Do- « Congregantes vero Philistim agmina sua in proe-
mini, hoc est mjnisler Dei, ad faciendum in Saul « Humconvenerunt in Socholh, >el reliqua. Socholh
quod eum pati debere Omnipolenlissimusjudicabat. est oppidum in tribu Juda, ut in libris Locorum legitur.
Quoniam spirilus ille, ut dictum est, volunlate qua Sunlaulem usque hodievieilliduo pergentibus^Eliam
malus erat, non erat Dei ; crealura vero qua condi- de Eleutberopoli in nono milliario vise publicoe:
tus erat, el polestate quam non suam, sed Domini unus in monte, et aller in campo situs, qui Socholh
omnium oequilateacceperat, Domini erat. Hocsecun- nuncupanlur. Interprelalur vero ramus vel humilitas
dum historiam dictum est. Tropologice vero per Azeca, civitas Cbananoeorum in parle tribus Judoe,
Saiil, populus proefigurabalur Judoeorum qui in ad- ail quam usque perseculus esl Jésus quinque reges.
venlu Salvaloris, o"b impieiatein suam a Deodere- Sed et hoilie vocatur villa Azeca, inter Eleutheropo-
liclus est. Spiritum sanctum quem olim acceperat, l'un el Jïliam, et interpretatur forliludo, sive deci-
ainisil; atque ab spiritu nequam, hoc est, diaboli pula. Domu sive Domim in tribu Juda vicus gran-
mendacio, usque nunc agitalur. dis est, in Daromam , hoc est ad australem plagam
« Igitur quandocunque Spirilus Domini arripiebat in finibus Eleulheropoleos, decem el septem ab ea
« Saul, tollebat David citharam et perculiëbat manu milliarihus distans, et inlerprelalalur silentium sive
« sua, el refocillabalur Saul, et levius habebat. gaudium.
Récedebat enim ab eo spirilus malus. » Pendet enim « Porro Saul et viri Israel congregali sunt in valle
ex superioribus. Hic etiam prout supra, typum te- « Terebintbi. J Terebinlhus est in Sichimis, sub
ndit Salvaloris. David in canticis musicis erudilus qua abscondii Jacob idola juxla Neapolira. Hinc re-
eral, et Dominus Jésus Christus in Ecclesioeunitate fen Josephus quod Paloestini castranietali sunl inler
variis concentibus in expositione sanctarum Scriplu- Socholh et Azeca. Contra quos denuo Saul perduxit
rarum quolidie resonal, et suavitaie myslica modu- exercitum, et super quemdam montera castra ponens,
latur : David in cithara canens malignum spiritum coegit Paloestinos prio'ra quidem castra relinquere,
fugabat, et Christus per virtutem crucis suoe doemo- et ex atlverso monlis, quem Saul apprehenderat, ad-
nes oppressif alque de corde credenlium fugavit. venire. Divisitque eorum exercilus médius mous,
Non enim in cithara illius tanta virtus erat, sed my- qui eratpositus inter eos.
sterium crucis Chrisli, per lignum extensione ner- « Et egressus esl vir spurius de casfris Philislhi-
vorum , mystice gerebatur : in qua etiam passio « norum nomine Goliath, J et reliqua. Igitur queni-
Chrisli cantabatur. David oclavus et miniums frater admodum in exordio pollicili sumus, paulatim bi-
in regno eîigltur, et Dominus Jésus Christus semet- sloriam langere cupimus ni postmodum culmen spi-
ipsum exinanivit, formamque servi accipiens, per rilalis intelligentioe deponamus. Spurius dicitur,
gloriam resurrectionis suoe, et Evangelicam proedi- quia ex paire gigante, maire vero Getboea, natus
cationem (hoc enim sacramenli octavi numeri obli- erat. David aulem erat filiusviri Epbratoei de Belh-
nel arcanum), regnum in gentibus adeptus est. Da- leliem Juda, cui nomen eral Isai, qui habebat octo
vid pulchra facie esse describitur, quia et Dominus filios. Quoeritur cur hic oclo filioshabete dicatur,
Jesiis Christus speciosus forma est proe filiis homi- cum in Paralipomenon non amplius quam seplem
, num. David rufus esse narratur, et de Salvatore no- leguntur? Quod ila solvilur : Nathan itaque prophe-
stro Propheta canit : « Quis est iste qui venit de tam, filium Samaa filii sui, quem in loco filii educa-
Edom (Isa. LXIII)? » el reliqua, quod inlerpretatur veratel nutrieral, inter filios numéral. Nain et coram
rabeus, sive sanguineus. Coeterummoraliler nos in- TJ Samuele septem ejus filii ieguniur adducti, et oclavus
struit, quod cum Saulem spirilus immundus invade- esse in pascuis : iuler quos Nathan adduclum fuisse
ret, apprehensa David cithara ejus, vesaniam seda- manifestum est, qui et Jonathan vocatur. De quo
bat. Plerumque superbus, dives, exhortationis blan- in extrema parie Samuelis dicitur : Percussit aulem
dimento placandus est, quia et plerumque dura vul- eum Jonathan filius Samaa, fratris David. El nolan-
nera, per lenia foménla mollescunt, et furor insano- dum quod ubicunque propheta vocatur, Nathan scri-
rum soepe ad salulem, metlio blandiente, reducitur. bitur, non Jonathan.
Cumque ab eis in dulcedinem condescendilur, lan- « Dixitque ad David pater suus : Vade ad fratres
guor insanioemitigatur. Neque enim negligenter in- «. tuos , visitabis si recte agant, et cum quibus ordi-
luendum est, quod cum Saulem spiritus adversus « nati sunt, disce. J In Hebroeoita habetur : « Et
invaderet, apprehensa David cithara, ejus vesaniam « fratres luos visitabis si recte agant, et pignora
sedabat. Quid enim per Saulem nisi elatio potentium ? « eorum tollenles. « Pignora in hoc loco, Hebroeili-
Et quid per David innuilur, nisihumilis vita sancto- bellum repudii intelligunt. Secundum usum genlis
rum ? Cum ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, illius fecerunt, ut quando ibatur ab eis in pugnam.
David cânenle, ejus vesania temperatur, quia cura libellos repudii uxoribus suis darent, ut si conligis-
 3ii ANGELOMILUXQVIENS1SMONACHÏ $&
set virum in proelio capi et in caplivilatem duci, A quoe arma impietalis, Dominus Jésus Christus igné
muJier ejus, exspectalis iribus annis, si vir ejus non Spirilus sui sancti, sicut Psalmographus canit, < com-
rediisset, aliura duxisset virum. Eligat prudens lector bussil el ad iiihihim usque redegil (Psal. cvi). »_
quid sibi placueril, nossimplicilatem historioenostroe « Procedebat vero Philisthoeus mane et vespere per
lenere decrevimus. quadraginla dies, > et reliqua. Quadraginta dies
« Dixitque ei frater suus : Quare venisti et quare quibus Goliath adversus populum Israel sletisse
« dereliquisti pauculas oves illasin deserto; ego novi narralur, omne lempus viloeproesentis, propler dena-
superbiain tuam, i et reliqua. Nosse se dicit illius rii numeri perfecliouem, atque mundi quatuor partes
superbiam el nequiiiam cordis, quia pulabat eum sive quatuor elementa, e quibus visibilis creatura
tuhiore cordis elevari, eo quod Samuel illum unxisset constat, figuram habuisse non dubium est. David a
in regem. pâtre suo ad visilandum fratres inissus est : similiter
< Assumens autem David caput Philislhoei allulit et Christus Dominus a Deo Paire ad oves quoe pe-
« illud in Jérusalem. Arma vero posuil in taberna- rieranl domus Israel, se deslinalum dicit (Malth. xv).
< culo. i Quod dicit atlulisse David caput Philislhoei David ephi polentoe,hoc esl trium mediorum men-
in Jérusalem, anticipatioest, quod postea fecit. Arma suram fratribus suis detulit, el Christus per novani
vero ejus, id est Piiilislhoei, non est intelligenduin B doclrinam quam Ecclesioe suoe Iradidit, mysterium
quod in suo posuerii iabernaculo,.sed in iabernaculo sanctoe Trinitalis cunctis credenlibus commendavit.
Domini, de quo iabernaculo postea ab Abimclech David decem formellas casei tribunodetulit, elDomi-
sacerdote accepit, ideoquë superfluo addilum est, nus Jésus Christus decalogum legis populo Judoeorum
tuo. Iradidit. Golialh Gethoeuspersonam diaboli gestabat,
« Dixitque Abner: Vivil anima tua, rex, si novi. > qui de aliitudine superbioesuoe se jactans, per omne
Secundum illud loculioiiisgenus hoc dictum est quod tempus quod anle adventum Salvaloris decursum
alibi legimus, Benedixil Nabalh Deo et régi; acsi esl, adversus populum Dei dimicans , in imo hujus
diceret : Non vivat anima tua, rex, si novi. Aliter : mundi, veluiin vdle, a nullo poleral superari. Eliab,
Videam mortem luam si novi. Sen eliam, ut quidam frater David major, qui inlerpretatur Deus meuspa-
voirait, si posilum esl pro non adverbio, nt est illud ter, typum gesiasse Judoeorumnon dubium est, qui
Psalmistoe : « Si introibunl in requiem meam. > Id licet falsa opinione, se Domini patrem habere men-
est non introibunl. Si novi dicit acsi diceret, non liuntur, per hoc vero quod Dominum Jesum Chri-
novi. Ulitur enim modo jurandi per vitam régis, stum filium ejus oemulali sunt, ab hoereditate filio-
ot affirmât se non nosse unde sit David. Hoc eliam rum Dei degeneraverunt, el primogenila, quoeillis
modoususesl Joseph, quando ail fratribus suis :« Per ^ jure debebaniur, ob culpoe merilum perdiderunt.
salulem Pharaonis, non regredh-mini hinc , donec David leonem pariler et ursum necavit, et Bominus
veniat fraler vesler miniums. » Ecce hisloriam, si- Jésus Christus diabolum hominihus lalenter insidian-
cut spopondimus, summatim leligimus, nunc figuras lem, et anle Christum in poslerum manifesiissime
spirilalium rerum subjungamus. Ait enim sacra de- soevienlem, in judicio puniiurus est. David arma
scriptio : « Congreganies vero Philistim agmina, Saulis deposuit, quia el Christus corporalia sacra-
sua, i et reliqua. Quid per Philisthoeos nisi adversa- menta legis, alque carnalia bella, quoenon suntim-
rias poteslates? El quid per Goliath Gelhoeum, nisi posita gentibus, repulit. Onera namque legis legimus,
caput omnium malorum diabolus proefiguratus sed carnaliter non observamus. Quinque limpidissi-
est? qui adversus populum Dei, cum salellilibus mos lapides de lorrenle elegit, et in peram pasio-
suis ab origine mundi dimicavit, sed anle adventum ralem misit, et Christus Dominus quinque libros
veri David, hoc esl humani generis Redemptoris, a Mosaicoe legis de fliivio soeculi hujus assumpsit.
nullo superari poterat. Gelh vero civitasest ejusdem Labitur enim morlale soecnlum, et proeterfluil quid-
Goliath, quoe interpretatur torcular, et proesentis quid venit in mundum. Eral enim in flumine tan-
mundi seu inferni proetendebat simililudinem, in n quam in populo illo. « El in peram pasloralem
quo mundo alque inferno diabolus huraanum.genus misit. > Nam ipse esl Deus verus paslor aniraanim.
peccalis obnoxium, velut in torculari conculcabat. Vas quoque pastorale quo lac, ut nonnulli dicunt,
Ênormitas, sive aliitudo ipsius Goliath, diaboli desi- mulgere consueverat, divinam significat gratiam
gnabal superbiam. Septenarius namque numerus quoe legi conjungilur, quoe iniebigilur in quinque
supernoe quietis obtinet sacramenlum, ex qua idem lapidihus, sine qua non implelur. David rnfus et
diabolus ob superbioesuoemerilum exclusus, in hune pulcher fuisse narralur, quia de DominoJesu Christo
mundum, qui sex diebus factus esse narratur, lapsus in Canticis canlicorum Ecclesia dicit : « Dileclus
est. Et quia super delinquentem creaturam propler meus candidus et rubicundns, eleclus ex miliibus
pèceati merilum , in hoc' mundo principatum ohti- (Cant. v). • De cujus pulchritudine superius proell-
nuit, quasi palmam super ipsius mundi creaturam bavimus. Goliath David ad pugnam provocavit, si-
superbiendo extulit. Arma vero Goliath, el operi- militer et elatio diaboli Chrisli humililatem parvi-
menluni ejus, tolius diaboli hnpielalem atque nequi- pendens, ab ipso prostratus est. Baculus David a
tiam demonslrabanl, per quoehumanum genus de- diabolo despectus, mysterium geslavil Dominîcse
beilando gravi pondère peccatorum depresserat ; crucis. Davidex quinque lapidihus unum jecit, quia
 SIS ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. 1. 514
et Christus qui ex lege nunliabalur, singulari poten- A quid habere poterant in hoc mundo, omnia in lucruin
tia, per unitatem fidei et gratiam suam, diaboli su- Chrisli conferre satagebant.
perbiam proslravit : funda vero Ecclesiam proefigu- « Porro cum reverteretur, percusso Philislboeo,
ravit, quoeper volumina lemporum, velut in circuitu « David, egressoesunl mulieres de universis urbibus
volvitur. David Goliath in fronie percussum pro- « Israel cantanles, chorosqué duoentes in occursum
slravit, similitér et Christus, devicto diabolo, qui ei « régis Saul in tympanis loetilioeel in sistris, etproe-
lioeserant se infigens, ab ejus societate secernens, « cinebant mulieres ludentes alque dicenles : Per-
fidei suoesubdidit : hoc enim indicabat quod idem « cussit Saul mille, et David decem millia. Iratus
Goliath percussus in faciem ruit. David, Goliath « esl autem Saul nimis, et displicuit in oculis ejus
percusso, gladium ejus tulit, hoc fecit noster David, « iste sermo, dixitque : Dederunt David decem mil»
qui ejectura diabolum de suis, quando credunt ma- < lia, et mihi mille dederunt. Quid ei superest nisi
gnilUilinem ejus, quos ille in potestale habebat, et < solum regnum? Non rectis ergo oculis Saul aspi-
de quibus tétras animas trucidabat, converlunl lin- « ciebat David ex die illa et deinceps; > Sic enim
guas suas conlra diabolum, et sic Goliath de gladio accipitur : Saul adversus David invidia exarsit, si-
suo caput inciditur. David gladium Goliath in Jéru- mililer el populus Judoeorum adversus Christum Do-
salem detulit, simililer et Christus eos quos de po- B minum oemulaliones suo malo pariter conspirali
testate diaboli rapuit, ad defensionem altaris fidei sunt. Et dum audiebant Christum proedicari in Ec-
in Ecclesiam suam iranslulit. Saul de David Aimer clesiis, quem ipsi neci tradiderunt : et de Victoria
velut pro incognito requirit, de qua stirpe descen- ejus qui hoslem antiquura triuraphavit, credentes
dent, vel cujus esset filius, cum jam dudum ipse in laudibus ipsius congralulari : graviter inde offensi
Davidei ministrasset, alque in conspeciu ejus ad re- sunt.
pellendum nequam spiritum assisterez Sic nimirum « Post diem autem alteram invasit spifitus Dei
coecitas Juiàeorum, Dominum Jesum Christum per « malus Saul, el prophetabat in medio domus suoe.
legem el prophetas venlurtim esse noverunl : et « David aulem psallebat manu sua sicut per sin-
quem in proesentia corporali per administralionem « gulos dies, et reliqua. Quod aulem dicit, « invasit
virtulum, Filium Dei esse approbare poterant, tan- < spirilus Dei malus Saul i more arreptiiiorum âge-
quam ignorantes dicunl ei : « Tu qui es? et ubi est bat, « Et prophetabat. i Prophetare enim in hoc loco
paler tuus (foan vin) ? » Moraliter vero David typum non est aliud intelligendum, nisi aliéna relulisse.
lenuil Domini, quia videlicet manu fortis interprela- Quod vero sequitur de David.
lur. Goliath quidem hoereticorum superbiam signans, « Et egrediebalur el ingrediebatur in conspeclu
G
qui cum gladio ratioue dominica fidei superali « populi. » Sic accipiendum est : Quando egre-
sunt. David vero cum pera paslorali venit ad proe- diebanlur in pugiiam, ipse primus, more regio,
Hum, sed euindem Goliath David siiperans suo gla- egrediebalur in conspectu eorum, et regredie-
dio occidit : quod sancti quoque agunt, qui proemissi batur.
David mernbra, ex ejus fieri dignalioue meruerunt, « Dilexit autem Michol filia Saul altéra David.
nam cum snperbienles hoereticosel sacroe Scripturoe < Et nunlialum esl Saul, et placuil ei. Dixitque
senleiitias deferenles, eisdem verbis atque senieniiis « Saul : Dabo eam illi, ul fiai -ei in scandalum et
quas proférant, vincunt, quasi elatuin Goliath gladio « sit super eum manus Philisthinorum., i et re-
suo delruncant. liqua. Denique his duobus periculis Saul David
putabal interimi posse, scilicet aut insidiis filioe
CAPUT XVHI. suoe, a qua se videbat multum amari, aul causa
« Et factum esl cum complessel loqui ad Saul, proeputiorum Philisthinorum, propler quoe adi-
i anima Jonatboe colligala est an'nnoe David, el di- piscenda Philisthoeos bello erat aggressurus. Unde
t lexit eum Jonathas quasi animam suam, i et re- et ait :
liqua. Jonathas filius Saul, cujus anima David col- « In duabus rébus gêner meus eris hodie. Et man-
ligala est, illos sanctos-significasse videtur, qui Do- « davii Saul servis suis : Loquimini ad David clam
mino Jesu Christo ex populo Judoeorum per fidem « me, dicenles : Ecce places régi, et omnes servi
adhoeserunt, qui accepta Spirilus sancti gratia, pro « ejus diligunl le, » elc. In duabus ergo rébus ge-
Christi amore relirais omnibus, ipsum secuti sont, nerum suum sibi fulurùm dicit, quia jam attulerat
îicul fuerunt apostoli et illi qui in Actibus aposto- proepulia Philislhinorum pro Merob, quam Saul
iorum vendebant omnia, el prelia afferebant ad pe- dédit Hadrieli Molalhitoe,et postea pro Michol du-
des apostoloriim (Act. n). Q.iod aulem idem Jona- centa. Et quamvis non aperte dicalur pro Merob
thas vestimentis suis alque annis se nudavil, et Sauli Philisthinorum David dédisse, tamen qui proe-
David veslivit, hoc indicasse videtur : quod cuncla cedentia et subsequentia perlegerit et serulatus
sacramenta spoliala, hoc est sacerdotium atque proe- fuerit, inveniet eum bis Sauli proeputia Philisthino-
dicatio, quoe populo Judoeorum olim collata fuerat, rum dédisse. Nam superius dixerat Saul : « Non sit
ad Chrisli Ecclesiam transferenda essent. Sive se- manus mea in eo, sed sit super illum manus Pliilis-
cuudtim superiorem sensum, bene a tunica usque ad Ihinonim. » In sequenlibtis vero ait :
(jahheum omnia dédit : quia credentes quique, quid- « Non habet necesse rex sponsalia, nisi tantunj
 515 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 516
«, centUm proepulia Philisthinorum, ut fiai ullio de A reliqua. In hoc agro consiliandi causa, Saul venire
« inimicis régis. » Et subjungil Scriplura : « Porro consueverat, ubi etiam condictum fuerat, ul occi-
« cogitabat David iraderein manus Philisihinorum. derelur David, quod et Jonalhas David indica-
« Cumque renuntiassent servi ejus David verba quoe verat.
« dixeral Saul,» et reliqua. Ecce banc sentenliam « Millit Saul custodes ad domum Davio, ut cusio-
ita. digessimus, prout opinio aliquorum commenta- i dirent eum, et interficeretur mane. Quod cum
it!r : quam si quis recipere noluerit, non contradi- « annunliasset David Micholuxor sua, dicens : Nisi
cimus, sed si melius inteUexerit, sequi gaudenler « salvaveris te nocte hac, cras morieris : deposuit
gratulabundi decreviraus. Coeterum dicamus prout « eum per fenesiram. Porro ille abiit et fugit, atque
nobis videtur. Bene ait : < In duabus rébus gêner « salvatus esl. Cumque venissent nuntii Saul, in-
meus eris hodie, » videlicet quia tara ingéniera gi- « vénérant statuam in lecto David posilani, et pel-
gantem prostraverit, et in hoc 'dignus erat lantoe « lem pilosam caprarum ad caput ejus. » Audiamus
et hoec esl una ergo quid hoc significet, quod miserit Saul ad cu-
virtutis, ut gêner régis effleerelur •„•
res. Altéra vero quam ei proposuit, scilicet si cen- stodiendara domum David ut eum inierficereni. Hoc
lum proeputia Allophylorumdeferret, qui'iion solum non ad crucem Domini, sed tamen ad passionem
cenlum, verum etiam ducenta atlulit. Et unde cre- B ejus perlinet. Crucifixus enim Christus, et mortuus
ditur regio perire voto, inde aclus est gloriosiori et sepultus est. Eral ergo illa sepullura lanquam
trophoeo: ecce historia. Coeterumtropice, quod Saul domus, ad quam cuslodiendam, misit regnum Ju-
callide simulât David offerre discrimini, et unde doeorum,quando cuslodes adhibuil sepulcro Christi.
creditus est regio perire voto, inde aclus gloriosiori Quomodo custodila est domus, si David figurabat
trophoeo, intelligitur quod Judoei, dura contra vo- Christum, ul Christus inlerficerelur . dum non in
lunlatem Dei ChrislUm interûcere nisi sunt, per id sepullura Christus, sed in cruce sit inlerfectus ?
salutem genlium egerunt, per quod crediderunt ex- Refertur ergo hoc ad corpus Chrisli : quia interti-
stinguere. Quod enim David alienigenarum proeputia cere Christum, erat tollere nomen Christi. Neque
atlulit, et sic denuo lilioeSaul nuptiis hoesit, signifi- enim crederelur in Christum, si mendacium proeVa-
Gabal quod Christus non prius Synagogam connubio leret custodum, qui corrupli sunl ut dicerent : quia
suo sponderet, nisi gloriosus in gentibus fieret.Prius « dormientibus nobis, vénérant discipuli ejus, et
enim in nationibus resecavit carnis pollutionem in abslulerunt eum (Malth. xxvm). » Hoc itaque velle
utroque sexu, el postea copulatus est Synagogoe. Christum interficere, nomen resurreclionis ejus ex-
Poslquam enim, sicul scriptum est, introierit ple- stinguerë, ut mendacium Evangelio proeferrelur. Sed
nitudo, lune omnis Israel salvus fiet (Rom. xi). Pu- G sicut illud non valuilSaul, ut interficeret David,
pla autem, id esl ducenta proeputia atlulit, sive pro sic nec hoc potuit regnum Judoeorum efficere, ul
Judoeis et gentibus acquisilis, sive quia major est memoriam Chrisli deleret. Isti autem qui de virtute
mimeras acquisilionis populi genlium, quam cre- Saul, id est dé regno Judoeorum in Christo proesu-
dentiura Judoeorum. Deinde odium Saul adversus mere voluerunt, otfenderunt in lapidera offensionis,
David in tanlum auxil, ut rex ob medelam sui spi- lanquam in statuam, et hoeduseis visus est agnus :
rilus, David more psallenlem jaculo conarelur con- quia in quem peccalum non invenerunt quasi pec-
ficere. Quid est quod dum Saulem spirilus adversus calorem persecuti sunt.
invaderet, apprehensa David cilhara, ejus vesaniam « Nuniialum est Sauli a dicenlibus : Ecce David
miiigabat? Per Saulem enim, Judoeorumelalio : per « in Naiolh in Rama, » Naiolh locus est in Rama,
David autem, humililas Christi significatur. Cuin ubi sedit David. Rama vero in tribu Benjamin ci-
ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, David ca- vitasest Saulis, in sexto milliario, ab Helia ad se-
nente, ejus vesania lemperalur": quia cum sensus ptentrionalem plagam contra Belhel. Alia est autem
Judoeorum per blasphemiam in furorem verlilur, in tribu Aser. Naiolh inlerpretatur pulchriludo, et
digfliim est ut ad salulem mentes eorum, quasi dul- Rama excelsum. Bene ergo conveniunt hoec'nomina;
cedine cilharoe, locutionis evangelicoe.tranquillitate Dlocorum, rébus in his explelis, qui proplielarum,
revocentur. Nam quod nisus esl Saul configere Da- dicta et celsiludinemhabénl scientioeac venustalem
vid lancea in pariete, et David declinavit, et lancea locutionis.
casso vulnere perlata est in parielem , possumus « El exspoliavit se etiam ipse vestimenlis suis, et
juxla quosdam ita intelligere quod, proedicaiile < prophetavit cura coeteriscoram Samuel, et ceci-
Chrislo Evangelium, Judoeimeditati sunt ei mortem « nit nudus Iota die illa et nocte. Unde exivit pro-
inferre, sed dum ille ab eis ad salutem genlium vî- « verbium : Num et Saul inter prophetas? > Quoestio
vus.secessit, solam duritiam mentis illorum malitia magna hic oritur, cum in proecedenlibus legalur :
sua loesit. • Et non vidit Samuel Saulem, usque in diem mortis
CAPUT XIX. suoe, el hic prophelasse coram Samuele dicatur.
« Dixitque Jonathas ad David . Ego autem Quam quoestionemduobus modis Hebroei solvunt :
i egrediens stabo juxta patrem meum in agro Aut non vidit eum, quia quando junctus est Saul
« ubicunque fueril, et ego loquar de te ad patrem cuneo proplielarum, abscondit se Samuel ne vide-
« meum, et quodeunque videro, nunliabo libi,» et retur ab eo : aut non vidit indutus habilu regio, quo
 317 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN L1B. I. 518
indulus erat, ideoque dictum est : Non vidit eum A CAPUT XX.
usque in diem morlis suoe,subauditur, indulus ha- « Et ait Jonathan ad David : Sit Dominus lecum,
bitu regio. ExSpoliasse vero se non omnibus vesti- « sicut fuit cum pâtre meo. Et si vixero, faciès mihi
mehtis, sed regalibus tantum inlelligendum est. < misericordiam Domini. » Quodénim ail, « silDomi-
Jdem quoeritur quomodo el illi qui missi essent ad « nus lecum, sicut fuit cum pâtre meo, » mihi videtur
tenendum hominem et ad necem ducendum, taies ita posse intelligi, ac si aperte diceret: Permaneat
Dei Spiritu effici digni meruerunt. Et Saul ipse qui Spirilus Domini lecum, sicut fuit prius in pâtre meo,
miserat, veniens et ipse sanguinem "innocentera et sic sublime facial regnum tuum sicut sublime fecit
quoerens effundere, accipere meruit spiritum illum palris mei regnum. « Et si vixero, faciès mihi mise-
et prophetare. Quantum enim ad Iitteram atlinet, ricordiam Domini, » ul scilicet secundus sim in regno
non est mirum hominem reprobum ad momenla tuo. « Sin vero mortuus fuero, non auferes misericor-
transitoria prophetasse, dum etiam multi similes diam tuam a domo mea usque in sempiternum. » Quod
prophétise donum leganlur habuisse : sicut Balaam vero subjungitur : « quando eradicaverit Dominus
iile reprobus, quem non tacet Scriptura judicio di- inimicos David unumquemque de lerra. » Et post
vino esse damnalum, sed tamen prophetiam habe- pauca subjunxil : « et requirat Dominus de manu
bat. Nec illa verba parum atlestantur huic senien- jj inimicoruni David, » per anticipationem ulique fecit,
lioe, quoe in Evangelio scripta sunt multos dicturos prius historiam interserendo, quia mullo post lem-
in illa die, Domine, Domine,'in tuo nomine mandu- pore factura est, cum interfecto Saule, regnum ad
cavimus et bibimus, et in nomine tuo prophetavi- domum David iranslatum est. Et qui innocentera
nuis, et in nomine tuo virlutes mullas fecimus. eum injuste persequebanlur, justa sunt divinitus
Quibus diclurus esl : « Non novi vos, discedite a me, uliione mtiltali. Tune enim requisivit Dominus de
operarii iniquitatis (Luc. xm). » Mystice aulem manu inimicoruni, quare virum sanclum afflixerint:
exemplum hujus Saul nuntiorumque ejus, in hac tune cogebantur rationem reddere odiorum, quibus
sententia qui prophetare coeperunt, qui ad perse- conlra illum tanto tempore soevierant, quoe et de
quendum David missi sunt, quid aliud significabant, Absalon et de Siba filio Bocbri, et de coeteris ho-
nisi quosdam boereticos, qui aliquid boni de mn- slibus David polest intelligi. Aliter: Si scire vis quod
nerfe Spirilus sancti habent, sicut teslamenta legis dé manu inimicoruni David requisierit Dominus,
et Evangelii, sicul baptismi sacramentum, sed Chri- polest (nisi fallor) a superiori senlentia, qua dictum
stum in mémbris suis persequuntur? Qui enim ad est, quia foedus pepigerit Jonathas cum domo Da-
Ecclesiam catholicam veniunt, non est in eis ullo vid, intelligi, quia hoc de manu inimicoruni David
modo violandum, aut quasi non habeant tradendum, ç requisieril. Id est quare non et "ipsi foeduscum eo
sed tamen eos non ideo debere salutem confidere, pacis inire voluerint, cum quo esse Dominum vide-
runt. Idcirco autem Scriptura hic sentenliam liane
quia non improbamus quod illos accepisse credi-
mus, sed oportet nos cognoscere unitatem et so- proeoccupando inlerponere videtur, ul leslimonium
cietâtem vinculo charitatis, sine qua omnino quid- Jonathoe, quod dixerat (quando eradicaverit ini-
quid habuerint, quamvis sanctum alque veneran- micos David unumquemque de lerra) verum esse
dum, ipsi tamen nihil sunt. Qui tanto indigniores comprobaret, quia videlicet eradicati sunt iniraici
effecli proemio vitse oeternoe, quanto illis donis non David de lerra, non ipso David se de adversariis
bene usi'sunt, quoe in vita quoe transitoria est, ac- ulciscente, sedjudicanle Domino pro illo. Bene au-
tem subjungitur :
ceperunt. Possunt etiam in hoc loco Judoeorum non « Et addidit Jonathas dejerare David eo quod di-
incongrue gestare personam, qui dura adversa cu-
« illum. Sicut enim animam suam, ita dili-
piunt Chrislo, habent in ore sacramenla legis, et « ligeret
proplielarum ad leslimonium Chrisli, el cum Ec- gebal eum. » Ut ille nimirum qui tara perfeclo
clesia, quasi cum prophelis de Scripturis disputant, juxta legem Dei amore complectebatur David, a
sicut illi cum prophelis vaticinabantur. Quem, Saul perdilione inimicoruni ejus osienderetur immunis.
et si ista morte proeventus, regnum cum eo,
persequens et prophetans, proefiguravit, nisi Serinas D Qui
et Pharisoeos Judoeorum, qui sacramenta legis et ul sperabat, terrenum habere nequivil commune,
ulla tamen coniradictione regni coelestis
prophetarum, quoe de Chrislo sunt pronunliata, ad absque
leslimonium ejus in ore portantes, cum ecclesiaslicis consortium cum eo (quem gloria virtutum tan-
viris de Scripturis sanctis disputant? Quod autem tisper dilexit, cum esset et ipse virtutum amator)
'•
Saul se spolians, nudus vaticinatus esse dicitur, hoc accepit.
proefigurassenon est ambiguum, quod populus Ju- « Venit Jonathas in agrum juxta'plaçitum David,»
doeorum, cujus personam idem Saul geslavit, ab et reliqua. Quid est quod Jonalhàs David servare.
indumenlo fidei atque sacerdotii dignitate nudatus, volens, cum ille lateret in agio, juxla lapidera ad.
el gloria regni spoliatus, verba legis et propliela- signum duas jecit sagitlas, quas puer parvulus,
rum, quoe de Christo leslimonium perhihent, in ore ignorans quid fecerit, collegil, el in civitatem re-
portâns, eumdem Christum Dominum, de quo non lulil, nisi quod Deus Pater Filium suum unigenilum,
intelligens prophelat, malitioe suoelivore excoeealus quem ad salutem humani generis miltendum decre-
persequitur. verat, in liilera legis, Judoeis nescieniibus, abscon-
 519 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 520
ditum habuerat? Dayid ergo absconditus est in A melech a Saule cum viris domus suoegeneris sacer-
agro, Christus celatus est in mundo. « In mundo, i dolalis ocloginta quinque, fugit Abiathar ad David •
inquit Joannes, < erat, et mundtis eum non cognovit et cornes factus lotius exsilii ejus. Postea régnante
(Joan. i). > Juxla lapidera sedebal quia in tabulis eo, summi sacerdotii et ipse gradum accepit, actoto
legis scripius eral. Nam Saul odio habens, et inter "temporeregni illius in pontificalu perseverans, mulio
epulas sedens, filium morlis eum judicabat : et ju- majorisexcellenlioe quam paler stras effeelus esl.
daica plebs in Paschoe epulis convivans, de nece Ideoque dignus fuit cujus memoriam Dominus, etiam
Chrisli tractabat. vivente pâtre, quasi summi sacerdotis facerel. Sed
« Cum ergo iUnxisset mane, venit Jonathas in hoc quod ail superius : Via hoecpoliula est, sed san-
« agrura juxta placitum David, et puer parvulus ctificabilur in vasis, ita nonnulli edisserunl. Men-
« cum eo. i Jecit unam sagitiam, jecit el aliam : et tiendo enim iler polluitur, dum a rege missum me
Deus Pater illucescente mane credulilatis, primum fingo, et hoc necessilaie mortis, sed sanctificabitur
leslimonium legis de Christo protulit, deinde pro- in illis, quorum causa eliam fug'io,quia illorum non
phetas misit, qui de advenlu ejus tesiificareniim solum mei periculi causa menlior: nam ipsi hujus
Unde Habacuc ail : «In luraine jacula tua iburit rei causa salvabunlur. Haclenus historiam nunc spi-
(Ilabac. ni), i et reliqua. Collegit autem puer Jona- B ritalem intelligenliam langamus: David fugiens Saul
thoe sagitlas, el atlulit ad Dominum suum : et quid ad Achimelech sacerdotem, qui interprelalur frater
ageretur penilus ignorabat. Sic et Judaicus populus meus rex venit: similiter Christus Judoeorum pe'rse-
libros legis ei proplielarum portans, quasi divinitus cutionem declinans, quorum typum Saul terrait, ad
conscriplos ignorabat, sed eum, quem Moyses et apostolos transiens, quibus inlerpretatio noniinis
prophetoe figurayerai t, proesenlialiier inler se ma- Achimelech congruit, quos Dominus, Rex regum,
neniem non cognoverat. fraires vocare dignalus esl, dicens : « Ite, minliate
fratribus meis (Malth. xxviii), > cum quibus et de-
CAPUT XXI. sideraium cibum sumpsit: « Desiderio enim rieside-
« Venit aulem Davidin Nobe ad Achimelech sa- ravi hoc pascba manducare (Luc. xxn). > David ad
'
cerdolem, et obstupuit Achimelech eo quod venisset Achimelech soins venit, el Christus in passione sua
David soins, » et reliqua. Achimelech ipse est Aia solus reliclus est. Quod aulem ail David : « Illum et
filius Achilob, filii Phinees, filii Heli. Achimelech illum iu locum condixi pueris roeis, > hoc indicabat,
inierrogal, ulrum David, num pueri sui, quos in il- quod Dominus apostolos suos anle passionem suam
lum el illum locum condixisse «fixerai, mundi essenl? iiif rmans ail : « Pôstquam resnrrexero, proecedam
David veto oe.igmatice pluraliier de seipso respondit, C vos in Galiloeam. > David ad Achimelechquinque pa-
dicens : « El fuerunl vasa puerorum sa'ncla >, scili- nes quoesivit, sed unum accepit : quia in quinque
cet a concubilu conjugaii. Quod vero ait: « Porro libris Mosaicoelegis ui.itas relinelur. David Goliath
via hoecpoliula est, » et in Hebroeolegilur, « Porro gladium suslulil, quia et Christus Dominus diaboli
via laica est, > sic inlelligenduin est ac si diceret : arma abstulil : < Fortis enim spolia ipse diripuit
In lege proeceplum esl ul exiraneus non comedat ex (Mallh. xn). > Dayid per viam pollulam se venisse ad
eis, et lu inierrogas ulrum mundi sint pueri ? Qui, Achimelech professus esl, quia el Christus Dominus
etiamsi mundi essenl, nequaquam eisvesci deberent. inter imraundas Judoeorumactiones, impollulus per-
Idcirco via est laica, quia lu laicaliter inierrogas. transivit. Quod autem ait : « Sed el ipsa hodie san-
« Sed et ipsa hodie sanclificabilur in vasis. » Ipsa ctificabilur in vasis meis, >hoc indicabat quod sancti
ulique in vasis, id esl mente sua sanclificari dicit, apostoli, qui Domini vasa erani, a contagione Judoeo-
quia nisi necessilate Corporis et periculo viloe ur- rum, fide purganle, corda sanctificarenlur.
gente, nequaquam vesceietur eis. Non tamen aperte lnterea Davidcum fugeret Saul, lalère voluit apud
eosdem legilur David panes comedisse, sicul Hebroei regem quemdam Gelh nomine Aclus. Sed cum gloria
tradunt. Sed lege Evangelium, ubi Dominus de hac ejus fuisset commemorata, ne per livorem, ad quem
senten ia Judoeis loquitur, dicens : « Nnnquam legi- D confugerat, aliquid ad eum machinaretur, finxit in-
slis quid fecerit David, quando nécessitaient habuit, saniam : el quasi furore correplus, mutavit os suum,
el esuriitipse elqui cura eo erant, quomodo introiit defluebantque salivoein barbam ejus,collabebaturque
domum Domini sub Abiathar principe sacerdolum et in manibiis eorum, et procidebat ad oslia portoe. Et
panes proposilionis niandncavit, quos non licehat dixit Achis rex : Quid hue mihi adduxislis istura ?
manducare nisi sacerdotibus, el dedil eis qui cum eo Nunquid deerant nobis furiosi ? Et sic eum dimisil.
erant?(Hfarc.ii.)> Sed requirendiim quid est quod hic Achis inlerprelalur quomodoest, per quod significa-
Achimelech sacérdos legilur, a quo David panes ac- tur ignorantia, et verbum mirantis el non agnoscen-
cepit, et Dominus in Evangelio Abiathar nominal? lis, quod in génie Judoeoruminiplelum est. Qui dum
Quod enim Dominus Abiathar principem sacerdotum viderunt Christum, non agnoverunl, coram quibus
pro Achimelech appellat, nihil ha' et dissonanlioe: mutavit os suum el abiii. Erant enim ibi praecepta
Amlio eienim fuerunt illic, cum veniens David panes legis carnalia, erat el sacrifi;ium secundum ordinein
petiii el accepit, Achimelech videlicet princeps sa- Aaron: el postea ipse de corpore et sanguine suo
cerdolum et Abiathar filius ejus. Occisoaulem Achi- instituii sacrificium, secundum ordinem Melçhise-
 321 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 522
dcch. Mutavit ergo os suum in sacerdolio, mutavit A introducitur Gad propheta, cum in proecedenlibus
in prsereptis, dans aliud testamentum, evacuala car- ejus nulla facla fuerit mentio. Sic il que hic intro-
nali operatione, alque inde collapsus esl in manihus ducitur, sicut Elias propheta in loco ubi dicilur: Et
eorum, quando eum comprehendentes cruciûxemnt. dixit Elias Tbesbiles de habitaloribus Galaad. Ex ore
El procidebat ad oslium portoe, hoc est, humiliavit ilaqne Domini Gad propheta David dixit, ul non mo-
se : hoc est, procidere usque ad oslium fidei nostroe: rareiur inter gentes, et in terra polluta, sed in ter-
oslium enim portoe, iniliom fidei, inde incipit Eccle- rain Judam rediret, et ibi juxta voluntaiem Domini,
sia, et pervenit usque ad speciem. Ut cum crédit ea persecutionem inimicorura ferret.
quoenon videt, merealur perfrui, cum eum videre « Dixitque Doeg Idumoeus ad Saul : Vidi David
facie ad faciem coeperit. Quod enim in illo quasi fu- « filium Isai in Noba , »el reliqua. Quantum ad spi-
rore salivoedecurrebant super barbam ejus, Aposto- ritalem intelligenliam pertinei, in Doegldumoeo,qui
lus hoecaperit, dicens : « Judoeisigna peliinl, et Groeci voto se obiigaverai, sicut in Hebroeolegitur, prout
sapientiam quoerunt. Nos aulem proedicainus Chri- Judoei-tradunt, ut aliquanlisper in iabernaculo Do-
stum crucifixum : Judoeisquidem scandaluni, genti- mini immorarelur, el oralioni vacârel, Judoeprodi-
bus autem slultitiam : ipsis vero vocatis Judoeis et loris persona consislit, per quem isla operaïus est
Groecis, Christum Dei virtniem el Dei sspientiam. B Zabulus, ut ejus prodilione facla in Chrislo, poslea
Quia quod stullum est Dei, sapientius esl hominibus: persecutionem Ecclesia paterelur, et occiderentur
et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus quamplurimi discipuli Chrisli et sacerdotes, et pro
(/ Cor. i). >,Nonlanquam salivamaliende, sed attende, nomine ejus perseculiones gravissiinas perferrent.
quia.super barbam decurrunt. Quomodo enim in sa- His ergo quibus receptus est Christus, Iribulaliones
livis infirmitas, sic in barba virlus oslenditiir. Texit induxit diabolus et mortem. « Omnes enim, » ul ait
ergo virtutem suam, corpore infirmilatis suoe: et Aposiolus, « qui in Chrislo pie volunt vivere, perse-
quod forinsecus infirmabalur, lanquam saliva appa- ' cutionem paliuntùr (7/ Tim. m). > Et Dominus ait:
rebat. Intus aulem diviua virlus, lanquam barba te- « Si me persecuti sunt, et vos persequenmr (Jean.
gebatur. xv). » Potest enim Doeg, qui inlerpretalur motus
CAPUT XXII. elldumoeus terrenus,sive sanguineus, quod nomen in
« Fugit David in speluncam Odollam, ubi eum om- proeliguraltone fulurorum acCipiens, eorum videlicet
» nés fralres ejus, el omnis domus palris ejus visila- persos.am significare, qui terrena sapientes alque
< vertint el convenerunt ad eum omnes, qui erant in carnaliter viventes, Christum in suis membris per-
« anguslia consliluti.et oppressi oere alieno, el amaro sequuntur.
« anirao, et factus est eorum princeps. > Quid est
CAPUT XXIII.
quod manente David in spelunca, vénérant ad eum
omnes fratres ejus el omnis domus palris ejus, nisi « Porro eo tempore quo fugerat Abiathar, filius
quod Redemptor nosler, peracla passione sua ac re- « Abimelech, ad David, in die illa ephod secura ha-
demptione humaiii generis, de plèbe Israelilica in « bens deseenderat, > etc. Ephod illud erat quod
Judoea primum Ecclesiam collocavil, de génie in qua Moyses, jiibenle Domino , fecerat sicul et rationale,
carnem assuinere dignaïus est? Ubi fratres ejus, id in quo eral doctrina et veritas, iu quo etiam consu-
esl apostoli, el domum patris ejus, id est illi qui ex luit David Dominum, et ait :
Synagoga in eum crediderant, venerunt ad illum, et i Si iradent me viri -Ceiloein manus Saul, et si
eonvencrunt ad eum omnes qui erant in angustia « descendet ipse sicut audivit servus.liras? Et ait
constiluti el oppressi oere alieno, hoc est quod ipse « Dominus : Descendet.>Ac si dicerel : Si bic slerilis,
ad se venire invilans dixit : « Venile ad me, omnes descendet Saul, el tradent te viri Ceiloein manus
qui laboratis et onerali estis, et ego reficiam vos ejus, eorum volunlatem ei indicabat. El meriloviiï
(Jl/a!(/«.xi). >Coeterumomnes qui se agnoscunt in an- Ceiloe,sicut qui ingrali beneficiis David exslilerant,
guslia constitulos vitiorum, nec habent lalitudinem cum eos ipse de manibus Philistim erueril, signi-
charitalis, et oppressi sunt oere alieno, hoc esl, censu " ficabant infidelitalem seu ineonstantiam Judoeorum,
peccatorum, quem exsolvebant diabolo, quando exhi- qui Redemptoris nostri semper pietati ingrati exi-
buerunt membra sua servire iniquilati ad iniquila- stentes,apud soeculipotestales contra eum insùliando
tera : necesse est ul amaro sinl animo, hoc est, ut meditantur. Interpretatur autem Ceila, ùd fundam
digne poenitentiam gérant a delictis suis proeterilis, jacta, sive excellenssibimet. Et in psalmo scriptum
et.venient ad David, ad desideratum videlicet no- est: «In circuitu impii ambulant (PsaJ. \i). » El alibi :
strum, quatenus fiât eorum princeps, quia ipse est «Stultus ut luna mulalur (Eccli. xxvu). > Unde el se-
qui constituais esl a Deo judex vivorum et niorlno- quitur de Ziphoeis:
rum. « Deus fortis, Paler fuluri soeculi, princeps « Porro Daviderat in deserlo Ziph in silva, > etc.,
pacis, cujus regni non erit finis, et dominabilur a usque, «et venerunt Ziphoeiad Saul, dicentes : Ecce
mari usque ad mare potestas ejus, potestas oeterna, « David latilat apud nos. » Ziph nions squalidus vel
et regnum ejus alleri non dabitur (Isa. ix). > caligans, sive nebulosus, in quo sedit David prope
« Dixitque Gad propheta ad David : Ne moreris in Charraelum, qui in Scripturis Carmelus appellatur.
«proesidio: sed vade in terram Juda.» Miro modo hic Sic enim appeUatur vicus hodie Judoeorum: unde fuit
 523 ANGELOMILUXOVIENSISMONACH1 524
Nabal Carmelius. Sed et unus de posieris Calcb di- A runt. Sed tamen David Saulem pccidere noluit, et
cius est Ziph. Lege Paralipomenon (I Par. xi). Ergo, cum in abdilo occultatiis anlro baberel in polesla-
ut dictum est superius de viris Ceiloe, sic et Ziphoei, lem, servare potius quam occidere maluit. lia et.,
Christus dum esset in carni "
qui David prodiderunt Saul, et cum eo mortem ejus spelunca, perseculorcm
medilati sunt,quiinterprelanluracmni«nî«sseu flore- populum in potestaie habuil, et non occidil. Scri-
scenles, Significant Judoeos.quicum in regno terreno ptum enim erat de eis per Prophetam : « Ne occide-
germinare appelebant, apud principes suos tracla- ris eos (Etech. ix). iTanlum denique David summila
. banl de nece Salvaloris : qualiler eum per discipu- lem chlamidis silenler abscidil:.ut ostenderet, per
lum suum proditum appréhendèrent, et proesidiad propheliam Christum Judoeosnon occidisse, sed eis
inlerficicndum traderent (Malth. xxvi). Significant tantum regni gloriam abslulisse. Chlamidis enim
eliam etperfidos quosque, qui dum prospéra requi- abscisio regni est ampulatio. Hoc eliam alio loco
runt, et prospéralur eis proesenssoeculum.Unde bene idem Saul cum per inobedientiam peccasset osten-
interprelantur florescenles, quando Dominum Chri- dit. Nam cum veniam precaretur, et rogaret Samue-
stum in membris suis degenlem, apud potestaies soe- lem ul reverterelur cura illo ad placandum Deum, et
culi hujus produnt. noluisset, alque convertens faciem suam abiret, le-
B nuit Saul penulam vestimeiiti ejus ,-el disrupit eam.
CAPUT XXIV.
El dixit ad cum Samuel : Disrupit Dominus regnum
Dehinc sequitur quod in eremo Engaddi cum per- Israel de manu tua hodie, et dabit illud proximo tuo,
îequendum David Saul appeleret, ingressus est David el dividetur Israel in duos populos. Ergo Israelis
in speluncam, et ibi lalebat. Sed rex, improvisis ex- personam figuralim gerebal rex iste, quia populus
ceplus insidiis, in hoc quid innocuo moliebatur inci- amissurus erat regnum, dum persequitur Christum :
derat. Scriptum est enim : « Qui fodit foveam proximo sed quiahanc senlenliam diffusesuperius prout do-
suo, ipse incidel in eam (Prov. xxvi). » David aulem clores exposuerunt, digessimus, nunc breviter re-
bona pro malis relribuens, inimicum non occidens, plicabimus. David persecutionem Saulis declinans
sed pro tcstimonio facli, oram chlaraidis regioeabstu- in spelunca latuil : simililer el Christus Dominus
lit: cura facilius essel exceptum insidiis ariversarinm divinitatem suam sub spelunca carnis celans, a Ju-
perdere magis, quam fallere. Quid ergo esl quod iste doeorumcordibus récessif. Saul cum venlrem pur-
fugiens a facie Saul, in spelunca latuil? Quare aulem garet, abscissa cblamide dehoneslatus est : simili-
laluit? nisi ut occultarelur et non invenirelur. Quid ler el populus Judoeorum,poslquam nequitiam quam
est coniegi spelunca, nisi conlegi lerra? Qui enim in mente conceperunt, in Christum Dominum effude-
spelunca esl, a lerra legitur, ne videalur. Porlabat G.runi clamantes : « Crncifige , crucifige : » ab indu-
autem terrain Jésus, carnem scilicet quam acceperat menlo fidei el regali dignilale atque sacerdolio ex-
de lerra : et in ea se occultabat, ne a Judoeisinve- spoliati sunt, et tamen occisi non sunt : sed reser--
nirelur Deus. « Si enim cognovissent, nuuquam Do- vali pro eis, qui de illo populo in fine mundi crediturj
minum glorioe crucifixissenl (/ Cor. vin). » Quare sunl Chrislo. Aliter juxla moralem significanliam :
ergo Dominum glorioenon invenerunt ? Quia spelunca quid per Saulem, nisi mali redores? quid vero per
se lexerat, id est carnis infirmilatem oculis objicie- David, nisi boni subditi designanlur? Sauli enim
bat : el majestatem divinitalis, corporis in tegmine venlrem purgare est pravos proepositos conceplam
lanquam speluncoeabdilo , conlegebat. Illi ergo non in corde malitiam, usque ad operam miseri odoris
cognoscenles Deum persecuti sunt hominem : nec exlendere, el cogitata apud se noxia, factis exterio-
mori potuil, nisi in bouline : nec crucifigi potuit nisi ribus exsequendo monsirare. Quorum facla, licet
in homine : quia nec teneri poluit, nisi in homine. sint telerrima, ab humilibus subdilis, oris gladio fe-
Opposuit ergo maie quoerentibus terram , servavit rienda non sunt, etiam cum recte reprehendenda ju-
maie quoerentibusDeum. Fugit ergo secundum car- dicantur. Unde David ferire nietuit, quia ipsoesub-
nem in.speluncam a facie Saul, quia passus est : us- diloruni mentes, ab omni se peste oblreclationis
que adeo se occultans Judoeis ut nioreretur. Sed D abstinentes, proeposilorumvitam nullo Hnguoegladio
quare usque ad mortem voluil esse paliens ul fugcret percutiunt : eliam cum de imperfeclione reprehen-
a facieSaul in speluncam? Etenim spelunca inferior dunt. Qui et si quando propler infirmilatem se ab-
pars terroe polest accipi, et certe quod manifestum slinere vix possunt, ut extrema quoedamalque exte-
et nolum est omnibus, corpus ejus in monumenlo riora proeposilorummala reprehendant : sed tamen
positum est, quod erat excisum in petra. Hoc aulem humiliter colloquuntur, quasi oram chlamidis simi-
nionumenlum spelunca eral, quo fugit nosler David liler incidunl : qui videlicet, dum proelatoedignilali
a facie Saul : tandiu enim persecuti sunt illum Ju- saltem innoxioeet latenter deroganl quasi régis su?
doei, quoadus.quepongretur in speluncam. Sed quid perpositi vestem foedant.Sed tamen ad semetipsosr
est quod Saul persecnlor ad purgandum venlrem redcunt, seque vehemenlissime, vel de tenuissima
speluncamingredilur ? nisi quod Judoei in Christum verbi laceralione, reprehendunt. Unde et bene illic
conceptam mentis malitiam , quasi odorem feti- scriptum est:
dum emiserunt : et cogitata apud se noxia, factis « Post hoecDavid percussit cor suum, » etc. Facta
deterioribiis, dura Christum perinuint, ostende-. quippe proeposilorumoris gladio iëriënda non sunt/
 525 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN. LÏB. I. 326
etiam cum reprehendenda recle judicantur. Si quid A funda expeditus ponitur , ut abjiciatur : sic etenim,
vero contra eos vel in minimis lingua labilur, necesse sic in hoc,soeculoelecti pressuris tribulationum coanr
esl. ut per afflictionem poenilçntioe comprimalur, guslanlur, ut his admoniti, arctius ad invicem mu-
<|iialenus ad semelipsum redeai. Et cum proeposiloe lua cbaritate connectantur, etcoadunati ad invicem
Wlestali detraxerit, contra se judicium ejus qui illi manu sui Redemptoris in perpetuum conservenlur.
iroelatus esl, perhorrescat : nam cum in proepositis At vero reprobi, quanto lalius in hac yila volupla-
llclinquimus ejus ordinalioni , qui eos nobis proetu- tibus propriis , velut liberi dimiltuntur : tanto Ion-
Jbrit, obviamus. Unde Moyses quoque, cum contra gins in fiiluro a divinoevisionis gloria projiciuntur.
se el Aaron conqueri populum cognovissd, ait : m de eis merito dicatur : et quidem ipsi de manu
Nos enim quid sumus? (Exod.xw.) Nec contra nos tua expulsi sunt. Mire autem omnipolentem provi-
est murmur vestrum, sed contra Dominum. denliam describit superni pectoris, cum dicit : Ani-
mam viri sancli quasi in fasciculo yiventium apud
CAPUT XXV.
Deum esse cuslodjlam. Sicul enim facillimum est cui-
« Erat aulem vir quispiam in soliiudine Maon, et libet fasciculum herboe, vel feni sua manu relen-
t possessio ejus in Carmelo, » etc. Historia hoecmy- tum conservare : ila virlus Domini el Salvaloris
slicum, ut quibusdam videtur, polest habere intelie- B nostri, omnes per orbem eleclos, ab initia usque ad
ctum. Nabal enim vir duras , et pessimus, et niali- finem soeculi, ne quis ex eis u|la ratione pereal,
liosus, potest "tenere figuram populi Judoeorum quo- sine labore conservai. Juxta quod ipse in Evangelio;
rum nonnulli uva fellis atque amaritudinis botro sub figura ovium, de eis loquens : « Et sequunliir-
inebriali, «Cerviceduri atque incircumcisi cordibus, » me, inquif, et ego vitam oeternam do eis, el non pc-
ut beatus Stephainis ail: « Semper Spirilui saiicto ribunt in oeternum. Non rapiel eas quisquain de
resistentes, durum et carnalem sensum in lege se- manu mea (Joan. x). » Sicut fasciçulus unus,
quentes, slolidi facti sunt » : quibus bene interpre- quibuslibet vinculis alligatur : ita omnis sanctorum
tationominis Nabal convenit, qui inierpretaïur dé- coetus, una eadcmque fide, spe et cbaritate ad in-
mens vel insipiens, ul Abigail ait ad David : Quia vicem constringilur, uno divinoeprotecliouis muni-
nimirum^ Christum venienlem, et per apostolos ab naine circumdatur. Patet sane sensus : quia anima
eis refectionem fidei et bonoe operationis expeten- David a persequenlibùs licet hoslibus cuslodita sem-
tem, respuerunt, dicenles : « Hune aulem nescimus per fuit in sorte vivenlium. Porro inimici ejus insi-
unde sit. Nosautem discipuli Moysisumus (Joan. ix). » stentibus sibi adversitatibus, sicut lapis funda cir-
Abigail vero millier prudenlissima et speciosa ty- cumactus, sic instabili molu perturbandi, et suis
pum habuil plebis illius, qui ex Judoeisad fidem con- G essenl expellendi de finirais, vel eliam ab humanis
versî, Deo placere meruerunt. Inlerpretatur nam- rébus auferendi. Moraliter vere quid nobis Abigail
gue, patris mei exsultalio. Unde el Dominus : « Con- renuntiationis suoe dispensatione innuil, riisi quod
fitebor tibi, Paler coeliet lerroe, qui abscondisti hoec iracundos mélius corrigimus, si in ipsa iroesuoecom-
a sapientibiis et prudenlibus, et revelasti ea parvu- molione declinamus? Perturbai! quippe quid audiant,
lis (Malth. xi) ! Et illud : « Gaudium.erit in coelosu ignorant : sed ad se reducti, tanlo libentius exsulia-
per uno peccatore poenitentiam agente (Luc. xv), » lionis verba recipinnl, quanto se tranquilliustolerali
et reliqua. Hoecsrepius in prophelis et in apostolis pro criibescunt. Menti autem furore ebrioe,omne rectum
salute populi Judoeorum deprecans David, videlicet quod dicitur, perversum videtur. Unde etrecte Nabal
Dominus noster, acceptabilem bonorum operum ehrio, culpam suam Abigail laudabiliter tacuit, quam
oblationem etpioe devolionis obtulit : quam ille post digesto vino laudabiliter dixit. Idcirco enim malum
mortem viri sui, qui démens in stullitia sua periit, quod feceral cognoscere potuil, quia lioc ebrius non
ascivit in conjugium : et exhibuit sibi sponsam non audivii. Porro juxta historiam quod ait Abigail ad
habenlem maculam aut rugam. Quod autem idem David :
$abal slultus transactis diebus decem, ex quo David « Cum ergo fecerit tibi Dominus domino meo om-
"
exprobralus fuerat mortuus narralur : hoc intelligi « nia quoe locutus esl bona de te, et constituent te
"datur, quia populus Judoeorum, cui dictum est : « ducem super Israel, non erit libi hoc in singullum
t Audi, popule stulte, pôstquam Dominuma se repu- « el in scrupulum cordis. » lia intelligitur : non erit
lit, decalogum legis Iransgrediendo, in Evangelio libi hoc in singultum, id est ut modo effundas san-
lapsus est, atque in peccato suo morluus est; guinem Nabal, et propter hoc flendum libi sit, et
(Jerem. v). > Sequitur : poenilendum.
« Ait Abigail ad David : Si enim surrexit homo « Saul autem dédit Michol filiam suam uxorem
aliquando persequens te, » etc. Puleherrima compa- « David, Palthi filioLais, qui erat de Gallim. » Ut He
ratione, sialum justorum ac reprobovum sorte dis- broei tradunt, non cognovit eam Phalti : quoniam si
cernit. Horum quippe animas, id est jusiorum ap- cognovissët, nunquam David sibi eam postea socias-
péllat viventes, ut reproborum e contrario spiritalii set, quia in lege penitus hujuscemodi probibetur
morte proeoccupatas insinuet. Hos fasciculo, illos> coitus : Phalti, inquit, de Gallim, id est inundalione :
lapide fundoeassimilât. Fasciçulus enim eonstringi- Inundatio lex intelligitur. Legis enim doctor eral de
tur, ut inleger maneat et conservelur. Lapis ini Baurim, id est de electis. Quando enim a Saule Mi-
 527 ANGEL0M1LUXOVÏENS1SMONACHI 528
chol eidalur, Phalti évadent interpretatur : quando A sui -nigredine opertus, soepeab eodem soeculoinfir-
vero ipsi auferlur, Phaltihel, id esl evadens a Deo mus deSpeclusquerelinquilur, ul cum eo nequaquam
dicitur : •videlicet quia custodivit eum ne tangerel currere valeal, sed fraclus adversilate torpescat.
eam, ne fieret transgressor legis. Unde licel in se- Sed hune David invenit, quia Redemplor nosler ve-
legalur, quod ibat Phalti, cum reducere- raciler manu fortis nonnunquam quos despeclos i.
tur ipsa ad David, plorans: postea tamen, inquiunl, mundi gloria reperil, suo amore convertit, cibo pa-
Îquentibus
proe gaudio, eo quod liberasset eum Deus ne lange- scit, quia verbi scienlia reficil : ducem ilineris eli-
. rel eam, exsultavit. Quod quia asserlio Judoeorum gii, quia suum eliam proedicalorem l'acil. El quia
videtur, non in omnibus approbamus eam, sed judi- Amalechilas sequi non valuit, dux David efficilur :
cio lectoris relinquimus. quia is quem indignum raundus deseruil, non solum
CAPUT XXVI. conversus in sua Deum mente recipil, sed proedi-
î « Venerunt Ziphoeiad Saul dicenles : Ecce David cando hune etiam usque ad aliéna corda perducit.
< latet apud nos. > Sed quid significent, abunde su- Quo videlicet duce David Ainalechilain convivaniem
diclum est. Nam iler demonstralum est, invenit elexslinguit : quia ipsis Chrislum proediean-
perius
mundi loeiiliamdesiruit, eorum scilicet quos
quando idem David fugiens a facie Saul, ingressus tibus,
est in castra régis, cum dormieniem invenisset, non B comités habere despexit. Ducenti illi viri qui ad
percussit, non occidil, sed solain lanceam, quoeerat lorrentem lassi cum sarcinis sunt relicti, signifi-
ad caput ejus et scyphuin suslulit dormieniibus cant quosdam infirmos Ecclesioe, qui cum coeleris
cunctis. •spiritalibus viris, in via Dei currere nequeunt : sed
« Egressus de castris transivit in cacumen mon- veram fidem retinendo, alque pei activam vitam
« tis. > Quid ergo est hoc? Sequebantur namque opus bonura servando, a cleraentissimo David, hoc
Christum Judoei, sed persequendo dormiebant : est Chrislo Domino, beatitudinis proemiumcum rcli-
quia non vigilabanl corde : durilia enim cordis ob- quis perfectis proecipiunl.
dormitio est. Dormiunt in vita veteri, non evigilant « Samuel mortuus est, flevitque eum omnis Israel,
jn nova. Venit Christus, non eos occidil, sed tulit ab « et sepelierunt eum in Rama urbe sua. » Superius
eis scyphum aquoe, id esl gratiam legis. Tulit sce- namque dicitur sepulius fuisse in domo sua in Ra-
ptrum regale, regni scilicet potestalem, quam pro ma. In domo sua, in familia videlicet et cognatione
magno habebant. et unde se prolegebanl temporali- sua. Quod enim hic mortuus iterum dicitur, ul He-
té^ et quam adversus Deum per incredulitalem ge- broei volunt, resuscitationis suoecausa repelilur, ut
rebanl. Deinde ingressus victorDavid nosler, in ca- cl damnalio Saulis, qui peccatis mortuus erat, et
stris eorum. Et regressus transcendit in allitudinem C relicto Deo contra legem pythonem consulebat, justa
montis coelorum. "rse raanifestarelur. Sequitur :
« Post mortem autem Samuelis, congregati Phi-
CAPUT XXVII.
c lislim contra Israel, consulunlque Dominumel non
<Et ascendit David et viri ejus, et agebant prsedas
« de Gessuri, et de Gezri, et de Amalechilis. Hi enim « respondit ei, neque per soinnia, neque per sacer-
« dotes. > Hebroeushabet, neque per doctrinam ne-
« pagi habilabantur in terra antiquitus.» Hi non erant
Dominus per som-
sub potestate Achis. Habitali in terra dicuntur an- que per prophetas. Respondebat
ma , sicut Hebroei asserunt, eoque jejunando et
tiquilus, quia quieli et securi habilati fuerant, et orando
liuHius hoslis depredaiiones perpessi. poscebant oraculum sibi fieri divinum, et
Deusillis per somnia revelabat ea quoefutura erant:
CAPP. XXVIII, XXIX et XXX. quod in hoc loco minime Saul fecisse legilur. Per
« Interea fugiens David, dum pergeret cum Achis doctrinam, per ephod scilicet, quod sacérdos in pe-
« rege Philisthinorum in proeliumadversus Israel, in- clore porlabat. Neque per et prophetas , quia illis
« surgentes Amalechiloe irruerunt in Siceleg. Et consulentibus, dominus nequaquam respondebat. Hi
« succendentes eam, captivaverunt omnia quoe erant prophétie dicuntur fuisse discipuli Samuelis, quibus
« David et puerorum ejus. Reversus ergo David ad B prophetanlibus junxit se Saul et prophelavit.
< persequendos Amalechilas invenit jEgyplium pue- < Quoesivit autem Saul pythonissam, quoe susci-
• rum Iassescenlem, quem Amalechiloe oegrolum in « taret illi Samuelem : statimque suscilatus, ait ad
« itinere reliquerant. Hune autem David invenlum < eum : Quare inquielasti me ut suscitarer, etc. >
t cibo refecil, ducemque sui ilineris fecit S;cque Quoeritur secundum historiam ulrum pythonissn
« Amalechilas persequilur epulantesqne reperil, et ipsumpropheiamdeinferno evocaveril, an aliquaiv
« funditus exstinxit. > Amalechiloe quippe populus imaginariam illusionem fallacia doemonum faclam
lambem vocantur , quibus mentes soeculariumdesi- Sauli exhibuerit. De qua quoeslione,bealoe memorioe
gnantur, quoe"terrena cuncta ambiendo quasi lam- Auguslinusepiscopus Sirapliciano Mediolanensi epi-
bunt, dum solis temporalibus delectantur. Quasi scopo iia scribil : Inquiris, irîquam, ulrum poiuerit
enim populus lambens proedam fecit, dum terrena malignus spirilus excitare animant jusli, et lanquam
diligentes, lucra de alienis damnis exaggerant. Sed de abditis morluorum receptaculis revocare, et ut
quid est quod iEgyptius Amalechiloe puer in itinere . videretur et loqueretur cum Saul. Nonne inajus mi-
assatur? nisi quod amator prsesentis soeculi, peccati randum sit, quod satanas ipsum Dominum assum-
329 ENARR. IN L1BR0S REGUM.— IN LIB. I. 530
psit, et constituit super pinnam templi? Quolibet A spiritibus talibus aliquid divinalionis impertiat, et
enim modo fecerit, factura est: ita ut Samuel-exci- quod audiunt ab angelis, proenuntient hominibus.
laretur, similiter lalet. Nisiforte quis dixerit facilio- Tantum autem audiunt, quantum omnium Dominus
rem diabolo fuisse Hcentiam ad Dominum vivum, alque moderator jubet vel sinit. Undeetiam pytho-
tînde voluit assumendum", et ubi voluit constituen- nissa in Actibus apostolorum (cap. xvi) attestante
dum, quam ad Samuelis defuncti spiritum e suis Paulo apostolo, et evangelista conalur esse. Miscent
sedibus excitatum. Quod si illud in Evangelio nos tamen isti fallacias, et verum quod nosse potuerunt,
ideo non conlurbat, quia Deusvoluit alque permisit, non docendi magis, quam decipiendi fine pronun-
nulla diminutione suoe polestatis et divinilatis id liant : et forte hoc est quod cum illa imago Samuelis
fieri : sicut ab ipsis Judoeis( quauquam perversis at- Saulem proedicaret moriturum, dixit etiam secum
que immundis et facta diaboli faventibus) et teneri esse fulurum. Quodulique falsum est. Magnoquippe
se et vinciri, et illudi el crucifigiatque interfici pas- inlervallo'post mortem separari bonos in Evangelio
sus est. Et non est absurdum credere ex aliqua dis- legimus(Luc. xvi) : cum inler superbum illum divi-
pensatione divinoe volunlalis permissum fuisse ut tem cum jam apud inferos tormenta paterelur, et
non invitas nec damnante niagica potentia, sed vo- illum. qui ad ejus januam ulcerosus jacebat, jam in
lens alque oblemperans occulta dispensatione Dei, B requiem conslitutum, magnum chaos interjecium
quoepythonissam illam Saulemque latebant, spiritus esse teslalur. Aut si proplerea Samuel ei dixit, me-
proferret sancti Samuelis, seque oslenderet aspecli- cum eris, ut non ad qualitatem felicilatis, sed ad
bus régis divina senlenlia perituri. Quauquam in parem conditionem mortis referatur : quod ulerque
hoc facto potesl adesse alius facilior intelleclus , ut homo fuerit el ulerque mori potuerit, jamque mor-
non vere spiritum Samuelis excitatum a requie sua tuuin, mortem vivo proenuntiabat.Secundumutrum-
credamus, sed aliquod phantasma et imaginariain que igitur intelleclum habere exitum boeclectio po-
illusionem diaboli raachinationibus factam , quam test, qui non sit contra fidem. Nisi forte profundiori
propterea Scriptura nomine Samuelis appellat, quia inquisilione inveniatur ad liquidum , vel posse vel
soient imagines earum rerum nominibus appellari-, non posse, animam humanam, cum ex hac vita mi-
quarum imagines sunt. Sicut omnia quoepinguntur gvaverit, magicis carminibus evocari, et vivorum
atque finguntur, earum rerum quarum imagines apparere conspectibus, etiam corporis lineamenta
sunt, nominibus appellantur. Sicut hominis pictura gestantem , ut non solum videri valeat, sed etiam
cum cernilur, proprium quodquenomen incunctanter agnosci, et si potest, ulrum etiam jusli anima non
adhibelur. Et dicitur, ille Cicero est, iile Sallustius, quidem cogaturmagicis sacris, sed dignelur ostendi,
UleAchilles.isteHector, hocflumenSimois,illaRoma : C occultioribusmysteriissummoe-Iegisobtemperans; ut
cum aliud nihil sunt, quam pictoeimagines. Unde et si fieri non posseclaruerit, ut non ulerque sensus hujus
Cherubim cum sint coelestesvirlules, ficti tamen ex Scripturoetractalione admiltalur, sed illo excluso,
métallo, quo imperavit D«usponi super arcam testa- imaginaria simililudo Samuelis, diabolico ritu facta
ment!, magnoerei significandoegralia, non aliud quam intelligatur. Sed quoniam sive illud fieri possit, sive
Cherubim, illa quoque ûgmenta.vocabantur. Iterum- non possit, tamen fallaciaSalanaeatqueimaginum si-
que dura quisque -«idet somnium, non dicit : vidii mulandarumcallidaoperatio, decipjendissensibushu-
imaginera Augustinî,ned vidi Augustinum, cum eoi manis multiformis invigilat. Tacendumhune quidem
tempore quo aliquid laie aliquis vidit ignorarel hoc; ne inquisiiionibus diligentioribus proeseribamus,sed
Auguslinus. Usque adeo maoifeslum est non ipsos; potius existimemustaie aliquidfactum malignospiritu
homines, sed imagines eorum videri. EtPharao spi- pythonissoeillius ministerio, quam diu nobis aliquid
cas se dixit vidisse in somniis et boves, non spica- amplius excogilare, atque explicare non datur. Hoec
rum aut boum imagines (Gen.XLI).Si igitur constatt sunt quoe lune de pylhonissa et Samuele scripsil
liquido, nominibus earam rerum quarum imaginess bealissimus Auguslinus. Sed quia hoc genus magicoe
sunt easdem imaginesappellari, non mirum est quod1 phantasioecrebro in hoc libro legitur, dicendum est
"
Scriplura dicit Samuelômvisum: etiamsi forte imago> ' unde nomen acceperit : nonnulli enim ab Apolline
Samuelis apparuit per ficta machinamenta, ejus quii Pylhio repertum atque ab ejus cognomine sic di-
transfiguronsse velut angelumluçis, et minislrossuoss cunt esse vocatum. Sed et Hebroeumnomen, in-
subornât velut minislros justitise. Jam vero si iUud,> quiunt, congruit : Pylhona abissi (sic) dicunt, unde
inquit, vos movet, quomodo a maligno spiritu Sauli1 et pythonissam et pythones legendumpulant. Quod
proedicta sunt potest et illud . mirum videri, quo-" et nos diligenter investiganles sic in antiquis, imo et
mododoemones agnoverunt Christum quem Judoei
non agnoscebant. Cumenim vultDeusetiam infirmos modernis voluminibus scriptum reperimus. Alii vero
vera a serpente, qiii python dictus est, de cujus pelle di-
spiritus aliqua cognoscere,temporalia duntaxat,
ad islam mortalitatera pertinentia, facile est et nonn vinabant, dictum asserunt, unde et pythonissam et
incongruum , ut omnipotens et justus ad eorum Q pythones leguiil. Quod nos arbitrio prudentis lecto-
poenam quibus ista proedicantur, (ut malum quod d ris derelinquimus, quid magis eligere placuerit. Hoec
eis imrainet, antequam veniat, proenoscendopatian- i- enim sententia juxta historiam superiori sentenlioe
lur) occullo apparatu mysteriorum.suorum, eliam n poslposila est. Quod nos ideo facimus, ul lolum
PAÏHOL. CXV, , . ., 11
 351 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHI 33g;,
de Saule et pythonissa pariter negotium compre- A mestici ejus inlelligendi sunt. Hi très flljiSaul cuin
hendainus. eo interfecti sunt, Jonathas, Abinadab, qni et Jëkul
^ Y el Melchisua. Isboselh autem domi erat, qniaiino
'
; quo Saul rex constilutus est, natus fuisse dicitur, qui
« Igitur exprlp proelio, percusserunt Philisthiim eliam quadraginta annorum fuisse legitur cum r«T
« Israel plaga magna, corrueruntque in proelio Saul gnare coepisset. Unde colligitur Saul quadraginta
« et Jonathas, » etc., usquequo ait, « et armiger annis régnasse. Quoerendumcur alibi legalur Jesui,
« ejus ipse corruit super gladium suum, et mortuus et alibi Abinadab : Jesui enim interpretatur oequa*
« est cum-eo. » Armigerum islnm HebroeiDoeg Idu- lis. iEquàlis ideo dicitur, quia oequalismeriti fuisse
mseuin diçunt fuisse, qui cernens Saul morluiim, se- cum .paire filii-memorantur. Abinadab interprelà-
jpsura ob metum David interemit. tur pater meus sponte. Sponle etenim sua pater ejus
i Mortuus est Saul et 1res filii ejus el armiger Saul maie agendo acquisivit, ut taliter una cum
t illius et universi viri ejus, > Viri isti, pueri do- filiis oerimeretur.

m LIBRUM SECUNDUM.

PRyEFATlO. B tere manum suam in Christum Domini, qui et Ama

Verum, quoniam favenle divina gratia, quanquam lechites dictus est. Hebroeij prout in quodam volu-
forlassis indocle, primum librum hujus historioe di- mine legi, filium Doeg ldumsei tradunt fuisse. Ama-
lechiles enim et Idumoeus unum sunt, sicut reperi,
gessimus, et quasi unionem spiritalis intelligentioe
Esau qui et Edom, Eliphax
qùodamuiodo in conchulis maris, hujus videlicet quia filius primogenitus
voluminis latilantem, velut alla pelagi, lintre nostroe fuit, et hujus filiusAmalec exstitit. Unde diadema
et armilla quoe David detulit, a pâtre Doeg corii-
invesligalionis, immergendo, ad lucem produximus.
In quo quidem evidentissime, utpote proelibavimus, mendata filiofuisse, nonnulli Hebroeorumperhibenl.
immutatio sacerdotii Judoeorum, ac repulsio Syna- Unde, inquiunt, non esse credendum ut Saul eam
in proeliumdetulisset, sed Doeg amico suo commen-
gogoein verum Christi sacerdotium, et collecliosan-
ctoe Ecclesioe ex gentibus, aliaque plurima sacra- daverat, a quo ipse acceperat. At vero, si cui cre-
iiienta quoesub allegoriarumfiguris eohlineri proba- dibile videtur, quod Saul in proelium detulisset, el
vimus. Nunc ipso inspirante, in quo sunt omnes a capite ejus, ëo mortuo, et a brachiis abslulisset,
thesauri sapientioe et scientioe reconditi, secundum et David causa adulationis et gratioedetulisset, non
librum proefatoe historioe- aggredimur, et Hnipida refragamus ac inhibemus, sed potius suo arbitrio
Chrisli Ecclesioequepandere sacramenla conabimur. G derelinquimus. Sed altiori intellectu rèputamas quoâ
Et si ex tanta profunditate aurum prodUcere ad est quod ille Amalechites, qui se finxît coram David
lucem non possumus optimum, aut carbunculum ex Saul regem interfecisse, ab eo ultionis peenam
Poison fluvionon quimus abstrahere, lapidera ma- multaïus accepit, nisi quod omnis qui proximo suo
gnificum, saltem quoque margarilum fulgens pos- machinatur malum, vel de ejus gaudet interitu, ju-
fiinus exhâurire de gurgile. Aut si etiam ex geminis ste retribulionis poenam a superno judice recipiet ?
renitenlibus non valemus optimam fabricare coro- Juxla illud quod scriptum est : « Omnis enim qui
nam , quodammodo ex floribus amoenitatis divi- fodil foveani incidet in illàm (Prow. xxvi ; Eccli. x).
narUm Scripturarum tehiabimus componere serta, Et qui percusserit gladio, gladio peribit (Matlh.vi). »
ne ex paupertate ingenii ingralus videar a Domino, Et iterum : « Os quod mentitur occidit animam
sed potius sua clementia, dum cernit sludium, ad- (Sap. i). > His explelis, sequitur historia quid David
augeat vires in pondère, ne fraclus inveniar pressus- egerit. Ait enim :
« Planxit autem David planclum hujuscemodi su-
que mole tantoe magniludinis. Nam sequitur :
« per Saul et super Jonatham filium ejus. Et proecepit
CAPUT PRIMUM. « ut docerent filios Juda carmen, sicut scriptum est
« Factum est autem poslquam moriuus esl Saul, ' « in Hbro juslorum, > etc. In Hebroeo et irt veris
;i ul David reverterelur a coede Amalec, et manë- exemplaribus non habelur carinen, sed arcum, quod
iret in Siceleg duos dies. In die aulem tertio, ap- nostris docloribus item melius videtUr. Nâm quod
i paruit liomo Amalechiles, veniens de castris seriplum esl, quoniam plangebat inierfèctos Saul et
« Saul, » et reliqua. Homo iste qui ad David ve- Jonatham < et proecepii ut docerent filios Jùda ar-
niens, mortem Saulis nuntiaveral, qui eliam nien- cum, » hoc ideo fecit q'iiià Philisihoeos sagittariis
tieiis, Saul interfecisse se dixerat : prseserlim cura abundarejam noverat. Aliter : «PrSecepilDavidut
superius legalur irruisse Saul super gladium sUum, docerent filios Judà arcum, » hoc est ut reges Judà
et moriuus esse, ipse et armiger ejus, in monte docerent forlitudihem, scilicet ut fortes et inténti
^Gelhoe, Qui propterea a David interfici jussus est, essent in timoré Domini, et in proeceplisDei : né
OU quod dixerit se inierfecisse, et non timuisse mit- per iuobedientiam, a fortitudine et timoré Domini
55S ENARR. IN LIBROS REGUM. - IN LIB. II. 354
sicut Saul recédèrent : et eo modo quo ille perierat, iA rum, hoc est immundorum spirituum per quodlibet
périrent, et unde Saul maxime horum ictibus perie- vitium decepti, succumbant : et in perpeluo in mor-
rat, eamdem beUandi artem, el sui milites ad revin- tem anima? irreparabililer cadant. « Nolite annun-
cendos eos, discerent. Quod vero sequitur « sicut tiare in Gelh, > etc. Gelh, quoeinterpretatur torcu-
scriptum est in librp justurum, » ipsum librum hudie lar, significat terrenam Hierusalem civitatem, quoe
nusquam, neque apud ipsos Hcbroeosinveniri posse, occidil prophetas, et lapidayit eos qui ad ipsam
asséverant : sicul nec librum bellorum Domini, cu- missi fuerant (Matth. xxm). Cujus civibus, id est
jus in Hbro Nunierorum mentio est, neque carmina Judoeisincredulis, mors Domini atque sanctorum apo-
Salomonis , neque disputaliones ejus-sapientissiraas stolorum in derisum fuit : et ob hoc proecipitur a
de lignoram natura, berbarunique omnium, toto- vero David, Christo videlicet Domino, ut passio ejus
rumque jumentorum, volucrum, reptilium, et pi- per evangelicos proedicatores,eis minime debeat an-
scium. Vel quod in Hbro Verborum dicilur. Reliqua nuntiari : qui insultatores crucis Chrisli maluerunt
vero operum Salomonis priorum et novissimorum, esse quam veneratores. Sequitur :
scripia sunt in verbis Nathan prophète, et in libris « Et ait David : Montes Gelboe, nec ros, nec plu-
Ahioe Silonilis, in visione quoque Jaddo videnlis « via veniat super vos, » et reliqua. Propter casum
contra Jéroboam filium Nabat, et mufta hujusmodi.Bforlium, et ruinam populi sui, quasi indignans lo-
volumina, quoe Scriptura quidera fuisse probat, sed quitur ad ipsum locum interfectionis, abominans
hodie constat non esse. Vastala namque a Chaldoeis factura quod in eo fuerat gesluin, sicut cuidam vi-
Judsea, etiam bibliolheca quoeest antiquitus congre- detur, tamen non sine myslerio prsesagandi, sicut
gata, inter alias provincioeopes, hostili igné consum- paulo post ostendetur, beato papa Gregorio propa-.
pta est, ex qua pauci qui nunc in sancta Scriptura lanle.
conlinentur libri , postmodum Ezroe pontificis et < Sagilta Jonathoe nunquam abiil retrorsum, et
prophète sunl industria restaurati. Unde seriplum est « gladius Saul non. est reversus inanis. » Hoc vult
de eo : « Ascendit Ezras de Babylone, et ipse scriba insinuare, quod Jonalhas et Saul temporibus suis
veîox in lege Moysi(/ Esdr. vu). > Velox videlicet, bellicosissimi et forlissimi fuerint in proeliis.
quia promptiores lilterarum figuras, quam eatenus t Saul et Jonathas amabiles et decori in vita sua,
Hebroei habebant, reperit. Et in epislola régis Per- « in morte quoque non sunt divisi. Aquilis velocio-
sarum legitur : i Arlaxerxes rex regum Ezroesacer- « res, leonibus fortiores. > Laudat decorem foriuoe,
doti, scriboe legis Dei coeli doctissimo salulem. » laudat el constantiam animi : adjungens per hyper-
Sunt tamen qui dicunt, hune librum justorum intel- bolem tropum, simililudinem aquiloealque leonis;
Hgi debere ipsum librum Regum, ubi continentur G « Filioe Israël, super Saul flele, qui vestiebai
prophète justi, Samuel videlicet, Gad et Nathan, in « vos coccino in deliciis, qui prsebebat ornamenia
quo seriplum esl, qualRer Saul recedeiis a timoré « aurea cultui vestro. > Videlicet et de prsedis ho-
Dei per inobedienliam suam periil. slium quas agebat.
« Inclyli tui, Israel, super montes iuos interfëcli « Quomodo ceciderunt forles in proelio? > Subau-
t sunl. > In Hebroeohahelur, « super excelsa tua, » ditur in peccalo suo. « Jonalhas et Saul, in excelsis
el esl sensus : O Saul, super excelsa tua, gloriosi tuis occisus es, > sicul superius diximus. Ideo, o Saul
Israel inlerfecti sunt: quia in peccaloinobedienlioe et Jonathan, « in excelsis luis, » hoc est in peccato
tuoe, una lecum perierunl. Inobedientia namque pro inohedientioeluoeoccisus, subaudilur es. Ecce histo-
idolis, id est excelsis, repulata est, sicut est illud in riam. CoeterumspiritUaliter quid est, quod Davidqui
Hbro Samuelis : « Melior est enim obedientia quam retribuentibus mala non reddidit, cum Saul et Jo-
victimoe: et auscultare magis, quam offerre adipem nathan bello occumberent, Gelboe montibus maledi-
arielum (/ Reg. xv). > Quoniam quasi peccalum cit, dicens : « Montes Gelboe, inquit, nec ros, nec
ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatrioe, pluvia, veniant super vos. Neque sint agri primiiia-
nolle acquiescere. Sed quod ait : _ rum quia ibi abjectus est clypeus fortium, cly'peus
i Nolite annuntiare in Gelh, neque annunlietis in Saul, quasi non essét unctus oleo. » Quid
érgo mon-
« compitisAscalonis, > etc., obslupescens propheta tes Gelboe, Saul
mbriente, déliquerunl, qua'té'nusïh
ingemit subilaneum casum principuin populi sui, et eis nec ros nec pluvia caderet, el ab omni eos vi'ri-
prohibe! ne ullus laclelur in tali casu, neque fama ditatis germine, sententioe sermo, siccaret? Sed quia
hoc divulget in civitates inimicoruni. Gelh enim. et Gelboe
interpretatur decursus, per Saul autem un--
Ascalon, urbes sunt Allophylorum. Hactenus histo- ctum et mortuum, mors nostri Mediatoris exprimi-
riam, nunc quid allegorice significet, subjungamus. tur, non immerito për Gelboe montes, superba Ju-
Ait namque : « Et proecepil David ut docerent -fihos doeorumcorda signaniur, quoedum in hujus mundi
Juda, > el reliqua. Filii Juda inlelliguniur fidèles in desideriis defluunt in Cliristi, id est uncti, se morte
Ecclesia, Christum Dominum çonfitentes: de quibus miseuerunt-.El quia in eis unctus rex corporaliler
verus David, id est manu fortis Dominus*proecepit, moritur, ipsi ab omni gratioe rore siccanlur. De qui-
ul arçu divinoeinte)ligentioesint m'unili : ne aul igno- bus et bene dicitur : « Agri primiliarum esse iioii
rantioe eoeeilate depepli, in impietate ruant, aut possunt. > Superboe quippe Hebroeorummentes, pri-
cerle ignavi ac dissoluti in conspectu hoslium suo- mitives fructus non ferunl, quia in Redemptoris ad-
 555 ANGELOMILUXOVIÈNSISMONACHI 356
ventu, ex parte maxima, in perfidia rémanentes, A « ut regnaret super domura Juda. > Ungunt viri
primordia fidei sequi noluerunt. Sancta namque Ec- Juda David in regem, ut regnet super domum Juda,
clesia in priroitiis suis, multitudine gentium fecun- quia superbis ac conlemptoribus spernentibusque
da!a, vix in mundj fine, Judoeosquos invenerit susci- gratiam Dei abolilis, electi quique bona fama sacroe
pit, et extrema coUigens,eos quasi pro reliquiis fruges proedicationis, et virtulum studio, rite confitentur
ponit. De quibus nimirum reliquiis Isaias dicit : « Si Christum esse regem in universo populo. Ac ipsum
fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris, esse, cui « omnis potestas a Pâtre data est in coelo
reliquioe salvoe fient (Isa. x; Rom. ix). » Possunt et in terra, ut in nomine Jesu omne genu flectatur,
namque idcirco Gelboe montes ore prophète male- coeleslium, terrestrium et infernorum (Philip, n). >
dici, ut dum fructus exarescenle terra moritur, pos- Aliter : Post mortem Saulis ungitur David, et ré-
sessores terroe, slerilitatis damno.feriantur, quate- gnât, transfertque arcam Testamenti in : civitatem
nus ipsi malediclionis sententiam acciperent, qui suam : sicut in sequenlibus legitur, de qua in suo
apud se mortem régis suscipere, iniquitate sua exi- loco dicturi sumus. Simili quoque modopost abolitio-
gente, meruissent. Aliter vero Davidin persona san- nem regni Judoeorum, et sacerdotii cessationem,
ctorum déplorât quosdam de Ecclesia, qui per super- verus David, id est Christus in Ecclesia sua, quam
biam ruentes, atque.cum labentibus, viloeproesentis B ex gentibus elegit, regnum accepit : et arcam Testa-
stadium decurrentes, ab spiritali luce seclusi, lubri- menti, hoc est sacram Scripturam, in Ecclesiam,
cali, id est excoecatisunt : qui répugnantes doemo- quoeejus est domus, transtulit.
nibus, labunlur in soeculo: quod est lubricum (Gel- « Et nuntiatum est David quod viri Jabes Galaad
boe enim montes, tubrici inlerprelantur, secundum « sepelissent Saul,» et reliqua. Hoc plenius in Para-
banc inlelligentiam), et spem récupérations suoe HpomenonHbro quomodo gestum sit narratur. « Cum
omiltentes, proprio mucrone, desperatione videlicet audissent, inquit, viri Jabes Galaad, omnia scilicet
perniciosa evadendi hoslem antiquum, semetipsos quoePhilisthiim fecerant super Saul, consurrexerunt
inlerficiunt : sicut Saul irruens super gladium suum singuli virorum fortium, et tulerunt cadavera Saul
mortuus est. Cujus rei Philislhoei, hoc est maligni et filiorum ejus, atluleruntqueea in Jabes, etsepelie-
spiritus, de interfectis spolia virtutum auferentes, runt ossa eorum subter quercum quoeerat in Jabes, et
proprioe forlitudini ascribunt victoriam, quoe jusla - jejunaverunt septem diebus (I Parai. iv).> Mortuus
permissione Dei, in lalibus evenit. Sed David nosler, est ergo Saul propter iniquilaies suas eo quod proe-
in membris, hoc est in electis et sanctis viris, cor- varicatus sit mandalum Domini quod proeceperat, et
ruentium casum gémit : nec loetatur in perdilione non custodierit illud : sed insuper eliam pylhonis-
morientium, sed contradicit, ut urbibus Allophylo- <J sam consuluerit, nec speraverat in Domino : propler
rum, talis fama proedicetur, hoc est proecipit fideli- quod et interfecit eum, et transtulit regnum ejus ad
bus, ut eautc se eustodiant, et scuto fidei undique se David filium Isai. Quid est quod viris Jabes Galaad
. muniant, induli lorica justitioe, habentes galeam sa- David gratia refert, eo quod sepelierunt ossâ Saul
lutis, et gladium spiritus, hoc est verbum Dei, ad- et filiorum ejus ? nisi quod Redemptori nostro mul-
versariis suis résistant, ne forte ulterius ignominiose tum placet, quando quis prava opéra maloruin qui
superati, gaudium inimicis suis faciant. in peccatis suis mortui sunt, [oblivioni damnando
tradil, nec ea aclione imilatur, quoe scit Deo dis-
CAPUTII. plicuisse ; sed magis ea elegit facienda, quoe recor-
« Ascendit ergo David et duoeuxores ejus Achi- datur Dominum in mandatis dédisse.
i noam Jezraefites, et Abigail uxor Nabal Carmeli, « Abnér aulem filiusNer princeps exercitus Saul,
« sed et viros qui erant cum eo, duxit David sin- « tulit 'Isboseth filium Saul, et circumduxit eum
« gulos cum domo sua et manserunt in oppidis He- « per castra, regemque constituit super Galaad, et
« bron. » Ascensus iste David cum duabus uxoribus « super Gessuri, et super Jezrael, et super Ephraim,
suis in Hebron significat convocalionesduarum ple- « et super Benjamin, et super Israel universum. »,
bium in Ecclesiam calholicam. Hebron enim in- J' In Hebroeohabetur, « transduxit eum in Manaim, >
terpretatur conjugium, et bene sola sancta Ecclesia quoe interprelalur castra. Transduxit eum, inlelli-
conjugium nominatur. Sola et una est sponsa vide- gendum est, ultra Jordanem : et in Manaim regem '
licet coelestis régis, de qua in Canticis canticorum eum constituisse, super Galaad, et super Gessuri.
dicitur : « Sexaginta sunt reginoe, el octoginta con- HcbroeisAssuri, id est super tribum Aser.
cubinoe, et adolescenlularum quarum non est nu- < Sola aulem domus Juda sequebatur David. >
merus. > Una est columba mea, perfecla mea, una Quid autem esl quod filius Saul Isboseth, qui inter-
est matris suoe, electa genitrici suoe.Uluc duxit Da- pretatur vir confusionis : Abner auxilianle, qui in-
vid singulos viros cum domo sua : quia unusquis- terprelalur patris lucerna, rex constituitur super
que fidelium, in iUamsocietatem per proedicationem Israel universum : et domus Juda sola sequebatur
Evangelii, convocatur. « Non est ibi distinctio Judoei, David? nisi quod solis credentibus, et vere Deum
et Groeci,barbari et Scythoe, servi et liberi, sed om- confitentibus, ex priori populo, David nostrum Do-
nia et in omnibus Christus. » minum videlicet et Salvatorem sequenlibus, in coe-
« Venerunlque viri Juda et unxerunl ibi
David, teris adhuc error confusionis régnât, diabolo insti-
 357 . ENARR.INLIBROSREGUM.--INLIB.il. 538
gante, qui soepe se transfigurât in angelum lucis. A . natus. Hic autem erat contra Abner, consiilulus ini-
« Et fuit numerus dierum quos commoralus est Hlioeprinceps. Cum quo etiam fuérunt sui fratres,
« David, imperans in Hebron super domus Juda, Abisai, Asael, et omnes armati David. Itaque ve-
« septem annorum et sex mensium. > Et bene David niens ad quemdam fontem in cmtate Gabaa, aciem
septem annis et sex mensibus regnavit in Hebron constituit ad pugnandum. Dicente vero Abner ad
quoeinlerpretatur conjugium, ut supra diximus, aut eum, velle se probare quis eorum robustiorem exer-
visio sempiterna : quia Salvator nosler in Ecclesia citum haberet, convenit inter utrosque, ut duodecim
calhoHca, quoeet sponsa ejus est, per omne tempus viros pugnalores mitterent, et procedentes inter mé-
istius viloe, quod senario dierum numéro decurrit, dias acies, qui ex utraque parte procul fuerant a
régnât : secundum illud, « Ecce ego, inquit, vobiscum certamine, relictisque gladiis viri David et tenentes
sum omnibus diebus usque ad consumniationem soe- capita hostium, eorum lumboset latera, suis.gladiis
culi (Malth. xxvin), » et post explelionem senarii perforarunt, donec omnes quasi ex uno constituto
numeri, hoc est perfectionem boni operis, omnes périment. His autem cadentibus, etiam reliquus di-
electos suos ad sabbalum verum, id est ad requiem reptus est exercitus dimicatione forlissima proce-
sempiternam, perducet, ubi et perfruentur Dei vi- dente, Abner populus victus in fugam vertitur : fu-
sione perpétua. Est aulem Hebron civitas in tribu B 1 gientes autem Joab persequi non cessabat, proeci-
Juda, quoequondam vocabatur Arbae, Hcet maie in piens armatis, ut post eorum vestigia feslinarent, et
Groeciscodicibus habetur Arboe. Corrupte igitur in nequaquam occidendo deficerent cujus etiam fratres
nostris codicibus Arboe scribitur, cum in Hebrseis detestati .sunt pronissime. Inter quos clarior fuit
legalur Arbae, id est quatuor, ex eo quod ibi 1res proecipuejunior Asael, qui tanlam gloriam habuit in
patriarchoe, Abraham, Isaac, et Jacob sepulti sunt, pedum velocitate, ut non solum homines, sed eliam
et Adam magnus, ut in Genesi Hbro scriptum est. equos ad currendum superaret. Is igilur perseque-
Licet eum quidam conditum in loco Calvarioesuspi- batur Abner recto gressu, in neulramque parlera
centur, quod falsum est. Hoecest autem eadem He- declinans. Cumque respexisset Abner et conside-
bron olim metropolisPhilisthinorum, el habilaculum rasset impelum sequentis et dixisset, ut unius mili-
gigantum, regnumque postea David in tribu Juda, tis arma sumens ab ejus perseculione quiesceret, et
civitas.sacerdolalis , et fugilivorum. Distat ad meri- rursus ille nequaquam a suo conamine penitus ab-
dianam plagam ab Elia miïlibus circiter viginti duo- slineret, monente illo denuo ut reeederet, ne coa-
bus, ubi et quercus Abraham, quoeet Mambre, usque ctus eum percuteret, et ante ejus fratrem ulterius
ad Consianlii régis imperium monstrabatur, et mau- fiduciam non haberet. Verba ejus illo despiciënte,
soloeum ejus in proesentiarum cernitur. Cumque a 'G fugiens post tergum lanceam emisit coactus, eumque
nostris ibidem Ecclesia jam exstructa sit, in circuitu repente mortali vulnere penetravit. Mystice, Abner
a cunctis gentibus, Therebinthi locus superstitione delribu Benjamin, princeps exercitus régis Saulis,
colitur, eo quod sub ea Abraham angelos quondam pueros David qui erant cum Joab principe exercitus
hospitio susceperit. Hoecergo primum Arbae, posiea Juda, ad proelium scribitur provocasse, et Asaelem
Hebron ab uno filiorum Caleb sortita vocabulum fratrem Joab percussum in inguine interfecisse, sic
est. Lege Verba dierum. Condita est autem ante se- quidem intelligi volunt, Saulus, inquiunt, necdum
ptem annos, quam Tamnes urbs ^Egypti conde- adhuc apostolus, de tribu Benjamin, priusquam
relur. fuisset correptus a Domino, apostolos ad eertamen
i Egressus est Abner filius Ner, et pueri Joseph legitur provocasse, ac neci interfuisse Stephani
« filii Saul, de castris in Gabaon. Porro Joab filius (Act. vi). Coeterumquod locutus est Abner ad Asael,
i Sarvioe, et pueri David egressi sunt, et oqcurre- dicens :
« runt eis juxla piscinam Gabaon. Et cura in unum « Recède, noli me sequi, ne forte compellar con-
« convenissent, e regione sederunl : hi ex una parte « fodere te in terram, et levare non potero faciem
« piscinoe, et illi ex altéra. Dixitque Abner ad. _ « meam ad Joab fratrem tuum. Qui audire contem-
« Joab : Surgant pueri, et ludant coram nobis. Et « psit, et noluil declinare. Percussit ergo eum Abner
« respondit Joab : Surgânt. Surrexerunt ergo, et « aversa hasta in inguine, et transfodit, et mortuus
« iransierunt numéro duodecim de Benjamin, ex « est in eodem loco, omnesque qui transibant per lo-
« parte Isboselh filii Saul : et duodecim de pueris « cum illum, in quo ceciderat Asael et mortuus erat,
« David. Apprehensoque unusquisque capite compa- « subsislebant. > Moraliter, cujus idem Asael typum
« ris sui, defixit gladium in latus contrani, et ceci- tenuit, nisi eorum quos vehementer arripit furor, et
« derunt simul. Vocatumque est nomen loci illius, in proeceps ducit ? Qui in eodem furoris irapelu,
« ager robustorum in Gabaon. Et ortum esl hélium tanlo cautius declinantur, quanto et insanius rapiun-
i durum satis in die illa, » et reliqua. Hune locum Jo- tur. Unde et Abner qui, sermone nostro, patris lu-
sephus ita exponit : Abner autem promovit electum cerna dicitur, fugit, quia doctorum HngUa, quoesu-
uiinis exercitum, ut congrederetur cum tribu Juda. pernum Dei lumen indicat, cum per abrupta furoris
Irascebatur enim adversus eos, a quibus rex David mentem cujuspiam ferri conspicit, cumque contra
fuerat ordinatus. Huic autem occurrit missus a Da- irascenlem, dissimulât verborurn jacula reddere,
yid £oab, filius Sarvioe sororis ejus, de paire Sar quasi persequentem non vult ferire. Sed cum ira'-
 539 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 340
cundi nulla consideralione se mitigant, et quasi A buisse dicilur.. Unde et in sequenlibus scriptum est :
Asael, persëqiii et insanire non cessant, necesse est Igitur MichftifilioeSaul non est nalus filius, usque
ul hi qui furentes reprimere conantur, nequaquam ad diem mortis suoe,quia in ipso parlu occubuit. Et
v se in furorem erigant, sed quidquid est tranquillitatis quid septem filii David qui ei nati sunt in Hebron,
in nisi perfectionem sanctorum in fide, sermone, et
ostendant, quaëdam ' vero subtiliter proférant,
quibus ex obliquo furenlis animUm purgent. Unde opère significant? quoe ab Ecclesia, maire, spopso
et Abner, cura contra-perseqUeiîtem subslitil, non Salvatori videlicet noslro, quotidie generantur, et
eum recta, sed aversa hasta transforavit. Ex mu- conjugio spiritali, per Spirilus sancti gratiam, in
crone quippe percutere, est impetu ape.rloe'mcrepa- oeternamvilain quotidie filii lucis oriuntur.
tionis obviare. Aversa vero hasta persequentem fe- « Respondit Abner iralus ad Isboselh : Nunquid
rire, est furentem intranquille, ex quibusdam an- « caput canis ego sum adversnm Juda hodie, qui
gere, et quasi parcendo superare. Asael autem pro- « fecerim misericordiam super domum Saul patris
tinus occumbit, quia commotoementes, dum et parci « tui et super fratres et proximos ejus? et non tra-
"sibisen) unt, et tune responsorum ratioiie in inlimis, « didi le in manu David, el tu requisisli in me quod
sub tranquillitate tanguntur, ab eo quo se erexerant, « argueres pro muliere hodie? > el reliqua. Ac si
siàtim cadunt. Qui ergo a fervoris sui impetu, sub diceret : Propler le, et propter domum patris tui,
lenitalis percussione resiliunt, quasi sine ferro, mo- dieor caput canis esse contra Judara, eo quod non
riunlur. redUco domum Israël ad David, quem scio unelum
« Et exclamavit Abner ad Joab, et ail : Num esse regem, et regnaturum fore super universum
« usque ad interiiecionem tuus mucro desoeviet. > regnum Israel. Caput canis se dicit esse, id est vilem,
Hebrseiis, ut legi in cujusdam dispulatione, non ha- eo quod a domo Juda sic haberelur, sicut lalratus
bet tuus. « An ignoras quod periculosa sit despera- canis, el eo quod princeos esset canum, id est stul-
tio? » In Hebroeoita habetur : « An ignoras quod torum hominum.
amarus erit finis? » Et est sensus : Nunquid ignoras « El dixit Abner ad David: Surgam ut congregem
quod ad amaritudinem tibi provenial, eo quod po- « ad te dominum meum,. regem omnis Israel, et
pulum hune delere niteris ? « ineam lecum foedus,ut imperes omnibus sicut de-
< siderat anima tua. Cum ergo deduxisset David
CAPUT m. « Abner et ille esset in pace; » Abner veniens ad
« Facta est ergo longa concertalio inler domum David ut universum Israel, regno ipsius sociaret ab
« Saul, et domum David. Davidproficiens, el semper „ Joab ignorante David, in dolo occisus est. De quibus
« in seipso robustior, domus autem Saul decrescens latins in sequenlibus, et aliter dicturus sum. Sic
« quotidie. > Domus ergo David, quoeesl alia quam inlclligunt : Abner, inquiunl, veniens ad David, ut
civitas Dei ? Ilierusalem videlicet coeleslis, quoepar- universumIsrael regno ipsius sociaret, sed a Joab in
tira adhuc peregrinatur in terris, partira jam cum dolo occisus est. Et Paulus egrediens ad génies, ut
Domino régnât in coelis. Et quoeesl domus Saul su- proedicationesua ad fidem eâs Chrisli converleret,
pèrbi et impii régis, nisi Babylon illa confusionis gravissiraas Judoeorumperlulisse legitur persecutio-
t-plërta,quoeseducit et fornicari facit omnes génies in nes.. Sicut enim Joab filius Sarvioe, oemulusAbner,
^TOstitulîone sua? Longa ergo concertalio inter do- usque ad necem mortis insidiatus est, .sic nimirum
;ïiiuni Saul, el domum David est, quia persequilur Judoeifilii videlicet SynagogoePaulo apostolo ex .ea-
illa quoe secundum carnem est, eam quoesecundum dem tribu Benjamin genilo, landiu insidiati sunt,
spiritum. Sed domus David, eo magis profeclu filio- donec eum de Judoeaexpellentes, ad gentes transire
rum gaudebit suorum, quo magis domus Saul perse- compulerunl (Aci. xm).
cutionibus conlra eam soevit, Illa aulem quotidie « Sermonem quoque inluUl Abner ad seniores Is-
deficiens, in iniquitale sua tabescet : et ad extremum « rael dicens : Tam heri quam nudiustertius quoere-
secundummérita sua, siraul cum capile suo, in pro- p. « bâtis Davidut regnarel super vos. Nunc ergo facile
fundum abyssi mergetur. « quoniam Dominuslocutus esl ad David dicens : In
« Nati quoque sunt filii David in Hebron. Fuilque « manu servi mei David, salvabo populum meum ls-
« primogenitusejusAmnoh, de Achinoen Jezraelitide, « rael de manu Philislhiim el omnium inimicorum
« et post eum Ghelea, de Abigail uxorc Nabal Car- ejus, > etc. Quid est ergo quod Abner populum uni-
« roeli. Porro lertius Absalon, filius Maacba filioe versum Israel exhorta tur, ut, relicio Isboseth filio
« Tholomai régis Gessur. Quarlus aulem Adonias, Saul, ad David, promplo ac devoto animo, conve-
1 filius Aggilh, et quintus Sapbali», filius Abital. niat? nisi quod doclores sancti, qui patris lucerna
« Sextus quoque Jetram, de Egla uxore David. Hi merito dicunlur, lumine fidei, et scientioeplcnissimi,
« nati sunt David in§Hebron. > Quoerilur cum alioe in universis gentibus nomen Domini proedicanl, et
uxores Dayid supra notatoe. si'nt, et non dicanlur exhorlantur, qualenus, spreta idplprum cultura, et
uxores David, cur hic sola Egla uxor dicatur David? relicte errore confusionis, cum auclore suo diabolo,
Egla.enim ipsa est Michol, quoe ideo uxor ejus hic ad David nostrum, qui vero manu forlis, el deside-
sola voratur, eo quod in adolescenlia primum ipsam ra'oilis esl, qui desideralus cunctis gentibus esse, a
mrtilus fuerat in uxorem, uuoe eliam narlu occu- Dropheladescribitur, sine mora feslinenl venire, et
3H ENARR. IN LIBROS REGUM. - IN LIB. II. 342
sub ejus imperio, perpetuo studeant permanere. A « Manustuoenon sunt ligatoe, et pedes tui non sunt
Nam et Joab, qui Abner dolo loquens, et percutiens « compedibusaggravaii, » sicut eorum manus soient
in inguine, interfecit, non aliura quam hostem anti- ligari et pedes vineiri, qui in proelio capi soient,
quum significat, qui fictis suasionibus quotidie fidèles dolo igitur non viribus peremptus es. Quod autem
subvertere satagit, et per libidinis noxioecogilaliones, David se excusans de nece insonlis, dixit : « Mun-
interficere molitur. Joab enim inimicus, vel idem «dus ego sum, et regnum meum apud Deum, usque
frater interpretatur. Omnium inimicoruni diabolus «in sempiternum, a sanguine Abner filii Ner, et veniat
est caput, Undeet Salvator talibus in Evangelio di- «super caput Joab fluxumseminis suslinens, et lepro-
cit : «Vos ex paire diabolo eslis, et desideria patris sus tenensfusum, et cadens gladio, et indigens pane, i
vestri vullis facere (Joan. vin). > Ab bac ergo perse- Judoeorumdénotât perfidiam alque miseriam. Super
cutiohe Davidnoster immunis est, quia « Deus nemi- capul enim Joab, id est, super principes et sacèrdo-
iieni tentai. Ipse aulem intenlator malorùm est (Jac. les ipsius populi, el super omnem domum patris
i), » qui vult omnes homines salvos esse, et ad agni- ejus, synagogam videlicet Satanse, atque conventum
tionem veritalis pervenire (/ Tint. n). « Per invidiam malignanlium, veniet iniquitas impiorum, ut requi-
enim diaboli, mors intravit in tolum orbem terra- ralur abeis omnis sanguis justus, qui effususest super
rum (Sap. n). » Imilantur autem eum, qui sunt ex B lerram, a sanguine Abeljusti, usque ad sanguinem
parte ejus. Potest nomen et persona Joab non incon- Zacharioefilii Barachioe(il/an/t.xxiii). Necdeficiet de
venienter ad; populum'Judaicum per significationem domo istius Joab, fluxum seminis sustinens, id est,
transferri, qui inimici semper proedicatorum Evan- variis desideriis diffluens, quia in voluplalibiis istius
gelii exstiteTiint, et fidem Chrisli ubicunque potue- vite, taies tolam spem suam ponunt, ubi et leprosi
runt persequebantur. De quibus Paulus Thessaloni- sunt lenentes fusum, id est variis erroribus macu-
censibus scrlbens : « Vos enim, ait, imitatores facti lati, instabililatem hoeresumac mundani luxus se-
estis fratres Ecclesiarum Dei, quoesunt in Judoea,in quenles, qui juxla desideria cordis sui, coacerva-
Christo Jesu : quia eadem passi estis et vos a con- bunt sibi magislros prurientes quidem auribus, et a
tribulibus veslris, sicut et ipsi a Judoeisqui et Domi- veritate audilum avertentes. « Ibi etiam non defi-
num occiderunt Jesum, et prophetas, et nos perse- « ciet cadens gladio, et indigens pane, > qui, cum
cuti sunt : et Deo non placuerunt, el omnibus homi- pane illo qui de coelodescendit semper egent, el non
nibus adversantur : prohibentes nos gentibus loqui, refici ab eo merentur, futuroeultionis gladium non
ut salvse fiant : ut impleant peccata sua semper. évadent (17 Tim. iv).
Pervenit enim ira Dei super illos, usque in finem CAPUT IV.
C « Venientes filiiRemmon BerothitoeRechab et Ba-
(/ Thess. H). »
Aliter: « Etpereussit Joab Abner in ultionenisangui- « aua, ingressi sunt fervente die domum Isboselh,
«nis Asaelfratris ejus, » elc. Quid per Joab, qui inimi- « qui dormiebat super stratutn suum meridie. In-
cus vel frater interpretatur, nisi elatio Judoeorum, « gressi sunt autem domum, et ostiaria domus
atque hoeretici designantur ? Quid vero per Abner, « purgans irilicum obdormivit. Assumentes spic&s
qui in Latinum vertitur palris lucerna, nisi spiri- « iritici lalenler ingressi sunl, et percusserunt eum
lales viri, et humîlesEcclesioedoctoresexprimunlur? « in inguine, » el reliqua. Duo viri isti principes
Joab, Abner in porta dolo occidit ? quia et inimici erant super expediliones Isboseth. Mortuo vero Ab-
fidei, hoc est Judoeiet hoeretici, quosdam proesules ner ut Hebroeitradunt consiliali sunl cum Miphibo-
Ecclesioeobdefensionem fidei, usque ad necem mor- seth ul una,interficerent Isboselh, et eumdem Miphi-
tis persecuti sunt. Pro qua re de domo patris Joab, boseth constituèrent regem, et ejusdem consilii de-
per quam signalur impia plebs, non déficit fluxum lalorem, eumdem Miphiboselh exslitisse, et idcirco
seminis suslinens, hoc est, immundis cogitalioiiibus hic iderà Miphiboselhsubintroducilur modo.
atque sordidis actibus pOllutus. Simililer quoque et « Erat aulem Jonathoe, filii Saul, filius debilis pe-
leprosus sustinens fusum : per quod designanlur « dibus ; quinquennis enim fuit, quando venilnun-
hoeretici, mendacii sui.cogitatione corruptL Qui hoe- « lius de Saul et Jonathan ex Jezrael, » etc. Vi-
retici, dum faUaciam suam defendere niiuntur, per denles vero Banaa el Rechab a Miphiboseth suum
ambitum verborum rotanlur : et velul in confuso prodilum esse consilium, limore perterriti, fuga
locutionis suoe mendacia involvendo concluduntur. lapsi sunt in Gelbaim, .fueruntque ibi adyenoeus-
Et dum iitigiosa lingua, infirma Ecclesioe membra que ad lempus illud. Tempus illud, inlelligendum
velut gladio oris sui confodiunl, ipsi prius in eodem est quando inde reversi domum Isboseth, fervente
gladio impielalis suoemoriuntur. Et quia se ex men- die ingressi sunt, assumentes spicara iritici et per-
dacio suo pascunt, a pane vërbi Dei vacui jejunant. cutientes eum in inguine. Spicas Iritici quasi causam
Unde in sequentibus diceraus, quid mystice signetur ; primitiarum lulerunt, ul honorera régi déferre vide-
et jam aliter : renlur, et eorum dolus nequaquam deprehenderelur.
« Plangensquerex Israel Abner, ait: Nequaquam.litt Mystice autem.ostiaria irilicum purgal, cum mentis
« mori soient ignavi, raorluus es, Abner. » Id esl, noni custodia discernendo virtutes a vitiis séparai. Quse
periisti in tua stullitia, sicul ignavi perire soient : si obdormierit, in mortem proprii domini sui insidia-
quia fraude deceptus es. lores admiltet, quia cura discrelionis solliciludoces-
 543 ANGELOMILUX0VIENS1SMONACHI. 344
saverit, ad interficienduraanimum, malignis spirili- A que tempore illum régnasse dicunt in Hebron, ex quo
bus iter pandit. Qui ingressi spicas tollunt, quia mox devictis Amalecilis, de spoliis eorum misit doua se-
bonarum cogilationum germina auferunt. Atque ini nioribus Juda, his qui erant in Hebron, et his qui
- inguine feriuni, quia virtutem cordis delectationes; erant in Bethel, et reliquis qui erant in his locis, in
carnis occidunt. In inguine quippe ferire, est vitami quibus commoratus fuerat David ipse et viri ejus.
mentis carnis delectatione perforare. Nequaquami Mystice autem quod David triginta annorum regnare
vero Isboselh iste iuopinata morte succumberet, si coepit,proefigurabat quod Dominus nosler triginta
non ad ingressum domus mulierem, id est ad mentis annorum venit ad baptismum, et incipiebat Evange-
aditummollemcuslodiam deputasset. Fortis namque Hum regni proedicare, cujus regnum sempiternum,
vigilque sensus prseponicordis foribus débet, quem et potestas ejus alteri non. dabitur. Quadragenarius
nec negligentioe somnus opprimai, nec ignorantioe enim numerus, qui ex quaterdenis constat, plenitu-
error fallat. Unde bene et Isboselh appellaius est, dinem lemporum et rerum perfeclionem significat.
qui custode femina hostilibus gladiis nudatur. Isbo- « Unxeruntque David super omnem Israel regem, »
seth quippe vir confusionisdicitur : vir aulem confu- et reliqua. Davidbis esse unctus dicitur, similiter et
sionis est, qui forti mentis custodia munitus non Dominus Jésus Christus prius in populo Judoeorum,
est, quia dum virtutes se agere oestimat,subintrantia B post hoec in populo genlium principatuin sumpsit.
vilia nescientem necant. Tota itaque virtute mu- David'cum triginta esset annorum, regno potitus est,
niendus est adilus mentis : nequando eam insidian- et DominusJésus Christus eadem oetate, in Jordane
tes hostes pénètrent foramine neglectoecogitationis. fluvioa Joanne baptizalus, discipulos hahere coepit.
Hinc Salomonait : « Omni custodia serva cor tuum, « Et abiit rex et omnesviri qui erant cum eo in
quia ex ipso vita procedit (Prov. iv). > Virtutes ergo « Hierusalem ad Jebusoeumhabitatorem terroe. Di-
quas agimus, dignumest, ut summopereab inlentio- « ctumque est Davidab eis : Non ingredieris hue,
nis origine pensemus : ne ex malo ortu pTodeant, « nisi abstuleris csecos et claudos, dicentes : non
etiam recta quoeostentant. « egredietur David hue. Cepil autem arcem Sion,
« hoecest civitas David. Proposuerat enim David in
CAPUT V. « die illa proemium,qui percussisset Jebusoeum,et
« Et venerunt universoeiribus Israel ad David in « tetigisset domalum fislulas, et claudos et coecos
« Hebron , dicenles : Ecce nos os tuum el caro tua « odientes animam David. Idcirco dicitur in prover-
« sumus, > et reliqua. Quid conventus iste tribuum « bio. Coecusetclaudus non intrabunt in templum.
Israel ad David significat, nisi couventum omnium « Habitavit autem David in arce, et vocavil eam ci-
genlium ad Christum? Quoeilli quasi blandiendo di- < G « vilatem David. El oedificavitper gyrum a Mello
cunt : Ecce nos os tuum et caro tua sumus, cura in « et intrinsecus, » et reliqua. Ait enim : « Non in-
illo incarnationem, quam ex nostra nalura in virgi- gredieris hue, nisi abstuleris coecoset claudos, » elc.
nis ulerosuscipit, diligunt alque venerantur, ejusque Ac si dicatur ab eis : Non ingredietur hue David,
ditioni subdere se appetunl, eique servire omni tem- donec nos hinc auferat, quos inermes et imbecilles
pore desiderant. Unde Psalmista dicit: «Reminiscen- sicut coecoset claudosesse arbilratur, et quos bello
tur el converlentur ad Dominumuniversi fines terroe. aggressurus, sicut claudos etcoecossetriumphaturum
Et adorabunt in conspectu ejus omnes palrioegen- putat.
lium, quoniam Dominiest regnum, et ipse domina- « Idcirco dicitur in proverbio : Coecuset claudus
bitur genlium (Psal. xxi). » Venerunt quoque et sé- « non intrabunt templum, > id est, non inlrabil qui-
nés de Israel ad regem in Hebron, cum prophète et . libei domumclaudorum et coecorum,quandiu caecus
apostoli, una fide, et pari devolione, ad Mediatorem et clâudus intro fuerit. « Proposuerat enim David
nostrum concurrunt. De quibus scriptum est : «Prin- in die illa proemium, qui percussisset Jebusoeum,
cipes populi concurrunt in unum cum Deo-Abra- . tetigisset domalum fislulas; et coecos et claudos
ham (Psal. XLVI).» Et alibi : « In conspectu senum odientes animam David. > In Hebroeo ita habe-
suorum gloriabilur (Isa. xxiv). » J
Dtur: «Et dixit David in die illa. Qui percusserit
« Filius iriginla annorum erat David, cum regnare Jebusoeum,ettetigerit fistulas domus, erit primus. >
« coepisset, et quadraginta annis regnavit. » In He- . Et in Paraliporaenon : « Omnis qui perçussent Je-
bron regnavit super Judam septem annis,et sex men- busoeumin primis erit princeps et dux, > id est, qui
sibus : in Hierusalemaulem regnavit triginla iribus tante fuerit audacioe,et forlitudinis, ut ad murum
annis, super omnem Israel et Judam. Quoerilurcur civitalis usque veniat, et hasta sua .fistulam quoein
non in summa quadraginta anni et sex menses an- muroest tangat, ipse princeps. Ascendit igitur pri-
iiumerentur? quod ab Hebroeisduobus solvitur mo- mus Joab filius Sarvioe,et factus est princeps. Hinc
dis. Dicunt enim quod David sex mensibus Absalom Josephus-aperte describit : Exsurgens, inquit, David
filium suum fugerit; merilo igitur eosdem sex men- cum omnibus, venit in Hierosolymam,Jebusoeisha-
ses a summa regni illius esse exclusos.Dicunt etiam bitanlibUsCivilatem(qui erant ex génère Chananoeo-
aliter, quod sex mensibus in Hebron David quadam rum), el claudentibus eis portas el coecosaspectu et
infirmitaie corporis laboraverit, el idcirco eosdem claudos,omnesqueleprosos,ad derisionemrégis con-
sex menses non snppulari in regno ejus. Ex eo nain- siiluentibussuper murumdicenlibus,quiaprohibèrent
345 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN LIB. II. 34G
eumcoeciingredi in civitatem, quoe'tamen agebant de- .\. qui priusquam crederet, divina proecepta parvipen-
spicientes eumpro maxima munitione murorum. Ira- dens conculcabat. Dicamus et aliter : In hoc quod
lus rex Hierosolymàmobsidere coepit, et multo sludio David Jebusoeum habitatorem lerroe de Hierusalem
etlabore conari ut eam caperet, quatenus in ipso ejecit, et suam civitatem fecit, significabatur Domi-
principatus initio suam fortitudinem demonstraret. num venturum verum David, qui contrarias potesta-
Inlerminatus itaque et ipsis et alii (si qui forle habe- tes de cordibus fidelium expelleret, et sic in eis
rent adversus eum resistendi conamen ) inferiorem suam mansionem constitueret. Unde per prophetam'
civitatem, magna virtute cepit. Cumque adhuc ar- dicit : « Etinhabitabo etinambulaboin iUis, et ero eo-
cem obtinere non posset, coepit, honores et munera rum Deus, et ipsi erunt mihi populus (Lev. xxvi ; II
promittendo, rex pronus ad opus belli commilitones Cor. vi). » Jebusoeus enim, juxta hanc intelligen-
provocare, ut quicunque per sublus colles in arcem tiara, non immerito polest inlerpretari calcatus.
conscenderet, eamque caperet, principatum militioe Etenim David etiam Joab qui arcem cepit, principem
lotius populi possideret. Cunctis itaque conscendere et ducem constituit, quia Dominus redemptor no-
festinantibus, et nullo laborepro munerisretributio- sler, non solum per mysterium crucis omnem princi-
ne tardantibus, SarvioefiliusJoab proevenituniversos. patum diaboli destruxit, et sibiraet victoriam glorioe
Et ascendens in cacumine, clamavit ad regem, exi- B acquisivit; verum etiam fidelibus suis, super omnem
gens militioeprincipatum. Expulsis itaque rex de sum- diabolipotestatem virtutem tribuit, sicut ipse in Evan-
ma arce Jebusoeis, et reoedifïcMs civitatem Hieroso- gelio discipulis suis ait : « Ecce dedi vobis potestalem
lymàm nuncupavit, et omni tempore in ea sui habi- calcandi super scorpiones, et omnem virtutem ini-
lavit imperii. Sed quia in hoc volumine, hic primum mici (Luc. x). » Bene ergo dictum est; quod David,
Hierusalemcivitas Jebusoeorumlegilur, quoein Gene- ejectis coeciset claudis, qui odiebant animam David,
si Salem (ut tradunt Hebroei)et in volumineJudicum ceperit arcem Sion, suamque civitatem eam vocave-
Jebus legilur, et in multis scripturis, maximein Novo rit, quia Salvator noster malignos spiritus cum
Testamenlo, Hierosolymàm appellatur, requirendum turba viliorum de anima qualibet expulerit, sibique
est quare Hierusalem legalur. Sed dicamus quid in . eam per iUurainalionem sapienlioe usurpaverit, me-
dictis doctorum invenimus. Judoei, inquiunt, asse- rito arx Sion, id est speçulatio et Visiopacis, ipsa
runt Sem filium Noe (quem dicunt Melchisedeeh)pri- vocabitur. Atque de ea recte per Psalmistam dicitur :
. mum ipsam civitatem inhabitasse, dictanique in tem- « Notus in Judoea Deus, in Israel magnum nomen
poris Salem, quam postea tepuerunt Jebusoei, e qui- ejus. Et factus est in pace locus ejus, et habitatio
bus et sorlila est vocabulum Jebus. Sicque duobus ejus in Sion. Ibi confregit cornua, arcum, sculura,
nominibus copulatis Jebus et Salem, vocata est Hie- " gladium, et bellum (Psal. LXXV).>
rusalem, quoepostea a Sàlomone Hierosolyma quasi x<. « Misit quoque Hiram rex Tyri nuntios ad David,
Hierosalomonis, hoc est oedesSalomonis dicta est. . « et ligna cedrina, et artifices Hgnorùm, artifi-
Hoecet corrupte a poeiis Solyma nuncupatur. Unde % « cesque lapidum ad parietes, et oedificaveruntdo-
per tropum qui a grammaticis tmesis appeUatur, « mum David. » Hiram, qui interpretatur vivent
disjunctim a poeta in poemale ponitur. Hiero, quem excelso, proedicatores proefiguravit ex populo gen-
genuitSolymis Davidicaproies, hoc estHierosolymis. tium, qui David ex lignis cedrinis (Domino videUcet
Qui postea ab Mlio Hadriano vocata est jElia. Sed ac redemptori nostro), id est, ex mentibus incor-
nobis videtur quod binis nominibus vocata sit sicut ruptis ac fortibus, et lapidibus, id est, sanctis perfe-
nonnulloecivitates quod in Hbro Judicum ostendilur, ctis, quatuor videlicet virtutibus, quadratis, id est
ubi legitur:Qui pergebatin montera Ephraim, venit- prudenlia, juslitia, fortitudine, temperantia perfectis,
que, inquit Scriptura, contra Jebus quoealio nomine non solum per se, verum etiam per solertiam disci-
dicebatur Hierusalem. De cujus nomine, plenius in pulorum, lanquam artificibus suis, quibus dicitur :
libello quem nuper in Genesim edidimus, disputavi- « Et vos tanquam lapides vivi superoedificamini, do-
mus. His enim praelibatis, ad allegoricam significa- .j. mus spiritales (I Petr. n), » domum, id est sanctam
tionem stylum vertamus. David arcem Sion cepil, Ecclesiam', oedificaverunt.Unde etiam cognovit tune
ablatis prius coeciset claudis odienlibus animam David, id est Dominus, quoniam confirmasse! eum
David. Sic nimirum Dominus Jésus Christus post Deus Pater regem super Israel, et (raoniam exal-
reprobationem Scribarum alque Pharisoeorum, qui tasset regnum ejus super populum suum Israel, id
vere coeciet claudi sunt appellati, odientes animam est, super cunclos credentes, ac mente vidéntes
. ejusdem Domini Jesu Christi, id est vitam ejus au- Deum, non solum Judoeorum, maxime etiam et gen-
ferre conantes, principatum in Ecclesia, quam ex tium de quibus repromiserat ei Pater dicens : « Pos-
gentibus acquisivit, obtinuit. Domalum vero fistuloe . lula a me et dabo libi gentes hoereditatera luam, et
falsam scientiam hujus mundi, seu hoereticorum possessionem tuam terminos terrse (Psal. n). » Unde
dogmala figurasse non dubium est. Quoeomnia Domi- et jure sequitur : .
nus Jésus Christus, per proedicatores suos, velut « Accepit ergo adhuc David concubinas et uxores
per Joab percussit atque destruxit, et destruere « de Hierusalem. J Sed forte.quoerit aliqUis, Si ipse
in Ecclesia sua non desinit. Jehusoeus vero, qui in- David iraaginem Christi gerebat, quomodo multas
terpretatur conculcans, populum significat genlium, uxores et concubinas habuisse dicatur, cura lias rex
 547 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 348
Christus et horrescat et damnel? Sed figurate A eorum fortiludo est, conteri et conculcari. « Ttmc
gestum esl. Quod vero David uxores plurimas ha- inibis proelium,quia lune egredielur Dominus ante
buisse dicilur, hoc sine dubio proefigiirabalur,quod faciem luam, > et reliqua. Ergo quia nostram in-
Christus Jésus ex, multarum genlium nationibus, térpreiationem veram credo, sicut in proefatione
per fidem Ecclesioe, sub septenario numéro sacra- nosler interpres in iribus linguis peritus galealum
raenti copulaturUs erat. Concubinoevero èjus Ju- ponit exemplum, de arboribus simpliciter întelligit
doeorumseu hoereticorum significant conveniiones : Allophylorum. Sed quia historiam didascalo consen-
quoein servitutem et non in libertatem générant, et tiente propalavimus, deinceps compendiososermone
sab titulo nominis Christi se manere gloriantur, slriclim tangere aggredimur, quid allegorice signi-
sed quia propler carnalia lucra Christum seclanlur, ficet. In hoc enim quod ait : « Cum audieritis soni-
non immerilo non conjuges, sed concubinoe vocan- lum gradientis in cacumine pyrorum. > etc. Adven-
lur. Denique nuno reges si plures haheant uxores tum Dominisignificatsuper celsiludinem proplielarum
vel concubinas, in crimine reputanlur, quia jam el aposiolorum, virlule divinitâtis suoe supergra-.
transierunt figuroe,pro quibus uxorum vel concu- dienlem, sicut in Canticis canlicorum scriptum-est :
biuarum venia concedebatur. At nunc quia figuroe « Ecce iste veniet saliens in montibus, transiliens
transierunt, venia nulla datur. B colles ( Cant. n. ) > Pyrorum aulem cacumina ar-
« Natique sunt David et alii filii el filioe, et hoec borum significant sumraitates. Quid per arbores,
« noraina eorum qui nati sunl ei in Hierusalem : nisi sublimes patres intelligunlur? In quorum ca-
« Samua et Sobab, et Nathan el Salomonetlbaar et cuminibus dura sonitus audilur, id est, dum in
« Elisua et Nepheg et Japhia et Elisama el Elida et sublimilate viloe sonus (flanle Spiritu sancto) proedi-
«Eliphelet. » Verum quia hoec nomina subjunxi- cationis intonuit, David nosler virlule «uoe divini-
mus, ra tum duximus interpreialiones Judoeorum tâtis, qua celsiludinem sanctorum transcendit, Phi-
potière, ut superiori inlelleclui spiritales inielli- Hslhoeos,id est immundos spiritus, superavit.
genlioe (juxla prudCntiam prudentis lecloris) con-
venianl. Si enim aliquid spiritaliter sermo histo- CAPUTVI.
ricus innuere noluisset, nequaquam addere curasset « Congregavit autem rursum Davidomnes electos
qui essenl filii; qui nati essenl David in Hierusa- « Israel triginta millia, ul adducerent arcam Dei, »
lem. Nam si idem David significat mlvatorem, ergo etc., usque ail, « iralusque est indigiiationeDominus,
non immerilo filii ejus Credentes significant, ex « quod extendil Oza manum ad arcam et tenuit eam,
ulraque Ecclesia, Judoeorum scilicet et iiationum. « quoniam calcitrabant boves contra Ozam, et per-
Unde et in Paralipomenon libro quatuor fuisse ex C « cussil eum et moriuus est. > In hac historia beati
Bethsabee uxoris UrioeHelhoei: Samua videlicel et reges et prophète David, qui arcam Domini ad-
Sobab, Nathan el Salomon, quoe typum gessil Ec- duxisse narrantur, humilitas approbata, superbia
clesioe genlium, sicut in sequenlibus, Chrislo duce, damnata, et tèmeritas vindicata monstratur : quia
lalius (licturi sumus. Porro Samua inlerpretatur et ipse David, qui coram arca Domini humililer
andacia : Sobab, convenais : Ibaar, elegit ; Elisua, sallare non erubuit, mox promissionem Filii Dei ex
Dei:mei satus : JS'epheg,applicans ori : Japhia, illu- sua slirpe n3sciluri suscipere promeruit : et conjux,
minai vel oslendil : Elisama, Deus meus andiens : quoe eamdem illius humililatem despexit, ejus se-
Elida, Deus meus scit : Eliphelet, Deusmeussalvans : mble fecundari non nierait, sed perpeluoesleriHtatis
quoe interpreialiones apte, ul diximus, fidelibus poenas luit. Sacérdos quoque, qui arcam inconsi-
congruunt, qui divina proecepta libenter audiunt, et derala teraeritale tetigit, aus'ussui reatum immaiura
ad operalioilem fidei coiiveriuntur. His igilur lactis, morle purgavil. Ubi inlueri necesse esl quantum
ad ea quoe sequunlur sermonera convertanius. delinquat, qui ad corpus Domini mis accesserit, si
« El addiderunl iterum Philislhiim ul ascenderent dévolus ille sacérdos morte mulctatur, qui arcam
« et pugnarenl contra David. Consuluit autem David illam, Dominici videlicet corporis figuram, minori
« Dominum. Qui respondit : Non ascendas, sed gyra B 5 quam debuit veneralione corripuit. Verum juxla
< post tergum eorum, et venies ad eos ex adverso allegoriam David Christum, arca Ecclesiam signi-
« pyrorum, » et reliqua. Quanquam nonnulli, ul in ficat, vel sacram Scripturam. Quoesivitautem David,
cujusdam volumine legi, conlendanl non habere in arcam in civitatem suam adducere, sed causa in-
Hebraica veritate, « ex adverso pyrorum, > sed terveniente contraria, ad tempus eam alibi divertit.
« ftentium, >hoc esl, ut tradunt, ex adverso idolorum Ac sic deinceps quod mullura deleclaverat explicuit.
suorum, ubi scilicet idola erant in quibus confide- Quia Dominus in carne appareils, Evangelium filiis
banl : quoe (ut inquiunt, prout ex traditioiie He- Israel, suoevidelicel genli, proedicavit; sed coecitas
broeorum didicerunt) idcirco fleiitium vocanlur, ex parte conligii in Israel donec pleniludo genlium
quia flelu digna sunt : et eos, qui ea colunt, ad fletum subintraret (Boni. xi). Sed ul hoec pateant mani-
miseriarura perducunt. Unde et subjungunt : festius, per singula videamus. Congregavit David
« Et cum audieris sonilum gradientis in cacumine omnes electos ex Israel triginta miUia, quia Do- ,
« flentium. > Hoc est, ul ferunt : Cum audieris a minus Ecclesiam primilivam ex Israel insliluil, non
poteslatibus angelicis, eorum idola, in quibus omnis quidem omiiem Israel, sed electos quosque sibi
 •49 ENARR. JN L1BR0S REGUM. — IN LIB. II. 350
consociâns. Non enim omnes qui ex Israël hi sunl A dum consuetudinem legis ingredi : sed sabbata,
Israélite, sed filii promissionis deputanlur in sémine, neomenias, circumcisionem, victimasque, splrita-
qui triginta millia referuntur, id est, fidei operibus, liter interpretari : quos velut errantes corrigere
et spei firmilate perfecti. Tria enim, propter con- tentabant, qui descendentes de Judoea docebant
fessionem sanctoe Tfinitatis, ad fidem pertinent : fratres : « Quia nisi circumcidamini secundum mo-
decem propter Decalogum legis, ad opéra : mille, rem Moysi, non potestis salvi fieri (Act. xv) : > et
propler >5uiperfectionem, ad spem vite oelernoe,quia quibus Jacobus ad Paulura : « Vides, inquit, frater,
superius aliquid non est, sicut numerus millenario quot millia sunt in Judoeis qui crediderunt, et omnes
major nullus est. Etsi enim-millia, sive triginta «mulatores sunt legis (Act. xxi). »
millia, sive etiam mille millia dixeris, non ipsum « Ob causam ergo sacerdolis occisi, David noluit
mille numerando iranscendis, sed vel per se, vel per « divertere ad se arcam Domini, in civitatem
minores numéros soepiusdicendo mulliplicas. Tria « David : sed tulerunt eam in domum Obededpm
ergo per decem mulliplica, ne fides sine operibus « Gethoei. « Quia respuentibus verbum Judoeis, ne
morlua sit. Item triginta millia per mille mulliplica : amplius audita, et non suscepla proedicationoceret,
ut fides qua; per dileciionem operatur, non alibi apostoli ab eis ablati, et ad génies Evangelio im-
quam in coelis retribuiionem speret. Elëcti igitur ex B buendos sunt missi. Videlicet locus areoe Nachon,
Israel, populus recte credentes, opérantes, sperantes quoegenlium fidei Domini gratioe proeparalam de-
insinuât. Viri autem Juda qui eranl cum David, monslrat, vercussio Oza nuncupalur : videlicet quia
ipsos apostolos el doclores; qui lateri Chrisli quasi illorum delielum salus est gentibus. Obededpm
familiarius adhoerebant, indicant : qui utroque sti- namque iulerprelatur serviens homo : ille est ulique
palus exercitu Dominus, arcam adducere, id est de quo Dominus ad Palrem : « Constitues, inquit,
Ecclesiam dilatare, et in eorum qui. non crediderunt me in caput genlium, populus quem non cogno.vi
cordibus fidera iuserere gaudet. Imponilur autem servivil mihi (Psal. xvn). > Ubi et Judoeorum ac-
arca plauslro novo, ut Novi Testament! gralia re- lionem quasi Ozoemortem proemittens, ail : « Eri-
uovatis in baptismo mentibus infundatur : unum- pies me de contradictionibus populi (lbid.). « No-
4ue novum, novis viribus conservandum mandatur. men quoque urbis congruit, Gelh enim .intei'pEe-
Erat quidem prius arca in domo Abinadab, qui erat tatur torcular : significans crucem, in qua Christus
in Gabaa, quia. eadem quoe nunc proedicatur Ec- vitis vera calcari et exprimi dignatus est. À qua
clesioefides, et ante incarnalionis dominicoe tempus cunctus genlium populus merito Gethoeusappellari
florebat, in his qui patriarcharum prophetarumque potest, cum dicitur : « Mihi autem absit gloriari nisi
nuit devotionem secuti. Abinadab enim, qui inter- G in cruce Domini nostri Jesu Christi (Galat. vi). >
prelalur pater meus sponlaneus, vel Abraham patrem Très autem menses quibus ibidem arca demoratur,
fidei, vel Moysenlegislatorem significat : qui ulerque fides, spes, et charitas est. Sicut enim diebus adini-
in Gabaa cuslodit arcam : quia sublimi virtulis pletur mensis, ita singuloe virtutes suis quoeque
exemplo, credentium peçtora munit. Unde et Gabaa passibus ad perfectionem perveniunt : menses
collis interprelalur, qui est locus in civitale Caria- quousque plenitudo gentium intret, currere non
lhiarim. cessant. Tandem rediens David arcam in civitatem
« Elata ergo foris arca, ludebat David et omnis inducit, quia Dominus, Enoch et Elia proedieanlibus,
«Israël coram Domino diversis musicorum gene- convertet corda palram, in filios, boves et arieles
i ribus. > Quia mox inchoanie novoe gralioe proeco- immolans, hoc est, eos qui aream Domini triturant,
nio, Dominus ad exhibendas Deo Patri laudes hu- etoviuin ejus ducatum gérant, martyrii sanguine
nvililatis, omnes invitât, dicens : « Qui mihi mi- coronans, et ipse quoque suoe incarnalionis et pas-
nistrat, me sequatur (Joan. xii). > « Alii sermonem sionis exemplum eo usque Judoeisnon creditum, pa-
scientioe : alii dando per spiritum sermonem sa- lara manifestans : hoc enim significat quod et ipse
pientise : alii gênera linguarum : alii gratiam eura- David accinctus erat èphod lineo. Nam linum, quod
lionum ( J Cor. xn), » etc. Sed his atque..hujusmodi de lerra procrealum, raultiplici labore ad cando-
charismalum generibus, progrediente arca, id est, rem veslis pervenit, veritatem humanoecarnis inter
descente Ecclesia priraiiiva, ventum et! ad aream flagella triumphantis ostendit. Verum cunctis ex-
Nachon, id est, aream proeparalam, genlium vide- sultantibus et ad arcem: coelestis intrpitus hyrnnos
licet Ecclesiam fidei verilate consecrandam. De qua resonanlibus sola Michol filia Saul ad arcam du-
Joannes ail : « Etpermundabit aream suam (Malth. centibus abest, quinetiam speclaculis David humi-
m). > Ubi sacérdos qui arcam inçautius quasi eor- lialum despicil : quia credentibus in mundi fine
rigendo teiigit, mox a Domino percussus occubuit : Judoeis, erunt nonnulli qui Christum tanlum pro-
quia Judoeorumpopulus dum gentibus invidel, salulis fessione, sed opère sequentur Anlichrislum, quibus
se munere privât : dum legem vuk Evangelio merilp congruit, quod eadem Michol quoeob figu-
miscerii ulriusque sibi gratiam lollil. randam inslabililaiem carnalium a qua omnis viri
.« Et tenuit, inquit, arcam, quoniam calcitrabant iniquilas procedit, proeter morem non uxor David,
« boves. J Boves quippe calcitrare esl proedicatores sed filia Saul appellatur : quia qui Chrislo fidelenus
Eyangelij Uberius, circa fidem agere, neque secun- tantum servjunl, non illius regno coronaiidi, sed
 3S1 ANGELOMILUXOYIENSIS MONACHI 352
persecutorum ejus, quos imitali sunt, analhemate A piunt, ipsa viventium sorte reprobanlur. Aliquando
damnandi. Verum licel pravi succenseant, humili- etiam sancti viri quoedam in irais descendenles di-
talem Ecclesioe contemnant, nihilominus arca Do- . cunt, quoedamvero summa contemplantes proférant:
mini suum locum ingreditur : ponitur in medio ta- dumque vim vel condescensionis vel altitudinis ne-
bernaculi, quod tetenderàt ei David, id est, fides . sciunt, audacter hoec stulti reprehendunt. Et quid
Ecclesioe proedicatur, proficit, inseritur cordibus . est justum de sua condescensione velle corrigere,
omnium quos Dominus ad vitam proeordinaverat nisi inclinatam arcam superba reprehensionis manu
oeternam. Offert David holocausta et pacifica coram relevare ? Quid est justum de incognita locutionere-
Domino, et fidem devotionemque Ecclesioe com- prehendere, nisi molum ejus fortitudinis erroris lap-
mendat Patri Christus, qui est ad dexteram Dei, qui sura putare? Sed perdit vitam qui Dei tumide sub-
etiam interpellât pro nobis. Qui in exemplum David, levat : quia nequaquam quis sanctorum corrigere
fidèles humilesque benedicens, salutaris mysterii arcam recte factam proesumeret, nisi de se prius
pascit âlimentis. meliora sensisset. Unde et Lévites idem recte Oza
« Partitus singulis collyridam panis unam, » ilHus dicitur, quod videlicet robustus Domini interpreta-
utique qui de coelodescendit et dat vitam huic mun- tur : quia proesumptores quique audaci mente ro-
do : El assaluram bubuloecarnis unam, illius scilicet •B buslos se in Domino crederent, nequaquam melio-
vituli saginati, qui pro revertente ad patrem filio rum facta vel dicta, velut infirma judicarent. « Ha-
juniore maclatus et igné passionis assatus est, di- bitavit arca Domini in domo Obededom Gethoeitri-
cens : « Exaruit velut testa virlus mea' (Psal. xxi). > bus mensibus et benedixit Dominus Obededom et
« Et similam frixam oleo, » carnem videlicet a pec- et omnem domum ejus. > Obededom Gethoeus ideo
cali labe mundissimam, sed ob humanoe.salutis cau- vocatur , eo quod in Jeth •pater ejus habitaverit.
sai)! uberrimam delectationibus crucis sartagine co- Quod vero subjungitur : « Benedixit eum Dominus
ctam. Et merito una panis collyrida, una carnis et omnem domum ejus, > sic nonnuUi intelligi vo-
assalura datur, quia < unus Dominus, una fides, lunt, eo quod omnes uxores ejus et concubinoe, et
unum baptisma, unus Dominus et pater omnium nurus, et anciUoe,masculos pepererint fiuos, neo-
(Ephes. iv). » Aliter hoecmunera fidèles accipiuut : non et pecora et quadrupèdes geminos ei ediderint
quoniam unus panis et unum corpus multi sumus fétus. Deinde sequitur qualiter David et omnis do-
in Chrislo, suoecarnis singuli lasciviam casligantes, mus Israel in Hierusalem reduxerunt arcam Domini.
ac servituti subjicientes, sancti Spiritus igné déco' Cumque ille saltasset coram arca Domini, et Michol
quunt, nec non et fructus operum bonorum, oleo filia Saul despexisset eum, et reliqua. David cum
misericordioe pinguissimos, compassione proximi G arcam Domini in Hierusalem transferret, alque ante
fervere faciunt. At contra filia Saul, frustra cubicu- eam luderet, a Michol filia Saul, uxore sua, hostili
lUm régis ingressa, nuUos concepli seminis fructus irrisione subsannatus est'; sic nimirum Dominus
dat : quia verbum Dei auretenus tapluin percipiunt, Jésus Christus, cum Testamentum Dei in Ecclesiam
absque boni operis proie, diem perpetuoe mortis ex- suam transferre voluit, hoc est, ex Veteri Testa-
spectant. Coeterumbeatus papa Gregorius, dum de menlo evangelica proecepta, velut qui nova conderet,
audacia subditorum contra redores suos traclaret a plèbe Judaica comprehensus, atque in cruce su-
moraliter, ita loquitur : Soepe, inquit, quia intelligi spensus, ludibrium eis fuerit. In qua cruce velut
: non volent, deterioribus displicent vel facta vel nudus eis apparuit, dum polenliam divinitalis suoe
dicta meliorum, sed ab eis non temere reprehen- illis ahscondens, infirmilatem tahtum carnis osten-
denda sunt, quia apprehendere veraciler nequaquam dit. Ancillas vero servorum David de quibus ei Mi-
possunt. Soepe aliquid a majoribus dissimulatorie chol improperata est, personam gestasse sanctorum
agilur, quod a rainoribus error pulatur; soepemulta non dubium est. De quibus verus David, hoc est
a forlibus dicuntur, quoe idcirco infirmi dijudicant, manu fortis Dominus, post ascensionem suam in
quia ignorant. Quod bene bobus calcitrantibus in-. coelis, per evangelicam proedicationem, per virtu-
cliuata illa testàmenti arca signavil, quanquam ca-' tum miracula, et ad extremum per martyrii Hium-
surara. credens, Lévites erigere voluil, mox senten- phum gloriosior effectus esl in gentibus multo ma-
tiara mortis accepit. Quid est namque mens justi, gis quanvin passione sua Judoeisvisus fuerat.
nisi arca testàmenti ? Quoegestata bobus calcitran- « Micholnon est nalus fiUus.> Michol in typo Sy-
iibus inclinatur, quia nonnunquam eliam qui bene nagogoesterilis permansit : ecce allegorice. Deinceps
proeest, dum subjectorum populorum confusioue moraliter intueri libet quantum virtutum munera
concutitur ad dispensationis condescensionem, ex David perceperat :•alque in his omnibus qui forte se
sola dilectione permovetur. Sed hoc quod dispen- humilitale servabat. Quem enim non extolleret? ora
satorie agitur, inclinatio ipse fortitudinis> casus pu- leonum frangere, ursorum brachia dissipare, de-
"%tur impêritis. Unde et nonnulli subdili contra hanc speclis prioribus fratribus eligi, reprobato rege, ad
manum reprehensionis niitlunt, sed a vita protinus regni gubernacula ungi, timendum cunctis, uno la-
ipsa sua temeritate deficiunt. Lévites ergo quasi ad- pide Goliath sternere, a rege proposita exstinctis
:
juvans manum extendit, sed delinquens vitam per- Allophylis, numerosa proeputia reportare, promis-
didit, quia dum infirmi quique fortium facta corri- gum tandem regnum percipere, cunctumque IsraeU-
 353 : ENARR. IN LIBROS HEGUM. — IN LIB. II. 534
ticura populum sine ulla contradictione possidere? A < lium? Dixitque Nathan ad regem : Omne quod est
Ecce lamen cum arcam Dei in Hierusalem revocat, « in corde tuo, vaije fac, quia Dominus tecum
quasi oblitus proelatum se esse, omnibus admistus t est, > etc. Hoc enim Nathan ex se, non ex ser-
populis, ante arcam saltabat. Et quia coram arca mone Domini dixit ; et ideo ërravit de sensu suo
saltare (ut creditur) vulgi mos fuerat, rex se in di- proesumens : prius enim Deum interrogare debuit.
vino obsequio per saltum rotat. Ecce quem Domi- Hic itaque demonstratur, quod spiritus prophétise,
nus cunctis singulariter proetulit, sese subdidit Do- proplielarum mentes non semper irradiât : quia si-
mino, et exoequando minimis, abjecla exhibendo cut de Spiritu sanCto scriptum"est, < ubi vult spirat
contemhitur. Non. potestas regni ad memoriam re- (Joan. in). »Hinc est etiam quod Elisoeus, cum flen-
ducitur, nec subjectorum oculis saltando vilescere tem mulierem cerneret, causamque nesciret, ad
induit, non se honore proelatum coeteris (anle ejus prohibentem banc puerum dicit : « Dimitte eam,
arcam qui honorera desiderat) recognoscit. Coram quia anima ejus in amaritudine est : et Dominus ce-
Deo egit debilia vel extrema, ut illa ex humilitale layit me, et non indicavit mihi (IV Reg. iv). »
solidaret, quoe coram hominibus gesserat fortia. Quod omnipotens Deus ex magna pietatis dispensa-
Quid de ejus factis ab aliis sentiatur ignoro : ego . lione disponit, quia dum prophétise spiritum ali-
David plus saliantem stupeo, quam pugnanlem. Pu- B quando dat, et aliquando subtrahit, prophetanlium
gnando quippe hosles subdidit, saltando autem co- mentes et élevât in celsitudine, et cuslodit in hu-
ram Domino semetipsum ; quem Michol Saul filia , militate : ut accipientes spiritum, inveniant quid de
adhuc extumore regii generis insana, eum humilia- Deo sint, et rursum prophétise spiritum non haben-
tum despiceret, dicens': « Quam gloriosus fuit hodie les, cognoscant quid de semetipsis sint. Unde pro-
rex Israel, discooperiens se ante ancillas servorum pheta quod ex se dixit, propter usum prophétise, et
suorum, et nudatus est, quasi si nudetur unus de spiritu dixisse credebat, Ideoque illud quod sequitur
scurris. » Protinus audivit : « Ante Dominum qui ex sermone Domini dixit.
elegit me potius quam patrem tuum. » Ac paulo post « Nunquid tu oedificabismihi domum? > et reli-
ait : « Et ludam etviliorfiam plus quam factus sum, qua. Àc si diceret : Non poteris oedificare mihi do-
eroque humilis in pculis meis. >Ac si aperte dicat : . mum, quia vir sanguinum es, et multum sanguinem
Vilescere coram hominibus appeto, quia servare effudisti. Inde est quod in tentorio et iabernaculo se
'
mihi coram Deo ingenium per humililatem quoero. dicit habitasse, quia nec Moyses nec Josue polue-
Sunt vero nonnulli qui de semetipsis humilia sen- runt oedificaredomum, quia viri sanguinum fuerunt.
tiunt, quia, in honoribus posili, nihil se esse, nisi Unde et in sequenlibus ait :
pulverem favillamque perpendunl; sed tamen coram G « Nunquid loquens locutus sum alicui judici de
hominibus viles apparere refugiunt, et contra hoc, « tribubus Israel, cui proecepi ut pasçeret populum
quod de se interius cogitant, quasi rigida exterius « Israel, dicens : Quare non oedificastimihi domum
venustate palliantur.. Et sunt nonnulli, qui viles vi- « cedrinam? » Idcirco a nullo judicum sibi oedificari
deri ab hominibus appelunt, atque omne quod sunt, . domum cedrinam jussit, quia ab omnibus contra
se dejectos exhibendo, contemnunt; sed tamen apud hostes pugnatum fuit, et omnes effusores sanguinum
se in'trorsus, quasi ex ipso merilo ostensoe vilitatis fuerunt. Filius tamen tuus cui non instabunt bella
inlumescunt, el tanto magis in corde elati sunt, hostium, et quia non erit vir sanguinum, ipse aedi-
quanto amplius iq specie elationem premunt. Quoe ficabit mihi domum : nam quod sequitur : « per
utraque unius elationis bella, magna David circum- cuncta loca quoe transivi cum omnibus filiis Israël, >
scriptione deprehendit, mira virlule superavit, quia intelligunlur Silo et Galgala et Nobeè, et caetera
enim de semelipso intus humilia sentiens, honorera loca ubi tabernaculum el arca collocaia sit. Porro
exterius non quserens, insinuât, dicens : « Ludam quod superius- ait : « Nunquid tu oedificabis mihi
et viliorfiam. » Et quia per hoc quod vilem se exte- domum ad habitandum, > etc., potest etiam altius
rius prius proebuit, nequaquam interius inlumescit, intelligi. Omnipotens enim Deus qurincircumscriptus
adjungit : Eroque humilis in oculis meis. Ac si dicat : spiritus est, in domibus manufaclis itaque non ha-
Qualem me exterius despiciens exhibeo, talem me bitat. Unde et dicit : « Neque enim habitavi in
interius atlendo. Quid ergo acturi sunt quos doc- domo, ex qua die eduxi filiosIsrael de terra jEgypti,
trina élevai? si David ex carne sua venturum Re- sedambulabam in Iabernaculo et in tentorio. » Ta-
demptorem noveral, ejusque gaudia prophetando bernacula enim sive tenloria, corda sanctorum fi-
nunliabat, et tamen, in semetipso cervicem cordis, guraliter exprimunt, in quibus Dominus habitare
valida discrelionis calce deprimebat, dicens : « Ero- dignatur. Sed quid est quod volente David oedificare
que humilis in oculis meis. » templum, a Domino prohibitus est? nisi quia hoc,
Scriptura proefigurante, demonstratur, ut qui vir
CAPUT VIL . sanguinum est, hoc est qui adhuc carnalibus acli-
« Factum est autem cum sedisset rex in domo bus incubât, templum Deo, sanctam scilicet Eccle-
c sua, et Dominus dedisset ei requiem, dixit ad siam , per proedicationisofficiumconstruere non dé-
« Nalhan prophetam : Videsne quod ego habitem in bet, seu etiam moraliter innuitur, quod mundus in
« domo cedrina, et arca Dei posita sit in medio pel- se esse a vitiis "débet, qui curât aliéna corrigere : in-
 355 ANGELOMILUXOVIENSiSMONACHI 356
terrena non cogitet, ut desideriis infimis non suc- ^ < et inhabitabit seorsum, et non erit sollicitus ultra,
cunibat; quatenus tanto perspicacius aliis fugienda « et non apponel filius inrquitatis humiliare eum si-
proevideat, quanto hoec ipse per scientiam et vitam « eut ab inilio, a diebus quibus consiitui judices
verius déclinât. Nequaquam pure maculam in mem- « super populum meum Israel. » Hoc tam magnum
bro:considérai'oculus, quem pulvis gravât, et su- bonum, quisquis iir hoc soecuîoet in hac terra spe-
perjectas sordes lergere .iion.valent manus, qutejlu- ral, insipienler sapît, aut quispiam putabit in pace
tuiu tenent; Unde et David, qui juxla exleriorâ Salomonis id .esse completum, aut alicujus allerius
bella laboravil, dicilur:.. regno. Nam temporibus judicum humiliavil eum fi-
« Non tu oedificabismihi domum; quia vir sangui- lius iniquitatis, hoc est hostis alienigena, per inter-
< num-es. » Dei templum-sedificai; qui corrigendis valla lemporum, et inveniuntur illic pacis tempora
inslilulis prOxîinorum mentibus vacat. Sed vir san- " prolixiora, quam Salomon habuil, qui quadraginta
guinum templum Dei oedificare prohibelur, quia qui annos regnavil. Nam sub eo judice, qui est appel-
adhuc aclibus carnalibus incubât, uecesse est ut latus Aliod, octoginla anni pacis fuerunt. Absil ergo •
instituere spiritaliter proximorum mentes erubescat. ut Salomoni hoeetempora, in hac promissione, pro-
« Fecique libi nomen grande. > Videlicet ut dicalur missa esse credantur. Locus ergo qui promittilur,
Deus David, sicul Abraham, Isaac et Jacob : sicul ':B tam pacatoe ac securoe habitationis, oelernus est,
feci Moysi el Josué ; quorum nomina famosissiraa oeternisquedebetur, in maire Hierusalemlibéra : ubi
Sunt in terra, sic feci tibi. « El ponam locum populo erit veraciter populus Israël, et. ubi habitabit in
« meo Israel. » Locum quem Dominus populo suo oeternum cum Deo et in Deo suo, et Deus cum po-
proeparaturum se pollicitus est, non de situ terra- pulo atque in populo suo, ita ul Deus sit impieiis
rum, neque de quolibet loco, sed de coelesli Hieru- populum suum, et populus pienus Deo suo, et Deus
salem intelligitur, quauquam de templo videalur erit omnia in omnibus. Ipse in pace Iribuit proemium,
intelligi, et de temporibus Salomonis ; quoniam filii qui esl virlus in beUo.
Israel quodammôdo sub pace essent quieturi, et ipsé « Ingressus est aulem rex David, el sedit coram
Salomon si quid dëliquissët in virga virorum, et in « Domino^ » etc. Sedere coram Domino, est bénéfi-
plagisfiliorumhominum,hocest,noningladioiuimico- cia ejus in hurailitate cordis confileri.
rum el incommodilatibUscorporum humanôrum«sset «Ista est enim lex Adam, Domine Deus.»
arguendus; Quod postea expletum legimus in coelesîi Hoc est : Ista enim lex hominis, Dominé Deus ul
Hierusalem, ubi omnes elecli post diem judicii trans- libi in simplicilate cordis et puritate serviat : el lu
lati, absque ulla perlurbâtioiie sub ipso Domino • facias ei misericordiam tuam, sicut mihi dignatus
usque in seternura manebunt. « Proediciique tibi Do- es facere servo tuo.
« minus quod domUmfaciet tibi Dominus, »etc. Do- « Tu enirn scis servum tuum, Domine Deus. Pro-
mus David Ecclesia est Chrisli. Hoc de Salomone « pler verbum luum, et secundum cor tuum feCisti
credere absurdum est : ille enim vivënle paire suo < omnia magnalia hoec, ita ut nelum faceres servo
regnare coepit. Hic aulem dicit : i tuo. J Ac si diceret : Propler verbum luum quod
« Cum complëli fuerint dies lui j et dormieris cum promisisti Abraham, Isaac et Jacob, f'ecisii omnia
c pàtribus luis, suscilabo seraen mum post te. > mihi servo luo. Sed eliam Verbum Patris unigenitus
Quod de Chrislo Domino (qui ex semine ejusdem Filius esl, qui est benediclus in soecula. Propler
David secundum carnem nasci dignatus est) intelli- mysterium enim incarnalionis ipsius ex semine Da-
gere el credere pium est : cujus regnum in sempi- vid , gesta sunt mulla in David. Quod dicit secun-
lernum jugiter persévérai-. cujus domus, hoc est dum cor luum, -intelligitur secundum misericordiam
Ecclesia càtholica ; fidelis coram eo usque in oeler- tuam.
tfum permanet. « Quod non esl similis tui, neque enim est Deus
« Qui si inique aliquid gesserit, » etc. Non hoc « exlra te, in omnibus quoe audivimu's auribus no-
de Domino Jesu Christo âccipienduni est; qui pec- ;:-. stris. > Non est, inquit, Deus similis tui, qui leeerit
catura non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus magnalia hoec, quoeaudivimus auribus nostris, etc.,
(Isa. un), sed de eleclis ejus, qui membra sunl ip- usquequo ait :
sius , ex' quibus sine peccalo nullus esse poluil. « Et « Quia lu, Domineexercituum Deus Israel, reve-
« fidelis erit domus tua. »DomumSalomonis plenam « lasli aurera servi lui, dicens : Domum oedificabo
fuisse mulieribus alieuis,-nullus qui sacras Hueras « libi. i Aurein sibi revelare, quia per prophetam
novit, ignorât. Domus igitur fidelis, sancta Ecclesia proedicalumesl, domum sibi oedificandama Domino.
accipilUr, quoe COramDomino usqUe in seternum « Quoe,est autem ul populus luus, Israel gens in "
nermariet. Hanc enira domum el nos oedifieabimus « terra? > Quoe est gens in terra alia proelei-popu-
beiiè Vivendo, et Deus, ul bene' vivanius, opitu- lum electum, propter quem venire dignatus esl
lando-:' qUia « nisi Dominussedificaveril domum ; in Deus DeiFilius in hune mundum-,velut in .^gyptum,'
vanuinlaboi'averunlqui oedificanteam(Psa/. cxxvi)-.» ul assumpla forma servi, commercio sanguinis sùi,
Cujusdomus cura veneril ullinia dedicaliojtuncfiel11- redimérei sibi populum, acceplabilera, sectalorem
frdquod Deus hic per Nathan locutus est dicens : « El bouorum operiun? Deum aulem ejusdem populi
n pmiam locum populo nico Israel, el planlabo illum elecli, dominicuiiiImminentaccipere oporlel, quem
357 ENARR. IN L1BR0S RËGUM. - IN LIB. II. 358
de iEgyplo, hoc est ex hoc mundo per uterum vir- A candura. » Et hoc allegorice dictum est, significans
ginis assumpsil. « Et domusservi tui David erit sla- quod in sua' polestate habuerit, nullo uiique eontfa-
« bilila coram DominOi» Domus David, Ecclesia dicente, quos eorum neci darel contumaces, et qui;,
Christi sine dubio est, de qua salis.jam dictum est bus parceret subjectis. Nam quod ait : « Percussit
superius. « Propterea invenit servus tuus cor suum, David PhiUslhiim, et humiliavit eos, tulitque frenum
« ut orarel le. > Cum ergo cogilalio per discretionis iribuli, > etc.-, potest allegorice intelligi : David Phi-
cuslodiam restringilur, cor quod fugere consuevil, lislhiim percussit, quia Christus Dominus de aereis
invenitur. Nihil quippe in nobis est corde fugacius, polesiatibus triumphans, frenum erroris quod hu-
quod a nobis loties recedit, quolies per pravas co- mano generi imposuerat, confregil. Quodautem ait :
gitationes déduit. Sed David cor suum invenisse «Percussit Moabel mensus est duos funiculos, unum
dicit, id est, audaciàm in corde ut oraret Doraiuum ad occidendum et unum ad vivificandum.» Occul-
oralione hac* tam ipsius Domini nostri Jesu Chrisli dispensatio-
nem significat, qui quam ex populo infideli; alios
CAPUT VIII.
gratuita hiiseralione vivificans, ad oele'rnamliberla-
« Factura est aulem post hoec, percussit David tem proedestinavit, alios vero oceulio judicio in sua
« PhUistbiim , et humiliavit eos : et tulit David fre- B impietate derelinquendo; in perpétua morte damna-
« num iribuli de manu Philislhiim, et percussit vit. Quod autem David Moab, qui înlerpreialur de
« Moab, mensus est eos funiculo cooequans terroe. pâtre, et Syriam Damasi, et coeterasregiones ditioni
i Mensusesl autem duos funiculos, unum ad occi- suoesubjugans, fecit esse tribularias : mystice signi-
dendumt et unum ad vivificandum, » etc. Fre- ficant quod Christus omnes génies sub sua domina-
num iribuli, quinque erant civitates Philisthinorum, tioue tenens, facit pensum servitulis sibi reddere;
quoefréquenter Israel sibi tribularium faciebant : dum singuloequoeque nationes in nominis êjus con-
quas eis tulit David et humiliavit eas, fecilque sibi fessione adUnatoe,dévote censura bohorum operum
tribularias. Unde et inParalipomenon legilur : « Hu- illi exsolvunt. Damascus enim nobiiis est urbs Phoe-
« miliavileos, et tulit Gelh et filias ejus de manu nicioe, eodem vocabulo quo et Meseth ancilloeAbra-
« eorum, et percussit Moab, et mensus est eos fu- ham filius appellalùs esl : ei Damascus interprelalur
« niculo cooequansterroe (/ Par. xvni). » Quod vero sublimis, sive humecta. Et bene quoeprius humecta
scriptum est de David : et percussit Moabet mensus libidine, superba spiritu, sanguinem humauum in-
est eos funiculo, cooequansterroe, hyperbolice débet explebiliter sitiebal : nune mandata baptismale
accipi : non enim fieri poterat ul hommes in terra Christi, sublimis profeclu virtutum, sanguinis ejus
degenles, in. lanlum humiliarentur, donec ipsius G poculum desiderat percipere. Quid aulem Significat
terroedorso,funiculosuperexlenso comprobanle.appa- quod David vasa aurea et argentea atque oerea, quoe
rerent oequales: sedimmensam humilialionemcapioe luleral de universis gentibus, sanctificavit Domino,
et oppressoegeutis voluit Scriptura hoc verbo accu- nisi quod Christus omnes quos de universis gentibus
mulare, ut diceret ideo oequatoseos lerroe, eo quod convocat ad fidem suam : alios auri loco, hoc est
essent ejurali alque contempii, ila ut in nullo am-? sensu spiritali proeclaros : alios argent!, hoc esl élô-
plius homines in terra degenles, possent eis nequi- quenlioe nitore splendenles : alios vero proedi'calione
tia cooequari. Hujusmodi locutionis plura habes divini honoris sanclificat Domino,ul in ejus tabérna-
exempte in Scripturis : quale esl illud Evangelii : culo fidelilér deservientes, ipsius ministêrio in oeter-
« Sunl aulem et alia mulla quoe fecit Jésus, quoe nura decenlissime perfungantur?
c siscribanturpersinguia, nec ipsum arbitror mun- « Fecit quoque sibi David nomëh cura reverlerè- -
< dum capere eos qui scribendi sunt libros (Joan. « tur, capta Syria in valle Salinarum, coesisdecem
« xxi). » Quomodo enim non caperet mundus libros, « et octo millibus. >Fecisse sibi nomen dicilur, quia
qui scribi potuissent in mundo? Sed ad insinuan- in valle Salinarum coesis decem et octo millibus,
dam magniludinem, ac multitudinem operum Do- erexit sibi fornicem iriumphâlem. Fecit etiam sibi
mini, tali verbo voluit uli Scriplura. Et in planctu - nomen, quia vicia Syria Damasci, et Syriâ Sobal,
David super Saul el Jonathan, aquilis velociores, erexisse sibi dicitur alteram fornicem triumphalem.
leonibus forliores. Cui simillimum est illud eliam Et si quem movet, quod in plerisque Latinorum co^
soeculariulnlitlerarum. Qui candore uives anteirent dicibus invenitur, David non deeem et octo millia in
cursibus auras. Quod aulem mensus eos funiculo valle Salinarum, sed duodecim cecidisse : noverit
dixit, funiculum allegorice, pro sorte posuit, eo hoc vitiuin scriplorum in eisdem codicibus moHlUm
quod funiculo soleanl agrorum spatia metiri. Unde esse. Ver.iciler tulic David in eadem valle Salinarum
scriptum .est : « Et sorte divisit eis lerram in funi- decem et octo millia cecidit, et Joab vero duodecim
culo distributionis. » Significat àUtem, quia tam millia, sicut in titulo, Quinquagèsimi Octavï psahhi
libéra disposilioneDavid regiones Moabitarum hoere- scribitur. Coeterum allegorice quid in percussa mul-
dibus quibus vellet ; divisit quasi possessor qiiilibet litudine a David in Salinarum valle signatur, nisi
agt'os proprios ad nutuni suum, ducto hue atqué quia Redemptor nosler suoe videlicet districtlonis
inde funiculo, dirimil. i Mensusest autem duos fu- examine, in his qui de illo prave sentiunt, stuliiiiam
ïùeulos, unum ad occidendum et unum ad vivifî- immodeiati saporis exstinguit? Unde et per quem-
559 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 3(50
dam sapienlem dicitur : « Cor durum maie habebit A rum sanctarum quotidie secum reficit. Unde eveuit,
in novissimo; et qui amat periculum in illo pe- ut laies sobolem gignant, qui vocetur Micha. Mich.r
ribit. » enim quis est Latine resonat, quia'fréquenter et in
admiralionem populi taies veniunl : qui nuper e
CAPUT IX.
despectu mundi ablati, gloriosi in Ecclesia Dei dono
« Et dixit David : Putasne est aliquis de domo apparebunt.
« Saul, ut faciam cum eo misericordiam Domini?
CAPUT X.
« Dixitque Siba régi : Superest filius Jonatham de-
« bilis pedibus. » David npn immemer erat foederis « Factura est autem post hoec ut moreretur rex
quodhabuerat cum Jonatham et olim pepigerat, sed « filiorum Ammon, et regnaret Hanon filius pro eo.
misericordiam quam ei promiserat implere curavit, « Dixitque David : Faciam misericordiam cum Ha-
filiumque ejus requirit, et misericordiam cumeo « non filio Naas, sicut fecit pater ejus mecum mise-
fecit. Non enim erat David ex eorum societate, de « ricordiam, > et reliqua. Quando fugit David a
quibus alias scriptum est : Qui tollit ab amico suo facie Achis régis Geth, venit ad Naas regem Am-
misericordiam, timorem Domini derelinquit. Quoe mon, qui fecit cura eo misericordiam, multa iraper-
res et fideUtatem probavit secundum historiam in B tiendo bona. De domo Naas itaque venit in spelun-
viro, el sacramentum juxta allegoriam ostendit in cam Odollam, ubi venerunt ad eum paler et mater et
facto. Soepeenim dictum..est David personam Christi omnis domus ejus. Inde venit ab Moab, et dimisit
figurare, necnon et in superioribus commemoratum apud eum patrem et matrem, et omnem domum
est : Jonathan qui interpretatur columbm.donum, suam, et rediit ad Achis regem. Quo viso, dixit
typum tenere gratioe Spiritus sancti. Habuit ergo Achis rex Geth : Hiccine ingredietur domummeam?
Jonalhas filium parvulum nomine Miphiboselh, Abiit inde et fugit in speluncam Odollam. Abiit inde,
utroque pede claudum, ut Scriptura teslatur, quem inquit, subauditur de domo Naas, et- fugit ad eam-
David ad se accersiri jussit : cum proedestinatio et dem speluncam. Si vero quoeritur, prout longe supe-
proescientia,Dei, eum quem ad soeculi ministeria et rius legitur, cur ad Achis David requierit, anle cujus
mundana -negotia exercenda , sermone et. aetione faciem fugerat, inlelligendum est quod iste Achis
debilem conspicit, ad divimim ministerium eligit : filius fuerit illius. Unde et Achis cum quo David in
quia quem mundus per fastiim elalionis spernit, proeliumconlra Saul descendebat, filius fuisse dicitur
hune Deus propter devotionem humilitalis acquirit. Maocb. Non enim a pâtre, hoc nomen patronymi-
Interprelalur enim Miphiboseth décor ignominioe: cum, sed ajmatre sumpsit quoe Maacha vocabalur, et
is ergo cujus loquelam et proescientiara superbia *-"idcirco non a paire hoc sumpsit nomen, eo quod
mundi despicit, Dei dono utilis ad spirilale mysle- David a se abjecerit. His enim enùcleatis, ad spiri -
riuni in Ecclesia apparebit. Quid est ergo quod Da- talem intelligenliam apostrophen faciamus. Ait
vid Sibam servum Saul de stirpe Saul quoerens, eo enim :
révélante, Miphiboselh invenit, nisi quia Redemptor « Dixitque David : Faciam misericordiam cura
noster electorum numerum discutiendo inter eos qui « Hanon, > etc., usquequo ait : « Tulit itaque Hanon
coutempli mundum reliquerunt, ad sevenire fecit? « servos David, rasitque dimidiam parlera barboe
Siba enim egressus, venit in tempore. Inlerrogalus « eorum, > et reliqua. Hanon, qui inlerpretatur,
ergo Siba a rege, Miphiboseth filium Jonalhoe, in dolor eorum, quis melius intelligi potest quam dia-
domo Machir filii Amiel in Lodobar esse respondit. bolus, qui Aramonitarum spiritualium, id est malig-
Quoe res proesenti exposition! bene convenit : Inter- norum spirituum rector videtur esse ? Idem est et
pretatur enim Machir, vendens vel de inftrmitate : princeps hujus mundi, populum videlicet nioeroris
Amiel, populus ejus dicilur : Lodobar ipse verbum. et semper in angustia conslituti, qui comprimera vel
Denique David, noster contemptibiles hujus mundi, coangustare homines desiderat. Sicut enim Hanon
et ea quoenon sunt eligens, ut ea quoesunt destruat, n rex.Moab servos David, ad se'missos, deturpavit,
eos veiidibiles mundo, et in infirmitale constitutos atque ludibriler foedatos ad eumdem David remisit:
reperiendo, populo suo dignos verbo proedicationis ita et diabolus princeps hujus mundi, plerosque re-
ascivit, eisque regium honorem inter filios habere ligiosos et proedicanles Verbi Dei conversationem,
concessit. Unde et David agros Saul servituti Miphi- per subrepentia vitia delurpare consuevit. Qui dum
boseth donans, ipsum Miphiboseth convivam suum eorum latentia mala, in aperla flagiliosa perpelrala-
super niensam suam simul cum filiis esse proecepit : que luxuria detegit, quasi eorum indumenta usque
quia médiatoris nostri gralia, quoe secundum Marioe ad nates abscisa, nudosa dignilale caslitatis dere-
vocera : « Deposuit potentes de sede, et exaltavit linqui : et in oculis hominum turpia facta, quoeipsi
humiles (Luc. i). > Et juxta prophetiam Annoe: persuaserat, révélât. Et dum pristinam eorum for-
« Suscitans de pulvere egenum, et de stercore eri- titudinem eripit, velut barbam radit. Quos tamen
gens pauperem : ut sédeat cum principibus, et so- verus David, Dominus scilicet et Salvator démenti
lium glorioe teneat (I Reg. H ). > Contemptibiles respecta, per poenitenliam, ab indulgenlia non ex-
personas de mundo auferens, possessores virtulum cluait : quos et in Jéricho, hoc esl sub auatheinate
flicit, et scientia spiritali super mensam Scriptura- poeniteutise et opprobrio meliorum residere jubet :
301 ENARR. IN LIBROS RECUM. — IN LIB; II. 302
dohcc sacramenla spiritualia et fortiludinem mentis, ALnistralur. Quem vero Urias nisi Judaicum populum
quam peccando perdideranl, satisfaciendo recipiant, significat? cujus nomen inlerpretalum dicilur lusu
et sic dcmum in conspectu ejus stare valeant. Nec mea Dominus: Judaicus autem populus, quia de ac-
credcndum est utique, quod David noster milites cepta legis scientia extollilur, quasi de Dei luce
Urioe David uxorem abstulit
[suos inultos esse patiatur, qui in hostes suos exer- glorialur. Sed huic
citu congregalo procedil, ac vindicat suorum- inju- sibique conjunxit, quia videlicet manu fortis, quod
riam : cum non solum adversarios suos, nunc per David dicitur, in carne Redemplor apparens, dum
sanctorum suorum victoriam confondit, sed etiam in de se spiritaliter loqui legem innotuit, per hoc quod
extrême judicio, per juslam sentenliam, perpetuis juxta litleram tenebratur, hanc a Judaico populo
ignibus cruciandos tradet. exlraneam demonstravit sibique conjugem, quia
semper illam proedicari declaravit. Uriam tamen ad
CAPUT XL domum ire David admônet, pedesque lavare : quia
« Factura esl aulem, vertente anno, eo lempore incarnalus Dominus veniens, Judaico populo proece-
« quo soient reges ad bella procedere, misit David pit ut ad conscientiam reder4, et sordes operum
« Joab et servos suos cum eo, » etc. In Hebroeoita- lergal fletibus ut spirilaliler mandata legis inlelli-
legitur : « Eo tempore quoreges ad bella processe- B gai : et post lantam duritiara proeceplorum,fonlem
rant, misit David Joab, » etc. Hos reges dici, qui baptismatis inveniens, ad aquam post laborem re-
processerunl contra David in pugnam, scilicet re- currat. Sed Urias arcam Domini esse sub pellibus
gem Rohob, et Islob, et Soha, etMaacha. Qui utique meroinit, respondilque quod domum suam intrare
reges Syrioefuerunt, el pugnare voluerunt (conducti non possel; ac si Judaicus populus dicat : Ego man-
mercede a rege Moab) contra David, a quo Irium- data Dei in sacrificiis carnalibus videbo, et redire ad
phati esse legunlur. « Et ait Joab Abisai fralri suo : conscientiam, per spiriialem intelligenliam non rc-
« Si proevaluerinl adversura me Syri, eris mihi in quiro. Quasi enim arcam esse sub pellibus dicit, qui
« adjutorium : si aulem filii Ammon proevaluerint proeceptaDei non nisi ad exhibendumrainislerium
« adversum le, auxiliabor libi. > Hoc est quod in sacrificiicarnalis intelligit. Hune tamen etiam redire
Proverbiis Salomon ait : «Frater qui adjuvatur a ad domumnolentem, Davidad mensam vocat : quia,
fratre, quasi civitas munila, et judicîa quasi vecles quamvis Judaicus populus ad conscientiam redire
urbium (Prov. xvni). » contemnat, ei tamen Redemptor veniens mandata
« Quadam die accidil ut surgeret Davidde stralu spiritalia proedic'at dicens : « Si crederetis Moysï,
« suo post meridiem, et deambularet in splario do- crederetis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit
« mus regioe.Viditque raulierem ex adverso se la- C f (Joan. v). >Legemitaque Judaicus populus lenet, quoe
« vantera super solarium suum. > Alque post pauca divinilatem loquitur, cui idem populus credere de-
subjungitur : dignatur. Unde et Urias ad Joab cum epistolis, ex
« Misit itaque David nunlios, et tulit eam. Quoe quibus occidi debeat, niiitiiur : quia idem ipse Ju-
« cura ingressa esset ad illum, dormivil cum ea, > daicus populus legem portai, qua convincente mo-
et reliqua. In hac sentenlia non ex nostra aliquidI rietur. Dum enim mandata legis relinens implere
ponimus, sed sanctorum doclorum dicta inserere! renililur, ipse nimirum refert judicium unde damna-
nilimur. Plerumque res quoelibelper historiam vir- bitur. Quid ergo per factura istud David scelestius?
tus est, per significalionem culpa. Sicut aliquandoi Quid Uria mundius dici polest? Sed rursus per my-
res gesta in facto causa damrialionis est, in scriptoi sterium, quid David sanclius, quid Uria infidelius
autem prophelia virtutis. Quod verum esse cilius; invenitur? quando et ille per viloe culpara prophe-
ostendimus, si istud sacroe Scripturoe testimoniumi tioe signât innocentiam : el iste per vite innocen-
ad ulraque probanda proferanms. Quis namque au- tiam, in prophelia exprimit cuïpam. Virlus namque
diens, non solum fidelium, sed ipsorum quoque in- sacri eloquii sic transacla narrai, ut venlura ex-
fidelium, non stalim damnabit, quod David in so- primât; sic factorem approbal, ul ei mysterio con-
lario deambulans,BetbsabceUrioe concupiscil uxo- "' iradical; sic gesta damnât, ul hoecmystice gerenda
rem? Quem tamen a proelio revertentem, ire ad1 persuadeat. Aliter, David inlerpretatur manu fortis,
domum admonel, ac pedes tevare. Qui protinus-, sive desiderabilis.In figura Christi post meridiem in
respondit dicens : Arca Domini sub pellibus est, ett solario deambulans, vidit mulierem se lavantem, at-
ego in domo mea requiescam? Quem David ad men- que concupivit. Sic nimirum Dominus, déclinante
sam propriam suscipit, eique epislolas, per quasi jam mundo, velut in solario deambulans, Corpus
mori debeal, Iradit. Cujus aulem David in solario> quod assumere dignatus est, in sole posuil, quia
deambulans typum tend, nisi ejus de quo seriplumi cunctis patefecit. Vidit mulierem, hoc esl Ecclesiam
esl : «In soleposuil labernaculumsuum?»(Psal. xvm.)) ex gentibus, super teclum, in akitudine videliceî
Et quid esl Bethsabee ad se perducere, nisi legemi contemplalionis,per lavacrum regenerationis a sor-
lilteroe,carnali populo conjunclam, spiritali sibi in- dibus soeculise mundantem, domum luleam spiri-
tellectu sociare? Bethsabee enim puleus septimus s lali conteniplaiione Iranscendenlem atque calcan-
dicilur, quia nimirum per cognitionem legis infusio 3 lem respexil : atque inlerfeclo diabolo, eam per
spiritalis gratioe, perfectaqiie nobis sapientia mi- fidem indissolubili conjugio sibi copulavit. Belhsa-
PATROL.CXV. 12
-50.3 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHl 5(u
bee quippe inlerpretatur puleus septimus, seu puleus A « Dixitque Nathan ad David : Dominus quoque
saiielalis, sanclam videlicet proefiguransEcclesiam : « transtulit peccalum tuum ; non morieris. Verum-
in qua est sepliformis gratia Spiritus sancti, cujus « tamen quoniam blasphemare fecisti ipimicos no-
dono omnes elecli satianlur. Urias vero lux mea « men Domini propter verbum hoc, filius qui nains
Dominus dicitur. Hethoeus abscisus interpretatur, « est tibi morte morielur. » Hic considerare possu-
personam in se exprimons diaboli: qui cum sit tene- mus quantum valet apud Deum humilis et vera poe-'
brosus, et de terra viventium abscisus, transfert se nileniia, si ex corde fuerit. Nam David nihil aliud'
in angelum lucis, et fingit se esse quod non est, au- dixit, poslquam peccalum suum increpalus a pro-
dens de Deo dicere, lux mea, Dei est. Oderimus ergo pheta cognovit, nisi uno verbo confessusest, dicens :
peccalum, sed propheliam non exstinguamus. Ame- «Peccavi Domino,»et slatini veniam consecutus esl,
•mus illum David quantum amandus est, qui nos a teste prophela qui ait : « Dominus quoque iranslu-
diabolo per misericordiam liberavit. Amemus et « Ht peccalum tuum, non morieris. > Hoc est quod
istum poenilenlem David, qui tam grave in se .vul- scriptum est : « Si "confessus ingemueris, salvus
nus iniquitatis poenitentioeet humilitalis confessione eris. » El illud : « Nolo mortem peccaloris, sed po-
sanavit. Ad hoc ergo in Scriptura sacra virorum tius ul converlatur et vivat (Ezech. xvm). » Hinc
lalium, id est Davidet Pétri, peccala sunt indicala, B iterum scriptum est : « Peccator, in quacunque
ut cautela sit minorûm, ruina majorum. Ad hoc die conversus fuerit, omnia peccata ejus in obli-
vero utrorumque illic et poenilentia insinuatur, et vione erunt coram me (Ezech. xxxm). » Sic nimi-
venia, ut spes pereunlium sit'reeuperalio perdilo- rum Pelrus respectas a Dominofleyit et peccalum
rum. De statu suo David cadente, nemo superbiat : negationis flendo delevit. Sic lalro in momenio, in
de.lapsu etiam suo David surgente, nemo desperet. exlreniitate vitoe confitendo Deum , et peccalum
Sed forlasse quis dicat, si David imaginem Chrisli suum cognoscendo, dicens : « Nos (ligna factis reci-
gerebat, quomodo multas uxores et concubinas ha- pimus (Joan. xm), » paradisum promeruit. Sed quia
buisse scribitur, cum bas res Christus exhor-rescat exigente causa David ad médium deductp in ordine
et damnel? Hoc enim per figuram flebat. Multoeenim historioe,failli facinoris memoriam fecimus, lectoris
uxores David multarum genlium et nationum ima- forlasse animus movetar: cur omnipotens Deus eos
ginem indicabant : quoe per fidem Chrisli consorlio quos in perpetiium elegit, quos ad bonorum quoque
jungerenlur. Concubinoevero ejus significant hoere- spiritalium culmen assurait, illoesosa corporalibus
ticorum eëclesias, quoe sub Chrisli nomiiiis litulo vitiis non custodit? Unde quia salisficri cilius credi-
manere se gloriantur : sed quia propter carnalia lu- mus, breviter respondemus : Nonnulli enim per ac-
cra sectantur Christum, non conjuges sed concu- C-cepladona virtulum, per impensam gratiam bono-
binoevocantur. Denique nec reges si plures habeani rum operum, in superbioevilium cadunt, sed tamen
uxores vel concubinas, crimen est, quia jam trans- quo ceciderant non agnoscunl. Proinde contra eos
ierunt figuroe,pro quibus uxorum vel concubinarum hoslis anliquus, qui jam interius dominatur, etiam
venia concedebatur: alnunc, quia figuroetransierunt, exterius soevire permiltitur : ut qui in cogitalione
venia-nulla dalur. elati sunl, per carnis luxuriam proslernanlur. Sci-
CAPUT XII. mus aulem quia aliquando minus.est, in corporis
« Misit ergo Dominus Nathan ad David, qui cum corruplionem cadere, quam cogitalione lacita ex
« venisset ad eum, dixit ei : Duo viri eranl in civi- deliberata elatione peccare. Sed cum minus lurpis
« laie una, elc. > Sciendum est quod Nalhan pro- superbia credilur, minus vilatur : luxuriam vero
pheta ad David regem , non stalim quando in eo magis erubescunt homines, quo simul omnes
Belhsabee ipse David peccavil, a Domino missus turpem noverunt. Unde fil plerumque, ut nonnulli
est, sed pôstquam eamdem mulierem in domum post superbiam in luxuriam corruentes, ex aperto
suam inlroduxit, atque filius ex ea nalus est, ut casu, malum culpoe latentis ëruhescant, et tune
obslinalio peccali occasionem non haberet defen- eliam majora corrigunt, cum prostrati in minimis
sionis. Cum aulem a proepositis Ecclesioehujus soe- gravius confunduntur. Reos enira se inter minora
culi polenles arguunlur, prius per quasdam simili- conspiciunt, qui liberos inler graviora crediderunt.
tudines velut de alieno nëgolio requirendi sunl. Pia ergo Domini dispensationelaxatos, nonnunquam
Et cum rectara sentenliam quasi in allerum con- malignus spirilus de culpa ad culpam trahit, et dura
tra se ipsi prolulerint, tune modis congruentibus plus perculit, inde eum quem ceperat, amitlil :
de proprio reatu feriendi sunl, et ul mentes lempo- atque unde prius vicisse cernilur, inde superalur.
rali ppleniia tumidoe, cmitra cprripienlem nequa- Considerare Hbet inler munituin gratioe sinum ,
quam se erigant, quoe sibi suo judicio proprii oris quando Deus misericordioe favore nos conlinet.
ligant. Ecce qui de vîrtute se exiulit, per vilium ad bu-
« Quamobrem non recedet gladius de domo tua militatem redit. Qui vero acceplis virlulibus extol-
« usque in sempiternum. > Nola quomodo de domo lilur, non gladio, sed, ul ila dixerim, medicamenlo
David, hoc esl populi Judoeorum, ullionis gladius vulneratur. Quid enim est virlus, nisi medicamen-
usque in oelernum non recedet. luiu? El quid est vilium, nisi vulnus? quia ergo nos
« Et dixit David ad Nalhan : Peccavi Domino. de medicamenlovulnus facimus, facit ille de vulnew
 565 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. n. 506
medicamentum, uiqui virlule percutimur, vilio cu- A « Et jejunavit Davidjejunio, et ingressus scorsum
remur. Sed inier hoecsciendum quod plerique ho- t jacuit super terram, » etc. David septem diebus
minum, qui in muliis corruunt, arclius liganlur. recuhans pro facinore suo, donec infans moreretur,
Cumque eos antiquus hostis ex uno vilio percutit perfeclam gessit poenitudinem,. cunctis videlicet dè-
ut concidant, ex alio quoque ligat ne surgant. Con- linquentibus, formam relinquens poenitentioe: ut
sideret itaque homo cum quo adversario bellum gé- quoties quispiam nostrorum in quolibet labitur fa-
rai, et si jam se aliquo deliquisse perpendit, sallem cinore, tandiu flelu insistere deheat, donec peccali
ad cnlpam prolrahi ex culpa pertimescat, ut studiose desiderium in voluntate nostra funditus aboleatury
vitenlur vulnera, quibus frequenler interficit : quia Septem vero diebus, septiformem sancti Spiritus
valde rarum esl, quod hostis noster electorum sa- gratiam significassenon dubium est, sine,cujus dono,
luti, etiam vulneribus servit. Erudiendos enim, si- nullus poenitens indulgentiam peccatorumconsequi
cut diximus, electos suos Dominus soepe tentatori potest.
subjicit, sicut post paradisi clauslra, post tertii coeli « Et consolatus est David Bethsabee uxorem suam,
sécréta, ne revelationum magnitudine Paulus ex- « ingressusque ad eam dormivit cum ea, quoegenuit
tolHpotuisset, ei Salanoeangélus datus (II Cor. xn). « filium, et vocayil nomen ejus Salomon, et Domi-
Sed, ut proefali sumUs, ipsa hac tenlatione disponi- B « nus dilexit eum. Misilque eum in manu Nathan
tur, ut qui elali perire poterant, humiliati a perdi- « prophète, et vocavit nomen ejus Amabilis Domi-
fioue serventur. Seerelo ergo dispensalionis ordine, « no, eo quod diligeret, s et reliqua. In Hebroeo
unde soevire permitlitur iniquitas diaboli, inde pie habetur, « et vocavit nomen ejus Dida, > id est di-
perficitur benignitas Dei : quia adversarius noster leclus Domini. Propter Dominum dicitur dilectus, '
ideo obtempérât nutibus supernoegratioe, unde exer- propter suam scilicet misericordiam graluitam, qua '
cet iram nequissimse volunlatis suoe.Sed nolandum eum diligere dignatus est. Gum utique ejus dilectione
est, quia ad hoc in Scriptura sacra virorum talium, et misericordia indignus existeret, quem constabat
id est David et Pétri, peccata sunt indila, ut caùtela manzer esse.
minorum sit ruina majorum. Ad hoc vero utrorum- « Igitur pugnabat Joab conlra Rabath filiorum
que illico et poenitentia insinuatur et venia, ut spes « Ammon, » et reliqua. Nolandum quod in Hebroeo,'
pereunliura sit recuperalio perditorum. De statu quando cum adjectione ponitur nominum, Rabath
ergo suo, David cadente, nempe superbiat : de la- scribitur, sicut esl hic. Quando vero sine adjectione
psu etiam suo, David cadente, nemo desperet. Ecce nominum non Rabatb, sedRaba scribitur.
quam mirabiliter Scriplura sacra eodem modo ^ « Congregavit itaque David omnem populum, et
verbo superbos prenait, quo verbo humiles levât, « profedus est adversum Rabath. Cumque diniicas-
unamque rem geslam retulit, et diverso modo su- « set, cepit eam et tulit diadema régis eorum de ca-
perbos quidem ad humilitalis forliludinem, humiles « pite ejus pondoauri talentum, s etc. InParafipome-
vero ad spei fiduciam revocavit. O inoestimabilenovi non Hbroila habetur : « Tulit, inquit, David coro-
generis medicamentum, quod uno eodemque ordine nam Melchom de capite ejus, et. invenit in ea aurï
positum,premendo tumenlia.exsiccal, et sublevando pondo talentum, et preliosissimas gemmas, fe-
arentia infundit. De majorum nos lapsu terruit, sed citque diadema inde. > Melchom quippe non esl -no-
de reparalione roboravil. Sic quippe semper sic men proprium régis, sed idolum fuil : et interpre-
nos divina misericordia superbientes reprimit, et ne tatur rex eorum. Cujus diadematis aurura et, gem-
ad desperationem corruamus fulcit. Sed requiren- mas confiasse et purgasse dicitur David secundum
dum est, si peccatum David tam deteslabile Domi- legem, fecisse sibi diadema quod hic positum super
nus transtulit, quid est quod omnia quoe eodem caput ejus dicitur : « Sed et prsedam civitalis aspor-
peccalo per prophetam ei a Domino dicta sunt, « la vit multam valde. Populum quoque ejus addu-
poslmodum toleravit? Sed procul dubio Dominus' « cens servavit, et circumegit super eos ferrala
delet illud, sed sine ultione non deserit .: aul enim _ « carpenta. Divisitque culiris et transduxit. in lypo
ipse hoc homo in poenitentem punit, aul hoc Deus « laterum. > Id est serravit ferratis carpentis cor-
cum homine vindicans percutit. Nequaquam igitur pora hominum, el divisit culiris ferreis, sicut la-
peccatum parcilur, quod nullaienus sine vindicta leres dividi soient, qui ex paleis et luto confi-
laxalur. Sic enim David audire post conversionem ciuntur. Victoria aulem hoec David in Ammonilis,
meruit : « Dominus transtulit peccatum luum, » et quam dux suus beUando inchoavit, sed rex ipse per-
lamen muliis' post cruciatibus. affliclus aufugiens, fecit, quid significat nisi régis nostri victoriam in
realura culpoe quam perpelraverat exsolvit. Sic nos cunctis gentibus? Dux enira David contra hostes
salulis vindicla, a culpa primi parenlis exsol- bellum agit, cum ordo sanctorum proedicatorum,
vimur, sed tamen realum ejusdem culpoediluenles, conlra mundi potenles, scutum fidei opponit. Sed
absoluli quoque adhuc carnaliter obimus : quia de- finis certaminis et triumphus belli ad regem Chri-
licta nostra, sive per nos seu per semetipsum resecat stum solummodo deferlur : quia ipsi omnis pote-
etiam cum relaxai. Ab eleclis enim suis iniquitatum stas, et polenlia regni ascribitur. « Deus est enira,'
maculas studet lemporali afflictionc lergere, quas in secundum Apostolum, qui operatur in nobis et
eis in perpetuum non vult videre. velle et perficere, el ipse triumphat nos semper in
 367 ANGEL0M1LUXOVIENSIS MONACHI 5GS
Chrislo Jesu. s Coronain ergo régis populi hostilis A rames sibi malignos spirilus, ÎITneccm nostranu on-
David de capile lulit, et sibi diadema inde formavit, spiret, ac morlï perpeluoe tradat.
cura Redemplor nosler ex contraria polestate re- « Porro Absalora fugiens abiit âd Tholomai filfum
gnum auferens, sibimet insigne décorum paravit. Ammiud, regem Gessuf, J etc., usquequo ait : « C'es-
Quoeaulem mélius'corona David intelligitur, quanî < savitque David rex persequï Absalom, eo quod
convenais populi catholici? quoe caput noslrum, «consola lus super Amnon intérim. > Tradunt enfin
1
: regem videlicet Christum, corde credulo nobiliter HebriSi, sicut a quibusdam didici, quod Tholomai
àmbit et digne conversans decenter coronat? omnis pater fuit Maacha malris Absâlbm, quam David'in
enim sanctorum tebor, et certamen alque vicloria, proelio cepit, et Coesareoe,ut inqurant, ungliibùs.
ad honorera coeleslis-régisreferlur , quia ipse-esîcui proecisis secundum legé'nr,accepit nxorem, et éx ë'a
«.omne -genu -flectîlur, coeleslium et terrestrium, genuit Thamar et Absalom ; el ideo ad eum fugisï'e
atque infernorum : et omnis lingua confitelur, quia perhibent. Nam quod sequitur : « Cessavîtque David
Dominus Jésus Christus in gloria -est Dei Patris persequi Absalom, » in Hebroeo,ut fidem Hebroeifé*-
(Phil. n)'. » Rabalh ergo civitas est regni Ammon, runl, legitur : « Cessavit itaque rex' exire, > id eêt
quoe nunc Philadelphia voealur, cujus raeminit et voluisseidem David exire ut reducerët Absalom, sed
Jeremias propheta (Jet: XLIX), interprelalur ergo B pertractans in corde suo, quod quoties eum vfdëref,.
Rabath multi : et Salvator in Evangelio dicit : toties dolorem mortis Amnon ei ad memoriam re-
« Quia multi venient ab oriente et occidente, et re- ducerët : idcirco cessasse dicitur exire post Absa-
cumbent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno lom, subaiiditur ut eum ad propria revocarel. Illud
coelorum (Marc. ix). » Verum juxla hisloriam hinc elianr quod subinfertur : « Consdlalus est David su-
Verba dierum ila narrant : < Manubias quoque urbis per Amnon inlerilu, » ita intelligi vo'Iunt, videlicet
plurimas lulit : populum autem qui -erat in ea pôstquam noluit exire post Absalom, ul reducerët
ednxit, et fecit super eos tribulas et trahas, et ferrala eum et videretur ab eo, coepit consôlari super morte
carpenta iransire : ila ut dissecarentur et conlere- Amnon. Quandiu enira putabatùr reduci Absalom,
rentur. » Sic fecit David cunctis urbibus filiorum ut videretur a David, semper mors Amnon filii sui
Ammon, et reversus est cum omni populo in Jérusa- animo ejus occurrebat : sive consolalus est super
lem. Idcirco ista subnectere curavi, ut hisloriam Iu- ejus inleritn, sicut npbis videtur, eo quod noverit
cidius propalarem. eum fîagitiosum et dignum morte, meriloque pé-
risse.
CAPUT Xïlï.
Deinde sequitur qualiler exosam hâbuit Amnon c GAPUT XIV et XV.
sororem suam Thamar post peccatum, magno odio « IntcIIigcns autem Joab filius Sarvitc, qiiod cor
nimis, etc. Amnon Thamar sororem suam causa « régis versum esset ad Absalom, misit Thecuam,
©ffensionisDavid patris sui, incestavit : hoc enim t et lulit inde mulierem sapientem, dixilqne ad
fuit inilium scandali domui ejus. Quod aulem post « eam : Lugere te simula, et induere vesle'Iugubri,
perpelralo scelere exosam eam habuisse legilur, eo- « et ne ungaris oleo, ut sis quasi mulier plurimo
rum personam expressit, qui post admissum quod- « jam tempore Iugens mortuum. » Cor régis versuui
libet facinus majus odio habent quam anle perpe- esse ad Absalom vidisse dicitur Joab, eo quodvuîe-
tralionem illud dilexerant, et oh hoc citîus veniam rit eùin pro Absalom suspirare, el in eo inletlexit
consequuntur, quam illi qui faciuntet diligunt, si quod cor ejus versum esset ad Absalom.
tamen in aliud malum denuo non offendunt. Sicut « Misit Thecuam et tulit inde mulierem sapien-
Amnon, qui post admissum stuprum in sorore sua, « lem. » Thecua civitas est, de qua fuit Aroos pro-
ob hoc mortem non evasil, quia ebrielatem, quoefû- pheta. Pulatur aulem eadem vidua avia fuisse ejus-
mes est luxurioe, non vitavit. Moraliter vero mone- dem Amospropliete. Quoerespondit :
,mur hoc facio, ul semper caule ac prudenier aga- « Heu mulier vidua ego sum. Moriuus esl aulem
,mus, ne forte dominemur in nobis vilia et princeps D . ( vir meus, et ancilloe tuoeerant duo filii, qui rixaii
peccali, qui falsam pacem periclilantibus spondet, « sunl adversus se in agro, nirllusque erat qui eos
nos imparalos inveniens, atque improvisos iracidet : « prohibere possit, et percussit aller alterum et in-
sicut Absalora Amnon fratrem suum, propler stu- « terfecit. Et ecce consnrgens universa cognalio ad-
prum Thamar incautum necavit. Absalora paler pa- x versus ancillam tuam, dicit : Trade eum qui per-
cis, sive patris pax interprelalur : Amnon donans, t cussil-fratrem suum. » In veritate aulem, ut He-
et Thamar amariludo ; qui enim membra sua donat broei tradunt, hoec mulier vidua, duos filios habere
likidini, et semetipsum iradidit servire iniquilaii ad poterat, qui rixati sunt in agro super boereditatepa-
iniquitaiera, in peccali aniaritudinem cadit : Hcet tris sui, et alterum ab altero inleremptum : sed
inimicus se quasi patrem pacis oslentet, et prospéra seipsa tamen eadem vidua in persona David posuil,
pro talibus factis provenire falso promitlal. Necesse et duos filios suos in persona Amnon et Absalom.
esl enim ut cito ad poenilenliam post scelus redea- Cognatipnem vero quoe consurrexit adversus filium
nius, ne forte diabolus, si adhuc ebrietati inservieri- suum, in persona coeteroriim filiorum David. Dixit-
X£us,et in luxum soeculi resolvamnr, per obtcmpe- que mulier :
509 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. II. 570
* în me, Dominemi rex, iniquiias et in domo pa- AL a Deocollalafueranl. Qui pacem cum nostro David
«.tris mei, rex autem et domus ejus sit inuocens. > Dominoscilicet Salvatore habere noluit. Ait.eiinp
Ae si dicerel : Pro eo quod aller filius in alterum idem Absalom •
consurrexeril, in me sil iniquitas, quia absque culpa « Quis me constituât judicem super terram ? »
s in eo quod illi duofratres inter se conflixerant. etc. Simulalahumililas in Absalomdemonstrata est:
il sicut ego absque culpa sum, pro eo quod duo nihil enim est delerius, quam per hypocrisim falsas
âlii mei consurrexerunt adversum se, et inlerfeclus virtutes quempiam exaggerare, et per elationemcor-
îsl aller ab allero, ita el tu absque culpa es, pro eo dis majorum acta et fortia reprehendendo diffamare.
quod AbsalomAmnon, dignum morte, interfecit. Sicut et Absalom patris sui justa judicia ausu teme-
t Quoeait : Recordetur rex DominiDei sui, ut non rario coram omni populo reprehendere non iirauit.
< mullipliceniur proximi sanguinis ad ulciscendum, « Post quadraginta aulem annos dixil Absalomad
« et nequaquam iulerficiant filium meum. > Recor- « regem: Vadam, el reddam vota mea, quoevoviDo-
dalio hic pro juramento posila est, ac si aperte di- « mino in Hebron. » Quadragesimus agebatur an-
«eretur : Recordetur rex promissionis suoe, imo ju- nus ex eo tempore quo Saul Nobe civiialem cura sa-
ramenti, quo mihi per Dominum Deum suum pol- cerdolibus oetoginta quinque propter D.ivid intere-
licitus est, ut non mulliplicentur proximi sanguinis B ' mit, el idcirco hic idem quadragesimus annus ponilur,
ad ulciscendum. ut monstrelur divinam ullionem suscilari super Da-
« Dixitque mulier : Quare eogitasli istiusmodirem vid, eo quod Abimelesh sacerdotem fefelleril, et
« conlra populum Dei, el loculus est rex verbum propler eum sacerdotum coedesfacta fuerit. Cave, lc-
t istud utpeceet, el non reducat ejectum suum. > ctor, plerosque mendosos codices, in quibus scri-
Ex hoc locodemonstratur illud quod superius dictum ptum invenitur, post quatuor, non. post quadraginta
est : < Cessavit Davidrex exire post Absalom, > id annos: in veluslioribusvero codicibus, el in Hebraica
est,céssavit ut nonexirelur ab aliquo el non reduce- veritale, non,quatuor, sed quadraginta scribuniur
rët Absalom. anni. Si vero quis contentiosus eosdemquatuor an-
Inde ait mulier : «El locutus est rex verbum illud nos aslruere voluerit, ab eo tempore quo Absalom
« ut peccel, et.non reducat ejectum suum. » Quod Amnon fratrem suum interfecit, usque ad illud tem- .
vero ait : « Quare eogitasli istiusmodi rem contra pus quo patri dixit : « Vadam, et reddam vola mea
populum Dei?-> Populum Dei vocal eumdem Absa- quoevovi Dominoin Hebron, » perspicue se errare,
lom, sive eos qui cum illo erant : qui quasi eaptivi si diligenler perscrulatus fuerit, inveniet : cum '
el ejecti erant, et quod non reducerenlur ad hoere- utique Amnon interfeclo, Absalom ingressus apud
ditateui Dei, ne forle coacli diis alienis in terra ^ Tholomai regem tribus annis, et in Hierusalem inde
aliéna servirent. revoealus, non viso paire duobus moratus annis
« Necvult perire Deus animam, sed rétractai co- fuerit, et sexto anno faciem patris viderit, el contra
4 gitans ne pereat penitus qui abjeclus est. » Ac si eum perduelHonem proeparavit. Votum namque se
diceret : Deus peccalores qui a diabolo eaptivi deti- vovisse menliendo dixit, id est, oralionem facturus in
iiëiitur, ut ad se converlantur, vocat : el lu qui eum loco quo requiescunt Abraham, Isaac et Jacob.
imitari debes, cur non eo modo agis? « Venit autem etZadoe, et universi Leviloe cum
« Et quando tondebat capillum (semel aulem in « eo, portantes arcam foederis.Domini,et deposue-
fc-annotondebalur ). » In Hebroeoigitur ita lëgitur: « runt arcam Dei. El ascendit Abiathar donec exple-
« Et quando tondebatur caput ejus, slalulo tempore « tus esset omnis populus qui egressus fuerat de ci-
tondebalur, > et reliqua. Non enim semel in anno, « vitale. > Ideo.arcam Dei deposuisse dicunlur, ul
ut Latini codices habent, tondebalur, sed staluto Dominus ab,Abiatbar sacerdote consulerelur, quo
tempore, id est in triginta diebus. Sed nos liane versus David ire deberet. Aseendisseaulem Abiathar
opinionem aliquorum omittenles, simpliciter sicut dicitur, id esl orasse, et quia oraculum divinum
apud nos legitur, videlicet quando tondebat caput „ non ei responsum est, idcirco in subsequeiilibusdixit
(semeLautemin anno tondebatur) légèredecrevimus: David, ut.reporîaretur arca Dei in urbem...
quia banc translalionein exHebraico fonte bausiam
çrediraus. Porro autem quod ail : CAPUT XVI.
« Nam sicut Absalomvir non eratpulclier in omni « Et venit David usque Bahurim. Et ecce egredic-
« Israel el decorus nimis. A vesligio pedis usque ad i balur inde vir de cognalione Saul nomine Seinei,
« verticem, non eral in eo ulla macula. Qui eliam t filius Géra, et maledicebat David. Abisai aulem
« postea facit sibi currus el équités, qui.el judicium « dixit: Vadam et ampulabo
caput ejus, > et reli-
« palris stans in porta reprehendebat. » Potest. fi-, qua, usquequo ait : « Quid mihiet
vobis, fiiii Sarvioe?
guraliler inteUigiAbsalom ipse filiusDavid (qui in- «-diminue ut maledicat. » Hebroeus non habet',
terprelalur patris pax, de qua.interprelalione dicturi « dimittite ut maledicat, » sed lanlum « maledicat. >
sumus iii sequenlibus) figuram gestavit populi. Ju- Abisai solus dixerat : « Vadamet ampulabo
capul
doeorum: qui bene decorus esse dicitur, quod ad ejus; »et David ad Abisaiel Joab respondit, dicens:
eumdem populum figuraliter refertur, propler re- «Quidmihi el vobis, filiiSarvioe?»Acsi diceret : Nun-
gnum et sacerdotium, alque coeleradona quoe olim quid vtillis.interficere istum, sicut inlerfecislis Ab-
 371 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHl 372
ner? Dominusenira proecepitei ut malediceret Da- A cente : « Filios enulrivi et exaltavi, ipsi aulem spre-
vid. El quis esl qui dicat, quare sic fecerit? Subau- verunl me (Isa. i). > Filius ergo ejus impius tropice
ditur : Quare sic fecerit, non Dominus, sed Semei. accipipotesl populusJudaicus, qui eum tradidit. Ab-
Semei qui maledixit David, ipse est, ut Hebroeidi- salom aulem, sicut ante jam dictum est, intelligi-
cunt, Nabalh, pater Jéroboam, qui filiusJemini di- tur palris paXi Quod mirum videlur in historia, pa-
citiir, et in zelo domus Saul maledicebalDavid.No- lris pax quemadmodumpossit inlelligi, qui patrem
men vero avi ejus Semei fuit, et ipse Semeiex tribu bello est persécutas. Sed qui diligenter allegoriam
Ephraim filii Joseph exstitit. Unde el idem Semei intendunt, inspiciunt Absalomesse Hierusalem : quoe
ad David dixit : « Primus quoque veni hodie de omni eliam et ipsa pax interprelalur. A cujus facie in Ga-
tribu Joseph. » liloeamfugit, Christus videlicet, qui eam patiendo
« Cumautem venissetChuSaiArachites amicusDa- deserens, in gentibus per fidem secessit. Alii Absa-
« fid ad Absalom, locutus est ad eum : Salve rex, lom, Judam traditorem accipiunt, quem non bonuni
« salve rex. Ad quera Absalom: Hoecest, inquit, gra- tanta eliam miranda patienlia Christus pertulit lan-
« Xia ad amicumtuum? > In Hebroeolegitur : « Hoec quam bonum, cum ejus cogilationes non ignoraret.
« est, inquit, misericordia ad-amicum luum, » quod Cum adhihuil convivium, in quo corporis et sangui-
non aflirmando, sed negando pronuntiandumest ; et B nis sui figuram, discipulis commendavitet Iradidit:
est sensus : Misericordiaest aul dici débet, quod Da- quod denique in ipsa tradilione el osculum accepit.
vid amicum tuum dimisisii, et cura eo non isti. Bene intelligitur pacem Christum exhibuisse Iradi-
tori suo, quamvis ille scélérate cogitalionis inlerno
CAPUT XVII. bellovaslarelur. Et ideo Absalom patris pax dicitur,
« Dixit igitur Achitophel ad Absalom: Eligam quia paler habuit pacëm quam ille non habuit.
t mihi duodecimmillia virorum, et consurgens per- Hanc enira posteriorem sentenliam non commen-
» sequar David hac nocte ; el irruam super eum, tahdo prolulimus, sed de diclis beali Augustini ex
« quippe qui lassus est et resolulis manibus, percu- tilulo videlicet tertii psahni in quibus lanquam cla-
* tiam eum. Cumque fugerit omnis populus qui rissima tuba disputando resonans edisseril, decer-
t cum eo.est, percutiam regem desolatum : et redu- psimus. Achitophel igitur qui, recédons a David, ad
t cam universum populum quomodo omnes reverti Absalom Iransmigraverai, hoereticos significat qui,
« soient. > Scilicet, sicut reverli soient hi quiamisso receaeiites a tramile verilalis, se sociant hosli anli-
in proelio rege reverlunlur, sic universus populus quo, et subsequunlur errorem : inlerpretatur autem
Israel reverletur ad le frater meus cadens : Gilonites vero transmigralio.
€ Et cum.ceciderit unus quilibet in principio, au- " Contra quos Prophela increpans, dicit : « In Domino,
« diat quicunque audierit, etdicet : Facta est plaga confido, quomodo dicitis animoemeoe,transmigra in
« in populo qui sequebaïur Absalom. Et forlissimus montera sicut passer .(Psal. x)? > Et merito laies
t quisque,.cujuscor esl quasi leonis, pavore solvetur.> laqueo diaboli atque malilioe suoe vitam propriam
In Hebroeoita habetur : Et forlissimus ipse cujus finiunt, qui aliénant pravis suasionibus corruinpere
cor ejus quasi leonis, pavore solvelur. > Quod non satagunt. Sicut ipse in propria domo suspendio in-
aflirmando, sed negando pronuntiandum est. Forlis- tériit, qui alienoevite, hoc esl David, insidiatus est,
simus iste David intelHgendusest, quod et sequentia Unde scriptum est : « Qui fodil foveam, incidef in
déclarant. illam (Prov. xxvi; Eccl. x). » Sed quid a'iler signifi-
« Sci.tenim omnis Israel fôrlem esse patrem tuum, cet, dicemus in posterum.
t et robustos omnes.qui cum eo sunt. > Sed quid « Venit autem el Sadoc et universi lévite cum eo,
i.steAchilophelsignificet,dicemus in posterum. « portantes arcam foederis Dei, et deposuerunl ar-
« Jonathasaulem et Aehimaas stâbant juxla fon- < cam Dei.El ascendit Abiathar, donec expletus est
« tera Rogel. Abiitancilla et nuntiavil eis, el illi pro- « omnis populus, qui egressus fuerat de civilale. Et
« fecti sunt. > Hoecancilla quasi lavandi gralia cum . « dixit rex ad Sadoc: Reporta arcam Dei in urbem,
pannis ad fon.temRogel ierat, ut penitus res non de- « Si invenero gratiam in oculis Domrai, reducet me
prehenderelur : puer aulem qui rem indicat Absa- t et oslendet mihi eam et labemaculum suum. Si
lom, filius ejusdem ancilloeparvulus dicilur fuisse. « aulem dixerit, Non places, > et reliqua. Jam enim
Prius enim paulatim historiam continuando hic tan- quod secundum historiam ista significent inculcavi-
gere decrevimus,. ul postmodum quid mystice con- mus. Coeterum quanlum ad altiorein intelligenliam
tinuât, indagando propalemus.' Sed quia de Absalom perlinet, Sadoc sacérdos, qui inlerpretatur juslus,
historia prselergrediiur, secundum allegoriamconsi- qui arcam Domini reporlavit in urbem, personam
derare libet. quid illud significet, quod parricida fi- gestavit sanctorum, et'eorum videlicet qui tempore
lius patrem insequitur. Primo, pater ejus declinans passionis Domini, licet corporeinbrevi abec disces-
fugit ante faciem ejus, securus de Victoria : quia serunl, fidetamen et dilectioneminime separati «uni.
sciebat impium perire, quem etiam flevit magno lu- « Et dixit Davidad Cbusai Araehilem : Si veneris
ctu, et deflevitexitum parricidoe.Scribitur enim fu- « mecum,eris mihi oneri,. >etc. Nam et isle etiam
g-isse Davida facie bellanlis adversum se filii. Et Cbusai auncus David, qui inlerpretatur festinans,qui
•libi scriptura esl de populoHierusalem, Dominodi- el ab eo in Hierusalem revertens, consiliumÀchilo-
573 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN L1B. H. 574
phel dissipavit, personam geslavit eorum qui occulte A mentis ad maie perpetrata recirrimu.s. Levé quippe
erant ex populo Judoeorum discipuli Domini, sicut videbitur quod injuria percutimur, dum in aclione
fuit Nicodemuset Joseph abArimalhoea, vel coeleri nostra conspicimus, quia pejus esl quod meremur.
hujusmodi. Potest eliam significare credentes ex Sicque fit ut contumeliis, gralioe potius quam iroe
gentibus, quilicetcum Absalora aliqaando fuisse visi reddi jubeanlur, quarum inlerventu Deo judice poena
sunt, tamen pravis ejus operibus non erant commu- gravior declînari posse confidilur. « Et ail David :
nicantes, nec Achitophel iniquis suggestionibus un- Cur efficimini mihi hodie in Satan ? t Huic simile
quam conseniientes : sed cum Dayid fideliler per- Pelrus apostolus, licel infirmilale mentis, non tu-
inanserunt. Interprelalur autem Cbusai JEthiops, more cordis, sicut Abisai ; audila futura passione
Arachites longitudomca. Hinc quoque in propheta Domini ipse respondîsse in Evangelio legitur, di-
seriplum est : « Mutavit uEthiops pellem suam (Jer. cens : « Absit a te, Domine, non fiet istud (Marc.
ÏLIII); » et illud : « JSihiopia, inquit, feslinet ma- vin). » Cur Dominus e contrario, sicut et David
nus dare Deo. »-Quiagenlilis populus poslquam se Abisai, increpando respondit : « Vade post me, Sa-
nigredine peccatorum exuit, nunquam a tergo Do- lana, quia non sapis ea quoe Dei sunt, sed quoeho-
mini recessit : el qui erat longe,, faetus est prope in minum (lbid). i — « Et ail Achitophel ad Absalom:
"" B Ingredere ad concubinas palris lui. > elc. Concu-
sanguine Christi.
a Deinde sequitur qualiler oecurril David Siba binas David quas Absalom filius ejus iiefarie polluit, .
puer Miphiboselh, cum duobus asinis oneratis, et figuram babuisse Judaicoe plebis non dubium est,
mentitus est de domino suo, et propterea ail ei quasmagistri erroris, Scriboe videlicel el Pharisoei,
David : « Tua sint omnia, quoe fuerunt Mipbibo- yanis supcrslitionibus suis, atque per pravam. do-
selli, s- Hinc enim demonstratur, quia spirilus pro- ctrinam corrumpenles, a Domino Jesu Christo eam
phétise (sicut superius diximus), prophelis. non sem- aliénant fecerunt, sicut el hoeretici crebro façere
per adest, nec e proximo langunlur. Nam David non verentur : dum apostala Angélus quosdam qui
servum Miphiboselh, Siba videlicet, sibi conlra do- videnlur regere et cuslodire populum Dei, tanquam
minum suum menlientem non inlellexit, et ideo concubinas domum David, hoeretica pravitale sedu-
omnia domini sui ei concessil. Cui si spirilus pro- cendo, decipit per eos. Ad quas tamen David ullra
phétise adesset, menlientem deprehenderet. Verum non ingreditur, sed in euslodia positis alimenta
e proximo laclus non fueral, cura superius Amasse proebet; ipsoequein viduitale vivenles, clausoesunt
proraiseral,, dicens : Hoecfaciat mihi el hoec addat, usque ad diem mortis suoe, quia dum decepti al»
si non magister militioefueris coram me omni tem- boereticis a via veritatis oberranles, denuo ad eam
pore pro Joab, videlicet quid seqùeretar ignorans. G redire dissimulant,, non sunt digni cobabitalione •
Quia Amasa idem non solum principatum militioe Christi, sed clausi, id est separati el a consorlio
pro Joab non susciperet, sed etiam post Joab pau- ejus alieni, permanent. Sed clemens ille, qui soleiu
lulum vitam finiret; Et cum templum Deo censlruere suum oriri facit super bonos et malos, non fenuit
voluit, quid e v'ieino seqùeretar nesciens, prophe- benefîciis suis pastum lalibus in hoc mundo proe-
tam alterum requisivit. « Venit ergo rex David bere, ul per collala bénéficia occasionem tribuat
usque Bahurim. Ecce egrediebalur inde vir de co- convertendi,
b « Dixit igitur Achitophel ad Absalora : Eligam
gnalione- domus Saul, nomine Semei, filius Bera^.
el maledicebat, » David, etc., usque quo ait : « Quid « milii duodecim millia virorum, et consurgens
mihi et vobis, filii Sarvioe, cur efflciaminimihi ho- « persequar David hac nocte. > Achitophel, qui
die in Satan ? Dimille eum. » Perfecta palientia illa adversus David pessimum dédit consilium, Judoe
est eum libenter suslinere, cui facile quis reddere prodiloris geslavit personam, qui Judoeis adver-
talionem polest : sicut in David ostensa est, qui sus Christum dédit consilium proditionis. Achi-
Hlasphemantem se Semei magis sluduil patienter tophel quippe interpretatur ruina fratris, quod ipsi
ferre quam ulcisci : cum eum lot vitiis urgeret, et Judoeproditori procul dubio congruit : qui ruina ex-
armati proceres ulcisci conlenderent, ait: « Quid " stitit illius qui dignatus est dicere : « Narrabo no-
mihi el vobis, filii Sarvioe? Dimillile eum ut male- men tuum fratribus meis (Psal. xxi). > Qui et dispo-
dicat juxta proeceptum Domini', si forte respiciat sita domo sua, postea suspendio intériit. Hoc et Judas
Dominus ad affliciionem meam, et reddal mihi bo- in Evangelio similiter, ut Achitophel fecisse legilur.
num pro maledictione hac hodierna. > Quibus pro- Hinc sequitur qualiler Jonalhas et Aehimaas ad
feclo verbis indicat, quia pro perpelrato Bethsabee explorandum consilium Absalom, et David renun-
scelere, exsurgentem conlra se filium fugiens, re- tiandum, derelicti sunt, et fugientes declinaverunt
duxit ad animuni malum quod perpetravit, et oequa- in « domum cujusdam viri in Bahurim, .qui habebat
nimiter pertulil quod audivit, el contumeliosa verba puteum in vestibulo suo, et descenderunt iu eum.
non tam convicia quam adjuloria eredidit, quibus Tulit autem mulier, el expandit velamen super os
se purgari sibique misereri posse indicavit. Tune putei quasi siccans plisanas, et sic reslatuit. »Signi-
enim illala convicia bene toleramus, cura in secrelo ficant autem isti duo juvenes, Jonathas videlicet, qui
a Hic. in exemplari nostro, rursum ponitur CA- - h IterUm quoque hic CAPUT XVII.
PUT XVI. Expositio enim ante dicta rétractât.
 575 ANGELOMILUX0VIENS1S MONACffl 37g
interpretatur columboedonum, et Aehimaas, frater• A cissinias , quoe in sallu erant, Hebroei autumaut, a
meus, eos qui per gratiam sancti Spirilus renali, et; quibusplures consumpli quam gladio vorali fuerunt.
in numéro fratrum sunt ascripli. Qui recedenles abi « Accidil autem ut occurreret Absalom servis
Absalom fugiunt, cum malignos spirilus evadere: David, sedens mulo, > etc. Absalom mulo cui inse-
quoerunt. Hi ergo stabant juxla fonlem Rogel, qui derat pertranseunte , ipse quercui inhoerens, inter
interprelalur tristis vel deorsum, cum trisliliam et cçelum et terram suspensus est. Sic nimirum
despectum in hoc mundo appelunt habere, propter Scriboe et Pharisoei, principes Judoeorum, in
coelestis regni desiderium. Déclinant ergo concito ligno crucis in quo Dominum Jesum Christum aflî-
gradu fugientesin domum cujusdam viri in Bahurim, genles suspenderuiit, occulto judicio in eodem ligno
qui locus interpretatur eleclus sive juvenis, cum damnati sunt, atque eumdem populum Judoeorum
adolescentioe tempora in' memoriam reducunt. De- qui carnali sensui, velut irrationabili mulo proesi-
scendunt in puteum qui erat in vestibulo , cum dere videbantur, in dispersionem genlium perlrans-
palientioe se humiliter subjiciunl quoecunctis neces- eunles, ipsi principatum pariler et populum amise-
saria esl, anle finem scilicet proesentisvite. Expan- runt. Dicamus et manifestius, quod Absalom mulo
dit mulier velamen super os pulei, cum Ecclesia fugiens in quercu per coesarièm capitis sui suspen-
precum assiduitate delicta juventulis el ignorantioeB sus est, hoc sigtiificabat quod Judoei slultitioecar-
suorum filiorum abscohdere cerlat quasi siccans pti- nalis sensus incumbenles, propler superstiliositatem
sanas, eum carnis lasciviam per continentioerigorem pharisaicam legem corrompent, per ipsam quam
coiistringit. Sic el res latet iransgressionis videlicet ad correciionem vite perceperant, mortis occasio-
huraanoe vite, quia per assiduilalem precum in nem habueraiit. Undeel Salvalor in Evangelio dixit
compunclione lacrymarum, et per castigalionem ad eos : « Nolite arbilrari quod ego accusaturus sim
corporis omnia delicta abscondunlur, ac homines vos apud Patrem meum. Moyses enim in quem vos
a persecutione aniiqui hostis protecii liberanliir. confidilis, ille vos accusât (Joan. v). > Joab vero in
« Cumque venisset David in castra Sochi filius cor Absalom1reslanceas infigit, cum anliquus.hostis
Naahas de Rabath filiorum Ammon, el MaChirfilius superbiam, avaritiam et invidiam seu perfidiam in
Amihel de Lodabar, et Berzellai Galaadiles de Ro- cor Judaici populi immisit, quoeillis maxime perdi-
gelim, obtulerunt ei stratoria et tapetia, > etc. Ca- tionis causa erant. Superbi fuerunt, qui in conlëin-
stra ubi Yenit David Hebraice Manaim legunlur, ptu Dei idola fabricaverunt. Cupidi fuerunt, qui res
sicut supra innuimus, hic est locusubi obvii fuerunt transilorias virtulum deliciis proeponebaiit: perfid1
Jacob angeli Dei, sicut in Genesi legitur. Unde scri- vero et invidi, qui non solum diclis legis el prophe-
*-
ptum est : « Vocavit Jacob nomen Ioci Manaim tarum repiignabant, sed eliam ipsius Salvaloris proe-
(Gen. xxxn),» id est castra. Sobi namque quievit ibi senliam spernebant, el beneficiis ejus ingrati exsli-
cum niuneribus, ad David, filius fuit Nahas régis, lerant. Hinc et in passione sua blasphéma voce ad
cum quo pugnavit Saul : quo mortuo, dixit David : Pilalum dicebant : « Non habemus regem nisi Coe-
Faciam misericordiam cuni Ammon sicut fecit pater sarem. > Ingrati exstilerant dicenles : « Si hune
ejus Nahas mecum. Inlereinpto veroa David Ammon, dimillis, non es amicus Coesaris(Joan. xix). >Ab-
qui ci inde calvandis servis suis injurias fecerat, salom quoque post inierilum in foveam grandem
consiilulus est ab eodem David, in loco fratris sui missus est cum iniquus quisque post obilum. carnis
Sobi. Coeterumspiritaliler obsequitun ejus, vel coe- in lacum inferni inergitur. Super quem acervus lapi-
terorum GaliloeorumDavid, delatum, fidem proeten- dtim congeritur : cum durilia mentis suoeilli expro-
debai populi genlium in Dominum Jesum Christum. bralur. David exstinctum quidem ploravil cum inie-
iNamsicut David persecutionem declinaus filii sui ab rilum populi Judaici Dominus flevit, sicul in Evan-
Hierusalem recessit, alque a Galiloeisbénigne susce- gelio legilur : « Videns civitatem Hierusalem, flevit
ptus est : sic nimirum Dominus Jésus Christus oh super illam (Luc. ix), » Cujus niiserioein tantum
impietalcm Judoeos deserens, a populo genlium - compassus est, ut etiam usque ad mortem crucis, in
susceptus est : qui multos fidelium varietate virtu- erudilione et cura salulis suoepermanserit.
tum et doclrinarum ornatos coniulit Domino. « Currens ergo Aehimaas per viam compendii,
transivit Chusi. » Aehimaas filius Sadoch, qui poste-
CAPUT XVIII. rior coepil et prior ipse proecucurrit, alacritatein
« El proecepitrex Joab et Abisai elEthoei, dicens : quorumdam sanctorum proefigurasse non dubium
« Servale mihi puerum Absalom. > Quod autem est. Qui cum sint coiîversione novissimi, plurimos
Absalom pater ejus David puerum appellal, non uti- tamen ex eis qui illos praire videbantur, fideel dile-
que oelaiecarnis, sed parvilate sensus, hoc est stul- ctione alque fervore spirilus anlecedunt.
tilia, non mole corporis dicit. CAPUT XIX.
« Fuit aulem ibi proeliumdispersum super faciem « Venilque universus populus coram rege. >Ille
« omnis terroe, et mullo plures erant quos sallus videlicet qui cum David permanserat. Quod vero
« consumpserat de populo, quam hi quos voraverat ait, « Israel fugit in tabernacula sua, » hi intelli-
« gladius in bello. » Salins hic qui plures consum- gendi sunt qui cum Absalom perduellionein rebelles
psisse dicitur quam gladius vorasse : bestias fero- exstilerant.
377 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. II. 373
« Miphiboselhquoque, filius Jonathoe, descendit in .\ exslilit, el qui aliquod consilium requirebanl, hic in-
« occursum régis illolis pedibus. » In Hebroeonon lo- terrogabant. El tu quoeris tanlam destruere civita-
tis, sed infectls legilur pedibus. Fecerat namque sibi, tem, et malrem consilii evertere in Israel? Dicamus
ut Hebroei tradunt, ligneos pedes, quibus uli convenicnlius. Ait enim": « Sermo dicitur in veteri
quasi pro naturalibus solebat, sicut soient facere proverbio, » etc. In Hebroeo non habetur « prover-
claudi, quemadmodum et ille erat. bio. » Iste sermo, sermo legis est in qua jubetur a
« Ail aulem rex ad Miphiboseth : Quid ultra lo- Domino per Moysen, ut quando ingressuri essent
« queris? Fixum est. quod locutus sum. Tu et Siba terram Chanaan et gent.esdeleturi, primum pacem
« dividile possessiones. » In Hebroeoagrum legilur. offerrent : et si pax ab eis reciperetur, pacem reci-
Quia in hoc loco David immemor amicitioe fuit et pientes tributarii eorum efficerentur : el si pacem
foederis, imo juramenti quod habuit cura Jonathan, non reciperent, tune a filiis Israel delerentur. Id-
et îam crudele dédit judicium, dicens : « Tu et Siba circo exclamasse mulier sapiens de civilate ferlur :
dividile agrum. » Idcirco Roboam el Jéroboam, ut « Nonne ego sum quoe respondebo veritateni in
aiunt, diviserunt ejus regnum. Miphiboseth enim in « Israël, et ta quoeris subverlere civitatem? Quare
Samuelis Hbro legilur, id est, Miphiboseth interpre- « proecipitas hoereditatem Domini? » Ac si diceret :
"
tatur liligans cum Altissimo. Litigans enim cum Al- Cur vis destruere civitatem liane antequam pacem
lissimo, id est Deo fuisse dicitur, eo quod reduxisset inlerrogando offeras, sicut in lege jubetur? Cur
David cum pace. Unde quod ait régi : « Etiam cun- eliam non legem in nobis Israeliiis serras, quoe in
« cta accipiat poslquam reversus est dominus meus alienigenis olim servata esl ?
« rex in domumsuam pacifiée, » non hoc dixisse su- « Fuit aulem Joab super omnem Israel. » Reditus
spicatur gratulanli animo, sed insullanti, et quasi itaque Israelitici populi ad David post inlerfectionem
contra Deum murmuranli, eo quod Dominus David Absalom, reditum prioris populi ad Christum post
in pace reduxisset. interilura pravorum magistrorum significabat. Seba
« Et ait Berzellai ad regem : Est autem Cha- ergo filius Bochri, qui populum seducendoad David,
« maam servus tuus, ipse ascendat tecùm. > Cha- avertebat, errorem significat qui in Synagoga Ju-
maam interpretatur suspirans , quandiu enim cum doeorum diutius dominabatur, et a veritatis audilu
pâtre permansit, suspirans vocalus est. Poslquam populum subverlebat. Interpretatur autem Seba se-
vero in doctrinam David transiil, non Chamaam, cla, a secando, non a seclando. Bochri aulem inler-
sed Chaîna, quod interpretatur fidelis, appellatus pretatur primogenitus meus. Israel ergo de quo scri-
est _ pluiu est : « Filius primogenilus Israel quem eduxi
CAPUT XX. de iEgyplo (Mich. vi), » Sebam, id est errorem
« Accidit aulem ul ibi esset vir Belial, nomine seculus, resequeslrabat a domo David, Ecclesiam se-
« Seba, filius Bochri, vir Jemineiis, » etc. Seba vir melipsara separabat, cum ejus convenluni exse-
Belial, qui Israelilicum populum a domo David divi- crando negabat. Hi ergo poslquam per mu.ieris
dere conatus est, figuram geslavit hoereticorum, sapientis suggestionem, et spirilalis doclrinoeerudi-
qui plebem Dei scindere volentes, in ipsa sua prava tionem caput Seba absciderant, id est diabolum a
inlenlione prius damnati ab Ecclesia ,'moriunlur, corde suo abjecerant, mox ad David reverliintur,
quam hoc quod coeperanl, implere ppssinl. De quo cum Christam Filium Dei corde credulo veneran-
plenius dicemus in posterum. lur.
« Dixit itaque Jeab ad Amasam : Salve, mi fra-r
« 1er. Et lenuit manu dexiera mentum Amassequasi CAPUT XXI.
« osculans eum. Porro Amasa non observavil gla- Hic sequitur qualiler famés facta esl in diebus
« dium quem habebal Joab,-qui percussit -eum in David iribus annis. Et cum consuluisset Dominum,
« latere, et effudit intestina ejus in terram. > Quid responsum est : Quod propter Saul et domum ejus
est quod Joab Amassemenluiri dextera lenuil, sed p et sanguinem, quia occidit Gabaonitas, et reliqua.
sinistram ad gladium latenter mittens, ejus viscera Filii Saul qui cum Doeg Idumoeo,dum adhuc pueri
effudit, nisi hoc quod patenter datur intelligi? Dex- essent, sacèrdoles et Gabaonitasin Nobe occiderant,
tera namque mentum lenere est, quasi ex benigni- hi sunt Armoni et Miphiboseth, quos peperit ei Res-
tate blandiri. Sed sinislrain ad gladium millit, qui pha filia Allia, et quinque filiiMicholfilioeSaul, quos
latènler ex malitia percutit. Sic Joab quoque blande genuit Adrieli filio Berzellai, qui fuit de domo Lathi.
et bénigne locutus est, sed ex malitia in dolo occidit. Quoeriiur cur filii Micholdicuntur, cum non Michol,
« El exclamavit mulier sapiens de civilate ad sed ejus soror Merod uxor fuerit Adrieli filio Bercel-
« Joab , dicens : Sermo, inquit, dicebatur in veteri lai? Quod ita solvilur : Merob quippe eos naturalilcr
« proverbio : Qui inlerrogant,: interrogent Abela, et genuit, et Michol uxor David, quoeel Egla dicitur,
« sic proficiebant. Nonne ego sum quoe respondebo eos in loco filiorum nutrivit, et sibi in filios adopta-
« verilatemlsrael, et lu quoerissubverlere civitatem? vif, idcirco ejus filii dicuntur : « Filii enim Israël,,
« el reliqua. » Ait enim : « Sermo, inquit, dicebatur ut Scriptura refert, juraverunt Gabaonilis, sed Saul
in anliquo proverbio, qui inierroganl, interrogent, » voluit perculere eos zelo quasi pro filiis Israel et
etc. Ac siaperte diceretur : Hoeccivitas urbs. consilii Juda, s eo quod eosdem viverc Josue gratisquodam-
 579 ANGEL0M1LUXOVIENSISMONACHI 380
modo permiseril, el ahslulerit a filiisIsrael proedam A rit, vel alium quemlibet hoc nomine nolaverit, in-
eorum injuste. Hujus ultioiiis causa in Gabaonitas certum est.
Abimelechsacérdos exsijtit, et ideo famés exoria est. « Quarlum bellum fuit in Geth, > et reliqua, usque-
Famés itaque hoec significat slerililatem bonorum quo ait, < Hi quatuor nati sunt de Arapha in Geth,
operum in plebibus, propter negligeiiliam doctorum, « et ceeiderunt in manu David et servorum ejus. »
dum inserviunt cupidilalibus lerrenis, et iion pro- Quatuor ista bella contra Paloeslinos bellum signifi-
curant pasluiu impendere proedicationis. Necaniur cant Christi quod omni tempore istius viloein mem-
ergo Gabaonitoe,cura studium rectoe conversationis, bris suis contra perfidos quosque istius soeculi,et
et resiauralio poenilenlioe,post lapsum ab încaulis contra spiritales nequitias incessanter agit. Licet
per hoerelicosscli per malignos Spirilus sublrahitar. enim fastus mundanus, vel propler vitas malignorum
Gabaon enim collîs moerorisinterprelalur. El bene spiriluum, se erigat contra Ecclesiam Chrisli, om-
Gabaoniioeinleriëcli dicunlur, cum desidiosi quique nis tamen principalus adversariorum, vero David,
post perpétrai» scelera, vana spe securitalis a dia- hoc esl rege Chrislo imperanle ac proeliaservorum
bolo dcluduntur, qui dicunt : « Faciamus mate, ut suorum disponenle, cedit, et omnes adversarii vin-
venianl nobis bona (Rum. m) : » quorum damnatio cuntur. Unde Psalmisla ex persona Ecclesioecon-
justa est. Sed Respha quoe inlerpretatur cursus, fi- B fidenter dicil : « In Deo faciemus virtutem, »
lia Ahioe,qui interprelalur frater ejus,lollenscilicium, etc.
substravit sibi super peiram, el donec stillarel a;ua
CAPUT XXH,
super eos de coelo, et non dimisit aves lacerare eos
per diem, neque bestias per noclem, cura pia Solli- « Locutus est aulem David Domino verba ear-
citude sanctorum. lalibus succurrens rigore jejunii « minis hujus, in die qua liberavit eum Dominus
alque iiislanlioeprecum incumbit, donec misericor- « de manu omnium inimicorum suorum, el de manu
diam Dei impelrct super eos de coelo : conipesceas « Saul. Et ait : Dominus pelra mea, » de. Quoeritur
videlicel pravos hoinines, neenon el malignos spiri- cur solus seplimus decimus psalraus tanluinmodo
lus, pravis suggesiionibus eorum vitam ulterius cor- in Hbro Regum reperiatur conscriplus ? Nec imme-
rumpere. rilo psalmus iste in Regnorum libris soins inveni-
« Faclum est aulem rursum proelium Philisli- tur, quia regnum illud significat, ubi adversarium
« iiorara adversus Israel, » et reliqua, usquequo nulluin habebiraus. Et hoc est, quod in proelilula-
ait, « lerlium quoque bellum fuit in Gob contra lione psalmi hujus scribitur : « In die qua eripnit
« Pbilislhoeos, in quo percussit Adeodalus filius eura Dominus de manu omnium inimicorum suo-
« saltus polymilarius Belhlehemiles Goliath Ge- G mm, et de manu Saul. »
« thoeum. » Multi igitur requirunt quis fuerit iste <Et ait : Dominus pelra mea et refugium meum. >
Adeodalus, filius saltus, polymilarius, Belhlehemiles. Quis enim figuralur in David nisi ille qui venit se-
Sed Hebroeus soepe diclus ila exponit. Adeodalus, cundum carnem ex semine David ? Qui utique in
inquit, ipse est David. Idcirco dicilur Adeodalus, corpore suo quod est Ecclesia, adhuc palitur ini-
quia a Deoelecius esl in regnum. Filius saltus, quia micos, quod corpus non eripilur de manu inimico-
de saltu ubi oves pascebat, educlus est. Polymilarius rum, nisi cum et « illa novissima inimîca'deslrue-
vero, quia de génère Beseleelmater ejus fuit. Belh- ttir mors (/ Cor. xv), » lit perveniatur <id regnum
lehemiles, quia de Belhlebem civitate exstilil. Nam Dei. Nam psalmus hic uni tantum non polest con-
Noemi et Rulh tempore uberlalis, ex quibus David venire personoe,sed quatuor divisionibus subjacebil.
ortus est. reversoesunl in Belhlebem. Et quia causa Id est, primo ordine propheta loquitur, qui gralias
panis Ruth B002 nota est : idcirco idem locus do- agit quod eum de gravibus pericnlis divina pietas li-
mus panis vocatas est. Unde Gob in quo fuit bellum, berare dignaia est. Secundo, Ecclesia, eo quod per
ut idem Hebroeus transtulit, /acus interpretatur : id- mullas calamilates Chrislianum populum ad bapli-
circo quia sicut in lacum leonum quis nulritur et sraum de orbis universitale cdllegit. Tertio, voxSal-
proeceps labilur, ita David semelipsum contra Go- vatoris illabilur, ubi pulcherrimis allusionibusvir-
liath forliter ad pugnandura opposuit. Quem eliam • tus ejus et potestas describitur. Quarto, iterum Ec-
sensum videlicel quod ab eo datas David intelligitur, clesioe dicta proferuntur, el concessa munera Chri-
sëquenlia déclarant, ubi, expletis proeliis, subjun- sli laudaiitur.
gitur: « Et exaudid de leniplo sancto suo. > Templum
« Hi quatuor nati sunl de Arapha in Gelh, el ce- Dei, Filius Dei.
« ciderunt in manu David el servorum ejus. > Judoei « Et conlremuit terra. > Terra peccato. « Funda-
quoque hanc Arapham, raalrem gigantum : Orphan, « menla montium, > spes superborum. « Quoniam
hurum Noemi esse arbilranlur. Nam et tabler nos « iralus est eis, > quia recognoverunt iram Dei.
eliam in cujusdam volumine scriptum reperimus. « Fumus, > compunctio poenitenlium. « Carbones
JosephuS iii duobus proeliis concordat cum.Scriptura « succensi sunt ab eo. > Corda hominum inflammala
Regum. De tertio proelio ait : quod apparuil forlïs, a Spiritu sancto.
niittenle David exercilum nomine Ephan, cognalus « Inclinavit coelos.>Quia ipsos, de quibus dictum
ej'is. Sed ulrum ipsum Adeodatum Ephan appellave- est : «Coelienarrant gloriam Dei (Psal. xvin), > de ad
581 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IL 382
venta suo nunlios misit, et descendit, forraam servi A Victoria mortis, laudeni sancti in oeternum Deo can-
suscipiendo. tabunt. « Dixil vir cui constilulum esl de Christo
« Cherubim, » scientioe pleniludo. « Pennas ven- « Dei Jacob : egregius psaltes Israel. > Id esl, no-
« torum, > scientioesanctorum. biiis psalmisla, qui videlicet el prophela luculento
« Tonabit de coelisDominus, >id esl, de apostolis. sermone et manifeslissime de Chrislo Filio Dei Ja-
« Misit sagillas suas. » Sagiltoe, evangelisloe. cob, et de incarnalione ejus, ac redemptione huma-
« Fulgura, » miracula sanctorum. ni generis prophetavil.
« Fundamenîa terroe, » fides Ecclesioemanifestala. « Spiritus Domini locutus est per me, et sermo
« Misit de coeloet assumpsit me. » Id est, Filium « ejus per linguani meam. Deus Israël mihi locutus
suum Pater misit, et assumpsit Ecclesiam suam. « esl, fortis Israel, dominator hominum juslus. » Spi-
« Liberavit me de inimico meo potenlissimo, » ritus enim Domini, qui esl Spirilus sanctus : et
id est, 3x diabolo. sermo Domini, qui est Filius Dei : ea quoe propheta
« Et eduxil me in lalitudine, > hoc est, in cba- valicinaverat, per gratiam suam, yeraciier proferre
ritate. donaverat.
« Rdribuet mihi secundum justiliam meam. > « Ipse enim spiritus Dei Jacob dominalur in li-
Id est, secundum innocentiam fidei el bonorum B« more Domini, sicut lux auroroeoriente sole, mane
operum et acluum. « absque nubibus rutilai. > Aurora, Ecclesia, orienle
« Cum sancto sanctus eris. » Ad Dominum dici- sole, Chrislo résurgente a morluis, absque nubibus
lur, qui cum sancio utique sanctus. rutilai, id est, absque peccalo infidelilalis resplendet
« Cum eleclo electus eris, et cum perverso per- in miraculis. Pluvia, Evangclica proedicatio :.herba
« verteris. » Ob hoc quod cis non favet, perversus credeniem significat populum : lerra vero Ecclesiam.
esse videtur : quia « superbis resislit, humilibus dat Polest moraliter intelligi aptius : Qui enim ip timoré
gratiam (Jac. iv). s Domini dominalionem in subdilis exercet, lucis
« In Deo meo transiliam murum. » Murum ita- opéra per solem justilioe illuminaia profert : nec
que illum; quem humano generi inler Deum et ho- in eis aliquid remanebil obscunim, sed imhre coe-
minem erexerant peccata. lestis gratioe irrigatus, germina virtulum in carne
« Cooequanspedes meos cervis. » Cervos spiri- vivens, fructilical.
tuales viros appellal, propter alacrilatem vclocis « Nec tanla esl domus mea. apud Deum, ut pa-
cursus. « Spinas et vêpres. » Hoc est, implicamenta « dura oeternum- inirel mecum firmum in omnibus
soeculihujus transilienies. « alque munitum. Cuncla enim salus mea el omnis
« Persequar inimicos meos et conleram, et non C « voluntas, nec esl quidquam ex ea quod non ger-
« reverlar donec consumameos. » Christus Judoeos « minet. » Hinc idem propheta in Psalmis dicit,
atque omnes infidèles consumil, similiter et anima quod beatus vir qui in lege Domini medilatur die
electa vitia sua per augmenta virtutum consuiiimat. ac nocte, sit lanquam lignum quod planlatum est
« Inimicosmeos dedisti mihi dorsum. » Hoc quod secus decursus aquarum, quod fruclum suuin dabit
alibi scriptum est : « Sede a dextris meis, donec in tempore suo, et folium ejus non defluel, el omnia
« ponam inimicos tuos scabeUum pedunï luorum quoecunquéfaciet, prosperabunlur (Psal. i).
(Psal. cix). » « Proevaricalores autem quasi spinoe evelleiitur
« Salvabis me a coiitradicenlibus papuli mei. > « universi, qui non tollunlur manibus : El si quis,
Vox Christi a conlradiclione Judoeorum,per Palris « tangere voluerit eas, armabitur ferro lanceato,
sui potenliam salvatus atque in caput genlium con- « igneque succensoeeomburenlur usque ad nibiluni.»
slilutus. Quodpotest et juxta superiorem sensum de Judoeis
« Filii alieni résistent mihi. »Filii alieniJudoeisunt, çl de hoerelicls, qui, velut spinoe, de Ecclesia, quoe
quibus dictum est : « Vos ex pâtre diabolo estis esl lerra vivenlium, evulsi, atque oelerno incendio
(Joan. vin). » traditi, specialiter intelligi. Polest et generaliter
« Deusqui das vindictas mihi. »Hoc est, in futuro B de omnibus reprobis inlelligi,juxla quod in Evangelio
judicio, cum eis coeperil reddere quod merenlur. dicitur : «Omnis arbor quoenon facit fruclum bonum
« Aviro iniquo Uberabis me.» Hoc est,Ecclesiam excidetur (Malth. ni), > etc. El iterum : « Filius, in-
suam de potestate diaboli ereplurus est. quit, hominismillet angelos suos el colligenl de regno
« Et faciens misericordiam Chrislo suo David. > ejus omnia scandala, et eos qui faciunt iniquilatem,
David Christum significat, senien ejus omnes ele- et millet eos in caminura ignis : ibi erit flelus et
ctos. slridor dentium (Matlh. xm). »Ille scilicet quasi tan-
CAPUT XXIIL gens spinas armabitur ferro el ligno lanceato, qui
comraunicaiispeccalis aiienis propler duriliam cor-
t Hoecsunt verba novissima DavidfiliiIsai.» Verba dis sui, iniquitalum pondère preroilur, et jaculis pec-
nôvissimaDavidnonfiniendadicit,sedperficienda :non catoruhi confodielur : cujusque opéra oetemis ge-
consumenda,sedquoecunctisfidelibusperfeelionisple- henna; ignibus digna ad nihilum redigentur.
niiudinem conférant : el ideo ullimam eonfessionem « Hoecnomina fortium David sedens in cathedra
laudis significant, quam superalo hoste, el peraela « sapientissinius princeps inler 1res : ipse est quasi
 383 ANGEL0M1LUXOVIENS1SMONACHI 384
« tenerrimus ligai vermiculus, qui oclingentos* in- A pervenire nequiverunt? Illum videlicet fonlem sitien-
« terfecit impetu uno. » Quod dicilur de sapienlis- tes, in quo esl remissio peccatorum : non qui peri-
simo principe fortium David, cujus quidem nomen culis quoererelur alienis, sed qui aliéna pericula de-
in Regum Hbro laeetur, al vero in Hbro Paralipo- leret. Verum moraliler ex hoc facto eogitandum
nienon Jesbaam nonlinatur. « Ipse est quasi lener- summopere est, ut qui se illicita mentirai commi-
rimus ligni vermiculus. «Virlus in hoc bellica, simul sisse, a quibusdam etiam licitis studeat abstinere,
et niodesîa viri designaïur civilitas : quia videlicet quatenus per hoc Condilori suo salisfaciat : ut qui
sicut vermiculus ligni, tener quidem et fragilis loto commisit prohibita, sibiraelipsi abscindere debeat
suo corpore, nec non et permodicus apparet, nilii- etiam commissa, et se reprehendal in minimis, qui
lominus lamen fortissimum ligni robur exèdens se meminit in maximis deliquisse. Nimiasunl quoe
consumit, et scabrosum et cariosum reddit. Unde loquor, si hoec ex sacri eloquii leslimonio non af-
et a lerendo ligna teredonis nomen habet. Sic ille firmo. Lex certe Veteris Testàmenti alienam uxorenv
affabilis omnibus domi, et quietus atque humilis concupisci prolùbet : al regem vero forlia jubere
videbatur : at in cerlamine publico robustum se al- militibus, vel desiderare aquam, non poenaliter velat;
que iniolerabilem hoslibus exhibebat. Sed hune Et cuneli novimus quod David, coneupiscentise mu-
principem Hebroeus ipsum suspicalur esse David. B crone iransfixus, alienam conjugem appeiivit et abs-
Ecce historiam tetigimus, sed quid spiritaliler si- tulit, cujus culpam digna verbera sunt secula : et
gnificet, breviler indagemus. Ail enim : « Ipse est malum quod perpelravit, per poenilentioelamenta
quasi tenerrimus ligni vermiculus. » David ligni ver- correxil. Qui cum, longe post, conlra oslium sederet,.
miculus fuisse scribitur, quod utique Dominico ho- aquam bibere ex eorum cisternà ex desiderio voluit.
mini speciaîiter congruit : ex cujus persona Psalmo- Cujus elecli milites, inter ealervas adversanlium.
graphus cecinit : « Ego autenï sum verrais el non médias erumpentes, aquam quam rex desiderabat.
homo (Psal. xi). » Quemadmodum enim lignum ex illoesidetulerani. Sed vir flagellis erudilus, semet-
se vermiculum procréât, ita quoque beala Maria ipsum prolinus cum periculo mililum aquam deside-
virgo, videlicel de radiée Jesse, absque onere nu- rasse reprehendit, eamque Dominofundens libavit,
ptiali, fiorem prolulil Dominum el Salvatorem : qui sicul illic seriplum esl : « Libavit eam Domino. > In.
oclingenlos interfecisse impetu uno dicitur : quia ul sacrificium quippe Domini-effusaaqua conversa est,
Evangelista pronuntiat de homine- uno, qui univer- quia culpam concupiscentioemactavit., per poeniien-.
saTum gentium typum proeferehat, « uno impeta, » id liam reprehensionis suoe. Qui ergo quondam concu-
est sermonis imperio, legionem expulit doemonuiii. p piscere alienam conjugem nequaquam limuit, post
« Post hune Semma filius Age de Arari. El eon- eliam quia conçupiverai expavit. Quia enim illicita
« gregati sunt Philislhiim in staiione, > etc. Semma perpétrasse meminerat, conlra semelipsum jam rigU
audiens, Age méditons sive loquens, Ararites monta- dus, eliam a licitis abslinebat. Sic agamus poenilen-
nus. Semma, filius Age, personam gestavit Domini liam, ut ea quoe conimisimus perfeele defleamus..
et Salvaloris noslri, sive sanctorum proedicalorum Verum justa hisloriam quod oblalam aquam bibere
ejus : qui in agro Ecclesioestans, infirma membra noluil, sed eam Domino libavit, exempium proebuit.
illius de adversariis poteslatibus, velut hordeum militibus suis forliludinis el conslantioe. Vicit ergo
tuetur : vel cerle verecundiam castilatis in continen- naluram, ut sitiens non biberet, ut suo exemplo om-j
libus, quasi lentes gladio oris sui, contra luxuriam nis exercitus silim disceret.
défendit. « Abisai quoque frater Joab, filius Sarvioe, prin-
« Neenon et anle descenderant très, qui erant « ceps eral de iribus. Ipse levavil bastain suam con-
« principes in triginta, et venerunt tempore messis « ira treeentos quos interfecit, nominalus in iribus,
« ad David in speluncam Odollam. » Très isti fue- ' « et inter 1res nobilior, eratque eôrum princeps, sed
runt, Abisai filius Sarvioeet sub hoc liai Usatites, et « usque ad très primos non pervenerat. » Sciendum
Jonathan filius Sammaa fratris David. n est quod isti 1res primi (ad quos Abisai, qui erat
« Hi eliam très irruperunt Castra Philisthinorum, inler 1res nobilior et princeps, non pervenisse dicilur)
< et hauserunt aquam de cisternà Belhlehem. Et de neque in hoc volumine, neque in Paralipomenon Hbro
« tribus istis Abisai quoque frater Joab, filius Sarvioe, qui fuerint leguntur : neenon etiam ferventi oestu,
« princeps erat de tribus istis noininaiis, iii iribus libros Antiquitatum Josephi perlustranles, minime
« illis et inler très nobilior. Dcsideravit igitur David invenire potuimus , nisi forte illi intelligunlur (sicut
« el ait : Si quis mihi darèt potum de cislerna quoe Hebroei tradunt) quos superius jam nominavimus :
« est in Belhlebem juxla porlam. Irruperunt ergo aul illi, quos Josephus narrât aquam David de ci-
< 1res fortes castra Philisthinorum, et hauserunt sternà Belhlehem aitulisse, quos nominal Jesbaam
« aquam. At ille notait bibere, sed libavit illam Do- filium Accamoni, quem alibi Eusebius filium Achimei
< mino. > Qui fuerint hi très fortissimi, jam superius nuncupal, et Eleazarum filium Ochoi, quem dicit esse
inculcavimus. Coeterumspiritaliler quem in hoc de- filium Dodim, alque Semma filium Age, quem appel-
siderio ipse David proefiguravit, nisi omnes sanctos lal alibi filium Heli, de quibus sacra Scriptura nil
Patres, qui anle legem, vel sub lege fuerunt, qui ad- loquitur. Unde nonnulli non solum llebroeorura, ve-
ventum Salvaloris proestolanles, ad ejus proescniiam rum etiam Lalinorum, Iropicc très primos", très vir-
 585 ENARR. IN LIBROS REGUSI. - IN LIB. II. 586
tulcs David,"inlelligi votant, sapientiam videlicet,. A « DominusoedificabitSion (Psal. ci), » quain.Paulus
humilitatem, el forlitudinem, sicut in proecedentibus construi videns aiebat : « Dei oedificalioeslis (/ Cor.
dicitur, « sedens in cathedra sapienlissimus, > ecce m) : » Qui de coelisdescendit in lacum soeculiistius :
sapientiam. « Ipse est quasi tenerrimus ligni vermi- qui calentes aquas, hoc est mentes hominum, in ma-
culus, > ecce humilitatem. « Qui oclingenlos inter- litia ferventes, nive el frigore infidelitatis, in aqua
fecit impetu uno, » ecce forlitudinem. Ad bas 1res proedicationissuoe,sive fluento baplismalis, refrige-
virtules nemo fortium David pervenit, ideoque ipse ravit : « et inlerfecit leonem, » hoc esl diabolum ,
est princeps fortium suorum. Verum si quis aliam gladioverbi sui. « Ipse enim est auricularius David, »
expositionem invcnerit, promulgare sludeat et nos Dei scilicet Patris : cui vera divinilas omnem scien-
libenter ei obsequium dabimus, qui profecto aliam tiam atque intelligentiam coniulit.
invenire'n'onpoluimus": his enim expletis, quid spi- « Hoecfecit Banaias, filius Joiadoe,et ipse nomi-
ritaliler significet, innuamus. Isle enim Abisai, qui « naïur inter très robustissimos qui eranl inler tri-
levavit maiium suam contra irecéntos, figuram proe- « ginta nobiliores. Verumtamen usque ad 1res non
tendisse Salvaloris sive sanctorum proedicalorum « pervenerat. > Intelligitur, quia ipse nominari di-
non dubium esl: qui vexillocrucis alque hasta pra> gnus esset inter robuslos, id est Abisai et Subochâi
iHcationis, inimicos fidei, velut trecentos viros, con- " et Jonathan, quippe qui viribus eis oequari posset,
vincunt alque proslernunt. qui eliam erant inler triginta. Nolandum quod
« El Banaias, filius Joiadoe,viri fortissimi magno- quidam Hebroeorumleonem hune quem Banaias in-
t rum operum de Capseel, ipsepercussit duos leones terfecit, Joab intelligi volunt: qui in média cisternà,
« Moab, et ipse descenditet percussit leonem in me- id est, in domo Domini, ubi cornua altaris lenebat,
« dio cisternoe diebus nivis. Ipse quoque interfecit occisus esl. Et pula allare cisternam significare:
« virum JEgyptium, virum dignum spectaculo, ha- videlicet quia, inquit, sicul aqua cisternoe mundi-
« benlem in manu hasiam. Itaque cum descendisset liera affert, ita nihilominus sancluarium Domini
« ad eum in virga, vir extorsit hasiam de manu jEgy- peccata expiabat. « In diebus nivis, > quia per mor-
« ptii, et interfecit eum hasta sua. >Nolandum quod tem expiavit peccatum, juxta illud Psalmistoe: « La-
in Hebroeonon habetur, (sicul in cujusdam volumine vabis me, > quod implctum est in média cisternà:
reperitur) magnorumoperum, sed magister operum. « el super nivem dealbabor (Psal. x) : » quod im-
Capseël enim inlerpretatur eongregalio Dei.: magi- pletum esl in eo quod ait, t diebus nivis. > De eo
ster enim erat de côngregatione el legione Dei, id autem quod subsequenler narralur : « Ipse quoque
esl Ceiethi etPberethi, qui inlerpretanlur accidentes interfecit virum JEgyptium, virum dignum specta-
eivivificantes. Ipseenimpercussii duos leones Moab, culo. J Virum. islurn /Ëgyptium Semei filiumJera
quos nonnulli intelligi volunt, duos polentes ac for- esse arbitrantur, qui maledixit David. Sciendum est
lissimos viros in regno Moab. In quo etiam intelle- quod idem Semei d'eBahurim fueril ideo ^Egyptius
ctu, vir quidam doctus in Scripturis, et solers in dictas, quia opéra illius .-Egyptii, Deum blasphe-
amore sapienlioe, qui me in sacris Httcris erudire maiitis (quem Moyses,jubente Domino, interfecit in
consuevil, consenlire videtur. Quos Paralipomenon, eremo) imitalus fuit. Ille enim hlasphemavit Deum,
duos Ariel Moabnominat. Unde et Ariel vel viri po- el isle maledixit prophetam el regem. « Virum di-
lentes Moabvel leones nuncupanlur. Ariel enim in- gnum spectaculo. » Spectabalur enira, ut si egrede-
terpretatur leo Dei. Quos Banaias, dum pfovocatus relur Jérusalem, inlerficerelur. « Habentem in manu
esset ab illis, superalos interfecit. Quando enim Da- hasiam, » id est legem Dei, quam si meditatus fuis-
vid eosdem Moabitasbello aggressus est, et fecit très se! permanendo in Hierusalem , non perimeretur.
funiculos duos ad mortificandum, el unum ad vivi- Quia ergo proeceptum régis irritum fecit, exeundo
ficandum , isti polentes Moabilas tuebanlur. Qiiod foras Hierusalem, idcirco in eum a Bannia, « in
dicitur de Banaia : « et ipse descendit et percussit virga, > id est reclitudine justilioe, descensum esl:
in média cisternà diebus nivis leonem >, quomodo ... el hasta; quam jam non rectam tenebat, vi ab eo
sit factum, Josephus narrât apertius : quia videlicet extorla est : quem sensum non refragamus, sed di-
cisternà fuerit nimium profunda,quoelempore hiemis ligent! lectori relinquimus. Descriplus enim ex parte
cum essent omnia nivibus plena, ipsa quoque nimio catalogus virorum fortium in figuram sanctorum,
nivium aggere, fueril cooequata. In quam cum leo qui quamvis virtulum sublimilale proficianl, tamen
superveniens periculi nescius incidisset, ibidemque usque ad excellenliam.divinoeTrinilatis nequaquam
conclusus grandi rugitu clamarel, accurrebanl ho- attingànt. Inde est quod ibi scriptum est de Joab,
mmes videre quid esset. Et dum cum aliis ad laie usque ad très non pervenit. Quis enim oequabitur
spectaculum adveniret Banaias, desiliit slatim in ci- Domino, aut quis similis erit inter filiosDei? Ac
£ternam : et aggressum mediis in nivibus percussit per hoc vera potest illa solulio esse, quam superius
et interfecit leonem. Spiritaliler Banaias, qui inter- de tribus primis fortissimis, videlicet Iribus virluli-
prelalur oedificatorDominus, personam in se expres- bus David, descripsimus : ad quas nemo fortium
sif Salvatoris, de quo Propheta vaticinaverat, quia pervenire potuit. Et ideo tropice sermo divinus in
per eum oedificandaEcclesia esset, dicens : « ^Edifi- figuram Salvaloris ita prolulit dicens, sed usque ad
car,s HierusalemDominus(Psal. CXL- I). > El iterum: très primos non pervenerat.
 387 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI S8g
« Asael iraler Joab inter-'triginta. Eleanan filius A millia de Israel : de Juda quadringenla septuaginta
< palrui ejus de Belhlehem. Semma de Arari. Elica millia, quos quidem ab Joab numeratos esse, sed
« de Harodi. Heles de Phalti. Hiri filius Accès de summam eorum.noluisse ostendere David, nisi tan-
' « Thecua. Abiezer de Anathoth. Mobonnaide Hu- lum
quantum in Samuelis Hbroscribitur. i
« sati. Selmon Ahohites. Macharai Netophatiles. « Percussit autem cOr David poslquam numeratus
«Heleb filius Baama, et ipse Netophatiles. Itai fi- « esl populus, et dixit David ad Dominum:,Peccavi
« HusRibai, deGebeeth filiorum Benjamin. Banaian « valde in.hoc facio : sed precor, Domine, ut trans-
« Pharathonites. Hedai de lorrenie Gaas. Abialbon « feras miquitatem servi lui, quia stulte egi nimis, »
« Arhathites. Azmavet de Berhomi. Elihaba de el reliqua. In Hbro quoque Exodi, proecepitDominus
« Saaiboni. Filii Jasen, Jonathan, Semma de'-Ile- Moysi,dicens : « Quando tulerilis summam filiorum
« rodi. Ahiam filius Sarar Arariles. Eliphalet filius" Israël, juxla numerum dabuni singuli prelium pro
« Aliasbai, Filii Maachali. Eliaain filius Achitophel animabus suis Domino, et non erit plaga in eis cum
« Gilonites, Hesrai de Carmelo, Pharai de Arbi, fuerint recensiti (Exod. xxx). » Hoc autem dabit
« Igaal filius Nathan de Soba, Bonni\dè Gaddi, Se- omnis qui transit ad nomen dimidium sicli, juxla
« lec de Ammoni, Naharai Berothites, armiger Joab mensuram templi. Siclus viginti habet obolos. Media
« filii Sarvioe Hira Jethrilhes, > et reliqua, usque- g pars sicli offerelur Domino, qui habetur in numéro,
quo ait, « omnes triginta seplem. » Nolandum est, a viginii annis et supra dabit pretium. Dives non
quia cum his triginta, etiam seplem forliores, et addel ad médium sicli, pauper nihil minuel. Susce-
nominali in hoc calculo comprehemhmiur, David vi- plamquepecunia.mquse collata est a filiis Israel, Ira-
delicet, qui appellatus est Adeodalus, Abisai el Su- des in usus tabernacuH leslimonii, ut sit monumen-
bochai, Josalban, Eleazar, el Semma et Banaias: wm eorura coram Domino, et propilietur animabus
ecce septem. Triginta hi sunt : Asael, Eleanan, eorum. Hoc ergo oblilus esl David facere, idcirco
Semma de Arari, Elica, Heles, Hira, Abiezer, Mo- offendit Deum, et ob hoc plaga venil in Israël.
bonnai, Selmon, Macharai, Heleb, liai, Banaian « Cumque venisset Gad"ad David, nunliavit ci di-
Pharathonites, Hebai, Abialbon, Azmavet, Elihaba, « cens : Aut septem annis veniet libi famés in terra
Semmade Horodi, Aiam,Eliphelech, Eliam, Hesrai, « tua, » etc. Sed mystice hic intelligi potest famés
Pharai, Igaal, Bonni, Selech, Naharai, Hira, Gareb, septem annorum, etc., si cui placuerit. Septem an-
Urias Heihoeus. Ideo ergo Urias Helhoeus ulliiV.us nis infidèlesJudoeifamem sustinent, quia septifor-
ponilur, propler id quod sequitur in sequenlibus. mis gralia Spiritus ^ancti, pane verbi Dei eos ne-
« Et addidit furor Domini irasci conlra Israel. > quaquam pascit. Ipsi enim iribus mensibus iiïimi-
Jam enim ullio facta fuerat in David et in domo C cis suis se persequenlibus cedunt, quia ob hoc in
ejus. In populo vero qui notait rcsistere Dsvid in nomine sanctoeTrinilatis, per lavacrum regenera-
pereundo Uria, el hoecnondum ullio divina facla tionis innovali non sunt : hoslibus, hoc est im-
fueral : idcirco hic ullimus ponilur, ul ullio magni mundis spiritibns resistere non valentes, terga dant.
ejus peccali monslrarelur. Coeterun^in hoc numéro lpsos denique angélus perculiens, quasi tribus die-
omnis perfeclio sanctorum designalur. Denarius bus flagellai : quia neganles Palrem et Filium et
nuinerus ad decalogumlegis perlinet; ternarius vero Spiritum sanctum, ex cujus fide vivere poterant, in
. ad fidem sanctoeTrinilatis ; septenarius aulem ad impielale sua increduli moiïuntur.
sepliformemgratiam Spirilus sancti : 1er déni tri- « Immisitque Deus pesiilenliam in .srael, de
ginta fiunt « mane usque ad lempus consl-itulum, et morlui
« sunt ex populo, a Dan usque Bersabee, septua-
CAPUT XXIV. « ginla millia virorum. > El hoc qualiter geslum
« Et addidit furor Domini irasci contra Israel, sit, Josephus refert verbis plurimis dicens : Proplie-
« conimovitqueDavid in eis, dicenlein : Vade, nu- lis itaque declarantibus David quod.ei Deus irasce-
« niera Israel et Judam. Dixitque rex ad Joab prjn- relur, supplicare coepileumque rogare, ut propilius
« cipera exercitus sui : Perambulà omnes Iribus 1D esset, et veniam peccali concederet. Tune ergo Gad
« Israel a Dan usque Bersabee, el numera popu- prophetam misit ad eum Deus, 1res supplicii con-
« lum, > et reliqua. Faslu enim superbioelaelus, el diiiones portanlem, ut earum quam probaret, elige-
repenlino lumore elationis inflalus pro culpa populi, rel, ulrum vellet famem in provincia generari se-
maxime qui eum in proditione Urioe non redarguit, plem annis, aul tribus mensibus pugnando vincere-
occullo judicio Dei conlra voluntateni Dominieum- tur hoslibus, aul certe morbus et languor accideret
dem populum numerare compulil : culpa enim illius Iribus diebus Hebroeis.Cumque ille esset in anxie-
punita fuerat, sed peccalum populi (ul diclum esl) tale el vehementer animo confusus, cl propheta di-
inullum manebat. ceret hoc omnimodo imminere, et responsum velo-
« Dedif ergo Joab' numerum descriplionis populi ciler exigeret, ut electam ab eo condilionem renun-
« régi, el inventa sunt de Israel oclingenla millia tiarel Deo, cogiîans rex, quia si famem eligeret,
« virorum fortium, qui educerent gladium. Et deJuda contra alios hoc facere videretur, quando ipse qui-
« quingenta millia pugnalorum. » Nolandum aulem . dem habens multa frumenta, non palerctur inopiam,
quod inParalipomenon legilur mille millia eleentum reliquis vero esset anguslia; item si eligeret triuva
5£9 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. 11. 390
mensium victoriam hoslium, ipse quidem habens &gligimus, et quia de nobis fortiora credimus, idcirco
circa se viros forlissimos et custodes, nihil omnino eos qui nobis proelatisunt, dislricte judicaraus. Quos
metueret, neci vero ejus exercitus subjaceret; inler enim nosmetipsos minus agnoscimus, eo illos quos
hoecaulem cortimunem potius passionem et regum reprehendere nilimur, plus videmus : singula hoec
et subjeclo'rum elegit, in qua limor omnibus est mala sunt. quoe a subditis soepein proelalos, soepe
oequalis,dicens : Quia mullo melius in manus Dei, a proelalis111suliditos commilluntur : quia el omnes
quam in hostium manus incidere. Hoecaudiens pro- subdilos hi qui proesunt sapienles minime arbilran-
pheta renuntiabal Deo : qui morbum et inleritum lur. El rursum, qui subjecli sunt, rectorum suorum
misit in exercilura Hebroeoruni; Moriebanlur enim actipnes judicant :el si ipsos regimen lenere contin-
(ut idem historiographus ait) non uno modo, ut fa- geret, se potius agere putant melius. Unde plerum-
cile languor poluissel agnosci, facile peribanl. Alius que sicut el redores minus prudenter ea quoe
ehim super alium moriebalur. Alii super morluos agenda sunl vident, quia eorum oculos ipsa nebula
quos sepeliebant, ipsi quoque moriebanlur. Sic di- elalionis obscurat : el nonnunquam is qui subjectus
versis morbis (sicut ille refert) inleribant. Incipiente est, hoc cum proelatus fuerit facit, quod dudum fieri
itaque pestifero languore eos ab liora matulina subjectus arguebat : el pro eo, quod illa qua; judi-
perimere usque ad horam prandii, consumpla sunt B caveral, perpétrai, saltem quoejudicavit, erubescat.
septuaginta millia. Hic enim nihil aliud dicere vale- Igitur sicut proelaliscurandum est, ne eorum corda
mus; nisi quod papa Gregorius moraliter, egregius oestimalione singularis sapienlioelocus superior ex-
tractalor, in hoc facto David protulit. Ait enim : Pro lollat, ila subjeclis providendum esl, ne sibi recto-
qualitalibus -subditorum, disponunlur acla regen- rum facla displiceant. Si aulem magislrorum vita
lium : ul soepe pro malo gregc, eliam vere, boni vere rcprehendilur, oportet utique subdili, eliam
delinqual vita pasloris. Ille enim, Deo attestante, cum displicet, roagistrum venerentur. Sed et hoc
laudalur; ille supernorammysleriorum conscius Da- solerter inluendum est, ne aut quem imitari despi-
vid propheta lumore repentinoe elalionis elatus po- cis, vencrari contemnas. Subtilis elenim via lenenda
pulum numerando peccavil : Dei tamen vindiclam esl recliludinis et humilitalis, ut sic reprchensibilia
populus, David peccanle, suscepil. Cur hoc : quia magislrorum facla displiceanl, quatenus subditorum
videlicet secundum merilum plebium, disponuntur mens a servanda magislerii reverenlia non recé-
corda rectorum. Juslus vero judex peccantis vilium dât.
ex ipsorum animadversione corripuit, ex quorum « Eral autem angélus Dominijuxta aream Areuna
causa peccavil. Sed quia ipse sua scilicet volunlate « Jebusoei.Dixitque David ad Dominum, cum vidis-
superbiens, a culpa alienus non fuit, vindiclam ^ < set angelum coedenlem populum : Ego sum qui
culpoeeliam suscepit. Nam ira soeviens quoecorpo- « peccavi et ego inique egi : isti qui oves sunt, quid
raliter perculit, redorera quoque populi inlimo cor- « fecerunl? Vertalur, obsecro, manus tua conlra
dis dolore prostravit. Cerlum vero est, quod ista « me, s etc. In Paralipomenon ila scriptum est (J
sibi invicem et rectorum mérita conneclantur et Parai, xx:) : « Porro angélus Domini-stabat juxla
plebium, ut soepe ex culpa paslorum delerior fiai aream Oman Jebusoei. Levansque David oculos
vita plebium, ut soepe ex merilo plebium mutelur suos, vidit angelum Domini slantem inter coelumet
vita paslorum. Sed quia redores habent judicem terrain, et evaginaturagladium in manu ejus, et ver-
suum, magna"cauiela subditorum est non temcre sum conlra Hierusalem, > et reliqua. Area Areuna,
vilain judicare regenlium. Neque enim frustra per vel area Oman, ipsa esl videlicet Hierusalem.
semelipsum Dominus oes nummulariorum fudil, et « Venit autem Gad ad David, et dixit ei : Ascende,
calhedras vendenlium columbas evertit (Luc. xix): « constitue Domino altare in area Areuna Jebusoei.
nimirum significansquia per raagislros quidem vitam « Et ascendit David juxla sermonem Gad, quem
judicat plebium, sed per semelipsum facla examinât « proeceperat ei Dominus. ConspiciensqueAreuna,
. magislrorum. Quamvis etiam subditorum vilia, quoerj « animadverlit regem et servos ejus iransire ad' se,
a magistris modo vel dissimulantur judicari, vel « cl egressus adoravit regem prono vullu in ler-
nequeunl : ejus proculdubio judicio reservantur. « ram, et ait: Quid causoe est, ut veniat Dominus
Igitur dum salva fide res agilur, virlulis esl meri- t meus rex ad servum suum? Cui David ait : Ut
. tum, si quidquid prioris esl, toleralur : débet lan- « cmam a te aream, et oedificemaltare Domino, et
lummodo humiliter suggeri, si forlasse valeal quod « cesset interfeclio quoegrassalur in populo. Et ait
displiceat emendari. Sed curandum suramopere est, « Areuna ad David, » etc. Areuna namque inter-
ne in superbiam transeal justilioe inordinala defen- prelalur arca, et Oman Latine rësonat lumen nobis.
sio : dum enim reclitudo incaute diligitur, ipsa ma- Bene ergo cum Deum pro offenso quo peccavil pla-
gistra recliludinis humililas amillilur : ne eum sibi care vellet, allare jubetur in area Areuna vel Oman
proeessequis despiciat, quem fortasse conlingit ul in conslruere, ut inde unusquisque conjicial quia aliter
aliqua. aclione reprehendal. Contra hune lumorem divinilas ab homine placari non polest, nisi in arca
suparbioesubditorum, mens ad cuslodiam huniilila- cordis, per lumen rectoe fidei et veroe dilectionis,
lis edomatur, si infirmitas propria incessanler at- allare illi devotoehumililalis constituât, in quo sa-
tendilur. Has vires nos.tras veraciler examinare ne- crificium pioe confessionis ac tandis Deo accepiabils
 591 ANGELOMlLUXOViENSIS MONACIII_.'."";..; 392
offeral. Quod recte per eumdem prophetam in Psal- A xitque David: Hoecdomus Domini, elhoc altare in
mis nianifesialur, ubi dicitur ex persona Domini: vholocaUstuiri-Israel. Et proecepit ul congregarentur
« Sacrificium laudis honorificabit me (PsaL XLIX),» omnes proselyti de terra Israel, et conslituit ex eis
El iicrura : « Sacrificium, inquit, Deo spiritus cpn- lalomos ad coedendoslapides et poliendos, ut oedi-
iribulatus, cor conlrilum et humiliatuin Deus non licâretur domusDomini. » In illo siquidem loco, ut
spernit (Psal. L). > Hebroei autumant, aliquando conligerat Abraham
. « Emit ergo David aream et boves argenti siclis offerre filiumsuum Isaac, quando, cum jam paratus
« quinquaginta. » Quod in Paralipomenon ita legi- esset occidere filium, et in holocauslum exhibere,
tur : « Dédit ergo David Oman pro loco siclos improviso aries apparaît, et allare circumstelit,
auri juslissimi ponderis sexcentos. » Intelligendura quem Abraham pro filio immolavit. Polest vero area
namque est boves argenti siclis quinquaginta, aream Areuna ubi David altare construxit allius inlelligi.
vero sexcentis aureis émisse,. Quid per aream Areuna Jebusoei,nisi.Ecclesiam ex
« Et oedificavitibi David allare Domino, et obtu- gentibus colleclara significat? In qua Ecclesia pôst-
t lit bolocausta et pacifica. Et repropitialus est Do- quam altare fideiverus David, hoc est, Salvator no-
« minus terroe, et cohibila esl plaga ab Israel. > ster erexit, confestim mors impietalis, quoein po-
Hinc quoque Verba dierum ita narrant :.« Tabema- B pulo Dei grassabatur, cessit. Hanc aream David
culuni aulem Dominiquod feceral Moyses in desérlo quinquaginta argenti siclis émit : quia et Dominus
et allare holocauslorum ea lempeslate erat in ex- Jésus Chrislus Ecclesiam suam prelioso sanguine
celso Gabaon, el non proevaluilDavid ire ad allare, suo emplam, ac per septiformis gratiam Spiritus
ut ibi obsecraret Dominum.Nemo enim timoré fue- sancti a cunctis suis deliclis purgalam, in domum
rat perterritus, videns gladium angeli Domini. Di- sibi sempiternam saiiclificavit.

IN LIBRUM TERTIUM.

PR.EFATIO. CAPUT PRIMUM.

« Et Rex David senuerat, habebalque oetalis plu-
Explelis duobus libellis Regum voluminis, divlna « rimos annos, » et reliqua. Seneclus David humani
videlicet immeriti auxiliali clemenlia, lanquam quo- C generis figuravil Velus Teslamentum, in quo quia
dammodo ex thesauris diviium, sanctorum scilicet fides defecerat vclul in David, dileclio Dei friguerat.
doclorum, duo minuta abstrahentes, quoe,ul polui- Veslimenta ejus, quibus adopertus calefieri non po-
nius, in gazophylacium Domini contulimus, ne in- terat, typum habuisse Judaicoe plebis non dubium
grati ex nostroepaupertatis ingenio fortassis videre- est. Quoeante adventum Salvaloris per cognilioneni
mur a Domino, ne lalentum eliam idipsum frugali- legis, velut veslimenta Domino adhoeserant. Sed
lalis collalum, rure defossum iuveniretur abscondi- quia eadem plebs, ut Apostolusdicit, « servitutis
tuni, et damnationis poena niulclaremur acerrime. spiritum, et non libertalis habuit (Il Cor. xxxix), »
Ubi admodura vaslum transivimus oequor, auxiliali in amore divino minime caruit. Virgo vero speciosa
videlicet Cunclipolenlis ope, qui imperat ventis ne quoe in cunctis finibus Israel quoesila est, ac per
noceant rali. Nunc siquidem,quanquam pavidi, ler- servos David ad eum perducta, quoe in sinu ejus
lium aggredi conabimurlibrum : in quo maxime flatu dormiens eum calefecit, et virgo permansit, haud
indigemus quidem divini Spiraminis, ne nostra ca- dubium quin sanctoeEcclesioepersonam geslavit, quoe
rina tandem fracta veniat in scopulis, et syrtim de cunctis gentibus per apostolos ad Christum per-
illisa demersa remaneal in reumale gurgitum : sed venit : et tanto ardore fidei in ejus dilectione caluil,
ipso afflante ac dignanler opilulante, porium quie- B ut propter illius amorem variis periculis se ultro
tudinis ovans obiineai, ul Dominica quodammodo commitlerel, et ad ultimum pro ejus nomine mori
coiïimercia illoesapermaneant, et ex tanla profundi- non recusaret. De aua nleiiius dicemus in subdi-
late voluminis, ac ihesauro divini gazophylacii, sal- tis.
lem valeamus cura Magisauri et thuris et myrrhoe « Adonias aulem, filius Haggilh , elevabalur, di-
Domino conferre donaria. Quoniam si in omnibus « cens : Ego regnabo, » et reliqua. Adonias enim
egemus Spirilus sancti juvamine, nunc quoque in iste qui superbia elalus gratis regnare voluit, qui a
hoc sacro volumine perniaxime indigemus diviuo Salomone inlerfeclùs esl, figuram geslavit superbioe
suffragio, quia multis obscurilatibus abditus videtur Judoeorum : qui propterea quod regnum lerrenum
in allegoriarum sentenliis, proesertimin templi oedi- oblinere voluit a Salomone,videlicet Christo, el re-
ficiis et proplielarum mysteriis, ut, ipso adminicu- gnum amisit, et vilàm perdidii. De quo hic proeli-
lante, qui dédit Salomoni sapientiam plurimani, va- bando proediximus,sed in sequenlibus uberius inda-
leamus coeptum opus explere sagaciier. Unde jam gabimus.
ejus freti auxilio, ad eum describendum vertamus « Rex aulem senuerat niniis el Abisag Sunamilis
artieulos. « mini (rabat ei. » Quoeritur itaque quid in hoc fa-
393 ENARR. IN LIBROS REGUM.— IN L1B. III. • .. 594
cto significet quod David annos natus septuaginta t\ pientioe. Hinc Dominus noster in Evangelio ait :
bellicosus quondam vir, seneclute frigescente, non « Ignem(inquit) veni mittere in terram, et quidvolo
poterat calefieri. Et propterea quoeritur ista puella nisi ut ardeat? > (Luc. xn.) Qui discipulorumcorda
speciosa, quoecum .rege dormiret, et senile corpus succendens, cogebat diçere : « iNonnei cor nostrum
calefaceret, et ministraret régi. Si enim occidehleni ardens erat in nobis dura loqueretur in via, et ape-
sequimur litteram, videtur quasi figmentumesse dé riret nobis Scripturas? > (Luc. xxiv.) Hanc siqui-
mimo, eo quod frigidus senex obvolvitur vestibus et demipuellam amplecti ac diligere debemus, quoesa-
nisi complexu adolescentuloenon tepescit. Vivebat pientiam significat senum ampliorem ; non puériles-
adhuc Bethsabee, et supererat Abigail, et reliquoe declamationes, et sapientium flosculos dialectico-
uxores et concubinoe,quoea Scriptura omnes quasi rum, ac verborum lenocinia, et coeterahujusmodi ex
frigidoerepudiantur : et in unius tantum adolescen-r humana sapientia fignientisque poetaruin : neque
tuloe grandoevuscalefit amplexibus- Abraham multo curas istius soecuH,aut honores hujus mundi ; sed
David senior fuit, et tamen viventeSara aliam npn sapientia lanquam Abisac cum David, quoenunquam
quoesivit uxorem. Isaac duplices David annos ha- senescit, in noslro requiescat sinu. Impolluta enim
buit, et cum Rebecca velula nunquam refrixit. Ta- est yirginitalis perpetuoe, et in similitudinem Ma-
cëo de prioribus ante diluvium viris, qui post annos 1li rioe, cum quotidie generet semperque parturiat, in-
quingentos, non dico senilibus, sed pêne jam cario- côrrupta est. Si enim Cato Romani generis disertis-
sis arlubus, nequaquam puellares quoesiverecom- simus, (ut quidam doctorum protulit). centenarius
plexus. Certè Moyses dux lsraelitici populi centum jam et senex Groecas litieras [nec erubuerit, née di-
viginti annos habebat, et Sephoram non mutavit. scere desperaverit : et si certe (ut aiunl) Homerus
Quoe est igitur ista Sunariiitis uxor et virgo, tam refert quod de lingua Nestoris, jam vetuli et pêne
fervens ut frigidum calefaceret, et tara sancta ut decrepili, « dulcior melle oratio fluxerit : » et sa-
calènleraad libidinem non provocaret, nisi sapientia piens quidam Groecioe,cum completis centum et se-
(ut bealus Hieronymus ail) quoe in .senibus fervere ptem annis se cerneret mori, dixisse fertur, dolere
solet, licet, sicut superius innuimus, sanctoe Eccle- quod tune egredèrelur e vita quando sapere coe-
sioe liniasset personam ? Hanc exponat sapienlissi- pisset ; Plato eliam oclogesimo anno, scribens mor-
mus Salomon : patris sui delicias et pacificos bella- iuus est ; Socrates septuaginta et novem annos in
loris viri iiarret amplexus, « Posside sapientiam, docendi scribendique labore complevit, quanlo ma-
posside intelligenliam ; ne obHviscaris eam, et ne gis calescenle corporis juven'tute, inter bella corpo-
declinaveris ab ipsa. Ne derelinquas eam, et appre- ris, et inter incentiva vitiorum sapientiam edisceie
hendet te ; ama illam, el servabit le. Principium G debemus, ut in senectute etiam frigescentibus mem-
sapientioe, posside sapientiam ; et in omni posses- bris, in sinu mentis nostroe requiescat et foveat
sione tua, acquire intelligenliam (Prov. iv), > et re- dormiatque nobiscum, imo cibum spiritalis intelli-
liqua. Ista quidem sapientia, licèt frigescentibus gentioenobis ministret. Polest nimirum etiam ista
menions,' tamen senis ferveiiti dilectione et summo mulier contemplalivoeviloe gestare figuram, quam
studio Charilalisamplectitur, et spirituales etiam de- omnes perfectiincredibili amore complectenles, in
licias administrai. Omnes pêne virtutes corporis ejus dilectione flammescunt. « Adonias autem filius
mutantur in senibus et crescente sola sapientia, de- Hagith elevabatur, dicens : Ego fegnabo. Fecjlque
crescunt coetera,jejunia, chameunioeet eleemosynoe, sibi currum et équités, el quinquaginta viros qui
hue illucque discursus, peregrinorum susceplio, de- anle eum currerent. Nec corripuit eum pater suus
fensio pauperum, instantia orationum et perseveran- aliquando, dicens : Quare hoc fecisti ? > et reliqua.
lia, visitalio languentium, labor manuum unde proe- Quod autem Adonias filius David major in regnum
beanlur eleemosynoe.Et ne sermonem longius tra- pro paire succedere voluit, per faslum superbioe,
ham, cuncta quoeper corpus exercentur facta, cor- non per virtutem disciplinée,quid significat? nisi
pore serait minora fiunt ; sola sapientia non dico in quod Judaicus populus, qui quasi major natu filius
juvenibus, sed eliam in senibus (qui in lege Domini B videtur esse, cum prior legem suscepit, genlilempo-
meditali sunt die ac nocle) permanet : et dulcissimos pulum qui per gratiam Dei posterior vocatus est
fructus studiorum metit. Unde Abisac merito inter- spernens, solum se cum Dominooestimabatregnalu-
prelalur patris mei gaudium, vel palris mei rugitus. rum. Unde et bene nomen Adonise, qui dominator
Quod in proesenti loco virtutem sonat, quod am- dominus interpretatur, typum expressif, qui solum
plior in senibus et redundans est, ac larga sapien- se dominare cum domino arbitralus est; sed Eccle-
tia. Et fit bene rugitus, quod maris fluctus resonat, sioepopulus cum vero Salomone, id est paciûco no-
et (ut ita dicam) de pelago veniens fremitus audilur, slro, cujus ipse corpus esl, per divinam ordinatio-
ex quo oslenditur abundantissimum et ultra huma- nem in regnum subslituitur. De quo merito perfi-
nàm vocem in senibus divini sermonis tonilruum dioe major filius, id est prior populus, proecipitalus
commorari. Sunamilis vero coccineain lingua nostra est. Hic ergo Adonias, Bethsabee inlerveniente, quoe
sonat. Ut significet callere sapientiam, divinaque le- interprelalur filia saturiiatis, Abisac Sunamiten cor-
clione fervere. Quod licet Dominici sanguinis indi- rumpere gestivit : quia Judaicus populusper obser-
cet sacramentum, tamen et fervorem ostendit sa- vanliam coeremoniaruralegis, quia salus et plenissi-
PATUOI.. CXV, . . 13
 595 ANGELOMI LUXOVIENS1SMONAÇHl . , "f^*
'mus erat, veram sapientiam spiritâlis. sensus, quoe) Lrissimë congruit, për quem Mediatorem, ex inimicis
David nostro conjunclà est, stuprare volens, non 'accepta remissïpne pëccaloram, rëconciliâmur Deo:
iheruit ejus consortium, cujus yiolare appetivit im- étenim « cum inimici essenius, recohçiliaii sumus
maculatum thronum. Quod autem David Salomoni fi- Deo per: mortem Filii ejus {ÉpÀës.11). «Idem ipse
lio Suo pràcëpit de justa retributione eorum qui est ille pacificus', qui fecit utraque unuin, et mé-
sibi solatio fùërunt, vel injuste nOcuerimt, licet ipse dium parietém inâcerioe solvens inimicitias in carne
patienlissime éos regnans tolerarët : quid melius sua, Iegemque matïdalôr'um decrelis evaeuans, ut
signifiçare potest, quam fùfuram rëtributioneni jù- duos conderet in se in unum novum hominem, fa-
diçiiventuri,:in qua impii pro mercede poenamper- çiëns pacem his qui longé, et pacem his qui prope :
peluam, justi autèm oeterhâm bèâ.litadihëîh pêrci- ipse iri Evangelio dicit : « Pacem meam do vobis,
pient.? In proesenti quoque tempore, patientia Dei pacem rëlinquo Vobis (Joan: Xiy). » BTiset muliis
soepe bonos tribulari atque angustiari permittit, et aliis lestimoiiiis Dominus Jésus pacificus esse riion-
econtrario reprobos deliciis temporalibus et prospé- straiur. In sapientia quoque et divitiis alquë gloria
rilate terrena uti concedit. Quibus tamen ùtrisquë, ipsius Domini Salvatpris typum gesiasse non du-
per judicem yivorum et morluorum proemia certa in bium est.
fùturo restitue!, quando his qui ad dextèram ejus B « Et ait Adonias Bethsabee : Precor ut dicas Sa-
sunt, dicturus erït : « Venite, benedicti Patris mei, « lomorii régi, utdêt- mihi Abisac Sunàmitem uxo-
percipite regnum quod vobis paratum esl ab origine « rem. > Adonias, dum in typo JudoeorumChristi
mundi (Matih. xxv). »;Illis autem qui ad sinistram Ecclesiam, quoe est virgo incorrupta, temerare vo-
ejus erunt, dicet : « Discedite à me, nialedicti, in tait, justo judicio mortem quam nierait iiicurrit.
ignem oeternum, qui paratus est diabolo et angelis « Venit ergo Bethsabee ad regem Salomonem ul
ejus.: et ibuni hi in supplicium oeternum, justi au- « loqtieretur pro Adonia. » Bethsabee, quoe .apud
tem in vitam oeternam (Ibid.).t Salomonem pro Adonia intervenire voluit, nec tamen
« Inclinavit se Bethsabee, et adoravit regem. » quippiam profuit, figurato legis hoc in loco proeten-
At vero Bethsabee, quoein Latinum transferlur filià disse non dubium est : quam Judoei sibi adjutricem
juramenlt, antiquoeEcclesioequoe et sanclis patribus apud Deum esse opinantur.
sub lege construite fuerat, imaginera hoc in loco « Abialhar quoque sacerdoli dixit rex : Vade in
proetulit, de cujus stirpe verus Salomon, id est, « Analhot in agrum luum. » Abiathar qui sacerdo-
pacifiais noster, nasci promissus est. tio expulsus, non lamen occisus est, significat popu-
« Et nunliaverunt régi dicenles : Adest Nathan lum Judoeorum, quorum licet sacerdotium sit abo-
t propheta. » Nalhan, qui jnterpretalur donum, fi- " litum, ipsi tamen propter eos qui in fine mundi ex
guram veteris prophétise gestasse manifestum est. ipsis crediiuri sunt, deleti pehilus non sunl.
« Dixitque rex David : Vocate mihi Sadoc sacer- « Fugil ergo Joab in labernaculuni Domini, et ap-
« dotem. » Sadoc interpretatur justus, figuram in « prehendit cornu altaris. Nuntiatumque est régi
se gerens Domini et Salvaloris nostri, qui est verus « Salomoni quod fugisset Joab in tabernaculum Do-
« sacérdos in oeternum secundum ordinem Melchi- « mini, et esset juxta altare. Misitque Salomonem
« sedeeh (Psal. cix). > « Banaiam filium Joiadoe, dicens : Vade, mterfice
« Et imponite Salomonem fiUum meum super « eum, » et reliqua. Joab qui ad altare fugiens, ju-
« mulam meam. » Mulàm David, alii Ecclesiam, alii bente Salomoiie, ibidem interfectus est, significat
vero Synagogam propter infecunditatem, figurasse Scribas et Pharisoeos, seu magistros perversi dpgma-
dixerunt. lis hoerèlicos : qui ob hoc quod proximos suos, vide-
CAPUT II. licet ecclesiaslices, per insidias perimunt, sicut el
t- Dixitque David ad Salomonem : Tu quoque uo- ipse Joab, Abner atque Amasoefecisse legitur : ab
« sti quoe fecerit mihi Joab filius Sarvioe, quoe fece- allario fidei expulsi, perpétua morte punientur.
« rit duobus principibus Abner, filio Ner, et Araase j. « Davidautem et semini ejus et domui et tbrono,
« fiîio Jether, » etc. David qui proecepit Joab inter- « illius sit pax usque in sempilernum a Domino. »
fici seu Semei, figuram veteris prophétise gestabat, Hoc est, abolilis Judseis, exstirpatisque hoereticis, et
quoejudicavit atque proecepit, quid de inimicis Chri- omnibus Christi inimicis deletis, thronus David, id
sti et sanctorum ejus, Scribis videlicel atque Phari- est Ecclesia,oeterna pace fruens maneat in oeternum.
soeis neenon et hoereticis, in futuro fieri oponeat. « Dixilque Salomonad Semei : Nonne testificalus
Sicut hoc quod David de Joab et Semei fieri proece- « sum tibi per Dominum, et proedixi libi, quacun-
pit, Salomon vero implevil. « que die egressus ieris hue, et illuc, scito te esse
' « Salomon autem sedit
super ihronum Israel. » « morilurum? » Prascipiiur nobis a vero Salomone,
Salomon qui patri suo David successit, Christi figu- sicut et Semei a Salomone rege, ut habitemus in
ram sine ddbio geslavit : in ëo scilicel quod lem- Jérusalem, nec unquam egrediamur ex ea. Quod si
plufrt oedifleavit,'sicut et Christus Ecclesiam : et in fugerit nos, id quod nobis fuerat ante subjectum, et
ëo quod regnum iii pace adminislravit, el pacem ierit ad Allpphylps, non egrediamur muros civitatis
habuit secundum iiomen suum, sic et Dominus Rex nostroe, nec sequamur fugilivorum vestigia : nedum
pacis est dictus, ac për hoc ilîius'vocabulum illi ve- voluinus salvare fugientes, ipsi pereamus. Quin po-
 307 ËNARR. IN LIBROS REGUM- — IN LIB. III. ,398
tins dimiitamus, ut mortui sepeliant moriuos A cogitationes turbanl : ut quoe sublevafa immenso
suos (Maith. vm) : et scaridalizanlem oculum, ma- munere exsultat, etiam tentatione pulsata
quid sit
num, etpedem, dum licet, eruamus et abscindamus,- inveniat. Idcirco quid iste duoe meretricës (quas
a nobis (Marc. ix). prselibando lëtigimus secundum quod in dictïs d«i-
etorum invenimus) plenius significent, pandere de-,
CAPUT III.
crevimus. Ait enim sacroeHistorioeçontextus : « Tunç
«Accepit namque Salomon filianï Pharaonis venerunt duoe mulieres meretricës âd regem Salo-
« régis Jîgypli. » Filia Pharaonis quam Salomon in monem, steteruntque coram ep, »,et reliqua. la illo
conjugio copulavit, Ecclesiam ex gentibus figurasse ergo judicio Salomonis, Christi figura fuit' ubi mulier
,,non dubium"est. illa improba, plebs scilicet Synagogoevël hoeretico-
« Apparaît Dominus Salomoni per soinniura nocte, rum, veroe matris, hoc est Ecclesioe,'filium
appete-
-« dicens : Postula quod vis ut dem libi. El ait Sà- bat, quem non ut servaret, sed rêvera ut iùtërime-
t lomon : Tu fecisti cum servo tuo David pâtre meo ret, cupiebat. Sed sicut, gladio dirimente Salomonis,
« misericordiam magnam, > et reliqua. Gralia Dei proprioe malris geniitu, verus rëpértus est partus ,
liberum honorais«xqnirit arbitrium. ita et spiritu Jesu Christi docente, plerumque hi qui
« Et dixit Dominus Salomoni : Quia poslulasli B a matre seducti et capli sunt errore hoerëticprùm,
« verhum hoc, et non petiisti dies multos, nec divî- nonnunquam meïentur pro semetipsis
gementes,
« tias, aut animas inimicorum tuorum, sed postu- recognoscere Ecclesiam raatrém. Unde et satis con-
« testi tibi sapientiam ad discernendum judicium. » venienterque app'aret hanc mulierem
Svnagogoe vel
Quicunque vult : oralionem suam anle Deum non hoereticorum figurasse irapietatem : quoe suos ne-
frustrari, hoc ah eo postUlet quod Salomon quoesi- quiter nutriendo interimit, et alienos quousquè per-
vit, id est sapientiam et scientiam atque intelligen- dal iUiciendo persuadel. Item a% modo, quantum
tiam» Divitias vero et gloriam lemporalem atque ad simplicera historiam pertinet, perspieuum est
animas inimicorum, seu dies plurimosvite proesentis, quod puer annorum duodecim contra oetatis suse
reproborum est quoerere, non eleCtorum. mensuram, de inlimo humanoe naturoe judicarèt af-
«Si autem ambulaveris in viis meis, et cuslo- fecta. Unde bene admiratus est et perlimuit illum
« dieris.proecepta mea, longos faciam dies tuos. » omnis Israel, quod scilicet eum manifesta non
fuge-
Hic proecipue patet, quia sapientiam el divitias seu rent, qui tara prudenter abscondita deprehendisset.
gloriam temporalem, etiam reprobi hic in proesenti Quantum ad lypicos pertinet intelleçtus dicente
vita hhbere possunt : longos vero dies, id est seter- Apostolo : « Hoecomnia in
' figura contîngebaht illis.
nam beatitudiiiem, absque observatione màndâto- ^ Scripla sunt autem de nobis, in quos fines soeculo-
rum Dei adipisci nemo potest. rum devenërunt (/ Cor. x)'. > Quidam Groecôrum
« Tune venerunl duoe mulieres meretricës ad re- autumant super Synagogam et Ecclesiam sen-
«gem Salomonem, steteruntque coram eo. Quarum liendum , et ad illud tempus cuncta referenda ,
« una ait : Obsecro, mi Domine, ego et mulier hoec quando post crucenî et resurrecliqnem, tara in Is-
« habitamus in domo uiia, » etc. Duoe ihuïierës in- raël quam et in gentiùm populo verus Salomon, id
ter quas Salomon primum judicium suum exefeuit, est pacificus, regnare coeperit. Quod âutem âdultëroe
quarum una dilectione ardebat, in altéra simulatio et mereiriees Synagoga et Ecclesia in' Scripturis
subripiebat, Ecclesiam atque hoereticam pravilatem dicanlur , nuila dubitatio est, et hoc prima 'Ironie
figurasse non dubium est : inler quas Dominus Je videtur esse blasphemum. Coeterum si recurra'mus
sus Cliristus spiritu oris sui, dum id qupd justum ad prophetas, Osèeyideiicet(caj». i),'qiii accepit uxp-
eït dirimit, ' uhicuiqué qiiod debélur restituit. E' rèm fornicariam, et géneravit filios fornicàrips, et
bene per hanc mulierem hoereticorum vel Synagogoe1' dëirïdè adulteram : et ad Ëzechiel (cap. xvi), qui
eliam impiëtâs gëneratur,'quoe et suos nequilër nu- Hierusalem quasi meretricem arguit, quod seçùta
1
triehdo interimunt, et alienos quousquè perdant,' il- 1, sit'amaiores suos, et divaricaverit omni transèunli
lîcieudo persuadent. Sed quia soient post virtutes ' ,pedes , Jùpanarque in loco celebri exstruxerit.
vilia suboriri ut corda hominum tentando. probén- Animadvertimus Cbristum idcirco venisse , ut me-
tur, ne animus in Culmine virtulum consistons lan- reiriees donaret màtrimonio, et duobus gregibus
quam Salomon in regiio ex seipso glorietur : ethoC unum ovile faceret medioque pariete deslructo
permiltente Deo qui lucis suoeillustratione iïtastrare in easdem caulas oves prius morbidas congre-
dignetur. tfl ergo ea fifmîtatis dona habëat, et in- garet. Hoe sunt virgoe quoe junguntur in Ëzechiel,
firraitatem' suam Inimiliter âgnPscat per accession et de quibus per Zachariam Dominus refert ^
gratioe ad àlta SustPllitur et per recessum quid ex « Et assumpsi mihi duas virgas, unam vocavï deco-.j
seip'se sit probatur. Quod in ipso demonstratur, qui ram, et alleram vocavi funiculum , et pavi gregemv
divinitus accepit sapientiam, et tamen post acce- (Zach. xn). > Mulier quoque illa meretrix in Evan-^
'
ptam eamdem Sapientiam, duarura merelricumquoe- gelio, quoeJesu pedes lacrymis lavit, crine delër^it,
stione puisa tus est. Quia nimirum Soepeeum men- ei cui peccata omnia dimiltuntur, manifeste signifi-
lein nostram concessis virtutibus, respectas inlimoe cat Ecclesiam de gentibus congregalam. Hoecidcirco
largitalis illuminât, hanc prolinus eliamiubricoe in prima fronte replicavi,ne cui videaiur incongruuro
 599 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACH1 400
%ï meretricës dicantur, quarum una Salomonis judi- A currere, quomodo per apostolum Paulum et alios
cio filii possessione donata est. Prudens quoerat au- ecclesiasticos viros] intellexerit Ecclesia non esse
ditor, quomodo meretrix;significet Ecclesiam, quoe suum filium qui tenebatur in lege, et in luce cogno-
non habet maculant neque rugam?Non dicimus Ec- ' verit quem in tenebris non videbat. Inde jurgium
; clesiam permansisse meretricem, sed fuisse. Nam et ortum est, proesente rege, altéra dicente:
Simonis leprosi domoSalvator scribitur iniisse con- « Filius tuus mortuus est ; meus autem vivit. Al-
viviiim. Utique non quia leprosus erat eo tempore ' têra respondente, mentiris i filius quippe meus vi-
quo habebat hospitem Salvalôrem, sed quia leprosus < vit, filius tuus mortuus est. > Atque in hune modum
ante fuerat. Matthoeusquoque in Catalogo apostolo- cohtendëbant coram rege : tune rex Salomon (qui
rum. publicanus-dicitur, non quod permansérit pu- manifeste Salvator accipitur .secundum psalmum
blicamispost aposlolicam dignitatem, sed quod septuagesimumprimum, cujus titulus Salomoni in-
prius fueral publicanus : < ut ubi abundavit pecca- scribitur, ubi nulla dubitatio est quin cuncta quoe
tum , superabundaret gratia (Rom. vi). > Simulque dicantur, non Salomoni mortao , sed Christi conve-
considéra quid dicat Ecclesia contra Synagogam niant majeslali) simulât ignorantiam et humanos,
calumniatricem. pro dispensatione carnis, mentitur affectas. Sicuii
«Ego et mulier hoec habitabamus in domo una. > B et in alio loco. «Ubi posuislis Lazarum ? » Efad mu-
Post resurrëclionem enim Domini Salvatoris, una lierem'fluentem sanguine : « Quis me tetigit?» Gla-
de utroque populo congregata est. Et quam eleganter dium postulat de quo dixerat, nolite putare, quod
Ecclesia : «Peperi, inquit, apud eam in cubiculo. > venerim pacem mittere in terram : « Non veni mit-
Ecclesia enim de gentibus , quse non habebat prius tere pacem sed gladium (Matth. x).» Veni enim divi-
legem et prophetas, peperit in domo Synagogse,nec dere hominem contra patrem suum, et filiamcontra
egrëssa est de cubiculo, sed ingressa : Unde dicilur matrem suam,et nurum contra socrum suam, et ini-
in Cantico cantiçorum : « Introduxit me rex in cubi- mici hominis domestici ejus; et tentât naluram
culum suum (Cant. m). > Et iterum : « Equidem naluroe Dominus, vultque secundum utriusque*vo-
non spernëntem assumens, introducam le in domum luntatem, viventem filium in legem gratiamquedivi-
matris meoe et in cubicutam ejus quoeconcepit me dere : non quo hoc probet, sed quo eam adarguat,
(Cant. vin). > et viventem non nisi per baptismum Hberari oslen-
t Tertia* autem die pôstquam ego peperi , peperit dal. Libenler votait dividi puerum non ut possideal,
i et hoec. » Si Considères Pilatum lavantem manus sed ut interficiat. Ecclesia quem scit suum esse li-
atque dicentem : « Mundus ego sum a sanguine ju- benter concedit .oemuloe,dum vivat salicm apud ad-
sti hujus (JfaH7i.xxvn). >Si centurionem anle patibu- versarium, ne inter legem divisus et gratiam Salva-
lum confitentem : «Vere hic erat Filius Dei (Mattli. toris mucrone ferialur. Unde dicit et Apostolus:
xxvni). t Si eos qui ante passionem per Philippum « Ecce ego Paulus dico vobis, quod si legem observa-
Dominum videre desiderant, haud ambigis primam tis, Christus vobis nihil prodest (Gai. v). » Item alio
peperisse Ecclesiam, et postea natum populum Ju- modo : Quid in hac sententia melius per matrum la-
doeorum, pro quo Dominus precabatur : « Pater, ctantium nomina, nisi doctorum ordo? Quid vero
ignosce.ilHs, quod enim faciunt nesciunt ; » unaque per earum filios, nisi discipulorum persona signifi-
die crediderunt tria millia, et alia quinque millia. catur ? Nam magistri nimirum vigilantes quidem
« Multitudinis autem credentium erat anima una, et scientia sed vita dormientes, audilores suos quos per
cor unum ( Act. iv). > — «Eramus simul, nuuusque vigilias proedicationisnutriunt, dum quod dicunt fa- ,
« alius in domo nobiscum, exceptis nobis duabus. » cere negUgunt, per somnum temporis occidunt, et
Non blasphemantium Judoeorum, non gentilium ido- negligendo opprimunt quos alere verborum lacté vir
lis servienlium. debantur. Unde plerumque dum ipsi reprehensibili-
t Mortuus est enim filius mulieris hujus nocte. > ter vivunt et habere discipulos vite laudabiles ne-
Dum enim legis sequitur observantiam et gratiam " queunt, alienos sibi altrahere conantur, quatenus
Evangelii jugo Mosaicoedoctrinoe copulat, tenebra- dum bonos se habere sequaces ostendunt, apud ju-
rum errorè cooperta est. « Oppressitque eum dor- dicia hominum excusent mala quoe agunt : et quasi
miens mater sua. > Quoenon poterat dicere : « Ego subditorum vita morliferam tegant negligentiam.
dormio et cor meum vigilat (Cant. v). > Medianocte Unde et iUic mulier quoe filium exstinxit proprium,
consurgens, tulit filium de latere Ecclesioedormien- qusesivit alienum. Sed veram matrem Salomonis
îis, et in suo collocavit sinu. Reloge tolam Apostoli gladius invenit, quia videlicet, cujus fructus vivat,
ad Galatas Epislolam et animadvertes quomodo fi- vel cujus intereat, extreino examine , ira districti
lios Ecclesioesuos facere festinet Synagoga. Et dicat judicis demonstrat. DMet illud est solerter inluen-
Apostolus : « Filioli mei quos ilerum parlurio, do- dura quod filius vivens prius dividi proecipitur, ut
nec formetur Christus in vobis (Gai. iv). > soli poslmodum matri reddatur. Quia in hac viia
« Vivum tulit. » Non ut possideret, sed ut occide- quasi parliri conceditur vita discipuli, dum ex illa
ret: Nonenim amore fecit hoc filii, sed oemuloeodio, nonnunquam alter apud Dominum merilum , aller
et suum morluum per legis coeremoniasin sinu Ec- apud homines~laudemhabere pèrmittatur. Sed falsa
clesioe supposuit. Longum est si velim per singula mater eum quem non genuit occidi non meluit, quia
401 ENARR. IN LIBROS REGUM. - IN LIB. IU. 402
arrogantes magislri el charilatis ignari, si plenissi- A juxta quod in lege Domini scriptum continetor ; « et
roum nomen laudis ex alienis discipulis consequi sexaginta chori farinoe, » profectionembonorum ope-
nequennt, eorum vitam crddeliter insequunturr In- rum ; « decem boves pingues, » doctores decalogi ;
vidias enim facibus succensi, notant alios vivere « et viginti boves pascuales, » proedicatores Novi
quod se conspiciunt non posse possidere. Unde et Testàmenti, qui quasi geminatum decalogum in se
illic perversa mulier clamât : « Nec meus sit nec habent, cum Novum et Vêtus Testamentum oequali-
istius. » Ut enim diximus, quos sibi obsequi non terproedicant, pleni dilectione Dei et proximi. « Cen-
vident adgloriam temporalem, eos aliis invident vi- tum arietes, > quos melius significant, quam eos
vere per veritatem. Vera autem mater satagit ut qui in grege Domini bene dominantes, simul cum
ejus filius saltem apud extraneam sit et vivat. Quia subdilis oeternoebeatitudinis gloriam consequi festi-
et cohcedunt verâces magislri discipulis , ut ex eo- nant? Venatio quoque diversorum animalium non
rum discipulis alii quidem magisterii laudem ha- inconvenienter accipi potest acquisitio hominum,
beant, si tamen integrilatem vite iidem discipuli non qui ex diversis gentibus quotidie rètibus Evangelii
amittant. Per quoepielâtis viscera, hoeceadem mater per spiritales venatores capiuntur, et in pastum
vërâ agnoscilur omnino, quia magisterium in exa- Salvatoris nostri redigunlur. '
mine charilatis approbatur et sola lotum recipere B < Habebatque pacem'Salomon ex omni "parte in
meruit, quoequasi lotum cessit. Quia fidèles proepo- « circuitu. Habitavitque ''Juda et Israël absque ti-
siti, pro eo quod ex bonis discipulis suis, non solum « more ullo unusquisque sub vite sua et sub lieu
aliis laudem non invident, sed utilitatem eis etiam « sua, a Dan usque Bersabee, cunctis diebus Salo-
profectus exorant : ipsi et integros et viventes filios < monis. > Isaias quoque de Redemptore nostro ita
récipiunt, quando in supremo examine ex eorum dicit: Multiplicabilurejus imperium et pacis iion erit
vita perfecte retributionis gaudia consequuntur. finis (Isa. ix), sub cujus defensione verus Juda et
'verus Israel absque timoré ullo habitant : cum'cor-
CAPUT IV.
dibus erectis ad Dominum, cuncla terrena despiciunt,
Enumeratis ergo principibus Salomonis , qui in nec hostium minas pertimescunt, sed in laudibus
regno"ejus variis ofliciis deputati fùeraht, seu di- Dei jugiter persévérant, délectantes in gratia Dei
versis provinciis proeerant, sequitur Scriptura di- et dulcedinë charilatis, quam incessanter habent ad
cens : Dominumet ad proximum.
« Salomon àutem erat in dilione sua, hàbens om- « Habebat Salomon quadraginta millia prsesepia
«.nia régna a flumine terroe Philistim, usque ad « equorum currilium, et duodecim millia èquestrium,
< terminum iEgypti, oflerentium sibi munera, et ser- C « nutriebantque eos supradicti régis proefêcti. » Quid
« vientium ei, cunctis diebus vite ejus. » Et quis in per quadragënarum numerum ; nisi tempora legis
hoc melius sighificatur quam Pacificus nosler, quem priscoe designantur? Quia et- Moyses illam acceplu-
proefigurabatidem Salomon? Ipse enim omnia régna rus quadraginta diebus jejunavit, et populus Israe-
terroea solis ortu usque adoccasum, in dilione sua liticus, qui per eam inslruebatur, quadraginta annis
habet, et dominatur (Scriptura teste) « a mari usque in eremo mansit. Duodenarius vero numerus proe-
ad mare, et a flumine usque ad lerminos orbis terrai sens tempus significat, in quo apostolica doctrina
(Ec'cli.XLIV).» Ipsi serviunt omnes populi, et tribus Novi Testàmenti populum nutrit. ;Bene quoque per
et linguoe,offerentes ei sciiicel munera rectoefidei et quadragenariuin, sive duodenarium numerum, proe-
bonorum operum. « Reges, inquit, Tharsis et insuloe sepia equorum Salomonis numerantur ; quia in ulro-
munera offerent : reges Arabum et Saba dona addu- que populo legali videlicet et évangeUco, illi qui
cent. Et adorabunt eum omnes terroe, omnes gentes minus intelligentes fuerunt, ad proesepiasanctarum
servient ei(Psa/.Lxxi). > Quod autemsubdituncun- Scriplurarum invitantur, ut pabulum ibi sacroedo-
« dis diebus vite ejus, > hoc est in soeculurasoeculi, ctrinoe acciperent, qualenus ; equitatui summi régis
quia ipse permanebit semper, et regni ejus non erit habiles fièrent ; « nulriebantquë eos: supradicti régis
finis, ejusque potestas est oeterna, cujus anni non "proefêcti, » cum unusquisque doctorum , sermone
déficient. fidei et exempta bouoe operationis, satagit pastum
« Erat aulem cibus Salomonis per singulos dies iUis salubrem conferre, unde subsequens Scriptura
« triginta chori similoe, et sexaginta chori farinoe; de eis dicit : '.-'
« decem boves pingues, et viginti boves pascuales, : « Sed et necessaria mensoerégis Salomonis, cum
« et centum arietes, excepta venatione cervorum,et «ingenti cura proebebant tempore suo. Hordëum
« caprëarum, atque bubaldrum, et avium altilium. « quoque et paleas equorum et jumentorum defere-
« Ipse enim obtinebat omnem regioiiem quoe erat « bant in locum, ubi erat rex juxta constitutum
i trans flumën, quasi a Thapsa usque, etc. > Quid « sibi. » Quia ne quid desit his qui in domo régis
ergo cibus iste Salomonis significat, nisi refectio- manent, totus ordo sanctorum praedicalorurfi,scri-
nem régis nostri Jesu Chrisli? qui bene pascitur bendo scilicet et loquendo laborat, ut mensa Do-
recta fide et operibus bonis, quoe illi quotidie offe^ mini abundet in copia librorum, et decentem pastum
runturab Ecclesia catholica. Triginla ergo chori si- inde hâbeant quique fidelium.
miloe possunt exprimere fidem sanctoe Trinitatis, « Dédit quoque Deus sapientiam Salomoni, et
 405 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 404
« prudentiam inullam niinis, et lalitudinem cordis, A David dicitur : « Vox Domini confringenlis cedros
« quasi arenam quoeest in litlore maris. Et proece- (Psal. xxvm). » A cedro itaque Christus usque ad
« débat sapientia Salomonis sapientiam omnium Jiyssopum disputai, quia ipse superborum corda
« Orientalium et. JEgypliorum, et erat sapienlior et bumilium judicat. Super ligna autem disputavit,
« cunctis hominibus. Sapienlior Elhan Ezraite, et dum in cruce pependit. Tune enim in cedro soeculi
« Henian et Chalcal,.et Dorda filiis Mahol. » Dédit arrogaiiliam judicavit. Quam eliam usque ad hys-
itaque Deus Salomoni noslro sapientiam et prudeii- sopi humilitatem, id est usque ad crucis stullitiam,
liam, ultra omnes liomines et omnem creaturam ad conlemptibilem sermonem deduxit fidei, Hinc
rationabilem; de quo Joannes dicit : « Quem enim Paulus ait: t Verbum enim crucis pereunlibus qui-
misit Deus, verbum Dei loquitur; non enim ad men- - dem stullitia est, his aulem qui salvi fiunt, id est
suram dat Deus spiritum ; Pater diligit Filium et om- nobis, virlus Deiest (I Cor. i). » Scriptum esl enim :
nia dédit in manu ejus (Joan. m).» Et alibi ipsa Ve- « Perdam sapienliara sapientiura, et prudentiam
ritas dicit: t Sicut enim Paler habet vilain in semel- prudeniium reprobabo (Isa. xxix). » Et paulo post :
ipso, sic dédit el Filio vitam habere in semelipso: et « Nam quia in Dei sapientia non cognovit mundus
potestalem dédit ei judicium facere, quia films ho- per sapientiam Deum, placuil Deo per slullitiam
minis est (Joan. v). t Hinc Paulus apostolus ail de B proedicationissalvos facere credentes (/ Cor. i). »
ipso Domino Chrislo : « Qui est imago Dei invisibi- . « Et disseruil Salomon de jumenlis el volucribus
lis, primogenitus omnis crealurse; quia in ipso « et reptilibus et piscibus. > Disseruit Salomon
condita sunt universa , in coelisel in terra, visibi- nosler de singulis speciebus animalium : quia om-
lia et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive nia nuda el aperta sunt oculis ejus, nec est ulla crea-
principatus, sive poleslates. Omnia per ipsum et in lura invisibilis in conspectu ejus. Ipse novit omnes
ipscfcreala sunt, el ipse est ante umpes, el omnia" cogitaliones hominum, ipse numerat muliitudines
in ipso constant, et ipse est caput corporis Ec- stellarum, ipsi palet abyssus, et infernus non est
clesioe,qui est principium primogenitus ex mortuis : abscondilus coram eo. Quasi enim dispulare ipsius
ul sit ipse in omnibus primatum tenens, quia in est, cum singulorum ralionem nobis proponit, et in
ipso complacuit omnem plenitudinem diviniiatis in- Scripturis suis manifestât sacramenta' quoe fuerunt
habilare corporaliter , et in ipso sunt omnes the- abscondita a soeculis et generalionibus, ut consi-
sauri sapienlioe et scientioeabsconditi (Colos.i, n). » dereinus bealitudinem angeloruni, ulilitalem homi-
Omnibus ergo sapientia veri Salomonis antecellit : num, el callidilatem malignorum spiriiuuin ; sicque
quia raullum dislat inter eos qui participatione sa- quod malum est reprobantes, quod bonuin est
pienlioesapientes sunt, et illum qui est fons sapien- " eligamus, et ipsum seclemur semper invicem et in
lioe et origo virtutum. Hinc est illud quod sequi- omnes.
tur : « Et veniebântde cunctis populîs ad audiendam sa-
« Et erat nominatus in universis gentibus per cir- «
pientiam Salomonis, et ab universis regibus terroe,
< cuiluin. » Quia nomen ejus proedicatur in universo < audiebànt sapientiam ejus. » Hinc propheta
qui
mundo : nec est nomen aliud sub coelo datum ho- Isâiâs ait : « Erit in novissimis diebus proeparalus
minibus in quo oportëal non salyos fieri (Act.iv). ïnôns domus Domini in vertice montiuin, et eleva-
«Locutus est quoque Salomon tria millia parabo- bilur
super colles, et fluent ad eum omnes génies; et
«larum, et fuerunt carmina ejus quinque millia. » ibtint populi multi, et dicent : Yenitc, ascendamUs
Quid enim per tria millia parabolarum, nisi pléni- ad montem Domini, el ad domum Dei Jacob, et
tude fidei in lege et in Evangeliis a Christo tradila docebît nos viâs suas, et ambulabimus in seraîlis
designâtur ? Quia dum tola multipliciler per allego ejus quia de Sion ëxibit lex et verbum Domini de
riarum sensus sub mysterio Trinilatis disserillir, -
Hierusalem (Isa. û). »
quasi tria millia paraholarum nuncupantur. Carmina
aulem ejus quinque millia per quinque sensus cor- CAPUT V.
D
poris intelligunlur, quos qui in diversis virtulibus
bene regil; bealus est, el per eos quasi quinque « jEdificavit domum Domini. > Domus Domini
millia Domino carminum canit. quam oedificavitrex Salomon in Hierusalem, in figu-
« Dispuiavit autem Salomon a cedro usque ad ram facta esl sanctoe universalis Ecclesioe,quoe a
« byssopiim. » Cedri nomine, celsilurio glorioe in primo eleclo usque ad ultimum qui in fine inundi na-
electis accipitiir. Unde Propheta testalur, dicens : sciturus est, quotidie per gratiam régis pacilici, sui
« Justus ut palma florebit, et sicul cedrus quoe est videlicel Redemptoris, oedificalur; quoepartira adlmc
in Libano mulliplicabilur ( Psal. xci ). » Hyssopus peregrinalur ab illo in terris, parlim evasis peregri-
autem herba est humilis saxo hoerens, qua signatur nan.di oerumnis, cum illo jam régnât in coelis : ubi
humilitas Chrisli. Bëdemptor quippe nosler a cedro peracto nilimo judicio, tola est regnalura cura illo.
usque ad hyssopum dispuiavit ': quia ab alla ex- Ad hanc domum pertinent elecli angeli, quorum
cellentia glorioe coeleslis usque ad carnis humilita- nobis -siniilitudoin futura vita proinittitur, dicente-
tem descendendo pervenit. Siquidem et cedri nomine Domino: « Illi autem qui digni habebuntur soeçulo
pravorum superba elalio desiguatur. Sicut et per illo el resurrectione ex mortuis, neque nubent, ne-
405 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IU. 406
que ducent uxores ; neque enim ultra mori pote- A aliquid prohibet, quin Hiram (quia rex erat, régâli-
runt, oequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, que potentia Salomonem in oedifi'eiodomus' DUihini:
cum .sint filii resurreciionis (Luc. xx). » Ad hanc jUvabat), conversos ad fidèm ipsos rerum dotainos
pertinet ipse mediator Dei et hominum, homo Chri- typice denuntiet, quorum opéra constat Ecclesiam' '
stus Jésus, ipso attestante, cum ail : « Solvite tem- soepiusadjuvatam, àc nobifiter augmentataïii,etcon-
'
plum hoc, et in iribus diebus excitabo illud (Joan. tra hoerelicos, schisniaticos et paganos prihclpâlibus
:' * ":
n)..» Quod exponehs Evangelista, subjunxit : « Hoc erëctàni ëssê déëretis.
autem dicebat de templo corporis sui. » Dicit Apo- « Pëtiit ërgo Salomon in opère templi auxilium ab
stolus de nobis : « Nescitis quia templum Dei ëslis, « Hiram. > Quia cum yeiiiens in carne Dominus, di-
et Spiritus Dei habitat in vobis (I Cor. vi) ? » Si ergo lectam sibi domum videlicet Ecclesiam oedificare
ille templum Dei per assumptam humanilatem fa- disponèrel, non de Judoeis taiHumniodo, verùmetiam
ctus est, et nos templum Dei per inhabilantem Spi- de genlibUsadjutores elegit : Nam deutroque populo
ritum ejus jn nobis efficimur, constat utique quia ministros sermonis assumpsit.
figuram omnium nostrum, et ipsius videlicet Domini, « Misit Hiram Salomoni proecisade Libano ligna
et membrorum ejus, qîioenos sumus, templum illud « cedrina et abiegna, quoein domo Domini poné-
maleriaie lenuit ; sed ipsius tahquain lapidis angu- B « reniur. » Quia conversa gentilitas misit ad Domi-
laris singulariter ëlecti etpretiosi, in fuhdamehlO num viros quondam et secundum soeculum clâros,
fundali : nostri autem lanquam lapidum vivorum sed securi Dominicoeinçrepationis, de monte suoesu-
superoedificatorum, super, fundamentum àpostolo- perbioe jam dejeclôs et humiliatos, qui ad normam
rum et prophetarum,hoc est super ipsum Dominum. Evangelicoevëfitatis institut} in oedificaliotiéEccle-
Désignât eamdem Dei domum spiritualem, eliam ta- sioe pro suo quisque merito vel tèinpore, colloca-
bernaculuni quondam factura in eremo per Moysen. renlur.
Verum quia illa domus in itinere quo ad terram re- « Misit eliam artifices. » Quia conversos âd verata
promissionis veniebaïur, hoec autem sedifieabaliir sapientiam philosopbos, qui gratia erudilionis po-
in ipsa terra repromissionis et in civilate Jerusa-' pulis quoque regendis jure proeponerentur, Domino*
lem : illa ut de loco ad locum crebro Levitarum mi- gentilitas obtulit : qualis fuit ipsis âpostolOrUnitëm -
ninisterio porlata, tandem in terram promissoelioere- poribus DionysiusArèopagita, qualis deinceps doctor
ditatis induceretur ; hoec ut mox in patrià ipsa et" suavissimus et fortissimus martyr Cypiianus, alii-
in civilate regia constructa, inviolabili semper fuh-' que quamplurimi. Misit et aurum quod in eadem
damento consisteret : donec iridicatum sibi futurum pêne significationé accipilur, quia nimirum viros
coelesle munus-implerelur. Polest in illa, proeseiilisG sapientia et ingehio proeclâros ostendil : pro quibus
Ecclesioelabor et exsilium, in hoc futura quies et cunctis oblationibus gentilitas a Domino dona exspë-
beatitudo figurari. Vel cërte quia illa solis filiis clat gratioe coelesiis. Converiit autem apte rébus Ec-
Israel, hoec autem a proselytïs etiam el gentibus clesioe, quod àuxiliitm operis sancti flagitans ait âd'
facta est. Possunt in illaprincipaliler patres, et Ve- Hiram Salomon :
teris Teslamenii aniiquus ille Dei populus, ïn hac « Proecipe igitur ut proecidanl mihi cedros de Lï-
autem congregala lie gentibus Ecclesia, figùraliter « bano, et servi mei sint cum servis tuis^ mercedeni
exprimi. Quamvis oedificiumulriusque domus enu- « autem servorum tuorum dabo tibi quamcunque pe-
cleatius spirilali sensu, excursum et labores proesen- « tieris. Sci.s enim quomodo non est in
populo meo
tis Ecclesioequotidianos, et proemia in futuro peren- « vir, qui npverit ligna coedere sicut Sidônii. Cum
nia, gaudiaque regni coelestis, et elëctionem primoe « ergo audissel Hiram verba Salomonis, loelatas est
de Israel Ecclesioe, el salutem omnium gentium, in « valde, et ait : Benedictus DominusDelis hodie, qui
Chrislo muliis modis ostendatur insinuare figuris. « dédit David filium sapientissimum, super populum
Narrât autem- historia, quia Salomon domum Do- t liunc pliirimum. Et inisit Hiram ad Salomonem
mini oedificaturus,qiioesieril auxilium ab Hiram rege i: « dicens : Audivi qûoeciinquè mândasil lnihi. Ego
Tyri,, qui erat amiciîs David omni tempore, et Ciim « faciam omnem volunlatem luâhi in lighls cedrinis
ipso quoque Salomone pôstquam regno politus est, « et abiegnis. Servi mei déponent ea de Libano ad
pacem habere jam coeperat, proraptamque mox ad « mare, el ego eomponâm ea in ratibus in mari
adjuvahdum se in omnibus ejus învênerit amicum : « usque ad locum quem signifîcaveris mihi, et appli-
ila ut artifices illi, ël ligna et aurum, prout opus ha- « cabo ea ibi, et tu toiles ea : Proebebisquenecessa-
bebat, dederit. CiijUsbeneficii gratia Salomonei per « ria mihi, detur cibus domui meoe.îlaquë Hiram
annos singulps plurimos iritici et olei choros in ci- « dabal Salomoni ligna cedrina el ligna abiegna
bum domui ejus dabal, NuUi autem dubiuni quod < juxla omnem voluntalem ejus. Salomon autêm
Salomon, qui inlerpretatur pacificus, et ipso nomine « proebebat Hiram viginti millia choros Iritici in ci-
et serenissimo regni sui statu, iïtam significet, de « bum domui ejus, et viginti choros purissimi Olei.
quo dixit Isaias : « Mulliplicabîtur ejus imperium, « Hoectribuêbal Salomon Hiram per annos singulos.
et pacis non erit finis. >Hiram vero, qui Latine dici- « Dédit quoque Dominus sapientiam Salomonisicut
lur ëxcelse vivens, credentes ex gentibus "etvita si- « locutus est ei, eratque pax inter Hiram et Salômo-
Bi'ÙL cum fidë gloriosôs, fîguralitèr exprimil. Neque « nem, et pércusserunt anibo foedus. > Servi quippe
 407 ANGELOMILUXOYIENSISMONACH1 408
Hiram, qui praecidebant Salomonicedros de Libano, A in fratres operamur. Per orationem, omnia quibus
dociores sunt electi de gentibus, quorum officii est; per internam compunclionemnostro Conditori con-
eos quiln hoc mundo rehus et gloria loetabantur , et jungiraur. Per jejunium, omnia quibus nos a conta-
superbioe fastu corrigendo sternere, atque ad obse- gione vitiorum, etillecebris soeculi observamus, ut
quium sui Redemptoris, eorum vota transferre. Cum libéra mente, et corpore casto, dilectioni valeamus
quibus videlicet servis, erant et servi Salomonis,.ac inhoerere semper nostri Conditoris et proximi. Et
pariter memoralo instabant operi ; quia primi docto- isti sunt très menses operariorum templi : Nam quia
res ex gentibus necesse habebant ipsorum apostolo- mensis plenitudine dierum lunaris circuli perficitur,
rum, qui a Domino didicerant, erudilione in verbo recte per illum plenitudo virtulis cujusque spiritalis
fidei instituli : ne si absque inagistris docefe incipe- ostenditur, inquamensfidëlium à Dominoquotidiana
rent, magistri existèrent erroris," idcirco etenim Sa- illustration.e, quasi luna a sole respicitur. Unus vero
.omon servos Hiram coederesibi votait ligna de Li- mensis quo ligna ad opus templi coedebant, eleemo-
bano, quia docliores erant servis suis ad coedendum. syna est, id est opus misericordioe, qua erga sa-
Sed idcirco etiam servos suos simul adçsse votait, lulem proximi, ut in unilatera sanctoeEcclesioebene
ut oslenderent eoedentibuscujus mensuroe ligna fieri proficiendo perveniant, docendo, casligando, tem-
délièrent. Cujus rei figura in promptuest : quia nimi- B poralia commoda impendendo, vite exempte mon-
rum apostoli çerlius verbum Evangelii, quod a Do- strando laboramus. Duo autem reliqui menses qui-
mino audiere, noyerunt, sed genliles ab errore con- bus in domibus suis manere, ac suis necessitalibus
versi, atque ad verilatem Evangelii transformati, sunt vacare permissi, oralio est et jejunium, quibUs
melius ipsos gentium errores noverant. Et quo cer- proeterea quoe erga nécessitatem fratrum foris ope-
tius noverunt, eo arlificiosius hos expugnare alque ramur, nostroesalulis proprioe curam intus conversi
evacuare didicerunt. ad Dominum mente gerimus. Et quomodoilli solum
c Elegitque rex Salomon operarios de omni Israel, perfecle vel suoevel fraternoe salulis curam gérant,
< et erat indictio triginta millia virorum. Millebat- qui se in tuitione divinoegratioe humiliter subdunt
« que eos in Libanuin decem millia, per menses sin- recte sequilur :
t gulos vicissim, ila ut duobus mensibus essent in < Et Adoniram erat super, hujuscemodi indictio-
< domibus suis. » Ubi primo notandum, quod non nem. > Adoniram quippe qui Latine dicilur Domi-
frustra Salomon operarios de omni Israel elegit, ne- nus meus excelsus, quem melius quam ipsum qiiem
que erat ulla porlio popuH, de qua non digni tanto nomine iinitatur insinuât, Dominum videlicet Sal-
opère viri assumerentur. Quia nimirum non nunc de vatorera: Et lune Adoniram operàfiis templi proepo-
una stirpe Aaron sacèrdoles eligendi, sed de omni nitur, ut sua provisione rile ordinel, quibus men-
sunt Ecclesia quoerendi,qui oedificaredomumDomini sibus singuli ad operandum exeant, quibus denuo
vel- exempta suo Vel diclo sufficiant : et ubicunque ad curandam domum suam redeant, cum Dominus
inventi fuerint, mox in officium doctorum absque et Salvator nosler mentes sanctorum proedicatorum
ulla personarum acceplione promovendi. Taies sua familiarius illustratione informat ad discernen-
qui cum ad erudiendos infidèles in collegium Eccle- dum, quando oporleat oedificandi Ecclesiam opus
sioe vocandos ordinantur , quasi ad coedendas in inire, proedicandovel alia pietatis officiapraestando;
Libano lempli materias, viri strenui atque electi et quando rursum conveniat ad suam ipsorum con-
mittunlur. Et quidem numerus triginta millium, scientiam examinandam , quasi ad inspiciendam
quo iidem lignorum coesores recehsebantur, potest domum suam rêverli, ethanc orationibus ac jejuniis
ad ebriim figuram apte referri, qui in fide sanctoe superno inspectore ac visitatore dignam reddere.
Trinilatis sunt perfecti, quod doctoribus maxime .. t Fuerunt itaque Salomoni septuaginta millia
congruit. Verum quia triginta millia ila erant ordi- « eorum qui onera portabant, el ocloginia millia
nata, ut dena millia per menses singulos operi in- « lalomorum in monte absque proepositis,qui prsê-
slarent, magis denarii numeri sacramentum per- n « erant singulis operibus, numéro trium millium
pendere debemus. Dena namque millia virorum de « trecentorum prxcipientium populo et his qui fa-
Israel ad coedenda ligna in opus domus Domini « ciebant'opus. >Lalomi dicuntur lapidum coesores,
mittunlur, quia quicunque doctores alque insi- idem aulem lapidum coesores quod et lignorum
pientium eruditores sunt ordinandi, decem proecepta coesores figurate désignant, hoc est sanclos proe-
legis per omnia et ipsi observare, et auditoribus suis dicatores, qui mentes insipienlium dolabra verbi
debent obsërvanda.monslrare, sed et proemia in Dei exercent, eosque ab ea qua nati sunt tortilu-
coelis futura, quoe denario soient figurari, et ipsi dine ac deformitaie transmutare contendunt, ac re-
sperare et auditoribus suis speranda debent semper gulariter inslitutos unitate fidelium, oedificationisvi-
int.mare. Terni aulem menses, quorum distantia delicet domus Dei aplos reddere Curant. Quod autem
singulis erat lignorum coesoribus imposita, perfe- et ligna et lapides in monte coedunlur, et exsa ac
ctionem trium virtutum Evangelicarum lypice de- proeparata , utraque materies ad montem domus
nunliant: eleemosynoevidelicet, orationis etjejunii. Domini transfertur, palet sensus, quod omnes in
Per eleemosynam namque coraprehendunlur omnia monte superbioenati, sumus, quicunque autem gratia
quoe ad dilectionem proximi explendam bénévole Dei proeordinati sumus ad vitam, excidimur cate-
409 ENARR. IN LIBROS REGUM- — IN L1B. III. 410
chizandô et sacramenta fidei percipiendo de monle A cedros missi sunt. De proselytis. istis, de quibus
superbioe, et in monteni domus Domini transferi- nunc locuti sumus, lapidum coesores. De gentibus
mur : quia, eruli de polestate tenebrarum, ad arcem Hiram ipse et servi ejus, qui cum servis Salomonis'
virtulum- quoe est in unilate sanctoe Ecclesioeperve- ligna coedebant de Libano. Omne igitur hominum
nimus. Notandum autem, quod iidem operarii ita gèïius per quos sedificanda erat Ecclesia, in oedi-
erant distributi; ut pars in monte lapides coederent, ficatione. templi proecessit. Judoei namque et prose-
pars item onera portarent. Diversa namque sunt lyti, el genliles conversi ad veritatem Evangelii,
dona Spiritus, et quidam majorem dicendi ac pro- unam eamdemque Christi Ecclesiam, sive recte vi-
tervos arguendï constantiam habent : quidam mi- vendo, sive etiam docendo, construunt.
tiores ad consolandos pusiUanimes et infirmos sub- « Proecepitque rex ut tollerent lapides grandes,
levandos existant : quidam utriusque virlulis mu- « et lapides pretiosos in fundamentum templi, et
nere proediti, ad opus. domus Domini conveniunt. « quadrarent eos. » Fundamentum templi nullum
Quales fieri votait eos quibus loquilur Apostolus, est aliud intelligendum mystice, quam. illud quod
dicens: « Corripiteinquietos,consolaminipusillani- ostendit Apostolus, dicens : < Fundamentum enim
mes, suscipile infirmos, patientes eslote ad omnes aliud nemo potest ponere proeter id quod positum
(/ Thess. v). » Proeposili autem qui proeerant sin-, Best, qui est Christus Jésus (ICor. m). » Qui pro-
gulis operibus, ipsi sunt sacroe condilores Scriptu- pterea fundamentum domus Domini potest recte
roe-,quorum magisterio in omnibus erudimur, quo- vocari, « quia (sicut ait Petrus) non est aliud sub.
modo inscios docere et contemptores corripere, coelo dalum nomen hominibus, in quo oporleat
quomodo nos invicem onera nostra portare (Gai. nos salvos fieri (Act. iv). > In quod fundamentum
vi ), ut impleamus legem Christi, conveniat. Recte lapides grandes et preiiosi tplluntmycum proecipui,
proefati operarii'septuaginta millia, et octoginta factis ac sanctitate viri, familiari mentis sanctitate
millia esse perhibenlur. Septuaginta millia videli- suo adhoerent Conditori, ut quo firmius in illo spem
cet propter sabbatismum animarum : septimus suam ponunt,eo fortius aliorum vitam dfrigere (quod
enim dies in sabbatum, id est requiem, consecratus est latitudinem parietis portare) sufïïciunt. Lapides
est. ;Octoginta millia propter spem resurrectionis, ergo qui in fundamentum templi ad portandum oedi-
quoe ectava die, id est post sabbaium in Domino ficium omne ponebantur, proprie sunt propheloe
proecessit, et in nobis quoque octava die simul et et apostoli, qui verbum et sacramenta veritalis, sive
octava oetatefutura speratur. Proepositi autem erant visibiliter, sive invisibililer ab ipsa Dei sapientia
tria millia trecenli, propter fidem nimirum sanctoe perceperunt. Qui bene lapides primo quadrali ac sic
rrinitatis, quam per sancta nobis eloquia proedi- " in fundamentum poni jubenlur. Quadràtum nam-
cant. QUodvero pro tribus millibus trecentis proe- que omne, quocuuque yertitur, lixuni slare consue-
positis, in Hbro Paralipomenon (II Par. n) tria vit. Cui nimirum figuroe corda assimilanlur electo-
millia sexcenli sunt scripti, ad eamdem prorsus rum, quoe ila in fidei firmitate consistere didice-
sublimium vivorum perfectionem respicit. Nam quia runt, ut nulla occurrentium rerum adversitate,
in senario numéro Dominus mundi prnatum coin- nec ipsa etiam morte a sui rectitudine possint status
plevit, recte in eo perfecta bonorum soient opéra inclinari.
figurari. Et quia sancta Scriptura cum fide verita- « Quos doteverunt coementarii Salomonis et coe-
lis, opéra justilioe docet habenda , recte proepositi « menlarii Hiram. » Dolantur namque lapides pre-
operum templi tria millia et sexcenli fuisse perhi- iiosi, cum electi quique proecedenlium sanctorum
benlur. Nec proetereundum quod Jioee septuaginta instruclione et instahtia, quidquid in se habent
millia et octoginta millia portantium onera, et lalô- hoxium et inane relinquunt : atque anle conspectum
inoruiii cura proeposilis suis, non fuere de Israel, sui Creatoris, solam insite sibi justilioe regulam,
sed de proselytis, id est advenis, qui morabanlur in- quasi slabilem quadraturoe formam ostendunt. Dola-
ter eos. Scriptum namque est in Hbro Paralipome- j. verunt autem hos lapides, non solum coementarii
non : « Numeravit igitur Salomon omnes viros pro- Salomonis, sed et coementarii Hiram, quia ex utro-
selytos, qui erant in terra Israël, post dinumeratio- que populo doclores fuere sanctoeEcclesioe.
nem quam dinumeravit David paler ejus, et invenli t Porro Giblii proeparaverunt ligna et lapides ad
sunt centum quinquaginta tria millia et sexcenli. « oedificandamdomum. > Giblos est civitas Phoeni-
Fecitque ex eis sepluaginla millia qui humeris cis, cujus meminit Ezeçhiel, dicens : « Sapientes tui,
onera portarent, et octoginta millia qui lapides de Tyre, facti sunt gubernalores tui, senes Giblii et
montibus coederent: tria autem millia, et sexcentos prudentes ejus (Ezech. xxvu), »etc. Pro qua in He-
proepositos operum populi, » etc. Proselyii. autem broeocontinetar Gebelsive Jahal, quod interprelalur
vocabantur Groece qui ex aliis nalionibus proge- definiens sive disterminans : quod- vocabulum. apte
niti, in fidem et consortium populi Dei, accepta cir- convenit eis qui Corda hominum ad sedificiumspiri-
curiicisione, transierunt. Fuerunt itaque operarii tale, quod ex virtutibus animoe construitur, parant.
domus Domini de filiis Israel, fuerunt de prosely- Sic etenim solummodosuos audïlores fidem et opéra
tis, fuerunt de gentibus. De filiis videlicet Israel justilioe docere sufficiunt, dum ipsi prius sacris pagi-
triginta millia eorum qui ad proecidendas de Libano nis edocti diligeriter quoe sit fides tenenda, quo vir-
 '
M ANGËLOMILUXOVIENSIS MONACHI 4«
tûtûm çàlle^ihcëderidum, cërti déïïnîtibne veritalis A , anno quarto, niënsë Zib, ipse esl enim nië'nsis' éë-
.didièërint."$am 'frustra .'bflicium'sibi doctoris usur- cundus régis Salomonis super Israel. Ôrdb 'sensus
pât, qui iliscrèubiiem càilibficaèfidei ignorât. Neque est, in anno quarto régis Salomonis super Israël,
sanctùànûm'TImitinp',"sed.'raînàîn sibi oedificant,qui riieiisë Zio, ipse est mensis secundus. Ménsemautëni
docere âliôs'rêginaîu,' "qïïâip ipsi 'non didicëré, co- secundum Maium dicit : namque Aprilis quo Pascha
nantur.'lirf'oeaifiè^nâa'.ergb dùmb Dëi, primo sunt celebrabalur prïncipiura mensium, apud Hebroeos
ligna et làpic!eiv'Milëndi;fle''iûbnte":quia eos quos in prinius erat in mensibus anni. Ex quo manifeste
fide veritatis^i'siîu'iéïe qûoeMmb's/primonecesse "est palet, quia moi peracto pascha, coepit oedificaredo-
ut abrenunlia'rè diabolo, aie dé sorte primoe proevari- mum Domino, et eonseeratas mystica solemnitate
caiionis, in qu'a nati; sunt, doëeamus rënàscerido populus, manus ad myslïeùm opus iiiisit. Fit àUléhi
erui. Denique qUoerèndisûntlapides preiiosi él gran- commemoratio egressionis exiEgypiô, quando taber-
des, atque in fundâffiëfitUmtempli ppnendi, lit nie- naculum oedifiearicoeptum est : ut admoneatur le-'
mineiTmùs abdieaia Ê'btivërWtîonepriori, eorum in Ctor, quod annorum tempus, inter oedificationem
omnibus vilàhi 'moresqueïnspieere, eos nostris audi- utriusqué dônï'iis traiisîerit, et hùic quoque sûnimse
toribus imiiahdos propoiiere, quos per' virtutem hu- lëmporis, sacràmentum ihesse spiriialë coghoscat.
militatis specialiter Domino "adhoerëre npverimus. B ] Quater naniquç ceiileni, et vicéni, quàdrihgenlos et
Addendûs est iii alium pariés 'operum bonorum, el octoginta faciUnt. Quatuor aulem Evangëlîcsêpéïfê-
quasi superimposilïs sibi invicem ordinibus Japidum, ctioni apte conveniunt, propiër ipsum Ëvaiigelista-
ambulanduni est ac proficièndùm de virlule in virtu- rum numerum : cehlum viginti, legaii doëlrinoe,pro-
tem. Vel cerië lapides fuiidâmehlo grandes, preiiosi pter annos legislatoris tolidem. In quo etiam numéro
et quadràii, primi sunt (ut supra diximus) Ecclesia- virorum, gratiam sancti Spirilus primitiva suscepit
rum magislri, qui ab ipso Domino verbum audiere Ecclesia : patenter oslendens quia qui legê légitime
salulis. Superpositi aulem lapides ordinum sive li- utuntur, id est qui Chrisli in ea gratiam cognoscen-
gnorùni, seqtiënles sunt, suo quique tempore sacer- tes amplecluntur, jure spirilus èjus gratia replen-
dotes âc doctores, qnoruiii vel proedicâtionéac îniàî- tur, quia in charilale ejus amplius ignesëurit. Dixi-
sterio, fabrlcàtur Ecclesia tel ordiiiàtiir vîriuiibus. 115US autem jier tabernaculum quod fecit Moyses et
Quales autem colore fuerint lapides quibus factura filii Israel in deserto, Synagogam -.per templum vero
est tehiplutn, in Hbro Paralipbmenon aperte declâra- quod Salomon et filii Israël cum proselyiorum et
lUm est, dicërite David ad Salomonem, cum ëi iin- gentilium auxilio conslruxit, Ecclësiaiii geiitium
pensâs templi quas proeparaverat ostendeïët : i Om- posse designari. Permansit autem cultus el religio
nem preiiostim lapidera et marmor Pariuni àbundan- G ' labernaculi annos quadringèntos ël
octoginla, ac sic
tissimé prseparavi (I Pài: xxix). > Marmor aulem âb eo templum oedificâriiiicipit. Quod aulëm quarto
Parium marmor candidum dicitur : quale eadem anno régis Salomonis oedifieari coepià esl domus
in'sula gignérë consuevi't. Unde poêla de illa a : Domini; potest ad eos referri mystice, quod posi
OlearonniveamqueParonsparsasqueper oequor ëxpîélam dispensationëiii Dominicoe incarnalionis,
Cycladas,et'crebris legimusfréta concitaterris. quoe in "quatuorEvangelii libris scrïptâ est, misso de
Niveam ergo Paron dicitur, eo quod candidissimi coelis Spiritu sancto, Ecclesioe".structuracoeperit. Et
marmor generis raillât. Est aulem una de Cycladi- quod raense secundo coepta esl, potest ad electîo-
bus, quo Videlicel lapide, templum fuisse faclum, et nem gentium, quoe secundo loco post Israel oedifica-
Josephus insinuai, dicens : Elevavit itaque templum tionem in se sui suscepere Creatoris. Unde et se-
usque ad càmeram, ex lapide albo çonstruclum. cundus mensis in lege concessus est ad .faciendum
Altitude fuit sexaginta cubiiorum, elc. Nec myslerii Pascha, quia immundi super animam hominis vel
sensus in abdilo est, cuivis eienim palet, quia mar- in via procul posili ad faciendum in primo mense
nib'r candidum, ex quo domus Dominiconslructa est, pascha, occurrerë nequirenl. Ubi nos apertissime
mundani electoruin acliohem simul et conscientiam n| designati sumus, qui immundi super mortem animoe
ab bnini noevo çorruptionis casligalani désignât. noslroe, et procul adhuc positi a populo Dei, non
Quales esse voluit sapiens ille arehitectus, eos quos polUimus primum pascha facere, quod in came et
siiper limdamentum Chrisli locâbai lapides pretiosos, sanguine agni flebat. Çelebramus aulem Tiodie pa-
aù'i'6 a'rgehtoque redimilos ,: « Çharissimi, inquit, scha, secundum quod in corpore el sanguine Re-
mundeinus nos ab omni inquinainento carnis et spi- demptoris noslri, a quo quoesili et mundati sumus,
rilus , perficieples - sanclificalionein in timpre Dei aclum est. In quo autem loco templum sil oedifica-
(Il Cor. vu). > • tum inanifesiius in Hbro Paraliporaenon oslendilur,
CAPUT VI. Ubi scriptum est : «El coepit Salomon oedificaredo-
< Faclum est ergo quadriiigeniesimo et octoge- mum Domini in Jérusalem, in monte Moria, qui de-
i simo anno ëgrëssionis filiorum Israël de terra nionstralus fuerat David palri ejus in loco quem pa-
i JEgypii, in anno quarto, nïéhse'Zib, ipse est men- ràveral David in area Ornan Jebusoei(H. Par. m). »
« sis secundus régis Salomonis Super Israel, oedifi- jEdificalm ergo domus Domini in Jérusalem, hoc
« Care coepit domum Domino. > Quod dicilur, in est, in visione pacis : qua dilalata per totum orhenj
a Virg., JEneid. m.
 413 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LB3. 111. 414
Ecclesia in una eadèmque fide, elverilaliscalholicoe ^ terra viventiom. Ubi nolandum quod triginta cubili
societate consistii. Namque in scissura menlium alfitudinis, non usque ad teclum templi,>ed usque
Deus non eït : sed «factus est in pace locus ad coenaculum inferius pertingebant. Namque in li-
ejus, ethabitatio ejus in Sion (Psal. LXXV). > Mdi- bro
Paralipomenon aperte scriptum esl, quod altir
ficatur in monte, videlicel in ipso Domino Salva- tudo cenlura viginti cubitprum erat. De quo post hoec
tore, de quo Isaias ait : « Et erit iii novissimis diebus dicturi sumus.
proeparalus ihons domus Domini in verlice mon- « Porticus erat ante templum viginti cubitorum
lium (Isa. n). » Et ipse de se in Evangelio : « Non « kmgitudinis juxla mensuram latitudinis templi, et
polest, inquit, civitas abscondi super montera po- « habebat decemcubilos latitudinis anlefaciem tem-
sita (Malth. v). > Ipse est enim nions montiuin, qui « pli. » Templum namque erat conversum ad orien-
de terra quidem per originem assumptoe carnis or- tera , sicut et labernaculum. Habebatque oslium
tus est, sed omnium lerrigenarum potentiam ac san- porticus ab oriente, contra ostium templi, juxta
ctitatem singulari culmine dignilalis transcendit. In quod hisloriçus JudoeorumJoseplius apertissime do-
qu'o nimirum monie civitas, sive domus Domini, cet : ita ut sol oequinoclialis oriens, directis radio-
cohslructa est : quia nisi Sion in illo radicem figat, rum suorum lineis, per ostia iria porticus videlicet,
spes et fides nosira nulla est. Qui recte mons Moria, B et templi et oraculi; arcam testàmenti perfundere
id est visionis vocatur : quia electos suos quos ad posset. Quia vero templum sanclam Ecclesiam dé-
oeternam siioeclarilatis visionem conservai, in hac signât, porticus quoeeral ante templum, et propior
intérim vita laborantes videre et adjuvare dignatur. lucem solis accipere solebat, quid apertius quam
Qui demonstralus fuerat Dayid patri ejus. Oslensus iilam ejus parlera, quoeDominicoeincarnalionis tem-
namque eral David sicul et coeleris prophelis, ven- pora proecessit, lypice denunliat? In qua Sunl pa-
turus in camé Dominus. Bene idem locus area erat triarçhoe et prophète, qui orientem huic mundo so-
Oman Jebusoei,quia et Ecclesia areoe solet vocabulo lem justilioe primi susceperunt, et nascenli in carne
designari, dicente Joanne de Domino : « Cujus ven- Dominolestimonium, sive vivendo, sive proedican-
lilabrum in manu sua, et permundabit aream suam do, sive nascendo, sive etiam moriendo, proebue-
(Marc. m). » Ôrnan qui inlerpretatur illuminatus, et runt. Ostium vero templi Dominus est : quia « ne-
eràt naiione Jebusoeus, natione quidem. genliles si- mo venit ad Patrem, nisi per ipsum (Joan. xiv). »
gnificat. Hos aiitëm eosdem illustrandos a Domino, Et sicut alibi dicilur : « Ego sum ostium : per me
atque in Alios Ecclesioecommulandos oslendit qui- si quis introierit, salvabiiur (Joan. x). » Ostium por-
bus merito dicit Apostolus : « Fuistis aliquando le- ticus sermo est prophelicus, qui quasi recto calle
nebroe,nuiic autem lux in Domino(Ephes. v). » Jebus " ingredienl.es, in ostium templi perd.uc.ebat : quia
eadem est civitas quse et Jérusalem. Et Jebus qui- gratiam DominiSalvatoris qua mundum erat redem-
dem raierpretalur concûlcala, Jérusalem aulem pturus, aperte proedicabat. Factura ergo porticus
pacis iiîsio. In qùà quandiu Ornân gentilis regnabat, total fidèles iUius temporis significat. Oslium vero
Jebus dicta est, éliam ëum in ea David locum iiolo- in porticus doclores qui .coelerislucem vite japuam-
causti emeret. Cum vero Salomon in ea templum que inlrandi ad Dominum pandebant, exprimit. Et
Domino oedificaret, non jam Jebus, sed Jérusalem bene unum ostium propter consonam in omnibus
vocata est. Quia nimiruiii gentilitas quandiu divini sanclis fidem, ac dileelionem veritalis. Quoevideli-
cultus nescia perdurabat, conculcabalur el illudeba- cet porticus, juxta laliludinem lempli viginti cubitis
lur ab iminundis spirilibus : ad simulacra muta longa eral, quia nimirum antiqui justi per longanimi-
prout ducebalur, sequens. Cum vero illam gratiam latem devoloementis, desiderabant venire'ad dilatio-
sui.Conditoris respexit, continuo"pacis in se et lo- nero Ecclesioe, in cbaritate Dei, quoe est in Chrislo
cum invenit el nomen. Domino noslro.
« Doutas auleni quam oedificabatrex Salomon Do- « Fecitque in templo fenestras obliquas. » Fenes-
< mino, habebat sexaginta cubilos in longiludine, et troe lempli doclores sancti sunt et spiritales quique
< viginti cubilos in lalitadine, et triginta cubilos in B in.Ecclesia, quibus mente excedentibus, Deo arcana
« altitadine. >Longitudo domus longanimiiaiem dési- secretorura coelesliumspecialius coeleris videre con-
gnai Ecclesioe, quia in exsilio peregrinationis hujus ceditur. Qui, dum ea quoein oceuho vident, publiée
patienter adversa quoequetolérai, donec ad palriam fidelibus pandunl :' quasi suscepto lumine solis, fe-
quam exspectat, perveniat. Latitudo insinuât chari- nestroe juncta templi penetralia replent. Unde bene
latem, qua dilaialio sinu mentis non solum amicos in coedemfenestroe obliqua;, idest inliis latiorcs fuisse
Deo, sed et inimicos diligere gaudet propter Deum : perhibentur : quia nimirum necesse est, ut quisquis
donec veniat lempus, quando sive ad pacem suam jubar supernoe contemplaiionis vel ad nfomenlum
conversis, sive funditus omnibus exstinctis .ini- perceperit; mox sinum cordis amplius casligando di-
micis , cum solis gaudeal amicis in Deo. Altitude lalet, atque ad majora capessenda solerli exercita-
spem denunliat fuluroe reiributionis, cujus intuiiu tione se proeparet.
libenler infima quoeque, sive quoe demulcenl, sive ' Et oedificavit super parietem templi tabulata
quoe adversanlùr, conlemnit : usque dum utrisque « pei gyriini, in parietibUs domus per circujtum
' transcensis, sola inerëaiur videre bona Domini iiï « templi et oraculi, et fecit latera in circuilu. Tabù»
415 ANGELOMILUXOVBÎNSISMONACHI 416
« fatum quod subter erat, quinque cubitos habebat la- A fuerint auro vestitoe. Quod ita factura esse non du-
« titudinis : et médium tabulatum, sex cuhitorum bium est, ut illoetrabium partes, quoe intus in lem-
< latitudinis : et lertium tabulatum, seplem habëns plo erant, aureis essent laminis tectoe. Quoevero foris
« cubitos latitudinis. » Hoec tabulata in Evangelio apparebant, hoe minimoedeauratoe ipsam cedri spe-
ubi Dominustentatur a diabolo,pinnacula lempli vo- ciem formamque cunctis ostenderent, in qua tamen
cantur. Sed et Jaçobum fratrem Domini apostolum, imposita sibimet tabulata, gestabant. Quod ergo ex-
in pinnaculum templi, unde ad populum conciona- trinsecus eminebat trabium, vitam sanctorum quoe
retur, levatum esse legimus. Ulrum aulem moris nobis in terris innotescere poluit, désignât. Quod
fuerit doctoribus, ut his sedentes tabulatis ad cir- inlus in templo deaiiratum fulgebat, claritatem illam
cùmstaniein inferius turbam fecerint sermonem, qua in coelestipatria in aspectu sui gaudent Creato-
nusquam scriptura invenimus. Patet vero ratio sa- ris, figurate denunliat.
cramenti,' quia tabulata hoectria totidem fidelium « Domus autem cum oedificaretur, lapidibus de-
gradus, conjUgatorum videlicel, continenlium et « dolatis atque perfectis, oedificataest, et malleus,
virginum désignant, dislinctos quidem altitudine t et securis, et omne ferramentum non sunt audita
professionis, sed societate fidei et veritatis ejusdem, « in domo, cum oedificaretur. » Hoecad illam Eccle-
omnes ad domum Dpmini pertinentes, eique fixa B sioepartëm, quoepost Hujus soeculi labores et certa-
mente inhserentes. Ubi pulcbre dicitur, quia tabu- mina, ad oeterna pra^mia nierait introduci, proprie
latum quod Subter èràtquinque cubitos habebat lati- pertinent. Dji etenim perfecti solummpdo, et imma-
tudinis, médiumsex, tertiumseptem. Supernum ergo culati atque ab omni labe iniquitatis castigati, in-
tabulatum erat coeteris anguslius, médium supernO grediuntur. Non enim intrat in illam civitatem ali-
latius, sed infirmo ératfactum angustius. Quia nimi- quid coinquinalum, faciens abomiiiationem et men-
rum allior professio virtulis arctiorem débet vitam dacium, sicut in Apocalypsi scripsit Joanries, « ubi
tenere Vivendi. Singula autem tabulata habebant in malleus et securis et omne ferramentum non auditur
circuita latera, id est turriculas, ne facile quis in (Apoc.xxi), » quia hic tundimuradversitatibus, et di-
eisdem tabulatis consistons sive résidens, posset ad sciplina veritatis exercemur, ut illic locis juxta me-,
inferiora decidere : quod Ochozioerégi contigisse in rîtum congruis disponamur, et castigatione ces-
Samaria legimus. Quoenimirum latera non incongrue sante, solo amoris glUtino (quo ad invicem copu-
quotidiana divinoe prolectionis erga nos munimina lemur) uno impleti spiritu perfundamur.
désignant. De quibus Psalmista : « Immittet, inquit, « Ostium lateris medii in pariete erat domus dex-
angelum Dominus, in circuita limentium eum, et « Iroe, et per cochleas ascendebant in médium coe-
'
eripiet eos (Psal. xxxm). » Ascendit qUidem in coe- V « naculum, et a medio ,in tertium. » Quidam hune
naculum Ochoziasrex Samarioe, qui se a domo David locum mâle intelligentes, putant ostium templi a
separaverat, sed per cancellos decidit. Quia et si hoe- meridie fuisse, non attendentes, quia si hoc signi-
retici, sive schismatici, aliquam bonoe actionis ar- ficare voluisset, Scriptura non ita diceret : < Ostium
cem coiiscendere videntur, quia tune compagem lateris medii in parte erat domus dextroe; » sed ila
Ecclesiaslicoeunitatis non habent; quasi patentibus potius simpliçiter : Et habebat domus oslium ad
et non solitis làterum proesidiis, semper ad vitiorum meridiem. Nunc autem longe aliud significat. : Pars
infima relabuntur, dum divino destitufi auxiiio, suoe namque domus dextroe talus templi meridianum
pertinacioe fastu intereunt. Qua autem arte proefata dicitur, in cujus parte orientale* ostium erat in
(abulata parietibus templi sunt affixa, declaralur ipso angulo factura juxta terram, in quod introeun-
cum subditur : tes, stalim ad alliora gradatim ascendebant, ha-
« T-rabesautem ppsuit in domo per circuitum fo- benlés viam ascensus per ipsa parielis inleriora,
« rinsecus, ufnon hoerererit mûris templi. > Trahes donec ascenderent ad médium coenaculum, el a me-
ergo quoeintrinsécus domum muniebant et ornabant, dio pervenirent ad tertium. Nec dubitandum, quam-
laiîtoe erant longitudinis, ut capita eorum forinseCus j. vis hoc Scriptura non dicat quia sic ascendenies
'
prominerent : in infimo quidem ordine cubitorum creberrimas habebant a meridie fenestras, quarum
septem, iri medio sex, in supremo quihquë, alque in luce per omnia et sine offensione iter agerent: qui
eisdem capitibus, earum tabulata componerentur, nimirum locus, proprie ad .corpus Dominicum quod
n ëquaquam mûris templi infixa, sed j uxta muros trabi- de virgine sumpsit, respicit. Ostium namque lateris
bus, quoede mûris exierant, superposila. Quid itaque medii in parte erat domus dextroe, quia defunclo in
per trabes domus, quoetabulata portabant, nisi proe- cruce Domïnp, unùs militum lancea latus ejus ape-
dicatores sancti siint lypice désignati? qui dum ipsi rbit. Et bene in parle domus dextroe, quiaaddex-
sublimem atque nonôrabilem in Ecclesia Déi lpcum trum ejus, latus a milite aperium sancta crédit Ec-
tenent, infirmiores qiïbsque ac fragiles, suis proedi- clesia. Ubi aplo eliam vërho usus est Eyangelista
catibnibus ab infirmorum appetiiu susibllurit, atque (Joan. xix), ut non diceret, « percussit latus ejus, >
ad coelestia desideranda ac speranda suspéndunt: suis aut « vulheravit, » sed « aperuit, » videlicet quasi
etiam intercéssionibus, ut in coeptis persistant," ostium lateris medii, per quod nobis ileriad coelestia
adjuvant. Legimus autëm in Hbro Paralipomenbn, panderetar. Denique ila subjbnxit: « Et contînup
quod trabes templi, sicut et csetera «jus interibra, exivit sanguis et aqua. > Aqua scilicet, qua ablui-
 417 IN LIBROS REGUM. - IN LIB. III. 418
mur in hapiisirio, et sanguis quo consecramur in À j clesioefélicitas in resuirrectionis gloria complebitur ;
calice sancio. Per hoc namque ostium nobis est %Et oedificavitdomum et consummavit eam. Te-
ascensus in médium coenaculum, et a medio in ter- « xit quoque domum laquéaribus cedrinis! > La-
tium, quia per fidem et mysteria nostri Redempto- quearia quid sunt ? Laquearia sunt tabulata, quoe
ris, de proesentiEcclesioe conversatione, ad requiem magnb décore composita et ornata, ab inferiore
animarum post mortem ascendimus, rursumque de parte trabibus affiguntur : et quia 1er geminoealli-
requie animarum (adveniente die judicii) ad immor- ludinis domus Domini facta erat, terna nimirum ha-
talitatem quoque corporum, quasi in tertium coena- bebat laquearia. Quid autem aptius per laquearia
culum, sublimiori profectu penetrabimus, ex quo in quam sublimiores quosque in sancta Ecclesia justos
magna amborum, et corporis videlicet et animoe significari credainus ? Quorum opus et doctrina cun-
beatitudine, perpetuo vivamus, Quo quidem iter in- ctis in exempta proposita, quasi longius in alto
visibiliter agebatur, ita ut soli hoc qui intraverant proeeminent, quosque suis intercessionibus et exhor-
nossent, quamvis ipsum ostium etîarti foris positi tationibus animos infirmoruin, ne in tenlationibus
vidèrent: quia nimirum actus in hoc soeculo,et ce- deficiant, protegunt. rQuoe nimirum laquearia recte
lebrationes sacramenlorum, etiam reprobi possunt cedrina esse describuntur. Cedrus namque arbor
intueri, verum arcana fidei intimoe gratiam dileclta- B est imputribilis omnino naturoe, odoris jucundi, as-
nis, nullus (nisi qui per hoecDominoduce ad coele- peclus nitidi, serpentes accensa nidore fugans ac
stia scandit) agnoscit. « Qui enim dicit se nosse përimens. Quoe universa perfectis quibusque con-
Deum, et mandata ejus non custodii, mendax est veniunt, quorum insuperabilis est patienlia, fama
(7 Joan. n). » Notandum sane quod triginta cubiti virtulum eximia, proesentia cunctis gratissima, in
alliludinis, de quibus supra legitur, usque ad mé- bonis auctoritas, ad revincendos, çonfutandosque
dium coenaculum addebantur, quousquè porticus eos qui veritati résistant, constaiiMssima: qui et in
quoeerat circa templum ab austro, et aquilone, et hac vita et in futura, singulari proe coeteris sanctis
occasu, tectum pervenie.bat, ut Josepho narrante di- eminentia, fulgent.
dicimus. DeniqUe usque ad supremum templi te- « Et oedificavittabulatum super omnem domum,
ctum, alii sexaginta cubiti numerabantur, et sic tola « quinque cubilis altitudinis (Deut. xxn). > Loriculas
altitudo domus juxta librum Paralipomenon (Il Par. significat, quoein supremo domus tecto per circuitum
m) in centum viginti cubitos consummata est. Por- erant facte, ne quis ad altiora perveniens, repente
ticus quoque quoeerat anle fronlem lempli ad orien- laberetur ad ima : quod in omni domo, quam quis-
tera, juxta fidem proefati voluminis, eamdem cubi- ' que oedificaret, Moyses fieri proecepit : « Cum oedi-
torum summam in allitudine habebat : qui videlicet G ficaveris, inquiens, domum novam, faciès murum
liber, illas de quibus proediximus porticus circa tecti per circuitum ; ne fundatur sanguis in domo
templum, cellaria vocat et cubicula. « Dédit autem, tua, et sis reus labenle alio et in proeceps ruente
inquit, David Salomoni filio sUo descriplionem por- (Deut. xii, 8). » Hoec autem tabulata |sive loriculoe
tions templi, et ceUariorum, et coenaculi, et cubicu- supra sunt latera vocata : ubi, cum dictum esset,
lornm in abditis, et domus propitiationis (/ Par. « Et oedificavit super parielem templi tabulata
xxviu). > Ubi etiam exleriorum domorùm, quoe « per gyrum, in parietibus domus per circuitum tem-
erant extra atrium sacerdotum in circuita templi, < pli et oraculi. > Continuo subjunctum est, < El
fecit mentionem, cum protinus adjunxit : Neenon et fecit latera in circuitu, > in quibus nimirum laleri-
^omnium quoe cogitaverat, atriorum et exedrarum bus inlelUgimusdivina esse proesidia designata, quoe
per circuitum, in thesauris domus Domini, et in nos in hoc adhuc soeculolaborantes, ac pro captu
thesauris, sanctorum. Quod autem omnis alti- nostro ad superiora nitentes, quotidie ne deficiamus
tudo lemji'i centum viginti fuit cubitorum , ad adjuvant. Bene autem hoc supremum tabulatum in
idem sacramentum respicit. Quod ex primitiva tecto domus Domini quinque cubitis allum esse me-
Hierosolymis Ecclesia, post passionem, resurrectio- moratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinoe
nem, et ascensionem Domini in coelos, in hoc nu- P proesentioeclaritas adimplet, ut nihil aliud visus
méro virorum, gratiam Spirilus sancti accepit. noster, nibil audims, nihil olfactus, nihil gustus,
Quindecim namque, quoe ex seplem et octo con- nihil tactus dulce habeat, nisi diligere Dominum
stant, soient nonnunquam ad significalionem referri Deum nostrum ex toto corde, tola anima, tota vir-
vite, quoe nunc in sacrb baptismo geritur animarum ilité diligere et proximum lanquam nosmetipsos
fideHum: perficietur autem in fine soeculi,.resurre- (Matth. xxi ; Deut. vi). < El opérait domum lignis
ctione cOrporum immorlalium. Ipsa aulem quinde- « cedrinis. > Supremum ipsum domus tectum dici-
cim, in trigonum ducla, id est cum omnibus suis tur, id est, tabulatum illud, quod supremis trabibus
partibus annumerata, cenlum viginti efliciunt : qua superpositum erat. Non enim habebat templum
propter apte numéro ecentenario et vicenario, magna culmen in superioribus, sicut nec tabernaculum,
electorum beatiludo in futura vita designatur. Apte sed erat sequale quomodo omnibus in Paloestinaet
etiam in hoc tertium domus Domini coenaculumcon- ./Egypto domus oedificantihusfacere moris est. Idi-
summatur : quia postproesentes fideliumlabores, post psum autem hoc tabulatum, quo operla est domus,
acceptam in futuro requiem animarum,plena lotiusEc-' quod et laquearia désignât, id esl, eximios quosque
 419 ANGELOMILUXOyiENSlS MÔNACHt ity
m resurrectionis, gloria viros, et singuteri sancti- A profectus virtutum quibus elecli ad regnum coeleste
tate. ad ipsum yirtuiisapicem pervenieoles : de perveiiium, yel cerle ipsos electorupi choros, sibimet
quorum uno dicitur : « Inter natos mulierum, non per tempora varia succedentes,,significant : ita oequa-
surrexit majpr Jeanne Baplista (Matth. xi) ; » cujus lilas pavimenti concorditer eorumdem humilitatem,
hic çompar est magnitudinis si scire. vis, audi, quid qua in temporali vita adhuc positi, socialiter invicem
Patri ipsius angélus ait: « Ert ipse proeçedet ante cbaritate dictante conyersanlur, non imnierito de-
Dominum, in spiritu et virtate Élise,(Luç.j). » monstrat. Quod videlicet pavimentum pretiosissimo
, « Et oedificavitparietes domus, intrinsecus tabula - erat marmore.stratam décore multo.Jdemqupmar-
« lis çedrinis, a payimentp domus usque ad summir mpr in hoc labulis tectam abiegnis, quia nimiram
« tatem parietum, et usque ad laquearia opérait yita juslorum primo fidei firmitale proemuniepda in
« lignis çedrinis -,intrinsecus, ».Intrinsecus quidem corde, ac deinde spiriiualium virtutum latitadine
domus cedro erat vesiiia : nam forinseeus tanto ni? adornanda est in opère : aUoquin quid utiHlatis ha-
tore lapis ipse, de,quo facla fuerat, fulgebat, ac si bebat decus marmoris pretiosissimi ljgnprum tabulis
calçulo esset candidptecta. Juxta sensus vero mystir pbtectum, si npn mystipum aliquid tacite signabat?
eos, parietes templi sunt .fideliurapopuH, ex quibus hpc est bpnprum amplitudinem eperum, fbrtitudine
sancta uniyersalis censisli! Ecclesia, quorum dila- B fidei inlemerate suffulciendam docebat. Âbies vero
tionem per prbem, latiludo désignât parietum ; spem propter altitudinein sui, et robur diu durabile, men-
vero et intenlionem omnem ad coelestia erectam, tem electorum intima quoequedesideria spernentem,
longitùdp. Vel certe aliiiùdo parietis quoeex ordini- et coelestium contemplationi semper inlentam, vir-
bus lapidum super invicem positis constat proesentis tute quoque patientioe singulariter excellentera, non
staium Ecclesioe significat, libi electi super funda- incongrue de.monstrat. Auri aulem laininoe marmori
mentum Christum omnes oedificati,sibi invicem in or-? ac tab.ulis abiegnis superposite, ipsa est lalitudo
dine, per temporum curricula succediinl, sesequeinvir charilatis, de corde puro, et conscientia bona, et fide
cem portantes, legera Christi,quoe est charitas.adim-? non ficta (I tint, i), quoe, sicut aurum aliis pretio-
plent. Dum enim qui nuncaproecedentibus erudiuntur sius est metallis, ita coeteriseximior virtutibus in
magistris, rursum ipsi alios erudiunt, quasi super templo Dei singulari luce refulget.. . .
invicem positis prdinibus, quique lapidum viyorurn « jÉdificavit quoque viginti cubitorum ad poste-
in domo Dei, sic ab aliis fixa constantia portahtur : « riorem partem lempli tabulata cedrina, a pavi-
ut ad porlandos alios et ipsi sufficiant, usque ad ulti- « mento usque ad superiora, et fecit interiprem ûo-.
mos qui in fine mundi nascituri sunt justos, qui « mum oraculi in Sanctum sanctorum. > Posterio-
in summo domus Dei cacumine locali, docen- " rem partem lempli, occidentalem dicit : ab ortu enim,
quasi
tur quidem et portantur ab aliis.. Sed quos doceant, solis ingressum habebat templum, et ab pecasu do-
quorumve fragilitatem tolèrent, ipsi non habent. Qui mum interiorem, hoc est Sanctum sanctorum ingre-
videlicel parietes intrinsecus tabulatis çedrinis ope- diebatur. Quod aulem tabulata quoe interiprem do-
riuntur, cum corda fidelium amore virtutum redun- mum ab exteriore separabant, a pavimenlo usque ad
dant. Sicut enim cedri natura perfeetos homines superiora esse dicuntur oedificata, non Usque ad la-,
(ut supra docuimus) typice denunliat : ita etiam locis quearia (quoe triginta cubitis eranl in sublime a
opportnnis celsiludinem virtutum, quibus ad eamdem paviméntp suspensa, ut supra jam dictum est), sëd
perfectionem venitur, non immerilo désignât» Te- tanlum usque ad cubilos viginti alliludinis, ut in se-
gunlur autem omnia lignis a pavimenlo domus, usque quenlibus aperte legitur, inteUigendumest:,reUquum "
ad summitatem parietum, et usque ad laquearia : vero erat super hoectabulata apertum et inane usque
cura electi a primis fidei rudimentis,; usque ad per- ad laquearia, cubilprum deçem,altitudinis,,et cubk
fectionem bonoeactionîs, et usque ad ingressum pa-. lorum viginti longitudinis, juxla(laiitadinem .domus:r
trioe coeiestis, a bonis insudare nç» désistant pperi-j per q'uam nimirum januam fumus incensorum de al-
bus cura a primis juslis usque ad ultimes in enn-, tari thymiamalis solebat in Sancta sanctorum ascen-
sumniaticne soeculi, omnes virtalibus .student, dere atque ad arcam Domini operiendam pendrare..
quarum merito vere yaleant prote.stari, quia« Christi, In qua distinclione domus Domini patet figura,my-
bonus odor sumus Deo in omni lpco^.(If.Cor, n). >, sterii : et Appstolo expopente.(H.ebr.ix) luce.cterior,
« Etlexil pavimentum domustabuIîsa,biegnis(Z/Par.; est, quia prior domus in quam semper introibanl
n). > Hoc quomodo faclum sit, pleniusin.libroParali- sacèrdoles sacrificioruni officia consumnianles, proe-.
pomenon explicatur, ubi scriplutuest : « .Slravitquo-, sens esl Ecclesia, ubi quotidie piis insislentes operi-j
que pavimentum lempli, pretibsissimo marmove dé- bus, Domino sacrifiçia laudisofferimus. Interiorvero,
core mullo (// Par. m, 6). > Unde palet quia tabulas dpmus quoead posteriprem parlera templi erat facla,,
abiegnas quibus pavimentum tegeret, nequaquam ipsa est promissainobis vita in coelis. Exlerior qui-;
in terra posuit, sed primo illud marmore proelexit, dera hoeçconversatio nostri exsilii: inlerior vero est
ac deinde tabulas marmori superposuit, ac tertium quoe in proesenlia Régis summi, ubi perpes bealpruin,
his duobus auri veslitam superaddidit, ul in sequen- et ângelorum et hominum solemnilas agitai:. Unde,
libus legilur. Sicul autem latitado parietis, in altum ea bene merilo servo dicitur : «Intra in gaudium,Do-l
exsurgens , atque usque ad flaquearia perveniens, mini (Matih. xxv). >Sed hoecposterior est tempore,.
 431 ENARR, IN LffiROS REGUMvri-lN MB. ML 422
'quia.post hujus soeculi labores ad illius ingressum*^A n[wl,i'-u.do;.fidelium»unum tamen cor,, unam habere
perducjmur. Tabulata autem quoe utramque domum.; j animam, pro-çommunis fidei ac dilectionis spçielale,
ab invicem diyidunt, ipsa sunt,claustra coeli,quorum, merito dicantur, Namque tornatura, quoe juncturis
nobis;apertioiiem quotidie suspiramus : et quantum labuterum apponebaniur, ul unum ex omnibus fieret
Dominus donaverit, pia semper instantias donecape- labulatum, ipsa sunt officia charitatis, quibus adin-
riantur et intrare liceat, pulsamus. Ubi etsi necdum vicem fraternilàs sancta copulatar, atque in unam
anle sptalipnera corporum intrare.permittilujyaper-- Christi domum toto terrarum orbe componitur. Quoe
tam tamen habemusjanuam divinoepietatis, quaora- etiam domus habet coelaturas eminentes, cum opéra
tionum nostrarum , eleemosynarum , jejuniorura, virtulum sancti nequaquam occulto tegunt, sed
coelerorumque. operum bonorum thymiamala, proe- manifesta expressione foris omnibus quales sint ipsi,
mittamus. Hinc est enim quod parietibus çedrinis quid àgant, in exemplum vivendi proferunt. « Om-
domus interioris oedificata,januam habet in superio: . « nia çedrinis,'labulis vestiebantur, nec omnino lapis.
ribus per lotum, ubi fumus jncensorum inlraret, « apparere pblerat in pariete. > Et lapides parietis
quia oculi Domini aperti sunt super domum ejus sive paviménti, et tabuloe et aurum ) sanctorum in
nocle ac die, et aures ejus in orationes servorum Ecclesia vilam omnia désignant. Sed ea utique di-
suorum intendeiites , et-hoc per totara laliludinem B stinctione, cum pariter ponuntur, ut lapides vivi sint,
diffusoeper orbem. Ecclesioealtare namque Ihymia- sancti, forlitudine fi.dei in una eademque régula si-
m'alis, quod in domo quidem exteriori, sed prope bimet agglulinati. Tabuloe çedrinoe sive abiegnoe
ostium stabat domus interioris, typus fuit perfeclo- sunt sancti laliiudine variarum virtutum secundum
rum, qui carné quidem adhuc in mundo retenti, sed donationes Spiritus sancti, in una eademque fidesi-
omni desiderio sunt ad coelestia suspensi : et„velut bimet alterutrum connexi. Auri laminoesunt sancti
incenso thure, fumum asceiidentem in Saiictaisan-,. supereminentem scientioe charitalera habenles, hu-
ctorura emitlunt, quia superno amore flagrantes,. . jusque fulgore graiissimo adinvicem congaudentes.
crebrîs oratioiium vocibus, aures sui puisant auclo- Qus^tria beatus Apostolus una sententia compléxus
ris. Apertaque late janua fumus incensorum in su-, est, dicens : « Nam in Christo Jesu neque cireum-
perioribus venit : quia quanto mundiores quique in cisio aliquid valet, neque proeputium : sed fides quoe
terris, et quasi viciniores coelesli patrise commoran- per dilectionem operatur (Gai. v). » Fidei namque
lur, tanto citius cuncta quoe poscunt, accipiunt. inviclae lapis figuram tenuit : cedrus actionis pdp-
Bene autem inlerior domus viginti cubitis longa facta riferoe : aurum, transcendentis pmne dilectionis:
est, propter mysterium scilicet geminoe dilectionis „ Vestiturque lapideus paries tabulis çedrinis, cum
(dé quo et supra diximus), quoe in hac intérim vita proiëssio fidei bonis ornatur operibus, neotiosa ju-,
ex parte maxima çlectoram mentes illustrât, sed dicetur esse, aut mortaa. Veruni quia lex in lapide
in illa patria Gessanlibusaliarum virtutum operibus, scripla5 doçtrina vero Evangelii per lignum estDo-
soja perpetuo régnât. minieoe passionis confirmata : unde et populus ille
« Porro quadraginta cubitorum erat ipsum tem- lapide circumcidebatur in proeputio,. nos
siguo cru-.
« pliim pro foribus oraculi. » Diximus ipsum tem- cis consecramur in fronte. Possunt non incongrue-
plum pro foribus oraculi proesentis Ecclesioe typum parietes tempU lapidei, sive pavimentum pretiosisr
gessisse. Unde recte quadraginta fuit cubitorum, qui simo marmore stralum,; eorum qui in lege fideliter
numéros soepe in significatione ponilur proesentis ac perfecle vixerunt, typum lenere ; tabuloe vero
fideltain laboris, quomodo quinquagenarius, in signi- cedrinoe sive abiegnoe,Novi Testàmenti justos indi-
ficationem futuroe quietis et pacis. Denario' namque care; qui votantes post Dominuni venipe, abnegant
numéro conlinentur proecepta, quorum observalione semetipsos, et sumpta cruce sua quotidie, sequun-
ad vitam pervenitur. Denario oequesignificalur ipsa, tjir illum. Et quo ulriusque temporis justos com-
quam desidéramUs el pro qua laboranius, vita pe- munis gloria supern'oemanet retributionis, lapidibus
reimis. Quadratus vero estmundus,in quo pro acqui- ac lignis preliosis lertia est species aurearum ad-
j)
renda eadem vila certamus. Unde Psalmista congre- juncta laminarum. Nec contrarium débet videri,
gandam Ecclesiam de gentibus proevidens, aiebal : quod supra diximus, porticum quoe erat ante tem-
« De regionibus congregavit eos a solis ortu et oc- plum , anliquorum figuram gestare fidelium ; ipsum
casu, ab aquilone et mari (Ps. cxvi, 2, 3). » vero templum, eorum qui post incarnalionis Donii-
« Sed et cedro omnis domus intrinsecus vestieba- nicoe tempus in mundum venerunt. Porro domum
« tur, habens lornaturas suas, junctaras fabrefactas, interiorem, regni coelestis gaudia, quoe utrisque
« et coelaturaseminentes. i Diximus de cedro quod justis dantur figurare. Nunc autem dicamus parietes
insuperabilem virtutum venustalem signaret : quo lapideos anliquum Dei populum, tabulata cedrina
nimirum ligno omnis domus Domini intrinsecus novum, aureas laminas ulriusque in coelis proemia
vestiebatur, cum corda justorum solo bonorum ope- • designare : cura idem parietes templi et in porlicu,
rum amore nitescunl. Habelque domus in labulis et in ipso templo , el in Sa'nctis sanctorum pari fue-
çedrinis lornaturas suas et juncturas fabrefactas, . rint modoj de lapidibus el lignis et aurp compacli.
cum iidem electi sese ad invicem pulcherrima cha- ; Italtiplex namque est in diversis rébus earumdem
ritalis copula connectimlur : ita ut cum innumera sit repetilio figurarum, Sed cl hoc dicenduin ; quiafue-
 425 ANGÈLOMILUXÔVIÉNSIS MOTSAGHI 42*
niht'ét in lege et ante sçriplam legem : plurimiqui A fralerna: negbtia pet omnia fulgent : iquodséquenti<
legaliter Domino deservirënt, non occidehtès, noii bus quoque verbis àstruitUr,'cum dicilur': « El bpë-
forni'cantes, non furtUm facientès, non falsum testi- t ruit iHùd àtquë^esuvit auro purissimOi » Quoct
monium contra proximûm loqiientes, honorantes est aperte dicerë, quia superna hïoenia civiiatis
et aliare vëstivit
patrem et matrem, et diligentes proximos sicul gralia chàrifalis implèvît. « Sed
« cedro. » Altare dîçitthyiniamatiji quod erat ante
seipsos, hi ad parietes porticus lapideos pertinebant.
Fuerunt alii, qUi majori perfectione relictis mundi oraculum. De qub paulo:post sùbihfertuf : « Sed et
negotiis, et assumpta crucé sua, scquebantur Do- « totum altare oraculi tëxit-àuro. » Unde intelligi
minum : quod Apostolus scribït : « Ludibriâ et. ver- datur, quod idem altare de lapide quidem fuerit"fac-
bëra expert! insuper et vincula et carceres, lapidati lum, et cedro vëstitum^ ac deinde aurb coopërtum :
sunt, sëeli sunt, terilali sunt, in occisibnè gladii significat autem typicë pèrfeclorum vitam justorum,
mortui sunt. Circumierunt in mëlotis, in peUibus qui quasi in vicinia oraculi sunt positi, quia de
caprinis ègentes, angustiati, afflicti quibus dignus sertis infimis delectationibus de solo réghi coelèstîs
nbn erat mundus (Hebr. xi). > Hi qui ante mani- ingrèssu, curam omnem Im'pendunt. Unde bene in
festata tempora Evangelii, vitam duxere evangeli- hoc altari non carnes viclimarum, sed spla incèu-
eain, non aliter atque ante ingressum templi, tabu- B debantur thymiamata, quia taies adhuc peccata car-
lata cedrina in porlicu fulgebant. Quos utrosque quia nis -, et illecebras cegitatipnum in se mactare epus
idem regnum coeleste cbmmuniler {qu.amvisin man- habent; sed tantum orationum spiritualium et coe-
siohibus discretîs) recipit, quasi porticus templi, lestium desideriorum odorsimenta, per ignem in-
post lapides et cedrum, intrinsecus est auro cooperta. terhi amoris in conspectu sui Conditoris offerunl.
Sunt in hoc tempore perplUres qui legalibus con- « Domum quoque ante orsiculùm vëstivit auro.
tenu proeceplis (quoesupra commemoravimus) suffi- « purissihio, et affixitlaminasçlavisàureis. >Domura
cere sibi credUnt tantum, si ad vilain venire me- ante oraculum, proesentis Ecclesioe typum tenere
reanlur. Sunt alii, qui ad perfectionem non désides, diximus, ubi ita Redemplorîs noslri amorë flagranius,
venditis quoe habent omnibus sequuntur Dominum, ut necdum ipsum videre facie valéamus ad faciem.
memorés promissi illius, quod lalibus in resurrec- Unde aple domus hoec auro quidem purissîmo "coo-
lione non solum vitam, sed et spëcialem proedixil perta ; sed interposilo érat medio pariete ab oraculo
honorem esse iribuéndum : « Amen dico Vobis, sécréta. Oraculum namque vocatur, cuta vel divina
quod vos qui-seculi estis me, in regenëratione hominibus vel angelica allocutio cum sècretorum
cum sederït Filius hominis in sede majestis suoe, se- quorumque revelatione concedilur. Unde bene ora-
debilis el vos "super sédes duodecim, judicàntes G culum in adilis, hoc est in interiori domo factura
duodecim tribus Israel (Matlh. xix). » Hi ad pa- est, quia superna patria, et angelorum nobis Visio
rietem templi albo de lapide,faclum, illi figura- atque allocutio, et ipsa Dei proesentia revelabitur.
litér ad cedrina pertinent tabulata : uirique proe- Domus ergo àntè oraculum auro tecta est, quiaper-
mia a Domino perpetuoe lucis,'quasi auri laminas fecti quique justi in hac vita, ubi necdum palam de
quibus decoren'lur exspectant. Suntin aditis lapides Pâtre audire, id est necdum palam Patrem videre
preiiosi, sunt labuloe ligni àromatici, utraque auro queunt, fidem et opus justitioe divino ornant amore :
Cooperta, quia et illi qui in lege Domini immaculati per quem plenam Dei Cognitionemmereantur atlin-
ambulaverant, et qui gratiam Evangelii perfecte gere. Laminoeauri quibus operta est domus, opéra- .
susceperant, pariter oeterna vita perfruuntur. tiones sunt multifarioe pielalis, quas in obsequium
« Oraculum aulem in medio domus in interiori vel sui Creatoris, vel fraternoe necessitatis, amor
< parte fecérat, ut poneret ibi arcam foederis Do- castus exhibet. Clavi aurei quibus erant affixse la-
« mini. » Hoc superius proeoceupandoexposilum est, minoe ipsa suntproecepiaclaritalis, per quoein exer-
quia videlicet inleribr domus sécréta palrioecoelestis, citio sludioque virtutum ne deficiamus, douante
arca foederis Dominum salvàtorem, in iquo solo Chrisligratia, contineniur.« Undebene de eisdem cla-
foedus pacis apud Patrem habemus, designaret, qui vis in Hbro Paralipomenon scriptum est:"« Sed et
post resurrectionem suam ascendens in coelum, car- clavos fecit aureos ita ut singuli clavi siclos quin-
nem quam de virgine sumpserat, in Patris dextera quagenosappenderent (II Par. m). » Quinquagenario
collocavit. namque numéro solet in Scripturis remissio pecca-
f Porro oraculum habebat viginti cubilos tongi- torum,. et gratia Spiritus sancti, et requies oeterna
« tudinis, et triginta cubitos latitudinis, et viginti figurari. Et. quinquagenorum erant siclorum clavi
i cubitos altitudinis. >Quod dicitur viginti cubilos al- singuli, quibus laminoeauri alfigcbantur in pariëtibus
titudinis parietem significat' cedrinum, qui oracu- domus Domini. Quia nimirum verba coelestia, qui-
lum, idest, Sancta sanctorum ab oedeexteriori se- bus in amore bonorum operum proficimus et con-
gregabat, sicut et sùprà diximus. OracUlum vero servàmur, veniam nobis promittunt peccatorum, gra-
ubi erat arca habebat vicenos cubitos in longitudine, tiam sancti Spiritus et sabbatismum in futuro polli-
'
et latitudine et allitudine, id est, per quadrum : centur oeternum. Et hi quidem sunt clavi dilectionis.
quia in superna illa patria ubi regem in décore suo Sunt vero alii clavi timoris, quibus incipientes qui"
vident oculi sanctorum, sola charitatis divinoeac que et necdum ad perfectionem pervenientes, illece-
 425 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. 426
bras vjtiprum carnàliumque voluptatum mpriificant. A ad coelestia semper volare, atque in his conversa-
Illi.videlicet sermpnes veritatis, qu.biriim.instUuuone tionem delectanlur habere. Cum vero in significa-
carnem nostram crucifigere cum vitiis et concupi- tionem angelorum ponuntar aloe, quid aplius quaiii
'
scentiis docemur : quas habere desiderabat Pro- gratiam denionslranl perpetuoe et indefeclhoe felici-
pheta, cum ait : «-Configëclavis a timoré tuo carnes talis eorum , qui semper in coelestibusin ministerio
meas,' a judiciis 'enim tuis limui (Psal. cxvm). > Qui sui persislunt aucloris? Vel certe quia levilate spiri-
rursum ad perfecliora perveniens, dicit de clavis lalis naluroe sunt proediti : ila ut ubicunque voluerint
dilectionis : « Mihi autem adhoerëre Deo bonum est stalim quasi volando pervenianl, et hic cum alis fi-
(Psal. txxii). »'''" gurati, et prophelis sunt cum alis ostensi. Bene au-
« Nihilque erat in temploquod non auro tegeretur. tem dicilur quia « quinque cubitorum fuerit ala
« Sed et tolum altare oraculi texitauro. » Deaurala cherub una, el quinque cubitorum ala cherub
est quippe porticus ante templum, quia Patres Vete- altéra, » quoniam virtutes angelicoe legem Dei
ris Testàmenti Deo per charitatem placuerunt. De- quoe in quinque libris descripla est, indefessa devo-
auralum est ipsum templum,quia eadem ipsa « chari- tione custodiunt : diligendo videlicet Dominum
tas Dei diffusa est in cordibus nostris, per Spiritum Deum suum ex omnibus viribus suis , et proximos
sanctum qui datas est nobis (Rom. v). » Deaurala est B 1 lanquam seipsos. « Plenitudo enim legis charitas
domus inlerior, quia in superna patria sola charitas esl (Rom. xm). » Proximi autem eorum, et ipsi
régnât. Sed ibi eo verius et securius,quo proesensipse adinvicem, sunt angelici spirilus, et homines elecli
Deus, qui est charitas, videiur. Ibi eo certius.quo ipse eorum oequi concives. Cherub unus et utraque ala,
iiiediator Dei et hominum, qui solus palernoruin est ejusdem mensuroeperhibetur : quia videlicet eadem
conscius secretorura, velut arca Testàmenti semper ipsa devolione qua sese alterutrum in Deo diligunt,
aspicitur. Quod autem coenacula quoque tecta sunt; nostram quoque ad se ascendeniiura societalem de-
aure, ad eumdem sensum respicit. Sicut enira inle- siderant. Sicque simul aloedecem cubilos comptant,
rior domus sancta sanctorum ubi erat arca, inter- cura in geminoecharilatis exbibilione, angeli de Con-
nara sanctorum vitam in conspectu sui Conditoris et ditoris sui proesentia loetanlur.
Redemptoris significabat, juxta iUud Psalmistoe: « Decem quoque cubitorum erat cherub secun-
« Abscondes eos in abscondito vultus tui, a contur- « dus mensura pari, et opus unum erat in duobus
balionehominum (Psa/.xxx) : > ila coenaculoin alio, « cherubim, id est altiludinem habebat unus che-
eamdem vitam, hoc est in coelisesse, et non in hoc. « rub decem cubitorum : et similiier cherub secun-
'
mundo désignât, dicente Aposlolo : « Quoe sursum, « dus. » Duo erant facti cherubim , propter con-
sunt quoerite, ubi Christus est in dexlera Dei sedens. G ' sorlium ejusdem de qua loquimur charilatis signifi-
Quoe sursum sunt sapile, non quoe super terram[ candum, quia minus quam inler duos charitas
(Col. m). » stare non potest. Unde et Salvator binos ad proedi-
« Et fecit in oraculo duos cherubim de lignis oli- candum discipulos miltere curavit, ul tacite doceret
« varum .decem cubitorum allitudinis. > Cherubim, eos qui verbum fidei proedicarent, virtutem dileclio-
sicut propheta Ëzechiel aperte déclarai, angelicoe , nis ante omnia esse tenendam. Uniusque mensuroe
dignitatis vocabulum est, numeroque singulari che- el operis erant duo cherubim, quia disparilitas vo-
rub dicitur, plurali cherubim. Unde aperte in figuris, luntatura sive cogilatuum in superna palria nulla
cherubim qui erant in oraculo facli angelica mini-. est : ubi una omnes eademque Dei proesentis visione
steria quoeCondilori suo in coelis semper assistant, et gloria illuslranlur.
possunt intelligi. Qui recte de lignis olivarum factij « Posuitque cherubim in medio templi interioris.
esse perhibentur, quia nimirum virtutes angelicoe » « Exlendebanl aulem alas suas cherubim, et tan-
gralia Spirilus sancti, ne unquam ab amore Dei are- « gebatala una parietem, et ala cherub secundi lan-
scant, unctoe sunt. Decem aulem sunt cubitorum, « gebat parietem alterum : aloeautem alteroe in mé-
allitudinis : quia denario viloeoeternoestruuntur, ha-. , « dia parte templi se invicem conlingebant. » Mani-
bénies inviolalara in se sui Conditoris iraaginem ser-. " festum esl ex his quoe proedicla sunl, quare cheru-
vatam, perpetuoe sanctitatis ex justitia eiverilale, bim in medio templi interioris sint posili : quorum
quam prima in conditione perceperunt. Deriarius3 habitalio est semper in coelis. Extendebant autem
namque decem obolis constat, et continere in se, alas cherubim quasi ad volandum, quia spirilus an-
nomen régis et imaginera consuevit. Quapropler ett gelici semper habent animum ad obsequium divinoe
figuroeregni coelestis aptissime congruit, ubi el an- voluntalis paratum. Quod vero ala una tangebat pa-
geU sancti ad imaginent sui Conditoris ad quam facti[ rietem, et ala cherub secundi alterum parietem, ad
sunt semper manent, et elecli homines imaginent} illam charilatis administrationera quam nobis exhi-
quam peccando amiseranl recipiunt. bent angeli pertinent. Quod aloealteroein medio tem-
•
i Quinque cubitorum ala cherub una et quinquea pli se invicem contingebant, eam dilectionis gratiam
< cubitorum ala cherub altéra, id esldeeera cubiloss ' qua se alterutrum complectuntur exprimit. Bene
« habënies a summilale aloe usque ad aloe alteriuss autem sequitur. '
i summitatem. » Aloecum in sanctorum hominumd « Texit quoque cherubim auro , et omnes parie-
figura pônuntur, virtales significant eorum , quibuss « tes templi per circuitum sculpsit variis coelatarjs
FATROL. UXV. 14
 427 ANGËLOMiLÛXÔVIENSiSMÔNÀCIÏI [ 428
« et torno. Et fecit in eis cherubim, et palnias, et. i peryenire cpnsP.rtium. Sic ergo pedibussiant ere-
« picturas varias, quasi prominentes de pariete et clis: sic alas suas auro tedas .ad oraculi parietes
« egredientes ; sed el pavimentum domus texit auro extendunt, ut façies habeant ad. dpmum versas
« intrinsecus et extrinsecus. Et in ingressu oraculi exteriorem, quia, sicut angeli suam perpétuel innp-
« fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulo- ceniiaro conservant, sic deanimarum saiiclarumin
« rura quinque, et duo ostia de lignis olivarum. . coelisbeatitudine coogaudent, ut eis quoque quos in
« Et sculpsit in eis picluram cherubim et palmarum terris adhuc pèregrinari conspiciunt' eîectis opem
« species, et anaglypha valde prominenlia, et texit ferre non desinanl : donec et illos ad coelestem pa-
< ea auro, et opérait tam cherubim quampalmàs triam introducant. Omnes, enim sunl adminislrà-
« et coetera auro. Fecitque in inlroitu templi postes torii spiritus in ministerium missi, .propter eos qui
« de lignis olivarum quadrangulatos, el duo ostia hoeredilaiem captant-satatis. Possunt eliam perduo
« de lignis abiegnis altrinsecus, et utrumque oslium cherubim duo Testamenta figurari. Qui nimirum
« duplex erat, et se invicem tenens aperiebalur. Et cherubim -inoraculo sunt facti, quia in consilio di-
« sculpsit cherubim, et palmas, et coelaturas valde vinoe provisionis nobis utique inaccessibili atque
« eminentes, operuilque omnia laminis aureis opère incomprehensibili, antesoecula dispositum esl quando
« quadro ad regulam. > Etreliqua. « texit, inquam, 8 et qualiler, quibusvè aucloribus, sacroe Scriptura;
« cherubim auro, » quia et naturam eorum Conditor ..conderenlur. De lignis olivarum sunt facti, quia
immortali clarilate sublimavit, et nientem vera di- lucem nobis sèientioe lribuunt,..juvante flamina cha-
lectionis atque humilitatis luce replevit. Nolandum rilatis Dei, qui per Spiritum sanctum diffunditur ia
sane quod Moyses, dum tabernaculun, faceret, fecit cordibus nostris. Deeëm cubitis sunt alti, quia per
et duos cherubim aureos quos posuil in propilia- observanliam decalogi legis Deo serviendum proe-
torio quod eral super arcam. Salomon autem ad- dicant, quia Deo fideliter servientes, denario reiiiu-
didit alios duos multo majores quos in templo po- nerandos esse regni perpeluitate osleodunt. Geminas
neret, sub quorum alis arcam in medio poneret, cum . habenl alas, quia Teslamenlis sui Gondilorisper aspera
propitiatorio et cherubim prioribus. Sicque faclum oeque ut .prospéra indefesso suis auditoribus animo
est, ut in tabernaculo quidem essent cherubim duo, gradiendum esse dembnstrant. Quinque cubilorum
in lemplo autera quatuor : ad unam vero eamdem- ala cherùi) una, et quinque cubilorum ala cherub
que significationem ulrique pertinent. Sed repelilum altéra, quia in omni labenliuni rerum varielale,
esl ut lypice doceretur, quia multiplicala post in- sancti universbs sui corporis sensus, in obsequium
carnaiionem dominicam Ecclesia, lalius esset de sui Conditoris extendunt. Et unum opus erat in
gentibus sublimilas coeli civium paudenda : qui sic -•duobus cherubim, quia utriusque Testàmenti scri-
Conditorem decollalo sibi minière beatitudinis col- ptores, una eademque casliiaie operis et charitatis
laudant, ut de nostra quoque ereplione ad eamdem devotione Domino serviebant; una et consona Do-
bealitudinem introduclione congaudeant. Extendunt ' mini voce ac-fide proedicant. Aloe igitur cherubim
enim alas adinvicem super arcam, cum ad laudem interiores super arcam se invicem constringebant,
Domini Salvatoris référant bonum omne quod ac- quia Testamenta pari de Domino altestalione con-
ceperunt. Exlendûnt altéras alas ad parietes ora- sentirait. Iteni alis exlerioribus isle unum,parietem,
culi, cum sanctos etiam homines secum videre loe- ille-alterum conlingebant, quia Vêtus Teslamenlura
tantur, eosque quo votant alarum suarum sumrni- proprie antique Dei populo scriptum erat. Novum
lalibus tangunt, quos consorles alque imitatores vero nobis, qui post incarnaiionem 'dominicam ad
"fuisse in hac vita suoepuritatis éxsultant. Duos au- fidem venimus. Et secundo parieti, hoc est septen-
tem oeque parietes alis suis tangunt, quia fidèles trional! recte comparamur, quibus post frigora ac
utriusque populi, Judoei scilicet et genlilis, posses- tenebras idololalrioe,lucem verilatis agnoscere da-
sores secum habent auloecoeleslis : non qiiod in illa tum. Versas habenl faciès cherubim ad exteriorem
patria distinctio localis inter utrumque populum, sed domum, quia nostri gralia qui adhuc foris slamus,
quia major fiât feslivitas iniernoe beaiiiudinis, de neque reipsa, sed spe salvi facti sumus .(divini sunt
consorlio adunaloe in Deo fraternitalis. Extendunt libri conditi. quia scriptores eorum jam régnantes
ergo cherubim ad utrumque parietem oraculi alas cum Deo, iilum collàudant in coelis, curam nostrse
suas, quia loetantesin coelestipalria justos ulriusque gérant salulis, proque nostris erratibus apud ejus
plebis, visione quoque suoe glorioe ad laudem sui pietalem interpellant). «Et omnes,parietes templi per
Creatoris excitant. Non solum de iilorum quos se- circuitum sculpsit variis coelatiiriset torno. >Omnes
cum intus habenl hominum justorum felicilate' loe- parieles icmpliper circuitum, omnes sanctoeEcclesiae
lanlur agmina coelestia, verum etiam nostri qui populi sunl, quibus super fundamentum Christi lo-
loris adhuc posili dcprofundis ad Dominum clama- calis, totius ambitiim orbis replevit. Coepluinque
, mus, curam .gérant sedulam. Unde bene de eisdem fidei oedificium, quotidie nova membrorum suorum
cherubim in Hbro Paralipbmenon scriptum est : « Ipsi progenie, quasi lapidum pretiosorum apppsitione,
et versoe superaugmenlare non desislit. Qui nimirum parie-
' autem stabaiit ereclis pedibus faciès eorum
erant ad exleribrem domum. » Quia nos ab hujus , tes variis coelaturis sculpuntur, cum alii datur per
'
serumna peregrinàiionjsereptos, ad suum desiderant Spiritum sermo sapieniioe, alii sermo scientioe se-
 '429 ENARR. IN LIBROS RÈGUM. — IN LIB. III. 430
cuiidum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem .A« unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus
spirilu, alii gratia curationum in uno spiritu, Deus (Ephes.iv). >Unusin soeculumproesensper bapti-
alii operatio virtulum, alii prophelia, alii discre- sma, unus in regnum coelesteper opéra fidei est spe-
lio spirituum, alii gênera linguarum, alii inlcr- randus inlroitus. Nam quodunus esset ingressus ora-
'pretaiio sernionum (7 Cor. xn). Et. ul ad illas ve- culi, leslalur hoc inferius de arca scriptum : i Cum-
niamus, quas omnesbsiberevalemus virlules, « cha- que eminerent vectes , el apparerent summitates
ritas, gaudium, pax, longanimilas, paiientia, beni- eorum, foris sanctuarium ante oraculum, non appa-
"gnitas, bonitas, fides, modestia, conlinenlia (Gui. v).» rebant ultra extrinsecus, qui et fuerunt ibi usque in
el coeleri fructus spirilus, quid nisi coelaluroesunt proesenlemdiem. In arca autem non erat aliud, nisi
parietum templi? quia ornalussunt mentium populi duoelabuloe lapideoe,quas posucrat in ea Moysesin
'Dei. Sculpunlur iidem parietes et ad patiendum, Horeb, quando pepigit Dominus foedus cum filiis
cunctaque promittunt, dicenles ex animo per singula Israël cum egrederentur de lerra jEgypli (/// Reg.
qUoe occurrunl : « Benedicam Dominum in omni vin), etc. » Ubi patenter (ni fallor) oslenditur
"tempore (Psal. xxxm) ; s et : « Paratum cor no- quod unus eral ingressus oraculi : Et hic e regione
strum, Deus, paratum cor meum, canlabo et psal- factus arcoe,quoe in medio ejusdem slabal oraculi.
'lam in gloria mea Domino (P««/. cvii). > Sculpunlur' B Cujus ingressus ostiola per significationem niulli-
torno, cum intantum virtutibus operam impendunt, farie possunt accipi. Nam et angelicos spirilus quo-
ut ab harum tramile nullis circumstantium rerum rum minislerio inbabitaiioncm patrioecoelestisintro-
coutrarietaiibus, nullis • possint blandimeniis averti. ducinuir, aptissime désignant. El aposlolorumoeque,
Quia enim tornalura coelerisarlîbus velocilate proe- aposlolicoruniquc virorum, quibus claves regni coe-
'.cellil, ei ipsa sibi regulam qua sine errore opus loi'um siiiit datoe, Icncnl figuram : qui accepta a
"perficiat scrvat : apte per banc pia sanctorum vita Domino polcstatc ligandi alque solvendi, eidignos
signaïur, quoeet parala est semper ad obsequium inlra regni januam adiniitiini, cl contumaces, impu-
divinoevotanlalis : et hoc absque diverticulo errandi ros ac supeibos, cxconiinunicando, sive anatliema-
'complere, tango virtutum didicil usu exercilata. tizando, ab ingressu vite perennis éliminant. Sed et
« Et fecit cherubim in eis et palmas, et, picturas va- opéra justilioe, quorum merito ad regum coelesteper-
rias, quasi prominentes (le pariete et egredienlcs. > venitur, recte per ostia ( per qua; in Sancta sancto-
Cherubim namque in parielibus templi fecit Salo- rum pontifes ingrcdiehaiiir ) possunt lypico desi-
mon, cura electos suos Dominus ad regulam Scri- ,.gnari : juxla hoc quod in Hbro Sapienlioe seriplum
plurarum sanctarum (in quibus est mulliludo scien- . esl : « Cusloditio aulem legiun consumiualio in-
tioe)vitam suam diligere douât. Cherubim facit, cum C corrupiionis esl : iucorruptiu autem facil esse proxi-
èos in hoc mundo casliiatem angelicoeconversatio- niuiii Deo. Coiicuiiiscenlia itaque sapienlioedCilucei
nis, pro modulo suo docet imilari : quod maxime ad regnum pcrpetuimi (Sap. vi). s Quibus omnibus
vigiliis ac laudibus divinis, dilectione sincera Con- apte congruit, quod eadem ostiola de lignis (tant
ditoris et proximi gerilur. Palmas facil, cum me- olivarum, quia iiiiiiirum el angeli el boulines per-
moriam oeternoeretribulioiiis eorum mentibus infi- fedi, fruclu inisericordioeel operibus lucis , sese in
git : ut eo minus ab arce justilioe labi queanl, quo domo Dei gloriosos exhibent : imo omnes electi per
mercedem justilioe semper ante oculos habeant. Fa- arma lucis et pielalis adilum sibi patrioe coelestis
cil picturas varias quasi prominentes de pariele et apcriiini. Duo autem sunl ostiola, sive quia Deimiac
egredientes, cum multifarias virtutum operationes proximos diligunt el angeli et omnes sancti, neque
fidelibus tribuil. Verhi gralia, viscera inisericordioe, ullus jamiam viloe,nisi pergem'mam banc dileciionem
benignitatem, liumililatein, patientiam, modesliain. poieril intrare : sed utriusque populi fidelibus,el Ju-
« Sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus doei scilicet el genlilis, eadem vitoejanua reseratur.
et extrinsecus. > Intrinsecus et extrinsecus, in ora- Postes angulorum quinque, quia non solum animas
culo el in ipso templo significat. Texit ergo Salomon eieclorun) aula coelirecipil, sed et corporibus innnor-
pavimenluin domus auro intrinsecus et extrinsecus, " tali gloria proeditis,in judicio suas fores apcril. « Et
quia rex nosler pacificus et angelos alque animas sculpsit in eis picluram cherubim el palmaruin spe-;
jusioriiniincoelisperfecteacplenaiïe donodilectionis, çics,el anaglypba valde prominentia, et lexil ea auro,
a coeterorummorlalium visione secrevit. « Et in in- et opérait tam cherubim quam palmas et coetera
gressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, po- auro. >.AnaglypbaGroece, quoeLatine dicuntur coe-
slesque angulorum quinque, el duo ostia de lignis oli- teturoe: quia virtutum operibus (quoeper lotum or-
varum. > Quod primo dixerat, fecit ostiola de lignis bem Ecclesia in sanclis suis ac perfmis exercel)
olivarum, hoc ipsum videtur aperlius explicare vo- illi proecipue,quibus fideliumcura commissa, et cla-
misse cum adjunxit : et duooslia de lignis olivarum. ves regni coelorumsunl date, omni dcbeanl soler-
Unus quippe erat ingressus oraculi, sed idem in- lia insistere, ul quantum gradu proeëniinentcoeleris,
.gressus duobus osliis claudebatur. Rursumque re- tantum et raerilo proecellanl bonoeactionis. Habent
seratis eisdem aperiebatur,, sicut etiam templum. namque in se picluram cherubim sculptani, cum
Sicul porticus ante templum, unum .nonamplius ha- angelicam in terris vitam (quantum muriaiibus pos-
bebat introitum. Certi utique causa mvslerii, quia sibile est) et mente imilantur et opère. Habent pal-
 iU ANGELOMILïJXOVIENSISMONACHI iZ%
inarmn species, cum dona supernoeretribulionis fixa A ralionabile obsequium vestrum (Boni.xu). >Inlexun-
semper intensione medilantur. Palma namque ma- tur cherubim eidem,,quod quatuor eximiis coloribus
nus viclricis ornatus est. Habent anaglypba valde conficitur, cum universa quoepie aginms, a venena-
proniinenlia, cum cerlissima bonorum operum do- lis doemonum telis, per angelica proesidia, Domino
cumenta, et quoenemo insinistram parlera interpre- donante, protegimus. Inlexunlur vero cherubim,
lari ullatenus.valeat, cunctis sese inluënlibus oslen- cum in bonis quoeagitons, multiludinescientioeinde-
dunt. Et hoecomnia sunt auri laminis operla, cum sinenter ulimur, respicientes semper ad eloquia di-
(sicut soepedictum et semper dicendum esl) coeleris vina : et ne forle a virtutum calle aberremus, horum
VTtutemfloribus specialius in magnis Ecclesioemem- inttiilu conlinuo vesligia nostra regiraus. « Fecilque
bris, fulgor supereminet amoris. His osliolis eliam in inlroilu lempli posles de lignis olivarum quadran-
vélum fuisse addilum Verba dierum narrant : « Fecit gulatos, et duo ostia de lignis abiegnis allrinsecus,
quoque vélum, inquit, ex hyacintho, purpura, cocco et utrumque oslium duplex erat, et se invicem tenens
el bysso, et intexuit ei cherubim (Il Par. ni), > aperiebalur. > Sicut ingressus oraculi quo ad arcam
quod decoris quidem gratia faclum est, ut inler pa- Domini cherubimqueperveniebaïur, inlroitum signi-
rietes deauralos eliam holosericum fulgerel. Sed in ficat regni coelestis, quo ad visionem nosiri Condi-
ejusdem mysterii, cujus et ostiola, congrua significa-B loris supernorumque civium nos inlroduci speramus
tione, anle arcam alque ingressum oraculi appen- ac desideramus : ita introilus in templum,primor-
sum, ut sicut ostiola congruis horis aperiebantur, dia nostroe slructuroe adDeuraconversionis, quando
licet vélum revelaretur quoties advenirent, quibus in proesentemEcclesiam ingredimur, lypicë demon-
in Sancta sanctorum esset ingrediendum. Hujus ergo slral. Isle ingressum nostrum ad fidem, ille dési-
veli sedula revelatio, secundum legem aperiionem gnai ad speciem. Unde aple postes hujus introitus
significat regni coelestis,quoenobis per incarnationem quadrangulati sunt facti, sive propter quatuor sancti
Domini et Salvatoris nostri donata est. Undeet bap- Evangelii libros, quorum doclrina in fide veritatis
tizalo eo, coeliaperii sunl, ut ostenderetur quia per erudimur, seu propter totidera virtutes principales,
bapiisma quod nobis ipse consecravit, januam patrioe prudentiam, forlitudinem, temperanliaui, jusliliara,
coelestisdeberemus ingredi. El moriente illo in cruce, quarum veluli fundamine quodam firmissimo, omnis
idem vélumscissum est médium, à summousquedeer- bonorum actuum structura innililur. Prudenlia est
sum, ul aperte docerelur, quia figuroe légales jam namque qua disciraus quid nos agere, qualiler vi-
lune ad fidem venissent, ac veritas Evangelii arca- vere deceal. Forliludo, per quam ea quoeagenda di-
naque coelestia et ipse coeii ingressus, non adhuc dicimus, implemus. Quas uno versiculovirtutes Pro-
propheiandus ac figuraliter significandus : sed jam- G pheta breviter cbmpleciilur, dicens : « Dominusil-
jainque esset proxime omnibus aperiendus, qui ab lurainatio mea et salus mea (Psal. xxvi). >llluminatio
, initio mundi usque ad id temporis in fide veritatis videlicet, ut quoeagere debeamus, doceal ; salus vero,
de mundo transierunt. Bene idem vélum, sub quo in utad hoecnos peragenda confirraet. Temperantia est
oraculum intrabatur, ex hyacintho, purpura, cocco qua discernimus, ne plus aul minusjusto, prudenlioe
et bysso factura esse, ei quoque Cherubim intexii sive foriiiudini operam dare inveniamur ; et quia
esse memoraniur. Hyacinthus quippe qui coelicolo- quisquis prudenlia ac fortitudine teinperanler ulilur,
rera imilalur, supernorum desideriis apte compara- absque ulla contradielione juslus esse probabitur.
lur. Purpura, quoesanguine conchiliorum conficitur, Virlus quarla post prudentiam, forlitudinem, et
et sanguineam ipsam proefertspeciem, non immerilo temperantiam, justilia sequilur. Duo oslia quoe in
sacramentum Dominicoesignificat passionis : quod hoc ingressu facta sunt, dileclio est Dei et proximi.
nos intiicri crucem nostram portando debemus. Quoebene alirinsefcusfacla esse dicitur, quia ad in-
Cocco, quod rubeo colore flammescit, congrue virlus vicem respiciunt, adeo ul una sine altéra nequaquam
exprimitur amoris. De quo mirantes dixere qui cum ' possit haberi. « Omnis enim qui crédit quoniamJésus
Dominoambulaverant discipuli, « Nonnecor nostrum est Christus, ex Deo nalus est. Et omnis qui diligit
ardens eral in nobis, dum loquerelur in via, etape- B eum qui genuit, diligit eum qui nalus est ex eo
riret nobis scripturas? (Luc. xxiv.) > Byssus quoede (T Joan. v).» Et sicut iterum dicitur : « Qui non
terra virenli germine nascitur, et tango artificum diligit fratrem suum quem videl, Deum quem non
exercilio nalivum exuit virorem, atque ad albenlem videl quomodo polest diligere? (I Joan. iv.) >
perducitur speciem, congrue casligalioiiem carnis Unde recle oslium exterius dileclio fratema, inte-
nostroe insinuai : cujus quasi humorem ingentem rius est dileclio intelligenda divina, quia illa prior
exsiccarijubet Apostolus,dicens: « Mortificateraem- tempore, hoec divinitaie*sublimior. Et per illam ad
bra vestra quoe sunt super terram, fomicaiionem, hanc intralur, quia in amore proximi dicitur, qu'ali-
iminundiliam , libidinem, concupiscentiam malam, ter amari Conditor debeai. Nolandum sane quod in
•
et avariliam, quoeest simulacrorura servilus (Colos. ingressu oraculi, duo quidem fuisse oslia dicuntur;
m). > Ad quantam vero candoris gratiam hanc velit sed hoecduplicia fuisse non dicuntur. In templi vero,
perduci, alias osiendit, dicens : « Obsecro vos; fra- ' id est domus-prioris introitu, ila erant duo ostia, ut
tres, per misericordiam Dei, utexhibeatis corpora duplex esset utrumque. Quia nimirum in proesénti
vestra, hostiam viventem, sanclam, Deo placentem : Ecclesia, talem nos ingredi ac ducere vitam necesse
 455 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN L1B. III. 454
est, in qua diiectionem Dei el proximi per fidem et A i Domino offerendas, ibi decem luleres ad lavandas
opérationem, per palientiam et benignitatem serve- easdem hoslias, ibi mare oeneumerat posilum ad la-
mns. In'futura autem vita ubi Deum et proximos in vandas manus pedesque sacerdotum. Habebat aulem
lucoeoeternoebeatitudinis videbimus, eamdem utique hoc atrium trecenlos cubitos allitudinis (utJosephus
diiectionem geraina, absque ullo prorsus labore, narrai) quatenus ah ingressu templi coelerosprohi- '
imo in magna mullitudine divinoedulcedinisfruemur. béret, et solis sacerdolibus hoc licere significaret.
Unde apte iniroitas interioris domus, duo quidem Eralque ei janua ad orienlalem plagam, ad quam
oslia : sed hoecsimplicia habebat. Non enim ibi fides usque populus hostias suas et sacrificia inferebal,
necessaria est, ubi ea quoenunc credimus ac spera- inde suscipienda a sacerdolibus atque ad altare pro-
mus omnia manifesta luce videbimus. Non labor ferenda. De exteriori vero alrio, quod Verba dierum
operum necessarius, ubi mercede perpétua, eorum basilicam grandem vocant, ita scribil Josephus :
quoe hic laboramus donabimur. Non necessaria pa- Extrinsecus autem hujus templi, aliam oedificavitau-
tientia, ubi nemo adversi aliquid irroget. Non muni- tem quadranguli schemale faciam. Erigens iiiaximas
ficentia benignilatis, ubi nemo indiget, opus est. Hoec porticus atque lalas, et portas excelsas et araplasper
de, ostiorum figura pro modulo nostro, sequentes quatuor mundi parles in eo conlinens, quarum sin-
patrurn vestigia disseruimus. Verum juxla formam 1B guloead unumquemqueventum quatuor angulisallen-
ipsius operis, decori gralia provision est, ut in uno debani, ubi aureas januas collocavit. Etpaulopost:
eodemque lempli ingressu, duo essent oslia. Necesse In hoc ergo sacrarium, omnes populi quibus purga-
etenim eral parieles domus, quoecenlum viginti cu- lio et observatio legilimorum inerat inlroibant. lias
bitos habebant in altiludine, nonnullos eliam grossi- vero porticus, Cassiodorus Senator, in pictura tem-
ludinis cubilos habere, in cujus nimirum grossitudi- pli quam in Pandeclis posuil (ut ipse in Psalmorum
nis extrema parle ostia erant affixa, ita ul oequale exposilione commémorai) Iriplici ordine dislinxit.
parieti esset ostium utrumque, et sive intus, sive Primum videlicet ordinem ponens exlra atrium sa-
foris templum quisque positus oslium inspiceret, cerdolum ex omni parle per quadrum. Secundum,
unus ei per omnia paries esse videretur. Sirailiter et eodem modoextra intimas porticus, undique versum
cedrinus paries cum vicenorum in longiludine el al- in gyro. Exlreiiium, similiter ex omni lalere priorum
tiludine esset cubilorum, non parvam et ipse debuit porticuum in circuita. Sicque templum triformi oedi-
. habere•grossitudinem. Quapropter et hujus ingressu ficiorum proesidio, ab omni eral parle munituin :
duo facla sunt oslia, ut videlicet ab utroque latere, facto pavimenlo sub divo, inler oedificiasingula de
hoc est, et intus et foris oequaleparieti oslium pale- marmore et parielibus domorum interioribus, hoc
ret : et quo per easdem picturas ostiorum quas et G est, eis qui ad templum respiciebanl factis in co-
paries habebat, veraciter unus per omnia et conli- lumnis, cxlerioribus vero solidis. Sicque fiebat, ut
nualira extenlus paries videretur : unum decoris omnis .structura lempli per graduum esset variela-
gralia proetendens, aliud minislerii, dispensationem lem ralionabililer distincta. Namque in Sancta san-
proefigurans. Quod vero de scripiis templi osliis se- ctorum ingrediebalur ponlifex , in ipsum templum
quitur, « Et sculpsit cherubim el palmas el coelatu- sacèrdoles purificali : in atrium sacerdotum, sacèr-
ras valde eminentes, operuitque omnia laminis au- doles purificali : et non purificali una cum levilis et
rëis, opère quadro ad regulam : » quia nimirum cantoribus : in intimum atrium basilicoe majoris
eadem arcana fidei, spei et charilatis, quoesublimes viri Judoeipurificali stanles et orantes sub divo, si
quique ac perfecti sublimiter captant, quoequeomnes sereiium esset: si tempeslas, in porticus proximas
electi plene divina visione percipiunt, eliam calechi- sese recipienies. In exterius atrium mulieres viduoe
zandis militais pro suo cuique captu discenda el con- puriiicate. In extremum atrium genliles et Judoei,
fitenda iradunlur : quatenus sacris iniliaii mysleriis, qui nuper veneranl ex gentibus usque ad sexlum
quaiidoque etiam ad capienda ea quoepie credidere, purificationis diem, hoec ul in pictura Cassiodori
pcrveniaiit. distincta reperimus breviler annotare curavimus :
« El oedificavitrex Salomonatrium interius tribus B rali eum ab anliquis hoecJudoeis didieisse, neque
« ordiiiibus lapidum politorum, et uno ordine ligno- virum tam erudilum toluisse exemplum legendi pro-
< rum cedri. >De inlerioriatrio brevi(er loquitur, de ponere, quoe non ipse prius vera esse cognovisset.
exteriori prorsus lacère videtur. Verum in verbis Hoecsunt loca, quorum meminit supremus graduum
dierum ulriusque fit menlio, ubi ita scriptum est. psalmus, qui ita incipit : « Ecce nunc benedicile Do-
c Fecit etiam atrium sacerdolum, et basilicam gran- mino omiles servi Domini, qui stalis in domo Do-
dem, el oslia in basilica quoe texit oere(IlPar.yv). t mini, in alriis domus Dei nostri (Psal. cxxxm). » In
Atrium vero interius, quod vocatur sacerdotum , eo bis porlicibus Jeremias et prophète alii-, in his Do-
quod sacèrdoles et lévite in eo minisirarent, ex minus et apostoli, verbum populo proedicabanl. In
omni parte erat templo circumdalum. Sed ab oriente borum aliqua Dominus sedebat docens, quando a
ejusdem lempli, erat ingressus multo longius a tem- tentantibus Pharisoeis mulier illa adultéra judicanda
plo, quam a coeleris tribus plagis secrelus : quia oblata est (Joan. vin). In his invenit vendentes et
nimirum in ea plaga, id est in facie templi, fiebant emenles oves, boves et columbas : hosque cum suis
niinisteria sanctorum, ibi altare oeneumad ostias mercimohiis eliminavit e templo (Malth- xxi). Et his
 433 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 456
Petrus et Joannes claudum invénientes sanarunl, ac À oequenlur, qui cum fiducia proloquunlur. Non enim
secum ingredientes interius adorandum duxerunt audeo aliquid loqui eorum quoeper me non efficit
(Act. v). In hisorabat omnis mullitudo populi, quando Chrislus in obedientiam genlium, verbo et factis
incensum ponenti Zacharioe angélus ad altare thy- (Rom. xv). Et ilemm : « Bonum cerlamen certavi,
miamatis apparuit, eumque de proecursoris Domini cursum consummavi, fidem servavi : de coeterore-
naliviiate perdocuil (Luc. i). Non aulem hoec atria posita est mihi corona justilioe (Il Tint. îv). » Ac-
cum porticibus suis aspectum templi de longe aspë- cëdebat quidem viilgususque ad atrium sacerdotum,
ctantibus abscondere poluernnt : quia locus in quo hoslias suas ad usque hujus januam deferebat, sus-
templum erat silum, multum sublimior erat, quam ceptas a sacerdolibus, atque in allari oblalas, oculis
ubi fundatoeporticus fuere. Nam sicut Josephus scri- prosequebalur. In ipsum eliam templum cum aperie-
bit, extremoeatriorum fahricoe, cum in quadringen- batur iiifuilum suum a longe dirigebal, nec tamen
tis cubitis essent erecte tantum ad verticem usque atrium sacerdolum intrandi facultalem habebal. Ve-
monlis in quo templum oedifieatumest, pervenerunt. rum de inferioiibus clamabat ad Dominum, quia nec
Hoec quidem de structura templi studioso lectori carnalium in Ecclesia simplicités a Domino despici-
credidimus intimanda, verum in eis quoecunquéScri- tur, quando fideliler ea quoevalent illi voto piëialis
ptura sacra referre commodum duxit, figuras myste- B offerunt. Dirigunt enim visus a longe in templo Dei,
riîorum quoeramus, coeleris pro historioe cognitione- cum vitam sublimium discere, et admirari sedulr/
sirapliciter utamur. jÉdificium ergo templi inlra gaudent : et quos virtutis imitatione sequi nëqueunt;
atrium sacerdotum, perfectorum in sancla Ecclesia pioe venerationis compleclunlur affecta. Vident hos-'
et subliinium vitam exprimit virorum, eorum vide- tias sacerdolum in allari igné sàcro sanctoqué con-
licet qui et excellenlia virtutum Domino appropin- sumi : quia magnorum opéra cognoscunt a Domino
quare, et aliis verbo atque opère ducalum soient per Spiritum sanctum dignanter accipi. Affermit et
ostendere salulis. Sacérdos iiamque ab eo Latine no- suas hoslias ad atrium sacerdotum offerendas Do-
men accepit, quod sacrum proebere dicalum minori- mino pro iilis, dum bona quoe proevalenlopérantes,,
bus delieal : quo nomine in Scripturis mystice non majorum ac doclorum, et conûrmaniur exhortatione
solum altaris ministris, episcopi videlicel et presby- et inlercessione Domino commendanlur. Offerunt
teri, sed et omnes inique censenlur qui alliîudine etiam tune hoslias suas sacerdolibus per eos Domino
rectoe convcrsationis ac dodrinoe salularis eminent, commendândos, cum sanclis quihusque egentibus
nec sibimetipsis lanlumtnodo, sed etpluribus pro- necessaria mundi hujus, quibus ipsi abundaul, sum-
sunt : qui dura corpora sua hosliain viventem, san- moemercedis intuilu, Domino iribuunt admonenle
ctâm, Deo placentem exhibent (fioni. xn), sacer- G,ac dicenle : « Facile vobis amicos de mammona ini-
dotis taie profeclo ministerium spiritualiter exer- quilalis, ut cum defecerilis, recipiant vos in oeterna
cent. Neque enim episcopis solum el preshyteris; tabernacula (Luc. xvi). » Bene atrium sacerdolum
verum omni Ecclesioe loquebalur apostolus Pe- tribus ordinibus lapidum poliiorum, et uno ordine
trus cum ait : « Vos aulem genus eleclum, regale lignorum cedri oedifieatumesse memoralur. Très
sacerdotium, gens sancla,populus acquisitionis. > quippe ordines sunl lapides poliiorum,-fides, spes,
Cujus honore dignitatis, etiam antiquus populus Dei ebarilas. Et recte poliiorum, quia cerla necessaria
erat iusignitus, dicente ipso ad Moysen (Exod. xix) : est dicendi solerlia qua quisque quomodo credere,
« Hoec dices domui Jacob , et annuntiabis filiis quid sperare sive diligere debeat dignoscat, unus
Israël. > Et paulo post : « Et vos eritis mihi in aulem ordo lignorum cedri ipsa esl bona operalio,
regnum sacerdotale, et gens sancla. > Basilica vero ac sine oorruplione simulalioiiis exbibita, sine cujus
grandis quoe erat exira atrium sacerdotum, in quo superadjectione, fides, spes, charitas, vera esse non
omnis populi mullitudo adorare, sive ad verbum au- valet, Dictum namque est soepius,quod ligna cedri
diendutn confluerë solebal, carnalium in sancta Ec- propter odoris gratiam el imputrihilem suoe naluroe
clesia vitam moresque figurâliier insinuât. Qualibus. j» potenliam, perseverantiam famamque pie désignant
dicit Aposlolus : « El ego fratres non polui vobis aclionis. At hoc atrium usque universi conscendunt
loqtti quasi spîritalibus, sed quasi carnalibus : tan- elecli, qui fide, spe, dilectione alque opère Deo pla-
quam parvulis in Christo lac.vobis polum dedi, cere appelunt : hoc alla meriiorum gralia iranscen-
non escam. » Qui bene per basilicam grandem dunl perfecti, cum in tanto virtulum culmine profi- ,
designantur, quia absque ulla dubieiate inulto msjor ciunt, ul diccre suis auditoribus possint : « Imitalp-
estin sancla Ecclesia lalium quam perfectorum mi- rés nostri eslolé, sicut'et nns Chrisli (I Cor. iv) : »
meras.-Sed quantum numéro proeslanl, tantum suc- gloriantur et dicunt : « Neseitis quoniam angelpsju-
cumbunl merilo. Unde apte basilica hoecgrandis etsi dicabimus, quanlo magis soecularia?(/ Cor. vi.) »
plurimos capit, non eos lamen in inleriora lempli « Anno quarto fundala est domus Domini, in
deaurali, non ad aliarisofficium, non in ipsum sal- < mensc lertio, et in anno undecimoniense Bul, ipse
tém atrium sacerdolum intromitiit : quia carnales « est mensis oclavus, perfecla esl domus in omni
quique atque infirmi adhuc in Ecclesia, etsi ob me- « opère suo, el in universis utensilibus, oedificavit-.
rilum caste fidei ac pietalis Domino dévote ad ele- « que eam annis septem. » Palet allegorioe sensus,
cforum sorlem pertinent, longe tamen abesl ut illis quare domus Domini oedificala sit annis septem^ ,
457 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB,. III. 438
quia nimirum. sancta Ecclesia, toto hujus soeculi À.se, reliquit in lerris. Non autem laborandum in ex-
tempore, quod septem diëruhi circuita peragitur, ex planando, quomodo hujus viduoe filii sancti sunt
eledis cpnslituilur animabus? et in fine soeculisuum proedicatores, cum omnes electi se filios faleanlur
quoque cremenlum ad finem ipsa perducit: Velcerle, Ecclesioe, cum eliam de eis proedicaloribus Novi
sëptëm annis oediflcatur, ob significalionem gratioe Testàmenti, specialiter ei promittalur, dicente Pro-
spirilaljs, për quam Ecclesia solum ut, sit Ecclesia pheta : « Pro patribus tuis nati sunt libi filii, consti-
terram (Psal. XLIV). »
pércipit ; septem quippe donaiSpiritus sancti enume- tues eos principes super omnem
rat Isâias, sine quilïus nemp vel fidelis effici, vel fi- « Fecit autem Hiram omne opus Salomonis. > Quia
dem s.èrvâre, vel "mérite fidei, ad coronam polest nimirum doctpres sancti, dum ministerio verbi fule-
peryenirè. jusiitioe. Qupd autem in ectayo' annp et liler insistant, opus utique Dei operaniur. Quoniam
in eelavo éjjig mense, perfecta es,t domus in omni illis loquendo foris viam veritatis aperiunt, quos.
opéré suo, et in universis. ulensilibus, ad fulurum intus illustrando ipse ad. viam proeordinavit oeter-
soeculumdiemque judicii, pertinet : quando ad tan- nara. « Ego, inquit, planiavi, Apollo rigavit, Deus
làm jam perfectionem sancla Ecclesia pervenïet, ut autem incrementum dédit (/ Cor. m). »— t Fecit hoc
quod èi amplius addici possit inveniri non possit : opus ex oere, » quia illis commillere verbum quoerit
habebil enim lune quod pius ille desiderator supplex B doctor streniuis, qui hoc pie suscipere ac perseve-
a Domino quoerebât, dicens : « Domine, ostende.no: ranter cuslodire desiderant, quique eliam aliis proe-
bis patrem et,sufficit nobis (Joan, xiv). » Sed non dicandb latius diffainare, quoeque ipsi didicerint
contemnenda nascïWr quoeslio, quomodo dicatûr recta satagunt. Mris namque melallum valde esse
domus Domini in mense octavo perfecta in omni durabile constat, atque omni modo sonorum.
opère suo, et in universisutensilïbus, cura in sequen- « El finxit duas columnas oereas, decem et oclo
libus legatar mense septirao dedicalioiiem esse ejus « cubitorum allitudinis columnam ulramque. > Hoe
completam.'Neque autem credibilé est quod septeeu sunt cotamnoe de quibus Paulus ait : t Jacobus et
quidem annis templum oedificaveritSalomon, octavo, Cephas, et Joannes, qui videbantur columnoe esse,
taense octavi anni perfeeerit, sed usque septimum dextras dederunt mihi et Barnaboesocietatis : ut nos
annum novi mensis dedicationem perfecte dist.ulerit. in génies; illi autem in circuracisionem.(Ga/. n). >
Unde potius verisimile videtur domum seplem annis Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium
ac seplem mensibus oedificatam, ila ut eodem columnarum malerialium, et quid videlicet figurave-
mense septimo dédiçationis sit celebrata solemnitas,, runt, et quare duoesinl factoe, apostolos namque, et
ac die vicesimo tertio ipsius mensis (ut Verba dierum. doctores cunctos spiriluales significant, fortes nirai-
narrant) populos Salomon ad tabernacula sua di- Crum fide atque opère, et conlemptetione ad superna
miserit. Sicque post unam septinianara advenienle eréctos. Duoesunt autem, ul et génies et circumcisio-
mense octavo', perfecta inventa sit domus Domini, nem pïoedicando in Ecclesiam introducant. Stabant
et operibus videlicet ejus in universis, et ipsa dedi- iii porticu ante fores templi, et ingressum illius suo
catiohe prius compléta. Nisi forte putandum est, décore ac pulchriludine, ex utraque parle mirabi-
proedicto templo aliquid adhuc ulensilium in mi- liler oniabant. Ostium aulem lempli Dominus est,
nisteria ejus addilum fuisse : utque ad ingressum quia nemovenit adPatrem nisi per ipsum (Joau.xiv).
oclavi mensis, accélérante rege, ut omnino mense El sicul alibi dicitur : « Ego sum ostium, per me si
septimo (qui erat tolus solemnis) templum dedi- quis intrpieril, salvabilur (Joan. x). » Cui videlicet •
càrelur : atque ita verum reperialur ulrumque et, ostiq cblumnoeab ùlroque laiere coram positoe cir-
"
templum videlicet-oclavo mensè in opère suo atque cumslant-, Cum ministri sernionis, utrique populo
ulensilibus perfectum, et in ipso septimo mense de-, introituni regni coelestis ostendunt, ut sive a luce
dicatam. scientioelëgalis quisque, sive ex rigore gentilitalis
ad fidem Evangelii venerit, habent paralos eos qui
CAPUT VJft
sibi ilèr sàlutis et verbo dëmonstrent et exempta :
; « Misit quoque rex Salomon et tulit Hiram de B vèl cerle quia, de eisdem columnis in Hbro Parali-
« Tyra, filium mulierhyviduoe ex tribu Nephthali' pômenon ita scriptum est : «.Ipsas quoque columnas
« pâtre Tyrio, arlificem oerarium, plénum sapienlioe, -posuil in vestibulo templi, unam a dextris, et alte-
«fet intelligentise et doctrinoe ad faciendum omne ram a sinistris (JJTPar. ni): » Idëo sunt duoefactoe
« opus ex oere. Qui cum venisset ad regem Salomo- columnoe,atque ila disposite, ut nobis et inprospe-
'
c'nsm-, fecit omne opus ejus. » Et hoc myslerii ris, et in âdyersis, ingressum patrioe coelestis ante
gratia factum est- : artifex quippe Tyrius quem ad- oculos mentis liabendum esse doceant. Nolandum
jutorem Salomon sui assumpsit- operis, electos de sane in hac sentenlia Paralipomenon quam posui,
gentibus verbi minislros significat. Qui videlicet qùpd ea porticus templi, etiam vestibulum templi
artifêx pulchre dicitur quia filiuserat mulieris viduoe vocabatur, et quod in prophelis legimus, quia inter
de Israel, in qua persona solet nonnunquam proesen- vestibulum tempb et altare orabant sacèrdoles, inter '
tis teraporis Ecclesia figurari : pro qua vir suus, pbrticum et allare debere intelligi. Bene aulem utra-
videlicet' Christus, morte gustata resurrexit, atque que ëolumna oclodecim cubitos allitudinis habere
in coelbs ascendens, eam intérim peregrinantem a memoràtur. Ter etenim seni decem et oclo faciunt.
439 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI .440
Tria vero ad fidem pertinent propter. sanctam Trini- A « Seplena versuum retiacula in capitello uno, et
talem. Sex ad operationem quod in eo dierum nu- « seplena retiacula in capitello allero. » Seplenario
méro minutas sit factus, luce clarius est. El tria per namque numéro Spiritus sancti solet gralia desi-
sex multiplicanlur, cum justus ex fide vivil, cogni- gnari, Joanne attestante in . Apocalypsi (Apociv),
tionemque pioecredulitalis in exsecutione bonoeac- qui cum vidisse se diceret agnum habentem cornua
tionis accumulât. Columnaque ante fores templi de- septem et oculos septem, mox exponendo subjunxit,
cem et oclo cubitis alla esl : cum proedicaiorquisque qui sunt septem spiritus Dei missi in universam ter-
cgregius palam cunctis insinuât, non nisi per fidem ram. Quod propheta Isaias apertius explicat, cum
el opéra justilioe, nos ad superna gaudia vite posse de nascituro in carne Domino ,loquens : « Et re-
perrenire. « Et linea cubitorum duodecim ambiebat quiescet (inquit) super eum spiritus Domini, spiritus
columnam utramque. >Linea duodecim cubilorum sapienlioe et intcllectus, spirilus consilii et forlitu-
norma est apostolica: institulionis : quoe nimirum dinis, spiritus scientioe et pielalis, et replebit eum
linea aurait columnam ulramque, cura quisque do- spiritus limoris Domini (Isa. xi). > Seplena ergo
ctor, sive Judoeis seu geiililibus proedicare missus, versuum retiacula erant in capitelle utreque, quia
ea tantum facere curai ac docere, quoeper apostolos , paires utriusque testàmenti cognitionem per gra-
accepit ac didicit Ecclesia. Nam si quis aliter vi- B tiam unius ejusdemque spiritus sepliformis utique
vere, sive proedicare voluerit, et vel apostolica dé- electi acceperunt.
créta spernere, vel pro suo libilo nova quoelibct « Et perfecit columnas et duos ordines per cir-
statuere maluerit, non est lalis columna templo Dei « cuitum retiaculorum singulorum, ut tegerent ca-
apla : quia dum apostolica stauita sequi contemnit, « pilella. » Duo quidem ordines erant retiaculorum
quasi vel exililate inerlioe suoe, vel elalionis vitio, de in gyro capitelli, sed ulerque ordo septemplici ver-
grossitudine duodecim cubitorum Hneoe non con- suum numéro currebal, donec circumacto capitello,
venit. rursum in seipsum quasi circulo facto rediret. Nec
« Duo quoque capilella fecit, qua poneréntur super figura sacramenti in abscondito est, quare duo or-
« capila columnarum fusiliaoere, quinque cubitorum dines sunt retiaculorum, cum constet gemma: dis-
< allitudinis capilellum unum, et quinque cubilorum cretionis esse virtutem dilectionis : quod videlicet
« allitudinis capilellum alterum.» Capita elenim co- Domini ex loto corde, tola anima, tota virlule, et.
lumnarum, hoc esl superna pars eorum, proecordia proximum lanquam nosmelipsos amare prsecipimur.
sunt fidelium doctorum, quorum Deo devolis cogi- Sed ulerque ordo ille septem habet versuum re-
tationibus sicut capile membra, ita ipsorum omnia tiacula, quia nec Deus absque gratia Spiritus sancti
et opéra dirigunlur et verba. Duo aulem capilella ^ polest amari, nec proximus. Facta'sunt aulem re-
quoehis capilibus erant superposila duo sunt testa- tiacula hoecut tegerent capilella, hoc est, undique
menta quarum méditation alque observantioedoclo- in gyro circumdarent : quia omnis Scriptura; sanctoe
res sancti toto et animo subdunlur ei corpore. Unde pagina, cura recte intelligitur, gratiam per omnia
bene utrumque capilellum quinque cubilos habebat charilatis sonat ac pacis. Capilella elenim volumina
allitudinis, "quia nimirum quinque libris scriptura divinorum eloquiorum, retiacula sunt vincula mutuse
Mosaicoe legis coraprehensa est, el quinque eliam dilectionis : et reliaculis teguntur capilella, cum
soeculioelales, iota veteris instrumenti séries com- sacra eloquia (ut ita dixerim) donocharilaiis undi-
plcxa est. Novum vero Testamentum non alia nobis , que probantur esse vestila : nam et in eis quoe in
proedicat, quam quoe Moyses proedicanda per hoc Scripturis non inlelligimus charitas laid, et in eis
esse proedixerat el prophète. quoeinlelligimus charitas late patet. Bene autem de
« Et quasi in modum relis et catenarum sibi invi- eisdem reliaculis sive capitellis adjungitur, « quse
« cem miro opère conlextarum. Utrumque capilel- . erant super summitatem malo granalorum. » Malo-
< lum columnarum fusile eral. » Quod in Hbro Parali- granata namque, quorum nalura est, uno foris cor-
pomenon ila scriptum est : « Neenon el quasi cate- lice, niulta interius grana circumdare, apte in figura
nulas in oraculo, et superposuil eas capilibus colum- B sanctoe ponuntur Ecclesioe : quoe calholico unius
narum (II Par. m). » Species namque catenarum . fidei munimine innumera electorum agmina solet
el simililudo retis in capitellis, varjetas est virtu- includere. Potest aulem el uniuscujusque justi vitam
tum spirilualium in sanclis : de qua Domino cantatur moresque designare, qui velut plurima uno corlice
in Psalmis : « Astilii regina a dexlris luis, in veslilu circumpleelens , multa cogitationum yirlutumque
deaurato, circumamicla varietale (Psal. XLIV): » spirilualium insignia (ne forte defluanl) firma fidei
hoc est, in veslilu fulgidoedilectionis, circumamicla et humilitatis curai vallare custodia et aplo prorsus
varietale diversorum charismalum. Vel cerle mul- rainisterio. Capila columnarum malogranati erant
tiplex coiilexlio catenarum, et retis expansio, mul- in gyro circuindala, quia doclores sanctos necesse
tifarias electorum personas insinuât : quoe cum est, priorùm vitam fidelium ad memoriam revocare,
verbis sanctorum proedicatorum fideliler auscul- eorumque semper exemplis, actus suos ac sermpnes';
tando atque obediendo adhoerent, quasi columnarum omni ex parte communiri, ne- si aliter forte quam
capilibus superposiioe relis el catenuloe, niiraculum illorum habet régula vixerint aut docuerint, errenl»
guoe connexionis cunctis aspectanlibus prsebenl. Cum vero dicium sit de reliaculis ut tegerent capi*
 441 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. 442
tella, quoeerant super sumnntatem malogranatorum, jA « dines erant, in circuita capitelli secundi. > Diximus
videtur juxta ordinem operis ipsius, quia malogra- enim malogranala, vel lotius sanctoe Ecclesioe,vel
nata fuerint facta in circuitu capitellorum a parte singulorum quoruraque fidelium lypum (enere. Cen-
inferiori, atque ex eisdem malogranalis orirentur tenarius vero numerus, qui ad dexteram manum
retiacula, quibus capilella ex parle aliqua tegeren- primus pervenit, nonnunquamin oeternoebeatiiudinis
tur. Patetque figura raysterii, qua retiacula super figura poni consuevit. Duplicatur aulem hic nume-
summiiatem fuerint malogranalorum annexa, quoe rus malogranatorum in circuita capitelli secundi,
ad unam pêne significationem, sive personarum seu ut insinuelur mystice, quod utriusque testàmenti
virtutum pertinent spirilualium. Scimus enim vir- populus adunandUs in Christo, alque ad oeternoevi-
tutes de virtutibus nasci, et sanctos ambulare de te sit introducendus coronam.
virlule in virtutem, donec videatur Deus deorum in « Et staluit duas columnas in porlicu templi.
Sion : qua virlule nulla potest major dici; unde et « Cumque statuisset columnam dexteram, vocavit
Apostolus : « Scientes, inquit, quia tribulalio pa- « eam nomine Joachim, > quoe interprelalur fir-
tientiam operalur, patientia aulem probationem, mitas. « Similiter erexit columnam secundara et
probatio vero spem (Rom. v). > « vocavit nomen ejus Booz, » hoc est in robore.
« Capitella autem quoe erant super capila colum- B ] Dexlra columna, ut supra diximus, illorum expri-
« narum, quasi opère Hlii fabricata erant in porticu mit figuram doctorum, qui primitivam in Hierosoly-
« quatuor cubitorum. > Quid enim per lilia, nisi su- ma instituerunt Ecclesiam. Secunda eorum qui ad
pemoe clarilalis palrioe, atque immortalitalis, flori- proedicandum gentibus destinali sunt. Vel certe
bus redolens, paradisi designalur amoenilas? Quid dextra columna eos significat, qui venlurum in carne
per quatuor, nisi Evangelieus sermo, qui introitum Dominum prophelando proedixerant. Secunda illos
nobis oeternoeillius beatiiudinis promitlit, et iter qui hune jam venisse, et mundum suo sanguine re-
quo ad hanc perveniatur oslendit? Cum ergo sancti demisse leslantiir. Et apte simili vocabulo amboe
doclores promissa nobis Hmina regni coelestis, in censebantur columnoe,cum una, firmilas : allera in .
quatuor Evangelii libris ostendunt, quasi capita co- robore, dicta est : ut una fidei et operis fortitudo
lumnarum opus in se Hlii quatuor cubitorum exhi- cunctis inesse doctoribus monstrarelur, nostrique
bent. Ubi nolandum juxta lilteram, quia cum opus temporis taenia notaretur : ubi se nonnulli docto-
Hlii in capitellis quatuor cubitorum esse memoratur, res, sacerdotes, el columnas domus Dei videri at-
neque additur latitudinis aut allitudinis, lectoris que appellari volunt : cum nihil in se prorsus firnioe
utique judicio, utrum in altitudine an in latiludine fidei et ad conteranendas soeculi pompas, ac deside-
inlelligi debeat, reliclum est. Constat autem abs- C ' randa bona invisibilia, nihil habeant roboris, ad cor-
que ulla prorsus duhielate, quia columna quoe rigendos, nihil induslrioe, saltem ad inlelligendos,
duodecim cubilorum reslis arabiebat, quaiuor cu- eorum quibus proelati sunt, errores.
bitos habebat grossitudinis. Omnis circulus quan- « Fecit quoque mare fusile decem cubilorum, a
tum habet spalii in diametro, tantum habet ter in « labio usque ad labium roiundum in circuitu. »
gyro. Denique mare oeneum, quia diametrum ha- Mare hoc fusile in figuram lavacri salularis quo in
bebat decem cubitorum ut in sequentibus legitur, remissionem peccalorum emundamur factum est.
consequenter habebat triginta cubilos in gyro. Ve- Namque sacèrdoles in ea lavabanlur, ut Verba die-
rum quia dicitur opus Hlii quatuor fuisse cubitorum, rum aperte testantur. Sacèrdoles autem constat
sive lalitudinem, seu designet altiludinem, nihilo- omnes electos typice in Scripturis vocari, eo quod
ininus ratio figuroeperspicua est. Quia nonnisi per sint membra summi sacerdotis Domini nostri Jesu
Evangeliura exoptatissima illa mundo vox insonal. Christi. Et recte huic vasi Scriptura mare nomen
« Poenitenliain agile, appropinquabit enim regnum indidit, in memoriam videlicet maris Rubri, in quo
coelorum (Matth. m). > Quod vero sequilur : prius per exstinciionem jEgyptioruin, et populi Dei
« Et rursum alia capilella in summitale columna- liberationem baptismi forma proecessit. Exponente
« rum desuper juxta mensuram columnoe, » id est B Apostoloac dicente : « Quoniam Patres nostri omnes.
tante fuerunt amplitudinis, quantoe erat et columna, sub nube fuerunt et omnes mare transierunt, et
cujus tamen altitudo, quanta fuerit minime narra- omnes in Mose baptizati sunt in nube et in mari
tur. Hoec autem capitella, qualiacunque et quanta- (/ Cor. x). » Sacramentum autem baptismi el viloe
cunque fuerint (non enim mensuram earum aperle nobis munditiem quoerit in hoc soeculo,el vite nobis
Scriptura désignai) in ore liliorum videnlur esse oeternoegloriam promitlit in futuro : quod utrumque
apposita. De quorum factura, si quid mysticum in- in mari hoc oeneo una senlentia desigriatur, cum
quirere délectai, illam regni perennis sublimilatem esse decem cubitorum a labio usque ad labium per-
potest non incongrue designare, quam nec oculus hibetur. Decem namque proeceplis in lege Dominus
vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascen- omnia quoe facere debeamus expressit. Denario au-
dit, quoe proeparavil Deus diligenlibus se (/ Cor. n). tem mercedem benefactorum signavit, cum hune in
Quoenimjrum, quia eadem supernorum socieias ci- vinea laborantibiis dandum esse proedixil.Erat ergo
vium utriusque populi fidelibus tribuitur, recte: « mare decem cubilorum a labio usque ad labium, »
subjungitur. « Malograhatorum autem ducenii or- quia a primo baplizalo in nomine Jesu Christi, usque
 443 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACH) 444.
ad Ullimum, qui in fine soeculi'credilurus el bapti- Aoccullum nullatenuspoiest, quia qui lavacrum ba*fe
zandus est, omnis fidelium chorus, uriam eamdem- ptismi ad salulem accipit, et veram fidem, spem, et."
que viam veritatis ingredi, et eommunem débet a charitatem débet habere, nec sine bis tribus viriu-:
Dominocoronam sperarè justilioe. « Rotundum erat tibus quisque aliquid jam operari, neque intrare ad'ï
in circuitu, ».ut. orbis universus in gyro, lavacro vitam valet: unde recte.subjungitur : i
vite a sorde peccatorum, designaretur esse mundan- - « Grpssiludo aulem luleris trium unciarum eral. >
dus. De quo bene subdilur, « quinque cubitorum al- Grossitudo enim luleris, id est maris, firmitas est
liludo ejus, » quia nimirum quidquid visu, quidquid virlulis in baplismo. Et trium unciarum esl hoeo;:
'
audilu, quidquid olfaclu, quidquid guslii, quidquid grossitudo, dura robore fidèi, speli et dilectionis,
laclu, delinquimus, lotum hoc nobis gratia Dei per perceptio baptismi communitiir. Neque aliter profï--.'
àblulionem vivifici fontis, relaxât. Sed non'sufficit , cuumesse acçipienlibusostendilur, nisiharum iirma
proelerilorum remissio peccatorum si non quisque cerlitado virtulum, menlem aecipientium simnl et'
deinceps bonis studuerit insistere operibus : alioqum » opéra confirmet : « Labiumque ejus quasi labium.,
diabolus qui exierat de homine, si hune a bonis vi- « calicis, et folium repandi Hlii. ». Per labium,
dent vacare, multiplieras redit : facitque « uovissima quippe calicis, guslum Dominicoe passipnis : per
hominis illius pëjora prioribus (Malth. xn). > Unde B folium repandi Hlii, palefacla claritas resurreclionis ;
apte subditur, « el resticula triginta cubitorum cin- ipsius, exprimitur. « Duo millia balos capiebat. »
gebat illud per circuiluiu. t Per resticulam namque Millenarius namque numerus, pro significatiône:'
disciplinam proeceptorum. coeleslium, qua a nostris pei'fcclioiiis,soîetponi in Scripturis. Quia nimirum;
voluptalibus relegamur, polest apte signari : Scrip- denarius numerus in quadratum ductus solidunï-ii
tura dicente, quia « runiculus triplex difficile rumpi- facit. Decem quippe deçies ducta centum.faciuni.
tur; > quia nimirum observalio. mandatorum Dei, Quoevidelicel figurajam quadrata, sed adhuc plena;
quoein cordibus electorum fide et spe et dilectione. non est, Verum ut in altiludine surgat, et solida':
supernoe retributionis firma est, nullo temporalium efûciatar, multipb'ca centum per decepi, et fiunç:
rërum polest obstaculo dissolvi. mille. Quo profecto numéro stabilis et insuperabilis; ?
« Et sculptura subter labium circuibât illud, de- et velut çonquadrata juslorum conscientia. désigna-.
«cem cubiiis ambiens mare. Duo ordines sculptu- tur. Quocunque enim verteris quadratum slahit. Sic-
« rarum histrialarum erant fusiles. » Cum proedi- et aiiimus..nulio,lentationum occursu novit a slàtu
clum sit supra, quod resticula triginta cubitorum suoe recliludinis, iiiclinari. Balus aulem Hebroeorum^
mare circuierit, et nunc addilur quod sculptura mensinâ est, quam ipsi bal nommant, habet modios
hoc subter labium posita, decem cubilis ambierit, G quatuor et ephi, quod illi epha. Dominant. Sed ad
palet ex ulraque relatione, quia vas erat in raodura Ephi. mensuram pertinet. variarum. frugum, iritici.
phialoe, repandum ac diffusum, quo triginta cubilis hordei, leguminum. Balus vero est in: speciebus>
circuilus, quos habebat in labio, usque ad deeem liquidis, vinp, oleo, aqua. Itaque balus, quia certes
cubilos eoarctalus sit. Sculptura autem histriata est; noruioe niensura est, opéra désignât oequitalis et
quoe historias rerum aliquas imilalur. Unde recle justilioe quibus. hi qui in remissionem peccatorum.
per sculpluras histrialas, quibus mare circumdaba- bapiizantur, necesse habent inslilui, Balbs quippe
tur, exempte sunt priorum leinporum designaia, mille capiebat mare, cum aqua baptismatis plebem
quoe necesse est nos solerter inlueri : ut videamus Judoeorum abtaëns, ad regnum coeleste transmisit...
quibus operibus sancti Deo placuerant ab inilio : Recipiebat et alios mille, cum etiam turbas natior.
qua obstinatione in sceleribus perdurarunl, quanta nu?n eodem fonte renalas, et operibus justilioe^
iiifelicilale ob scelera periërunt reprobi. coiifirmatas, ejusdem regni perennis fecit esse par*
« El slabat super duodecim boves. E quibus très ticipes.
« respiciebantad aquilonem, et 1res ad occidentem, 1 « El fecit bases decem oereas,quatuor cubitorum
« et très ad meridiem, et très ad orientera. > Duo- « longiludinis bases singulas, et quatuor cubitorum"
"
decim ergo boves duodecim sunt apostoli, et omnes f latitudinis, et trium cubitorum allitudinis, el ipsum
qui vice eorum regendam in Christo susceperunt r opus basiura interrasile, » et reliqua. Multifarie et
Ecclesiam sanclam. Qui nimirum hoves mare sibi muliis moiis, una eademque nostroe salulis sacra-
super impositum portant, cura apostoli aposiolor nienla proefigura'ntur..'Namque iidem apostoli v.ïr-i-
rUmque successores injuhcluin sibi evangelizandi- que apostolici, qui per boves mare portantes desi-
officium, prompta implere devotionë salagnnt. Très gnati sunt, designanlur eliam per bases qua; por-
ad aquilonem, et très ad occidentem, et 1res ad me- landis erant hitëribus proeparaioe, quomodo ipsi
ridiem, et 1res ad orieniem respiciunt, cum univer- luteres ejusdem lavacri spirilalis, cujus el mare'
sis quadrali prbis parlibus fidem proedicant sanctoe typum gerebànt. Siquidem et Vërba dierum narrant,
Trinilatis. « Quorum posteriora universa intrinsecus omnia in eis quoein holocaustum ohteturi: erant la-
latitabant. » Quia qua mercede sancti proedicalores Vabant : holocaustum autem Domini generaliter
in perpetaum donenlur, in interni arbitri examine omnis electorum mullitudo potest inlelligi, qû»
i»
dispositum est, sed nobis qui adhuC foris sumus juxla vocem proecursoris baptizata est ab ipso
jiianet pnmimodo occultum : quibus tamen hoc esse Spiritu sancto el igrii. Sicut ergo sacèrdoles qui.i|*
 4*5 ENARR. IN LIBROS REGUM- — IN LIB. III. 4£(i.
mari lavabant, formam exprimunt eorum qui per A et reiro, dexlra el sinistra et supra.qupque haberent,
bapiisnia efficiuntur summi consortes sacerdotii subdendo aperitur cura dicitur :
quod est in Domino Jesu Chrislo, ita eliam bolo-, « Et inter coronulas et plectas, leones et boves,
causta eorumdem figuram apiissime proetendunt,, « el cherubim et in juneluris similiter desuper. >
eum post ablulionem baptismi, gratia sancti Spiri-- Non ergoplana erat ulla ex parle superficiesbasium,
lus implentur. Lavatur namque in lulere hoslia, sed uiidique versum mysticis sculpta figiiris, quia
cum quis fidelium aqua baptismi perfundilur. Offer- sanctorum mentes, imo universa eorum conversalio,
tur vero in holocaustum, cura imposilione manus, virtutum in omnibus gratiam proelendit,neque alk
episcopi donum Spiritus sancti accipiunl. Quod, quam illos liera iuanis el vacua proeleriil, in qua
vero ad portandos luieres decem sunl bases facloe, piis vacare operibus, vel sermonibiis vel certe cogi-
poterat mystice interprelari, quia minislri lavacri taiionibus désistant. Cornulas quippe in se sculpla&
vilalis ad oeternoegaudia beatitudmis (quaj denario. habent, cum inler desideria vite coelestisquoesur-
Soientnuméro figurari) eos quos imbuunl, vocent. sum est, nunquam fraternoe socielalis quoe juxla
Verum quia de eisdem luleribus distincte insequen-, est, vincula dissolvunt. Habent inler coronulas et
tibus scriptum est, quod videlicet quinque ex bis, plectas leones, cum ita ad speranda coelestia men-,
positi sinl ad dexlërara partem templi, et quinque-Btem erigunl, ila ad diligendos proximos dilatant, ut
ad sinistram, magis in eis quinarii numeri sunl in- in peccantes quosque qui sibi comraissi sunt fervo-
luenda mysleria. lu ulraque elenim parte lempli rem asperoeinvectionis exercere non tardent. Habent
sunt bases luierum, ul utrique. Dei populo sacri cum leonibus boves, quando ipsam inveclionemcor-
fontis gratiam designarent esse pandendaro. Et ripiendi , cum spiritum mansueludinis exhibent,
quinque sunl in ulraque parte : ut (sicul in exposi- quando in fervore arguendi nunquam fîssam habere
lione maris, quod quinque cubilis altum esl, jam ungulam discrète actionis ac loqueloe, nunquam
diximus) demonslraretur typice, universa fidelibus verba divinoe leclionis velut ruminando in ore vol-
quoeper quinque sensus corporis deliqueranl, per vere cessant. « Et subter leones et boves quasi
lavacrum baptismatis esse remittenda. Sicut ergo, « tara ex oere dépendent, » quando sancti doclores,
in uno mari duodecim bobus super posito unilas et in severilaie districtionis, qua peccanles judi-
exprimilur baptismatis, quoeper apostolos loto erat cant, et in mansueludine lenilalis, qua poenitenti-
orbi proedicanda, ila eliam per duos ordines luie- bus remiliunt, judicium sui liment auctoris, ne forte,
rum mystice osienditur, quia gentilitas cum Judoea injuste ligando aut solvendo quempiara jam juste H-,
in unum fidei consortium per baptismatis erat un- gari ipsi habeanl, et ejus judicium qui errare nequit
dam colligenda. Quod autem qualuor cubilorum, G-mereantuiv
longitudinis, el qualuor cubilorum latitudinis, et, « Et quatuor roloe per bases singulas et axes oerei,,
trium cubitorum allitudinis bases singuloe fuere, « et per quatuor parles quasi liumeriili subter lu-
facile inlellectu est. Longitudo elenim ad palientiam « terem fusiles, conlra se invicem respectantes. »,
longanimilalis ; laliludo ad dilationem dilectionis, Qualuor roloequaluor sunl Evangeliorum libri, qui
àllitudo pertinet ad spem supernoe reiributionis. apiissime rolis comparanlur : quia sicut volubilitas
Quatuor aulem sunl principales virtutes, quibus coe- rote ciiissimo cursu quoeunque ducitur, currit, ila.
tera virtutum structura imminet. Prudenlia scilicet, sermo evangelicus, jubente Domino, per apostolos,
forlitudo, teiiiperantia, justitia. Et ideo quaterno- universas in brevi mundi plagas implevii. Sicut
rum eral cubilorum longitudo et latitudo basium,; tola super imposilum sibi currum terra subleval,
quia sancti proedicatores sive adversa mundi et lon- el sublevaluai quo auriga dirigit portât : ita evan-
gitudinem exitus ac laborura proesentium foris toi-. gelica proedicatio mentes electorum a lerrenis cu-
tarent : seu cor in dilectione sui Conditoris, suorum- piditatibus in coelestia desideria suspendit, ac sus-
que proximorum interna exsultatione dilatent, sem- pensas ad prpfectum bonoeactionis sive ad ministe-
per operam dare virtutibus curant : prudenter rium proedicationis quoeunque adjuvans gralia spi-
videlicet inle» bona et mala discernenles, forliier B ritus voluerit, ducit : Namque in sequenlibus dicit :
adversa sustinenles, cor ab appelitu votaptalum « Quia laies erant roloe quales solenl in curru
tempérantes, jusliliam in operatione tenentes. Trium « fieri. > Legimus aulem dp sanclis : « Currus Dei
vero cubilorum fit altitudo basium, cum per exerci- decem millibus multiplex millia loelanlium (Psal.
tiura virtutum, quas «wmpalientiamalorum et dile-, LXVII).> Si ergo bases luterum sancti sunl doclores,
clione bonorum exercent, continua intenlione ad qui lavacrum viloe nobis minislrant, et rotoe qua-
visionem sancloeTrinilatis pervenire satagunl., iernoe basium, quatuor sunt libri Evangeliorum :
quid axes rolarum qui bases geslant, nisi ipsa eo-
< Et ipsum opus basium interrasile erat. Et seul-. rumdem sunl corda doclorum, quoe dum in proecep-
« pturoe inter juncturas. > Juncturas dicere videtur lis evangelicis sedulo inlendentia, eos ab infimorura
eas, quoeipsoe luterum tabuloesibimel invicem con- appelitu dissolvunt, velul inimissi rôtis axes, altius
iiexoesunt : ut scilicet quatuor sive quinque labulis basim a terra sublevant. Porro humeruli qui rolis
una fieret basis. Quales aulem sculpiuras bases iiii anleposili ne ab axibus delabi possenl obsistebant,
ter bas juncturas, id est in ipsis suis lateribus anle. proeconia sqnt proplielarum, qujbus eyangelic» e|
 447 ANGÊLOMILUXOVIENSISMONACHI 448;
apostolica Scriptura, ne cUi legentium in dubium A res summi ac minislri salutaris opère quidem per-:
forte venial, confirmatur. Bene aulem dicitur, quod fecli in hac vita fulserunt, sed luce conlemplationis
humeruli qui per quatuor parles subter lulerem ex parte sunt fruili. Unde et aiunl : « Ex parle enim
erant posili, contra se invicem fuerunt respectantes, « cognoscimus, et ex parte prophelamus. Cum au-
quia nimirum omnis Scripluroe prophelia sibiraet « tem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod
invicem consentanea est : ut pote uno Dei spirilu « ex parle est (/ Cor. xm). >
condita. Qualuor fuere per bases singulas. humeruli « In hune modum fecit decem bases, fusura una,
__videlicet juxta numerum rotarum. Non quia quatuor « et mensura sculpturaque consimili. Fecit quoque
sunl tantum libri prophelici; sed quia in omnibus « decem luteres oeneos. > Quare decem sint bases
quoe locuti sunl prophète et Moyses, diclis qua- facloe, lotidem eis superpositi luteres, supra jam
tuor Evangelislarum lestiraoniura prsebuere : ut ex diclum est. Quodvero una erat fusura mensuraque
consensu ulriusque Testàmenti, una fides el dileclio el sculptura consimilis omnium basium sive lute-
Christi noslra omnium corda firmaret. rum, non in ea sigiiifîeatione faclum est, quod
« Os quoque luteris intrinsecus erat in capilis oequalia possint esse omnium mérita doclorum ,
« summiiate, el quod forinsëcus apparebat, unius sed in ea potius, quod una fides Evangelii quo
< cubiti erat lotum rolundum, parilerque habebal B inslituunlur, unum esse sacramentum baptismi
« unum cubiluin el dimidium. > Os quoque luleris quo abluunlur, unus idemque spiritus quo omnes
unius erat cubiti, propler uniialeni confessionis et consecramur. elecli : tametsi donationes habent di-
fidei quia omnes in confessione Patris ei Filii et versas in ipso Spiritu, qui dividit singulis prout vult
Spirilus sancti baptizamur, diccnte Aposlolo : « Unus (ICor. xn). «Quadraginta halos capiebat luter unus.»
Dominus, una fides, unum bapiisma, unus Deus et Quadragenarius numerus solet niagnoeperfeclionis
paler omnium (Ephes. iv).. » Et ipsiim os in capilis typum lenere, quia nimirum quaterdeni faciunt
eral summiiate, ul ad coelestia nobis régna, per quadraginta : decem aulem sunt proecepla,. quibus
bapiisma iter esse patefactum doceret. Ipse vero omnis noslra operalio in lege divina proefixa est.
lu ter in araplitiidiiie cubiluin habet unum et dimi- Qualuor vero Evangeliorum libri, in quibus per
dium : per operis nimirum perfectionem etinilium dispensationem Dominicoeincarnalionis coelestis pa-
conlemplationis. Inleger enira cubitus in lutere per- irioe nobis est palefactus introilus. Et quia omnes
fectionem bousedésignai actionis, quam absque ulla qui ad mysterium baptismatis pertinent, cum fide
dubieiate habebal ille, de quo tenlatori Dominus el sacramenlis Evangelii fruclum debent recte
aiebat : « Nunquid eonsiderasti servum meum Job, , operationis oslendere, aple luteres singuli in quibus
quod non «il ei similis super terram? homo simplex C ' holocaùsla lavabanlur, quadraginta halos capiebant.
et reclus, ac liinens Deum, et recedens a malo? » Quod vero sequitur : « Eralque quatuor cubilorum,»
(Job. i.) Est vero aller cubitus divinoe visionis, sive in altitudine, sive in lalitadine, quid significet
qui ex parte nonnulla eliam in hac adhuc vita re- intellectus myslerii, in promptu est : Luter enim
tentis fidelibus donari consuevit : ul idem Job devi- unus quatuor eral cubilorum, vel propler sancti
clo adversario cum Domino loquens, ail : « Audilu Evangelii libros, in quibus forma nobis baptismi
auris audivi le, nunc autem oculus meus videt le proefixa est, vel propter quatuor cardinales virtutes,
(Job. xiv). > Seriplum namque esl in sequen- quibus quisque fidelis, si non frustra fidelis est, dé-
libus : bet institui, vel certe propter qualuor mundi plagas,
«Una rola habebal allitudinis unum cubilum et quibus lavacrum salulis ministratur, dicenle Psal-
< serais. » Et paulo post : mographo, « Quos redemit de regionihus congregar
« In summiiate aulem basis, eral quoedam rolun- vil eos, a solis ortu et occasu, ab aquilone et mari
« ditas unius et dimidii cubiti, ita fabrefacla, ut (Ps. cvi). » Quod vero supra dixit : parilerque ha-
« luler- desuper posset imppni. » Luterum quippe bebal unum cubilum, et neque ubi alliludinero, an
• mensura unius eral cubiti et
diraidii, quia nimirum , amplitudinem significaret adjecil, videtur quia fun-
ea fidein fente viloe lavamur, ut per epera justilioe dum ipsius luleris unius esse ampliludinis voluerit
ad vilain inlrare valeamus : quamvis sine peccatu intelligi, quoeautem esl mensura (nisi fallor).basis
dum hic vivimus esse nequeainus. Ipsam vere vite in qua posilus erat quisque luter facillime conjiciiur,
coelestisdulcedinem guslare ex parle, ac diligere in quoe ita describitur : « In summiiate aulem basis
hac intérim vita, perfecte aulem videre nulla ra- erat quoedam rolundilas unius et dimidii.cubiti, ila
tione valeraus. Rola quoque uno ac diraidio cubilo fabrefacla ut luter desuper posset impoui, habens
mensuratur quia Scriptura lectionis evangelicoe, coelaturas suas variasque sculpturas ex semelipsa.
qualiler hi qui perfecti esse velinl, vivere debeanl Sculpsit quoque in tabulatis illis, quoe erant ex oere
bstendit, spemque nobis oeternoeretributionis in proe- et oere, et in angulis cherubim et leones et palmas,
senti demonslral, ipsam vero retributionis illius quasi in similitudinem stantis hominis, ut non coe-
qualitatem in fuluro nobis pandendam, siraul et lala, sed apposila per circuitum viderenlur. In hune
donandam esse promitlit. Bases eliam ipsoe unum modum fecit decem bases fusura una, et mensura
habebant cubiluin ac semissem ampliludiiiis in sum- sculpturaque consimili. Fecit quoque decem luieres
niitaie sui, ubi luteres reciperent : quia ipsi doclo- oeneos.Quadraginta batos capiebat luter unus, erat-
 449 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. 450
que quatuor cubilorum,. » et reliqua. Lalitudo ergo A quo videlicet flumine, Dominus nosterbaptizari digna-
fundi in luteribus unius erat cubiti et dimidii, ipsa tus est, ejusque linclus undis aquarum nobis ele-
vero capacitas luterum qualuor habebal cubitos. menlum in ablutione peccatorum, convertit. Et quia
Sed ulrum in alliludine, an in amplitudine, an in omne fidelium bapiisma, quo Domino consecrantur,
utroque dicat, quis noverit? n exemplum celebralur baptismatis illius quo ipse
quas sanclificat, recte in regione Jordanis vasa
« Et constituit decem bases, quinque ad dexteram
sunt Domini facta, neque enim aliter vasa electionis
« partem templi, et quinque ad sinistram. » Dexte- • et misericordioe fieri possumus, nisi el in baplismo
ram partem lempli et sinistram, non istos in ipso
: ad orienlalem ejus quod illo in flumine subiil respicienles, et ipsi
templo, sed ante temptam dicilur vitali flumine satagimus ablui. Notandum autem
plagam videlicet, in atrio introire, quod sacerdotum
vocàbalur. Ut aulem ad dexteram quod non tantum in regione Jordanis, sed in cam-
proprie posuil
Judoeos sole pestri regione illius facta dicuntur eadëm vasa, si-
partem templi, propter qui justitioe per
doctrinam legis antiquitus uli solebant. Et quinque gnificans multiplicationem fidelium, quoenon solum
in Judoea, sed el in omnium nalionum erat latitu-
ad sinistram, propter nos qui coeco diutius corde dine
ait : Ponam sedera futura, expleta prophelia qua dicilur, « Gaude-
servilutl adhoerebamus ejus qui B bunt campi et omnia quoe in eis sunt (Psal. xcv). »
meam ad aquilonem, quod est aperle-dicere, illis in
a luce veritatis Argillosa autem lerra, de quà factoesunt formoe ad
cordibus requiescere desidero, quoe fundenda vasa Domini, quid melius quam Scriptura
et flamma divinoe charitalis aliéna esse considero.
sacra (de qua regulam bene vivendi accipimus) valet
« Mare autem posuit ad dexteram partem templi
? quasi enim argilla ignibus durata formam
« contra orientera ad meridiem. » Et hoc in eedem intelligi yasis Domini, quanla et qualia fieri debeant exhibet,
atrio pesitum est ad orientera. Quod aulem ad dex-
cum nobis Scriptura sacra regulam justitioe quam
teram partem templi, hoc est quod repetit dicens,
" « ad meridiem. » enim atrium ab sequamur ostendit, sanctorumque nobis exempte
Ingredientibus Iributelionum iilvincibiles perseverarunt,
erat ad ubi qui igné
oriente, primo divertendum meridiem, in omnibus sequenda proemonstrat. Sed vasa in
mare in ipso angulo stabat ad lavandiim sacerdoli- domo Domini electa ac pretiosa esse conspicimus,
bus paratum. Deinde progredienlibus inlro occurre-
liquefaclum quod argilloe formas ingre-
bant luteres ad lavàndas hostias ab utraque parte oesque igné vas
basis erat cubilorum dimur, qua possit aplum miiiisteriis coeleslibus
positi. Intra hos oenea, quinque cum ipsi salubriter humiliati, et flamma sive
allitudinis , et quinque cubitorum latitudinis, et effici,
divinoe claritalis, sive eliam hunianoe adversitatis
trium cubitorum altitudinis, in qua stabat Salomon, C
emolliti, viam patrum bene operando inlramus, ut
.et.dedicabat templum. Deinde,ultra progredientibus, ad proemiapatrum bene vivehdo perveniamus.
occurrebat allare holpcausli conlra médium atrii : « Fecitque Salomon omnia vasa in Domo Domini :
deinde porticus lempli, sive vestibulum, in quo erant
« Altare aureum et mensàm super quam ponerenlUr
columnoe oereoecirca ostium lempli. Quod ergo mare
« panes propositionis auream. » Altare aureum corda
posuit ad dexteram partem iempli,significatnosper la-
vacrum baptismi ad regnum coelësle (quodjure voca- et significat perfectorum justorum, inlernoe charilatis
castitatis luce corusca, quorum sublimitali signi-
bulo dextroefiguratur) debere pervenire. Qui « enim
» fiçandoe etiam locus convenit ejusdem altaris. Sta-
credideritetbaplizatus fuerit, salvus erit (Marc. xvi). bat enim ante ostium Sancti sanctorum, ut in fa-
Namque ubi dextra simul et sinislra in bono acci- ctura tabernaculi manifeste legimus. In quo videli-
piuntur, vel Judoeam et gentilitatem (ut in exposi- cet allari non hosliarum sanguis neque libamina, sed
lione basium supra diximus) vel proesenlem Ecclesioe thymiamala tantum incendebantur, quorum fumus
vitam et futuram, vel loeta et Iristia, vel aliqua dé- ad superiora ascendens, operiebat arcam,
atque ora-
signât hujusmodi. Ubi vero absolufô in bono poni- culum odore suavilalis implebat. In quo figura ex-
lur dextera, oelerna soepiusgaudia demonslrat. Quod primebatur sanctorum,
qui dura neglectis teropora-
vero contra orientera posuit mare, ad eamdem prope - Hum rerum cupiditalibus, tota intentione coelestia
significalionem respicit,quod videlicet per lavacrum quoerunt : in vicino oraculi sunt positi, nec longe
sacri'fontis, splendor nobis inlernoe claritalis ape- sunt remoti a vélo, quo templum et Sancla sancto-
rilur ; Quod ad meridianum lalus alrii, significat rum
dirimunlur, qui corpore terram incolunl, coete-
fidèles per aceeplionem sancti Spiritus, ad flagran- rum secundum interiorem hominem tolara habent
tiam solere veroe charitalis accendi. Fervor etenira conversalionem in cceliSiAscenditque ab hujusmodi
meridiani solis consuevit in Scripturis, et ardorem allari fumus incensorum inlra Sancla sanctorum
dilectionis, et iltasirati.onem signilicare sancti Spiri- ubi arca est recondita, cum oraliones sanctorum
tus, per quem eadèm dilectio'diffundetur in cordibus flamma charilatis excilatoe, ad coelum usque perve-
electorum. niunt : ubi Christus est in dextera Dei sedens. Non
« Omnia vasa quoe fecit Hiram régi Salomoni in enim in hoc altari sanguis hosliarum, sed thymiama
« domo Domini de aurichalco erant. In regione Jor- tantum incenditur, quia taies viri non habent opéra
«,danis fudit ea rex in ârgillosa lerra. > Apte in carnis et sanguinis, quoe in ara sui cordis.immolan-
et
regione Jordanis fusa sunt vasa domus Domini, in tes Domino mactent. sed solummodo lacrymarum
 4SI ANGEL0M1LUXOV1ENS1SMONACHI 452
orationis ei vota, pro desiderio regni coelestis offe- A
j quil, in conspectu meo mensam -adversus eos qui
,runt. < Fecit quoque altare oeneum viginti cubito- iribulant me (Psal. xxn). » Ne enim nos adversarii
rum longitudiuis, et viginti cubitorum latitudinis, Iribulanles ad errorem fïectaiil, mensam nobis con-
et decem .cubilorum allitudinis. s Et quidem altare ditor nosler scientioe coelestis, per quam in fide ve-
. t'jymiaraatis Moses fecit in eremo, habens cubilum ritatis confortemur, paravit. Panes namque proposi-
loiigiiudinis, et alterum latitudinis, et duos cubitos tionis sancti sunt do'c'torës, quorum vel opéra no-
in altiiudine. Quantoe aulem magnitudinis hoc su- bis, vel verba salu (aria, ad exemptam vite propô-
perius dictum altare Salomon fecerit Scriptura sita, semper in divinis'pagmis quisquis bene quoerit,
proedjcit, sed tamen quod altare aureum fecerit, di- -invenit. Unde recte à'pieque iidera panes in 'Exodo
cit. Constat autem quia tantum facere non potuit, duodecim fieri proecéptiSunt, videlicel propler apo-
quantum fecit hotocausti, quia si viginti cubilorum stolos duodecim, për quorum ministeriiun et nobis
in longitudine et latiludine faclum esset, lotam Scriptura Novi Testàmenti Coiidilaesl, et instrumenti
templi laiiludinem impleret. Quanio igitur exleriusi Veteris, donanle Domino, révehiia mysteria. Quo-
eratposiium altare hotocausti quam incensi, quan- rum nimirum numéro, non tantum iidem apostolïa
tumque génère oblationis, ac viliiate metalli igno-• sed omnes sunt désignai!, qui verbum proedicando,
bilius fuit, lanlum quantilale mensuroe et hostia- B'pabulum viiavfidelibus niiuistrant : quia omnes uti-
rum frequenlia proeslabat. Quia nimirum pluresi que ipsam doclrinoe forniam, quam a Domino âpo-
sunt mullo quibus dicalur (Malth. xv) : « Si vis adI stoli accepëré sequuniur. Quod vero in Verbis die-
. vitam ingredi, serva mandata : » quam quos audirei Tum legimus (II Par. iv), quia fecit Salomon men-
delectel, « Si vis perfeclus esse, vade, vende quoe: sas decem, et posuit cas in templo, quinque a
',habes el da pauperibus. » Nec tamen hujus men-• "dextris, el quinque a siilistris, phialàs quoque aû-
sura aliaris mysiica ralione caret et numéro. Habet; :'reas ceritum : non -bas -mensas lam ad -panespropo-
enim viginti cubilos longitudiuis, et lotidem cubilosi sitionis quam ad vasa Domini portanda facias esse
latitudinis, el decem cubitos allitudinis. De quo qui-• 'credibile est, phialas videlieSl quas paritër factàs '
dem numéro supra in exposilione lempli et veslibulii Scriptura referl, thymiamateria, IhUribula, et cé-
ejus diximus. Sed et nunc dicendum breviter : QuiaL lera quoein sequenlibus leguntar : mystice possumus
si altare hotocausti illorum in Ecclesia lypum le-. : nbnnulla intelligere. Nam quod paulo post in eodéra
nel, qui suuin corpus et animam Domino consecrare; vërborum volumine subinfertur : Fecit -Salomdn
per ignem amoris illius quoerunt, perseveranlia ho-. -omnia vasa domus Doriiini Dei, et altare oeneum'ël
rum in bona operalione per longiludineni altaris, mensas, et super eas paiies propositionis : vel plurà-
aniplituiio in cbaritate Dei el proximi per laiiludi- G tara numerampro singulari posuil, more Scriptura?
nem, spes in spectalione divinoevisionis per altitu-. usilatissimo, ut in Jesu Nave : « Filii aulem Israël
, dinem figuratur. Quod aulem longitudo et tatiludo, proevaricati surit mandalum, et usurpaverunt de
altaris vicenorum erat cubilorum, îiiagnain ulique; anaihemaie -(jos. vu)s» cum A-char sblus et iidn
perfeclionein désignât ejusdem indefessoelonganimi-. plures filii Israël hoc fecerurit : vel quiàcèrtepahës
lalis, ac sinccroe dilectionis, quoeper ulriusque Te-. -propositionis solebaht ante sabbatam coqui, ul sab-
stàmenti <nobisobservaiiliain iribuitur.Qualer enimi balo mox poni ipossenl in mensam,propositionis :
quini vicenarium numerum comptant. Quinque au- poluit fieri Ul panes novi noviter cocti mpx illis
tem libri Mosaicoelegis quatuor sunt evangelicoe ; mensis impenerentur, ibidemque nede illa serva-
liberlatis. Et cum ad intelligenliam atque cuslodiami renlur eperli, donec primo mane ablatis uleribus
legis spiritalem, illustrante Evangelii gralia, perveni- super mensam propositionis ponerentur calidi. Non
raus, vicenarium prpfeclo numéro hoc perficimus. aulem hoemensoedecem a figura unius mensoepro-
Fitque idem numerus in longitudine et latiludine al- positionis discrepant. Nam sicut una mensa duode-
taris, cum corda electorum, docente ulroque Testa- cim panibusonusia, unanimem tolius Scfipturoecon-
menta, et adjuvante ipso uno ulriusque Testàmentii, cordiam audoriiatë apostolica niUiiitam désignai:
auclore, et perseveranliam boni operis, etiam ini " ita -ut iion >immérité 'deëem mensoe'aurëoe divînêe
perseciitibne servant in hilaritaie dilectionis, el, "legis et prop'hétarum eloquia figurale denuntiant,
etiam in eos qui persequunlur exhibent. Denario» quoe vel ïefeclioném nbhis 'verbi Dei quasi panes
aulem numéro, spes cceleslium pioemioruin soletS propositionis offerunt, vel nobis exempte fidelium
designari, Domino affirmante, cum eos qui in vineai quasi positorum in se vasorum Domini, claritatem
magni patris familias laboranl, denario remuneratos> et miracula proponUnt. Recte auem bisquinoe sunt
esse lesialur. El idem altare quod in figura faclumi mensoe,non solum quia legrstetor quinque volumina
_esl electorum, oh significandam eorum vilam per- ^serrpsit, vérumeiiam quia'Iota séries Testàmenti
pétuant, decem erat euhrtis altum. Cura vero di- Veteris quinque oetates soeculi complectitur/Gemi-
. clum est, quia fecit Salomon altare aureum, addi-• ,natur vero numerus mensarum quinarius, et qnin-
tum esl conlinuo, et mensam super quam poneren- que a dextris, quinque a sinistris ponuntur : cuni
. tur panes propositionis aureara. Mensa autem aurea post incarnalionem Dominicain eadem Scriplurasive
: Scriptura est sacra spirilalis inielligentia;, claritale -utrique Dei, populo, Juda:o scilicel el gejitili cota-
fecunda, de qua Psalmista Domino: « Parasti, in- mittilur, sive evangelicis plena figuris ostendiiur,
 455 ENARR. IN -LiBROS'RîiGUM. — IN LÎB. III. 454
quoequondam anliquo Dei populo juxta liftera m so- A^ etiam ita apiissime dicere, quia lucernoedivina sunt
lum inlelligenda esse putabalur. eloquia, juxla illud Psalmisloe,quod et supra posui-
-
« Fecit et hydrias et fus'cinulaset phialas et mor- mus : « Lucerna pedibus meisverbum tuum, Domine,
i tariola de auro purissimo. > Hydrioe enim proe- el lumen semilis meis. » Candelabra autem barum
•çordia sanctorum signant, aqua sapieiitioe et vino lucernarum sancti sunl 'omnes-,-qui sua et corda et
'compunctionis repleta ; fuscinuloe quoque quibus corpora ferendis Domini raandatis, liurnili semper
carnes proeparantUr, iidem proedicatores-, quorum iiilëiitionè supponuiit. Quisquis enira in nullo prô-
verba siint tu stimuli, et vëlut^tavi in altUm dëfiixi-: -priam sequi curai volunlaieni; verum in omnibus
qui suis auditoribus cibum «pirilalis intelligentise quoeScriptura sancta dicat attendit, ëjusque se sub-
'-administrant, proefigurantur : quorum videlicet oflî- -jiceré mandatis, ejus satagit auscullare promissis
cium est corpus el sanguinem Domini credentibus quasi candelabrUmdomus Dei aureum aureas ejus
-distribuere, înfitlelibus abnegare, de quibus in sê- geslat lucernas : quia casta corporis sui membra,
-queiitibus dicelur. Phialoe namque apostoli et do- castes mentis cogilaiiones, ad faciénda quoeDeus
'dores pleni vitalibus aqiiis. Mortariola quippe sart- jubet Siipponereconlendit, et 'lioc itâm fixa inlen-
'Cloram pcenileiitium labor passioque ioleran'lïoe, tione quam eandelaurum. Necesse est énim fir-
quibus mortificaïuur menibra eorum super terrain.:]B miter ad superna erectum imposîtas sibi lucer-
Thuribula aulem figurantur virtutes operum , vel nas, non solum absque ruina, sed eliam absqua
;scilicet orationes sanctorum , quibus odor suavita- ulla status sui molione servare.Quod vero cum dixis-
tis ascendit ad'Deum, ex reonscieiUiapura et fide set « el candelabra aurea-quinquë ad dexteram, et
non ficta. •quinque ad sinistram oraculum ex auro puro, > addi-
« El candelabra aureâ quinque ad dexteram et dit'i eiquasililii flores et lucernas desuper aureas, »
« quinque ad sinislram conlra oraculum ex ;aurb - vidëtar juxla liltéram, quia suiirema pars candela-
"« puro el quasi Hlii^ores, et lUcernas desuper aii- lïrorum, in modum sit Hlii repandi deformata, quo-
;*«reas. •>Sicut enim mensoeîn'lypo sanctoe Scri- modo in candélabre labernaculi faclum esse legimus,
!pluroerecle pbnuniur, qiiia'ët'ésurienlibus jusliliam cujus eslîtipes médius, et calalniex ipsoprocedenies,
"panemverbi Dei minislrant, et vasa fuerunt mini- - cum scyphis et sperulis lilia scribuntur habuisse
;sterii Coelestis,idesi justb'ruïniibbis aclus'in exem- perplurinia. Flores aulem lilii, Ul soepe dictum est,
'pHiniproponunt : ila eliam apiissime per candelabra 'amoenitalem semper virenlis lërroe viventium dési-
^éadenl divina eloquia figurantur, videlicet quia lu- gnant : de qua dicit bealus Petrus rëgeneratos nos a
:cem sapientioe errSiitibus 'proférant. Hinc denisa ,- Domino in spem vivam, in hoercdiiaiem incorrupti-
"Psalniisla: « Lucérha,inquit, pedibus meis verbum G;bilem,él incontaminalam, et immarcescibilem, coh-
tuum, Domine, et lumen seinitïsmeis (PSB/.CXVIII). 1» "-servalam in coelis(7 Peir. i). Etbene Hliiflores aurei
Hinc eliam Salomon ait : « Quia mandatum îucerna in eandelabro sunt facti domus Domini,quia Scriptura
est, et lex lux (Prou. xvi). » Quare autem quinque divina spretis temporalibus gaudiis, ad appetenda
'a
dextris-, et quinque a sihistris sirtl posila candê- nos bona pal rioecoeleslisprovoeareconsuevit.Etquo-
•lahra, ex his quoe de mensis traciavimus facillime modo erectum in -aliitu'dine'candelabrum lilii flores
patet. Cum vero dixisset ,< quinque a dextris et et lucernas habet aureas in ca'pite, ita elecli omnës
quinque a sinistris, » coilvenienter addidit, i contra qui în eadem Scriptura saicracontinental1,ërecto ad
oraculum. »Oraculum namque ubi erat arca, ut soepe superna sensu, coelestia'bona a Dominoquoesisseet
dictum est, adilUmdesigiiatpatrioecoelestis,'ubiChri- percepisse proban'iur. « vEt'èardinès ostiorum domus
stus in dextera Deisedens,paternorum utique conscius - lempli interioris Sancti sanctorum, et ostiorum db-
' mus
arcanorum. Elcandelabra'templiaurea.contraoracu- templi ex auro erant. » Ostia éninvatomusinte-
tam suntposita, quia divina eloquiasemperadhabita- rioris, Sancti sanctorum, angelica su'niminisleria,
lionëm supërnie civilalis aspectant, ul hujus agnilio- quoenobis de corpore egressis inlro'itum vite coele-
nemaedesiderium nostris cordibus iiifundant : et eos; siisreseranl. El ostia dbmiis templi' doclores sunt
qui originem carnis oelernam habent, ad appelendam D sancti ac sacèrdoles , qui fnsiruëndo , 'baptizando,
promérendamque in coeleslibns sedem perpetuoe 'Domini corporis et Sanguinis 'mysteria communi-
mansionis accendahl. Si auleni quoeris quid inler "cando,prima Iiobis'Ecclesioeproesentis limina paii-
candelabra el;lucernas eorum typice dislét? possu- dunt. Quid cardines utrbruraque ostiorum nisi sen-
mus recte inlelligere lucemas esse viros sancios, sus el corda sunt eorumilem aiigelorutn sive honii-
'
-qui olêo Spirilus sancti in'fusi, et-ipsi igné dilectio- num'sanc'lorUin,quibus immutahiliter contemplation!
nis ardent in corde, et Jproximis lucem scientioe s ac dilectioni sui Conditoris adhoerçnl, Ul eo ministe-
proeferuiït in. lingua. Candelabra aulem quoe basi rium divinitus sibi délegaliiin recte cOmpleant,quo
lucernas in sublime lollunl ul longe lateque viderii a ïbhintaie illius cui miiiistrani.iiunquam oculos
'possint in Ecclesia Scripturam esse sacram , quoe; avertirai : apëriuiilu'r ëriim'et clauduntuf ostia "lem-
sanctorum nobis virtules et doctrinam sua leclione> pore congruo, sed nullo suum cârdinem tempore de-
demonsiraiit. Cui videlicet inlerpreiation'i annuitt serunl : quia et angeli et omnes sancli, sive in hac
sermo Domini, quo dicitur de Joanne : «Ille eratt vita fidei,' seu in illa spei fidèles alque electos susci-
'lucerna ardeus et lucens (Joan. v). > Possumusi piarit, semper animum in radicé inlernoe dilectionis
 458 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 43(î
fixum tenent. Unde bene iidem cardines ex auro essi A « in locum suum, in oraculum templi, in Sanctum
facti perhibentur, propler videlicel vel meritura pro- « sanctorum subter alas cherubim. Siquidem clie-
prioeclaritatis, vel illius quam habenl in Deum cha- « rubira expandebant alas super locum arcoe,et pro-
ritalis. « tegebanl arcam, et vectes ejus desuper. Cumque
i « Et perfecit omne opus quod faciebat rex Salo- « eminerent vecteset apparerent summitates eorum
« mon in domo Domini. » Perfecil Salmon opus quoc < foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant
faciebat in domo Domini, cum rex pacificus noslei « ullra extrinsecus, quia et fuerunt ibi usque in
in die novissima omnes electos resurrectionis im- « proesenlem diem. In arca autem non erat aliud
mortalitale glorificat.Alioquin quandiu status hujus « nisi duoe tabuloe lapideoe quas posuerat in ea
soeculi gerilur, fecit quidem opus domus Domini « Moysesin Horeb, quando pepigit foedusDominus
Salomon, sed nondum perficit, quia corda electorum « cum fiHisIsrael, cum egrederentur de terra Jîgy-
Dominus ut bona operentur inspirât et adjuvat. Nul- « pti, »etc. Quodillala arca in Sancta sanctorum du-
lum tamen in hac duntaxat vila coramoranlem absque citur, cumque eminerent vectes, et apparerent sum-
peccalo esse tribuit: namque hoc donum futuroeviloe mitates eorum foris sanctuarium, non apparebant
beatiiudinis réservât. Perficit vero omne opus lempli ultra extrinsecus, hoc manifestius in Paralipomenon
sui, et hoc dedicaiioni aplum reddit, cum translatas " volumine scribitur (// Par. v) : « Vectium , inquit,
de hac vita electos suos oeiernumperducit ad regnum, quibus porlabant arcam, quia paululum longiores
quod bene significalur etiam in eo quod templum eranl, capita parebant anle oraculum. » Si vero quis
quatuor annis oedifieatumest, octavo aulem perfe- paululum fuisset extrinsecus, eos videre non poterat.
ctum ac dedicaluni est, septem namque diebus omne Ubi nolandum, quia etsi vectium capila accedenlib.us
hoc tempus volvitur. Octava est dies, est judicii et propius ac diligentius intuenlibus parebant apte
resurrectionis futuroe : de qua psalmi sexlus et un- oraculum, non lamen eminerent. Quia nimirum ne-
deciraus altilulati sunt. Cui videlicet tempori con- cesse erat ut clauso oraculo et appenso ante ostia
venu apte quod sequilur : < Et inlulit quoe sanctifi- vélo, ipsi quoque vectes toti cum arca et cherubim
caverat David paler suus, argenlum, el aurum et abducerentur interius : quod fieri non poterat, si
vasa, reposuitque in thesauris domus Domini. » prominentes ulterius vectes producendis ad clauden-
Argenlum namque ad niloreni eloqueniioe, aurum et duin osliis locum non darent. Quorum positionem
splëndorem sapientioe. Vasa generaliler ad rationa- vectium Scriptura, non sine causa, sed magis iiituitu
lempertinent creaiurani. Sanciificatque David, pater sacramenti tam diligenler expedire curavit. Constat
Salomonis, argenlum ; cum Deus Pater éloquentes ., enim quia domus templi exterior peregrinantem in
quosque gratia sui Spirilus ad loquendum verbum J terris Ecclesiam, Sancta autem sanctorum internam
Evangelii confortât. Sanclificat aurum, cum naturali supernoepatria: felicitalem désignant. Item illata in
ingenio perdilos suo replens Spiritu ad consideran- Sancta sanctorum arca, assumptam Chrisli humili-
dum in lege sua mirabilia illuminai. Sanclificat et tatem, et inlra vélum regioecoelestisinductam. Ve-
vasa, cum omnibus generaliterEcclesioefiliisejusdem ctes vero quibus eadem arca porlabatur, proedicato-
Spiritus gratia largitur, [quoe] ad amanda illos, et res verbi (per quos ipse mundo innoluil) typice
appelenda perpetuoe salutis [dona] inflammat. Hoc nuiiliant. Eral autem in arca urna aurea habens
aulem argenlum, hoc aurum, hoec sanctificaia vasa marina, quia in homine Christo habitat omnis pleni-
Salomon infert in templum cum Dominus nosler tudo dîvinitalis corporaliter. Erat virga Aaron quoe
peracto universali judicio omnes electos, et doctorum excisa denuo floruerat, quia potestas omnis judi-
videlicet, el coelerorumfidelium eoetum,.in gaudium eandi pênes eum est, cujus judicium in humilitale
regni coelestisintroducit. Reponilquevasadiversige- passionis. videbatur esse sublalum. Erant et tabuloe
neris, argenlea sive aureain thesauris domus Domini, testàmenti, quia in illo < sunt ihesauri sapientioe
quando eos qui multitudine dulcedinis ejus frui me- absconditi (Col. H). > Adhoerebantei vectes quibus
ruerint abscondil in abdilo vultussui.acoiiturbatione .. porlabatur, quia doetores qui quondam laborarunl in
hominum. Et apte multi sunt Ihesauri, in quibus vasa verbo Christi, nunc proesentivisione congaudent glo-
electionis reconduntur, sed una domus Domini in rioeChristi. Quodenim unuseorumde sedixit : «cupio
qua idem sunt facti ihesauri, quia el una Ecclesia in dissolvietcuin Chrislo esse (Philipp. i), » de omnibus
qua omnes conlinenlur electi, quanlumlibet meriiis utique sui operis consortibus inlelligendura reliquit.
dislent. Et una ac non diversa est patria illa coele- summitates véclium foris ante oraculum»
Apparebant
stis, quoeeleclis promitlilur omnibus, quamvis sicut non semper, sed cura oslia ejusdem oraculi aperiri
Stella a Stella differt in clarilaie, ila el resurrectio contingerel. Neque hoc omnibus, sed his solummbdo
morluorum. Quod ulrum judex ipse ac dislribulor
qui propius accedentés attentius ea quoe inlus erant
proemiorum Dominus, una sentenlia demonslravit, satagebaul intueri. Ipsa aulem arca qualis et quo-
cum ait : < In domo Palris mei mansiones multoe modo essel solis eis qui oraculum mirassent,
posita,
sunt (Joan. xiv). > videre licebat. Quia nullus sanctorum in hac adhuc
CAPUT VIII. vita positus taraetsiin alliludine se mentis.atlollens,
sed soli illius patrioe cives gloriam inibi sui Redem-
«Et inlulerunt sacerdotes arcam foederisDomini ptoris plene contuenlur. Sunt et vectes cum arca in
 457 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. 458
oraculo condili, quia abscondili sunt nunc perfecli A enim sumus adjutores, Dei agricultura estis, Dei oedi-
quique elecli, qui nos processerunt de mundo, in ficatioestis (lbid.), » etc. Igitur ipse sanclificat suum
abdito vullus Dei a conturbalione hominum. Quo- templum quasi Deus et Dominus inhabilando : nos
rum tamen summitates vectium aperto oraculo bis aulem digni habilationis ejus conservando. Sequi-
qui appropiant visunlur, cum perfectioribus quibus- tur :
que oculum sui cordis tota inlentione purificantibus, . « In die illa sanctificavit rex médium atrii, quod
divina gralia aliquid extremum de supernorum ci- « erat anle domum Domicl. Fecit quippe ibi holo-
vium gaudio contemplandum donaverit, quia nimi- «. caustum et sacrificium et adipem pacificorum,quia
rum conlemplatio his qui paulo longius recesserint « altare oereumquod erat coram Dominominus erat,
minime concedilur. Quia quanto exterius mente vaga « el capere non poterai holocaustum et sacrificium
rémanent, tanto minus quoe sint interna gaudia vi- < et adipem pacificorum.» Quid ergo est quod Sa-
dent. lomon sanctificavit médium atrii, offerens ibi holo-
« Factum est autem cum exissent sacerdotes de caustum et sacrificium : propterea qui altare oeneum
« sancluario, nebula implevit domum Domini, et quod juxla constitulionem legis ante fores templi
« non poterant sacerdotes. stare et minislrare pro- positum erat, non poterat lotum capere, nisi quod
« pter nebulam. Impleverat enim gloria Domini do- B Christus ea quoein lege propler infirmilatem ejus
« raum Domini, > el reliqua. Quod autem nebula im- perfjci non poterant, nunc in Ecclesia catholica ple-
plevit domum Domini, et non polerani sacerdotes nilër gerit. Ipse est enim atrium domus Domini : per
stare et minislrare propter nebulam, hoec senlentia ipsum ingressus palet in domo Domini in Jérusalem
superbos Judoeorum ponlifiees ac doctores insinuât, videlicet coelestem. Quia ergo holocàusta el sacri
qui dum nativitatis Chrisli sacramenta investigare ficia omnia in altari lypico Veteris Teslamenti non
despiciunt, debitum fidei suoeminisierium per erro- poterant oflerri, eo quod omnia ibi figuraliter fie-
ris nebulam perdiderunt. Ita eorum mentes infideH- bant, rex noster et sacérdos erexit altare fidei in
latis caligo replevit, ut exigentibus propriis meritis Ecclesia catholica, in quo pinguia holocàusta el sa-
non agnoscant cultum credulilalis. NebulaergoSyna- crificia acceptabilia quotidie spirilualiter Deo offe-
gogam, id est domum Domini implevit, et sacerdotes runlur. Hinc est quod Dominus reprobans vêtus sa-
propter nebulam minislrare non poterant, quia dum crificium per Prophetam ait : « Holocàusta et sangui-
in Testamenlo Veteri sensus mysticos litteroe vela- nem viclimarura notai (Psal. xxxix, Hebr. x). > Et
mine coopertos, inter obscuras allegoriarum cali- item in Psalmis : « Sacrificium laudis honorificabit
ginës investigare despiciunt, debitum fidei suoe mi- me; et illic iter, quo oslendam illi salutare Dei
nisierium, propter nebulam perdiderunt. Quibus et G (Psal. XLIX).>
tune in nebula doctrinoe suoe,vocem Dominus protu- « Fecit ergo Salomon festivitalem in lèmpore illo
lil, cum de se etiam aperta narravit. Quid est enim « célébrera, el omnis Israel cum eo mullitudo magna
aperlius quam « Ego et Pater unum sumus ( Joan. « ab introilu Emath usque ad rivum ^Egypti coram
x) ? »'Quid aperlius quam « Ante Abraham ego sum « DominoDeo nostro. » Quod dicitur, quia fecit Sa-
(Joan. vm)? » Sed quia audilorum mentes infideli- lomon festivitateni celebrem, et omnis Israel cum
lalis caligocompleverat, quasi emissum solis radium eo multiludo magna ab inlroitu Emalh usque ad ri-
nebula inlerjacens abscondebat. « Et dedicaverunt vum jEgypti coram Domino : per iniroitum Emalh,
lempluni Domini, rex et filii Israel. » Templum Do- septenirionalem terroe repromissionis plagam per ri-
mini sancta est Ecclesia, sicut supra ostensum est : vum sive lorrenlem ^Egyplicoram Domino: ut verba
hanc dedicavit rex Christus, quando eam sanguine dierum Dominant, désignât auslralem. De quibus
suo mundavit, et Spiritus sancti gratia sanctificavit, aliqua latius ex verbis sancti Hieronymi ponere gra-
ac diversis virtutum donis multiplicavil. Hanc dedi- tum puto esse leclori. Scriptum est in Hbro Nume-
cant et filii Israel secum, quando unusquisque fide- rorum (Num. xxxiv), in quo oniuis terra repromis-
lium, secundum sibi donum collatum a Deo, verbo sionis per quatuor plagas brevi sermone dividilur :
proedicationis el virtutum operibus proximos suos v Pars meridiana incipiet a solitudine Sin quoe est
quoscunque valet ad meliora et perfectiora conver- juxta Edom, et habebil lerminos conlra orientera
lere, satagit. « Templum enim Domini, ait Apostolus, mare salsissimum, qui circuit auslralem plagam per
sanctum est, quod estis vos (/ Cor. m). » Sed hanc ascensum scorpionis, ita ut transeant in Senna et
sanctificationem, rex et populus, caput et membra, pervenianl in meridiem usque ad Cadesbarne, unde
nonoequalilerperficiuiit, quia de Chrislo Joannes ait: egredientur confiniaad villam nomine Adar, et ten-
« De pleniludine ejus nos omnes accepimus, et gra- dent usque ad Asemona. Ihitque per gyrum terminus
ttera pro gratia (foan. i). >Hinc Paulus dicit : « Ilaque ab Asemona usque ad torrentem yEgypti, et maris
neque qui plantât, est aliquid, neque qui rigal; sed Magni Httore finielur. Pro quo in ullima visione
qui incrementum dai, Deus (I Cor. ni). > Sed quan- prophète Ezechielis ila dicilur : « Plaga aulem au -
tum valeat hominis dedicatio, proedictus Apostolus slralis meridiana a Thamar, usque ad àquas Mari-
subsequenter exponit dicens : « Qui plantât aulem both (Ezech. XLVIH).»Aquas Mariboth, id est contra-
et rigat unum sunl. Unusquisque autem propriani diclionis. Cades quoque el lorrentes usque ad mare
mereedem accipiel, secundum suum laborem. Dei Magnum, ouod significat latissimam solitudinem
PATROL. CXV. 15
 4S9 ANGELOMILUXOVIENSISM0NACH1 4G0i
Sin, quoeest juxla Edom. Et in mari Rubro lermi- A rum appellant maria. Et tendent, inquit, usque Joiv,
num circumire, et per ascensum scorpionis et Sènna danem et ad ultimum claudentur mari, vel Mortuo,
el Cadesbarne et atrium sive villam Adar, et a Se- vel, ul alii putant, lingua maris Rubri, in cujus liitore
mona pcrvenire usque ad torrentem jEgypti, qui Abila posila est.
juxta urbem Rinocoruram mari influit. Hic vero Quod'autem sequitur in Hbro Regum, quod septem
terminus plagoe australis incipit, a Thamar quoe diebus et septem diebus, id est qualuordecim die-
urbs in solitudine est; quam el Salomon miris ope- bus, proedicta feslivitas a Salomone et filiisIsrael-ce-
ribus exstruxit, et hodie Palmira nuncupalur ; He- lebraretui1,-et in die oclavp dimisilpopulos ; intueii-
braicoque sermone Thamar dicitur , quoe in lingua dum est quomodo in Verbis dierum de eadem"re-
nostra palmam sonat, usque ad aquas contradiclio- scriptumsil. Fecit ergo Salomonfestivitaiemin tem-
nis Cades quam in deserto esse non dubium est, et pore illo septem diebus, etomiiis Israel cum eo, Ec-
lorrens ingrediéns mare Magnum,lioc quod ./Egypti clesia magna valde ab introilu Emalh usque ad tor-
Paloestinoequeproeienditur litloribus. Sequitur in rentem yEgypti, fecilque die oclavo colleclam eo
. HbroNunierorum : «Plaga aulem occidenlalis, a mari quod dedicasset allare septem diebus, et solemnita-
i Magnoincipit, elipso fine clauditur, > hocestamari tem celebrasset diebus seplem. Igitur vicesimo ter-
• usque ad mare, a lorrente videlicel Rinocore, qui in Blib mensis
seplimi dimisii populos ad tabernaeula
mare influit, usque ad eum locum ubi est Emath sua, sed pulo non aliud hic velle intelligi nisi quod
Urbs Syrioe, cujus in bac plaga et nomen ponilur in explelis diebus septem dedicaiionis templi, subse-
Ezecliiele: «Et plaga (inquiens) mare Magnuma con- cuti sunt dies scenopegioe,quoea.dëcimo quinto die
finio per directum, donec ventes Emath, » qUoenunc mensis seplimi secundum legem inchoabanlur, et in
Epiphania nominalur, ab Anliocho crudelissimo ty- die vigesimo secundo finiebantur. Utrisque ergo fe-
rannorum nomine commutato. Nam cognomentum stivitatibus rite peractis, et scenopegiarum octava
habuit Epiphanes. Porro ad septentrionaiem (in- diè fini-la,dimisit rex Salomonpopulos ad sua, « loe-
quil) parlera a mari Magne lermini incipienl perve- tanlès alque gaudentes super bona quoefecerat Do-
nientes usque ad monlem aliissimum, quo veniens minus David et Salomoni et Israel populo suo. >
in Emalh usque ad icrminos sedebat, ibunlque con- Cui sensui videtur Josephus suffragari ila dicens-:
finia usque ad Sephrona et villam Enan, hi erunt Dimisit ergo Salomon Ecclesiam, cum saerificia ce-
lermini in parle aquilonis. Dicunt Hebroei septen- lebrasset pro se et pro universis Hèbroeis, id esl vi-
trionaiem plagam incipere a mari Magno, quod tulos quidem viginti duos, oves aulem viginti cen-
Paloestinoe,Phoenicisel Syrioe quoeappellaïur Celé, tum. Tune enim prius in templo saerificia célebrala
Cilicioequeproetendilur liltoribus, et per jEgyplum G sunl, et in cô epulati sunt omnes Hebrseicum uxori-
tendit ad Libyam. Quod autem dicitur : pervenieh- bus suis el filiis. Insnper etiam et festivitaiem quoe
les terminos usque ad monlem aliissimum, eumdem vocatur scenopegia, faciensante templum clare ni-
Hebroei aulumaiit vel Imaum montera significare, mis et magnifiée diebus qualuordecim, et rex cum
vel Taurum : quod nobis videtur verius. Ibunlque, omni populo suo pariter epulatus est. Cumque hoec
inquit, confinia usque ad Sephrona, quam Hebroei fuissent suflicienler exhibila, nihilque deesset circa
hotîie Zephuim, oppidum Cilicioe,vocaiit. Quod au- pietatis divinoe culluram, dimissi a rege singuli ad
lem sequitur : Et villam Enan, pro quo in Hebroeo propria remearunt, agentes gratias régi, propler
scriptum est Aserenam, quod inlerpretatur atrium providéniiam quam habuisset et opéra quoefeçisseti
fonlis, terminus esl Daraasci. Unde dicilur in Eze^- et oranles Deum, ul eis regem proeberet longoevo
chiele : Et erit terminus a mari usque ad atrium tempore Salomonem.Agebant cum gaudio reverten-
Enan, sive Aser. Enan terminus Damasci, et ab aqui- les sublimiler, et cum deleclalione hymnos décan-
îone ad aquilonem plaga septenlrionalis de villa tantes, ita ul in ea jucundiiate sine labore ad pro-
Enan Sephama, et de Sephama descendent terniini pria rettiearent. Mystice autem hoc quod Salomon
in Rebla contra fontem. Inde pervenit conlra orien- compléta opère'templi fesiivilatem célébrera fecit,
tera ad mare Genezareih, et tendent usque Jordaneni sicut quibusdam videtur, et omnis Israel cum eOi
et ad ultimum salsissimo claudentur mari. A~fine mullitudo magna ab iniroilu Emalh usque-ad rivum.
igitur septenlrionalis plagoe,hoc est, atrio Enan len- JEgypli coram DominoDeo,significatinternum gau-
dunt fines usque ad Sephama, quam HebroeiApba- dium'saiiclorum, quod cum rege sua Christo vero
miam nominant. El de Aphamia descendunt lermini videlicet pacifico, perpetualiter habent;- neenon et-'
in Reblata, quoenunc Syrioe vocatur Antiochia. Et loca ipsa quibus lermini lerroeIsrael descripti.sunt,
ul scias Rebla hanc significare urbem, quoenunc in Emath videlicet et rivus jEgypti, huic signification!
, Syria Cèles nobilissimaesl, sequitur : Conlra foiilem, non conlradicunt, Emath enim interprelalur Domini'
cui proprium est significari Daphnem; de quo fonte veritas ; et per rivum sive torrentem jEgypti, quem >
supradicta urbs aquis abundantissimis fruilur. melius intellîgere possumus, quam mortem temp'o-
Inde, inquit, pervenient lermini contra orientera ad ralera? quia hanc in jEgypto, id est in tenebris^
mare Genezareih, id est ad stagnum Tiberiadis. istius mundi consistens, nullus evadere potest,Pro-
Mare aulem dicitur, cum habeat dulces aquas, juxla • phela attestante, qui ail : « Quis est homo qui vivit;
idiomatï Scriplurarum, quoe congrégationes aqua- .• et non videbit mortem (Psal. ixxxvni)? » Unde de
461 ENARR. IN LIBROS RËGUM. — IN L1B. III. 462
îpso Mediatore Dei et hominum, in psalmo scriptum A non invenimus, nisi forte per ironiam dictum sit
est : « De torrënte in via bibet, propterea exalta- quasi germen, cum plenitudinem fructuum non àfî~
bit caput (Psal. cix). » Torrens fuit lurbulenla Ju- fërret.
doeorumpersecutio, de qua Dominos Christus bibit « OEdificavitergo Salomon Gazer et Bethoron ra-
in via, id est in hac vita, dum corpore perlulit. Sed'' « fériorem, et Bàalalh, et Palmiram in terra soli-
dirai in via dicilur, labor interius ostenditur, et «' tudinis. Et omnes vicos, qui ad se pertinebant,
velocissimus transitas indicatur per quam itinéran- « et qui erant absque muro munivit, » elc. Urbes
tes vehi soient ad aliam niansionem : Chrislo enim vero quas oedificasseSalomon dicilur, hoc est Mello,
propter gloriosoemerilum passionis, « dalum est no- et murum Jérusalem, Heser Mageddo, et Gazer,
men, quod est super omne nomen, ul in nomine Bethoron, Baalath, et Palmiram, sancte Ecclesioede-
ejus omne genu fleclalnr, coelèstium, terrestrium, et corem significant : quam verus Salomon in jucundi-
infernorum (Phil. n). ».-Omnis ergo Israel a rivo tate regni sui ad laudem el sempiternam loeliliam
jEgypti usque Emath, festum célèbre cum Salomone sibi proeparavit. Ihterpretetur autem Mello adim-
faciunl, quando sancti post finem proesentis viloe ,pletio : Hezer, separalus, vel sanctificatus. Mageddo,
veraciter oeternis gaudiis cUmDomino Chrislo per- coenaculumejus: Gazer, prmscisio\e\ divisio: Betho-
fruuntur. Quod autem septem diebus et seplem die- B'ron, domus monlium, et Baalath, ascendens inter-
bus eamdem festivitatem celebrabaiit, significari po- pretatur. Sancla ergo Ecclesia, ipsa civitas Dei vivi
test quod electi per septiformem Spiritus sancti esl, ub'i impletur quotidie Dei vetantas. Hoecsupe-
gratiam illuminati, modo in hac vita (quoe seplena- rato omni errore infidelium sanclificala est in fide
rio numéro dierum discurrit) gaudent in spe, el et bonis operibus. Ibi refeclio virtulum est, hoecdi-
tune in sabbato vero, hoc est in futura animarum! scernit mundum ab immundo, virtutes a vitiis. Et
requie, gaudebunt in ipsius veritatis perceptione. domus est monlium, id est habilalio sanctorum. Et
Quod aulem sequitur, in die octavo Salomonem di- fruclus justitioe sicut palma florens, « ascendit de vir-
mîsisse populumqui benedicentes régi, profecti sunt ilité in virlulemï ut videat Deus deorum in Sion
singuli in tabernaeula sua, loetantes alacri corde su- (Psal. LXXXHI). »« Omnes vicos qui ad se pertinebant
per omnibus bonis, quoefecerat Dominus David servoi et qui erant absque muro munivit Salomon, » quia
suo, et Israel populo suo, significare potest finem! Christus coetus fidelium suorum gratioe suoe prote-
istius viloe, qui erit post sabhatismum animarum san- ctione ila munivit, ut hoslibus spiritalibus ihsupera-
clarum, quo nune quieseunt ante diem judieii. In, biles semper existèrent.
octava oelale, hoc est in die resurrectionis sanctosi « Universum populum qui remanserat de Amor-
recepluros corpora immorlalia, et in mansionibusi G', rhoeis, et de Heihoeis, et Pheresoeis, et Hevoeis,et
coelèstibus quosque secundum merilorum qualitalesi « Jebusoeis, qui non sunt de filiis Israel; liorum:
collocandos, ubi semper alacri corde loetentur, gau- « filios qui remanserant in terra,,quos scilicet non
denles el iaudantes Deum super omnibus bonis, quoe « polerant filii Israel exterminare, fecit Salomon
in Domino Chrislo Pater omnipotens coniulit pmni < iribularios usque in diem hanc. De filiis autem
pnputa Christianp. « Israel non conslituit Salomon servire quemquam,
< sed erant viri bellaiores et minislri ejus, ëtprin-
CAPUT IX. « cipes et duces et proefêcti curruum, » et reliqUa.
«Dédit rex Salomon Hiram viginti oppida in terra Universum populum qui non fuerat de filiis Israel,
« Galiloeoe.Egressusque est Hiram de Tyro ut vide- fecii pacificus noster tribularios, cum eos qui non
< ret oppida quoedederat ei Salomon, et non pla- sunl in filiorum numéro, sed in servili conditione
< cueruiit ei.et ait: Hoeccinesunt civitates quas de- positi, in poteslate sua conlinet, et singulis utitur
« disti mihi,frater? El appellavit eas terram Chabul ad proprium servitium. Sive enim Judoei, sive gen-
« usque in diem hanc. » De hoc Josephus narrât: liles, sive hoeretici, in ejus dominatione consistant,
Multum aurum et argenlum Tyri rex ad oediliciuran quia ipse universorum dominalor est, et eis ulilur
coniulit, insuper et ligna cedrina, et cypressina, ad suam utilitatem, in cujus volunlatem universa
quem Salomon quoque magnis conipensationibus sunt posila, et non est qui possit resislere voluntali'
redonavit, mitiensque ei per annos singulostriticum, ejus. Taies licet in multis adversentur, tamen fré-
vinura et oleum, quibus maxime rébus (eo quod quenter usibus servirait Ecclesioe, cum in proesenti
hahitaret in insula sicut proediximus)indigebat. Ad tempore necessaria tribuuni, et de rébus suis solatia
hoecautem et civitates Galiloeoeregionis, viginti nu- proebent. De filiis autem Israel, hoc est qui non an-
méro, non procul a Tyro posilas condonavil. Quas: cilloefilii sunt, sed liberoe, quos ipse Filius Dei san-
dum circuisset atque considerasset, displicuissetquei guine suo liberavit, non conslituit Salomon noster
ei donum, mittens ad Salomonem, dixit se civitatibusi servire quempiam : quia neminem cogit ritu geutilï
non egere, et ex tune hoe appellate sunt terra Ga- vivere, neminem coeremoniasveteris lègis lempori-
balon. Etënim inlerpretatum lingua Phoenicia, di-• bus Novi Testàmenti servare; sed viros bellalorei
spliceresignificat.-Sed Châbul"quasigermeninterpre- esse, qui contra spiritales nequitias sculo fidei, et
tatur, ut in Hbro Hebroeorum nominum invenimus. gladio spiritus diraicent, et minislros suos fiëri, hoc"
Quomodo aulem hoc nomen disvlicere significet, est spirilale obsequiuin in bonis operibus sibi proe-
 463 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI . 464
bere; et principes et duces scilicet, ut bene sibi A gnari maris cum servis Salomonis, dum gentiles
principenlur, el carnis lasciviam doment, sive ut soecularisapientia eruditi, cura his qui in lege Moysi
subditos sibi bene regant, et in semila justitioe du- perili sunt in unitate fidei sociantur. Hos ergo Salo-
caut. Quod aulem sequitur: mon noster in Ophir, quoe interpretatur infirmons,
« Erant principes super omnia opéra Salomonis mitlit, ut sumpium inde aurum ad se déférant, cum
« proepositi quingenti quinquaginta, qui habebant in utilitate lilleroe sensum pretiosum'habet quoerere.
« subjeclura populum, el slalulis operibus, irapera- Et sic accepta summa quadringentorum viginti la-,
« bant. > Quid significat, nisi quod hi qui Spirilus lentorum auri ad regem déférant, cum sensum pre-
sancti gralia legis Domini scientiam habere meren- tiosuni historioe allegorice et tropologice exponunt,
tur, et semetipsqs et alios bene regere possunt. alque anagogen in duobus Testamentis inventant, et
Quinquagesimo ergo die post pascha in Veteri Te- eum sapientioe et consilio divino ascribentes tri-
stamenlo, lex in monte Sinatributa est. Et in Novo buunt. .
CAPUT X.
super apostolos, et eos qui cum ipsis erant, Spiritus
paracletus venit. , « Sed et regina Saba, audila faraa Salomonis, in
« Offerebat quoque rex Salomon tribus vicibus « nomine Domini, venit tentare eum in oenigmatibus.
«. per annos singulos holocàusta et pacificas vicli- B «Et ingressa Hierusalem cum multo comilatu et di-
« mas super altare, quod oedificaveral Domino, et «.vitiis, caraelis portantibus aromala, et aurum infi-
« adotabat thymiama coram Domino. » Offert quo- « nitum nimis, el gemmas pretiosas, venit ad Salo-
que pacificus nosler iribus vicibus per annos sin- « monem, et locuta est eiuniversa quoe habebat in
gulos holocauste Domino in membris, cura per san- « corde suo. » Regina aulem Austri quoea finibus
ctoe Trinilatis fidem hosliam acceplabilem exbibet extremis excitata veniens, Salomonis audire sapien-
DeOr Offert enim unusquisque fidelis holocàusta tiam concupivit, jam lune yenturam de gentibus Ec-
Domino, cum corpus suum castigando macérât, et clesiam desiderantem Chrislum figurabat, quoejuxla
tota desideria carnis igné Spiritus sancti consumere Prophetam (Psal. xuv) circumamicta est varietale
feslinat. Offert pacificas hoslias cum bonorum ope- in veslilu deaurato, et populi sui et paternoe domus
rum munus exhibet. Offert yiclimas, cura vota la- oblita currebat barbara génie non animo, quoe in
biorum suorum in laudera Domini expendit. Et hoec aperlo peregrina fuit, sed in loco cullo sanctorum
omnia super allare quod oedificaveralDomino offerre fieri civis optabat. Unde non solum coelesti proemio
débet, quia in ara cordis ubi decet ignem divinura resurrectionis beata, sed eliam potestale apostolica,
semper ardere, hoc esl flammam charitalis semper de Judoeis adulteris judicandis, ipsius judiciis digna
fervere, quidquid in abstinenlia, quidquid in bona C censeiur, quia Christum in Salomonem mirata, ve-
pperatione, quidquid in graliarum aclione, élabo- rum reginoecoelestisaffectum imagine myslica Eccle-
rât, justum est, ul lotum suavilale Spirilus sancti sioeprovidenlis impleverat. Hinc ipsa regina Saba,
offerat Deo. Sicque adolehit thymiama carain Do- viso Salomone et gloria ejus, stupens super pru-
mino, quando oralionem puram in cordis secrelo dentiam ejus, dixit :
prseparal Deo, el ea quoesunl Deo digna et placila « Verus est sermo quem audivi in terra mea super
postulat. Coeterumqui iransileria poscil, el quoe ad « serraonibus tuis et super sapientia tua, el non cre-
luxura soeculipertinent, non coram Domino adolere « debam narranlilius mihi, donec ipsa veni, et vidi
(îîymiania dicitur, quia non in pura conscienlia « oculis meis, et probavi quod média pars mihi nun-
orare comprobatur. « liata non fuerit. Major esl sapientia lua, el opéra
« Classera quoque fecit rex Salomon in Asionga- « lua quam rumor quem audivi. » Quod bene conve-
« ber, quoe est juxla Haylam in liltore maris Rubri nil sanctoeEcclesioequoe, âudilis miraculis Christi,
< in terra ldumea. Misilque Hiram in classe illa provocala est ad?qùoerèndiimeum. Sed poslquam ad
< servos suos viros nauticos, et gnaros maris, cura ipsum pervenit per baplismum el fidem, considera-
« servis Salomonis. Qui cum venissent in Ophir, tis sancte Scripluroe leslimoniis, divinilatis ejus
« sumpium inde aurum quadringentorum viginti " poientiam agnoscens, parum ei videtur esse omne
« lalentorum delulerunt ad regem Salomonem. i quod sibi aniea de eo narratum esl, in comparatio-
Asiongaber fertur esse insula haud procul ab Hayla nem percepte gratioe. Unde el admirando in laudem
in Rubro mari, ubi classis Josaphat vi tempestalis ejus erumpit, dicens :
ailrita est. Ophir autem nomen provincioe ex Ophir « Beali viri lui, et beati servi tui qui slant coram
uno de posleris Eber nominalam, ex cujus slirpe « le semper et audiunt sapientiam iuam ! Sit Domi-
veniens a fluvio Cophne, usque ad regionem Indioe, « nus Deus tuus benedictus cui complacuisii, et po-
quoevocatur Hieriam, habitasse referunlur, ul Jose- « suit le super thronum Israel, eo quod dilexeril Do-
phtis narrât. Classis itaque quam fecit Salomon in - « minus Israel in sempiternum, et conslituit te re-
Asiongaber, quoefeslinantes,,aul fortes, siyë viriliter « gem, ul faceres judicium et juslitiam. > His quo-
interprelalur, non aliam essepulo quam Ecclesiam que similia et Psalmisla in desiderio regni coelestis
fidelium, quoein mari istius mundi posita studium exardescens ex persona eorum prolulit, dicens :
^mpendit thesauros sapientioe et scientioe, opesque « Quam amabilia sunt tabernaeula tua, Domine vir-
virtulum acquirere, ubi sunt servi Hiram nautici et tulum, concupiscit et déficit anima mea in atria Do-
 '
465 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN L1B. III. 466
mini. Cor meum et caro mea exsullaverunt in Deum A . in verbo aut opère, omnia in gloriam Dei faciunl. De
vivum (Psal. LXXXHI). » Et paulo post : « Beati, ait, quibus ex persona Domini per prophetam dicilur :
qui habitant in domo tua, in soeculumsoeculi lauda-. « Super muros Jérusalem conslituit custodes, tola
bunt le (lbid.). >Illi vero beati sunt, quorum rex est die el tola nocte non tacebunllaudarenomen Domini
Christus, et quia oeternavisione ejus perfrui meren- (Isa. LXII).»
tur et gloriamejus quam habet cura Pâtre el Spiritu « Fecit quoque Salomon ducenta scuta de uro ,
sancto conspicere, el sapientiam per quamipse mun- « puro. Sexcenios auri siclos dédit in laniin
dus corde dignatur se ostendere, perpelualiter per- « scuti unius et trecenias peltas ex auro probato.
cipere loetantur. Sicque probabunl verum esse hoc « Trecentoeenim miiioeauri unam peltam vestiebant,
quod scriptum : « Quia nec oculus vidil, nec auris «posuitque eas rex in domo silvoeLibani. >In Verbis
audivit, nec in cor hominis ascendit quoeproepara- quoque dierum ita scriptum est : « Fecii igitur rex
vit Deus diligenlibus se (/ Cor. n). » Salomon ducenlas hastas aureas de summa sexcen-
« Rex aulem Salomon dédit reginoeomnia quoevo- torum aureorum, qui in hastis singulis expendeban-
« luit et petivit ab eo, exceptis his quoeullro ohlule- tur. Trecenta quoque scula aurea trecentorum au-
« rat ei munere regio, » id est quia pacificus nosler, reorum, quibus tegebanlur scuta singula. Posuitque
veroereginoe,Ecclesioevidelicet suoe,omnia quoepe- B ea rex in armentarium quod eral consilum ne-
tit, dabit. De'quo seriplum est : « Desiderium cor- more . » Scula ergo simul et hasloeaureoe quibus
dis ejus tribuisli ei, et voluntale labiorum ejus non utebantur, sicut in sequenlibus ostenditur, duces
fraudasti eam (Psal. xx). » Et in Evangelio ipse qui exeubabant ante ostium domus régis, quid
"dicit : « Quoecunquépetierilis Patrem in nomine significant nisi armaturam spiritalem, quam habent
meo, dabit vobis (Joan. xiv). » Non solum autem ea proedicatoressancti, qui cuslodiunt domum Domini;
quoepetimus, imo etiam illa quoehumana fragililas, etexcubant ad ostia ejus, ut callidis insidialoribus
aut neseit aut non proesumit petere, gratuito mu- inlereludam adilum, ne decipiant innocentes, de
nere largilur. quibus in Canlico canticorum scriptum est : « Le-
« Fccitque rex de lignis thyinis fulcra domus Do- clulum Salomonis sexaginta fortes ambrant ex for-
« mini, et domus regioeet citharas lyrasque cantori- lissimis Israel, omnes tenentes gladios, et ad bella
« bus. Non sunt allata hujuscemodi ligna ihyina, ne- doctissimi (Cant. m), > quia cl proesenlemEcclesioe
« que visa usque in proesenlemdiem. » De quo Jo- qnietem ac pacem proedicatores sancti contra hoe-
sephus ita narrât : Eodem vero tempore delali sunt reticorum luentur incursus, et intërnam coelestis
régi, a terra quoevocatur aurea, lapides pretiosi, et patrioerequiem perfecliores quoque fixa intentione
ligna thyina, quibus usus est ad fortitudinem templi G speculantur. Bene autem iierando adjungitur : «Ex
dorauumque regalium et ad instrumenta musi- forlissimis Israel. » Israel quippe, vir videns Deum
corum, fecitque Citharas et nablas, ut dicerent interpretatur. Omnes quidem qui ad divinoevisionis
hyinnum Deo lévite. Omnium vero rerum quoe gaudia lendunt, recte Israel nomine censentur. Sed
fuerunt quoeunque tempore régi détela, ea quoe fortissimi, inquit, in eis sunt utique illi, qui sive
illo die delata sunt, magniiudinem et pulchritudi- coelestis dono spéculations sublimantur, seu proe-
"nem proecellebant. Nullus igilur arbilretur, quia dicationis minislerium rite peragendum suscipiuni.
ligna thyina quoe nunc propler pretiuni vendenlium Qui et apte sexagenario sunt numéro désignât!, quia
sic appellànlur,' illis vicinasini. Illa siquidem visionè laies nimirum denarium oeternoeretributionis pro
rotuiida quasi pinea sunt, sed mullo candidiora perfectione bonoe operaiionis exspectant, « omnes
et valde fulgenlia. Hoc aulem dixi, ut nullus na- tenentes gladios et ad bella doetissimi, » illos te-
turam veroe pignus ignoraret. Sunt enim, sicul in nentes gladios, de quibus dicit Apostolus : « El ga-
cujusdam volumine legi, imputribilia et spinosa, in leam salutis assumile, et gladium spirilus, quod est
siniiliiudinem alboe spinoe, et usque hodie Judoeis verbum Dei(Ephes. vi). » Ad illa bella doctissimi, de
incognila. Bene autem dicitur quod rex Salomon de quibus idem admouet, dicens : « Induite vos aruia-
lignis pretiosis nimis fecerit fulcra domus Dominiel turam Dei, ul possitis stare adversus insidias dia-
domus regioe,el citharas lyrasque cantoribus ; quia boli ; quia non est nobis colluclatioadversus carnem
conditor noster ligna pretiosa, hoc est doclores san- et sanguinem, sed adversus principes et potesiates
ctorum, quorum viror nunquam decrescit fidei, nec (1b.), > etc. Et recte doctissimi, quia bellandi magna
folia verborum decidunt ; sed qui fruclum bonorum artë indigent, qui carne inclusi, in lerris positi,
operum reddunt temporibus suis, ad munimen do- conlra. spirilalia neqnitioe in coeleslibus certanl.
mus Dei et domus regioe,hoc est ad confirmalionem Magna arle, imo magna Dei gratia indigent, cum
Ecclesioesuoe ponit, ut eorum undique vallala do- contra arcbangeluin lot millibus annorum ad bella
clrinis et exemplis, ruinara eorum scelerum non ' exercilatum, carnis fragilitas pugnat. Recte ergo
sènliai. Talesque viri merito ut cilbaroe et lyroe ducentoe hasloe de summa sexcenlorura siclorum
ad laudandum Dominumfabricali dicuntur, quoniam Tactoesunl, quia utriusque Testàmenti doctrina et
quoecunquéfecerinl prosperabunlur, el laudem Do- operatione perfecti esse noscuntur, cum quidquid
minrinler adversaet prospéra, corde, ore, simul et sermone docuerint bonis exemplis probaverunt. Nee-
opère pronunliare non cessant. Hi quidquid agunt non et ducenta scuta quorum singula trecenli aures
4b7 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI - 4fj8
vestiebant, perfeclam fidem eorum significant, quam A m)- » Ferculum inde dictum, quod vel residenthim
in sanctoe Trinilatis confessione habebant. Bene et discumbentiumin convivio corpora ferai, vel ipsum
ergo custodes domus Dei hastas et scuta aurea por- de loco ad locum sotoat pro temporis opportunitate
tant, quia sancti proedicatores, qui sunt Ecclesioe circumferri. Cui merito sancta Ecclesia comparatur,
sanctoe custodes, claritate supernoe sapientioesplen- quoecredentes ad oeternoevite refectionemproedicato-
«lentes, et verborum jaculis inimicos confodiunt, et rum suorum mysterio circumfert. Ferculum itaque re-
. .facri fidei tela nequissimi ignea repellentes gis^noslri,sancta Ecclesia est, quoe de forlibus proedi-
îxslinguunt. Quod autem adjungitur : « Posuit ea catoribus quasi lignis çedrinis, imputribilihus menti-
rex in domo silvoeLibani, J apte huic mysterio con- bus est constructa. Quoe recte ferculum dicitur,
gruit. Quid ergo silva Libani, nisi genlium Eccle- quia ipse fert quotidie animas ad oeternum convi-
siam significat, quoe de fastu superbioe abscisa, in vium Conditoris sui. Cui ferculo columnoeargenteoe
fabrica domus Dei convenienter aptatur? Unde et facte sunt, 'quia proedicatores sancti elqquii luce
.per Psalmistam dicitur : « Ecce audivimus eam in resplendent. Est autem columnis argenteis reclina-
•Sphratà , invenimus eam in campis silvoe (Psal. torium aureum, quia per hoc quod a sanctis proedi-
"
cxxxi), » etc. catoribus lucide dicilur, mentes audienlium fulgore
< Fecit ergo rex Salomon thronum de ebore gran- 3 claritalis intima?,, m qua reclinentur, inveniunt.
« dem; et vestivit eum auro fulvo nimis,.qui habe- Item reclinatorium in ferculo fecit, cum spem per-
« bat. sex gradus. Et summilas throni rotunda erat petuoe quietis fidelibus promisit : « Tollite, inquit,
« in parle posteriori, et duoemaiius hinc atque inde jugum meum super vos, el discite a me, quia mitis
« lenenies sedile, et duo leones slabant juxla ma- sum, et humilis corde, et invenietis requiem anima-
« nus singulâs : et duodecim Ieunculi stantes super bus veslris (Malth. xi). » Et hoc reclinatorium fecit
«'sex gradus hinc alque inde. » Solium ergo quod aureum, quia requiem nobis'oeternam divinoe suoe
rex Salomon fecit, bene Ecclesia sancta intelligitur, yisionis gloria coruscam proeparavit. Et non nisi
in quapaciûcus noster regnans, judieia sua facere purpureus ad hoc ferculum ascensus invenitur,
Domi-
digiioscitur, quia'anima « justi, sedes est sapien- quia nullus Ecelesiam nisi sacramenlis
tioe. > El bene de ebore illud faclum esse memo- nicoe passionis imbulus, ingreditur. Unde ipse
ratur, quod non ad solas divitias intelligamus aptâ- ait : « Nisi manducaverilis carnem .Filii hominis ,
turo, sed quoniam elephans cujus hoec ossa sunt ni- et biberitis ejus sanguinem, non habebilis vitam in
rnioe castilalis asseritur, qui inter quadrupedia et vobis. Qui manducat.meam carnem et bibit meum
sensu plurimum valet, et temperanter miscetur sanguinem habet vitam oelernam, et ego resuscilabo
feminoe suoe, et conjuge secunda non utilur. Hoc " eum in novissimo die (Joan. vi). » Media charitate
pudicis animabus decenier aptatum est, quia illoe constravit propler filias Jérusalem, ea ipsa videlicet
ebur fuisse noseunlur, quoeper castitatem Chrisli Do- charitate, qua pro nobis passus est. Majorera enim
mini proeceplasecutoesunt. Hanc vestivit auro fulvo hac charitatem nemo habet, ut animam suam ponat
nimis, quia splendorem glorioe suoeea inclarescere quis pro amicis. Et hoc esi quod addidit propler
fecit, cum per signa et miracula majestatis suoe po- filias Jérusalem, id est propler animas coelestium de-
tentiam ostendit. Habebat autem thronus iste sex siderio flagrantes. Quanto enim majorera Deus chari-
gradus. Quid per senarium numerum, nisi bono- tatem suam nobis pro nobis patiendo commendavit,
rum operum perfeclio designatur? «Sex diebus perfe- tanlo plures ad se reclamandum pro se patiendum
cil mundi ornatam, et septimo requievit ab operibus accendit. « Et duoemanus hinc alque inde tenenles
suis (Gen. i). » Siquidem et senarius priraus est nu- sedile. > Quid ergo duoemanus tenentes sedile Salo-
merus, qui suis parlibus.perfeclus esse dignoscitur. monis significant, nisi solalia divinoe gratioe, quoe
Habet enim medietalem tria, tentera parlera dup, sanclam Ecclesiam ad coeleste regnum provehunt?
sexiam unum : unum verp, dup,"et tria, sex fiunt. El hoecapte per binarium numerum descripta sunl,
ïgiturquia et sex oelalibus mundus constat, in qui- quia in utroque Testamento hoc prsedicatur, hoc
bus licét operari quisquis ad coelestem patriam per- u maxime commendalur; quia non nisi per divinum
venire desiderat, bénis operibus ascendere festinet, adjutorium aliquod boni perfici ;potest. Unde ipsa
quia nisi bonis aclibus ascendatur, îlluc minime Verilas dicit :^« Sine menihilpolestis facere (Joan.
pervenitur. « Et summitas throni rotunda erat in xv). >— «Et duo leones stabant,juxla manus singu-
parte posteriori. > Quid enim rotunditas throni in lâs. > Quid per leones, nisi Patres ulriusque Testà-
parte posteriori, nisi requiem oeternam, quoe post menti figurantur, qui per fortiludinem animi et sibi
banc vitam sanclis fulura est, significatur? ubi et aliis donari bene didicerunt? Duo ergo leones
quisquis hic bene laborat mercede operis sui re- juxta manus stabant, quia in lege et in Evangelio san-
nraneratus , pereniii quiète perfruetur. Unde el in cti Patres quidquid boni fecerunt, non sibi, sed Deo
Caniico caniicorum de hoc ipso throno sub alio deputaveriml. Unde et Psalmista dicit : « Non nobis.
exempta cpmmemoratur, ubi dicilur : « Ferculum Domine, non nobis, sed nomini tuo da ,glpriara.
fecit sibi rex Salomon de lignis Libani, columnas Super misericordia tua et veritale.tua (Psal,
ejus fecit argenleas. Reclinatorium aureum, ascen- cxm) ; > et Apostolus : « Gralia, inquit, Dei sunl id
su'm purpureum, média charitate constravil (Cant. quod sum (I Cor, xv). > El item : « Qui gloriaturJij
 469 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. \ 470
Domino glorietur (H Cor. x). > — « Et duodecim .A « terroe diviliis et sapientia, el universà terra de-
leunculi stantes super gradus sex hinc atque inde. t « siderabat videre vultuni Salomonis, ut audiret sa-
Quid per duodecim leunculos, nisi proedicalorura « pienliam ejus, quam dederat Deus in cor ejus.
ordo qui apbstblicam doctrinam sequitur, significa- « Et singuli deferébant ei munera, vasa argtntea
tur. Hi ergo supra sex gradus hinc atque inde stant, « et aurea, vestes ël arma belîica, etc. > Benëjefgo
quia bonorum operum gressus hinc et inde, suis dictum est, quod « magnificatus sit rex Salomon
doctrinis alque exemplis munire certant, ne prius super omnes reges lerroe, »quia pacificus noster sûp
labor béne iricipienlium in operando vacillet, sed omnëm célsitudinem sanctorum, qui reges vere d
rectitudinem habeat in gressu virtutum. Hinc scri- cunlur, exaltatur, et nullus ci cooeqùaripotest. Quo-
ptura est :« Forliludo el décor indumentum ejus, niam quis in nubibus oequabitur Domino, aul quis
etridebit in die novissimo. Surrexerunt filii ejus et similis erit Deo inter filios Dei? Deus qui glorïfica-
proedicaverUni'bealissimam,vir ejus et laudabit eam. lur in consilio sanctorum magnus el meluendus su-
"Mu'Iloefilioe congregaverunt divitias, tu supergressa per omnes qui in circuita ejus sunt; Et item : «-Ma-
"esuniversâs (Prov. xxxi). t Sequitur: gnus Dominus noster et magna virtus ejus, et sa-
« Sed et omnia vasa de quibus potabat rex Salomon pientioeejus non esl numerus. »Unde et Jôannes dicit :
« erant aurea, et universà supellex domus saltus -D « Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti
« Libani de auro purissimo : non erat argenlum , a Pâtre, plénum gratia et veritate (Joan. i). » Et
"« nec alicujus prètïi putabatur in diebus Salomo- universà terra desiderat videre vultum régis nostri,
i nis. » Omnia vasa quoe pacifici nostri ministerio quia universà Ecclesia sanctorum hoc solunimodo
funguntur, aurea fiunt : quia omnes animoe sancto- appétit, ut ad conspectum glorioe ejus perveniat.
rum quoe sunl vasa Dei, ut voluntali deserviant di- Cum per prophetam dicitur : « Tibi dixit cor meum,
vinoe splendore sapientioe et dilectionis nitenles, quoesivivultum tuum , vultum tuum , Domine, re-
continent polum qui vite est, et sit in eis fons aquoe quiram. » Et alibi : t Sicut cervus, inquit, deside-
salientis in vitam oeternam. Nec alicujus prelii ar- rat ad fontes aquaruni, ita desiderat anima mea ad
genlum putabatur iin diebus. Salomonis, quia secun- le,Deus (Psal. xu). >Et singuli deferunl ei munera,
dum Apostolum : « Non est in sermone verbum Dei, dum unusquisque secundum id quod vires sibi sup-
sed in virlute (7 Cor. iv). »— « Et proedicatioEvan- petunt, in verbo seu faclis, obsequium studenlproe-
gelii non in persuasibilibus humanoesapientioe verbis stare Deo.
"consislit, sed in oslensione spirilus et virtulis, ut
'fides nostra non sit in sapientia hominum, sed in CAPP. XI et XII.
virlule Dei (T Cor. n), » Unde ipsa Veritas ait : « Non v « Rex autem Salomonaraavit mulieres alienigenas
omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit,in « mulias, fiiiam quoque Pharaonis, et Moabjlidas et
regnum coelorum (Malth. vu), » etc. Et item : « Qui « Ammonitidas, Idumoeas, el Sidonias, et Hethoeas
solverit unum de raandalis istis inininiis, et docuerit « de gentibus super quibus dixit Dominus filiis
sic homines, ïninimus vocabitur in regnum coelorum « Israël : Non ingrediemioi ad eas, neque de illis
(Matih. V). » « ingredienlur ad veslras, • et reliqua. Jam porro
«Deferébant ergo Salomoni aurum de Tharsis et de coeleris-operibus Salomonis, quid dicam, quem
« argenlum, dentës élephantorura, et simias, et pa- vëhementer arguit sancla Scriptura, atque condem-
« vos. > Quid aurum argentumve significet, notum nat, nihilque de poenitentia ejus, vel de indulgenîia
est. Coelerum dentés elephantorum possunt docto- Dei omnino commémorât, nec prorsus occurril,
res, fortes propter nitorem sapientioe,designarl. De quid ad salutem in allegoria boni significet hoec est,
quibus sponsoediëitur : « Collum tuum sicul lurris flenda vqrago subversionis. Nisi forle dicat quis
ëburnea ; > per simias vero qui actus humanos imi- mulieres alienigenas, quarum amore exarserat, si-
tari videnlur, sed bëstiâTitervivrait, eos qui ad fidem gnificare ecclesias electas ex gentibus. Posset hoc
ex gentibus veniunt, qui fidem lenere videnlur, et _ forlasse non absurde intelligi, si illoe propter Salo-
operibus fidem iieganl. Per pavos quippe quorum monem desererent deos suos, el colerent Deum ejus.
caro si siccata fuerit, imputribilis permanere di- Cum vero ipse propter illas offendit Deum suum, et
citur, qui pennarum pulchritudine vestiuntur, per- cotait deos earum, non est quid inde boui conjeclari
fecios ignë tribulationis decodos , adeo ut variis possit. Nec tamen nihil arbilros significare, sed ma-
virlutibus decoreniur, et incorruplionem fidei ac lum, sicut deuxore filiabusque Lot diximus. Apparet
mentis retineant. Quanquam si ad virgines referri enim in persona Salomonis mira excellentia et mira
velinl, accïpere possumus hoe de Tharsis fortiler submersio. Quodigitur in illo diversis temporibus ex-
conservèt. Quod aulem subditur : « Non est factura stilit, prius bonumet posterius malum ; hoc in Ecclesia
taie opus in universis "regnis. > Apte sancta Eccle- in isto adhuc soeculosimul uno lempore ostenditur.
sia convenit, de qua scriptum est, videlicet de Nam bona illius, bonos Ecclesioe: mate autem illius,
saisis amarisque fluclibus hûjus soeculiad Salomo- matas Ecclesioesignificare pulo, lanquam in unitate
nem nostrum deferuntur. Tharsis exploralio gaudii ilHus areoe. Sicut in illo uno homine bonos in gra-
dicilur : nis, malos in paleis : aut in unitate unius segetis,
« Magnificatusest rex Salomon super omnes reges bonos in tritico, malos in zizaniis.
 171 ANGELOMILUXOVlENSlS MONACHI 472
• « Fabtum est igitur in tempore illo, ut Jéroboam A dicta et exempte ad celsiludinem teintant perfectio-
' egréderëtur de Jérusalem, et invenit eum Ahias nis, eligunt juvenum obtemperare proeceptis, hoc
' Silonites propheta in via, operlus pallio novo, est, eorum qui juvenilibus desideriis mancipati lau-
' Erant aulem duo tantum in agro. Apprehendensque dibus iniquis et adulationibus eos gravant, et fit
' Àliia pallium suum novum quo opertus fuerat, in eis quod per prophetam dicitur : « Qualis po-
v « scidit in duodecim partes et ait ad Jéroboam : pulus, talis est et sacérdos. Omnës enim a minimo
Toile tibi decem scissuras. Hoecenim dicit Domi- usque ad maximum avaritioe student, et coecicoecis
jt nus Deus Israel : Ecce ego scindam regnum de ducalum proebentes in foveam perditionis pariter
/« manu Salomonis, et dabo tibi decem tribus. Porro cadunt (Jer. vi. Malth. xv). » Quibus comminatur
« una iribus remanebit ei propter servum meum sapientia Dei.dicens (Eccl. x) : « Voelibi terra cujus
« David, et Hierusalem civitatem quam elegi ex rex puer est, et cujus principes comedunt. » Et econ-
« omnibus tribus Israel, » etc. Illud quod post mor- trario de sanctorum populo, et rege eorum Chrislo
tem Salomonis decem tribus a domo David, et a laudando subsequitur, dicens : « Beata terra cujus est
templo separatoe sunt et duoe relietoe, satis indicat rex nobiiis, et cujus principes vescuntur in tempore
quod de iota illa génie Apostolus ait : « Reliquioe suo, quia omnia quoecunquéfecerint prosperabunlur. >
propter eleclionem gratioe salvoe facte sunt (Boni, B CAPUT XIII.
ix). » Jéroboam vero qui decem tribus a domo « Ecce vir Dei venit de Juda in sermone Domini
David et a templo Dei separans ad idololatriam per- « in Belhel, Jéroboam stante super altare, et thus
duxit, significat hoerelicos qui dissensionem amant, « jacienle. Etexclamavitcontra allare insermoneDo-
etunilatem fidei catholicoe hoeresibus scindunt, ac « mini, et ait : Allare, allare, hoecdicit Dominus:Ecce
sic cullui raalignorum spirituuni subséquentes tra- < filius nascetur Domini David Josias nomine, et im-
dunt. Inlerpretatur Jéroboam, dijudicans populum. « molabit super te sacerdotes excelsorum, qui nunc
Nam et hoeretici dijudicare populum videnlur, cum « in te thura succendunt, et ossa hominum incendet
erroris sui sequacem faciunt. Cui rei bene «inve- « super te, » et reliqua. Igitur propheta qui a Deo
ntant verba prophète Ahioe Silonitis, qui missus est missus fuerat 'in Belhel, ut increparet Jéroboam su-
ad Jéroboam ita dicens : per idololatria quam gessit, et a falso propheta se-
« Toile tibi decem scissuras. Hoecenim dicit Domi- ductus, comedit ibi et bibit contra proeceptum Do-
« nus DeusIsrael : Ecce ego scindam regnum Saloino- mini, et propterea a leone in via occisus est : quid
« nis, etdabo tibi decem tribus. Porro una iribus rema- significat nisi qui in prosperis elevatur corde ? ila
« nebit ei propter servum meum David, et Jérusalem ut proecepta Domini contemnat a « leone qui circuit
« civitatem quam elegi ex omnibus tribubus Israel. » C rugiens quoerens quem devoret (/ Petr. y.), > dente
Decemenim scissuras Jéroboam accepit,cum legisproe- persuasionis malignoe laniatus, per consensum pec-
cepia violanda corripuil. Etuna tribus cum soboleDa- cati interficitur": ac per hoc necessarium est sem-
vid remansit, dum sors electorum juxta Apostolidoc- per quoerere auxilium omnipotentis Dei, atque defen-
trinam, in régula fidei catholicoe remansit. « Quia sionem ipsius, ex tolo corde sperare in misericordia
unus Dominus, una fides, unum et bapiisma (Ephes. ejus. Quid enim est homo, cujuslibet sit merili, si
ÏV). » Denique Roboam, filius Salomonis (III Reg. Conditoris sui prolectione deseratur ? Quia nimi-
xiv), qui uliti seniorum consilio relicto, adolescen- rum protectio minus necessaria creditur, si semper
ts uni consilium secutus est, licet de domo David habeatur : sed utiliter plerumque subtrahitur, ut sibi-
fuerit, tamen in via ejus non gradiebatur. Fecit metipsi homo, quam sine illa nihil scit, ostendalur.
enim Judas ( Scriptura leste ) in illis diebus malum Manus igitur Dei aliquando nos nobis per adversa
coram Domino, et irritaverunt «nm super omnibus insinuât, quoe nescienles nos in prosperis portât,
quoefecerant patres eorum in peccalis suis quoepec- quia destituti dum cadere incipimus, et lamen adjuti
caverant. iEdificaverunt autem et ipsi sibi aras et retinemur, et doctrina fit, quod in lapsu trepidamus
statuas et lucos super omnem collera excelsum, et et custodia quod in statu permanemus. Nemo ergo
subler omnem arborera frondosam. Sed et effemi- " se "alicujus virtulis seslimel, eliam cum quid forti-
nati fuerunt in terra, feceruntque omnes abomina- ter polerit, quia si divina eum protectio deserat, ibi
tiones genlium, quas attrivit Dominus ante faciem repente enerviter obruitur ubi se valenter stare
filiorum Israel. Significat igitur malos redores iii gloriatur. Quid est enim quod vir Dei contra altare
Ecclesia, qui terrenis cupidiialibus dedili, negligunt Belhel ad prophetaudum djrëclus, proesente rege,
curam habere subdilerum et délectantes in mul- aucloritatem liberoe vocis exercuit, ejusdemque ré-
titudine sibi obsequentium, nec tamen condignam gis extensum brachium in rigofe mirabïtiter as-
habent sollicitudinem sibi commissorum. Interpre- trinxit, quod tamen mox misericorditer saluti resti-
tatur autem Roboam laliludo populi. Et bene lati- luit, cujus in domo invitalus comedere notait, qùia
tudo populi iiominari possunt qui lalani et spatio- ne in yia comederet, prohibilionis Dominiçoeproece-
sara viam gradientes, per quam mùlti vadunt ad pta servavit. Qui tàmen in eadem via et seductus
mortem, angustam viam quoepaucorum est, et ad comedit et pastus intériit. Qua in re quid subtili
oeternam vitam ducit (Matih. vu), ingredi detre- consideratione colligimus, quid (ut ita dixerim) for-
ctant : relicto quesanctorum Palrumiconsilio, quorum mandum susyicamur, nisi auod forsitan apud se».
 473 ENARR. IN LIBROS RËGUM. — IN LIB. Ul. iÙ
metipsum tacitus, et pro proeceptis Domjnicis regem A . cil rex oeneos, et Iradidit illos principibus scuta-
se contempsisse glorialus, ab interna mox solidi- riorum , qui custodiebant vestibulum palalii. >Quid
tate quassatus est, et inde ei in opère culpa subri- ergo per figuram hoc insinuât, quod propler pecca.
puit, unde sibi gloria in corde subrepsit ? ut pro- lum Roboam Sesac rex iEgypli de domo Domini the-
phète falsi verbis deceptus disceret, quia nequa- sauros abslulit, et thesauros regios, nisi quod mali
quam proprioefortitudinis fuerit, quod ad régis verba redores propter negligentiam suam regem jEgypti,
restitisset. Bene aulem el ejus ore mortis senlen- hoc esl, principem tenebrarum in Jérusalem typicam
liam accepit, cujus seductione a viloe proeceptis de- provocant, in Ecclesiam videlicet sibi commissam :
viavit, ut inde poenam veraciter sumeret, unde cul- ubi ipsi ad tempus dominari videnlur, qui thesauros
pam negligenter admisisset. Hic autem manifeste domus Dominiet thesauros regios aufert, cum scien-
oslenditur, quod peccalum inobedientioein ipsa fue- tiam sanctarum Scripturarum simul et opéra virtu-
rit morte laxatum, quia idem leo qui viventem proe- tum ab incautis et desidiosis abstrahit ? Sesac ergo
siimpsit occidere, ausus contingere nonestoccisum. byssus cilicii sive gaudium cilicii interpretatur. Et
Qui enim occidendi habuit potestatem, de occisi quia byssus subtilitatem significat, eilicium vero,
cadavere comedendi licenliam non accepit. Quia is quod de caprarum selis conficitur, peccala, quid
cui culpa in vita fuerit punita, erat jam justus ex " melius in bysso cilicii, quam versulia fraudis diabo-
morte. In hoc facto oslenditur, quod nemo se ali- Hcoe,in persuasione peccatorum accipi potest ? Se-
cujus virtulis oestimare débet, etiam cura quid for- sac enim Jerosolymitanas opes aufert, cum diabolus
titer (sicut diclum esl) poleril. Iste enim quia proece- qui callide decipit, et gaudel in mullitudine peccato-
ptis Dominicîs regem contempsisse gloriatus corruit, rum ecclesiasticos quosque a scientia spiriluali, et
ut prophète falsi verbis deceptus disceret, quia non opère virtutum deproedat, eosque qui videbantur
proprioe fortitudinis fuerit quod régi restitisset. in Ecclesia decori esse, spoliatos secum in bara-
throm perditionis suoe demergit, neenon ef illud
CAPUT XIV.
quod idem rex scuta aurea quoefecerat rex Salomon
« In quinto autem anno regni Roboam, ascendit abstulit pro quibus fecit rex Roboam scuta oereaet
« Sesac rex JEgypti in Jérusalem, tulit ihesauros tradidit ea in manu ducum scutariorum, ad eumdem
« domus Domini, et thesauros regios et universà di- sensum respicit. Salomon enira scuta aurea condens
« ripuit. Scuta quoque aurea quoe fecerat Salomon, custodibus domus suoedédit, cum Redeniptor nos-
« pro quibus fecit Roboam scula oerea, ettradidit ea ter spiriwalem scientiam per duo testamenta docto-
« in manum ducum sculariorum, et eorum qui excu- ribus Ecclesioead luendam plebem suam coramen-
« babant ante ostium domus Régis. Cumque ingre- r davit. Hanc anliquus hostis per incuriam rectorum
« deretur rex in domum Domini, portabant ea qui abstrahit, quia cum intenti sunt rébus terrenis
« proeeundi habebant officium, et postea repor- minusque curam de coelestibus officio pristino et
« labant ad armamenlarium scutariorum, > et re- scientia denudatos, quasi in domo propria opi-
liqua. De quo rege in Hbro Paralipomenon plenius hus spolialos, dereliquit. Denique taies cum sensu
narralur, ubi hoc modo legitur (H Par. xn) : « Anno spiritali privalos se conspiciunt, per eloquen-
aulem quinto regni Roboam , ascendit Sesac rex liara verborum copiara quoerunt quatenus eorum
jEgypti in Jérusalem, quia peccaverunt Domino, sonoritate, velut sculorum sereorum firmitate ,
cum mille ducenlis curribus, et sexaginta millibus tutamen contra hosles pro subjectis sibi opponant.
equitum. Nec erat numerus vulgi qui venerat cum Sed quanto ses esl vilius métallo auri, tanto inferior
eo ex .<Egypto,Libyes scilicet et TrogloditoejEihip- est vana eloquentia veroeetoquentioe fructu. Unde
pes , cepitque civitates munitissimas in Juda, per quemdam sapientem de eloquentia dicitur :
el venit usque Jérusalem. Semeias autem pro- « Ubi plurima verba, ibi fréquenter egestas (Prov.
pheta ingressus est ad Roboam el principes Juda, xni) : » fit in psalinis ita legitur : « Vir linguosus
qui congregati fuerant in Jérusalem fugientes Se- •j. « non dirigetur super terram (Psal. xm). > Nam de
sac , dixitque ad eos : Hoec dicit Dominus : Vosre- sapientia ita scriptum est. « Sapientia pretiosior
liquislis me, et ego reliqui vos in manu Sesac. est cunctis opibus ; et omnia quoe desiderantur,
Consternalique principes Israel et rex dixerunt : non valent ei comparari. Longitudo dierum iri
Justus est Dominus. Cumque vidisset Dominus dexlera ejus et in sinistra illius divilioe et gloria
quod humiliati essent, factus est sermo Domini -(Prov. vin). » Qui vero opportunam defensionèm
ad Semeiam, dicens : Quia humiliati sunt, non Ecclesioevult exhibere contra hoereticos et conlra
disperdam eos : . daboque eis i pauxillum auxilii, omnes inimicos sapientioe, utique adminicuro noc
et non stillabil furor meus super Jérusalem débet perficere. Nec eloquentia aliquid ad hoc sine
per manum Sesac. Verumlamen ei servient ut sapientia proficit, imo plurimum nocet. Porro quod
sciant distantiam servitutis meoe , et servilutis legitur in sequentibus, quod bellum fueril inter Ro-
regni terrarum. Reeessit itaque Sesac rex JEgy- boam et Jéroboam, et Asa regem Juda, atque Baasa
pii ab Jérusalem sublatis thesauris domus Do- regem Israel cunctis diebus eorum, non aliud si-
mini el domus régis, omniaque secum tulit, et cly- gnificare puto, quam quod sancla Ecclesia quoein
peos aureos quos feceral Salomon, prb quibus fe- unitate fidei persislit, bellum hâbeat semper cum
475 ANGELOMILUX0V1ENSIS M0NACH1 - 476
haereticis et schismalicis, et omnibus qui violare Agione, comedent eum votacres coeli. » Quid est ergo-
conlendiint fidem catholicam. « Omnes enim (ul ait raortuum esse in civitale, nisi quemlibet fide ténus
"Apostolus)qui pie volunt vivere in Chrislo, persecu- in Ecclesia perseveranteni, criminibus capiialibus
lionerà palienlur : quia draco antiquus persequitur obnoxium esse? In civilate ergo morilur, qui intra
mulierem insidians calcaneo ejus, et ipsa conterit ca- Ecclesiam Dei opéra pravilatis exercel. Ille 'enim
put ejus (Il Tim. m). » Âsa enim lollens sive sustol- ore canum laceratur, cum senlentiis sanctorum do-
lens, et Baasa eonfiisio vel siccilas interpretatur. Et cloriun increpatur, arguitur, atque damnalur. De
bene Ecclesioepopulus tollens sive suslollens dici- quibus videlicet canibus in psalmo seriplum est :
tur, qui nienlem suam ad superna desideria suspen- « Ut canes circuibunt civitatem (Psal. LVHI).> Canes
dens, confusionem ierrenarura cupidilatum, cum enim a canendo dicti sunt. Canum enim consuetudo
earum suggeslore diabolo, spernil : ac velut sicca est, illa loca defendere, in quibus se norunl ali-
el inutilia conleinnit. moniam reperire. Civitas aulem illa, quam canes
isti circumeunt, Jérusalem est, universaliter per
CAPUT XVI. mundum diffusa : hanc ergo circuisse Paulnm, salu-
« Factus est autem sermo Domini ad Jehu -"filium lares generis humani teslantur Episloloe, quoe per
« Ananiconlra Baasa, dicens: Pro eo quodexal- B ûniversas génies velut sacra divina tonuerunt. O
« lavi le de pulvere et posni ducem super populum canem islum beatum, qui populos persequitur infi-
« meum Israel, lu aulem ambulasti in via Jero- dèles, fures abigit, et ovilia sancta custpdit, cujus
« bôam, et peccare fecisli populum meum.Israel ut lalratas per toiuni mundum quasi gravisona tuba
« me irritares in pëccatis eorum. Ecce ego deme- concrepuit. « Qui enim morilur, ait, ex Baasa in
« tam posteriora Baasa, el posteriora domus ejus, regione, comedent eum votacres coeli. » Illi enim ex
« et faciam domum tuam sicut domum Jéroboam Baasa, hoc est ex corpore diaboli confusione plenis-
« filii Nabath. Qui moriuus fuerit de Baasa in civi- sima in regione moriuntur, qui, extra Ecclesiam se-
« laie, comedent eum canes, et qui mortuus fuerit parati, idololalrioe aut hoeresibus oie atque opère
« ex ëo in regione, comedent eum votacres coeli.»» néfario deserviunt, hos enim votacres coeli come-
Hoecverba contra onines peccantes, el conlra omnes dunt, illoevidelicet votacres, de quibus in Evangelio
hoereticoset paganos maxime prolata sunt. Quippe Dominus dicit in parabolas semenlis, secus viam se-
qui pëccatis prislinis, -peccata senïper nova adji- men sparsum, votacres coelicomedisse (Malth. xm).
"ciunt, et malorum exemplis depravalis visceribus Tune enim iste votacres eos comedunt,.,quoniam
pejores fiunt. « Demetam (inquit) posteriora Baasa, onuslos pëccatis secum ad oeternum rapiunt ih-
cl posteriora domus illius et faciam domum ejus " leritum.
sicut domum Jéroboam filii Nabath. » Demetit « Anno tricesimo primo Asa régis Juda, regnavit
Dominus posteriora Baasa, eum peccata iniquoruin « Amri super Israël duodecim annis. In Tbersa re-
post finem viloe ulciscilur : demélil et posteriora « gnavit. sex annis : Emitque montera Samarioe â
domus ejus, cum imitatores illorum oeternis crueia- « Somèr duobus lalentis argenti, et oedificaviteum,
tibus damiiaï. « El faciam domum Baasa sicut feci « et vocavit nomen civitalis quam exsiruxerat no-
domum Jéroboam; 'filii Nabaih, t cum peccalores « mine Somer Domini montis Samarioe. » Hoc quo-
in iniquitate sùa persévérantes, simul cum diabolo modo factura sit, Josephi verba manifestant, in
et angelis ejus, inferrii cruciaiibus Iradet. Baasa quibus ita scriptum esl : Tricesimo aulem anno ré-
enim (ut diximus) confusio vel siccitas interpréta- gis Asa, Ambri suscepit imperium, el lenuit annis
tur. Jéroboam vero dijudicans populum : et Nabath, duodecim. Quorum sex quidem annis fecit in
spontaneum resonat. Qui ergo confusiones errorum Thersa, reliques àutem in civilate quoe Mare com-
et peGcatoruni sequitur, et virorum gratiam spiri- pellabatur, a Groecis autem Samaria. Hic vero no>
talem habere negîigens, in ariditate peccatorum minaVit eam Samareton a Samaro quodam, qui ëi
usque'ad Jfinem Vite persévérai, posteriora ejus n monlem veniindederat, in quo constituerai civita-
velut diaboli demëluntur, qui prppria voluntate teïn. In nullo autem differebat prioribus regibus,
superbiendo sibi mortem gênerai. Et lune populum nisi quod pejor erat.
perdiloruin velut ilijudicare videtur, cum non judi- « El addidit Achab in opère suo irritans Domi-
cium oeqUitatis, sed darimalionis in eis exercere « num Deum Israel, super omnes reges Israel, qui
dignoscilur. TUnc enim peccatorum alque omnium « fueranl anle eum. In diebus ejus" oedificavitAhiël
iniquorUra posteriora demelentur cum capite suo « de Belhel Jéricho, > et reliqua. Quod scriptum
diabolo, quando judex vivorum ël morluorum in est de temporibus regni Acliab.: « In diebus ejus
Une soeculi diciurus est bis qui ad sinistram ejus « oedificavit Âlilel de Betbel Jéricho. In Abiram
slabunt : « Discedite a me, maledieti, in ignem « primogenito suo fundavit eam, et in Segub no-
oelernum, qui proeparàlus est diabolo et sociis « vissimo suo posuit portas ejus. > Patet sensus,
ejus. Et ibunt hi in suppliciUiii"oeternum, justi quia cum proefatoecondilor urbis fundamenla illius
àutem in vitam oeternam (Malth. xxv). >— « Qui ponere inciperet, primogenitus ejus, qui vocabalur
mortuus (inquil) fueril de Baasa in civitale, come- Abiram moriuus est. Et cum urbe oedificalaportas
tlent-eum canes, et qui mortuus fuerit ex eo in re- munire tentaret, novissimum filiorum suorum ço-
 477 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III. 478
gnomento Segub amisit. Quod ita futurum Josue <A Lcxxv). > El sicul Melchisedech in Scripturis (qui
cum eam destruclam anathemali traderet impre- utique lypum gessit Salvatoris) origo lacelur, ila e"
cando proedixit. « Malediclus, inquiens, vir coram Elioe; in illius enim proefiguralione gerîus minime
Domino, qui suscitaverit et oedificaverit civitatem narratur, cura subito nomen illiusinlroducitur, ex qua
Jéricho (Jos. vi). » In priniogenito suo fundamenta tribu vel familia orlus sit minime proferlur. Torrens
illius jaciat, et innovissimo liberorum poiiat por- Cison qui et Carith interpretatur cognitio, sive con-
tas'ejus. Quia vero Abiel de Belhel deslructa a cisio, vel divisio, quod Judaico populo congruere
Josue atque analheraatizata Jéricho moenia restau- çerlissimum est. Panes vero et carnes ex quibus
rât, cum quis eorum qui in Ecclesia habitum reli- Elias, minislrantibus corvis, pastus est, opéra pielalis
gtonis assumpserat, ad agenda scelera quoeei Do- et obsequium, quod eidem Domino a fidelibus ëx
minus Jésus in die baptismatis condonaverat, re-% populo Judoeorumexbibilura esl, préfigurasse non
dit: quasque ipse anathemalizaverat diaboli pom- dubium .est. Siccalio torrenlis abolitionem significat
pas, luxuriose vivendo repetit, cum errorum do- legis,"quam, advenienle Salvatore, in carnalibus ,ob-
gmata, vel gentilium fabulas, verilali Ecclesiaslicoe servationibus defecisse cerlum est. Nonnulli volunt
qua imbulus esl quasi de Bethel egrediens ruinas aliter inlelligi, quod nobis dissonum esse videtur,
Jéricho resuscitat. Meriloque lalis coram Domino ]B quibusdam in locis. Absconditus esl (inquiunt) Elias
malediclus, et primum filiorum in fundalione nefa- nosler in lorrenle Carith, qui interprelalur calvus,.
rioe civilatis, et novissimum in portarum positione et ibi de lorrente bibit, cum in calvarioe loco, ubi
amittit quia et fundamenta fidei a quibus bona oedi- abscondita est virlus glorioe ejus, de lorrente morta-
ficia inehôare, e.lclaustra bonoe actionis quibus per- liiatis nostroe Dominus guslavit. Corvi autem pasce-
'fici debuerat, perdit. bant Eliam, déférentes ei panera et carnes mane el
CAPUT XVII. vesperi, cura gentilitas de nigrediise peccatorum ve-
niens , Christo Domino salulem nostram esurienti,
« Et dixit Elias Thesbites de habilaloribus Galaad panem fidei et spem resurrectionis per grattera ejus
« ad Achab : Yivit Dominus Deus Israel, in cujus illuminais) offert, mane videlicel, evangelicoeproedi-
« conspectu sto, si erit annis bis ros et pluvia, nisi -calionisi Et item panera et carnes vesperi similiter
« juxla oris mei verba. Et faclum est verbum Domini deferi, cum eamdem fidem usque ad finem mundi
« ad eum, dicens : Recède hinc el vade contra orien- servans incontaminatam , cum carnis resurreclione
« tem, et absconde te in lorrenle Carith qui est con- venicnli judici proesenlal. «Posldies autem aliquantos
« tra Jordanem et ibi de lorrenle bibes, corvisque « siccatus esitorrens, > quia consummato cursuproe-
« proecepiut pascanl le ibi. Abiit ergo el fecil juxta senlisvitoe, « absorptaeritmorsinvictoria(/CoiM): >
« verbum Domini: cumque abiissetsedilin lorrente etiam « ultra mors non erit, neque luclus, neque cla-
« Carith qui est conlra Jordanem. Corvi quoque de- mer, quoeprima abierunt (Apoc.xxi). > Hanc etenim
« ferebant ei panem et carnes mane: similiter pa- intelligentiam prudenii lectori relinquimus, si hanc
«iieni el carnes vesperi, elbibebat de lorrenle. Post sibieligere voluerit, quia nobis de corvorum refra-
« dies aulem aliquantos siccatus est torrens, non
gare videtur inlelleçtu.
« enim pluerat super terram. » Priusquam allegorice « Factus.est igitur sermo Domini ad eum dicens :
quid ista significent disseramus, libet iiiquirere juxta « Surge et vade in Sarepta Sidoniorum et manebis
moralitatem, quid est quod ait: « Vivit Dominus « ibi. Proecepienim ibi mulieri viduoe,ul pascal te. *
in cujus conspectu sto. » Sciendum est quod duobus Mitlilur Elias pascendus ad
alienigenani viduam :
modis in conspeclum Domini venimus, cum in ex- hoec
igitur vidua gentium désignai Ecclesiam, quoea
tremo judicio anle tribunal ejus assistimus. Nam suo diulius Conditore deseria,
populum fidei veroe,
quolies Conditoris"nostri poteniiam ad sensum redû- el recta; veritatis neseinm , -quasi pauperem filium
ciiîius, toiies in conspectu illius stamus. Unde recte egena slirpe nutriebat, id est verbi fructu ex parle
nunc per virum Dei Eliam dicitur : « Vivit Dominus docebat, donec adveniens sermo
prophëlicus, qui
Deus Israel in cujus conspeclu sto. » Hic justus in ij exsiceato vellere Israelis
(ut pote .çlausa coelija'nua)
conspectu Domini stal ut fideliter vivat, iilic ut've- periclilabatur in Judoea, ipascerelur -ibi., simul et
raciter coronani viloe accipiat. Thesbi igitur unde pasceret,,;et
receptus videlicel a eredenlibus, et re-
Elias Thesbites dicitur, civitas esl Gateaditis regio- liciens ipse credentes.. Unde bene hoec eadem vidua
nis. Coeterumspiritaliler Elias rectius Dei Filio as- in .Sarepta Sidonioe dicitur esse niorala. Sidonia
"simitetus est, cui et auclorilas et nomen veri Deii quippe inulilis venalio, Sarepta vero incendium,_vel
congruit : Elias enim Dominus Deus interpretatur, , anguslia panis interpretatur, quia « ubi abundavit
sive fortis Deus, qûod .nomen substantialiter Deii peccatum, superabundavit et gratia (Rom. v). » Ubi
Filio inest, auctorilalem sibi videlicet faciendi quidI rébus supervaeuisacquirendis, quasi oecupandi cura
velit naturaliler vindicans. De quo per Psalmislami impendebalur, ubi diroe sitis incendium panisque
dicitur: « Fortis Dominus, potens in proelio (Psal. spiritalis anlea flebat anguslia, ibi farina oleumque
xxm). » Thesbites aulem caplivans sive convertem s ore prophetieo henedicilur. « Quoevolebat duo ligna
interprelalur, sicut et de Domino seriplum est: : colligere priusquam morerelur. > Non hic solo
« Convërte, Domine, captivitalem nostram (Psal. ligni nomine, sed etiam numéro ïlignQr;Uin,„si^nu«i
 479 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACH1 Ako
crucis exprimitur, quo nobis est panis viloe proepa- - A malitia Judoeorum, sed miserlus populi
credentis,
ratus oeternoe. Benedicitur farina ejus et oleiim , lulit eum de sinu matris, cura euth tulit de carnali
hoc esl, gratia corporis Dotninici et chrisraatiss observantia legis. « Et posuit super lectum suum , »
unctio, sive fructus et hilaritas charilatis, quoe cumi hoc est, demonstravit ei vitam habere in morte
impenditur, non defecisse dicilur : « Hilarem enimi sua. « Expahditque se tribus vicibus, alque mensus
datorem diligit Deus ( // Cor. ix). » Vidua autemi est super puerum. > Cum Trinilatis fidem illi
ista qUam Dominus non frumenli, sed verbi paneî proedicando et faciendo insinuabat. Et damans
pascebat, eadem ipsa esl, de qua dicilur in Psalmis:: ad Patrem, dixit : « Pater, ignosce illis, quia
« Viduani ejus benedicens benedicam (Ps. cxxxi), »i nesciunt quid faciunl (Luc. xxm). >Elitem : « Paler,
et reliqua. Illam scilicet, de qua et Paulus ait (Rom..-- inquit, clarifica Filium luum, ut Filius tuus clari-
vu) : Morluo viro, quibus volet nupliis libéra est,, ficet le : Sicut dedisti ei polestalem omnis carnis ,
quia desinente legis littera (cujus finis Christus est)) ut omne quod dedisli ei , det eis vitam oeternam,
ad gratioe libertatem transitum faciens , Ecclesiat Hoecest autem vita oeterna, ut cognoscanl te solum
videlicet ad Christum , quasi vidua legis nupsit. Deum verum, et quem misisli Jesum Christum 'Joan.
Hujus nunc in vasis oleuni gratioe et benedictionisj XVIl).»
farina non déficit, in omnibus fere gentibus famé>B ' « Exaudilus est aulem Elias, et reversa est anima
manente , quarum cibus vite esuriem ac fidei Tri- « pueri inlra eum et revixit. Tulitque illum et red-
nilatis inediam, congrue proefiguravit illa quondam! « didit malri suoe. » Cum Dominus nosler populum
triennio faînes. salvans credenlem , signa et miracula oslendebat
« Factura 1est autem post verba hoec, oegrolavitt incredulis , ul agiioscerènt veraciter illum vivere ,
« filius mulieris matrisfainilias, et erat languor ejus. qui crédit in nomine ejus. Et sic eveniet, ut verba
« forlissimus, ita ut non remaheret in eo lialitus. mulieris admirantis de suscilato puero, plebs Judaica
t Dixit ergo ad Eliam : Quid mihi et libi, vir Dei?» verilale superata, proeclamet ad Christum ac dicat :
« Ingressus es adme,ut rememorarentur iniquitatesj « Nunc in islo cognovi, quoniam vir Dei es lu, et
« meoe, et iiilerfieères filium meum? Et ait ad eam : « verbum Domini in ore tuo verum est. »
« Da mihi filium tuum. Tulitque eum de sinu illius '
< etporlavit in coenaculum ubi ipse manebat, et| . . . . CAPUT XVIII.
« posuit super tectum suum , » et reliqua. Hic; t Post dies multos verbum Domini faclum est ad
aclus Elioe, de suscilato mortuo filio viduoe, apudI « Eliam in anno tertio, dicens : Vade et ostende te
quam hospitabatur, et cujus benedixit farinoe ett « Achab, ut dera pluviam super faciem terroe. >
oleo , bene exprimit aclum Redemptoris nostri, in! Très anni farais, scientiam sanctoeTrinilatis, pp-
resurreetione populi ad fidem conversi. Quoeenimi pulo Judoeorumvel in loto mundo defuisse proefigu-
hoecvidua melius intelligi potest, quam Synagoga! ' rabant. Sex vero menses ad opus bonum pertinent,
Judoeorum, quoe Moysi more viduata filium nutriè-. "quod penitus desierat ab illis, de quibus propheta
bal parvulum, hoc est, populum carnalem Judoeo- dicit : « Non est qui faciat bonum, non est usque
rum. Hic ergo ad ingressum Elioe, hoc est, Salva-. ' ad unum."» Abdias princeps exercitus Israel,
cujus
toris noslri infirmabalur, quia in eumnoncredendo, noriiei) inierprelatur servus Domini, illos quodam-
sed spernendo, valida febre infidelilalis oegrotavit., modo proesignabat, qui ex principibus Judoeorum
Unde et; mater ipsa conquerendo de infirmita'te. ' crediderant el erant occulli discipuli Domini, ul
pueri, ad prophetam dicit : « Quid mihi et libi, vir Nicodemus et coeteri. Nam quod ait ad populum :
Dei ? ingressus es ad me ut rememorarentur iniqui-- « Usquequo claudicatis in duas
partes? » ita
. taies meoe,et inlerficerës filium meum ? » Cum Sy-. polest intelligi. Illi enira utroqu.e pede. claudicant,
nagoga Judoeorum de adventa Salvaloris conque- ' qui Deo pariler el diabolo obsequiùin proeslare cu-
ritur, quasi ipse esset causa interfectionis populii piunt.
Judaici. Hinc est quod Caiphas conspirans de nece] . j» « Ivit ergo Elias ut ostenderet se Achab. Erat au-
Christi, ad lurbam ait : « Expedit enim ut unus! « tem famés vehemens in Samaria. Vocavitque
homo moriatur "propopulo, et non iota gens pereat. « Achab Abdiàm dispensatorem dbmus suoe, » et re-
• Si diminuons eum sic, omnes credent in eum. Et.
Hqua.Quodaulem Elias cohgregans universum Israel,
vënient Romani et lollent nosirum locum et gentemi conlra' prophetas Baal disceptabat, illisque frustra
(Joan. xvin, xi).- » Sed sicut propheta Dei, verbis: nitenlibus, ipse allare Domini curavit quod destru-
viduoenon ' iexasperatus : quin potius miserais ait adI ctum fuerat, et lulit duodecim lapides juxla nume-
-eam : ...... rum tribuum filiorum Jacob, ad quem factus est
« Da mihi filium tuum : Tulitque eum de sinui sermo Domini, dicens: « Israel erit nomen tuum :,»
« illius el porlavit in coenaculumubi ipse manebat, el oedificavitde lapidibus allare in nomine Domini-
« et posuit super lecmm suum' et-expandit se, atque! : « Feciique aqiioeducluniquasi per duas araliimculas
« mensus est super puerum tribus vicibus, clama-. « in circuitu altaris, et composuil ligna divisilque
'«
vilque ad Dominum et ait : Domine, Deus meus ,, « per membra bovem, et posuit super ligna, el ait :
: « revertatur, oro , anima pueri
hujus in viscerai « Impiété qualuor. hydrias aqua , et fundite super
« ejùs. » lia et Redemptor noster non exasperatur « holocaustum et super ligna. Rursumque disit :
 m ' ENARR. IN LIBROS REGUM. - IN L1B. III. 482
« Etiam secundo hoc facite. Qui cum fecissent se- A^ « protinus in terram posuit faciem inter genua sua,
«' cundo, ait : Etiam tertio idipsum facile, fecerunt- « et dixit ad puerum suum : Aspice el ascende con-
« que et tertio. Et currebant aquse circa allare, et « tra mare. Qui cum ascendisset et conteniplalus
« fossa aquoeduciusrepleta est, >et reliqua. Quid « esset, ait : Non esl quidquam. Et rursum ait illi :
convenienliusfigurare potest, quam quod Redemptor i Reverlere septem vicibus. In septima aulem vice,
noster contra mundi principem ejusque satellites « eccenubecula parva quasi vestigiuinhominis ascen-
decertans ac superans, allare Domini quud déstru- debat de mari, » et reliqua. Quid in bac re signifi-
ctura fuerat,-hoc est, fidelium suorum corda ab calur, nisi quod nascenle Christo Dei Filio inter ho-
omni labe iniquitatis purgans aram Deo dedicat? mines , el leneritudinera carnis nostroe accipieiile,
Quoeex duodecim lapidibus conslrucla esse memo- poslquam mortem gusiavit, et viclor de mundo ad
ratur, quia ex his, qui prophelicam et apostolicain coelos ascendit, imbrem gralioedivinoeper seplifor-
fidem seu doctrinam sequunlur, graiissima Deo ara mem Spiritum de supernis ad terras misit, qui nos
conslruitur, in qua quotidie sacrificium laudis in a peccalo mundaret, et spirilales fructus gignere,
odorem suavitatis offertur. Fecitque aquoeduclum faceret.
quasi per duas aratiunculas in circuitu altaris, ex CAPUTXIX.
contrilo videlicet corde, et humiliato spiritu flumina B
< Timuit Elias et surgens abiit quoeunque eum
producendo lacrymarum pro timoré gehennoe, et
desiderio vite oeternoe.Ibi et composuit ligna, quia « ferebat volunias. Venitque in Bersabee Judoe, et
et sanctorum dicta et facla ad exemplum, creden- « dimisit ibi puerum suum, et perrexit in desertum
tibus conslituit. Divisitque per membra boveno,et « viamjmius diei. Cumquevenisset et sederet subter
« unam juniperum, petivilanimoe suoeut moreretur,
posuit super ligna cum omnes actus suos ad exem-
« et ait : Sufficit mihi, Domine, toile animam
plum sanctorum patrum fidèles formare docuit.
Jussitque super holocaustum et super ligna semel, « meam, neque enim melior sum quam paires mei.
iterum , atque lertio , aquam infundere : quia omni « Projecitque se, el obdormivit sub umbra juniperi, >
tempore necesse est nobis verba, cogitatus, atque et reliqua. Sancti viri qui, sublevante Spiritu, ad
opéra nostra , in pura oratione alque compunclione summa rapiunlur, quandiu in hac vita sunt, ne ali-
lacrymarum mundare, el non prius cessare , quam qua elalione superbiant, quibusdam tentationibus
fossoeaquoeduciusrepleantur, id est, donec fulurum repiimunlur, ut nequaquam tantum proficere va-
gaudium ,- proesenti mémorise succedens, perfecte leant, quantum votant. Sed ne extollantur superbia,
compleatur. Sicque erit juxta id quod sequitur : etiamsi sit in eis ipsarum quoedammensura viriu-
« Ignis de coelo cadens ad invocationem Elioe, C tum. Hinc est enim quod Elias dum lot virtutibus in
« voravil holocaustum, ligna et lapides, pulverem alla profecisset, quadam mensura suspensus esl,
« quoque et aquam quoe erat in aquoeduclu lam- dum Jezabel postmodum, quamvis reginam, tamen
« bens. Quod cum vidisset omnis populus, cecidit mulierculam fugit. Perpendo quippehunc miroe vi-
« in faciem suam et ait : Dominus ipse est Deus, rum virtulis ignem de coelo irahere, et secundo
« Dominus ipse esl Deus. » Quando discrimen su- quinquagenarios viros, cum suis omnibus pelilione
perni judicis dicta el facta, ac totam vilara nostram subila concremare, verbo coelosa pluviis claudere,
perfecte exaininans, .probandos nos sicut igné pro- verbo coelos pluviis aperire, suscitantem mortuos,
batur argenlum, immortales ac bealos factos in sede ventura quoequeproevidentem,et ecce rursus anirao
collocabif perpétua : ut ad instar virorum Israelita- occurrit, quo pavore anle unam mulierculam fugit.
rum in oeiernum gralulando canamus : « Dominus Considéra virum timoré perculsuni de manu Dei
ipse est Deus, ipse fecit nos et non ipsi nos. Nos mortem petere nec accipere, de manu mulieris mor-
autem populus ejus et oves pascuoe ejus (Psal. lem fugiendo vitare. Quoerebatenim mortem fugere
xcix). » Mundalo itaque allari Domini, et consum- dicens : « Sufficit mihi, toile animam meam, neque'
plis holoeaustis , dixit Elias propheta Dei ad po- enim melior sum quam patres mei, et obdormivit
pulum. I sub umbra juniperi. » Unde ergo sic potens, ul lot
D
« Apprehendileomnes prophetas Baal, et ne unus illas virtutes faciat ? Unde sic infirmus, ut ila feini-
t quidem fugiat ex eis. » Quos cum comprehendis- ; nam perlimescat ? nisi quia dispensaiiones superni
sent, duxiteos Elias ad torrentem Cison, qui inter- nulus, mensura occulii libraminis appenduntur, ut
prelalur durilia eorum, et interfecit eos ibi. Sic quo- ipsi sancti homineset mulium valeant per polenliam
que Redempior nosler, adveniente die judicii, millett Dei, et rursum quadam mensura moderati sinl per
. angelos suos et colligent omnia scandate de regno) infirmitatem suam. In illis virtutibus Elias quod de
ejus, et eos qui operanlur iniquitalein , el raillentt Deo acceperat, in istis infirmilalibus, quid de se po-
eos in slagnum ignis et sulphuris, ubi est beslia ett terat, agnoscebal. Illa polenlia virlus fuit, isla infir-
pseudopropheloe,ubi el missus est diabolus qui de- mitas custos virtulis. In illis virtutibus oslendebat
ducebal eos, el cruciabuntur ibi secundum duriliama quod acceperat, in istis infirmilalibus hoc quod ac-
et impoenitenscor eorum, die ac nocte in' soe.cula a ceperat, cuslodiebat. In miraculis monsirabalur
soeculorum. • Elias, in infirmilalibus servabatur.
t Post hoec Elias ascendit in verticera Carraeli ett « Et ecce angélus letigit eum, et dixit illi: Surije,
 485 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHL 484
« comede. Rëspexil, et ecce ad caput suum subci- A cum mens contemplalionis suhlimitate suspenditnr,
« nericius panis, et vas aquoe. Comedit ergo et bibil, quidquid perfecte conspicere proevalet,Deus non est.
« et rursum obdorniivil. Reversusque est angélus Cura vero subtile aliquid conspicit, hoc est, quod de
« Domini secundo, et leligit eum, dixitque illi : Surge, incomprehensibili substanlia oeternilatis audit. Quasi
« comede. Grandis enim libi restât via. Qui cum enim sibilum tenuis auroe percepimus, cum saporem
« surfexisset comedit et bibit, et ambulavit in forti- ihcircumscriptoeveritatis contemplalione subi ta sub-
« ludine cibi illius quadraginta diebus et quadraginta tiliter degustamus, tune ergo verum est, quod de
« noclibus usque ad monlem Dei Horeb, > et reliqua. Deo cognoscimus cum plene nos aliquid de illo co-
Quid ergo hic Elias bis pastus ab angelo exprimit, gnoscere non posse sentimus. Unde bene illic.subdi-
nisi naturoe infirmilatem ? Quibus"non sufficit sim- lur : « Quodcuin audisset Elias, operuit vullum suum
plex pastus, sed duplex, quatenus ad superna valea- pallio, et egressus sletil in ostio speluncoe,.et ecce
mus ascendere. Sicut enim corpus sine alimenta cor- vox ad eum dicens : Quid hic agis, Elia ? » etc. Post
porali stibsistere nequif, ita nec anima vivere pplest auroe lenuis sibilum vujtum suum, propheta pallio
sine verbo Dpi. Angélus enim qui Eliam pavit, quem opérait, quia in ipsa subtilissima coniemplalione ve-
congruenlius quam ipsum summi consilii angelum ritatis, quanta ignorantia homo legatur, agnoscil.
significat, cujus ope tam in corpprali quam etiam B'Vultui namque palliiim superducere est, ne alliora
in spiritali natura, subsistimus ? Ambulavit enim mens quoerereaudeat, hanc considerationemproprisB
Elias pôstquam surrexerat a somno, et comedit et. hifîrmilalis velare, et nequaquam inlelligentioe,ocu-
bibit, in forlitudine cibi illius quadraginta diebus et los, ultra seproecipitanteraperiat, sed ad hoc quod
quadraginta noclibus usque ad montera Dei Horeb. apprehendere non valet, reverenter claudat. Qui hoec
Sic et nos dura inerlioe somnum a nobis excutimus, agens, in speluncoeostio stelisse describitur. Quid
necesse ut divino solatio confortati gressum bono- namque spelunca nostra est, nisi hoeccprruplionis
rum operum per omne tempus vite proesentis sum- habitatio, in qua adhuc ex velustale relinemur? Sed
mopere continuemus feslinemusque ascendere in cura aliquid percipere de cegilatione diviniiatis in-
montera Dei, el in locum sanctum ejus, ut ibi re- cipimus, quasi jam in speluncoenostroe ostio stanîus.
quiem inveniamiis oeternam. Quia enim progredi profecle non possumus, ad cogni-
« Cumque venisset iUuc, mansit in spelunca. Et tionein tamen veritatis initiantes, jam aliquid de liber*
« ecce sermo Domini ad eum, dixitque illi : Quid hic taiisaura captamus. In' ingressu ergospeluncoestare,
« agis, Elia? Al ille respondens ait : Zelo zelatus.sum- est represso nostroecorruptionis obslaculo, ad cogni-
« pro Domino Deo exercituum, quia derejiquerunl lionem verilatis incipere exire. Unde, et nube in la-
« pactum tuum filii Israel. Altaria tua destruxerunt, C bernaculo descendenle, Israélite e longinquo cernen-r
« el prophetas luos peciderunt gladio, et dereliclus tes, in papilionum suorum ostiis stelisse memoran-
« sum ego solus, et quoerunl animam meam ut au- lur, quia hi adventum Divinitalis utcunque conspi-
« ferant eam. El ait ei : Egredere , et sla in monte ciunt, quasi jam ex habitaculo carnis procedunl.
« coram Domino.Et ecce Dominus transiit, et spiri- « El ecce vox ad Eliam, dicens: Quid hic agis,
« tus grandis el fortis subvertens montes, et conte- Elia ? Et ille respondens ait: Zelo zelatus sum pro
« rens pelras anle Dominum, Non in spiritu Doroi- Domino Deo exerciluum , quia. dereliquerunl pa-
« nus. Et post spiritum commotio. Npn in commo- cium tuum: filii Israel. Altaria lua. destruxerunt, et
« lione Dominus. Et post commolionem Ignis. Non prophetas, tuos occiderunl gladio, et derelidus sum
« in igné Dominus. Et post ignem sibilus auroete- ego solus, el quoerunt animam meam ut auferast
« nuis. Quod cum audisset, Elias opérait vultum eam. Et ait ei : Egredere, et sta in monte coram Do-
« suum pallie, et egressus sletit in ostio speluncoe, mino. Et ecce Dominus transiit, el spirilus grandis
« el ecce vox ad eum, dicens : Quid hic agis, Elia? et fortis subvertens montes, et conterens petras
« Et ille, respondit : Zelo zelalus sum pro Domino anle Dominum. Non in spirilu Dominus. Et post
« Deo exerciluum, quia dereliquerunl pacium tuum spiritum commotio. Non in commolione Dominus;.
< filii Israel. AUaria lua destruxerunt, et prophetas D Et post comm.olionenteignis. Non in igné Dominus.
« luos occiderunl gladio et derelictus sum ego solus, El post'ignem sibilus auroe lenuis. Quod cuiii au-
« ei quoerunt animam meam ut auferant eam. El ait disset, Elias opérait vultum suum pallio; > etc. Cer-
« Dominus ad eum : Vade el revertere in viam tuam. tum est quod cordis sui oculum per elalionis tene-
« per desertum in Damascum. Cumque perveneris bras exslinguit, qui cum recta agit, considerare
« iliuc, unges Hazael regem super Syriam, Jebu fi- meliorum mérita negligit. Al contra, magnoehimii-
'
« Hum.Nam si unges regem super Israel : Elisoeumau- lilatis radio semetipsum illuminai, qui alioruin bona
« tem, filium Saphat, qui est de Abelmehuda,unges subtiliterpensai, quia dumea, quoeipse fecerit, facta
« prophetam pro;te,.»et reliqua. Spirilus auteraDo- foris et ab aliis videt ac conspicit, eum qui de sin-.?
mini montes- evertil, et peiras conlerit, quia pavor,, gularitate inlus erumpere nilitur superbise tumorem
qui ex adveplu ejus irruit, et altitudinem cordis no- premit. Hinc est quod voce Dëi ad Eliam solum se
stri dejicit, etduriliam liquefacit. Sed in spiritu com- oestimantem, dicitur : « Reliqui mihi septem millia
molionis et; ignis non esse dominus dicitur : esse virorum, qui non curvaverunt genua anlë. Baal
vero in sibilo auroe lenuis non negalur, quia nimirum (Boni,xi) : > ut eum non solum se remansisse co-
 485 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. III 486
gnosceret; elalionis gloriam quoeei de singularitalc: A cvangelizando convertit, unde sufïicicnlcni paslum
surgehat, inclinaret. Propheta ncmpe erat, cl soepe! auditoribussuis proebcrepossit.Ipsevcrosequiliirnc--
mysleria superna cognoveral : quid ergo difficilei Simm Eliam etminislraici, qui vesligia ejussequens,
fuit agnoscere in hoc mundo fideliter Deo famulosi hoc est, mandata illius fideliter observans, ininiste-
remansisse ? sed hic solerter inluendum esl, oculumi. îium ei bonorum operum condigne cxbibere satagit.
cordis elalio quam nequiler elaudat, quando qui1
CAPUT XX.
humilis el occulta Dei noverat, elatus et aperla ne-
sciebat: « Et ail Dominus ad Eliam : Vade et rêver., « Porro Bcnadab rex Syrioe congregavit omnem,-
(ère in viam tuam per desertum Damasci. Cumque. « exercilum suum et. triginia et duos regessecura et
perveneris, unges Hazael regem super Syriam et, « cquos et currus, cl ascendens pugnabat conlra Sa-
Jehu filium. Nam si unges regem super' Israel, Eli- « mariam. et obsidebat eam, » cl reliqua. Quod Bc-
soeumaulem, filium Saphat, qui est de Abelmehula, nadab rex Syrioe, obsidens et impugnare incipiens.
unges-prophetam pro le. Et erit, quicunque fugerit... Samariain, ail :
gladium Hazael, occidel eum Jehu : et quicunque fu- « Hoecfaciam mihi dii, el hoecaddanisi suffecerit.
gerilgtedium Jehu interficiet eum Elisoeus,>el reliqua. « pulvis Samarioepugillis omnis populi qui sequitur
Hoc uon ita accipiendum est, quod propheta. Dei,-B'-«nie. > Hune habet sensum : Samaria necesse est,.
Elisoeushomicida fulurus'sit el tyrannus, sed magis juxla morcm civilalum ul haberel terrain interius.
spiritaliter intelligendum, quia jusliiia divina quoe propter muros, ipsis-pene mûris oequalem,ne vidç-
singulis reddit secundum opéra sua, punit peccatai licet eos sine subsidio lerroe adjacenlis.erecios, cre-
hominum, aliquando manifesta ultione, aliquando ber insistenlc manu hoslili dejiceret ictus arietis.
occollo judiciOi Vindical per reges et duces, vindi- Extrinsecus aulem muroruin altilùdo longesuperli--
catper prophetas et sacerdotes cum alios nocentes ciem terroe transcenderat, maxime cum in moniis,
facil plec.li mucronc, alios transverberat gladio lin- verticem (ul Scriptura referl) fuerit urbs eadem por
guoe. Unde David et Salomon, et coeteri reges poe- sila. Ail ergo rex superbus obsessam terrens civita--
nam oerisexigebanl, eum eos trucidari jubebani. Et tem, quod tanlain haberel secum exercilus multitu-
item alibi seriplum est de superborum et inobediciir dinem, ni eliam si quisque mililuni ejus, unum so-
lium poena : « Dolavi eos (inquit) in pronheiis et , luminodo lapidera vel cespiiem, vel stipitemad con-
occidi eos in verbis oris mei (Ose. vi). slrueiidura contra urbem aggerem apportasse^ agger
« Profeclus ergo inde Elias, reperil Elisoeuni,fi- exsurgerct qui superficiei civilatis ipsius, quoeeratt
< HumSaphat, arantem in duodecimjugisboum, et inlra muros, esse videretur oequalis, ila ul ex oequo,
«.ipse in duodecim aranlibus unus erat. Cumque ve- G pugnantes, conlra civitatem tela vel faces niitiere.
« nisset Elias ad eum, misit pallium. suum, » etc. possenl. Cujus teineritatera arroganiioemodesto ser-,
Igitur profeclus Elias reperil Elisoeum,.filiumSaphat, moue compescens rex Israel ail :
arantem in duodecim jugis boum, cura Rederaplor ,- « Dicile ei : ne glorietur açcinctus oequeut:disçin-
nosler descendens de coelo, divinojudicio acquisivit «.clus.» Aliud est enim accinclus, aliud djseincitis,
populumadhuc terrenis.operibus inhiantem, in quo alius non accinclus. Accinclus nam quod esl qui
salutem fecit; cuin eum ad fidem convertit. Elias , cingulo circuiiidaliis incedit. Discincius, qui cingti-
enim interpretatur (ut jam diximus) DominusDeus: lum nuper deposuit. Verbi gratia baluciiin iiilralu-
Saphat, hidicantis: et ElisoeusDei-mei salus. Jam r.us , vel lectum asçensuriiS).vel ad terrain forte lu-
mirabililer super quempropheta;pallium suum misii, nicani indutarus. Non accinclus qui nuper lunica.
cura illum Dominus fide calholiea induit. « Omnes, indufus necdum, se abdila zonoe circumposilione,
ait Apostolus,qui in Christo baplizali estis Christum; munivjl. Sic ergo.in expedilione castrensi, qui posi-
induistis (Gai. ni). » tus esl recle accinclus noiiiiiiatur, id est armis indu--
«Al ille slalim reliclis bobus, cucurrit post Eliam lus. Qui pugna contacta victor domum,redit, jure;
« el ail : Osculer, oro le, patrem meum et matrem discincius vocatur : .quia nimirum. deposiliS:armis,
« meam, el sic sequar te. » Quia mox ul electorum- oplaloe pacis oliuni gerit. Qui vero necdum pugnare,
chorusaudivit loquentemper EvangeliumDominum: neque se ad cerlamen parare jam coeperat, meriio.
t Qui non renunliaverit omnibus quoepossidet, non non accinclus esse dicilur. Ait. ergo rex Israël,.reg'^
potesl meus esse discipulus (Luc. xxiv), » slatim Syrioeglorianti, quasi jam cepisset.Samariam, quam
cessavil lerrënis lucris inhiare, soecularibusdeside- pbsidere coeperal : « Ne glorietur, accinclus, oeque
riis deservire. Tolum se coniulit ad servitium Chri- ul discincius. »,A.c si aperle dicat: Noli gloriari
sti* nec lamen aliis verbum vite proedicare desinit. quasi jam victor. bellici discriminis, qui aillmc in.
Hocenim osculari patrem et matrem cura quoscun- acie posilus, quem Victoria sequatar ignoras. Et ve-
quepossit, sive: de Judoeis, siv.ede gentibus velle. rum profeclo dicebat: Nam mox inito cerlamine, Bc-
sermone corrigere. nadab: non vicljs adversariis triumpiians, sed coelo
« Tulit itaque Elisoeuspar boum el maclavit illud, suoexercitu fugiens domum.rpdjil. •Myslice autem
« et in aratço boum coxit carnes et dédit populo, et Benadab boslis Israel significat diabolum, omnium,
« .comederunl. > Cum populus christianus carjialia bonorum inimicum, qui diversos exercilus maligno-
desideria maclans, tolum exercilum suum in opus nim SDiriluumad subvertendum ooDulumDei con-
 /87 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 488
trahit. Sed per pueros principum Israel vincitur, A J muni subverteret, nec tamen in hoc proevaleret ad
cum per bonos auditores sanctorum dociorum, quid- extremum, ut in ipsum sibi potestas daretur, pcsiu-
quid aure audiunt, factis implere nituntur. Aniiquus lavit. Quo concesso, quasi mox victor exisleret car-
hostis in fugam vertilur omnisque suus exercitus a nem ejus gravi ulcère vulneravit. Sed quo vehemen-
militibus Chrisli proturbalur. Qui bene ducenta lius de prosperitate in dolore per dépositum'perse-
millia et triginta duo esse dicuntur, quia hi qui quebatur, eo validius per patientiam ipsïus proster-r
ulriusque testàmenti scientiam perfecte tenent, et; nebatur. Et Paulo àpostolo dalus est stimulus carnis
Trinilatis fidem cum gemina charitate Dei videlicet suoeangélus Satanse, ut eum colaphizaret : quatenus
et proximi conservant, apti per omnem modum mi- virtus in infirraitate perficeretur (II Cor. xii).
litioe summi régis esse comprobantar. « Tune vir quidam de filiis prophetarum, dixit
« Fugit quoque Benadab rex Syrioe in equo cum, « adsocium suum in sermone Domini : Percute me.
«equitibus. Nec non egressus rex Israel percussit « At ille notait percutere. Cui ait : Quia noluisli au-
« equos et currus, et percussit Syrum plaga ma- « dire vocem Domini, ecce recèdes a me, et percu-
« gna. » Quid est quod Benadab, rex .Syrioe, in equoi « tiet te leo. Cumque paululum recessisset ab eo,
cum equitibus fugere déscribitur, nisi quod princepsi « invenit eum leo alque percussit. Sed et alterum
omnium iniquorum diabolus, quorum oculi sublimes B ' t conveniens virum, dixit ad eum : Percute me.
Qui
sunt ?SyruS enim interpretatur sublimis, in equo suoe « percussit eum et vulneravit. Abiit ergo propheta,
superbioe considens, cum equitibus suis, scilicet « et occurrit régi in via, et mutavit aspersione pul-
omnibus superbis, quia ipse est caput super omnes « veris oculos suos. Cumque rex transisset, clama-
filios superbioe/ab exercitu Chrisli, hoc est, humili- « vit ad regem, et ait : Servus tuus egressus est ad
bus et Deum limenlibus superaius, in fugam verli- « proeliandum, > el reliqua. Porro hoc de hac eadem
tur. Et rex Israel percutit equos et currus, quia de re Josephus taliter refert : Interea quidem propheia,
ipso Rege regum scriptum est, quod currus Pharao- nomine Micheas, accedens ad unum Israelilarum, pe-
nis et exercilum ejus, equum et ascensorera ejusi tiit ut eum in capite pro voluntale Domini percule-
submersit in RUbro mari : dum nequitias spiritaies; ret. Cui nolenti prsedixit ei, eo quod inobediens es-
cum vero Pharaone, anliquo videlicet hosle, aquis set Deo, ejusque proecepto, leone occurrente, peri-
baptismatis obruit humain generis delendo peccata. meretur. Quod dum illi homini contigisset, accessit
« Accedens aulem propheta ad regem Israel, dixit propheta rursus ad alium, et idem ut faceret impera-
« ei : Vade et confortare, et scito et vide quid fa- vit. Quid dum percussisset eum, et ejus verlicem
« cias. Sequenti enim anno rex Syrioeascendet contra! cruentasset alligato capite accessit ad regem, di-
« te. Servi vero régis Syrioedixerun t ei : Dii monlium^ cens ei : Quod dum esset in exercitu consiilulus,
« sunt dii eorum, ideo superaverunt (Exod. xv), » accepisset a quodam tribuno servandum captivum,
et reliqua. Quod Benadab, rex Syrioe semel viclus, sibique ab eo diclum, ul si caplivus fugercl, ipse mo-
iterum instaurât proelium contra Israel, significat rerètur. Quo fugiente, is, qui eum tradiderat, mortem
diaboluma malitia; suoeintentione nunquam cessare. ei minarelur inferre. Dura respondente Achab mor^
Qui licet a sanctis viris soepiusvincatur, tamen ite- tem ei iraminere justissimam, solvit caput, el agnilus
rum instaurai proelium conlra illos. Et dum uno, est Micheas esse propheta. Hac ënim parabola ule-
modo vincilur, alio statim vincere conalur. Hinc estt batur propler sermones quos erat ei diçturus. Ait
quod servi régis Syrioe dixerunt ci : « Dii monliumi namque quomodo Deus ei concessisset, ut suppli-
sunt dii eorum, ideo superaverunt nos. Sed meliusi cium hostis evaderel : ipse iniinicum ejus Benadab
est ut pugnemus contra eos in campëslribus, et ob- qui Deum blasphemaverat, dimisisset et propterea
tinebimus eos. » Quia malignisemper dolose sentien- Deus decrevisset, ipsum quidem ab illo périrai, po-
tes : si spiritualibus vincuntur, in corporalibUs bel- pulum vero ab exercitus invasione consumi. Iralus
lum proeparare contendunt. Hoc quoque diabolus,, vero Achab prophelam illum quidem clausum servari
hoc et lotus exercitus ejus maxime salagunt, ut ani- _. jussit. Confusus autem Michaeoesermonibusadsuam
mas hominum de supernis ad ima précipitent, quo> domum reraeavit. Secundum leges vero tropologioe
lacilius eos vincere possint. Si viderint eos coelestia! maxime providendunj est servis Dei, ne secundum
désiderare, terrena et caduca ad amandum inge- exemplum Achab régis Israel, perniciosa securitale
. runt. Si viderint illos prosperitate concessa Deo gra- sibi blandiantur quandiu hostis vivit ne dum se quasi
ttes agere, slude.nl ut per adversa frangantur. Sed1 victares perpétues arbilrentur, per fraudera diaboli
sicut régis Syrioe et servorum ejus rion convenit di- pacem premillenlis, citius elidantur. Quia sicut tune
clio cum opère : quia ubi se superare posse confide- prepbeta prsediclo régi pro inconsiderata pie tate pro-
banl, ibi superali sunt : ita et princeps mortis soepe . nuntiavit citius jusiam. affore ullionem, ita nunc
ibi vincitur, cum exercitu suo, ubi se sestimat vin-. prophelicus sermo proenunliat, si, paciscamur cum
cere posse : < Quia infirma mundi elegit Deus, utt diabolo, oeternamnobis pro hoc imminere peenam.
confunderet forlia : et ea quoe non sunt, utèa'quoe £-..-
sunt desirueret (/Cor.'i). »Tentabat igitur antiquuss CAPUT XXI.
hostis beatum Job, et dum sibi subslantiam ejus ell « Post verba autem hoec, vinea erat Naboth Jez-
'
filios tradi a Dominoexpetëret, ut per hoc ejus'ani- - « raeliloe qui erat in Jezreel juxta palatium Achab
489 ENARR. IN L1BR0 S REGUM. — IN LIB, III. 4M
« régis Samarioe.Locutus est ergo Achab ad Naboth,. A « regem, et sic eductum de civitale lapidarent ut
« dicens : Da mihi vineam tuam, ut faciam mihi « moreretur. > Cum Synagoga per pontifices, scri-
« hortum olerum, quia vicina est et prope domum bas, et pharisoeos meditata est mortem Chrisli, de
« meam. Daboque tibi pro ea vineam meliorem : aut qua scriptum est in Evangelio : « Principes autem
« si commodius tibi pu tas, argenti pretium, quanto sacerdotum, et omne concilium quoerebant falsum
« digna est. Cui respondit Naboth : Propitius sit leslimonium contra Jesum, ut eum morti traderent,
< mihi Dominus, ne dem hoeredilatem patrum meo- et non invenerunt, cum multi falsi testes accessis-
« rum tibi. Venit ergo Achab in domum suam, in- sent. Novissime autem venerunt duo falsi testes
« dignatus et frendens super verbo quod locutus fue- et dixerunt: Hic dixit : Possum destruere templum
« rat ad eum Naboth Jezraeliles, dicens : Non dabo Dei, et post triduum reoedificareillud (Matth. xxvi). »
< libi hoeredilatempatrum meorum, > et reliqua. Duo ergo falsi lestes contra Naboth falsum tesli-
Narrât Scriptura quod Achab rex concupiverit monium dicebant, quod benedixisset Deum et re-
vineam Naboth Jezraelitoe, quoe erat in Jezrael gem : et Judoei per duos falsos testes Christo oppo-
juxla palaiiura régis, ut faceret ibi in ea horlum nebant, quod potenliam et naluram sibi divinitatis
olerum. Quo notante eam illi dare, per consilium ' ascriberet. Unde Pilato ad Judoeos ita dicenle :
impiissiraoeuxoris ejus, videlicelreginoe-Jezabel,idem B
'. < Accipite eum vos, et crucifigite : ego enim non
Naboth, subintroduclis falsis teslibus, lapidaïus esl, inventa in eo causam. » Responderunt ei Judoei :
el mortuus, ejusque vinea direpta a rege et pos- « Nos legem habemus, et secundum legem débet
sessa est. Quis ergo isle Naboth Jezraelita fuerit, mori : quia Filium Dei se fecit. >
et quoeejus vinea consideremus. Interpretatur ergo « Lapidatus est itaque Naboth extra civitatem,
Naboth conspicuus, sive possessio; Jezrael, Iwnestas « instigante Jezabel, ut eo mortuo, Achab vineam
Dei, sive semenDei. Et quem melius honeslatem, « ejus possideret. > Sic et Salvator" extra portera
vel semen Dei dicere possumus, quam Filium Dei, passus est, crucifixus videlicet in loco Calvarioe,
qui est splendor glorioe et figura substantioe ejus, excitante per zelum Synagoga populum, ut peterent
quem conslituit Deus hoeredem universorum, per mortem Christi, quatenus, eo occiso, securius vive-
quem fecil'et soecula.Ad quem Psalmista deprecans, rent. Unde quasi sibi consulenles, aiebant : « Ecce
ait : « Qui sedes super cherubim, appare coram minutas tolus post eum abiit. Et si dimitlimus eum
Ephraim, Benjamin et Manasse. Excita potenliam sic, omnes credent in eum (Joan. n). > Hoereditas
tuam et veni, ut salvos facias nos (Psat. LXXÏX).» ergo Chrisli Ecclesia est, conjunctis ei data est de
jSte^Ifoboïk-habuit vineam dequajsaiasplenissiine gentibus, quam non moriens illi pater reliquit, sed
per canticum loquitur ad extremum inferens. Vi- ^ ipse sua morte mirabililer acquisivit, quia resur-
nea Domini sabaoth domus Israel est. Et in gendo possedit. Hanc aulem, occiso eo, mali coloni
Psalmo : « Vineam, inquit, de ^Egyptotranslulisti, proeripere moliebanlur, cum crucifigentes eum Ju-
ejecisti génies etplantasii eam (lbid:). » Cui septem doei, fidem quoeper eum est, exstinguere, et suara
circumdedit, ut in Evangelio legilur, id est vel mu- magis quoe ex lege esl, juslifiam proeferre, ac genti-
rum urbis, vel Angelorum auxilia. Et fodit in ea bus imbuendis conahantur inserere. Extra vineam
torcular, aut allare, aut illa torcularia quorum et hoeresvineoetrucidatur (Matih. xxi), quia Jésus ut
très psalmi litulo proenolantur, id est oclavus et sanclificaret per suum sanguinem populum extra
oclogesimus sexlus. Et oedificavitturrim hanc, haud portant passus est. Et bene convenit huic mysterio
dubium quin templum, de quo dicitur per Michseam: quod in loco hoc quo Hnxerunt canes sanguinem
« Et turris nebulosa filiaSion (Mich.iv). » Et lo- Naboth, secundum prophète senlentiam larabebant
cavit eam agricolis, quos alibi vineoe operarios ap- eliam sanguinem Achab. Et in agro Jezrael canes
pellavit vel colonos. Hanc vineam concupivit comederunt carnes Jezabel, quia cum canes illi de
Achab qui interpretatur frater patris, populus vide- quibus seriplum est : « Circumdederuntmecanesmul-
licet Judaicus, de quo Christus carnem assumere ti (Psal. xxi), » sanguinem Redemptoris nostri lin-
dignatus est, ut fecisset in ea hortum olerum, hoc gua venenata expetebant : ipsi etiam a canibus illis,
est ut ubi virgultum gratioe»spiritalis germinare de quibus item Scriptura dicit : « Non est bonum
debuit, ibi fragilia quoequedograala per pharisai- sumerepanem filiorum, et mittere canibus (Malth.
caiu superstitionem transplantaret. Sed Naboth xv), > ul nequissimi raplores et scelëslissimi pos-
liane vineam dare nolenti, id est Christo Pharisoeo- sessores vineoeDomini, in eodem loco quo Dominus
rum superslitionibus non consenlienti, impia uxor passus est, trucidabantur, et carnes eorum bestiis
Jezabel insidiata est, quoeinterpretatur cohabilatrix el volucribus comedendoetradebantur. El ila impia
sive fluxus vanus, quod bene convenit Synagogoe, gens illa,quoein passione Domini profana voce clama-
quoehabitare videbatur in domo Domini, sed per bat : « Sanguis ejus super nos el super filiosnostros, »
varia desideria vanitatis defluebat. ibidem sanguinem suum foelidissimummeruit fundi,
< Misit ergo. Jezabel litteras ad majores natu, ubi Salvaloremsuum expetebat occidi.Referl quidem
« et ad optimales qui erant in civilate, ut, subin- Josephus quod ex omni Judoeapopuli in die solemni
« troductis falsis teslibus, testimoiiium falsum con- paschoe,Hierosolymàm velut exitiali quadam manu
« Ira Naboth ponerent, quod benedixisset Deum et cogente convenerunt, quos iricies centena rnillia
PATHOL.GXV . .. .' 16
 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 494
et a perpetrandis
omimimdicit fuisse justo, scilicet Deijudicio, lëiiï- \. qui vitam rep'robam non mutât,
ultionis electo, ut qui in diebus PaschoeSal- pëccatis animum non avertit, cum a propheta ali-
pore;hoc
valbrem suum et salutare Christum Domini cruenlis quid requiril, illa audit Deo disponeiile, quoemere-
inanibus et sacrilegis vocibus violaverant, in ipsis batur audire damnandus. Ecce enim, ut unum vel
diebus velut in unum carcerem omnis mullitudocon- duo ex muliis loquamur, ab omnipbt'entisDei cullu
clusa.feralispoenoeexitiumquodmerebatur,exciperel. domus Israel sub idolorum servitute recesserat, et
tamen ad prophètes a quibus decipi consueverat,
CAPUT XXÏI.
soepeveniebat, prospéra requirens, cum ex ore pro-
« Vocavit ergo rex Israel eunuchum quemdam, el
plielarum perversa agens prospéra audire mereba-
« dixit ei : Festina adducere Michoeamfilium Jemla. tur. Quid aliud superna judicia agebant, nisi ut pec-
« Rex aulem Israel et Josaphal rex Juda sedebant, cator populus in suo corde caperetur, quatenus qui
« unusquisque in solio suo, vestiti eullu regio, > el perfidiam sequendo deliquerat, sic proplielarum suo-
reliqua. Quod autem Michoeasvocatus ad regem rum blandis sermonibus deciperetar, ul jam nec
Israel, ita dicens : pertimesceret, quia deliquisset : et tanto posl durius
« Vidi Dominum sedentem super solium suum, el raperetur ad poenam, quanto nunc securius viveret
« exercitumcoeli assistentem ei a dextris et a sinistris " inculpa? Sed ecce jam largiente omnipotenti Deo,
« ejus. El dictum est : In quo decipiam Achab, ulas- ab idolorum cultura molum est quamplurinium ge-
« cenda.tet cadat in Ramolli Galaad. El dixit alius ita, nus humanum, veram fidera publiée falelur, subdi
« et alius aliter. Et egressus unus, dixit : Ego decipiam lignis et lapidibus, vel cuilibet creaturoe in adora-
« eum. Et dictum est : In quo decipies? Qui respon- tione renuit. Secùrus jam prophetam quilibet in.fide
« dit, dicens : Egrediar et ero mendax spiritus in posilus consulil, quia hoc auditurus est, quod audire
« ore omnium prophetarum ejus. » Quid per solium fidelem .decel. Fidenter dicam, ab immundiliis aliis
Domini, nisi angelîcas poleslales accipimus? Qua- atque a pravis actibus recessîssel, recessuriis esset.
rum mentibus Deus allius proesidens, jnferius cun- Nam cum Paulus egregius proedicatorclainet, et «fu-
cla disponit. Et quid exercilus coeli,nisi minislran- git avarîtiam in qua est idolorum servitus(Ço/, ni), >
lium angelorum describitur? Quid est ergo quod quisquis adhuc avarilioe subjectus est, a cullu idolo-
exercitus coeli a dextris et-a sinistris ejus slare per- rum liber «ou esl. Si ergo is qui avaritioe oeslibus
hibetur ? Deusenim qui ila esl inlra omnia, nec dex- anhelal, in fide quidem posilus esse videlur, sed a-
tra nec Sinistra concludilur. Sed dexlra Dei pars lienà ambit accipere, honores mundi desiderat com-
angelorum elecla ; sinislra aulem Dei pars angelo- , preliëndère, habere lemporalem gloriam concupi-
rum reproba designaiur. Non enim Deo sohimmodo ' scîl, atqùe de hae eadem gloria prophèlam consulit :
boni qui adjuvent, sed eliam qui redire notantes justum valde est, ut ex culpoe Suoe merito, a pro-
gravant. Nec quod coeliexercitus dicilur angelorum pheloe ore prospéra audiat, quatenus qui vei-ba Dei
pars reproba, intelligi posse prohibetur. Quas enim audire insacroeloquionotait, utlerrëna despiceret,
suspendi in aère novimus, aves coeli nominaraus. Et coelestiaàmbiret, illud judice Dèo ex prophète sui
de eisdem spiritibus Paulus dixit : «Contra spirilalia ore audiat, unde amplius obligaius cadat, dum spe
nequitioe in coelestibus(Ephes. vi) ; > quorum caput terrenoe glorioe deleolaïus suis pàsciiur dèsideriis,
cnuntians, ait : « Secundum principem polestaiis ad ima semper ducatur. Nequeenimbonus fuit ille
aeris hujus. » A dextra ergo el sinistra angelorum spirilus, qui mendax esse appeliil in orè propliela-
exercitus siat, quia el volunias electorum spirituuni rum. Unde et proeraissum est, quia exercitus coeli
divinoepietaii concordat, et reproborum sensus suoe sielil a dextris et a sinistris ejus. Deus enim qui in-
malitioeserviens judicio districlionis ejus obtempé- circumscripïa est verilas in illa oeterna bealiludine,
rai. Unde el mox fallax spiritus in médium prosi- quoe déxlëra ejus dicitur, sinistram non habet, quia
luisse describilur, per quem Achab rex exigenlihus nihil est quod displicere possit. Sed quia simul oni-
meritis dëcipiatttr. Neque enim fas esl credere bo- nia conluetur, simul cunCta aspicit, ea vi, in qua et
)
»um spiritum fallacioedeservire voluisse, utdicCret : bonos spiritus, et malos videl : exercitus coeli a dex-
« Egrediar el ero mendax spirilus in ore omnium tris et a sinistris habere describilur, ut per dextram
proplielarum ejus. > Sed quia Achab rex pëccatis intelligamus angelos*electos, për sinislram vero spi-
proecëdentibusdignus erat, ut tali debuissel dece- ritus reprobos. Nec movere débet quod exercitus
ptione damnari, quatenus qui soepevolens ceciderai coeli, etiam repulsi angeli vocantur, quia et ipsi,
in culpam, quândoquc volens caperetur ad poenam, in
quamvis ab oetherëo expulsi sint, adhuc tamen
occulta jtïstitia, licenlia malignis spiritibus dalur : aereo coelodemoranlur, sicul Paulus ait -. « Contra
votantes, ut quos in peccali lâqueo strangûlant, in spiritaïia nequitia in coelestibus(Ephes. vi). »
peccali poenam etiam notantes traitent. Denique is
 Mt ENARR. IN LlBROS REGUM. — ÎN LIB. IV. 494

IN LÏBRUM OUARTUM, :,:;•/-

PR^EFATIO. A « dum Beelzebùbueu'm Accaron ? Qua'mobrèm hoec

À
Tandem aliquando, Domino coopérante, quarlûmi « dicit Dominus ::ëeîëctuib supèï'quëm ascendisli
qupdaînmpdoîiayigaiidoappulimuslibrum, quo valeatt * non descendes, sed morte morieris, » et reliqua.
quaiidoqiie requiem n'oslrâ habërë maiius , quoe ; Morluo quoque impiissimb rege Aehab, impius hsë-
ducit oblique renids, për oequpraqUoequedectorum., res successit,. filius Ùtiquë ejus <)chozias, - de quo
Vasluni enim ceu transivimus mare, prosperantibus; Scriptura narrai quod feceratirialum in conspectu
'zephyrerûm flabris supèrioris libelli, et.Domino , Domini, et ambulavërâtIn via palris sui et malris
fiante qubdammbdo (Ut quidam ait), carmina sy- suoe,et in via JëroDOàiivfilii:-Naboth,'.qui pëccare
renarùm surda 'ira'nsnavigavimUs àure, nâuias imo, fecit Israel. Servivit quoqu^Ba.afët adoravit eum,
iiaucleros, scilicet giiaros maris, qui, afflante Spirituj- et irriiavit DomiuuiiïDeum Israël, juxla oimiiaquoe
'sancio,' pelàgUshujus ilineris Crebro Ifansiër'e freii. fecerat pater ëjns. Sed :hbn diùprospëre ëgit, quia
, Sed jam nunc licet a longe, quasi .porlum litloris, per cancëitas coenaculi sui, quodhàhëbât in Sàma-
cériiimus : përbëhdimiis,inquàin, quid"irahsivimûsj. ria , cecidit et àgrolavit. « Misitque nuniios ad
perpendimus quoque quo âppropmquamus, et gra-: Beelzebùb deum Accaron, ut CbrisulërëhleunluirUm
lutemur, et quasi tfahsduclis post lèrgum oculis, viverë posset de liac infirinilalè. i Gui euni Elias
dunrcoiisideramUs, qualiler undosum gnayiler për B * nUniiissuis'bbviansde morte vicinâ resp'o"ndissët,misit
fréta iiavigando çoinpressimus oeqiior. Fil cerlius ad eum qùinquagen'àrium prihcipem^ ôum niiïitîbus
illud quod adhuc restai tfànsnaï'ë ad liitus. Sed sibi subjectiSfùt eum àdducërëiu.Sedbisigiiecoelesti
quanquam parvum videatur spatiuni, quod debea- consumptis, iterum misit ïilium quinquagenarium^.
iiius carpere maris, verum est nobis îïeeessariiim, qui similiter.cuni suis combusltts iest. Misit jterum,
ut aquïloiie descendenle leriïier flabris àspirci,pro- qui reservatùs est. Ilàque rex:iste populum ïudseo-
speraritibus auslër, qui. suspensa vêla jmpèHil'; ut rum, et màxime: principes significat, qui pëccatis et
prbsperetur jiàvis. Nain assolet fieri, ut dûm%ica'uie vitiis dedili, verilaleni a se repéllebant,::inio përse-
cupiunt nbhhulli absquëïlatu Spirilus sùiiimi Iraiis- quebanlur. Unde legilur. in Evangelio : c Quia mi-
ire coerula:poiiti,'incidànt in saxa, iino oflehdant iu serunt principes et Pharisoeijmînistros -nt srppreliën.-
monièm, el non iiiVeniaïit poïtam, sed potius plan- derent Jesum (Joanl vii).» El ilerum :vit Quoerebant
ctum : ideoquees't -nc-biscâute dèducèrë pup'pini, ergo eum appréhenidere.-,et nemo misit in euni iBa>:
ieniler quo currat luia miàïë për altam quov-portas' -i nus, quia nondum venëral hora ejus, et' fugit in
aeciplàl, ipsam de igùrgitè tandem^et s'edërë vâlëài, monlem solus orare (Joan. VIH|.» Et iterum < I Gor
fixa in ïiltPre gaudëns; Uisaliem commercia vel gitavëruni ulinterficereiit eum (Joan. xi).->Jésus ergo;
parvuHs congesla, pbssil cbnfèïre doctoruib, et H-'C ^ noii palam anibulabal jam apud Judoeos, sed abiit in
cet superibris libri riiyslei'iâ Christi et Ecclesioepà'n- regionëm intra desertum;, in ciyitatem quoe .dicitui"
dunt, verum isteproe omnibus passionem, imo ascën- Ephraim. Domus ergo:OehozioeSynagoga est sjudoeov
sibhcin dembiïslral Salvaloris. -Undëisti libri Rëgho- ru.in, quoe legalibus proeceptis quasi eanceUis coe-
rïïni noii immérité proefiguraverunl libros quatubr nacuH, undique circumdata erat, Sgd-sicul Oçhozias
Evangeliorum, ubi evidenter quod in figura iii eisdem qui per 'ca'ncellos quibus tueri debuerit ruens,; pegri-
ludinem nimiam incurrit, ita el populus Judoeorum,
gesium est, iii vëi'italë sunt ëxpleta. idcirco vota sty-
lum iltac revëriërè bvans, abdiià diUiius ne màhëant legis custodiam excedens., in langubrem desperabi-
lem peccatorum .eecidil. Ubi quia divina ,proesidia
mystica dona. Sôd ex dic'toïum doctbruin pbris]
décerno congerèrë plu'ra, ël in modum libelli cupio, dereljqujt, salulis reuiedia invenire non meruit.
Doïninofa vente,'coliclUderë nostrum opusy compën- Cbnfugit enim, sicut rex impius fecit, ad falsorum
(iioso videlicet a'c brevi sermone, ne videar libelli deorum proesidia, a quibnsmagisloesusquamadjutus
suomaluïii excëdeïe nibdu'm. Ait sacra historia. est. Ei ideo de propheiico ore corripitar, ;el ;de;ejus
vicina'morte proedicitur. Hinc per Isaiam dicitur :
CAPUT PRIMUM. :'....-.: « Cura dixerinlad vos,quoeritea pyihonibus et adif
e Pr^yàricatus'ésl autem Moab in Israël, post- D ^ yinis.quistridunt in incantationibiis
suis(/^«. yni).-»
« quam mortaus est Achab, :.{3eciditque Ochozias Nunquid non populus a Deo suo requiretpro yivis
« per :çancëllbs:coenaculi sui *raod habebat in Sa- ac mortiiis, ad legem magis et ad testimonium'?
« maria, tel oegrplavH.Misitque nuniios dicens ad Quod si non dixerint juxla verbum Hoc, non erit eis
« eos : lie, coiisulile; Beelzebùb déum Accaron, matulina lux. Et qui trausieril per «a corruet «t
« ulruni yivere queani idevinfirinitale mea hac. , psuriel, et cum esurierit irascetur, et maledicet régi
« Angélus autem Domini locutus est ad Eliam suo, elsuspiciet sursum , el ad:terram inluebitur.
s Theshiien dicens : Surge et ascende Jn occursum Ecce Iribuialio et tenebroe, dissolulio , anguslia et
« aiiiiliorum régis Samarioe, el dices ad eos :Kun- caligo peisequens, et non poieril avolare de angu-
t quid non est Deus iu Israel, in eatis ad consuleri- slia sua. Millit rex impius duos.quinquagenarios
 495 . ANGEL0M1LUX0VIENS1SMONACHI 49G
cum subdilis sibi militibus, ut exhibeanl Eliam, qui A lute penelraret. Qui nobis in se credentibus, carnis
divine igné consumpli sunl : tentas autem missus quoque munditiem largiretur, el sub eo per incre-
salvatur. Quinquageiiarius namque numerus con- menta lemporum virlus castilalis excrescerd. In
fessio poeiiilentioeest, quo dectaralur remissio pec- ipsa quoque eorum translalione, qui ascensionera
catorum. Judoei ergo notantes Christum Deum esse Dominicam, et videlicet famuli designaverunt, el.in
perfeclum nec principem poeiiilentioe, dicunt ad ipso se, qui ad coelum ascendit, Dominus oslendit.
eum : « Quinquaginta annos nondum habes, el Nam Enoch quidem uxores et filios habuit, Elias
Abraham nosti? ». In fuluro divinoigne incenduniiir vero neque uxorem neque filios legitur habuisse.
el exstinguunlur. Tertius aulem quinquageiiarius, Pensate ergo quomodo .per''incrementa creveril
quia conversus ad fidem Trinilatis, poenilentioesa- muuditia caslitalis quod et per translatas famuloset
cramenta cogtiovit, indulgenliam meruit. per ascendenlis Domini personam patenter oslendi-
tur. Translalus namque est. Enoch, per coituni ge-
CAPUT II. nitus, et per coituni generans. Assumptus est vero
«Faclum est autem cum tavare vellet Dominus Dominus, neque për coitum generans, neque per
t Eliam per turbinera in coelum, ibat Elias el Eli- coilum generatus. Quoerilur autem quomodo Elisoeus
« soeusde Galgalis. Dixitque Elias ad Elisoeum: Sede B cum suus magister Elias locum poslulandi ei pffer-
« hic quia Dominus misit me usque ad Belhel. Cui ret, duplicem spiritum Elioe poslulaverit, cum Do-
i. ait Elisoeus: Vivit Dominus el vivit anima lua, minus dicit in Evangelio : i Non est discipulus super
« quia non derelinquain te, » et reliqua. Quid esl magistrum : perfeclus aulem omnis élit si sit sicul
quod Elias ad coelum raplus dicitur? nunquid cum magisler ejus (Malth. x). » Cui pélitionis myslerium
adhuc in hac. carne, corruplibili posiiunij ad illud si considerelur, non importuna sed necessaria poslu-
sunnnoequietis coetam anle resurrectioiiem ascen- tetio esse decernitur.
sionemque Domini credimus esse perduclum : sed t Dixit ergo Elias ad Elisoeum : Postula quod vis
aliud est coelum aerium, aliud oethereum. Coelum « ul faciam libi anlequara lollar a le. Dixitque Eli-
quippe aeriuiii; terroe,est proximuni : Unde et « aves « soeus: Obsecro ut fiai spirilus tuus duplex in me.
coeli (Mallli.yi) » dicimus, quia eas volilarc in aère « Qui respondit : Rem difficilem postulasti. Altamen
videmus. In coelumitaque aerium Elias sublevaius « si videris me quando lollar a te, erit quod pelisli :
est ul in secretam quamdam lerroe regioneni repente « si aulem non videris,. non erit. » Queni enim hoc
duceretur, ubi magna jam carnis et spiritus quiète loco significat Elias, nisi caput nostrum, Dominum
viveret, quousquè ad finem mundi redeat, el mortis scilicet Redemplorem? Et quem Elisoeusnisi corpus.
debitum solvat. Sublevaius -namque Elias, ascensio-' Clejus quod est Ecclesia? Dat locum poslulandi Elias
neni Dominicain designavil. IUë enim mortem dista- nosler, cum in Evangelio dicit: t Petite et. dabilur
nt, rion.evasil. Rcdemptor aulem noster, quia non ' vobis (Malth. vu). » Et item-: « Petite, inquit, et ac-
distaïit, superavil, eamque resurgendo consuinpsit, cipietis, ut gaudium veslrum plénum sit (Joan, xvi). »
et resurrectionis suoe gloriam, ascendendo declara- Hac ergo fiducia accepta a Domino, postulat Elisoeus,
vit. Notandura quoque est quod Elias in curru hoc est populus Christianus, ut fiai spirilus Christi
ascendisse legitur, ut videlicel aperte monstrareiur, duplex in eis, hoc est duplex gralia Spirilus sancti,
quia homo purus adjulorio egebal alieno. Per ange- in remissionem utique peccatorum et collalionem
tas quippe illa facla el bslensa sunl adjuniënlâ, quia virtulum. iRedemplor igitur nosler, qui « non habuil
nec ad coetamquidem aereumper se ascendere pote- peccatum, neque peceatani fecit, nec dolus inventus
rat, quem naluroesuoeinfirmitas gravabat. Redemplor est in ore ejus (VPetr. n), » reniissione peccalpruni
aulem nosler, non curru, noii angelis sublevaius le- îioneguit, qui peccatum nulluin habuit. Opéra aulem
gitur, quia is qui fecerat omnia nimirum super om- vjrlutara in Spiritu sancto fecit, sicut ipse in Evan-
nia sua virlule ferebatur. Illue eiiimrevertebaïur ubi gelio dicit Judoeis : « Si ego in digilo Dei ejicio
I erat, et inde redibal ubi rëmanebat: quia cura per hu- doemonia, profecto-pervenit in vos regnum Dei
"
l manilatem ascenderet in coeluin, per divinilatem, et (Malth. xn)..» Inseparabilia sunt igitur opéra sanctoe
i terram -panier- conlinebat el coelum. Sicut aulem Trinitalis, id est Palris et Filii et Spiritus sancti,
Joseph a fratribus vënditus vendilionem Redem- Verilale attestante quoeait : « Quia quoePater facil,
ptoris nostri figuravil, sic Enoch translatas alqiie hoeeeadem simililer el Filius facil (Joan.x). t El
ad coelum aereum- Elias sublevaius, ascensîonem Apostolus : « Hoecomnia operalur unus alque idem
dominicam designavil ( Gen. xxxvn ). Asceiisionis Spiritus dividens singulis prout vult (I Cor. xxn). t
suoe Dominus. proenunlios el lestes habuit, unum Bene quidem postulai Ecclesia ut spiritum duplicem
ante legem, alium sub lege, ut quandoque veniret accipiat Christi, quia et reniissione peccatorum in-
ipse, qui veraciter coelos penetvare poluissel. Unde diget, qua non eguit Christus, et munere virtulum
Sit ipse ordo in eorum quoque ulraque subleva- quas ex pleniludine sua per Spiritum sanctum tri-
incrementa distinguilur. Nam huit Christus, qui « ascendens in altam captivam
' /ione, per quoedam
Enoch"translatas, Elias vero ad coeluin subveclus duxit captivilatem, dédit dona hominibus (Ephes.
esse memoralur, ut veniret postmodum, qui nec )v). » Illis videlicet hominibus qui spem suam fir
trauslatiis nec subveclus, coelumoethereumsua vir- miter in "illumpoininl. Hinc osl quod Elias dicit ad
 497 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. - 498
Elisoeum: « Si videris me. quando .-lollar.aie, erit Aunique vocabuluniillud salus Dei inlerpretatur. Salus
quod pelisli : si aulem non-videris, non eril. » Quia aulem Dei quis est alius nisi Filius ejus, qui et Sal-
nisi quis recte fidei oculos in illum ponat et credat vaior ub'ique vocatur? Pafvuli vero illi illudenles
fideliter passionem, rësurrectioneni et àscensionem salutiDei, id est Elisoeo, Judoeorumhabuere perso-
ejus ad Patrem, pelilionis suoefructum non cSpief, nam, qui ad crucem Domino Sàlvatori subsanna-
quod subsequens ratio désignai. "barit, qui dicunt. « Ascende, calve, ascende, calve : »
« Elias enim secum comilanle Elisoeo âd ripam quia in Calvariai loco Christus ascensurus erat
« Jordanis veniens, tulit pallium suum et involvit in crucem. Quod vero çonversus maledixit Eli-
« illud, et percussit aquas quoedivisoesunt in ulraiii- soeus, et exierunt duo ursi de silva, et inteffece-
« que partem, el transierunt ambo per siccum. runt quadraginta' et duos pueros blasphémantes :
« Cumque Elias raptus esset, Elisoeuslevavit pallium ita et Christus posl passionem et rësurrectioneni ex
« Elioe, quod ceciderat ei. Reversusquë stelit super mortuis, poslquam ascendit in coelos, sicut Elisoeus
in id est in domurii Dei, çonversus
^«_ripani Jordanis, et pallio Elioe quod ceciderat ei ascendit Belhel,
« perctissrrSquas el non sunt divisoe, el dixit : Ubi maledixit Judoeis, et quadragesimo secundo anno
« est Deus Elioeetiam nunc? percussit aquas et di- ascensionis suse, immisit duos ursos de silvisgen-
«'-vissesunt hue alque illuc, » etc. Quid significat' B tium, Vespasianum scilicet et Tilum, qui eos crudeli
pallium Elig^iïîsi1"ncitrn^iionem"~r>oBwui,; per qnom-_slrage dejecerant.
Redemptor noster lethi fluvium disrumpit, nobisque. CAPUT in.
transitum ad vitam praeparavit? Hoc ergo pallium
Elisoeus post transitum Elioe minuit, quia fidem «Porro Mesa rex Moab nulriebaTp"6cora-mulla,
Incarnationis Christi Ecclesia post ascèiisionem ejus « et solvebat régi Israël centum milite agnorum, ei
ad coelosreservavil,"per quam proesentisvite fluclus « centum millia arielum ciim velleribus suis. Cum-
transire satagit. Sed sicut Elisoeuspercutiens pallio « que mortuus fuisse! Achab, proevaricalus esl foedus
fluvium, aquas non divisit, antequam dixit : Ubi est « quodhabebat eum rege Israël, » et rëliqnà. Igitur
Deus Elioe etiam nunc? et sic percussit aquas et post hoec bellum gerebàlur per 1res reges, hoc est
divisoesunt : ila Ecclesia nisi-per iuvocationem no- regem Israel, regem Juda, et regem Edom, contra
minis Domini,virluies ullas facerenonpotest..Quia Moab. Consuliusque ab eis Elisoeusprophète, post
sicut ipse dixit : « Sine me nihil potestis facere _.aliahoec subdit dicens :
(Joan. xv), » nihil est enim humanum sludium, nisi c Facile alveum lorrentis hujus et fossas. Hoec
adsit divinum adjuioriiim. Unde Apostolus dixit : « enim dicit Dominus: Non videbilis ventum. neque
« Deusest qui pperalur in nobis et velle el perficere G « pluviam, et alveus isle replebilur aquis, el bibelis
pro bona volunlate (Phil. viii). "»Et Propheta ad « vbs et familioevestroeet jumenta vestra. Paruin-
Dominum, ait: « In te inimicos noslros venlilabi- < que hoc est in conspectu Domini, insuper iradèt
mUs cornu, et in nomine'tuo spernemus insurgentes < etiam Moab in manus vestras, et percutietis om-
in nos (Psal. XLV),I etc. « nein civitatem munilam, «t omnem urbem ele-
« Dixerunt quoque. viri civitatis ad Elisoeum: « ctani, el."universumlignum fruetiferum succidetis,
4 Ecce habitatio civitatis hujus oplinîa est, sieut lu « cunclosque fontes aquarum oblurabilis, et om-
-«ipse, Domine, pérspicis, sed aquoepessimoesunt el « nem agrum egregium operielis lapidibus. t Quid
« lerra sterilis. At ille ait : Afferle mihi vas îiovum, ergo significant très isti reges contra Moab bel-
< et nullité in illud sal.» Postulabalur Elisoeusa lum gerenles, nisi redores. fidelium,' qui per
populo ut aquas Jéricho malignas et stériles sanàret. sancte Trinilatis fidem, conlra mundi principem,
Accepit vas îiovum ficlile etjecitin illud sal, etde- el contra populum ejus, hoc est phitosophos hoereli-
mersii illud in fiumen, et slatim ffumiiiis aquoe sa- cos, sebismaticos, atque omnes iniquos, cum scuto
naioe sunl, quo facto proenuntiabat propheta, quia fidei alque armis spiritalibus confligunl ? Moab ergo
Verbum caro fieret et babitaret in nobis. Inde in qui deineesto natiisèst, el interpretatur de pâtre,
similitudinem Verbi sal, id est sapientiam, dédit in B bene illis convenit ad quos Dominus dixit : «Vos de
vas ficlile, in corpus scilicet humanumj et immil- diabolo natiesiis, et vultis facere voluntatem pa-
leus in aquam demersit. Quod quidem sigiiificabat tris vestri (Joan. vni).'i Hi ergo âdversantur Eccle-
quia omnes populi qui sub figur-a-aquarumin loto sioe partira jnijiiis.^-liartinr^éTsëeutionibUs , par-
mundo stériles erant, per ChrislMncamatifluem; —^im -idolo ac falsis fictiônibus : sed j>er Chrisli
feeuiidilatem et benèm^tairenraccepiuri essent. 'Vir'lûicm, qui caput est populi Chrisliani, supe-
« Ascendit autem inde in BetlicI; cumque ascen- raniur alque effugantar^Quibus ait propheta Do-
« deret per viam, pueri parvi egressi sunt de civï- mini :"«Facile alveum lorrentis hujus, fossas et tas-
« taie, et illudebant èi, dicenles : Ascende, calve, sas. Non videbitis ventum neque pluviam, et alveus
« aseeiide,j5alve,-QuicUmpost se respexisset, vidit isle replebilur aquis, etbibelis vos etfamiljoevestroe,>
« eos^t'maïedixit eis in nomine Domini. Egressique et rèliquai Ecce prophète Domini populo sitifaiigato,
"'« sdiil desaltu duoursi, et laceraverunl ex eis qua- per miraculum factam a. Domino consùlit, sic et
< draginta et duos pueros. r Elisoeus quoque pro- propheioedicta consilium proebent fidelibus, qualiler
pheta, sicut soepediximus, figuram Chrisli gessit. De- spiritali doctriiia silim suam exstinguant, atque àni-
 m: - ÀNGELOMI LUXOV1ENSISMONACHI 800
rama refiçiant. Jubel ergo tassas facere in torreiitis À babo (/ Cor. i),.-_»pauça de prpplietis exempte repli-
alvep, et ita p'roedicit absque yentis et pluvia aqua- cànd.a sunt. Amos loquitur : « Hoecdicit Dominus,
runilargilalem. Quid est fossas in alveo tprrenlis super tribus împietatibus Moab, et super quatupr
facere, msi.profunda mysteria.in saCris Scripturis .non adversabo eum , pro epquod çpmhussitrossa,
inbpno studio quoerere? quoe absque pluvia et vente régis Idumoeoein cineres- » Vere enim quidquid in
aqua replentur, quia soepeabsque liumano solatio sïecuto dogmatum perverspruni.', quidquid ad lerre-
sapientiam çonfert suis investigatoribus potenlja nam sapientiam pertinet putatur esse rphiistuni.
divina, Unde dicit Jpânjiesjmo.stoius : «Non necesse : Hoc dialectîcuin subyerlilur,.et instar incendi.iin çir
habetis, utaliqïïis dpceatvos, sedsieut4inclio ejus neres favillasque dissolvilur, ut probetur nihil, quod
docet vos de omnibus. (IJoan. 11).i — « Unde bir . pulabatav.esse fortissirauni. Sed eUsaias supei'bi.am
bunt homines et jumenta. » id est doelinam acci- Moab àrguit, dicens : « Audivimus .-«ont.umeliàm---
piunt. ingeniosi quique et simplices, quia quantum Mbab,çontumèliosus est nimis, superbiam ejusabr
idonea est animaaçcipientis, tantum ibiinventai do- stuli (Isa. xvi).xiseera'ns qu^gsfiJcontra^omnes
cUmentisuoe salulis. Sequitur : c ParumqUe hoc est valicinans nationes propriëTôqûitur ad Moali-'(fer.
in conspectu Domini, insuper iradeleliam Moabni : itym), quod «cpnttdebas in munitionibus tais, J
manus vestras," » etc. Non enim sufficit servis Dei_^ et ppst pauça;? hàbe)]s,4dupiam.i%
abdita niysteria scire, qiiîn etiam aliis proedicare, et iiërum: «quoniam diciiis sortes ramos, > Aç.deinde:
contradicenles redargiiërë, qiiibus promissa esi-eerta" ~-';s Juxta est diês Mpâbut yeniat el malitia ejus nimis. »
de hoste Victoria. « Ut perculiant ^nmenTcivitatem El mahifeslius dicit : « Quomodo conlrilus ^st ha*
munitara , et omnerii urbèm elëetam,» etc. Çivilates culus gloriosus, virga magnificentiaî? » Et ilerum :
munitaS et urbes ëte'clas, possumus soeculàreni pTu- « Conlritum est cornu Moab,> Hoeeautem dicuntur .-
deniiam ihlèlligere, in 'quam"maxime philbsophri et sub nomine Moab, ut stulta soeculi, et. in coelum
hoeretici confidunt. Hoe ergo per proedicatorem san- sëriiperferens malitia cbnteratur.......
cti Evangelii sûhvërtUntur, Unde dicit Apostolus : ' ' "'"
t Arma rtiililioenostroe: non carnalia sunt, sed po- ' . ; -.. CAPUTrv;'".;;'';.''
leUtia Deo à'd dëstrUciionemmuiiitionum , cbnsilia « Mulier autem quoedamde uxoribus prophetarum
desïruënies , et omnem altiludiriem exlollentem se s- clâmàbat.ad Ëiisoeûmdicens : •-S.er.vus luus vir meus
adversus scientiam.Dei, et in caplivitàtem redigen- « iribrluus est, et ta nDsli quia servus tuus fuit
tes omhëm intellëctum in bbsequium Christi et in « tiniens Pominum, et ecce credilor venit ut lollat
promplu habenles ulcisci omnem inobédieniiam _ i duos filios meos ad serviehdUmsibi. Cui dixit Eli-
(1/ Cor, x). >Universà ligna fruclifera suçciduniur, . «' soeus: Quid vis ùt faciam.tibi?;"Piç inihi quid ha-
non illa ligua qusefàciunt fruclum bonum * sed quoe « bès in domp tua?.Ât illa resppndit: Nnn haheo
inortiferum générant pâstUin, quoeradiçibus securi . *Vaiiçîliâ tua quidquam in démo mèa, nisi parum
ëxaminis sùëteisa pabulum fient ignis oeieriii. Çun- « olei quo ungar. Cui ait : Vade, pelé muiuo ab
ctique fontes âquàruin nblurànluiv Cum hoeresiàr- « omnibus vicinis luis vasa vacua non pauca, elin-
choe, simul cunv'suis sequacibus, për calhqliços do- «gredere et çlaude ostium tuum,.cum intrinsecus,
clores danin'antuiv Et bhïnës agri egregii lapidibus « fueris tu et filii.tai, et mille inde in omnia .vasa
operiuhttfv, "Cuhi vehustes. locutionis hserèiicoe àt- < hsec, et cuin pîena fuerint toiles. Ivit itaque .mii-
qûë phildsophiëoe anàlhemàlis pondère ohruîtar. ; « lier, » et reliqua,, Quid per hanc mulierehi nisi
îiNihiiqùe remahëbit lii terra Moah, nisi mufi lan- sancta Ecclesia dësignatur ? Duorum populorum,
tum fiétiles, » hpç est falsse ralionès fragilium do- id est Judaici: et genlilis. quasi duprum filipriim
cirinariim, quse à fundibiiteriis, id est sanctis proedi- mâtër, quoe priiis ex perverso opère, coiisenliendo.'
caibriltas ;Eëcîësioe cifcumdate, îiiàxïma ex parle callidi spiritus pèrsuasioni, quasi quemdam peccali
rëfutantur et..àd iiiihiïum. rèdiguiitur : Quod auiem -nummum a creditorë acceperat et duos qîips in fide"
Mbabite",-'brio s'bïë'èx àdvërso aquaruhi videre con- O genuit, amitlere fil.ibstimebat. Sed propiietoeverbis,
tra 'aquas"riibïâs, quasi sanguinem gladii existima- id est sacroe S.criptUroeproeceptis obediens ex parvo
.vëruht,.âicëïuès q'uod 1res regës qui contra se vene- quod habebat olei, vacua vasa infundit,.quia dum
runt ad-piigitejii, invicem se occidissënt, et.sic delusi ab unius ore dpçloriSj parum quidem smoris.idivink'
sunt : ila èl^jnTosijphirvérbum tatis, multpruffy^ule^nenlBsiiOTriU«%exubei'ante^
tiâin 'èxis'limaiïtës, dérident passionem ChristiT-et- -auteni^^îàunguentorum.diyini amoris, usque ad
Ecbîësiae.mâïlyriiJiii dëmënliam exlstiniant. Sed se-. -summum replentur,; Eliam nunc corda miiltprun),--'
çùndùm, Apostolum : « Quod iiiilium. est Dei, sa- quoeprius fuerant vacua: yascula, ungugnlo-^plrilus..
piehtiiis est hominibus,. et quod infirmuni est Dei plena sunt; quoe ex pàuçitaiè i^pleisoiunîmodp infusa
fortius est hominilms (I Cor. ))": quoniani.prudenlia.; videbantur. Quod cum aliis alque^àliis.datiir, et ab
carnis mors bsti: prudentia autem spiritus vita et audiloribus fides accipitur, erepta mulier,..yideliçet
pax (Rôm\ viii). »Ad probaridum aulèni qiiod Moab sariçta Ecclesia sub creditoris sui janvdepito lien
in proeSentijpéô super philosophprum .intelligatur leneliur.,. -...---.-.:." - :"..-, .;• -, -: -',-...3').
supërbïà, de iquibijs dicitur : « Perdam sapientiam' «Facta est .aulem qusedam dies, el .trahsibat
sàpiëntium ^ èî ifitelligentiam inteiligèntium repro- M "ËHsoeïis'perSunanii Erat autem ihiinulier magna,-
 Su! :: ENNARR.IN LIBROS REGUM. —IN LIB: IV. S02
c quoe tenuit eùm ni comedèrel pauem. Xumque A;prolulit, quasi pef puerUmyirgamTûisit. Per legeni
« fréquenter inde transi rêtvdiveriebaf ad eam ut quippë Deus virgam tenueràt^, cum dicebat:Si quis
« ebmëdefët-panein. Que ; dixitad Airum suum : hsëc vel illa feceï-it, morte mbriatur.- A; pëccalis-
"
« Aiiimadyerlo quod vir Dei sànetus est iste, qui • igiturànô'rtèi nos suscUâre nonyaluît, sed adstatum
« trausitpef nos fréquenter. "Faciannis ei çoeriacu- . yitae aspirala maiisueludinis gratià erexit.; Sëd puer
« lum parvùm, et pohaïnùs ei in eo leélulùm et eùm.liaculo" suscilare mortuum non yaluil, qùià^
~-i nierisâhi et seilani et candelabrum, iit cum ve- ' Pàiilo attestante : Nihil. ad perfectum adduxil les.
J lient ad nos maneàt ibh; Facta'est igitur aies Ipse autem per sèmetipsûm "verijensvet;superîcada-
« qusédânV) etc/Mùlief autemisla quoeproplielam yer humilitër se stërnens, et «xsequënda sibiinôr-
hospilio suseepil, bëne pblesl originenï insinuàre tui membra se cbllegitv qùlà «*ùm :'-in-forma: Dei:
'
populi Israël)tici qiwefuit iii pâlriarchis. Undë sîcut . € essët, non ràpinam arhilratùs est esse se .sequa-^-
ista Èiisséuni prophelani, ila et illa Dominuin prb- t lem Deo, sedseiiteiipsum-exinanivitfofnianiservi
phëlarum bospitio suseiperë meriiit. Nam Abraham .«•:aceipiens4n'simililudinem'"iiomiiiunvfactùs-:ètIia-'
' ;
ei Sara 1resiyi'ros 'jùsta vaUenijMambre suscipere « bilu inyentus ut iiomo (Péil.n).-i> : : :-
et pascere merueruiït. Hùic mulieri non habeiiti fi- ï Pue illucque deambulabat, î quia et Jridaîam
Iiûm propheta prohiisit dicens r Bjuxtâ et longe; positas gentes yocat. i Super hiorr. :
; c lu tenïpore istô et in bac eadem lidra, si yila tuum septies inspirât, i quia për aperiidnem diyini :
< ,çbmës'-'ïderii; liabebis in utero filium. Gui illa te- •-:muneris ,-gratiam septiformis spirilus, in peccati
<tspondit : Noli, "qusë'sô, Domine iriiyir Dei, rioli morte jacentibus aspirât, t Moxipieyivens erigltuf ; » .•
t mentiri àncilloetuas.El coiicepit muliër, et peperil 1 quià-is quemterroris virga suscitarenor. potuitj per '
' «filium
intempore,;et in hora eadem qua dikerat amoris spiritum puer, àd vitam redit. :
t Eliseus. Crévit aillera puêri et cum ëssel quoedam rc-.Erâi :antem;lames ni terra, et filiiprophelarum
t tiiesjei egressus. isserad patrem suûm ad nies- « habitabaiit cûrameo, dixitque unide pueiis suis :
r sores, ait palrisikn Caput nïeum, caput irieura do- « Pone ollam grandem, et «oque ^ulnientum flliis
« leo.Al ïlle dixit puérb -: Tollé; et duc eùm, » etc. «prophelariun.; i Efatj-inquit, famés in lerfa, non
His quoquë shiiilia Dominus -ad Abraham retulit famés «tique panis, nec silis aquse-, sed:audiendi -:
dicens : e'Revértens veniam' ad te, tempore iste / yerbum Domini. « Et filii propheiarum habitabant :
vita comité, et liàbëhit Safafiliunr uxor tua. -Quo ' coramElisoeo. Î Gum filii eorum proedicatorum, qui
atidito, Sara risit: pbst ostiurii tabernàculi, occulte; - ambuiabant in lege Domini, et scrptantvtr teslimo-
dicensïPostqùam epnsenui, et dominus meus vetu- nia ejus, in loto corde.^x^.irèntes.'eu.m;,'jn.-pÊa6-.'-:'
lus est, Toluplati operam dabd(Ge«. XYUI)? -y YH G sentis Poiuini Salvatoris seiupBr vivunt. ;:
silavït aûteni Dominus Saràm sicul promiserat^i, t Egreditur puer in agrum ut colligat herbas
et implevit quajloculus est, coiicepilqùe elpeperit c agrestes s qqatenusiude icoquat pulmentum. Inve-
fdmniïih senëctule sua, temporé quo proedixeraf-ei ""€; nitque quasi yitem silyesirem, et çollegit exea
Deus; Igitur pbslquam ereyit puer, tactus dolore f coldeysUidas_ agri. Quàs xoncidens iri ollam /.plu-:
capitisimmënso, circaineridiem defunctus est. Cum «meulunifaciti t Cumquislitleree legis intentas,
populus ïsraelilîcus poslquam in iEgyplo excreyit, yel philosëpliicis disciplinis studiôsus,;paslumlyerbi:
elper Moyseftin desertoèduclus Dôminiyocemau-: quoeï'ensi amaritudinem lilteroe legalis yel moi'life<
dieràt in igné et câliginë, quando' lumine seientiaî rum quîddani in philosophoruiii libris inyeniens,,
dëbuit illustrari, moi aninio-adidôlolatriam rëcur- iiltermiscet veritati Evàngëlicoe,«t in olla çordissui,.
'
rens mPrluus «st. .V:' ;.-.V'V: _..:'.:- coqùens taie piilmeritum, hoc'"est dôcumentum,
i Et ait Eliseus ad Giëzi pueruui suum : proetparal:ad refeçtioneni audilorDjus suis.: Dïcit
;« Àccingë lumbos tuqs, et tqllebàculum nieum in; enim Apbstolus : J Litlera ènim occidit, spiritus
« manu tua, et vade. Si occurrit tibi homo, non sa- i autem yivificat{iCoi'v.iii).t El item : « -Erudëntia,-
< lûtes éii'm, et si sâlutaveiit te quispiarii, non res- inquit, ' «arnis mors est : prudeiitiâ àutein spirilus
_^
< poiideasilli.-Etponesbaciiium meumstiper facieni yila et pas (BOIIKTIII).r,Hocitaquesenlienles fidèles
« pueri; Porro mater pueri ait : Vivit Dominus. et populi iriorlëm in olla exclamant^eum talem ddclri-:
tyivit anima tua, non dimiltam le. Surrexiî ergo et iiani quasi ;deceplipnem animarum rdetestantés voci-
«secutusi est ôam. Giezi autem prsecèsserat ahte feranlur. Sedjùbente Elisasofarinain ollam milth
« eosy > etc. Quid autem significat, quod puer ah tur, ium istientia spirilualis in taie, dociimenlum in-
:Elisoeomissus eùm baculo non ressuscitai? Bèr ;se- tromiltiturj ut exçîusa ônlni aniaritudinepravilatis
rinëlipsùm Téra Elisoeus;veniens, seque super mor- pastus fidelibus praparetur salubris. : •; .
.tUu.ni;sterneiis, atque ad ejus membra se-colligéns, ; «-Tir aulenï quidamyenitde Baalsalisa, deferens
-iliùcillucque. deambulans, et in orfe mortui -Septies jyiro JDeipanes,primiliarunij et yiginti panes hor-
aspirans, ; hune :ad rediviyam lu cem pfotinus p ér <;'<ieaeeosi et frumentumnovùm.Jn opéra suaiAt
-niinisteriuiH çpmpassionis animavit,iûsi qùod îm- : «ilie dixit ,-i pa populoliUtjÇpmedali Responditque
ctorhumani ïgenërisDetis,: quasi mortinim pueruiïi .c ministerejûs; Quantum est lioc Ut apponam.corani
tioluit, cuni:exslinetos nos :iniquitaiis aeuleo mise- icentum viris? Rursum jlie : -Da , ait/ populo ut
râlus: âspexit? £t-quiaper .IHoyseîi.teriprem legis - «-comeclai, > et reliquat Denique yir de Baalsalisa
 5Ô5 ANGELOMILUX.OV1ENS1S MONACHl 504
veiiire describitar, deferens yiro Dei panes primi- A fama de Israël per negotiatores gentmm translata in.
tiarum, et viginti panes hordeaceos, et frumentum tola urbe curiositati hominum, quam uxor Naaman
novum in pera sua. Quem autem yirum istum acci- signifientveruni prophetam et salvatorem omnium
pere melius possumus, quam coetum sanctorum pa- in Judacamanere patefecit. .
truni, qui virtute animietbonorum operum pollent ? « Ingressusest itaque Naamanad dominum suum,
Qui bene de Baalsalisa venisse dicitur. Baalsalisa i et nuntiavit ei, dicens : Sic et sic locuta est puella
enim Jiabens terlium interpretalur. Recte ergo de t de terra Israël. Dixit ei rex Syrise : Vade, et
Baalsalisa est, qui ternarium numeruin in cre- « mittam litleras ad regein Israël. Qui cum profec-
dulitate et confessione sanctae Trinitatis servat. « tus esset et tulisset secum decem talenta argenlî,
Hic ergo viro Dei panes primitiarum offert, « et sex millia aureos, et decemmutatoria vestimen-
cum Redemptori nostro per gratiaro ejus inspi- i lorum, detulit litteras ad regem Israël in h*c
ratus offert libros de origine creaturarum compo- « verba : Cum acceperis epistolamliane, scito quod
sitos. Offert viginti panes hordeaceos, hoc est i miserim ad te Naaman servum nieum, ut cures
decalogum legis in Moysi et prophetarum scriptis f cum a lepra sua. >Cum hi ad quos notitia verbi
comprehensum. Offert frumentum noyum. in pera Dei pervenit, his qui sibi prsesunt, suggerunt scien-
sua, cumNovumTestamentumpost Mediatorisnoslri B ligespirilualis magnitudinem.Miltit rex Syrioelitte-
adventum, in sancti Evangeliiet apostolorum scri- ras ad regem Israël pro salute servi sui. Cum pri-
ptis profert (Mallh. xni). Jubet ergo Elisseusnoster matus genlium audiens Deum esse in Israël, quia
ministris suis, sanctis videlicet praedicatoribus, ut < notus in JudseaDeus: in Israël magnumnomen ejus
liane oblationenipopulo fidelium dispensent, ut se- c (Psal. LXXV),i salutem suorum praevidenslega-
cundum illud Evangelii(Mallh. xiv), de thesauro lionem in Judaeam miltit, ut per aposlolicamdoclri-
suo velut scriba doclusin regno coelorumproférant nam Salvaloris fidemaccipiat. Unde Cornélius cen-
nova et vetera, quatenus pabulo divini verbi refi- turio de Csesareain Joppe ad Pelruin misit (Ad. x).
ciantur. Quod mysterium in Evangelio iteralum le- El Paulopervisionem virMacedo apparuit (Ad. xvi),
gimus (Mallh. xv), cum in fractione quinquepanum qui eum exhortabatur ut veniens adjnvaret eos qui
quinque millia hominum satiata esse commemoran- in Macedonia erant, sicut in Actibus apostolorum
tur, etsatiatis turbis, collegerunt duodecim cophi- legitur.
nos, sive septem sportas fragmentorum, quia nullus « Cumque legisset rex Israël litteras, scidit ve-
est qui sacramenta divinseScripturoeper omnia ca- « stimenla sua, et ait : Nunquid Deus ego sum ut
pere possit, quin sibi satiato supererit iuxta verbuni f occidere possim et vivificare? Quia iste misit ad
Doinini. G t me ut curem hominem a
lepra sua. Animadver-
CAPUTV. t tite et videte, quod occasionesquoerat adversum
t Naainan princeps mililiserégis Syriaa, erat vir < me. QuodCum audisset Elisaeusvir Dei, scidisse
< magnus apud dominum suum, et honoratus. Per • videlicet regem Israël veslinienla sua, misit ad
< illum enim dédit Dominussalutem Syrise. Erat au- « eum, dicens : Quare seidisli vestimenta tua ? >
i tem vir forlis et dives, sed leprosus. > Iste autem Quid signilicat rex iste Israël,-qui audila legatione
Naaman qui princeps militise régis Syriseesse de- Syrise, de salute a propheta Israël quserenleexpavit,
scribitur, quern melius signiflearepotest, quam po- nisi sacerdotes, scribas et pharisseos, redores Ju-
pulum gentilem? qui in orbe triquetro per virlulem dseorum? Qui, considérantes quod undique plèbes
bellorum principatum gerebat, ac rerum décorefrue- ad Redemptorem noslrum salutissuaecausa venie-
balur, quod in nominisejus interpretatione exprimi- bant, quasi blasphemiam existimantes, vestimenta
tur. Interpretalur autemNaamanclecussixecommotio sua scindebant, sicut in Evangelio (Matth. xxvi)
eorum. Sed iste vir, licet forlis et dives fuerit, la- principem sacerdotum, audita Chrisli prsedicalione,
men leprosus esse memoratur, quia quamvis per fecisse legimus. Sed licet rex Israël in lali auditu
polentiam regni, ac rerum abundantiam dominari1 perlimescat, tamen propheta Dei quos ad se mi-
**
videretur, tamen per erroris nequiliam et idolola-. grasse cognoverat, ad se pervenire persuadebai,
triac lepram foedusapparuit. dicens : « Yeniat ad me, et sciât esse prophetam
« Porro de Syria egressi fuerant latrunculi et cap- in Israël, i Et Dominus noster : t Quos prsescivil,
<tivam duxerant de terra Israël puellam parvulam, hos et vocavit, et quos vocavit, illos et justificavit
« quae erat in obsequiouxoris Naaman. Quaeait ad (Rom.vm). >
i dominamsuam : Ulin'amfuisset dominus meus ad[ « Venit ergo Naaman cum equis etcurribus, et
i prophelani qui est in Samaria ! Profecio curasset; < sletit ad oslium domus Elissei. Misitque ad eum
eum a lepra quam habeu > Latrunculi quippe de Sy- < Elisseusnuntium, dicens: Vade, et lavare septies
ria, quse interpretalur sublimitas, egressi sunt, i in Jordane, et recipiet sanitatemcaro tua, atque
cum cupiditate ducti et diversis negotiis implicili, c mundaberis. Iratus Naainan recedebat, dicens :
sperantes in incerto divitiarum, gentilesper totami « Putabam quod egrederetur ad me, et stans in-
terrain vagabuniur. Hinc et .ad terram Israël venien- i vocaret nbmen Domini Dei sui et tangerel manu
tes, caplivam mnlierculamduxerunt, quaein capti- i sua locum leprae, et curaret me. Nunquid non
vilale posita, de propheta in Israël testabatur,- ouia '"" « meliores sunt Abanaet Pharphar fluvii Damasci
SOS ENNARR. IN LIBROS REGUM. - IN LIB. IV. 506
i omnibus aquis Israël, ut laver in eis et mun- A « accipiam aliquid ab eo, » et reliqua. Post haec
t der? > Veniens quidem gentilis populus ad do- autem Scriptura narrât, quod Giezi puer viri Dei
mum Elisaei nostri, sanctam videlicet Ecclesiam, concupiverit de pecuniis quas prsedictus Syrus ho-
promissum ab eo nuntium accepit, ut se in Jordane mini Dei atlulerit, sed eo nolente aliquid accipere,
septies lavaret, et sic sanitatem • reciperet, alque inde ipse per mendacium turpe acquisivit, quod
mundaretur : quia per evangelicos praedicatores suus magister accipere per fidem renuit. Giezi quo-
Dominus diçit : < Nisi quis renatus fuerit ex aqua que interpretalur proeruplumvïdens, si\e vallis visio,
et Spïrilu sancto, non potest introire in regnum et significat Judaicum populum, qui aliquando puer
Dei (Joan. m). » Et item : c Qui crediderit et ba- viri Dei, propheta attestante, vocabatur, sicut Osée
ptizatus fuerit, salvus erit : qui vero non crediderit, dicrt : « Puer Israël et dilexi eum (Ose. xi), i Sed
condemnabitur (Marc. xvi). >Jordanis itaque aquse postquam spreto Evangelio, et crucifixo Filio Dei,
sacrum baptisma significant, quia in eis Salvalor semetipsum Dei tali dignitate in foveam avaritiae
noster baplismum nobis consecravit. Quod autem praecipilans, cupiditalem secutus est terrenam,
Naaman indignatus de tali responso, lavalionem quam Filii Dei per baplismum renati spreverunt,
aquse Jordanicse despexit, simplicitatem significat per sentenliam justi judicis Dei, lepram erroris
rudium, qui spiritualem non potuerunt intelligere " quam credentes deposuerant, ipse sibi conscivit,
efflcaciam; < quia animalis homo non percepit ea necnon et omnes qui post baplismum et emendatio-
quae sunt Spirilus Dei (/ Cor. H). » nem vitse ad pristina vilia reverlentur, sordibus
t Cum ergo verlisset se et abiret indignans, ac- quibus se exulos sperabant, iterum impliciti invol-
« cesserunt ad eum servi sui, et loculi sunt ei : vunlur. Unde scriptura est : « Canis reversus ad vo-
• Pater, etsi rem grandem dixissét tibi propheta, mitum suum, et sus Iota in volutabro luti, sic stul-
c certe facere debueras : quanlo magis quia nunc tus qui itérât stultiliam suam (Prov. xxvi). >
i dixit tibi, lavare et mundaberis? Descendit et lavit
« in Jordane septies, juxta sermonem viri Dei, et CAPUT VI.
i restituta est caro ejus sicut caro pueri parvuli, et « Dixerunt autem filii prophetarum ad Elisseum :
« mundatusest. J Bene ergo servi Naaman meliore i Ecce locus in quo habitamus coram te, angu-
consilio, ad perficiendum illud mandatum propheli- « stus est nobis. Eamus usque ad Jordanem, et
cum, persuaserunt, quia ssepe Dominusjuniori révé- c tollant shiguli de silva materias singulas, ut sedi-
lât quod melius est (Matth. xi). Et secundum Pétri < ficemus nobis ibi locum ad habitandum. Qui dl-
vocem, c personarum acceptor Deus non est (Rom. « xit : Ile. Et ait unus ex illis : Veni ergo et tu cum
^ « servis tuis.
H), sed in omni gente qui timet Deum, et operatur Respondit : Ego veniam. Et abiit cum
justitiam, acceptus est illi (Ad. x). > — Abiit et c eis. Cumque venissent ad Jordanem, csedebant
lavit septies juxta sermonem viri Dei, et restituta e ligna. Accidit autem ut, cum unus materiam suc-
est caro ejus sicut caro pueri parvuli : quia munda- t cidisset, caderet ferrum securis in aquam. Excla-
tus aquis bapiismatis, per invocalionem sepliformis < mavitque ille, et ait : Heu, heu, heu, Domine mi,
Spiritus, quisque veram recipiet sanitatem, ut ad « et hoc ipsum muluo acceperam. Dixit autem
iunocentis vilseinfantiam redigatur, et vitse aetefnse i homo Dei. Ubi cecidit ? At ille monstravit ei lo-
ingressum percipere mereatur. Unde ipsa Veritas • cum. Prsecidit ergo lignum, et misit illue. Nata-
suis discipulis ait : < Nisi conversi fueritis et effi- i vitque ferrum, et ait : Toile. Qui extendil ma-
ciamini sicut parvuli, non intrabilis in regnum coe- t num, et tulit illud. » Hsec itaque aclio bene Re-
lorum (Mallh. xvm). i demptori nostro convenit per significationem. Cum
i Denique reversus Naaman ad yirum Dei cum igitur securibus ligna csederentur, de ligno ferrum
i universo comitatu suo, venit et stetit coram eo, et exsiliens in profundum ftuininis mersum est, alque
« ait : Vere scio quod non sit alius Deus in universa in lignum desuper ab Elisseo projectum reversum
i terra, nisi tantum in Israël, i Haecest enim ca- ~ est : ita etiam cum impios Judseos, per corpus ope-
tholica professio, quod c Deus Abraham, Deus Isaac rata praesenlia Christi, tanquam infructuosas arbo-
et Deus Jacob, non est mortuorum, sed viventium. » res csederet, quia de illa Joannes dixerat : c Eccc
(Mare, xn.) i Quoniam omnes dii genlium dsemonia, securis ad radicem arborum posita est (Mallh. m), >
Dominusautem coelosfecit (Psal. xcv). » Et ut cun- ab eis interveniente passione corpus ipsum dese-
cta hic baplismi scires sacramenta proemonstrata, ruit, profunda descendit, quod in sepultura deposi-
in quo abrenunliare Salanse, ac fldem Domini confi- lum, tanquam ad manubrium, spïrilu redeunte re-
leri praecipimur, negat se Naaman ultra diis alienis surrexit. Aliter : Ferrum in manubrio, donum in-
lilaturum, soli per omnia Domino serviturum. Par- lelleclus in corde est. Ligna vero per hoc caedere,
tem quoque terrae sanclse secum lollere gaudet, quia est prave agenles increpare. Quod nonnunquam
baplizatos oportet Dominici quoque corporis parti- dum fluxe agitur, dum lapsus vanaeglorise in acce-
cipalione'confirmari. pta eadem scientia non vitatur, ferrum in aqua
t Dixitque Giezi puer viri Dei : Pepercit dominus perditur, quia ex dissolulo opère intelligentia fa-
< Naaman Syro isti, ut non acciperet ab eo quae luatur. Quam profecto inlelligentiam, ad hoc novi-
« attulit. Vivit Dominus quia curram post eum, musdari, ut ante dantis oculos, ex bona debeat
BOY ANGELOM1LUXOVIENSISMONACH1 S08
actione restitui. Unde recte is qui ferrum amiseral,. A serpentes, et simplices ut cohunbse. » El item :
clàuiabat : «Heu, heu, heu, Domine mi, et hoc ipsum « Cavete autem ab homïrùbas(Matlli. x). t El .alibi :
mutuo acceperam. » Habent enim hoc electi pro- i Attendite, ait, a falsis prophelis (Mallh. vu), i
prium, si quando eis in sua sciëntia furlive varias Hoc quippe agnoscens muiidana polëniia, ipsum
glorise cùlpa siibrepit, ad cor .velociter redéant : et' prophetam interficëie disponit, cum Christum in
qurdquid in se ante districti judicis oculos damna- cordibus eleclorum exstinguere festinayit. -
bile irivemunt, lacryiiiis insequunlur. Qui fientes c Misit ergo illuc rex Syrise equos et currus et
non solum caute inspiciunt, quaemala commiserunt, « robur exercitus. Qui cum vënissent nocte, cir-
sed ex accepto munere qusë reddere etiain bona i cumdederunt civilâlem. >Omnis ergo qui nequi-
dèbuerurit : qui nimirum tanlo se amplius peecato- lise armis confidens,Çhristi famulis insidias prse-
res sentiunt, qùanto ex negleclis bonis quae agere parat, nocte perfidiae excsecatus , bellum contra
poterant debitores tenCntur. Recte ergo qui ferrum Ecclesiam gerit.
perdidit, clamât : « Heu, heu, heu, et hoc ipsum i Cpnsurgens autem diluculo, minister viri Dei
mutuo acceperam.' > Ac si dical : Illud per dissolu- < egressus est. Viditque exercilum in circuitu civi-
lionem negligentiaeperdidî, quod ut per bona opéra « talis et equps et currus. Nunliavitque ei, dicens :
redderem ex gralia creditoris accepi. Sed nunquam B i Heu, heu, domine mi, quid facimus? » Hsécsen-
Deus menlem desérît, quse in peccalis se veraciter tentia dénotât illos qui propter pusillaniniitatem
aguoseit. « Unde et mox Elisseus veniens, lignum cordis sui, poenàsverenlùr corpprales, quibus pro-
deorsuiu misit, et ferrum in superficiem aitulil. t pheta respondit : t Noli limere, plures enim npbis-
Quia videlicet Redemplor noster pie nos respiciens, « cum sunt quam cum jllis (// Par. xxxu). > Et
cor peccatoris humiliât, et eam quam auiiserat, in- Salvator discipulis ail : « In niundo pressuram ha-
lelligenliam' reformat. Lignum eiigil ei ferrum in' bebîtis, sed conûdite, quia ego vici mundum (Joan. '
snperficiein attulit, quia videlicet Redemplor noster, XVH).> Et item: t Nolilè timere eos, inquil, qui
et scientiam réparât, et eorelalum in cogitatione hu- occidunt corpus, et post hsec non habent quid fa-
miliât. Unde bene in alia translalione dicitur : cîanl vobis : quin potius eum timete, qui potest et
i Quod confregit lignum alque jactavit, et sic ferrum aiiimam et corpus perderé in géhennani (Mallh.x), t
sustulit. » Lignurii namque confringere est cor ab et Pelro Dominusin passione sua ait: • An putas
elatioîie conterere. Lignum ad ima jaclare est ele- quia non possumrogare Patrem meum, et exhibebit
vatum cor in cognilione (ul diximus) prpprise infir- niihi plus quam duôdecim legiones angelorum? J
înilatis humiliare. Atqùe illico ferrum ad superfi- « Cuinqne orassel Elisseus,ait : Domine», aperi
ciem redit, quia ad usum exercitationis pristinse in- C f oculos hujus ut videal. Et aperuit Dominus ocu-
telligentise recurrit. Igitur quoniam donuin intelle- < los pueri, ei vidit : et ecce nions plenus eqùorurti
ctus quod accipitur, vi'x cum lot diflicullalibus cu- « et curruum igneorum in circuitu Elissei. t Et valdé
stoditur, eurandum valdé est, ne otio torpeat, cu- necesse est ul Elisseusnoster aperial oculos cordis
rainhiiii ne iiicitatibne opefis vilio elaiionis evane- noâti'i, ul considerenius et agnoscamus, quia omnes
scai. Sancli namque viri minime exsullant, cum qui confidunl inillum, non confiindentur(Ps. xXiv).
cognoscunl quae faciunt. Sed cum faciunt quse co- f'Porro Elisseusoravil Dominum, dicens : Per-
gnôverunt, etsi intelligendo largius congaudent i çute, obsecrp, genlem hanc csecitale. Percussil-
a munere largiloris, moereutes tamen considérant i que eos Dominus.ne vidèrent juxta verbum Eli-
debituin operis : ut videlicet actione persolvaiil, i ssei. » Bonum ergo illis est, quos eculus suus
quod eis prserogatuni est in cognilione. Slultus scandalizat, ul .emalur et prejiciaïur ab eis
nanique est débiter, qui gaudens pecunias muluas (Mallh. v), quatenus inluitus nialilise et superbi«e
accipit, et tempus quo reddere debeal non attendit. obturetur, et oculussansefidei ac simplicitalis ape-
Moderaïur autem lbetilia accipiendi, quando solerli riatur. Unde dicit Àposlolus : i Si quis inter vos
providentia etiaiii conslitutum tempus feddendi co- videtur sapiens esse, stullus fiât ut sit sapiens. »
gitatur. D (/ Cor. m.)
« Rex aulèm Syrioe pugnabal contra Israël, € Dixilque rex Israël ad Elisaeum cum vidissef
« consiliumqùe iniit cum servis suis, dicens : In loco i eos : Nunquid pérculiam eos, paler mi? Et ille
c illo et illo pohanius insidias. Misit itaque vir Dei « ail : Non perculies. Neque enim cepisli eos gladio,
i ad regém Israël dicens : Cave ne transeas in îocùtn «' aul arcu luo ul percutias. Sed pone panem et
i ilium, quia ibi Syri in insidiis sunt. Misit itaque « aquani coram eis, ut comedanl ei bibànl, et va-
t rex Israël ad locum quem dixerat ei vir Dei, et i danl ad domtim suam, » et rëliqua. Postgùam
t praeôecupavit ëum, et observavitse ibi, » et re- ergo Elisseus hosles adduxit in Samaria, non eos
liqua. Quêni congriienlius hic tex Syrise, quam po- occidi pérmisit, sed refectiohem magnam ciborum .
lestatem significat tërreriam? qtisc ssepe superbe illis prseparans, dimisit eos in pace. Et Saulum diu
sentienspopulum Dei-,hocest filioshicis persequilur, contra slimulum calcilrantem primum Dominus
seJ ipsi per veri Ëlissei, Doulini videlicet nostri, exCsecavit,deinde scieniia spiriluali magnifice re-
doclrinam insidias inimicorum prsecavereedocentur. plévil, atque ad praedicandùni suis Evangelium in
Ut ësi illud ;• i Estole, inquit, prudentes sicut genlibus diroxil (Ad. îx). Nobisque praècepil, ila
 509 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. SlO
dicens : « Diligile inimicos vestros et benefacite his À gentibus. Et impletum est illud vaticiniùm Isaise :
qui oderuiil vos, ul silis filii Palris veslri qui in i Quia scisssesunl in deserlo âqiiae, et lorrentes in
coelis est (Matth. y). » solitudine, et quaè erataridain stagnum, et sitiens
c Faclum est autem post hsec congregavit Bena- in fbnles aquarura (Isa. xxxv). » Unde Dorninus.per
i dab rex Syriae universum exercilum suum, et ipsum prophetam loquens ait : « Omnes silientes
i ascenditetbbsidebatSamariam,factaqùeestfames venitead aquas, et qui nôhhabeiis argentum, pro-
i magna in Samaria, » etc. Narrât Scriptura quod peraie, eoeile et comedite. Venile, emile absoluear-
Benadab rex Syriae obsideret Samariâm :'facla au- gento, et absque ulla commutalione vinum el lac.
tem famé, afflictus est populus valde, sed Domino Quare appendiiis argentum non in panibus et labo-
niiserante, revèlalum est Elisseoverbum Domini, et rem veslrum non in saturilate? Audite audientes
praedixitpopulo solatia ventura, ita dicens -t « Hsec me ; et comedite bonum et delectabitur in crassitu-
dicit Dominus. t dine anima vestra. Inclinate aurem vestram, et
venitead me, audite, et vivet anima vestra (Isa. LV).H
CAPUT VII, Perturbàtis hostibus et in fugam versis, subjungit
t In lemporë hoc cfàs modiùs similse, uno statere , Scriptura, quod quatuor viri leprosi abissent in
« eril : et duo modii hordei, slatère uno in porta B castra Syrorum, et nullum ibi reperientes, come-
t Samàriae. Quod cum non crederel, unus de duci- derint et biberint. Ablalisque inde auro et argento
« bus super cujus manum rex incumbebat, horaini ac vesiibus et absconsis, postea compuncti, in civi-
c Dei ait : Si Dominus fecerit etiam cataractas in tatem hoc annunliaverint, alque salulis hujus iii-
i coelo, nùiiquid polerit esse quod loqùeris? Qui dicia praesliterint. Qui ergo sunt leprosi isli, nisi
< ait : Videbis oculis luis, et inde non comedes. J qui variis viliis dedili, vel diversis erroribus im-
Potesl hoc loco Benadab cum suo exercitu diabolus pliciti, foeditalëm ex interna peste educentes os-
mystice accipi, quia corda iniquorum per invidiam tendunt in cule? Hos Dominus ssepe convertens ad
contra Ecclesiam bellum gerere excitât. Sub hoc fldem, el mundans ab errore et viliis verae salulis
quidem rege, sunt modo falsi Judsei, de quibus in nuntios efficit.
Apocalypsi scriplum esl (Apoc. 11), qui dicunt se « Ingressi itaque leprosi in castra Syrorum, co-
Judseosesse et non sunt, sed sunl synagoga Satanae. i mederunt el biberunt, et aurum atque argentum
Sub hoc rege sunt pagahi, sunt et hsereiici : "facta « inde asportaverunt. » Cum despecti islius mundi,
ergo perseculione ab antiquo hosle, per taies affii- meditationi philpsophiaeoperam dantes, sensus sub-
gitur populus Dei, qui est positus in Samaria, hoc tililalem, el locùtionis venustalem acquirunt, unde
est in custodia legis divinse •: fitque famés valida, ^ Ecclesiae usibus bene instructi deservire possint.
cum non pernlittitùr doclôribus libère vèrbùm Dei Fréquenter ergo lalibus Dominus, et iiigenii acu-'
prsedicare, sed Elisseorévélante hoc est Redemptore men, et verae sapientise donum largilur. Qui bene
nostro,-pef Ëvangélium indicahie, salus qùaea-pec- quatuor esse memorantur, ut a quatuor Evangelio-
catoribus longe est, timentibus Deum prppe esse rum erudilione imbuli, in quatuor mundi parlibus fi-
dignoscitur. Dicil enim Dominus noster ad servos dei veritatem praedicent. Legitur enim in Evangelio
suos : « In leinpore hoc, cràs modiùs similse uno (Matih. ix ; Joan. xn ; Luc. vu), quod Doaiinus cum
statere erit, et duo modii hordei, statere uno in publicanis et peccaloribus manducaret, et mulier
porta Samarise. » Quid enim modiùs similse, nisi quaeerat in civitate peccatrix, lacrymis ejus lavaret
perfectam mensuram divinse sapientise, quae est pedes, et capillis suis tergeret, et unguenio ungeret,
in NovoTestamenlo? el quod duo modii hordei, nisi Mallhseumex publicano apostolum et evangelislam
scie'ntiam legis et prophetarum significant? qui fecit. Apparuilque post resurrectionem suam, primo
comparantur statere uno, hoc est fide calholica. In Maria;Magdalenae,de qua ejecerat septem daemonia:
porta Samarise, in prsedicatione videlicet apostolica, illavadens nunliavithisqui cum ea fuerant lugentibus
per quam intratur in Ecclesiam. c In temppre, in- et flentibus (Mallh. xxvm).
quit, hoc, cras modiùs similse uno statere erit, » i Porro ducem illum, super cujus manum rex
et reliqua. Ac si dixisset : Cessante turbine persecu- < incubuerat, et prophetae verbis diffidebat, consti-
tionis, quse fit hodie, dabit Dominus cras, hoc est « tutum ad porlam, çonculçavit turba in introitu,
lemporè futùro, quielem et tranquillilatem, ut prse- c el mortuus est, juxta quod loculus fuerat vir
dicatio Evangelii perfecte credenlibus coniplealùr. « Dei. » Dux iste typum teiiel Scribarum et Phari-
Fuit enim tempbre passionis dominicse quasi famés sseorum, qui habenles clavem scienlise, nec ipsi in-
verbi Domini, cum aposloli relicto eo omnes fuge- troierunl per fidem in Ecclesiam calhplicam, et eos
ruiit, et domi se propler melùm Judseorum inclti- qui inlroire volebant prohibuerant. Ad quos ipsa
serunt. El itèrum scriplum est : Quia nemo de Veritas ait : f Vaevobis, Scribaeet Pharisaei bypo-
illo palam ausus est loqtii : sed relucenie die resur- critae, qui clauditis regnum coelorum antehomines;
rectionis,jam aderat tempus quo comités Christi vos enim non inti-atis, nec alios iniroeuntes siniijs
illuui videhles vivere, et poslmodum etiam coelos inlrare {Mallh.xxiii). i — i Quem conçulcavit turbsj
ascèndere, percepta Spirilus sancli gralia, libère ip porta, v quia iimliiiler ante ostiuiu fidei dlabat,
verbûin Dei praedicabaht, lam Judseis quam eiianî et gressuni iniroeunlium impediebat. Unde merilo
 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 512
m
eonculcatus, hoc est, examine justi judicis damna- A A.rum manens, quotidie facit augmenlum corporis
miltetur in tenebras. Nam et Domi- sui, donec tempore judicii, sceptrum regni et po-
tus, perpétuas eum deprimere
nus in Evangelio, ait : «Si sal evanuerit, ad nihil tentiam adversus eos exlollet, qui
seternis tle-
valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab cogitabant, et inlerfectricem sanctorum
bominibus (Matth. v). > putaverit poenîs.
« Anno autem septimo misit Joiada, et assumens
CAPUT IX. i centuriones et milites inlroduxit ad sein lemplum
t Elisseus autem prophètes vocavit unum de filiis « Domini, pepigitque cum eis foedus. El adjurans in
t prophetarum, et ait illi : Accinge lumbos tuos, et i domo Domini eos, bstendit eis filium régis, et proe-
i toile lenticulam olei in manu tua, et vade in Ra- i cepit illis, dicens : Iste est sermo quem facere de-
« moth Galaath. Cumque veneris illuc, videbis Jehu « betis. Tertia pars vestrum iniroeat sabbalo, et
< filium Josaphat, filii Namsi. Et ingressus suscilabis « observet excubitum domus régis. Tertia aulem
i eum de medio fralrum suorum, et introduces in in- « pars sit ad portam Seir, et terlia pars ad porlam
« terius cubiculum,tenensque lenliculam olei, fundes t quaeest post habitaculum scutariorum, et custo-
« super caput ejus, et dices : Hsec dicit Dominus : t dietis excubitum domus Messa. Dusevero parles e
< Unxi te regem super Israël, » et reliqua. De- B I t yobis, omnes egredientes sabbato, custodianl ex-
bine refertur in historia bac Regum, qualiter Jehu « cubias domus Domini circum regem, et vallabitis
Dominus ordinaverit ad exstirpandamdomum Acliab, « eum habentes arma in manibus vestris. Si quis
et sacerdotes Baal interficiendos. Qui et percussit t autem ingressus fuerit septa templi, interficiatur.
Joram regem Israël, et Ahaziam regem Juda, et Je- « Eritisque cum rege introeunte et egrediente. Et
zabel impiissimam reginam de palatio in Jezrael ! fecerunt centuriones juxta omnia quae prseceperat
praecipitari fecit. Jehu enim lypice potest designare « eis Joiada sacerdos. Et assumentes singuli viros
principatum gentium, quem Dominus ac Redemptor « suos, qui ingrediebantur sabbatum, cum his qui
noster destinavit ut in sacrilega civitate, quse pro- € egrediebantur a sabbato, venerunt ad Joiada sacer-
phelas et ipsum Dominum prophetarum occidit, et t dotem : qui dédit eis hastas et arma régis David,
apostolos ejus persécuta est, judicia exerceret, et eam i quae erant in domo Domini. Et steterunl singuli
ultione justa perimeret, atque sacerdotum vahum, t habenles arma in manu sua a parte templi dextra
quod post Chrisli adventum inaniter 'habuerat, de- ( usque ad partem sinistram altaris et aedis circum
strueret templumque subverlerel, neenon et impiam t regem. >Haecautem quomodo facta sint et in qui-
synagogam quae sanguinem sanctorum semper sitie- bus locis,siquis ea quse superiusdealriis domus Do-
bat, de regni culmine prsecipitaret ac redores illius ' mini dicta sunl bene commemoraveril, ita intelligere
interficeret. , potest. Sed ne faslidium faciamus Iecloribus, omissis
CAPUT XI. quaejam exposita sunt, ad illud quod de divisione
turbae dictùm est, veniamus. Cujus rei ralio talis est.
« Alhalia vero mater Ahazise, videhs mortuum Erant autem fortes viginti quatuor et sacerdotum et
i filium suum, surrexit et interfecit omne semen levitarum et janiloruui, qui per tolidem seplinianas
« regium. Sed Josaba filia régis Joram, soror Aha- sibi ex ordine succédèrent : sabbato nova turma
t ziseJoas filiumAhazisetollens, furata est de medio inlrante ad officium, et post sabbatum quseproxima
< filiorum régis qui interficiebantur, et abscondit septimana minislraveral domum redeunle. Sed hic
c eum a facie Alhalisc, ut non interficeretur, erat- ponlifex propter necessitatem agendi circa novum
« que cum ea in domo Domini clam sex annis, quia regem exercitus, et eos quseintrandi septimanam or-
< Josaba uxor erat Joiadae ponliQcis. > Athalia igi- dinem habebanl, suscepil et illos qui jam suam septi-
tur hsec, quae semen David exstinguere moliebalur, manam minislrando impleverant, ne abirent reli-
et regiam stirpem delere, bene impietatem exprimit nuit : qui alios quoque levitas de cunctis u ibi bus
Synagogae,quseper nequitiam mentis, seminis Da- p. Juda, simul et principes familiarum Israël, missis in
vid, hoc est Ghristi, insidiatrix erat, elodium contra ' hoc centurionibus Hierosolymam, congregaverat :
eum semper in corde gerebal, quae aliquando re- quos edaciurus filium régis tali ratione dislinxit, ut
gnare videbatur cum legis coeremonias temporaliter omnes qui impleverant sabbatum, etegressuri erant,
observabat. Interpretatur Athalia temporalis Domini. in duas divisi parles regem in interioribus atriilocis
Sed Josaba strenuilate (quaeinterpretatur saturitas armati circuinslarent. Reliqua vero multitudo, id
Domini, id est Ecclesise, in qua verse sunt delicise) est lii qui non erant de stirpe Levi, exleriores atrio-
servalur Joas, qui interpretatur memoria Domini, rum januàs contra furorem reginse (si quid forte
Christus videlicet, in quo memoria est nominis Do- adversi moliretur) custodirent. Porro hi qui nuper
mini, ne per crudelitatem saevientislipstis interima- ad sabbatum vénérant sacerdotes, levitseet janito-
tur in cordibus electorum, magisque niitritur in ves, in 1res divisi partes, domum régis, id est
pala-
domo Joiadse poiilificis qui dilectus Domini sonat, tïïim observarent, ne vel hoc regina collecto exercilu
de quo Patris vox ait : i Hic est Filius meus dilectus, Eontra regem defenderel. Servarent et porlam scu-
in quo mihi bene complacui (Matth. xxm). i Cujus1 tariorum habitaculi, per quam de lemplo ad palalium
domus est sanctà Ecclesia, mbi in sancta fide electo- descendebalur, sicut infra dicilur. Duxeruntque re-
513 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 514
gem de domo Domini, et venerunt per viam porta A men per doctorum negligentiam in multis corrurn-
scutariorum in palalium, el sedit supra thronurc pebatur, donec veniret ipse qui legem dédit et per
regum, ubi et porta Seir et domus Messa, quaecum sanctseTrinitatis fidem, decalogum legis in Moysi
porta scutariorum nominantur, esse videntur. Scu- et prophetarum scriptis spiritualité!' observandum
tarios autem lulores régis appellat, testante libre doceret.
Paralipomenon : qui cum Robpam scuta serea pre e Vocavitque rex Joas Joiadam ponlificem et sa-
aureis commemorasset, adjecil ; et tradidil illos prin t cerdotes, dicens eis : Quare sarla tecta non in-
cipibus scutariorum , qui cuslodiebanl vestibuluni f slauratis templi ? Nolite ergo amplius accipere pe-
palalii. In quo videlicet libro, dislinctius haeccuncla « cuniam juxta ordinem veslrum, sed ad instaura-
replicantur : t Tertia pars vestrum, qui veniunt ad t tionem templi reddite eam, » et reliqua. Sic et
sabbatum sacerdotum et levilarum et janitorum, eril Dominusnoster in Evangelicis doctoribus mandans,
in portis. Tertia vero pars ad domum régis, et ter- ail : « Levate oculos vestros et videle regiones quia
tia in porta quse appellatur Fundamenti. Omne vero albaî sunt jam ad messem (Joan. iv). » — « Rogale
reliquum vulgus sit in alriis domus Domini, nec dominum messis, ut mittat operarios in messem
quisquam alius ingredialur domum Domini, nisi sa- suam (Matih. ix). » Et item : t Euntes (inquit) in
cerdotes, et qui ministrant de levilis. Ipsi lantuni- B mundum universum, praedicate Evangelium omni
mpdp ingrediantur, quia sanctificali sunt, el omne creamrae (Marc. xvi). » — f lnfirmos curate, mor-
reliquum vulgus observel custodias Domini, levilse tuos suscilate, leprosos mundale, dssmones ejicite,
autem circumdent regem, habentes singuli arma gratis accepislis, gratis date (Matlh. x). »
sua, i etc. Quod sequitur de eodeni : « Produxit- J Et tulit Joiada ponlifex gazophylacium unum,
que filium régis, el posuit super caput ejus diadema t aperuitque foramen desuper, et posuit illud juxta
et leslimonium. » In diademate, insigne capilis re- i allare ad dexteram ingredientium domum Do-
gium, in testimonio désignât décréta legis Dei, qui- i mini, J Allare videlicet corpus Domini est, juxta
bus quid agere rex debeat, qualiter vivere, prseci- quod gazophylaciumpositum est, cum Ecclesia Chri-
piatur. Denique in libro Verborum dierum aperlius : slo conjuncta est, ad dexteram ingredientium in
<Et imposuerunt(inquit) ei diadema et tesliinoiiium, domum Domini : quia hsec est intenlio eleclorum,
dederuntque in manu ejus tenendam legem, et con- qui per fidem ingrediunlur Ecclesiam, ut ad seter-
stiluerunt eum regem (7/Par. xxm). » Magnaeutique nam bealiludinem (quam dexira significat) perve-
erat salutarisque prudenlise, ut post lyrannicse im- niani. Islud ergo mitlunt "sacerdotes, qui custodiuni
pisequenëcem reginae, succedenli in regnum filio ré- oslia templi omnem pecuniam quae defertur ad
gis legitimi cum ipso regoi habilu simul disciplina templum Domini, cum prsedicalores sancti qui ser-
legis Dei servanda commilteretur, et qui se praela- vant inlroitum fidei, pfferunt vola fidelium in verbis
tum populo regendo videret,ipse seregendum divinis et eperibus ; et in Ecclesia rite precibus commen-
legibus subd^debere meminissel. dantDeo.
« Ascendebat scriba régis et ponlifex, effunde-
CAPUT XII. < bantque et numerabanl pecuniam quse invenieba-
i tur in dcniP Domini, et dabant eam juxta numerum
« Dixitque Joas ad sacerdotes : Omnem pecuniam i atque mensuram in manu eorum qui praeerant cse-
< sanctorum, quse illala fuerit in templum Domini a « mentariis domus Domini. Qui impendebant eam in
* prsetereuntibus, quseoffertur pro prelio animse, et ( fabris lignorumet csementariis hisqui operabanlur
« quam sponte et arbitrio cordis sui inferunt in leni- « in domo Domini, t et reliqua. Scribam régis el
« plum Domini : accipiant illam sacerdptes juxta or- penlificem appellat summos doctores, qui pecuniam
« dinem suum, et instaurent sarta tecta domus, si collatam juxta numerum atque mensuram illis tri-
« quid necessarium viderait inslaurationi. i Mandat buebant, praeerant fabris et csementariis, hoc est,
rex noster doctoribus suis, ut accipiant omnem pe- dispensatpribus verbi divini qui Evangelici tritici
cuniam quae a prselereunlibus offertur in templum mensuram, conservis suis his qui operanlur in domo
Domini, pro pretio animae et volo cordis sui : cum Domini, et virtulum opéra in sedificiodivino compo-
quidquid a praelereuntibus in islis scientise spiritua- nunt, tribuebant. Quid ergo aliud fecerunt apostoli
lis, vel bonorum exemplorum, in thesaurum Do- (quos principes in Ecclesia eleclio divina constiluit)
mini collatum est, per sacerdotum, hoc est praedi- quando per subjectos sibi discipulos, verbi divini
calorum officia, ad instauralionem templi spiritualis semina per tolum orbem sparserunt quatenus ope-
eonferatur : quatenus quodeunque scissum ibi per rarios voluntatis Dei idoneos ' in audiloribus suis
errorem, vel per vitia invenerint, restaurent : ne praeficerent : quorum alii fabricant ligna, cum se-
forte per negligentiam magistrorum, depereat mul- metipsos et eos, qui sibi obediebant, ligna fruclifera
litudo audilorum. Quod autem sequitur : in domo Domini pafare studebanl, alii sarta tecta
« Igitur usque ad vicesimum lertium annum régis templi faciebant, quando illa quse per hseresim et
« Joas non inslauraveruni sacerdotes sarta tecta schismala rupta erant, resedificabanl.Alii saxa cae-
ï templi, Î significat quod ante advenlum Salvato- debanl, cum duros corde et .incrédules fortiter in-
iiSj licet doclrina legis in génie Judaica fuerit, la- crepabant, ila ul impleretur iustauralio doinus Do-
 |5*8 ANGELOMILUXOV1ËNS1S MONACH1 516
jnini, in universis quae indigebant expensa ad do- i- A ut sludeant minus fidèles in spiritalibus invenire,
mum Domini muniendam,juxta illud inique Aposloli li quam.isti in corporalibus fuerant invenli.
quo ait: t Unicuique autem npslrum data est graliaa f Pecuniam vero pro deliclo, et pecuniam pro
secundummensuram donationis Cims,li(Eplies.iv). »> i peccalis, non inferebant iii templumDomini, quia
Et paulo post : « Et ipse (iriquit) dédit qupsdam n i sacerdotuni erat. » Haecsententia ostendit, quod
quidam apostolps, quosdam autem prophetas : alios 'S non quis proprio arbitrio facile se credere débet,
.vero evangelistas, alips autem doclores et pastores,\> sed magis sciât, quod confessio peccalorum et poeni-
ad consummalionem sanctorum, in opus ministerii,ij tentia sacerdotum judicio peragenda est, qui ha-
in oedificalionemj cprporis Christi (Ibid.). > Quod d bent scientiam discernendi inler mundum et im-
autem sequitur : mundum, etleprse maculam dijudiçare, et aut eon-
« Verumiamen non fiebant ex eadem pecunia hy- demnarê, aut mundum discernere.
<drise templi Domini, et fuscinulse, et thuribula, et•
< tubae, et omne vas aureum et argenteum, de pe- CAPUT XHI.
f cunia quae inferebatur in templum Domini, i si- « Elis«us autem segrotabat infirmilate, qua et
gnificat quod alia débet esse ratio, formandorum va- t mortuus esl. Descenditque ad eum Joas rex Is-
sorum in minislerium Domini, alia parandorum li-. B '. « rael,etflebatcorameo,dicebaique: Pater mi, Pater
gnprum et saxorum in sedificiumdomus. Quia aliat « mi, currus Israël et auriga ejus. Et ail illi Elisseus:
débet esse doclrina qua rudes imbuuntur ad fidem,( < Affer arcum et sagittas. Cumque altulisset ad eum
et; alia qua jam perfecti inslruuntur ad scientïse ple- c arcum el sagittas, dixit ad regem Israël : Pone ma-
ailudjnem. Bene autem vasa domus Dpniini illic; « num tuam super arcum. El cum posuissel ille
possunt intelligi, qui jam apti sunl ad capienda mu- c manum suam, superposuil Elisseusmanus suas ma-
nera divina, et liabiles fiunt ad minislerium Dei. « nibus régis, et ait : Aperi fenestram orientalem.
Nam hydriae eos significare possunt, qui aquam sa- t Cumque aperuisset, dixit Elisseus: Jàce sagiltam.
pienlise divinse in se continent. Fuseinulae quoquei f Etjecil. Etait Elisseus: Sagilta salulis Dominiet
doclores spirituales, quorum oflicium est corpus etl « sagilta salutis contra Syriam. Perculiesque Syriam
sanguinem Domini credentibus distribuere, infideli- « in Aphec, donec consumas eam, > el reliqua.
bus abnegare, necnon et spiritualem alimoniami Quid est quod propheta régi Israël jubet arcum et
verbi, cuique prout convenit, disparliri. Quia suntt sagittam afferre, nisi quod Redemplor nosler rectori-
in verbis Dei nonnulla, quse nostrse humililati reve- bus Ecclesiae,armis spirilualibus seihdui, et contra
lare, ad nostrae epulas refectionis concedere digna- hostem antiquum prsecipit. proeliarî? Arcus enim
tus est. Sunt ilem alia lantse profundilatis, quaesan-. C
< nonnunquam in sacro eloquio, pro ipso sacro elo-
cti Spiritus solummodo scienlise pateanl, nostrae. quio poni solet, quod ex utroque Testamenlo velul
vero çapacitatis per omnia mensuram transcendant. ex cornu el chorda constat. Per Vêtus quippe Testa-
Thuribula autem illos figuraie demonstrant, quii mentum figuratur cornu propter duritiam. Per No-
mundani oraiionem ex conscienlia pura et fide noni vum, quod incarnalo Domino figùratum est, signa-
ficia pûerunt Dep, et cum prcpheta dicere possunt : tur chcrda, et dum chprda tralrilur, cornu curvalur,
« Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspe- quia curn Novum Testamentùm discutitur, a duritia
ctu luo (Psal. CXL).> Tubae autem quid aliud sunt; litlerce Velus inclinatur, et ad inlellecium spiritu».-
quam proedicalores sancli, qui in toto orbe lerra- lem flectitur, quia rigore ejus duritise non tenetur.
rum yoçem Evangelicse praedicaiionis emittunt?i Sagillae enim sunt hsecipsa verba quse doclores pro-
quorum personse per prophetam dictum esl : cClama, ferunt. Unde eliam bene de sanctis doctoribus, per
ne cesses, quasi tuba exalta vocem luam, et annun- prophetam genlilitatem ingredientibus dicilur :
tia populo meo scelera eoruni, el domui Jacob pec- i Cum sagiltis acutis et arcu ingredientur illuc
cata eorum (Isa. LVHI).J Et Psalmisla : « In omnem (Isa. vii). t Nos ergp cum Scriplurae sacrsedicta pen-
terrain exiyit sonus eorum : et in fines orbis terrse samus, arcum intendimus : cum verba dpctrinseda-
verba enrum (Psal. xvm). > Sequitur : D mus, sagittas emittimus. Ppnitque Elisaeus manus
i Et non fîebat ratio his hominibus, qui accipie- suas super manus régis, cum exemplis suis Domi-
t bant pecuniam, ut distribuèrent eam artificibus, nus actiones doctorum dirigit et confortât. Orienta-
i sed in fide tractabant eam. > Devolionemostendit lem fenestram aperire mandat, et jacere sagittam,
eorum, de quibus sermo est : Quia tantum studii in quialùmine scientiae et verse doctrinse, suos horta-
religione habuerunt, ut nullus dubilaveril quin pe- tur primum illustrari , el sicul jacula verborum
cuniam Doniini, sine alicnjus suspicionefraudis tra- mittere.
.ctarent. Et hanc deaerario sublalam, fideliter artifi. « Et ait Elisaeus: Sagitta salulis Domini, et sagilta
iÇibus, ad muniendam domum, prout singulis opus i salutis contra Syriam, perculiesque Syriam ir.
esseï, offerrent. Unde neçesse est, ut considèrent hi, « Aphec, donec cpnsunias eam. » Sagitta ergo sa-
qui spiritualem pecuniam verbi Dei ad dispensan- lutis Domini est praidicatip sancla, cum decenler
dutn conservis suis, operariis scilicet divinis acci- exhibetur, etspiritualium hoslium cerlissima interfe-
jiiunt, quanta fide quantaque discretione illis opus ctio, si perseveranter agitur. Nec fas esl ut aliquando
eslj quibus ratio de eadem pecunia reddenda est : dispensator verbi Dei segniter torpeat. cui jussum
517 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 5l8
est, ,ut gregis Dpminici curam habeat, quia multum A raciter in ipso collpcat, sine dubio parliceps erit
obestdevolïs auditPribus, siinertiâ-prsèvalet docto- rèsurrectionis ejus. Dicit enim ipsa Veritas : «
Egà;
ribus. Dicit enira Propheta : « Clama, ne cesses sum resurreclie et vila : qui crëdit in me, ètiàirisi
(Isa. LVIII).» Et Àpostolus ad Timolheùm : « Testi- mortuus fuerit, vivet. El omnis qui vîvit et crédit in
ficor (inquit) coram Deo et Christo Jesù, qui judica- me, non niprietur in oeiernum (Jodn. xi). » Et alibi :
lurus est vivos "et mortuos, et per 'adventum ipsius i Sicut Moyses, inquit, exaltavit serpenlein in de-
et regnum ejus, praedica verbuni, ïnsta opportune, serto, ita exaltari oportel Filium homin.is; ut omi '
importune : argue, obseera, increpa in oimii patien- qui crédit in ipsum non pereat, sed habeat vit
tia et dpctrina (II Tim. îv). j Unde npn débet do- oeternam (Num. xxi ; Joan. ni). >
cïor propler avariliam negligere animaruni curam,
CAPUT XIV.
sed inàgis per Diëtatem ad aéteniam perteiidere re-
quiem',-'quod' significat Aphec, interpretalur enim i Quod dicitur de Amasia rege Juda:Ipse pér-
cotuinebit vel apprehendet. Unde idem Apostolus, it cussit Edom in valle Salinarum decem millia, et
enumeratis vitiis quse avariliam comitanlur, ad t apprehendit pelram in prselio, vocavilque nomen
praedictùm dîscipulum inlulii dicens : « Tu autem r ejus Jeethel usque in prsesentem diem. s Vallis
homo Dei haecfuge, seciare verojusliliam, pïelalem, g Salinarum erat, ubi sal faciebant, vel feno videlicet
fidem, charitalem, palientiam, mansuetudinem, cer- salsuginis, ut mullis in locis deciso, exsiccato et
tamen bpnum, cerlamen fidei, appréhende vitam incenso, vel aquis puteerum saisis fervefaclis, et
seternam iii qua veeatus es(7 Tim. vi). i usque ad salis firmilatem cpqueiidp perductis, veï
c Et ail Elisceus àd regëm : Toile sagittas. Qui alip quolibet ordine, quo sal fieri consuêvit. In quo
t cum lulissel, rursum di/tit ei : Percute jaculo ler- etiam loco, et Joab duodecirti Idumaeorum percus-
« ram. Et cum percussisset tribus vicibus, et sletis- sisse legitur. Nec praeiereundum quod pro valle Sa^
«'set, iratus est vir Dei contra eum, était : Si pér- linarum vêtus edilio quasi nonien regionis Gepiela
ir eussisses quinquies, aut sexies, sive septies, per- posuit. Petra autem civitas est Arabise nebilis in ea-
« eussisses Syriam usque ad consummalipnem. Nunc dem terra Edom, quae in libro Numerorum (Num.
« autem tribus vicibus perculiës eam. » Ecce prp- xxxi) Recem dicitur, et a 'Syris hodie quae sic ap-
pheia mandai régi jacule perculere terrain, et cum pellalur. Jeethel vero quod Amasias victor ei nomen
perculït tribus vicibus et stat, irascilur cpnira eum imposuit, interpretatur wtus Dei vel auxilinm Dei,
qupd npn ssepius terram perculeret. Ita et dectori- a gente eo fideliter, ut pereniii inderetur mémorise
bus prsecipitur, proedlcalionisjaculo terram, hoc esl, quod hanc vel coetus populi Dèi, vel Deo adjuvante
carnales perculere. Sëd qui hoc minus sludiose C ceperit.
agunt, merito increpalione divina arguuntur. Quid ÇAPUT XV.
ëslenim tribus vicibus lerram jaculo përeutere, nisi c Anno vicesimo septimo Jerpboam régis Israël,
Trihilâlis fidem carnalibus per doctrinam insinuare? « regnavil Azarias filius Àmasise régis Juda. Sede-
sed cum agit hoc satis doctor, liominesque ad fidem « cim annorum erat cum regnare coepisset,et quin-
perducit, necesse est ut adhuc instel verbe, dpnec il- « quaginta duobus annis regnavit in Hierusalem, »
los doceal quinque sensibus corporis imperare, bo- et reliqua. Azarias ipse est Ozias, qui propter con-
nisque operibus (quae per senariuin numerum expri- temptum Domini, dura sàcrificare in templo vellet
munlur (studium impendere, neenon et scientiam contra legem Moysi, percussus est lepra a Domino
spiritualem instanler mediiari, quam septiformis juxta altare astans, et hplocausla nitens pfferre : po-
Spiritus gralia in Scripluris sacris consiituit atque test quippe Ozias rex leprosus significare diabolum,
àd salutem humain generis gemino Testamenlo edi- cui lepra iniquitatis insanabilis est. Qui cum suam
dit. Qui autem solam (idem sine operibus bonis et mensuram nen vellet cegnpscere, et majora tentasset
mediialione legis Dei sibi sufûcere credunt ad salu- appetere, foeditale pessimae leprse notabilis effectus,
tem, recte a propheta arguuntur, quia secundum Ja- " de domo ejectus est, et perseveravit usque in finem le»
cobi aposloli senlenliam, « Sicut corpus sine spirilu. prosus, separatus a populo Dei. Sub hoc videlicet rege
morluum esl, ita el fides sine operibus mortua est: régnante, et quantum in se est sacerdolium dissi-
(Jac. n). » Et alibi scriplum esl : t Qui ignorât; pante Isaias prppheia visipnem illam magnificani,
ignorabitur (1 Cor. xiv). » qua viderat Dominum sedentem super solium excel-
i Morluus est ergo Elisaeus et sepelierunt eum. sum, videre non poluit. Quandiu illè regnum tenuil
< Latrunculi quoque de Moab venerunt in terrain in Judsea, propheta oculos non levavit ad toelum,
t Israël in ipso anno. Quidam autem sepeîientes bo- non sunt ei reserata coelestia, non apparuit Dominus
i minem, videntes lalrunculos, projecerunt cadaver sabaoth, nec inmysteriô ûdèliler sancti nomen au-
i in sepùlcrum Elisaei. Quod niox ut teligit ossai ditum esl. Quando ille mortuus est, universa qusè
t Elisaei, revixit homo et slelit super pedes suos. » subsequéns sermo monslravil, aperto sese in lùmine
Quid significat hsecresuscitalio cadaveris mbrtui perr prodïderant. Taie quod et in Exodo scrïptum est ':
çontactum ossiuin Elisaei, nisi vitam fidelium, quaës Dum Pharao vixit, populus Israël ex luti et îateris et
iu morte Christi veraciter constat? Quicunque ergoi palearum opère non suspiravit ad Dominuni. Dum
(irina fide langit mortein Christi, et Spem' suam ve- ille regnavit, nemo qusesivitDeum Patrëm Abraham,
 519 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 5fc0
Isaac et Jacob. Quando vero ille mortuus est, suspi-- A etiam suum in holocaustumobtulit filium more Cha-
rayerunt filii Israël, ut Scriptura dicit, et ascenditt nanseorum, et super haec multa alia scelera perpe-
clamor eorum ad Dominum; cum utiquejuxta histo- travit. Musach quoque sabbati quod sedificaver.itin
riam tune magis gaudere debuerint, et ante suspi- templo, et ingressum régis exterius, convertit in
rare, cum viveret. Ezechiele quoque prophetante, , templumDomini, propter regem Assyriorum. Legi in
P Itias filius-Banaiaeoccubuit, et post pessimi dji- cujusdam libro, Musach sabbati, expositum locum
'""'"* \ : « Cecidi, inquit, super faciem meami quemdam, vel sedificium quoddam esse positum in
n'voce magna , et dixi : Heu mi, heu mi, vestibulo templi Domini, ubi reges quando sabbato.
. : i Deus, consummalionem tu facis reliquiasi oralionis causa ad templum ibant,pecuniam pro elee-
isi ? >{(Ezech. xi.) Si ergo intelligas in Ozia et mosynâ mittebant. Et ita Musach sabbati, gazophy-
Pharaene et Phaltia et cseleris istiusmedi cpntrarias lacium esse regum, sicut Cerbanan est sacerdotum.
forlitudines, videbis quomodo illis viventibus nullus Videtur enim Achaz ipsum aediûcium et ingressum
vestrerum videat et suspiret, et in poenitentiam cer- régis exterius, npn idep cpnvertisse in templum Do-
ruet : c Npn regnet, ait Apestplus, peccatum in mini , quod in eo cultui serviretur divino, sed ut
mortali corpore veslro (Rom. ix). » Régnante pec- simul cum templo profanoretur, sludens ut magis
cato ^Egyptiis exslruimus civitales in cinere, ver- B placeret régi Assyrio quam Deo patrum suorum et
samur in sordibus. Pro frumento paleas, pro solida Domino.Cui sensui videtur liber Paralippmenon asti-
petra luti opéra. Sed tamen quod dicitur de Jero- pulare, ubi ita scriptum est {II Par. xxvm) : «Igitur
boam rege Israël, ipse restituit terminos Israël ab Achaz spoliata domo Domini, et domo regum et
introitu Emalh, usque ad mare soliludinis Emalli, principum, dédit régi Assyriorum munera, et tamen
quae nûne Epiphani adjicitur, septentrionalis erat nihil ei profuit. Insuper et tempore angustiaesuse,
terminus Israël. Mare autem solitudinis, quod He- auxit coulemplùm in Dominum. Ipse per se rex
braice dicitur Araba, mare Morluum désignât, quod Achaz inimolavit diis Damasci victimas percussori-
in lalitudine per sladia ocloginla usque ad zearos bus suis, et dixit : Dii regum Syrise auxiliantur eis
Arabise, in longiludine centum quinquaginta usque quos ego placabo hostiis, et aderunl mihi eum e
advicinia Sodomorum prpgreditur ; cujus loci Jose- contrario ipsi fuerint ruinse ei et universo Israël.
phus ita meminitdicens : Anno autem quintodecimo Direplis itaque Achaz omnibus vasis dnmus Domini
regni Amasise, regnavit in Israël filius Joas Jero- atque cpnfraclis, clausit januas templi Domini, et
boam, in Samaria annosquadraginla. Hic autem rex fecit sibi altaria in universis angulis Hierusalem. lu .
circa Deum quidem injuriosus el iniquus exslilit ve- pmnibus quoque urbibus Juda exslruxit aras ad cre-
'
hemenler, idola colendo et multa incongrua et opéra G niandum thus, atque ad iracundiam provocavit Do-
exlranea faciendo. Populo autem Israelilarum mul- minum Deum patrum suorum. > Haecsicut scripta
torum bonorum fuit occasio. Huic quidem Jonas pro- reperimus, hoc in loco ponenda esse censuimus, pa-
phetavit, quia oporleret eum Syrios vincere dimi- rali, si qui aliquid indecerlius expresserint, eorum
cando, et regnum proprium dilatare, in partibus senlentiam auscultare.
quidem Aquilpnis, usque ad Elham civilatem : a • Tune ascendit Rasin rex Syrise, et Phacee filius
meridie verp usque ad Asphallum. Antiquilus enim i Romeliserex Israèl, ad praeliandumin Hierusalem. ,
termini Chananaeiisti fuerunt, sicut princeps Jésus « Cumque obsiderent Achaz, non valueruntsuperare
ea lpca déterminât. Igitur Jerebpam castrametatus i eum. In tempore illo resliluit Rasin rex Syrise
contra Syrios omnem eorum proyinciam, sicut Jonas i Ailam Syriae,et ejecit Judseosde Aila. Et Idumsei
prpphelaverat, devaslavit. i venerunt in Ailam, > et reliqua. Rex impius qui
Dominum Deum patrum suorum dereliquil, et secu-
CAPUTXVI. tus est idola gentium juste Domini auxilio dereli-
• Annp septiuip decimo Phacee filii Rpmeliae, re- clus est, et consurrexerunt adversus eum Rasin rex '
< gnavil Achaz filius Jealham régis Juda. Viginti Syrise, id est Aram et Phacee filius Romeliserex
i annerum erat Achaz cum regnare coepisset, et D ' Israël in Samaria, et venerunt in Hierusalem, ut ex-
« sedecim annis regnavit in Hierusalem. Non fecit pugnarent eam. Legimus in Paralipomenon libro
i quod erat placitum in conspectu Domini Dei sui, (Ibid.) regem Rasin Damasci, viclo Achaz, multos
t sicut David paler ejus, sed ambulavit in via regum de Judsea Damascum transtulisse, el Phacee filium
t Israël. Insuper et filium suum consecrayit, trans- Romeliseregem decem tribu.um, quaeappeUabantur
t ferais per ignera secundum idola.gentium, quae Israël, el regnabant in Samaria, una diejeentumviginti
f dissipavit Dominus coram filiis Israël, i Hinc Jo- millia percussisse de Judaea hominumbellatorum, et
sephus laliter narrât : Porro Joatham mulavit vitam cum infinila praeda in Samariam duxisse captiva.
cum vixisset annis quadraginia unum, ex quibus re- Rursum veniunt ad Judaeam, et Hierusalem cupiuut
gnavit duodecirn. Sepullus est in regiis monumenlis, debellare, el non poîuerunl, quia auxiliatus est ei
venitque regnum ad ejus filium Achaz, qui impius Dominus, ut sub occasione misericordise,qua popu-
circa Deum existens, et palernae prsevaricalpr legis, lum obsessum liberavit, filium suum nuntiaret de
reges Israelilarum imitatus, in Jercsolymis idolorum virgine nasciturum, sicut Isaiaeprophelse liber com-
aras constituit, et super ea saciificavit. In quibus mémorât (Isa. vu). Huic hou suo merito, sed Domini
 521 ENARR. IN LIBROS REGUM. —IN L1B. IV. 522
gratiam ostendendo, egredi in occursum Isaias jube- A consentant sibi, ut expugnent Ecclesiam. Quod cum
tur, ad extremum aquseductus piscinse superioris in audierit domus David, cui in Ezechiele pastbreùi;
via agri fulloniset dicere.ad eum: « Vide ut sileas. bonum legimus suscitalum (Ezech. xxxiv), et populus
Noli timere, etcortuum neformidet a duabus cau- ejus simpliciter credens in Deminum, pertremiscit."
.lis titionum fumigahtium istorum, in ira furoris Et idep pertremiscit, quia non arboribus frugiferis,
Rasin régis Syrise,et filii Romeliae,eo quod consilium sed infructuoso saltui comparatur. Eosdem autem
înierit centrale Syriapessimum, et Ephraim et filius hsereticos atque gentiles conlra domum David argu-
Romelise, dicentes : Ascendamus ad Judam, et su- mentnrum et dialectieae artis gladiis dimicare nulli
scitemus eum, et evellamus eum ad nos, et ponamus dubium est, ut qui inler se discrepant, in Ecclesiae
regem in medio ejus filium Tabeel. Haecdicit Domi- oppugnatipne consentiant : juxta illud quod Herodes
nus Deus : Non stabit et non erit istud, sed caput et Pilatus inter se discordantes, in Domini passione
Syrise Damascus, et caput Damasci Rasin. Et adhuc amicitia foederantur (Joan. xxi). Impio régi in Isaac
sexaginta quinque anni, et desinet Ephraim ësse po- jubetur occurrere, exiens de loeo suo, non in prin-
pulus. i Duas autem caudas titionum, id est torrium cipio aquseductus, sed in extremis finibus piscinse
fumigantium, vpcat Rasin regem Syrise, et Phacee superioris quse erat in agro fullpnis, ubi sorûes ex-
filium Romeliaeregem Samarise, eo quod in illis fini- B purgabantur. Quamvis enim Achaz regnaret super
tum sit regnum Syrise, id est Damasci, et regnum Judam, tamen quia impius erat, in superioris piscinse
Samarise, id est decem tribuum, qui alio npmine extremis finibus morabatur. Ergo Deus non tani ré-
appellabantur Ephraim. Sexaginta aulem et quinque gis miseretur, quem indignum sestimabat salute,
anni, nen a temporibus Achaz, sed ab Oziae nume- quam populi sui. Duas autem caudas torrium fumi-
rantur. Igitur Hebraei hune lpcum ila edisserunt, gantium, ut prius diximus, vocat sapientiam ssecula-
ut Amos qui sub Ozia coepit prpphetare , quando rem, hsereticumque sermonem, quorum finis exustio
et Isaias prophëtiae suse habuit exordium, primus est, qui frustra înierunt consilium, ut ascenderent
prophetavit contra Israël, dicens : i Israël au- contra Judam, et quasi negligentem et dormientem
tem captivus ducetur de terra sua. > Titulus quo- caperent, et suis erreribus cppularent, penerentquë
, que prpphetiae ejus contra Samariam fit, et prp- super eum regem filium Tabeel, hncestbenum Deum.
phetare coepit in diebus Ozise régis Juda, ante Uterque enim adversarius apud se severitatem, apud
duos annos lerrsemolus ; quem volunt eo tempore se sestimat oplimam esse doctrinam. Denîque Mar-
accidisse, quo ingressus Ozias in templum Dei, ibi cipn hserelicus béni Dei filium, hoc est allerius pu-
sacerdotium vindicabat, et terra percussa est et cine- tal esse Christum, et non justi cujus prophetse sunt,
res altaris effusisunt, et ipse rex percussus lepra. Vo- ^ quem sanguinariuni et crudelem judicem vocat. Haec
lunt autem annum fuisse vicesimum quinlum Oziae, illis dicentibus Dominus dominator, qupd non stet
quando haecacciderunt, cujus reliqui anni sunt viginti consilium ipsorum, sed intérim quandiu nunc iste
septem. Omnes enim regnavit annos quinquaginla roundus stat, et ea quae mundi sunt, in suis finibus
duo. Postea regnavit Joalham filius ejus annis se- el in suis urbibus dominentur. Cum autem consum-
decim, et hujus fifius Achaz, aliis sedecim. Ppst quem malionis tempus advenerit, hoc est sexaginta quin-
regnavit Ezechias, cujus sexto imperii anno, capta que anni, et tam mundi res quse in sex diebus faclae
Samaria est, atque ita effici simul annos sexaginta sunt, quam omnia quse ad quinque sensns pertinent
quinque. Scriptum est enim qupd Theglalhphalasar1 finem ac.ceperint, tune universa esse solvenda, quse
rex Assyriorum sub rege Achaz ascenderit in Da- genlilës et haeretici futura non credunt; et propter
mascum, et vastayerit eam, et transtulerit habitato- infidelitatem non intelligunt quse dieuntur
res ejus Çyrenen, et Rasin interfecerit. Et qupd te-
tenderit insidias Phacee filip Rpmelise Osée filius[ CAPUT xvn.
Ela, et perçussent eum et interfecerit, et regnaverit < Iralusque est Dominus vehementer Israël, et
prp illo in Israël annis novem, et quod venerit Sal-• rv « abstulit eos de conspectu suo, et non remansit
manasar iex Assur et obsederit Samariam, quaenunc; - '- i nisi tribus Juda tantummodo ; sed nec ipse Judas
Sebasten vecatur tribus annis, et nono anno regnii t custodivit mandata Domini Dei sur*verùmtamen
Osée ceperit eam, vinctumque Osée in carcerem mi- « ambulavit in erroribus Israël quos operatus fuerat.
sent, et transtulerit Israël in Assyrios, posueritque: « Projecitque Dominuspmne semen Israël, et afflixit
eos in Hala et in Habor juxta fluvium Gozan, in ci- « ens et tradiditjin manu diripientium, donec projice-
vitatibus, sive ( ut Septuaginla transtulerunt ) ini « ret eos afacie sua.» Subversio autem Israelilarum,
monlibus Medorum. Juxta anagogen facilis interpre- quseab Assyriaeregibus perpetrata esl quid significat,
tatip est, qupd régnante Achaz rege impio, rex Arami nisi miserabilemet nimis deflendamruinam populi ec-
qui interpretatur excelsusatque sublimis, ut indicett clesiastici ? quam rex Assyrius, hoc est diabolus, cum .
arroganliam sapientise saeculi; et Phacee filius Ro- suo exercitu devastando atque obsidendo quotidie efli-
melise qui et ipse juxta Osée prophetam et tribumi cit, cum ees propter peccata cemraissa, de sedibus
Ephraim, de qua Jéroboam filius Nabath vitulos au- propriis evellens, defert in terram aliénant, quo ma-
reos in Bethel et Dan constituerai, et a domp Davidl gis lugere deleclat, quam cantica laetitiaeproferre.
Dei populum separaral, refertur ad hsoreticps, quii Unde et Psalmista myslico eloquio hoc idem com-
PATROL. CXV. 17
 525 ANGELOMlLUXOVIENSISMONACHI 54i
uiemorat, dicens : < Super Humilia Babylonis illic A et non splum inyentnres primi errorum, quos pa-
sedimus, et flevimus,dum reçqrdaremur tui, Sion. tres Samarilanoruin signiiicant, hoc faciunt, sed
In saliçibus ni medio ejus, suspendimus prganano- et sequaces eorum, quos filiorumnomine et nepo-
Stra. Quia illjc interrp|averunt nos, qui captivos tum expressosrecte possumus intelligere, siiniliter
dgxerunt nos, verba canlionum. Et qui abduxe- agùnl.
runt nos, Hymnum cantate nobis de çanticis Sion. CAPUT XVDI.
Qupmodo cantabimus canticum Domini in terra t Anno tertio Oseae,filii Ela TégisIsraël, regnavit
aliéna (Psal. cxxxvi)?» Qupd dicUur'de bis quae in i Ezechias, filius Achaz régis Juda. Viginti quinque
Samariam adduclse sunl a rege Assyriprum natio- « annprum erat cum regnare coepïsset,et Viginti no-
nibiis. i vem annis regnavit in Hierussileni. Nomen matris
« Et uuaquseque gens fabricata^est deum suum. i ejus Abia, filia Zacharise.Fecitque quod erat bo-
t. Posueruntque eos in phanis excelsis, quaefeçerant t num coram Domino,juxta omnia quse fecerat Da--
« Samaritse gens et gens in urbibus suis, in quibus f vid patef suus. Ipse dissipavit exçelsa, et contri-
i habitabant. Viri enini Babylpnii fecerunt Soçholh « vit statuas, et succidit lucos, confregitque serpen-
« Benoth, viri autem, Culhenj fecerunt Nergel, et i tem sereum,quem fecerat Mpyses.Siquidem usque
« viri de.Hemath fecerunt Asima. Porro Eyoeïfece- B t ad illud tempus filii Israël adolebant ei incensum.
t runt Nebaaz et Tharthaç. » In libre quidem Lecp- « Vocavitque eum nomen ejus Nahasthan. Et in
rum Jegitur qupd Benoth et Nergel fuerint civita- « DominoDeo Israël speravit. » SiquidemNahasthan
tes quas çonstruxerunt in regipne JudaéseSamari- interpretatur oes eorum, ut quem illi pro numine
tani, qui de Babylonia transierant. Asima quoque colebant in diclis ejus metallum eum esse non deum
oppidum aedifiçaverunt, qui ad eam venerunt de agnoscereul. Et quia Ezechias in hoc quod excelsa
Hemath. Nebaaz et Tharthaç civitates sunt, quas dissipavit, el statuas contrivit, atque succidit lueps,
Evoei in eadem Judsese terra çendiderunt. Videtur neenop et omnia simulacra comminuit, Salvatoris
autem, juxta consequentiam sernionis, et idolorum, lypum tenet. Interpretalur enim Ezechias apprehen-"
quibus haegénies prius in terra sua servierinl. hic dens Dominumvel fortiludo Domini. In eo ipso uti-
posse vocabula intelligi. Quia cum diçlum esset : que qued ipsum serpentem seneum quem Moyses
t et unaquseque gens fabricata est deum suum, » fecit, cemminuit, Redemptpris figuram cOnvenienter
quasi ad expletionem senlentiae subjunctum sit : tenet. Non sblum enim Dominus noster ac Redem-
i viri enim Babylonii fecerunt Spchpth Benoth. » plor, de quo per Prophetam dicitur : « Dpminusfor-
Et melius, ni fallor, faceret inlerpres, si Sochoth tis Dpminus pptens in praelip (Psal. xxm), > idpla
Latine in tabernacul^ yerieret, et nomen idoli Be- " gentium contrivit, et emnia simulacra eerum dissi-
noth absplule poneret, et sicut in sequenlibus mani- pavit, quatenus Dei emnipotentis notitiam haberet,
feste dicitur. ejusque cullui digne manciparentur, quin ipsam lit—
f Hi autem qui erant de Sepharvaim, combure- teram legis Mosaicse,quam ille populus legalisassi-
f bant filios suos igni Adramelechel Anamelech diis dualeclione resonabat, ac pro raagnp habebat, contri-
i Sepharvaim. i Ubi oslenditur Adramelech et Ana- vit, ac sensum spiritualem in ea intelligere eos docuit.
melech idola fuisse urbis Sepharvaim. Ita videtur « Anno quatuordecimo régis Ezëchise ascendit
consequens, ut et Nergel Cuthseorum,Asima Hema- « Sennacheribrex Assyriorumad uhiversas civitates
thseorum, Nebaazet Tharthaç idola fuerintEvoeorum. i Juda munitas, et cepit eas. Tune misit Ezechias rex
Posthsec Scriptura narrai de ipsis Samarilanis quod t Judanunlios ad regem Assyriorum in Lachis, di-
cum Dpminum colereiit, diis quoque suis servirent « cens : Peçcavi, recède a me, et omne quod impo-
juxta consuetudinem gentium, de quibus translali « sueris mihi, feram.. Indixit itaque rex Assyriorum
fuerant Samariam, et non multo post subsequilur, • Ezëchiserégi Judse Irecenta talenta argenti, et tri-
dicens : c ginta talenta auri. Deditque Ezechias omne argen-
« Fuerunt igitur gentes islae timentes quidem n. t tum qued reperlum fuerat in domoDomini, et in
< Deum, sed nihiiomînus et idolis suis servientes ; « thesauris regïs, etc. >Clara esthistoria qusein libris
t nam et filii eorum et nepotes, sicut fecerunt patres Regum neenon in Paralipomenon et in Prophelia
i sui, ita faciunt usque in prsesenitemdiem. » Et Isaisepari modo describitur. Ezechias viginti quin-
quia in Samaritanorum persona hseretici accipiun- que aniiorum erat cuni regnare coepisset: regnavit
tur, in prsedicla sentenlia illorum nequitia conve- autem viginti novem annis in Hierusalem, et rebel-
iiienter èxprimitur. Habent enim hseretici qusedaa» lavit contra regem Assyriorum, et non servivit ei.
sacramenta communia cum sancta Ecclesia, et quas- Hinc Sennacherib ingressus Judseam, obsedit urbes
dam sentenlias sanctarum Scriplurarum rile intelli- ejus munitas. Et cum obsideret Lachis, misit ad eum
gunt, sed tamen nihilominus idolis immundorum Ezechias trecenta talenta argenti, et triginla talenta
spirituum servire non cessant. Videtur enim eis ti- auri, fraclis januis templi, et laminis ejus detractis
mprem.Dei,rite se custedire, eum secundum sensum quasi ipse afiixisset.
suuuiven'tatisepulantfavere. Sed quia cathplicaefi- « Misit autein rex Assyriorum Tarlhah et Rabsaris
deiunitatem spernunt habere, malignprum spirituum « et Rabsacen cum manu valida ad Hierusalem.
volunlalibus se veraciler manifesiant oblemperare, i Egressus est autem ad eos Eliacim filius Heici»
 525 ENARR. IN L1BR0S REGUM, — IN LIB. IV. 526
i praepositusdomus, et Sobna scriba et Joahe filius A Ezechias, et non vobis tribual fiduciamsuper Domino
«Âsapiiacommenlariis, elc. »Iste esl Eliacim de quo Deo. Quod aulem Eliacim et Sobna et Joahe huinili-
Isaias in visipne yallis Sion dixit : € Vocabe servum ter deprecantur Rabsacen, ut Syriace loquere.tur,
meum Eliacim filium Helciae(Isa, xxii), >et reliqua. hune sensum habet: Quia necesse est populum falsis
Qui fuit pontifex ppst Sebnam prseppsitum templi terroribus conimoyeri, et vanam jactare virlutem.
quem tradunt Hebrsei Rabsaces ccmminatipne per- « Loquere linguam quam populus non novit, Nam
terriium, tradidisse manus Assyriis, et prodidisse etinos linguse luse habemus scientiam. Ad quod ille
Hierusalem, et excepta arce Sion et templo, Assyrios arroganler : Nunquid, ait, ad Dominumtuum, et ad te
totam urbem cepisse. Quem etiam Sobam cum Elia- inisil me dominus meus? > et reliqua usquequ.pait,
cim ad Rabsacen exisse quidam putant. Rabsacen t et bibant urinain suam vebiscum ? >.Per quod os-
autem (qui Hebraice lecutus est) filium Isaise pro- tendit famé eos et siti esse capiendos. Simulque ille-
phète autumant, qui et ipse proditor fuerat. Reli- cebra miligat Umorem, ut quos terrore non vicit,
ctumque filium Isaise alterùm vpcatum Jasub, qui persuasione decipiat. Et dicit ex persona régis : Fa-
Latine, relictum sonat. Alii autem putant eum Sa- cile mecum benedictionem, hec est facile quod in
marilem fuisse et ideo Hebraicam sçisse linguam, veslram benedictionem proficiat, benedicite régi
et tara audacler et impie Deum blasphémasse- Quia B Assyrio, et eum dominum confilemini, ut pr^mia
quasi quadam contraria fpriitudo sua arrpganlia imi- consequamini; deuee revertar de jEgypto vel capta
tabaturpi'ophetasquidicebant: iHaecdicit Dominus.i Lobnam redeam : habilale in urbe vestra, et rébus
Iste dixit :-«Haecdicit rex magnus rex Assyriorum. » veslris fruimini, et postea ducam vos in similem
Aç primum, quia dixit : « Confidissuper iEgyplum,i terrse vestrse terram, quam tamen npn. nnminavit,
falsuin est. Nulla enim narrât historia quod Ezechias quia similem ei inyenire non potuit, sed similUudi-
Pharapnis auxilium postulant. Quodque infert: « Si neui ponit. Hoc epim unusquisque vull in quo nalus
responderis mihi, in Domino Deo cpnfidimus, J ve- est. Alii putant terram Médiseeis repromi.tti quse
rum est. Sed subjungit rursuni mendacium verilali, terrse Judsesesimilitudinemhabeat, tam in situ quam
i qund abslulil Ezechias excelsa ejus et altaria. » in fructibus. Quod ait Rapsaces inter' alia quibus
Hseç enim npn centra Deum, sed prp Dep fecit, ut Deum blasphemabat, damans contra Hierusalem :
destrucla idplplatria et cselerp errore, juberet Deum » Ubi est DeusHemath et Arphad? Ubi est Deus Se-
adorari in Hierusalem, ubi fuit templum ejus. Quique « pharvaim, Ana et Ava? Nunquid liberaverunl Sa-
ut paucitalem. obsessorum pstenderet, duo millia « mariam de manu mea ? i Ostendit harum omnium
equorum ppllicetur, quorum asçenseres Ezechias civitatum sive gentium diis servisse Sainaritas, el
npn haberet, Non de imbecillitale pppuli venit, quasi G quia non erant dii, sed idola, merito cultores vani-
equitandi ignari, sed de observaiione prsecepterum tatis, ut decebat, esse subversos. Est autem Hemalh
Dei, quia Moysi praecepit, ne rex Israël eques et urbs Celesyrise,quse nunc Epiphania dicitur, juxta
uxpres sibi multiplicaret. Si autem (inquit) me mi- Emesan, ut supra menuimus. Arphad urbs Damasci,
nimum servprum régis Sennacherib sustinere non quam expugnalani a rege Assyrierum et Jeremia
vales, qup.rn.Qdo lantam illius polenliam suslinebis ? scribit. Sepharvaim, qued numéro plurali libres vel
Ad id autem quod dixit : « Si responderis mihi, in litteras sonat, nomen est locorum de quibus Assyrii
Domino Deo çonfidimus, » callide respondit se non transmigrantes habitaverunt in Samaria, ut in Loco-
sua voluntate, sed Dominivenisse pracceplis. « Dixit rum libris invenimus. Verum in Isaia hoc quoque
Dominus ad me : Ascende super terram et disperde vocabulum esse civitatis apparet, ubi aperte dicitur:
eam, » et esl argumentum. Çerla enim sine Domini < Ubi esl Deus urbis Sepharvaim (Isa. xxxvn)? *
voluntate hue venire non poteram. Cum autem ve- tametsi pluraliter dictum ut Thebarum, Atlieiiarum.
nerim, et multas urbes ceperim, et pars Hierusalem Prp. Ana el ADO,velus edilio, quasi unius urbis no-
maneat intacta, manifestum est me ejus voluntate men Anetigavamposuit ; et quidem in Hebraeo ita
venisse. _ scriplum est. Verum quia quinta syllaba li gusein
t Dixerunt autem Eliacim filius Helcise et Sobna medio nominis posita est, conjunclionem et apud
« et Joahe Rabsaci : Precamur ut loquaris nobis ser- eos significat, potest et ita distingui, ut dicatur, ane
• vis tuis Syriace, siquidem intelligimus banc lin- Qlgave, ut Aquila transtulit, sive,Ana et Ava, ut no-
« guam, et npn lpquaris nobis Judaice, audiente p.o- ster vertit interpres. Sin autem, ait tantis diis prse-
« pulp, qui est super murum. Respondi.tqu.eeis sentibus quinque tribus vicimus facile, quanto magis
« Rabsaces, dicens : Nunquid ad Demiimm tuum et solam Hierusalem uno Deo praesulevincenius? Vere
i ad te misit me,dpminus meus, ut loquerer sermo- justus Ezechias omnia regens, cum censilip pr.phibuit
« nés hos, et non potius ad viros qui sedent super ei respendere, ne eum ad majores blasphemias pro-
i murunijUt çomedant stercora sua, etbibant urinam vpcarel.
i suam vobiscum, > etc. Rapsacis accusatio, Eze- i Venitque Eliacim filiusHelcisepraepesitusdpnms,
chiaetestimonium esl, quia captis Judsese,urbibus, in «et Sebna scriba et Jphse filius Asaph a cemmenta-
Dpniinp confisus sit, et confortavit pppulum ut in « riis ad Ezechiam, scissis veslibus, et nuntiaverunt
DominPsperaret. Unde Rapsaces destruere vull quae « ei verba Rapsacis. »
ille cpnslruxit, et dicit ad populum : Non seducal vos
 527 ANGELOMILUXOVIENSISMONACH1 528
*
CAPUT XIX. A ' Itaque cum accepisseï Ezechias litteras de
« yuae cum audisset Ezechias, scidit vestimentat « manu nuntiorum, et legisset eas, ascendit ht do-
t sua, et opertus est sacco, ingressusque est domumi « muni Domini, et expandit eas coram Domino, et
« Domini, et misit Eliacim prsepositum domus, ett < oravit in conspectu ejus, dicens : Domine Deus
t Sobnam scribam, et senes de sacerdotibus, operlos; t Israël, qui sedes super chérubin), tues Deus solus
« saccis, ad Isaiam prophetam filium Amos. Qui di- « omnium regum terrse, tu fecisti coelumet terram.
i xerunt ei : Hsecdicit Ezechias : Dies tribulationis,, t Inclina, Domine, aurem tuam et audi, aperi ocu-
« et increpationis, et blasphemiaedies iste. Veneruntt « los luos, Dpmine, et vide, et audi omnia verba
« filii usque ad partum, et vires non habet partu- t Sennacherib, quae misit ut exprebraret nobis
t riens, » etc Scindunt vestimenta sua, quia Rapsa- t Deum viventem, » et reliqua. Prius Ezechias
cen audiunt blasphemantem. Scidit et rex vestemi Dominitïmpre perterritus, orare in templo non au-
suam, quia pro populi et suis esse peccatis credebat, debat, vel libéras fundere preces : nunc autem, quia
quod Rapsaces usque ad portam venit Hierusalem, audit Isaiam dicentem : < Ne timeas a facie verbo-
et contra Dominumtalia sit loculus. Mira régis hu- rum quaeaudisti (Isa. xxxvn), » et reliqua, audacler
militas et prudentia ! Dimisso regio cultu, obvolutus; Dominum deprecatur.
sacco, ad templum pergit de palatio; principes sa-. B < Misit autem Isaias filius Amos ad Ezechiam,
cerdotum , npn stolis, sed ciliciis mittil ad Isaiami c dicens : Haecdicit DominusDeus Israël : Quaede-
coopertos, et dixit : « Dies haec tribulationis nostrae, « precatus est me super Sennacherib rege Assyrio-
correptionis Dei, blasphemiae hostium. J Ppnitques « rum, audivi; Iste esl sermo quem loculus est Do-
similitudinem parturientis feminae et delenlis, quae: « minus de eo : Sprevit te et subsannavit le virgo
ad partum usque pervenit,et generare npn possil. « filia Sion. Post tergum tuum-caput movit filia
« Si quomodo audiat Dominus Deus tuus. > NonL « Hierusalem. Cui exprobrasli et quem blasphe-
enim audenius dicere omnium nostrum Dominum, « masti? Contra quem exaltasti vocem, et elevasti
quo irascente tanta perpetimur, sed tuum dicimusi « in excelsum oculos tuos? Contra sanctum Israël, »
Dominum,-et hanc habemus ultionis fiduciam, quo- et reliqua. Denique Ezechias audacter Dominum
niam vivens Deus blasphematur, a cultura idolorum deprecatur, nec misit ad Isaiam ut prius fecit, non
mortuorum. ipse propheta pergit ad eum, sed nuntios misit qui
< Leva ergo orationem noslram jacentem pro re- Dei responsum déférant ad eum : < Virgo Sion, et
i liquiis populi quse obsidentur. > Prsevenit eos filia Hierusalem. > Quse ideo virgo dicitur et filia,
Isaias (ha. xxxvii), quia eo spiritu quo futura quia cunctis gentibus simulacra mortuorum adoran-
noscebat, etiam absentem audierat. Hsèc, inquit, C tibus, hsec sola conservât castitatem, religionis Dei
dicite domino vestro : et unius divinitalis cultum ; et quaene ad majorem
Hsec dicit dominus : t Noli limere verba quibus blasphemiam concitaret, - prsesenli non respondit,
t non tu, sed ego sum blasphematus, nec dico t post abeunlem movit caput suum, > certa de ul-
c omnia quae régi Assyrio faciam, ne meam vi- tione, secura de poena. In manu servorum tuorum,
t dear jactare potentiam. Sed quia dandus sit ei nec ipse per te, sed per serves tuos, ut major est
« spiritus,non Dei, sed adversarii. Et audilo nun- arrogantia, Dominum blaphemasti. Altitudo mon-
• tio, reverlens ad terram suam corruat gladio, tium et juga Libani excelsa cedri et abietes, vel per
t ut duo pariter quse optabat Ezechias audire, metaphoram de cunctis gentibus accipiendum est,
f se ab obsidione liberandum, ël inimicuui in et principibus earum, vel de Hierusalem quaeest ce-
i sua terra morilurum esse. Reversus est igitur drus Libani, et abietes potentesque et optimates.
« Rapsaces, et invenit regem Assyriorum expugnan- Altitudo summitatis et saltus Carmeii? templum
« tem Lobnam. Audierat enim quod recessisset de est. Quodque infert : « Ego fodi et bibi aquam ; et
t Lachis. Cumque audisset de Tharaca rege jEthio- siccavi vestigio pedis mei omnes rivos aggerum, i
« pise dicentes : Ecce ingressus est, ut puguet ad- vel ob id dixit, quia pro multitudine exercitus om-
i versum te, et iret contra eum, misit nuntios ad J) ' nia fluenta siccaverit, ut puteos sibi fodere compul-
« Ezechiam, dicens : Hsec dicite Ezëchise régi Ju- sus sit : vel quia omnes populos quos aquse signifi-
« dse : Non te seducat Deus tuus, in quo habes fidu- cant, suo vastavit exercitu.
t ciam, neque diças : Non tradelur Hierusalem in < Nunquid non audisti quse olim fecerim ei ? Ex
« manus régis Assyriorum. » Juxta voluntatem Dei < diebus anliquis plasmavi illud, el nunc adduxi,
Rapsaces deseruit obsidionem Hierusalem, et per- i et factum est in eradicalionem collium compn-
rexit ad dominum suum, quem vel capta vel déserta i gnanlium et civitatum munitarum. Habilatores '
Lachis invenit oppugnantem Lobnam. Sennacherib i earum breviata manu contremuerunt, et contusi
autem occurrens régi jEthiopum, misit ad Ezechiam t sunt, sicut fenum agri, et gramen pascuae, et
nuntios et epistelas, ut eps qups in viribus nnn ce- « herba teclorum, quae exaruit antequani matu-
pit, sermpne terrerët. Pugnasse autem Sennacherib < rescet. Habitationem tuam, et egrcssum tuum, et
contra ^Egyptios, et obsedisse Pelusium, jamque ex- t inlroituni tuum cognovi, el insaniam tuam contra
struclis aggeribus urbe capienda, venisse Tharacam « me. Cum fureres adversum me, superbia tua
regem /Ethiopum in auxilium, narrât Herodolus. « ascendil in aurcs meas. Penam ergo circuluni >i'
 529 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 550
< naribus luis, et frenum in labiis tuis, et reducam A pleantur. De Hierusalem enim el de mente Sionegre-
« te in viam per quam venisti. > Haec ex personai dientur reliquise, et implebunt terram Judeam, nen
Dei contra verba Assyrii sentienda sunt, quod ad1 sup merito, sed Dei misericordia, imo zelo quo ad-
blasphemiam.ejus sic responderit Dominus : « Numi versus impium zelatus est populum suum.
ignoras quod haec quse fecisti, mea feceris volun- « Hsec dicit Dominus de rege Assyriorum : Non
tate, et hsec ego futura praedixerim, aperte faciendai ^ « intrabit civitatem hanc, et non jacielibi sagittam :
mandaverim ? >Itaque quod olim decrevi, hoc exple- « nec occupabit eam clypeus, et non mittet in cir-
tum est tempore : ut colles, id est principes quii i cuilu ejus aggerem. In via qua venit, per eam re-
inter se ante pugnabant, et civitates niunitissimse, « vertetur, et urbem hanc non ingredietur, dicit
nie contrahente manum nieani nec solitum praebentei t Dominus. Et protegam civitatem istam : et sal-
auxilium eradicarentur, et contremiscerent ac pé- « vabe eam propter me et propter David servum
rirent ; et cpmparentur non olivse et vineae, f ruc- i meuni. J Propter futurorum speni, praesentem ex-
tuosisque arboribus, sed feno et gramini herbisque: culit metum. Dicit autem, quia npn SUPmérite - sed
dogmatum, quae frugibus impedimenta sunt, et ante Dei clcmentia cpnserventur, ime palris eerum Da-
marcescunt quam ad maturitatem perveniant. Ita- vid memeria : in quo monentur et suse negligentise,
que et sessionem, et egressum, et inlroitum tuum B et illius fidei et justitise ; quia in tantum diligit Deus
ego novi, et insaniam qua contra me debacchaturus justitiam, ut posteros majorum virtute tueatur.
eras, prophetis vaticinantibus, sum locutus. Per « Faciumest igitur in nocte illa, venit Angélus
quos olim dicturum esse te noveram : in coelumi « Dominiet percussit in caslris Assyriorum cenlum
ascendam, super sidéra coeli ponam thronum meuni, < octoginta quinque millia. Cumque diluculo sur-
ero similis Altissimp. Itaque furor tuus et superbia t rexisset, vidit omnia corpora mortuorum, et rece-
pervenit in aures meas, et nequaquam te ultra por- « dens abiit. t Centum octoginta quinque millia for-
tabo, ut intelligas quod potuisti non luis potuissei tissimorum virorum ab uno angelo una nncte cae-
te viribus, sed meo arbitrio. Merebantur enim ini- duntur, et absque vûlneribus occisorum mors saeva
pise gentes .et infructuosae arbores, ut per te quasi discurrit, excludeiis a corporibus animas, Domini
securim et serram meam succiderentur et caderent. voluntate. Super quo in Paralipomenon legitur :
Itaque ponam circuluin sive camum in naribus tuis, « Et misit Dominus Angelum suum qui percussit
ut blaspbemantia ora constringam, et nequaquami omnem virum robustum, et bellalorem et principem
ultra talia loqui audeas, frenumque miltam in labiisi exercitus régis Assyriorum. Reversusque est cum
tuis, quod tuam ferociam domet et te reducat ini ignominia in terram suam (II Par. H). » Qui idcirco
Assyrios. C servatus est, ut sciret petentiam Dei, et blaspheman-
f Tibi autem Ezëchise hoc erit signum : comede tia ora comprimeret, fieretque teslis illius majesta-
i hoc annp quae repereris, in secundo autem annoi tis, quem paulo ante contempserat.
t quae sponte nascuntur : porro in anno tertio se- «Et reversus esl Sennacherib rex Assyriorum, et
« minate et rnetite, i et reliqua. Nolandum autem « mansit in Ninive. Cumque adoraret in templo
quod in libro Isaiae ubi verba ipsius prophelse ad t Nesrach Deum suum, Adramelech et Sarasar filii
regem Ezechiam descripla sunt, ila narranlur : « ejus percusserunt eum gladio, fugeruntque in ter-
i Comede hoc anno quaesponte nascuntur, et anno t ram Armeniorum, et regnavit Asarhaddon filius
t secundo pomis vescere. In anno autem tertio se- « ejus pro eo. > Pharao quoque in decem iEgypli
« minate et metite, et planlate vineas, et comedile servatur plagis, ut novissimus pereat, quod et iste
« fructum earum, et raittel id quod salvalum fue- passus est. Cum enim reversus esset in Niniven ur-
« rit de domo Juda, et qupd reliquum est millet bem primant regni sui, et adoraret in templo Nesrach
« radicem deersum, et faciet fructum sursum, quia Deum suum, quasi vicloriam de hostibus reportaret,
« de Hierusalem exibunt reliquise, et salvatip de et in delubrum idoli sui triumphans, et gratulabun-
t monte Sion, zelus Domini exercituum faciet is- dus incederet centempipr viri Dei : in fano falsi no-
< tud (Isa. xxxvii). »Nunc ad ipsum Ezechiam lo- V minis dei trucidatur ; nec angelico périt gladio, quod
quitur : Hoc erit, inquit, signum eorum, quse futura erat commune compluribus, sed parricidio filiorum:
prsenuntip, quod hoc anno ea comedas, t quse sponte qui cum fugissent in terram Araralh, quod intelligi-
nascuntur, » sive, juxta Septuaginta, < quae prius tur Armeniae,successit in patris locum Asarhaddon,
severas. > Anno autem secundo, juxta Symmachum, quem Scriptura leslalur misisse habitatores Sama-
pomis vescere, sive juxla eosdem, quse de prsete- ria;, ne terra remaneret inculla. Araralh autem regio
ritis segetibus et cadente in terram semine pullula- in Armenia in locis campestribus est, per quam
verint. In anno autem terlip, fugatp jam Assyrip, et Araxis fluit, incredibilis ubertatis, ad radiées Tauri
obsidiene laxata, seminate et metite, planlate vineas, raontis, qui usque illuc extenditur. Ergo et arca in
et fructum earum comedite. Siquidem parvse urbis qua liberatus est Noecum liberis suis, cessante di-
bnjus reliquise, quse nunc hostili vallantur exercitu, luvio, non ad montes generaliter Armenise delala
el evasuras se esse nen credunt, tantam récipient est, sed ad montes Tauri altissimos, qui Araralh
rerum omnium abundantiam ac félicitatem, ut instar imminëi campis.
arboris alla radice fundatae, pemis densissimis im-
 531 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 55î
CAPUT XX. A dibus verba justorum pensant, et dici humililer posse
• In dielius illis segrolavit Ezechias usque ai1 vera bena non seslimant. Sicut gravis culpa est sibi
« morlein, et venit ad eum Isaias filius Amos pro hoc iiominem arrogare quod non est, sic plerumque
« pheta, dixitque ei : Haec dicit Dominus Deus : culpa nulla est si liumiliter bpnum dicat quod est.
« Praecipedoinui tuae,morieris enim tu, et non vives. i Unde ssepe contingit ut justi et injustî habeaiit Verba
Neelevaretur corEzechioe, post incredibiles irium similia, sed tamen cor semper dissimile longe, et ïn
phos, et de média caplivitale victoriam, infirniitatii quibus dictis Dominus ab injustis offenditur in eis-
corporis visitalur, et audit se esse moriturum. UL dem quoque a justis placatur. Nam Pharisseus, in-
cenversus ad Dominumflectat sententiam ejus. Quotl gressus templum, dicebat : « Jejuno bis in sabbato,
quidem et in Joua propheta legimus, et in coromi- décimas do omnium quse possideo, sed jusiifiealus
nationibus contra David, quse dicunlur futura,. ne( magis publicanus quam ille exiit (Luc*xvm). > Eze-
facla sunt, non Deo mutante sententiam, sed pro- chias quoque rex cum moleslia corporis afflictus ad
vecante humanum genus ad netitiam sui. Dominus extremitatein pervenisset, in oratione compunctus
poenitens est super malitiis ; nulla quse in hoc mundc dixit : « Obsecro, Domine, memenlo quomodo am-
hominibus Uunt, absque omnipotenlis Dei pcculto bulaverim ceram te in veritate etincerdeperfeetp.»
consilio veniunt. Nam cuncta Deus secutura prse- B Nec Dominus hanc cpnfessionem peçfectionis ejus
sens ante ssecula decrevit, qualiter per saecula dis- despexit aut renuit, quem mpxin suis precibus exau-
ppnantur. Statutum quippe jam hominibus est, vel divit. Ecce pharisseus se juslificavit in opère : Eze-
quantum hujus mundi prosperitas sequitur quantumve chias juslum se asseruit etiam in cpgitatipne. Àique
adversitatis feritas feriat, nec eleetos ejus* aut im- unde ille pfferidit, inde iste Dominum placavit. Cur
mederata prosperitas elevet, aut niinia adversitas itaque hoc? nisi quia omnipotens Deus singulorum
gravet. Statutum quoque est, quantum in ipsa vita verba ac cogitaliones pensât, et in ejus auribus su-
mortali lemporaliter vivatur, nam elsi annos quin- perba non sunt quse humili corde proferunl?
decim Ezëchise régi ad vitam addidit omnipotens « Flevilque Ezechias flelu magno. Et antequam
Deus ; cum eum mori përmisit, lune prsescivit esse t egrederetur Isaias mediam parlehi atrii faclus est
moriturum : qua in re qusesliooritur, quomodo ei a t sermoDpmini ad eum, dicens : Revertere et die
Propheta dicitur : < Dispone domui tuae quia morie- « Ezechiae duci pepuli mei : Haecdicit Deminus Deus
ris lu, et non vives. > Cui cum mortis sentenlia dicta « patris tui David : Audivi nratipnem tuam, vidi la-
est, protinus ad ejus lacrymas est vita addita. Sed t crymam luam et ecce sanavi te. Die lertip ascen-
per prophetam Dominus dixit, quo tempore mori p « des templum Domini, et addam diebus luis quin-
ipsg merebatur, nec dominica insiitula convulsa c decim annos. Sed et de manu régis Assyriorum
sunt, qui autem ex largitaie Dei anni vitse cresce- « liberabo le, et civitatem hanc, et pretegam urbem
rent, hoc quoque ante saecula praefixum fuit, alque « istam propter me et propter David servum meuni.»
spatium vitse quod inopinati foris esl additum, sine Flevit autem fletu magnn propter promissionem Do-
augmente prsesenli fuit in tus statutum. mini ad David, quam videbal.in sua morte peritu-
« Qui convertit faciem suam ad parietem et ora- ranî. Eo enim tempore Ezechias filiosnon habebat,
< vit Dominum dicens. > Convertilque Ezechias fa- nam post mortem ejus Manasses cum duodecim an-
ciem suam ad pârielem, quia ad lemplum ire non norum essel, regnare coepit in Juda. Ex quo perspi-
poterat. Ad parietem autem templi juxta quod Salo- cuurn esl post tertium annum concessaevitae, Manas-
mon palatium exstruxerat : vel absolute ad. parie- sen esse generatum. Erge iste omnis est fletus, quod ,
tem, ne lacrymas suas assidentibus oslentare vide- desperabat Christum de suo semine nascilurum.
retur. Aul certe juxta Jereiniam âd cor suum, qui Quamvis alii asserunt sanctos viros, non lerreri
ideirco parietem cor appellat, ut tota mente Domi- propter incerlum judicii, et ignoratipiiem sententiae
num deprecaretur. Dei, quam sedem habituri sint, simulque facti quse-
< Obsecro, Dominé, mémento quomodo ambula- n stip solvilur, ac necessilatis vincula alque causa-
« verim coram te in verilate, et in corde perfeclo, rum, quod nequaquam dies mortis singulis proesla-
« el quod placitum est coram te fecerim. > Félix luta sit, sed voluntate Dei et ignolis mprtalihus eau-
conscientia quae affliclionis tempore Lonorum ope- sis, vel vivat aliquis vel nierialur. Praeserlim cum
rum recordatur: c Beati enim mundo cor;!e qupniam et statuta nunc merlis nécessitas diOeratur,- et post
ipsi Deum videbunt (Matih.v). t Et quemodp alibi mortem resuscilatps plurimps legamus. Revertitur
scriplum est: « Quis gloriabitur purum se habere autem ad regem propheta Domini jus.sione, ut ipse
cor (Prov. x)? » quod ita solvilur : perfectionem sanaret qui percusserat, et vecatur Ezechias dux po-
cordis in eo nunc dici, quod idola desiruxerit, tem- puli mei, et filius David, cujus opéra seçlabatur : fe-
pli qunque valvas aperuerit, serpeiitem aeneumcom- cerat enim rectum juxta omnia quse fecerat David
minueril, et caetera tecerit quae Scriptura commé- pater ejus, el auditur ejus oratioj videnturque la-
morai. Plerumque aliquibus jusii necessilalibus crymse, quoniam ambulaverat coram Domino in ve-
afllicii sua opéra coguntuf falei'i, sed cum eorum di- ritate, el in corde perfecto. Et fleverat flelu magno,
cta ir.justi audimit haec per elationein potins quani et quod placitum erat in oculis ejus fecerat. Adjiciun-
per veritatem exislimant prolala. Ex suis enim cor- turque quindecim anni ad vitam, quos ille son po-
5*5 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN L1B. IV. 554
stulaverat, et in supervivenle ille regni securilas re-. À exprtu reddalur : sicut et veterum hislorise, et IIPS-
promitlîtur. Sin aùtèm (ût quidam putant) in cor- tri hpniinès sévi, qui illis dé pai'tibus âdveniunt,
pore vivere condemnatio est, et jûxtà illud quod di- aburidaiitissime prôdunt, nuhquam àutëni lii qui in-
citur : « Reveftere, anima mea, in requiem tuam. s tëriôrâ austri incolunt, videré ïsolem pèi*îneridianàs
Et in alip loco : « Éduc de carcérë ànimàm mëàm, » plagas ad orientem ab occasu rédire. Qùo'd signum .
optanda est mos, ut de carcere libëremùr quomôdp él praesentis tëmpoïià et ifuturi typus erat. ut quo-
nunc donat prp bénéficie, ut qui liberandùs erat ad- modo sol reverterelùr àiol exordium sùi, ita et
huç quindecîm annis vivat in caréere? Ezëchise vïtà, a'd dëtfextosàhhos redirét : nobisquë
« Dixitque Isaias : Afferte massam ficorum : quam in hebdomade et ogdôadë vivehlibus pér resurre-
< cum attulissent et posuissent super ulcus ejus, cu- ctionem Christi, Vitsespatia pi-otélëntùf. Soient san*
« ratus est. » Aiunt Hebraei verbum scheldn (quod ctorum locorum ihhac prbVinciariroiistratores, inlrà
praelermisere Septuaginta) ulcus sonare, non vulnus. consépta templi estenderë gradus Ezëchise domus
Nam Aquila, Symmachusque et Theodotion D.xo? vel Achaz, quod sol per eos descehderit. Sed nun-
interpretati sunt, per quod morbum regium intelligi quam ego credP, npn dicô Achaz qui réx impius
volunt. Cui contraria pulantur vel sumpla in cibo, fuit, sed cujuslibet régis justi demum fuisse in tern-
vel apposita corpori qusecunque sunt duïcia. Erge B plp Dei : cum Salpmon ideired Deum inter caetera
ut Dei pptentia menstrarelur, per 1res noxias et ad- offendisse dieâtur, quod in sublime sedificavërit
versas sanilas restituta esl. Alii schehin, non ulcus, Mello, unde atrium templi, deambulans in tùrre
sed apostema suspicantur, quando tuméns corpus pâlatii, respicére sPlitus sit. Soient quidam hos
cocco et cemputrescente pure implelur, et juxta decem gradus linearum ad mysteriuhl Christi trans-
artem medicerum omnis sanies sïçcioribus ficis at- ferre, lit timbras figurârùm in descensinnem Chri-
que contusis, in cutis superficiem prnvpcatur. Ac sti interpretentur, per qups iterum sol justiliaé
per hoc non spernendam esse medicinam, quse usu Christus, posi resurrectionem ascendit : Prinîus ita-
constet et experimento quia et hanc fecerit Deus. que gradus descensioriis de Deoin angelo fuit, quia
t Dixerat autem Ezechias ad Isaiam : Quod erat i magni cônsilii nimlius erat (Isa. ix), » denique et Ja-
< signum, quia Dominus me sanabit, et quia ascen- cob sic allbquitur : « Et dixit, inquit, angélus Domini :
« surus sum die tertio templum Domini ? Cui ait Ego suhi Deus, ciii jurixïsli titulum et vovisti vo-
i Jsaias : Hoc erit signum a Domino, quod facturus tUm (Gen. xxxi) : i ut et angelUm et Deum osten-
« sit Dominus sermonem quem loculus est. Vis ut deret. Secundus gradus descensinnis de angelo in
« ascendat umbra decem lineis, an ut reverlatur to- patriarchis fuit, quia « iri omnibus, ut ait Apostolus,
« tidem gradibus,» et reliqua. Datur autem signum G ipse est operatus (I Cor. xii). J Tertius in legis da-
ut sol decem gradibus revertatur ques nos juxta tionem, quia el in lege ipse est loculus. Quaflus
Symmaehum in lineas et horolpgium vertimus, quos gradus in Jesu Nave, ut populum in terram repro-
gradus intellexit in lineis, ut manifestiorem sensum missionis induceret. Quintus in Judicibus , quia
legentibùs faceret :, sive ita erant exstrucli gradus, eumdém populum per eos ipse regebat. Sextus, in
arle mechanica, ut umbra descendens horarum spa- regibus JudaePrum, quia iii eis ipse regnabal. Sepli-
tia lerminaret. Erat autem hora diei deciina quando mus in prophetis, quia per eos ànnuntiatur. Octavus
hoc régi propheta loquebalur. Vis ergo, inquit, ut in ppntificibus,quia ipse esl summus saeerdbs Patris.
ascendat umbra decem lineis précédente sole supra Nbhùs in homine. Decimus in passioné. Per hos
terram per boréales plagas usque ad orientem ? quod enim decem gradus, quasi per umbram legis prise*
subtus terram juxta quotidianam consuetudinem sui Christus descendit, ac rursus post resurrectionem
cursus erat faclurus : an ut reverlatur umbra toti- suàm sol juslitise Christus, per èosdém gradus sur-
dem gradibus, cpnversa retrorsum facie solis, ipso- sum in coelum ascendit : et omnefti timbrant legis •
que per australem plagam ad erienlem regressp. veriitatis radiis illustravit, obscura rëvelans, clausa
« At rex : Facile est, inquit, umbram crescere reseràiis, et omnia tecta denudahs.
c decem lineis, nec hoc volo fiât, sed ut revertatur i In tempore illo misit Bérodach Baladan filius
f retrorsum decem gradibus. > Vidit namque quia « Baladan , rex Babyloniorunl -, litteras et mimera
majoris miraculi esse polerat, si sol contrarium suo « ad Ezechiam. Audierat enim quod cegrolasset
mori cursum ageret, quam si consuelo processu f Ezechias. Laetâtùs est autem in adventu eorum
incedens, tametsi înulto altius, id est supra ferras t Ezechias, et ostendit eis domum aromalum , et
elalus ad erienlem, quasi secundi diei mane nulla « auruni et argentum et pigmenta varia ; unguenta
iniervenienle nocte, facturus advolaret. Nam et hoc t quoque et domum vasorum suorum, et omnia quae
qui in insula Thyle, quse ultra Britanniam est, vel i habere polerat in thesauris suis. Non fuit verbum
in ultimis Scytharum finibus degunt, omni sestate « quod nPn menstraret eis Ezechias in demp sua,
diebus aliquot fieri vident : quia sol csetero brbi in « et in nhinipptestatesuâ. i Supra leginius (IVReg.
occasu et sub terra ppsitus, ipsis nihilominus toia xvin) decinip quartp aiinn régis Ezechiae ascendisse
nocte supra terram appareat, et quomodo a parle Sennacherib régem Assyrierum super omnes civita-
occidentis ad orientem humilis redeat manifeste vi- tes Juda munitas, et cèpissé eas, et poslea obsedisse
deatur douée tempore opportuno loto orbi communi Lachis, transisse Lobnani-,misisse Hierusalem par-
 555 ANGELOMILUXOVIENSISMOHACHI 55G
tem exercitus sui, csesaque per angelum cenlum im A argenti, et adoramentorum et unguenli optinii
octoginta quinque millia exercitus ejus, et ipsum im quod in Hebraico scribitur olei boni, et omnes the-
fugisse Niniven, interfectumque a filiis in fane no sauras vasorum Gazse, sive, ut ibi legitur, vasorum
dei sui, et régnasse pro eo Asarhaddon filium ejus.
is. suorum. Gaza autem lingua Persarum divitise nuh-
iEgrotasse Ezechiam, et récépissé prophetsenuntio io cupantur, nec est Hebrseus sermo, sed barbarus.
sospilatëm , factura signum incredibile, ut sol ho-
o- « Npn fuit, inquit, verbum.» Quodjuxta Hebraicani
rarum spatiis reverterelur ad ortum suum , et pêne
ne consuetudinem, pro re fréquenter accipitur , quod
duplex dies fieret. Nunc legimus qued in tempère re non ostenderet eis in domo sua, et in omni potestatë
illp, IIPC est, in eodem anno quo hsec gesta'sunt ht sua. Unde Dei ira justissima, quoniam non solum
omnia , miserit Berodach Baladan, filius Baladan in thesauros suos alque palatii, sed et templi ostende-
rex Babylonis, libros et mùnera ad Ezechiam, non )n rit, quod certe fuit potestatis ejus, de cujus valvis
Asarhaddon, qui Sennacherib patri apud Syrios in atrii laminas ante jam tulerat.
regnum successerat, de cujus seu morte seu vita ta « Intravit autem Isaias propheta ad regem Eze-
Scriptura conticuit. Ex quo perspicuum est, aliud id « chiam, el dixit ei : Quid dixerunt viri isli, el unde
fuisse lune regnum Assyriprum, et aliud Babylonio-3- t venerunt-ad te ? Et dixit Ezechias : De terra lon-
rum. Denique Samariam, id est, sex tribus cepere •e^« ginqua venerunt ad me de Babylone. Et dixit :
Assyrii, Judam autem et Hierusalem postea legimus is « Quid videront in domo tua ? Et dixit Ezechias :
cepisse Chaldseos, quorum rex Nabuchodqnospr >r t Omnia qusecunque in domo mea sunt, videruni.
fuit. Et quia apud eps astrorum pbservantia est,, « Non fuit verbum sive res quam non ostenderim
stellaruinque cursus, lpngp usu et exercilalipne ie « eis in thesauris meis. El dixit Isaias ad Ezechiam :
cognilus, qupd et in Demini nativilate mpnstralur , « Audi verbum Domini exercituum : Ecce venient
intellexerunt solem reversum , diei spalia duplicata,
i, « dies et auferentur omnia quSein domo tua sunt,
serviere ei quem solum deum, id esl, solem pula- i- i et quaethesaurizaverunt patres tui, usque ad diem
bant. Cumque causas hujus miraculi rationemquee i hanc in Babylonem. Non relinquetur quidquam,
perquirerenl, fama per omnes génies volitante, di- t dicit Dominus. Sed et de filiistuis qui egredientur
dicerunt propter aegrolatipnemrégis Ezechiae,eliama i ex le, quos genueris, tollerit, et erunt eunuchi in
cursum signi clarissimi commulalum, quamnon essee t palatio régis Babylonis. Et dixit Ezechias ad
opinaiionem meam, sed Scriptura; sanclaefidem Die- « Isaiam : Bonumverbum Domini quod loculus est.
rum verba lestanlur (II Par. xxxn), quae dixeree « Et ait : Fiat tahtum pax et verilas in diebus meis.
post alia : c Ipse est Ezechias qui obturavit supe- « Reliqua autem sermPnnm Ezechiae,et omnis for-
riorem fontem aquarum Gihon, el avertit eas sublerr " « liludo ejus, et quomodofecerit piscinam et aquse-
ad occidentem urbis David. In omnibus operibus suiss < ductum, et intreduxerit aquas in civitatem, nonne
fecit prospère quae voluit. i Altamen in lega.tione e « hsecscripta sunt in libro sermenum dierum Regum
principum Babylonis, qui missi fuerant ad eum, utt t Juda? etc. > Tradunt Hebraeiideo segrotasse Eze-
inlerrogarent de portento quod acciderat super ter- chiam, quoniam propter inaudilam victoriam , et
ram, dereliquil eum Deus ul lentarelur, et notax Assyrii régis interilum, non cecinerit laudes Domi-
fièrent omnia quseerant in.corde ejus. Idcirco autemî no, quas cecinit MoysesPharaone submerso, et De-
tentalioni relictus est, quia post tanlam victoriami bora interfecto Sisara : et Anna genilo Samuele.
et .solis regressum, et congraiulationem regni po- Unde commonitumesse fragilitalis suse,-rursumque
lentissimi, cor illius elevatum est. Denique in eodemi post corppris sanitatem et signi magnitudinem, au-
volumine scribitnr : « Multi deferebant hoslias ett lërri aliquam occasienem superbiae, quam ut pru-
sacrificia in Hierusalem Domino,et munera EzëchiseÎ dens et Dei cultor vitare debuerat, nec monstrare
régi Juda, qui exaltatus est post haec coram cunctiss alienigenis divitias suas quas, Deo tribuenle, posse-
gentibus. In diebusillis segrotavit Ezechias usque adI deral. Ex quo juxta leges quoque tropologisedisci-
mortem, et oravit ad Dominum. Et exaudivit eum , _ mus, non « mittendas margaritas ante porcos nec
et dédit eî signum, sed non juxta bénéficia quse ac- ** dandum sanctum canibus (Matth. vi).» Qui enim fi-
ceperat, retribuit : quia exaltatum est cor ejus. Et; delis est spiritu, abscondit negolia : et quicunque
facla esl contra eum ira, et contra Judam, et Hie- hoc non fecerit, omnis virtus illius enervatur, pe-
rusalem. > Rursumque Scriptura sancta elationem rilque postérilas, et amisso virili rebpre, in mulie-
cordis ejus dicit poenitentia miligatam, inférons : brem redigitur mpllitudinem.Ingredilur ergo Isaias
i Et humilialus est postea, eo quod exaltatum essel ad regem, et quasi nescius sciscilatur : Quid dixe-
cor ejus, tara ipse quam habitatores Hierusalem , et runt viri isti et unde venerunt ? Duo inlerrogal :
idcirco non venit ira super eos Dominiin diebus quid loculi sint, et unde venerint? Ille' ad unum re-
Ezechiae.J Laelatusest ergo in advenlum legatorum spondit, altero prsetermisso, quod cum emphasi et
Berodach, quem palrem fuisse Nabuchodonosor He- supercilio legendum est: < Deterra longinqua vene-
brsei autumanl, et in datione munerum, et congra- runt ad nie de Babylone. » Quod, quanto terra lon-
tulatione sanitatis suse ostendit quse eis juxta Se- gior sit unde venerunt, tanto iste gloriosior propter
pluaginta domum VE/OSKpro qua Symmachus quem venerint. i Et venerunt, inquit, ad me, » qui
transtulil, aromalum suorum. et thesauros auri el debuerat dicere , venerunt ad glorificandum Deum ,
537 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 538
pro. signi magnitudine de Babylone , quaeurbs in À \ ' conscientisecommémorât, quia favorem alieni oris
toto orbe potentissima est. Rursumque Isaias : non appétit, vitsesuse gaudia extra semetipsum po-
c Quid, inquit, viderunt in domo tua? >Et ille respon- nere ignorât. Occultanda sunt ergo quse agimus, ne
dit ex parte verum , quod omnia viderint in domo haecin hujus vitae itinere incaute portantes, latroci-
illius , nec fuerit res quanunon oslenderit in the- nantium spirituum incursione perdamus.
sauris suis eis : sed alterum tacet, de quo verebatur
CAPP. XXIetXXH.
offensam, quod ostenderit eis cuncta qusehaberet in
potestatë sua, haud dubiura quin et templi supel- € Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et
lectilem , propter quse Isaias Dei sermone profert « regnavit Manasses filius ejus pro eo. Duodecim
sententiam : c Audi verbum Domini exercituum : < annorum erat Manasses cum regnare coepisset, et
Veniet tempus quando omnia haec quae in domo < quinquaginta quinque annis regnavit in Hierusa»-
tua sunt, et non tuo, sed patrum tuorum labore i lem, etc. » Pest mortem ergo Ezechiae, narrât
qusesita sunt, in Babylonem transferanliir, et de se- Scriptura Manassemfilium ejus régnasse in Hierusa-
mine tuo fiant eunuchi in aula regia (Isa. xxxix). > lem; qui cum ad idpla colenda, et abominationes
Ex quo Hebrsei volunt, Danielem, Ananiam, Misae- fàciendas se converteret, relinquens Deum patrum
lem, Asariam (qui fuere de semine régie) esse eu- ]S suorum et bona exempla, quae in genitore suo Eze-
nuchos, quos in ministerio Nabuchodonosorfuisse chia conspexeral. Locutusque est Dominus ad eum
nen dubium est. « Dixitque Ezechias : Bpnum ver- et ad populum ejus, et attendere noluerunt. Idcirco
bum Domini quod locutus est. » In quo ab Hebrseis superinduxit eis principes exercitus régis Assyrio-
reprehenditur, cur non sit imitalus bonitalem Moysi, rum , ceperuntque Manassen, et vinctum catenis
qui locutus ad Dominum est : « Aut.dimitle eis hanc atque compedibus , duxerunt in Babylenem. Qui
noxam, aut si "non facis, dele me de libro tuo quem postquam coanguslatus est, oravit Dominum Deum
scripsisti(Ea;od.xxxit).>UndeetApostolus anathèma suum, et egit poenitentiam valde coram Domino Deo
vult esse a Christo pro fratribus suis, qui sunt Israe- patrum suorum. Deprecatusque est eum, et obse-
lilae (Rom. ix).* Haec itaque sententia propheise ad cravit intente, et exaudivit orationem ejus, reduxil-
Ezechiam, mystice contra hypocritas prolala accipi que eum in Hierusalem in regnum suum, et cognovit
potest : qui post magnas virilités decrescunt, quia Manasses quod Dominus ipse esset Deus. Exemplar
cavere malignorum spirituum insidias negligunt, et autem est hsecpoenilenlia Manasse qued post com-
celari in eisdem virtutibus nolunt, bpna sua oslen- missa scelera nullus débet de Dei misericordia despe-
dendo, hoslium faciunt : et imprudentes subito rare, sed magis per poenitentiam congruam spem
amillunt, quidquid diutius sludentes operantur. Hinc " habere veniae, si eam rite perfecerit. Post hune re-
per Psalmistani dicitur : i Tradidit in caplivitatem gnavit filius ejus Ammon ïdololatra. Post quem Josias.
virtutem eorum, et pulchritudinem eorum in manus filius ejus rex juslissimus regnavit, qui omnem spur-
inimici (Psal. LXXVII). «Virtus quippe et pulchritudo ciliam idolorum quam patres sui fabricaverunt,
arrogantium inimici manibus traditur, quia omne emundavil, et se in Dei cullu strenue exercuit. Et
bonum quod per concupiscentiam laudis ostenditur, merito , quia longe ante hoc de illo prsedictum est
occulti adversarii juri mancipatur. Hostes namque per prophetam. Interpretatur autem Josias cujus
ad rapinam provocant, qui suas eorum notilise di- est sacrificium Domino, vel salus Domini vel Do-
vitias dénudant : quousque enim ab setemse patrise mini forlitudo. Quod autem sequitur de eodem rege,
securitate disjungimur, in latronum insidianlium . quod audito libro legis Domini, quem Helchias sa-
itinere ambulamus ? qui enim in itinere deprsedari cerdos invenit in domo Domini, scidisset vestimenta
formidat, abscondat nécesse est bona quae portât. sua, et misisset Helchiam sacerdotem et cseteros qui
0 miseri, qui affectantes laudes hominum in semet- subsequenter annumerantur, ad Oldam prophetam
ipsis dissipant fruclus laborum. Cumque se osten- uxorein Sellum, quse habitabai in Hierusalem in se-
dere alienis oculis appelunt, damnant quod agunt : cunda. Quid significet illud. quod dicitur , « in se-
quos nimirum maligni spirilus, dum ad jactantiam cunda , t in libro Paralipomenon declaratur , ubi
provocant^ eorum (sicut diximus) opéra hostes dé- sciiptum est deprsefato rege Ezechia(IIPar.xxxu) ;
nudant. Hinc est enim quod per EvangeliumVeritas « iEdiiicavit quoque agens industrie omnem murum,
dicit: « Nesciat sinistra tua quid facial dextcra tua, qui fuerat dissipatus, exslruxitque turres desuper,
ul sit eleemosyna tua in abscenditp, el Paler tuus et forinsecus alterum murum. > Meminit hujus loci
qui videt in abscenditp reddet tibi (Matth. vi). » et Sophonias, dicens : i Vox clamoris a porta piscinse
Hinc est quod de eleclorum Ecclesia per Psalmistam et ululatus a secunda (Soph. i) : » pro quo velus
dicitur : t Omnis gloria ejus filiae régis ab inlus editio quasi proprium nomen luci transtulit in Ma-
(Psalm.XLIV).i Hinc Paulus ait :.« Glorianpstra haec sena. Masena quippe interpretatur secunda. Quod
est, testimonium conscienlisenestrae. > Filia quippe ergo dicitur prophelissam habitasse < in secunda , >
regum Ecclesia est, quse benp opère spiritualium in secundi mûri parte intellige. Quod dicilur de
filiorum sit prsedicalione generala : gloriam intus Josia rege : « Coutaminavit quoque Thophet, quod
habet, quia hoc quod agit, in ostentatiene jactantiam c est in convallefilii Ennon , ut nemo cpnsecraret
non habet. Gloriam suam Aposlolus testimonium < filium suum aut filiani per igném Moloeh.> Fre-
559 ANGEL0M1LUXOV1ENSISMONACHI 540
quens est in Scripturis borum mentio locoruni, Autpuerum, imberbem in curru pimentes , equos ei-
maxime in îibrp Regum et Jeremia propheta. Est dem quasi cursu coelum petënlës subjuiigant. "Gui
autem vallis Ênnon, sive filii Ennon juxla murum propterea pueri aplani imaginera, quia sol vèlut
Hierusalem cônfrà orientem, in qua nemus pulcher- quotidie npvo ortu nalUS', in iiullum plane senium
rimum SÎÏbé fpntibiis irrigatur. Thophel autem sive incidit. Ut autem idem currus et equos tribuant; de
Thophec (iïtrïïmque enim scribitur) erat locus in miraculé esl sumptum Elise prophetae, qui a curru
eadem convalle juxla piscihahi flillonis , cujus me- igneo et equis igneis est faplus ad coelum,ul Joàh-
minit Scriptura, et juxla agruni Aceldema , qui nes Conslantinppolimepiscopus sestimat. Quia enim
usque bodie monstratur ad australem plagam monlis Graece"H><oy dicitur sol, sicut et Sedulius cum de
Sion. Solebant autem in Thophet (quia locus erat Eliseascensu caneretur, dicens, ostendit :
amoenissïmus, unde hodie quse hortorum praebet de- Quàmbehe fluiirinêippselucfenssemita cool!,
licias) posita ara sacrificare dsemonibus, nefandoque ConvenitElîaerneritoqUeet nominefnlgens.
Hac ope dignuserat, quoniamscrmonisAchivi
igné sùos consecrare liberos, sive holocaustum of- Unà per àccentummuteuir lillérâ, sol est.
fé'rre : sicut in libro Verbordm dierum de Achaz
rege scriplum est (// Par. xxvm) : « Ipse est, qui Audientes Groeci ab Israeliiis, quos divinas habere
adolevit incënsum in valle Benennon, et luslravit j} ; litteras fama prodebat, prsedicari quod Elias curru
filibs suos in ïgne. » Benennon siquidem Ennon igneo et equis sit igneis ad cçeleslîa translatus-, vel
significat, vallis autem Ennon dicitur Hebraice Ben,- certe hoc ipsum inter alia depiclum in parieie vi-
ennoh , cujus nomine in Novo Testamento poena denies, crediderunt (vicinia decepti noniinis solis)
ihferorûm gehenna cognpniinalur. Quia nimirum hic transitum per coelos esse designalum el mira-
sicut in convalleEnnon qui idolis servierunt,ita inea, culum divinitus facium Dei, mutarunt in argumen-
prophetis altestantibus, poenilenlia peccatores ex lum erroris, humana slultilia commenlaluni. Quos
liis quàepeccaveruiit aeterna damnatione punientur. imitati ipsi Judsei sategerunt, ne in aliquo genti-
Denique Jeremias cum referret prsecepisse sibi Do- lium, stultissimis minus stulli apparerenl. Quodpaulo
minum ac dixisse (1er. xix) : i Égredere ad vallem post de eodem rege dicitur :
filii Enridh,quse est juxtà introilum portae ficlilis. » c Excelsa quoque quse erant in Hierusalem, ad
Paulô posl dicit : < Et non vocabitur locus iste am- c dexteram parlera monlis offensionis, quae aedifica-
plius Thophet et vallisfilii Ëiinon,sed vallisoccisionis: i veràt Salpmpn rex Israël Astarolh idolo Sidonio-
et dissipàbo consilium Judae et Hierusalem in loco i rum, et Chamos offensioni Moab, et Melchomabo-
isto, et subvertàin eos gladio. t Isaias quoque ma- i minationi filiorum Aniinon polluit rex, et contrivit
hifestissimé Thophel inferhum appellat. Qui cum C « statuas. » Lucé clarius est quod excelsa nomi-
perpeîùum diaboli inieritum, sub nomine Assiir., nale solet Scriptura, loca in collibus posita fron-
dèscrîbëret, dicens (Isa. xxx) : i A voce enim Do- denlibus, in quibus vel dsemonibusimmolabant vel
niini pavebït Àssùr vïf'gapèrcussus , et erit transi- Domino, loeorum araoenilate allecli, contra inter-
tùs virgai fuiulatiis, quam requiescere faciel Dominus diclura, relicto altari quod erat in templo, hoslias
super ëuni : > stalim quomodo, et ubi essel peri- offerebant. Unde saepiusin hoc libro de regibus qui
turus, subdidit, dicens : c Praeparata est enim ab minus perfecte justi fuere dicilur, verum tâmen
heri ïliôphët, à rege praeparata, profunda, el dila- excelsa non absiulit. Montera autem offensionisinpn-
tàlà. > Puichré ait i et dilaïala, > quia Thophet tem idoli dicit, quia nimirum consuetudinis est
dicitur laliludo. iNùlrimenta, inquit, ejus ignis Scripturarum pffensionem idola nuncupare, quia
et ligna multa, status Domini sicut lorrens sul- vel in illis offenditur Deus, vel offensionem el. rui-
phuris, succehdensëâni.» Conlaminavit autem Jpsias nam suis affermit cultoribus. Sicut in hac ipsa sen-
Tiiôphëi, vél ossà hïbr'tùorum ibi (sicut in sèquèn- teiilià subsèquenter intimalur, dum dicilur : < Quse
tibus dé aliis idoîonim loeis fecisse legilur), vel alia aedificaveratSalomonrex Israël Astarolh idolo Sy-
quselibet immùhda dispërgeris ,t quatenus abomina- doniorum, et Chamos offensipni Moab el Melchom
tibiii potius quam délectationi aptus omnibus qui " aTiominalionifiliorumAmmon polluil rex. » Ubi hoc
aspicerënt lÔCùsapparerel. Qùbd sequitur de eodem quoque, ni fallor, palam oslenditur, quod utinain
rege Jôsiâ. non osteuderetur, quia videlicet Salomon de admisso
idololalriae scelere nunquam . perfeçle poe.nituil :
CAPUT xxm. haiii si fructus poenitentiaedignos facerel, satageret
i Absiulit ijiiOqueequos quos dederânt reges Juda, ante omnia, ut idola quse sedificaverat de civitate
< soli ih ihirbiiù tenipli Domini. > Et paulo post : sancta lollerëntur, et non in scandalum slullprum,
«Curriis autëm solis combùssit igni. > Ostendit quaeipse cum fuisset sapienlissimus erronea fecerat,
oiiini gentium idoibiàtralfum supeisfitiehi Judaepseo quasi sapienter ac recte facta relinqueret. Meminil
tempore fuisse mahcipâibs, îla ut in venerâtioriein supra et hujus leci Scriplura, dicens : t Tune sedi-
solis, quém m'orè gënilliiinï ÏJëum essë credebani, ficavit Salomon farium Chamos, idola Moloch ia»
siinùlàcro ejiis quod fëcerânt currus equosque sub- monte, qui est contra Hierusalem, et Moloch idolo
diderinl; et hoc ih atriis templi Domini. Sic enim filiorum Ammon (III Reg, xi). > Nec videri cou-'
soient gehtiles pihgere, Vel facére simulacrum sojis, irariura débet, quod ibi nions in quo facta sunt mec
541 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 542
idola, centra Hierusalem, hic in Hierusalem esse ;(\ octavo decimo anno regni sui, quando in octava
positus asserilur : quia nimirum in tailla erat urbis setategenerali resurrectione perpetrata, sançtos suos
vicinia positus, ut ad ipsam pertinere, el ipsam quo- cum perfectione bonorum operum, perducit ad seler-.-
que sordibus quae in eo congregabantur attaminare naebeatitudinis denarium accipiendum, ejeetis prius
vidcrelur. omnibus scandalis de regno ejus : de quo prsedictus
i Et conversus Josias, vidit ibi sepulcra quseerant Propheta ait : «Ecce enim dies veniet succensa quasi
< in monte; misitque et tulit ossa de sepulcris et caminus, et erunt omnes superbi» et omnes façien*
f combussit ea super allare, et polluit illud. » Cur les impieiatem stipula. El inflammabit eos dies vc-
autem Josias ossa morluorum concreniari jussit su- niens, dicit Dominus exercituum, quaenon derelin-
per allare* nisi ul oslenderet, quod profana fuerunt quet eis radicem et germen; Et orietur vebis timen-
eorum sacrificia?et nen solum pecudum hoslias dse- tibus nomen meum sol jusiitise, et sanilas in pennis
raoniis offerebant, sed etiam semetipsps per erro- ejus. Egrediemini et salielis quasi viluli de armento,
rem idololairise in potesialem dsemonum tradide- et ealcabitis impios cum fuerint cinis sub planta
runt : qui juslp Dei judicio simul cura allare, qupd pedum vestrorum (Malac. iv). > Et recte diclum est
idolis fabricaverant, dissipandi erant. Mystice au- quod i non faclum (fiieril)Phase taie a diebiisjudicuiiv,
tem significanl omnes, qui diaboli servitio mancipati, " qui judicaverunt IsraeU et omnium dierum regum
vitam sacrilegara temporaliter finierant, aelernis Israël; et regumJuda, sicut in octavodecimoanno re*
cruciatibus consumendos, Deo illis rétribuante se- gis JosiaeinHierusalem: » quia, ablaiisliguris, veraci-
cundum propria mérita operum illoium ter in diejudicii transibunt sancli de morte ad vitam,
Reversusque esl Josias Hierusalem, « et prsecepit de corruptione ad gloriam.Sicqtfé inconspectu Con-
« omni populo, dicens : Facile Phase Domino Deo ditbris sùi iii coeléstiHiërùsàleht ih sètërhuni gaude-
t vestro, secundum quod scriptum est in libro foe- bUiit; quia vidëbittirDéùs debruni in Sien : * El ci-
€ deris hujus, » etc. Quod autem prsedictus rex vitas illa non egët sole hëqtle luna lit lùceant in
•
ejeetis idelis de terra, necnon pythonibus et ario- èà. Nain claritàs Dei iilimiinabit eàm5 et-lucërna
lis, et omnibus iramunditiis atque abominationibus ejus est Aguus, et ambùlabUhlgénies iii lùniine ejus,
ablatis, ihbctavp decimoanno regni sui Dorainophase et rëgës térrsc afférent gloriam suam et honorera
celeberrimum fecisse legitur, moraliter docet nns ut in illa, et por'laeejus non clàùdëhiur perdléin; tibx
purgemusprimum terram cordis nostri abomnibusvi^ enim non erit illic, et afférent gloHani et hbhbrem
tiis.étmundemusactusnoslrosabomniinquinamento gentium ih illam. Nec inlrabit ih èahi aliquid coiii-
peçcatorùm, et ab operibus mortuis, ul servire possi- _ qùinalum, et faciens abominalionèin et mendaeimn,
fflus Deo viventi, sicque gralum Dominocelebremus nisi qui scrîpti siiht in libro vitaëÀgiii(Âp'ûc.xxi). i
Paseha.nonutiquei in fermenio malitiaeet nequiliae, Et nomen civiiàtis ex illa die Domihtis'ibidem. < Be^
sed in àzyiûis sincerilalis et veiïtalis (I Cor. x). » Se- nedictus Dominusqubniâm thii-ificàvitmisericordiaiu
cundum iiuiem allegoriam, Josias iste lypum tenet suam ih civilaiëra circihhstahtise (Ps. x). i
Domini Salvâtoris, qui salus el fortitudo Domini i Occiso itsiqué Jôsia ïëgë iii Mstgédd'ô,tûlil po-
nierilo dicilur, quia ipse est de quo Scriptura dicit : < puiùs terfsé Joàcliaz filiiiràJosise, etunxerunt eum,
i DPminus fprtis, Dpminus potens in praelio (Psal. « et constitueront eùhi régêni prp pâtre sud. Qiieni
xxm), » el alibi : « Ipse ëniin sulvum faciel pppulum « Pharào Necho virixlt Ih Reblâ ^ et duxit ih
suum a peccatis eorum (Mallh. i). » Ipse quidem « jEgyplUiii.Et impnsiiit miilclam terrse céntiim ta-
zelo Dei mundal terram Jûdà et Hierusalem ab om- * Iëïilis argenli, et taleiitb âiiri ; regemqùë fcoristildit
nibus iinmuildiliis et abomirialionibus, qui per Pro- » Èliachilh filium Jôsiae prp Jpsià patrë ëjiis, êrat
phelani dixit : t Zelus domus lùaë comëdit ine i que libhiên ejus Jdàéiih. » Qtiid àhtëm irïierfecliô
(Ps. LXVIII) ; > de quo et Jeaiines ail : • Cujùs vën- Jô'siaëSigiiificàt,qui à PhâràonéSeëhao ihlereniptùs
lilabrtim in manu sua, et pùrgabit àreani suam est Iii MâgëddP, nisi persecuiiohem àntiqùi hpsiis
(Matth. m) ; » de que et Malachiàs dicit : t Ecce JQâdvërsits saiictos prsedicâtPres? (}ubsper invidiâm
venit, dicit Dominusexercituum : Et quis poterit neci tradere hiolitur , et âûferte ijë téffâ fecciesise
diem cogitare adventus ejùs,-et quis slabit ad viden- conalur, quatenus fàciiiùs tolàih pièiïëhi dissiparë et
dum eum? Ipse énim quasi ighis cdhflahs, et quasi iiiVàdërëpossït^ ïlitërprétàtdr Pharào rfî^îpViJis,Ne-
lierba fullonurii, el sedebit Cdnfians, ëi emundàns ciip peréussio,Magéddpteniaiio est. Përmissûs quip-
argentum, et pùrgabit filios Lëvi. Et cPnflabii eos pe diabôlus cbnsurgerë advefsiissancios hoc solum-
quasi aurum el quasi argentum, et erunt Dbininoof- modo agit, hoc lotis viribus éërfat, qiialenus ten-
ferentes sacrificia in justitia. Et placebit Deo sacri- tandb gi'ëgem Ddiiiini pefciltîëns dissipei, eosque
ficiumJuda et Hierusalem, sicut dies saeculi,et sicut primum âùférâf, qùbriim solàtio adjiîli contra hé-
anni antiqui. Et accédant ad vos in judicio, el ero slëih dimlcare debuërant. '
lestis velPx maleficis,etâdulteris, et perjuris, el qui < Tulitque populds terrse JbacHàz hlium jbslàë, et
calumniàbântûr îhercedëm mercenarii el humilia- « unxëriinl ëuih ; et cPhsiilûerUH'léuni regem pro
bant viduâs et pupillos, et opprimunt peregrinum, t paire sui). » Joachaz qui ihtefprètaliir rètehlrts,
nec timueruntnie, dicit Dpminusexerciluum (Malac. signal malôs doclores, qubs populus terrse, cârnalës
ni), J Célébrai ergo Josias noster verum Pàschâ in viilëHèét,iérfëttsetùpiditati dedili, sècuitdiiiijîtipre<t
545 ANGELOMILUXOVIENSISMONACH1 544
suos consehtientes viliis suis personas eligunt. A « et concidit universa vasa aurea, quse fecerat Sa-
Quos Pharao in Rebla vinxit et in ^Egyptum duxit, < lomon rex Israël in templo.Doinini, juxta verbum
cum diabolus per multitudinem adulatorum ener- < Domini. Et transtulit omnem Hierusalem, et uui-
vans decipit corda praelatorum ; Rebla enim multi- « versos principes, et omnes fortes exercitus, decem
tudo interpretatur, .sicque in spiritualis ./Egypti e millia in captivitatem, et omnem artificem et clu-
vinctos catenis peccatorum tenebrosam mergit abys- « sorem, nihilque relictum est, exceptis pauperibus
sum. Porro Pharao quoque Necho Joacim regem « populi terrae. Transtulit quoque Joachin in Baby-
constituens, imposuit mulctam terrse centum talen- « lonem, et rnatrem régis, et uxores régis, el eunu-
tis argenti, et talento auri. Cum malignus spiritus t chos ejus, et judices terrae duxit in captivitatem de
pensum servitus sui in populo prsedictorumexpetit, i Hierusalem in Babylonem,et omnes viros rohustos
nt tam sensu quam eloquio ejus per omnia parati « septem millia, et artifices et clusores mille, omnes
sint obsequio. Unde Joacim juxta prseceplum Pha- t viros fortes et bellalores; duxilque eos rex Baby-
raonis, unumquemque secundum vires suas exegit, i lonis captivos in Babylonem. i Quod refertur de
ut daret tam argentum quam aurum, quatenus hoc Nabuchodonosor, quia transtulit omnem Hierusa-
redderet Pharaoni, quia diabolus per sibi deditos lem, et universos principes, et omnes fortes exer-
viros, ab unoquoque exigit secundum vires suas " citus decem milliain captivitatem, addidit Scriptura,
peccati censum solvere, sicque in nequiler praelatis. dicens : < et omnem artificem et clusorem. t Hec
fuolidie prseparat perditionem subjectis. est qued supra populo Israël Philistiim régnan-
tes fecisse narrantur , cum dicilur (7 Reg. xm) :
CAPUT XXIV, » Porro faber ferrarius inveniebatur in omni terra
« In diebus illis ascendit Nabuchodonosorrex Ba- Israël. Caverant enim Philistiim, ne forte facerent
< bylonis, et factus esl ei Joacim servus tribus an- Hebrsei gladium,autlanceam.> Sicutenim tuncillica-
< nis, et rursum rebellavit contra eum, t etc. Cum verant ne habentes fabros ferrarios Hebrseiarma ad
semet quis cuilibet se raanciparit vilio non uni, sed repugnandum facerent, ita nunc Chaldaei,destructa
mullis dominis obnoxius erit. Unde Joacim quem Hierusalem, et vastata omni terra repromissionis,
Pharao ante censum sibi solvere coegit, nunc Nabu- salagunt ut nullus in ea remaneat artifex, nullus
chodonosor rex Babylonis sibi servire tribus annis clusor, qui vel foedataurbis moenia componeret, Tel
compellit. Sed quem Nabuchodonosoralium intelli- possit resarcire disrupta, quin polius quidquid apud
gimus, nisi eumdem quem Pharaonem esse diximus, gentem exterminalam artis invenerant, totum Baby-
principem videlicet confusionis, et reclorem tene- loniam transferunt, ut vel ad nihilura valeat ultra,
brarum harum? Ergo cum antiquus hoslis aliquem ^ vel illius civitatis utilitatibus proficiat, cum juxta
sibi censum peccati solvere persuadet, mox tolum deflendsehistoriae, quia multuni negligentiae nostri
in dominumsuum redigere, et plénum servitium ex- lemporis congruit, non opinor allegoriam esse reti-
pendere admonet. Quid est ergo aliud tribus annis cendam. Constat namque quia Hierusalem et terra
régi Babylonis servum esse quam suasione, delecla- Israël, civilaiem Christi, id est sanctam Ecclesiam ;
lione, alque conseilsu antiquo hosti subditum ûeri, Babylonii autem et Chaldaei,sive Philistlisei, civita-
et tolum in viliis deditum, quasi libère ab eo pos- tem diaboli, id est omnem malignorum, sive homi-
sideri? sedsaepe contingit quod taies per Dei mise- num, seu angelorum multitudinem désignât. Servil-
ricprdiam adnionili, rebellare contra nequam spiri- que Israël Philisthseis sive Chaldaeis, cum fidèles
lum meditentur : hinc est quod subditur : f Rursum quique nomine tenus in Ecclesia censistenles, cscte-
rebellavit contra eum. » Nec tamen sufficitrebellare, rorum ab immundis vel spiritibus vel hominibus de-
si non perseverayerit in certamine. Qui enim ab an- cepti, aut avaritise, aut luxurise, aut alteri cuilibet
tiqui hoslis potestatë se exuere desiderat, necesse peccato mentis colla submittunl. Abducil autem
est ut fort)ter contra eum dimicet, et adjutorium a Nabuchodonosor regem Hierusalem et universos
summapelentia assiduis precibus iraploret, quatenus, principes fortes exercitus decem millia in captivita-
divina gralia adjutus, hostem fortissimum superare, " tem, cura et magislros populorum et eos qui invin-
el jugum durissimum evadere queat. cibili aninio Dominoservire, ac Decalogumlegis fide-
< Post Joacim autem regnavit Joachin filius ejus . liter videbantur in Dei ac proximi amore conser-
i pro eo. Et fecit malum coram Domino,juxta om- vare, subito sive illecebris mundi, seu adversilati-
i nia quae fecerat pater ejus. In tempore illoj»ascen- bus subacti, aut majoribus se facinoribus polluunt,
c derunt servi Nabuchodonosor régis Babylonis in aut certe in hseresim declinando, aperle apostasise
i Hierusalem, et circuindala est urbs munilionibus. notam incidunt. Arma vero quibus contra diabor
« Venitque Nabuchodonosor rex Babylonis ad civi- lum répugnantes libertalem a Deo nobis donatam
t latem cum servis suis, ut oppugnarent eam. Egres- defendamus, quse sunt alia nisi elequia Scriptura-
< susque est Joachin rex Juda ad regem Babylonis, rum? in quibus et ipsius Domini et sanctorum ejus
« ipse, et mater ejus, et servi ejus, et principes ejus, exemplis, quo ordine bella viliorum superari de-
< et eunuchi ejus, et suscepit eum rex Babylpnis beant, luce clarius discimus. Sed Philistlisei filios
« anno octavo regni sui. Elprolulit inde omnes tbe- Israël fabris armorum privant, cum maligni spirilus
• sauros domus Domini, et thesauros domus regise, animos fideliuma meditalione sacrae lectionis, sse-
545 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 546
cùlaria illis negotia inserendo, retardant : ne vel.A divino abulunlur, el falso sibi nomen justitise usur-
ipsi per hujus exercitiumresistendifîduciam sumant, pant ? Mathania autem interpretatur munus sive do-
vel alîos forle qui légère nesciunt, ad resistenduin num,Sedecias justus Domini,.quiundecim annis rég-
vitiis exhortando, aut corripiendo accédant. Tollunt nasse dicitur, quod significat eum transgressorem
fabros armorum, cum eos qui sacra eloquia norunt, legis fuisse ; undenarius enim numéros qui dena-
intantiim sceleribus obruunt, ut dicere bona quap rium supergreditur, exçessieneui Decalpgisignificat.
didicerant prorsus erubescant. Transferunt. onineir Nec rite rex dici potest, qui secundum mandata
artificem et clusorem de Hierusalem in Babyloniam Domini semetipsum et sibi subjectos regere nolue-
Cum eos qui multifaria yirlutum operatione pluri- rit.
bus prodesse, et civitatem Dei contra corruptiones CAPUT XXV,
tentalionum munire solebant, a proposito deflectunt,
atque ingenium quod tuitioni sanctae Ecclesiaeini- < Factura est autem'anno nono regni ejus, mense
pendere debuerant, ad voluntalem potius régis vi- t decimo, décima die mensis, venit Nabuchodonp-
tiorum dispensare compellunt. Quod si clusorem i sor rex Babylonis, ipse et omnis exercitus ejus in
hoc loco, non ostiorum sive murorum, sed auri po- i Hierusalem, et circumdederunt eam, et exstruxe-
tius gemmarumque intelligere voluerimus, ad unum B i « runt in circuitu ejus munitiones. Et clausa est ci-
profecto eumdemque spiritualis expositio finem re- i vitas alque vallata, usque ad undecimum annum
spicit. Dictum quippe est de sapientia quia aurum « régis Sedecise, nona die mensis. Prsevaluitque fa-
et niultitudo gemmarum ei non valeat comparari, i mes in civitale, nec erat panis populo terrse. »
atque ideo clusores horum non alios aptius quam Novenarius numerus qui minus habet denarip im-
doctores intelligere valemus. Qui quandiu recte vi- perfectienem legis significat, sicut undenarius trans-
vunt ac docent, in ornalum sanctse civitatis indu- gressionem, et recte dictum est quod Nabuchodono-
striam sanctae artis impendunt. At si forte erravë- sor in nono anno regni Sedeciaeobsederit civitatem,
rinl, quod nisi a rege Chaldseorum captivi Babylo- mense decimo et décima die mensis, quia niali pas-
niam transferuntur? et quoniam artificem clusorem tores, cum Decalogi mandata quse scientia tenent,
ab Hierosolymis Babyloniam transmigrari, hoc est opère et doctrina perficere negligunt : necesse est
talenium verbi coelitus acceplum in terra defodi, ut plebem sibi commissam antiquus hostis cuin suo
id est sciëntiara spiritualem ad peccalorum opéra exercitu obsidione circumdet, et munitione erroris,
converti intelligendum est, pmnesque viros fortes ac vitiorum constructa, claudat vallando civitatem,
et bellatores simul'in captivilalem ductos, hoc est sicque famés in civilate praevaleat, famés utique
eos qui videbanlur viri fortes esse et bellatores, 'G verbi Dei, cum non expenditur libère panis doclri-
aslutia malignorum spirituum deceptos, atque in nse populo terrse.
carcerem spiritualis Babyloniaecaptivatos, necesse « Et inlerrupla est"civitas, omnesque viri bellato-
est ut operam demus quatenus ssevissimi régis po- a res nocte fugerunt. » Interrupta quidem per de-
testatem evadamus, vigilemus et sobrii simus, timo- prsedationes varias malignorum spirituum custodia
reni Dei semper ante oculos ponamus, et mandato- populorum, hi qui debuerant armis civitatem defen-
rum ejus oblivionem omnino fugiaraus. Conslrua- dere, nocte ignorahliae et tenebris peccatorum val-
raus nobis terram bbnorum operum, et per profe- lati fugiunt? quia, secundum Verilatis vocem : i Mer-
ctum vitae in illam conscendamus, t induti lprica ju- cenarius et qui non est pastor videt lupiim venien-
slltiae et galea salutis, habentessculum, lîdei, et gla- tem, et dimittit oves et fugit, et lupus rapit et disper-
dium spiritus quod est verbum Dei (Ephes. vi). i git oves (Joan. x) ; > et Apostolus : « Qui dormiunt,
Custodiamus portas sensuum nostrorum, ne mors inquit, npcte dprmiunt, et qui ebrii sunt npcie
intret per fenestras. Omni custodia sërvemus cor ebrii sunt (I Thess. v) » Quod autem sequitur, qued
noslrum, quia ipse ex vita procedit, et ante omnia per viam pprtae quae est inter, duplicem murum
spem hostram in régis coelestis bonitale ponamus, n ad, hertum régis fugerint, latenter aperuit iner-
pelentes ut ejus gratia a malis omnibus liberemus. tiam dpctprum, qui, inter duplicem murum duorum
Sicque erimus semper iramunes ab hoslibus spiri- Testamentorum constiluti, non belligare, sed effu-
tualibus, quia (Psal. xxvi) < Dominus fortitudo gere quaerunt, et in deliciis magis diffluere, quod
plebis sude, etproteclor salutarium Christi sui est,» hprtus significat, quam scutp fidei hpstibus obsistere.
qui salvat Omnessperantes in se. « (Porro Chaldseiobsistebant in circuitu civitatem) ;
< Igitur Joachin caplivalo, constiluit Nabuchodo- f^fugit.itaque Sedecias per viam quae ducitad cam«
i nospr Mathaniam pati'iuim ejus pro eo, imposuit- <pestria solitudinis. Et persecutus est exercitus Chal-
i que nomen ejus Sedeciam. Vicesimum et primUm i daeorumregem, cpmprehenditque eum in.planilie
t annum aetatis habebat Sedecias cum regnare i Jéricho,.et omnes bellatores qui erant cum eo-dis-
t coepisset,et undecim annis regnavit in Hierusalem. i persi sunt, el reliquerunt eum, » et reliqua. Ma-
< Fecitque malum coram Domino juxta omnia quae lignis spirilibus populum circumdantibus reclor fu-
i fecit Joacim. > Quid in Sedecia aliud intelligere git, non ad montes, de quibus scriplum esl (Psal.
possumus nisi quod in Joacim ante prsediximus, hoc xxiv) : i Mentes in circuitu ejus, et Dominus in cir-
est malos redores iii Ecclesia, qui munere et dono cuitu populi sui : » sed ad campeslria solitudinis,
 5*7 ANGELOMILUXÔV1ENSISM0NACH1 548
broc est, ad dileetionem luxuriaë. Unde scriptum est : .4.ni, templum Domini est? quoniam si benedixeritis
t Angusta et arcta est'viâ quse duçil ad vitam, lata vias vestras et studia vestra, si feceritis judicium
et spatiosa quae ducit ad raoriem (Maith. vu). »,— inter. virum et proximum ejus, advenaB,et viduse, et
« Comprehenditque eum in planifie Jéricho, et pm- pupillenon feçerilis calùmniam, nec sanguinem in-
t nés bellatores qui erant cum eo dispersi sunt et noçenlum effuderitis in loco hoc, el post deos aliènes
t jpeliquerunteum. »Recte ergo cum virtuteshon\inem non ambulaveritis in maluni vobismetipsis, habi-
deserunt, quse eum defendere debuerant, inpjanitie. tabo vobiscum in lpçp isto, in terra quam dedi
Jéricho câpitur, hoc est in defectione carnaiis sen- patribus veslris a saeculo et usque in sseçulum.
sus. Jéricho enim interpretatur luna, et significat Eççe vos çonfidjtis.ypbis ip, sermonibus inendacii
defectum carnis. Unde- ille Homo qui Hierusalem qui non proderunt vobis, 'furari, oççidere, adulte-,
descendebat jn Jéricho, in latron.es inçidisse descri- rari, jurare mendaçiter, libare Baalim, el ire post
bilur. deps aliènes qups ignpratis. Et venistis, çt slelistis
t Apprehensum ergo regem adduxerunt ad regem coram me in domo haç, in qua invoçaluni est nomen.
i Babylonis in Reblatha, qui locutus.est cum eo ju- menm, et dixislis : Liberati sumus, eo qupd feçe-»
i dicium, > hoc est justuni cum ep exercuit judiçïum. rinjus omnes abpminatioiies istas. Et nunc quia.
« Filios autein Sedeçise occidit çpram eo, et oculps B feçistis omnia opéra, hsec dicit Dominus: Et loculus,
« ejus effedit, vinxitque eum catenis, et adduxit in suni ad vos mane çonsurgens, et loquens, el nen.
i Babylonem. » Occidit rex Babylenis filies Sedeçise audistis, et veçavi vos, el non rëspondistis, faciam.
ih Reblatlia coram eo, et oculos quoque illius émit. dpmui-huiçin qua invecatum est nomen meum et in
Dum sacra Scriptura Sédecise capiivilaiem narrai, qua vps habetis fiduciam, el loco quem dedi vobjs el
ordinCmcaplivitatis internse denunliat. Rex quippe patribus veslris, sicut feci el Silo, et projiciam VPSa
Babylonis est antiquus hoslis possessor intiraae cbn- facie mea, sicut projeci omnesfratres vestros, univer-
fusionis : qui prius filios ante întuentis oculos tru- sum semen Ephraim (Jerem. vn). » Venit Nabuzardan,
cidât, quià saepesic bona opéra inlerficil, ut haec qui interpretalur ventilabrum,siveprophelia alieni ju-
se amittere ipse qui captus est atiimus delens cernai. dicii,justi Deijudicio superpeccalores,princeps utique
Nam gémît plerumque animus, et tamen carnis suae exercitus régis Babylonis Hierusalem in.telligibilem,
delectationibiis victus, bona q'use genuit amans per- el succendit domum Domini, cum antiquus hoslis,
dit, ea qùae patitur damna considérât, non tamen qui et rex confusionis et princeps omnium iniquo-
virtulis brachium contra regem Babylonis levât. rum est, tam malignorum spirituum quam etiam
Sed dum videns nequitiae perpetratione percutitur, impiorum hpminum, plebem invad.it fidelium, et
ad hoc quandoque peccati usu perducitur, ut ipso C domum régis et domos Hierusalem, id est redores
quoque rationis lumine privetur. Unde Babylonis et eos qui videbantur in visione pacis maiiere,. in-
rex exstinctis prius filiis Sedeciaeoculos eruit, quia flamraatos çupiditate subvertit, omnemque domum
malignus spiritus subduclis prius bonis operibus, combussit igni, cum uniuscujusqùe conscienlia per
post et inlelligentiaelumen tollit, quod recte Sedecias flammam illicili amoris perturbavit, et muros Hie-
in Reblatha patitur.' Reblalha quippe muleta haec in- rusalem in circuitu destruxil, cum inlentionem ora-
terpretatur : etenim quandoque et lumen rationis tionis et virtulum studia quse contra se valere novit,
clauditur, qui pravo et iniquitalis suse multitudine et inde spirantibus dissplvil, ne per spem veniae ad.
piavatur. divina succurrant auxilia, et çorreptionis vitse ap-
Undecimoanno < mense quinto, septima die men- préhendant munimma. Populumque in captivita-
« sis, ipse est annus nonus decimus régis Babylonis, tem ducens, t de pauperibus terrse reliquit vinitores
i venit Nabuzardan princeps exercitus, servus régis « et agriçplas, jquia eps qui utiles verbo et exemple
t BabylonisHierusalem;et succenditdomum Domini, esse peterant, per vitiaçaptivans, stulliset hebetibus
• t et îlomum régis, et domos Hierusalem. Omnemque
cpmmendat a^viculturam, quatenus npn vinum
f domum combussit igni, et muros Hierusalem in gratise spiritualis, et friiinenlum sanae doctrinse in
i circuitu dëslruxit omnes exercitus Chaldaeorura, vineis et agris pppulprum fructificet, sed spinae
« qui erat cura principe railitum. Reliquara autem magis et iribuliviUorum excrescant.
< populi partem quae remanserat in civitate, et per- t Columnas autem sereas quae erant in templo
• fugàs qui transfugerant ad regem Babylonis, et t Domini et bases, et mare aereurt, qupd erat in
« reliquum vulgus transtulit Nabuzardan princeps « domo Domini confregeruni Çhaldaei, et transtu-
« iniliiiae, > etc.' Gongruit ergo teinporis ordo cum i lerunt omne aes in Babylonem. » Columnas sereas
ratiohe vindictae. Meuse quinto legitur vaslata esse et bases, doclores possumu.saccipere, qui sonorilate
civitas, quse Pentateuchum légis servare despexit, praedicatipniset fidei firmitate debu.erun,t alips su
et sèptima die mensis, quia sabbati requiem non stentare. Mare aereum baplisnii layaçrum yel çpm-
cuslodivit, et omnia contraria prseçeptïs divinis p'unctionémlacrymarum significat. Haecquidem om
egit, frustra sibi blandiens dé securilate pro san- nia ChaWseispirituales per inertiam magistrprum dé.
ctorum locorum habitatione. Unde per Jeremiam domp auferre nitunlur et çpnfringere,, ita ut nen
Dominus dicit : i Nolite cdnfidere in verbis men- remaneat testa quae possint ignicuius fieri de in-
dâciî, dicenles : Templum Domini, templum Domi- cendio.
 549 ËNARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. IV. 550
« Ollas quoque sereas, et trullas, et tridentes.'et A
J nuncupantur, quia utilitatem divinorum consiliorum
« scyphos, et morlariola, et vasa serea în quibus mi- discére et factis implere neglexerant. Hoc scilicel
c nistrabant, tulerunt. » Quia diversa officia in ec- omnes * tollens Nabuzardah princeps mililum duxit
clesiasticis ordinibus de Dei servitie auferentes in c ad regem Babylenis in Reblatha, percussilque ees
suum usum nequissinîum verlerunt t rex Babylqnjs, et inlerfecit ees in Reblatha in
« Necncn et thuribula et phialas, » cum era- « terra Hemath. » Quia antiquus hestis cum per
tipnem qua divinilas placari potuit, et poçulum nequitjam suam talem prsedam ab Ecclesia evellens
verbi quibus lassi refocillari debuerant, impe- tollit, hoc voto ambit, hoc toto studio agit, ut ad
diendp subvertunt, <quse aurea, aurea ; e| quae ar- perpetuse mortis inlerfectip.nem eos perducat. Quos
i gentea, argcnjea luli( princeps roîlitiae. » Quia tam perculit rex cpnfu|îon|s in Reblatha, hoc est in mul-
sensum preliesum quam eliam elequii venustatem titudine scêlerum et amore voluptatum. Unde Scri-
hestis nequam de démo Domini auferre molitur et ptura dicit : t Lala et spatiosa via est, quse ducit ad
secum in confusionem ducere. mortem, et multi sunt qui intrant per eam (Matth.
« Tulil quoque princepsrailitiseSaraiamsacerdotem vu). >— « Et translatus est Juda de terra sua. »
« primum, el Sophoniam sacerdotem secundum, , Cum illi qui çonfessionem nominis Dei in Ecclesia
< et 1res janitores ; et civilate eunuchum unum, qui ]} ] videbantur habere, per scelera et peccata mulliplicia
ei erat praefectus super viros bellatores ; et quinque de terra viventium translati, in regnum confusionis
i viros de iiis qui steterant coram rege, quos reperit et erroris abducunlur. Sub quo imperio quicunque
i in civitale; et Sopher principem exercilus, qui nequiter servientes perseveraverint, nec merehun-
i probabat tyrones de populo terrae, et sexaginta vi- tur per Jesu ducatum regredi in terram Juda, tera--
« ros e vulgp,qui inventi fuerant in civitale. Quostol- plumque Domini ibidem resedificare. In poslerom
« lens Nabuzardan princeps mililum, duxit ad regem namque praesenlis vilae tradenturin carcerem mor-
i Babylonis in Reblatha, percussilque eos rex-Ba- tis perpetuse, ubi vermis eorum numjuam morietur,
« bylonis et inlerfecit; in Reblatha in terra Hemath. et ignis non exstinguetur. Implebiturque eis illa <
i Et translatus est Juda de terra sua. » Non solum beati Pétri aposloli sentenlia qua dicit : < Melius
enim populares, sed et fortes et principes in Eccle- quippe erat illis non cognoscere viam justitia.',
sia diabolus decipere et peccatis caplivare satagit, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo
unde de ipso in Job scriptum esl : «Escae ejus electae quod illis tradilum est, sancto mandato (Il Peir.
sunt. »— i Tulit quoque Saraiam, » qui interpretatur H). » Quia, attestante Veritaie : t Sérvus qui scil
vinctus, t sacerdotem primum, t cum primum in voluntalem domini sui, et non facit, vapolabit '
Ecclesiaeordinem, qui in episcopis est, amore vo- C < mullis : qui autem nescit, et non facit, vapulobil
luptatis terreuse, et viliorum cateua constringit. paucis (Luc. xn). » '
Tulit quoque similiter < el Sophoniam, > qui in- Expleto tandem tam laborioso opère, auxilialus
terpretatur abscondilus ; t sacerdotem secundum, > Omnipotenlis ope, in cake supplex leelorem exoro
cum secundi ordinis viros, hoc est presbyteros qui ut, si dignum leclione vel
transcriptione eum duxe-
talentum verbi Dei in terra fodientes absconderanl, rit, Dpminpgratias gralahter referai,»
qui esl pa-
in suum dominium subigit; i et très janitores, » ler luminis, a qup pmne datum optimum, et pnine
illos janitores videlicet, qui ostium ûdei aperire de- donum perfectum datur (Jac. i) : »
qui dat abun-
buerant, et tenenles clavem scientiae, nec ipsi in- danler, et non impreperat qui mihi Ijcd indigno
troierunt nec alios introire permiserunl; i et de àc humillimo juxta solertiara doctorum dédit et amo-
civitate eunuchum unùm qui erat praefectus super rem et auxilium considerandi miràbilia de
lege sua.
viros bellatores, » eunuchus isle significat eos quos Quod si secus quam optabam evenisse reperit, si-
alibi Scriptura sacra < stultas virgines » appellat, mul exoret ut meae ignorantise âcerrorr a Domino
quaevasa oléovacùa in manibus tenebant, continen- venia tribuatur, et nullatenus litleratoriam urbani-
tes videlicet se a coit.u corpprali, nec tamen eleum tatem et venustatem eloqùeutise réquirat, sed po-
"
gratiae et misericôrdise in pectore suo hàbère vole- tius sensum hujus operis diligenter perlustret, prse-
bànt. Qui frustra super viros bellatores constituun- sertim cum non res ac sensus propter litteras, sed
tur, cum- arrogantiam praecavere non meditantur. litterae ad manifestationem rerum sunl réperlae.
t Tulit et qùinquë,viros de his qui steterant coram Simul etiam velut flexis poplilum genibus cernuus
rege, » illos prôfecto qui quinque sensibus cer- deprecor, ut tandem dignetur si aliquid utililatis
ppris vôlûpiati servientes, régi vitiorum semper invenerit, devotus exorare diyinam elemenliam, ut,
assistebarit. i Et Sophar principem exercitus, quii licet in peregrinatione hujus labentis saëcùli, veram
probabat tyrones de populo terrse; » Sophar in- commissorum meorum gerère poenitudiném, et post
•
terprëtatur* dissipons vel dividens, sïgnificans eosi excursum septem dierum, velut post sepiuaginla
qui rudes ih Ecclesia quos ad niilîtiam "Christi nu- annos hujus caplivitalîs, exutus ab omni poteslate
trire debuerant, pravis exemplis dissipantes, a coetui régis Babyloniî et servitule
captivanlium, valeàm,
fldelium per errorem séquestrant, f Et sexagintai jUvante Spiritu sancto, qui septiformrs dicitur; vi-
viros évuigo qui inventi fuerant in civitale. » Hoc! sionem pacis, coelestis videlicet Hierusalem ac civi-
est iltultos operàtores, qui merito vulgi nomines latis Domini, de qua dicilur : « Hierusalem
qu*
 551 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 552
aedificaturut civilas (Psal. cxxi), » ingredi, et vul- A praestanle ipso, c in quo sunt omnes thesauri sa-
tum Conditoris Régis oostri per saeculacontemplari, pientise et scientiseabsconditi. >Amen.

ANGELOMI
'
LUXOVIENSISMONACHl

MARRATMIS 1 CAM'IIIA (lAXTidOUCM.

P1LEFATIO.
AD LOTHARIUMIMPERATOREM.

'
Gloriosissimo praestantissimoque imperatori Lo- B culis eulogiisque divinarum Scripturarum imbecilli
THAMPsemper Augusto, ANGELOMUS, ullimus Mona- injungere libuisset, cum plures haberet in ninnar-
ehorura, exorans exorando, exorat nancisci peren- chia doclores qui honeste et catholice tractare po-
nem gloriam. tuissent. Sed censuram imperii vestri considerans,
Nuper excubantem me inyestro sacro palatio, sub tacitoque perlractans illud apostolicum quo dicitur
obtentu, inquam, traditionum liberalium artium, (I Petr. n) : » Estote subjecti omni humanse crea-
enucleationumque divinatum scilicet Scripturarum, turae propter Dominum, sive régi tanquam praecel-
dignata est vestra sagax prudentia, siculi non est lenti, sive ducibus tanquam ab eo missis », sed et
immemor, accersire vestrse selerti praesentise,me- potius illud Dominicum, ubi pollicetur : « Amen,
cumque habere oraculum. Sed post spiritualia -coe- inquit, dico vpbis, quidquid oranles pelitis, crédite
leslis vitse collpquia, et suffragia orationum placuit quia accipietis, et fiet vobis (Marc. n). > Animadver-
iinperando, imo intcntando [minitando]imperare, ut tens quoque interna trutinatione mentis, quod sine
styli oflicio juxta sensum antiquorum patrum, ^et nutu divino non foret quod a tanta majestate im-
. frugalitatem ingenioli mei opusculuin in Cantica can- peraretur, temerario ore refragare nullo apologclico
ticorum Salomonis, ubi Christi et Ecclesiae conjun- anfractuque excusatienis praesumpsi,sed magis ut
ctio, allegoriarumque mysteria prae caeterisYeteris ] quiverim divinis fretus suffragiis, iraperiis imperia-
Testamenti roïç (3iQotjcontincri probantur, digere- libus, quanquam pavidus, obsecundare tentassem.
rem et ut'ita dicam exponere non abmierem, atque Sed non flocci pendens quod sine magnifie! domini
praesentiaeculminis vestri oslendere non omilterem, et abbatis mei scilicet Drogonis patrui vestri asser-
quo haberetcrebro post dispositionemreipublicaefre- tionibus, pariterque jussionibus ne regularem exce-
quentata, auribusque lectiene relata solertia vestra, dere viderer disciplinant, el stylum appellere ad
in contemplalione se extendens a tumultu causarum exarandum debuissem, non solum quod Çaroli
imperii atque potissimum de amissione sanctissimae Magni imperaloris filius, atque frater sanctissimi
cpnjugis Deo annuente, ut credimus, collegio sancta- et piissimi genitoris vestri Ludovici Csesaris, sed
rum allecta?, alboque beatitudinis inscriptae, conso- quia summus erat ponlifex atque abbas meus
lationis gratia iegendo theorica, et velut turtur sin- egregius. Cumque sacris ejus auribus stiggerendo
gularis cujus nàtura est, ut physici feront, si semel intulissem, et ordinem rei indicassem, quo au-
conjugem casu perdiderit, alium non requirere, sed ribus , hausto non solum renuit, verum ut est mi-
castimoniam servans vidua quodammodopermanere, tissimus et affabilitate suadibilis, benignitate prse-
solitarius ingemiscens, atque poenitens : de quo in stantissimus, et ad omne bonurn ferventissimus,
eodem libro legitur : < Vox, inquit, turturis audila ^ more suaemodestise non tantum ingénue libéra au-
est in terra nostra (Canl. H), >id est .Christi dicen- cloritate imperavit, sed blanda tranquillltate et pio
tis : f Poenitentiam agite, appropinquabit enim re- affaiu, ut angustàle opus, et spirituale decus quo-
gnum coelorum (Matth. m). » Et pulchrae sunt gense modo quivissem aggredi non abnuissem. Quod au-
tuaeut turturis, imbre lacrymarum genarum rimulis diens, sic jam tandem ejus exhortationibus anima-
infusis, preces pro vestris excessibus et absolulîone tus, vestris, almiiicis, affamiuibus,sanctisque jussio-
piissimaeïmperalricis domino in abscondito fundere nibus adactus potissimumque divinis auxiliis fretus
quivissetis. Quo audito, pondus tanlae, rei expa- sanctorumque doclorum orationibus provowtus,
vescens, attunitus, imo obstupefactus admirari.coepi, quod, o doctissimeprinceps, in doctorura pênes nos
cur clemenlia vestra tantum epus viris etiam eru- sanctorum sparsim invenire potero, praeserlim in
dilissimis formidandum, niihi indocto, omnesque beatissimi Papae Gregorii Romanaedecorïs elpquen-
liberalium artium disciplinas non nacto atque ora- tise dictis, quia a nullo solum per omnia reperio
553 ENARR. IN CANTICACANTIC. — PR^E,FAT10. 554
compactum atque ex tradilione magistri ingenii mei i\ quirere debeat, sed allegoriarum mysteria conliiieri
conjectura stylo currente, commalico potius com- npn dubitet. Nominantur enim in hoc libro oscula,
pendiosoque sermone, licet impoliloaggredi lentabo, nomiiiantur ubera, nominantur genae, uoiuinanlur
el in libelli modum finire cpnabpr, ut habeat vestra feniora. In quibus verbis non irridenda est sacra
celsitudo velut enchiridion, hoc est manualem quo- descriplio, sed major Dei misericordia consideranda
dammodo libellum excerptum, quem congruis horis est, quia dum. membra corporis nominat, sic ad
leclitare Deo favente post studia imperii, post sol- amorem suum vocat. Unde considerauduin est,
liciludines Ecclesiaead consolalionemdivinarura ru- quam mirabiliter nobiscum et misericorditer opera-
minando complaceat. Et quia campos divinarum sci- tur, qui ut cor nostrum ad insligalionem sacri amo-
licet Scripturarum non valet percurrere latissiraos, ris accenderet, usque ad turpis amcris, ut papa
breviler saltem stromala nostra non pigeât sçrutari Gregerius exponit, verba descendet. Sed unde se
quietus. Sed sciendum vero, quia ut moris est quo- loquendo humiliât, inde nps ad inlelleclum exaltai,
rumdam scriptorum npn in pagella e regiene singu- quia ex sermenibus hujus ampris discimus qua vir-
lorum dpctcrum viritim lilteris insignilis assignave- tute in divinilatis ampre ferveamus. Hec auteni no-
rimus nomina omnia, sed ex eorum diclis profectp bis solerler intuendum est, ne cum verba exterioris
exppsiiprum npiinulla cpmpaginare ex multiraodis, B I amoris audivimus, ad exteriora senlienda remanea-
breviter recidendo videlicet, demptis superfluis mul- mus. Sic est enim Scriptura haec in vobis, sicut pi-
timoda, nonnulla vero ex prolixioribus sensum eo- clura in coloribus et rébus. Et nimis slulius est qui
rum sequentes conjungere decerpendo, aliqua nostra sic coloribus picturse inhaereat, ut res ignoret. Nos
interpolando, augmentare censuimus longiora. Sic enim si verba quse exterius dicunlur ampleciimur
nimirum sic diversis allusionibus dramatum percur- et sensus ignoramus, quasi ignorantes res quae de-
renlibus brevia syrmata, qusevicissim neclendo sen- -piclsesunt solos colores tenemus. Scimus enim quia
tentiarum explere libellum sancivimus, non perti- postquam genus humanum a paradisi gaudiis ex-
inescenles eos qui nasum veluti sapienles contor- pulsum est, et ih islam perégrinalionem vilse prae-
quent, nec eos qui promptiores ad reprehendendum sentis veniens, caecumcor al) spiriluali inlelleclu
quam ad imilandum, quique quod reprehendere habet. Cui caecocordi si dicereiur voce Dominica :
subsannando moliuntur, adimplere nequeunl. Sci- sequere Deum vël dilige Deum, per. tprpprem inseu-
mus namque scimus quod concentu organi fislulae sibilitatisfrigidum npn caperet qued audiret. Pro-
seris, alise longiores sunt, aliae brèviorcs, sed uno pterea per qusedamsenigmata serme divinus animse
flalu follibus administralo, et docta manu impe- tprpenti et frigidaelequitur, et de rébus quas novit :
rante, digitisque attreclando unam, cum sint diver- C ' latenler insinuât amorem quem non npvit, el animse
sse fislulse, harmoniam velut salpinx, tubarum voces lpnge a Dee infra positse, ut prsefalus tractatpr ait,
atque concenlum dulci cantilena melos afflando,at- quasi quamdam machinam fecit, ut per illam leve-
tonitis auribus suaviter reddunt. Sic profeclo cum tur ad Deum. Interpositis quippe aenigmalibus,dum
sint aliae sententise longiores recisis superfluis, aliae- quiddam in verbis cegnpscit qupd suum est, in
que breviorës additis necessariis, flanie Spiritu sensu verberum intelligit quod non est suum, et per
sanclo per corpus unum iraperante manu digitisque terrena verba sperantur aeterna. Idcirco, o invictis-
styrara tangentibus, vicissim conglulinatis senlenliis simeCaesar, oramus ut nihil in hoc voluminè hislo»
diclationes enchiridionis explere ausi eriraus, admi- rialiter requiras, sed flores allegoriarum cum morali
niculante illo qui in hoc libro de Ecclesiae donis inlellectu investiges, quem quibusdam in locis ob
permistis ait prophetice : Cyprus cum nardo, nardus tuam consolalionem subneclere decrevimus, ne so-
cuin croco, fistula et cynamomum cum universis li- lummodo allegeriarum allusipnibus pressus, vio-
gnis Libani, myrrha et aloe, cum omnibus primis lenter vestra celsitudo theorica legendo faslidiat.
unguënlis. Sed qualiter islae virtules Ecclesiae al- Audiat etiam quodper eumdem Salomenem dicilur •
ternando sibi permislim concinnant, in suo poste- t Gloria Dei celare verbum et gloria regum iuvesti-
rum dicemus loco. Unde jam tandem supplex exoro " gare sermonem (Prov. v). » Menti enim Deum quae-
decus augustale aeque et eos quibus forlassis légère renti, tanto Deus gloriosius apparet, quanlo subtilius
contigerit, ut quod ego more medicorum acpigmen- investigatur ut appareat. Debemus itaque quod Deus
lariorura, qui ut diversa unguenta et anlidola tem- mysteriis celât requirere. Ideoque sequitur : et
peralim possint componere, bilanciis staterse seque .gloria regum investigare sermonem. Qui enim non
ponderare salagunt, ut una alteram nen supèrabun- solummodo régnai terrarum, sed corppra sua, vel
det, nec de aliis minus utilia derelinqùant, sed aequa motus carnis regere et investigare hoverunt, reges
lance sua componant, studui sequali lance mentis sunt. Quibus et per Psalmislam dicitur : t Et nunc,
trulinare sententjas, et niella quodammodo et anti- reges, intelligite, erudimini, qui judicalis terram
dota animarum componere, non horrescat nec squa- . (Psal. H), »et reliqua. Regum ergo gloria est investi-
lescat, sed diligenti exagio lustrando perlegat, alquei gare sermonem, quia bene viventium laus est per-
inedicamina animae- gratanier investiget. Sed anle- scrulari sécréta mandatorum Dei. Scrùtare ergo
quam prolegomena ad calcem perveniat, notandumi gloriosissime imperator scripturas, quatenus my-
est quod in hoc libro nil carnale nilque historiale re- steria divina penelrande et inlelligendo desideria eç
PATROL, GXV. 18
 555 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl jj5G
motus carnis investigare el regere vestra sapienlia ji. talis, tandem ad ea quae impérastis stylùm flecleré
et solerlia cselerosque imperio vestro subjectos do- conabimur. "Valeatsemper in Christo prosperis suc-
cere, et actus prudenlia consulluque honeâiissime; cessibus pollendo gloria vestra, decusque Francorum
gubernare valeat. His itaque proelibatis, imo efflagi- oramus.

INGIPIT LIBER

Priusquara augustale decus ad fislulas harmoniai lolh appellant.. Ecclesiastcn, quem el illi, ut diximus,
spiritualis, videlicet allegoriarum concentus manumi Coheleih npininant. Et Canlica canlicorum quem
ad scribendura, fiante Spiritu sancto, exeramrel t Schir aschirim praenoianl et hos rationabili ordine
abysses théorisevêla pandendp nistprise, slyli officiei distinxit. In Preverbiis namque parvulum docens, et
tangam, veluti clavi abdita dcmus reseram, quoi quasi de oflîciisper sentenlias erudiens, unde et ad
facilius inleripra mysleria revelentur, in argumenta- -n filium ejus sermp crebro reperitur. In Ecclesiasle
tione fideiostendere decrevi, qnare iste liber tertiusi vero malurae selalis virum instruens, ut nequaquam
in opusculis Salomonis ponitur, et quid-significa- mundi rébus credat aliquid esse perpeluum, sed
tionis geratur, cujusve vilse typum habere assera- caduca et brevia universa quas cernimus.Ad extre-
tur, simul etiam quibus nominibus sancta Ecclesia, muni jam consummatum virtim, et calcato sseculo
in hoc eedem libro inscribilur, cur quoque idemi prseparalum in Canlico canticorum amplexibusjun-
volumen npn simpliciter Canticura, sed Caniicum, gît..Nisi enim prius reliquimus vitia, et ponipis sae^
canticprum appellatur : ad extremuni quibusque euli renunlianles, expeditos nos ad adventuiii Christi
Salpmpnin Scripluris sanclis nominibus insignilur, paraverimus, non poterimus cantare Caniicum can»-
ut cuncla prius praelibando dum fuerint pr-sescila, ticcrum, et dicere : t Osculetur me csculo orissui. >
in poslerum facilius alque avidius capianlur expo- Sive ita volumina edidit, in quibus trium generum
sita. Tribus namque nominibus vocalum fuisse Sa- disciplinas cpmppsuit, quibus ad rerum scicnliam
lomonem Seriplurse maiiifestissime docent. Satomo- pervenitur. In primo namque meralem, in secundo
nem,id esl pacificum,eo quod in pace regnum oblinue- verpnaturaleni.adullimum quippe contemplalivam,
rit, et per parabolas populum erudierit, in significa- quas Graeciita elhnicam, physicara, el theoriani nor
lionein Salvatbris qui discipulis suis ait: t Pacem re- Q minaverunt. Unde non abhorret ab intelleclu, quia
linquo vobis, pacem meam do vobis (Joan. xiv). > Et liber iste in opusculis Salomonis tertio loco ponitur,
ipse per parabelas lurbas docuit, de quo etiam In proverbiis ilaque moralis vila exprimitur, ubi
scriptum est : € Multiplicabilur ejus iraperium, et dicitur : t Audi, fili mi, sapienliam meam, et pru--
pacis non erit finis (Isa. ix) > et reliqua. Et Idida, démise meseinclina aurem tuam (Prov. i). > In Ec-
id esl dilectus Domini, videlicet,quia prius a Domino clesiasle vero naluralis. Ibi quippe qued omnia ad
dilectus fuerit, simililer in typum Domini qui a Pa- fidem tendant, censiderantur, dum dicilur : < Vani--
ire dileclus est, sicut ipse ait : « Hic est Filius tas vanitalum, et omnia vànilas (Eccli. i). > In Can-
meus dilectus, in quo mihi complacui (Matth. m)- » ticis autem canlicorum contemplativa, vita expri-
El Coheleih, id est Ecclesiastcn. Ecclesiastes aulem railur, dum in eis ipsius Domini advenlus et aspe-
G'rsecosermone appellatur, eoque coelum, id est Ec- ctus desideralur, cum sponsse voce dicitur :_< Oscu-
clesiam congregel, quem nos nuncupare possumus lelur me osculo oris sui. » Hos etiam ordines trium
concionalown, quod loquatur ad populum, et sermo patriarcharum vitse significant Abraham, Isaac, vi-
ejus non specialiter ad unum, sed ad universos ge- delicet et Jacob. Moralitaiera quippe Abraham obe-
neraliler dirigalur, qui velut exlensa manu omnium dieudo tenuit quando de lerra sua exiit, et filium
turaultus sedat, eesquead unam sententiam revoçat. jj immolare non distulit. Isaac vero naturalem vitam
Sic idem Salorapn in hpe libro fecisse ostenditur, puteos fodiendo figuravit, imo enim puleos fpdere
cura in libri lermino ait : « Finem loquendi omnes est, per considerationem naturalem omnia quaein-
pariler audiàmus : Deum lime, et mandata ejus ob- fra sunt perscrulando rimari. Jacob vero conlem-
serva, hoc est enim omnis homo (Eccli. xm), > illum plativara vitam tenuit, qui ascendentes et descen^
praefiguransqui non solum pacem inlulit, et dilectus dentés angeles vidit. Sed quia naturalis cunsidéra-
Deo Palri exstilit, sed qui omnibus ait : i Poeniteiir tip ad perfeclienem nen ducitur, nisi prius morali-
liam agite :-.appropinquabil enim regnum coelorura tas tenealur, recte ppst Proverbia Ecclesiastes poni-
(Matth.::)it)..:-i-qui«- medio pariele deslructo, ».et tur. Et quia supernaconlemplatio non conspiciturj
inimicilias in carne sua evacnans fecit utraque nisi prius haecinfra labenlia despiciantur, recte pos",
unum, quique.Deum timere, et mandata ejus obser» Ecclesiasten Caiiticum canlicorum ponitur. Priu?
vare -jubet. Denique sicut. Salomon tribus prsefatis quippe est mores componere, postmodum omnia
nominibus appellalus esl, sic juxta huinerum voca- quseadsunt, tanquam non adsint considerare. XerT
bulprum tria' voluniiiia edidit, Proverbia videlicet lio vero loco, munda cordis açie, superna et in-
quse nos Parabolas nominamus, quas Hebrsei Mas- terna conspicere. His ilaque ul summa moralium
 557 ENARR. IN CANÏICA CANTie. 55$
traclator papa Gregorius deprpmit librorum gradibus A \ Dei narrantur. Cantavit et Hiéremias caniicum la- :
quaindam ad contemplaiionem Dei scalam et machi- mentatienis de cenversiene Hierusalem et sanctua-,
nam fecit, ul dum primum in sseculobene geruntur rii, ettotius populi sui, et^mulli alii. Sed ideo hoc:
honesta, pestmpdum etiam honesta, sseculi despi- Caniicum canlicorum appellatur, quia ad propriaui
ciantur et ad exlremum etiam Dei intima et secrela Christi régis et Ecclesise cenjunctipiiem esse mani-.
contemplentur. Undenon imuieriloliber iste, nonCan- fesle prohatur, ubi prat ad patrem sponsi Ecclesia ,
iicum,sed Caniicum canlicorum oominalur, ubi coele- qui est sernio Dei, ut jam non per. inlernuntios qui
slis verbi Dei et animse conjunclio demonstratur. sunt angeli et propbetae, qui a Dei Filio Ecclesisefu-
Quodcaniicum ita intelligiiur omnibus praecellerecan- turs reprobalionis nuntia deferebant, sed ipsum per
tïcis, sicut Dominus noster assumptus homo, aposio- incarnalionis mysterium jam aliquandp cpram pslen-
lis, palriarcbis, vel prpphdis , aut qusecunque illae dat, jam ipsius fprmam specipsam prse filiis homi-
sunt coelestium peleslates : ut sicut rex regum , et num amplecti mereatur eique dulcissima escula su-
Dpminus dominanliuni est Christus, ita et Caniicum scipere, et gralissiraa ubera traclare. Ista namque.
canlicorum super omnia canlica quae a prophelis quae sic desiderat immola Graecp vocabulo dicitur,
caiitata sunt titulalur. Et sicut in Veleri Teslamenlo Latine congregalio, vel melius çonvocatio, Hebraice
alia sunt sancla, et alia Sancla sanctorum, el alia B B Synagoga interpretatur. Pro locp vel tempore diver-
sabbata, el alia sabbata sabbaiorum, sic et alia sunt sis nominibus a verbo Dei vecata esse prcbatur. De
canlica, et alla Cantica canlicorum. Sancla erant cujus vpcabulis superius pellioili sunius. Aliquando
in tabernaculo, et quae exterius agebantur ; sabbata elenim Hierusalem îipmiunquam Sion plerumque
erant quaeex singulis hebdemadibus celebrabantur, arnica, saepe vero dilecta. Interdum soror, vel spe-
sed Sancla sanclerum secreliori quadam veneralioue cipsa sponsa, columba, seu,immaculala, vel perfecla
suscipiebantur : et sabbata sabbaiorum, non nisi in Christi persena pre prophetarum et in hoc libro
in suis festivitatibus celebrabantur. In Canlieo cau- appellata cognosçitur. Hierusalem siquidem dicitur,
ticorum secrelum quoddam, et solemne inlerius est, quia pest iraçundiara omnipotentis Dei pacem de.
quod secrelum in occultis inlelligentiis penetratur; coele îuissam a paire suscepit, eo quod aliquam si-
nam si exterioribus verbis atlenditur, secretum non gnatur habere pacem. Quam pacem el conjupctio-,
esl. Unde jam snperius in prsefatione dispulavimus. nem exorare dicitur cum eum deprecatur > s Oscu-
Sciendum est eliam quia in Scriptura sacra alia sunt letur me osculo oris sui. » Sion vero, quia de con-
canlica victprise,alia canlica exhortationis elcontesta» valle lacrymarum idelolatrise, ubi in corpore lapsa
tioiiis, alia canlica exsullationis, alia canlica adjulorii, fuerat in Adam, nec corde ad mpntem paradisi re-
alia canlica conjunclionis cum Deo.Canlicumvictoriae G ( ascendit, et prp mundilia cordis spéculum se prse-
est quod Maria transitp mari Rubro cecinitdicens : bendo individuaeTrinitali, conspicua et excelsa eflî-
« Cantemus Domino,gloriose enim henprificalus esl i ciiur. In qua Deus omnipotens quasi in fertili monte
equum et ascenserem projecit in mare (Exod. xv). » delectetur deambulare, el beatum doclrinse suse se-
Caniicum exhorialipnis et contesiaijonis est quod men spargere, propter quod spécula vel semen in -
Moyses Israelilis ad terram repromissipnis propin- ea interpretatur. Arnica autem. dicitur, quoniam
quanlibus dixit. «Attende coelumet loquar, etaudiaf repudiando diabolum, ad amicitias revocavil Deum.
terra verba ex ore mep (Isa. xxvm). » Caniicum Dilecta vero appellatur, quoniam post incredulitalis;
exsultalionis est quod Anna non solum prp Sa- amarissima odia credulitatis muneribus dilecta eulr
muele, sed prospecta fecundilate Ecclesiaein semet- ciiur Dei. Soror videlicet nuncupata per assumptse
ipsa cecinit dicens: «Exsullavitcor meum inDominp carnis mysierium, cum ex eadem materia videndi
(/ Reg. H). » Ubi per semetipsam veritas fecundita- nascitur lerris, de qua et Ecclesia generalur. Spe-
tem prolis ecclesiaslicaeexpressit, cum dicit : « Ste- ciosa, scilicet pronuniiatur, abslersa per baplismum
rilis peperit plurimos, et quse mullos habebat filins ab pmnibus peccalprum maculis, ppst multam
infirmata est (Ibid.) t Caniicum adjulprii David post JEtbiopicam tenebrcsamque consuetudinem crimi-
"
praelium «ecinit dicens : « Diligam le, Domine, vir- num, pelle raundata, et ad genuinam pulchritiidinem
tusmea (Psal. xvn). > Caniicum Sero conjunetionis revpcata. Sponsayerp effecta est, corpus el sanguïneni
cum Deo, hoc est caniicum quod in nupliis velu.t suo corpori cprijungende. Per quod sacramentum
epithalamium sponsi et sponsaecanilur , id est Can- spopondit, se prseter eunî nullum aliura amatorem
lica canticcrum , qupd tantp est pmnibus canlicis in loto cprde diligere, preliosum ejus annulum fidei
selemnius-, quanto el in nupliis solemnitalis subli- magno studio conservando. Formosa namque proe-
mions offertur. Per illa canlica vilia devitantur,, dicatur, formam ejus imaginis in qua creata est in
per ista vero unusquisque virtulibus locuplelalur. anima reformando. Columba vero nominatur : omni
Per illa cavetur hoslis, per hsec Dominus familiari rapacilate quoniam aduncis manibus velut vulturinis
amore complectitur. Canlata sunt et alia canlica a consueverat perpetrare deposita, nunc consortib
diyersis.prophelis,-.pro diversis personis vel causis: Spirilus sancti sociata, simplicilatis et largilalis
sicut et Habacuc pro ignorantibus prsenotavit. Can- caadore columbarura refulget. Et quse consueverat
lavit el Deborâ de VictoriaSisarse. Canlaverunt et; in raalis doctoribus aliis animabus âelernsevitse iâ-
ires pueri in fpi-nace in quo mirabilia pmnipotenlis; père cibos, nunc in bonis doctoribus de suo suavis-
 853 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 560
simo gutture audientibus reimparliri, sicut natura A dividuaeccaeternsequeTrinitaiis fide proslibuli tra-
estcolumbarum. Immaculala autem laudatur, depo- dilione salitur, variarum virlutum charismate, ve-
sita veteri anliquaque consueludine criminum, et stimentis nudala operilur. Sanclus Spirilus pingue-
slola sacrosancli baplismalis semel induta, imma- dine, charismalis unelione replelur. Ubi simila in
culale vivendo, ultra se non maculavil. Et Domini Christi corpore, et melle in ejus eloquiis enutrilur,
sui Christi imilatrix effecla pro ejus nomine mo- ubi circulis divinre intelligentiaeaùres ornalur, mar-
riende lima martyrii et morlificationis splendescit. lyrii gemmata in capite corona refulgens, bysso quae
Nullum aliud ferranienlum fprtius ppluit reperire, esl puritalis indiciuni cingilur, id est amore virgi-
per quod antiqua scoria animae, ut Apponius ait, nitalis el pudiciliae,ab omni eam dissolutionecon-
limarelur, nisi marlyrii limam, per quod in tormen- linens, revocalamque constringit. Calciantur hya-
torum fornace possit anima, quantalibel sordium cinlho, qui color proeparans Hebraice dicilur; ut
peccalorum mole sit circuradata, in suo sanguine prseparali sint pedes ad prsecepta Evangelii pacis
renovari, per quod perfecla sit columba, et in Chri- semper cosenrrere. His videlicet ornameiitis deco-
slo immaculala. Unde et perfecla quippe nuncnpa- rari cupiebat Ecclesia, sed quia ornari non poterat
tur, omne judicium a Pâtre videlicet suscipienda in nisi per ejus apparitionem, idcirco illius visilalio-
Christo. Haecergo Ecclesia, in quam omnium cre- " nem desiderabat. Audieral enim tanquam sponsa
dcnlium in Christo mulliludo consislit quae rétro per prophetam in persona sponsi, id est Verbi Dei
ante videlicet sponsi adventum in suo sanguine Patris dicenlis : « Desponsabo-te mihi in sempiter-
ignominiose jacebàt et coramaculala, juxla prophe- nnm, desponsabo le mihi in justilia, desponsabo te
tam, in curis magnis enutrila, et usque ad annos mihi in judicio, desponsabo te mihi in misericordia,
pubertalis prpvecla, et ejus doclrina quasi monilibus desponsabo le mihi in fide (Ose. n). » Et per Isaiam
exornata, sed ejus conjunclione usque ad regnum sirailiter vox ipsius Ecclesiseait : « Posuit mihi mi-
coelorum sublimai». Sed quomodo ignominiose et tram sicut sponsae et induit me veslimenlis salulis,
conculcata jacebat per Prophelani increpatur. i Ra- sicut sponsum decoratum corona, et sient sponsani
dix tua et generatio lua de lerra Chanaan. Pater ornatam monilibus suis circumdedil me (Isa. LXI).>
tuus Amorrhaeus, et mater tua Cethea in die qua Et Zaeharias hujuscemodi gloriam trepidanti Eccle-
nata es. In die ortus non est praecisus umbilicus sisennntiatam dicendoait : « Npli timere, filia Sien,
tuus, non es lbta aqua in salutem, nec sale salita, ecce Rex Unisvenit tibi milis et mansuetus, sedens
nec involuta pannis. Non pepercit super le cculus super pullum asinse, Salvator et Redemplor ipse est
meus ul faceret tibi unum ex his, miserlus lui, sed (Zach. îx). > Hi ergp omnes palriarchse el prophelae,
jacebas niida plenaque ignominia conculcata in san- ^futuram, iiieffabilem Christi et Ecclesiae ccpulam
guine tuo. Ubera tua intumuerunt, et pilus tuus ger- cecinere. Apostplus autem jam celebralam exposuit
minavit, et ecce tempus tuum amantium, et jacebas dicens : « Viri, diligite uxores vestras, sicut Christus
nuda, confusionis plena (Ezech. xvm). » Et qualiter Ecclesiam dilexit, qui semetipsum tradidil pre ea,
per adventum suse conjunetionis facere voluit unum ut ipse sibi exhiberel imniaculatam Ecclesiam, nen
ex his miserlus sui subjunxit : « Et misi amiclum habeiitem maculamaut rugam (Ephes. x). » Et ilc-
meiim, et operui ignorainiam tuam. Lavi te aqua et rum ad Corinlbios : » Desppndi enim vos uni viro
mundavi sanguinem tuum ex te, et unxi te oleo, et virginemeastam exhibereChristo (II Cor. xi). >Etalio
vestivi le vestimento mullicolorio. Simila el nielle loco ita exhortatur fidèles : c Vosestis corpus Chri-
nulrivi te. Cinxi te bysso, et calciavi le hyacinlho sti, et caro de carne ejus (ICor. xn).» Huic videlicet
et posui coronam decoris in capite luo, el circulos tantis ac talibus testibus confirmandse, adhibenda
in aurïbus luis, et juravi tibi el ingressus sum pa- sunt omnia officia nupliarum. Ubi praeslpsint etiam
ctum tecum, et fada es mihi, ait Dominus Deus amici sppnsi, sodales etiam sponsae, mores quoque
(Ibid.). » Quod quamvis plebs Judaeorum argualur canlanlium, qui dulci modulamine sponsi polentiam
contumax, alloquilur in ejus persona omnis anima cananl vel sponsaepulchritudinem laudenl, qua lar-
quaeper lavacruin regenerationis nascitnr, per vo- gitatem sponsi est consecula, quomodo se exçelsus
luniatem ejus, quse eam prius genuerat per pecca- humililaverit de illa allitudine deitalis limum pio-
tum Amorrhiei, qui amarus interpretalur, id est fundi, ul bumilem, dejeclamque carnis materiam ad
diaboli, et per consuelucliiiemnefariam, quaeCethea coelerum culmen levatam suse majesiati conjunge-
prsesenli.loco dicitur, quse mentis excessusinlerpre- rel. Et nolandum quia aliquando Scriptura sacra
tatiiT, fuerit oblita improbari, probalur increpalione Dominum vocat, aliquando pat rem, aliquando spon-
quam clemens Dominus nosler Jésus Christus, per sum. Quando enim vull se tinieri, Dominumse no-
sanctam appariiionem suam, licet nescienter de minât; quando vull honorari, palrem; quando vull
i
yrsedictis snrdibus cpllectam enutrivit, et prelio- amari, sponsum. Ipse per prophetam dicit : Si Do-
sis vestibus vel monilibus exernavit, el sibi consor- minus sum, ubi esl limor meus? Si Pater ego sum,
tem regni facere est dignalus per sacrosancli ba- ubi est honor.meus? (Mal. i) » Et rursum dicit:
ptismalis undam, ubi gloriosa cppula Christi Filii « Desponsavi te mihi in justitia, el fide, vel certe
Dei et Ecclesise celebratur. In que sacrp mysterip recordatus sum diei desponsalionis tuae in deserlo
ablutionis aqua lavalur sapientise sale susceplo, in- (Ose.n). » Et quid est apud Deum, quando, etquaudo
 561 ÉNARR. IN CANTICACANTIC. 502
non est. Sed quia prius timeri se vult ut honorelur,.A veam paulisper depesita stola ad quserendum de-
et prius honorari, ut ad ejus amorem perveniatur, scendere, el invenlum rursum suaedexlersereddere.
et Dominumse propter tunorem nominat, et patrem Nam quidquid humile, quidquid vilissimum, quid-
propter honorem, et sponsumpropter amorem,ut per quid despectum indignumque slulta impiaqué geuli-
timorem venialur ad honorem, per honoremvero litas opinatur cujus incredulitatis caligo oculos cor-
ejus perveniatur ad amorem. Quanlo ergo dignius est dis caecavit, hoc gloriosum, hoc mirabile, hoc , in-
honor quam tinior, tanto plus gaudet Deus pater dici quara , magnificum apud divinam clementiam et
quam Dominus. Et quanto ergo charius est, amor omnes virtutes coelestesesse probalur. Nam quse im-
quam honnr, lantp plus gaudet Deus, spensus quam mensapolenlia, quseboniiatisdulcedo, quae misera-
pateri In hec ergc libro Dpminus et Ecclesia, nen tionis superlativa omnium operum flagrantiapater-
dpminuset ancilla, sed spensus npminatur et sppnsa, nae virlutis, admirata ab angelis , omniumque
ut non soli limori, non soli reverenliae, sed etiam sanctorum choris praecelsisvocibus perpeluis laudi-
amori deserviatur, et in verbis exterioribus incitetur bus offertur, nisi Dominusancillam vere paupercu-
affectus interior. Cum se Dominum nominat, indicat lam,ut externus mortalem per assumplionemcarnis
quod creati sumus. Cum se patrem nominat, indicat DominusJésus Chrislus Ecclesiam, id est Dei sermo
qupd cpnjuncti. Plus est autem cpnjunctpsesse Dep, H sibi animam sub conjunciionis titulo copularel ?
quam creatps el adoptatos.Sic aulem generaliter ex Quia igilur ssepiussppnsum et sponsam, Dominum
voce EcclesiaeadvenlusDomini m hoc opère praesto- et Ecclesiam diximus, et rite, juxta poetam, viam
lalur, ul etiam specialiterunaquaequeanima ingres- sermone levamus:
sum Dei ad cor suum, tanquam adilum sponsi in Spesquefidesquemeunicomitanturin arduagressum,
lhalamum accipiat. Et sciendnm quia in hoc libro Blandiusad suniniamtandemperveuininsarcem.
quatuor personse loquentes introducunlur, sponsus Ul jam ipsum lextum divini oraculi pandamus velut
videlicet el sponsa, adolescentulaevero cum sponsa, adolescentula;,velut sodales audiamus verba sponsi,
et grèges sodalium cum sponso. Sponsa eniin ipsa audiarausverba sponsae,et in eorum sermonibusfer-
perfecla Ecclesia est, sponsus Dominus, sicut cre- vorem discamus amoris. Itaque sancla Ecclesia diu
bro dictum esl. Adolescentulsevero cum sponsa sunt praeslolans adventum Domini, diu siliens fontem
inchoanles animse, et per novum studium pube- vitse, quomodo optel videre praesentiamsponsi sui,
scenles. Sodales vero sponsi sunt sive angeli qui quomododesiderel et dicat.
ssepe hominibus ad ipsos venientes apparuerunt, seu CAPUT PRIMUM.
cerle perfecli quique viri in Ecclesia, qui verilate « Osculeturme osculo pris sui. » Angeles ad eam-
hominibus nuntiare noverunt; sed qui singillatim G dem Dpminus, patriarchas ad illam et propheias
adolescentulae vel sodales sunl, loti simul sponsa miserai, spiritualia doiïa déférentes, sed ipsa vero
sunt., qui loti simul Ecclesia sunt, quamvis et juxla mimera non per servos sponsi, sed per ipsum jam
unumquemque fidelem hsec ita nomina accipi pos- sponsum percipere quaerebat. Ponamus ante oculos
sunt. Nam qui Dominumjam perfecle amat, sponsa omne gérais humanum ab exordio mundi usque ad
est : qui sponsum proedicat, sodalis esl, qui adhuc finem mundi, totam videlicet Ecclesiam unam esse
novellus viam bonorum sequitur, adolescentulaest. personara : quse arrhas spirituali dono perceperat,
Imltamur ergo ut simus sponsa. Si haecnondum va- sed tamen sponsi sui praesentiam quserebat, quaedi
lemus, simus sodales. Si neque hoc adepti sumus, cit. c Osculelurmepsculp orissui, > Suspirans enim
sallem ad hune lhalamum velut adoloscentulsecon- sancta Ecclesia pro adventu Medialoris Dei et ho-
veniamus. Sed sciendum anlequam ad conjunctienis minum, pro advenlu Redemploris sui ad Paireni
pacem veniamus, qupd sapientissimus Salpmpn verba oraiionis facit, ul Filiiiin dirigat, et sua illam
quidquid ab inilip mundi usque in finem, in mysle- prsesentia illustret, ut eidem Ecclesiae non jam per
riis egit acturusve erit Deisermo erga Ecclesiam, in ora propheiarum, sed suo ore locutionem faciat, ac
figura et aenigmalibusdemonstravit. In qup canlicp si apertius dicat : Tangat me dulcedine prsesenliac
omnia quoenarranlur tecta mysteriis in Verbi incar- " suae,quam saepius a prophetis promissam audivi.
natione revelata et compléta docentur, ubi allisa Unde et de eodem sponso in Evangelioscriplum est
erigitur humana pregenies, cpmpedita abselvitur,' (Matth. x), cum sederet in monle, et sublimium
cprrupla ad virginitalis inlegrilatem refpfmatur, ex- prseceptprumverba faceret : t Aperienshic Jésus os
pulsa a paradisp, redditur ex captiva libéra, ex pe- suum dixit. » Ac si dicatur : Tune os suum aperuit,
regrina civis, ex ancilla domina, ex vilissima re- qui prius ad exhorlationemEcclesiseaperuit.ora pro-
gina et sponsa Crealoris sui Verbi Dei Christi beni- phetarum. Cerne libenler, Csesar Auguste,quompdo
gnitale effectaoslenditur, qusedigna sit ejus suscipere ab exerdio mundi ab Adam scilicet, imo ab Abel
oscula, et una cum eo effecta spiritum in coelesti- justo, usque ad Joannem Baptistam semper Ecclesia
bus sublimata regnare. Quaesublimitashumiliatione Christum in eis qui altioris iniellectus erant qusesivit,
Filii Dei celebrala cognoscitur sicut magister gen- et per omnes patriarchas et prophetas ad Patrem
tium docet de Christp dicende : « Humiliavit se, ut omnipptenlenilacrymabili vece clamavit, ejus sibi
nos exallaret (Phil. n). » Nonenim injuria depulalur pscula propiuari, quem et in Jordanis baptismo vox
artifici pretiosum amiulum lapsum in cerppris fo- Palris de nube, el Joannes digilo monstravit, dicen-
 5G5 ANGEL0M1LUXOViENSlSMONACHl 564
do : i Ecce Agnus Dei qui tollit peccalum mundi.A de unaquaque anima sentiamus. Ponamus anteocu- .
(Jôann. i ). » Et Pater ipse de nube : « Hic est Fi- los esse quamdam aniraam donorum studiis inhse-
lius meus, inquit, dilectus in quo mihi complacui renlem, intellectum ex aliéna prsedicalione perci-
(Mallh. III). » Unum autem de multis amicis sponsi pientem, quaeper divinam gratiam etiam ipsa illu-
praeparantemsponsam Jpannem intellige, cujus prse- strari desiderat, ul aliquando etiam per se intelligat,
sentia Ecclesia Christi oscula sancla suscepit, ipso quae nihil se intelligere nisi per verba praedicaio-
testante de Christo. «Qui habet sponsam, sponsus rum considérai, et dicat : «Osculelur me osculppris
1 est. Ainicusaulem sponsi gaudio gaudet ad vocem sui. » Ac si dicat : Ipsa me tangat inlus, ut cogno-
sponsi (Joan. ni). > Miratur videlicet Joannes, cum sca.minlelligenliain, et non jam prsedicalorumvoci-
vidil eum propter aquarum sanclificationem ad ba- bus, sed internae ejus gratiae tactu perfruar. Quasi
plismum venientem, qui ail : i Egp a le debee ba- osculo oris sui osculabalur MoysenDominus, cum
plizari, et tu venis ad me? » (Matih. m.) Gaudio per fiduciara familiaris gralise intellectum porrige-
vero gaudet, audiens vocem ejus dicentis : « Sine ret. Unde scriptum est. «Si fuerit propheta in soni-
modo, sic enim oporlel nos implere omnem jusli- nio loquor ad eum et non sicut famulo meo Moysi.
tiam (Ibid.). » Ubi compleloe sunl preces Ecclesiae Ore enim ad PS lpqupr ei (Num. xn). » Os quippe
jam olim promissaead Deum Patrem Domini .nostri B ad PS lpqui, quasi pseulaiï esl, et interna intelli-
Jesu Christi dicentis : < Osculetur me osculo oris , genlia mente tangere. Sequitur : i Meliora sunt
sui. » Sed dum ergo sancla Ecclesia incarnandum unera tua vino. » Ubera Dei sunt sicut prius dixi-
sponsum adhuç absentera desideral, subilo inluetur inus, humillima prsedicatio incarnalionis ejus ; sa-
praesenteni. Habet enim gralia Redemploris nostri, pieniia autem sseculi, quasi quoddam vinum est.
ut cum de illo quserentes loquiraur, ejus praesentia lnebrial enim menlem, quia ab intelleclu humilitalis
perfruamur, sic de ducbus Cleopha videlicet et alio;. alienam reddit. Quasi quodam vino inebrianlur phi^
sicut in Evangelio scriplum est. Unde subjungit : losophi, dum per saecularem sapieniiam vulgi mo-
« Quia meliera sunt ubera tua vino, » « et odprun- rem transeunt. Quam sapieniiam sancla Ecclesia
guenlerum luorum super pmnia aromala (CanMii).» despiciat, humillimam praedicationis Dominicaein»
Yinum fuil scienlia legis, scienlia prophetarum, sed carnalionem appetal. Plus ei sapiatquod per infir-
venions Dominus quia sapieniiam suam per car- mitatem carnis ejus nulritur, quam quod mundus
nem veluit proedicari, quasi fecit eani in carnis liic per elationem falsae prudenlise exlollitur, et di-
ubera ladescere. Et quam in divinilate sua ca- cat : « Quia meliora sunt ubera tua vino, » id est
pere minime peleramus, incarnalienc ejus ngnosce- humillima incarnalionis tuse prsedicatio elatam
remus : unde non immerito ejus ubera laudantur, IG mundi sapieniiam superal. Unde scriplum est :
quia proedicaiionis ejus condescensio hoc egit in < Quod infirmum est Dei, forlius est quam boulines.
cordibus nostris, quod dpçlrina legis agere minime El quod stultum esl Dei sapienlius est quam homi-
yaluit. Plus enim nos nulrivil incarnalionis praedica- nes (I Cor. i). > Sed quia ipsi hujus sseculisapientes
lio, quam legis doctrina. t.Et odor unguentorum tuo- nonnunquam videnlur quibusdam virlutibus stur
rum super omnia aromala. >UnguenlaDominivirtules dere, videmus enim plerosque habere charitatem
sunt. Unguentum Domini, Spirilus sanctus fuit, de servare mansueludinem, honeslatera exteriorem in
quo ei per Prophetam dicilur. : « Unxitte Deus, Deus omnibus exercere. Quas tamen virtules, non ut Deo,
mus, oleo lselitiseprsecpnsprtibustuis (Ps. XLIV). »Hoc sed ul hominibus placeant exhibent. Quse idcirco
oleo tune unctus esl cum incarnatus esl. Non enim virtules nen sunt, quia Depplacere non appelunt.
prius homo exslitit el poslmodum spirilum sanctum Oient tamen in huinanis naribus dum humano judi-
accepit, sed quia Spiritu sancto medianle incarnatus cio bonam opinionem reddunt. Sed cpmpareniur haec
est, eodem hoc oleo tune unctus e'st, cum homo vero odori Redemploris nostri, comparentur veris
creatnsest. Odor ergo unguentorum ejus flagrantia virlutibus et dicatur :« Et.odor unguentorum tuo-
Spiritus sancli esl, qui ex illo prpeedens, in illo per- " t rum super omnia aromala,» id est flagrantia virlu-
mansit. Odor unguentorum ejus flagrantia virtuluin ^ tum luarum, omnem speciem virtutum sapientium
quas operatus esl. Habuit haec Ecclesia aromala mundi superat, quia videlicet ficlas eorum imagi-
quia habuit multa spirilus dona, qusein domo Dei, nes ex veritale transcendit. Quia secundo loco sen-
id esl in congregalionesancloruni odprem bpnseopi- liri hoc quod dictum esl de. unaquaque anima dixi-
nionis redoleret. Sed odor unguentorum luorum su- mus, adhuceumdemsensum, si possumus, adjuvante
per omnia aromala, quià flagrantia virtutum spon- Deo, subliliiis exsequamur. Omnisanima quse timet
si, quse per incarnationem ejus facta est, vieil prae- Deum, jara sub jngo ejus esl. Sed adhuc longe, quia
dicamenta legis, quse in arrhis ab sponso fue- timet. Nam tantum quisque ad Deum prope fit,
rant. prserogata. Illa legis aromala per angelos quando poenara timoris amittit, et gratiam de illo
minislrata sunl, istud unguentum per praesentiam charitatis percipit. Ponamus anie oculos anîmam
sponsi ; datura est, Tanlo quippe amplius ad in- elecli cujuslibet, quse c-onlinuodesiderioin amorçai
tellectum crédit Ecclesia, quanlo el amplioris visio- visionis sponsi accenditur, quia quod in hac vila •
nis gralia meruit illustrari. Hoc autem quod gene- perfe.cte percipere non valet, contemplatur ejus cel-
jraliter de cuncla Ecclesia dixiraus, nunc specialiier situdiuem el ex jpso amore compungilur. Ipsa çuin»
56S ENARR. IN CANTICACANTIC. 5GC
compunctioquseper alacrilatem fit, quia el desiderio.A cendi sumus, lpnge excellenlipr est pdpr unguento-
àccendilur, quasi quoddam osculum est. Tolies enim rum Dei aromalibus virlulum 'noslrarum. El si jam
anima osculatùr Deum, qudtieé in ejus amore com- magna sunt quae accepimus, valde tamen poliora
pungilur. Sunt ëninv multi qui jam quidem Deuin sunl, quse de conlemplatione Crealoris nostri acce-
metumit, jam in bona operaiione recipiunt, sed pluri sumus. Unde anhelët anima el dicat : « Odor
necdum osculantur, quia amore ejus minime com- unguentprum luprura super'omnia aromala, » id est
pungunlur. Qupd bene in convîvio Pharissei signa- bona illa quse per conlemplalipnem tuam pi'separas,
lum est. Qui cum Dominum recepisset, cumque ista emnia virtutum munera, quaein hac vita tribui-
osculanti mnlieri pedes ejus in corde suo derogaret, sti, iranscendunl. Dicamus hinc Ecclesise, dicamus
audivit. < Iutravi in domum tuam, osculum mihi non hinc animassic amenti, sic sesluanii anierem sponsi
dedisli, hsec autem exquoingressa est, non cessavit sui, unde tamen desiderium perceperil, unde noli-
osculari pedes meos (Luc. vu). » Omnis qui jam liam divinitalis ejus appréhendent. Sed ecce ipsa
eleemosynas facit, qui jam in bonis operibus studet, exprimit et dicit :
quasi Christum in conviviuin recipit, Christûm pa- « Unguentum effusumnomen tuum. » Unguentum
scil, quia eum in inembris suis susleniare non desi- effusum esl divinitas incariiata. Si enim situnguen-
nit. Sed si nondum per ânioreni compungitur, adhuc B ' tum in vasculoodorem exterius mînus reddit, si vero
'
ejus vestigia non osculatùr. Bene autem dictum est, effundilur, odor effusi unguenti dilalatur. Nomen
i non cessavit osculari pedes ejus (Ibid.) » Non ergo Dei unguentum effusum esl, quia ab immen-
enim sufficil in amore Dei semel compungi et qùie- silate divinitalis suse ad naturam nostram se exte-
scere, sed et compunctio débet esse el crebrescere. rius effudit et ab eo quod est invisibilis, se visibi-
Unde mulier in èo laudatur, quia osculari non desli- lem reddidit. Si enim non se effunderel, nequaquam
tit id compungi minime cessavit. Unde et per Pro- nobis innotesceret. Effundit se unguenium,.cum se
phetam dicitur : i Constituile diem solemnem in el dominum servavit, et heminem exhibuit. De qua
confrequentalionibus usque ad cornu allaris (Psal. effusipne Paulus dicit : « Qui cum in forma Dei es-
cxvn). » Dies solemnis est Domino,compunctio cor- set, non rapinam arbitralus est esse se sequalem
dis nostri. Sed tune in confrequehlalione dies se- Deo, sed seraelipsum exinanivii forniam servi acci-
lemnis ccnslituitur, cum ad lacrymas prae amere piens (PMI. n). » QuodPaulus dixit, « exinanivit, »
Domini as'siduemnvetur. Cur vel si diceremus quan- hocSalomondixit « effudit.»Quia ergo humanogeneri
diu ista acturî sumus, quandiu tribulalienibus affici- Dominus per humilitatem incarnalionis innotuit, di-
mur? illico terminum quousque fieri debeat sub- calur ei : Unguenlum effusum nomen tuum. Sed
junxit dicens : t Usque ad cormi altaris. » Cornu 'C quia in Hebraica veritale aliquid aliter habetur,
quippe altaris est exallalio sacrificii inlerioris. Ubi compellimur ad superiora aposlropham facere, et
Cum pervenerimus jam, nequaquam necesse est ut nonnulla aliter inserere. Denique cum dixisset :
solemnemDominode noslra lamentatione faciamus. « Osculetur me osculo oris sui, > et subjunxit :
Anima ergo, quae jam per amorem compungi desi- « Quia meliora sunt ubera tua vino, » ubi nimium
derat, quaejam cohtemplari visione sponsi sui appê- gaudium amoris ccmplelum per altreclationem ube»
lit, dicat : i Osculetur me osculo oris Sui. > Vel runï demonslralur, prolinus âddidit juxta Hebrai-
certe osculum oris ejus est ipsa perfeclio pacis in- cum flagrantia unguenlis oplimis : quse quamvis
terna?.,ad quam cum pervenerimus nibil remanebit lampabili sermpne superius a summo tractatere ex-
amplins quodquseramus. Unde et apte subjungitur. ppsila sint melliflué,tamen, pussunius juxta opinio-
« Quia meliora sunt ubera tua vino. » Vinum est lies quoruradam rursus ilerare. Yinum, inquiunt,
scienlia Dei, quam' in ista vita posili accipimus. erat verbum nunlialorum, delalum per angelos, qui
Ubera aulem spensi tune amplectimur, cum eum in ad prophelas vel in prophelis loquèbanlur, sicut ait
aeterna patriajam per amplexum praesentiam con- Zacharias propheta (Cap. n). El dixit ad Angelum
templamur. Dicat ergo : « Meliora sunt ubera tua e qui loquebatur in me, > quod Ecclesiaecor lsetifi-
vino. » Ac si dicat : Magna est quidem scienlia, B cabat, audiens ejus quem desiderabat adventum.
quam dé te mihi in hac vita conlulisli, magnum est Sed ubi ore manibusque enrpus ejus et sanguinem
vinum notitisetuse quo me inebrias, sed ubera tua centreclavit, meliera cpgnpvil ubera aposiolicae
vinb meliora sunt, quia tune per speciem et per su- Evangeliorumque doclrinaelacté raananlia, ubi om-
hlîmilatem contémplatipnis transcendilur, quidquiif nis divina perfeclio quse nunc ministralur, quam
de te medp per fideiii scilur « El edor unguentorum vinumVeteris Teslamenti et legis quae secundum
luorum super omnia aromala. > Hic habet saiicta Aposloluranerainem ad perfectum perduxit. Quan-
Ecclesia aromata, dum in virtuie scientioe, virlute' quam enim perfeeli viri apostolici qui praescripto
castilatis, virtute misericordise,virlute humilitatis, populp Christianp dpelores ubera Christi inlelligan-
virlute charilalis pollet. Si sanctorum vita odorem tur, quos Christus ut parvulpS nutrit, lamen nen
âromatum êx virlutibus non haberel, Paulus non di- erit inconveniens, duo ubera Christi Baptistam et
ceret : c Christi bonus odor sumus Deo in omnii Evangelistanî duos Joannes intelligit proprie, qui
loco (1 Cor. H). » Sed' longe excellenlier est illai Ecclesise posl escnla sacramenti prsedicti plenissima
unctio eonlemplationîsDei, ad quam quandoque du-• verba sunt propinati, cum aller eum solum pecca-
 S67 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 508
tum mundi tollenlem, agnumque demonstrat Eccle- A nissimosreddat, reges et sacerdotes constituât, et ejus
sise, aller in principio Verbum Deum apud DeumPa- odor notitiaea solis ortu usque ad occasum onmeni
trem manentem, qui per immaculatam vilam ita in mundumimpleverit. Quaeintra se quam aliam flagran-
amore ejus quasi ubera peciori adhseserunt, dum tiam potest intelligi conlinére, nisi Christi nomen?
aller adhuc parvulaeet ls.denii Ecclesiseverum ho- De quo sequilur.c Unguentumeffusumnomentuum. »
minem sub nomine immaculati agni ostendit ; aller Sicut enim inlra mulliludinem cadavernm putrido-
a creandi effectu omnium rerum eum fabricatorem rum reclusi homines, morbo periclitantur, ita habi-
in principio Verbum Deum demonstrat, per quem tatoribus hujus mundi evenerat per Adam, pluralem
creata sunt universa. Nullus igitur usque in hoc deorum numerum inducenle diabolooreserpentis di-
tempus ad Ecclesiam hujusmodi guslus suavitatis cendo :t Erilis sicut dii (Gen. n). >Introducto autem
pervenerat, ut in agni mansuetudine terribili rege unius veri Dei nomine, per incarnalionis mysterium
turmaeluporum daemonumeffugarentur, cujus prae- recondito in corpore vasculo, quo fracto clavorum et
senlia terrorem incutit omnibus terrenis et aetheriis lanceaeictibusodoreejusnotitiaeomnis felordiabolicse
potestalibus qui tegmine Spiritus sancti alios vestit doctrinae de loto niuiido abstersus est. Et illud ma-
et ipse de nullo habet necesse, qui de terrenis leva- gnum nomen quod in solo populo Israël erat notum
tam ad Pairis censortium ducunt per carnis assum- B per chrismalis unctionem, nunc quasi effuso vase
ptionem Ecclesiam, cum qua mente et materia unguenli in domo tota domus repleatur odore, ita et
unum effectusest, sedens ad dexteram Patrjs, cum a tempore passionis Domininostri Jesu Christi om-
quo erat in principio Deus verbum. Hujus ergo la- nis mundus unius veri Dei Christi nomine notitia
cle doctrinaevitam aelernam conferentem, praedicla impletus probatur, ut per omnes nationes gentium
ubera dileclse Ecclesiae manantia Christi Domini quotidie quasi odor unguenli, virtutum recurrit fla-
noslri, de cujus peclore lacteo vitam aeternam, quam grantia, < dum morlui invocato ejus nomine sur-
Adam perdiderat, per candorem doctrinae,apostolis gunt, caecivident, claudi ambulant, muti loquun-
infusant, quae si per ubera in credeniibus suscepit tur, » effugantur daemonia,omnis aegritudo cadit,
Ecclesia, et suis ppsleris, quasi ex lacle butyrum pellitur languor, in virlute hujus nominis invocati.
effecium, per interpretatienem sermonis quolidie Ecce quibus odoribus dilectio amorque Christi ado-
porrigit. Nam primum continet sacramentum per lescenlulas accendit animas, scilicet de quibus nunc
lactis naturam, idëst casliliquorem, et cura fuerit ait : i ldeo adolescentulaedilexerunt te. > His enim
arie subactus liquor reddit butyrum : ita et lac apos- praelibalis, ad superiorem suavissimi sensum docto-
tolicsedoctrinaecum invenerit magistrum, déclarât ris regrediamUr.Nam sequitur : t ldeo adolesçentu-
inlia se conlinére individuam Trinilatem. Quibus lse dilexerunt te. » Quid hoc in loco adolescentulas
alimentis nisi indesinenler usa fuerit anima, non accipimus, nisi electorum animas per baplismum
peierit vivere in oelernum. Quem cibum Ecclesia renovatas? Vita quippe peccatoris ad veterem honii-
de supradictis nberibus in baptismatis suscepit sa- nem pertinet, vita justi ad novum. Quia ergo un-
cramenlo, ubi trina confessione Patris et Filii et guentum foras se effudit, in amure suo adolescen-
Spiritus sancti notitise odorem cognoscit, cum ei tulas ardere fecit, quia renovatas animas desiderio
ssepe dictum quod doctrinaelac triformem contule- suo flagrantes exhibuit. Puerilis setas amori needum
rit redemptionis medullam, liquorem scilicet baptis- congruit. Puer est qui vitseardentis studium needum
matis candidissimum, suavemque succum corporis coepit. Senex est qui coeperat quidem, sed' desiit.
Christi, et pinguissimum butyrum, sacri charisma- Quia ergo neque hi flagrant in Domino qui needum
lis oleum, per quod Spiritus sanclus infunditur. De coeperunt, neque hi qui jam fidem coeperunt, sed
qua pinguedine, Ecclesia in alio Propheta depreca- friguerunt, postposita puerili vel senili vita. Adoles-
tur animaesuae medullas repleri, dicendo : t Sicut scentulaecurrere dicuntur, id est illseanimse quse in
adipe et pinguedinereplealur anima mea (Psal. LXII)» ipse fervpre amoris sunt. Quod tamen intelligere et
Cujus odor sauciatas a peccalis animas resuscitat, aliter possiinius. Potest enim adolescenlia ad infir-
cujus virlute pinguedinis in praedictisuberibus abs- mitatem referri. Juvéniles quippe aetates sunt ordi-
consam flagrantiam, quae post oscula suscepta col- nes angelorum qui nulla debilitate vicli sunt, nulla
laudare sequenli docetur versiculo, dicens : i Fla- infirmitaie superaii. Dicalur ergo : < Unguentum
grantia unguentis opiimis. > Erat quidem boni odo- effusumnomen tuum , ideo adolescentulaedilexerunt
ris, id est meriti unguentum illud in Veteri Tesla- te, >id esl per incarnationem tuam notitiam exte-
mento magistro Deo compositum, de quo ungeban- rius effudisti : idcirco infirméeanimae naturam hu-
tur reges, prophetse.et sacerdotes. Sed quantum di- manam diligere praevalent. Ulae quippe virtules
stat vivens homo a pictura fucis colorum oblita, tan- summse, quasi aetatesjuvéniles etiam ibi te diligunl,
tum inleresl quod Ecclesia suscipit renascendo in ubi effususnon es, quia et ibi te vident, ubi in statu
Spiritu, cujus figurant Synagoga suscipiebat iii cor- divinitalis tusele conlines. Qui ergo ab illis sunimis
pore, cujus lantae fuerunt res, ut vix in una gente ordinibus quasi a juvenilibus aetatibusetiam non ef-
Judsea et paucis tribuerit principatum. Hoc autem fusus videris exterius propter homines effunderis, ut
Ecclesiae unguentum tantum in se gerit viriulis, fla- etiam ab adolescentulis,id est ab inlirmis nientibu»di-.
grantise simul et medicinae,ut omnes credentes sa- ligaris. Sequitur.
m ENARR. IN CANTICACANTIC. 570
t Trahe me. » Omnis qui trahitur aut non valens, A situs charitatem habet, quasi in tricliniis déam-
aut non volens, invitus educitur. Sed qui dicit, trahe bulât. Lata est enim charitas quaeusque ad inimico-
me, habet aliquid quod valet, habet aliquid quod rum dilectionem extenditur. Omnis qui in Ecclesia
non valet. Natura humana sequi Dominum vull, positus, jam sublimia rimatur sécréta, jam occulta
sed infirmilalis consuetudine superala, sicut débet judicia considérât, quasi in cubiculum intrabit. De
sequi non praevalet. Videt ergo aliud in se esse porla domus islius dicebat quidam : i Aperite mihi
quo tendit, aliud in se esse quod non valet, et portas justiiise; ingressus in eas conlitebor Domino
recte dicit, trahe me. Quasi volentem nec valentem (Ps. CXVII). » De ascensu spei dicebat : t Ascensus in
se viderat Paulus cum diceret : « Mente servio corde suo disposuit (Ps. LXXXIII). » De tricliniis lalis
legi Dei, carne autem Iegi peccati (Rom. vu); » et : domus istius dicilur : < Lalum mandalum tuum
i Video aliam legem in membris meis repugnantem nimis (Ps. cxvm). » In mandato lato, specialiter
legi mentis mese. (Ibid.) » Quia ergo est aliquid quod charitas designatur. De cubiculo régis loquebatur
nos incitât, aliud quod gravât, dicamus: « Trahe qui dicebat : i Secretum meum mihi (Isa. xxiv). »
i me ; post te curremus in odore unguentorum tuo- Et alias : « Audivi arcana verba quse non licet ho-
i rum.» In odore unguentorum Dei currimus, cum mini loqui (Il Cor. xn). » Primus ergo adilus domus
donis ejus spiritualibus afflali, in amorem visionis B islius, porta fidei ; secundus prpveclus, ascensus
ejus inhiamus. Sciendum vero est, quia in eo quod spei ; tertius, latitude charitatis ; quartus jam per-
homines Deum sequuntur, aliquando ambulant, ali- fectio charitatis est ad cognitionem secrelorum Dei.
quando currunt, aliquando fortiter currunt, quasi Quia ergo sancta Ecclesia in membris suis perfe-
post Deum. Ambulat qui tepide sequitur. Currit qui ctis, in sanclis doctoribus, in eis qui jam pleni et
ferventer sequitur. Perfecte currit, qui perseverari- radicati sunt in mysteriis Dei, quasi ad sublimia
ter sequitur. Immobile enim erat cor ad sequendum sécréta pervenit, el adhuc in ista vita posita, jam
Deum, el post eum amhulare nolebat, cum adventus illa pénétrât, dicit : « Introduxit me rex in cubicu-
Dominiin iiuindo apparuit, et ab insensibili sua sla- lum suum. > Per prophetas enim, per apostolos,
tionc humanas mentes movit. Unde scriplum est : per doctores, qui in ista vita positi, jam sublimia
i Pedes ejus steterant, et mota est terra (Psal. cvi). » sécréta illius vitaepenetrabanl, Ecclesia in cubicu-
His autem non motus, sed cursus dicitur, quia non lum régis illius ingressa fuerat. Et caute intuendum
suificil ut sequamur, nisi etiam desiderando curra- est, quia non dicit in cubiculum sponsi, sed in cubi-
mus. Quia vero neque currere sufiicit, nisi etiam culum régis. Nominando enim regem, reverentiaru
perfecte curralur, Paulus dicit : t Sic currite ut secretorum vult ostendere, quia quanlo patens est
comprehendatis (Rom. ix). > Sed nonnulli dum nimis Ç cubiculum, tanto major esl reverentia exhibenda
currunt, inindiscrelionemdilabunlur. Plus enim quam his ad quse intralur : ne ergo dum cognoscit sécréta
necesse est sapiunt, et ejus quem sequebanlur judi- Dei unusquisque, dum occulta judicia rimatur, dum
cia poslponunt. Unde bene cum diceretur curremus, ad sublimia conlemplaiionis erigitur, extollalur et
praemissura est, post te. Poït Deum enim currunt, in superbiam dilabatur, régis dicitur cubiculum in-
qui ejus judicia considérant, ejus voluntatem suae trare. Cui tanto major reverentia exhibenda est,
praeferunt, et pervenire ad eum sub digna operatione quanto magis anima ad cognoscenda ejus sécréta
cum discretione eentendunt. Hinc Propheta volun- ducitur, ut unusquisque qui proficit, qui jam exal-
tatem Dei cunsiderans, et sequeus ait : < Adhsesit tatus per gratiam, ad sublimia sécréta pervenit,
anima mea pnst te (Ps. LXXII).> Hic Petro consilium seipsum attendat, el ex ipso profectu ampliusliumi-
danli dicitur : • Redi pest me, Satanas. Npn enim lietur. Unde et Ezechiel quoties ad sublimia cpn-
sapis quaeDei sunt, sed qusehominum (Matth. xvi).» templanda ducitur, Filius hominis vocatur. Ac si ei
Quia ergo perfectse animaesumma caulela Dei judi- dicalur : Attende autem quod es, et non exlollaris
cia contuenlur, et neque per lorporem, neque per de lus ad quae altolleris. Sed pauçorum est in Ec-
indiscrelum fervorem praevenire prsesumunl, bene clesia ista sublimia el occulta Dei judicia rimari et
dicilur : < Post te curremus in odore unguento- D ceniprehendere : lamen dum videmus ferles viros
rum luorum. » Tune enim post Deum currimus, posse ad tanlam sapientiam pervenire, ut contem-
quando et amando sequimur, et limendo divina ju- plentur sécréta Dei in cordibus suis, et nos parvuli
dicia praevenimus.Sequitur : i Introduxit me rex in habeamus fiduciam, quod quandoque ad veniam,
f cubiculum suum, exsultabimus el laetabimur in quandoque ad ejus gratiam veniamus. Unde et ex
» te. » Ecclesia Dei quasi qusedara domus régis verbis adolesceniularum subdilur. f Exsultabimus
est,'et ista domus habet porlam, habet ascensum, ei Lelabimur in le. » Dum Ecclesia in his qui per-
habet triclinia, habet cubicula. Omnis qui intra fecti sunt ingredilur cubiculum régis, adolescentulae
Ecclesiam fidem habet, etiam porlam domus islius spem sibi exsullationis promittunt. Quia dum fortes
ingressus est, quia sicut porla reliqua domus ape- ad s.ublimiacunlemplanda perveniunt, infirmi spem
rit, ita fides reliquarura virtutum ostium est. Omnis de yenia peccalerum sumunl, idep ait : « Introduxit
qui intra Ecclesiam spem habet, jam ad ascensum merexin cubiculum suum, exsultabimus et laetabi-
domusvenit. Spes enim élevât cor, ut sublimia ap- nuir in te. » — i Memeres uberum tuurum super
pelât et ima deserat. Omnis qui in ista domo po- vinum. Recti diligunt te. » Habet iste sponsus
 67* ANGEL0M1LUXOVIENSISMONACHl 572
ubera, qui etiam rex propter reverentiam vocatur A A opéra mala agere scit, judicem venienlem timet.
habet ubera, sanctos viros corde adhaerentessibi. Qui vero de operibus suis.praesuniit, judicis adven-
Ubera in arcla pecloris fixa sunt, el exlerno nulri- tum qiiserit, Paranlur ergo prsemia exspeclantibus
meiitum trabunl, ad eos quos foris nulrivH. Sancti advenlum Dei el diligenlibus advenlum ejus quia
ergo viri ubera sponsi sunt, quia ex intimis trahunt, non diligunt advenlum judicis, nisi de causa sua
et exterius nutriunt. Ubera illius sunt aposloïi et proesumentes. Omnis aulero certitude rectiludinis
omnes prsedicatores Ecclesiae: vinum, sicut et su- in dilectione est, et ideo recte dicilur : Recti dili-
perius diximus, fuit in prophelis, vinum fuit in lege. gunt te. Sequitur :
Sed quia amplipra mandata data sunt per aposloles, « Nigra sum, sed formosa filia Hierusalem, sicut
, quam data fuerant pér prophetas, ait : i Mempres t labernacula Çedar, siculpellesSalomonis.Nolileme
uberum tuprum super vinum ; > Quia qui ista pos- t considerare quod, » etc. Scimus quia in primor-
sunt implere quaein NovoTestamento mandata sunt, diis Ecclesisedura praedieala fueral gralia Redemp-
illi scientiam legis sine dubio transcendunl. Quod toris nostri, alii crediderunt ex Judaea, alii non cre-
tàraeii intelligere el aliter possumus : i Memores diderunt. Sed hi qui crediderunt, ab infidelibus
uberum tuorum super vinum ; » sunl raulti qui vi- dcspecti sunt et persecutionem passi, quasi in viam
num quidem sapientisehabent, sed cognitionem hu- *I genlium discessisse judicati sunl. Unde Ecclesia in
niililalis npn habent. Isla scienlia inflat, quia cha- eisdem clamât adversum eos qui conversi nen sunt.
ritas non sedificat. Sunt vero multi qui sic habent « Nigra sum, sed lprmpsa filia Hierusalem. » Nigra
vinum scienlise,ut sciant consideraredona doclrinse. quidem vero judicie, sed formosa per illustralionera
Dona enim spiritualis gralisequasi qusedammamillse gratioe.Quomodonigra ? i Sicut labernacula Cedar. »
sunt in pectore, quae subliliter occullis mealibus Cedar enim secundusfuit de génère Ismael, et Cedar
spiritualibus ministrant, el eos nutriunt. ldeo ait : tabernacula Esau fuerunt. Quomodo ergo nigra?
«Memoresuberum tuprum super vinum. » Qujahi qui Sicut tabernacula Cedar. Quia in cpnspectu veslro
recerdarisciunt dpna gratiaeiuae,ul sibi non tribuant ad simililudinem gentium judicala sum, id est ad
quod sapiunt et de eadem sapientia quam acceperunt similitudinem peccatorum. Quompdoe.rgp fprmpsa?
nonextplluntur super illos, qui de sapienliasua ex.tol- <Sicut pelles Salomonis. » Ferlur Salomon quando
luntur et efferuntur. Plus est enim humililer sapere templum aedificavit,omnia vasa lempUpellibus coo-
quam superbe sapere. Neque enim vere sapere est, peruisse. Sedniiiiirum pelles Salomonis decorse.esse
humililer non sapere, ait : « Memores ergojiberum poluernnt, quse labernaculo aplse essenl. Quse si in
luorum super vinum. » Quia scienles considerare labernaculo ejus fuerunt non nisi decoraeesse potue-
doua spiritualis gralise,Iranscendunleosquiscienliam runl in obsequium régis. Sed quia Salompn ùiier-
quidem habent, sed cognitionem in memoria dono- pretatur paci/Scu«,nos ipsum Salomonem verum in-
rum non habent. Aperie ergo dicere est : i Memores telligimus, quia omnes animae adhserenles Deo ,
ergo uberum luorum super vinum, » quia forlior pelles Salomonis sunl macérantes seipsas et in ob-
liumililas est quam scienlia. Vinum esl scientia quse sequium régis pacis redigentes. Sum vero judicio
inebriat memoriam uberum, quae, inebriat quem ad yestro sicut labernacula Cedar, quia quasi in viam
cognitionem donorum revocat. Dical : i Memores genlium discessisse judicor; sed juxta veritalem
ergo uberum luorum super vinum, » quia vincit sicut pelles Salomonis sum, quia in obsequium
liumililas abundanliam scienlise. Reeli diligunt te. régis adhaerep. Nolile me considerare quod fusça
Nullus, inquit, le diligit nisi reclus. El nullus est sim, quia decoloravitme soL Peccalricem atiendebat
reclus, nisi qui . te diligit. Omnis enim qui bona illam parlera quse Christo credid.erat, pars illa quse
opéra per limprem agit, et si in opère pcrfeclus esl, non crediderat. Sed'dicat ista :
in desiderip reclus non est. Vellet enim non esse i Nolile me considerare quod fusca sim, quia de-
quod timerei ut opéra bona non faceret. Qui vero « coloravit me sol. » Sol ipse Dominus ipse veniens
bona opéra per amorem .agit, et in opère et deside- -. j. decoloravit me, praeceplis suis ostendit, quia pul-
rio reclus est. Sed dulcedo amoris limentibiis chra non fui in praeceplislegis. Sol quem arclius
abscondilur. Unde scriplum esl : » Quam magna tangit, ipsum decoloravit : ita et Dominus veniens
multiludp dulcedinis tuse, Domine, quam abscon-» quem per gratiam suam strictius leligit decoloravit,
disti timenlibus te, et perfecisli ea sperantibus in quia dum plus appropinquamus ad gratiam, plus nos
le (Ps. xxx). » Dulcedo enim Deum timenlibus in- peccatores cognoscimus esse. Videamus Paulum ex
çognila est, amanlibus fit nota. Qui ergo per amo- Judsea yenientem in sole decoloratum. Quod. si vo-
rem studuerjt reclus esse, perfecla dilectio illius est., lentes in Christo juslificari, inventi sumus et ipsi
utjudicem venienlem non timeat, ul quiquid de peccalpres. Qui se in Çhrislp peccaterem invenit, in
aciernis supplici.is audieril, non formidet. Unde et sele decpjpralus invenitur. Sed ecce pars ista quae
Paulus dum adventum judicis exspeclaret, dura ex Judaeacredidit, persecutien.emab infidelibus Ju-
pi.emia seternaeyitaequsereret, dixit : « Quaeprsepa- dscis passa est, afflicta multis tribulationibus aç
ravit Deusnon solum mihi, sed omnibus qui diligunt pressa. Unde sequitur : « Filii matrismese pugnaver
adventum ejus (// Tim. jv). » Praeinia enim selerna runl contra me. > Quia filii synagogaequi in iuûder
ililigentibusjudiceui praeparanlur, quia omnis qui se lilate reiuaiiseiuni, b.ellumperseçulipniscoûtai
«73 '
ENARR. IN CANTICA'CANTIC. 574
nagpgaefidèles gesserunt. Sed dum persecutienem A (II Thess. n). «Cogitationum consnia deslruenles et
palildr ea pars quae ex Judaeavenil ad fidem, dis- omnem altitudinemextollenlemseadversusscienliani
çessit ad prsedicatipncm genlium. Unde sequitur : Dei. » Qui allitudinem deslruit il tique pugnalor est;
.1 Pesuerunt me custpdem vkieis. Vineammeam non isli ergo pugnalores, isli filii malris Hierusalem debel-
cusledivi. » Quia, dum me persequunlur qui in Ju- laverunt Ecclesiamab errore suo, ut illamfundarent
daeasunt, in ecclesiis me cuslodem fecerunt. « Vi- adjusliliani : « Filii malris mesepugnaverunl conlra
ncam meam non cuslodivi, » quia Judseam deserui. « me. > Et quid fecerunt pugnanles ? «Posuerunt me
Unde et Paulus dicit : « Vobismissum fueral verbum cuslodemin vineis. » VineseEcclesisesunlvirlutesquse
Dei, sed quia vos indignos judicaslis, ecce conver- fruclificant, quia dum depugnant in me vitia, quasi
timur ad génies (Ad. xm). » Ac si dicat : Nos vi- mala mea in me expugnanl. Fruclificationeni et vir-
neam nostrara cuslpdire veluimus, sed quia nos ipsi tutum studia mihi dederunt, in vineis me cuslodem
respuislis ad alienarum nos vinearum custodiam fecerunt, ul fi'iictificalionemaflerrem.Ppst expugna-
transmiltilis. Ista qusede Synagoga diximus ad fidem tionem specialiter dicat : i Vineam meam non cu-
conversa, dicamus modo de Ecclesia ex gentibus ad slodivi. i Vinea Ecclesise aniiqua consueludo erroris
fidem vocala. i Nigra sum , sed formosa filia Hieru- est. Quem dum cuslos ad virtules ponitur, deserit
salem. > Ecclesia ex gentibus veniens considérât P vineam, illam anliquam consuetudinem erroris sui.
fidelium animas quas invenit, quas et filias Hieru- Diximus de genlililate conversa, dicamus modo ge-
salem vocal. Hierusalem quippe visio pacis dicitur. neraliler detpta simul Ecclesia, et specialiter quid de
Considérai quid fuit, considérât quid facta esl, et unaquaque anima sentiendum sil. Selenl pravi audi-
confitetur prseterilas culpas ne superba sit. Confite- teres doclpres SUPSnon considerare quod sunt, sed
lur prsesentem vitam, ne ingrata sit, et dieu : € Ni- quod fuerunt. Sani vero doctores et conlitenlur quod
gra sum, sed formpsa. > Nigra per merilum, for- fuerunt, et proferunt.quod sunl, utnec peccatores esse
mosa per gratiam. Nigra per vitam prseterilam, abscondanl, nec ilerum dona velut ingrati denegenl.
formpsa per cpnversatienem sequenlem. Qupmpdo Dicat ergo in islis Ecclesia. « Nigra sum, sed formo-
nigra? Sicut tabernacula Cedar. Cedar quippe taber- sa. » Nigra per me, formosa per donùm, Nigra de
nacula genlium fuerunt, labernacula tenebrarum praaterilo, formpsa ex eo facta sum in futuris. Quo-
fuerunt. Et gentibus dictum esl : f Fuislis aliquando modo nigra? quomodo formosa? Nigra « sicut laber-
lenebrse, nunc autem lux in Domino (Eph. y). » nacula Cedar, formosa sicut pelles Salomonis. » Et
Quomodo formosa? Sicut pelles Salomonis.Maceraii non esl justum ut aliquisex prselerila vita penselur,
sumus per poenitentiam, raortificati vero per poeni- r «t non magis attendaturqupdfuil, sed qued esl. Unde
tentiam quasi pellis in obsequjuin régis adducitur. subjungil: « Nolilemeconsiderarequodfuscasim,quia
Omnes per poeniienliara seipsos aflligenles membra decoloravit me sol. »Aliquandoin Scriplura sacra sol
Christi se faciunt. Membra ergo Christi per poeni- ponitur nimius oesluslerrenorum desiderierum. Unde
tentiam afflicla pelles Salomonis sunt, quia morlifi- ergo fusca? Quia decoloravit me sol. lia inlelligitur :
cala caro fiuni. Sed ecce erant in Judsea fidèles, qui Nolile considerare quod nigra fui anlea per infidelita-
dedignabantur venire ad fidem gentilium. Unde et lem,quia solChristus dequo scriplura est: «Vobis au-
Peirum redarguunl, quod Cornelium susceperat. tem timentibus nomen meuni orietur sol justitise
Unde et hic Ecclesia gentium subjungil : i Nolile me (Mallh. iv), » decoloravit me per fidem. « Filii matris
considerare quod fusca sim. » Nolile despicere gen- mese pugnaverunt contra me. »In omni crealura duae
lilitalem infidelitalis mese, nolile despicere peccala crealurae raiionales sunt conditse, humana.et ange-
priera, nplile altendere qued fui. Quare? t quia lica. Cecidil angélus, persuasit bemini. Mater enim
deceloravil me sol. » Sol enim décolorai, in quo omnis creaturae benignitas est et petentia Dei. NPS
arctius et districlius se imprimil. Deus quande ergp et angeli ex ep quod raiionales conditi simus,
dislrictum judicium lenel, quande districiicnem quasi quamdara societatem fralernilatis habemus,
suam amplius exhibet et décolorât, dum amplius n quia angeli ab eadeni polenlia condili sunt qua et
fulget, quia dum dislriclionem sublilius exercet, nos. Quia lamen eadenles angeli quotidie contra
districte adjudicat. Quasi enim radios suos suspen- nos bellum gerunt, dicit : « Filii matris meae pugna-
dit sel, quando clemenier opéra nostra desiderat. verunt contra me. » Ecce dum pugnant isli spiritus
Quasi districte virluteni suam exhibet, quando di- rationes, spirilus isli filii malris dura pugnant contra
stricte opéra nostra pensât. Dicat ergo Ecclesia : Inde animam faciunt eam lerrenis rébus incumbere, aclio-
sum fusca, inde peccatrix, quia me sol decoloravit, quia nibus sseculi vacare, res transilerias quaerere. Unde
Creator meus dum me deseruit, ego moerore lapsa subjungit : t Posuerunt mecustpdemin vineis: vineam
sum. Sed tu, o afflicla sic destituta, quid meruisli? « nen cuslodivi.» Vineseenim sunt acliones terreuse.
Quid ex denp assecula es? Filii matris meaepugna- Ac si dicat : In actionibus lerrenis custpdem me
verunt centra me. Filii matris sunt apesloli. Mater posuerunt. Et quid? vineam meam, id est animam
enim hominum Hierusalem superna est. Ipsi pugna- meam, vitam meam, mentern meam custodiré ne-
verunt contra Ecclesiam, dum ab infidelilale in fide glexi; quia, dum exterius in rerum terrenarum
proedicalionissuse, quasi quibusdara lanceis coufo- actione involula sum, ab interna custodia lapsa suin,
iderunl. Unde et Paulus quasi quidam pugnalor dicit plerique ex eo se considérant quod juxta ipsos est,
 575 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 57C
lion ex eo quod sunt. Juxta ipsossunl dignitates, juxta A Qusequantp mullse sunt, tante impeditae,tanto per-
ipsos interiora ministeria. Et dum custodiunt quod versse. Dicalur erge Ecclesise: t Si igneras le; o
juxta se habent, seipsos custodire negligunt. Dicat pulchra inter mulieres, egredere et abi pest vesti-
ergp : < Ppsuerunt me custpdem in vineis, vineam gia gregum et pasce hsedes tuos juxla tabernacula
meam nen custodivi, > id est, dum exleriori custodia paslorum. > O lu quae foeda eras per ignorantiam,
in actionibus saecularibusdeservio,interioris custodiae per fidem facta es pulchra inter aliorum animas.
sollicitudinem amisi. Sed ecce reducta anima ad gra- Quod evidenter dicitur ad eleclorum Ecclesiam.
tiam Creatoris sui, jam amat, jam requirit ubi Re- Si ignoras te, id est hoc ipsum quod ad imaginent
dempiorem suum inveniat. Unde sequitur : niëam facta es ignoras, egredere, foras exi. Si vero
« Indica mihi quem diligit anima mea, ubi pascas, non coguoscis, aliquid facta es, egredere et abi post
«ubi cubes in meridie.» In meridie sol ferventior est ; vestigia gregum. Sequere nen, exempla mea, sed
omnis qui in fide fervet, in amore fervet. Isle spon- exempla populerum. «Et pasce hsedes tups juxta
sus qui subter hinnulus vpcatur,'in cprde ipsprum tabernacula paslorum. » Hsedi nostri sunt motus
pascit virtutum viridilate, ait : t Indica mihi quem carnales, hsedi sunt nostrae tentationes illicitse.
diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie. » « Abi post vestigia gregum, > id esl discede post
Quare sic quserat ubi pascat; ubi cubet, causam red- B exempla populorum. « Et pasce hsedos tuos, » id est
didit inquisitionis suae. « Ne vagari incipiam pest nutri niptus carnales, nen jam sensus spirituales,
'Jgreges sPdalium tuprum. » Sodales Dei sunt amici sed metus carnales. Abires juxla labernacula pa-
familiares, sicut sunlomnesquibene vivrait.Sed mulli slorum, sive agnos pascere, id est in declrinis ma-
apparent sodales esse, et non sunt. Muhienim doclo- gistrprum, in dpclrinis appslplprum, in doctrinis
res dum perversa declrina suaderet, sedales quidem prophetarum. Sive haedos pascis juxla tabernacula
videbaniur, sed inimici exsliterunt. Dura decter esset pastorum pasce, ut fide VocerisChrisliana et non
Arius, Sabellius,Mentanus, quasi sudales videbaniur, operibus, quia intra videris esse per fidem, et non
sed dum districte discussi sunt, inimici apparuerunt. inlra per opéra. Ecce increpasti, ecce redarguisli.
Dicat ergp : i Indica mihi quem diligit anima mea, Quid enim non dicis. Quid tu bénigne in ea opera-
ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari incipiam lus es? Die plane. Nam sequitur:
pest grèges sodalium tuprum. » Ac si dicat : Indica « Equitatui meo in curribus Pharaonis assimi-
in quorum cordibus veraciter requiescas, ne vagari « lavi le, arnica mea. » Omnes qui luxurise, qui su-
incipiam post grèges eorum qui sodales lui videnlur, perbise, qui avaritise, qui invidiae, qui fallaciaede-
id est qui familiares tui creduntur, el non sunl. Om- servimit, adhuc sub curru Pharaonis sunt, id est
nes sacerdotes, omnesdoclores sodalessunt quantum " sub regimine diaboli, qui quasi sub curru Pharao-
ad speciem; quantum vero ad vitam, mulli non sunt nis sunt. Omnis vero qui in bumililate, in castilate,
sodales, sed adversarii sunt. Mullienim parvuli inler in doclrina, in charilate fervet jam equus effectus
Ecclesiam fidèles appelunt bene vivere, et voirait est Creatoris nostri, jam in curru Dei positus est,
vitam rectiludinis tenere, considérant vitam sacer- jam sessorem Deum habet. Unde cuidara cui Domi-
dotum qui eis praepositi sunt, et dum bene ipsi sa- nus prsesidebat dicitur : « Durura est tibi contra sli-
cerdotes non vivrait, hi qui sequuntur, in errorem mulum calcitrare (Ad. ix). » Ac si diceret : Meus
dilabunlur. Unde Ecclesia quasi in eisdem parvulis equus es, jam calces contra me jactare non potes,
et fidelibus dicit : i Indica mihi quem diligil anima jam tibi ego praesideo. De islis equis alibi dicilur:
mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie, >id est vitam i Misisti in mare equos tuos, lurbantes aquas mili-
tibi veraciter servienlium mihi indica, ut sciam ubi tas (Habac. m). » Habet ergo currum Deus, quia
pascis viriditale virtutum, ut sciam ubi cubes in aniinabus sanctis prsesidet, et per animas sanctas
meridie, id est requiescis in fervere charitatis, ne circumquaque discurrit. Unde scriptum est: < Cur-
dum grèges sodalium tuprum aspicio, ipsa vagari rus Dei decem millia (Psal. LXVH),> el reliqua.
incipiam, nesciens cujus verbis credere debeam, Habet tamen currus Pharao, qui tamen currus in
cujus magisterie uti debeam. Ecce verba sponsi red- mari Rubro submersi sunt. Dicit ergo sponsus:
dunlur ad sponsam. t Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te.»
« Si ignoras te, o pulchra inter mulieres, egre- Dum adhuc operibus daemoniacis deservires, ego te
t dere, et abi post vestigia gregum tuorum, et pa- equitatui meo assimilavi : quia allendi quod per
< sce hsedos tuos juxta tabernacula pastorum. i prsedeslinaiionem in te fecerim, et eqais meis te
Omnis anima nihil débet amplius curare quam ut comparavi. Ubi consideranda sunt Dei occulla judi-
seipsam sciât. Qui enim seipsum scil, cognovit quia cia, quam multi videnlur per prsedicationem, per
ad imaginera Dei factus est. Si ad imaginera Dei fa- sapientiam , per castitatem , per largitatem , per
ctus est, non débet similitudinem jumentorum se- longanimitatem, equi Dei esse, et tamen occulto
qui, sive in luxuria, sive in appetilu prsesenti de- Dei judicio equis Pharaonis assirailantur. Et mulli
volvi. De qua ignoraniia alibi dicitur : < Homp cum videntur per avariliam, per superbiain, per invi-
in honore esset, non intellexit, comparatus esl ju- diam, per luxuriam equi Pharaonis esse, et tamen
nienlis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. occulto Dei judicio equis Dei assimilanlur, quia et
.XLVHI). »-Vestigiagregum sunt actiones populerum. illos videt de bonp ad maja cpnverli, et islos vidçt
577 ENARR. IN CANTICACANT1C. 578
de malo ad bonum reduci. Sicut enim per praede- A^ bore, el verecundiaecandore deeorautur, et in facic
slinationem mulli qui equi videnlur Dei, equi sunt sunt corporis : nihil mirum si eorum personse qui
Pharaonis per reprobain vitam qusesequitur eos; ita faciem Ecclesise exornant comparentur. Unde in
el oer pielatem mulli qui equi Pharaonis esse vi- genis Ecclesiae sunl Patres anliqui, qui in ipsa ho-
denlur, per sanclam vitam quam in fine suo serva- noris facie primi consistunt alque martyrii'décore
turi sunt, equis Dei assimilanlur. Unde blandilur et rubent. Turturi vero Ecclesia propter varietalem
dicii: « Equilaluiraeo in curribus Pharaonis assimi- diveisorum bonorum, sive caslitatera comparatur
lavi te, arnica mea, » id esl lu adhuc in curribus virtutum. Quae avis sola prae caeleris avibus re-
Pharaonis viliis deserviebas, sub vilbs currebas, sed mola a frequentia hominum diligit incolere loca
ego atlendi quid per praedestinationemde te feci. sécréta, et ibi conslituit niduin, educat pullps ubi
Equitatui meo assimilavi te, id est, eleclis meis si- hpstis ejus aut nunquam, aut vix habel acces-
milem te atlendi. Ecce tandem advertis magnifiée sum. Sic nimirum sancli Paires, sic anima sancla
Csesar, quam in isagoge prsefati sumus quod nil hi- el fidelis, quae arnica appellatur a verbo Dei, quo
storialiter in hoc volumine reperitur, sed omnia utique fugiendo malorumque consorlia respuendo,
allegoriarum allusionibus redolenl, et dramatum quidquid preliesum in praesenti cernilur vita, eo
decursionibus, moraliumque suavilatibus flagrant. 1B medp cognoscitur coelestemfacere prolem, doctrinae
Quocirca suadere , imo suggerere, quamjuam le- suae sermone genitam et vitae exemplo nutritam
înere, excellente culminis vestri exopto, ul quia transmittit ad coelum. Nam turlur, sicut iii prsefa-
niagnam solerlise sapieniiam nactus, et defensionem tipne praelibavimus,tantaecastilalis ab eis qui natu-
tuilionenique sanctaeEcclesise indeplus, ut non so- ras aviuin descripserunt narratur, ut praeler unum
lum arniprum suffragip in procinclu bellorum con- conjugem nesciat. De quibus si aller casu defeclus
stitulus, cuneis procerum vallalus, et turmis mili- erit, alleri jam nunquam alia societur, sed in omni
lum constipalus, ab incursiouibus exterarum gen- vita prpprium cunjugem amissum desiderando requi-
tium adversariorum protegas, verum sacrae doctrinse rit. Cui per castilalis et verecundiaedecorem, Eccle-
et intelligentiae divinarum Scripturarum dévolus et sia in genarum pulchritudine congrue comparatur.
sedulus persistas, ut eamdem sanclam Ecclesiam in Ait enim : « Pulchrae sunt gensetuaesicut turluris. »
subjeclis ab internorum videlicet malignorum spiri- Ac si a Christo dicalur : Tanta te varietale virtutum
tuum ancilibus Evangeliorum munitus, gladiis divi- decoravi, ut castilatem promissae mihi fidei nulla
narum Scripturarum accinclus, spiculis sentenlia- pravorum dpctorum seduclione cprrumperes. Haec
runi omalus, defendere possis : qui semper non cor» quidem secundum hislorise nrdinem dicta sunt, sed
pora, sed animas fideliumexslinguerequserunt. Unde 'G secundum opinionem aliquprum prsecelsier sensus
Peti'us liorlalur, dicens : « Vigilate, quia adversarius in hac comparalione lalere dicitur. Nam quibusdam
vester diabolus tanquam leo rugiens circuit, quae- videtur illius turluris pulchritudinis gênas Ecclesise
rens quem devorel; cui resistile ferles in fide (/ comparari, de qua in Psalmo dicitur : « Etenim pas-
Pelr. x). » Et ut hoslis insidias anliqui cavere, et ser invenit sibi demum, et turlur nidum sibi ubi
aliis praedicare vestra nobililas docte valeat, hujus reppnat pullos SUPS(Psal. LXXXIII). > Ubi figuram
yoluminis, aliorumque librorum expositiouibus stu- Spirilus sancti in passere, et immaculala?carnis as-
dere congruisppst dispositionem imperii horis sala- sumptaein turture nominatam, nemo sapiens igno-
gas, ul merilo dicere gratulabunda queat, quod istic rabit. Tune videlicet Ecclesia in genis quse omnibus
legilur : « Introduxit me rex in cellam vinariam, in prppatulo sunt, a bonis et malis ab ulroque pul-
ordinavil in me charitalem. » Et illud : « Indica chra laudatur, quando assurapti hominis Christi per
mihi, ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari caslitatis maxima bona quantulumeunque in simili-
incipiam post grèges sodalium luorum, » ut ipse tudine traxerit. Tune pulcherrimum totum Ecclesise
sponsus, Dominus scilicet qui subter hinnulus ap- corpus cernilur, ut cura verecundus genarum aspe-
pellatur, per custodiam tui aliorumque vigilantiam ctus per pudicilisegloriam ab iinpiis admiratur. Tune
et inlelligentiam sacrarum Scripturarum pascere D enim magnaevirtutis ab hostibus suis castitas pro-
quodammodoviriditale in vobis virtutum, et cubare batur, cum eam irapugnanles vincere non poterunt.
in fervore charitatis dignetur. Sequitur: Nam sicut membra quse sunt in capite, si pulchra
« Pulchrae sunl gense luac ut turturis. » Post fuerint, cseterorum membrorum quaevestibus conle-
oscula sancla suscepla, post omnem lselitiam rdro gunlur foeditatemexcusant : ita.et illa quse per sa-
dinumeralam, post pugnam praedictorum filiprum cerdotalem honorem membra capilis Ecclesise esse
malris, post agnilipnem sui, ppst curam, qualis vel noscuntur, plebis negligentiae foeditatem sua casli-
a que creala sit, pest virlulem equitatui Dominico tate décorant. Et e contrario nil tam déforme, tam
comparatam, vox Christi loquitur ad Ecclesiam. Et abjeclum in Ecclesisecorpore, nisi cum in supradi-
nunc initia pulchritudinis prse caeleris membris a ctis membris turpissima vita tel fama cernitur. Et
genis ejus nesci docemur. Et hse pro magna turturi quia sançta Ecclesia in suis prsesulibus et doctori-
comparantiir, ul per senigmala ejus a perturbaliene bus caslitate el varietale virtutum, turluris, id est
sseculi islius tumultuesa prolpngandani ostenderet.v Christi imaginera imilalur, necessario ab ipso lauda-
Hsec ergo pulchritudo genarum quse castilalis ru- tur dicendo : « Quam pulchrae suut genae tuse siçut
 579 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl à*
turluris. » Sequitur: « Collum tuum sicut monilia. A orbem glprianlur, et dicunt : Dêo autem gratins
i Murenulàs aureas faciemus libi vèrmiculalas ar- qui semper triumphat nos in omni loco, « qu}jj
« gento.s In colle videnlur laudari, qui verbo sedifica- Christi bonus odor sumus Deo. » Quse cum poieu-
tionis csetërbs instruirai ad salutem qui spiritualem: liant divinsevirtulis ejus quoeiili oiia cum Paire est,
cibûm sermonis ad membra corporis Chrisli, quibuëi digna reverentia confitetur, laudal et praedicat,
credulïtas sola suffragatur quocunque inlerpretando' Caput prOfecto illius. ungnentOperfundit pretioso.
iransmittunt, qui per doclrinam aurëam et per ex- Cura vero assumptae mysleria humanilalis aequedi-
emplpra vitse gemmeum in Ecclesisecollo oslendùn- gna reverentia suscipit, in pedes utique Domini
lur. Monili îiàmquegemmarum ornalus dighoseilur. unguentum nardi pîslicum, id est fidèle ac verum
Sed ut pulchrior fiai earum aspectus âuri "materiam perfudit : quia illam ejus naturam qua terram cen».
necessariam habent, per quaeconnexaein suo teneàn- tingere, hoc est inter hemiiieï conversari dignatus
tur loco. Hoc et ipsum naturse nostrae ingenium, esl, pia praedicatinne commendat, ac devolis véne-
quod in similitudinemgemmsede lapideo corde exci- ratur obsequiis. Unde acenbilus sepulturâ Christi
dilur, necessarium habéi fulgentissimum sancti Spi- inlelligilur, quanqiiara lune discubuisset in domo
rilus adjumenlum, per qùem Novi et Veteris Tesla- Sinionis leprosi. Nardus vero ipsse mulieres quse
mënti verba legis divinse, quaepronunliavêrunt vel H primo- dilùculc ad nipnumentum cura aremàtibus
ostëhderunt Salvatorém mundi veiiisse,cum catehala venerunt, ut ungerenl Christum, et famam illius re-
qùasfuna veritalisCatenula sermo effectus, gemmeis surreetiPnis credenlibus divulgarenl. Unde eis di-
animarum transactus hientibus per concordiam fidei, ctum est : « Ite, nuntiale fralribus meis, quia prsece-
per unanimitalis sensum Ecclesiae collum décorât'. dit vos in Galilaeam, ibi eum vîdebitis ( Matth.
Et quia sancti dodores, qui per collum designaniur, xxvni). > Seu accubilus Christi beaiitudo est se-
verbum prsedicalionis, ornali virlutibus aliis admi- creli coelestis. Ail enim : t Cùm esset rex ih accu-
nistrant, et quaedocenl verbo operibus exsequuntur. biiu suo, nardus mea dédit odorem suum : » quiâ
Quae opéra monilibus exprimuntur, et Scripturam videlicet Christo rege quiesceiiti in healiludine
iitriusquè Testahienli, quae murenulis aureîs desi- secreli coelestis, nardus dat odprem suum,. id est
jmâiur, videlicet quia auro spiritualium sensuuni virtules sanclprum in Ecclesia, magnse npbis gra-
fulget ihterins, et argenlo coelestiseloquii nilet ex- tiam suavitalis administrant. Vel eliàm accubituls
terius praedicant, recte in eis Ecclesia laudatur dura régis sancla electerum intelligitur Ecclesia. In eà
dicitur : « Collum luum sicut monilia. Murenûlas » Christus requiem sibi invenit, sicut per Prophelani
vel caleiiu'las < aureas faciemus tibi, venniculaïas ipse loquilur : « Hsec requies mea in saeculuhî
argenlo, » quia dona superius prsedicta sancli do- sseculi ( Psal. cxxxi ). » Nardus Ecclesiae dicilur
clores habere non possunt nisi ab ipso percipiant, in propter odorem virtutum. Unde Apostolus ait :
quo sunt omnes thesauri sapientiseet scientioe abs- « Christi bonus odor sumus Deo in omni loco (//
conditi. Sequitur : Cor. ii). » Quam Ecclesiam cum viderit diabolus
« Dum esset rex in accubiiu suo nardus mea dédit innumerabilibus charismatum monilibus ornalam
c odorem' suum. » Nardus est firutex aromalica, ditari, et omnium dulcium blandimentis praesentis
gravi, ut aiunt, et cras'sa radice, sed brevi ac ni- vilae contemplisad unam illam aeternsequielis dulce-
gra fragiliqùe quamvis pinguis situ redelenle ut dinem iëstinantèm, innUmerabiles aniaritudinum
cypressum, aspero sapore, folio parvo, denso- immissiones, tara per se quam per satellites suos
que ; cujus cacuraina in aristas se spargunt, per monienta irainillil. Sed quia Deus Redempter in
ideeque gemina dote pigmentarii nardi spicas ac niedip ejus est semper, neri cpmmpvetur de vestigid
iblia célébrant. El hoc est quod ait Marcus : « Un- ^ veritalis, neque perturbalur propter super se ir-
( guenli nardi spicati pretiosi (Marc. xiv). » Videlicet ruenlium impetus impiorum, quia et omnia et in
quia,illud unguentum quod altulit Maria Domino, pmnibus Christus. Nam si amara pro Christi infe-'
non solum de radicë confectum nardi, verum etiam, .," rantur arapre, indulcescunl rore spei futurae et
quo preïiosius esset, spicarum quoque et foliorum lsetitise sempiternse.Idée sequilùr :
ejùs adjectioiie, odoris ac virtulis illius erat accu- i Fasciculus hiyrrhse dilectus meus mihi,"inter
hiulàtà gralia. Feront eliam de nardo physiolpgi « ubera mea cemmprabilur. » Persévérât sancla
qupd principale sit unguentum, unde meritp. unclto Ecclesia, vel anima fidelis in laude sui Creatoris,
capitis et pedùm Domini oblata est. Sunt quidem quem perpendit passum in amaritiidine suae passio-
ejus multa gênera, sed omnia herbse, prseter Indi- nis. Unde semper habens in memoria recordatipnis
c'uni quod preïiosius est. Mysliceautem devotio hsec ' est uberibus pecloris,- et qualiter
Mariae Domino ihihistraniis fidem ac pielatem dé- quam propinqua
passus est pro ipsa in gloriam suse redemptionisj
signât Ecclesise sàrictsè,'qùse loquilur hic in amoris
dicit : « Fasciculus myrrhaedilectus meus mihi, iiitéf
cànticb,' diceiis : « Cura essét rex in accubiiu suo,
nardus mea dédit odorem suum. » Quae nimirum ubera mea coramoràbitur. » Ac si dixisset : Morsdi-1
verba et semél jùxtà lillëràm manibus Marise coin- lecti mei quam pro salute mea subiit, semper iii
pïëvit, et qùotidie in omnibus suis membris spiri- mea menieria 'cpmmprabituf,ad imilationein el gjo^
tùaliterimpleré non dësinit. Quae toluni diffusa per riam laudationis. Et quia gaudet eum passûm, glo-
 "
581 ÉNARR. IN CANT1CACANTIC. 582
riatur eliam eum Tesùrrfexissea morluis, recte A cordis sui recessum, tanquam intra ulera sua di-
'
subjunxit : centem ih Evangelio : « Ego el Pater veniemus, et
« Boirus cypri dilectus meus mihi, in vineis En- mansionem apud eum faciemus (Joan. xiv.) » Seu
f gaddi. » Bene ait : i Botrus cypri dilectus meus eliam in ubera sua Ecclesia coromorari lselatur,
mihi, Ï ac si apërte exclamet : Qui fuit fasciculus inter illos procul duliioviros qui pro setale, vel pro
myrrliae in amaritudine, et trislitia passionis, ipsé possibilitale lacle doclrinaesuce spirituali parvulos
esl boirus cypri in dulcedine resuf recliohis ; niyr- nutriunt. De quibus ipse Dominus dicit : i Si duo-
rha tristiliam, yiiium lallitiam significat : quia bus vel tribus convenerit super terrant, quidquid pe-
videlicet 'Christus ex Judseis secundum carnein tierinl in nomine meo fiel eis.» Et : «Ubi congregati
gènitus, atque ab ipsis in lignum crucis velut fiierint duo vel très in nomine meo, ego in niedio
be'trus suspensus, sed.teriia die post torculàr mortis, eorum suni (Matth. xvm). » Quorum unus ex uberi-
loetitiàhi resurreclionis suis ostendit discipulis. Et bus suis auditoribus dicebat : c Lac vobis potum dedi
bene i in vineis Engaddi, » propter charismatum non escam (/ Cor. m). » Possunt èliam si cui pla-
flbhà, qùsëpost resurrectionem Iai'gitus est in ba- cùerit duo ubera Ecclesise Moyses et Elias inlelligi,
ptismp pàrticipïbus. Engaddi,namque fons hoedi,vel in quorum medio transfiguralus in monte Jésus, di-
oculuslucdi dicitur, videlicet baplismum significans, B leçtus Ecclesisein fuluram glpriam ipsius Ecclesise
ubi ex haedis agni efficiuntur. Qued autem oculus commorasse probaitir : quorum aller prpmissum
hmai'interpretalur, ipsum Cbristum innuit, qui est ostendit, alter jam venisse pi'aedicavitin significa-
lux prnnium peccalennii venientium ad se. Eccé tîenem dupruni Testamenterum. Unde dicitur : In
brevilatis causa ista succincte dicla sunt, ut menti niedio duorum animalium cognosceris.Quseduo Te-
lecteris mei ciliu's iiiculcentur. Sed quia sancta Ec- staments ubera sunt Ecclesise. Quorum in medio'
clesia in membris suis mysterium passionis Christi Christus commoratur. Et quia legislator Moyses,et
imitarî desideràt, ul ad gloriam resurrectienis cum exfinius prophetarum Elias, sermocinanles fuerunt
Christo pervèniat et nen cum lisedisad sinistrani, sed de excessu passionis illius, propterea sequitur : « Bo-
:cum bvibùs segregari merealur ad dexteram, dica- irus Cypri dilectus meus mihi, in vineis Engaddi. »
inus plenius. Denique cum dixisset, t fasciculus 'Prie omnibus terris, ut fertùr, insûla Cyprus niirae
niyrrhse dilectus meus, » addidit mihi : iniellexit magnitudinis bolros uvarum gignere comprpbaturi
pro sua salute fuisse passum, suaque pro glpria re- Cujus magnitudinis ille bplrus, qui a duobus juve^
sufréxisse a morluis. Ait namque : « Fasciculus nibus de terra repromiSsionis in desettum perlaïus
•niyrrhsedilectus meus mihi, inter ubera mea com- fuisse legilur, et qui omniraodo figuram assumpti
moràbitur. > Myrrha siquidem amara interpretatur, C. hôminis Christi Redemptoris noslri signâbat : quaë
quaein se salutarem significat disciplinai, quam utique pro loco, vel tempore, vél causa, esca et po-
in Christo suscepit Ecclesia, quse pro ejus norainè tus Ecclesiaefactus est per cerporis sui et sanguinis
in diversis'membris diversas tormentoruin aùiaritu- sacramentum. Cyprus verp trislitia vel woerorinter-
dines lolerando, fasciculus myrrhaeefficitur ei Chri- pretatur. Engaddi sicut dictum est 'fons hoedi.Est
stus. Arbor ergo myrrhse, de quamullis infirmitati- ergp bplrus Cypri amiesesuse Ecclesiae,dura pecca-
bus corporis profuturus gignitur succus, similis est toribiis tristiliam, vel moerorempoenilenlisein rnen-
salici, subtilissimis contPrtisqué virgulis in mudum tibus seininat, ut eos ad illam beaiitudinem sùbli-
fasciculprum, ramusculos ab eis qui arbpruin iialu- niel, de quai ipse in Evangelio dixit : i Beati qui lu-
ras descripserunf, prpferrè àsserilur. Haec igitur gent nunc, quia ipsi consolabunlur (Mallh. x). Ï
prsedicta Ecclesia, vel sancta quaelibet anima ubi Qui ut ille quem diximus a duobus populis, Jddseb
për oeiernsevitse aùdilum dulcedinem :gustus susci- scilicet persecutore, el Romano milite imperante, a
pit in sppnsi adventu : multimodas et amaras pas- phalange in crucis palibulum levatus est. Qui usque
sionés illâlas lion sentit, hoc est carceres, exsilia, hodie per tristiliam moeroremquevitam confereri-
proscripliones, reruni praésenlium nudilaieiii, fa- tem seternam Ecclesisegenuit, ut praedictum esl, in
mem, silim, viricula, caedes itijùslas, improperia, eis qui posl innumeras congeries criminuni in sinum
pericula, naufragia, imbres lapidtim, praecipitatio- Ecclesise congi'egantùr. Cibum vero spiritalem et pb-
hem prcfuiidi-, ^àriarumque ptenarum aculees et tura boirus prsediclus in ie credentibus quoiidie
alia multa. Cum hsec susceperit propier mprlem sui subrainistrat, his dùnlaxat qui congregantur in vi-
Redemploris/ cum magna laelilia dicit : i Fascicu- neis Engaddi, ubi est fons haédi, qui est'sacrosancti
lus myrrhèe dilectus risieusïhîhi. '» Cuni ergo ad baplismatis fons, ubi hsedidescendrait qui erant de-
mullàs inûrmitàtes a diabolo inflidas sanandas;, "putandi a sinistris ânle tribunal judicis, aeterno igîii
mullas'a Deo éorreptiones patienter-pertulerit, vél "tradendi, et ascehdunl agni immaculâli, qui a dex-
"
diversas, ut sùpra diclum est,- pro ejus nomine illà- tris judicis congregéntur aeterno regno donandï.
'"îas', gandens sùstinuerit passiohës, fasciculus niyr- Cerluhi est ergo, ut sicut una gens Judaea per noti-
lrboe ejuà éfficitur ChrisiUsyad bmoes vîtioruin mor- tiam legis divinse vinéâ Domini huncupàlur, ila et
îiosdé ejus pectoré expëllendos. Tune jam raundiis divèrsaegénies ad iioem Christi advedse per aposto-
'"lprum ciiltiiràiii et doëtbrum
f-et cura oi'âtionibuspâralus, hospilium divinura est, dbctrihiîm, mullse vi-
- ttt ipsum jam tam magna fiduciaChrislum invilêtin
; riese appellanlur. Ih'quarum niedio, ùt-dictuiu est,
583 ANGEL0M1LUXOVIENSISMONACHl 684
sancti baptismatis fons est aquae,ad quem haediad- j\ tior invenitur. Oculi ergo duces totius corporis.csse
veniunt, ul agni efficiantur. QusevineaeEngaddi non probantur, sine quibus aut non potest incedere
vinum, sed balsamà gignunt. Engaddi vicusest prse- corpus, aut vix offendèndoincedil. In quibus sancti
magnus in terra Judaea,juxta mare Mortuum. Quse doclores inlèlliguntur spiriluali visu coelestia con-
terra figuram tenet terrae vivenlium, ubi sunt vineae templantes, qui propter simplicitatem et innoceii-
balsami, intra terrainos tantum olim viginti jugerum tiam colurabae comparanlur. Possunt etiam et sa-
erant. Posteaquam eadem regione Romani potiti cerdotes recto ordine inlelligi, quibus sacrosancta
sunt, eliam in lalissimis collibus propagata est, mysteria commissa sunt, in quorum fide decoratur
stirpe similis viti, foliis similis rutse, sed albidiori- Ecclesia, in quorum vita immaculala frequentibus
bus semperque manentibus. Arbor autem balsamum, laudibus sublimatur. Pulchra namque est mundis- .
lignum chirobalsamum, id est ramusculus ejus dici- simam Deo scienliam exhibendo, pulchra inimicis
tur, fructus sive semen carpobals.amum,succus opo- et alienis a fide Christi irreprëhensibilem conversa-
balsamum. Quod ideo cum adjectiohe significalur, lionem monstrando- Adducitur et tertia pulchritu-
eo quod percussus ferreis ungulis corlex ligni per dinis laus in acumine oculorum. Columbarum enim
çavernas eximii odoris gutiam distillât. Caverna nalura, super illa quae diximus, et hoc peculiare
enim Graeco sermone op« dicilur. Cujus gutiam ]B habere probatur, ut hoslis adventum posl se de
adultérant admislo Cyprinp plep vel melle. Balsama longe, ante se in aqua speculetur, adventum scilicet
autem si pura fuerint, tantani vim habent, ut si sel accipitris, ne pullos rapere possit considérât. Sic
excanduerit, sustineri in manu non possinl. De qui- nimirum sancli doctores simplicilate et innocentia
bus vineis mulli reges transplanfaverunt arbuscula praedili, sic sacerdotes Ecclesiae acumine suse con-
balsami in aliis locis vel terris, quod et Romanos templalionis coelestia conlemplanlur. Super,fluenla
fecisse legitur, et penilus radicare aut vivere nfequi- Scripturarum niedilando résident, et insidias dia-
verunt. Undelacium est, sicut supra innuimus, ut in boli, qui animas credenliura rapere feslinat, commo-
eodem vel loco vel in eisdem finibus magnum stu- nitione serraonum suis auditoribus ut caveant pro-
dium adhiberetur a regibus in plantandis vineis gi- nunliare satagunt, ideoque in talibus pulchritudo
gnentium balsama. Et quse sit causa, ut in nullo Ecclesiae ab sponso laudatur. Unde pulchram et
cespile proveniant vineaenisi in sola Engaddi operse pulchram repetit, quia hanc in eis et praedicatione
prelium est intelligere. Reor, ut quidam ait doclo- et actione làudabilem vidit. Sequitur :
runi, hune succum harum vinearum, unius fidei i Ecce tu pulcher es, dilecte mi, et decorus ; leclu-
confessionem inlelligi typum lenere, in qua spes < lus noster floridus. > Vox Ecclesise ad Christum.
consistit fidelium, in qua singula medicinalis odor IG Ac si dicat : Tu solus pulcher es, egOex te pulchra.
bonus Christi, vitam morluis animabus reddens Et quia intelligit non suis merilis justificatam, et
germinare probalur. De qua confessione quaecunque pulchriludinem virtutum ab ipso accepisse, succensa
gens vel anima malis cultoribus, "vel hserelicis.de- in ejus amore, laudat ejus pulchriludinem. Non po-
cerpla vel transplantata fuerit arescit, Quod multis test aliquis cujuspiam quem diligit minime, déco-
animabus evenisse probalur, qua se ab una veris- rera laudare, nec potest eum cujus moribus non
sima prsedicta confessione fidei evulsse et arefactae concordat diligere, sicut Apostolus docet dicens:
gehenna? pabulmh prsebuerunl. Nam sicut corpus • Neme, inquit, loquens in Spiritu Dei, dicit ana-
sine esca et potu subsistere non potest, ita Eccle- thema Jesu. Et nullus dicit Dominum Jesum, nisi
sise voce declaralur sine botro qui est Christus, in Spiritu sancio (/ Cor. xn). » Ille ergo pulchrilu-
aelerna vita de coelo descendens, vivere non posse, dinem speciemque dilecti Filii Dei et videre polest
quia in nuila alia terra repromissionis, in nulla alia et laudaudo exiollere, qui sanctis operibus spirilum
vinea nisi in vineis Engaddi ab esurienlibus et sitien- ejus in sua retinuerit mente, ideoque praeseuti loco,
tibus justitia invenitur, id esl in nulla congregalione Ecclesia plena spiritu veritalis, sicut ipse sponsus
haerelicorum, in nulla secta philosophofum, in nulla superius ostendit, dicens : c Ecce tu pulchra es,
adulaiione schismaticorum, ubi si transplantatus D arnica mea, » ille qui iu speciem columbsein Jordane
fuerit aliquis, deceptus perversitalis suse faraa, dé- de coelo super assumptum hominem descendit, et
périt arefactus. Haec profecto intelligens Ecclesia pulchriludinem corporis ejus sine peccalo, etdeco-
ait : < Botrus Cypri, dilectus meus mihi, in vineis rem verae animae sine mendacio et dolo agnoscens,
Engaddi. » Sequitur : reciproca geminataque effert laude dicendo : 1 Ecce
« Ecce tu pulchra es, arnicamea, ecce tu pulchra : tu pulcher es, dilecte mi, et decorus leclulus noster
< oculi lui columbarum. > Post genarum et colli de- floridus (Ephes. v). ».Quamvis scilicet décora faciès,
coram sponsae vicem reddendo oculorum pulchri- velprctiosa veslis preliosum oslendat sponsaespon-
tudo laudalur in doctorum simplicilate suorum, et sum procul posilum, tamen usque ad lectuli con-
geminalo prseconio absconso. Et lotius corporis junclionem Cteterorum membrorum decorem igno-
pulchritudo, et lumina, columbarum oculis compa- rai. Sed ubi celebrata fuerit legalis conjunclio, et
ranlur. El illi comparanlur crealurac, quse man- duo effecli fuerint caro una secundum sententiam
sucludiue, fecunditate, acumine visus, velocitale primi hominis, quod sacramenlum magister Paulus
peiinariim, omnibus aligeris animantibus prxsian- in Christo et in Ecclesia perlalum asseruit ; ita et
585 ENARR. IN CANTICACANT1C. 686
prsedicta arnica, usque ad sepulturse diera dilexit lA membra sanet, vernies ulcerum necet, et a musca-
quidem desiderando ejus adventum, visum oscula- rum aculeis peruncla cerpora defendat. Cujus arbo-
lumque laudavit, sed lamen omnis amor, omnisque ris ligno cum aqua viva et fasciculo hyssppi, CPCCP
species deceris ejus a tempère resurrectionis usque alligaip in vase fictili, peccatorum eraundalio per
ad constitutum terminum, ad effusionem sanguinis aspersionem in Vcteri Testamento celebratur. Quod
pro ejus nomine pervenisse probatur. Leclum nam- nunc in veritale per sacerdotem, per baplismum et
que floridum, id est sparsum floribus, ubi ejus pul- per sanguinera Christi, qui unius fidei niullitudines
chriludinem, decoremque in omnibus membris per fascem circumplexas a diaboli infeslaiione defen-
agnovit, sepulcrum Domini per aenigmata ab Eccle- dens, seierna et in temporali peccaiorum remissione
sia inlelligitur dictum, ubi quod assumpserat corpus celebrari docetur. Domus videlicet Filii Dei el Eccle-
Verbum Patris, recubasse probatur. Floridus aulem siae, conventicula populi Chrisliani, ubi praedicta
lectus justa ratione prsedicalur, in quo aromala vel redemplio animarum celebratur, in tclp mundp esse
aloe quae de inultis speciebus herbarum succis vel nescunlur. Quse domus de doctoribus, imo a docto-
floribus arle pigmentaria composita, cum Christi ribus, eorum scilicet doclrinse ferraraenlis dolatis
corpôre intromissa sunt, quibus eo résurgente sepul- fabricari probanlur, in quorum menlibus Dominus
crum est aspersum. In cujus doctrina Ecclesia, id g] iiihabitare dignalur. Ipsa cedrina ligna imputribilia
esl fideliuin turba, liberlaiem invenil, in morte vi- prsedictarum domoruin inlelliguntur, quse nec stultis-
tam, in sepultura sileulium, in duris laboribus simis nequiliarum cegitalionum suggeslionibus a suo
requiem, ques dsemonum flagris acta exsolvebat sanclilalis robore depereunl, et semper transacta
quotidie, ubi verus homo per inclusionem cor- cbliviscenles, ad ea quse anleriera sunl bpna opéra
poris, sub inipiorum signaculp cpnversatus cogno- sine inlermissione velut cedri quotidie crescunt, id
scitur, et verus Deus designalo sepulcro resurgendo est mulliplicantur sanclorum fruclibus in àdjulorium
egressus. Ubi sub vocabulo lectuli Filii Dei et Ec- sanctarum lucris animarum , quorum succus sermo-
clesise conjunctio celebrala, ubi cum eo Ecclesia iiis vel censplatipnis ab aculeis daemenumanimas dé-
delectabilem somnuin passionis et gaudium seiernse fendit, et infliclas jam olim sordidorum facinerum
vigilalienis meruit invenire, clamante Apeslplo ad consuetudines vulnerum sanal, et nequissimarum
ejus membra : i Si morlui eslis cum Christo, quse cogilalionum vermes inlerimit. In quibus digne, ad
sursum sunt quserile, ubi Christus est in dexlera delectationem habilantium, domus recte fidelibus cy-
Dei Palris (Colos.m). > Ad cujus resurrectionem et pressina laquearia affixa depëndunt. Cypressi nam-
mentes hominum ad habilandura Spiritui sanclo, et que lignum manu ariificis runcinatum décorum prse-
tecia congregationum credentium quolidie praepa- Q ( stat aspeclum, et odorem jucundissimum reddit ei ad
ranlur, etiam visibililer quam innumérabiles domus multas passiones corporis, medicinsevirtutera in se
Dei et Ecclesise sine cessatione omni lempore am- conlinére probatur. Quse castitalem,' pudicitiam,
pliantur, et de quibus aut a qualibus maieriis fabri- ohedientiara, humilitatem, charilalem et miséricor-
centur, aut quam durabilia sint vel décora, docuit diara, conversanliuni audilorum formam, veiieran-
dicendo tium sacerdotum honorem exprimere inlelliguntur,
t Tigna domprum npslrarum cedrîna, laquearia qui ad verbum doetorum indesinenter dépendent, qui
< cypressina. »Sed sciendum est quia quidam dectc- in modum camerse de justis laboribus solando do-
rum leclum floridum pacem inlelligunt sanctae Eccle- ctoruni prsesenlis temporis, praedicta laquearia con-
siae in qua, secura a tumullu vilierum et dpminatu serla lignis domorum exornant et conlegunt nudi-
maligiiprum spirituum, in Chrisln quiescit, et virlu- tatem. Doclorumenim gloria plebs est, simililer et
tibus sanclis flerescit, et spiritualiflere inuUiplicatur. pleins est gloria stabililio firma doclorum : cum illi
Sed nés, ut coepimus, superiorem sensum exsequa- spiritualia dona plebi, el plebs carnalia mimera illis
mur. Sepulcrum Domini lectulum intelligimus, ubi impertit, gloriosae domus Christo paranlur flores
caro ipsius per soporem mortis velut in lectulo quie- sapientise coelestis, el lilia inlegrilati per suam
vit, quod vere floruit per gloriam resurrectionis. Ait D - poenitentiam ad magnam jucundilalem honoris ipse
enim divinus sermo : < Tigna domorum nostrarum Dominus praediclarum domorum impendit. Unde se-
cedrina, laquearia nostra cypressina. » Tigna et la- quitur :
quearia doctores sunt forte el audilores, sive corda CAPUT II.
elecionim propter munimen et décorera, cedrina et t Ego flos campi, et lilium convalliura. » Ac si
cypressina, prop.er eximias virtules odorem bonse aperte dicalur : Ego decus mundi el gloria humilium.
vitae et incorruplionum dicit, in quibus Christus re- Quanquam et infernus ex superfluo possil
inlelligi,
quiescil velut sub leclo. Et ut raanifestius paleat, et ubi Christus ad eripiendos patriarchas descendere
dicamus sub exemplo : Nalura cedrorum semper cre- dignatus est, sicut quidam intelligunt. Sed
nos, his
scere ferlur, nec aliquando sinitur ire in senectam, praelibatis ne quorumdam sensum ignorasse causa-
secundum illud Psalmographi : < Justus ut palma remur, dicamus uberius beati Ambrosii dicta pbnen-
florebil, et sicut cedrus Libani mulliplicabilur (Psal. tes. Ante suam, inquit, incarnalionem, Salvalor in
xci). » Quarumarborumsuccus, juxta opinionesme- angeli persona partriarchis et prophetis loquendo ,
dicorum, tantse virtulis est, ut diversa corpprum solus cui nullus. similis inter angelos, throaos, do=>
PATROL. CXV, 19
587 ANGÈLOMILUXOVIENSISMONACHl $88
niihatibnesque omnibus admirandus, singularis flos jA.mea inter filias ,» non vituperàtioheih justorum,
in toto coelorum campo coruscans probalur. Quam qui sunt Ecclesisemembra, sed laudem demonstrat,
parteni odoris notitiae suaeprout poterant sustinere ut nos doceret nimium esse laudabilë, pie inter im-
patriarchse vel prophetse, et mundus ipse mortales jiios vivere, et perversbrum in nullo spinosa conveï-
semper admonuil dpcende. Omnis scienlia, per prc- 'satiPné àltrahi, inter quos justus quasi lux in lene-
phelas, per signorum virtules intérficiende impips bris resplendere probatur. Ac si Ecclesisedicatur :
per aquas diluvii, vel Sbdomitas per ignem, per Tu requiem quseris, sed làudëm lecluli recordare,
quod insipiènles intelligerènt sapîentiam, et stulli quod candidior tribulationum aculeis efficieris, et
superbi aliquando sapèrent super se commprari ex- majores fruciui praedicationisquam quieiis acqui-
celsioreiii judicem, justam exselventem vindictam. res. Et bene ait : c Sicut lilium inter spinas , sic
Ubi vero per incarnalionis sacramenlum hue in cen- arnica mea inter filias , » id est sicut lilium inter
vallera lacrymaruni, inter spinas et consorlia pec- spinas propriuni odorem atque candprem tenet, sic
catprum descendit, lilium effectum se esse testatur. electorum Ecclesia inler pravos Chrislianos atque
In qua cenvalle quid aliud nisi spurcissima rèligio haereticos, si eis non cesserit, virlutibus flagrat. Se-
idololàtriae, invidioe, furtorum, homicidiorumque, quitur :
aruspicinae auguricrum, vel fornicationum, vel ma- B i Sicut malus inler ligna silvarura, sic dilectus
gicarum artium grassabanlur spinarum silvse? In f meus inter filios. Sub umbra illius quem deside-
quarum medib dpetrinse flagrantia, et exempli can- « rabam sedi, el fructus ejus dulcis gutturi meo. »
dore Christus oslensus, credentium lurbam quotidie Sicut igitur ante incarnalionis mysterium i multifa-
libérât. Tria igitur in se delectabilia et nimis oculis « riaiii, multisque modis, » secundum Apostolum,
grata, lilii nàtura cpntinere probatur, id est cando- i Dei Filius loculus est patribus nostris (Hebr. i), >
rem, odorem, quaeque adusla ignibus medicinam. vel ostensus est in prophelis, sic post prsediclum
Quse tria admiranda simili ratione in hanc conval- myslerium celebravit, multa bona diversis modis
lem mundi Dominus apportasse cognoscitur, hoc est prsestando humanae naturae, diversis rébus diver-
abolilionem peccati, abstersionëm mendacii, refri- sisque comparatur personis, pro tempore el loco,
gerii temperaméntum ignium genilalium , de quo vel causa. Narà secundum David prophetam (Psal.
nascilur àmor conservandsevirginitalis. El quicun- LXVII)nions Dei, pro eo quod plénitude divinitalis
que a lâlibus se tempérant in utroque sex'u gloriosi habitatura erat in eo. Est et vitulus novellus cornua
assùmpli hominis et'beatae Mariéevirginis accendun- ; pro'ducens, per dup Testamenta. Et ungulas per eclp
lur exémplis. Et sic flos campi el lilium convallium •; beatitudines, a quatuor evangelistarura pedibus pro-
per immaculati corporis assumptionem dicilur. Quod ^ duclas. Et agnùs tollens peccatum mundi per man-
sacramenlum ad liberandam plebem suam, quo nos suetudinis impertionem Spiritus sancti, ita ut alios
a diversis languoribus diversa ejus membra sana- vesliendô ipse semper abundet. Est et fasciculus
ret, et quae ignitis spiculis fornicalionum a dsemoni- dilectus myrrhse, et botrus cypri in vineis Engaddi,
bus inflicla fuerant vulnera, ejus sanarentur doclrina, ita et pro loco arborera malum vel granatum eum
et quae acumine nequilise amicam in prophelis et appellat Ecclesia, pro eo quod arbor vilse est cum
doctoribus vulnerabant, in liliorura jucundilate con- diverso sapore diversis se personis praebendo. Est
verterenlur, de quibus Ecclesia renala refulget, et procul dubio arbor malus granata, quae inedia famis
amarissimis stimulis pûngitur, sicut ipse in sequen- affectas animas, sole sub ardente nequilise faligatas,
tibus ail : sub umbra defensionis suae protegit ac défendit, et
« Sicut lilium inter spinas, sic arnica mea iuler fruclu labiorum doctrinae, esurientes et sitientes
i filias. » Ista? igitur amicae inler quas Ecclesia ut per suam dulcedinem reficit. A paradisi expulsione
lilium inter spinas consistit, licet non cum dislin- usque ad Virginis partum multis laboribus et intole-
ctione dicatur cujus sint filiae,tamen ex eo quod spi- rabilibus dsemonumimpugnationibus affecta ' est hu-
nis comparantur, adverlere possumus non Dei, sed . : mana progenies, quae hic sub Ecclesise persona
diaboli per nequissimam doclrinam genilas nuncu- arnica est appellala, in ejus advenlu qui dixit : < Ve-
pari. Inter lotenim venenosas spinas Ecclesia incolil, nite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et
mundum videlicet gentilium vel hscrelicorum, qui ego vos requiescerefaciam(JI/aH/i. xi), » subtegmine
ipsam impugnant, et ne otio torpescat, contra hostes defensionis ejus, credendo unum Deum, requiescens
armari impugharique permittitur, ut post pugnam lseta dicil : t Sub umbra illius quem desiderabam
ejus forliludô àpparéat. De talibus Dominus ait : sedi. » Quam dulcedinem regni coeïorum quanquam
« Cavëlè a fêrmënto Pharisseorum (Matth. xvi), » praesens protectio possit inlelligi, et beatorum re-
quod est doctïihà haëre'licbfum.Etapostolus(/ Cor. quiem nominal, sive corpus ejus, et sanguinem de-
vi) : f Quae, inquit, socïétàs luci ad tenebras? » Aut libando, vitam aeternam conferentem, exsullans ait :
qui est séhsûs leïhpïb Dei cum idolis? Àut qusë f Et fructus ejus dulcis gutturi meo. > Licet ut dul-
communicatioChristi cum Beïial? Et prope simililer cedo divinarum Scripturarum intelligatur in praedi-
ïsaiàs ait : « Exile, inquit, de medio eerum, et qui caloribus sanctis, qui gutlura Domini appellantur,
portatis vasa Dbmini, mundamini (Isa. m). » Quod prolata sit. De qua dulcedine ait Propheta : i Gusta*
autem dicit : i Sicut lilium inter spinas, sic arnica te, inquit, et videte, quoniam suavis est Dominus. t
 580 ÊNÀRR. IN CANÏICA CÀNTÏG. 590
« Bealus vir, etc. (Psal. xxxin). > Et illud : « Quam A venisse, iterum adventurum ih gloriam. Ponamus
dulcia faucibus meis eloquia tua ! Domine, super igitur legem latissimum esse palatium , in quo rex
mei Ori meo (Psal. cxvm). » De hujiis àrbofis fru- inhabitat Christus, sermo omnipotentis Patris, ubi
ctu, quasi languidus in ultinia desperatibiiis infirmi- ad aeternam mililiam iniroducuntur credenlium àni-
tale, mali granati succo in adventu ejus i-ecfeala est riise, ubi ihtroductam se, ih eamdem videlicet intel-
Credenlium lurba, qui fructus quotidie per eos qui ligentiam legis dicit ad consideranda mirabilia quse
Christi vices agunt, iii guttur Ecclesise infundi mon- pér singulos patriarchas vel prophetas usque ad
slraïur, et sic per singulos gradus profecluum in- partum Virginis operalus est Deus, quam nunc per
troducitur ad arcanam inielligentiam legis divinse, figurant ceilam vinariâm nominavit, ubi introducta,
ut agnoscere possit omnia illa quse in Veteri Tosla- suscepit in se ordiaei» charitatis. In quo ordine cha-
mento sunt gesta. Ait enim : « Sicut malum inter ritatis». quid aliud credendum est primum imbui,
ligna silvarum, sic dilectus meus inter filios. > Ac si nisi ut credat et agnoscat primum debere panem
dicaïur : Sicut malum visu, odore et gustu antece- nominari, in quo.Filius semper, ul Verbum invocet;
dit omnia ligna silveslria, ita Christus anlecedit secundum Filium in quo semper Paîer, terlium Spi-
Omnessanclos qui filii Dei vocantur. De quibus di- tum sanclura, qui vera ralione de vece el verbo de
citur : « Tune exsultabunt omnia ligna silvarum ante B Pâtre et Filip preeedere comprobalur? qui pér omnia
faciem Domini quoniam venit (Psal. xcv). » Unde Deus unus diligendus est, secundum illud in inilio
filii nen malUia vocanlur, sicut filise, quse spinis Decalogi: «DiligesDominumDeum tuum in loto corde
comparanlur. Esl quippe magna exsultatie lignis tuo. » Secundus ordo est, « in iota anima tua. i
silvarum, dura conspiciunt in medio sui talem arbo- Tertius ordo est, « in iota virtuie tua (Exod. xx). >
rent surrexisse, cujus fructus tolam decoravit sil- Deinde jam in singulis prseceplis legalibus quomodo,
vam, omnes abstulil animarum lànguores, oninesque vel quo affeclu debeal diligi proximus , vel singulaa
indulcoravit fructus amaritudinis. Sub cujus umbra personae in Ecclesia, charitas ordinal. Alio enim or»
omni oeslu ttislitise, omnique pondère peccati ab- dine reciproca charitas pensanda esl Deo, qui nos
jeclo, Ecclesia mullo tempore desideralam requiem secundum apostolum (/ Joan. iv) pripr dilexit, qui
inventam, et dulcissimo fruclu saginata adolescen- nebis pinnem sumnram charitatis per Chrislum con-
libus animabus adepta gaudia narrât. < Sub umbra tulisse probalur. Alip prdine fideli amicp, alio ordine
guam desiderabam, inquit * sedi, et frucius ejus charissimo filio, alio ordine impeudenda genitori-
dulcis gutturi meo. » Ac si dicat. : Eodem prole- bus, per quos sumus qui non eramus, alio ordine
genle quem semper adesse qusesivi quiela ac se- fralri gerraano, alio ordine conjugi; alio ordine ser-
cura manep, et gralia sua coelestis dulcedinis me " vus domino, alio ordine dominus servo, alio pere-
fecit esse participera : et sic- per ordinem ad al- griiip, alip agnitp, alip sacerdeli, alip propinquis et
tiora iuielligenda mysleria se inlroduci testatur di- preximis. Nam largiri necessaria egenti inliniip, vel
cendo : peregrine, npn ad osleirsionem laudis humanse, sed
« Introduxit me rex in ceilam vinariâm, ordinavit propter reiributionem seternam ordinalae charitati»
i in me charilatem. » Cella vinaria Ecclesia débet indicium est. Consolari indigentes, et oppressos in-
mtelligi, sicut nonnulli opinantur , in cujus unitaie justp judicio, visitare infirmos vel carcèri mancipa-
Spirilus sanctus tanlumnipdp dari solet el accipL tps, ordinala charitas denlpllslratui•. In nullo negoiio
Cujus gralia hoc loco vini nnniine designatur. Vinum, •pro veritatë hominis personam revereri, misericor-
cura Spirituin sahctùm accepissent apesloli, Judsei diler admonere insipientes, veracissime hicreparè
dixerunt : i Muslo pleni sunl isti (Ad. n). » In qua superbos, charilâtis manifestus esl, ordo. Quisquis
cella ordinata esl charijas, ut quisque Deum loto autem amplius diligit patrem , aut matrem , uxo-
corde plusquam seipsum, et proximùm tanquam rera.filips, vel fratres , aul divitias pisesentis
seipsura diligat. Quanquam possit ex superfluo cella teiiippris quam Deum , est quidem in eo cha-
vinaria înysterium passionis Christi intelligi, in rilas, sed nen ordinata, quoniam prae omnibus ipsum
quo ihtroducta est Ecclesia, quando per fidem ejus diligere debemus, et proximùm sicut nosmelipsos.
sacrameiilis parlicipare ineruil. Sed quia per ordi- ïsie est ordo charitatis. Ordinavit ergo Dei Filius in
nem adolesceniibus animabus inlelligenda mysleria Ecclesia sua charitatem, ut sciai unusquisque Eccle-
inlroductara se tesîatur, necessario ceilam vina- siae filius unicuique quo ordine charitatis impendat
riâm, scientiam et dulcedinem divinse legis vull in- oûicium, dicendp in Evangelio : « Reddile quse sunt
telligi. Ad quam dulcedinem invitât adolescentulas, CsesarisCsesari, et quae sunt Dei Deo (Maith. xxn). »
el laudando festinare horiatur, quam Christus propi- Et per Apostolum ait : i Reddile singulis débita, cui
nando docuit, cura ait : « Operaniini cibum qui honorera , honprem : cui limorem , limorém : cui
non périt, sed qui permanet in aeternum (Joan xi). > tributum, tributum : cui vectigal, véctigal
(Rom.
In quo opère positos beatificat Propheta dicens : xii). » NbnomnésquiChristïahO vôcabnlo
niiiicopari-
« Beati qui scrutantur lestimonia ejus, in toto corde tur, per hune ordinem charitatis in prsedictâm intel-
exquirunt eum (Psal. cxvm). » Sunt enim teslimo- Iigenliaiii,quâm ceilam vihariam nominavit, inirodu-
nia in Veteri Testaraento legis , quse Chrislum hu- cuntur, sed qui parvenu qiiantùnifctinquô imilaius
mani generis Redemplorem probant venlurum, ad- fuerit Paulum, qui dicebat (11 Cor. xi) : Ampliusoin
mt ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 50a
nibuslaboravi, inviglliis, in jejuniis, et cselera : «et A rise divinorum ljbrorum degustando sapores, quasi
omnia, ait, arbilratus sum ut stercora, ut Chrislum inebriala laelilisevino semper futurae bealitudinis,
lucrifacerem (Phil.m). »In capite hujus cantici in cu- quamvis sponsum non cernât in praesenti, cur ad
biculum, sivecellarium régis înlroducla Ecclesia lau- eam tarde perveniat dicit se amorelanguere. Illo pro-
dat, ubi ingressa dicit, t Exsultabimus et lsetabimur culdubio, de quo Propheta dicit-:i Sitivil anima mea
ihtc, lagnitam videlicet ejus praesentiam corporalem, ad Deum fontem vivirai, quando veniam et apparebo
qui est sapientia Pairis, qui velut in çonclavi pro- ante faciem Domini?»(Psal. XLI.)Per quem amprem
phetarum praiconiis latebat , in quo sunt omnes ex- scientiae, amer.germinatur vitse aelernse,et de amore
sultationes, èllaetiticc,et'thesauri. Hic vero ad inlel- vitse oelemaeloleranlia persecuiionis. In quo amore
ligendam divinam legem, et ad ordinem charitatis saporata, quasi in lectulo collocata, promissionis
discendum se inlroductam dicit, non se Isntariet lseva et adjulorii dextera Christi amplexari se de-
exsullare, sedlanguere, eoquod, secundum Salomo- precabatur dicendo :
nera (Eccle. 1) r « Quj addit scienliam, addit dolo- - t Lsevaejus sub capite meo, et dextera illius am-
rem. » Et quis quantum conseclando proximius effici « plexabilur me. > Quid namque per sinistram nisi
coeperit sapientise, tantum eam vix conspicit prolon- vita prsesens, yel temporalia Dei oinnipolentis doua
gatam. De quo dolore beatus amor nascilur Christi, B designanlur? Quid vero per dexteram, nisi perpétua
et de amore gloriosipr sanilas, animae languor, qui vita figuralur? Sinislra namque Dei, Ecclesia videli-
ei punies vires sublrahat. ad peccanduni. Quaelicet cet, prosperiialem vitse praesentis et temporalia
arcana mysteria mulli fprmis sapientise Dei aûepla dona quasi sub capite posuit, quam intenlione suffi-
sit, quaelied perfeclienis teneat arcem, nen sibi ta- rai amoris promit. Dextera vero Dei eam amplecli-
men solius proedictsesententise aut intelligentiaecré- tur quia sub aelerna ejus bealiludiné tota devotiPne
dit sufficere summara, nisi slipata mali et fulcita di- continelur. Quoniam hic per spem sponsus menteni
versis fuerit floribus. Unde conlinuo subjunxil : roboral, el illic per reniuneralionem glorificat. Vel
: c Fulcite me floribus, slipate me malis, quia in lseva Vêtus Testamenlum, et in dextera Novum
t amore langueo. J Praesentiam corporalem sapien- Testamenlum inlimatur. Nam potest ita inlelligi, ut
tise Dei Pairis, id est Ghristum, requiril in cella lseva Christi a sinistris sustineat animant, ne ab in-
scienliselegis, sed quia illum quem desiderat videre ceniivîs vitiorum uncinis implanelur in lseva, sed
prout est adhuc non permillitur, aliorum exempla semper oslentala occullis compunctionibus sublime-
ad suam consolalionem exposcit, quibus intérim tur ad regnum. Et ne in superbiam elata faciat
suum languorem teraperare valeat. Ait namque : lapsum in dextera in qua diabolus corruit, Iribiila-
« Fulcite me floribus, slipate me malis, > id est C liones et mullimoda relinacula permiltendo, et fa-
consolamini me exemplis seu inchoantium bonum tigaia adjuvando dextera sua amplexalur. Valet
opus, seu perficienlium : quia adhuc in peregrina- etiam ex superfluo ita inlelligi, ut loeva sub capite
tionis isedio, amore supernse visionis languesco. fidei sit scutum, quod pugnans sinislra contineat
Unde non immerilo per flores animae jara bonum manu, el dexterae araplexatio orationis gladius in-
opus inchoanles, el coelesiidesiderio redolenles, per lelligatur, quo dextera semper armatus, quatenus
mala de floribus perfeclsejam bonorum menles, quse altero armorum génère adversarius repellatur, et
ad fructum perveniunl boni operis, de iniljo sanctae allero prosternatur. Sequitur :
proposilionis inlelliguntur. Quaeergo amore languet, « Adjuro vos, filise Hierusalem, per capreas cer-
fulciri quseril floribus, slipari malis, quia nullura < vosque camporum, ne susciletis neque evigilare
quem desiderat videre adhuc nompermittilur, magna t facialis dilectam, qupadusque ipsa velit. » Post
est consolalio si de aliorum prolëctibus laetelur, ut mullos labores, scilicet Egelesiae, et discursus, per
anima requiescat in bono opère proximi, quae adhuc quos anxia intra sanclam ceilam vinariam faligata
contcmplari non valet vuluim Dei. Videamus qualis redditur in soporem, quae celerius ne prislinis red-
mens Pauli fueiat, qui dicebal : « Mihi vivere datur laboribus suscilata a somno, adjurantur filise
.Christus est et mori lucruin (Phil. i). » Hinc esl " Hierusalem ne suscitent eam; et per hoc adjurantur
quod iterura dicil : « Desiderium habeo dissolvi et quod firraa diligatur charitaie. Per capreas videlicet
cum Christo essemulto magis melius (Ibid.). » Sed cervosque camporum, quas non parvi merili. vel
ecce qui dissolvi desidcras, que amore langueas vi- laboris animas esse intelligi dalur, per quas adju-
deamus. Quia intérim differri le conspicis fulciri, rantur filise Hierusalem. In plèbe enim Christiana
(iiaeso, floribus non requiris? Quseris plane : nam secundum meritorum qualitalem diversis aniraalibus
sequitur : c Permanere autem in carne, necessariura animaecomparanlur. Habet ergo palaiium Dpminus
e.xistimo propter vos (Ibid.). > Et proficienlibus nesler Jésus Christus, qued intra se çellaria multa,
discipulis dicit: « Quae est enim nestra spes aut et. ceilam vinariam, et camperum spatia conlinére
.gaudium, aul cerona glpriae? Nonnevos ante Domi- inlelligilur. Cujus flores bealus Paulus ingressus,
num nostruin Jesum Christum? » (/ Thés, n.) Con- admirando laudat : < O altitudo, inquit, divitiarum
. juncta ergo anima Dei verbo, inlroduda intelligen- sapientise et scientiaeDei ! (Rom. xi.) > In quo pa-
; liam legis, discurrendo per singulos apices Scriptu- latio inter multas divilias, id est multitudinem san-
rse, ut saepedictum est, et singula vasa cellse vina- ctorum, intelligilur habere etiam animas diversas :
 S95 ENARR. IN CANTICA CANTIC. 594
sicut in domo magna, juxta Apostolum (II Thés, n),. Afecta electprum anima, et, ut ita dicam, sancta
non solum sunt vasa aiireaet argentea, sed et fi- Ecclesia in ipse requiei seppre semper eum timendp
ctilia et ligneâ. Unde nen immerito filiaeHierusalem audit, semper eum amandp videt. Unde nunc ait,
animae sunt electorum supernae palriae visionem subaudilur, hsec est quam audivi adjurantem filias
pacis cpntemplantes. Capreas vero vel cervos spi- Hierusalem, ne me in ejus amplexu quiescentem
rituales Veleris Novique Testamenli panes appellat, sugcitarenl. Vel VPXillius evangelica est prsedicatio.
quibus multitude sacrarum Scripturarum pâscua Et quid dicat vpx ista dilecti Ecclesise, in ipsp Evan-
est. Seu capreas eas ncnnulli animas intelligi vo- gelio proprio ore déclarât. « Videte, inquit, ne se-
irait, quaeacumine dialecticae, intelligenliaesensu per ducaniini a pseudoprophelis. Mulli enim venienl in
philosophiam et menle discurrerè consuerunt, quse nomine meo dicentes, quia ego sum Christus, et
nunc intra supradiclum palalium rele conclusse arle multos seducent, et dabunt signa, ita ut eliam, si
venatorum, id est apestolprum, csetererumque dp- fieri potest, electi in errorem inducantur (Matth.
clprum manu captse, mutata religiene in melius, xxiv). > Et : « Videte, ne gravenlur corda vesira
campos divinarum Scripturarum, vel per sapientise crapula aul ebrietate (Luc. xxi). » Et : « Similes
quseque ardua etebscura interprétantes, discurrunt cstole servis exspectantibus dominum suum, quando
munies, et cullura deerum in Creatoris laudem quo- B revertatur a nupliis (Luc. xn). » Ne sub specie do-
tidie verlilur. Quaequein fide velocilatem sui cursus clorum decipiatur Ecclesia requiéscens in amplexi-
ostendunt, et acumine sensus more caprearum in- bus sponsi. El ne otio posl labores lorpescat, aut
sidias adversariorum a longe prospiciunt. Caprearum delïciis resolvatur, in Evangelio laliler admonetur.
uatura esl primant corporis parlera sublimiorem, • Sed in ipsa securitatis requie sollicita semper aurem
humiliorem posteriorem probalam habere. Et hac cordis ad vocem Christi prsebere, hoc esl in Scriptu-
de causa semper sursum ascendendo monlem in ris divinis, el assiduse nralioni operam dare sludeat.
ciirsu velocior invenitur, quo itinere adversarius Monentur ergo per haec qui prsesunt populo Chri-
minor esl insequendo. Cervi autem videnlur inlel- stiano ut sine intermissione annunlient plebi quid
ligi, qui in ipsa pliilosophiaesuaevelocitate doctrinse prsecipial vox ista diiecii Ecclesise, quomodo scilicet
non mullbs, sed unum Deum invisibilem, immen- venit de sinu Patris ad humanum consortium ut
sum, inaeslimabilem, omniumque Crealorem, lotum Verbum fieret caro, quomodo secundum Habacuc
ubique mundum implenlem confessi sunt, qui et prophetam (Cap. m) humiliando dsemonura super-
ipsi a sanctis doctoribus rete prsedicationis in si- biam, confregerit montes violeiiliae, et liquefecerit
num Ecclesiae capli sunt. Qui in arduis vitae mo- - colles setecnales, conculcando sub pedibus credeu-
rantur, more cervorum fontem aquarum petunt, ser- C lium Salanam, transiliens montes prsedicios. Et hoc
pentes interimunt, et tanquam munda anim.alia perpendens Ecclesia ait : , .
ruminant. Hi sunt ergo procul dubio cervi campo- « Ecce venit saliens in montibus, transiliens col-
rum et capreae, animae videlicet fidelium philoso- « les. » Vis audire quales saltus fecit? Taies, inquam,
phorum conversseabinfidelilale superslilionum, per saltus dilectus meus. De coelovenit in uterum, de
quos sponsus filiasHierusalem conjurât, ul patiantur utero in prsesepe, de prsesepe venit in crucem, de
paulisper requiescere sponsam in requiei somno, cruce venit in sepulcrum, de'sepulcro rediit in coe-
quae delectanlur Ecclesiam secum concurrere in illis lum : ipse est qui elevatus est eliam super omnes
operibus in quibus ipsae ad coelestem sunt gloriam montes el colles, id est Paires Novi et Veleris Te-
sublimatae,per quae, amissa corporea sarcina, cum slamenti, qui merilo virtutum et verlice fidei caele-
illis epulentur in coelis. Quam Dominus Chrislus ad ris sùnt eminenliores. In his Dominus non solum in—
lticrum vel consolationem aliarum animarum requie- habitare, sed transilire dicilur, quia non tanlum
scere in corpore jubet quoadusque ipsa velil, donec divinitate, sed hiimanilale incomparabilis apparuit.
4pse-sponsùs =pTOspiciens ulilitati ejus et ipse cogno-' Seu per apostolos, ul dicere coepimus supe'rius,
scat vires suas : quia sine ipso nihil potest facere. n omnem superbiam sapientiie mundi extollentem.se
Sed potest juxta intelligent!am priorem, ubi capreas adversus Createrem liquefecit, et ad nihilum redacta^
el cervos Yeteris et Novi Teslanleiiti Patres signifi- liumiliatur. In quibus non rhetorica argumenta, sed
care diximus, ita intelligi : Contestor pacificas, ac si sancti Spiritus virlus fulgebat, et proslrata daemo-
dicatur fidelium animas,per suas quasque virtules, num lurba sub pedibus credenlium, ostensus est
quae per munda et ruminàntia animalia significatse: Ecclesise saliens in montibus, et transiliens colles
sunt, ne pia fralrum studia aliqua importunitaie venisse in mundum, ël inler honiines cpnversatus
impediant, sed sic quisque de proximormii profectu, esl. Unde el mex subjungitur :
quasi de suo gaudeal. Aliter admonet Christus ne i Similis est dilectusmeus capreae hinnulpque cer-
quisquam doclorum muneribus scilicet. vel minis € vôrum. > CapreseChrislum comparatum nnn per
deterreat credituros, sed tanlum quse sancta sunt; deirimenta divinitatis qui semper idem esl, inlelîigi-
prsedicent, et voluntarie ad fidem vel ad religionemr mus, sed per incarnalionis mysteriim», videlicet quia
credituros vel ceiiversos adducant, et in sua tran- apparuit in simililudinem carnis peccati in quo au-
quillitale non perturbent, dnnec divina inspiratienei gmenta consecula est, coelo recepta carnis natura.
adacli ad allions vitaestudia accingantur. Sed per- Nam el caprese ideo nonnulli assimilatum opinan-
 «o* ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl RQR
tur, quia nostroe salutis illustratio csecitateincordiss A
, rieleni s.tal, usque ad tempus baptismatis yel poehi-
aufarens in posleriore sseculiparte veniendo in carnei lentiae, Et licet non mereamur eum ihlueri, tanien
se ostendit, quam Moysipetenti in monte Sina mon- per hoc quod idololatriam abdiçamus, fenestras iu
straverat. De quo mysterio David dicit < < Pennaeco- snpradicto facimus pariete, quibus nos ab immundià
lumbaedeargentatae in posteriora dorsi_ ejus (Psal.. spirilibiis defendendo respicit Christus. Et ipsi'soli'
LXVII).i Sicut caprearum posterior corporis pars can-. genua cordis deflectendo cancellos facimus, per quos
dorem demonstrat ; et quia multi non solum ex JuT compunctiônem ad se converlendo prospiciat. Ubi
dseis, sed etiam ex philosophis genlium credideres vero venerimus ad veram conversionem haptismi
per ejus humililatem incarnalionis, de quibus in-- proedicti vel poeniteniise, relollit eum de medio con-
lelliguntur agrestes illse animae quondam mundioresi eessa veiiia peccatorum, et loipiitur nobis dicendo :
caeleris supradictis, quse per ipsius dodrinam ad[ « Venile ad me, cmnes qui laboratis et onerati estis,
unius veri Israelis consortium aggregatae sunt. Tâ- et ego reficiam vos (Mallh. xi). » Et : « Venite, bene-
libus similis juxla opinionem aliquorura voce Eccle- dicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum
sisepronuntiatur, qui propter innocentum et mulli- a conslitutione mundi (Matth. xxv). » Sicut et ma-
tudùieni credentium hinnulo cervorum comparatur. gister gentium, Paulus, decuit factura in ejus adventu.
Hinnulus cervorum ideo dicitur, quia genilus est ex; !B } t Qui tulit, inquit, parietem macerise de medio, et
slîrpepatfiarcharum, qui cervorum nomine praeno- reconciliavit nos Deo Palri per sanguinem ipsius
tanlur, seu hinnulo cervorum propler humilitatisI (Ephes. n). i Unde cum inchisa esset Ecclesia quo^
formata, needum adhuc potenlise cornibus exalla- dammndp intra parietum septa propter perseculiQ-
lis, quibus in secundo adventu causaturus esl mun- nis metum, post suam resurrectionem formidanlibus
dum, de quibus diclum est in psalmo : Tune « exsul- et nimio lerrore dejeclis Apostolis, januis clausis
tabuntur cornua jusli (Psal. LXXIV).» Hinnulus; ingressus, magnam fiduciam magnumque gaudium
enim cervorum sine cornibus est, amorem in se, apportavit dicende : i Pax vobis. Ego sum, nolile
potius visionis suae quam terribilitatem ostendit, timere (Luc. xxiv). » Tune complelum est quod se-
sicut Dominus noster Christus, in primo' adventu, qui tur :
fecisse dignoscitur. De cujus primo adventu mox• « Dilectus meus loquitur mihi : Surge, propera,
subjungitur, « En ipse slat post parietem noslrum, « arnica mea, columba mea, formosa mea, et veni. »
s respiciens per fenesiras, prospiciens per can- Loquilur ei scilicet ad perfectionem vitse vocando,
c céllps. » Indutus pariele nostrae mortalitatis, la- dicendo ei jam non timere mortis audorero, diabo-
luit siibslantia divinitalis. Sed prospiciens ad nos; lui», nec ultra residere intra incredulitatis et torpo-
per cancellos et fenesiras dura miracula fecit, ut ex; Ç ris clauslra. «Propera, » inquit,» et veni, » quia
niiraculis appareret qui ex passionibus laluit. Quii ego moriendo vitam perdilam reddidi. Modojam non
enim humanis oculis hoc quod de morlali nalurat terrearis a morte, cui ego deslruxî imperium. Slabat
assumpsil ostendit, et in se ipso, qui invisibilis per- namque post parietem noslrum, quia nobis umbra
inansit, in aperto se videre quserentibus quasi post; sua obstabat sol jusliliae, de quo prophela promise-
parietem sletit, quia videndum se manifestala nia- rat dicens : f Orielur vobis timentibus, Deum sol
jestate non prsebuit. Quasi enim ppst parietem sletit, , juslitise, et sanilas in pennis ejus (Mal. îv). » Qui
qui humanitatis naturam quam assumpsil ostendit, loquitur Ecclesise in aposlolis, quando surgens a
et divinitalis naturam humanis oculis occullavit. morluis consolatur eos, dicens : < Confidite, quia
Quisquis enim per fenesiras vel cancellos respicit, ego vici mundum (Joan. xvi). » Et : f Data est mihi
nec lotus videtur, nec lotus non videtur. Redemplor, omnis potestas in coelo et in terra (Matth. XXVIH). »
e/iira noster, quia et diyina fecit el humana perlulit, Et : t Nolite timere eos qui occidunt cprpiis, ani-
quasi per cancellos et fenesiras ad homines venit ut mam aulem non ppssunt occidere (Mallh. xi). » Undç
Deus, ut appareret ex miraculis, sicut diclum est, et:,. per hanc sententiam ad praedicationis oflieinm pro-
lateret ex passionibus, et homo cernerelur ex pas-, j vocalur, sicut ipsa dicit :< dilectus meus loquitur
sionibus. Recte dicitur : « En ipse stat post parietem '-mihi, tidestad prsedicandum nie hortatiir dicens :
noslrum, » et reliqua. Potest, si cui libuerit, ita in-; « Surge, propera, ajnica mea, et veni, » id esl surge
tclligi :En ipse qui crucifixus est, qui divinitalis suse de siraln quieludinis, in quo solius lui çurain agere
dextera languenlem, id est lugenlem in aposlolis quaeris, propera, et veni, ad implendam etiam proxi-
conjolationis amplexu continebat Ecclesiam, cum nii curam salutis, studium séduise praedicationis of- .
qua carne sepullus est, cum ipsa utique slat resur- ficio impende. Nain et verbis affabilibus tribuil fidu-
gens post parietem incredulitalis nostrae quem luleis ciam dura subjungit :
operibus cpnstruxeramus peceando. De quibus dicit « Jam enim hiems transiil, imber.abiit et recessit.
per Isaiam.prophetam : « Nunquid non valet manus « Fleres apparuerunt in terra nostra, tempus pula-
mea ad liberaudum? Sed peccala vestra murum «Jionis advenit. » Docel eam scilicet jam non ti-
fecerunt inter vos et Deum (Isa, L). » Post quem mere oninino iniquorum hominum truculentiam, nec
stans Dominus Christus exspeçlat se.ab impiis invo- dsemonumformidare terrores, quia et Deum Patrem
ca.ri, et vocat ad poeiïitenliam animam peccairicem, per assumptae carnis oblationem recpnciliavil Ec-
«^sjjeetat sibi ab incredulis credi. Post quem pa- clesiae, et dsempnumexercitura gubnervavit jwr cru
591 ENARR. IN CANT1CACANTIC. 591»
cem, el post bruinaient gelidamque asperilalem flo- .À et videhimus eumsicuti esl (/ Cor. xm). > Tune ap-
ridum verni adventus sui tempus oslendil, et quanla parent flores in terra, quia cum de aelernaebeatitu-
velqualia gaudiorura esset praemia ei per suam prae- dinis vita quaedam suavitatis primordia prseguslare
sentiam exhibilurus, fuluram jam quasi faclam nar- anima coeperit, quasi jam in floribus odoratur exiens,
ravil. Unde et ei dicilur : « Exsurge, propera, arni- quod postquam egressa fuerit in fruclu Uheriusha-
ca mea, formosa mea, et veni. > Arnica enim fit bebit, unde et illuc subdilur : < Tempus putatienis
agnoscendo Deum ; formosa, Christi humililalem ser- advenit. » In pulaliene quippe sarmenla slerilia re- •
vando. Columba vero eflicitur, nihil de terrenis cu- ciilunlur, Ut ea quseprsevalent uberius fruclura fe-
pidilatibus absque cibe vilissimp , indumenloque rant. Neslraeitaque putatienis tempus tune adveniet,
corporis requirendo, sed semper columbarum sim- quande infructupsam ac npxiam cprruptipnis carnem
plicitalem tenens, Spiritui sanclo se social. Vel arni- deserimus. Qui fructus npbis erit uberrimus, visio
ca dicitur per dileclionem, formosa vel speciosa per unius Dei- Ut tempus pulalienis est, vpealip e mundo
decorem virtutum et lavacrum regenerationis, CP- animsecoeleslium. Sequitur : « Vox turluris audita
lunibaper infusipnem Spiritus sancti. Sicut igitur su- « est in terra nostra. » Dicamus opiniones diverse-
perveniente vernp prsecursere aestatis qui fugat hie- rum, ne forte ignerasse causari videamur. Vecem
mem, quando omnis creatura rediviva laetalur, et...B turturis propter decorem castilalis bealam Mariant
universa animalia secundum genus suum corporan- intelligi voirait, cujus vox primum audila est in terra
tur ad fétus, et ingravidala çubilia conslruunt, et nostra dicendo ad angelum : i Quomodo fiel istud,
aves nidos componunt, et sese ad invicem suis vo- quia virum non cognosco? >(Luc.i.) Et : t Ecce ancilla
cibus discretis advocant et motibus, ubi jam replili- Domini, fiai mihi secundum verbum tuum (Ibid.) ».
bus épulas praeparat humus ne deesset pennigeris El : «Ex hoc bealam me dicent omnes generationes.
animanlibus esca, ubi canora vox volatilium dulcis (Ibid.) ». Cui angélus respondil : i Spirilus sanclus
modulamine resonat et pipat, et ad prsedandos flores superveniel in le, et virlus Allissimiobumbrabit tibi. >
apis pennis arniala procedil : ita Dominus noster Et : « Quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius
Jésus Christus, post horridam hiemem idololalriaeet Dei. » El vere dignam, quam solam beatam omnes
philosophicam doctrinam, vernum tempus per suam generatipnes dicunt, quam gloriosam inter omnes
passionem, quod est pascha noslrum, transilus de feminas non solum diversarum gentium nationes,
morte ad vitam, faciem mundi marlyrum, vel om- sed eliam coelorumvirtules admirantes collaudant,
nium sanctorum operum, et initia fidei credenlium per vitseingressum enim, mortem fugalam, mundum
flore decoravit. Eo tempore de quielis stratu ad ofli-: reconcilialum gaudemus. Aliqui vero healum Joan-
cium praedicationis, irào de convalle lacrymaruro ad " liera Baplistara asserunt, cujus vex audila est dicen-
paradisi Dei montem susemortis exemple Ecclesiam tis : « Egp VPXclamântis in deserto, parale viam
vocal. Denique cum dixisset, i Surge, propera, arnica Domini (Mallh. x). »Et : f Facile fructus dignos poe-
mea, formosa mea, et veni, » mox subjunxit, «'jam nitentise (Luc. m). » Quandiu enim, praevaricationis
enim hiems transiit, > id est potestas tenebrarum, hiems tempus triste, conslricluraque ab omni ger-
quaetristem reddebat mundum, sole juslilise Christo mine bonp, oblexeral faciem mundi, el sua ditione
venienle, transit ,de hoc mundo ad tariara. Jam oblinebat diabolus terram, haec dulcissima vox tur-
frigus infidelilatiis efimber iniquilalis recesserunt, turis, sive per bealam Mariara, sive per Joannem
quae tolum orbem usque ad tempus Dominicaeincar- non est audila in lerra. Sed ubi magnus ille sol justi-
natipiiis et resurrectionis tegebant. « Flores appa- tise, qui nubis indulgenlia aestatis uberlalem addu-
rueront in terra nostra, > id est initia fidei el jusli- cendp exorlus est, coepit desiderio conservandse ca-
lisefloruerunt in mundo crescenle Ecclesia. < Tem- stilalis vox turturis in terra nostra audiri. Justa
pus putatienis advenit, > id est ampulalis inulilibus enim ratione turturi caslissimae avi virginitas com-
vanae religionis, sarmentis fulurae fidei prseparantur paratur, quae in Joanne vel Maria oblinet principa-
corda hominum, seslivum namque tempus advenit,. n tuni. Quse semel Verbo Dei vel Spiritui sanclo con-
'
quando ex una stirpe corporis boni separanlur a juncta, nunquam alium cogitât comparera, nec altéra
malis, ne vicinitate maloruni depereant boni, ne desideriorum sui amoris conjunctio est, nisi illi cui
perfidia incredulorum periclitentur credenles. Hoc semel conglutinata probatur, tanquam turlur qui de-
utique tempus nuntiabalur venire putationis, de serli dilecti habitacula diligit, et advocans comparent
quo Dominus dicit in Evangelio : i Yeni enim sepa- dulci resonat voce, et eo amisso alium non lequirit,
rare filium a pâtre, et nurum a socru sua, et filiam sed ad alium semper promissions vocem et mentis
a matre sua (Matth. x), i et reliqua.Vel hiems transiit, emittil, cui promisit servare dilectjonis affectum.
quia praesentis vitse tribulatîo abscessit. Imber quo- Quo mortuo, nunquam alio conjuugi narratur ; sed
que abiit, .quia cum ad contemplandum in sua eum omnibus diebus vitae, cui seinel fuerit conjun-
subslanlia omnipotentem Deum ducimur, jam ver- cta, desiderando requirit. Sed scienduni est, licet
borum guitse necessarisenon erunt, ut pluvia debeat ita sit vox turturis <juseâudita esl in terra nostra :
praedicationis infundi. Nam quod minus hic audire illa est Domini Salvatoris, quse dicit in Evangelio :
quis potest', ibi ampl « videbit : c Quia nunc videmus t Poenilenliam agite, ïppropinquabit enim regnum
per spéculumin senigmate,tune autem faciead faciem, coelorum[Matth. m). » Vel per turtnreni rectissimè
 599 ANGtLOMi LUXOVIENSISMONACHl m
sancia Ecclesia inlelligitur, varietale virtuium velu . A foramina in quibus docetur anima ad gaudia regni
plumis ornata. coelorumvenire. Potest foramen petrse intelligi,pro-
« Ficus prclulil grossos suos. » Propinquanle igi- teclio ejusdem DominiJesu Christi, ad quam confu-
tur messe redemptionis humanae et gloriosi Redem- git Ecclesia, velut columba ad foramen petrae. Hinc
ploris adventu, impietalis hieme et algore conslricl; Isaias ait : < Ingredere in pelram, abscondere in
nlhil in se ticulnea, id esl Synagoga, nisi amarissi- fossa hûmo (Isa. n). » Caverna maceriae Spiritus
mura succum doctrinse quem animarum cibum men- sancli defensio, velcongregatio fidelium designari
lilur, inlelligitur habuisse. Sed in Domini advenu polest, quanquam foramina petrae quatuor Evange-
postquam turturis vox audila est dicentis, t Poeni- liorum assertiones valeant intelligi, quse ejusdëm
tentiam agite, > et reliqua, ficus prptulit grosso! pelrae perforatum supradiclis ictibus corpus testan-
suos, id est praecépla legis ceciderunt et ipsa pei tur. Caverna vero maceriae apostolorum dpclrinae,
apostolos prolulil grossos suos, qui de ea gênerai de quibus ut vinese credenlium plebi firmissiraam
dulcissimus cibus doctrinae animarum effecli sunt maceriam ob infestalionem malignorum spirituum
Sed quia eis credere noluit, oelerna sterililate aruit Deum construxisse probalur. Nam sicut ipsi per
el omni décore nudala nihil in se nisi ignis aetern Christum, ila'et nos per apostolos agnoscentes di-
alimentum conservata est. A cujus perversse oppres- •*»vina mysteria, intra conspectum fidei quam ipsi con-'
sipnis umbra liberala plebs, coepit, arootis malis do- fessi sunt conlinemur. El quia t fides sine operibus
ctoribus Pbârisaeis, in Christo credendo florere, el otiosa est (Jac. n), » recte sùbjungitur. i Osleiide
suo exemplo aliarum genlium nationes ad florem i mihi faciem tuam. Sonet vox tua in auribus meis.
credulilatis provocare. De quibus sequenti versiculo « Vox enim tua dulcis, et faciès tua décora. » Ac si
dicitur: « Vineaeflorenies dederunlodorem suum. » aperle dicatur : Osiende mihi faciem tuam, precor,
Credendo namque in unum Deum omnipotentem Co- in publicum actionis précède, noli sub quietis tor-
rneront vineae,id est evangelicuspopulus. Seu vineae pore quiescere, et operibus ostende fidem tuam. Et
florentes, sanctae conversationes odorem longe late- sonel vex lua, id esl prsedicalipnis, laudis et con-
que dederunt per orbem. Nam sicut hiemis tempère fessionis in auribus meis. Illius namque vox dulcis
absque frondibus et floribus sine décore sunt vinese, est Deo, qui dulce et suaviter ex dulcedine regni
ita fuisse absque décore juslilise et sanctitatis orna- verba Domini prpximis enuntiare, et ipsi Domino
menlo per orbem nationes quas nunc vineas appel- laudes resonare novit. Et illa fides décora est, quae,
lavil, certissime comprobatur. Sequilur : operibus ornàla, adversa pati non timet. Sequitur ;
e Surge, propera, arnica mea , speciosa mea, et r i Capite nobis vulpes parvulas quae demoliuntur
e veni, columba mea, in foraminibus petrse, in ca- t vineas ; nam vinea nostra'floruit. » Transacta vi-
» verna maceriae. »Jacebat ergo salis in humili loco delicet dsemonumlempeslale, quam superius hiemem
et abdito Ecclesia mullum a longe voeata, quaenunc appellavit, invilatur sponsa jam régis corpori juncta
in loto niundo regnare probalur, conlurbala vel op- per baplismi sacramenta in vineam, id est creden-
pressa de dsemonura lempeslale. Sed ubi passiones lium sibi plebem ex gentibus, et invenit eam produ-
Christi sacramenta sunt celebrata per apostolorum centem flores per bonum natùrae, ad confidendum
doctrinam, in quibus Christus loquitur, advocatur ut Deocoeliparatam. Sed callidilale insidiisque vulpium
stirgai et veniat ad deambulanlem sponsum in vineis maluritalem fructus exspectanlium ad demoliendam-
ad congaudendùm, el in proventum fructus justitiae devorandamque parala, quaesunt perversarum ani-
prsedictarum nalionum se exeral. Ac si ei dicatur : marum haereseosmordacissirnadogmata ail Jésus suis
Osponsa et arnica, cui lanta obluli bona et pro qua doctoribus : «Capite nobis vulpesparvulas quaedémo
tanta suslinui, surge et veni, accingere ad certamen, liuntur vineas, » id esl convincite haereticoset schi-
unde aetemam quietem accipias < in foraminibus smalicos pravos fide, et dolososverbo, qui dente pravse
pelrse, in caverna maceriae. » Quid sit petra Apo- doctrinserudes fidelium mentes lacerare soient. Nam
stolus exppnil : c Petra, inquit, erat Christus (/ Cor. TJ.vinea nostra floruil, id est sanctaeelectorum animae
x). » Quiciinque ergp desiderat ab hostibus aeriae germinanl fructum fidei et bonorum operum laie,
peieslatis eripi, et illaesus evadere, in foraminibus longeque. Verum duplici ratione inlelligitur quod
hujus pelrae, fidemservando semper ingrediatur, id ait nostra, id est sive suam dixerit et patris,^sive
est consideret vulnera clavorum el lancese quaepro Ecclesiam sibi conjunctam participe'm dicat. Quam
salute sponsse sponsus suscepit, et in caverna mace- cum flores tam Ecclesiam ex Judaeis, quam niaxinia
riae, hoc est custodia virtutum coelestium. Habet ex gentibus vidisset preferre, ante prseparal vena-
enim ista petra roulta foramina , id esl aditus, per lores vel custodes qui vulpes capiant quam flores
quos inlratur ad Patrem regnum credenlibus prse- maturos fructus pariant. De quorum.numéro est
paranlem, hoc est mansuetudinis, humililalis, pa- unus qui dicebat : Corripientes omnem hominem in
tientiae, contemptus divitiarum, nullarura acceptio captivitatem redigimus omnemscienliamexiollentem
personarum, pemoctalio in oratione, misericordise se adversus scientiam Dei. Nam sive daemones
magisterium, caslilas immobilis, fprma beoignitalis, vulpes intelligantur, sive haerelici et perversi do-
singulare spéculum, individuseTrinitalis agnilio, in clores, per quos dscmones loqiiunlur blasphemias,
qua est nnslra redemptio. Haec sunl procul dubio utriimque convenire manifestum est, per auos men»
601 ENARR. IN CANT1CACANTIG. 602
tes hominum in quibus habitat recta fides EcclesiaeÀLemissa dum obviam sibi opinantur occurrere, ad
disterminantur. Quorum exterminium vel occultas locum unde abscesserant, velociori cursu reverti. Et
insidias cavere sollicite debemus, et Deum ex toto haec causa ut exasperata ab hostibus consuetam nolit
corde diligere ut diligi ab eo mereamur : ideoque Ec- derelinquere sedera. Sic et Christus Dominusnoster,
desia rectissime subjungit : quamvis provocatus, quamvis exasperatus peccatis
« Dilectus meus mihi, et ego illi. » Conjuncla ita- hominum, jejuniis et precibus revocatus, ad pietatis
que Ecclesia Christo vel anima verbo Dei ut eam consuetam reverlitur sedem. Et si aliquando provo-
abundantiore gaudio cumulel per omnia, et in quibus cari videtur, ut studia inquirendo eum merito au-
ipse per lsetitiam pascitur, et quid ille delectelur in geanlur, non débet quis diflidere nec ab inquirendo
ea ostendit, et quid illa respondere debeat pro tantis cessare. Unde sequitur :
benefieiis doeetur. Sponsus videlicet decoram fa-
ciem in ea desiderat, sicut superius innuit, quae CAPUT HI.
nulla peccati nigredine sit raaculata, non turpium t In Iectulo ineo per noctem quaesivi quem diligit
verborum mendaciique absconsa, vel blasphemiarum « anima mea. Quaesiviillum et non inveni. » i Veni,
raucedine voce horrida, sed dulcedinem suis laudi- sicut in quibusdam codicibus additur, t et vocavi
bus resonaniem reddit vicem, eadem Ecclesia ait : B eum, et non respondit mihi. » Haec ergo quamvis
' Dilectus meus mihi, et ego illi. » Christus et ipsa, praenuntiata sint et consummata in Domini sepul-
caput el corpus velut unus homo, et tanquam mem- tura videanlur, dum mulieres ad sepulcrum Domi-
bra caput, ita diligendo sequitur ipsum, propterea ni pervigilant, cum aposloli intolerabililer lugent,
laliler loquitur. Nullus enim dilectus et adjutor sed amplius ad superiora respiciunt quae subne-
Ecclesiae, nisi Christus, et nullus Christi dilectus, ctuntur ; ac si Ecclesia vel unaquseque sancta anima
nisi Ecclesia : quia nullus alius recle diligit Chri- apertius dicat : Jamdudum multo studio quaesivi
stum, nisi unica Ecclesia, et nulla alia ab eo diligitur, illum, sed quia adhuc illecebris carnis mese subdita
nisi ipsa. c Qui pascitur inler lilia, donec aspiret fui, et tenebris profundae ignoranliae obesecata,
« dies, et inclinentur umbrae. » Id est, qui pascitur non inveni lumen veritalis, id est Dominum. Aliter
muuditia fidei et candore virtutum, donec venluri in Iectulo suo dilectum suum Ecclesia vel anima
sseculi dies illius judicii verus advenial, et oriatur sancla quseril, quando ab omni perturbalione sse-
lux et umbrae, id est errores praesenlis saeculi, qui culi tranquilla in quiète cordis Dominum suum co-
nos impediunt, jusiitise sole transeant et inclinentur gitât. Quem quserens ob hoc minime invenit, ut
cum suis amatoribus in chaos inférai. amore illius accensa ardentius quserens. Per noctem
i Revertere : Similis esto, dilecte mi, capreaehin- J quaerimus, quia el si jain mens in illo vigilet, tamen
« nuloque cervorum super montes Bethel. > Vox est adhuc caligal oculus. i Ypcavi eum et nen resppndit
i'sta supradiclae Ecclesise ad Chrislum: Obsecro, mi mihi. » Quicunque solum hominem crédit Christum,
dilecte, ut saepius tuae visitalionis adventu revertaris non inveniet eum. Et quicunque deilalem non crédit
ad me, quia carnera quam de palriarcharum origine in Christo, non inveniet eum. El quicunque deitatem
sumpsisti, resurgens a morluis, super omnem coe- non crédit in Christo, vocat quidem in noclibus per-
lesiium montium ascendisli, ut laborem pe,regriiia- versprum sensuum suorum DominumDei Filium, sed
tiones meae speculatione aelerna relevés. Capream non respondet ei sicut non respondit régi Sauli a quo
hoc in loco sicut superius prselibavimus carnem di- recesserat Deus. Sine causa igitur laborem impen-
cunt Christi, propter simililudinem carnis peccati. dit quaerendo, qui sequalem hominibus absque pec-
Hinnulus cervorum dicilur ipse, quia de slirpe pa- cato et coselernamPalri, non fuerit ulraque natura
lriarcharum genilus, qui post.resurrectionem suant confessus Deum, qui redemit, el hominem per quem
ad coelos remeans, superexaltalus esl super montes redemit perditos Deus, de quo Psalmista dicit :
Bethel, quae domus Dei dicilur, id est supernam pa- c Fralernon redemit, redimet homo (Psal. XLVIH).»
triam angelorum. Unde Psalmista ad eum loquens n « Surgam, el circuibo civitatem, per vices et pla-
ait : i Domine, Dominus noster, quam admirabile « teas quseram quem diligit anima mea. Quaesivi
est nomen luum in universa terra! Quam elevata est « illum, et non inveni. » Proposui in animo meo
magnificentia tua super coelos! >(Psal. vin.) Necmo- de Iectulo carnalium voluplalum surgere, et terras
ralis siquidem admiltendus esl sensus. Unusquisque ac maria circuire, el philosophorum adiré mysleria,
etiim credenlium Deo, ipse se fecit mbnlem Dei per sed nec sic inveni illum. Potest et aliter intelligi.
sanclam conversationem, aul montem diaboli per- Civitas hoc in loeo sancta eleclorum Ecclesia in-
verse vivendo. Bethel enim domus Dei interpretatur, lelligitur, seu divina Scriptura. Yicos vero alque
ut praefali sumus. Quicunque ergo ita exhibuerit vi- plateas, libros legis etprophatarum vocal, in quibus
tam suam, ut in eo delectelur Spiritus sanctus inha- Ecclesia seu anima elecla dilectum suum, id est
bitare, mons efficitur Dei qui est Ecclesia Dei. Super Christum dum ardenlèrquaerit invenit, quem in libris
haie ergo, si quando offensus peccalis populi prolon- philosophorum non reperit.
gaveril, reverlitur, similis eflicilur cursu vel consué- t Invenerant me vigiles qui cuslodiunt civilaleni.
tudiaë capreae hinnulpque cervorum, quarum natura < Num quem diligit anima mea vidislis ? » (Psal.
est, voce ante se in montibus résonante post tergum cxxvir) Vigiles (fui custodiunt civitatem, id est Ec-»
 605 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHl . 604
cîesiam, apostoli vel' cselcri doclores' sunl qui sol- A « myrrhse et thuris, et universi pulveris pigmen-
licitant genlilitatëm cum verilatis indagine invene- » larii."» Id est igniamoris succensa, vel cum omni
runt. Dé quibus dicitur : » Nisi Dominus custo- nisu virtutum ad coelestia tendens. Per myrrham
dierit civitalem, in vaiium vigilant qui custodiunt morlificatio carnalium voluptatum, per tiras purilas.
eam (Psal. cxxvi). » ôralionum, et in diversis pulveribus pigmenlarii
« Paulnlùm cum pertransissem, inveni quem di- omnium virtutum odor. Moraliler vero sancta ele-
« ligil anima mea. i Id est dum me illorum magi- clorum Ecclesia cum ab hoc mundo in sanclis pre-
slerio tradidi mox lumen veritalis quod quaesivi, cibus ardenti amore se erigit, per deserlum quod
inveni. Aliter : Quserenles autem nos vigiles inve- deseruit ascendit. Fumus de incenso nascitur. Et
ntant qui custodiunt civitatem quia sancli Paires, per Psalmistam dicitur : « Dirigatur oralio mea
qui Ecclesise stalum custodiunt, bonis noslris stu- sicut incensum in conspectu luo, Domine (Ps. CXL).»
diis occurrunt, ul suo vel verbo vel scripto doceant. Fumus excutere lacrymas solet. Itaque fumus ex
Quos cum paululuni pertransimus, invenimus quem aromalibus est compunctio oralionis ccncepla ex
diligimus, quia Redemptor noster, et si humilitate virlutibus ameris. Quo? lamen oralio fumi virgula
homo inler homines, divinitate lamen super homines dicilur, quia dum sola coelestia postulat, sic recta
fuit. Quia nisi qui fidei passibus et pura mente om- j( progreditur ut ad terrena alque temporalia appe-
nes sanclos transierit, et Christum excell.entiorem tenda minime reflectatur. Et notandum quod non
'omnibus sanclis crediderit, invenire nequaquam virga, sed virgula nuncupatur, quia interdum in
poterit. i Tenui manura ejus nec dimiltam, donec compunctionis ardore, tanlse subtililatis est vis
< introducam illum in domum patris mei, et in cu- amoris, ut hanc nec ipse animus comprehendere
i biculum genilricis meaë. » Teneo illum firma fide, qui illuminalus meruit habere. Bene hoc dicilur
donec in fine sseculi per eflicium prsedicalicnis in- myrrhse et thuris. Tiras enim ex lege Domini in
troducam illum in domum et in cubiculum Syna- sacrifiera" incenditur. Per myrrham vero corppra
gogse,quae me genuit in Domino, « et fiet unum niprlua cpndiuntur, ne a vermibus cerrumpantur.
oyile el unus pâstor (Joan. x). » Sequitur : Myrrhaeergo et thuris sacrilicium offerunt, qui et
i Adjuro vos, filiseHierusalem, per capreas cer- carnem afficiunt, ne eis corruptionis vitia dominen-
t vosque camporum, ne suscilelis, neque evigi- lur, et redolentem in conspectu Domini amoris sui
i lare facialis dilectam , donec ipsa velit. » Ubi- hosiiam incenduht, seque ipsos Deo in sanclis vir-
cunque igitur in hoc canlico similia verba repe- lutibus exhibent. Unde et illic subditur ^ « Et uni-
riunlur credentium diversis temporibus, diversorum versi pulveris pigmenlarii. » Pulvis pigmentarii
populorum personse iiitroducuntur. Hic namque G virtus bonse operationis. El nolandum quod virtules
pleins illius persona videtur induci, quae post Chri- bene operantium nen pigmenta, sedpulveres dicun-
sti ascensionem faligata desiderio, quaerendo quem lur. Cum enim quaelibet bona agimus, pigmenta
diligebai anima ejus, Ecclesia videlicet ex gentibus, offerimus. Cum vero bona ipsa etiam quae agimus
quae, paululum munita sibi tranquillitaiis pace, in relractamus, et ne quid in his sinistrura s'il judicio
securilalis somno requiescere cupiebat, et ideo're- retractionis altendimus, quasi ex pigmeiiiis pulve-
petit hune versum sponsus, ne minorem eurà Ec- rem facimus, ut oralionem noslram Domino per
clesiae ex gentibus congregatae,quam Jndaeishabere diseretionem et amerem sublilius incendamus.
sollicitudinem putares, sed ul sil de una utriusque f En lectulum Salomonis sexaginta ambiUnt ex
una sponsa, et illa dileclissiina, quem versiculum i forlissimis Israël. » SalPmon qui interpretatur
jam superius exposuimus. Filise Hierusalem animse pacifiais, Dominum Jesiim Chrislum désignai. Lec-
sunt eleclorum, quse supernse illius Hierusalem vi- tulus Salomnnis quiela est mens sancterum, in
sionem scilicet pacis speculaiifiir. Caprese vel cervi quibus ipse velut in lecluln requiescil. Sexaginta
Patres Novi ac Veleris Teslamenii intelliguiilur, ferles prsedicaleres sùut sancli, et fprtissimi bella-
quorum in alliludine çontemplalienis pascua sunt. teres, qui munde cerde drghi sunt Deum videre.
t Quae esl ista quse ascendil per deserlum ? » " Senarius eniin numerus prepter sex dies quibus
Hanc opinor gentém per desertuni ascendentera, Deus mundum fecit et sex mundi aetates perfectus
quam docter genlium Paulus ab Hierusalem usque est. Denarius vere numerus ad decalegum legis per-
ad Illyricum congregalam , el unguenlis doctrinse tiuel. Qui per senarium multiplicalus fuerit, sexâ-
delibulam, mysleriorumque sacramenlorum aroma- ginla cemplent. Sexies déni, sexaginta sunt.
libtis aspersam, usque ad pacifici régis lectulum c Omnes tenenles gladios, et ad bella doctissimi,
perducil, de que in sequenlibus legitur. Unde raira- f uniuscujusque ensis super fémur suum propter
tur Synagega quomodo genlium populus nullo cir- « timeres npcturnos. » Tenent enim gladium spi-
çumçisionis myslerio emundatus, nulla prophetarum rilus, quod est verbum Dei, qui quod ore docent
admonilione eruditus, subito ab inl'unis voluptatibus operibus compléta. Eùsis autem est custodia vigi-
per deserlum gentililalis et idololatriae ad alla vir- lans, cordis concùpiscentias premens, ne verbum
tutum culmina el sponsi amplexus ascendisset. Yere praedicationis immunditia vitse maculet. Neclurnae
sunt insidisediaholi et tenlatipnes PC.»
".deserlus locus erat, ubi nomen Christi non fuerat vere timeres
noininatum. < Sicut virgula fumi, ex aromalibus ciilla;. Neque enim credendum est Salomonem tantse
eOS ENARR. IN CANTICACANTIC. 606
magnitudinis regem, qui sic jmmensis diviliis afflue- i . mentes significat, quibus inler sanctos prsedicatores
bat, ut pondus auri ejus aeslimari non posset, et ar- et martyres, per prsecepla charitatis in coelestia
gentum iii diebus illius preiium nen haberel, qued lecura cpnstiluit, quia e! qui in virlutibus infirman-
dp lignis Libani ferculum sibi fecerit, ul sequitur : tur, si ipsa bona quaepossunt facere cum chariiate
< Ferculum sibi fecit rex Salomon de lignis Li- non negligunt, a Dei ocdificalione alieni non sunt.
« bani. » Ferculum Salomonis est sancta Ecclesia, Omnis enim qui charitalem habel Dei et proximi,
quaecredenles ad aelernsebealiludinis epulas levât, ad banc requiem et ad bas epulas laetus pervenit :
quse de fortibus animo quasi lignis imputribilibus hsec omnia ornamenta Ecclesiae praestilit Christus
constructa est. ob nimiam charitalem qua dilexit nos, et Iradidit
t Columnas ejus fecil argenleas. » Columnaear- semetipsum pro nobis.
genlese sunt doclores eloquii luce fulgenles : « Recli- f Egredimini et videte, filise Hierusalem, regem
tnàlcrium aureum. >Reclinaloriuin aureum est spes i Salomonem. > Ad hanc ilaque lsctitiam, et ad
perpetuse quielis fidelibus premissa, siye fulgorcla- hujus mysterii contemplanda secreia, non .infirmas,
ritatis inlimae,in qua eleçlorum animse reclinantur sed perfeclaeanimaeconvocanlur, quaein rege Salo-
in requiem. Est aulem columnis argenleis reclinalo- mone dominium inlelligunt, quibus dicilur : Egre-
rium aùreum, quia per hoc quod a sanclis praedica- •* diraini mente et actu de turbulenta mundi conver-
toribiis lucere dicilur, meules audientium fulgorem salione, ut regem vajealis videre. « In diademate,
clarilatis in qua reclinenlur inventant.. Per hoc c quo coronavit eum niaier sua. » Videte Dominum
enim quod luculenler el aperte audiunl, in illo quod Chrislum in hiimanilale, quam de virgine matre
clarescil in corde requiescunt. Columnae ergo ar- susceptam in majestatis palernse dextera collocavit.
genlese et reclinaloriuin aureum factura est, quia «In die desponsalionis illius. » Id est in tempore in-
per lucera sermonis invenitur apud animura clarilas carnalionis illius, quo ad copulandam sibi Ecclesiam
quielis. Ille jam quippe fnlget qui interius raentem sponsam ex virginali ulero processif « Et in die
irradiât, ut per inlentioneni ibi requiescat, ubi prse- t lsetitiaecordis ejus.» Id est redemptionis humani ge-
dicatipnis gralia npn quaeratur. Sed adhuc qupd cla- neris, quae fuit dies lsetitiaeChristo. Aliter : Admo-
rum pstenditur intus, qualis sit ascensus adjungit, nel ut semper aille oculos cordis habeant sancla)
cum de ecdem ferculp protinus subdit : « Ascensum animae regem Salomonem, hoc est pacificum nos-
« purpureum. ».Quid esl ascensus purpureus, nisi lrum, qui est Christus. In diademaie, id est in illa
martyrum sanguis, et passio Redemploris noslri? spinea corona, qua coronavit eum mater sua, Syna-
Quia non ascendilur ad epulas vitse, nisi per mysle- goga scilicet Judaeorum, ex qua secundum carnem
rium passionis Christi. Et bene ascensus purpureus C genitus est in die desponsalionis ejus, quo sibi de-
subditur. Vera quippe purpura, quia de sanguine spsnsavit Ecclesiam. Qusemajor tetitia esse poluit
lingitur, non immerilo in colore sanguinis videtur. Christo, quam cum per ejus passionem redemptio
El quia maxima multitudo fidelium in exordio na- facta est humani generis?
scentis Ecclesiaeper martyrii sanguinem pervenit ad
regnum. Rex noster ascensum purpureum fecit in CAPUT IV.
ferculo, quia ad clarum quod intus aspicilur per tri- t Quam pulchra es, arnica mea, quam pulchra es ! »
bulaiionem sanguinis pervenitur. Quid ergo nos mi- Abrasa scilicet omni viliorum consuetudine carnis,
ser! atque ab omni fortiludinc destinai, quid acturi eta multorum deorura turpium cultu, ad unum verum
sumus? Ecce in hoc ferculo columnse esse non pos- Deum conversseEcclesisegeminam ejus pulchritudi-
sumus, quia in nobis nec fortitudo operis, nec lu- nem laudat. Pulchram dixit Ecclesiam, et pulchram
men emical prsedicalionis. Reclinaloriuin non habe- repelil, quia hanc et praedicalione et actione vidit
mus, quia needum sicut oporlet per intellectum esse laudabilem. i Oculi tui columbarum. » Sen-
spiritualem requiem seternoe charitatis aspicimus. sus lui, inquit, spirilualium sunl rerum contem-
Ascensus purpureus non sumus, quia pro Rederaptore platione excellentes ac verecundi. Seu oculi, sancti
noslro fundere sanguinem non valemus. Quid ergo " doclores decus populi inlelliguntur. « Absque eo
de nobis agenduni esl? quse spes erit, si nullus ad t quod inlrinsecus latet. i Magna esl quippe gloria
regnum pervenit, nisi .qui suramis praediius virluti- aperti operis, sed longe inoptabilior aeternse retri-
bus fuerit? Sed adest quoque nostra consolalio : butionis, quae needum videri potest. « Capilli lui
Aniemus inquanlum possumus Deum, diligamus et < sicut grèges caprarum, quaeascenderunt de monte
proximùm, et simul quoque ad Dei ferculum perti- i Galaad. » Possunt incapillis fidèles populi accipi,
nemus : quia sicut scriptum est, média chariiate gui maximum decus sua nunierositale praebent Ec-
constravil. Habet quippe charitalem, et ibi sine du- clesise. Galaad acervus testimonii inlerpretalur, qui
bio praevenis, ubi et columna argentea erigitur, et bene çonvenit adunatae multitudini sanctorum. Posr
ascensus purpureus tenelur : nam quia hoc propter sunl per capillos specialiter ipsi qui ex circuraci-
npstram infirmilalera dicilur , aperle mpnstratur sione crediderunt designari hi ascenderunt démonte
cum iïlic subditur : < Media charitale cpnslravit Galaad, quia per teslimonia sacrarum Scripturarum
c prppier filias Hierusalem. » Filias dicunl, nen filins, venerunt ad fidem.
i4esMw'u'ines : ner filios Hierusalem infirmanlium i,Dentés tuisiçut grèges ton.saïiiro, au» ascei^
 607 ANGÈLOMlLUXOVIENSISMONACHl 608
i derunt de lavacro. > In capillis fragiliores, viden- Acloillata est ad iram mens accenditur, audiat quod
tibus vero perfectiores quique sanclarumque Scri- dicitur : « Non quaeras ultibnem, nec,memor eris
pturarum exposilores, et ad regendam Ecclesiam iujuriae civium tuorum (Levit. xix). s In carnis coh-
apti designantur, qui lacté doctrinse non indigent, cupiscentia maie sauciata mens accenditur, ne se-
solidumcibum mandendoaliis impertiunt. Qui ascen- quitur oculus mentem, audiat quod dictum est :
derunt de lavacro, id est fonte sacri baplismatis, «Qui viderit mulierem ad concupiscendura eam,
qui et tonsi et loti sunl, hoc est, nudati rébus re- jam moechatus est eam in corde suo (Mallh. x). »
nuntiantes sseculo, et vilae lavacro mUndali. i Om- Conlra iniraicum forsitanquisqùe animum suum rë-
t nés gemellis fetibus. » Id est gemina chariiate, laxare disponil in odio, audiat quod illie scriplum
vel fide el opère fecundi. t El sterilis non est inler est : « Diligite ininiicos vestros (Ibid.), » et reliqua.
< eas : » non est qui fétus boni operis non agat. Sed is qui aliéna jam non rapit, adhuc forsitan
« Sicul villa coccinea labia tua, et eloquium inordinate rétinet, audiat quod illic dicitur : t Yen-
i tuum dulce. » Çoccum color est sanguinis villa dite quseppssidetis, et date eleemesynam (Luc. xii).»
coccinea (myrrha dicitur) cruorem désignât bealo- Infirmanlis animus qui perfrui desiderat Dee simul
rum martyrùm. Vel villa coccinea docirina veritalis et saeculo, audiat quod illic scriptum est : t Mémo
iiitelligilur. Labia sponsae, id est Ecclesiae, cocco B potest duobus dominis servire (Matth. vi). » Alius
assimilaiitur, quia Dominici sanguinis pretium quo non ad necessilatera stipettdii, sed ad voluntatem
redempta est praedicare non cessât, et in praedica- desiderii possessa retinet, audiat quod illic dicitur :
tione ab ardore sanctse charitatis flamniescit, et au- i Qui non renuniiaverit omnibus quaepossidcl, non
ditorfes suos in -dileclioneDei ardentes eflicit. «Sicut potest esse meus discipulus (Luc. xiv). » In collo
c fragmen mali punici, ita génae tuae, absque eo Ecclesiae , id est in sacri eloquii•prsedicatione, quae
« quod intrinsecus latet. » In genis verecundia, ih pro sui munilione et alliludine lurri David similis
malo punico passio Christi expriinilur. Habel ergo dicitur, mille clypei dépendent, quia quot illic prse-
ruborem in genis sponsa mali punici, cura sacra- cepta sunt, lot etiam pecleris npslri munimina, sic-
menlum Doimnicse crucis verbis fatelur, et factis ut diclum est : Ad servandam ilaque innecenliam
probat. Aliter : Illi enim faciem Ecclesise decoram etiam laesi a proxirap perdurare in humiliiale festi-
faciunt, qui, comitante verecundia, castitatem ser- namus. Abel ante eculps vëniat, qui et occisus dici-
vant. Vel certe genae Ecclesisesuritsancli martyres, tur a frâtre, et npn legitur reluctatus. Sic deesete-
qui imitantes Christi passionem, roseo sanguinis ris sanctorum exemplis senlièndum. Quia ergo in
sui velut fragmen mali punici décoré perfusi sunt. voce saeri eloquii cujuslibet si quaeriraus munimina
t Sicut turris David collum tuum, quse aedilicalaC virtulis invenimus. Mille clypei dépendent ex ea,
i est cura propugnaculis suis. » Turris David sancta omnis armalura forlium. Ecce enim contra aereas
Ecclesia est, sive perfeclio vel docirina sanctorum, potestates, si festinamus ferles existere in hac turri
quse non a se, séd a Christo est. Collum ipsi sunt arinaturam nostrse mentis invenimus, ul inde prse-
prsedicatores, quorum et constantia eadem civilas cepta Conditoris, inde sumamus exempla proeceden-
firma est, el undique inexpugnabilis. Propugnacula lium patrum, per quam conlra adversarios noslros
autem ejùsdem civitalis Scripturarum sacrarum inexpugnabiliier armemur. Et nolandùm quia sedifi-
munimina sunl, vel palrum precedentium exempla. cata cura propugnaculis suis dicilur. Hic quippe
« Mille clypei pendent ex ea. » Quia quoi in divinis agunt propugnacula quod clypei, quia utraque
pu-
libris prsecepta sunl, fol sunl nostri pectoris muni- gnantém muniuht. Sed hoc inter utraque distat, quia
mina, quibus contra insidias omnes defendimur. clypeos pro nostrp munimine ubicunque velumus
i Omnis armalura forlium. » Omnis inslructio est, mpvemus, propugnaculp autem defendi ppssumus,
vel operationis, vel doctrinae coelestis, per quam sed hnc mevere nen ppssumus. Clypeus in maiiu est :
non solum evadimus, sed eliam superamus. Dicamus nam propugnaculum non lenetur. Quid ergo inter
prout papa Gregortas more suo mirabiliier inlenat. propugnacula el clypeos distat, nisi quod in sacro
In CPIIPetenim guilur in gullure vox est. Quid per eloquip patrum p'rsecedenlium et miracula legimus,
collum sanclaeEcclesiae, nisi sacra eloquio designan- quse operarî non valemus, et virtules bonorum ope-
tnr?Tn qua mille clypei dependere mèmorantur : rum audimus, qpibus operando muniri possùmus?
per hune perfeelum nuinerum numerus universus : i Duo ubera tua sicut duo hinnuli caprese gëmelli,
oslendiiur, quia universa nostra muhitio in sacro t qui pascuntur in liliis donec aspiretdies et inclinen-
eloquio coniineiur. Ibi quippe sunl praecepta Dei ; r tur umbrse. >Duoubera Ecclesiae.duo Tëslâménla.
ibi exempla juslorum. Si enim torpel animus a Con: Duo hinnuli, duo pppuli sunt ex circuracisiene ve-
diloris suo desiderio, audial quod dicitur : « Diliges nienles et gentililate, quia inde nutriuiitur. Quique
Dominum Deum tuum (Exod. xx), » et reliqua. lit per humililatem parvules se intellignnt elpèccateres,
odio fortasse labitur proximi, audiat quod dicilur : et cum chariiate currenies omnia mundi transeunt
« Diliges ' proximùm, tuum sicut leipsum (M-utth: obstacula. Qui pascuntur in liliis, hoc esl candidis-
xxn).» Res aliénas concupiscit, audiat quod illic sirais sancioium exemplis vel doctrinis. De quibus
scriptum esl : i Non concupisces rem proximi lui superius tanquam ex armalura forlium disputalùin
(Exod. xx). » De injuria quae a proximi ère vel fa- legimus. Donec aspiret dies seternus, et trahseânt
«09 ENARR. IN CANT1CACANTIC. 610
umbrae vitae praesentis. Et hinc jam superius dispu- Ai. t Quam pulchrae sunt mamrnae luae, soror mea,
lavimus. « Yadam ad montera myrrhse el ad collera sponsa. i In mammarum nomine, sancti doclores
« thuris. »Per myrrham morlificalio carnis, per thus propter consolalioneminfirmorum et parvulorumius-
devolio orationis exprimitur. Quasi diceret sponsus : teiilationëni exprimunlur. Suavitas gralise pulchrior
Frequenlabo eos, et pia propilius illuslralione glori- esl austeritaie legis. « Et odor unguentorum luorum
ficabo quos per passiones sive orationes in virtutibus i super omnia aromala. »Fama suavissima diffusaper
sublimes esse inventa. Aliter : Vox esl imperfeclo- prbem tolum fidei lalioresl, quam veleris legis, et
funi, qui cum ad montera myrrhae el collem thuris patrum in ea qusein sola Judaea coangustantur. Quid
ascendunl, quando illorum qui per morlificationem per aromala, nisi Veleris Testamenlidona, quaeodori
carnis et purissimas orationes placuerunt, imitato- Ecclesiae, id est gralise Spirilus sancti, seu virluti-
res esse desiderant. bus comparante pulcherrimis. Persévérât semper
< Tota pulchra es, arnica mea, et macula non est sponsus vices reddendo Ecclesiae, sicul eum Eccle-
« in te. > Hoc est quod ait Aposlollis(Eph. v) : « Ut sia laudaverat superius. ldeo ait : « Yulnerasli cor
exhiberai sibi gloriosam Ecclesiam non habenlem meum, soror mea, >et reliqua.
maculam » niaise operalionis, « nec rugam » indu- « Favus distillans labia tua, sponsa. » Quid per
plicalse fidei. 3B ceram, nisi lille.ram? el per mei, nisi sensus spiri-
i Veni de Libano, sponsa mea, veni de Libano, tualis? Mei in cera est spiritualis divinorura elo
< veni. » Libanus candor interpretatur, id esl anima quiorum sensus in littera. Mei ceram distillât, quia
bonis actibus candidala, quam tertio hortalur spon- multipliées sensus pêne singulae partant sentenliae.
sus ut veniat. Primo adveniens in carne per bona Labia sponsae sunt doctores, qui mullifarios sensus
opéra, secundo absoluta carne ad percipiendam vi- sacris litteris inesse pandunl. i Mei et lac sub lingua
tam aelèrnam, lertio recepto corpore ad perfruenda « tua. »In lacle erudilio parvulorum, in melle forlior
post resurrectionem gaudia perfecla. « Coronaberis, doctrina perfeclorum signalur. Sub lingua, id est
i de capite Amana, de vertice Sanir etHermon, de in meditalione cordis. Non est necesse subnectere,
i cubilibus Ieoniim, de montibus pardorum. >Leo- quid inde Paulus apostolus loquatur : « Et odor ve-
nes propter superbiam, pardi propter crudelilatem « stimenlorum luorum sicul odor thuris. >Vestimenta
maligni spirilus, montium vero npmine superba in- Ecclesiae bona sunt ejus opéra, quae odori ihuris
fidelium corda, ubi immundi spiritus sedem habent, coraparantur : quia cuncla quse sancta pro Domino
designanlur. Dum sancli prsedicatpres laies ad vitam agit Ecclesia, orationum pro ea vicem reddunt. In-
salutis ccnvertunt, ceronantur de capite et vertice telligunlur etenim vestimenta Ecclesiaeipsius praedi-
montium, id est principibus iniqucrum : quia de la- 'C calores, puras ad Dominum mundasque mitlenles
bore certaminis crescit corona glprise. Aliter : Liba- orationes.
nus , ut diclum est, candidalio interpretatur. Nisi « Hortus conclusus, soror mea, sponsa, horlus
enim quis per candcrem sacri baptismalis remissip- i conclusus, fons signalus. » Superius in prsefa-
nem peccalorum acceperil, ad Christum venire non tione succinctim dispulare decrevimus. Hortus con-
pelest. Sanir interpretatur enim lucerna : Amana, clusus Ecclesia est : conclusus, quia Domini pïole-
iniqiùias : Hermon vero consecratio. Quaeomnia re- ctione munita, in sancta consislit fide; hortus, quia
feruntur ad Christum , qui quos post iniquitaiem il- mullifaria spirilualium operum germina gignif, sive
luminât , consecrat, ipsosque coronat. De cubilibus propter filios per baplismum spiriluales dicilur. Fons
leonum ventant, qui de regum principumque hujus est, quia doctrina salutari redundat. Signalus dici-
saeculidomibus ad fidem currunt. De montibus, in- tur sermone fidei.
quit, pardorum, qui relicta elaliene superbiae vel « Emissiones luse paradisus maiorum punicorum
diversorum philosophorum tradilione, simplices et i cura pomorum fruclibus. » Per irrigaiionem sacri
humiles pergunt ad Christum. baptismalis, sancla Ecclesia paradisum ex se miltit,
i Yùlnerasti cor meum, soror mea, sponsa, vul- quia homines quos per sanclum générât baplismum,
"'
c nerasli cor meum. » In vulneratione cordis ma- ad coelesiem paradisum dirigere cùpit. Mala punica
gniludo amoris Christi in Ecclesia intelligilur. « In sancti dicunlur martyres ; pomorum fructus bono-
< uno oculorum luorum, et in uno crine colli lui. » rum operum suaviiales inlelliguntur. Quia vero non
Id est in unilate sancla doclorum, et in uno crine solum imperium, sed adventus instat, festinantius
colli tui, id esl in unilate pia subjectse plebis, idest jara hinc senlentias libri decerpere disposuimus,
crinium. Item : In illo itaque oculo EcclesiaeChristo quam superius protelare coepissemus, ne modum li-
complacuit, quo npn temporalia, sed aeterna con- béra' excedere videremur, sicuti fassi sumus.
spexit. Unde Psalmista : « Unarn pelii a Domino, « Cyprus eum nardo, nardus cum croco, fistula
hanc requiram : ut inhabitem in domo Domini om- i et cinnamomum. » Cyprus arbor aroinatica esl,
nibus diebus vitae hiese » (Psal. xxvi). « Et in uno significans coelestis gralise benedictionem. Nardus
crine colli, » qui non ornari visibilibus studuil, Dominicsepassionis lypum tenet. Crocus charitatis
sed aeternis. Quse Ecclesia, soror Christi pariter et fervorem exprimil. Conjungitur cyprus nardo, cura
sponsa est. Sponsa scilicet per fidem , soror per di- divina gralia couforlal nos Christo compati.' Item
lectionem. nardus cum croco conjungitur, cum per charitateni
 au ANGÈLOMILUXOVIENSISMONACHl m
Christi mortem libenter suscipimus. Fistùla , quae et A
t CAPUT V.
cassa dicilur, arbor aromatica est, sed modica, et < Veniat dilectus meus in hortum suum, et co-
ideo hnmiles spiritu désignai. Ilem ciniianiomum, t medat fructum-pomorum suorum. > Id est veniat
qui seipsos decipiunt, signât, et ipsa est arbor Chrisius in Ecclesiam suam, et eam ipse conservet
brevis, sed pdorifera el dulcis. Sic humilitas ma- ubique immaculatam, et fidei fructu fecundet, et li-
gnani habet apud eum laudem et dulcedinem. benter Tnspiciat, gralanterque accipiat epera sanclo-
« Cum universis lignis Libani. » Sicut fistula et rum suurum. « Veni in hertum meum, soror mea,
cinnamomuin îiumiles sanctorum cogilationes, sic « sppnsa. » Haecvpx npn est imperantis, sed indican-
et ligna Libani sublimes eorum actiones désignant : tis prseterili temporis. Ac si diceret : Veni, inquit,
i quia non potest arbor bpna fructus matas facere ssepissimein Ecclesiam meam ei venta ut corrigam,
(Mallh. xu). » « Myrrha et aloe cum pmnibus primis adjuvem et cenfirmem, sicuii poposcisti. « Messui
t unguenlis. » Myrrha et aloe arbores sunt aroma- « myrrham meam cran aromalibus meis. » Per myr-
ticsc, quae mertificationes vitiorum et poenitentiam rham passio vel morlificalio, per aromala omnes
carnis exprimunt. Cura cmnibus primis unguenlis, virlutes exprimuniur. Metit myrrham cum aromali-
id est charisniatibus virtutum excellentieribus. Et bus, quoniam martyres cum caeteris eleclis ad ma
pulchra esl cenjunclio harum arborum cura un- B - turitatera praemiorumperducit. c Comedi favura cum
guenlis, quia dum carnem a lascivia refrenaraus, i melie meo, et bibi vinum meum cum lacté meo. »
consequens est ut majora Spiritus dona percipiamus.. In favo et vino prscdicatores, in melle et lacle audi-
i Fons liprtprum, puleus aquarum vivenlium , tores inlelliguntur, et utfisque internas judex est
i quaefluunt inipetu de Libano. > Utrumque est Ec- qui probat et rémunérât. « Comedite, amici, et bi-
' « bile, et inebriamini, charissimi. Ego dormio, et cor
clesia, el]fons est hortorum, quia spiriluales gignit
fructus, et puleus aquarum vivenlium, propter oc- « meum vigilal. » Vox esl Christi ad Ecclesiam. Ac si
culta mysleria, quaesanclis per revelationem sancti aperte dicat : Amici faciendo quse prsecipio. Charis-
Spiritus solis panduntur. Aquarum vivenlium, simi, intégra chariiate amplecteiido. Obsecro ilaque
propter eloquia divina, quse de iiivisibilibus divinae factis sanctorum, quasi epulis prsecipuis, prsecordia
gralise procedunt thesauris. Quae inipetu fluunt de vestra replète. Cui respondit Ecclesia : i Ego dor-
Libano, id est de ipsa Ecclesia, quse et candida esl mio el cor meum vigilat, » id est, donante gratia Dei,
per raundiliara fidei, et alla per virtutum gloriam. ih pace pressentis vitae eum colo : et quo tranquil-
Aliter : Per fontem hortorum Christus inlelligitur, lius ab incursibus iniernis vaco, eo altius video quam
irrigans Ecclesiam suam. Puleus aquarum Spirilus bonus est Deus. Moraliter vigilanti corde dormit
inlelligitur sanctus, a quo dicunlur divcrsa dona C quis, qui per hoc quod interius conlemplando pro-
procedere : quse viventes yocanlur, quia quos re- ficit, ab inquieio foris opère quiescil. Sed inler hsec
plent viventes faciunt. Quae fluunt de Libano, quia sciendum est, quia quandiu in hac mortali carne
Spirilus sanclus a Fil.ioprocedit. Potest per fonleni, vivitur, nullus ita in conlemplationis virlute jproficit,
qui aperle currit, Christus inlelligi secundum lumia- Ul in ipso jam incircuniscripto lurainis radio mentis
nitaleni, per puteum qui occultara habet aquam at- oculos infigat. Neque enim omnipotens Deus jam in
que profundissimam, idem ipsum secundum divini- sua claritate conspicilur, sed quiddam subillaspe-
tatem. De quo inipetu aquse fluunt, ut ipse in Evan- culalur anima, unde refota proficiat, ci post ad vi-
gelio leslalur : i Qui crédit in nie, fluinina de ven- sionis ejus gloriam perlihgat. Potest et haec vox ad
tre ejus flueht aquse vivae(Joan. vu). > apostotos intelligi : « Cpmedite et bibite. » Ac si di-
« Surge, Aquilo, et veni, Auster, perfla iiertum ceret : Sit nobis laetilia vel refeclio de conversione
< meum, et fuient aromala illius. » VPX est ista populorum, in vestram transeunlium unilatem.
sponsi : In aquilone enim adversa mundi, in austro a Yox dilecti mei pulsantis : Aperi mihi, soror
blandimenla designantur, quia gemina expugiia- « mea, arnica mea , columba mea , immaculala
tione probalur Ecclesia. Surge, permiltentis est vox,. ... « mea. » Puisât Dominus, quando quaebona sunl pei.
non imperantis. In aromalibus, virlutes conscienliae sahctahi dpcel doctrinam. Vel oslium cordis nostri,
miro odore disposilaeinlelliguntur. Aliter : Per aqui- puisai, cum nos ad profectum virtutum excitât.
lonem , qui ferlur esse frigidus el terram congelare", Àperil enim Ecclesia, cum intima cordis sui illi pa*
ne fructus pariât, diabolus inlelligitur. Cui ab horto, léfacil. Suror vpcatur, quia cphseres per sanguinem
id est ab Ecclesia prsecipiiur recedere. Per auslrum \ Christi. Arnica, quia est arcanis illius conscia sive
vero, qui ventus est calidus, et lerram a frigoribus per dilecticnem , quia servat qusejubeiitur. Colum-
absolvere dicitur, sanctus intimalur Spirilus. Qui ba, quia Spiritus sancli dono illuslrata. Immaculala,
flando, id est suis sanclam illustrando Ecclesiam quia sola aspeclu Dei digna. « Quia caput meum
donis, facit illàni id diversis germinare virlutibus. < plénum est rere, et cincinni capilis mei gutlis no-
Beneail: «Surge, AquÙo,et veni, Auster, » el reliqua. i clium. » Caput Christi, Deus. Cincinni sunt fide-
Quia nimirum dum sanclam Ecclesiam donorum lium collectiones. In rore et gultis noctium, frir
suorum virlutibus Spiritus veritalis impleyeril, ab gescens charitas in multis psienditur , quam in
en longe lateque odores boni operis spargit. Deum et proximos habere debuerunt. Ideo neces-
sario excitai Dominus fidèles quosque ad prsedica-
 615 È'NARR. iN CÀNTICACANTIC. 611
tionis studium. Cui provocanti ad laborem docendi A sia pessulum sppnsp aperuit : quia templum sui pe-
respondit Ecclesia : eteris divina visilatipne et inhabilaiiene dignum
i Exspoliavi metunicamea,quomodo induar illa?» facil. i At ille declinaverat atque transierat. » Quia
Ac si aperle dicat: Deserui negotia ssecularia lui îiuHiin hac vita plena visie Dei, sicul in futuro cenj-
causa, quomodo repetam illa? » Lavi pedes meos , cedilur, ideo transire dicilur, quia in future se vi-
« quomodoinqui'naboillos? »Idest jam secrelse com- dendum et perfriiendum plenius ostendit. « Anima
punclionis fletibus ablui cogitaliohes lerreiïas, quo- i rnea liquefacta est, ut dileclus Ipcutus est. » Per*
modo mundi sordibus iteriim pplluar? Quia praedi- severat Ecclesia in adïiiiraiiene sui stuperis. Quanto
cationis officiuiii sine.occupalione sseculari vix po- Suavius, inquit, vocem atque propinquitatem dilecti
test esse. Aliter : Sacerdotes in Ecclesia, qui in ipsa mei accêpi, tanto sublimius quidquid in me erat fri-
congregatione fidelium, sacramenta visibiliâ miiii- giduni, chariiate incaluit, et quidquid rigidura, lique-
strant, velut quidam cincinni in ornâraento descri- fuit. « Qusesîvi illum et non inveni. > Quia donum
buntur. Sed quia plerumque mertaliiaiis hujus vi- compunctionis et dulcedinis intimse non arbitrio est
cùs, vel tenebrarum operibus obfuscanluiy velùt volenli, sed in miseratione danlis. Ideo non semper
guttis noclium prscgravati, Clirislo quasi adhaerere habent illud sequaliter, quia non ita se offert Deus
videntur. Sed quia eumdem Christum non sincère B in ëxsilio lâboranlibus, quomodo in palria regnan-
annunliant, pïopterea PTPtaiibus ihgemiscens subse- tibus. r
quitur. i Spoliavi me tunica mea, quomodp indùar i Invenêrunt me cuslodes qui circu'méunt civita-
illa? Lavi pedes niées, quPmodô inquinabo illos? » < lem, percusserunt me et vulneraverunt me, tule-
hp'c est, veniens ad fidemjam veleréra heminem se- « runl palliuni meum mihi cuslodes murorum. i
cundum prislinam cenversatipnem depesui, et indui Cuslodes civilatis, id est Ecclesise sancti declores
nevum, et si quid conlagii, duni in terrenis ambu- sunt, qui sedula prsedicâtionecirciimeuht corda sin-
lareiii, pedibus meis accessit, Christo lavante, ablu- gulorum, et spiculis coelestis amoris vuhierant, et ut
tum est, et nunc ministres sacrâmenforum per quos inagis ardèant inflammescunt, et velustae conversa-
ordiiiari debeam, carnalibus infectos viliis conspi- tionis legmen eis subtrahunt. Possunt et per custodes
cio. Nunquid sequum est rdrsùm per eorum exem- civitalis sseculi hujus inlelligi poleslates, qui rem
pla mâle vivêndo inquinari a prislinis me patiaf puiilicam velut quamdam civitatem regëre noscun-
malis? lur. Hi enim electam Ecclesiamin primo'rdiis Christo
i Dilectusmeus misit manUmsuam per foramen. * credentem comprehendentes, plagié et suppliciis
Manum quippe suam dilectus per foramen miltit, illam devastaverunt, sacerdotesque et ministres
eùm nos Dominusocculta ihvisibiliter compunclione * illius interimentes, quasi quoddara pallium orna-
ad opus virtutum accendit, alque per arctam et menti sui lulerunt.
ângustam viam ad régna coeîorùm transire docet, « ÂdjurP VPS,filiseHierusalem, si inveneritis di-
nobisqiie in memoriam revocal quomodo et quanta i leclum meum, ut nunlielis ei quia amure lan-
de sinu pairis descenderis pro nobis esset passus. « gùee. » Qusesunt filiseHierusalem, crebro dictum
« Et venter meus intremuit àd tâclum ejus. » Hsec est : merito languet sponsa, cum
gladip verbi Dei
recolens intima censciéntia spnhsàj tbl'â expaS'e- percussa, açlienis terrenaé exùit'amictum. Et filias
scens, pigriliara quielis accusâhs àd laborem praedi- Hierusalem, id est Dee dignas animas adjurât, ut
cationis festinàl. Moràlîter : Dilectus manum suam sui amoris magniludinem ad Deum
virtute sUaDominuslio- référant, et ad
per foramen miltit, quando videndam gloriam supernura sibi.poscant auxi-
ejus
.struiii animuhi per Subtilem intellectum puisât. Et lium.
venter in taclu illius centremiscit, quia infirmilas
< Qualis esl dilectus tuus ex dilecto, o pulcher-
npstra per hec qued coelestisgaiidii iiitellectu lahgi-
t rima mulierum, qualis est dileclus tuus ex dileclo,
tur, ipsa sua exsultaticne turbatur, et lit in meule
i quia sicadjurasli nos? »Voxsanctorum prsedicato-
paver in loeiilia, quia jam sentit qued de coelesti
et adhuc meluit hé nen 0 rum inlerroganlium et fidem Ecclesise ex ejus re-
gaudie diligat, percipiat, id est obsecro te, quia sic
vix lenuiler sentit. nisi sponsione inquirenlium,
qupd Quid igitur restât,
: adjurasti me, ut amorem quo te languescere dicis
qued sequitur
i Surrexi ut aperiretn dilecte raep : Manus mese mihi oslendas, et qualis sit dilectus tuus ex dilecto,
« distillaverunt myrrham, et digili mei pleni myr- id est Filius ex Pâtre, Deus ex Deo, et ex ea
et non timeri, manifestes :
c rha probalissima. » Yex est sponsae. Surgere est qua possit parle diligi
charitas foras miltit timorera. »
ad Chrislum corde evigilare. Àperire est verbum quoniam «perfecla
Dei proedicare, vel puràm confusionem proferre. In « Dilectus meus candidus, et rubicundus, eleclus
manibus opéra, in digitis discretio signalur, sive i ex raillibus. » Dilectus Ecclesiae, Christus candi-
martyres. In myrrha mortificalio carnis, sive pas- dus est, quia sine peccato. Aliter : Candidus dici-
siones. Quse lune probalissima est cum solumniodp tur, secundum id quod i in principio erat Verbum,
pro ebaritate Dei et proximi, vel continentia fit, vel et Verbum erat apud Deum, et Deuserat Verbum. »
passiones fiunt Rubicundus, quia t Yerbura caro factum est el ha-
t Pessulum ostii mei aperui dilecto meo. > Eccle- bjtavii in nobis. » Yel candidus in virginitale, rubi-
 815 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 616
cundus in sanguine passienis. Eleclus ex millibus,,A rari non desinunt, quia ao. omne opus bonum ob
quia soins mediater Deiet hominum. spem regni coelorum semper persistunt, etprbmpti
< Caput ejus aurum optimum. > Caput Christi sunt ad pérficienduni.
Deus. Sicut inter melalla nihil melius aurp, ila nec « Venter illius eburneus, distinctus sapphiris. »
in creaturis.quidquam comparabitur Creatpri, quia Venter ergo dilecti fragilitalem huraanitaiis ejus dé-
solus bonus est et optiraus. « Comaeejus sicut elatae signât. Ebur, decorem castilalis; sapphirus, sublimi-
t palmarum, nigrse quasi corvus. > Comae Christi tatem virtutum coelestium.Distinctus sapphiris, quia
catervae sunt sanctorum, quae Deo fideli fahiulalu parlim humana fragililas esurie, tentatione, faliga-
adhserent. Elataepalmae,juxta illud Apostoli:YCon- tione, morte : parlim divina celsitudo miraculis, re-
versalionostra in coelises\.(PJtil.m) : >Nigraepropler surrectione et ascensionis gloria inlelligitur. Pos-
despectionemapud homines, vel quia peccalores se sunt per ventrem hi in corpore Christi inlelligi, qui
esse lestanlur. Possunt et elatae ob~victoriam : ni- Credeniesin fide bonum parluriunMipus. Inlelligitur
grse ob pressuras dici : Laudavil sponsus pulchrilu- venter eburneus, fons sacri baptismalis, vel ebur-
dinem sponsae,idcirco reddil sponsa vices et laudat neus, propler perseveranliam castitatis, ex quo om-
eum. nes credentes in fide nascuntur, et persévérant in
i Oculi ejus sicut columbaesuper rivulos àqua- g castilaie fidei et mentis.
c rum. > Id est sancti doclores per quos Ecclesia vi- < Crura illius columnse marmoreae, quse fundatae
det quae recta sunt : Qui bene columbae propter f sunt super bases aureas. » Crurum vocabulo iti-
•
simplicitalem et innocenliam comparantur, et rivu- nera incarnalionis Christi insinuanlur, quae colum-
lis aquarum propter charismata diyina. « Quselacté nis marmoreis propler firmilatem et rectitudinem
< sunt lolae, et résident juxla fluenla plenissima. » comparantur. Qusefundataesunt super bases aureas,
Lacté lotas dicil, id est gralia dulcissima mundatas, quia quidquid per eum, vel de eo geslum est, om-
sive per baplismum purificalas. Fluenla plenissima nia divinse promissionis consilio ante tempora sae-
omnium donorum spirilualium est abundanlia. Po- cularia disposita sunt. Aliter : Crura quae totum
test in rivulis veleris legis eruditio, el in fluenlis corpus bajulant, illi sunt qui donum Ecclesise, velut
plenissima perfectio evangelicae doctrinse designari, donum columnsesustinenl. Denique et in laberna-
quia sancti praedicatores de thesauris suis profé- culo et in lemplo columnseargentese fabricalae sunt,
rant nova et vêlera (Mallh. xm). in significalione doctorum, qui fabricam Ecclesiae
t Gense illius sicut areolae aromalum, consilse a sustentant. Fundati super bases aureas, hoc estprae-
i piginentariis. > In genis Salvaloris nostri ejus mo- cedenliura patrum prsedicationem, et per libros le-
desla pietas, simul et severilas exprimitur. AreolaeQ gis etEvangelii roborati. t Species ejus ut Libani. »
aromalum virtutes et dulcedo et faina gloriae ejus Ut Libanus celsiludine et gratia arbornm alios mon-
designatur. Consilsea pigmentariis, id esl prophe- tes, sic nimirum Dominus Christus omnes sanctos
lis, apostolis, futura incarnalionis ejus arcana, et meritorum celsiludine, et gratia virtutum anlecel-
illius fada narrantes. Aliter : Sicut in oculis apo- lit. i Electus ut cedrus. » Sicut cedrus alias arbores
stoli, ita in genis illius Ecclesiaeinlelliguntur, quse quaein Libano nascuntur superat dignitate sua, ita
ab apostolis in primordiis crediderunt, et ex sancla Christus omnes qui in Ecclesia ad-vitam nascuntur,
conversalione ad donum virtutum velut areola sua transcendit gloria.
aromalum ex se perduxerunl, quae a piis scilicet i Gullur illius suavissimum, et lotus desiderabi-
praedicaioribusconsilse, id esl erudilse sunt, f La- t lis. > In gullure interna dulcedo verborum illius
t bia illius lilia dislillantia myrrham primam. » La- memoratur, quam qui sapit non. esurit. Possunt et
bia illius verba doctrinse. Labia, quia claritale coele- in gutture illi intelligiqui mysteria Christi exponunt,
stis regni promitlunl. Dislillantia myrrham primam, et in lege ipsius quotidie meditantur, qui verbum
quia per contemptum voluptalum praesentium ad praedicationisex ore depromunt. Et totus desidera-
hanc perveniendum esse prsedicant. Aliter : Labia bilis : O homo, quid amplius quaeris? Totus deside-
Christi doclores sunt illius, mente vel eliam carne n; rabilis, quia tolus Deus el totus homo est, in quem
virgines. El in hoc passionem et mortem ipsius prae- desideranl angeli prospicere. Deus in majestale Pa-
dicanles, ut pro illo qui pro nobis mortuus est non iris, homo in virginilate malris : in illa Creator, in
recusemus suscipere mortem. hac Salvator. < Talis est dileclus meus, et ipse esl
< Manus illius lornaliles aurese, > etc. Manus « amicus meus, filiseHierusalem. » Gratulando exsul-
epera sunt illius, quia quae verbis docuit faclis im- tans loquilur Ecclesia propler reconciliationem, et
pîevit. Tornatiles aurese, quia in se omnem regulam cognila mysteria sui sponsi, ac si gratulabunda di-
juslilise teneut, ut ipse dicil : < Sic enim decel nos cat, et familiarius eflecla : Quanto devolius quisque
implere omnem jusiiliam (Matth. m). » Aureae di- diligit Deum, tanto familiarius habet amicum eum,
cunlur, quia omnia quse in homine gessit, divinitalis el talem necesse est, inquit, ut intelligas eum, si vis
gloria implevil. Plenaehyacinthis, quia ad spem nos illum habere amicum tuum.
coelestiumalque amorem excitât, quia hyacinthus f Quo abiit dileclus tuus, o pulcherriina mulie-
setherei coloris gemma est. Possunt etiam in mani- i rum, quo declinavit dileclus tuus? Et quaeremus
. bus Christi illi deputari, qui ea qusebona sunl ope- t eum tecum. » Hsecvox adolesçentularum est quse
 617 ENARR. IN CANTICA CANTIC. 618
loquunlur ad sponsam. Pro décore enim carminis jA amoris sui desideria angelis similis dicatur. Quae
variahtur personae loquentium, sed tamen Christi quanto Deo amabilis eflicitur, tanto agit ut malignis
Ecclesiam, quse vocabulo sponsae exprimilùr, dési- spiritibus terribilis fiât. Qualiter autem sil terribilis,
gnât hsec pulcherrima mulierum. Pùlchrse sunt sin- subjuncta comparatione oslenditur, id est ut caslro-
gulae sanctorum ecclesise, sed pulcherrima esl uni- rum acies ordinata. Scimus et constat quia castro-
versilas lotius sanctae Ecclesiaeper totum orbem. rum acies tune hostibus terribilis est, quando ita
Aliter : ftecie enim sancta Ecclesia pulcherrima mu- fuerit constipai;»ac densala, ut in nullo loco inter-
lierum appellatur, quia virgo et incorrupla est, cui rupta videatur. Nam si ita disponitur, ut lbcus va-
Aposlolus loquens, ait: «Despondienim vos uni viro cuus per quem ppssit ingredi dimiltalur, profecto
virginem caslam exhibere Christo (// Cor. xi). > jam suis hostibus terribilis non est. El nos ergo cum
Dicuntur ilaque mulieres plèbes hsereiicorum Ju- contra malignosspirilus spiritualis cerlaminis aciem
dseorum, hyppcrilarumque, sed cerrupta fide et ponimus, summppere necesse esl ut per charitatem
opère. Sed sola Ecclesia non splurafpnte baptismalis semper unili atque cpnsiricli, el nunquam inlerrupli
et varietale virtutum pulcherrima est, sed fide et per discordiam inveniamur : quia quselibetin nobis
opéré, non habens raaculam aut rugam. Aiunt enim bona opéra fuerint, si charitas desil? Per malum
adolescentulae: Quo declinavit dilectus tuus? quae- ]B discordiae,'locus aperitur in acie, unde ad feriendum
remus eum tecum, id est qui aliquando corporali nos valeal hoslis inlrare. Antiquus vero inimicus
specie in terra versalus est, die quo declinavit ille, castitatem in nobis si sine chariiate fuerit non timet,
ut illum sequamur lecum. quia ipse nec carne premitur, ut in ejus luxuriant
dissolvatur. Àbstinenliara npn timet, quia ipse cibp
tAPUT Yl. non utitur, qui necessitate corporis non urgetur. Dis-
« Dilectus meus descendit in hortum suum ad tributiones terrenarum rerom non timet, si eisdem
t areolam aromalum, » et reliqua. Quasi dixisset : opéra charitatis desim, quia divitiarum subsidiis nec
liluc ascendit, unde descendit. In hortum, id est ipse eget. Valde hoc in nobis -charitalem veram, id
- Ecclesiam suam, ut eam fonte gralise suae, quasi est amorem humilem quem nobis vicissim impendi -
areolam aromalum irrigaret, ut virtutum floribus mus timet. Et nimis concordiae nostrae invidet, quia
germïnaret. Aliter : Dilectus Ecclesise,Christus, de- hanc nos liraemus in terra quam ipse nolens tenere
scendit in hortum suum, quando visitavil priorem amisit in coelo.Bene ergo dicilur terribilis, et reli-
populum suum. Areplam aromatis ipsam sanctam qua : quia electorum multitudine eo maligni spiritus
Mariant virginem, de qua secundum carnem natus pertimescunt, quo eos per charitatis concordiam
est, dicil : « Ut pascatur in herlis, et lilia celligat. » 'C uniios contra se et conglobalosaspietam.
id est, ut regnet in gentibus seu in Ecclesiis delecte- t Averle oculos tuos a me, quia ipsi me avolare
lur, ul ex eis virgines quasque vel sanclos assumai. < fecerunt. » Id est oculis menlistùse noli quserere
Aliter : < Ut pascatur in hortis et lilia colligat. » in tuse péregrinaiionis itinere me perfecte cogno-
Pascitur in horlh, dum piis sanctorum laboribus scere, quod fieri non pptest, quia qup intentiiis me
delectatur. Lilia colligit, -dum ad perfedorum me- agnescere quaeris, ep certius me incomprehensibi-
ritoruni cahdorem pervenientes ad coelestia régna lem esse inielligis. Et ne quseras in via proemium,
pérducit. qued libi in patria reservatur. Aliter vero senlitur,
« Ego dileclo meo, et dileclus meus'mihi, qui ac si diceret : Nonne semper in corpere conspicien-
< pascitur inter lilia. » Haec loquilur Ecclesia ex dum requiras, quem semper per fidemmelius cernis ?
fiducia ampris sui. Ego dileclo.meo locum habita- Idcirco eteniin in coelum ascendi, ut semper tibi
lionis prseparo in me, et ipse mihi apud se. Ego localis appaream. i Capilli lui sicut grèges capra-
regnum illius, et ipse rex meus. Egocorpus ejus, et « rum, quae ascenderunl de monte Galaad. > Qui
ipse caput meum : qui semper inter sancla desideria versiculi prius exposili sunt, sed repetilio firmitatis
caslarum mehtium, sive cerporum pascitur, id esl indicium est. In capillis populi, in dentibus do-
'
delectatur. Hactcnus sanctae Ecclesiaevox est quae- ctores, in gemellis fetibus prsecepia charilalis in-
renlis ac laudànlis, nunc quid qusesitus respondeat, telligunlur.
subinferiur. < Sicut cortex mali Punici, sic gense tuae absque
i Pulchra es, arnica mea, suavis et décora sicut i oculistuis. » GenseEcclesiaespiriluales sunt patres,
« Hierusalem, terribilis ut caslrorum aciés ordi- ut superius diximus, qui virlutibus sunt mirabiles
« nala. >Pulchra es, sancta Ecclesia, perjuslitiaih : et moribus venerabiles,' et in Christi cruce gloriari
arnica, qùia semper pacifica, quia enim Hierusalem non erubescentes. El.hae'cmagna sunt valde quaevi-
pacis visio interpretatur, cujus nomine patria coe- denlur in .ea, sed multo majora quse non videntur
lestis exprimilùr. Sancta Ecclesia suavis et décora et in futurum reservantur. Unde Propheta : f Omnis
ut Hierusalem dicitur, quia ejus vita et desiderium gloria ejus filise régis ab intus. (Psal. xuv). >
visioni jam pacis Inlimaecomparantur, ut in eo quod i Sexaginta sunt reginse, et octoginta conçu-
auctorem suum diligit, quod ejus speciem videre i binse, et adolescentularum non est numerus »
concupiscit, de quo scriptum est (/ Petr. i) : « In Reginse sunt quae amore sponsi, el coelestis
quem desiderant angeli prospicëre, > per ipsa jam prsemii inluitu per prsedicalienem veritalis et fi-
PATROL. CXV. 20
 619 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 620
dei, et sacri baptismalis foulera, sobolem aeterno A sub tegminelilterre velut sub cortice spiritualis -lâtet
régi spiritualem générant. Senarius numerus ad sensus, t Ul inspicerem si floruissent vinfeae.» Id
perfectionem prsesentis vitae pertinet, propler sex est, si plebsfidelis in studio virluium floruisset. i Et
dies in quibus licet "bona operari., Gencubinaevero germinassent mala Punica. »Si qui ad .exemplum
simplices in Ecclesia significant, qui susceptp verbi . Doininicsepassionis praeparati essent suum fundere
semine, non spirilaliter, sed cârnaliter sapiunt, sive sanguinem.
qui carnali solummodoquudammpdpChristum prse- i Nescivi: anima mea conturbavit me propler qua-
dicando vel baptizando docent. Adolescentulaesunt i dfigas Amminadab. » Vox Synagogae: Nescividona
animse nuper in Christo renalse, quarum summa gralisespiritualis in te esse sponsa, sed anima mea
propter multitudinem civium coelestium numerum conturbavit me, propter inductionem Novi Tesla»-
transcendil. Possunt itaque in adolescentulis illi in- menti et Evangelicaequadrigae. Amminadab quippe
telligi, .qui semper quse sancta sunt audire cupiunt, interpretatur populi mei spomaneiis, id est Christus,
non tamen audila operibus implere salagunt. qui per lotirai vehitur orbem. Cui Ecclesia conso-
< Una est columba mea, perfectamea; una est lando mox respondit :
« matri suae, electa genitricis suae. > Sancla vi-- « Revertere, revertere, Sunamitis; revertere, re-
ddicet Ecclesia universalis per lotirai orbem una esl B « vertere, ut inlueamur te. »Idest,Noli lurbata esse,
matri suse, id est coelesti Jérusalem, quaeest mater sed revertere ad ^cognitionem lui Redemploris, qui
omnium noslrum, unde ad nos gralia Spiritus sancti tibipolius intprophelis et lege promissus est. Rever-
descendit ^per quam renascimur Deo. Una vero dici- tere purilale fidei, revertere operum -perfectione.
tur, quia; expulsis cunctis reprobis, ipsa tantum- O Sunamitis, id est captiva, jam a vinculo infide-
modo sociabitur Christo. •«Viderunt eam filix Sion lilatis revertere ad tuum Redemplorem, ut salve-
« et bealissimam prcedicaverunt reginse, et con- ris!
« cubinae-laudaverunl eam. » Quas prius dixit ado- CAPUT VU.
lescentulas, nunc filias nominal. Reginse et con- i Quid videbis in Sunamite, nisi castrOrum-cho-
cubinaeidem sunt quseei ante, quae omnes catholi- i ros? » Hoc est : Tu doles Synagogam obduratani,
.cam laudanl Ecclesiam. .prope est tempus quod choros bellantium adversus
< Quse est isia quae ascendit quasi aurora con- malignos spirilus, el landanliuin Deum in ea vide-
t surgens,pulchra ut bina, electa ut sol, terribilis bis. Potest el aliier inlelligi nescivi. Anima mea
, i ulcastrorum acies ordinata ? »Voxesl ista Synagogae conturbavit me, propter quadrigas Amminadab.
admiranlis .pulchriludinem Ecclesise ex gentibus, Quid nescivit Christus, nisi peccalum ? Nescivii
eo quod sine judioiis legis el inslruc-tioneprophela- C illos eliam quibus in judicio dicturus est : i Amen,
" rum ad
prsedicationem Evangelii tam subito tanta dico vobis,'nescio vos (Matth. xxv). » Quadrigas
perfectione virtutum excreverit, sicul superius admi- Amminadab, evangelislas dicit. Amminadab -quippe
raia jam fuerat. Ait namque : c Quaeest ista quse interpretatur populi sponlaneus,,id .est plebs Eccle-
ascendit sicut aurora consurgens, » etc. Progredi- siaefidelis. Sunamitis ista Ecclesiam significat, cu-
tur Ecclesia quasi aurora, quia jam veri luminis in jus figuram Sunamitis illa in libro Regum.gestavit.
ea sol ortus mundu .ppst tenebras lengae ignoranliae Qui ob hoc qui Christi sanguine decoralur, coccinea
mpnslratur, Tel quando relinquens pest se lenebra- in Lalino sonat cui fréquenter a sanclis praedicato-
rum ppera caste et sobrie vivit, et ad peifeclum Tibus dicitur < Revertere : » ut eliamsi per adversa
diem lendit : c Pulchra ut luna, J quia a sole jusli- deliquerit, in desperalionem non décidât, sed a
tiae illustrala, noctem mundi illuminai. '< Electa ut peccandi consuciudine cura spe indulgentiaeresipis-
sol, » quia imaginera sui Comblons in omni juslilise cat. < Quampulchri sunt gressus tui in calceamentis,
sanctilale et verilaie portât. Aliier : « Pulchra ut . f filiaprincipis! »Nunclaudes Ecclesiaeab ipsosponso
lima, » per virtulem in praesenti saeculoel decorem. proferuntur, et primn operum constanlia, et morli-
f Electa ut sol, » in futura bealiludine. Vel< pulchra ficalio voluptaium laudantur in ea quam. et filiam
ut luna, •>in conjugalis : t elecla uî sol, > in virgini- principis, id est Christi, pb gratiam baptismalis et
bus-: terribilis aereis polestatibus, et per potesla- npbililatem virtutum nominal. < Juncluraefemorum
tem ligandi el solvendi. Ordinata in unilate fidei, < luorum sicut monilia quae fabricata sunt manu ar-
spei, et charitatis, et in myster-iorum dispositione. 'i tificis. > Diiorumconcordiapppuloriimspecialiproie
t Descendi in horluin nucum, ut viderem poma fecundantium,. in junctura femorum designatur,
« convallium. » Hortus etenim nucum est Ecclesia quaesicut monilia fabricata, sunt manu arlificis, id
prsesens, ubinoslras coiiscientias allerutrum minime esl ineffabili largitaleConditoris nnslri :.in monili-
videmus, sed fracta per tenlalionena testa carnis bus bona opéra exprimunlur.
vel corporis, apparebit internae dulcedinis guslus. i Umbilieusliras sicut cralcr lornatilis, nunquaa
Poma cpnvallis, fructus huniilitalis : descendit enim i indigens poculis. > Umbihcus Unis fragilitas no-
sancta Ecclesia per doclores sanelos, ul videat qui straeinfi.rmilatis.Crater fil lornatilis, cnm consçien-
proficiant ad fructus bonorum, quive adhuc indi- lia mortalitalis nostrae admonili, caliceni salularis
geant doctrinae irrigatione. Potest et hortus nucum verbi prompta mente prepinare satagimus. Item in
canon Noviac Veleris Testanienti designari : in quo umbilicc inlelliguntur qui npn exlreme, sed in me-
621 ENARR. IN CANT1CACANTIC. 622
dio Ecclesisecorpore commoranlur. In his ergo re- A Canales praecordia sunl sanclorum, in quibus alli-
:
periuntur quae sunt vasa utilia : in eo tornalilis, ganlur taies cogitaliones. Aliier Caput Ecclesiae
quia -adobedienduravel ad omne opus bonum sem- Christus, quo sublimius nihil est. Coma capilis
per parali. In eo nunquam indigens poculis, quan- eraineniiores quique sancli , beali scilicet martyres,
tum sancli Spirilus gratia.ex loto repleli. i Venter consimilaii purpura, regalibus ornamenlis, et salu-
< tuus sicut acervus tritici vallatus liliis. » Hi nam- laribus copulati doctrinis.
que qui semper sanclarum Scripturarum alimenta t Quampulchra es d décora, charissima in deli-
percipiunt, et ea qua;sunl salularia infra se congé» « ciis. > Pulchra.dicilur Ecclesia, fide et opère. Dé-
runl, atque aliis doctrinam suam velut triticum cora ornamenlis virtutum. Charissima per dilectio-
eroganles pr'aedicarenon desinunt, in venlri simili- nem. i lu deliciis, »:id esl in spiritualibus virlutibus.
ludinera depuiantur. Acervus tritici vallatus liliis f Statura lua assimilala esl palrase,et ubera tua
est, cum abundanlia boni operis sola perpetuse lucis « boiris. » Id est rectiludo bonse operalionis, sem-
spe colligilur. In venire memoria, in trilico mul- per ad victoriam lendit. Uberibusdoclores Ecclesiae,
tiplicatio boni operis, in liliis castitas spei exprimi- propter lacprimae erudilionis comparanlur, et bo-
lùr. . tris sequanlur, propler mysteria dulcissimse acterni-
«Duo ubera tua, sicut due hinnuli gemelli ca- Il latis.
» preae.,»De hoc versu dictumest superius, sed repe- i Dixi : Ascendam in palmam, apprehendam fru-
litio firmitatis indicium est. Duo ubera doclores i dus ejus. » Aple enim victoricsissima crux palmae
sunt ulriusque populi. Hinnuli gemellipropter unam cpmparatur, in quam Ghrislus ascendens apprelien-
cencprdiam : item dup ubera Ecclesise duo sunt dit fructum ejus. Illi enim in palmain ascendunt qui
Testamenla duobus pppulis extraduce peccati ve- in cruce Christi proficiunt,-,De quo Apustulus ait:
nientibus ceaptala. Hi enim tanquam hinnuli in « Qui enim sunt Christi, camem suam crucifixerunt
Chrislu renascuntur alque ex his duobus Testa- cum viliis et concupiscentes{Gai.x). »— « Et erunt
mentis lac sapientise sngentes. t ubera tua sicut betri vineae, » id est dena qùaelar-
t Collumtuum sicut turris eburnea. >In collo do- gilus est sanctaeEcclesise,quaeex ille temppre be-
clores designantur, qui turri eburneaepropter firmi- -trpsvineaegerminavit, id est sanctos doclores, qui
lalem et pulchriludinemcomparantur, quia civitali .majorescienlia et gratia post crucem et resurrectio-
Dei robur praestantet decus. Pelest et in cellpnotitia nem Salvatoris abundabant. Possunt et ubera prse-
sacrarum Scripturarum designari,quaeidcirco turris •dicatoresEcclesiaequi renascentes in fide nutriunt,
eburnea appellatur, quia qui verbo Dei insistunt, inlelligi. « Et odor oris lui sicul odor malorum.
quolidiano profectu per nitorem juslitiae in excel- (C < Guttur tuum sicul vinum optimum ad potandum. >
- siora proficiunt. i Oculilui sicut piscinsein Hesebon, In gulture vox prsesenlis doctrinae, in odore fama
* quse sunl in porla filisemultiludinis.»OculiEccle- absenlis designaiur. Etideovino illa propter flagran- .
sise docloressunt propler previdenliam, sicut collum liam virtutum, hsec malis, propter suavilatem ab-
propter nutrimentum. Et recte piscinsecpmparantur, senlis fanise,comparanlur : c Dignum dileclo ineo. »
quia fluenla dpclrinse suis audilcribus praeberenen Rapuit entai sponsa verbum ex ore sponsi, quia ille
cessant. Heseben cingulum moerorisinterpretatur, vino opiimo eam comparavit, et subjecit. Dignum
'
quia sancti prp vana Iselitia carnis, cingulp absti- dilecto meo, id est tanta est sublimitas evangelicse
nenliaeconslringuntur. Et bene in portis filisemulti- praedicationis,ut ipse dileclus meus primus per in-
ludinis, ob abundantiam populprum concurrentium carnationem apparens, mundo iter coelesleaperuit :
per pprtam fideiin Ecclesiam.Potesl et per porlam pessunl in gutture illi intelligi-qui per evangelicain
Christus intelligi, « Nasus luus sicut turris Libani. » prsedicalionem corda auditorum inebriant : unde
In nasp verbi Dei dispensatores, causa discretienis Christus potatur, cum ex ea Chrisliani, qui membra
designantur, qui odoremjuslitiae qui est in Chrisle ipsius sunt, incomparabilidulcedinesatiantur. «La-
percipienles, suis perrigunt auditpribus, atque intel- « biisque et dentibus illius ad ruminandum, > id
lectu discretipnis inler pdorem virtutum et vilioruni" est aposlolis et prsedicaloribusquibus maxime dé-
fetores ex alio disceniunU Turri assimilantur, qui dit ad meditandum.
per sapieniiam eminentissimura locum tenent in « Ego dilecto meo, » el non alteri cui lotam cu-
Ecclesia. < Quae respicit contra Daraascum, » id est ram servilutis et dileclionis impendo.-< Et ad me
sanguinarios et impios, quia Damascus sanguinem -t conversio ejus, » id est, më solam diligit, et
bibens interpretatur, significatcarnales et crudeles, adjuvat me, ne deficiam in via. Cui dilecto èx voce
conlra quos sancli doclores in turri. Libani, id est Ecclesiae per Psalmistam dicitur : « Adhaesit ani-
firmitate Ecclesiaesempervigilant. ma mea post le, me suscepitdexléra tua (Psal. LXH).»
« Caput- tuum ut. Carmelus, et comae capiti.s lui >t Veni, dilecte mi, egrediâmur in agrum, com-
« sicut purpura régis viocta canalibùs. » In capite < moremur iii viliis ; mane surgamus ad vineas, vi-
mens, in comis cogitaliones designantur : el sicut « deamussi floruil vinéa, si flores fructus partu-
capite membra, ita mente cogitaliones reguntur, ut i riunt, si floruerunt mala Punica. » Quia nullalenus
in Cannelo, id est sublimitate viriuluin et passione Ecclesia, vel ad bonum operandumegrediendoproce-
Chrisii quaenomine purpuraeexprimilùr, versentur. dere, vel in exercilio bonse operalionis
persistendo
 C-23 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHl 624
commorari, vel saltem ad propositum bene agendii A ascensionem'in tolo mundo dilalata >fuit, et vene-
assurgerc, vel animos auditorum suorum quantumi rabilis effecta. Prius dictum fuerat, i Notus in
profecerint discernere suûTcit,nisi Dei gralia adjulai Judaea Deus,» nunc autem dicilur : « Exaltare super
qui dixil : « Ecce ego vobiscum sum omnibusdiebus, coelos,Deus,et super omnemlerram gloria tua. » Po-
usque ad consummationem.sseculi(Mallh. xxviii). » test et aliier intelligi. Sugit ubera matris Chri-
Egreditur Christus cum Ecclesia in agrum, quando stus, cum hisloriis priscselegis Christianus populus
per sanctos doclores visitât mundum. Commoratur reficitur. Malrem quippe Ecclesiae, id «st corpus
in viliis, per fidem scilicet in populis ex gentibus Christi Synagoga dicunl, cui in primordio eloqtiia
credenlibus, circumquaque diffusis. Mane consurgit divina crédita sunt, et qui in Veteri Testamenlo
ad vineas, ut animse quae per fidem jam merue- sub figura legebatur, per .Evangelium in novo in
runt colligi, in matutinis Chrislum -resurrexisse co- verilate; reperitur.
gnoscant, nec ultra de sui corporis resurrectione • Apprehendamte, » id est prompta ac fideli.de-
dubitent. Videamussi floruisset vinea, si Ecclesia volione venienlem accipiant. < Et ducarit te in do-
flores fide el parluriat, si flores fructus parturiunt, t mum matris mese.» Peracla carnis dispensatione,
id est si sancti fidèles quod -corde crediderunt ore redeuntem Isetisducam luntinibus in domum matris,
prominliant. Si floruerunt mala Punica, si illi qui in Bjdest coelestis Hierusalem, quaeest mater nostra.
Christo crediderunt in lanta diléclione proficiunt, ut « Ibi me docebis, » idesl faciès me potiora sperare
eliam pro ipso occidi delectentur. His enim sin- dona, quam in Jege habuissem. « Et dabo tibi po-
gulis sponsa difccli sui poenitentiam quserit. f Ibi « culumex vino condito, >id est ferventem amorem
- i tibi dabo ubera mea, » id est parvulorum meorum variis virtutum pigmentis «doralum vel ornalum.
paedagogos.Quia in his omnibus proficiunt sancli i Et mustura malorum granalorum meorum, » id
doclores, in hac sancta confessione sociabuntur tibi est gloripscrura inartyruni sanctorum triumphum,
doclores mei. Et quia parati sunl ul patiahtur.pro qui Xervenlissiinachariiate per ferrum fiammasque
te, regnabunt apud le. ad te transire non dubilant. Aliier : Ducil Ecclesia
€ Mandragorae dederunt odorem suum in portis Christum in domum matris coelestis Hierusalem,
« nostris. » Mandragoraeduo sunt gênera, masculus quando cum omnibus bonis quse per suam gratiam
et femina. Feniina rubea., masculus albus : nirisque consecula est, eliam ipsa perduci merelur. Jbiqae
una vis ad médicaments. Mandragorae dictae, eo docetur, < uljam nen in senigmate per spécula, sed
qupd habeant mala suaveolenlia, in magniludinëm faciead faciemvideal, » quandooplimos et dulcissinios
mali, unde et eam Lalini malum terrae vocant : hanc protulerit marlyrium fructus, velut muslum malo-
ppetacm>Bpoir&pop?ov appellant, quod habeat radicem C rum granatoruni.
formant hnminisassimilanlem; quaedatur in vino ad i Lsevaejus sub capite meo, et dextera illius am-
bihendum, quorum corpus propler curam secandum < plexabitur me. >Inlaevaincarnalionis Christi dona;
esl, ul soporali dolorera .non sentiant. -Mandragorae in dextera, futura sanctorum cum Christo gaudia
propler mullimoda medicaminuin gênera sanctorum exprirauntiir. Vel in laeva prsesens vita, quam san-
virlutibus comparanlur, quae -more medicorum ad cli sub mentis capite ponunt, quia despiciunt. In
salutem animarum a vitiorum infirmilalibus sanen- dextera beatitudo, quam sancti ob nimiran deside-
tur, ostendunlur. Porlae Ecclesiaedoclores sunt san- rium amplexabunlur. De hoc versu superius latius
cli, et in hujusmodi portis mandragorae dant odo- abundequedispulalum est.
rem, cum spiriluales quique ex se virtutum palmam c Quseest ista quae ascendit de deserto deiiciis
longe laleque spargunt. « Omnia poma, nova et ve- f affluens?» Verum et hinc jam disseruimus,' sed
« tera, dilecte mi, servavi tibi. »Poma nova et vê- quia repelilio versuum, firinilalis, ut ssepediximus,
lera, praecepla sive premissa sunt Novi Testamenti indicium est, nunc tangamus breviter. Vox Syn-
et Veleris, quae omnia ad ejus gratiam refert Ec- agogaevel propbetae admiranlis, quomodo Ecclesia
clesia, sive Patres Novi Testamenti et Veleris pos- de déserte geniiliiatis in sponsis subite amplexus as-
sunt intelligi, quia una eademque Ecclesia est. " cendisset : cui per prophetam dicilur : i Pro eo quod
fuisti derelicta, et odio habita (Isa. LX), > etc. El in
CAPUTYlil. psalmo: <ErraveruntinsolitiIdineininaquoso(Psa/»i.
« Quis mihi dat fratrem meum sugentem ubera cvi).i Deiiciisaffluens,id est omnium donorum pùl-
« .rneal >Voxista est aniiquorum virorum optantium chritudine. < lnnixa super dilectum meum. » Quia
adventum Christi in carne et illum in Synagoga omnia quaehabet, ad graliam ipsius refert stabilila
nasci acnulriri, juxta humansecondilionisnaturam. in eo fide,spe et chariiate, quem mihi soli commit
« Ut inveniam te foris et deosculer. » Intus erat tendam credebanl. f Suscitovite sub arbore malo. '
dileclus, dum c in principio erat Verbum, » foris, Responditsponsa pro Synagoga. Ipse sponsus su!
dum < verbum caro faclum est. » t Et deosculer, > arbore crucis a perpétua morte liberavi le, ut apo-
facie ad faciem videara, et ore ad os loquar. De quo stolos et cseteros eleclos ex Judaea. « Ibi corrupta
csculo in exordio libri salis arbitrer dictum. t El t est mater tua, ibi violala est genitrix tua. » Id est*,
« jam me nemo despiciat. >Ame advenlum Cbrisli major pars plebis Christum negando et Barrabam
intra anguslias Judsesetantum fuit Ecclesia, post eligendo, ad crucem reprobata est.
625 ENARR. IN CANTICACANTIC. 626
i Pone me ut sigitaculum.super cor tuum,. etsic- A « cula argentea. » Ac si dicerel : Si aliquos habet
« ut signaculum super braehium tuum. ». Signacu- in se fortes in fide, vel claros ingenio, vel philoso-
luin in hrachioveidigilo,. obmemoriam cuilibetrei li- phia instruclos, addamus illis propugnacula argen-
gamus..Per « cor, » cogilalio, et per i braehium, > tea, id est scientiam divinarum Scripturarum,, ut
operatio deslgnatur. Id est : Si me velis habere spon- eo facilius possint protegere infirmos atque indo-
sum, intus sit charitas fide non ficta, et foris opera- ctos. « Si ostium est, compingamus illud tabulis ce-
tio devota, et sic recipies fidemmeam, ut eam im- « drinis. » ld est, si sint siraplices, tamen docendi
niaculatam cuslodias. Et quia per crucem meam studio inhiantes, et velut oslium quod aperitur et
signaculum accepisli, thesaurum justilise quem in te claudiiur, i tempus tacendi vel loquendi » intelli-
conluli, a nullo fure auferri pertimescas, ut. tam gunt : proppiiamus illis prierum exempla jus.terum,
cpgilatione quam eliam uperalione ad illud si- quo certius et elïïcacius docendi efficium implere
gnum recurras, et sicut ego te intanlum dilexi, ut possint. Cedri.virlutes sanctorum, et tabuléelalilu-
mori voluissem pro te,Jta.ecpiitrario sancti tui.mor- dinem désignant charitatis. Et ul cum Apostoto di-
tem non recuseut.pro me, < Quia forlis est ut mors cere valeant : «Mihiaufem absit gloriari, nisi in
« dileçjjo^ dura sicut. infernus semulatio. » Fortis cruce Domini nostri Jesu Christi per quem mihi
esfcusque.ad morlera dileciiomea in te,p Synagoga, B mun.dus cruciûxus. est, et ego mundo (Gai. vi). »
sed tua.semulatio dura in me fuit sicut_ infenius : Ad haec.namqueipsa.respondit Ecclesia :
sed verte semulationemin diîectipneii:, et eris mihi (..Ego murus, et ubera mea sicut lurris, ex quo
sponsa, etseror, et arnica, t Larapadesejus, lampa- c façia sum coram te quasi pacem reperiens. » Ego
« des ignis, atque flaniniaium. » Dilectionis lampades de vivis compacta sum lapidibus, et glutino charn
Corda sunt. fidelium,.,in quibus charitas, inhabilat,. talis. adunata, et super fundamentum immobile aedir
semper splendida et nitore charitatis munda alque ficata, et doctores mei fortissimi velut turris, qui et
igné,Spjritussancti ardentia, flammarumque borne parvulos nutrire sciunt, et omnia maligna expellere ;
opéra liQmsenitentia glpbo. et accidil inibi ex eo tempore quo Christus me re-
<Aquse multsenon poiuerunt.exstiiiguerechariia- conciliavit, pacem per eum reperiri.
i.. tem,ingc flumina obruent. illam. » Aquas multas i Yinea fuit pacifico in ea quse habet populus,
et .Humilia,tentalionum dicil incursus, quae visibi- < iradidit eam custodibus. > De quo Apostolus ail :
liter seu iiivisibililer animas fidelium impugnant, » Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum (Ephes.
quibus,charilas non cedit. 4 Si dederit homo omnem n). » Et de quo propheta : t Multiplicabitur ejus
r. subslanliara, domus suaepro diléclione, quasi nihil imperinm, et pacis non eritjfiiiis (Isa. jx). » Vinea,
t despicient eam. » Sicut vero tolius substantiacdivi- id esl catholica Ecclesia, .fructu .abundans fidei fuit
lias pro dilectionis Christi magniludine dantes, quasi pacifico, idest Christo qui pmnia.pacificavit in coelis
nihil despiciebanl eum, id est mundum. Alio vero et in terris, iij.ea congregatione qua multos populos
modo ex superioribus pendet sententiaesensus. Cura possidet ex-tpto orbe, non in Judaea solum, tradidit
enim dixisset, *aquae multse » vel flumina i non po- eivmcustodibus, sed et prophelis vel aposlolis sive
luerunt exstinguere charilatem, » subjunxit : « Si evaugelicis dogmalibus, vel angelicis dignilatibùs.
«.dederit omnem substantiam domus suae, » etc., ut i.,Vir affert pro fruclu ejus mille argenleos. » Id
HJuc intelligatur quod Apostolns ait : « Et si distri- est Christus appendens regnum coelorum pro sanclis
huero incibos pauperum omîtes facilitâtes mcas,.et laboribus vel eleempsynisejus. Potest et aliter intel-
si tradidero corpus meum ita ut ardeam, charita- ligi : c Vir affert pro fructu ejus mille argenleos, »id
lem autem non habeam, nihil mihi prpdesl (I Cor. xi). > est pro relribulione aelerna. Hujus vineae vir affert
« Soror mea parvula est, el obéra npn habet. Quid mille argenleos, id esl pro àcquisilione coelestis re-
«.faciemus sorori nostrae, in, die qgande alloqijenda gni, qui est fruclus violse, cuncta quse mundis reli-
4 est? >Prima nascentis.Ecclesiaede gentibus tem- quit. Millenarius numerus pro perfectione accipitur
pera désignât, quenian}.adhgc et parva fuit numéro, illius.,qui onmia reliquit. Unde et argentei pro omni
el minus idonea praedicare verbups,. ut.Apostolus pecunia accipiuntur.
loquilur: « Non potui lo.quivobis quasi spiritalibus, t Yinea mea coram me est. » Vox sponsi, quia
sed quasi carnalibus, tanquam parvnlis in Christo, post resurrectionem futuram sancti omnes semper
lac potum vpbjs. dedi non, escam (/ Cor. m). » cum Domino erunt, sicut ipse ait : « Yolo, Pater,
Quasi vox sponsi vel apostolorum, dé ipsa ad Syn- ut ubi ego sum et illi sintmecum (Joan. i). » Aliier,
agogara dixisset : c Quid faciemus sorori nostrae, in ac si dicerel sponsus : Verum etsi te aliis commen-
« die quando.alloquenda est? » Ac si aperle dicat : dem custodibus, lamen te semper habeo in mea prse-
Parva quideni est Ecclesia genlium, et nec Dei verbi seniia, videns el remunerans laboris in omnibus de-
mysterium sufficit subire. Quid ergo tibi videtur, o votionem. « Milletui pacifici. » t Mille lui, » subau-
Synagoga, de sorpre nostra faciendum, quando àllo- ditur argentei. Quasi dixisset : Qui amore meo cun-
quenda est, id est per verbi mysterium ducenda in cta sua dimittit, in pace habere servata cognoscat,
fidem? Synagoga tacente, ipse sponsus, sive apostoli significanssimpliciores in Ecclesia qui omnem sub-
quid fieri debeal, respondit. slaniiam millenario signalam numéro pro chariiate
t Si 'munis esl, aedificeniussuper eam propugna- Dei amiltunt : « Et duccnli his custodiunt fructus
627 ANGELOMILUXOVIENSISMONAGHIENARR. IN CANTICACANTIC. 628
i ejus. » Id est. argentei his qui custodiunt fructus À brum, disérlitudine mira disertissimum calcetenus
ejus, qui sunt doctores sancli, qui omnia mundi di- terierîs digitulis, propriisque articulis describère cu-
miltunt et in verbe praedicationis laborare non ces- rarët, atqùe' éx ejuspretio, distractoque coniimercio,
sant, hi duplici remuneratierie, quse centenario desi- despectis iniperiâlibus-dajnbusvvivere semper con-
gnatur numéro, donantur arnid me. Ppfest et aliter sueverat, et tanto studio vîguïl, VI jugi meditatione
intelligi : Dùodècim quippe si per centenarium nu- et propria descriptione legem Romanam fli'ftnUus
merum mUltiplicantur, mille-ducéntôsefficiunt. Qui describeret, et mores Romanorum distortos, mù-
numerus'utique apostolis vel apostPlicîs viris con- crone quodammodolegis normam rectitudinis corri-
gruit. Hi pacifici, id est Christi discipuli, merito ap- geret, atque a sua duritia coerceret, adeo ut, aliis
pellanlur, a quibus sancta regitur Ecclesia :: explelis, angelica salpix nocturna visione, coeîitus ei
< Qùse habitas inhortis, amici auscultant te, fac inlonuit et per ojoma soniniî gratulando vocém ex-
« mê audire vocem tuam. » In hortis enim Ecclesia tulit, difiens : Liber, .inquit, legis nOn recédât de.ore
habitai, qusejam viriditale spei et bonbrum repleta tuo, medîtare in eo die<ac nocte, quanto magis; p
est operum. Àc si aperte dicat : Quia ldcutio Amenda milissime princeps, propriis studiis sauclarum Scri-'
est, hcc ultimum vale a me audinim semper habita . pturarunt auctoritatem jugi meditatione percurrëre,
in perlis virtutum, el s.ciloquod amici, id est ahge- et altitudinem divinaelegis velut quodammodo mon-
lici spiritus, et animaesanctorum separalse considé- tent appeiere, ut doctrina spirituali instructus, ' et te
rant, et de lup gaudent pïpfedu. Item amici auscul-; sagaciler ad altiorâ virtutum provehere, et alios ad
tant, quia bmiiesèlectï, utad coelestempatriam revi- tramitem rectitudinis provocare valeas.. Quod proie»
viscant, verba vitseaudire desiderant ; i Fac me au-^ clo plenius pèhelrarè, et quodammodo montera di-
i direvbçem tuam, » id est verburii prsedicalipnis et vinse Seripluraesubire, nisi solerti studio et puritate
vox laudis, quantum vales semper 'audiatiir a nie. cordis, et pùdicitia corporis nequiVeris. Scriptura
Ad haecsppnsa respondit : etenim sacra, ut saepeprsefaiùs traciator ait, nions
« Fugé, dilecte ini, et assimilare caprese, hinnulo- est de quo in nostris cordibus Dominus.venit. De
« que cerverum, super munie aromalum. » Ac si quo pi'ophéta dicit : i Deus a Libano"veniet, et san-
aperle dicat : Qupniam in carne apparens praecepta ctus démonte umbroso et cbndènso. » Iste mous
ac dena Vitàeniihideferens, nunc bis peràclis reverte condensus est per seiitenlias, et umbrosus pet àlle-
in sinum Pairis : O mi dilecte, < assimilafe -caprese, gorias. Sed sciendum quia cum vox in monte sonat»
hinnulôque cervorum supra montes aromatum, » id vestimenta lavare prsecipimur, et ab omni inquina-
est, et hoc mihi sit solaliuni, quia continua visione tione carnis mundare, si ad monleni feslinemùs ac-
nequeo te cernere, sallem crebra visilalieiie me con- u cedere. Scriptum.quippe est: i Quia sibesliateti-»
sol'Àrimémento. Christus similis caprese, propter gerit mbntem, lapidabilur (Hebr. xii). > Béslia langit
similitudinem carnis peccati, qui de palriarcharum montent, quando quis luxuriae aut irrationabilibus
slirpe velut exterius genitus. Hinnulus prepler va- molibus deditus, Seriplurae sacraecelsiludini appro-
rielatem virtutum dicitur, qui cum qua carne adcoe- pinquat, et non eam secundum quod débet inielli-
IPS ascendit, cum ipsa versatus esl'in terris. Montes git, sed irrationabiliter ad suaevoluplatis intelligen-
aromatum, angeli intelljgunlur, super quos exalla- tiani fleelit. Sed iste talis absurdus vel sensu pigër,
tùs est homo assuiiipius, sicut Psalmista ait: « Ascen- si circa îtahe montemvisus fuerit, atrocissirais sen-
dit Deus in juhilatione, el Dominus in voce tubae lenliis, vèluti lapidibus necalur." Ardet enira-isie
(Psal. XLVI).» Hinc verum dicil :; « Ascendens Chri- mbns, quia sacra Scriplura quem spiriluâliler replet,
stus in alium; captivam duxit captivitatem, dédit amoris ïgne succendit. Unde per Moyseir dicitur :
dona. hominibus (Ephes. iv). t Hinc Lucas ait : « Et i In dextera ejus ignealex (Deut. xxxn). »Quia in ele-
DominusJésus poslquam locutus est eis ascendit in ctorum mentibus, qui ad dexteram judicis siatuendi
coelum,et sedel a dexfris Dei (ilfarc. xxi). » sunt, flagrant praecepta divina, et charitatis ardore
Jam enim tandem aliquando Deo favente liber fi- ^ succensa sunt, idcirco Auguslale decus, et Franco-
nem postulat, quem cajcetenus ipso adininiculante rum gloria gentis Talionabilibus mentibus et casti-
Téctaut credimus indagine, veraqùe juxla sensum moniis corporis stude montem istum subire ei fer-
doclorum, rioslrique iïagilitatem sensus perduxi- vore charitatis succensus legendo penètrare, ul pro
mus,'et iniperiâlibus décrelis alque Auguslalibus, o merito inlelligéntiae, et aliorum quos corrigere ve-
Cacsar Auguste, quaiiqUampavide parère studuimus, stra sagax priidenlia siuduerit, profeclo montes aro-
Quem supplex supplicando supplico excellentiaecul- malum, id est celsitudines angelorum lândem Do-
inihis vestri, ut subtili investigatione lustrare nohi- mino favenle adiré, alque eorum suffragiis oraliô-
Utas VéstVa'non pigeai, el suninio studio sanctorum num ad dexteram judicis cura sanctis imperatorihus
doctorum opuscûla parilér vestra solerlia perlegëre et consulibus colîoeari merearis, pariterque a Do-
studeat. Si enim Theédpsius imperator iii imperie mino audire: «Euge, serve bone, fidelis, quia su-
natus et educatùs lantae excellentiaeéxstilit, ut sin- per,pauca fuislj fidelis, supra multa te constituaih,
gularem totius of'nis monarchiam bbtineret, Pri- intra in gaudium Dominitui (Matth. xxv). » Amen.
sciani grammalici Romanae eloquenliae decoris H-
 àlïNO DOMINIHÇCCLV.;

LEO PAPA IV.

NOTITIÀ HISTORÏCA.
{ApudMansi,amplissimaConciliornmColleclio,lom. XHIypag. 853.)

Leonis virlutes.. In monasterio vhit. E monasterio a lApraesul effeetus, hune, de quo superius nonnulla re-
papa evocatur. tulimus, Leoncm videlicet bealissimum papam pre-
LÉOIV (a), nalione Romanus, ex:paire Radoaldo sbyterum, consecravit, eique tilulum sanctorum qua-
[Plat. Radulpho), sedit annos octo, mensestres, dies tuor Coronatorum largitus est.
In quo dum bonis polleret moribus, ibique indi-
quinque,. Hic adeocatholîcus atque apostolicus vir
inultae patienlise multaeque humililatis exsli.tit, lar- gentibus necessaria minislraret, peregrinps ac pau-
gus, pius,.innocens, sive benignus, amator justiliae, perès, mjnusque babenles non solum verbo, imo
et pîebis.ferventissimus gubernator, divinarum quo- etiam corporalibus alimoniis refoveret, is qui tune
que Scripturarum indeficiens pèrscrutaler, vigiliis praeerat Sergius Rpmanaesedis autistes ex prsesenti
cl oraliônibus semper intentus. In cujus eliam bea- vilai sublractus est, sub cujus eliam tempère eccle-
i issimo pectcre, juxta illud quod in sancto Evangelio sise bealissimerum principum Pétri et Pauli a Sara-
legiiur (Matth. x), et serpentis astutia, et simplicitas cenis fundilus depraedataesùnt,«
nihabitat columbae.Erat enim luttas sahctilalis dé- Quia igitur calamitate sive miseria omnis Roma-
core repleius, amatcr religiesorum hominum, Dep- nnrum vignr elanguit atque,-cpnlritus est, hpc facto
que in omnibus assidue famulantium, nutritor pau- universa concta Rpmannrum ex duobus casibus, vel
perum, et contemptor sui. Hic primum a parenlibus periculis, videlicet de repentina mprte pontificis, et
ob studia litlerarum in monaslerium beati Martini devastatione, quaevfacla fuerat in ecclesjis sanctis,
confessoris Christi, quod foris muros hujus civitatis cunclorumque finibus Romanorum, fatebatur se nul-
Romanse juxta ecclesiam beati Pétri apostoli silum lalenus ëvadere mortis périclitant posse.- Cumque
est, qnousqije sacras litteras plenius disceret, sponte, g] pari devotione, communique consilio, universi Rp-
concessit. Ubi non solum litteras didicit, verum eliam raani proceres de future cogi.tarenlponlifice, ut quis
in studio sanctae conversationis, non quasi huer, esset qui tant sanclum et inviolabilemlecum pmni-
sicut tune eral,. sed velut perfectus monachus man- petenlisDei limore regere, velgubernare ppluisset,
sit. Cujus eliam piae conversationis.exempta alii sub confestim fama beatissimi praesulissiraul et merilum
eodem monachico degen.lesriiu omnipotenti Domino ah omnibus patefacta est, lotamque per urbem dif-
plus dévote serviebant. Ëralque cum illis quasi unus fusa : needum enim is qui bbierat ponlifex ad sepul-
e!x illis. Et quoniam civitas supra montera posita turam debitam fuerat deporlatus.
a.bscondi non potest (Mallh. x), sic- neque hujus ru- Consensu unan'mi omnium eligilur in;papam.
ntor sancliss'imi. viri diu occultas exislere potùit.
Fania illius, sive sanctitaiis opinio, hue illuc luce Et eege omnes a novissimo usque ad-primtimuna
clarius divulgata est, alque mullorum relalione fide- voce, una simulque concordia Leonem venerabilem
lium àd aures ppnlificaiisquondam bea.lissimiPatvis presbylérumsibi fiilurum ppntificem flagitabanl. Et
et papse Gregprii mox fesiino relatu occurrit, cui qund nullura super se-alium habere vellent prsesu-
cura tantse fuissël casiitatis dignsequeconversationis lem, nisi hune, de que crebro dictum est, mullis
niagisterium enarratum, illico eum ex monasterio, conjurationibus ac vocibus fatebantur. Quorum in-
quo pie degebat, exire jubens, ad sanctaematris Ec- ciractanter omnium credimus corda ad hune expe-
clesiaegremium perduxit, atque ut suo semper ser- tendum non aliud, nisi amor divinus, et divinsevir-
vttio familiariter permaneret, in kàteranensi patriar- tulis Jnfiammavit et univit clemenlia.
ehio esse prsecepit. C Cogiiur ad papatum. Mos antiquus osculandi pedem
Fit subdiaconus et postea prèsbyler, ponlifici. Romani non audenl sine facultate impe-
Subdiacpnum quoque eum ob suse famam vitae ratoris etigerepapam.
laudabilis fecit. Qui tamen quamvis locum putaret, Tune omnes, ut superius adnplatum est, pergen-
vel ordinem, tamën vitam moresque siips plusquant tes cum gaudie multxque aviditalis lselilia ad ec-
prtas in summï,Creatoris nustri servitio regulariter clesiam, in qua degebat, beatorum ^uatuer Cprona»
cpnstrinxit,bonisque multipjicavit operibus. Defùncto loi'um, eum coactum invilumque exinde abslrahen--
autem hujùs sacratissiraae sëdis papa Gregorio, tune tes cum hyninis laudibûsque prsecipuiset ad Lale-
Sergius, archipresbyter sanclae Rômanse Ecclesiae,, ranense patriarchium perduxerunt : cujus, murent
(o) Léo. Pridîe Idus Aprilis, anno Domini 847, in Sancti Peiri,ne sic, ut antea fuerat, Saracenorum in-
lqcum Sergii H successit Léo papa, ejus nemtais IV, cursibus jugfler pateret. Peffectam et absolutam ur-
et quidem eodem die que Sergius oblerat, Initio bem solerani ritu consecravit, eamque a suo nomine
ppntificatus ab urbe pestiferum serpenterabasiliscum Leohinam appellari permisit.
rïiiraçùlose fugavit, immensumque urbis incendium Carolus Ludovici filius ex. Northmannorum nova
signo crucis mirabili modo ëxstinxit, postquam sacris inçursione timoré coneussus, inops consilii eosdem
sedibus per Saracenos omniprnalu alque décoré spo- in regni corisorles assurait, (*) a regni parte illis
liatis, iterumque restaurandis, exstruendis et exor- concessa, quse àb eôrirai nomine sumpto vpeabulo
nandis multos sumpuis impendisset. Âgens in pon- Nprntandia dicilur. (Annales,Pïthoei.)
tificatu annum sedundum, Dei monilu novam con-
struens civitatem, moenibusillius iuclusil basilicam (*) Hsecfàlsissima,ut aliasdocebilur.
651, - LEO PAPA IV. 632
observantes anliquum, omnes osculati sunt pedes. tA unum can,thara cum thyiniamaterio, id est pensât.
Quanta autem in ejus ponlificali electione concordia libras Vêla de fundato, quae ad nilorem ipsius
vel unanimitas fuerit, nullus breviter enarrare ho- in arcu videritur ecclesise pendere, duodecîm. Item
minum potest. Quid autem electionis.suae tempore vêla serica alba triginta et quatuor. Fecit vero in
apostolorum suflragiis suisque sanctîs inlervenienli-. eadem basilica ad splendorem sacri .altaris vestem
bus precibus de Saracenls illis, qui tam nefarium liolosericam habentem,periclysin de chrysoclavo. Et
scelus commiserimt, divinà virtus përe'geril, hoc aliam vestem albam Cum rosis.habeniem rotas se-
inconveniens aut reprehensibile non est, sive ob ptem, et in medio tubulam de chrysoclavo cum effigie
futurorum sive timorem, sive memoriam, praesenli- hominis gerenlis in capite gemmas prasinas quinque.
bus lilteris adnotare. Omnes enim cum vellent, ini- Item, vestem albam de chrysoclavo cum rôtis sex.
quitatis ac depraedalionis scelere perpetrato, ad Fëcit autem in jam dicta basilica ad honorem et
Africanam ex qua vénérant regionem revertere, gloriam sacri altaris vêla habentia cruces et ham-
vasto maris pelagi vi ventorum procellarumque, sicut matlias de chrvspclavo et gemmis ac bullis aureis
cerla relalione cognovimus, Dee permittentc, de- triginta très. Vélum,acupiclile habens hominis efïî-
mersi sunt. Antiquumque illud iEgyptierum mira- giem sedentis super pavonem unum. Item vêla ha-
culum ecce neviter apostolorum ruerait oratip obli- bentia historiam sanctse Dei genitricis tria. Item vel
nere. Romani quoque, ut diximus, novi, electione alia fundata quatuordecim, et alia cum veste de
pontificis congaudentes, coeperunt îterum non me- blattin duo.
diocriter contristari, eo quod sine Imperiali (a) non Ipse quidem éximius et beatissimus papa fecit in
audebant auctoritate fulurum consecrare pontificem, T. basilica sanctae Dei genitricis, quoe penitur in vicp
periculumque Romanaeurbis maxime metuebant, ne qui nuncupaïur Sardnrum, vestem de' fundate ha-
itérant, ut olim, aliis ab hostibus fuisset obsessa. beniem histPriam saiictsèDei genitricis de chryso-
Hoc timoré et futuro casu perterrili, eum sine per- clavp cum prophelis'. Ipse vero a Deo amabilis et
missu principis praesulemcohsecraverùnt,.fidëm quo- prudentissimus papa sedilia in ingressu marmprihus.
que illius sive honorem post Deum per omnia et ih palriarchii constrûxit, quse nullus pontificum ujt
omnibus conservantes. - perficeret ârbitrains est, Nvm et solarium qupd
bealaememoriaeLéo III,papa conslruxerat, cum prae
Dona a Leone obtàta ecclesiisS. Pétri, SS. Corona- nimia vetustate fràctis trabibus in ruinis cernerelur
lorum, S. Andréa;el S. Anastasii. eversum, neviler pulchrius in melipreta speciem re-,
Jam quia bumanus sestimare non suflicit arbiter, stauravil. '
nec es referre praevalet, quantse bonîlatis acpietatis Hic quidem insignis et pius antistes in basilica
hic beatissimus'exsiiteril pontifex, redéamus ad ea beati Pauli apostoli superno fret/;s amore vespeni-
quse frelus Dei amore sanctorum ecclesiis obtulit, et nas publiée a cunclo clero et schola consiiiuii die
a primo ponlificatus sui exordio. enarremus. Hic natalis ejus psalli laudes. Hujus beati tempore prse-
vero insignis et prseclams antistes superno amore sulis lerraerablus in urbe Roina per iudictionem fa-
exardescens obtulit in basilica beati Pétri aposlbli ctus est decimam., ita ut omnia elemenla cpncussa
coronam ex. argento purissirao unam, pensanlem li- viderenlur ab omnibus. Ipse jam ssepefatus et soler-
bras viginti et quatuor. Gabalbas inlerrasiles duas tissimus penlifex seciinduni anliquam cpnsuetudi-
pensantes libras duas. Yela septem,. duo. quidem de nem canonica auctoritale decrevil atque constituit,.
îundato, et alia duo de stauraci, et Iria de spanisco. G ut dura sacra missarum solemnia in ecclesia cele-
Obtulit vero ibidem ad splendorem. et gloriam ipsius brantur, nullus ex laicis in presbylerio stare, vel
venerandse basilicse coriinam Alexandrinam mirae sedere, aut ingredi praesumat, -nisi tantum sacra
pulchritudinis unam, habenfem historiam pavonum plebs, quaein administratione sacri oflicii ccnslituta
porlantium desuper homines, et aliam historiam videtur.
aquilanim , rotarumque et avium cum arboribus. Ipse quidem beatissimus ppnli.fex ppst caedeiriinet
Ipse vero egregius el prudentissimus papa obtulit depraedationem saevaegenlis Àgarenorum, quaim
in basilica sanclorum quatuor Coronatorum, in qua sanctorum apostolorum ecclesiis peregerunt, ad re-
sacerdolii sui solerlissime functus est oflicium, Slauratipnem ipsarum quotidie animum praetënde- '
canistra de argento purissimo tria pensantia li- bat, quatenus omnia, quae ab impiis manibus ablala
bras...^. fuerant, repararet, sperans seternaefuturse ret.ribu-
Aquarnanile simili1er de argento mundissimo par lionis mercedem. Quamobrem obtulit in basilica
(a). Non audebant fulurum consecrare pontificem. mittat hoc loco pontifex, déclarât Nicolaus papa in
jus illud confirmandi eleclos ponlifices, quod impe- epistola ad Michaelem his verbis : « Ut ponlifices
raloribus per populum Romamim melus causa mate pro cultu temppralium tantummpdp rerum imperià-
vel ab ipsis.Augustis pessime usurpatum libus legibus uterentur. » Unde.paier haerelieerum
Ïiromissum,
uerat, Léo papa magno animi robore irrilum reddi- çt schismaiicprum impesturas.essè polius quam leges
dit, ipsisque Augustis consenlientibiis plane sustii- impériales, quae ad vindicandum majestati imperiali
lit, Ut videre esl cap. 51, dist. 63, ubi ex epislola ad D confirmalionemelecti pontificis, sub nomine Lotharii
Lolliarium el Ludovicum cilalur canon, qui sic ha- ejusve filii Ludovici alibi édita?reperiunlur. Constat
bet : i Inter nos et vos pacti série statutum est et enim dist. 10, cap. 13, quod Léo papa ab utroque fla-
confirmatum, quodelectib et coiiseciatio futuripon- ' gitaveril ut staerentur Romani suis antiquis legibus
tificis, non nisi juste et canonice lieri debeat. » Vice uii. Qun.dautem peiittani ejus.demLolharius acquie-
versa pollicilus est illis Léo pomilëx servatùrum se verit, indicat ejusdemrescriplum exstans inler leges
illibata jura imperialia,' siraulque ea qua; a suis prae- Longobardorum. libro xi, lit. 57, quodque ibidem
decesspribus Romanis pontificibns consiitnia fuis- libro 3 profiteatiir se populis vel ecclesiis huilas alias
sent. « De capitulis (inquit dist. 10, cap. il) vel prae- leges dédisse quam quae per Carolum avum atque
ceptis imperiàlibus veslris, nostrorumque pontificum Ludùviçuraparentem collectsefuerunt- Et qnaiiquam
et praedecessorum irrefragabiliter custodiendis et aniino Ludovici ab hinc usque ad tenipus Njcolai
cônservandis, quantum val.uimus et valemus, Chri- papa; ista libido dominandi Romse,ejusque Ecclesiae
sto propilio el nunc et in sevum uns ccnseivaluros clero ac ponlifici insederit, tainen divin» m.iseraiione
îpqdis omnibus piolitemur. Et si fortasse quilibei tandem ad se reversus, sese iisdem RoiiianseEccle-
aliter vobis dixerit; vel dicturus fueril, sciatis eum sisepoplificibus exhibuit obs.equenlissimraiJL, ita ut
procertp mendacem. » Per capitula inlelligit regum plane inde appareal quidquid idem Cbristiamssiniiis
Francorum capitulaiia, quse BenediclusLevila cplle- imperalor aliquando deliravit^ id suasione polius
git et promulgavit, qUsequeponlifices diversi confir- pravorum bomiiuiui quam sua sppnte feçissc.
Diarunl. Quaeet qualia jura imperialia servanda pro-
 633 ÎNUIITIAIHSTORICA. 634
beali Pétri aposioli bulronem de argento purissimo A temporibus domni Leonis sanctae recordalionis ter-
cum gabathis àrgenteis pendenlibus. in caienulis. tii papse obtulerat, quae mos erat, ni in lilaniis ante
septem. Fecit autem ad illuminationem ipsius basi- sacratissimum pontificem ipsa praecederet, et sic
- licae rele aeneiimcum canistris àrgenteis decem et permansit usque ad tempus sanctae recordalionis
septem. Nam et pharum mirsemagnitudinis ad splen- domni Paschalis papae,unde diabolica suggestione a
dorem et gldriam saepiusmemerataeecclesiaerepara- malis exiorta esl, el a latronibus nocte furtim ablata.
ravit. In qua eliam oblul.it corpnam de argenlo Et nullus deinceps prascessorum pontificum, lam
niimdissimo pensantem libras... Yela de fundalo, domnus Paschalis, quam domnus Eugenius, sive
quae in ambitu saçri altaris pulchriora pendenl vi- domnus Valentinus, sive dOmnus Gregorius, nec-
ginti quinque. Item vêla leonum habentia hislorias, non el domnus Sergius recordatus fuit, ut eam re-
quse ante vestibulum sacrae confessionis cernuntur staurarei, et ad usum sanctaeDei RomanaeEcclesiae
pendere décent. Et alia vêla de fundalo, quaeinler repararel. Sed isdem prsefatus et magnificus praesul
ipsius venerandae basilica}lsevaque coruscant qua- fecit ex.auro purissimo, et mirse magnitudinis mar-
draginta et sex. Item vêla de fundalo, quaein arcu garitis et gemmis hyacinlhinis el prasinis ulililer pr-
ail ornalum el decoralionem presbyterii pendenl navil, el ad usum prislinum sanctae Dei genitricis
iriginta et tria. Venini eliam et alia vêla de fundalo, Rpniaiiseecclesisemirifice deceravit.
qpae in diversis ejusdem basilicaelocis ipse almificus Hic vero prsecipuusel insignis praesul divinarura
papa consliluil pendere decem octo. El alia item Scripturarum in scientia et eruditiene prebalissi-
vêla, quse anle jaùuas sacrae basilicaependent qua- mus exslilit praedicalpr,qui fama lanlae beatiludinis
tuor. H atque sanclitalis claruil, ut in cunspectu universi
Hic vero insignis et prudentissimus praesul su- istius in Christp fundalae Ecclesiae populi miracula
perno frelus amore fecit in basilica sanctorum mar- operarelur; In primo quidem ponlificatus sui anno
lyrum quatuor Corpnatnrum vestem de chrysoclavo. juxta.basilicam beatseLuciae mariyris, quse in Or-
liabeniem historiam resurrectionis Domini Jesu fea [Plat. Orlea] sila est, in quibusdam lerris abdi-
Christi, alque effigies praediclorura marlyrum : et lisque cavernis diri generis serpens, qui basiliscus
ipsius alrailici prses'ulisanimus tantum divino fulge- Graece,Latine regulus dicitur, ortus est, qui flatu
bat ambre, ul ea qusepridem ex. beali Pétri aposioli suo ac visione omnes qui ad ea.sdein properabant
ecclesia ab impiis manibus innumerabilia fuerant cavernas celeriter necabat, moriisque iradebat péri-
bona ablata, suo prsecipùo lemppre libente voluerit ciilo: ita ut omnes stupor ac limor invaderel, sei-
peciore omnia noviter instaurais. penlis virtules mirantes, et cladem.
Idcirco ad decus et honorem ipsius praçdiçlaeec- Léo papa basiliscumfugat.
clesiaefecit coronas ex argento purissimo miro com-
posilas opère duas pendentes in calenulis àrgenteis Ipse vero beatissimus et praeclarusponlifex hanc
cum genimis et hullis deauralis, pensantes una li- populi necem audiens alquê perniciem, ad oratio-
bras centum triginta dnas, el alia cenlum et. triginta, nes se convertit, cum jejuniis Dominum deprecari
habentes una clamacterios argenleos subter penden- non cessans, ut ab hujusmodi oranes inleiilii libera-
tes triginta et septem. Et aliam simili modo haben- rel. Dum haecagerentur, praeclarus et celeberrimus
tem quadraginta. Et quia divino semper^erat munere dies advenit, in quo bealae Dei genitricis semperque
perornalus, dignamque de omnibus curam et solli- ' virginis Mariasassumptio celebratur. Tune piaefatus
citudinem habere s.tudehatféliciter, fecit in oratorio G et u.niversalis papa a patriarchio cura hymnis et
sancti Andreaeaposioli ad sanclum Petrura vêla ma- canticis spirilualibus sancta prsecedente icona ad
jora de fundalo duo, et alia minora quinque, ornala basilicam sancti Adriani marlyris, sicut mos est,
in circuitu de blallin. propriis pedibus cum omni clero perrexit. De qua
Ipse vero a Deo protectus venerabi.liset praeclarus regressus cum omni fideliumcoetuad basilicam bea-
ponlifex fecit in monasterio sancli Anaslasii pro ad tse genitricis Dei et Domini nostri Jesu Christi, quae
seterna animae suae redempiiene vestem sericam de prsesepe dicilur, cum Dei laudibus magna conii--
fundalo unam habenlem historiam aquilarum. tante caterva populi properabal. Qui cum pervenis-
Simililer et vêla de fundato duo compta in cir-i set adlocum in quo ipse ssevissimusbasiliscus letris,
cuitu de blattin. Simili modo fecit in monasterio san- ut jam superius diximus, jacebal cavernis, omnem
ctae Praxedis vestem de fundato unam. çlerum et populum slare pfaecepit, atque juxla eas-
Hic quoque praedictuspraesula die qua divina fre- dem cavernas properans, super foramen ipsius, ubi
tus polentia sacram aposlo'i Peiri seùem omni beni- pestiferi Hatusegiediebaiurserpenlis, iutrepidus sle-
gnitate conscendit, inox de priscis vel antiquis sacri tit, et oculos ad coelum pariter lelendit et palnias,
palatii usibus, atque ordinibus, qui sub praêdecesso- Chrisluiiique qui est super omnia Deus, prol'usis la-
rum Suorum pontificum lempora erupii, alque di- crymis deprecalus esl, ut ab eodem loco diri serpen-
versa consuëtudine fuerant deleli, ideo ad suse me- tis genus sua potenlia elfugarel. Et data super po-
ntoriam sanclitalis universos reducere, vel iii melio- pulum oralipne, Dei laudes ad basilicam , quant
rem siatum, quam nuper fuerant, omnia libenti superius memoravimus, protectus est exhibere. Ab
animo ordinare avide conalus est. ]Q eodem vero die ipse peslifer basiliscusila effugatus,
Nam d açcubitum, quod domnus Leb bonse mé- atque ah ipsis projectus est anlris, ul ultra in illis
morise lertius papa a fundaraeiilis cons.lruxerat, et locis nulla kesionisejus macula appareret. El aliud
omnia ornamenia quae ibi paraveral, prse niinia ve- miraciilum ipse almificus papa perfecit, quod enar-
tusiale et oblivione antecessorum ponlificuni delata rare breviter inchoemus.
sunt. Et in die natalis Domini nostri Jesu Christi Idemoralione et signo crucis incendhlm exslinguil.
secundum carnem tam domnus Gregorius, quam et
domnus Sergius sanctaerecordalionis ibidem minime In ipsoquod superius memoravimus ponlificii sui
epulabantur. lsdem vero beatissimus et suntmus exordio Saxonum vicuin valions ignis invasit, qui
praesul Léo quartus cura gaudib et nimia diléclione flaramaruravirtute cuncta coinburere coepilvalidius,
omnia ornamenia, sive alimenta, quae inde deleta ubi populorum multa congregala sunl agmina , quse
fuerant, noviter reparavil, et ad usûm pristinuiù bujus incendiiflammasvolebanlexsiinguere : sed ven-
magnifice revocavit. loruni flatibus altius extendebatur ignis in aero ,
Crux a Carolo Magnooblata. cuncta comburens, atque coinininuens, ila ul pro-
pius beali Pétri principis apostolorum basilicaepro-
et
Necnon crucem ex auro purissimo gemmis or- veniret, Saxonum, Loiigobardorum domos, aC por-
nalam, quam Caroluspiaemémorise imperalor Fran- licuin concremaus atque diripiens.
corUmet Romanorum in basilica Salvatoris Domini Quo audilo ipse beatissimus pontifex anxius illuc
nostri Jesu Christi, quseConslantiniana nuncupatur, céleri cursu profeclus est, et obvius ante igùis ira-
 635 LEO PAPA IV. 6;6
petumse prseparavit,ac Dominum depreeari coepit, A basilicam beali Sixti marlyris alque.pontificis situm
ut ipsius incendii flammas exstingueret, et. crucisi est, quodqubrumdam maloriim liomiiiiimfuerat opè-
propriis faciens signaculum,digitis, amplius ignis> ribus desolalum, et ad saecularem habitationem
extendere flammas nen poluil, sed beàti virtulemi perdnclum, pro salute ac fulura relributione anînise
ferre nen valens pontificis,exstinctasflammas redegitt suse perfeclius reslauraVit. In quo eliam àiicillarum
in cinerem. Dei congregatioiiem munivit ad persolyendum Dei
Dona ejusdem in ecclesia S. Pétri, SS.Coronalo- omnipotenlis quotidie laudes, mnneribus auxlt, divi-
tiis perornavit, et omnia sacris prseceplis, quae
rum, etc. exinde ablata fuerant, restaurons, suis sanclis digi-
Ipse vero a Deo amabilis et prudentissimus papat tis plenius ea cohfirmàvit. Is saepius memoratus et
fecit in-basilica beati Pétri-apostoli vcla de fundatoi beatissimus papa praedicationissuaealloquio mullos
in circuitu compta de blallin numéro quadraginta! ad cognitionemverilatis perduxit, et salutiferas ôm-
quinque. Fecit autem, isdem cgregius ponlifex ini. nibus operaliones quotidie denionslravif.
înonasterio sancli Martini, quod beali Pelri basilicse Nam octavam assumptionis beatae Dei genitricis
cohacret, àd laudem et gloriam ipsius beati Martini[ diem, quse' minime Ronise antea colebatur, vigiliis
oraculi mirse pulchritudinis vestem perfecit, hahen- sacris , matnlinisque cum omni clero pernoctans
tem historiam superius memerati sancti jacentis in landibus in basilica ejusdem semper virginis dominse
Iectulo cum effigie Salvaloris Domini nostri Jesu noslrse, quaeforis muros juxta basilicam beali Lau-
Christi. Simul effigiem sanctae marlyris Agalhseha- renlii marlyris sila est, Celebrari praecepit.
benlis ad pedes effigiem ipsius almi pontificis, ha- n In quam "eliam magna populi multitudo convene-
benlem gemmas hyacinthinas decem et septem. Item rat, novse festivitalis cupien.scelebrare solemnita-
in eodem oratorio fecit vêla quatuor, et unum qui- tent. Hoc ipse magnanimus cum videret antistes, in
dem habens rotas de chrysoclavo 1res. omnes qui aderant huic celebritali plures argenleos .
Fecil idem in basilica Banclorumquatuor fratrum erogavit. Fecit vero idem beatissimus in ejusdem
vestem de fundalo unam habenlem historiam ipso- Dei genitricis semperque yirginis Mariseeccje'sia ve- .
runi sanctorum niarlyrum,. et effigiem ipsius almi stem de fundalo unam.^Necnènfecil ibidem vêla nu-.
prsesulis habeniein gemmas duodecim, simiîiter et mero quadraginta quinque. Et infra in ipsius ecclc-;.
vêla de fundalo quatuor. sise oraioriiim, quod vocitatur bealseBarbarae, oblu-.
Hic.vero venerabilis et praeclarusponlifex fecit in lit vestem de fundato unam.
basilica beali Pelri aposioli nùlritoris sui canistrum Dona oblata ecclesiis,,
interrasile de argento purissimo pensans libras
Ubi supra obtulit coronas de argento raundissimo Ipse a Deo praecipuusantistes et in oratorio san-
pensantes libras.... Hic vero beatissimus et praecla- ctsé Engenisefecit Vestemde fundalo uhain.
Et hic soleriissimus, Deo opiiulante, sànetissimus-
rus papa superno frelus amore obtulit bealo Pelro
apostolo ad splendorem el gloriam ipsius sanclissi- qiie 61 in omnibus praeclarus alque praecipuuspon-
raaebasilicselncernant bimyxenide argenlo purissimo tifex magno anime el pura voluntate donavil hi.
pensanlem libras quadraginla quinque. ecclesia beati prolomartyris Stéphanie tpiae ponitur
Isdem beatissimus praesul fecit in ecclesia beati foris muros juxta ecclesiam beati Làurentii marly-
Siivesui confessoris atque pontificis, qui ponitur in ris, vestem de fundalo unam. El infra hujus moenia
monte Soracie, vestem de fundalo unam habenlem C ecclésiseinoratoriobealiLeonis marlyris fecit vestem ;
angulos qualuor, duos quidem Tyrios, et duos fun- acu'tus defundato imam.J2t ipse niilissimus pontifex, atque-
datos. Fecil etiam isdem sanciissimus et beatissimus in omnibus bonis, "obtulit in ecclesia beî'jse
praesul in ecclesia beali Pétri principis apostolorum Dei genitricis semperque virginis Maria?dominseno-
vêla quaependent in arcu presbyterii ex auro texta strae, quse ponilur infra praedielura monaslerium -,
habenlia historiam beati Pelri apostoli -numéro de- quod vocalur Corsarnra, fecit 'veslem de fundalo,
cem el octb. Necnon in oratorio beati LeoniS:.con- unain. Ubi supra, obtulit in oratorio sâncii .Csesarîi
fessoris atque pontificis, quod est sittim infra praedi- vestem de fundalo unam.
clam ecclesiam, vestem de -fundato unam habenlem Fecil isdem benignissimus crucem aurearii novi-
historiam Aquilarum. Obtulit quoque ubi supra cp- ter,. et ipsa crùx , ut mos .anliqiiilùs est, subdiaconi..
ronam de argento nnani pensanlem libras..... manibus ferebalur anle equum praedeeessbrumpon1
Jam eliam fecil ibi vêla de fondato ernata ex lificum, quant, Deo.juvante, in àuro et argento ac
utraque parte de'blallin numéro viginti. Oiitulit iieatse gemmis melius rénovavit. Obtulit vero in ecclesia
eliam beato Pelro apostolo calices de argento-, qui Nympliaemartyris quaeesse videtur in civitale.
sedent super circuitu altaris.numéro sexdecim pen- PoiTuensi, vestem de fundato unam. Simiîiter fecit
santes libras Verum etiam et caliceni pendenti- in ecclesia beatornm marlyram Cbsmaeet Damiani,
lem cum catenulis el débilitais pensantem libras...... quae in Silva candida esse videtur,. vestem de fun-..
Item sanciissimus et coangelicus praefatus praesul data unam. Necnpn ubi supra obtulit vêla de fun-
post deproedationemSaracenorum islius ecclesiaefe* dato tria ornata in circuitu de blallin. Hic vero bea-.
cit super corpus beati Pelri aposioli imagines argen- j) tissimus papa sacratissimertim niartyrrah sepulcra
teat, totasque numéro 1res, et unam quidem in me-, . deveta mente ardentique assiduç peclorë visilabat :
dio habenlem effigiem Salvaloris. Domini noslri quos vigiliis sacrisque.orationibus cunclo pro orthb-"'.
Jesu Christi cum gemmis in capite per cnfceni dbxsefidèipppùlpexprabat.
ornatam hyacinibinis et prasinis. Item aliam quant-
dam positam ad dextram parlent Salvaloris, et ha- Monasleriumconstruit.-
benlem vultum beati pelri apostoli, et bealse Petro- Die autem quadam cum ad sepulcrum beati Làu-
nillse. Aliam quamdam ppsitam ad partem laevamde- rentii marlyris peryenissel, et selilo more oratîo-
pictam vultum habentem beali Andrese aposioli, nem expleret, diligenliusinquirere coepit, ac dicere:
simul et vultum praedicli sumntipraesulis pensanlem Quanti quolidianas bic înonaclii Deo omnipotenti
libras centum et quatuer. Fecu ubi supra phara referont laudes? Tune omnes, qui aderant, beato
cerea, quse sedent super veslibulum sacri altaris nu- ponlilici prolulerunt, quod a quibusdam ponlificibus
méro duodecim. duo nionasteiia.ibidem fuissent constructa, sed.prp
Reslituit monasleria. Prmdicavit populo. Oçlavam "magna pauperlalis inopia. in desolationes reducla
beatoe sùnl. Mox autëin ipse almificus pontifex superno
assumptionis Virginis celebrari jussit. niitii.compnnctusjnonasleriu.nl,quod nunc sancti vo-
Saepe vere hic beatissimus papa omnia sanctorum calur Stephani et Cassiani,,resiaurans, muneribus ac
quae ileslructa fuerant loca reaedificai'e magnopere divitiis locraii plenissirac perornavit. ln:quo eliam
cupiebat. Nam monaslerium Gorsarûm, quod juxta sanctseconversationis plures Grsecosgénère, inslituit
657 / NOTITIAHISTOR1CA. 638
mehachcs, qui Deo omnipotent!, eidemque marlyri A foris portam beati Pancratii martyris vestem de fun-
die noctuque laudes persplverent. -. dalo unam, et.vela oclo.
1 et venerabilis praesul Quisnam dicere valeat, vel narrare suffieerepossit,
Ipse quidam à Dee protectus
inira basilicam beati Pétri apostoli oraculum mirse quanta ipse a Deo protectus et doua? soleriissimus papa
Nam in ora-
piilcliriludinis summiquedecorisconstruxit, quod.pui- sanclis locis devola obtulit mente
chris marmoribus circumdanssplendide compsil,ab- torio, quod Pauli dicitur papaè, miraehistoriam pulchritudinis
vestem habenlem cum
sidanique.ejus ex musivo, aureo superinducto colore, obtulit Aquilarum
de chrysoclavo et gammadiis unam. Fecit au-
gtorilice decoravil. In quo etiam venerabile corpus cruce
beati Leonis conlëssoris atque pontificis recondens, tem in oratorip sanctorum Proçessi et Marliniani
sacrum desuper corislruxit altare, et ciborium cum splendoris non modicivestem cum rôtis et hominibus,
cruce exaurala, ad laudem et gloriam Christi nomi- et historiam cum eruce, simililer de chrysoélavo et
nis , hoc fretus amore perfeçit, ul sibi dignum in gammadiis unam,
adhère conquireret locum.. Aliam vero vesleni fulgidse visionis in basilica
S. Petronillaeperfeçit, habenlem rotant aquilamque
Dona ecclesiisoblala. cum cruce de chrysoclavoel gammadiis unam.
Obtulit vero in oratorio sanctae Dei genitricis
Patratis itaque omnibus atque perfectis operibus, semper virginis dominsenostrae Marise, quod in Me-
quorum jam sigillatim superius nomina scripta, vel diana consistit, veslem simililer cumroùs aquilisque
memorala sunt, conféstim isdem pastor et pâter ëgre- et cruce de chrysoclavo cum gammadiis unam. Fecit
in oratorio sancti Adriani vestem cum ro-
gius quamvis universarum proficuam ecclesiarum ^" quidem
Dei curam dignamque solliciludinem gereret, et ad lis hominumque effigiebus cum cruce simiîiter de
omne opus bonum prae omnibus intentus éxisteret, chrysoclavo et gammadiis unam. Ipse vero saepius
ex intimo cordis sui longa trahens suspiria, cumquo- memoratus et beatissimus papain obtulit in basilica
lidie bëatissimi apcsfolqrum principis Pétri sacrâtis- sancli Sebastiani martyris, quae Fra.scata consistit,
simum allare cernëret yielalum et ad tantam inho- yestera preiiosissimaeclarilalis cum cruce de chry-
neslatem a Saracenis perfidis Deoqùe contrariis et soclavo el gammadiis unam.
viliiaiem perdu'ctum, eliam et (quod dolentes moeren- Muros Urbis réparai.
tesque dicimus) ipse undiqûe Chrislianum pepùlum
ad jam fali principis sâcratissimà , orationis causa Qui summus et praecipuuspraesul fecit in basilica
vel gratia, liraina destinafi cernëret, et ob hoc vota beali Pelri apostoli corlinam holosericam cum hists-
sua, pi olim perficere non plenitersàtagebat. Ideo riis mullis clarilalis immensaead decorem et gloriam
omnipotenlis Dominifrelus auxilip, atque consilio et ipsius sacralissimse basilicse unam. Cum vero hsec,
virtule munjlus, aureis simulque àrgenteis tabulis et quaescripla sunt, Léo vir beatissimus quarlusque
non lantura confessionem saeram, verum eliam praesul Dominosoialianle amoris ac desiderii gratia
fronleni ssepedicti altaris: salis decenler et honori- per diversa piorum loca sanciorum perfectius cpn-
ficeperornaivit,ulpisesënspe? oiùnia opus ibidemde- tùlisset, lune de Romanse urbis stalu ac resiau-
dicatum luce clarius, manifestât. Quampbrera vene- ratione murorum, qui longo jam senie alque vetu-
randi altaris fronlem prsecipuam labulis ex auro stale nimia fracii dirulique fundilus videbaniur,
oplimo.noviter exornavil, et eam gemmis quamplu- p, coepit cura Jesu Christi Domini iractare 'consullu,
rimis valde optimis ac preliosis toiam circumdédit, ^ ne, si diu snb hac uegligentia sive oblivione consi-
et in meliorein ul prius statum decoremque perduxit. stèrent, aut, Dominopermittente, facilius ab hostibus
In quibus seilicet aurejs, lit diptuni est, tabulis non aut capi, aul forsan expugnari poluissent. Ideo, .ne
solum Redemptoris nostri forma depicta prsefulget, hoc in fulurum malum lierez omnes praenominalse
verum et ejus resurrectio veneranda, alque judicium muros civitatis Romanse, duodecima instante indi-
sacrae acsalutiferse crucis. etione, rénova re, alque ad priorem cultum decusqué
Pelri quoque Paulique pariter vullus alque Andresé reducij lola mentis alacrilate curavit. Et non solum
in praenominatis tabulis simililer splendeiil, alque muros quos diximus céleri fieri agililate prsecepit,
coruscant ; inler quos sanclissirai quarli Leonis sed et portas, quibus omnes saepe claudilur civilas,
pra?sulis, neçnon el specialis filiiusui domini impe- novo cultu lignisque praevalidisob ' inimicoruni me-
raloris Lptliàrii, propter fulurani memoriaiii, sive tura sive terrorein reaedificari feslinanlius jussit.
niercederit, persouse DCP caroe per cuncta saecula Qusedenique omnia, ut cito fièrent, el ad effeclum
venerandae, depictae sunt^ Fecit denique labulam decorcmqueessent perducta, prsefatusvir apostolicus
de smallp, ppus ducentas sexdecim auri obryzi indesinenier non solum equo residens, verum .eliam
pensans libras. Confessionem ver-o .crebro dfcti suis pedibus propriis per muros vel portas cum suis
altaris tabulis ex argento paratis purissimo, simili fidelibus discurrebat, quatenus in reslauralione eo-
modo lola animi devotionë ad aniiquum deciis rum mora nulla aut dilatio fuisset exorla. Qua-
el statum perduxit. In quibus Salvalorem in propter, ut ante jam dictum est, .inter curas maxi-
Ihrpnp sedentem cpnspîeimus, pretiosas in capite nt'im de Romana urbe curam ac solliciludinem
gemmas habenlem et a dexlïis illius cherahim, D venerandus .pontifex gerens undique ad meliorem
a laeva quoque ejus vultus apostolorum cseiero»- novumque cullum cùncla noviter deduxit, quin-
runupie depictos. Imo et rugas fecit sacrae con- decim ab ipso solo turres, quas fundilus dirutas
fessionis ex argento construclas, vullus habeùtes .per circuilum urbis reperit,,novis fabricis reslaurari
bëatissimi Pétri et Pauli, pensantes libras ducentas prsecepit. .
etocto. Quaruin denique duas juxta Portuensem pprlam
Ipse vero a Deo amabilis et prudentissimus pon- ita-prùdenler ac sapienter venerabilis praesul. ad
iitex fecit in basilica beali Pétri aposiolivêla ex auro ipsam oram Tiberis, id est juxla liltusfluminis sedifi-
texla pendentia in arcubus compte in circuitu de cari disposuil, ut nullus prius hpminum vel cogitarë
blallin numéro undecim. Necnen in pratorta sancli vel considerare valebal. Et quia per hune locum nou
Leonis pontificis intra ecclesiam beati Pelri aposioli splura naves, verura etiam hpmines ante facile in-
fecit vestem sericam albam sigillatam cran gamma- grediebantur, nunc autem vix unquam. per eum
diis et periclysi de, blatltaunam, et vêla simililer parvse naviculae inlrpire valebanl, et bec propter
alba majora "duo, minora oclo. Et in monasterio futurum hoslium Saracenprum periculum. et salutem
sancti Csesarii, quod ponitur in palalio, fecit vestem Rpmanseurbis faclum est.
de fundato unam, et vêla oclo. igitur turres non solum lapidibus, sednecesr
Ipsasmuniri eliam
Ipse vero a Deo protectus et venerabilis ponlifex ferreis curavit càtenis, quatenus, nisi
propler relribulionem et mercedem animaesusefecit sitas fuerit, per eumdem lecum nulla valeat navis
in coemelcriobcatse Agalhse martyris, quod ponitur transire. Quod noviter opus. conslruclum , et Rp-
 659 LEO PAPA IV. 610
manse urbis defensionem prsestat, et videntibuS>A sancti Sixli eodem fecit vestem unam. El in oratorio
non modicum, sed grande miraculum, quia cumi sancti Nicolai simiîiter fecil,vestem cran; aquila.unà.
magna sapienlia, subtili prudentia et honestate pa- Necnon et in ecclesia. eadem fecil corlinam lineam
Iralum est. cum cruce in medio, et in gyro listam de fundato
mira magnitudinis. Piis ntoribus, his sacrisque-per-
Corpora sanctorum'Urbi intulil. Ecclesiam exstruxit. -ornatus operibus, papa obtulit in,saepius memorata,
Dona ecclesiis collala.
quam frelus amore fundaverat, aula, palenam.fex
( Ipse quoque a Deo protedus el beatissimus papat cum argento purissimo aureo superinductara colore.,
'limita corpora sanctorum, quaediu occulta jacueraiit, crucis trophseo, salvatorisque effigie, sanclae-
suraïuo studio summoqiie cordis afleclu ad honorem que Dei genitricis. et sanctorum apostolorum pulchro
omnipoienlis Dei infra hujus alrase Urbis moenia schemaie decoratam pensanlem libras septem. Simi-
mirilice congregavit.. Nam et corpora sanctorum îiter calicem sancliim auroque perfusum evangdi-
quatuor Coronaiorum solerli cîifà inquirens reperit. slarum habentem iconam et crucem, pensanlia lib.'às
Pro quorum desiderabili amore basilicam , quae quatuor.
sanctorum fuerat nomjm consecrata, quant ipse, dura Necnon ex argento purissimo cantharum exau-
ad ponlificii deduclus est apicem, prudenlissirao îno- ratum, in quo signaculum in circuitu depressam
deramine rexit, quseper olilana curricula tempprum cemitur crucis, cum prophetarum effigiebus,beaiisr
quassata velustatis defeclu, et pêne ruinis contracta simique Stephani primi marlyris icona. Verun;la-
diuturna anliquitale videbaturet convulsa, supernse men et ihuribulum ex argenlo mundissimo apostolir
virlulis airaueiite clemeniia in splendidiorem pul- « cran unum.
chrioreinque statum a fundamenlis construxit, et ad Gabalhas ad nilorem ipsius venerandae basilicse,
laudeni omnipoientisDei eorum sacratïssima corpora exauratas quatuor pensantes pondus duarum et gc-
cum Claudio, Njcostrato, Symphorianp, atque Ca- ntis librarum.
storico et Simplicio, necnon Severo, Severiano, His, omnibus ila gestis confessionem cum sàcro
Carpophoro et Yictorino, quatuor fratribus. Itéra et allari àrgenteis,tabulis pensantibus libras nonaginla-
Marins, Audifax el Abacum, cum Felicissimo, et très deceravit sanctoriunque effigiebusperornavit..
Agapilo, Hippolyto cuni suis faniiliis [famulis] Super qupd eliam obtulit regnum de argento pu-
numéro decem'et octo. Aquilinp, Àquila et Prisca, rissimo cum pretiosissimisgemmis, habens in medio ,
Narcisic et Marcellinp,Felice, Symraelrioque, Can- crucem, quod usque nunc super eodem pendere air
dido alque Paulino, Ànastasio et Felice, Diogene, tari conspicitur. Ubi etiam oblulit vêla de fundato
el Liberali,. Feslo et Marcello, atque Exuperanti, quadraginta et tria.
Put'eniiana. et Benedicto, Felice et Venantio, nec- Dona monasleriiscollata.
non capite sancti Proihi, sanclaequeCseciiioe,sancti
Alexandri, sanclique Sixli, et sancli Sebasliani, superno Ipse vero saepiusmempratus et praeclarus anlistes-
inflamntàlus amore, oblulit in monasterio
atque sacralissimae virginis. Praxedis.pariter, sub sancli Silvestri, sanclique Benedicti et sanctae Sche-
sacro allari recpndens collocavit, el alia multa,
quorum iiomina Dep sunt cpgnila. Super quod laslicoe, quod nunciipal'ur Sîib laeu, vestes de fun-
etiam ad gloriam Creatoris miro. opère iniiaeque, dato 1res, et vela-simililer de fundato seplein. Fecit;
eliam idem, beatissimus praesespnst. depj-aedatipnera,
pulchritudinis fecil ciboriuin ex argento purissimo, ' Saracenprum in-ecclesia beali Pèlri aposioli cruci-
aureo superinduclo colore, cum gemmis prasinis, Q
et hyacinihinis pensans libras îreçenlas tredccira et fixum rair:e magnitudinis conslruclum, cran gemmis..
semis. hyacinlbi.ms-de ai'genlo purissimo, exauralura, pen-
sàiitem libras septaagintà, et alias gemmas albas.
Insuper obtulit in eadem Ecclesia vêla rubea, quae septem,.majorent unam.
pendent in circuitu altaris .numéro quatuor.
Idem quoque sanciissimus praesul.fecil in oratorio, lisEa item, quaeinter caeteraper sanctissimi praesu-
assiduas preces ac lacrymas.a Dominoexaû.litas
praedictsebeatae,Barbara, quod conslructum.esi taira duodecima in'sistenie indictipne mirabililer acia vel ;
ecclesiamsanctorum quatuor Coronaiorum eoronam
de argenlo pensantein libras duodecim. Necnon in g,esta sunt, npn iniitiliter ageraus, si eh selemain
eodem oratorio obtulit-gabalhas de argento decera ut nieinoriara huic operi clarius inserëre sludeamus,
quanlse sanclitalis in hac aeruranosa vita vir iste
pensantes libras... Verum.eliam in suprascriplo ora- exstilerit, présentes ac fuluri facilius cognoscant..
torio fecil vestes de fundalo 1res habénies in média
cruces cum gammadiis el vêla duodecim. Saraeenorum.impugnatio*..
Praedictuseliam venerabilis pontifex fecit in basir Denique pnst nefandam, et lugubrem, omnique.
lica beati Stephani pontificis, via Lalina, milliario plenam miseria Saracenprum deprsedatipnem,quam
tertio, vestem de fundato unam curacruce in medip, in primp ecclesiarum omnium capite, sancla scilicet
vêla sex. Ubi obtulit paleiiam et calicem sancliim Roraana Ecclesia, hortatu diabolico peregerunt, vo»
inudicum de argento pensanlia libram unam et se- luerunl ileruin ipsi Satan;»filii similia in Roitianos
mis: Obtulit etiam beatissimus praesul in ecclesia fines el Ecclesiam bëatissimi aposioliPelri, ul olim,
beali principis apostolorum thuribulum.de argenlo ID damna inferre-et deipde viclQres ad loca,. quibus
exauralo, apostolaïus legens. nomen domini Leonis egressi fuerunt, remeare : sed cura a.ç,studio siratmi
quarti papas,pensans libras quatuor. prsefulgenle atque vigilante pasloris haec minime .
Ubi etiam in oratorio, beali Gregcrii ccnfesspris „ peiiicere polueriint. Tamen ut fidèles in Domino •
atque pontificis fecit vestem de fundalo cum gam- amplius lideliores jure existant, et illius signa, ac
madiis et crucem ex argento texto unam. Simiîiter veneranla miracula ex vête ibus noviter émanasse
ibi ipse in oratorio beali Pasloris martyris vestem non dubitenl, a principio recensendum est quid de
pari modo fecit unam. Necnon et in oratorio bealse eis divina eodem tempore misei'icoidia mirabililer
Dei genitricis, quae ponitur ad ambonem, eodem egit quantisque iniseriis atquç calaniilatibus gens
modo fecit vestem unam, et in oratorio sanctaesu- illa peslifera .merito proirila dilapsaesl. Quanipbreni ,
perexaltalae crucis fecit vestem simili modo unam. prislirarat remiuiscentes lucrum, vel prsedam quam
Necnon et in oratorio, quod ponitur ad foniem, lecerant, mullipliçaia ilerum perverserum hominum
fecil simiîiter vestem unam et vêla de quadruplo. manu, muliisque cum navibus ad urbem expugnan-
Ipse vero venerabilis et praeclarus ponlifex fecit dam Romanam duodecima indictione vigente'venire
in ecclesia sanctorum qualuor Coronaiorum super crudeliler deçreverunt.
altare majore vestem de fundato cum cruce in me- Multisqueeliam diebus in loco qui To/.aruradicitur
dio, et gammadias, et in gyro lislam de fundalo juxta insulani Sardiniam dcmorali sunt. A qua di-
unam. Ubi supra in oratorio sanctaeBarbara simi- gressi ad Romanum portum, Deo illos non adjuvante,
îiter fecit vestem de fundalo unam. Et in oratorio venire conali sunt.
641 NOTITIAH1STORICA. 612
ConspirantNeapolitani et alii conlra Saracenos. I Lex thesauro suo produxerat ventunt, qui eos ad no-
Quorum iuiquus ac nefandus adventus Romanos vis cendum foras minime permisit exire. Super his no-
non mediocriter terrait. Sed quia Ecclesiam suam rilismysticisque miraculis, quae nobis licet non me-
Deus"omiiipolens semper inviolalain ciistodivit, et diviiiitas ostendere ac demonstrare nostris di-
deinceps cuslodire non desinit, excitavit tune inter gnata est
- lemporibus, semper glorificandaet collau-
caeleros omnium Neapolilanorum,Amalphilanorum, danda esl veri Dei nostri clenientia, qui eos ad
Cajetanoruntque corda, ut una cum Romanis conlra locum quem desiderabant tantum permisit aspicere.
eos insurgere ac dimicare fbrliter debuissent. Mox et lamen, ne capere ppssent, virtutis suse potentia
elenim a locis propriis egressi ante Saracenos inu- ' longius expulit, mullosque postea non tanlum per
tiles, ipse cum suis navibus conjunxerunl[id est per- iniercessiones et mérita beaiissimorum Pelri ac
Pauli principum non tanlum maris profunditas, ve-
venerunt] suumque repenlinum adveiitumbeatissinio rum etiam faîneset gladius tadesinenler exslinxit.
Leoni quarto pontifici notum fecerunt : et quod se
ob nullam rent venisse aliam sunl professi, nisi ut Saraceni quidam in ruinis relicti.
de pàganis, Dominoauxiliante, viciores existèrent. Ex per quasdam insulas nostras famé labo-
Traie demum venerabilis papa aliquantos ex eis rantesquibus phirimi a nostris hominibus inlerfecii sunl.
prius ad se Romani venire praecepit, volens speciali- Cseteros autem causa veritalis ac lestimouii vivos
ter scire ab eis si eorum pacificus esset adventus comprehendenles Romam duxerunt. Quorum Ro-
"velnon, sicuti et factura est. mani proceres, ne mulliplicalus numerus videretur,
Ostioepapa canlat missam. mulios prope portum noslrum Romanum in ligno
Inter quos tune filius Sergii raagistri mililum, qui ' l suspendi jusserunt. Aliquantos eliam nos ferro con-
erat ordinatu.s super exercituin nomine Caesarius, strictos vivere jussimus, pro hac solummodo causa,
advenit : quos bénigne in palalio Lateranensi susci- Ut spem noslram, quam in Deo babemus, et illius
piens, causant pro qua venerunl inquisivil. Illi au- ineffabilem pietatem, necnon et propriam lyranni-
tem ob aliud «ion venisse leslati sunl, nisi ob hoc dem luce clarius scire valuisseni. _Et posi haec, ne
aut sine angustia apud nos viverent aliquando
quod superius legitur exaratuni. Quorumpius apo- oliose,
stolicus credulus verbis cura magno armatorum pro- ad niuruin, quem circa ecclesiam bëatissimi apo-
Pelri habebamus inceptum, aliquando per di-
cinclu, mox ad civitatemOstiam prpperavit, omnes- stoli arlilicum opéra, quidquid necessarium videba-
que Neapolitanos grandi alque exiraia devolione versa deferri.
suscepit. Qui ul summum prâîsulem conspexerunt, lur, per eos onera jubebamus
pedes ejus humo .prostrali venerabiliter sunl oscu- Dona ecclesiisoblala.
lali, gratiasque omnipolenli altilhroiio relulerunt, Prp his igitur beneficiis, ut jam enarralum est,
qui ad se confortandos lalem dirigere decrevit an- bealus ponlifex oblulit in basilica beati Pelri prin-
tistileni. Qui ul meliores de Belial filiis viciores cipis apostolorum posi dépradalionem gérais Agare-
-cxisiereni, summopere deprecati sunt, ul de suis norum, arcus de argenlo mundissimo numéro tre-
sacris raanibus corpus Dominicum percipere me- decim. Ex quibus duos posuit a parle dextra atque
ruissenl. Quibus ore suo missam in ecclesia bealse sinistra in presbylerio mirae magnitudinis pensantes
-Auresedeeanlavit, alque uuiveisi ex illius, ut diclum libras...
est, niaiiibus communionem siraipserunl. El anic- -i Isdem quoque beatissimus prsesul fecit in ecclesia
-quam haec fièrent, usque ad prsei'aiam ecclesiam IJ beali Pelri principis apostolorum vestem unam auro
cura hymnis ac lilaniis canticisque prseeipuis,simul textam habehtew historiam, qualiter bealus Petrus
cum ipsis Neapolilanis, Christo auxiliante, profectus praedicavit ad sanclam Romanam ecclesiam, cura
-esl. In qua etiam flexis genibus Aliissimuradepreca- gemmis albis, id est margarilis seplem, et cura
tus esl, quatenus orationibus suis ipse Chrisliano- gemmis prasinis undecim, necnon el gemmis
•rum hostes in manus resislentium tradere digna- cinthinis viginti el seplem. hya-
relur. Fecit et in ecclesia beati Andrese apostoli ciho-
Oralio conlra Saracenos tomposita. riura super allare ex marraore, necnon et calicem
Super quos eliam roultis cum lacrymis hanc de argenlo cum coronis pendeniibus in eodem ciho-
orationem obtulit, dicens: Deus, cujus dextra bea- rio numéro duodecim pensant, libras.... Fecit eliam
'tum Petrum apostolum ambulanlem in fluclibus ne ibi ipsum campanile, et posuit vampanam cran
mergeretur erexit, el coapostolumejus Paulnm tertio malleo aereo, el cruce, exaurato. Necnon et in Ec-
naufraganiém de pfofundo petagi liberavit, exaudi clesia beati Pelri apostoli oblulit thuribulum ex auro
nos propilius, el concède,ut amborummeritis horum purissimo ex diversis gemmis ornatum. Et in eccle-
fidelium veslrorum brachia conlra inimicos sancloe sia beatae Dei genitricis semperque virginis Marise-
Ecclesioetuasdimicantia omnipolenlidextera tua cor- dominse nostrae, quae ponitur ad sanclum Lauren-
roborentûr, et convalescanl,ul de recepto triumpho tium foris murum, fecil vesl'em unam, habenlem hi-
nomen sanclum tuum in cunclis gentibus appareul storiam resurrectionis Domini nostri Jesu Christi,
gloriosum. Per Dominum noslrum, etc. et imaginera almificiprsedicli praesulis.
I* Fecit
Vento fiasses Saracenorum disperguntur. Saraceni natorumetiam in ecclesia sanctorum quatuor Coro-
canistra de argento undecim, pensanlia li-
"misèredisperguntur et pe'reunt. bras viginti quatuor. Obtulit el in ecclesia beati Pé-
Die vero altéra poslquam a jam dicta eivitateve- tri apostoli crucem ex auro purissimp ex diversis
nerabilis reversus esl prsesul, ipsi scelerum socii, gemmis hyacinlhinis, albis et smàragdis mirae ma-
sive participes, juxta lillus maris Osliensis mollis gniludinis ornalum, quaestat parle dexlra juxta al-
cum navibus apparuenral. Contra quos Neapolilàni tai'e majus. In qua etiam noviter rénovavil virgara,
intpetunt facientes dimicare forliier voluerunl, el deargentavit eam, in qua praedicta crux coniine-
eliam aliquantos vulneraverunt ex illis, et deinde lur, pensanlem libras argenti undecim et semis, le-
triumphuin accepissent, si unum non cilius impedi- gente de nomine dominiLeonis quarli Papae.
mérilum àccidisset : nam dum adinvicem atientius Oblulit et in ecclesia beati Siepham prolomarly-
dimicarent, subito lam validus ac supererainens ris vestem ex auro lexto cum gemmis hyacinlhinis
excilalus esl ventus, qiialem quis his lemporibus quatuor. Isdem prsedictus almificus et sumraus prae-
meminisse non valeat, qui utrasque naves confe- sul nimio amore ductus, et bonis moribus afleclus,
slim divisit. Tum Saracenorum naves primo venie- fecit in ecclesia beali Christi martyris Laurentii
banl usque ad oram maris, deinde vento fiante ma- sila foris murum civitatis Romansevestem de serico
nque elevalo procellis dispergebantur, et ilerum mundo cum aquilis, habenlem tabulas auro tcxlas
post aliquanlulum confractis viribus reveriebantur. très, ex utraque parle habenles niartyrium jjraedicti
Deusenim omnipotens, ul pro cerio credimus, hùnc martyris depictuin, el imaginem prsedicli prasnlis.
 643 LEO PAPA IV. 6U
.Necnon fecil in ecclesia sanctorum martyruni A rio sancli, Sjlveslri infra palaliura Laleranense, ve-
quatuor Coronaiorum imagines de argenlo exaura - stem de fundalo unam, habenlem in medio tabulant
tas très, unam quidem habenlem vultum Salvaloris, de chrysoclavo modicam, et vêla de fundalo qua-
et alias duas habentes vullus sanctorum Claudii et tuor. Fecit et in ecclesia Jérusalem vestem de fun-
Nicosiraii, pensantes libras quiuquaginta et duas et dato unam, et vêla simililer de fundato quatuor.
semis. Et in eadem ecclesia obtulit coronam de ar- Fecit etiam et in diaconia sànclae Marisevirginis;
gento unam, pensanlem libras viginti quinque. quaeponitur In Cyro regnum ex argenlo intrinse-
' Et in perguja ejusdem ecclesise, quse esl ante ai- cus bullis aureis circumdatùra. Verum etiam et in
tare majus, suspendit lilium de argenlo habens mala ecclesia sanctae Dei genitricis semperque virgtajs
de cryslallo, et ranunculum. Fecit eliam, ubi supra, Marise dominse nostrae, quae.ponitur in Frascata,
çanisira de argenlo septem pensanlia libras duo- obtulii vestem de fundato unam, habenlem in me-
defeim. ; dio tabulant modicam exauratam interclusam, et
Fecit ipse mitissimus in sede propria, quam ipse vêla de fundato quatuor. Necnon et in ecclesiasan-
fundaraentis Ueri disposuit, et ex jure parenium ctae genitricis, Dei Marise, quse ponilur in Morenico
-asuorum ipsi accessisse videbatur, monasterium an- Narrano, fecit vestem de fundalo unani, et vêla si-
cillarum Dëi in honorem sanctorum Simitrii et Cae- miîiter de fundalo quatuor.
sarii, ubi et dona largitus est, patenam et calicem Pari modo oblulit el in ecclesia beati Pétri apo-
sanclum*de argenlo exauralum habentes diversas stoli, quae ponitur ih Maruli.,. et fecit vesiem de
gemmas pensantes libras.... Ubi suprà oblulit lliy- fundalo unam, habenlem in medio tabulant exaura-
rnîamateria cum canlhara una pensanlia libras g tam modicam interclusam, et vêla de fundalo qua-
Necnon et ipse vero almificus ponlifex oblulit iu su- tuor.
prascripto monasterio canistra de argenlo mùhdis- Ipse vero a Deo protectus et venerabilis pontifex
simo iria, et gabalhas saxiscas, pensanlia in unum obtulit in basilica bealse Dei genitricis semperque
libras duodecim et semis. Ibidem fecit propler re- virginis Mariaedominsenostrse, quaeponitur ad san-
tribuliônem et mercedem animae suae'vestes de fun- ctnin Laurentium foris muros, et fecil cortinam li-
dalo très, habentes unam tabulant acupictilem in- neamunam habenlem in gyro listam de fundalo, et
lerclusam. Fecit autem ibidem regnum ex auro in niedio crucem simiîiter de fundato. Et in ecclesia
mundissimo cum gemmis prasinis et hyacinlhinis, sanctorum Cpsmseet Damiani, quse in Silva candida
quod pendent super altare, pensans libras.... esse videtur, oblulit vestem rubrant unam habenlem
Ipse vero a Deo protectus et '"venerabilispontifex in gyro'listam de argento et crucem in medio, et vêla
superno amore exardescens obtulit in basilica san- cum aquilis qualuor. Oblulit eliam in ecclesia beati
ctae Dei genitricis semperque virginis Marisedomi- Pelri principis apostolorum coronam ex argento,
nse nostrae, quse ponitur foris muros islius civitalis cum historiis aforis circumdalam, et exauratam,
Rbmanse, juxta beatum Laurentium, vestem.de fun- pensanlem libras septem. Ipse quoque a Deo prote-
dalo unam, habentem in medio tabulant exauratam, ctus et beatissimus papa superno frelus amore oh-
cum effigienalivitatis Domininostri Jesu Christi ; et lulit in basilica beali Pelri apostoli ante confessio-
ipsius almifici pontificis. Et jh ecclesia beali Lau- nem sacri altaris a dextris, seu a sinistris, ad déco-
rehtii martyris, quae ponitur foris muros obtulit thu- rent ipsius basilicae, angelos sex ex argento înundis-
ribulum argenleum cum cooperculo suo exaùratum, -, simo pensantes libras sexaginta quatuor. Et super
J
habens catenulas et huilas per gyrum, pensans li- illud ciborium fecit oleas quae pendent in circuitu
bras sex. allaris habentis tabulas qualuor exauralas, necnon
Al vero in ecclesia beatae Dei genitricis semper- et gammadias numéro quatuor. Ubi supra fecitarcus
que virginis Marise dominse nostrae trans Tiberim quatuor, qui slant in presbyterio ex argento mun-
absidam, quaeprae nimia vetustate ruilura eminebat, dissimo pensantes libras centirai.
prsenominatus praesul restauravit. Et in ecclesia Ipse vero beatissimus ponlifex obtulit in monaste-
beati Pétri principis apostolorum, propter honorera rio sanctorum'Cosmce et Damiani, quod ponitur in
ac vigorem ipsius ecclesiae, fecil bulronem ex ar- loco qui vocatur -Sublacus, milliario ab urbe Ronia
genlo purissimo, qui pendet in presbyterio ante ai- plus minus quadragesimo, vesiem de fundalo unam,
tare majus, pensanlem libras cenlum quadraginta et el vêla,de fundato simililer tria. Fecit eliam isdem
novem. proedicluspraesul.in ecclesia beali Christ! martyris
Simul etiam fecit in ecclesia beati Sebastiani Gervasii et Protasii, quaeponitur intra civitatem quae
martyris, quae ponitur in Frasçala, carastrum de vùcatur Fundana, vestem de fundato vélum habentem in
argento mundissimo, pensans libras duas, legente mediounum. crucem ex aui'o lexto unam,.et de fun-
nomen almifici prsesulis, et beati Sebastiani. dato Obtulit etiarn isdem prsedicluspraesul in
His denique decenlius consummalis alqpe per- ecclesia beali Christi martyris Caesarii,quseponitur
aciis posi Ûehilemet iniquant Saracenorum depraeda- intra civitatem quaevocatur Terracina, V.estemde,
tionem, caiholicus et per omnia laudabilis praesul, fundato unam, habentem in medio crucem cum gam-
ad decorem et lâudem ecclesiae apostolorum princi- madiis, eiperidysin de blallin, legente de nomine
D
pis apostoli Pelri, fecit mirae magiiiludinis ac pul-. domni Leonis IV papae, et vêla simililer de fundalo
chritudinis super illius venerandum allare ciborium, numéro quinque. Necnon Obtulit in basilica beali
el columnas, ac lilia exaurala ex argento purissimp, Pelri apostoli arcus ex argento mundissimo numéro
pensanlia libras mille sexcentas et sex. Nam et su- qualuor, pensantes libras octuaginla et quatuor.
per ciborium oblulit coronas quatuor et calices Fecit autem in basilica bealse Rufinaemarlyris in
sexdecim ex auro miradissirao pensanlia libras..... Silva candida, vesiem de fundalo, hah.entem.in nie-
El de argenlo, ut supra, ad honorem et gloriam dio crucem de periclysi, et in circuitu de blallin,
ipsius ciborium fecit, calicesque., et coronas numéro legente de nomine domni Leonis IV papse.
quadraginta sex, pensanlia libras viginti duas et 'Fecit eliam isdem beatissimus prsesul in ecclesia
uncias septem. Necnon et super columnas ipsius beati Clemenlis martyris atque pontificis gabalhas
ciborii propler amplam pulchriludinëin ex argento de argento purissimo numéro sex : 1res quidem filo-
purissimo fecit cophiiios numéro quatuor, pensantes pares signo Christ^., et duas etiam simililiidines pal-
libras quadraginta el duas. Fecit etiam ibidemante marum, el unam interrasilem, quaeest saxisca, pen-
altaris circuitum vêla alba holoserica sigillata nu- santes simul libras qualuor. Isdem beatissimus et
méro"quatuordecim, listas habenlia dé fundalo. . praeclarus.pontifex fecit ih basilica beati Pelri apo-
Oblulit inibi et àlïa vêla linea numéro quatuorde- stoli nuiritoris sui arcus cum coin mois, el liliis de
cim listam habenlia per circuitum de serico albo si- argenlo purissimo 1res pensantes insimul libras cen-
gillaib. Ubi sùpra fecit arcus duos ex argenté puris- lum el duas. Ipse quidem venerabilis pontifex fecit
simo; pensantes libras quinquag.inta. Fecit in oralo- in basilica sancli Caesarii,quaeponitur in Terracina,
 615 NOTITIAHISTOR1CA. M"
vesiem de quadruplo , ornatam in circuitu de blat- A omnis esl Jabricis civilas undique consummata.
lin, habenle in niedio crucem de chrysoclavo, le- Cumque post mullos labores atque certamina bëatis-
gente de nomine domni Leonis IV papse. Necnon et simi prsesulis, tolum ut desiderabat murorum opus
in basilica beali Pelri apostoli fecit arcus de argento completum délibéralumque fuisset, coepit omnipo-
- purissimo cum columnis et liliis numéro 1res pen- lenli Deo multiniodas, sive innumeras gratias agere,
santes libras sexaginta. qui suas quolidianas preces pro noya sedificalione
Fecil in ecclesia sanctaeDei genitricis Mariae, quae niurorum exaudirc el adimplere dignatus est. Nam
ponitur -in civitale Portuensi, vestem de spanisco quanlam qualeinque curam, vel studium, simulque
unam ornatam in circuitu de fundato, et in medio sollicitudinem pius ac laudabilis paslor, quousque
Crucemde argenlo. Simililer vêla de spanisco ornata construeretur, diebus singulis ac noctibus habuit,
in circuhu de fundalo numéro tria. Sed el tabulas militas hominis lingua breviter enarrare potest, et
dé argenté exauratas, in gradu anle confessionem quia nihil aliud post .débita sacrorum raandatorum
beati Pétri aposioli, numéro quatupr, et agnos duos officiaagebal, prseler ïd quod superius exaratum est,
qui pensant libras insimul quadraginta el quatuor. révéra non frigus, neque flalus ventorum , vel plu-
Obtulit ubi supra coronas pprphyreiicas inirse ma- vja, aut aeris grandis vel modica coiilurbatio, pigrum
gnitudinis ornalas ex auro purissimo cum delphinis in eundo de die in diem quolibet modo facere po?
duodecim, legente de nomine ipsius almifici prsesu- tuil. Sed medp hue, modo illuc per diversas muro-
lis, pensanlibus auri libras 1res et semis. rum fabricas vigil ac sollicitas discurrebat,-ul suum
Necnon et arcùs de argento purissimo numéro bonum propositum ac desiderium per apostolorum
decem, qui pensant simul in unum libras centum jr. pia Pétri Paulique suffragia,Redemplor nosler omni-
octuagînta et unam. El vêla linea, quae pendent in potens prospère adimplere decrevissel, àtque modo
arcubusvubi supra, ornata in circuitu de fundato, •omnes conspicimus. Tune demum,consummalis, si-
numéro quadraginta eclp. . mulque periectis, ut crebro retulimus, novaecivila-
Dicere nunc-post universa, quaerétro scripta sunt, lis uiiiversis operibus, papa beatissimus, et per om-
libei; oeternaequemémorise praesentibus lilteris eno- nia el in omnibus semper laudabilis, ut praedicta
dare, qusequanta permaximus ac venerabilis prsesul civitas, quae a proprio cpnditpris sui npmine Leo-
solerti pioque studio pro defensione universae ma- niana vocabalur, perpetualiler firma ac roborata
lris Ecclesiae,-zelo scilicet-compunctus divino, infra consisteret, jussil cum magna animi develipne, cor-
paucbrum spalia lemporum perhonesle ac nobiliter disque lseiilia, ut omnes cum eo episcopi parilei' ac
dedicavit. sacerdotes incolseurbis, et universi ordines clerico-
Lotharius imperalor juvat papam in Leonina ur%e rum sanctae catholieseet appstoliese RoinanaeEccle-
exslruenda. sise, post lilanias et psallerium decantalum, cum
et canlicis spirittialibus, per totum murorum
Quantobrem, dura universa Romanorum nobilitas, hymnis ambilura raidis pedibus cinerem portantes in capite
pro illa qua jamdudum depraedationera nefandi ac circuirent; el inter caetera ab episcopis cardinalïbus
malevoli Saraceni intolérant, in nimia lamentatione! fieri beiiedictam prsecepit, ut inler oratio-
consisteret, ne deinceps (nisi ecclesia beali Pétrii aquam num officia, aquam ipsàm transeuntes per murum,
aposioli mûris undique munila citius foret) pejora sanctificalionis gratia jaclare onraimodis sluduis-
yaluissent commitlere, isdem amabilis ponlifex ma- sent : qui quod ab eo jussum fuerat humililer
gnam pro Romanis omnibus coepithabere angusliam : (G egerunt. per-
et quomodo vel ordine ab eorum cordibus tanlum
poluisset rancorem sivel'imoremauferreanxiuscogi- Orationes très super portas fecit: -.- .
tare. Cumque in his diulurnis crebro laboribus de- Ipse autem venerabilis pontifex pré suo ires'sup.er
sndaret, Deorévélante, hujusmodiproiinus consilium eumdem murum orationes multis.cum lacryràis àc
sumpsil, ut hoc ipsum suo dileclo at speciali filioi suspiriis dédit, rogans ac peiens ut saepedicla civi-
doiniio Loihario luce clarius indicaret Augusto, tas, et Christi conservaretur in aevum auxilie, et
quatenus per illius, Domino annueute, adjuioriura sanctorum omnium angelorumque prsesidio ab .uni-
alque consilium, civitatem illam, quam prsedecessor verso inimicorum secura el imperlerriia perdurafet
ejus Léo papa 111erga Ecclesiam praenominali apo- incursu. Primam itaque oralionem fecil sùper'por-
stoli sedificarecoeperat, et cujus multis jam in locis; tam quaerespicit ad sanctum Peregrinum, cujus finis
fundamenta posuerat (licet pesl suum transitum a[ . et principium laie est : Deus, qui apostolo tuo Pelro
quibusdiim ablata fuissent hominibus, ila ut nec adi- collatis clavibus regni coelestis,ligandi atque solvendi
lus appareret, ubi prius inchoaiionent proefatus ha - pontificiumtradidisli, concède, ut intercessionis ejus
bucrat munis) si vita cornes adesset, desideratum, auxilio a peccalorum nosirorum néxibus liberemur, et
opùs, Christo solatiante, ad effectum posset perdu- hanc civitatem, quam noviter, te adjuvante, fundavi-
cere. Hoc denique piissimus ac serenissimus Caesar r mus, fac ab ira tua in perpeluummanere securam, et
agnoscens, magna est illico lseiilia et exsullatione, de hostibus, quorum causa constructà est, novosac
replelus, rogansque jam fatum summopere prse-'. multipliées habere triump/ios. Per Dominum, etc.
sulem, palremque per omnia spiritalem, ut quan- " Secundam quoque isdem pius papa dédit oralio-
tocius lanll operis fabricam sedulo labore perfi-. nem super posterulam, ubi mirum in modum caslel-
ceret. Ad quam ipse cura suis fratribus non mo- lum praeeminet, quae [quod] vocilalur S. Angeli.
dicas argenti libras direxit, ut, sicut diclum est, Cujus orationis talis est lextus : Deus, qui.àb ipso
tara proficuum opus indeliberaliim minime rema-I christïanitalis exordio hanc sandani calholicam et
neret. Ex quo nunlio prscoptato praesul praecipuus 5 apostolicam Romanam Ecclesiam ab hostibus cuslo-
ultra moduinhilaris est effectus, Coepilautem ex lune3 dire et conservaredignatus es, iniquilalis nostroechi-
de praedicto negolio valde esse sollicitas : convocans-I rographum propiiiaius emunda,et cïvilalem hanc,
que cunclos sanclseDei fidèlesEcclesiae petens ab eiss quam tuo sanclo nomiiiiper apostolorum luorum Pe-
ore suo consilium, qualiter tanla murorum cito va- lri el Pauli suffragia noviter dedicavimus,ab omnibus
luiSset fabrica consuminari. Tune omnibus ila visumj inimicorum insidiis securam semper atque imperlerri-
est, ut de singulis civitalibus, massisqùe unïversiss tam manere permitte. Per Dominum noslrum, etc.
publicis, ac monasleriis per vices suas generaliterr Terliàm vero orationem ceçinit super posterulam
advenire fecisset, sicut et faclum est. aliam, quaerespicit ad s'cholam Saxonum, alque ex
Quarto anno absolvilur.Leoniana dicitur nova civitas. eorum vocabulo Saxonum posierula appellatur : et
Nudis pedibuspapa cum loto clero muros circuit. ipsa oratio tertia franc specialiter conlinet modum :
Quamobrem secundo prsesulalus illius anno prse- Proesta, quoesumus,omnipotensel miseriçors Deus, ut
fala civitas oedificandicoepil exordium. Et in sextoo ad te loto corde clamantes, intercedeute beato Pelro
cônsecrationis suse, uipote magnis ac mirabilibuss pro apostolo tuo, pieialis imlulgenliam consequamur, et
hac civ'.iafequam ego famutus tuus Léo IV epi-
 647 LEO PAPA IV. 648
scopus,le auxiliante, novoopère oedificavi,meoque no- A que modo vel ordine tant suis quamque eliam futuris
mine Lconinam vocavi, jubeas ut semper illoesama- lemporibus ab hostibus ac Salanse filiis secura et
nëat, ac secura apud clementiammajestalis tuoejugite,r libéra manere poluisset. Cumque diu hoc tacitus in
perseveret.Per Dominum,etc. corde suo pontificali haberet consilium, tune Pater
In qua scilicet civilate, juxta promissunvsui desi omnipotens et excelsus, qui semper in juslis piisque
derii, quod Deo vbverat, magnam sive Romanis , cogitationibus fidèles suos adjuvare nen desinit,
sive diversis nationibus , ut in summsesolemnitatiis Corsorum animps excitavil, qui timere Saracenp-
dié, rogam distribiiit. rum perlerriti a propriis finibusexsuies exislebant,
et hue sive illuc sine solo proprio vagantes incide-
Papa Romam multis donis afficit. bant, ut ad sedemRcmanam causa refugii ac salutis
Deinde cum caeleris, ul prsefalum est, sacerdoti- venire quantocius debuissent: sicuti et facium est.
bus et omnibusRomanorum proceribus ad ecclesiairi Ventantesvero illi ad sacratissima apostolorumprin-
béali Pétri apostoli cum orationibus divinisque lau- cipis limina, ter beatissimo domno nostro Leoni IV
dibus tendens, missam pro salute populi el civitaliii papaeillico praesenialisunt.
incolumitale, ac stahililate perpétua , honorifice de- Qui cum ab eis suisque proceribus prudenler salis
- canlavit. Is itaque sacris peraclis ofliciis, cunctosi sciscitatus fuisset, qualis tune eis imminebat néces-
nobiles Romae multiplicibus donis, non tantum in sitas, pro qua vénérant, ipsi autem nécessitâtes
auro, àrgentove, sed çt sericis palliis honoravit at- suas, calamilates, alque anguslias per ordinem quasi
que dilavit. Fuitque éxe illo magna cunctis lseiilia, uno ore coram prsefalo exposuissent, se habitaturos
videlicet die septimo et vigesimo mensis Junii, pridie g cunctis diebus in suu successcruroque pontificum
sancli Leonis papaevigilia sanctorum apostolorum obsequio ac servilio declararunt. Hoc sane benevo-
Pelri el Pauli. Siquidem ante beatissimorum Pétri . lus praesul agnoscens in magnam esl slatim exsulla-
et Pauli vigilias per tolam Romanam urbem infinita lionem ac laelitiamelevatus, gratias Deo referons,
gaudia et exsultàliones innumerae celebralse sunt. qui laies illi transmisil-homines, qui in praenomi-
Unde magis dignum est atque conveniens, ul pro naia civilate in perpetuum habitare potuissent. Au-
tanto praesuletanloque pastore cunclipoientera Do- ditis itaque eorum multis promissionibuspapa prac-
minum toto corde puroque animo jugiter iraplorc- dicius una cum suis oplimatibus eis clara voce
mus (per quem tam admirabile pérhoneslumque respondit : Si quod verbis nobis dixislis, opère cura-
opus, Christi solalianle polentia , céleri exseculionc veritis perficere, salis loca habemus optima, in qui-
explelum ob salutem Chrislianorum omnium con- bus habitaresuccessoribusboni valebilis, si tantum nobis nuslrisque
sumntàtumque cognoscimus)in nosiris orationibus , pontifiribns fidèles fueritis. Nam
quatenus el hic diutissime vigeal, et illic cum san- civitas quam Vobisdaturi erimus valdenostri firma est,
clis omnibus pro suis innumeris cerlaminihus ac alque munila, quam nos, Redemploris prote-
laboribus perpetualiter selernamereatur praemiapos- gente auxilio, novis portis ac fabricis in locis perne -
sidere. cessariis ad cullum prislinum revocavimus. In qua
Dona ecclesiisdata. si, ul diximus, manere cupitis, vineas vobis ac ter-
ras prataque concedemus, ut nuHam possilis habere
Ipse vero beatissimus papa fecil in ecclesia sancli inopiam. Dabirauseliam vobis, ut ex labore vestro
Sinzigii [Forte Sisinii], quae ponitur in civitale Ble- habeatis, vos et mulieres veslraeac filii, unde vivere
rana, vesiem de lundalo unam , habentem in medio C plenissinievaleatis : boves eliam, el caballps, et ani-
tabulas de chrysoclavo cum effigie Salvatoris, ha- malia caetera, sicut prsediximus, si cuncta benn
bentem capite gemmas prasinas 1res, et sancli Sin- animo feceritis. Tune Corsorum populi lalia audien-
zigii, et bëatissimi prsesulis, et vêla de fundato qua- les promissa lsetioreseffecti sunl, missosque a pio
luor. Et in ecclesia sanctorum qualuor Coronaiorum ponlificeprolinus quaesiverunt,qui civitatem et loca
fecit ceroslata ex argenlo purissimo duo pensanlia specialiter demonslrarent : et ita factura est. Pla-
libras quinque et uncias sex, et gabalhas de argenlo cuerunt siquidem omnia, et spoponderunt, aequani-
numéro quatuor pensantes libras miler omnes, quod si noster papa et doniinus uni-
Fecit in ecclesia sanctaeDei genitricis Mariae,quae versa quaecircuivimiisfuerit dignatus conferre, cum
ponitur ad beatum Laurentium foris muros, vêla de omni familiaet supellectilinostra in servitium sancli
fundato numéro viginti septem. Item fecit prsediclus Pelri et suorum successprum cum omni aviditale
praesul in ecclesia beali démentis marlyris alque properabimus.
pontificisregnum, quod pendet super allare majus Luslrata denique civitale, et possessionibus uni-
ex auro purissimo sculptile sine gemmis, habens in versis, ad venerabilem pontificem cum eisdem mis-
medio crucem de auro cum gemmis fixis in eadem sis reversi sunt. Venientes igitur, ut praeraissuin
cruce, vitreas quinque, et quae pendent item vitreas esl, illique laeta ac prospéra nuntiantes , et quod
etiam numéro qualuor pensantes libras quinqua- Corsorum gens vivere se ac mori in eisdem locis
ginla. Obtulit et ih ecclesia beati Hippolytimartyris, omnino fuissent professi, vocatis omnibus, ut ipsi
quse ponitur in insula Porliiensi quse nuncupalur simililer secundum missbrum asserttanes unanimes
Arsis, vesiem de fundato habentem gammadias ex-D leslarentur, pontificale eis, secundum quod promi-
argento texlas unam, vêla de fundalo numéro qua- scrat (oh serenissimorum Lptharii et Ludovici no-
tuor. Necnon et in ecclesia beatae Dei genitriris strorum intperatorum, suaraque siinul niercedem,
Mariae dominsenostrae , quae ponitur infra civita- perpetuamque memoriam) prseceptum amisit, hoc
tem quse vocatur Anagnia, obtulit vesiem de fun- scilicet tenore, et placito anteposito, ut tandiu fir-
dato cum gammadiis auro texlis unam, et vêla de mum maneret ac stabile, quousque sanclae sedls
fundato quatuor. prsesulibus populoque Rontano in cunctis ohe-
dientes ac fidèles' existèrent. El si, qued absit,
Papa cogitai de urbe Porliiensi mun'enda. Corsi'exsu- omnem
ies ad papam perfugiunt. pracepti sériera irrefragabiliter nen cn-
stodirent, sancitum esl in eodem ut vacuum et inane
Verum, ne ppst haecquae superius veraci testimp- consisteret.
nio ccrlisque schemalibus dilucidata atque coiiscri- Loca vero quae eis data sunl, et a missis poiiti-
pta sunl, silentio, quod minime convènit, caetera ficalibus consignai, tam ex proprio jure ecclesia-
.transeamus, libet alia bëatissimi papseopéra, poicnli slico, quamque venerabilium monasteriorum , imo
Jesu Christi opilnlante clemcntia facta , quamvis et singuloruin hominum, qui finilinii exislebant, in
plurima, tamen luce clarius indicare. Nam cum in concessoeis pontificaliprivilegiospécial!ter adscripta
bonis Deoquedignis eperibus mens simul et animus legunlur. Ecce enim quanta crebro dicli prsesulis
summi anlislitis indeficiensdesudarct, coepitde civi- erat ac proefulgebat misericordia , qui non tantum
tale Porliiensi permaximum habere cerlamen,,ul pro defensioneurbis suosRomanosproceres diligebat,
649 N0T1TIAHISTORICA. C50
sed undecunqùëvalebat colligérehomines ad eorum À ^ Dona alia.
auxilium et solatium invitabat; plus defensionem m ecclesia autem sanctaeDei genitricis, quaepo-
diligenspatriae, et plebis securitatem commissse , nitur in vico Sardorum milliarip ab urbe Roma
quam luçra temporalia et caduca, pro quibus multos trigesimo, quatuor catholicos libros obtulit, unum
jam recolimus vitam pariter et possessiones, quibus Evangeliorura, alium Regnorum, Psalmerum, atque
deleclabanlur, jugiter amisisse. Sermenum. In ecclesia beati Martini confessoris
Léo réparai urbes quasdam. atque pontificis foris portant beali Pelri apostoli
fecit calicem de argento unum cum catenulis pen-
et uncias duas. Et in eccle-
Ppslhaecdenique omnia, quaesuperius brevi stylo sanlem libras quatuor, Coronatorum
conléxta sunt, alia non dissïmilia praesul sanctus sia sanctorum quatuor fecit Ihymia-
àc venerabilis satis ovans peregil opuscula. Nam materia duo ex argento mundissimo pensanlia li-
Hortanseet Amerinsevalde antiquarura civitatum, bras duas, et unciam unam. Simili modo et in ec-
quarum mûri ac porfse prse nimia vetustate lempo- clesia.beataePetronillsefecit vestes de fundato très,
rum usque ad solum ceciderànt, et funditus desti- el vêla duodecim, quatuor quidem de fundato, et
tutse manebant, quâs modo fùres, modo latrones pa- 1res de spanisco, et linea quinque.
tentibus adjtis, nullo resistente custode, facilius in- Nam et in ecclesiasanctae Dei genilricis Marise,
grediebantur, ipse adeo solertissimus praesultantam quam ipse beatissimus pontifex a fundamentis su-
civium prsedictarum urbium cognoseens incuriam, pra scholam Saxonum noviier construxit.,' obtulit
easdem quas praetitulavimuscivitates bortalu suo ac vestes de fundato très, et vêla simililer dé fundato
studio mûris nôvis portisque prioribus minime dissi- ]B quatuor. _ ,
milibus ad prislinum incum staturaque gratia cer- Idem beatissimus pontifex fecit in basilica beati
roboralus dîvina reduxit. In quibus modo civitàtibus Pelri apostoli cereos deargenlatos, qui stant in
exaralis cives el ab inimicorum insidiis melius se- presbyterio numéro viginti et seplem, pensantes in-
curi inhabitant, et fures ac latrones, ut dictum est, simul libras quadraginta. Nam et trabes in ingressu
clausis mûris ac portis nullum damnum et furtum, et in medio presbyterii inveslivit ex argento puris-
tam noctibus quamque diebus, dé caeterovalebant simo pensante Hbras sexaginta et septem, et uncias
inferre. très. Cum autem supernse zelo patriaejheensus spe-
Dona ecclesiiscollala. ciosïs Christi per ordinemornaret metallis ac orna-
mentis ecclesias, post fecit alia multa in aula beali
His autem', ut praedictum est, diligenter explelis, Pétri apostoli principis ; coronam èx argento-puris-
fecit in ecclesia sanctorum quatuor Coronatorum simo unam cum catenulis àrgenteis quatuor, haben-
regnunt ex auro purissimo unum, pendens super tem delphinos quadraginta et duos, pensanlia simul
allare majus, cum catenulis simililer aureis, scul- libras viginti et très. Hic quPque pentifex, Chrisii
ptilem habens in medio crucem aufeam, habentem semper auxilio fretus, ac divinitus inspiratus, fecit
gemmasqualuordecim, ex quibus quinque in eadem in circuitu altaris beali Pelri apostoli vêla serica de
cruce fixas, et alias quse ibidem pendent novem, prasino quatuor, habenlia tabulas de chrysoclavo
Sex quidem albas, et hyacinihinas très, pensantes cum effigieSalvaloris et apostolorum Pétri et Pauli,
simul libram uiiaiii, et semis uncias. Necnon et in et sui ipsius almificipraesulis,et in medio cruces et
basilica-sanctaeDei genilricis Mariaedominsenostrae, up gammadias de chrysoclavocum orbiculis, in quibus
quse ponitur in vico Sardorum, obtulit calicem et sunt imagines apostolorum mirae pulchritudinis de-
palenàm de argento exoralam par unum, legente de coratas, quae in diebus festis ad decorem ibidem
nomine dominiLeonis quarii papae,pensanlia simul suspenduntur.
in unum libras quatuor et uncias quinque. Ipse insi- Pari modo fecitubisupraalia vêla albaholosêrica
gnis praèsulque praecipuus, cum humiliera summi rosata cum cancellis decorata mirîfice, paschse
decoris opéra in basilica beati Pelri coeliclavigeri obumbranlia sacra. Necnon et aliam coronam
perfecisset, portas quas destruxerat Saracena pro- minorent ibidem obtulit cum catenulis quatuor,
genies, argentoque nudarat, erexit, mullisque àr- et delphinis decem, habentem lilium et uncinum,
genteis tabulis , lucifluis, saluliferisqùe historiis pensanlia libras duas. Hujus namque bëatissimi
sculptis decoravit, et in meliorem speciem quant praesulisanimus semper Dep dévolus existens pre-
pridém fuerant, reparavit, ut omnes qui in eamdem tiosis Jesu Christi ecclesias ornamenlis ingenti ob
basilicam ingredi votant, laudes Dep pinnipptenti aeternaevitaesalutem decorare suidebat,amore : et
sanctpque sue pfsesulatuiréférant, et éxppseant, ùt quod nullus praecessorumejus pontificum facere ar-
ad multa aiinorum Curriculavita sua exlendaïur, bitralus est,hic sancto procul dubio Spiritu fervens,
qui tanti fulgorisopère, tantoque pulchritudinis pon- alque corapulsus, coronas ex auro mundissimo, in-
dère autant Dei argenlo pensante libras septuagînta ClylisChristi videlicet et sanctorum vultibus reful-
ornavit. Qui summus Deoqué aniabilis papa in ex- gentes, fieri in apostolorum principis Pelri ecclesia
ordio sui pontificii, cum porlicùs partis laevaebeali juxta allare sub quo ejus sacralissiinum corpus re-
Pelri prse nimia vetustate basilicse cecidisset, céleri n quiescit, dextTalsevaquependentes duas cum cale-
studio prseclariusrenovavit. " nulis aureis bullîs geinmisque prasinis decoralas
Ecclesias mullas exstruxit. decrevit, habentes insimul delphinossexaginta-,pen-
santes libras viginti. .- . -
Nam et ipsius.prsecipuseecclesisesarta tecta ma- Fecit et crucifixum argenteum miro opère de-
gnis trabibus procacique artificio elevatis luçiflue pidum in eadem ecclesia, quae in' lseva inlroitus
renovavit. Quin etiam porlicum, quaesancti Andreae parteinter columnas magnas positus ingenti splen-
cbhseret ecclesiae,cum cerneretur casura, in melius det décore, habentem libras sexaginta et duas et
noviier reslauravil. Sed et cameram, quse ante por- dimidiam. Ipse quoque beatissimus ponlifex fecit
tas argenleas jam dictae aulae esse conspicitur, in- in oratorio beati Andreaeapostoli,quod sancli Pelri
finito fretus ambre renovans decoravit. Et mullas cohaeret ecclesiae, vestem sericam unam habentem
piaeoperalionis in eadem specie ecclesias fecit, quas historiam aquilarura , et in medio tabulant cum
si seriplurae tradere voluerimus, lingua narrâre chrysoclavo,In qua depiclse Christi et discipuloruhi
non sufficiet, et nec scribentium valebunt arliculi ejus dextra laevaqueimagines fulgent, et ipsius al-
suslinere. Cum ergo per diversas Dei ecclesias mifici praesulis.Ac similem post totius operis per-
multa perficeret insignia opéra, ipse beatissimus fectionem, et ornamenlis decoris in ecclesia san-
pouifex porlicum, quae ante basilicam sanctaeDei ctorum quatuor Coronatorum vestem fecit de eo-
genitricis consistit, quaejuxta basilicam sancli Lau- dem serico cum tabula de chrysoclavo, habentem
rehtii sita est foris muros, clarius ac firmius re- historiam, seu niiraculum quod" Dominus Christus
novavit. de quinque panum et pisciura alimentis duorura,
PATHOL. CXV. 21
 651 LEO PAPA IV. 6S2
quinque millia homir.um aUundantcr satians, es! A ingressu presbyterii, el anlc confo sîonem beati
operalus. Pétri aposioli âmatoris sui, quae puïchro lucentes
deCereliominuni prsebent mentibus admirationem :
Synodum cohvocat Romam sexaginta septemepi- quarum duse pensant libras sexcenlas quadraginta
scoporum. et duas, alise vere duaelibras quingentas et ociua-
Inler lisec vere quse superius scripta sunt, coepit ginla. Et in ecclesia sancli Yincenlii, quae ponitur
crebro nominalùs 'sanciissimus praesul de singulis in Frascata, oblulit vestem de fundalo unam.
ecclesiarum recioribus, videlicet episccpis, presby- Sed quia.ui ssepe diximus, hujus serenissimi
teiis, diaconibus, atquô omni Christianbfum mililia praesulis animus maxime bëatissimi prsesulis apo-
curant sollidtudinémque habere praecipùam.Vblens stolPrum principis repletus amore , ipsius summaft
ilaque, siculi elfiuium est, ex priscis auclorilalibus ecclesise,cujus divina dispensantepetenlia thronum
novam,Christo juvantc, normani prseponere,qualiter regebat, multa desiderabat semper prnamenta per-
unusquisque eorum vitam casiam et sobiiàm duce- ficere, fecit super ejus sanctum allare vesiem de
ret. el Deo, cui semper irreprehensibiliter famula- chrysoclavo, habenlem historiam in niedio Salvalo-
tum debemus impendere, in omnibus cPmplaceret; ris inter angelicos vultus fulgentis, Pelroque apo-
tune demum, sancti ei Spiritus gralia révélante, una stolo claves regni coelorum tradenlis, et in dextra
cum consilioserenissimorum Lolharii ac Ludovic!ira- lsevaque gloriosam Pelri et Pauli passionem fui-
peratorum, anno imperii eorum quinto et Irigesimo, gentem. Inierquos ipse praesulcivitatem, quam fieri
•alqué pontificalusjam dicli prsesulissepiimo, mense jusserat, Pelro intervenienle offert depiclara, et
Decembri, die ociava, indictione secunda, sanclam p crucem auro, gemniisque nilentem : et in circuitu
ac venerandam in ecclesia beali Pelri apostoli syno- aliaris et desuper pannos sericos pretiose aquilarum
duin eohgregavit. In qua tam ipse calholicùs et bistoria textos, quorum duo aurali cernunlur.
apcslplicus vir, quamque et alii cura ep sexaginta et Obtulit autem ubi supra-vela quatuor cum chry-
septem episcopi resederunt. Ex quibus qualuor soclavo, in quibus ipse praesul depiclus imagiiii
episcopi ab imperatoribus destinali, Joseph Epo- Salvaloris inter angelicosvullus fulgentis civilaiem,
i'.diênsis, Notingus Rrixiensis, Petrus Spolelinus, quam fundilus paraverat, offert.
cl aliùs Petrus Arelinus. Inler quos etiam Paulus Igitur quia jam pleniter ea quse beati Pétri ec-
diacomis sanclse Ravennatis ecclesise residens vi- clesiae prsedictiis^ponlifexobtulit ornamenia, bre-
eem tenuit Joannis archiepiscopi sui, absque pre- viler licet, descripshhus; nunc ea quse in ecclesia
sbybteris et diaconibus et clero sanclse malris ec- bëatissimi Pauli apostoli docloris genlium ppst im-
clesiae. plant Agarenorum devasialionera est operatus,: oli
Et lune coram omnibus quadraginta et duo ca^- seternain memoriam siimmalim innoiescere slude-
pitula, quaeprofecto ad satalera el lucrum omnium mus. Fecit auieni super ejus sacralissimum corpus
Christianoriim hominum pertinere noscuntur, per ciborium tairae pulchritudinis ingenti argenti pon-
diaconos sanctae el univërsalis sedis apb'sTélicselegi dère, cum columnis àrgenteis comptant, pensans
prsecepit. Quaeeliam capitula ul in fuiur.uni abïom- libras noningenias quadraginta et sex. Sed cunt
nibus illibata serventur, posi caeiera décréta^ponti- benigiia Ipsius pontificis mens anle et post gene^
ficum in sanclis canonibus jussit adscribi : quatenus ralia omnium ecclesiarum diversa ornamenia, quae
omnes episcopi hujus auctorilatis excmplum ante ingenti desiderio prsebebat, beato Petro semper ali-
.oculos habeant, ut suos possint melius inslruere et ^ quid optimum el preïiosius offerre curabat, oblulit
erudire subjeclos. ci 1resoleas [tria aulea] Màsoricâs admirabilis pul-
chriludinis serico lextas, coloreque depiclas , quae
Anastasius cardinalis deponitur. videlicet festis diebus in circuitu aliaris majoris de-
In hac denique post caetera synodo Anaslasius pendereni. Fecit autera et in ecclesia sancli Mar-
presbylër cardinalis liluli eobeati Marcelli ab omnibus ciani, quse sita est in Demucella, quaevocatur Bal-
canonice est deposilus, quod parochiam suam nearela, vesiem de fundato unam, et yela spanisca
per annos quinque conlrahodie canonum insliluta dese- due. Simili modo el in ecclesiabeati Laurentii mar-
ruit, el in alienis usque demoraiur. Qui cum lyris Christi alque Levilseoblulit vêla de fundato,
neque ad duo pro eo congregata concilia venire quae pendent in arcubus infra columnellas majores
vellet, neque per aposlo.licas epistolas, neque për numéro viginti quatuor. Fe'cil etiara in ecclesia
très voCatus episcopos, Nicolaum videlicet, Petro- bëàti Clcmenlis martyris atque pontificis aquseraa-
nâcium, el Joannem, ideo merilo UUPconsensu, se- nile de argenlo par unum, habens in se sculptant
cundum quod de lalibus sacris eonlinctur canonibus, simililudinem çapilis hominis cum vite, el alia hi-
eum sancta synedus deposuil, et sacerdotal! honore Sloria, pensans libras 1res. Item oblulit ipse quidem
el almificus praesul in ecclesia sanctae
privavit, anno, mense, die, et indictione superius beatissimusDei genitricis Marise in yEmilia, quse via Aurélia
annotata.
Dona ecclesiis collaia. nuhcupalur, vestem de fundato unam.
Simililer el ta ecclesiasancli Slephani, ubi supra,
Post prxcipuara vero hujus concilii diffinilionem 3 obtulit aliam vesiem de fundalo unam. Idem vero
beatissimus ejusdem praesulis animus, coelestissem- praeclarus et alnificus prsesul superna protectus
per amoris igueaccensus, ad restauranda ecclesiarum dextra usqueiS Dei semper ser'vitio.sincero persé-
Dei cuuctorura ornamenia vasorum sludium rursus vérons animo, post mullas bonas acliones, B. Sil-
coepit ingens habere, Namfecitet in ecclesia beali Pelri veslri, et Martini ecclesiam, quam doimms Sergius
regni coelorum:clavigeri lucernam ex argento praedecessprejus noviier ah iniis sedifiëaverat, mul-
piirissimp unam dimyxpn pensanlem libras sexde- tis quidem pulchrisque decoravit ac dépinxit colori-
cim. Nec non el in nieiiastcrie sancli Martini, bus. Cujus eliam pulchritudo magnam usque hodie
qupd ipsius apostolorum principis ecclesiae cehseret, humanis oculis admirationem prsestat. Nam et ejus-
fecit aliam lucernam ex argenté fusilem ac di- dem venerabile sacrumque allare ex argenlo inve-
myxpn, pensanlem libras viginti cl septem ac diini- stivit ac decoravit purissimo, pensante libras cenlum
diam. . el sexdecim.
. Simiîiter et in monasierio sanctorum Joannis el
Pauli fecil aliam lucernam argenleara simililer su- De Cenlumcellensisurbis rcoedificalione.
pradictis, pensaiiieni libras viginti duas el dimi-
diam ; quaeDominicisvel feslis diebus juxla lectorum Qiiamobrenïfioslphlchra ac laudabiliadiversàrûni
jqonsistentibiisad legendura sacras lectiones magno ecclesiarunVopuscula, quse prsesul .munificus tolà
lumin'issplendore lucescat. Isdera vero sanciissimus animi devniione peregit, ne Chrislianus populus
papa fecil régulas de argento fusiles cum cancellis in amplius iiiCentumcellensicaslro ab hostibus dépéri-
 053 NOTJTIAHISTORICA. 651
ret, sicuti ssepé fieri solebat, effecit. Nain per qua- A magnitudine universe pppulp rogam dislribuit; cem-
draginta annos ipsa civitas mûris diruia, et habita- mendans nmnipotenti Domino populum, et civita-
tore proprio deslitula manebat, moreque hesliarum, tem divinilus demonstratam, ne unquara ah hostibus
relictis sedibus propriis, ob timprem.Saracenorum, capiatur vel ïnvadatur. His omnibus perpetratis,' ad
ut usque jam factum fuerat, per epaca silvarum sedem suam cum ingenti lseiilia et alacritate rever-
montesque incognitos sua domiciliapopulus, qui re- sus est, octavo scilicet mense, Christo auxiliante,
lictas ab eis fuerat, aberraret : in quibus eliam prse dieque supradicti mensis 15 omnis murorum ambi-
timoré, inimicorum diebus, ac noctibus nec soporëm tus complétas atque perfectus est, anno prsesulatus
oculis, nec ullara juxla humanam consuetudinera sui octavo, indictione secunda.
quietem vel modicamhabere polerat. Dona in ecclesiasancti Pétri data Leopoli.
Cumque tam pius et laudabilis prsesul de illorum
gravamine, atque intolerabili nimis angustia, ultra Sed et in ecclesiis quas ibidem fecit multa dona
medum, et plus quam credi petest, quotidie cendple- obtulit. In ecclesia videlicet,sancli Pelri gabathas ex
ret, multis cum Iacrymis, infinitisque orationibus, argento fusiles majores minoresque seplem, pen-
Dominum rerum omnium conditerem deprecabalur santes simul libras sexdecim, et unciam unam. Can-
assidue, ul ei denp gratia? susedignaretur pslendere, tharum exauratum unum, baccas exauralas 1res.
qup in loco prp salute et liberatione crebro dicti Fibulatoria.majora et minora quinque. Crucem ex
Chrisliani populi Centumcellensiscivitas mulari po- argento deaurato unam cum gemma una. Item aliam
tuisset. Ad quseipse profectus loca, quseei affinitale crucem de auro unam, habenlem in medio monocas-
erant conjuncta, diligenti cura ac studio pervidit n sim. Et aliam crucem ex argento habentem gemmas
atque conspexit. . quadraginta, Thuributam argenleum exauratum
Sed ubi locus videbatur idoneus ad urbem aedi- unum, dextram saxiscam unam, coronas aureas
ficandara, aquaeegestale el penuria laborabant, quse duodecim, gabalham unam, el siruihiocamelorum
hominibus semper satis est necessaria. pra duo. Alque fecit in. eadem ecclesia jam dicta?,
Peragratîs igitur omnibus, ut praediximus, locis, civilatis vestes sericas duas. Ex quibus una habet in
pervenit tandem, divina favenle misericordia, ad medio labulam de chryseelave, et alia habet in
locum optimum valdequé munilum, super quo suus medio crucem et orbiculos quatuor cum gammadiis,
maxime est animus dilatalus, quia et aquarum copia et vpla de fundalo decemel octo. Crucifixum ex ar-
ad populum confortandura, et cseteras utilitales hu- gento purissimo pensanlem libras septem. Necnon
manas, aquimolasque molenles pleniter suhminis- el in ecclesia sancti.Leonis ubi supra obtulit pate-
trabal. nam exauralam unam, calicem de argento unum,
Tamen quo modo vel ordine hoc ei divina osten- vestes duas; unam quidem de fundalo prnalam in
derit clemenlia, dignum est"ad memoriam revocare, circuitu de olovero, habentem in medio rotam de
ad laudem venerandi pontificis, ut cmnis populus chrysoclavo,,ei gaminadias, et aliam de spanisco.
credat veraciter, et cogiioscal, qued divino consilio Simiîiter et codices calhojicos numéro septem;
et consultu opus diu exquisilum perfectum est. Hisloriarum, Salomonis, Aniiphonarium, Psalte-
Nocte denique quadam dum in Iectulo proprio juxta rium, Sacramenlarium, gestorum eliam sermones,
morem praeclarus jaeeret anlistés, el de divinis ex sed et evangeliorum cum tabulis àrgenteis, atque
solito opusculis -cogitaret, ad praevisum et ordina- ' sacratissimum Dei allare, quod supra sanctissimum
tum jam locum, qui duodecimn â Centumcellensi IJ beali Pelri aposioli corpus consistit àrgenteis deau-
urbe milliario distat, in somnis perductus est, et ratis, quae in dextra et lseva ipsius apostolorum
singula loca cuidam Pelro magislro mililum, quasi principis habet miracula, perornavitiaminis [Forte,
per corporalem praesentiam in ipsa revelatione per liiminaribus], quae ingenti splendpre nunc ut coeli
ordinem
' adjutorio fundare et construere debuisset. astra ccrùseant, pensantibus vero simul libras Pdua-
Et quia, prae loci anguslia non ibidem nisi duse ginta quatuer, et uncias quinque.
portae couslruendseerant, in ipsa arcana revelatione Atque pest tam immensae operationis insignia,
digitis propriis annotavit. faclaque divina, Dei seierni clemenlia inspirante,
Maneautem facto, pro somnio quod viderai magna quse per diversa loca ob salutem Chrislianorum ipse
coepit habere certamina, et praenominalum Petrum sanciissimus papa est oppratus, ecclesiam, qua;
ad suam illico jussit venire praesentiam, cui quid- Dominivoce supra firmam petrarà fundala consistit,
quid in somnis viderai relulit, multosqUe ei in ar- et de beali Pelri aposlolorura principis nomine san-
genlo mancusos p.rsebuit, ut conduetor populp Cen- clogloriosa coruscat preliosissimo omnium métal-
tumcellensis urbis, cum eis urbem festinantius per- loriun ornatu prse nimio patris coelestisamore quo-
fieere debuisset. Ac Dee quidem auspice ita nunc tidieornare prpeurans, ibidem qupquelecteriuni ar-
omnia sedificata nilescunt, sicut in somnio papa genleum inclyta pperaltane coelai.um,et super qua^
laudabilis manu propria designavit; cui ex nomine tuor pedes censistens perfeçit. In cujus, videlicet
proprio Leopolim nomen imposuit. Ad quam, post- summiiale Leenis caput refulget, pensans libras tri-
quam aedificaricoeperal,videndam et considerandam ginta unam, et uncias undecim. Necnen et cerestala
fabricam cum suorum fidelium multiludine aman1er ]Q qualupr, quse a lpngp lemppre summprum. ppntîfi-
accessit. Yisis denique portis et ecclesiis, in ipsis euni in medip presbyterii feslis erigebantur diebus.
specialiter locis, sicut monslraveral, ulsuuin,- Atque haïe sagaci arbiirip de argento purissimp in-
Chrislo protegenle, desiderium impletum vidil, om- vestivit, atque utin perpeluum ibidem ereclaessent
nipolenli Domino gralias retulit infinitas, qui ei cpnstituil, qund nullus prsedecessorura ejus facere
talem oslendere locum dignatus est, in quo et popu- cogitavit, habenlia simul libras quinquaginla et
lus salvus existeret, et aquaeabundanliam ministra- quinque. Ubi supra fecit et cerostata de argenlo
ret, et etiam lapides, et arenam, quatenus sine la- majora, par unum, pensantia libras quadraginta
bore operariorum noviier censtrucla fabrica au- octo, et uncias decem, in quibus sedent lucernse di-
gmentum percipere poluisset. myxi de argenlo purissimo, lucenles juxta allare
majus, pensantes libras simul quadraginta et no-
Papa novamurbem consecratet benedicit. vem. Necnon et alia cerostata deargentata seplem,
Gavisus ex his omnibus urbem Leopolim saepe- pensanlia libras viginti quinque et uncias 1res. Pari
diçtus pontifex lilaniis et pralionibus pedibus pro- modo et alia septem tetra fecit cerostata ferrea de-
priis circuivit, irihusque eralipnibùs in nomine Tri- super de argento pensanlia libras unam et viginti
niiàtis perpetualiter consecravit, et missarum, ut et Uncias 1res. Atque super ipsum allare fecit ve-
solitus erat, officiran rite persolvens, aquam bene- siem auro texlam, candidis per totuin margaritis
dictam per mures jaclari praecepit. fulgentem, et in dextra laevaque tabulas genraiatas
Et non modicam raanibus propriis prse arapris habentem cum aureis per circuitum erbiculis, qui-
 CS5 LEONIS PAPiE IV , 656
bus insigne ipsius prsesulis est nomen dcscriplum A tis, mihi soli in domo.sua, nimium super Francos
Papa S. Martini monasterium restaurât. murmurans, dixit secrète : Quia Franci nihil nobis
boni faciunt, neque adjutortam prsebent, sed magis
Jam et monasterium sancti Martini, qued longe quaenostra sunt violenter tollunt. Quare non advo-
senio erat casurum, miris domorum.sedificiisrestau- camus Graepos,et cum eis foedus pacis coritponën-
ravit, et ad honorem meliorem, quam prius fuerat, tés, et Francprum.regem, et gentem de noslro regno
fundilus decoravit. In quo et vestem albam rosalam et dommationeexpelliinus? Quo audito, mox prae-
cum rosis obtulit, salvalorem cum aposlolis, et vir- diclus imperator immenso furore accensus sine lit-
ginem legeiilem nomen domini Leonis quarti. Item teris etiam ad Romanum directis pontificem et se-
vda quinque alba rosatâ, et, unum. quidem habens natum, Romain venire velocilër procuravit. Quem
gammadias tredécim et amygdala de argento exau- tamen venientem domnus Léo papa honorifice, Sicut
rata tria. In ecclesia sanctorum quatuor Coronaio- mps est, super gradus majores B. Pelri apostoli re-
rum fecit vestem de fundato unam. PrSelerea idem sidens suscepit, et mellifluis praedicationis verbis
summus et orlhodoxus pontifex, divina inspiratipne placare coepit.
-pulsalus, fecit in basilica beati Pétri apostolorum
principis calices ex argento purissimo, qui pendent Placitum habelur de accusatione. Accusalor.tradi-
*uper arcum principalem, necnon et infra coluta- tur Gtaliani potestali, a quo dimitlitur. Moritur
iias majnres dextra laevaquenuméro octuaginta très,
habentes insiraul libras quadringentas quadraginta papa.
et unam. Idipsum vero ante sacri altaris vestibutam n Quadam vero die ipsoimpwatore euhi sandissimo
mirae pulchritudinis fecil trabem, quant post dirse Leone ponlifice, omnibus Romanis proceribus, pari-
gentis nefandam deprsedalionemex argenlo decora- ter et optimis Francis in domo quam bealse mémo-
vit purissimo, in qua sacrae ac Dei venerabiles se- riseLéo III, papa juxta ecclesiam B. Pétri Apostoli
dent imagines, quae pensant libras sexaginta. fecerat sedenlibus, dé praedicta accusatione placitum
Oblulit quoque in ecclesia beati Pelri apostoli, habuit. Tune Daniel iniqua frente armatus, fàlsaque
quse ponitur in civilate Leopoli, thuribulum de ar- cogilaiione imbutus, dixit coram omnibus t Iste
gento exauralp unum. Gratianus habuit nïecum consilium, hanc Roma-
Pari mndo et in ecclesia sanctae Dei genitricis nam terram de vestra tollere potestatë, et Graecis
Marise, quae sita est in vico Sardorum, gabalhas traderé illam. Cui stalim non solum Gratianus, ve-
cum camslro de argento exauraïas pensantes li- rum eliam omnes Romani coram imperatore dixe-
bras.... runt : Menliris, nullo modo est verum quod dicis.
Simiîiter et'in venerabili monasterio Hierusalem, Cognoscensautem imperator, et omnis Romaiio-
quod juxta ecclesiam beati Pelri aposioli, ponitur, rum Francorumque nooilitas prsedictum Danielem
fecit vestem de fundalo cum orbietilis, in circuitu taie crinien per falsilaiem et invidiam contra Gra-
ornatam, cum lista de chrysoclavp, cum velis ex tianum dixisse, illico idem clemeniissiraus impera»
imizino duobus, el de fundato tribus. tor nolens contra insiiluta veteram Augustorumper-
et
IpsëTerp a Deo protectus, venerabilis praecla- agere Romanorum, eos secundum Romanam legem
rus pontifex .fecit propitialprium sacri aliaris beali instituit judicare. Quojudicio ipse Daniel mullorum
Petn apostolorum principis, ubi sacralissimum verbis reprehensus, ore proprio manifestavit se fàl-
corpus ejus quiescil spanoclistum habens quidem ar- C sum testimonium super eum dixisse. Ideo jam diclo
genti libras septuaginta, et duas, auri vero octua- Graliano ante omnes est traditus, ul quidquid dé eo
ginta. facere vellet polestalem hàberet.
Accusalur falso apud imperalorem Gratianus magis- liano Sed cum jam traditum Danielem imperator a Gra-
ter mililum. Liidovicusimperator venit Romain. multa et humili supplicalione pelivisset, Gra-
tianus assensit, quem ille slatim plenaria sibi red-
Hujus vero lemporibus quidam Daniel' magister dila gratia libenter suscepit, et sic de mortis est pe-
mililum, iniquilalis ac stultitiae mule csecalus, ad riculo liberalus. His vero peractis imperator abiit,
serenissima dnmni Ludovici imperaloris vestigia et sanciissimus domnus Léo quartus papa non post
properavit, eique multa falsa et inulilia verba, quse mullos dies obdormivit in inDomino xvibeati Kalendas
credi nulto modo possent, super Gralianum eminen-' Augusli. Sepultus vero est ecclesia Pétri
tissimum magislrum mililum, el Romani palàliiegre- aposioli.
gium superiiistam ac consiliarium dicere non dubita- Fecit autem ordinationes duas, unam in mense
constanier eum accusabat falsitale ob Decenibri, et aliam per mensem Marlium, creavit
yit ». Naindicens
invidiam, imperatori : Gratianus Romanse jtresbyteros decem et novem, diaconos oclo, epi-
urbis superinsta, quem erga vos fidelem esse credi- scopos per diversa loca numéro sexaginta el très.
- Platina vult papam accusatam apud Lotharium imperalorem.

LEONIS PAP^ IV

EPISTOL^ ET DECRETA.

L D parentes vestri publicum moverunt procinctura,

ADEXERC1TUM FRANCORUM. semper victores exsliterunt, nullaque eos multitudo
•Omni timpre ac lerrore deposito, contra iiii- populi superaré potuit. Non enim audivimus ut
nticos sànctse fidei, et adversarios omnium regio- aliquando sine fama victoriaereversi fuissent. Item.
num virililer agere studete. Item. Ubi usque nunc Omnium^vestrumnossevolumuscharitalem, quoniam
a ITO,cap. 87.
 657 EPISTOLiE ET DECRETA. 658
quisquïs (quod non optantes dicimus) in hoc bellii A tores existant, cum debueramus ob divinuin cultam,
certamine fidditer mortuus fuerit, régna illi coe- sive timorçm , orarium solummodo planetamque
lestia minime negabuntur. Novit enim Omnipotens,, déferre, lanceam, et scutuni, el gladjum. bajulare
si quilibet veslrum morietur, quod pro veritatei prsecipîemus.
fidei, et salvatione patriae, ac defensione Cbrislia» V.
norum mortuus est; ideo ab eo praetitulatum prae- JDDICATUM LEONIS VAVJE IV ET LUDOVICI II
luium consequélur. -
IMPERATORIS..
H. In concilio i Romano pro episcopo Senensi contra
ADLOTHAMUM AUGUSTUM. episcopum Aretinum, in controversia de diversis
ecclesiissive parochiis, anno 853.
Cur Alteo episcopoAugustodunensipallium non con- 0 In nomine Domini, amen. Dum nos Léo summus
cédât.
Mandaslisut privilegium et pa.,ium Alteo episcopo, ponlifex, et universalis papa quartus, constilulus in
concederemus. Unde poscimus ut vestra super hoc beali Pétri aposioli cathedra, una cum piissimo, et
maghitudo non indignelur : quoniam quod ab ipsot gloriosissimo Lodoyco, Lotharii filio, imperatore
sanctissimo papa Gregorio usque ad haec terapora( Augusto, pluribusque archiepiscopis, episeppis, ab^
nostra factura minime recordamur, facere non _ balibus, synodale habentes cpneilium, cnngregalum
videlicet in ecclesia beali Pétri apostolorum
poluinius, neque praefixosPatrum terminos iramu- Remse, :
lare. principis advenit in prsesentia sancli concilii Se-
Item. Quodjuxta et sedula nos imilari consuetudo nensis ecclesiseepiscopus, nomine Cantius, et relu-
non prsecipit, ita ab hoc veluti a magno nos prseci- lit qualiter jam ssepe pelierat apud jam dictum
pitio custodire oportet. Lolharium, epislolis Adriani papse specialiter con-
scriplis, quatenus judicii censuram inler Se-
HI. nensem ecclesiam, et Pelrum Aretinse ecclesiseepi-
LOTHARIO AUGUSTO.
« De illis tribus jam publiée condemnaiis, et re- scopum de ecclesiis, seu baplisteriis, et monasleriis,
quse infra comitaluir Senensem sunt, cum eorum
probis viris Georgio, Adriano, et Petro, ut vestra pertinenliis, item jam multis vicibus
nobis mandavit sublimitas. Quod adhuc ad aliud prolixa fuit
finitivam secundum canonicam auctorita-
confileri judicium debebant, omnino mirali su- contentio,
tera perciperet sententiam. Tune nos Léo summus
mus, quibus jam, missis vestris prsesentibusjuxta pontifex ila diximus : i Et
quoniam sacerdotali ofli-
legeni Romanam sentenlia prsefixa ac promulgata cio,
est et nisi tune paschalis adesset festivitas , qua quo modo, licet invili, fungimur oportet nos
mortis , prohibente Iege , sententiam dare licitum C spirituali mucrone talium altercationum, quse veter-
non est, vivere eos illorum maliiia neque iniqua nosi serpentis saeva agunlur astutia, fundilus inci-
non sineret. Pro hac ratione so- dere, et exslirpare radiées, ne forte discordia ibLxi-
pfsesumptio itaque
lummodo usque ad tempus suspensa est sentenlia geat, ubi inveleralae pacis deberit consistere bena. >
Simul pmne cpnciliùm : « Justa, inquit, et Veraca-
utrorumque. (Fragmenium) Ivonis dec. x, c. 88 « De
illis tribus. » lliplica, et appstplica definivit cathedra, i Tune au-
tem episcepus manibus decretalia, et judicialia te-
LUDOVICO REGI. nens, ubi finitiva sentenlia Sena servat, et aucturi-
[f. LOTHARIO]
b Pelrum , et Adrianum nunquam recipiemus tate Adriani summi pontificis, et universalis papae,
ad habitandum nobiscum, et si (quod minus cre- et Conslantini queritando dixit : < Frater, et coepi-
nuster Petrus AretinaeecclesiseSenensis ec-
dimus) aut preces nostras, quas pro eorum relen- seppus
tione vobis misimus, aut honores Romani ponti- clesiae parechias, alque dioecesim perverso ordine,
ficis pro nibilo existimaslis, et nos minus quam el conlra canonicam régulant invasil, et per vint de-
Adrianum et Petrum amaslis, quod in posterum tinet. i Tune nos, et Lodoicus imperator in prsesen-
jam prdinalum habeamus, vestrae edicimus ma- tia magni concilii decretalia ab episcopo Cantio
D
gnitudini. Cerle Romanse sedis prsesules tempore ostensa relegi jussimus. His igitur perleclis, nos Léo
quo unamquamqueEcclesiamcum suis clericis ten- summus pontifex, sic ad universalem plebem loqui
debant cb missarum officium,vel alias, more solito, exorsi sumus. i Quantum enim praecellit dignilas
uiililates ecclesiasticas disponendas , nihil aliud omnium ordines dignitalum, superna dispensalione
tam ipsi quam clerici ipsoruin nisi sacerdolalia in- animarum nobis crédita, tanto amplius côgimur
dumenta ferehaut, quod secuti usque nunc nos egi- cuique pelenli solvere raliones.. Aliud enim est
mus. Sed amplius nequaquam agere oportet, si unumquemque sui curam gerere, aliud EcclesiseDo-
viros, quos nec quserimus unquam, nec volumus, minicascura regimen tenere. Quapropter canonicam
mandare decreverilis. Et hoc ad ullimum pro certo sequentes doctrinam , dissensiones atque discordias
notant facimus, quoniam ad quameunque Ecclesiam sacerdotum aposlolica hos perlinet obviare censura,
locumque alium nobis merito subjectum digressi Redemptoris nostri sequentes praecepta dicentis :
fueriraus, ne de mortis nostrae periculo triumpha- Pacemmeamdovobis.Pacem relinquovobis(Joan.iix),
« lvo, cap. 88. c ApudMansi, Conc. lom. XV.
->Ibid., par. x, cap. 73.
6S9 LEONISPAP.E IV 650
In-hoc enim cognoscentomnes quod mei eslxsdiscî- A fines comîtalus Senensis sunt constituta, unde lu»
puli, si dilettionemhabuerilis adinvicem (Joan. xvii). frater et coepiscope, adversus meam ecclesiam quae-
Preliosi enim pedes evangelizqnliumbona (Mallh. xi), ris, possessa babemus ampliusquam quadraginta an-
gratia sancti Spiritus, inquit. Quatenus vero orta nos. » Tune Canlius episcopus ad hsec : « Semper
fuerit immoderataquseslio,spiriluali debeatmuerene enim, inquit,' monasteria et baptisteria, quae in'-
amputari ne adolescat, et Christi concutiat plebem, fra fines Senehsis territorii sunt, parochise nestrae
et ne occasione discordiae fidèles délinquant, sancli ecclesisefuerunt, et sunt. El chrisma ibi dedimus, et
Pelri apostolicis monilis parentes, omni sorde per- ccnsecratipnem fecimus. Presbyteros et diaconos.
dila, pura frumenta in horreo Domini residere va- ego et anlecessores mei ibi sacravimus, et ecclesias
leani. Igitur dum per aliquot jam lapsos terminos eonsecravimu.s^Sedtu, frater, callideet fraudulenler
fcongobardorumgens diversa eripiens territoria, in- praediclamonasteria, seu baptisteria contra sacrorum
vasa desolabatur loca, contigit ut dioeceses episco- canonum institula usurpasti. » Pélrus vero episcopus
porum aller allerius invadere, et temerario ausu eivitalis Aretii haecaudiens dixit : « Vere ista rao»
ïmmodèrate eas detinere, atque in magno nunc usque nasleria, seu baptisteria, quae intra fines tui territo-
permancant errore, et ignorantes canonum defini- rii sunt, unde adversus nos queritas, a tempore Lon-
tiones,, alterutrum anhelantes arripere parochiàs, * gobardorum ecclesiae sancli Donali pervenerunt.
perjurii reàtum contrahunt. Insuper callida versutia Nam judicatum habeo, quod tempore Liuprandi régis
inter se dimicantes, pejora per^gunt exilia, errore Longpbardorum a tuis prsedecesseribus ad meae
ita In malum incïdunt piaculi facinus, dum procul ecclesiaeutilitatem eenjuncla fuerunt. Et prseceptum
abjïciunt canonumcensuram, transgredienles sanclis- etiam habep, qupd Carolus rex confirmavit in eccle-
simorum praedeeessorumnoslrorum pontificum de- sia Sancti Donali. Sed hic modo prse manibus non
cretà,canphicis auctprilalibus fulcila. Propterea lalia habeo : quoniam super hac re altercationem hic ha-
inhibentes apestolica inslilutione una cum gloriosis- bere non arbilrati sumus, inducias el spatium a sa-
simo et piissimo Loduico, et sanclis episcepis, in cro concilio peto, donec Aretium celeriter pelens,.
corona hujus sacri concilii residentibus, apestplicse asserlionis meaejudicatum, alque prseceptum,quem-
constitùtionis privilegio promulgantes sancimus, ut admodum pollicilus sum, in conspectu demni npstri
sicut canonice in decrelis constiluunt, secundum summi ppniificis,atque imperatoris piissimi et tolius
territoria, seu pertinenlias civilalum, sic parochiàs, concilii vestrisque parlibus i Inducias usque ad
et dioeceses ad disponendum episcopos tenere cen- duedecim dies cenlulerunt, quatenus unusquisque
semus, observantes canonicam censuram, quae ait : eerum in prsediclo spalip quidquid firmitalis per
f Episcopum non îicere aliénant parochiam propria j prseceptorum sanctipnes, seu decrelcruin instilu-
t setta [F., extra propria septa] pervariere. > El ité- tiones haberet, déferre, neenen testes idoneos
rant : i Episcopus aliénant civitatem, quaenon est de praedicla ecclesia unusquisque ad indagationem,
< illi subjecta, non invadat, nec ad ullam possessio- veritalis secum duceret. Finitis igitur dictis, duo-
< nem ejus accédât, quem ad eum non perlinet, nec decim diebus Pelrus episcopus Aretinse ecclesise,
« constituât presbyteros aut diaconosalleri episcopo et Çantius episcopus Senensis in praesenlia nostri,
< subjectos, nisi forte ex consensu et voluntate re- cl imperatoris Ludovici piissimi Augusti persona-
f gionis episcopi. Si quis autem laie aliquid facere liler venerunt, et in conspectu eorum episcopo-
« tentaverit, irrita sit ejus ordinatio, alque coercea- rum quorum nomina subter annexa sunt, Joan-
i lur a synodo. » Et sicut praedecessorisnostri beali nes archiepiscopus civitatis Ravennse, Ambrosius,
Coelestinipapaecontinent constituta : « Ut sit con- episcopus Lucensis ecclesiae, Oschesis episcopusPi-
i tëntus unusquisque episcopussuse civilali conces- storîensis, Donatus episcopus Fesulanse civitatis,
« sis hominibus, aller in allerius provincia nihil Johannes episeppus Pisse, Andréas episcepus Yu-
< prsesumat; » ila el nos beati 'Pelri apostolorum laterranensis civitatis, Taceprandus episeppus ci-
principis, cujus vicem, quamvis imraeriti, Dei be- vitatis Clusi, Oihu episcopusRosellensis, Tanimun.-
•
nignitaie gerimus, sumentes auctorilatem, decerni- dus episcopus Suanensis, Petrus episcopus civitatis.,
mus Ut, sicut statulum est, unusquisque episcopus Orbevelanensis, Joannes episcopus Tuscanensis,
parochiàs, seu dioeceses,juxla limites suae civilati Joannes episcopus Centiimcellensis, Pelrus epir
pertinentes , iroperturbale possideat, sub divini scopus Spolelinus, aliique plures. In praedictorum
judicii oblestatione el analhemalis inlerpositione. > ilaque prsesenlia ambo episcopi, hoc est Canlius.
Dum igitur nos Léo summus ponlifex sanctae episcopus Senensis, et Petrus Aretinse ecclesiae,
adhortationis sermonem claudimus, decrelalibus cum sanclionibus prseceptorum, atque institutions
supra nominalis per ordinem osiensis, et releclis, bus decreiorum, idoneis teslibus ex utraque parte,,
tune Pelrus Aretinse Ecclesiaeepiscopus dixil Can- ut impetralum fuerat, adbibitis, iterum corona.
tio episcopo : • Ista tua decretalia el judicata, .quse sancli conciliiin eadem ecclesia beali principis apo-
hic ostendisli, nullam possunt facere jacturam meae stolorum, ubi prius fuerat, residentibus cum nobis.
ecclesise, neque dispendia; quoniam nuset anleces- in cpneilip et velenlibus lantoealtercatienis litigium
soies nestri monasteria el bapllsleria cum eorum rectissima lance pensare, el libralum xquilalis tru-.
waculis, seu perlinenliis,. seu adjacentiis, quae intra tino finire; ecce Petrus Aretinx ecclesisedecretalia,.
CCI EPISÏOL.E ET DECRETA. 6G2
alque praecepta,juxta quod proniiserat, in manibus 1X.dius cuncta diripiens, subjectasque hominibus ter-
retinens, ex jussu nostro, et Augusli Loduici piissi- ras, multis populis refërlas, redegere in solitudinem.
mi Josepho Archicappellano édita sunt ad legendum. Conligil denique ex illius"lemporis desolatiPne, inva-
Cumque perlecta fuissent in conspectu magni con- sione callida aller episcopus, alteri parochiae nefario
cilii, Loduicus imperator sic in aures lotius ec- ausu commorare, et invasam lotis viribus deltaerc
clesiaeconcionatus est : « Et quoniam uniuscujusque Sic ilaque Senensi ecclesise ab Aretina accidisse
rei possessio talis débet esse, ul principtam posses- scimus. Quamlibet Pelrus Arelinus episcopus nos
sienis in se nullum habeai vitium, liquide cplligere hue sui causa duxit, lamen veritalis vationem ce-
possumuSi dum constat lias parochiàs ecclesiamAre- lare nefas esse credimus; ita nimium re in'ambiguo
linam ex tempore Langohardorum tenuisse lanlum- posita, ulrisque ecclesiis parère, alteri quidem ex
inoJo, non sibi sufficere possessionis opposilionem, necessitale, alteri vero ex voluntate, prsedictas Pa
dura antequam Longobardorum gladius llaliam po- rochias meminimus : Senensi qu'ppe ex voluntate,
pulando devastard, Romanis imperatoribus tran- Aretinseex necessilale. Constat nos ecclesia Senensi
quillae pacis felicilate orbem regenlibus, Senensis usque hodie reddidisse ecclesiae et conslilulum
ecclesia, sicul mes antiquus staluil, easdem parochiàs servitium, el chrisina ab eademecclesia coepisse,con-
rexit, el tenuit. » Tune omne conciltam verum et IB secrationemque diaconorum eipresbylererum hacle-
probabile laudeque dignissimum imperalorem prolu- nus ab ea sumpsisse. Aretinoevero ecclesise, armp-
lisse acclamabat. Ad hsecPelrus episcopus Arelinus : rum viribus ccnc'ussos, servitium nos eoacle exhi-
» El quoniam imperatoria majestas, et appstolica su- berenen negamus. Jure igitur apostolica sublimiias
blhnitas non solum scripluiarum, verum et testium et imperatoria majestas nos nostrasque parochiàs a
jussit in hoc teslimoniùm adhiberi, jubeant illi, sa- tali periculo eripiat, et hujus sacri concilii dccrela
cerdotes testimoniiveritatem proferre, qui in eisdem statuai, ecclesisepesthaclibère, el incencusse servire
iiibabilantes parochiis, inconiiptam vcrilaiem, anti- nos oporteat. » Tamen hoc, sicut unum, singilla-
quorum relaiione homiiium per parentelse gradus in- lim Unusquisque eorum iulerrngalus tesib.'.oninm
signiter consociantur. » Gesolfrandiassercbal verissimum. Aripaldus pres-
. Tune nos' Léo pontifex universalis papa et Le- byter et nipnachus de plèbe sancti Stephani de
dovicus imperator jussimus exhiberi sacerdetes, Anciano, ul Gesplfrandus ita refert. El Gelisarius
aliosque fidèles. Qui subito vccali sunt in con- archipresbyter de sallu simililer cenfessus est. Benc-
spectu magni concilii. In primis venit Gisulphe- dictus archipresbyter sancli Yili simililer dixil. Ali-
rianus de plèbe sancli Quirici in Ausinora : Ater- prandus de plèbe S. Donali simililer dixil. Aliprandus
palianus, presbyteret monachus, de plèbe sancli £t de plèbe sancli Ancresesimililer dixit. Laufridus ar-
Stephani de. Cinhano : Gesilarus, archipresbyler chipresbyter sanctae Mariaede Osona simiîiter dixit.
sanclse Marise in Pava : Malperianus, presbyter de Laucari archipresbyter de plèbe sanctae Marisede
plèbe sanclseMarisede Solela : Lanfrancus, presby- Sexia simililer dixit. Omnes itaque, ac si uno ore
ter de plèbe sanctoeMariaede Cnsona ; Benedictiis, Senensi ecclesise prsedicla; parochiàs pertinent, et
archipresbyler de plèbe sancli Yili Vitaliano : Agi- rectissimo jure pariter conslanierasserebanl. Petrus
praïu'us, archipresbyler de plèbe sancti AndreaeMal- vero hsecaudiens, praedictos sacerdotes teslimoniùm
cino ; Leucari, presbyter de plèbe sanctae Maria1,in ferentes, perjurii reatum ineurrisse arguebat. Tune
Sexto ; Aliperus, archipresbyter deplebe sancli Do- jubentibus nobis, et piissirao imperatçre, et uni-
nali deZiliano; < Hi sunt mei archipresbyieri de verso concilio, juraverunt, omnes prsedicli sacer-
jam diclis plébibus, » dixit Pelrus Ardinus episco- dotes, quod in teslimcniiim perdudi salis vera et
pus. Tum nés Léo papa jussimus librtim Evange- probabilia narrarenl, el sicul dixerant, se habet
liorum in medio concilie ppni, siniulque sanclsecru- veritas.
cis vexillura inibi collocari. Alque per haec sciscilati Tune nés Lee summus ponlifex sic ad Petrum
sumus : « Audite vos, sacerdotes, quibus reddendi episcopum, et ad emne cencilium effali sumus : » Si-
testimonium facilitas a sanctissimo concilio tributa D ^ militer oportet nos, fralres, hujusmodi aequitatis
est, in virlute pbedientise, et sub oblestalione divini lance pensaie, quoniam eorum affectionem, qui lesli-
jmlicii vobis praecipimus, ut in coiitinenti nobis de monio supradiclo frater noster Petrus justiliam suae
bac re veritatem dicalis. s In primis ergo omniiiKi ecclesiïe adipisci sperabal, Senensis ecclesia triura-
Gesolfrandus jam dictas archipresbyler ait : « Quo- phum sui cerlaminis est consecuta. i Ad haecuni-
niam nefarium est sub lanla obtestatione jurantem verSum ccllegium dixit : Liquidepalet prsenpminatas
relicere, sacrilegium esse arbilror in conspectu hu- parochiàs Senensis ecclesiseesse, quoniam ejusdem
jus sacri concilii falsum testimonium-dicere. Idcirco coniitâlus limitibusperlinerepiobalsra evidenlerest,
quod a meis parentibus didici, el'ego ipse, çum sim et testium verissimerum asserlio clamât, et scripta
fere nonagenarius, menitai, absque falsitatis colore sanctissimorum poniificum hsec roborant. Jubeat
narrabo. Scio namque secundum meorum pafentum ergo vestra sanctilas, el imperatoria majestas, Se-
rclalionem, Senensem ecclesiam usque Longobardo- nensi ecclesiaeea, quse sua fuere, resliluantur : qua-
rum tempora praedictas parochiàs inconcusse, et tenus discordia de medio sublata unusquisque eo-
absque ullo litigio tenuisse. Sed eorum iniquus g'a- runi propter hoc, et sicut in omnibus statutum est.
 663 LEONIS PAPJE IV 6M
sibi subjectas parochiàs regat, nec ad vicinam dics-' A mansere autem Canlius cum duodecim sacerdotibus
cesirit sui fratris nullatenus accedere praesumat. i> idoneis, quorum non fuerat adhuc in tesiinionio
Tune Comeranus episcopus dixit omnibus : < Sunlt jusjurandum receptum. Tune juravit Canlius çuui
mihi adhuc testes idonei, quos de mea civitate hu(i duodecim sacerdotibus, quod in sacramentis supra-
duxi, quibus proposilsealtercationis palet ambiguum: diclorum testium veritas absque ullo dolo versata
( qui anliqua relatione nobilium parentum quidquidl est. Tune omne concilium simul clamavit : i Jubeat
inde est insigniler noverunt. Ipsi, si introducli fue- ergo aposlolici culminis sanclitas, ex tolius concilii
rint, veïitalem nullo modo celabunt. » Tune ingres- decrelo, praedictarumparochiarum, quas temere in-
sus Willeradus bonsemémorise Merempridi filius, eti - vasit, Petrum episcopum refutationem Senensi ec-
Gunteramus filius quondam Sicheradi Ginnonis, clesiae facere, ac deinceps superjiac re penilus
qui erant milites régis, et Lamfredus miles praedicti silere. » Tune jubenle Aposlolico, et legatis impera-
episcopi Ardini. Et "Willeradussub teslalione divini toris, ac universo concilio, penilus posuit, et refu-
nominis a nobis interrogatus, dixit : < Scimus igitur lavit Petrus episcopus Senensis ecclesiaeparochiàs
quod praedictseplèbes et monasteria, juxta relalio- supra nominatas, quas illicite, et nefario ausu in-
nèm meorum antiquorum parentum, Senensis eccle- vaserat. His igitur ita explelis, nos Léo summus
sise fuerunt. Consignationes, rectorum consecratio- B ponlifex sic dicendo definivimus : t Opporlunum
nes, et presbyterorumordinationes, episcopusSenen- itaque valde reor in hujus litigii definitienem au-
sis ecclesiseibi fecisse vidimus. Nulluminibi fuisse ctoritalem noslram accommodare, atque sub ana-
litigium manifesta res docet, nisi ab ingressu gentis thematis : in.lerposilione sequissima ratione finitura
Langobardorum in Italiam. Senensis quippe eccle- litigium hinc inde sopife, ne forte in fuluro tem-
sia usque ad eorum lëmpora inconcusse praedictas pore aliquis, pravitate plenus, quod modo juste et
parochiàs posséderai. > Reliqui vero omnes, cum canonicea nobis definitum est audeat violare. Nam
singillalim interrogati fuissent, testimonium veri- firmum et stabile in Senensi manere ecclesia sanci-
talis Villeradum protulisse testati sunt : illi vero nms quidquid per testium indagationem eidem per-
una voce testimonium veritalis proferentes, sa- tinere est compertum. Si quis igitur adversus hujus
crosanctis Evangeliis, in medio positis, taclis jura- nostri privilegii decrelum aliquo tempore quilibet
verunl praenominalaeparochiaejam Senensis ec- violare temptaverit, sive clericus, sive laicus, sive
clesiae sint propriae, quod ecclesise Aretinse recto dignitate prseditus, sive honoribus decoratus, aut
jure non pertinent. Hoc sacramento expleto, nos qualibet magna, parvaque persona, sciât se auclori-
Léo summus ponlifex diximus Petro episcopo : tate Domininostri Pétri Apostolorumprincipis omni
« Oportet te, frater Petre, jam nunc tuis tantum- « henore privatum, alque analbemalis maranalha vin-
modo parochiis conlenlum esse, et ab illicila prse- culis innodatum, et cum Juda prodilore Dominino-
sumptione cessare, et primam de hac inusitata fiiiire, stri Jesu Christi, et Anania et Saffira perpetuo sup-
aut si quid ad opponendum potes, quod utile sit, plicio depulandum. Et quoniam in Dei sumus no-
adhibere. Nam nihil vanum, neque superfluum, aut mine collecli, Dominus vere inter nos esse creditur,
quod a veritale sit alienum, hoc sacrum recipit ejus auxilio, quidquid agimus vel definimus, credi-
concilium. » Petrus vero episcopus inquit : Juxla mus esse fulcitum ; idcirco praedictsemaledictioni se
examinationesvestras sanctas litigium rectum pen- innodal, quisquis violare temptaverit quidquid a no-
savit, neque in ambiguo, quod a vobis hic definitum bis est, Deo auxiliante, decrelum. i
est, pono. Et jam neque aliorum praesentiamhomi- Léo, Dei gralia, catholieseet apostolicae Romanae
num, quibus vos magis credere possitis, exhibere Ecclesise episcopus, hujus Judicati decrelum pro-
valeo, neque aliorum scriptorum décréta, praeterquse pria manu roboravi.
a me hic sunt ostensa. > Joseph, archicapeltanus domini imperatoris, sub-
Ad hsec imperator : « Constat ilaque evidenter scripsi.
Pelrum episcopumsuperalum ; quoniam leslimoniis Joannes, archiepiscopus Ravennae, subscripsi.
eorum, a quibus se salvari pulabat, Senensis eccle- " Angelbertus, archiepiscopus Mediolanensis, sub-
sia'victoriam est consecuta. Justum est, inquit, ut scripsi.
propter hoc sileat, neque amplius hujus rei alterca- Nolingus, episcopus Brixiensis, subs."
tionem adiré praesumat. Superfluum est ei, ut cum Ambrosius, episcopus Lucensis, sub.
suse civitati parochiàs subjectas retineat, ad allerius Oschisi, episcopus Pisloriensis, sub. 1
episcopi dioecesim illum temerarip ausu transire. Donalus, episcopus Fesulanus, sub.
Quaprppler volumus ut in hue sacrum et venerabile Gerardus, episcopus Florentinus, sub.
concilium ila hujus litis allercationem oeguissimo Johannés, episcopus Pisae, sub.
lermino includat alque defmiat, quatenus luluro Andréas, VolatéYrseepiscopus, sub.
tempore ulla possit inter eos scrupolpsitas reno- Taceprandus, episcopus Clusinus, sub.
vari. > Tune imperator, reliclis nobiscum missis Olto, episcopus Rosellensis, sub.
suis ad istam causant Amendant, id est Joseph archi- Tanimundus, episcopus Suanensis, sub.
capellano, Ahgelbérto archiepiscopo, Nolingo epi- Dominicus, episcopus Centumcellensis, sub.
scopo, et Adelchesi comité, a fconciliodiscessit. Re- Petrus, episcopus Orbivelanus, sub.
605 EPISTOLiE ET DECRETA. 666
Joannes, episcopus Tuscanensïs, sub. J i ecce=jam per quinquennii tempus in aliénas paro-
Petrus, episcopus Spolctanus, sub. chiàs velut ovis errans discurrit, quem etiam, au-
ctoritate suffulti canonica, aposlolicis litleris per-
VI. terliant quartamque vicera vocavimus.'At ubi redire
ECCLESI.E CUJUSDAM PRIVILEGIA CONFIRMANTUR a.
distulit, duo proeo episcoporum concilia congrega-
Scrivendum praecepimus Stephanus scriniarlo se- couventu cum ejus non potuissemus
-vimus, quorum
dis nostrae in mense Seplembrio die quinta, indi- videre vel habere communi
datum Kalendas Se- specialem praesentiam,
ctione quartadecima ; pridias eum décréta sancta cpmmunipne privavimus , vc-
pleinbrias per manum Tiberii primicerii S. sedis
lenles siquidem suam per hujus excommunîcationis
apostoli.ese,Jmp. domino nostro piissimo perpetuo censuram adgremium sanctae, a qua discesserat,
Aiigusto Lothario a Deo coronalo magno impera»- malris Ecclesiaepersoriam reducere. Sed apostolica
tore, anno- tricesimo tertio et post consulatum ejus ntonita sanctique concilii pro nïhilo
anno tricesimo tertio sed et Ludovico nobo imp.. irretitus ducens, erroris
caligine, redire nullatenus voluit. Proinde,
ejus filio anno.... sicut Ravennae nobis degentibus de eo in ecclesia
VU. beati Vitalis martyris mense Maio, die 29, indictione
b EXC0MMUN1CATIO ANASTASII PRESBÏTERI c. , { prima, ore proprio promulgavimus, nunc iterum in
Imperanlibus dominis nostris , Lothario et Ludo- ecclesia beati Pdri apostoli mense Junio, die 19,
vico Augustis, mensis Decembris die décima sexta, indictione superius adnotata, simililer promulgavi-
indictione 1-4. mus : sit ille a sanctis Patribus et a nobis analhe-
i. Léo episcopus, servus servorum Dei. Anasta- ma, et omnes qui ei sive in ejectione, quod absit,
sius, presbyter cardinis nostri, quem in litulo beali aut pontificatus honore adjutorium prsestare vel so-
Marcelli ordinavimus, quique secedens ab eo ad Iatium quudcunque voluerint, simili, anathemati
aliénas parochiàs absque nostra pontificali scienlia subjâceant e.
demigratus esl, quem per missoset litterasneslras 3. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.
vecavimus, et pro quu dprainns imperatore's sup- Incipit sancta ac veneranda synodus, quae per Do-
plicali per missos nostros, ut eum ad suam paro- mini gratiam et ejus divinum consilium congre-
chiam redire juberent, qui nunc hue nunc illuc gata est in ecclesia beati Pétri apostoli, anno
latitando ih ipsa demigratione per biennium moralus scilicet pontificatus sanctissimi ac coangelici et
est, et ad duo vocalus concilia nostra minime venit, universalis quarti papae Leonis septimo , atque in-
sed neque inventus est; quia, ut praediximus,veluli victissimorum Lotharii ac Ludovici impcratorura
ovis errans éxtraneis regionibus suadentë diabelp i^ anno imperii. quadragesimo secundo f, mense De-1
occulte inhabitabat, secundum canonica institula ex Cembri die eclavc, indicticne 2. In ac siquidem
Dei omn'ipotentis et beati Pétri apostoli nostraque sancta ac venerabili synedo, Dpmini splatiante gratia
simul apostolica auctoritate ab hodie sit communione nebiliter celebrala , pest diversas episcepprum sa-
privatus, donec Ipse meae speciali praesentisèin ca- cerdPturaque vel clericorum alque omnium Chrislia-
nonico judicio fuerit prsesentatus, et si npn venerit, Borum pias ac salutiferas admonitiones et exhorta-,
nunquam communicetd. tiones depositus est juste atque canonice Anastasius,
2. Léo episcopus, servus servorum Dei-, omnibus presbyter tituli sancti Marcelli, eo quod contra au-
episcopis, presbyteris, diaconibus, subdiaconibus , cloritatem canonicam propriam parocbiam dese-
et nniversis clericis cunctoque populo Christiàno. ruisset per annos scilicet quinque , et in aliéna ad
Quod bene ac pleniter vobiscum simus, charissimi usque hodie demoratur, et neque vecatus neque
fralres, scitis. Nunc iterum pro cautela el memoria excemmunicatus et ad ultimum analhematizatus ,
temporura futurorum dilectioni veslrae cognitum sicut de en in hac synpdo veridica piclura demon-
esse volûraus quomodo, insligante ac suadeule dia- strat, ad congregata duo pro eo episcoporum con-
bolo, Anastasius, presbyter cardinis nostri , quem cilia venire notait ; ideo tain a summo ponlifice
nos in titulo beati Marcelli ordinavimus , contra quamque ab universis episcopis tune synodo praesi-
statuta patrum provinciam ecclesiamque deserens, dentibus , videlicet numéro sexaginta septem , ob
a Marini 1, papiri 14. —Clausula est valde vi- Nollingus (a) et Sigilfredus (b), episcopi domni im-
tiosa. peratoris, et sex episcopi ail praedietum archiepisco-
i>Ex Annalibus HinCmariRhemensis, apud Pertz, pum pertinentes, quorum notitiam non recolimus ,
Monumenta Germanisehistorica. et alii tam ex Romana urbe quam ex aliis numéro
sex , absque presbyteris et diaconibus
c Anastasius iste altas est ab Anaslasio Bibliothe- quinquaginta
sanctae RonianseEcclesiae.HINCM.
cario, cui Vitsepontificum Romanorum attribuunlur. f Hic anni imperii Lotharii ac Ludovici simul
BODQ. conjunguntur. Annus enim Lotharii 57 cum anno
d Post Romanum pontificem in hac excommuni- Ludovici 5'cbnjunctus , reddit annum 42 imperii
calione consenserunt archiepiscopus Ravennalia et eorum. Porro istud concilium Romanum in prsefa-
tione habitum : Lotharii ac Ludovici irape-
Médiolanensis, aliique numéro sepluaginta quinque. ratorura annodicitur imperii eorum 5 el 37, mense De-
HlNCM.
cembri, die 5, indict. 2. BOUQ.
e Post Romanum pontificem in hoc analhemate (a) EpiscopusBrixiensis.PERTZ.
consenseruut Joannes; archiepiscopus Ravennatis, (6.)Videturesse Sigisfridus,Regiensisepiscopus.lu.
 637- LEONIS PAPJE IV 668
suam stuliam audaciam mérita, ut prsediximus, A I. Ad qups ecclesiaslicuswdo perthieat. -
est deposilus et sacerdotali honore privatus, Primo quidem éapiliilo diclum, cui ecclesiaslicus
anno denique, mense ac -die atque indictione ut ordo nerlineat : quod episcopis et clericis ordinatis
supra. '-•-. pertincre non.dubium est. Quod vps ignorare minime
VIII.
ADEPiscoros BRITANNMS. crcdimus, ab ipsis appslplicis vii-is cognpscilis. Et
Docelepiscopàssimoniacosin conciliojudicandosesse: cura in sacris conciliis ab episcopis promulgaise sint
deinde respondet aliis eorum cônsulialipnibus. regulseet receplse, quis extra episcopps proinulgator
LÉOpmnibus reverenlissimis confralribus Britan- canonicarura quiveril esse sentenliarum?
niCsegenlis episcopis. H. Unaquoequeparochia episcopi provisioneregenda.
Quanta studio quantaque solërtia gregem vobis a Regenda vero est unaqnseque parochia (s, q. i,
Dominocommissum pascilis, divinisque fovetis edu- Regendaest unaquoeque) sub provisione ac luilione
liis nobis direcla scripta reserarunt. Unde nen mc- episcopi, per sacerdotes vel ceteros clcricos, quos
dica exsultâlione cengratulpr, et lanlarum ambigui- ipse cum Dei timoré prseviderit, cui jure pertinere
talum indagatipne laelificaïus, a limpre negligëntise, videbilur, el circumire, ut sibi necessarium visirat:
qui me illius regienis in infirais deprimebat, quasi a fuerit, ecclesiastica ulililate cogente.
gravi languere relevatus, et ut pute sanus, licet'omni B III. Non cogenduspresbyter ad sacra concilia eulo-
sàlule captas, magis animo sospes surrexi quam gias déferre^.
De eulogiis ad sacra concilia deferendis (Dist. 18,
cerppre. Quia cum qupsdam laicorum in ecclesiasti-
cis coghpverim curis prsepellere, et studioso animo De eulogiis) nihil invenimus a majoribus termina-
ab illorum respondere vigilanliis cogérer, nihil aliud tura, sed sicut nnicuique presbytero placuerit. Nam
si constilulum fuerit illo in tempore benedictiones
vos, qui divinis negotiis et ecclesiasticis sorte veni- forsan minus libenler ad synodes occurrcnl,
stis, quam crederem dorrailare : nnhc divina gratia afferri,
hi confralres nostri, videlicet talium, et' laies eccle- et magis venire detrectabunt : quse ut arbilror
siarum prsesules, ad nos perducli et cogniti, magis iii,n sunl ralionabililer requirendae, nec ultro detilse'
securus nunc duro quam"anlea. Lëgalionera denique respuendae:
communem omnium episcoporum reverendissimoriim IV. Sors nihil aliud quam divinatio etmaleficium.
nobis proposilam delinquentes, requirilis de his qui De expeiientia aulem divinalionum vel malcficie-
in sacris habemus canenibus,
turpissimo lucro columbas in templo Domini ven- runi, scriptum quidem ila
dere non perlimescunl (1, q. 2, Requirilis de Us), ul ipsa verba ponamus, (Conc. Ancyr., can. 23) :
et sua acta improba temerilate Simenis hseresicoit- Qui divinalienes expelunt, el morem genlilium
C aut in domos suas hujuscemodi homi-
jungùnt, utrum possint in ordine poenitentiam agere, subsequuntur,
aut lânlum'modoextra ordinem el sacerdetalem fieri nes inlroducunt exqnirendi aliquid arte maleûca,,
aut expiandi causa, sub régula quinquennii jacennl.
gradum. Quibus nus quidem convictis qui tara de-
ad illorum siutihtadtaem, sortes, quibus cuncta
teslabilenefas, quod jam multis est damnalum con- Unde
in Vcssrisdiscriminalis judiciis (26, q. 5, Sortes
ciliis, peregisse noscunlur, nulla poenilenlia possu- vos
mus subvenire, et lot spirilualibus patribus obviàre : quibus), nihil aliud quam quod illi patres, damna-
sed in illorum patrum me sentenlia convenire omni- runt, divinalienes el maleficia esse decernimus.
bus certum sil. lia lamen ut omnia in conciliis sint Quampbrem volumus illas omnino damnari, et ultra
inter Christïanos nolumus r.ominai'i, el ul abscindan-
episcoporum. Nam nullam damnationera episcopo-
rum esse unquam censemus (1, q. T, Nullam damna- tur, sub anathematis inlerdicto praccipimus (ho,
tionem), hisi aut ante legilimum numerum episcopo- part, ix, cap. 11).
rum, qui -fit per duodecim episcopos, aut cette Y. Ut nullus propria cognaltone conjugem sibi copulet.
probata sentenlia, per sepluàginta duos idoneos Ut definitum esl a Patribus, nullus de .propria
lestes, qui laies sint, qui el accusare possint, et cognalione sibi audeat copulare, alioqui ahalhema
prius ad sacra Christi quatuor Evangelia sacramenta D sil (Dist. 20, De libellis). Unde beali junioris Gregorii
prsestenl, quod nil salsum depromant, sicut nobis décréta eximie sunt relinenda.
bealus Silvesler tradidit, el Romana sancla tenere vi- VI. Per quas décréta judicare deb.eanl episcopi.
detur Ecclesia a. Et si inler eps, qups clamnandcs De libellis et commentariis aliorum non convenit
esse dixerunt homines, fuerit episcopus, qui suam aliquem judicare, et sanctorum conciliorum canones"
causam in prsesentia Rpmansesedis episcopi petierit relinquere, vel decrelalium régulas, id est quae ha-
audiri, nullus super illum finilivam praesumat dare bentur apud nos simul cura illis in canone, et quibus
sententiam : sed emninp eum audiri decernimus. De- în omnibus ecclesiasticis ulimur judiciis, id est Apo-
caelero'vero, quod npbis apicibus veslris factum est stolorum, Nicaenorom, Ancyranorum. Neocsesarien-
clarura; quid vel qualiter de ipsis cap'r|ulis interroga- sium, Gangrensium, Anliacheiisium, Laodicensium,
tisdebeam respendere, unde prccibus vestris annuere Chalcedonensiura, Sardicensiùm, Carthagineiisium,
-curaviraus, et singillatim quid agendum est, sive Africanensium : eicuni illis regulse prsesulum Roma-
iexposilp a sanclis Patribus, sive rcore anliquilus tra- nprum , Silveslri , Siricii , Iniinceiilii, Zosimi.,
dilo, curavimus dembnslrai'é. Coeleslini,Leonis, Gelasii, Hilarii, Symmachi, Sim-
* Haecverb? déesse in Romana edilieue, el in ms. cod. Vaticano observavit Lucas Holslenius
 CG9 EPISTOLiE ET DECRETA. 670
plicii. Isli omnino sunt, per quosjudicant episcopi, A Cura spiritualibus te nostris procreatum visceri-
et per quos episcopi simul et clerici jùdicantur. bus noscimus,tua deceptione quotidie ingemiscimus;
Nam si laie emerserit vel conligerit inusitatum ne- qui sinu malris luse progressus, erroris irrelitus ca-
gotium, qupd minime pesset pér islos finiri, tune si ligine alienis, parechiis vel regipnibus immorari,
illorum, quorum meminislis, dicta Hiercnymi, Au- contra praeceptaPatrum canonumque sanctionem ,
gustini, Isidpri, vel caelerorum simiîiter sanctorum non dubitas. Revertere igitur, salulisque incedere
. doclorum similium, reperla.fuerint, magnanimiler summopere callem procura, le ne vana spes deci-
sunl relinenda ac promulganda, vel ad aposlolicam piai, cadueeque adulaliones subvertant, Sed lerrenis
sedemreferatur de lalibus. Quam ob causant lucu- mente actibus erigens, ea quse superna infinilaque
lenlius et magna voce pronunliare non timeo, quia permanent, inquiescibili intuilù anhelare mémento.
qui illa qusediximus sanclerum Patrum slatuta, quae Quia salutem semper tuse çupimus animae corpo-
apud nps canones practitulanlur, sive ut episcopus, risque videre : et ne te diabolieseinsidiaeconcludant,
sive clericus, sivelaicus, non indifferenterreceperit, omnipotentisDomini semper clemenliamexoramus.
ipse se convincit, nec calholicam et aposlolicam Prselerea apostolicis tibi, praecipimuslilteris; jam
fidem, nec sancta vera Christi evangeliaqualuor uli- quinquennii tempus hue illucque lalitans velut an-
liter et efficaciter et ad effectum suum retiiiere vel B guis discurris , ad concilium , quod quinto decimo
credere. cpngregaturi sumus die Npvembris , exspectatse fu-
IX. turae secundseraensis indictione [mensis exsp. F.
ADLUDOVICUM [LOTHARIUM] AUGUSTUM.
secundse indiclionis], praesenlare te orani deposita
Ex RegestoLeonisIV.
a Igitur cum saepe adversa a Saracenorum parti- pccasipneprocures : ut causant luara in venerabili
coetusanctaevaleamus congregalionis sublili venti-
bus perveniant nuntia, quidam in RomanumPortum
lare intuitu,et humanius luam conversionemIracta-
clam, furtiveque venluros esse dicebant; pro quo re. Si autem
noslrum congregari praecipimusPortum, mariti- negiexeris quod praecipimus, amplieri
te vinculp innpdamus. Nam e multimodis » le re-
mumque ad liltus descendere decrevimus, et egressi
sumus Roma. prehendimus , ac reprehensibilemjudicamus ; quia
X. ad dup pro te congregata concilia occurrere dislu-
ADLUDOVICUM IMPERATOREM. listi ; sicut hi praesenles Nicolaus , Petronacius ,
h Scire vos oporlet, quod nunquam ab aliquibus atque Joannes venerabiles episcopi noslri, per quos
noslros hominessinimus opprimi ; sed si nécessitas le nunc aucloritale canonicajussimus evocare, ore
illis incurrerit, prsesenlialiter vindicamus; quia r proprio indicabunt. Si autem cpnslituto tempore ad
nostri gregis in omnibus ultores esse debemus et prsedictum concilium venire negiexeris, sub excom-
prsecipuiadjutores. niunicalione atque analhemate le modis omnibus
XI. decernimus esse mansurum.
ADJOANSEH AP.CHIEPISCOrUM. XIY.
c Pro certo scilole, quod nunquam permitlimus EPiscons BRITASNI^E r.
noslros a vobir lacerari aut opprimi homines atque Fragmentum.
subjectos, sed si (quod non speramus) hujus noslrae Non coganturpresbyleri ad sacra concilia eulogias
monitionis dicta neglexeritis, et amplius a'.iquas déferre.
oppressiones prsefatis, vel aliis nostris hominibus De eulogiis ad sacra concilia deferendis nihil in-
feceritis, praesentialiter eos vindicabimus,et omnia venimus a majoribus lerminatum : sed sicut uni-
vestra eripere curabimus, furibunda crudelique Nam si conslitutum
cuique presbylero placuerit.
audacia.
XII. fuerit illo in Icmpore beiiedictionesafferri, forsilan
LOTHARIO ET LUD0VIC0 IMPERATORIBUS a. minus libenler ad synodosoccurrenl, elmagisvenire
Lotharium et Ludovicumimperatores Colonodia- obtrectabunt. Quse ut arbitror non sunt ralionabi-
cono ecclesiamReatinara rogat, Léo t ul, inquit, ve- JJ liter quoerendsenec ultro delatscrespuendae.
stra licentia accepta,ibidemconsecrare veleaniusepi- XV.
scopum; sin autem in praedicta ecclesia nolueritis ADLOTHARIUM AUGUSTUM.
ul prseficialur episcopus, Tusculanam ecclesiam illi Fragmentant.
vestra serenilas dignetur cbneedere. i 8 Habelis de hoc apud Deum relributionem noa-
XIII. modicam si antiquae legis dogmata minime pbser-
ADANASTASIUM PRESBYTERUM EXC0MMUNICATUM. vantés vestra imperiali censura pro viribus casli-
Ad conciliumillumvocat. gatis, atque cerrigitis. Item. Veslram flagilauius
LÉOepiscopus , servus servorum Dei, ANASTASIOclementiam ut sicul haclenus Romana lex viguit
presbytero excomniunicato. absque universis procellis, el pro militas person*
» Ivo, cap. 83. 'f
Pilh. De eulogiis. — Vide Paulin, ad Severum ,,
i>Ibid., cap. 84. et Cenlurial.; T. IX, p. 407. Habelur hsec epislola
<=
. Ibid., cap. 85. Romseraanuscripta.
d Gratiani Ûecrei., i, 63, c. 16, de Reatinaecc.esia. s Ivo, part, iv cap. 181. Afferthoc eliam dist. li",,
e El multis modis. Legilur cap. 46,- lib. xi, card.
' cap. Veslram. ,
Deusdédit.
 671 LEONIS PAPJE IV 672
liominis reminiscitur esse cbrrupta, ila nunc A lorum principis, seu et sancti Leonis ejusdem vicarii
suum robur propriumque vigorem oblineat. papse, monasterium desiderat consecrare, et silum
XVI. ac structuram ejus sancti coenobii in rébus juris jam
ADLOTHARIUM AUGUSTUM ». dicti beati Pétri apostoli, quae ejus vere sunt, fun-
dare ac consliluere, quse res praedictseGuidoni glo-
Fragmentum.
De capitulis vel praeceplis iniperiâlibus veslris , riosissimo comili per praeceptum pontificale donalae
sunt. Quam ob causant jubemus ac hurtamur san-
vestrorumque pontificum praedecessorum irrefraga- ctitalem
biliter custodiendis et conservandis, quanto valuimus tuam, ut quando ab illius prsedicli monachi
et valemus, Christo propitio , et nunc et in sevum fueris humîlitale postulaïus, ilhic accedere debeas,
nos conservaturos modis omnibus profilemur. El si et loco, quem vobis significaverit, ipsas illic reliquiâs
fortasse quilibet vobis aliter dixerit vel dicturus supra nominatorum sanctorum, quas a nobis.acce-
sil, scialis eum pro certo mendacem. pit, eo tenore et condilione recondas atque conse-
cres, ut semper el perpetualiter sub jure ac potestatë
XVII. sanctaenostroeRomanseecclesiaejam falum monaste-
ADCAROLUM CALVUM V rium consistât atque permaneat. Sanclilatem luam
Fragmentum. B omnipotens Deus incolumem custodiat, frater. Bene
Si forlassis, quod non credimus, apud vos inutiles vale.
judicaraur, Ecclesia tamen, cui praesidemus, non xxu.
inulilis, sed caput principiunique omnium merito ADHINCMARUM ARCHIEPISCOPUSI 8.
simul ab omnibus vocatur. Cur synodi Suessionensisconfirmaiionemdifférât.
XVIII. Causas pro quibus hoc usque ad tempus suspen-
ADCAROLUM CALVUM e. dimus, charilati vestrse dicemus. Prima igitur hsec
Fragmentum. est, quia sicul ab episcopis prsenominala synodus
Contra sanctorum Patrum censuras videtur exi- ulililer ventilala, sive sopita est ; ita per aliquot
slere si saecularisvel laicus presbyteros ab ecclesiis, ex eis, ut dubitatio foret radicilus evulsa, simula
in quibus tempore ordinationis eorura nominali vel veslrsc synodi destinare debuislis. Alia autem juxla
iitlroducti fuerint, videlur [AL, niletur] expellere. votum veslri desideriî id nos perficere minime per-
XIX. misit, eo quod legati sedis apostolicae présentes
ADV1DPNEM CPMITEM. ibidem non fuerunt : neque imperialis epistola nobis
Fragmentum. talis est praesenlala, quae hoc quod expelendum
a Valde indignura est, futuris gentibus e.tiam i£ misislis ; specialiter indicare poluisset. Quarta sci-
contrarium, tam gloriosam legem, quam mulli rétro licet causa haec est, quia hi quos depositos charilas
cuslodierunl imperatores, nunc suam vira perdere, vestra auctorilale synodi fore affirmât, per preprias
ac.injuste daranari. litteras sedem aposlolicam appellarunt, et votant
XX. llerum nostra se apostolica audiri praesentia : el
COLORODO ARCHIEP1SCOPO ETBERTUSO. lune si culpabiles inventi fuerint, non se abnuunt
e Ideo permiltente Deo pastpres hominum sumus canonicam suslinere censuram.
eflecti, ul qued Patres nnstri sive in sanclis cano- XXIII.
ADHIKCMAHUM EUMDEM h.
nibus, sive in mundanis legibus aflixere, excelere
minimedebeamus. Contra eorum quippe saluberrima De eadem synodo duobus legatis demandatumscribit.
Sed ad vestras peliliones exsequendas et obti-
agimus institula, si quse ipsi divino statueront con-
silio, intacla non servamus. nendas Petrura -venerabilem , et dilectissimum
XXI. nobis, Spolelanum episcopum, viva voce nostra
ADPRUDENTÎUM EPISCOPUM vice exseculorem inslruximus, et alium Petrura
TRICASSINUH.
Ut monasteriumab Adremaro construclum consecret. venerabilem aeque et amaniissimum, episcopum
c Léo episcopus, servus servorum Dei, reverenlissi- D Arelinum, liiteris commnnuimus, et alios fidèles
vestres atque nostros simiîiter inde monuimus, et re*
mo et sanciissirao Prudentio Tricassinae sedis epi-
liqua.
scopo salutem. XXIV.
Cognoscat prudenlia sanctitatis tuse, qualiter hic ADNOMENOJUH i DUCEM BRITANN],*
religiosus monachus, Adremarus nomine, cum mo- Ul Gislardum invasoremsedis Namnetica: defensare
nachis suis, cum summa devotione, ad laudem et (lésinai.
gloriam sanctae Trinitatis, et remedium animsesuae Npn furem etlalrenem (7, q. 1, Ne furent), qualein
suorumque omnium, in honorera beati Pelri aposto- Gislardum sentimus esse in Namnetica sede, qui
a Gratiani Décret., dist. 10, c. 9. 136.
b lvohis Décret., dist. 5, c. 11 ; Gratiani cap.
{
Décret., Apud Mansi, Conc. gêner., tom. XIV.
c. 16, qu. 6, cap. Si forlassis. * Ex Hincmari epistola ad Nicolaum.
c Gratiani Décret., xvi qu. 7, c. t Ex eadem epistela.
29; (Ivonis Decr.,
m, c. 102), Conlra sanctorum. 1 Mendose apud Gratianum, vu, q. i, in litulo ca-
-Ivo, ibid. cap. 182. pilis Vernoni,scriptum est, pro Nomenojo,in huûc
e 25, q. 1, cap. ldeo permiltente.
Ivo, part, iv, modum : Item LéoIV Vernoni duci Britannioe.
673 EPISTOLA ET DECRETA. 074
viventis, quod non liciiit, locum non timuit usur- jv XXVIII.
pare, pro cujuscunque muneris donis ultra debes DEEO(JUIPLURES ECCLESIAS RETINET d.
defensare. . Fragmentum.
*xxv. Qui plures ecclesias. relinet,unam quidem titu-
ADEBRUINUM ET ADELFREDUM EPISCOPOS a. laiam, aiiam vero sub commendatione relinere dé-
bet.
Fragmentum, XXIX.
<Juiapraesulatusnostri (quod bene nostis) magiste- DEESUCARNIUM e.
riuui npn solum de sacerdotum , verum etiam de Fragmentant.
ssccularium utilitalibus débet esse sollicitant, pro- Ut a coensetermine, quse fit in principip noctis
pterea fraternilatem veslram scire volumus hune quartaeferise, quaelucescit in quarla feria, usque ad
prsesenlem presbyterum ad sedem aposlolicam ve- diluculum quintae feriaeet simililer a coena noctis
nisse, nobisque violenliam et excommunicalioneut sexlae feriae,quse lucescit in sexta feria, jejunatio
suam per ordinem retulisse ; quod etiam sine jusio usque ad Sabbati lucem prolendalur.
legis tramite illi sua fuisset ablata ecclesia, simililer XXX.
indicavil : quam alius dalo munere sacerdos zelo ]i ADLUDOV1CAM AUGUSTAM f.
duclus invidiseusurpare praesumpsit. Inde parentes Fragmentum.
»
ejus magno dolore compulsi presbyterum illum , Nossi incompetenter aliquid egimus, et in subdi-
qui suam tenebat ecclesiam, mox comprehenderunt, tis justae legis tramilem non conservavimus, vestro
et ei oculoseruerunt. Tamen ipse ssepe dictas sacer- ac missorum vestrorum cuncta volumus'emendare
dos dicil quod absque sua voluntate et sine ejus judicio ; inde imploraraus ut taies ad haecquse dixi-
consilio hoc sil peractum. Quod si ita est, ul ipse mus perquirenda missos in his parlibus dirigalis,
nobis suo ore testatus est, vobis magnopere provi- qui Deumper omnia limeantet cuncta, quemadmo-
dendum est, ul, si canonice ipse excommuiiicatus dum si vestra praesensfuisset imperialis gloria, dili-
non est, canonica super eum fiai reniissio. genler exquirant; el non tantum hsec sola quaesu-
perius diximus , quserimus, exagilent, sed sive mî->
XXVI.
nora, sive majora illis sint de nobis judicata nego-
ADJUDICEM SARDINI.E. tia, ila ut examussim eorum cuncta Iegitimo termi-
i>Nec mps, nec noviter introducla consueludo nentur examine , quatenus in poslerum nihil sit
nostrae Ecclesiae praedecessoribusque nostris fuit i quod ex eis indiscussum vel indiflmitum rema-
contra sanctorum canonum nova, vel inusilata prse- l[] neai. i •
suniere. Quamobrem nos devplius vulentes vestras XXXI.
LOTHARIO ETLUDOV1CO IMPERATORIBUS g.
petiliones suscipere, Siin his nos sanctorum Patrum
censura juvaret, sed ideo quia synodicae paginae Fragmentum.
in hoc favere non videnlur, nos lanlam novitaiem Inter nos et vos pacli série statutum est et con-
prsesumere non possumus, et ab illo reclissimo tra- firmatum quod eleclio et consecratio futuri Romani
mite deviare. pontificis non nisi juste et canonice fieri debeat.
XXXII.
XXVII. h Omnes canonum sponte violatores, in omnibus
ADJUDICEM SARDINLE authenticis conciliis anathemaiizati sunt.
c Celsitudinem veslram duximus obsecrandam, XXXIII.
ut nobis quantos lua prseviderit magniûcentia ar- Ex registro Leonis papeeIV.
matos sive pueros, sive adultos, ac juvenes cran i De decimis juste ordine non tanlum npbis, sed
armis suis mandare dignemini, qui nobis quotidiana majoribus visum est, plebibus tanlum, ubi sacrosan-
jussa possint explere. cta dantur baptismata, dari debere.
« Gratiani Décret., n, c. 1, quaest.4. '.D f Gratiani Décret., disl. 1, c. 2, qu. 7; Ivonis
h Ivo, part, iv, cap. 196. Décret., v, c. 22, Nos si incompetenter.
» Ibid., cap. 86. s Ivonis Décret., v, c. 14; Gratiani Décret., I,
d Gratiani Décret., c. 21, qu. 1, c. 3, Qui plures. dist. 63, c. 31 ; Inler nos et.
t Ex Suppl. Mansi, tom. I, pag. 908.
e Gratiani Décret., m, disl. 3, c. 11, Deesu car- « Affert ex Leone IV Gerhous in Dial. vulg. a P.
nium. Pez Anecdol. tom. 11,part, n, pag. 482.
 675 iLEONISPAP.-EIV 670
' ' ' ! -- - * »

LEONIS PAP^E IV HOMILIA".

COLLECTORISPRJEMONITIO.

Quam hic exhibée, Leonis papae IV homiliam-,A papoein synodolegenda. Qusecum ila se habeant; e
maximi faciendam suadet Romanse Ecclesiseselalis re eeclesiastica factarum me arbitror, si triplex
illius disciplina, quam vivis coloribus depiclara ex- ejusdem homiliseschéma proposuerim,quorum alte-
primit ; sed cura maxime variet in rass. codicibus, rum Labbeanum est, aliud ex Martene Vêler. Mon.
nec in edilis semper sibi cohscreat, permagni inter- tpm. VU, pag. 1 petitar, quanquain Leonis nomen
esse arbitrer, si collalio inter varios codices insti- ascriptum ibi non legitur, tenium tandem ex ms.
tualur, quo ex consensu plurimorum eliciatur quid codice bibliolhecsecathedralis Lucensis sseculi xu.
adulterinuht et ascilitium. Variantes lectipnes e ms. cedice biblieihecaeS. Vi-
genuinum sit Leonis, qu'icicausam
Interpolationis vero hujus hanc afferri posse ctpris Martenius adjecit, ex quo hue transfero, juu-
arbitror, qupd ppst Lepnem mos oblinùerit, ut haec ctis pariter variantibus e sermone synodali quem éx
ipsa humilia in synpdis legeretur varia ad cleri eruditip- Marco Velsero acceptum Labbeus tom. XI Yen.
nem ; ex qup factura est, ut pro locorum di- edit., pag. 1073, non expresso Leonis papaenomine
sciplina variarelur, moribus provincisevel dioecesis, ( cura reipsa lamen ipsa sit Leonis homilia interpo-
cui tradebatur, accommodanda. Constat id èx titulo lata)' exhibuit.
quem in ms. codice Lucensi gerit : Epistola Leonis B
MARTENII ED1TIO. LABBÊI EDITIO. LUCENSIS CODEX MS.
Commonilorium cujusque episcopi Homilia LeonispapoeIV. Epistola Leonis in synodolegenda.
ad sacerdotes sibi subditos.
Fratres, sacerdotes Domini,coo- Fratres, preshyteri, el sacerdo- Fratres, preshyteri, sacerdotes
et tes Domini, mihi estis
pei-atores nostri ordinis estis ; lo- ordinis. Noscopperalpres in-
Domini, cooperatores ordinis no-
slri estis. Nos, quamvis indigni,
IIPSquidem, quamvis indigni, quidem, quamvis
cum Aaron tenemus ; vos locum digni , locum Aaron lenemus ; vos locum Aaron tenemus, vos autem
Eleazari, et Ilhamari. Nos vice autem Eleazari, et Ilhamar. Nos locum Eleazari, et Ithamar. Nos
duodecim apostolorum fungimur ; vice duodecimformant apostolorum fungi- vice dupdecim apestolorum fungi-
vos sepluaginla duorum discipulo» mur ; vos ad septuaginla mur ; vos ad fprmam septuaginla
rum. Nos paslores veslri sùinus ; discipulorum estis. Nos vero pa- discipulprum estis. NPS vero pa-
vos plebis vobis commissse.Nos de slores veslri sumusvobis ; vos auleni slores veslri sumus, vos autem pa-
vobis ralionem reddiluri sumus paslores animarum çonimis- slores animarum vobis commissa-
summo paslori Dominonoslro Jesu sarura. Nos de vobis ralionem red- rum. Reliqua ul apud Martene*
Christo ; vos de plèbe vobis com- diluri sumus paslori noslro Jesu
missa. Ideoque, charissimi, ve- Chrislo ; vos de plebibus vobis
strum videle periculum. Admone- cbmnien'dalis.Et ideo, charissimi,
mus itaque et obsecramus frater- videle periculum yestrum. Admo-
nilalem vestram, ut h quae vobis nemus, et obsecramus, sicut alibi
suggerimus, mémorise cpmnten- scriptum invenimus, fralernitatem
detis, el opère exercere sludealis. veslram, ul de communisalute ve-
stra cogitantes, altenlius audialis
admonilionem nostrara ; et quae
vobis suggerimus mémorise com-
mendetis, et opère exercere slu-
dealis.
I. In primis admonemus, ut vita In primis admonemus firmiler- I. In primis, elc., ut apud Mar-
el conversatio vestra irreprehen- que praecipimus,ut vita et Conver- tenium.
sibilis sit, scilicet ul cella vestra sit satio vestra irreprehensibilis sit,
juxta ecclesiam, el in domovestra scilicet ut.cella et habilatio vestra
feminas non'habeatis. sit juxla ecclesiam, el in ea femi-
c
H. Omni nocte ad vigiîias sur- nas non habealis. Omni nocte ad II. Omninocte ad horas surgite,
gile ; cursum vesirum horis cerlis noclurnas huras surgile ; cursura
decantaie. vesirum cerlis horis decanlaie ;
III. Missarum solemnit'ales4 cé- missarum celebràtionesdévoteper- III. Missarumcelebràtiones réli-
lébra lionesque réligiose peragite ; agite ; corpus et sanguinem Do- giose, etc., ul apud Marlenium.
et
'corpus sanguinem Domini cura mini cum timoré et reverentia su-
timoré el reverentia supiité ; vasa mite. Vasasacra propriis manibus
sacra propriis manibùs abluile, et ablùité, et exlergite. Nullus mis-
exlergite. sam cantet splus: nûilus anie s'elis IV. N.llus missam cantet solus.
IV. Nullus cantet, nisi jejuriùs ; prliim, nisi in' nativilate Domini. Nullus ante solis ortum canlel nisi
nullus canlcl, qui non communicel. Nullus cantet eam nisi jejunus. in Natali Domini. Nullus canlet
Y. Nullus canlel sine amictu , Nullus cantet qui nen communicel. missam, etc., ut in Martene.
alba, siola, fanone, casula c. Et Nullus canlel sine lumine, sine V. Nullus canlel sine lumine,
hsec veslimenla nilida sint, et ad amictu, sine alba, stola, fanone, et sine amictu, etc., ul apud Marr
nullos àlîos usus sint. casula. Vestimenta nilida sint, et iene.
? Ex Colleclan. S. Ansel. Lucen. in Antiq. Le- c Aug., ad noclurna.
Ction.Canis. loin. IH, part, i, pag. 594, edit. Basiiag. d Aug., Missarum celebràtiones.
bAug.,î/e communi,elc, ul in Sermone Leonis e Aug., Planeta.
Labbeano.
 077 . HOMILIA. C78
MARTEN1I EDITIO". LABBEI EDITIO. LUCEXSIS CODEXMS.
VI. Nullus cum alba, qua in suos ad nullos alios usus sint. Nullus in VI. Nulluscum alba, qua in suos
usus ulitur, praesumat missam ce- alba, qua in suo usu ùiitur, prse- usus ulitur, praesumatniissatti can-
ïebrare a. Nullus inligneo, aut vi- sumat missas cantare. Nullus in li- tare. Nullus in ligneo, aut phïnibeo,
treo calice audeat missam cele- gneo, plumbeo, aut vitreo calice aut vhvréo calice audeat ihissam
brare *>. audeat missam agere. Nulla fe- cantare. ,',-
VIL Nulla femina ad allare accé- mina ad altare Domini accédât, et Vil. Nulla femina;»eic., ut apud
dai, nec calicem Domini tangat. calicem Domini conlingat. Corpo- Màrienium. ' -•
VIII. Corporale mundissimum rale mundissiniùm sit. Altare sit VI1Ï.Co^poralë et re-
sit. Altare sit coopertam de mun- coopertum mundissimis linteis. Su- liquia?,aurfoiXte IV Evanfft'.-i.",i.ut
dis linteis..Super altare nihil pona- per altare nihil ponatur, nisi capsse Buxjscum corpore, cit., ut apud
lur nisi capsae, et reliquise, el Cum reliquiis san'clorum, aut forte Martene. '-•-*----...:
quatuor c Evangelia, et pixis d cura qualuor sancta Dei Evangelia, aut
corpore Domini ad vialicum infir- pyxis cum corpore Domini ad via-
mis ; e caeterain nitide IPCPrecen- licum pro infirmis: caetera in ni-
danlur. tido loco recondantur. Missale ple-
IX. Missale plenarium, f leclio- narium, et lectionarium, et anti- IX. Missale plenarium, etc., ut
nariunt, antiphonarium, 6 ulrum- phonarium unàquaequeecclesia ha- apud Martenium, sed deesl utmm-
que librum XL Hemeliarum unus- beat. Locus in secretario, aut juxta que librum XLHomeliârum.
quisque habeat. ' sit prseparatus, ubi aqua effundi
X. Locus, in secretario , vel possit, quando vasa sacra abluan- X. Locus in sacrario, etc., reli- :
juxta allare sit prseparatus, ubi vlur, -et ibi linleum iiitidum cum qua ul apud Martenium . . /. . .
aqua effundatur, quando sacra vasa aqua dependeat, et ibi sacerdos manus lavet ante et post commu-
abluuntur, ibiquëvas nitidum cum manus lavet post cemmunionem. nionem. «,
aqua pendeal ; ubi sacerdos jiianus Ecclesise sint coopertse bene, et
lavet post coraoïunionem. cameratse, et atrium sit semper
XI. Ecclesiaesint bene cooperlae, mundalura. XI. Ecclesise,etc., ut apud Mar-
et cameratse ; atrium ecclesiseun- tenium, atrium ecclesiaessepe mu-
dique h muratum. nitum.
XII. Nullus extra ecclesiam per Nullus exlra ecclesiam per do- XII. Nullus extra ecclesiam can-
domos, vel in locis non consecralis mos , aul in locis non consecralis let sine licentia sui episcopi.
missam cantet », nec solus cantet. missas canlel sine licentia sui epi-
XUI. , Quisque presbyter cleri- scopi. Omnis presbyter clericum XIII. Quisquepresby 1er clericum
cum ) habeat, qui epislolam, vel habeat scholarem ,'qui epislolam, vel scholarem habeat, etc., relidua
leclionem légat, eique ad missam vel leclionem légal, et ad missam ul apud Martenium.
respondeat, et cum que psalmps respondeat, cum quo et psalmps
canlel k. canlet. Nullus cum calcaribus, vel Quoesequuntur apud Labbeum,
cullellis missam cantet, quia inde- et in Martene desideranlur, in no-
cens, et conlra régulas Ecclesise slro pariter desunt.
est. Calicem, et oblatam rècta cru-
ce signate, id est non in circule el
varialione digitorum , ut plurimi
faciunt, sed districlis duobus digi-
tis, et pollice intus recluso, per
quos Trinitas annuilur, islud si-
gnum f recle facere siudele; non
enim aliter quidquam poteslis be-
nedicere.
- XIV. Infirmes visilale, eesque Infirmes visitate, et ut sua ra-
Dep recenciliate, l plep sanclo un- tibnabililer disponant admbnele ; XIV. Infirmes visilale et eos re-
conciliate, el juxla Apostolumoleo,
gite, et propria manu commuhi- deinde reconciliate, et juxla Apo- etc., ul in edilis apud Martene.
cate. Nullus prsesumat tradere stolum, oleo sanclo inungite, el
comraunionem laîco, vel ferairiae propria manu commuhicaie ; et
ad ferendum infirmo. nullus prsesumat communionem
m
XV. Nullus sacrum chrisma laico aut feminae tradere ad defe-
véndat; nullus pro, baplizandis, vel rendum ad infirtnos. -Nullus ve- XV. Nullus pro baplizandis in-
pro corppre Domini, vel pro re- strunt pro baplizandis infanlibus, fanlibus, aul infirmis reconcilian-
concilialione , vel pro sepultura, aul infirmis reconciliandis, aul dis , aul morluis sepeliendis prae-
vel pro consecrandis ecclesiis pre- morluis sepeliendis, prsemiumaut mium vel munera exigat.
lium quoerat, vel ecclesias aliauo- munus exigat. Videte ne per negli-
, rum data pecunia subripial. gentiam veslram ullus infans abs-
XVI. Videle, ne per negligen- que baplismo moriatur. Nullus ve- XVI. Videle, elc., ut apud Mar-
tiam veslram ullus infans'sine ba- sirum sit ebriosus, nullus sit lili- tenium.
ptismo moriatur. giosus, quia servum Dei non decet "
XVII. Nullus vesirum sit ebrio- liligare. Nullusvesirum arma ferat XVII. Nullus vestrum, etc., ut
» Victor et Aug. cantare. Reliqua in Augustanp i Aug. vel scholarem-
desunt, sed slalim subjuiigit Nullu femina, elc. kAug. addil :,Nullus solus missam cantet. Dein
i>Victor. Cantare. subdit : Nullus cum calcariis, quos sperones rùstice
c Aug. et Yiciorin. Aut forte auatuor, etc. vocamus, et cullellis exlrinsecUs dependenlibus Mis-
d Aug. Buxida. sam cantet, quia indecensest et contra regulam eccle-
e Aug. Cum corpore Domini ad infirmait siasticam est. Calicem, elc;, ut in homilia Leonis
f Aug. et Victor, ui in Lucensi. Labbeana.
? ut in Lucensi. 1 Aiig. ei juxta Apostolumoleo.
t Aug.
Aug. el Victortn. Sit sepe munilum. m XV. Aug. el Yiclprin. in tolo isto capite, Lu-
> Nec solus canlet. Deest in Aug. et Yiclerinp. censi confèrent.
679 LEONIS PAPiE IV 680
EDITIO.
MARTENII LABBEIEDITIO. LUCENSI5 CODEX MS.
sus, litigiosus », nullusb arma in se- in seditione, 'quia arma vestra spi- apud Martenium ; additur quia
ditîolûieferat, nullus canum, vel ritalia debent esse. servo Dei non oportet litigare.
âvium jocis inserviat. Nullus in ta- Nullus arférat [arma ferat] in se-
bernis bibat. ditione, quia arma nostra spiritua-
Nullus canum, aut avium jocis lia debënt esse. Reliqua ut apud
XVHIï Unusquisque yeslrum, inserviat. Nullus in fabernis bibat.
Màrienium.
auae Unusquisque vestrum {quantum ei XVIII. Unusquistjué vesirum
quantum sapit, plebi liç Evan- et in se est)"aliquidde sacro
de di- dalur, quantum sapit plebi suse de Evan-
gelio.,*. epistehi^'vel aliqua vel de epistolis aposto-
c ïnâ Scfn/iuii, ^ominico die, vel Evangelio, gelio vel Appstalp die Deminica,
festis diebus annuntiet. lorum die Dominico vel festis die- et festis diebus annuntiet.
bus plebi suae annuntiet. Unus- Yerbum Domini, et non fabulas
quisque presbyter officium suum inanes "ëx corde' veslro debetis
XLX.Curam pauperum, peregri- recte àddiscat; qui autem est illit-
praedicare.
ab oflicip suspendatur,
norura, orphanorum habeat, eos- teratus, nisi eméndet. Verbum Demini, et
XIX. Curam pauperum, etc., ut
que ad prandium invitet, ut in apud Martenium
et aliis a vobis alii npn fabulas inânes ex cerde ve-
bis, hujusmodi stro debetis populb annuntiare, et
exemplum capiaut. praedicare. Curam pauperum, pe-
regrinerum, et orphanorum ha-
bele : ei ad prandiela vestra êps
invitate; Esteié hpspitalès, ut a
vobis alii - bonum sumant exem-
plum.
XX. Omni die Dominico ante ' Omni die Dominica ante missam XX. Omni die Dominico, etc.,
Missam aquam benedictam facile, aquam 'benedicïte, unde populus ut apud Martenium.....:.. undé po-
unde -populusd et loca fidelium aspèrgatur; et ad hoc preprium pulus aspèrgatur, ef ad hoc solum
aspergantur. vas habete. Sacra vasa, et vesti- vas habeie.
XXI. Sacra vasa, vel vestimenta menta sacerdotalia nolite pignori XXL Sacra vasa, etc., ut apud
sacerdotalia non dentur in vadi- dare. Nullus vesirum minus digne Martenium........ in vadium dare
moniura negoliàtori, vel alicui poenitenlemcujuscunque rei gralia negoliàtori, aut taberiiario.
"seculari. ad recenciliatipnem adducal, et èi
XXII. Nullus vesirum minus di- testimenium réconcilialionis ferat. XXII. Nullus vestrum, etc., ut
gne poenilenienv cujuscunque rei Nullus vesirum usuras exigat ut apud Martenium.
gralia ad reconciliationem addu- epiiduclbr foenèratorum existai;
eàt, et èi recpnciliàitanis testimp- res, et facultates, quas pOsiordi-
iiiunt ferat. nalionenrvestrain acquiritis, scia-
XXIlL Nullus vesirum usuras lis ad Ecclesiam matrem perti- XXIII. ïtallus vesirum, etc., ut
e
exigat, et conduclor sui senioris nere. Nullus sine licentia episcopi apud Martenium et conduc-
existât. Res et facilitâtes, quas post per potestatem ssecularem eccle- tor sui foeneratoris existât, etc.,
diein ordinationis veslrae acquiri- siam acquirat., Nullus presbyter ad Ecclesiam malrem per-
lis, ad ecclesiam cui deservitis sub. potestatë laicorum minister, tinere.
t pertinere scialis. aut castaldio Bat. Nullus pér pe-
XXIV. Nullus sine scienlia, et cuniam ecclesiam allerius sup- XXIV. Nullus sine scientia, etc.,
consensu noslro ecclesiam acqui- planter Nullus ecclesiam, ad quam . ut apud Martenium epi-
rat. Nullus per potestalem saecula- intitulatus est, dimittat, et ad scopi pér potestatem ssecularem
rium ecclesiam obtineat; nullus aliam, quaeslusgralia, sine licentia ecclesiam obtineat. Nullus per
ecclesiam ad.quam liuibtus est episcopi migret. Nullus pfurés ec- pecuniam allerius ecclesiam sup-
dimittat, et ad aliam causa qusestus clesias leneat sine adjulorio alio- plantet. Nullus,etc.; ul apud Mar-
migret. rum presbylerorura. Nullatenus tenium.
XXV. Nullus plures leneat ec- una ecclesia inter plures divida- XXV.Nullus plures teneat, etc.,
clesias sine aliorum auxilio presby- tur. Nullus allerius parochianum, ut apud Màrienium.
terorum ; nullatenus una ecclesia nisi itinere, si sibi placitum fue-
inler plures dividatur. rit, ad missam recipiat. Nullus in
XXYI. Nullus allerius pare- allerius parochia absque proprii XXVI. Deesl nullus allerius pa-
chianum, nisi in itinere, aut si preshyteri voluntate, vel rogans, rochianum... recipiat.
sibi placitum fuerit ad Missam missas canlet. Nullus deciraain ad
recipiat. Nullus in allerius paro- aliam pertinenlem recipiat. Nullus
chia sine s licentia illius can- poenitenlem invitet carnem man-
tet. ducare et bibere vinum, nisi pro
XXVII.Nullus décimantad alium eo ad prsesens eleemosynam fa- XXVII. Nullus decimam, etc., ut
perlinentem recipiat 11. cial. apud Martenium.
XXVIII. Nullus pceniientem in- XXVIII.Nulluspoenitentem,elc-,
vitet çarnem mauducare, vel vi- ut apud Martenium.
num hibere, nisi pro eo ad prse-
sens eleemosynam dederit.
XXIX. Nullus î praesumatbapti- Nullus baplizare prsesumat, nisi " XXIX. Nullus prsesumat, etc.', ul
zare, nisi in vigilia Paschae et in VigiliisPaschse, et Pentecostes, apud Martenium.

a Aug. et Victor, cum Lucensi cohaerent. - Aug. et Victorin. ut in Lucensi.

J>Aug. et Victor, cum Lucensi.
c Aug. et Yictorin. cohaerent Labbep,
d Deest in Victorin. et August. Loat 'fidelium. In
reliquis cohaerent Lucensi» .-î^ •%*''
* Victorin, Novi foeneratoris.Aug. sui foenoris.
8 Ita in Victorino; deesl in August.
t Nullus decimam, etc. Deestin August.
1 Nullus présumât baplizare, ete. Deest inAugu-
slano.
681 ' ' HOMILIA. 682
MARTENH EDITIO. LABBEI EDITIO. I.UCENS1S CPDEX MS.
Penlecostcn , nisi pro periculo clericns, vel laicus in Ecclesia lo- Ecclesia loqui audeat, si non
mortis. qui audeat : tantum oret, maxime prêt, maxime infra divinum ofli-
infra divinum oliicium. In sabbato cium. In sabbato Pascliaeexstin-
Paschse exstincto veteri novus cto veteri novus ignis benédiça-
ignis benedicatur, et per populum lur.
XXX. Unusquisque fontes ha- dividalur, el aqua benedicta simi- XXX. Unusquisque,etc.,ut apud
beat; si non potest habere lapi- liler. Unusquisque fontes lapideos Martenium praeparatuni, iii
deos, habeat aliud vas ad hoc lan- habeat, vas et si lapideos habere non quo nihil aliud liât.
tummodo prseparatura». possit,. sallem aliquod ad lioc
XXXI. Omnibus parochianis ve- paralum, in quo nihil alind fiât,, XXXI. Omnibus, etc., ut apud
stris symbolum, el oralionem Do- habeat. Allendile ut omnibus pa- Martenium.
minicam insinuale. rochianis veslris symbolum apo-
XXXII. Jejunium quatuor lem- stolorum, et oralionem Dominicain XXXII. Jejunium, etc., ul apud
porum, rogationes, lelaniam ma- iiistauetis. Yigilias apostolorum, Martenium. _.-.,- .
jorent t eis indicile. > . et jejunium quatuor lemporum, el
XXXHI.Feria îv aille Quadra- rogalionum , et lilanias majores XXXIII. Feria iv, etc., ut apud
gesimam eos ad confessionem in- plebibus veslris omni studio ob- Martenium.
vitate, eisque juxta qualiiatem de- servandas insinuale. Quarta feria
licti poenitentiaminjungite, non ex anle Quadragesimàm plebem ad
corde veslro, sed sicul in poenilen- peccaloruin confessioneminvilale,
tiali scriplum est. et juxta qualiiatem délicli poeni-
XXXIV. Tribus vicibusin anno, lentiam injungite, non ex corde XXXIV. Tribus vicibus, etc., ut
scilicet in Natale Domini, Pascha, veslro, sed sicut in poenitentiali apud Martenium.
Penlecostcn Oiiinesc fidèles com- scriptum est. Ab illa quarta feria
municent. usque in diem resurrectionis Do-
XXXV.Cerlis lemporibus con- mini nullus manducet caméra, vel XXXV.-Cerlis temporibus, etc.,
jugali ab uxoribus abslineant. sanguinem. Qualuor lemporibusin ut apud Martenium,
anno, id est in Naiivit'aleDomini,
in CoenaDomini, Pascha, et Pen-
lecosle, omnes fidèles ad commu-
nionem corporis, el sanguinis Do-
mini accedere admpnëie; cerlis.
diebus et tempcribus cenjugatos
abslinere ab uxpribus éxlierla-
raini. XXXVI. ut apud
XXXVI.Eulogiasppst missas in Eulogiaspost missas in diebus Martenium.Ëulegias, etc.,
diebus festis accipiantd. festis plebi distribuite.-Nullus ve-
XXXVII. Nullus presbyter in strum induatur vestibusIaicalibus. XXXVII.Nullus presbyter in iti-
itinere sine stola e incedat; nullus Nullus ïem, âut possessionem,aut Tiere sine sfôla incedat deesl. Nul»
induatur vesiimenlis Iaicalibus ; mancipium Ecclesiaevendere aut lus induatur, etc., ut apud Marte-
nullus rem aut possessionem, aut ccmmiilare, aut quecunque litalp nium alienare sine episcopo
mancipiunt Ecclesisevendat, aut alienare, absque licentia episcepi, prsesumat.
cpmmutet, vel quocunque ingenio -prsesumat. Die Dominica et aliis
alienet. diebus festis absque opère servili
XXXVIII. Dominicum diem, a vespere ad vesperum celebrare XXXVIH.Die Dominica,et aliis
f
aliasque lëstivitales a vespera us- facile. Cantus, et cheros raulie- diebus festis absque opère servili
que ad vesperam celebret unus- rum in Ecclesia, vel in alrio Ec- a vespere usque ad vesperam ce-
quisque. clesiae prohibéle. Carmina diabo- lebrare facile.
XXXIX. Cantus, et choros rau- lica , quae nocturnis horis super XXXIX. Cantus, etc., ut apud
lieruni in alrio omnino prohi- morluos vulgus facere solet, el Martenium....>... in alrie Eccle-
bele. cachinnos quos exercet, sub con- sise, etc.
XL. Carmina diabolica, quaesu- testalione Dei omnipotentis vitale, XL. Carmina diabolica, ut apud
per morluos vulgus cantare solet, cum excoiTimunicalisnolile com- Martenium.
et cachinnos, quos exercent sub municare. Nullus prsesumat illis
contestalione - oranipolenlis Dei missas cantare; sed et hoc ipsum
prohibéle. plebibus anminiiaie. Ad nuptias,
XLI. Excommunicatis missam nisi forte ad eas benedicendas, XLI. Gtim excoinmunicalis no-
ne canletis, et plebi vobis com- nullus vestrum eat. Omnibusple- lite communicare. Nullus prse-
missae ne hoc faciat inlerdicatis bibus denunliate, ut nullus uxo- sûmat illis missam cantare, etc.,
omnino. rem aecipiai nisi publiée celebra- sed et hoc ipsum plebibus annun-
tis nupliis. Raptum oninimodoi tiale.
XLII. Nullus presbyter an nu- prohibéle, et ul nullus ad proxi- XL'I. Ad nuptias, nisi forte.
ptias eat. mùm '
sanguinis accédai, firmiter ad henedicendum, nullus vesirum
prohibéle :.el ne allerius sponsami eat.
XL1II.Nullus uxorem nisi pu- quis ducat, conlradicile. Porca- XLHI. Omnibus plebibus de-
bliée celebratis nupliis aecipiai. rios, pecuarios, et alios pastores,, nunliate, ul nullus uxorem acci-
Uaptum nullus faciat. Nullus pro- diebus Dominicisad missamvenire! piat nisi publiée celebratis nuptiis.
ximam suam aecipiai. Nullus spon- admonete; ut filiis suis oralionemi >Raptum"nullus faciat ; et nullus'
sam allerius ducat. Dominicani, et symuohiin insi-• ad proximùm sanguinis sui ac-
nuent , vel per alios insiiiuari fa-- cedat, simiîiter prohibéle; el ne
à Victor, el Aug. ut in Lucensi. . et Victorin. ut in Lucensi.
ut a'Aug.
e Victor, el August. ul in Lucensi.
.* Augustan. apud Labbeum. Victorinus ut in
Lucensi. f Aug. ei alios pastores.
c Aug. Nullus induatur vesiimenlis Iaicalibus.
Nullus remaut possessionem,etc.
PATaoL. CXVS
«83 BENEDICTUSIII ROMANUSPONTIFEX. 084
IURTENI1 EDITIO. LABBEI EDITIO. LUCENSIS CODEX MS.
ciant. Chrisnta semper sit sub ce- allerius sponsam quis ducat, con-
ra et sigillo propler quosdam in- tradiciie.
'XlilV. Unusquisque porcarios, fidèles. Volumus autem, fratres XLIV. Porcarios, etc., ut apud
>ét alios servos suos « Dominieis charissimi, quatenus quse nostra Martenium.
diebusvel feslivisadmissamvenire percepislis tradilione, quantum
facial.. humana patitur infirniitss, bonis
XLV. Palrini suos spirituales fi- sludeatis operibus adimplere, prae- XLV. Palrini filiolis suis sym-
lios, symbolum, et orationem Do- stanle Dominonostro Jesu Christo, bolum, et oralionem Dominicain
minicain vel doceant, vel docere qui cran-Paire, etc. insinuent, aut insinuari faciant.
fai'iant.
XLYI. Chrisnta semper sit in XLVI. Chrisnta semper sit sub
sera b propler quesdam infidèles. sera, aul sigillo propler quosdam
infidèles.
XLVII, c Quisque preshyler ex- Volumus autem,' etc., ut apud
posilionem symboli, vel Dominicae -Labbeum.
orationis habeat scriplam juxla
traditiohem orlhodoxorum Patrum, et eam pleniter inlélligat, el inde praedicandopopulum sibi commissum
assidue ore inslruat. Orationes missarum, praefationent'canonis, eumdem canonem pleniter inlélligat, ul
meraoriter, ac distincte proferre valeat. Epistolse, et Evangelii sensum, saltem juxla lilterara, sciât. Psal-
morran verba, et dislinctiones raemoriter tenëat. Exorcismos, et orationes ad caihecumenum faciendutn, ad
baplismum consecrandum, et preces super masculum el feminam singularité]'et pluraliter distincte pro-
ferre sciât, et ordinem liapiizandi ad.succurrendum infirmis, étprdinem reconciliandisecundum auclorila»-
tem Canonum, et ordinem ungendi infirmos, et ordinem in exsequiis defunctorum; exorcismos quoque, et
preces super salem et aquam, cantum noclurnum, el diurnum, compotum, si non majorent, saliem minorera,
id est epaclas, concurrentes regularesque lërminos, marlyrolegium, poenilenlialemunusquisque habeat.
» Aug. vel Dominica. . nibusvariata. Dein ulerque codex, Yictorinus nempe
k Aug. el Victorin. ut in Lucensi, él Augnslanus eedem epilogp clauduniur, qui pari-
c Caput il in Auguslanp eadem habet quae in 1er legitur in cdiliene Labbeana. Volumus au-
MartcniP legunlur, sed inlerpolala, et variis additio- tem, elc.

ANSODOMINIDCCCLVIII.

BENEDICTUS III
ROMANUSPONTIFEX.

NOTITIA HISTORICA IN BENEDICTUM III.

(ApudMansi,Concil.Collcct.ampl.tom. XV,p. 101.)

Senedicli virtules; fit subdiaconns a Gregorio IV ; A compaliens, omnibiisque pbediens, denique ben'i-
fil presbytera Leone. gnissimus. Cum eum intnerelur papa Gregorius
almificus peritmn doctrinis, atque pioficiinm , in
ficnedictus (a) terlius, nalione Romanus, ex paire sancla illum consliluit Komana Ecclesia subiliaro-
Pelro, sedit annos duos, menses sex, dies decem. num. In quo ordine plura sacraeconversationis cer-
Bealus vir isle dileclissimus visceribus edilus, side- lainina habuit : nam carnem vieil, ac militai' prin-
reo pollens rore, crescensque celerius divinorum cipem, et omnia ejus argument,) ncrais-ima. Obiit
studio apicum pairis ad erudiendum arbitrio tradi-, deinde Gregorius praesul,inigiavitque a I Dominum.
tur. Qui veluli spongia citissime lympham capit , Sergius aulcra gubernacula Romaine suscepit an-
sacrorum ita voluminum didicit leciiones, rudimen- listes Ecclesia», eoque defunclo aposlolicam Léo
taque cognovit, âccepit, raenlisque suae fundaiione papa sedem suscepit : oppido, qui illum pro felicis-
pbsiiit, et invisibilibus radicibns propagavil. Cele- siniis actibus diligens superno compiinclus- nul»
berrima quidem cum de eo fama pervulgaretur, in coelesti cum litulo ingenti piesbyleium consecravit
Lateranense patriarchium perdùcilur, cleroque lo- honore. Cujus beatitudo in tanlum longe'lateque
catur. Erat autem sapiens verbo, doctrina praecla- refulsil alque praelloruit, ut omnibus beatissimus
rus, sobriusconversalione,loquelapacificus, cunctis dictis et ppere dicerelùr. Evidenier aulera in eo
(a) Bènedictus..'Leone.defunclo absque mora in ctione Romani pontificisnullam sui ralionem haberi.
locum ejus cousensu omnium subrogalus esl Bène- Verum résistante clero populoqùe Romano schisma-
dictus IH. Faclione vero-pravorum quprumdam, qui B ticus ejicitur, atque in suam sedem Bènedictus re-
ad ttagitium usi suitt Içgalorum imperatoris opéra, stituitur. Hsecsiimraatimex Anastasio. Hujus tem-
Anastasius cardinalis jiresbyter tiluli sancti Mar- pore Lotharius imperator relictb saecùlc, anno,im-
celli, quem supra in concilioRomano tempore Leo- perii sui décime quinto, qui est Christi octingenic-
nis IV celebrato excomiiiunicatnm fuisse diximus, simus quinquagesinius quintus, habilum menasii
îuiriisns est per schisma in sedem aposlolicam; id- cura suscepit. SEV.Bm.
oue imperatoris Ludovici conatn, qui oderat in ele-
 «8S / '.'' NOTlTIA.mSTORICA. 886;
divina perraanere sapienlia cpgnoscebatur, quia-j t Roma distat, properaverïiiit. Ex quibus in'eâm Adeî-
iargiflUîspurisque ejus omnes fovebat affectibus , ' berius Bèrnardusquê ingressi comités cuidam olim:
ëlluce clarius perornabal, caducique ac irans.iluri damnalo, Arsenib cogenteepiscnpo, se coiijunxerunt
rptindi deïeetabilia respuebat, el quidquid uiebataiy presbylèro [presbytère cardinali] nomine Leone Anàsiâsio,
egemsaïque.pauperibus erogabal; Jejuniis vero va- qui in sancla synodo bealse prsesidenie me-
lidas , oralione assiduus persistebat, pervigilque in nioriae prsesule.rite secundum sacrorum promulga-
Dei quotidie laudibus cpmiiiorabâlur. tipnes caiiPiiumexcomnninicatns, deposilus, et an'â-
teo quidem ubi hacluce subtractas prsesul pccu- themaie yinclus fuerat : non habentes Deum . prse 1
buît, mox soumisclerus, islius Romanse protectae ecuiis, ipsiusque praecepta cPnfundei'e, ut lyranni ,-
sedis, univêrsique proceres, cunçtusque senalus ac cupientes evidenler. inedilabantar, qualiter. eumdem
populus cohgregali sunt Domini.cle'mentia.n.i êxôran- ejeduni,anathèmalizalumque Anaslasium apostolico
les, ul beatificumillis omnibus demonslrare digna- culmine stiblevarent centra traditibiieiiï, omiiium-
rètur pastorem, qui culmeii aposlolalus regere va-, .que sancliones ppntificum virprumqùe almorum.
luisset tranquille. Divinilus igitur selhereo tune Missi quoque, qups jam supra memininius, qui im-
lumine inflâmmati,unp censerisu, unoque eum co- peratori noslrum decrelum behignissimi dé electione
îïamine Benedietum prb taillis quibus poîlebat sacris Benedicti porrexeranl, id 'est, -NicôIaus.episeppus et
operibus pontificem promulgayerunl digère. - Mercurius niagisler mililum ntenlibus ^c-ogiiiiunv
conceplum habentes consilium cura aliis quibiisdani
Bènedictus animadverlitseposlulariin papanu_ Rbmam egressi nobilium, id est, Gregorio Chri-
. Illico yercalacri universa studio plebs et populi _™stophorùque magislris iriilitum, ohviam quasi impe-
çoetus coelesli titalp properantes, Deo illum omnipo- raloris legatis profëdi sunt, Horlaraque -properan.-
lenli, ut "solilus fuerat', i.nveneruntfundenlem ora- tibus urbem fidelitalis sacramenlum.,,quod fecerant
fipiiem.'Sui'gënsautem, et populi densjssimacernens •almificoBenedicto, parvipendëntes, ébliviscentesqùc
agmina, rèni cognovîi, et nïeiite concepit. Interea ëlecto,: damnato se conjuhxerunt, dëpositoquè pre-
hiuliis cura lacrymis geiiua flectens flebilivoce omne sbylèro : bac sub occasioiië- multi concedentes ab
deprècahatur tabler, dicens : Non nie a, mea deriu- ufbe simililer peregerunt , cogitantes consilium ,
catis ecclesia, rogo,"quia- iahti culminis non suffieip juxta illud prophelae elogium, quod non poitoeruiii
suslinerë, iiecLajuiare-gravainen.- - siabilire (Psal. xx). Urbe deinde ëxeunles ab liorla
— juxla basilicani-beaii Leiicii niârtyris peryeneruni,
Yicogilur suscipere pqpaium. Per fraudent Anq-
stasium depositumquidam conanlur facere papam. • insultantes èlgloriantes in sua virlute, cum quibus
Radualdus Poftuensis episcopus,Tuderlinacqueurbis
,; Illi vero nullatenus acquieverunl, sed virlutibus Agalho antistes aderant, qui clam Roma discesse-
eum ex eodem titulo abslraheiïtes cum hymnis et rant urbe. Et eidem^anhiliemalizaio telra irretiti
caniicis spirilualibus ampla exsullatibne et inelïabili caligine se junxerant, ohscurati sensu, mente, et
gaïtdio in pairiarchium Lalerânense perducenles , anima. -"- .-'".._'
pontificali solio, ut mos est pontificum , canaque Hoc ipse Dei famulus audiens Bènedictus elèctus
consueludodemonslrat, posuerunt (a). Lajtâtur pro- G, G. Majonemque venerabiles- prudenlesq'ue, et
plereaUrhs, exsullal : Ecclesia, çongaudent senes , omni.; scienlia pl.enps episcopos ipsis iniperiâlibus
ovanlesqùe divinas modulantur virgines laudes, di- missis cura aliquibus litleris studuit deslinare, quos
tamur paupëres .,Jocuplelantur ihopès, consblanlur G apprebeiidenles Ài'lip anaihemaiizato monènie pre-
caplivi, consurgunt débiles, infirmi saiVautur, cele- sbylèro vinxerùnt, el custodibus tradiderunii quod
riqiie pede coucurrunt,-quia exlensa in èis iristiiia née barba ri gentiles in legatis perfecisse audiuntur.
fuerat v conteniplabantur cenfusa, et traiiquillilas Postmodum autem ssepius dictas Christi minister
florigérà videbatur erecla. His ilaque peractis clerus Bènedictus eïectus Adrianum insignem secundice-
et cuneti proceres décrefum cbmponenies propriis rium sancte sedis apostolieseillis alque Gregoriuin
mahibus roboraverunt,' et -coiisududb prisca , ut •-ducem obviant-direx.it.'-. .
poscit< inviclissimis Lothario ac Ludovico destina- 1 .Altéra autenulie," missione tangentes omni clero
verrait Auguslis. Ipsum autem qui deducebani legati çuncloque senatui, et universo populo raandavérunt,
decrelum; fuerunt hi : Niçolaus -videlicetAnagninae ut obviant illis irons Milvium pohlem imperatoris
antistes ecclesise,. et Mercuriusmagisier mililum : jussionibus iront. Tune pmnes dpium nescienles RP-
Arsenio' Eugubino episcopo obviantes adtavîeem . itiarii .neque fall'aciam,,; acquieverunt,, Milviuraqùe
confahulari coeperunt r qui calïidis eos sermonibus traits poniem urbem egressi unaiiimilerperrexeruni.
liniens corda eorum mollire "coepit,beatique; fideli- Properaniiliùs 'quidem ad niârtyris jaiii fati basili- '
talem jam fati declihaverunl electi, cum quibus cam, ipsi, de quibus jam supra legati memininius-,
eliam consilium studuit cpnfirniare, ul depositum eidem deppsitp analhemalizâtpque presbyterp epi-
arialhemaiizalunique-Ànastasium , quo.divina iiulia- scopo clerus Romanse plebis, ac proceres bbviàye-
tenus perimilebàt clemenlia .pontificatus Infùla per- runl, cûm quibus pàriter equitanlès per Néroiiis
ornarenl. Eunles itaque Ludovico decrelum beni- ; cànipum urbjum jara moeniis prbpërabani. Adrianùin
gtiissimo Csesàfi daniës , duplici, quam mentibus r) quo'que-insignèmsecimdicermm , de quo; supra re-
gerébant , inlentione Romani reversi 'sunt, adveii- tiilimùs, valTatumcustodibus deducebant. Graiiàhujnv
luiiique missorùm itantîantes imperialiùm epislolas vero sacri supéristarii' pairiarcbii, aiq;ue -Thebdo-
eidem insigni oblulerunl ëlecio , quibus Augùsti rum scriniarium apprehendentes reclusos lanceis
cbnlinebahiur Tespbnsa. Qui otaiii clero, ac reipti- relinébanli et'adstri.çlos, quod nullatenus AugustP-
blicse coeiibusdiris machinaiionibus consilium, quod. rum jùssione prseceperant, nec eoruni.. voluntate
; Eugubii, ùl praêluliiriuS, cura Arsenip statueront, diclaverani, sed hoc infelix depositi praêsumplio
adimplere cupientes dicëbanl : Omiies in Obviant agebàt pfesbyterî, qui yirtulibus. Lëoniahàm cum
împei'ialibus simul nobisbum-exire studete légatis ," ipsis Coesarislégatis ihgrëdiehs urbem àposlblorum
qualémîs Augùsti 'jùssiohibiisobedienies exisiere repente, quam non_ debuerat, principis iniroire
"valeatis. -.;.-,.--/:-'.-.' :;;;.;;.-'U);:"-'s-:-;-:'v-o;.i.
:-:-;;.- basilicam; Dei parvipehdeus judiciùni, àudaclehin»
; vasit -, tâhlâqùe ac laliainfausufi operalionis mala
Legati Rômammissideficiunladpseudopapam.Conspi- ' peregit,"qùalia nec'.-Sàrracenaih eaperficere manus
rant. plures contra Benedietum.:Pseudopapa irruk
in oedèmS. Pelri, tibi imaginesrconfringit.- prasUnips.it vel arbilfata est. ïinagines enim confre-
git, ignique concreraàvil, et synodùni, quam supra
-".Post -aliqu'btqubquè dies ipsi,; quos proeirantiave- sanctuari-i jàhuas bëatse mémorise Léo. pingi papa
, runt, niissi Hortam , que quadragèsiiiip miliiarld' a jusserat, destruxil, Dominique:Jesu-Christi ejusqiie
(«). Hinc clare liquel Leoni IV non JoannemYÎH feniinam, sed Benedietum successisse. . - ,
G87 BENEDICTLM-ROMANIPONTIFICIS ; - , GS8
semper Virginis genilricis -icoiiam. bipenni,' quod l L Tola plebs in ecclesia repelit Benedietum.-MissiCoe-
non debuerat, ait ima dejecit, pro quo delesta- sarh tandem consentiuntin Benedictietcclionem.
iiili opère prlhodoxaecuneti cultures fidei lacrymas Tertia vero feria luçescente omnes episcopi cum
fimdentes tagemiseebanî, et. trislitia replebanlur ac clero
inoerove. ac populo in basilica Salvaloris, quaeConslan-
tiniana dicitur, congregali sunt. In qua omnis.plebs,
ac populi miïlliiudo extensa voce clamavit, Benedi-
Occupât ihronum ponlificium. Benedietumdelurbat. cium beatissimum papam volumus,ipsumqùëdeside-
His ilaque peractis, hoslili virilité ipse Romani de- ramus, quod jam faii audicnles legati inirabantur.
positus iiigmlitur presbyter-,celerilerque ad Latëra-: Yidentes itaque quia in Anaslasium Chvisli unilas
nense pi'opsravit cum iniquissimis ejus sequacibus, -alniaque concordia nullp fieclebatur ingeiiio, in
et ssecularipolentia patriarcliium, muliisque telorum qupdam palriareliii cubiculo episcopos coiivocave-
generibus jamiasejus aperiens lyrannusveluti cruen- ruiït, aiquëïilios sacerdotes eum clero. Cum quibus
îùs eas imroivil, solioque, 'quod née manibns de-. amplius ngitare studuerunf conllictam ,'sed'tam
biièrat cbnireciaie, resedil, et cuidam Balnepre- probabilibusinissorum 'audaeiara superaverunl ser-
grensi episcopo, qui vccitabâlur nomme Romanus , monibus alque doctî'inis, ila ul infausta ' illorum
.'tantum cum non opère fefiiiisi-obumbralusmentibus mentis cogitaiio contemplaretur contrita atqué côn-
cernëretur,- prsecepit ut heatissimum Benedietum , fusa. Hoc cernenles missi venerabilibus dixerunt
quem omnis -Romana,-ul prseiulimiis, plebs clege- episcopis : Accipite vesj-um. electum, el in quam
rai,- pontificali, quo residehat, cjicerei •solic. Qui 1' vullis basilicam eum deducite".Et modo Anaslasium,
eliam vestimenta pontilicalia -quibus indulus erat, quem depositum diçilis, ab hoc palriarchïo ejici-.
ut barbarus tulil alque exspoliavit, niultisque eum mus. Tresque per dies jejunium' cum orationibus
iiijurïis verberibusque replevil. celebrenius, ei postmodum quidquid superha cle-
-mentia demonstraverit, impïeatur. Almifici vertf
Totus populus e! clerusin luclu. Nolunl consenlirein clamavenint : Ejiciatur a nostra prsesen-
""-.- episeppi
pseudopapam. tia invascr atque depositus Anastasius, et ab hoc ë'x-
'Tuneipse'depesilus Anastasius eumdem benignis- ;.pÈllàtur .palriarchïo, et inne facimus quod horta-
^
simimi'Benedreuimelectum, humana, non Dei vir- mini.
.tule, cuslodibus^qui a.rclius eum constiingerenl, Ânasiashtsejicilùr.
tradere sluduil ,sïoanni-scilicei Adrianoque dudum Illico praediclus Anastasius'magna cura lïùrpîtii»
presbyteris, quia a Leone praesnle pro "illorumcri- dine de patriarchip ejectus alque expnlsus Test, -ut
niinimis damnati -fuerant atque" depositi"ex omni oiiinesmuliimodas orthodoxaecultores fidei Domino
sàcerdotali officio. Mox universa urbs ululata am- noslro Jesu Christo pcrsolverenl graies.
plisque repleta est fletibus, et gravi-murmure quas- Bènedictus -in Laleranensemecclesiam ducitur. Ad-
sala jacebat. Illico quidenr emiièsepiscopi,clerasque,
ac Dei populus, sancla sanctorum ingressi, timdenles . versnriiosculanlur pedesejus.
pectora sua profusis lacrymis intra vestibulum et Episcopiquidemeum universo cleroac populobea-
idiare solo "proslralijacebânt.Dei oraiites majesla- lissimum accipienles Benedicium.ejectuin de basi-
tem, ul lanli erroris caligine sua eos victrice dextra ^ Mea, in.q'ua clerici commoraniur, ueduxerunt, quia
liberarcl.-Septimae lum feriaecursus peragebalur. <j ibidem custodibusa ssevissimofuerat Ânaslasio col»
Altéra vero die prsedicli episcopi cum universo -'localus. Qui cunibnini alacrilale alque exsullalione.
clero ac populo in JEmiliansé titulo convenerunt, in cum ipso in fiasilicam Salvaloris, quse Constanti-
quo etiam -Augùsti saepius dicli legati -frenientes,' liiana dicilur, deseênderunt. De qua exeuntes enm -
magnaqiia tumentes superbia pervenerunt, et inipetu super equitm ovanies, iii quo-Leo -'praesulsedere
facto absidam, in qua episcopi psallënles residebant consueverat, posuerunt. Quem.eliam- magna populi
cum clero leoncs veluti ferocissimi conscendereril, prsecedente caici'va in basilicam Dei-Geniiricis/quse
ereclisque jaculis eos conabanlur eli'dere,çiisibusque ad Proesepedicilur, deduxerunt, in qua jejuniis et
punire ,'dicentes : Acquiescile, et veslro consensu orationibus tribus diebus neclibusque vacantes sinii-
pontificali Anastasius culmine subrogelur. Illi vero mam majfcstaiemBomini multis lacrymis exorabaiiU
sanclo repleli Spiritu aUfirmabant, dicentes : Nttn- Expleloque jejmiio omnes qui se analliematizalp
quansin depositum, et aiiathemata a sanclo proesule, depositoque cunjuhxeraiil, divino çompuncti num-,
-beataque synodo"vihelum consentimus, sed modis Deique.inflamniati favore.in~.jam "faiam basilicam,
omnibus abjicmius, et a Dei coetibus segregamus. in qua .beatissimus, ut prsctulimùs, Benedicius erai,
Ipsi denique furibundi verberibus eos tormentisque unanimes convenerunt. el procedentes vestigia ipsius
dicebanl se:vëlle ees punïrë, sed beatissimus Deique osculari coeperunt,qui el dieebanU, Ei'iaviiiiiis,..et
omnipolenlis antistes , el qui cum ipsis aderant, Iubrico a le pëde discess'imus,sed pastor veluti san-
, lèrrorës vel minas eorum ;parvipendeiiles, immobi- ciissimus ovium suscipe agmina per nemus ejTantia,
les persliterunt,- Quorum, constantiam jam dicli fessoque sinii agniculos collige, luisque nosobumbra.
.JTrancicémentes ab eis ira discesserunt repleli: et ]) sub alis. Pipliuus ipse a Deo protectus Benedicius
:in quoddam cubiculum ipsius basilicaesunt ingressi, exlensis brachiis, puris mentibus, coi'deque"benïgno
- diyersaque consilia niêditabanlur,' in quod «tiara omnes amplecti sitiëbat, et. osculis perernabat,
Ostisej et Albaiii. antisliles coactos inirodùxerunt quibus eliam dicebat:"
quos molliori sermone blandisque rëducere adtfla- 'Gaudêle, inquit, di!eclissimi,et magis exsnllale,
lipnibus decerlabanl, et postmodum àsperis pro- quia Ecclesiam qmc scissa fuerat, Çlirisius Dei Fi-,
îiiissionibus circumdabanl, quibus -slriduia etiam liûs sua nuire virlute dignatus est. Hsec dicens, et
voce dicebanl : Nullatenus vilam -possiderepoiesiis ; bis similia praëdicahs, eliam ipsi impériales ibidem
sed capilâli-'sùbjacéldlis sanciioni, nisi coïisecra- - cotiveiierunt legati, qui salubribùs verbis,ac niollio-
- tionis Ahaslasto gratiam dèdêritis.-illi aùiem aille ribus cum eodem seeretius eleclo .cpnfabulabantur..
-se niorli tradere proferebant/mcnmratmiquese la-
•-niarî, quam depbsile anathemate damiïalo conseçra- In ihrono ponliftcio collocatnr ; consecratur ponlifex.
lisms tribuerent benedictionem. ' Àrguebaiil autem "Subitoveroomnes episcopi, "uni.vêrsusqueclerus,
epsdem mjssos, el uniyersas demonslrabaùt sacrae alque innumera Romani populi multitudo ex eadem
respohsionis scripturas, qualiter nullatenus eumdorà eum deducentem.basilica cum hymnis. et canlicis
deposilurain ordine quem pôscebat conslituere va- spiriialibusin palriarchium Lalerânense inirodùxe-
Inissent. Prolinas vero seeretius linguam eorum cori-- runt, el in pontificali splio, dequo ejectus fuerat,
fiibiiiauies-furor, qui in eis exuberaîjat, mintiil, nién- posuerunt. Denique Universacoiigratulabatar Eccle-
tibusque yidebatur expnlsus. _":..: : sia, et omnis populus amplis vocibus rcsultahàt-
 689 EPISTOLA. '"' ' 690
.""••
Pfseterea Dominico die dîlucùlo in basilicam beali A bras spaibam cum auro purissimo ligatam. Itém-
Pelri aposioli ab episcopis, clero, proceribus dedu- imagines duas minores ex auro purissimo ; gabalhas
clus est, et in conspectu omnium, iniperiâlibus saxiscas àè argenlo exauralo qualuor. Saraca.de
missis cernenlibus in apostolica sede, ut mos esl, et oloverocum chrysoclavouno. Camisiasalbas sigillatas
ahliqua Iradilio dictai, consecralus ordinatusque est bolosericas cum
- chrysoclavo, el vêla majora de fun-
ponlifex. Porluensis vero episcopus prohibetur ab dato duo.
ecclesia, ordinaltanem, quant debuerat; super eum Et ipse rex Saxonum, postulante, sanclissimo
nullatenus fecit, qued anathemate sese junxerat, ac dorano Benedicto papa, ul facerel rogam in ecclesia
"in Post
perjurii voraginem ceciderat atque manebat. beati Pelri apostoli publicam de pondère auri vel
sacra autem lune missarum solerania cele- argenti librarnm, episcopis, presbyteris, diacoms, et
brata, in palriarchii Lateranensis pontifex ordinatus universo clero et o'ptimaiibusRomanistribuit aurum,
reversus est ecclesiam. Erat enim railissimus, et populo,vero minutant argentum.
omnibus sacris decoratus operibus, vullu pulcher Et posimodum finila causa oraiionis reversus esl
et mente clarus, dulcis verbo; doctrina benevclus. ad proprium regnum suum, et post paucos dies vitam
Michaei filius Theophili, imperator orienlalis, dona finivit, et perrexit ad Dominum.
Multum denique idem prsesulsanclarum Dei eccle-
mittit Romain. siarum curam gerens, semperque pio mentis afle-
Hujus lemporibus Micbael filius Theophili impe- ctu ac studio in illaruin reparalione gaudens, in
ratoris Constanlinopolilanseurbis imperator ob amo- Itasilica regni coelorumclavigeri nutriloris sui falum
rem apostolorum misit ad bealum Pelrum apostolum v>canlbai'iim argenleum sedenlem in pedibus quatuor
donum per manum Lazari monachi, et pictorise a Saracenis olim ablalum, in quo ad decus ipsius
arlis nimie enidili, génère vero Chazai, id est Evaii- basilicse in diebus festis, alque Dominicis lucerna
gelium de auro purissimo, cum diversis lapidihus simul et cerei ponebanlur juxta lectorium mirilieo
preliesis. Calicem vero simililer de auro, el lapidibus opère fecit, ac renovavit pensans libras Erai
circumdatam, retictilo pendente de gemmis albis enim ad divini cultas amorem semper intentas pa-
preliosis niirsepulchritudinis decoratum etvcla duo cisque amalor, el omnium supernorum pudicis mo-
«e olovero, cura cruce deolovero, el lista simililer ribus operum cultor.
de chrysoclavo, et parva coiipertoria ipsius calicis,
sicut mos Grsecorumesl. Simililer et vestem de pur- Papa sepulluroeclericommsolet interesse.
pura imperiali munda super allare majus ex omni Hic consliluil ut cum episcopus, vel presbyter,
parle cum bistoria el cancellis, et rosis de ebryso- aut diaconos inorereliir, ponlifex una cura omnibus
clavo magnse pulchritudinis deornalam, etiam et episeppis et presbyteris, atque diacpnibus, necnpii
vélum destauraei unum, cum cruce dî chrysoclavo, et reliquis clericis ad ejus sep--liendum corpus cl
el.liiierisde auro Graecis. eommendundam animum, conveuirei.
Simililer etiam ipsi facerenl, eum pontifes ab
Saxonum,rex religioniscausa Romain petit. hac luce migrasse!, quod non'solum docuil, Sed et
Hujus lemporibus rex Saxonum, nomine... causa fecit. Cujus vestigia sequens.suçeesser ejus in causa
©rationis veniens, relictis omnibus suis rébus, re- piclalis liujus, sicut eL in caeleris eum tanquam
gnum proprium suum dimisil, Romain propeians liserés devotissimus imilalus est. Hic fecit erdinaiio-
ad limina apostolorum Pétri el Pauli, cum inuliiiu- C nera unam per menscni D.ecembrenf,presbyteros
dine populi, et oblulit dona bealo Pelro apostolo, quinque, diaconum, unum et episcopos per diversa
coronam ex auro. purissimo pensanlem libras qua- loca numéro, sexaginta sex. Sepidlus.vero est anle
tuor, bancâs ex auro purissimo duas pensanlem li- fores basilicaebeali Pétri aposioli.

BENEDICTI III EPISTOLiE.

(Mansi,ibir.) ....--

EPISTOLA PRIMA. rilalihus efficacem, a synodique textum imminent;

ADHINCMARUM ABCHIEPISCOrDM hlIEMENSEil. ventilantes intuitu, ejusque aclus, quam apud Sues-
Confumat synodiim Suessionensemn cum privilegiis sionis civitatem lua beatiludo studuit celebrare,
Eeclèsioeet archiepiscopiRhemensis. cura episcopis luoe dioeceseos,venerabilibusque ar»
BENEBIÇTUS episcopus servus servorum Dei reve- D chiepiscopis, WenilpnescilicelSenonensi, Amalrica
renlissimo et. sanclissimo' confralri noslro Hiiic- Turenensi, aliisque episcopis, ut scriplisin ea cen-
raàro archiepiscopo sanctae Rhemensis Ecclesiae. tullsii, subtilique demenslralione pandere procu-
Probàbilium sacrciumque definiliones gestorùm rasli : quaead profeclum sanctaenoscuntur Ecclesiae
audienlium mentes exhilaranl, fâeiuntque alacres, piis auclorilalibus stalula sancita reperimus, prse-
et ïn'lanlum morlalium lseiilia corda repleut, ut in cipue ii) quibus sequiparare te vires illos prospexi-
Conditoris oraniura exuberent laudes, facilique in- mus, qui npn lerrenis actibus, caducisqùe delectati
luilu illàrum confirment proficuas intenliones et sunt observatipnibus, infiniloque Dei zelo acceiisi-;
àclus, vaîrdeque el inconvulsopropagare fundamine ecclesiastiea promulgarunt statula el prdines.. Hsec
certamine ingenti procurent. Nostri quemadmodum cei'jientes, ad ea quaecupis nullatenus nps iriclinare
pontificis cor dulcisonis tuse benignitalis apicibus amblgiinus, tuse venerationis adimplere cupientes.
laeti'useÏÏéctam est et hilarius : strenua quos perle- affectum. El quia ul devplus fidelisque in pninibu's.
gentes inquisitione, nostrae le esse conjuncliim di- filius, pro inslructipne seu confirmalione gestarum.
leclioni internis novimus oculis, divinisque prospe- ac regularum ecclesiaslicarum,. semper-ad liant, kfc
n Ivo, parte iv, cap. 156.
 m BENEDICTHHROMANIPONTIFICIS 692
•edem recurrere conlemplamur; » delinilionesfra- A élit consortio, et poli perducit ad climala : atroci-
ternilatis tuse, et cselererum episcoporum, quas in talibus autem, aclibusque malorum lamentamur,
praefata synodo apostolicis canonicisque auctoritati- quorum sceleribus circumdatur, et plena malis
hus propriis digilis roborasli, si ila est, noslro ut.,. eorum operalio manet : quorum in cunetis cursus
scriptis praesulaluiinliniasli et gestorum. série de- est deleslahilis, perseverantia saeva, infelixque opi-
monstrasii, ratas eas quidem delinitiones apostolica nio. Quibus Huberium clericum, quondam Busonis
fore promulgaraus aueloritate, semperque manere filium, relatione similem esse cognovimus; qui tautis
statuimus, ut inde quseslionullis aliquando lempo- squaloribus irrelilus, mentem ad superna non sub-
ribus orialur, et aspirantes indebiie anlieliluscom- levans, aevi perennis parliceps esse noli.t. Multoranj
pressi fundilus perpeluo •nianeant : ne amplius ullo- vero ingemiscentium clamoribus hominum, horrî-
runi contradicenliUntadversilalibus Dei conturbelur ficisque asserlionibus, plura'infelîcis suse audaciae
Ecclesia ; sed omnibus eruta ssevsepertraclalionisi mala, dirasque perpetralipnes nostri pracsulatus
erroribus unila semper in Christo permaneat. i>Inler didicerunt legati. Qualiter olim sacrorum fuit enn-
haec quidem et hoc sancimus, ne quilibet luse dioe- junctus numéro clericoruin, adeo ut in divinis cele-
eeseos regulis subjectas Ecclesiae,te conlempto, im- brandis înysteriis more subdiaconprum sacras le-
pune audeat seu valeat aliéna expelere aut exspe- B clienes conscendens ambonem populo nuntiaret.
clare judicia, ut almorum iradilioiiibus Patrum, ca- Nunc autem, quodlacrymantes referimus, iniquorunt
nonumque promulgatioiiibusest conslilutum : salvo sceleratissimorumque hominum conversationibus
in omnibus jure apostolicaenostrae sedis, ut ab ipso socialus, infaustaequevilse unitus, et multis piaculis
veluti CÎtrislo et sacris est caulum canonibus. Sed criminibusqueplenus, ad periclilationem suse, quod
cuneti, sive in prscfalione,sive in subjectione débita, non debuerat, animae inique certamine lendit, et
ordinem ab ecclesiasticis regulis tradiium observan- crnenla lyrannide persévérât. Et bec mullis narran-
tes obediant, et studiosius obtemperare procurent. libus audierunt, qund cum scenicis mulieribus qup-
- Et hoc promulgaraus, atque statuimus, ul le, qui tidie degere npn dubitet, quse animas perdunl, et
ejus provincial primas dignosceris, nullius unquam cerpora sauciant, ad imaque deducunt. Et quia ag-
infestatione, conlra canonica apostolicaquedécréta, gregalione multorum hominum sibi noxioruin con-
sive judicia eedesiastica tibi commissa, aut virlulc juncta, multa in plebem Domini, preliosa quam
aut. facullate nudari, aul ante audienliàm Romani passione e faucibus nequissimi erîpuil leonis atque
pontificis a quoeunque damnari slaluimus : sed si redemit, homicidia et innumera adulteria, lurpes-
compellatus appellare ad liane sanclam sedem vo- G que fornicationesac deprsedalionesillicilas et insn-
jiieris, apostolicipapsejudicio reservari,nosira, imo stentabiles perpetrare non cesset. Non solum haec,
beali Pelri aueloritate prsecipimus : nec alicui cu- sed el plurimis etiam affirmaittibusdidicerunt, quod
juscunque juri vel judicio te subjici, excepta pote- monaslerium sancli gloriosique Maurilii marlyris,
statë sedis Romansepontificum. d El hoc volumus, apostolicisprivilegiis munilum, tanta ferocilate per-
ne quilibet ex provincia et dioecesi metropoli luse vasit, ni nullus jam priscoe religionis in eo ordo
tibique subjecia, jus secundum ecclesias!icas censti- servelur. Nam illa quse Deoibidem famulantibus ex
'
luliones primatui Ecclesiaetuse el tibi debilura quo- ope ipsius ministrabahtur, nunc mereiricibus, cani-
quo modo per contemplum convellere, aut tibi vel bus, atque avibus, nequissimis necnon hominibus
Ecclesisetuse quameunque vielenliam cpnlra eadem sua largiuntar prseceplione. Idque monasterium ab
canonica constilula, el décréta Romanorum ponti- Ecclesia findens, Aimoinus, cui prsesidere videhalur
ficum, pertinaciter inferre prsesumat, cum analhe- antistes, sacrorum canonum Palrumque vinlans
matis inlerpositione noslra apostolica, el beali Pelri sancliones, indecenter possidere nen dubitet. Et
apostolorum principis auctorilale, prohibemus. Opta- quia monaslerium in commeraoratione beati Pelri
inus fraiernitalem tuant in Christo nunc et semper aposioli Luxovii conslitutum, cujus clauslri aditus
bene valere. n mulieribus nunquam paluit, hpstili modo ingressus,
EPISTOLA H. cum illicitis mulieribus per aliquot dies commorari
ADEPISCOPOS INREGNO CAKOLI CPNSTITETPS. non irepidarit. Quaindara' eliam mulierem, qùae
Adversus Huberium clericum, ul infra dies triginta causa pudicitiseapropripsevirp disspeiavit, Deoque
Homam veniat, de criminibusquorum insimulabatur
' se vovit, atque dicare promisit,' et postmodum dia-
responsurns. boli jaculo terebrala atque percussa, a monasterio
BÈNEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, re- fugiens, cuidam adullero juncta suaese defensioni
verentissintis et sanelissimis archiepiscopis cunclis- submisit, posiremo vero archiepiscpporum.epjsço-
que episcopis in Caroli glori'osirégis regno moran- porumque quaesita coelui minime est praesenlalu,
tibus. qui una cum defensoribtis suis eam ab eedesia- '
Iîonornm semper innovamur auditu, et actibus stica communione expulcrunt ; haçlenus usque,
hilarescintus Deum diligenlium, animo superna pol- divinum non timens judicimn, sua defensione re-
lentium, quos beatiludo sublimât divinoque conue- tinere non cesset. Pacemque, quam inter Ludo-
« Ivo, parle iv, cap. 1S6. «Ibid., 24.
«>Hincmarus, epist. 6, c. 21, a Ibid., c. 26.
 695 EPISTOLA. 684
vicum munivimus Csesaremsemper Augustum, suos- j V.Ecclesiae sancitis praemunianl, et écclesiastica juija
que gleriosos germanos, sua miserrima cupidi- principurn stalutis adjuventur, aestimahies terrenae
late, ad multorura Christianorum necem atque pe- reipublicaereetnres tune se féliciter imperarë, si suis
riculum scindere, ut audivimus, non dubitavit. sanctio.nibus apostolica confoederetur auclerilas,
Hsecet multa horum similia de eo audientes, profu- quam dum in nubis suscipiunt ac veneranlur, illum
sis lacrymis condolemtis, ne suae fragililatis in his se suscipere gratulanlur qui discipulis suis lequitar,
eum finis conlingat, Erebique voràgini addicatur. dicens : Qui t)0s recipit, me recipit (Mallh. x). "Hinc
me
Propterea volumus', ei apostolica suaeprsecipimus e contrario de conlemploribus ail :Qui vosspernit, • '
aueloritate indusirise, ut omni poslposita excusa- spernit (Luc. x).
tione, àblatoque ingenio post triginta dierum cur- Igitur cum, sicut diclum est, apostolicae sollicilu-
ricula, quamhsec illi fuerit prsesenlata epistola, iter dini universalis Ecclesisecrédita sit dispensalio, et
inchoare non pigeât, Rpmaroque céleri studie pro- pro cuncterum fidelium statu perpétuas neslrae spl^
perare festinet : tit prsesenlialiler videre valeamus, licitudini vigilias praetendere ennveniat, raaxima la^
alque cognescere, si laliter circa eum haec quse men diligentia curam earum debemus ecclesiarum
dicuntur existant, ut spirilali abluere censura cure- gerere, quarum specialius previdentiam ratie snsce-
mus, sauciaîaqùe membra coelestis reformare me- ]î pli officii a nobis docet agendam ; ut non solum ea
dicinaecollyrio valeamus. Cùpimus enim illum tan- quae hactenus in sup slatu permanent intemerata
tis erutum esse deiiciis, et supernse patrke sacris servenlur, verum ea quaelapsa sunt ad prinris fprmse
monilis perficere civem. Si autem venire neglexe- dignitalem reducantur. Unde cognoscatomnium prae-
rit, ad nostramque apostolicam sedem secundum sulum sanctorum per Gallias commorantiùm reve-
prsecepliouempergere noluerit, scire vos volumus, rendafralernilas, quod vir venerabilis Odo, abbas ex
quia mox illum ab écclesiastica communiPne ex- monasterio Corbeioeprovinciae Galliarum, quod est
pellimus, ila ut nec vobiscum, nec cum ullis Chri- censlructuni in pago Ambianensisuper fluviumSuni-
stianae culteribus fidei consortium habeat, et a mae, adiil nos per venerabilem Anselmum abbatem,
Dominico corpore sanguineque eum facimus alie- petëns ut nostrae aucloritalis privilegiuin super ele-
num. Optamus beatitudinem veslram in Christo Cllonis propriae slatu, et rërum siiarum libéra pos-
bene valere. sessione seu dispensatione praedictomonasterio Coi'-
EPISTOLA III. beiseconcederemus. Ostendit quoque nobis privilégia
ab episcopis édita, unum a praesule Ambianensi h,
ADEPISCOPPS GALLIARUM ad cujus dioecesimlocus ille perlinel, et coepiscopis
In confirmationemprivilegiorumCorbeioe, i-• suis faclum alque robpralum jam anliquis lempo-
-BÈNEDICTUSepiseppus, servus serverura Dei, uni- ribus ; el aliud ab archiepisçopo Rhemensis Eccle-
versis episcopis Galliarum. siaeHincmaro et universali concilio episcoporum Gal-
» Cum Romanae sedis pontificem constat omnium liarum pancis intercedenlibus annis conscriplum, et
Ecclesiarum Christi caput alque principem fore, subscriptionibus propriis roboratum, peientibus ut
'
tanquam beati Pelri principis apostolorum vices ad qupscunque , sive episcepps sive. ahbatfts perve-
agentem, cui Christus lotius Ecclesisecommillens nerit, subscribere non gravenlur. In quibus privile-
principatum fatur : Tu es Pelrus , el super hanc pe- giis decrelum est,,ut.praefalummonaslerium Corbeisè
tram oedificaboEcclesiam meam, et tibi dabo claves et rerùm suarura liberam oblineant deminatipnem
• regni coelorum(Mallh. xvr, 18), cunctalio nulli fide- et eligendi sibi abbaiem de suis semper habeant pe-
lium relinquiiur, quod universis ecclesiis solliciludi- testatem. Ccntradiclores vero et répugnantes huic
nem prsetendere, et omnium in Christo credentium sanctioni anathemate perpeluo damnandos. Super
saluli, paci, atque quieli prospicere nos oporteat, ut hsec autant magnifici imperatoris Lotharii et Ludo-
et quaeprava sunt, corrigantur, et quae rata, robo- vici ac Caroli c mandalum atque supplicatio accessit
renlur, quaecorrupla siinl, restaurentur, quae autem, _ idipsum ppslulanlis, videlicet ut episcoporum privi-
intégra, conserventur. Cumque hanc curam circa légia nostra quoque aueloritate firmareniur.
universalis Ecclesiaecorpus per lotius orbis laiitadi- Nos itaque cernenies, religipsam fore poslulalio-.
nem diffusa?custodiredebeamus, speciali tamen prse- nem, neque ab apostolica solliciludine prsetereun»
rogaliva post Roinanam atque Ilalicam erga ecclesias dum quod pro servorum Dei quiele, et sancli pon-
Gallicanas nobis convenit Pbservare, qusmadraodum lifices pie slaluërun.i, et magnifici principes reli-
praedeeesseres nostros feoisse rrianifeslumest. Quod giose rogabant, et abbas congregationis ejusdem
competenlius nunc quoque fieri oportere ipse reipu- necessarip ppslulabat, cehsùimus rogaii cpneedere
lilicse status lestificatur, quandoquidem ulraraque quod uliro decebat nosiram pasloralem solliciludi-
provinciam unius imperii sceptrum non dividit, et nem exhibere.
Romansedignilas Ecclesiae.una cum terreno princi- Cognovimus eliam, referente venerabili Anselme,
patu utri usque provinciae regnum communi jure abbalé, coenobium,de quo agimus, a prsccellentis-i.
disppnit, lit et rërum principes sua décréta Rpmanse , sima Francorum regina Ballliilde nobiliter sediflcâ,f-
» Vide Spicilegium Acherii, tom. YI, pag. 397. c Spicilegii tom. VI, pag. 887.
b Scilicet Berlefrido.
 .<$->.... BENEDICTIIII ROMANIPONTIFICIS 698
lurn, et a primse fiindaiionis susestatu cura nobilitat : A quse servorum Christi sunt usibus collàla, in.suos
sanctorum virorum et religionis monaçhicse obser convertere sumpius prsesumanl? Si enim. çîerico-
vanlia; Iran .quoque prineipum Francorum favori rum, qui de propriis abundapt reditibus, communi-
prsprogaliva, et muniminis protectione semper flo calio prohibelur cum eis quse conferuutur ecclesiae,
misse. Qua de re factura est, ut et immunitates re nedum illi acceperint, qui de propriis abundant,
rum suanim, et privilégia eligcndi abbalem omne eorum qui nihil habent inopia non levetur; qua con-
ei concédèrent, concessunique fore perpeluis diebu scientia episcopus suse sumptibus ecclesisesufficiens,
décernèrent, suarumque munimenla concessionijn quae servorum Dei fuerint lisibus collâta praesumat
in arcbivis monasterii ad memoriam fulurorum ser contingére? Nec vereinrqupd per prophetam Demi-
vanda reponcrent. Quibus ccgnitispmnibus nefas essi nus exprobrat sacerdpljbiis dicens : Rapina pauperis
diiximus si npn religiosorum prineipum devolionen in domibvs veslris (Isa. m). Pauperes enim Christi
sequentes., et sanclprum prsesulum exempla eomi esse quis nesciat, qui conlemnenles subslanliaro
tantes,, npslrse çessionis auclorjialem monasleik muncli,SaLvaloris nestri vestigia sectantes, qui cum
Ccrbeias Iribuerenitis, ne. qui primi propter aposlp- esset dives pro nobis pauper effeclusest (II Cor. vm),
licae sedis primalum in ecclesiasticis negeliis dispp- sanclse professionis lilulura sibi divitias arbitrantur?
nendis;inventai debeamus, ipsi posleriores reperia- H Quisquis igitur aliquid horum quae fuerint ad né-
mur; et qui ad ser.yorumDei quidem comparandam cessitâtes eorum collala prsesumpserit, et suis cpmr
caeleris auclprilalis tamen prseslare exempta nostro modis applicuerit, rapinam in domum suam.de sub-
jubemur, Ipquente Domino,, Vos estis lux mundi slaniia,pauperis cengregat. Omnia quoque quse sunt
(Mallh.. x), ipsi per negligenlise tepprem ininime ecclesiis oblata vel delegala in pauperum,pupillprum,
boni operis fulgorem aliis prsebeamus. viduarum, certum esl nécessitâtes destinata. Quare
Qua de .re noverit omnis Ecclesia Gallia.rum.et quisquis ex his aliquid in suas utililales exigit, rapir
universus episcoporum coeluseidem Ecclesiaeprsesj- nam pauperis in domum suam congestam detinet. Et
denlium, quod privilégia sanclorum prsesulum, sive Auiislolus ait : Quia rapaces regnum Dei nonposside-
quse diebus anliqiiis, sive qnse moderno tempore biint (I Cor. xi). Unde ab omnibus quse monasterio
gesta sunl, monasterio Corheise, quod esl conslru- Corbeiaefuerint, vel oblala, vel quoeunque legilimo
.ctumin pago Ambianensi super fluvium Summam, in jure possessa, in pecuniis, in agris, in praediis, in
honore sanclprum apostolorumPelri et Pauli, el san- doruibus, in eellis, aql ecclesiis, nihil ex eis sibi prse-
cli Stephani protomartyris, prsesenti auctoriiaiis sumat aul episcopus, aut quicunque minislrorum
nostrse ediclp roboramus; id esl ul res monasterii, ejus, ne conlra noslram et majorum aucloritatem fa-
sive qusecunque a fidelibus oblala fuerint Deo el J ciens, regum quoque décréta per servorum Christi
congregationi fratrum ibidem Christe famulanlium, quiète constituta conteninens, réuni se sancli concilii
in disppsilipne abbalis et fratrum maneant; neque et perpetuse damnationis efficiat.
episcopus Ambianensis, ad.cujus dioecesim coena- Et quoniam monachi Iranquillilalis pacem , el se-
Siiura illud respicit, aliquid exinde praesumat, aul ali- curilalis eiium habere debenf, ut Deo vacantes pro-
quis episccpornra, quorum in parochiis res aul basi- fessionis suse régulant valeanl observare, nec epi-
licas habere cegnoscunlur, neque in agris, viliis, scopus, nec archidiaconus ejus accédant ad prsefatum
praediis, aut eellis, aul in his omnibus quaead jus el monaslerium, nec servorum Dei quietam perturba re
dominationeni eorum respiciunt, aut episcopus, aul prasumant; nisi forte aut abbas, aut fratres alicujus
oeconomus, seu archipresbyter, aul arçhidiacpnus, utiSitalis gralia eum vocare voluerinl ; alias nec in
aul quilibet miiiistrprum seu prsepositorum ejus aut abbalem, nec in aliquem de fratribus quidquam po-
çonyentas facianl, aut cojivivia praeparent, aul ali- toslatis obtineat, neque per cpiscopalem.fastam ali-
quid. pptestalis jure sjbi vijiilicent, aul exiganl vin- quid in eos ei Iiceal; verum abbas secundum régulant
diçanda. Hac quoque copditionislege omnes episcopi sancti Benedicti (Cap. 6D)liberam monasterii sui ba-
se cpnveniri noyerint, quorum parochiàs res Cor- , beat potestatem, et monachi ad ejus tanquam ad pa-
beiensis monasterii respicere cognoscuntur ; nec no- sloris sui sohimmpdo respiciant gubernalionera, nec
vum, nec iimsilaium causelur quisquam fore quod episoopale minislerium aliquid dilionis super eos
decernimus, quandoquidera ethnie coenobioconstat oblineal (Ibid., c. %).Quoniam cum abbas vices Chri-
olim jam hoc coneessum, et multis aliis non solum sti in mpnasterip créditai' agere, pasloris efficium
in Ga.lljavel in Ilalia, verum toto terrarum orbp, non super créditas sibi oves habere cognoscilur : utquc
•solum monachprum, verum canonicorura monaste- dispensaiionis suae minislerium exercere pracvaleal
,1'iifî,hodieque cojispicimus manere iisdul.lum : et digue, nullius débet perturbari polesiate subjectas,
unaquaeque eçcl_cs,iadébet manere suis privilegiis sedab omni episcopal.iliber domina.tioiie,Chrislum
nec ab alia [alio] pervadi vel usurpari, lanlummedp judicem .sustineat, cui redditurus est de
contenta,
quod allerius juris esse conspicilur. çredilis sjbi ovibus ralionem, Quapropter mpdis Pin.-
, Cumque Galliarum perraàxime ecclesias. fidelium nibus statuimus; ut episcopusadventus sui prsesentia
eoliatioiiibus a Deo constat esse ditalas, ni nemo sil nienasterii iranquillilalent npn inquietet, nec aliquid
nec fra-
fere episcoporum , cui suae sumpius ecclesise salis in eo episeop.aïipotestatë facere praesumat,
aut abbaii ullam molestiam, aul inquieludjms.
§,:ip,»rquenon sufficianl, cujus gratia necessiludinis, tribus
CC7 EP1ST0LJE. ,698
perturbalipnem ingérât. Quod si violare prsesumpse- A vini juris noxius lenetur, el non solum raptaris iilit
rit, non pasloris offlcium, sed eversoris atque con- pervasoris crimine, verum etiam sacrilegu nota dam»
lurbaleris Dominicigregis noverit se agitare lyranni- Jiandus, coelestijudicio mulelabitur.
dem : ac per hoc non ul paslor suscipiendus, verum Unde magnificiprincipes cogitent quanta se cri-
tanquam lupus ab ovili Christi removendus, damna- Ktiie anle conspeclum divinse majestatis obligent,
tiônis suae poenas anathemalis mucrone perçussus qui res Deo traditas invadere, et ab ecclesiasticis
ëxcipial. Allaria'veroseu basilicas in monasterio ro- usibus in suas, ulilitales convertere non meluunt.
gaïus ab abbate pro Christi nomine consecret atque Si vero privatorum quamvis ingenuorum hominum
benedicat. Chrisma quoque sivesanclîficationisoleum tamen possessiones injuste pervaserint,-alque vio-
singulis annis prsebeat. Sed etsi quem petierit abbas lenter abstulerint, non reges, id est, jusli d mo-
aut de monachis aut de canonicis suis'ad aliquem desti, sed tyranni, id est, erudeles et iniqui vocan-
gradum ecclesiaslieum Consecrandum, nullatenus tur et habentur : quo nomine, quove honore cen-
cpnlradicat, nisi forte is pro quo pelitur, indignus sendi sunl, quidivinam hsereditalom, id est_Eeclesise
tali honore veritalis teslimoitio deprehendatur : quo- Christi possessionem injuste invadunt, et .violenter
niam sicul divinsebenedictionis sacramcntum aut pro auferunl?'unde hsec cogitantes filii nostri religiosis-
gralia largiri cuiquam non decel indigno, ita gratis B simi principes, res monasterii Corbeiensis inviplatas
debel exbiberi dignis, sicul Salvalor ait : Gratis ac- illrbatasque, tanquam sacra [sacrae] divinitalis
cepistis, gratis date (Matth. x). custodiant, nec ipsi eas lollenles, nec ab aliis au-
Electiouis autem privilegium ut habeant fralres ' ferri sinentes, ut ante conspectam superni régis
ejusdem monasterii decernimus, id esl ut quemcun- quod dicunlur nomine reges merito censeantur; ut
què -de se ipsis, qui sit monachicaeprofessionis, di- dum Deo quse sua sunt custodiunt, eis a Deo et ler-
gitas tamen paslorali prselatione,vpluerint eligere, se- reni regni principalus custodiatur, el sempiternoe
cundum regularem aucto.rilâtem,potestatem habeant bealitudinis corona tribualur.
eligendi. Et super hoc monentes obsecramus filios Quapropter monentes eps hortamur, ut tam sua
noslros gloriosos Lotharium, Ludovicum, Carohmi quam priorum prineipum eoncessa hiconviilsa custo-
Augustum [Augnslos, ex schedis Mss.Labbeanis], ut dienles, pontificum quoque nostraque décréta nul-
sicut memorabiles augùsti geiiilor et ayus eorum, el latenus praevaricantes, monasterio saepedicto ele-
priores ante se reges Francorum eidem coenobio clionis privilegirantam suis quam futuris lemppribus
çoncesserunl eligendi de semelipsis abbalem , atque et servent, et servanda sanclionis perpetuse slabili-
ipsi suis praeceplis hoc idem sanxerunt, ita quoque laie décernant. Veritalis etenim vece docemur,
conservare suis lemporibus pro Christi amore di- quoniam si quis in ovile Christi non per oslium in-
gnenlur, et conservanda perpetuis diebus aeternila- greditur, sed aliunde ascendit, hic fur est et lalro
lis suse legibus constituant ; ut dum famulis Christi (Joan. x), et talis non Dominici gregis salutem, sed
libertatem electionis concesserint, el concessam ser- sua lucra, non "ut salvet, sed ut perdat, requirit.
yare studuerint, et prsesenlis vitse regnum, et sem- Ovile autem Christi fore collegium sanclum mona-
piternae bealitudinis gloriam a Domino ipsi percipere ehorum, nullus prudentium dubilat. In hoc ovile per
niereanl'ur. Atque quod esl aul regio munere, aut oslium ingredilur, quando per eleclionis ordinem
fidelium devolione ad idem coenobiumDeo famulis- secundum regularem consliliilionem aliquis pasto-
que ejus oblatum, nec ipsi aufcrant, nec alios au- rale minislerium sorlitur : qui vero regia domina-
ferre permittant. Quoniam valde juslum constat al- lionis potestatë sinTullus, el non per eleclionis gra-
que religiosum, ut qui a Dominomeruerunt perci- tiam super doniinicum gregem primatum arripit,
pere regni honorent, ipsi Deo conservent qued ei hic non paslor, hi est vicarius Christi, sed fur et
collalum esl pia credenlium duvotione ; et qui a latro esse cognoscilur; nec ut dominicmn gregem
Christo regali magnificenlia prselati sunt caeleris, cuslodiat, sed ut perdat et dissipel inlrare deprehen-
ipsi famulis Christi eligendi sibi -paslorem non aufe- _ dilnr. Unde quisquis ei pôleslalis hujus tribuit do-
ranl libertatem. Nam quis ignorai illa quse- collata miiiatinuem, de morte tantarum animarum in die
sunl Deo per fideliummanus , divinilali possidenda judicii reus judicabitur, quanlis hic per pravitalis
cpnsignari, el ab humano jure in jus divinum con- exempla causa fuit perdilionis.
cedi, necetiam hominum domination!posse transcribi Qua de re, gloriosï principes monasterio huic ele-
quod constat divinitalis possessione semel fore con- clionis prserogalivamconcedite, neque âliquam per-
tradictum ? Unde quisquis ea sui juris domination-! sonam aut laicam aut canonicam, qued cpntra
eonatur adj'ungi, allerius, id esl Dei juris pervaso- omnem ecclosiaslicmiiordinem est,.aul eliam monà-
rem certum esl fore eum. Elenim si quis alienjus chum ex alio monasterio, vel non secundum régu-
hominis possessionem' per violenliant sibi conalus lant electum, super illud regali polentia consliuiaii's,
fuerit usiirpare , reus publie! juris' efficilur, et tan- ne domus Dei, quee^domusorationis esse débet, per
quam raplor et pervasor hseredilatis alienaï legali vos fiât spelunca latrorum. Neque enim ignoratis
judicio puniendus subjieilur. Multo magis igitur qui- hujusm'odi prselatos et auclores hujusmodi praela-
cunque res Deo consecratas in jus suaepossessions tionis -à domo selernitatis divina censura extarban-
iTansfudcrit, non humani tanlum , verum eliam di- dos, et ad supplicia ulfiouis perpetuse -deporlandos*
699 BENED1CTI111ROMANIPONTIFICIS ^
Unde quaesentenlia damnationis a nobis esl in laies A j nasterio Corbeiensi propellite semper : sed nec ca-
exercenda, nisi quam Spirilus sanctus ore prophe- nmiici ordinis persenam super illud aliquando vel
tico prètulit, dicens : Omnes principes eorum qui prseponatis, vel praeponi sinatis. Memores estate
dixerunt : HoereditateapossideamussqncluariumDei; qued Nadab et Abiu, quia ignem alienura Domino,
Deus meus, poneillos ut rotam, et sicut siipulam ante inincensum obtulerunt, divino igni consumpti sunt
faciem venli : sicut ignis qui comburil silvam, et sicut (Levit. x).- Ignem siquidem aliemim in incensurn
flamma comburensmontes, ita persequeriseos in lem- offert Dominp, qui mpnaslicae religioni aliquem sub
peslale tua, et in, ira tua turbabis eos (Psal. LXXXII). canonica professione militantem, ut pasloris vicem
Qui sunt enim qui sanctuarium Dei hsereditale pps- obtineat, praerogat, Verum quia taies ultione fe-
Sidere dicunlur, nisi illi qui res Dep dedicatas, et riunlur, illorum signât interilus, qui mpx praesenlis
ad usus pauperum sërvorumque ejus collatas, ssecu- poenaesupplicio cpnsumpti, quid eorum imilatores
laris potentisedominalu, nun .eleclionis gratia quse- mereantur suaedamnationis exempta posleris signa-
runt cbtinere? Principes aulem illorum sunt hi, qui verunt. Omnes quoque licet monaslicaesint profes-
volis eorum suffragia praestando, aut Ecclesiae res sionis, si non per electionem regularem constiluti
illis Iradendo consentirait. Quali autem ulrique fe- fuerint redores eidem monasterio, de quo loquimur,
rianlur divinilus ultione, superius dicla sentenlia B 1 qui taies per, munera ccgnpscuntur admissi, id est,
eoniprehendit, quaeostendit eos a coelestis patriae aut per pecuniam, aut per gratiani, aut per obse-
stabililale b projiciendos, et lemporalis volubilitale quium, universa a nobis Pétri principis apostolorum
lapsus, quasi rptaeverliginecircumferendos, postque aucloritale cum Simone, cujus imilatores exsistunt,
praesentis lerminum vitse, turbine divinse animad- anathemate cendemnanlur. Et ut religicsi principes
versionis velut siipulam aridiialis vanitale levissi- ab hac damnatipnis senientia maneant immunes,
mam rapiendos, et infructuositatem eorum atque sludeant omnibus modis circa monaslerium prsefa-
supeibiam tanquam silvestrem slerilitatem, et tum eleclionis privilegium seryare semper inviolar-
centra Deum datant lumorem terrae, igni, flainma- tum : qupnîam secundum jam olim a sanclis Patri-
qnevorante coniburendos. bus definilam promulgationem ecclesiae Corbeiensis-
Ut hanc igitur ultionis divinse severilatem non praelationem, non per legitimam ntonachorum in
subeant, sludeant Chrislianissimi principes Christi eodem coenobioChristo mililantium electionem, sed
ecclesiis eleclionis sua jura conservare, et quod conlra regularem atque canonicam auctoritaiem, et.,
universsedebetur Ecclesiae,Gorbeiensi non auferaut dantem et accipientem a Christi regno, sanctorum-
monasterio; ut dum ei propler honorent Dei jus que consortio analhemalizamus ; neque secietalem
eleclionis indulserinl,,el res monaslerii violentorum 'C ppierunl habere Jérusalem coelestis, qui eam in ter-
anibitionibus ne deserviant inconlaminatas servave- ris peregrinantem dissociare conanlur. Quod agere-
rinl, ipsi coeleslis regni cum Christo participium certura est omnes qui non pastpres, sed latrones,
consequantur. Nec illud aliquando in saecularium nec Christi vicarios, sed Antichrisli sequaces, super
manus, aut canonicam dominalionem perrailtant, eam constituere non verentur, ut domus Dei, non
quod habitalorum sumraa deslruclio est, et danlis, domus oratipnis, sed spelunca latronum. existai;
sive accipientis summa damnalio. Nam quid est aliud nec in ea ferma Christi, sed abominatio desolationis
ssecularem personam pasloris vice Ecclesise Dei emineat.
prseferri, quam abominationem desolalionis in tem- Sed si reipublicaeredores, divinorum contempto-
plo Dei constituera? Quicunque igitur hoc faciunt res praeceplorum el episcoporum, alque noslram.
Pilato similes inveniunlur, qui Csesaris imagines in super hac re decernenlem contemnentes auctorita-
templo Domini statuit venerandas. Et cum Apostolus tent,. non qûem regularis electio decreverit, sed
fidelibus loquilur, dicens : Nolite conformait huic quem eoruni dominalio vpluerit, illi praeppsueriti
sweulo, sed reformamini in novitale sensus vestri congregalieni, nipnachi leci .ejusdem episcepum, ad
(Rom. xn) : qui ssecularem personam monachis prse- . cujus dioecesira monasterium pertinent, obsecrent,
ficit, quantum in sseculode forma spiritus ad formant ut aul per se ipsum,. aut una cum eis ad arehiepisco-
sseculi, et de imagine Christi ad imaginera terreni pum Rhemensem referai, alque- simul principem
régis eos impellit : quoniam pmnis subditus praelaii conveniant, et eum super transgressionis suae peri-
sui débet imaginera sequendo imitari. Unde non culo commpneant. Quod si episcopus dioecesisillius
parvo se delicti scelere pulel involvi, qui taies ec- aut propler limorem, aut. favorem principis, aut,
clesiaepraeponil, in quorum forma servi Christi, non propler imprudentiani, vel pastaralis curse negligen-
Christi humililalem, sed supeibiam mundi, non coe- tiam, ferre auxilium vel noluerit, vel contempserit,
lestis patriae desiderium, sed concupiseenliain sseculi fratres per se ipsos praefalum archiepiseppum et
centemplentur semper et ad.discant. vicinos episcopus adeant, et necessiludinis suae
Qued quia videlis, excellenlissimi principes, sce- causam eis manifestent, utque sibi feranl auxilium
lestissimum ferè, IIPCimpietalis sacrilegium a mo- supplicent. Archiepiscepusautem vel ipse soins, vel
a De frequenli illo in Galliis per ea teinpora sacrilegiaprincipibus, plura erudite collegit Joannes.
abusu bonorum ecclesiasticorum a sa3cularibusviris Filesacus singulari ea de re opusculo. ,
etiam Conjugatispossessorum, coiinivenlibus ad ca b Acherius legit nobilitate lapsos.
701 D1PLOMA. 7G»
cum cseteris episcopis susedioeceseosregem adeant, i Lper insplcnliam illius terrae homines vobis injurias
et super electione violata eum çommoneant, u'que important, et prsecipue, cum suprema 'sorte fungun-
corrigere dignelur, el verbis suadere, et precibus tur reges, et alii succedunt in regnp. Quapropter
obsecrare non désistant. Quod si eos audire con- petislis ut vobis donaliones illas regum seu prinei-
tempserit, nec peccati sui corrigere culpam ma- pum, vel cujuscunque, qui ad vestrum monaste-
liierit, exeommuiiicationis apostolicae sententiam rium pro amore Dei suninii ac veneratione praedicta'
damnatus excipial. Si vero vel episcopus cujus pa- rum niartyrum, seu pro salute sua, aliquid in illa
rochia est, aut archiepiscepus, aut caeteri suffra- terra largiti sunt, auclorilalis nostrae pagina Arma--
ganei négligentes super hec fuerint, aul contempse- remus. Justum ergo considérantes, quod a nobis
rint, aut irrilum duxerinl, damnationis cujus sen- utililer poslulatur, aueloritate Dei Pairis omnipo-
lentiae teneanlur obnoxii non ignorant. Dicit enim lenlis cum Filio et Spiritu sancto et beati Pelri san-
propheta : Si non annuntiaveris iniquo iniquilalem ctorum aposlolprum principis, cujus nos immeritt
suam, sanguinemejus de manu tua requiram(Ezech. vicarii exisliraus , cura invocatione coelestium vir
m).-(Jnde noverint se eodem vinciendosanathemale, lutum sancimus, el Armantes roboramus ; ut quid-
si neglexerint pro grege Dominico pasloralis curae quid in omni terra Britannise, vel ubicunque, "sivû
solliciludinem adhibere. f BÈNEDICTUS f. 3 a regibus, principibus, seu a quolibet homine, sive
Scriplum per manum Theodorici, notarii et scri- in terris, sive in aquis^ qualiscunque sit illa pos-
niarii sanclse Romanse Ecclesiae, in mense Ôclo- sessio, quaead monaslerium SS. marlyrum Dionysii,
brio, indictione quarta. Bene valete. a Actum Nonis Rustici et Eleulherii tradila est, absque invasione et
Octobris per manum Theophylacli secundicerii violeiilia quorumeunque hominum, sub potestatë
sanctae sedis appstoliese,imperanie D. piissime Au- abbatis el provisione monachorum ejusdem mo-
gusto Lotbarip a Dpmino coronalo magno impera- nasterii in perpeluum perseverel. Quod si aliquis
lore anno tricesimo nono, et post ejusdem annum hoc infringere, vel per alium aliquem vohierit, auctp-
tricesimumnonuhi, sed el Ludoviconovo imper, ejus. rilatis npsiise privilegium, seiat se anathemale in-
filio anno septimo. solubili damnaium, et a règne Christi alienum, et
EPISTOLAIV. cum impiis aeternis incendiis depulandum, nisi resi-
ADLUDOVICUM ABBATEM S. DIOSÏSII, pueril et ad satisfaclienem cpngruam venerit. Qui
Confirmât privilégia monasterii S. Dionysii i® aulem ista conservaverit, auxerit, adjuverit, bene-
Francia. dictionem percipiat a Dominp noslro Jesu Christo
BÈNEDICTUS episeppus, servus servorum Dei, LU- in saeculasoeculorum.Amen. Bene valete.
DOVICO^ abbali venerabilis monasterii sanctorum C Scriplum per manum Theodori, notarii regionarii
niartyrum Dionysii, Rustici el Eleulherii, ubi eorum sanctaeRomanse Ecclesiae,in mense Maio, indictione
sacra corppra requiescunt, et cmni cnngregatipni seplima. Datum per manum Mègisli, episcopi et bi-
fidelium monachorum quae cum eo est, pax a Deo bliolhecarii sanctae apostolicse sedis, quinto Idus
Paire et DominoJesu Christo. Maii, imperante domino piissimo perpeluo Augusto,
Quesli eslis, filii mei charissimi, quod in terris a Deo coronalo magno imperalore, consuïalus ejus
quas"apud Anglos Saxones habere videmini, mulli anno petavp, indictione seplima [quinla h].
a Haec in Spicilegip omissa. mense Decembri, imperium et consulalum uno
b Labbeus recte observai loco indictione seplima eodemque die, ut moris erat, susceperit, et Bène-
legendum esse indiciionequkita; sed nec ipse, nec dictus 111anno sequenli ante mensem Maiumobierit,
Ullus alius animadvertit annum consulatiis Ludo- haec epistola serius quam currenli anno indict. v
vici II Aug. mendose eliam a hbrario descriptum et consulalu vu Ludovici H Aug. nolalo dari non
fuisse; quia scilicet consulatus perpetni parùnt ha- potuit. PAGIUS ad an. Ch. 857, n. 8.
ctenus fuere cognili. Quare cum Ludpvicusan. 850,

BENEDICTI III DÏPLOMA

QUO

Monasterium Fuldense sub apostolicoe sedis prolectione recipit, ejusque ïmmunitates

confirmât.
(Schannat,Hist. Fuld., p. 154.)

BÈNEDICTUS episcopus, servus servorum Dei, THÉO-;D bus congruunt desideriis, oportet ut devotioni condî-
Tom, religioso abbali venerabilis monasterii Domini toris pise construclionis auctorilasinpnvilegiis praé-
Salvaloris, el per le in eodem venefabili monasierio slandis minime denegetur. Igilur quia postulasti a
successoribus abbalibus in perpeluum. nobis quatenus monasterium Salvaloris, a sanclo
Quoniam semper sunl cpneedenda quse ralipnali- Bonifacio archiepiscopo conslructum in loco qui vo-
 703 S. EULOGIIARCH1EP. TOLET. 7ftl
calurBoconia erga ripam fluminisVoldaba,privi.legiiA sonaecontradictione, firmitate perpétua perfruamUr»
sedis apostolicaeadminiculis decoretar, ul sub juris- Conslituimus quoque per hujus decreli nostri "pagii
dictione sanctae noslrse, cui Deoauclore deservimus, nam ut quicunque cujuslibet Ecclesise prsesul, vel
Ecclesiaeconstilutum, nullius allerius Ecclesisejuris- quacunque dignitale prsedita persona banc noslram
dictiombus sùhmillaïur : pro qua re piis desideriis privilegii ciiartam, quam aueloritate principis apo-
favenles, hac nostra auclorilate id quod exposcitur stolorum firntamus, temerare tenlaverit, analhema
effecta mancipamus : et idèo omnem cujuslihet Ec- sil, et iram Dei incurrensa coetuomnium sanctarum
clesise sacerdotem in prsefato monasterio dilionem extorris existât, et nihileminus prsefali nionasierii
quamlibel habere aut auctorilatem prseter Sedem dignilas a nobis indulla perpetualiler inviolata per-
apostolicam : ila, ut nisi ab abbate monasterii fuerit maneat apostolica aueloritate subnixa.
invitalus, nec missarum ibidem solemnitalem quis- Scriplum per mainim Zacharisenotarii et scrinia-
piam praesumat omnino celebrare, ut profecto juxta rii sanctaî RomanseEcclesiaeta mense Octobris, in-,
id quod subjeclum apostbHcsesedi firmitate privilegii dicliane quinta.
inconcusse dotalum permaneat locis et re- Actum x Kal. Novembriasper manum Théetfilacti,.
' consistil,
bus, tam eis quas moderno tempore tenet vel possi- secundieerii sanclse sedis aposlolicsp, imperanle-
det, quant quse futaris lemporibus in jure ipsius B domnp piissimp perpeluum Augusto Ludovicoa Deo
monasterii divina pielas velueril augere ex donis et coronatp, niagnp, pacifico imperatore , indictione.
oblationibus decimisque fidelium absque ullius per- quinta.

ANNODOMINIDCCCLIX.

SANCTUS EULOGIUS

ARCHIEPISCOPUSTOLETANUSET MARTYR.
(Juxta cdj:iouemFranciscide L.orenzana,arcliigjjiscopiToletani, Pair. Eccl.Tolel.)

MONITUM ÀD LEGTOREM.

Sanclonmi anlislilum Tolelanormn Opéra (a) D. C Hum Ecclesiusticornm païens Baronius, sibi videri-
Eulogii scripta merito sequnnlur, qui illorum in Tole- Eulogium cum Documenlum scriberet, in pyxide Spi-
lana cathedra successor jam designalus, presbyter rilus sancli calamum intinxisse.
Cordubensisoccùbuiladepta marlyrii palma rvir plane Sunl autem omnia Eulogii opéra, ut dicebamus.
ab omnibussnmma venerationesuscipiendustanquam ejusmo.diargumenli, ul vel niartyrum Cordubensiwn
singulare Corduboepatria: suoe ornamenlum, perpe- suo tempore cerlamina narrêt, velillorum in sese offe-
luum Toleti decus , totiusque Hispanioe lumen, non rendo prudenliam reclumque zelum defendat; mmpe
minus propter virtulis laudem, quam doctrinoe.'.qua- Memoriale Martyrum tribus libris disiinctum, Docu-
rum alleram vitoesanclissimeperacloegloriosnsexilus, menlum Martyriale, ApologelicumMartyrum, el Epi-
atleram monnmenl'a,quaslitteris commenda'.areliquit, sloloeiionnuiloe.Quoeomnia nos hic edere suscipimus,
abunde lestanlur : adeo ut qui Eulogium cum magno una cumsancli Eulogii Yilaab AlvaroCordubensiejus
illo Africanodoclore, inclyloquesimul Christi martyre familiarissimo accurale conscripta, in qua quoecun'que
Cyprianocomparaveril, ne is. oequushominum ivsli- ad Eulogium speclanlabunde ac minulimperseqvitur.
mator habendus fuerit. Fac enim unam eloquii aspe- Sed bene habet, quod in ejusmodilabom muko jam
ritalèm excipias, qno Hmatiusac polilius tempera illa antea nos proeivilerudilissimusvirAmbrosiusMorales,
minime fercbanl, coelera Eulogium Cypriano facile cui niullam est quod habeainus gratiam, quoniam soe-
exoequaverim: inyenii uberlale , doctrina, erudilione culo xvi Eulogium summacura edenduntsuscepit, al-
sacra, veheinenli fervidoqu'efidei zelo, animi virlute que egregiis animadversionibusilluslravit. Quare no-
atque conslantia, suinmo tandem charitatis ardore, sira posi eum opéra fere tola versala est in repurganda
s'.vegloriosa Christi alhlclarum cerlamina describere r, Moralis edilione a tijpograplwrummendis, quibus est
tenlet, siveillorum vindicalionemadversus SS. mur- inquinata, ope allerius ab Andrwa Schollo Franco-
lyrum oblreclalores suscipiat, sive infirmosac débites funi adomaloe, quoequamvis el ipsa erroribus scateal,
accendere, nulanles vero confirmare condur: quo in loca lamen in edilione Moralh corrupta diligenler ha-
génère cum omnia fere Eulogii scripta cum laude ver- bet emendala. Ambas ergo (nullis aliis codicibusma-
sentur, tum admirandum omnibus DocumenlumMar- nuscriptis adjuli ) dum accurale inler se conlidimus,
lyriale edidit ad sacras virgines direclum,Floram et effectuai esl,,ul nostra integrior ac sanior apparent
Mariant, ob fidei confessionemin vinculis delentas, ulrisque. Sed el Ambrosii Moralis notas aliquando
ipse etiam vinclusin Domino'ac lelerrimo carcere in- nostris auximus,jam lexlui auclaris magis illuslrando,.
clusus : cujus lectione quicunque se moveri neijel, ab jam ipsius adnolaloris senlenliis explicandis conftr-
omni se pietatis fideique sensu op'pidoalienum profi- mandisve;aliquando etiam corrigendis: qua in recu-
telur. Non tam enim-linmanoingenioetaboralumquam ravimus ut suum cuiqueconstaret, ne viruni doclissi-
divino instillante Spiritu conscriptum videtur illud mumsua laude \raudaremus. -..-.,
opus : ut optinte de eo pronunliaveril magnus Anna- Verumlamenquoniam illius animadvérsionesnon-
(a) De quibus hic agitur anlislilum Tolelanoram exstant hujusce Palrelogise tom. LXXXVIIet XCYi.
Opéra, Engcnii scilicet, Hildcfonsi, Juliani, edita EDIT PATUOU.
705 ViTA VEL PASSIO. 706
nunquam longiores sunl ac fere perpétuai, lectoris A laie separari nequeat, tum vero maxime, quod Docu-
commodoconsulenles,hac melhodousi sumus, ul bre- mentoproximeadhoerensaperlius demonslrelquantam
viores notas ad imam texlus marginem subjiceremus, diviniamoris flùmmamac perituraihujus vitoecontem-
r'eliqu'asad es'.remum, non uniuscujusquetibri, sed plum ignila Eulogii verba in yirginalibus pecloribus
tetius Operisrelegando: in quo illustriuln editorum ttccenderinl.DeindeApologelicum,'poslremum omnium
exemplasequimur. Scriplis (quantum licuil) eumlo- Eulogii Operum, praicedilepistola ad Wiliesindum,
cum assignavimus,quem ratio lemporis, quo uniim- episcopumPampilonensem,de cujus legilitnilate nullo
qnodqueel'aboratumfuit, exig'érevidetur : hoc tamen merito dubitassePellizerium , marchionem Mondexa-
lion semperlicuil: neque enim 1res libros Memoriatis rensem, et Maiansium, salis apcrte evincit omni argu-
Sanctoruma se invicenidimdere oeqnnmerat, quamvis menlorum génère jam swpius landalus P. Florez,
non uno temporefuerint conscripti. ProetereaMarly- tom. X llispanloe sacroe,tract. 55, cap. 12, num. 70
rium SS. Virgimtm Floral ac Marioe, quod anleâ et sequentibns.Reliquas epistolas ab Moralesiosimul
cap. 8 tibri n Memorialis Sanctorum conficiebal,e éditas nos proefiximustfaclalibus quorum causa fue-
sua sede, ut ita dicamus, evulsum, opporlunum puta- runt scriptai; el in Aclis Martyrum nonnuilas adjici-
vimnsseorsimedereuna cumDocumentoMarlyriali ei mus notasex Bollandianis, ul ne hoc deessëlin nostra
proefixo,tum quod eaJiislorioepars non ita cum reli- edilione.
qua narralione congluliiiatasil, ul ab ea sine defoniii-

MONITUM ÂMRROSTI MORALIS,

-Editioni Complulensi proefixum.

flw/îis divi Eulogii Vitoeduo habuimus exeinplaria. B scriptus. AnnusDominicalincarnalionis recte fuit si-
Alterum cum sancli Operibus in vetustissimoOvelensi gnalus. Inde nos et ex aslronomica nostra ration'ê
ad finem colmrebal. Alterum mihi bénignecommoda- supputândi (cujus nobis oppclunilalem Alvarus ad
verat MichaelRuizius Azagra, serenissimoruiuBohe- finem operis, quemadmodumibi apparebil, proebuit)
mioeprineipum Ernesti el Iiodul/i a secrelis, adole- utrumque recte signavimus et aslruxhnus. Nomen
scens ingenio et lilleris ornalissimus, et in pervesli- eliam régis in litulo mendose fuit ascriplum. Abder-
qanda omni anliquilate slndii et diligenlioesingularis. rahgman enim legebalur: cum ipso mortuo, Mahomad,
Fuit is eliamcodexlilleris ColMcisin membranisde- ejus filius, divum Eulogium, quod ex ejusdem libro
scriplus, et quod multis indiciis apparebal, ilidem ve- tertio constat, marlyrio coronaveril: et Alvaruseliam
luslissimus. Pliira conlinel poemala, Dracontii nimi- ipsum regem Mahomadnominat. Ipse Alvuriisnobilis
rum de Opèresexdierum libros duos,cum divi Eugenii, admodufnet illuslri génère videtur fuisse : siquidem
terni archiepiscopi Toleluni, supplemeniis: Coryppi sereuissinii tilulo ipsumnon semelcompellalEulogius.
grammatici Africain ad Jusliniunuin imperaloremli- Quodidem proeceploremsuum etiam vocat,humililatis
bros très: ejusdemdiri Eugeniiepigrammala, el quoe- est promis : cum fuerint, al confestimlegenli appa-
dam alia. In fine Vila haiedivi Eulogii fuit annexa. rebil, condiscipuli.Quinimo el per calachrïsin quam-
Ovelensiscodexnultumlilulum habuit huic operiproe- dum Alvarus.doclor dicitur, homolaicus et conjugio,
fixum. Ille .aller hune proeferebal,quem appos'âmus. quanlum conjicere dalur, innexus, cui hujusnwdi ti-
Sed oeroecompnlatio fuit varie in margine signala, iulus minimeeo temporepoleral compelere.
eum abraso numéro, ul apparebal, aller fuisset supra-

SANCTI EULOGII
ARCIÎIEPISCOPI
TOLETANI
ET MARTYRIS.
anno Incarnationis Domini 859, sub rege Mahomad, die
Qui passus est oer'a DCCCXCVH,
quinto Idus Martii,

VITA VML PASSIO .

AUCTORE ALVARO CORDUBENSI.

(Ex cod.Toi. Azagr.ms.; ex edit. Moral.;ex Scholt., tom. IV Eisp. Illust.,Antuerp., ad xi Mart; el Florez., lom.X
HispfSacr.)

PR^BFATIO. C pulcherrimum designare : ul quis vel qiiantas fuerit

• 1. Reatissimi martyris (1) cl doctons Eulogii ante lectoribus innotescal, et sic deincepsadeptumb
passionem disponens scribere, prius vitam ejus pu- ex merito palmam vicloriaeevidentissimis clarescatc
lavi dirigendam in ordine, quam sui finis agonera indiciis. In cujus operis principio, Dominifrelus et
à Noisenumérales textui intermislae spectant ad Mta ms. ; edili vero, adeplam.
Scholia AmbrosiiMoralis,post Vitam Eulogii récusa. c lid., elticescat.
EDIT.PATROI..
707 S. EULOGIIARCH1EP.TOLET. 708
f
Redemploris nostri auxilio, profileor me non audila A\ non selale, cerle scienlia universos. Eral enim
et dubia, sed visa et per me probala retexere; quo- sludiosissimns Scripturarum scrutator, et inlensis-
niam, gralia Dei coopérante, a primsevoadolescenlise simus sententiârum iiivestigalpr. Ita ut nihil Scri-
flore, charitatis dulcedine et Scripturarum amore pliirse prseponerel sanclse, nihil magis eligeretquam
unovinculo concordi innexi, hujus vitae, licet non in lege Domini roedilari die ac nocte. Nec conten-'
pari ordine, lamen pari affecta in cunctis quaeslio- tus magisterio doctorum suorum, alios, si quos forte
nibus duximus jugum. Sed ille sacerdolii ornalus audirel, procul positos requirebat : et ne offenderet
munere, pennis virtùlum in sublime evectus, allius proprips, fiirtim se horis, quibus polerat, sublrahe-
bat. Nam et abbatem bonse recordalionis et memo-
evolabat; (2) ego luxurise et voluplatis iulo conta- s
ctas, terralenus repens haclenus trahor. Et inde est riae Speraindeum, opinabilera et celebrilate do-
quod non incerla, eiquorumcunque hominum narra- ctrinse proeconabilemvirum saepius invisebal, audi-
lione comporta, sed mecum gesla et per me cognita toripque mure ex illius ore diserlissimo depende-
narrare dispnsui. Quia sicut de incerlis lemere re- bat. Qui ipsn tempère letips Baelicaefines prudeniiae
feTresententiam periculesura tare profileor, ila de rivulis dulcorabat. Ibi eum prirailus videre merui,
cognitis supprimere ea quae nosci debent a, vacuum ibi ejus amiciliaedulci inhaesi,ibi illi indivîdua sum
periculis esse non reor. Est quoque el laudabilis pro B nexus dulcedine. Erant namque jam dicli illuslris-
exempta prsedicandaomnibus verilas, et nihilominus sinti viri audilorum : d dum frequentius ejus lu-
delestanda iheloricoruin coivposita falsilas. Quoniam mina tererem, inculiumque ingenium acuerem, tan-
melius est de multis praeclaris nihil facinoribus di- dem respeclione divina hujus tanli viri societale
eere, quam ex parvis bonis multa falsa *>disscrere : conjungor. Et catenatim inadibili> nexu non in-
luiiusque est omnia quse gesta sunl praeterire, quam nector lanluin, sed unior: faclique sumus auditores
ea quse non fuerunt % aliqùa fingere. Et milius errai, viri, amatores nostri : in tanlum, ut illa aelas in-
qui non malitisevolo, sed segnitiaefaslu vera suppri- docla sibi non concessa proesumeret. Agebamus
mil, eo qui diserte falsa confingil. Verilas enim, si ulrique Scripturarum deleclabilera lusura, et schal-
studio veritalis et non vanseglorisejaclantia dicilur, mum in Iacu nescientes regere, Euxini maris cre-
diçenti coronam implndit ; falsilas autem , si ab ali- dehamur frageri. Nam puériles conlenlienes pro
quo inlentalur, conjeclaniem occidil. El ideo sicut dpctrinis, quibus dividebainur, nen odiose, sed de-
me veiiiatem dicenlem reraunerandnm esse congau- leclabililer epistolalim in invicem egimus, et rhylh-
deo, ila falsitatein si dixero, condemnandum esse micis versibus nos laudibus niulcehâmus. Et hoc
.non nego. Quibus ergo causis ad ralsilatem retexen- erat exercilium nobis melle suavius, favis jucun-
dam insilirem, ipse non habui, qui veritatem in om- C dius, et in ante nos quotidie exlendentes, multa
nibus, non mendacium, remunerari cognovi. inadibilia lentare in Scripturis, puerilis immatura
docibilitas coegil i. lia ul volumina condereinus,
CAPUT PRIMUM. quse postea aelas malura i abolenda, ne in posleros
S. Eulogii pia educalio, studia, sacerdolium, tilnlus remanerenl, decrevit.
doctoris, familiarilas cum Alvaro Vitoescriptore. 5. Sed cum jam annos k juvenlutis altingeret
2. Igitur bealus martyr Eulogius nobili stirpe pro- Eulogius, diaconii ministerio fungilur, atque in brevi
genilus (1), Cordubaecivitatis patriciae (2) senalo- merito veclns ad superos, gradu presbyterii sublima-
rura traduce nains, Ecclesiaeministerio d mancipa- tur : moxque niagisiris ordine el vitse moribus so-
tus (5), sancli ac bëatissimi Zoyli aede descrviens, ciatur. Quanta illi liumililas, quanta bonilas, quanta
el in ejusdem collegio clericorum vilam deducens, inhaeserat charilas, amor omnium osiendebal. Ex-
multis el clarissimis virlutibus floruil, magnis et hinc coepil se acriori vitae ausienlate constringere,
laudabilibus operibus viguit. Ab ipsis enim incuna- et modestiae legibus in universis actionibus per-
bulis « lilleris ecclesiasticis haerens, el quotidie per ornarc: Scripturis varare divinis, et corpus suum
studia bonorum operum crescens. perfeclionem vigiliisac jejuniis casiigare,.nionasteria frequentare,
adeplus esl, ac super omnes coaelaneos doctrinse " coenobiainvisere, régulas fratrum componere. Hinc
scienlia clarens, et eruditionis lumine florens, ma- inde cuncta eo modo curare, quo si fieri possel, ulro-
gistrorum doclor esl faclus. Quippe qui mentem bique adesset. lia clericaium agens proprium, ut
senilem parvissimo corpore gerens, vincebat ctsi regularem erdinent nbn dimilierel alienum : iia
° Schotlus in margine, nori debenlur, ut ms. ul dum ad finem dicit hujus numeri, multa inadibi-
!>Ms., fatse. lia tenture ex Scripturis; altéra pro slabili, ul ail ad
c Scbolt., in marg., fuerint, ut ms. num. S : Hic tamen inudibilis nunquam vacillare, id
AEdit., mancipatur. esl, stabilis, ftrmus, immuiabilis; qua etiam noiione
c Ms., ipso... incunabulo. licuil ei dicere, inadibili nexu, quin opus sil vocem
f SchoH., autem, ut in ms. loco movere cum Morali.
B Hispanismus, ail Schotlus, pro ' Schotl., ex Scripturis... egit, ul ms.
magnoeophtionis:
fit paulo inferius in passtane opinatissimumEulp- i Ms., malura; Morales, mulala; Schott., muta;
giuni dicil. multa. Omnibus potior esl lectio ms.,
h lia ras. et Scheltus prp insolubili, ut Murales. Anluerpienses,
quik postea ubluendapro abolenda habet. '
Duplex quidem apudAlvarum, inquit recte Flnrezius, Schelt.,dum annos; dum annis, et non ha-
xoaisinadibilis nolio apparet : una pro inucccssibili, bet, Eulogius, necjam. ms., .
 709 VITA VEL PASSIO. 710
monachis adhaerens,ut clericus probaretur : ita in A, el quieli, ille nen npetibus, non diebus a Ieclione
•clero degens, ut monachusviderelur, et a utrobique cessabat, noctes diesque ingeminans, el i Scriptu-
aptus accurrens, et ulrarumque professiories unus rarum niella lambens, ore k, et corde spiritaliter
sufficieiilissimecomplens.Currehat saepiusad coeno» ruminans.
biorum sacratissimosgrèges: Sed ne proprium ordi- 5. Verum operseprelium reor si, paulo alljus in-
nem contemnere putaretur, ad clerum iterum b re- cedenles, tempore persecutionis qualiter i probatus
meabat : in quo dum aliquod tempus persisteret, ne cxsliterit, inseramus. Nam m dum episcopi, sacer-
virlus animi curis saecularibusenervarelur* ilidem dotes, clerus et sapienles Cordubsein marlyrio im-
monasteria repetebat. Hic docirina oris Ecclesiam per exortodeviocalle incederent, ac limoris impulsu
ornans, illic vitam jjropriam exculiendoc decorans, pêne fidemChristi-,si non verbis, nutu lamen nega-
iiî-cunctisd virlutibus positus, viam sseculimoerens rent ; hic lamen inadibilîs nunquam vacillare vel ta-
incedebat et anxius : et qnptidiead coelestiavclare irai est visus susurro. Sed omnibus pergenlibus ad
cupiens, cerpprea sarcina gravabatur. In tanlum ut agonempccurrens, univeisorumaramos.cunclorum-
Romani ire disponeret, ut adolescenlisenoevosla- que ossa venerans et componens,in tantum ardesce-
crymis et peregrinationis itinere domaret e, imo bal ardore raartyrii n, ut ipse incenlcr ipsis diebus
domilos delerel : sed ecce omnes hinc inde insisli- I5 viderelur esse martyrum °. Pro quo rectitudinis zelo
mus, et eum magis corpore quant animo retine- multis exstil-ilcontumeliis propulsalus, magnisque
mus. terroribUs faligalus. Nain unus ex proceribus illum
CAPUT II. impelens, et minis exaspérons, divino juslo judicio
-"S.Eulogii caplivilas,liberatio; marlyribusconztanlia in reprobura sensum conversus, fidem quam tenens
data ; acla conscripta. nescius impugnabal, inox miser et stullus amisil.
4. Verum dum ista et alia referuntur (1), tandem De qno plenius in libro MemorialeSanctorumtertio
Reecafredus episcopus super ecclesias et clerices jam dictus beatissimus disputavil. In quibus libris
quasi lurbP violenlusinsiluil : omnesquesacerdotes, et passieiies singillatira maityrum claro foulelocu-
quos poluit, carcera.ltvinculo alligavit. Inter ques lionis explicuil,et proseculionesufficientiqusecunque
-ul eleclus aries ducitur, et cum pontiûce suo vel acla sunl ih marlyribus Dei P et dicta seculuris ge-
aliis sacerdotibusvincilur. In qua retrusione magis neralionibus propalavit. Quanius auleni vel quam
orationibus et lectipnibus operara dédit quam vin- excellens fuerit scienlia, luce clariola ejus paudent
culis. Ibi sanclis virginibus Floraeet Marisepro fide Ppuscula, quse sale Altico et prosalicolepere, imo
'comprehensisilludDocumenlumMartyrialeunplibro divina inspiralione conippsuit.
composuit, in quo eas ad marlyrium nervis * tena- <C C. Sed redeundumest ad Reccafrediepiseppitem-
cissimis solidavit, easque et per se verbis et per ppra, el qua arte a sacrificiese suspenderil, ne ejus
epistolasmortem contemneredocuit : seque suosqus ghitinarelur errori, proferendum (i). Namque ipsis
socios earum suffragiisvinculo solvendoscommisit, diebus cuneti eieti vi el potestatë addicti, jussu
quod et oblinere mox posi sexlum diem passionis regio subdili, iniquo videbaniur hosli adjuncti : et
earum promeruit. Nam illaeoctavoKalendas Decem- qui priori insurreelioneadvèrsi e).erecli conlra eum
bris expleverunt marlyrium; sacerdotes vero Do- steterantr, tune lerroie conciti ?, qur.si familiares
mini tertio Kalendarumearumdemsolulionemadepli bserebanl, non mente, sed corpore; nec diléclione
sunt (2). Exslat super hocillustriore sly;o g confecta, cordis, sed compulsionelerroris; et ne aditus ei no-
•et mihi his diebus direcla ephstola,passipnem ea- cendi darelur * in amplius. lia quoque rex u conlra
rumdem virginum, et erentionem sacerdotum ipsa- nos dessevienslegibus nécessitaient induxeral, libe-
rum virginum merilis«enlineiilein (5). Ibi melricos, rum arbiti'ium inierpollans, omnes trùci subdideral
qups adhuc nesciebant sapienles Hispanise, pedes hosli (S), Cujus hisloriseverilas in alio Opère enu-
perfeclissime docuit, nobisque post egressionem cleatins disseretur.
suam ostendit. Inde et h mihi pro libris illis, quos 7. Nunc vero hujus admirabilis viri tanlum eno-
in defensionemmariyrum dederal », epislolam fa- " dare sanclissimam cupimus arlem. Is Y enim gravi
cundp Ipcuiicnis génère dictatam direxit. Namcum instinctu doloris, dum undique circa se dolosum
omnes, qui cum eu erant sacerdetes, vacarent clip cernëret ipsius episcopigrassari ingeniumet cseleros
a Deest el in ms. m Ms. pro nam habet denique.
h Deesliterum in edit. n Edimus hune locuiit, ut ms. et Schet., et An-
« Ms., exculpendo, «luerpienses, cum Florezius perperam habeat : in
d Id., tantis. tanlum ardescebat, ut dote marlyrii et ipse incen-
* ld., proedomaret. tor, etc.
f Ita ms., sed edit., verbis. 0 Ms., martyrii,
g In ms., deest stylo, parliculaqueet sequens. P Ita nis.; editi vero, Domini.,
h Edit., etiam. % Deeslin ms. et.
» Ms. dederam. Quae lectio si probaretur, salis r Nonbene in edit. sieterunt.
firmu argumenta esset, Indiculum Lurainosumscri- s Schott., concisi, ul ms.
ptum ab Alvaroin martyrum defensionem. * Edit., amplius nocendidarelur.
J Deestet in edit.; exslat in ms. u Ms., ira
k Edit., et ore deestque in eis spiritaliter. v Schott., Qui,régis.
ut ms.
l Ms.,qualis.
 "
711 S. EULOGIIARCH1EP.TOLET. 7Î2
secum a ei communicantes deprehenderet, nec re- jA nii, quis décorera eloquii, quis fulgoremscieniisey
, sislendi sibi copiam inesse viderel, nec amovendi li- quis affabililatem usualem offieii quocuiique poterit '
centiam ([6] ut pote fidejussbribus dalis b) rema- prudentise dicere i flumine? Quseenim illi non pa-
nerec sibi conspiceret; coepitse gravi atlerere ge- tuere volumina? Qusepoluerunt eum lalere ingénia
milu, magn.oque, ul.diximus d, inlriiisecus mactari calholicorum, philosophorum, haerelicorum,neenoï»
dolpre. Sed r.utu Dei contigit, ut quadam die prse- etgenlilium? Ubi libri erant melrici, ubi prosalici,
,senti episcopo(7) beali Epiphami CypriceSalaminse ubi bistoi'ici, qui ejus invesligalioneni effugerent?
episcopi, Joanni episcopp Hierosolymitano directa Ubi versus, quorum ille ignoraret canora? JUbi hy-
epistola legeretur, quam e egp cuidam diacono prse- mni, yel peregrina opuscula, quse ejus non percur-
ccperam légère: in qua idem beatissimus ponlifex reret pulcherrimus oculus? Quotidie enim nova et
Origenis naeniasarguens, et ordinationera cujusdam egregie admiranda quasi a ruderibus k ci fossisef»
preshyteri in monasteriojam dicli Hierosplymitani fodiens, thesauros elucidabat invisos. Quanta do
assignalp f a se consecrali defendenscausant ordi- cibilitas tara prelioso munere ornatse inessel x ani->
nalionis relcxiiit, beatlssisnorumque presbyteronim ntae, quanta et inexhausta cura solerlise, nullus
Hierenymi el Vjncenlii continentiam sacrificandi sapiens eomprehendere polerat. Et o admirabilis
laudando innexuil *>'.Quam narralicnem tum jam ;B suavitas mentis! nunquam privalim scire aliquid
dictas Eulogiusavida mente magis arripiens, quam volens, nobis omnia praestabat. Viliata corrigens,
suscipiens, et sibi a Dec dalam pccasipiiemccgno- fracta consolidaris, inusitala restaurons, antiqua
scens, ingenti vulnere quasi percussus, ab intime repiiorans , negiecta renovans, el quaequepoterat
corde Irahens suspiria, neque intuens, conversu" ex anliquis viris gesta petere m, salagebal operibus
"pisceppdixit : e Si lucernse Ecclesiae,et fidei no- adimplere. Severilalem Hieronymi, modestiam Au-
strse hoc egerimt columnse,quid nobis facere conve- guslini, lenitalem Arobrosii, palientiam Gregorii
nu, quos delicli onera graviter deprimunt et affli- in .r.orrigendo errores, in susleniando minores;,
guni? Cognoscatergo vestra paternilas, interdictara in demulcendo majores, in suflerendo horrores "^
a me ipso mihi sacrificandi licentiam. » Sicque hu- unus idem se multipliciler varium ° exhibebat."
jusmodi ingeniolempore Reccafredi se ipse suo liga- 9. Nec ei suffecii monasteria patriae suse invise^
vit arbitiio. Cujus professionis licet" hoc modp pr- re (i), quinpolius occasionefratrum suorum,quiipsis
dineni sumerel, deleclahili tamen usu t perfunclus, diebus in Francise ' finibus exsulabant, indeptam
nelebai postea statum rejectum recipere. Sed pon- viam arripuit, et in Psimpiloiiensiùmterritoria Ullro
lifex prpprius in tanlum eum adraissum * pfficium progrediens, monaslerium Sancli Zacbariseingres»'
sacrificandi ccmpulit repedare, ut eum analhe-1G sus, et aliorum coenobiaipsaruiii regionum'gliscenli
mate ferire nen vereretur, nisi citius redire pro- veto percurrens,mullorum Patrum est amicilia dul-
mitleret. epratus. Quorum cpnversatipnem in epistola quam
CAPUT m. episcopoPampilonensiin ciircere positus dédit, no-
minatim tacatimve digessit. In quibus locis multa
Sancli Eulogii docirina el virlus, peregrinalio, ele- volumina librorum reperiens, absli'usa et
clio in archiepiscopumToletanum. pêne a
multis rempla, hue remeans, suo nobis-regressu ad-
8. Et erat vir ille in pmnibus professionibus prin- duxil r. Ibi beali Odoarii esl, fruilus colloquio, cui
cipaliler et non medie decoratus, cunctis ex aequo cenlum quinquaginta regulares monachi milita-
deserviens; et cura prseiret emnes scientia, humilier Liant(2). Inde secum librum Civitatis.bëatissimi Au-
cerle efiam infirais videbatur. Clarus vultu, et he- guslini, et jEneidosVirgilii, sive i Juvenalismetricos
npre praecipuus,eloquenlia fulgidus , et vitae operi- itidem libros, alque (5) Flacci salyrala * poemata,
bus luminosus,Incilator niartyrum et laudalor, tra- seu (4) Porphyrii depicla opuscula,(5) vel Adhelelnii
ciatar peritissimus el diciator. Quis ardorem inge- epigrammatum opéra, (6) necnon et Avieni fabulas
a Deest secumin edit. - _ k ]à.,jugeribus.
?>Vadium interventu, inquiunl lire Antuerp. posi "' v ScliPtt., ineral, ut ms.
Moralem, non polerat sejungi a ReccafredoEulogius »>Schptt. et Anluerp., compelere,ut ms.
e vinculisexemptus. ,n Schott., sororcs; quant leclionem ms. admiltit,
cSehoit., imminere,ut ms. cum dicat, in sufferendosororcs.
"a Deest ul diximus in edit. 0 Deest varium'in ms. et pronpmin.r se, ei, et
e Ex hoc locoinferunt Anluerpienses Alvarum in prsepositinin ante verba Francioe
Panipilonen-
aliqua dignilale écclesiastica constilutum fuisse, ul- sium.
praeceperjt diacono epislolam légère. Sed r Nisi codex aller Ovelensisquo nsns fuit Mora-
})oiequi
florales, NicolausÀntonius et HenricusFlorez eum les, et cujus îneininit in Monilpad lect'orem,hune
credunt conjugipastriclum : qua de re nos dnbii bse- locum ila legebat, plurimuin in eo sensui proprio
remus, quia parum firma judicanius illorum argu- induisit, cura Azagrensis codex sic locum habeat :
menta, et aliunde nen salis perspecta res appare't ex Hic remeanssuo nobis in sacralissimopeclàre collo-
ralione Antuerpiensuni. cavit.
1 Deestin edit- assignato. i Sive, seu, aut, pro el frequentissinieusurparnsit
e Edit., intexnit. roedii aeviscripteres , ac prolndc perperara in ediiis
h Schott., usilate, ut in ras. hic reposilum tait el.
' Moral., amissum; Antuerp., omissum. r Ms., edit. Moral, et Antuerp., sainraia. Vido
i Ms., elicereaut edicere. Scbolia.
713 VITA VEL PASSIO. 711
melricas, et hymnorum catholicorum fulgida car- }t CAPUT IV.
mina, cum multis minutissimarum causarum ex Nova in Christianossub rege Mahomelepersecûlid.
sanclis quaestionibusmultorumingenio congregatis, S. Leocritiaab Eulogio ejusquesororeinslructaet
non privatim sibi, sed communiter studiosissimis adjuta. ....'-.
12. Tempore igitur quo ssevadorainatioArabum
inquisitoribiis reporlavit. Idem praeterea fulgorem
calliditatisastu omnes fines Hispànisemisère deva-
operis et'coruscàlionem ingenii resplendentibiisse-
raitis prsesentialitercunctis » prsesentibus,et usuali- slabat, quo (i) rex Mahomad incredibili rabie
f
ter sequentibus, specificissemper ostentans indiciis, et effrenata sententia Christicolum genus delere
et luminosisdéducensvestigiis, ubique;'lucidusgra- fundilus cogitabat, multi terrbre cruenlissinii régis
diens,-,undiquefulgidus rediéns, limpidus, dulcoro- metuentes, ejusque insaniam modificàre nitenles,
trucëm voluntatis iniquse officium diversis et
sus, neclareus, Christi coronatus emicabatomnibus per
fainulus. exquisitis occasionibusgregemChristi impelere ten-
taverunt. Plerique;Christum negando se praecipitio
10. Nec illua omittendum in hoc opère rebr, commiserunl: alii duris tormentis
agitati, commoti
quod (7) post divinsemémoriseWistremiri, Toletanse sunt. Porro alii florenli virlute stabiliti sunt et fun-
sedis episcopi, in earadem sedemab omnibuscorn- -8 dati. In
cujus, ut diximus, tempore marlyrium fi-
provincialibus et confinitimis episcopis electus et delium coruscândo resplenduit, et error negantium
dignus est habitas, et pro relata omnium compro- fluctuavit. Nonnullienim, qui fidemChristi tantum
batus. > Sed dispositio divina, quae eum sibi ad mentibus
relinebant, instinctu Dei quod celaverant,
martyrium.reservabat, quibusdam repagulis obvia- lurainositer et patule proferebant, nulle disquirente
vit. Cumque jam ipsa commutas eleclio eum sibi ad
marlyrium prpsilienles, et ceronam sibi ex tur-
consecrare in episcopio acçlamaret, rerum obvian- toribus rapientes. Ex quibus (2) Arabs génère bea-
Jium adversitate impediti, alium sibi eo viventein- tus
Chrisiophorus exstitit, cujus passionis ordinem
terdixerunt eligere. Qui licet argute frustraretur ab alibi digerere cogitamus: Sed ex eorum numéro
ordine, tamen non est priva'jis ejusdem ordinismu- bealus Aurelius et sanctus exstitit Félix, qui cum
nere. Siquidem episcopatum coelestemadeptus est, uxuribus ad
passionisgloriampost multa et prolixa
dumper martyrii gloriam Christo conjunctus est. latibula prodierunt. Ex ipsis etiam ftorensvirtulibus
Omnes namque sancli episcopi, non tamen omnes Flora
virgo beata, qusecontemnensssecularemlabi-
episcopi sancti. Ille vero sanctitalem per cruoris lem pompam, aeternam meruit sine fine coronam.
fusionem inveniens, episcopii ordine fungitur, dum hic noster sanctissimusdoclor agonem sin-
coelotenusc receptus, seternis promissionibusmu- Quorum
[| gillatim exposuil, et actus vitasquecorusco sermone
neratur. .
explicavit.
H. Cumquehis virlutibus et dogmatibus insigni- 13. Hoc temporepuella nomineLeocritia qusedam,
retur, et omnibusquasi lucerna super candelabrum génère nobilis, mente nobilior, (3) ex gentiliumfsece
posita, ac veluti civitas in monlis sita d cacumine progenita, et ex luporum visceribusprodita, dudum
procul allius emicaret, et ut doctus scriba de the- ? per quamdam sibi génère proximam (i) Christo
sauro domini sui nova et vetera universis familiis dicalam (5) nomine Litiosam, aquis salutaribus lin-
praevideret, in sacerdotibus primus, in confessori- cta, et occulte fide Christi induta eniluit, edoreni-
bus summus, in judicibus residens non extremus : que nectareum netitiae suse cunctis àdsparsit. Ete-
tandemvoti.compos effectus,divina sibi coopérante nimcum ad jam dictant religipsam in annis infantiae
clemenlia inopinatojudicio, sed deliberativo studio more propinquitatis recurreret, eamque quibus illa
evectus est ad superna. Et ea quse a marlyribus sermPnibUsppierat, quotidie inslrueret,landemre-
fusis ppstulaveral lacrymis, et per tota .<•sua opu- spectione coelesli fidem Christi mente suscepit, et
scula mpre sparserat précis, obtinere meruit operi- ardore amoris susceplam pectore cOnservavit.Quae
bus sanclitalis. ,Quod verras poterit noscere, qui dum ad annes sapientiaeveniret et scientiaecontin-
ipsa ejus egregia opéra curaverit légère. Et quoniam X)geret lumina, fidem illam, quam tencrriniis institu-
expedit, et dignum nobis visum est pro utilitate le- tis occulte h didicerat, quotidie fomentis spirituali-
gentium, et (8) ,prq aunuo festivitalissuaerecursu, bus auclara, in amplius crescentem alebat, primum
passionem ejus breviter explicare, ideo sequestra- occulte, deinceps.patule et aperle. Quam parentes
tim, pure et sinceriter agonis sui pulcherrimum in- sedule admonentes, et nihil omnino proficienles,
duximus finem. conati sunt eam flageUiset verberibus impetere, ut
quam per blandimenta amovere non poterant, sal-
» Minusrecte hic Moral., sequentibusi quem Fabricius hàud-ignorabat Vitam Eulogiiscri-
. > Ex hoc untao Alvari testimonio quo constat psisse, ut patet tom. I ejusdemRibliolheçse,pag. 75?
Eulogiumeleelùnifuisse praesul'emToletanum,nemp c Deesttenus in Moral,et Antuerp.
non videt quantum desipuit Fabricius tom. H Ri- d Deestsïïâ in Moral.
bliotbec. Latin, med. et infini, setat., pag. 123, e Etiam ni lola.
,edit. Patav. 17S4,.in not. (c) scribens : Quod * Forte soevitia,ut visum est Antuerpiensibus.
.alii arçhi.episcdpurnToletanum (Eulsgium) faciunt, 8 Ms., a quadam... proxinia... dicata.
neutiquam idonei'sarguments constat. Qued enim h Deestoccultein Moral. ,.,. ... . ,..;i
argumentant; magis, idoneum testimonio Alvari,
PATBOL.CXV. „ 23
 715 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 7l6
tem terroribus coercerenl. Sed ignis ille, quemChri-- A Irait, sita una et alia vice oranti liquore mellis os
stus in corda fidelium misit, nullis minis cederei repletum fuisse, quod se i non ausu temerario ex-
novit. In hoc conflictu dum diebus vapularet et no- spuisse, sed inglutiisse, crassi elementi admirando
ctibus, seque acerrimis impeliendam ultionibùs et; speciem referebat. Cui ille sanctus hoc esse prse.sa-
duris a vinculis prsepeditam•videret, metuens nei gium regni coelestisdulcedinemperfruendani, dis-
non propàlala publiée fide, cauterio urerelur perfi- seruit.
diae; per internuntios beatissimoEutagip, opihatis- CAPUT y.
sirap jam multis talibus operibus viro (6) vel «orori Marlyrium S. Eulogii et Leocrilioe.Corpbrum
ejus Anuloni,virgini Deo dicalae, causant suam in- sepullura.
noluit : et quia ad tutiorà loca fidelium in quibus 1-5.Verum dum aliodie k redire virgo disponeret,
fidem suam posset'interrita propalare, ire vellet, ex-» actum est ut cornesilineris non hora sueta, sed il-
posuit. Illico beatus Eulogiussolitum officiumreco- lucescente aurora veniret. Nec potuil aditum
gnovit; et Uterat fautor ahhelanlissmiùsmartyrum, exeundi liaberè, quippequse hoctarhp tempéré prp
hanc exire clam per eosdem iniernùntios ordina- evitandisihsidiis sblebal ihcederë. Previsum est ut
vit 11.Illa concile artem fingens,et parentibus quasi eadem die usqùëdurasolnietainsuiïumihîsterraesuï>-
consentiens, noslramque fidemverbis impeleiis, et j$ dueerel, el nbcturnaetëiiébraeqùiefudihemoptatam
data opéra c omnia selecla ornamenia induens, se- ïndulgerent, virgo Deiéo qûb niariebâtIbcopersistê-
que more illorum quasi placilura et nuptura sseculo ret. Huinano quidemcbhsilio, Seddivinoreiinebalùr
ostendens, nisa est eorum inflectere animos, et sibi judicio : ut et suam sibi cbronâih et beato Éûlôgïô
expsps (7) comere gressusd. Cumque sibi omnia iniponerét glbriàe diadéiïia. Nam eb die, nèSciocu-
jam tuta inesse prespiceret, ad nuptias quorumdam jus iiistinclu, qubrranvëihsidiis ëtprodilione locus
propinquorura suorum, quseipsis agebanlur diebus; prsesidi lalîbuli indieatur, et â militibus ad hoc
fingens, ut eidem olficibcongruit, ornata procederè, missis ex iihprevisb onniis iila eo'rïïinhabitatib cir-
céleri cursu se beatissimoEulogio, vel sorori ejus cunidatur. Aciumque est Uteléctus Clpfoedestihatùs
Anulonitulandam exbibuil. Quiunmox grato animo martyr pfaesèniialileï àdniisset. ïn cujusprsesehtia
suscipienies, occulendam prolatissimis tradiderunt jam diclsimvirgihemëducbhtès',edtaqùè una p'arïtèr
amicis. At ubi pater ejus el mater exspectantesfi- ecuiprehehdënies, verberâhtes iitallisque ceniume-
liam non videront, delusos se ingemiscentes, rabië liis àfflîgeiiies,iniqubprsesidièl scelçràtbjudici praè-
inàudita et dolore invisose ipsos e cniciantes, cun- seiilaru'nt. Qùem hibx judex per flagella ecCidëré
cta disturbant, universa contaminant, currentes per cogitâns, f rucùlenlpvùîtu et impatiehli ahirnb ve-
ignolos etcognitos, el potestative, ac jussioneprsesi-1C hemenli furore accensus, furiosis verbis interrogàt,
dis, quoscuhque* impétendosputabant, carceribuset virgineiiiquecur demu rëtiriuêrî't, ïhîiiifàhde disqui-
vinculisbherabant; viros, mulieres, confessores,sa- rit. Cui libenlissimeet jpâMehlissîtaenVbre loculionis
cerdotes, dévetas, vel quos poteraiilfiagellisel car- suae splendide fëi verilàtëht hec birdine pandit :
ceribus affligebanl,si quo modopossent filiamsuam i Praeses, erdb npbis praedicalichisïnjunclUsest, el
per haecet ampliorarecipere. Ille vero sanctus im- nnstraehoc fidei convenii, ut disquirentibusa nobis
mobilis ei loca diversa mutabat, et ne traderetur lumen fidei porriganius,hulliqueàd vitseitinera pro-
ovis luporum in manibus, omni inlentione curabat. peranti, quse'sanCiasûiït, denegenius. Hocsacerdo-
Illa tamen jejuniis et vigiliis insistons, et cilicio tibus cohipetît, hoc religiè vera deposcit, hoc etiani
membra tegens, vel pulvere cubaus, severe membra Christus Dominus ho'sier nos docuit : ut q'ùisq"uîs
cerppris elimabat. Sed el vir beatissimus (8) cum siiîéhs ilî'dèi' haurife flumina voluëril, ih dupibpo-
reverentia neiiiinandus Eulpgius npclùrnas vigilias liim inveniat, polius quant quaésivît"»."Etquoniam
adpélens, et in basilicamsancti Zpyli lerratenus haec virgo fidei sanctae régulant à iiobis ihqulrefe
£.prostratus orans, nectes insomnes ducebat, auxi- visa est, nëcessarium exstitit, ul illi îiostra eo se ïi-
lium Demini et fprtitudinem virgini imprecahs, et . bëhliùsapÇlicaret n intentio qub ejus ih amptihs in-
se per h haecexercitia Dpminpconsécrans. ]D cenderëtur àffectio. Née decuil tàlia desidéranlêm
14. Inler haecvirge serenissimabeati Eulogiiger- rejicerë , praesèrlimilli, qui ad hoc Christiëlectus
manam, quam ardenti desideriodiligebat, videre vo- est munere. Unde et ut possè trahi exstitit, illustràvi
irai, et ad eorumhahilaculanoctedevenit, revelatione et dôcui : et fidemChristiViahi ïegm êssé coelëstis
Domini provocata, et aviditate cônsolalipnis* per- exposui. Quomodoet tibi, si me disqùiréhdumévitas-
ducta, ut une die tanlummedocum eis moraretur, ses , libenlissime facerem. > Tune praeses turbido
et iterum ad solita lalibula repedaret. Quibuset re- vultu virgas inducere jussit, ;eum minitans flagellis
a Schott., diris, ùt ms. i Sch., quod illa se; ms., illa àùsu temerario< non
b Moral., ordïiiavït, illam eoncitè,etc. se pxspuisse; Anluerpv qûôdiith se.
c Schoil., ex opère, ut mSi k Ms., 'ire..
d Moral.,gressos,ni ms. 1 Ms:, fidem.;, ";• '•'"' :.."
» D'éysliii hiS'lse ipsos. " ha tas.; sed Florez'.et '. ; ( _','.'
f Ms.,quoique:. Antuerp., in ditpïopolum
inventât'p,àtius,'qudm''qùem tjuoeàvitfin Moral,deest
* Deest in ras. prostratus. '
h Id., et semper. p'olïus'q'uttm: .'•'..''
n Ms., ut illa nbstPà"eolïbenti'irssibiadplicarèt.
i Id., conlàtionit.
 ; "'
717 VÏTA vW1>ASSl6. %8
périmerë. Cui sanctus dixit: «Quidistis virgis éxër- ,\. vùltuih COhVèrtit.Nec sileridumest mifaculum qued
cëfë éupis? Anim'âih; inquit, tuam per bas édùcerë Sd iaudêni sui hominis Christus est super Corpus
Vblb. Glâdiùrii, ail, àcue et cohiponë,pro quo àni- martyris ppëratus.' Èièhimunus Astigilsiriàeciviialis
mam à viiiculb corporis ex'pëditam ëi rèddâ's [qui incola, dum ihièr caeteros paiaiinuni (5) junatim
dédit. Naiii flàgellismembra dissecare non sestiihës.> hiansionis servitium âgeret, îbiquê ciirsum suùm
Et inox çlârsii'nvectibriëet sufticiehlieloquio falsità- Vigiliis ëxpèdifet; nocte aqiiàtii putare dësidèràhs,
tëm vatis su"iet légis imprbperans, et praédicâticnis sùrrexit (4), et ad proraihehtemcàhaiis.'dùctum,qjii
vérbùrhjngehiiiiàhs, sub emni velbcitâiepàlâtiuradu- super illa tacà prbduçilur, pervenit, iiiiî vidit désù-
citur, et ad rëgis c.bhstlforiosusque përtràhîtur. Ubi per super corpus ëjùs, qhbd deorsum.jàcel)at,xsacer-
uniis ëx ipsiâ, illi familiariséimenotas, Coinpàtiëhdb dotes miro candore nivehtës, luîninàriâ cbrUsèantia
insilùit. * Si stiilii, inquit, et idiptae in hâiicmertis rétinehles, et psalléhtium nibfé psabnbsjgitayiiérrè-
dèfleftdàhi'ruinantdëvecîi sunt, tu sapiéntiaedécoré citantes. Qua visione periërriius, ad niàiisibiiislo-
praecraélus, et vilâemoribus illùstratùs, quaetè dé- cum, hiagis fûgiéhs ijuainirediéhs, repêcidvif.Et sbr
mentia huic mbrtifèrp casui, bblilteralô riâfuràli cib omnia f rehùhiia'us, cuni eo iteniin ad iocu'm
vitaeambré a, cbhimiltèrè co'mpùlit?Audi me,' "obse- revertere voluit : sed jaiit secundocernere illud non
cro, et ne proecipitïcsïsûcorruas rogô. Die tantum g vâluit.' Cujus bëatissimi caput-alio die cùrlosïtas
vèfb'oih Itéra hûjùs tuse necessitatis, et postea tua',' Christianôrum redèhiit, corporis véro reîiqdias ter-
iibipbtuerisjutëfé fidé. Proniittimustenuspiàni*>iiï- tio die coliegit, et sub uiiibra bëatissimi martyris
" '
qùirëndùm. (1) > Cui'bealissihius martyr sùbridèîis :" Zoyli tuiriulavit^
t Ô, inqiiit, si scire poluissës, quanta fidei tiostrae' 16. 'BeàlissiniavërpivirgoLeocritia;multis bblèçta-
ciiltbribiis ihanëânt'» rèppsità! Aut si ppssëiiiqupd tiohibus deliuita, mullisque promissibuibus impuîr
hieo rétirieo, tuo cbihmittéfë péclori; tuhc jam non sata, tandem diyino munere sbliditate, fidèî;robp-
me à prOpesilb r'evpcâro çbharërisa, séd libëhtiùS ràta, quarta post.èjus iharlyrii die exstitit deçpflata,
té ab Iïoc'ihùiidiali honoré: âhiôvërê coglt'aïés'. » El ac in lluminé Baelhisprojecfa, Sçfl aquis née sub-
coepit 'eis Ëvàiigélii aetërni véïbiïni porrigëréj éï mergi pptuit, nec cel'ari, erec.tpenim, cprppre^perr
praedlcàtioiïémregni cohstâiilï libertalé infuniîëfë. gens, mirum omnibus visum praebuit*. Et sic a
Qui illico ëuhi nbléhtës audire, glâdîb jùbëiï'l tfans- Christianis educta, (5) in basilica sancli Genesi
figi. Cùrtique diicérêtùr, ùhiis ëx éuhucbis régis martyris, quaè sita est ad lecum Teriiô'sÀ exsti|U
alapâ 'eum percussit. Gùlille àîteram faciem p'raépa- tumulala. Hic.fuit bëatissimi dpçlcris Euipgii,,finis,
râiis, i Obsecro, inquit, lit banc itèruïii vérbèrâiido iste admirabiîis exilus, hujusmodi plenus opère
priori ceseqiies. » ipluâmcum secundo fefirët, ille C transitas.
pâtîëns etmitis ilërun'i pribreih paravit. Sed ihipèt'u CAPUT VI.
mililum àd lecUmoc'eisionisdëducituf, ubi genua Ih Àivari scriplori'serga S. Eulogium affectus et
bralipiie curvahs, et mâhul * ad coelos èxtendèhs, ihvocaliô.
sig'nbqùe crucis tblùm se inùniëns, paucis vërbis'in- 17. Nunc restât,-in fine voluminis, Régi,omnium
tra"s*êbfaris, cervicëïh niiicrohi tèfëhdît,'.et céleri sseçulorum gralias agere, qui ab inilio fidei,suam.
i'Ctùmundum centëninéns, vilain invenit (2). Com- o'nians marlyribus Ecclesiam, dat lassîs virtutem, et
plëyît marlyrium suum quinto Idus Martii, die sab- de senihii prsesumentesperducit ad gloriam sempi*
bato, Korâ rionà. Et o felicémet admïrabilem nostro ternam, Ipsi Deo i noslro gloria et imperium per
sâèculovirùm, qui et prsemisiiin multis sui operis infinila semper saeculasseçulorum.Amen.'.-..,, ,,....;
ffûctum, et rêliqûil in virgine se sèquëndum! Seçuin 1§: Al nunc quia sermone pedeslri et.inculta ora»
vietbrise vëxillum' mahibus èlevahs, et manipulunt tione agonem docloris nostri et marlyris expleyi-
laboris sui pro se Dominé libâhs, bbiatibnempuram, musi, restai ut ad eumdem k aniicissimumsjiobiS:
et pacilicas hoslias offerens; et in se, quse alios do- patronum, quasi ad audieiitem, et préçibus.nps.l.ris/
cuerat, Christo reruin Domino^reprsesentans.;;Mox prsesenlem, sennonem vertamus, et familiaritatam
vero ul projectura est cadaver e loco eminentiori in D uostram ei cognilam referamus, Certe .ppteng.est
duclum alvei, columba miro candore nivescens, vi- audire rogantes, et patrocinari miseris et affliçlis, si
dentibus omnibus,'sëcans aéra peniiis; super corpus mérita nés adjuvaverint propria, si dcliclanon; ob^--
martyris aligerans sfedil.'Quàiiï biniiés hîissïbliiiras yiavennt duraj,. si affeclio hoc postulaverit pura.
peiris hinc inde âbïgeré cpnanles, "et hiïulpniihus Ergo, martyr Dei excelse (1), dulcis nomine Eulogi,
consisleniem repellerénon Vaiëitiés, mânibus'vblÙe- Alvarum tuum clamantëmintende: et:quem hic: te»
runt cominiis'éffugar'ë.''Sedilla;'in circuitu cbippris nuisti charitale animi} fixum, illic tibi(.asspcia,serTî
npn vnlans, sèd sàliehs; slipéfitùrrëni cerppri immi- vum. Nen aliorum quam tuis te inlerveniam verbis.
nentem propius resedit,;.et ad.corpus bëatissimi.viri Certe egp sum ille, quèiài^^ tècutauiiitùnt"'ésSë diçe
a Ms., pro vitoeamore hi&ét yigore., . exercuit. ,;V-,i,'-
b ld., uspiam. ' ,,- heMs.-, "'' . .•l>-!'--
Ms., Terzos. ''i '.''/'" J] ':';'::;^ .:
c Id., manent. '.-. . ..,.. r\:\.Al:., Edit., Domino,ex minus rectaI '
à Iii., cô'narès. '.,.'..'. •-.. ..;-. i| Schntl., expticavtmus,ut ms'; ihWiigeiitïa !'' ' ms.
« Id., manum. k Edit., eum. .."
f ld., Iota. 1 Schott., animo, ut mi.
 710 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 720
bas, ad quem'et pro quo hoc modo locutus es : (2]i A ficavi noraini tuo memoriam ex auro obryzo et la-
t Ut non sit, inquis, aller Alvarus quam Eulogius, pidibus omnigenis pretiosis, quam nullus violentis-
nec alibi quam pênes intima Alvari têtus sit ccnlo- simus valebit diruere praedonis more tyrannus.
calus amor Eulogii. > Valeat, valeat, Christe Dp- Composttifabricara culministui, et in sublime turrem
mine, haecsuavis fidelisque inter utrcsque dileclie. habitationis tuae erexi, ut sis speciosa pharus cun-
Valeat perenni culmine sanctitatis, et quasi lux ctis viantibus e hinc inde relucens. Ornavi titulum
splendens procédai, et crescat usque ad perfeclum decoris tui upionibus miro candore niventibus, et
diem.Ecce, Domine, testimonium tuum prse manibus topazionefulgenti, ut universis emicet finibusterrae.
habeo, litteris aureis et sententiarum gemmis depi- Adsparsi cineres sanclos nectareis flosculis, nullo
ctum, sed desiderio patrocinii lui complementum. sestu faliscentibus, nec indito { cedentibus igné.
Jam enim quod in terris positus oratione, ut vale- Unxi pretiosum corpus nardi pistico pretioso, ac
ret, iridesinenli orabas, in coelistranslatus, ppteris diverso thymiamalum génère, amomo, balsamo (5)
in me suffragie, quod in te impletum est, obtinere. bisamoque commiscens, ut flagrans sanclitalis tuae
Servat namque ambr verus, ut ipse dixisti, in ab- suavissimus pdpr diffusus,per omnia refertus 8 sae-
sentent fideliter charilatem, et quod sibi poterat, cula nullp fine tepescal. Implevi amicilise vinculum,
hoc exhibet in amanlem. Ergo, martyr egregie et B et charitatis tuaenelui nudum saeculpdimiltere no-
amice charissime, dum licet et adhuc misericcrdise men, ut sicut coelp vita resplendes et opère , ila
imminet tempus, intercêssionis tuum amico porrige mundo lingua clarescas h et nomine. Ut generalio
munus, ut sit hic mihi concessa remelioratio mo- subsequens te laudatum inventât, iraitandum respi-
rum, sint crebra munera lacrymarum , sit affectio ciat; et quantus fueris doctrina, noslro lenui ingenio
labiïi menti illala virtutum , sit affectiva compun- recpgnpscal(6).Nequepriscerum studio corporalibus
ctio jugis, sit punis poenitendi affectas, sit locus beneficiis, speciebus el floribus constipatum le actas
optabilis rite concessus, sit opporlunus aditus nullis secutura mirabitur, quae solite > consumuntur tem-
obicibus disrumpendus. Solvantur perplexionùm porum vetustate ; sed spiritalibus donis decoralum ,
omnium viucula, résiliant impeditiohum cunctarum et immortalibus sublimatum litulis venerabilur.
molimiha, retinaculorumqùe obstaëula, immutatione 20. Tu ergo, venerabilis Domine, sequiparando
dexterae Excelsi in obsequenlum niutehtur auxilia. nobis redde mercedem, ut quia i servitio noslro
Aperiantur januae cordis ad suscipiendunt regnum tuaedecorantur reliquise et ornantur exsequiae, il-
Dei altissimi ; inclinelur cervix superba , et colla lustremur deincepsrespectione felici, visilemur dono
subdantur ad ferendum jugura suavissimuraChristi. coelesti : ut egc ille, qui per prona hactenus et ab-
Vellem adhuc poscere majora, sed temeritatis ve- C rupta non liquide Jluens,ab iniquitate mea defeci, et
reor incurrere notam. Sed lu, o serve Dei excelse, tabibus hucusque in malis meis manens, a vnllu
qui vultu Dominico sàtiaris , ejusque dono perpeluo Dei k mei recessi, maligne adhserens hpsti, praeve-
jucundàris , illud adscisce misero interventibus a niente gratia illustralus et graluita misericordia
dignis, quo nosli millena delicla purgari. Vilam qupcunque vitse termine consummatus, nterear ita
quoque selernam desidero,et regni coelestis requiem coelestia indisrupta communiter lecuni possidere
sitio. Qùocuhque ergo lormenlo b , aut flagello , gaudia, sicut hic pari flelu et gëinitu terrena ma-
cura remedium irapendere servo, et eo ardoris igné ceratus anguslia, traxi diuturna et longa suspiria.
dilectum purgare desiderà, quo hic nobiscum vi- Ut etsi non aequalidatum esl mihi fulgere gloria ,
debaris nexus in terra : ut dilectio illa clariori luce saltem vel deliclorum meorum mihi illala sit venia.
nunc emicet, quando et arapliori lumine lucet, et Quatenus non poenali doleant barathro mersus, sed
potiori suflragioprorogare quaesitavalet. - in coelestigaudeam requie tibi, vel caeleris dominis
19. (3) Ego aulem, mi dulcis Eulogi, memoriam meis sociis tuis condonatus.Amen.
norainis tni, quantum potui illustravi •'-, vilam di-
gessi, doctrinam expressi, agonemque pulcherrimum
explicavi : et ut nominis tui delectabilis semper in D (1) HYMNUS IN DIEM S. EULOGII.
mundo memoria floreat, et perenni splendore, sicut V IDUS MARTII.
in coelovita, ita hic mentio rutilet, et si non enu- Almi nunc redeunt festa l polifera
clealissimis sermenibus , tamen evidentissimis , Nostri Eulogii marlyris inclyti :
quibus valui, nisibus dedicavi (4). Cnnstruxi enim Solvamus Dominocarmina principi
sere perennius menumentum gleriae luse , qupd nec Concentufidei coelicomunere.
nimbosus turbo, grandoque lapidëa destruat, nec (2) Laudamus varia musico carminé,
rogus flammarum quocunque igné liquescat d. Mè\- Quaenon sunt Dominipraedita lumine :
. a Ms., perperam, intervenienlibus. s Schott., lola reficiens,wt ms.
b ld..quoque perperam, ego; sed non maie termino h lia ms. et Schott., caeteri vero, elucescas.
proc tormento. * Deest inédit., solite:
Moral, et Antuerp., lustravi. i Moral., qui.
d Edit,, liquéfiât. k Edit., Domini, ex prava intelligentia uis.
• Moral, et Auluerp., virlutibus. 1 Ms.. revehitfesta.
' Ms.yihdicio.
721 VITA VEL PASSIO.'
Hic nunc sat meliusres pia panditur,
Cum Christum résonant chordulaemetricse.
Hic nunc a est animus magna revolvere :
Splendenter anhelat balsama fulgide
Gliscens egregia clangere libère,
Ut dulcis b reboet musica flamme.
Bellator Dominiverbo potenlior,
Doctrina et pariter fine celebrior,
Christi sic igitur gloria cingitur,
Ut florensvigeat hic et in c aethere.
(3) Hector dum populos docte reficeret,
(i) Gypsum, cum diceret d, fragmineprodile 8 :
Turbam multiplici germirie lauream
Coelestirutilus agmineprovehit.
(5) Ustus sic Domini zelo, fidelium
Convertensfluidosmores rebellium,
Adsciscensopibus munere nobili, -
Abstractos barathro sublimât aethere.
Sed jam cran meritis digna rependere
Christus cunctipotens vellet, Leocritiam
Recte mox lepidam virginemextulit,
Quaeclarum famulumaxe reconderet.
Tune celsus solilum rite solatium
, Prsestans f, et placidumcompte remedium
Cultumtune g, fidei dogmate et ingerit,-,...
'; Adversanspopulis justa rebellio.
Extemploprseconansprsedoperanxius
Conturbal patriam, jussuve plebium
Per euhetas plateas longe revolvitur,
Quod princeps rabidus excitas imperat.
Regnantem tumidum respuit inclyta
Coelestisfamuli mens Deo prsedita :
Tandem prsecipitiductu notabili
Comprehensus, sonuit mox quoque libère.
Dicensh : O proceres, temnite impium,
Christum selhereumcrédite principem,
Valem impudicumrecte repellite,
Qui tantos populos igné recondidit.
Gaudens haecresonat culmine gnavitër
Necnon et alia conquérons * fortia ,
Hunemandant gladio vertice tundere,
Ne sancta valeat turba recipere.
Adest intrepidus belliger annuens ,
Tundunt, quem alapis, red rogat horridum,
Extendens faciem, verbere altérant
. Alternans, gemma palma relidere.
Tune signo fidei pectora servulus
Armât deificaeaurea, roseo i
« Id., Atnunc hic.
b Moral, et Antuerp., dulci; edit., minus recte ,
loboet.
c Mcral. et Antuerp., licet in.
ASchott., doceret, lit ms.
• Id.-, perdere, ut ms.
f Mural,el Antuerp., pjroestat; Schott., proestant.
8 Schott., utms., mox.
h Id., oplans. , liimari. Postea pro coto perperam loco reposuerunt ;
*lû.,quoesluus;ms.,qua'sluve
J Id., purpura. . . -
k Id., lactinea.
\ Moral,et Antuerp., alque.
7S2
A Collalactentia k sanguine praedita,
Incurvât Domino,instat et obsecrat.
Sic ictu gladii sidère conditur,
Sic verbo fideiclare révolvïtur. : !---,'
Adesto miseris, quaesumus,affatim
Perplexos precibus solvere concite.
. ;. . Adsiste gemitis poscimusexcitis,
Inflectensfamulis nunc quoque numinis
Audilum placidum, quove * serenius
Mentem ut precibus sancte refocilet.
Ut rector deleat régna ferocia ,
Conculcet validus dogmata impia ,
Adspiret fidei comptse refulsio,
Qua coeli reseret culmina fulgida.
. Ut torquens hseresis longe résiliai,
B Ut cultus Dominialtius emicet :
Redores patriae flore redoleant,
Adversos cuneos libère ventilent.
Sit vita populis, sit quoque provida
- Sanclis religio per '
juge tempora,
Sit Trino Domino gloria sedula
^Eternum dominans inclyte saecula.Amen. ..
Post hoec supericra in altero exemplari *«-
erant çontinuata.
quentia
(6) TRANSLATIO CORPORISS. EULOGII.
Translatio facta est sancli Eulogiimarlyris et do-
cloris in basilica sancti Zoyli tîlulo principali, Ka-
lendas Jiinias aéra DCCCXCVII ».' Celebratur autem
dies natalis ejus in supradicto (7) coto, èo quod
** omni temporein diebus
Quadragesimaeoccurrit illius
solémnitas.
EPÎTAPHIUM SANCTI EULOGII.
Hic recubat lepidus martyr, doctorque refulgens
Eulpgius, lumen, dulce per saeculanomen.
Qui zelo fidei rutilans,"virtule priprum n
Accensitanimos magno fulgore virprum.
Hic macle celeberlibris prsecenalus et hymnis :
Et vita vigidus °, et sine sele ceruscus.
Qui temnens fluida, cunscendit lucida coeli.
Nec merte periit, sed vivit sede perenni.
Crédite qusese, mihi, vivit, per saeculavivit,
Quisquis coelestilaetatur gloria regni.
0 ORATIO ALVARI.
Nuncte rogo, sancte, recolas ut nomen amici,
Quem tua bic tenuit dulcis amicitia fixum,
"Itaprorsus, non DCCCXCVIII, ut Moral, et qui eum
secuti fuere, Schol., Baron, et Antuerp., qui nimis
hallucinali sunt. Nain cum Schottus in marglrië
animadvertat pro vm legi vu in ms., haéequenota
vu slalim posi verbum dies ad bram incideret, An-
luerpienses utraque verba junxere, legèruntque ,
Celebratur dies vu natalis ejus, arbitrati për
octavam aut vu dies sequentes feslum Eulogii.con-
cotus enim, diem, non vero locum, hic significat.
11Haud recte Schott., cui .Antuerp. subscribunt,
vult.subslituere piorum.... . \,. ,, ;:
0 Moral,et
Antuerp., rïgïduç.
 725 SCHOLIAAMBRQSHMORALIS 724
Alvari extremi, qui multa cladereati A Ut solitesancto dignonedatur amore ,
Infectas viliis pergit pèr dévia mundi. Quo tibi conjunctùsmansil per sseeulaebarus,
Prex tua hune revëha't a lapsum ad pascua vite, Proesta,Deus deorum fegnàns [per sseculis.Amen.
a Moral,et Antuerp., leneat.

SCHOLIA AMBROSII MORALIS

m DIVI EULOGIIVITAM.

INPIUEFATIONEM. exislimet, egp cura nec non contenden ni, Alaler

D. EulogiiElisabeth ypeabatur, ut ipse in epistola
(1) Et doctoris. In concilio Caesaraiigustanpi, ad
cap. 7, décrétant his verbis fuit scriptum : e Ne Porapelonenseraepiscopumscribit.'Aviis'.'ÏIuîo-
quis declcris npmen sibi imponat praeterhas per- D gius ilidemdictas fuit, ut in Àpologëlicoappellat.
sonas, quibus cbncessiimest, secundiim quod scri- cubi (5) Sancli Zoyli oede.Hujus templi raeiifinesl ali-
ptum est. > Hinc divus Elogius dpetor in Ecclesia in D. Eulogii operibus. Eidem praefuit paupis
Ccrdubensiet habilus est et ypeatus, Et paulo post post annis SainsPn abbhs, de quo pltirâ' in seqiién-
Alvarus notât, Eulogiuminler hiàgisl'ros fuisse eo libus dici oporlebit c. In-hocD. Zoyililemplo'feorpus
etiam tempore ascilum quo fuit presbyter factus. ejusdem martyris suo tempore asseryarLD..Eulogius
Ipse qupque Eulogius prsesidemallpquens, hpc ip- el idem Samson docent, De Samsone abb;itévIjb. i;
sum nnn semel de se testalur. Csesaraugustanum de Paulo Emèrelensi diacono initio'lib1.'it'dicémus.
conciliumprimum notavi, quia tria in ea iirbe ceje- (A)Speraindeum.flujiis viri d fijeminit)i!>.i el n
brata in vctustissiinis exemplaribus " habentur, Eulogius. Ejus nomen varie in exemplaribus fuit
quoein regio divi Lanrenlii coenobioservantur; scriplum : Sveraindeumet Sperandeum,
(2) Ego luxurioe. Humililer de se loquitur, cura INCAP.IL
se
taràeri'uxorem duxissevelit indicare.
INCAPUT I. (1) Tandem Reccaffredus. Cum multa non uno
loco D. Eulogiusde sua ista calamjtate,, el.jn eàr-
flic el unique non Cordnboe, sed cerem trusione com^ientprei,.nunquam Reççajfr.edi
aCorduboe.
tboe fuit scriptum in utroque exemplari, juxta hujus meminit, née quis hic fuerit lùmiiîtùs plâiie
veterem illaiii illorum terapoium veri nominiscor- decet. Quantumex sëqnenlibus, et eïËùlbgii dietis
rnp'telam,quaejam, ut suo loco diximus, inoleverat, possumus conjicere : Reccaffredus metropolilanus
Fuit eliam ubique scriptum, eglesia,non ecclesia, ut fuit episcopuse,,cujusniinisleripHabdarrahgmanrex
agiioscashic quoque paulalim obrepenlem Hispa- r, Chrisiianes votait compescere.Ille-aillent aut pravo
nam, quam nunc retinemus, hujus nominis prola- zelo instinclus,' aul infidëliinetii compiïlsiis, Eccle-
tionem. siam Cordubèiisematque alias graviter afflixilr epi-
(2) Senatorum traduce. Quodlaie in nostra Hi- scopum Cordubensem,cujus nomen nusquam prp-
storia ostendimus, post Goihorura et aliariihi ex- ditur f, aliosquetemplprumniinislrpsin yinculacon-
ternarum genlium in Hispaniam irruplionera, tria jecil. Sed neque qua de Causa libéri postmodum
hpminuin discrimina provinciam lolain incoluere. fuerint dimissî, memorant; neqùe nus nlinndë'pos-
Anliqui Hispani; Romani, qui se illis aliquol auto sumus divinare,
sseculisimmiscuerant; Golhi ilident, Alani et Suevi (2) Exslat super hoc. Durât etiamadhuc haeçepi-
cum reliquis ; qui tamen uilo nomine Gothi postea stola. Ibi haec omnia latius referunlur. "Parker'et
appellabantur.Hoc cura multis teslimoniis paieat, illa altéra, quam e vestigio commémorât'Alvarus,
' - -
legibus lamen Gothicis, quaé in foro Judicum, ul exslal epistola g,
vocant, conlil]el1ta!,, fit manifestum, Posleriores (5) Ibi metricospedes. Innuit D- Eulogiuniin çar-
elenira Gothoriimreges in legibus Hispanorum po- cere positum,hymnes iis c'ai'minumgeneribiis scri-
pulos in univérsuni alloquenles, Irium horum ho- psissc, quseHispanis ée tempéré essënt incognita.
minum discrimina sepâratim îiominant. El apud Nimirum, ul mox apparebit : Horalii poetse opéra
Paulum Orosiuraeorunidemest mentio. Cum autem ipse nuper adinvenerat, et illa illcclus carminum
nobiles qui ex Rpmanorum essenl slirpe votant varielate, similialenlare esl aggressus.
intelligi, senalores eos illorum temporum scriplpres (i) Namque ipsis diebus.En tibi Reccaffredum
appellant. Paulus, EmerileiiSis diaconus , qui de 'D jussio regta Ecclesiamafiïixisse. Eulogjusautem ac
episcopis ejus urbis scripsit; Samson, abbas Cor- cseleri veri Christiani ei aperte resisterç tametsi
dnbensis, et cum Alvaro noster Eulogius. Ipsum cuperent, pia causa, quam Alvarus nen tacuit, ebra-
ilaque hic palrilium b el Remanonim stirpis credp nipli nolebant. CselerumD. Eiilpgius,'quï illum éx-
significari. Quodsi quis per câlachrisim npbllem corarairaicaiumet ab Ecclesiaalieniim mei-ilo exi-
tanlum, nen Romanseoriginis Eulogium hic dici siimabal, sacris abstinere loto illo tempore decre-
a Ex his et aliis exemplaribus Csesaraugusiana praesulem Hispaiiensemtplius Roelicaemetrcpoli-
concilia posi obituin Moralis edidit primo Garsias tanum fuisse ab annp plus minusve8S0 ad usque
Loavsa, archiepiscopusToletanus, cujus edilionem 802, sed eliam antea rexisse EcclesiamGord'ube'u-
card. Aguirre el alii quamplures secnli sunl. cui prseeralanno 859; quo anno nonoKalcudas
b Ex geiite vel familia erdinis senatorii, notât hic sem,
Marlii congregalura ibi fuit concilium adversus
Schotus, vocemPalricium significareapudAlvarum, quosdam hserelicos Acephalos, ut palet inilio lohii
eademquevi uli Eulogiumvocabulo traducis lib. ni XV Hisp. Sacrae.Videsis eliam loin. IX, tract. W,
Mémorial. Sancl., cap. 17, num. i. 7, n. 29 et seqq.
c Et nos quoque in seqùèiilibus de Samsonelo- cap. f Saulus nominabalur hic episcopus, qui praefuit
qùeniur. Cordubseante annum 850 ad usque 861, tom. X
d Rident el nos ejus merainimiisad n. 7, lib. i Hisp. Sacr., cap. 8, tract. 35.
Mentor. B Utramque epistolamedidit Morales, et nos ite-
8 Non solum hpdie constat Reccaffredum iitpote rum edemus. •'
 725 IN DIVI EULOGIIVITAM. . 726
vit : ne se videlicet ejus etiam labe respergëret, ALelegiàco carminé circumferuntur, hujus esse auclo-
quocUmforis videretur consentire. Salis autem in» ris mulli affirmant. Aut alterutrum , aut ulrumque
dicabat quam non consentiret, qui ita se conlineret. opus hic possranus intelligere. Qui hsecet plur-ade
Nèque tamen vitare'omnino poterat Reccaffredum, hoc auclore scire volùerit, quartum Lilii Giïaldi.de
cum fidejussoribus,qiios dederal,'ac rationenoceret. Poelis dialogum légat.. . :•
(0) Cujus historioe veritas. Cum Alvarus hune, (l)Post divinoe,tnemoyjoe;- Wistremm*. Cordur
quem refert, librum scripsissei,' quo plenius omnia bam ex Gallià redieiis' sEulogiiis, ut ipse in epistola
ista digéssei-at, hic innuere tanlunimodocontenius , ad Parapelonensem .episcopum narrât, aliquandiu •.
effécil ut lenuis et subobscura
' isla notitia adnos Tolett apud. hune sanctissimum anlislitem est divérr
tantum pë'rvéïiiret». - v .' salusVlndeliauddubififactuni est ut Toletani Moza-
'
(t5) Ulpole fidejussoribus datis. Apparèt cavisse rabes, et sanctae Ecclesise prseseriim, * niiiijslri, qui-
Recalfreduriivâdiùm interventu, ne ab se possel Eu- . bus ex hac consueiudiuë ejus viri sanclitas et do- ,
logius , posiquam vinculis fuerat exemptas, se» clrina probe fuisset perspeela, ipsum proesnlerasibi
j'»igi- optarent etdeligerenl. Alterum,exemplar, Tolenalai,
(7) Beali Epiphanii. Exstat hsec epistola a divo calami certe, vilio hic habuit. Est autem Toletuni
Hierojiymo in Latinum sermenem conversa, et inler urbs Hispaniaeceleberrima, non semel ab Tito Li-
ejus opéra excusa. ."--.: vio nominala, et ab Plinio etiam et Ptolemsepinter
INCAP.III. caeleras connumerata. De qua, ut dé Carthagiiie Sal-.
occasione suorum. luslius, praesliterit hic nihil quam pauça referre :
(1) Quiit polius fralnim Haec.. praeserlrai cum sublimis hujus urbis npstrp hoc
omnia fusiùs in ea epistola narrantur, cujus mox M- i j tempore et praestanlia omnibus sit
varus .mpmjnit. Sed.temporum séries diligenler est : notissima.magn.ificenlia .-..-.
atleitdenda. Reversus enim ex ;hac peregrinalione,
ab Reccaffretlpiii.carce'rem çonjiçitui'. Inde e.ductus feslivitalem (8) Pm annuQ festivitatis suoe,recursu. Attende
D. et aliorum perinde raarlyxu.m,
concilio Cordubensï cum aliis métropolitainscele- Cordubensiuni,Eulogii lune institulas fuisse et quot- .
brato iiiteiTij.itb, quanquani illorum sententisepeni- annis celebratasjara :
lus non acquievit. Qtibd lib. il, cap. IS, ipse com- lemni more, ut et translaiio etiamçoiebatur, D, Eulogii so-
mémorât; El tempus quidem ila digessisse et conti- paulo.post apparehil, ;.
nuasse, ht miiltum' deinceps adinlelligenda quae INCAP.IV.
narrât Eulogius, contaient. Recaffredi namque no-
men' ipse nuhïjùqm apposuil, modesliaevere Chri- (1) Rex Mahomad. Habdarrahgmanis hujus nemi-
slianae ergo, ut egb iulerpretor. Unde illa omnia nis leriii, (rat filius, qued ex lerlii libri principie
hinc sunl prorsus inlelligenda, palet.
(2) Inde seçfim. Animadvertere deçet qua cupi- (2) Arabs.génère,bealus Christophorus. Hujus mar-
ditate et diligeritià;përquirendorùm Ijbrorran vele- lyrium çuiit breviter D, Eulpgius lib. n expëdisset,
r'um vir saiictùs len'erelur. Inde quanta opère Cor-. Alvarus' latins describere cegiiabat.
dubae feryerént eliani in illo rudi et undique Clirï- (3) E(x,génliliumfoece. Gentilium nomine semper
stianis miserabili saeeùlb studia lillerariim, salis ap» Arabes sèctse Mahpmeticaevecat Eulpgius; Hpc quo-
parebit. que esse 'videtur ex illa Romanorum vpçabiilorlim
(3) Flqcci saluralq", poemata. Allusil ad' Juvena- iG aifectatione, qua cbiisules etfascës aliaqué éjusmodi \
lis vërsunidi Satin; eslçuni dicil Hôratius,o/ie. .ssapius repetunlur.
(4) Po'rphyriï depicla opuscula. Tyrius fuit philo- (à) Christo dicala. Sanclimoniales nosirates va-
sophus, Plotini audilor, Jambliclii prseçeptor, Mai- riis nominibus in conciliis Hispanïs appellàntur :
chii.s seu Ràsiliusaplea dictas : sed Porphyrius dein- Devoioe,religiosoe,Deodicatoe,sâcrcevirgines; et hoc
ceps çog'npniinatusob purpuream vëstëm, qua sem- ipsum Christo dicatoe. Ulitur eisdem npminibus va-
per, prppiër generis nebilitaiehi, ulebatar. Acérri- rie D. Eulbgius., et ipse Alvarus."'
mns Çhristiaiierum hoslis, quique ah egregiis Eccle- (5) Nomine Eliliosa. Alterum exemplar Liliosa
siae diicibïis Melliodib,Eusehio, et AppTl'ihâriconlra. habuit ; nos id secuti hic sumùs quod cum D. Eulo-
ipsum decërtàntibus, fuei;it "profligaiidùs.Plùra de; gii ' operibus' cohserebai. .
illo SuidaslPicta autom ejùs opéra.i;êferensAlyariis, (6) Vel sorori ejus Anuloni. Praeler hanc serprem
ea intelligi' credo quae au*elpquëiitiàm spectantia; altérant etiam habuit D. Eulpgius nomine Niolanï.
Suidas rëcensuit. Très étiam ei fratres fuerunt, Alvarus et Isidorus,
(5)' VelÀdheletmi epigrammatum opéra. Inlelligil et'nàlu' mihimus Joseph. (Ex epistola ad Pampclo-
plane Adhelëlmùin Saxonum Oecidentâliùmepisco- nensèm episcopum.)
pum in divinis litteris cla'rûm , sed humaiiiprum (7) Cqmere gressos. Ita fuit in ambobus exem-
sludioruni et ppeliçes slud.iis sui temporis clarissi- plaribus. Ètssensusintérim cum tota arguiia est ma-
hiuni. Flbruit sub Justinjaïio minoré, annis ante nifestus.
D. Eulogiuni plus ducenlis. Ejus opérant ça'ialpgùm ' (8) Cum reverentia' ndminandus. Tara in bis duo-
abbas Trilhemiùs tè'xuit" : et iriler csé'ïéra librum ]Q bus exemplaribus, quain in aliis pervetustis libris,
carminé scriptant, de. Y|rginitale sançtoruni, !> quem :: Mpzaràbùm Çhristianorum lilleris dëscriptis, quos
hiç iïitelUgiproesèï.ti.nVçVediderim. .''"'"' niihj videre îiucusqué contigil : f pro i>,et v pro f
(6) ÏVècnpriAvièni.fabulas metricas. Rùfus Festus séniper cernilur appbsitaiii. Itaque hic referentia,
Ayieiius, séiï Abydnus, poeta, ul quidam votant, nôii reverentia fuit scripluni : ël semper provanus,
Hispàriiis, inter çaélerà Vjrgiliaiias fabulas iambicis non profanus. Item e çonverso'. Néscio quid hoc ha-
versibus desçrïpsit : ël ;Jîsopl etiain. fabellas, quse bet ex Digaihinà yÉolicoFabii Qiiinliliani:ï.
. a Et etiam hpdié laiet quod fiteril hoc opus Al- ' d Salyra. .-':'•'
vari, nisi âslipùiéraur Henrico Florez, qui tom. XI « Hune praesulem, quem S. Eulogiusin epist.;ad
Hisp. Sacr., tract. 34, cap. 2, num. 65, existimat episcopum Pampilon. praedicat tanquam sanctissi-
secundum librum, qui sup judicio d.esideralur, liidi- mum seneip,. facujam Spiritus sancti,:..mirisque aliis
culi Luininosi esse : quêm librun).alii ùesiderari ne- encojniis, et Alvarus hiç viruin divinoe mémorise;
garil, non levibus argumentis. ': . nihilominuî.ne,ç Toleti nec alibi.canpni sanctorum
b, Celebratum fuit concilium ..anno 852, post 16 ascriptum ccpslai, quidquid diçâl TamajùsSalazà-r
Septerabris. rius iu- Mai'iyrolpg. Hïsp. ad"5Ï.i)e.çëm.bris,étne-
«
. Nos cumiSchol. satymla posuiinus, quoniam ar- bulones qups séquilur. ; ,
f
bitremur, ut-Antuerpienses; hic Alvarura verba fa- .. Quint., lib. i Instk.. Oratariar., cap. 4"; etÂul.
cere de Horalianis satyris. :: . Gell. lib. xivNpcl, Âitic.",çap. S ; el lib. 19, cap. ult.
727 SCHOLIAAMRROSIIMORALIS 728
INCAP.V. A ingens esse ab arcis platea in alveum fluminis, ut sit
ab laiere per clivum descensus.
(1) Cui beatissimus martyr. Expressif ad vivum (5) In basilica sancti Genesii. Hujus templi et loci
D. Eulogius, et vero implevit sancti senis Eleazari mentionon semel erit in divi Eulogii libris.
exemplum. Quod quia est ipsum per sese illustrissi- IN CAP.VI.
mum, et dictante divino Spiritu facundissime per-
scriptum, leclu esl dignissimum. (1) DulcisnomineEulogi. Alludit ad Graecamori-
(2) Complevitmarlyrium suum. Mensis dies si- ginem vocabuli. Eulogius enim bonus sermo inter-
gnalur, Martii videlicet undecima : sabbatum etiam pretatur. Alioqui et amoris teneritudine ila potuit
fuisse dicitur: cumsera, aut annus non fuerit ab Al- Alvarus loqui.
varo expressus. Hinc lamen jam, licet aliunde astrui (2) Ut non sit, inquis. Scripserat haec procul dubio
non posset, passura fuisse D. Eulogiuni anno Domini verba in aliqua ad Alvarum epistola Eulogius. Sed
oclingentesimo quinquagesimo nono,.quem in tilulo ea intercidit.
apppsuimus, necessario penitus probatur. Illo enim (3) Ego autem, mi dulcis Eulogi. Offertjam hoc
anno Martii dies undecimus in sabbatum incidit, ne- suum opus divo Eulogio : et dum attollere oralionem
que aliquot retre annis in eum hebdemadae diem studet, multa ingeminans et accumulans, cacozilon
inciderat, neque aliquol sequentibus sabbatum fuit non potuit evadere, et tumidum quid magis quam
occupalurus. Neque extra hos non paucos annos pati sublime perfeçit. Fertilitas nimirum Cordubensis
potuit Eulogius. Nam très quatuorve ante hune an- soli hanc quoque uberialem semper in ingeniispro-
nos ipse (quod ex suis libris palet) in vivis erat. g tulit.
Nostra autem haecsupputandi ratio, ubi hebdomadae (4) Construxi enim oere perennius monumentum.
dies signalur, non vera solum, sed omnino eliam ir- Horatii versum tantum dissolvit;et ex recens lecto
refragabilis, ex canonica cycli solaris conversione, opère aliquid affeclavk: inspergere. Horatii versus hi
et ex ea annorum et mensium desumilur observa- sunt in fine carminum
tione, qua •cum ab initio sancta Christi. uleretur Exegimonumentumoereperennius,elc.
Ecclesia, postea abbalis Dionysii, ut plerique tra-
(5) Bisamoque commiscens. In allero exemplari
dunt auctores, docirina el diligentia in dilucidiorem bisamo, in allero fuit visamo. Sed neulrum quid sit
et ceniorem formam fuit disposila, et constituta. reperio c.
Cseterum quemadmodiim inde nos ad certissimam
hanc annos in historia supputandi et digerendi fir- (6) Neque priscorum. Locus in ulroque exemplari
corruptissimus spem eliam ademit divinandi d.
niitalera, si quando hebdomadae diesnominatiir, ra-
lionem inierimus; in nostra historia, ubi ad Golho- IN HÏMNDM ET EPITAPHIA.
viim lempora pervenimus, late sumus praefati. Occa- (1) Hymnus in diem. Tilulos qui fuerant in vete-
sionem auiem hujus observationis nobis Petrus Ap- ribus codicibus conservavimus. Est autem hic
pianus primum in suo Caesareo astronomico , et hymnus, quemadmodum et epitaphia ab Alvaro, ut
F. Onuphrius Panvinius unp alque allero loco in ego existime, ccmppsilus. Carmen est quale illud,
Fasiis olim praebuerant. Nunc vero Gerardi Merca- Sanctorum merilis inclyta gaudia.
loris Chronicon superiori anno evulgatum astrono- (2) Laudamus varia. Sensus est : selemus carrai-
micam etiam in supputando ralionem, tametsi ab n nibus varias res celebrare, quae ad Dei gloriam non
nostra ista diversam, per eclipsium nimirum, quae pertinent. Quanta reclius carmina divinis laudibus,
apud historicos reperiuntur, notaliones, videmus ut nunc contingit, impenduntur.
relinere. Et quia solemne est divo Eulogio hebdo- (3) Rectordum populos. Quatuor sequentes versus
madae dies in martyrum csede notare, unde anni in utroque exemplari fuere corruptissimi : nos quo-
plerumque asseveraiionem et certitudinem demon- quomodo poluimus ex conjectura et ingenio emen-
stravimus, ideo fusius aliquanlo de toto hoc noslro davimus.
inventa hic fuit disserendum. (4) Gypsum. In anliquis libris ad hune modum
(3) Lunalim mansionis servitium.Menstruas signi- legebatur : Gypsam cum doceret, fragmine prodere.
ficat excubias, quae in arce agerenlur, cum finiio Nos substituimus, Gypsumcum dicerel fragminepro-
mense, novi excubitores prioribus succédèrent. Hoc dite. Sic versus constat ; sic aliquis sensus dicitur,
enim adverbio lemporibus illis efïicio divus etiam nempe iste ex allegoria. Eulogius clamabat : Legem
Eulogius aliquando utitur, et eo praesertim loco, ubi Mahomad penitus introspicile : ipsa se cum sua de-
tributum Cliristianis per singulos menses imposilum terriraa lurpitudine ostendet et reteget. Quasi vas
déplorât. lerreum aul testaceum fraciuin docebit, quam sit
(4) El ad prominenlemcanalis ductum. Prope ar- fragile.
cera profecto jacuil ad fluminis ripam sanctum divi (5) Uslussic.domini. Hoc ideo dicil, quia aliquos
Eulogii cadaver, prope lurrim quae Arcarum nunc ex marlyribus parum constantes, et jamjam labantes,
appellatur, siquidem excubilor lougius recedere non in fide confirmavil. Quod alicubi ipse idem Eulogius
auderet. Et proprius arcem haud dubie is erat sive _testatur.
fons sive aquseductus,quem petebat. Alioquipotus D (6) Translatio corporis. Exemplar cum divi Eulo- "
causa in flumeii,quod arcisalluit fundamenla, cilis- gii operibus conjuhctum, cum epitaphium solunrmodo
sime potuit descendere. De ea autem arce loquilur, haberet, nihil habuit de ejus translatione. In altero
quae nunc eliam Cordubse perdurât. Ea enim jam MichaelisAzagrsehsec ipsa fuere. Cum"autem initio
fuerat aedificala,quod ex Rasis Chronico a, et ex in hoc eodem templo fuerit, ut est in ejus vita, se-
peculiari Ruderici Toletani praesulis de Arabum ré- pultus ; inteiligo nunc elevationem solemnemfuisse
bus historia, quae nondum est excusa b, aperte con- factam. Nam illa verba , lilulo principali, non diver-
stat. Illud eliam est animadvertendum, prsecipilium sum templum, quantum ego possum intelligere, in-
a Hanc Historiam, quae sub Rasis nomine vulgo num quid hic bisamosignificetur. Sed cum Samson
circumfertur, illo prorsus indignam habendam, tne- abbas, lib.H Apolog.,cap. 23, eamdem vocemusur-
ram esse farraginem ex Arabiciset Latinis monumen- pet, recte eam explicat Florez per unguenli cujus-
tis, spuriumque plane opus, asserit perdoctus vir dara magnaesuavitalis speciem.(Tom. XI Hisp.Sacr.,
MichâelCasirius,tom. HRiblioihecseArabico-Hispaitae pag. 498.) .
Escurial., pag. 529 et seqq. d Locus planus adeo et apertus, ul nobis videlur,
b Jam éditant habemus volum. H Hisp. Illustrât. nunquam salis mirabimur quomodo effugeritperspi-
Francofurli 1603, et rursus Lugduni Ralavor. 1625. caciamMoralis.
lncertum adhuc hodie post Glossarium Cangea-
 729, IN DM EULOGII VITAM. 730
nuunt; seu ab rege aliquando conditum signilicant. A Hoc vero nostro tempore corpus divi Eulogii-simul
Et hoc sensu in conciliis nostratibus scribunfur, etLeocritiae, Oveti, in celeberrimo multorum sancto-
(7) Cotum. Vocabulum est ab: Hispanis nostris rum corpprum et reliquiarum sacrario, quod Came-
ex Latino cautum, depravatum quod vetustissiraa ram Sanclam vocant, decentissime asservantur".
regum diplomata ostendunt, et lapides in quibus le- Theca récondunlur beneexornata magna, argenlo undique
: in cujus summi-
giiur : Rex fecilcotum, et fecit cautum, indifferenter. obtecta, signis perbelle
late liselitterse argento insculptseleguntur.
Et multa hujusmodi.
Illud autem operse pretium fuerit animadvertere
et expendere. Cum divus Eulogius Martii undeçimo ANNO DOMINI MCCCQDINTOd NONÀS JANUARII DOMINUSFER-
die interemptus, et Junii primo fuerit translatus, cur NANDE/, ALVAR1 OVETENSIS EPISCOPUS TRANSTU-
in MartyrologioUsuardi.et in Rpmano nuperrime LIT <=.....IN EULOGII ET LUCRITIJE IN HANC CAPSAU
excuso et adaucto, vicesimo Septembris ejus feslum ARGENTEAM.
reppnatur? Quin eliam breviarium Cerdubenseeo-
dem die habet. Hujus rei causam ego eam fuisse cre- Hanc vero argenteam arcam cum sanclis corpo-
diderim, quod cum eo.ipso die, Sepiembris videlicet ribus, ego, etsi indignus (quod summi beneficiiloco
vicesimo, sancti Eulogii preshyteri (ejus qui intar mihi a Deo Opt. Max. misericorditer tributum, li-
priscos eremi cultores insignis fuit) obitus fuisset benlissime recolo), his meis oculis, non lam senio
adnolatus in libro qui Vitse Patrum inscribilur, el jam caligantibus, quam speetaculi sanelitate prae-
.divo Hieronymoascrihilur, et in MartyrologioRo- strictis, contemplalus sum : his miseris manibus,
mano a; quidam eumdem illum et nostrum hune B hisce imnieritis ulnis venerabundus susiuli hoc ipso
Cordubensemesse credentes, veritalis alioquiignari, anno Domini 1572,cum Philippus II, rex polenlissi-
eidem diei ejus festum attribuerunt : et in Romano mus, idemque.et cognomineet studio pielalis et re-
quidem utriusque eodem die feslum nolatur.- ligionis vere Gatholicus, sancla nie etf religioso in
Ilïud etiam animadvertendum, Usuardum non po- primis principe dignissima legalione misisset ad
luisse divi Eulogii et aliorum ejusdem sxcli marty- reverenter invisenda sanctorum per Legionenses,
rum Cordubensium,quorum frequens in ejus Mar- Gallaecoset Astures, corpora et reliquiàs : cuslo-'
tyrologio raentio est, passiones scripsisse. Nam cran diam, cultum et veneralionem, si digna pro eorum-
Carolo Magno suum Martyrologii opus dicaverit b, dem majestate esset, diligenter perquirendum el re-
quaniumvis juvenis imperatori admodum seni scri- nuntiandum. Et ut omnem sanctae ejus legationis
pserit, vix credibile est divo Eulogio superstilem summam breviiër compleetar, providentissiniamque
fuisse. Restât ut aliquis postea ejus operi noslrates et bene gratam régis erga suos majores curam et
hos martyres superaddiderit : qui certe ex divo Eu- solliciludinem referam, habui eliam in mandalis ut
lugio non res solum, sed ipsa etiam ejus verba ali- priscorum Hispanoiumregumsepulcra perspicerem,
quando deprompsit. Romanum vero.Martyrologium, an digneet hpitprificeessent eerura tumulata cnrpbra
siquidem divo Hieronymo tribuitur, meminisse divi animadverlerém : quam plene et accurale iis slalis
Eulogii et coselaneorumniartyrum non poluit. Sed diebus sacris tum anniversariis selèmnibus, tum
adjeclilia sunt omnia quse de lus sanclis inibi legun- eliam qupiidianis parentaretur, intelligerem. Hlud
lur, ut est opus novis etnovis. accessionibusoppor- eliam superinjunctuin ut bibltathecis omnibus pu-
tunum. Idem, dicendum de RedaeMartyrologio,qui r blicis diligenter perlustratis, veterum omniumexem-
divum Eulogiumducentis annis prsecessit: et tamen plarium catalogum perscriberem, etnt diligenti cu-
Lupi et Aureliaefestum c mense Oclobri ibi appohi- stodia' assèrvarentur, ' monerem. Sed ad sanclprum
tur. Ado, Viennensis in Gallia archiepiscopus,lege- cprpPra redeo. '. ;
rat profeclo divi Eulogiilibros. Nam et omnes ferme v Célébrât etiam sancta Ovetensis Ecclesia festum
hos Cordubenses martyres in suo Martyrologio po- translationis horum duorum sanctorum corpprum :
suit, et quaepauca de his commémorât, hinc plane in cujus malutinis lectienibus scriplum esl qup paCto
desumpta sunt. Et ejus historia ad vicesimumpost Ovetum fuerint adducla. c Rex Àlfensus (quotas;
divi Eulogiimartyrium annum protenditur. fuerit non referunt 6) Diilcidiumquemdam legatum
a Quodnam Romanum Martyrologiumhic inlélli- anno 884, cujus memoria ab Ecclesia Ovetensiea
gat Morales,latuit Antuerpienses hagiographos,nisi ipsa die celebratur; sed alterius multo posléa anno
illud fueril, quodMaurolycusedidit, in quo utriusque 1305 peraclse a. sacello S. Leocadise ad Gameram
Eulogii memoria recolitur. Praeler Usuardum, inse- sanclam, quam vocant, intra ejusdem S. Ecclesiae
ruere Eulogium ad diem 20 Septembris Rellinus, Ca- Ovetensis muros.
nisius, Fërrarius et Galesinius; séd reclius Baronius, e Hic très dictionesdésuni. Neque dubium tamen
Alvarumsecutus, retrahendum censuit Eulogiumno- esse potest quin qua parte argenti sublraclio fra-
strum ad 11 Martii, quidquid dicat Solerius, Usuardi gmentum effecit, ad hune modumesset scriplum :
editor. Corpora sanctorum martyrum.
i b Labitur Morales, ut et alii quamplurirai exisli- 1 Historiam hujus dignissimaeLegationis, quam
mantes floruisse Usuardumsub Carolo Magno,'eiqueD postea scripsit Ambrosius, excussit ssepe laudatus
Martyrologiumdicasse. Jampridem constat, ut osten- Henricus Florez, Matriti 1765, in fol:
dunt Adrianus,Valesius,Mabillonius,et Sollerius post s Bene postea Morales innuit hune Alphonsum
caeleros Antuerpienses, eum vixisse sub Carolo co- fuisse tertium hujus nominis cognomentoMagnum;
gnoraento Calvp,atque huic opus suum nuncupavisse sed nihil addidit de legalione et legalo. Nosex Chro-
circa annum 875, proindeque sexdecim annis post hic. Albeld. edilien. Flprez. in tara. XIII Hisp. Sa-
obitum Eulogii. crae, nonnulla prselibabimus.Abubalil;Saracenorum
c Quo tempore hi.vixerint sancti, incerlum; nec , imperator, missus ab Mahometerege Cordubaead
Redaeorum non meminil, sed polius AuctariuraFlori evertendos Chislicolas, dum in terminosLegionen-
juxta ms. Barberinum, ut videre esl initio lom. H ses fuit (auctorem audis ipsius Chronici) verba plura
Martii apud Bollaiidiaiios. Neque salis constat Lu- pro pace régi nostro (Aphonso III) direxil. Pro quo
pum et ÂureliumCordubaepassos. Qua de re consu- etiamet réx..... legatumnomineDulcidium,Toletanoe
laliir Henricus Fierez, lom. X Hisp. Sacr., tract. 33, urbis présbyterum, cum epistolisad Co'rdobensem re-
cap. 9, num. 99 et seq.' gem direxil.Seplembriomense, unde adhucusque non
d Hoc est, anno 1305, nonisJanugrii, quin necesse est reversus Novembriodiscurrente..Sic auclor, qui
sit ut cum eod. Moral., lib. xv Chron., cap. 15, hoc scribèbàt ' mense anni 883. Poslea Dulcidius,
corrigamus anno 1300, quinto Idus Jqnuarii. Neque beatorum martyrum corpora cohseculus, Ovetum
enim hic mentio fit translationis sanctorum marty- cum eis inlravit die nona Januarii anni 884 ,: qua
rum ex Corduba Ovetum, faclse die nona Janiiaiii die a rege, episcopoet clero solemni pompa recepta
 7!U S. EULOGIIARÇHIEP. TOLET. -752
ad regem Mahomad Cordubensem misit. Is opéra A Leocritia. Nos vetustos codices polius seculi sumus.
Samù'eiiscujusdam (qui se'hahccipsam translationis ; Alvanis véi'O hic noster librum etiam scripsit
historiam scripsisse lestatur) adjulus, ipsa sancta Scintillarum ': ipsum nos in regio, de quojam dixi-
corpora adëplus', Ovetum tandem pértulit. Rex vero mus, sanctorum Facundi el Primitivi coenobiorita-
simul cum Hernienegildo, Ovelensi tunç tamporis nusd'iptum' in membrana citai hoc titulo vidimus :
a'rchiepiscopb; in Sanctae Leecadiae saeello, saxep In Christi nomine'incipit liber Scintillarum Alvari
sépulcre sùbtûs altare excavâto, quod nunc eliam Cordubensis, colleclns de sentenliis sanctorum Pa-
vacuum censpicitur, eadem beala corpora theca trum. In fine constat ante quadringentos annos
cupressina inclusa decenter cum selemni ppmpa fuisse descriptum. Eumdehtetiam multo vetustiorëm
repesuit. Mirâculum paulo ppst paralylici sanali lilteris Gothicis Scriptum, sed lacërum, principio
consecutumest. fineque careniem in inclyto Cisterciensi, prope Val-
e Multo vero post tempore Rudericus Guterrius, lis Oletum, monasterio dielo dei Espina, cpnspexi-
Ovetensis archidiaconus, dislorto ore mutas repente mus. Eumdem etiani habet MindoniensisEcclesisein
faclus, hornm sanctorum martyrum inlerventu, quo- Gallseeisbibliotheca. Fuitque ejus operis argumen-
rum palrocinium fusis interne precibusimploraveral, liim in illa eo tempore librorum penuria admodum
sanatur. Ejus •miractili occasione factum est ut se- necessarium, nec nunc tamen aspernandnni. Elenim
pulcrp exlracli, et theca argenlea denuo reconditi, per locos communes de virlutibus et viliis, multa
in Sanclam Cameram, quemadmodum retulimus, quse in sacris lilleris, multa quae ah sanclis declc-
elevareniur. » Haec ibi.Cseterum ex Hermenegildi rihus dicta sunt, congesla reperiunlur. Excussum
archiepiscopi et Mahomad régis mentione inlelligi- Q eliam Basilesé,sed mutibim, et sine nomine auclo-
inus regem Àlfonsumhujus nominis tertium, cogno- ris, circumfertur. Scripsit prselerea, ut D. episcopus
menlo Magnum, fuisse eum ad quem Corduba san- Placenlinus existimabat a, idem Alvarus opus egre-
cta corpora fuere perlata. Nec gravabor carmina gium, cui tilulus est : Indiculus Lnminosns.Perma-
etiam apponere, quse loco anliphosiarum et respon- net Gothicis lilteris in membrana desoriptus Cordubae
soriorum in éo feslo decantanlur, quamvis rude in bibliotheca Fani majoris, sed sine auctoris no-
quiddam et incullum sonent, cum Hispanse eoruni mine. Tantum nolalum ab ipso auctoié esl scri
tempprum in carminibus vetustatis expressam ima- ptumopus fuisse Cordubse, anno Dominioettagenle-
ginent retineant. simo quiiiniiagcsimpquarto, qup, ul fréquenterappa-
rebit, et florebat el scribebal Alvarus. Stylus etiam
Eulogiiculluscrescitper saeculamultus, aut Alvari prorsns est, aut simillimus. In coopère
Lucrilioepariler fesiasequunluridem.
NeclinietOvetnmsubitumconlingerelethum. multa ad ea ipsa qùae in his divi Eulogii operibus
NamiëstumIsetumjussil abessemettrai. conlinenlur spectantia traduhlur. Menlio enim fit
ORATIP. quorumdam ex his marlyribus quorum vitam et ago-
nem scribil Eulogius, ut hinc eliam Alvari esse vi-
Deus, qui per beutissinios martyres tuos Eulogium deatur. illud est quod ut Alvari opus illud
et Lucriliiim Ovelensent Ecclesiam adornasli : con- esse nonUnum credam omnino
cède nobis famulis luis ventant derelictorum : ut eo- D. Eulogii ibi menlio nullapersuade!, quia nimirum
fit. Nec arbitrer Alvarum
rum patroçiniis roborali, pro luis beneficiisgratias in lanta b<*evelenlia conlinére se potuisse, quin
tibi débitas rêferamus. Per Dominum, etc. A ejus eadem «cribentis meminisset. Et de hoc iterum
Et Lucritia. sane ubique Oveii scribkur, nen in Scholiis libri prinii ad finem.
fuere. Rex autem, haud dubie grains pptimis legati pit ejus festivitatis diem, sextant nempe, quant dixi-
officiis, eum provexit ad sedem Salmaniicensem, mus, Maii.
cui jam prseerat pridie nouas Maii anni 899, cum » Per quam recteexistiraabal illuslrissimus antistes
Ecclesia consccrala est Composlellana. Csetera.de (quidquid aliter visum fuerit Ambrosio noslro hic
hoc aniistiie vide apud Florez., lom. XIV Hisp. et iii Scbol. ad lib. 1, num. 1 et 25) scripsisse Alva-
Sacrae, pag. 281 el seqq., sciasque ibi eum ruin Indiculum Lupiinos.ura, Hoc argumenlnm egre-
Dulcidios, ut ssepe alias, alips Ecclesiarum prse- gie discutit idem Florezius, tom. X Hisp. Sacrae,
sules raulliplicasse ob illius consecrationis perlur- pag. 41 et seqq., qui et Indiculum edidit codera
hatani chrpnelpgiam, cui acihaesit a tomp secundo tomp.
ad usque decimum seplimura, ex quo slabilire coe-

SANCTI EULÇMHI
ARCHIEPISCOPITOLETAN)ET MARTYRIS

MEMORIALIS SANCTORU31

LIBRI TRES.

EPISTOLA D. EULOGU D Olim, mi fraler, tranquillilale vegelalu.sdomestica,

AD ALVARUM CPRDUBENSEM. et pacalis farailiaribus curis, cuncta milii çpmmo-.
ARGUMENTUM. — Opus MEMPRULE MARTVRUSI
appel- dius prosperabantur. Verum dum subito omnes ex
lation ad Alvarum millens, quando coeplum,inter- marlyrio beati Isaac lurbaiemur, totaque urbs tantse
missum, et iqndem finilnm fiierit, meinorai. Cen- rei novitatem
surant el limant ejus exposât': Primum autem ejus slupescerel, coepereomnes, tara clerici
operis librum solummôdo nunc missionet,hinc et quam laici, magnanimiter colère quod acluni est,
ex Alvari rcsponsoapparel, quando in carcere po- summoque honore lanti praedicatoris exlollere con-
situs divus Eulogius ad Alvarum scribil. stantiam. Sed dura coalescens calor divinus muitos
Charissimp in Domino Jesu Christo fratri raeo
incenderet, agerelque calervas fidelium in forum!
ALVARO EULOGIUS.
 733 MEMORIALISSANCTORUM. - EPJSTQLJE PRJEVIJE. 734
desçendere, ac praemissa fidei confessione, hosieiii'4 recensendo excolatis ; et si nominis sui meritum
Ecclesiaedelestari; illico iracundia lyranni saevien- geret, -veslro testimpnip roboréiis. lia eùm eisdem
tis opines éxterriti, inaùdila versihilitaië seniëntias ipsis, de quibus loquimur, sanclis, ascripta nominis
mutant, detrahuht, maiedicunl; auclor'esque magni vestri memoria in coelesti pagina, gaudéatis, dura
sçeleris esse et eps.qui lalia agirat, et qui eis lavent, mihi vel in ullimp angulb pafadisi gratia ïntervenlus'
annuntiani; paucis àdmbdum, sicut ipse non nescis, eorum silum prifesiiteritqùieseendi. Amen. Vale in".
talium sacrilégib sèquèslratis, qui primam sénleh-' DbminpJesu Christp, sérenissimé frâtér.
tiàm suam nullatenus a venerabllitaië sanctorum RESÇR1PTUMALVARI
immulaverunt. Qua de rè nisus suni huic ïnsistere . - ADEULPGI.CM. . ,
operi, et pro. capta virium, Domino.adjuvante, suc- ARGP.MENTUM. — Superipri resppndens Alvanis,
cinctam liuj'us .me'dïpçritatem tarmare libelli :: ut bpù'sque magno opère Taudans, rerum praestan-
suiim de nebis roddeiis fuluris generatipnibus testi- liaiii, etoratibniséxtellit gravitalem. Utedathpr-
làtur ; •subliinilalem vero dictionis affeclans , in
monium,.a..aul mendaçii infamiam, aut.taudis abeïs - affeçlalionemper cacozeliam incurrit.
susçiperem tiluluiq. \ Cum, nos obtenlu ejus prae- ReverenlissimoPalri EPLOGÏO ALVARUS. -
mium defensoris justilise nihilominus â Domino spe-
n Repriorasti, mi domine-, emolumenUipriorum : et
rèmus accipere. Quod opus jam pêne expeditam, 'f anteriorem
jamque obliteyalum.fulgorpm catholicum „
cum nie furibuiida optio praesidalishorribilibus car- seu obluralum vitoeoeiernoe^
fonlem salxirum, ex Jesu
ceribus applicaret, lurbala omni. familia mea jrru-'
peclore scaturienlibns profluem venisireserasti fideii-,
plione saieUitnm,uteral çharlulis etc pilaçiis diver- bus universis. Ille enim, qui «lotis nosjrce Imjus mi-
sis disppsilum; arbitratus sum, qupd per d varia seralus errorem, alhlelarurnsHomm occultum
propa-
fuisset dispersuni. Sed illud tune Domino conser- lavit.(igohemi ipse magnum proe-omnibus.,inspiravit
vante, nunc inter anguslias; çarçeraies, ipso deniuni doetprem, quem talium verissimum accingerel lauda-'.
juyanté, non.solum perflei, verum etiam alibi Iran» torem. Vigorenempe oetherco,• non mundiali caduco
spri.bi prpnieruit, seseque non prius alteri quam ucclnclus; et eloquenlia pariler divina humanaque
tibi innotesci elegit. e Quia exteris niagîs non au- ornalus, et in hortationemartyniprimusaccurris,
det pulpliçari, quam. nojit : ne delrahendi eccasip- et in-defensioneEcclesioeante alios, milites,paloeslroe
nem ipculla materies adyersariis praebeat, ne ridi- aiter.noedesudans, bella Domini prmlians, proecunctis
culum eraiip'impolita perosis exhibeat, Hinc ad te, assurgis. Vere namque ille Spiritus corda vestra' pru-,
frater charissinie, arbitrum scienliolsemeaejustissi- dentioeletigil, qui olim. missus apostolis, Beplesiam
mum, opus ipsum yilibus adhuc membrai'iis dige- ç diversis donis ornavit. El qui heroas, de.quibus loqui-
sfjjm, pripip pr^çprayi tfapsmitlere, ul fj'aternp elj- ; mur, armavil àd pngnam,- (tpt.ayit,ad'.gloriam, et, ad,
raatum,jiidicio,;Siprobaveris, pateat; si reprobaveris, perennem perduxit coronam , ipse fidei vestroecon-
taceat. Ac deinceps tune jam * iljabili gressu cu.neos stantiam, ac linguoedisertoefacundiam, seiisapientioe
susuïroivùm .armala dextera scindai, çt ad fidèles prflfluenlemdoctrinam plus soljto acuens in rébussibi
suos 8,victpriandO;accédai: ul simpiiei exhorlatione placitis , eo dogmalis imbuit munere, •» 17110 sibi no-
catholicum imbuens gregem, quidquid gloriseprome- lum est soli placere. Et licet philosophicq,diclio, et
ruerit vestris landibus admiltatur, veslraequë parti Tulliani fonds redundans o.ratiq i trimoduni illud
tota ejus benediclio applicelur. Sin vero lurbinibus loquendi genus pro insi'-a naturali cautela reienlet,
suseobvoluium segniliae,sileniio eum decreveris pe- tamen majori laude habendum est quod apostolico
renni sopîre, hùllus niulùm irridere, nemo lacenlem more digeslum est. In uno ênim et parvo, ul videtur ,
polerit infamare. Unde qusesoserenitaleni vestrani,. volumine, et lumen inenurrabile, profers coe_H:, et ve-
ul inltiiiu charitatis, qua utrique iuconvulsibililer nustatem'sermonis non medie reproeseulashunmni-:
copulamur, electione arbitrii npslri hoc opus, Mémo-, dum et oralorum floremaspergis rheloricum,- et por-
riale sanctorum vocaliun, percurréndo emendetis, rigis legeniibus cibum divinum. Tibi i lacteus Livii
a Aul mendaçii infamiam. Ëx fiducia veritalis ita . jam non formidet. ID.
loquilur subobsciire. MORAL. :, ?."# Yicloriando. Novalum illo tempore vocabulum,
h Cum nos obientu ejus. Et hic non admodum sicul el. illud paulo post inconvulsibiliter: et multa
'
perspicue loquitur, et lamen zelo fidei el veritalis ""hnjusmodi, quae omnibus nola annotatione nostra
eliam fiduciahaec dicunlur. Ip, npn indigent, cum praesertim çalalpgqra ipsorum
« Piiùciîs. Tàbëllae,Gi'aecepilàcla dicuntùr. Oninia . ; jani in'ipso Ppéris véstibuïb appos'uériniùs.ID.
autem in quibus scribebalur, lahéllas prisci voéà- -fI» Quo sibi iiotum est. Obscure aliquanlulum , ul
bant, tamelsi membrana essel antobarla. ID. - alia quaedam, ..dixil. Ep.te munere Deus donavit,.
d Per varia.. Aliquid déesse videtur :, discrimina, quod,illi repensum , solet illi placere,. iNov.ilaillent
aut local ID. ille solus,'et quod'liindein bec nuirais sit , et 'quo
e Quia coeteris.Subtile quiddam cum dieerè cu- pàclo ebdém donali, in ipsius obséqiiium gialum
peret, non potuit effugei«: obscurilaleni: Cum eidem eljucundum refundanU ID.
indigne, inquit, ferai opus se supprimi, horret la- ' Trimodum illud. Triplex, dicendi genus rhelo-
men in vulgus exire.Gupil, él pâriter iimel evul- res disiiiiguunl, sublime, médiocre",ci infimiim.' Iii"
ga'ri. Videtiii' paiidilis verbis compréhendere vo- idëni peiië recidunt Asïamim, Rhodium, et• Àtti-'-
luîsse, quod librum suum alloqueits, non paucis ver^ cum. Ih. •: •-'.;...-,,', .-". : ;. ;•.
sibus; Horalius exsequitur. ID... ,-..• i Lacteus Leviisubditur amnis. Tjli Liyii,p]eùa|Uï;
' fllabiïi gressu. Hoc est firme, et quod jabeseere
 735 S- EULOGIIARCHIEP. TOLET. . 736
subditur amnis , tibi dulcis cedet illa a soecularisA vendumest iterum, ne dum humilitati nimium servis,
lingua Catonis , fervens quoque Demosthenis inge- infringas judicium veritalis : dum infimum, et quem
mtttn, el dives Ciceronis olim eloquium, floridusque tu inscium multoties comprobasti, tantoe materioe
Quintilianus. i>Et dudum proeconatusstylo in rébus superponis, et pretiosum a vili non solum non secer-
perdilis el caducis, et labilis oevi rotalu decursis, nis, sed quod magis est verendum coeno limoque
omnisquemille generibusexculta docirina, comparata. involvis. Verum quia noslroecensuroe(quoenulla est)
lucutenlissimooperi, ' obsoleta est, et infecta. Ter- hune tacendum, publicandumve injungis, patienter
restris quippe nitor oequiparatur ex nulla parle coe- perfer nostram sententiam, el ipsum codicem sidereo
lesti, et immortale ingenium immortali extollitur splendore coruscumad multorum remedium solida ,
laude. Nescil namque finiri cum soeculo, quod colla- si dici fas esl, lilleris in atternum. Egisti autem,
tum est dono superno. Bonus enim homode bono beatissimePater, carmen sonorum, quo mortis melus
thesauro profert ea quoebona sunl, et dodus a Deo excantatus effugiat, et anliqua glacie duratus animoe
scriba de thesauro Dei profert nova, el vetera, de stupor , frigusquepcllalur : quo calor vitoe et ignis
quibus summi Patris régal familiam. ille deificus,quem Christus venit mittere, ardeat, et
Ornasli, mi sanctissime, noslroe oelatisullima tèm- exstincti carbones, vel corpora morlua, fiante ex qua-
pora , et secuturis generalionibus odorem nectareum B tuor parlibus mundi spiritu, vivant, et lumen Arabico
propinasli : ut a generalionein generationem nostra dolo exstinclum recipiant. Macle virtute, made
oetaslaudetur, et nomen tuum redoleat in universis glorioe semper habendus , qui non solum linguoein
finibus terroe. Nec vigor divinushumano proeconioin- laudibus confessorumsolvisli officium, c verumetiam
diget : et quod per se exstat laudabile, haud dubium ob oris gratiam in proemium confessorum ex parle
quin in prima gloriosum sit facie. Pulcher enim, mox sentis supplicium; et inler soeva claustra el arda
ut videtur, licet a longevidealur, amatur ; et « igni- custodioeverbumregni serens, feliciori poliesVictoria.
comus centri vialor confestim ut oritur, coeli oculus Prteconandus soeculis universis, qui et in suppliais
comprobalur : nec operoso indiget visu, qui non vi- •posituslinguam non cohibel, et pro omnibus solus
dentibus oriendo proebetaspeclum. non lacet. Splendesce,et ampliori lumine, quo fulges,
Quod vero humilitati serviendo,meosubdis judicio, claresce: quia reposita tibi sunt proemia, et centupli-
quod divino inslruxisti oraculo ; licet ob nostram cata le manet corona, nosque tuo suffragia, quo sem-
oedificationemd tua dicta inficias, el satins veritatem per fovisti,luere.
a suo tramitis gressu in obliquummergas ; tamen ca-
et dulci quadatn aequabilitale redundantem uberta- c Ignicomus centri viator. Tragicura plane est
tem, lacteàm primus Fabius appellavit. Inde Divus G epitheten, quemadmodum et poelicum etiam est,
Hieronymus lacteo illum eloquenliae fonte manare solem coeli oculum appellare. Mundi oculus apud
dixit. MORAL. Ovid. 4. Melamorph. ID.
a Soecularis lingua Calonis. Non video cur ssecu- d Tab dicta inficias. Hoc est : hoc colore, qund
larem Catonis linguam appellaverit. Nisi forte in dicis , intingas, et hoc praetextu utaris. Et satius
nomine Catonis mendum insit, aut in epitheto, ut adverbium mox addilum pro cautius positum cre-
singularis legendum sit. ID. diderim. ID.
h Et dudum proeconatus.Hune auctorem, quem c Verumetiamoboris gratiam. Subtile et inde ob-
maxime omnium nomitatum oporluit, reliquit sine scurura, prselerquamquod ipsa verba nescio quid
nomine : nec divinare datur quem innuai. Et con- perplexum involvunt. Sensus est : Non solum débita
junctio quidem deerat in exemplari, fueratque su- ofliciolinguse fungeris, confessores laudando; sed
peraddita prisca admodum, et Mozarabi scriptura , prsemium etiam laudabilis hujus officii assequeris,
sicuti et multa alia ssepe. Et manifeslum utique est confessoris jam suslinendo supplicium. Ob martyres
conjunclionent ab Alvaro inlerpositam ; neque enim laudalos eo munere a Deo afficeris, ut pêne jam mar-
qusesequunlur Quintiliano tribui possunt. ID. tyr effleiaris. ID.

DIVI EULOGII IN PRIMUM LIBRUM MEMORIALIS SANCTORUM

PRJEFATIO.

&1. Ego(l) quidem vblumenhoc Jifemorialesancto- D mam petram fundatis dicavi : ut tantum haberent
rum appellans, illis tanlummodo (2) ascysleriis com- cuneti de triumpho eorum suaeconsolationis et glo-
mehtaveram, e quibus prior ille monachorum glo- rise exemplum et gaudium, quantum fuit illos ex di-
bus ad resistendum mendacissimovati processerat. versis locis venisse, et in exemptant totius Ecclesiae
Sed postquam ex urbibus, vieillis, oppidiculis, et discrimina passionum subiisse.
caslellis certàtim proruere ad hoc certamen viros 2. Sed reor quod inler ipsos haud dubie princi-
ac mulieres cognovi, neque quemquam vereri prae- palum oblinel sanctus Isaac monachus, (5)qui prior
sidis tribunal comperi, sed omnes pro testamcnlo, (4) e Tabanensi coenobioin forum descendais, ju-
et legibus Dei nostri mortem incunctanter elegisse dicentadik, atque his verbis eum aggreditur. i Vel-
conspexi; universis illud Ecclesiis supra solidissi- lem (inquit) judex, cultor fidei slrenuus fieri, si
» Vide Scholia Ambrosil Moralis infra, ad calcent Operum D. Eulogii.
757 MEMORIALISSANCTORUM.— PRJEFATIO. 738
modo tu non differres ordinem rationemque ejus AL.innetuit, qui tantaeaccusatienis eventu perterritus,
mihi. exponere. » Cuicum libenler, quasi jam tyrun- illico ferocipribus animis ferox promit edictum, di-
culo fidei suae credituro juveni inflatis buccis, tur- cens morti usquequaque fieri debere obnpxium, ta-
genli gutture, crepilantia infra cava palati verba in- lem in auctorem fidei suse ferentem convicium.
stitutionis lingua fallax proferret ; seclsehujus auclo- Hinc Dei servus ad necem damnatus vertice plecti-
rem Mahom fore praedixit,qui angeli Gabrielis ma- tur : hinc in slipile elevatus capite deorsum appen-
gisterio illustralus, verbum prophetismi ab. Altis- ditur, atque ultra amnem in spectaculunt urbis lo-
simo nalionibus relaturus accepit, legem inslituit, catur tertio Nonas Junias, (7) feria quarta, aéra oc-
paradisum disseruit, regnumque coelorum plénum tingentesima ocluagesimanona. Cujus corpus post
epulis el fluxibus feminarum edocuit. Sed et alia aliquot dies cum cseteris, qui eum imilando per-
plurà, quaehic disponi perlongum est, ex ritu pro emptisunt, igné cremaium, et in favillam conver-
vano arbitrio prosequente, protinus (5) ephebus ille sum, deinceps in amnem projectum est.
venerabilis monachus, ut erat apprime lilleris ara- 4. Sed necesse est exponere quibus indiciis vel
bicis imbutus, Arabice dans illi responsum : c Menti- prodigiis hic beatu.s Isaac exstiterit in infanlia de-
tus, ait, est vobis ({61 ila maledictionibus tabescat nplalus ; ul ex ee divinitus ad coronani marlyrii
divinis), qui tanto scelere implicalus, lantorum 1B illum fuisse credamus electum, ex quo in matris
agmina perditorum invasit secumque inferorum ba- utero positus terribilem valde parentibus stuporem
rathro mancipavit. Ille elenim daemonio plenus, de- intulerit. Tribus namque vicibus una die, paulo ante-
monicis favens prsestigiis, lethale morbidis propi- quam nasceretur, visus est Ioqui : cujus rei novitate
nans poculum-,seternse perdilionis luét inlerituuk perlerrila rnulier pêne raortua vim verborum nequa-
Quare vos scienlia prsediti a talibus non abdicalis quam potuit intelligere. Alio etiam tempore, cum
periculis? Quare non, renuntiantes ulcus pestiferi adhuc septennis existeret, virgo quaedam i>vidit
dogmatis, perennem fidei Chrislianae evangelicam per visionem globum luminis e coelodescendere, et
sospitatemeptatis? > inter omnium praestalantiumturbata solus hic' ulnas
3. Hsecet his similia ore pudico, summis reveren- exlendens, manibus lumen excepit, totamque ejus
tia; ausibus viribusque, lingua peracuta beato dis- claritatem ori suo injectam ebibit : felicem lune et
serente Isaac, stupore niraio judex lurbatus, ac vere beatum omnibus tali condignum munere nun-
veluti amens effeçlus, uberlim lacrymasse perhibe- cupantibus. Haecsunt infantiaeejus prodigia et signa,
tur : et quadain mentis hebetudine occupatus, vix quse illum dignum raartyrio longe antea portende-
pptuisse fertur exprebranli se monacho respondere : runt.
sicque manu extensa faciem ejus verberanti con- < C 5. Nam quidam sacerdos ex coenobioTabanensi,
festim monachus dixit : « Consimilem imagini Dei ex quo idem beatus ad agonem processerat, peractis
vultum audesferire? Vide qualem propter hoc red- missarum Dominico die solemniis, septimo scilicet
diturus sis ralionem. • Idcirco a consedentibus se- Iduum Juniarum, qui post quinlum c martyrii sui
cum sapienlibus deprehensusarguitur, quod gravi- diem evenerat, in quodam iectulo fratrum recuhi-
tatis a censoris oblitus, leviter per semetipsum ad bens, obdorinire paulum coepit; et ecce subito per
caedendummartyrem egerit : et proesertim quia se- somnium vidit puerum deenris pulcherrrimi a par-
cundum legum suarum sententiamis qui pro crimine libus Orientis venire, schedamque mirae pulchritu-
dignus esl mori, nullius pêne conviciislacerari dé- dinis manibus gestantem sibi adsistere. Quam ab eo
bet, lune judex ad sanclum Isaac conversus ait : accipiens, scripturam ejus légère coepit : erat enim
f Ferle madidusvino, aul phrenesi capius ad ista, his exarata sermonibus : < Sicut pater noster Abra-
quaeprofers, non facile potest advertere. Nam ipsius ham Isaac filium Deo in sacrificium oblulit, ila et
valis npstri, quem tu temere cenviciis inipetis, sën- nunc sanctus Isaac in conspectu Domini sacrifi-
tentia manet irrefragabilis, animadverti deberè in cium pro fratribus immolavit. i Et continuo qui-
eus qui talia de ipse npn verentur prefiteri. > Ad dam e civitate venienles dixerunt beatum (8) Jere-
quem venerabilis Isaac intrepida responsione ail: D miam martyrio cum aliis fuisse coronatum per Do-
c Ego quidem, judex, nec vino madidus, nec que- minum noslrum Jesum Christum, cujus exempta
libet mprbp saucius sum ? sed zelc juslitiae confla- nonnulliadpublicum subeadem professioneperempii
grans, qua vatem vestrum, vesque expertes existera sunt.
comperi, verilalem vobis exposui : propter quam 6. Sed dudum anticeps illis beatse mémorisePer-'
si mors furibunda occurrerit, libens excipiam, pla- fectus presbyter exstitit, qui ob ejusmodi professio-
cidus subeam, nec ab ejus casibus cervices nieas nera qua et isti occubuit, sed non eo modo qùo ipsi
avertam. Novi enim Dominum dixisse : Beati qui deciderunt. Praedictus namque presbyter coacle ad
per'seculionempatiunlûr propter justitiam : quoniam passionem traclus, viriliter consummavit sancti cèr-
ipsorumest regnumcoelorum(Matth. v, 10). » Tune taminis cursum. Hi vero sponle sua venienles, àcri-
judex carceri illum tradens, prctinùs régi causa ejus ter hosti résistant, et quadam violentia per effusio-
a Consorem vocat hoc loco, quem antea et paulo b Scttot., cemit.
post judicem appellat : et infra lib. m., cap. 16. c Inclusive, uti aiunt, computal. MORAL.
SCHOT.—Ibi nos adScholia Moralisde hoc loquemur.
739 S. EULOGIIARCHÏEP. TOLÉTi 740
nem cruofis regnum coeli capessunt. Quo autem A laudes vitùperaiiouesquesanctorum me discurrehte,
ordine idem venerabilis Perfectùs presbyter passio^ interdum etiam auclori profano obviant venientem
itis bfâvium èmëruërit, prlhcipium libri sécùhdiex- lectores mei facilius intelligereiit, precibus-expia-
pôiiëtj âc deinceps cse'iérorûmnbmihà; aetates, br- rent, orationibus adjuvarent : et tam de illis,rquant
ttis, iëmperàque àîlisiehum edicèt. Quaproptër hâhc de me ipsis favente, judicium proprium et nunc et
pïsefationem iu capite voluminis pbsui, ut inter ante Dominumferrent.

LIBER PRIMtTS*.
1. Peritissimorum(1) virorumprovidumsemperesse impelentes, redivivum, si possibileest, quielis san-
débet consultant, commodaEcclesise caihplicsenon ctorum implodunt supplicium : seu dignis béaloruni
parvipendere, nec ab obyentu perfectionis ejus de- satisfacere raemoriis anhelans, qui coelo régnantes
sislere; vel, si qua vitio cujusque hebeludinis sese exemplaria vicloriaruin suaruni niortalibus relique-
interserunt commenta piae religiosilati adultéra, runt ; libuit mihi pre mndulp exigui ingenii lalibus
nullatenus improbo negleclu silenlii in majorera i» rébus insistere, nestroque licet rusticane sermene b
perniciem sinendum accrescere. Quia quanlum me- parvipendulps informare, aemuliscontraire, el coelo
ritis praeclaraeconversationis, seu sanctaedoctrinae tenus acla.sanctprum exlellere.
gradibus, sancla Ecclesia in superna evehitar, in 3; Sednescio quo tendererea nienspoterit (2), cui
sublime eleyatur, ubique incremento fidei dilalatur; legalis auctorilas ex vpce Domini occurrit, dicens :
tantum etiam, aut eo amplius incuria negligenlium Peccatori autem dixilDeus: Quarelu enarras justilias
dejicilur, impulsibus horum misère .concuiilur, et meas, et assumis testamenlummeum per os tuum?
quorumdara socordia ad imâ projicitur. Hinc pro- (Psal. XLIX,16.),Hinc silere decreyeram, hinc me-
venu , ut auctae vires perversorum detrimentuni lius ab hujusmodi intenlione abducere me judicave-
semper fidelibus ingérant, dispendiumque gregi ram: quoniamnefas essepulabam os nullasanclitalis
pusillo, cui complacuit Patri dare regnum (Luc. ope subnixunt, temere acla elucubrare sanctorum;
XII, 32), exaggerent : dura aliquando torpenli si- sive quod majeslali rei.gestse noslrum imbecille in-
lentip pmnibus centeiilis, seu proniori tapsuuliimo genium consideravi posse succumbere c. Quia sicut
vilibrum abyssu immersis, nullus adsit qui redimal, divina res huinanum supergredilur conatum ; sic
neque qui salvum facial (Psal. vu, 5), dicenie Pro- lingua lerrenis inçumbens, selherea non potest my-
pheta : Non ascendislisex adverse, nequeopposuislisp sleria lpqui. Sicut praedicarelibèrejiesck,qui minus
murum pro domo Israël, ul starelis in praiio in die peccalis liber exisiil; sic.abnuendumcredilur dogma
Domini (Ezech. xm, S). Illius etiam quam maxime ejusdem , cujus viliis infecta est vita. Sed nunquid
vaticinium Prophelse fonnidans, quo socordiam in- mercedem suam coram Dominoperdet mens talibus
utilium pastorum Dominus contestaïur, Ecce , in- oblectata siudiis? aut aeternorumvacuabilur gratia
quicns, vos lac comedislis,el lanis operiebamihi; oves munerum? Qui init qupd Dep,est placitum, etsi npn
autem meas lupi invaserunt (Ibid., xxxiv, 5, 5) : et effectura , cerie vel pium geret affeclum. Aut nen
dum non procuralis pascua saluhria, ab inimiciseis erit ceram Domine corapensandum, quod lu, qui
sunl jierbse morbidaeprocurai*. zelo Deiarmati contra hoslent publicumapertanique
2. Quapropter ne canis mulus, etnon yalehs ta- gesserjnt bellum, in ee iras ineffabiliuntaitollat lse-
ira re. (Isa. XLVI,10) appellarer a Dpmiflp; sive uf liliagaudiprum? Sjcutenim mihimëlnescius nonsum
evaderem in futurum negligentiuntjudicium, cena- peccatis obnoxiunisceleribus implicatuin me ipsum
lus suni ex pauperimo nostrse scientiae scrinio de- esse; ila qiioque.de clemenlia Redemploris mei nul-
promere aliqua, et ex plerura ferculis,:tamen cathp- latenus sum diffisus, qui reprobans peccatores ab
lico studio apparalis, fidelium salurare esuriem. offieio pr;edicandi (quia non licet committere cani
Eorum scilicet, qui veritalem fidei Cbristianae,sicut n sancta Domini [Matth. vu, C]), npn refulat pecca-
a sanclis Patribus acceperunt, sana credulitale re- lorom utilem volunlalem in id quod sibi pla-
tenla'nt ; ne désistante precuratipnis hostrae salutari ce!. Denique exsecranda sunl opéra, reproborum,
edulio, lethiferum ab inimicissunierenl cibum. Ideo- non contemnendavola probabilia peccatorura. Quia
que, urgente me divinsecharilatis stimule, et consul- sicut opus sinislrura usquequaquenesdejicil, ita
tum gerens cathplicseplebis, qnam nulaniem in cer- pium affeclum in nobis Dominusiion;spernit. .Qua-
taminibus mililum Christi cognovi, seu obviiisillis propter illico mens dejecla erigilur , .Chrisuimque
studens pccurrore, ense. verbi Dei accinctus, qui institueiitem ac promillenlerarecolens, spe quodam»
non, spluni eos recipere inler niarlyres nplunt, ve- modo possibililatis aniinatur,qui ait: Aperi.ôstuum,,
rumetiam ore sacrilegp cpnyiciis alque bjasphemiis et ego adimplebo illud (Psal,-,xxxx,•.-41)..-;Et alibi ;.
,a Sçriplus,.«uno 851*post médium Junii, el ante -•jjHunclocuiiiita restiluimuSj:cuni et ineditione
finem Novëmbris. Ambrosii et apud Andream Scliotara, eum
h Hispanismus : quos vulgo pococonsidérados, et cbwapi'ùhiMoralis,
credamus. Ubi ehini.nbs sicut-inutraque
burladores diciraùs. Ulitur saepeeodéra verbo* et in periodo apponimus; Morales sic'",Scliotûs vèro si
eodem sensu vece parvipendensinfr. in oral, ad fin. priori, sic aùténi secundoàjiiavif.
lib. n, et in Apolog.num. i. SCHOT.
741 .:;.- MEMORIALISSANCTORUM.--, LIES.J 742
Domiitusdabil verbum evungclizanlibusin virlutibus A Solet enim peçcaior sorti Dei immistus quotidie in,
1
multis (Psi txvn,i2)[. Inde voticpmpps effectus,credb aurés populi haecdicere : Dominus ait. Proclama :
qued idem magistér verus dignabitur nubis conferre de transgressionibus praeceptoriim Dei plebéta ar-
praeco'nabilëverbum âd iûslrUclibhem calholicoruht gue : de severitate judicii, quaepeccalorum tlebetur
hOhêslâm, ad laùdem sanctorum dighissïihani, et ad exces'sibus, conlestare : de reddilu veuise, et spe
é'xpûgnatibhénï âdvërsariPruûi emcacissimam , >qui promeréndae clementiseadmbne ; cumlamèh ille ipse
pfaesiiliï animali irratichali éîoqûi riiu hominum nec modum sibiraet in criminibus ponat, necferro-
(Nûnï. xxïi; 28 etseqq.), Et%icût mèîndignîim tanto rem futuri exaniinis raetuat, et quod aliis p'ràedicat,
opère fàfeor,- ita quoque sui perféëtiotië noii solum moribus ipse impugnat : vérbo autem ejtis ibnhùlli
éruicùlpiscônlidoj, verumetiam poèriis abstïâclu's , intenli, ab illicitis abstinent,-et perfeciioribus adhè-
praesta'ntîbrëmgratiam intëfvëntù ejus apud Dpmî- rent. Dé quibus in Evangelio dicitur : Wmftiarjneb-'
nùm învéhir'è spérb ; ht est illùdphilospphicum' cunque dixerint vobis observàle et facile -: sècunditm
Hoc opushocoljmforsauihe subtrabet igni. tperavero illorum nolile facere; dicunt emm^et'Hc-tv,
faciunt : alliganl onera graviaèt imporiabUiai et ïm*
4. Igitur de memcriis martyrum quidpiant nie le- ponunt m liumeris Jwminum, digilo autem sud no-.
cuturo, principium orâtiom'snostraead vos dirigatur, B lunt ea moveiv(Matîlt; xxuf, 3, ty-. Uiide congruifc
o sancti fratres nostri; et sororés in Christo bealSe, ut; cum Ecclesia possidet-reclcrem vitae moribus
ex quorum Collegiis sacratissinio Deo libâla, est ho- dejectum, non conlemnendam ejus praedicaticnëni
stie;-non.Verenspudorem inculti eloquii j non venu- exislimet, quantvis hanc ipse pr'avis àctibus impu-
statem ; îeporemque affecians liberalis sludii, quod gnel. Officiumitaque:Vulgi est inleitdere.ad cencio*:
nullius instituentis magistërio traditura habui : prae- nanlem, et audire dicenlem, et docforis'praedicatib-'
sertim cum et in hujùscëmodi rébus magis noverim nëm npërando exsequi, -etnén proprium judicium de
simplicem verilatem esse observandam, quant tonan- praèpositorum merilis ferre, qups sup Dpminusdi^'
lein musaram turgidam pompam. Loquar. eliam slrihgéndns exaihini rèseryavit; dicens : Propheta
tibi, o universalis ,-Ecclesiaesanclse convenlus, ut riainqueet sacerdos polluli sunl; et in domo mea in-
verbum veritalis, quod ore nostro «dicitur, placidis vertimalum eorum, dit Jiominus. Idiirco via eorum-
meiuium uliiis amplecten&jnullatenus ^praedicationis erit quasi lubricum -in fenebris: impelletitur enirn^it
nostrae arcendam velis dpplrinam,quae,apostolicaaf- corruent in ea. Affer'am-enimsuper eos mala, mnnum
firmante, auctorilate, libéra ad. instruclionern om- visitalionis eorum (J er.- xxïn, 14', 12); -Et' iterum ï.
nium reddilur; ,çuni unius fidei audilores vario.dis- ' Mihi. vindidam, et ego relribuam, dicil DomïhuS'
cretos talenta, diyersp, prseceptorum, accendil ora- C {Deut. xxxii, 35). Et licet hsec, quamdudum digéssi.
cule : et ibi açriprem spiritu patienliae virtutem aucteritasi mériti mei vdefehsieneminquiratî et qui--
demulcet, ubi mileiu vividu jubentis imperio per- bus médis justarum legem evadere nOn possim.
armavit : uni àicens: Argue^obsecra,increpa in omni oslendat ; plus tamen siinpliceih religiosorumcori-
patienlia -etdoctrina (II Tim. îy, 2)4 alteri vero prse- ventum accendére anhelat, ne sancta sanctorum, 1
f:\p\em; Argue cumvmni imperio. Nemo teconlemnat quamvis oré imprôbp édita, respuat.
(Tit. ii;, 15). Unde parali estote omni hominireddere .-5. In boruni -igitur certaminibUs ;conféssorunf
ralionem, peierë a vobis volenti de illa quae in eo tanto alâcricribus animisést exsulia'ndum; lantaque
nianet rspé (IPetr. m.j IS); ne (quod absit) stupido libertate écrdis el vccis gloriosùni consumïnataeyi-
auditu sanae doctrinae dogmata respuentes , illius ctbl'iaëcursùm feréndum.; quanto his diviiiâvox in-
quondam aposlolicse impulationis senientise.obnoxii dùlgéntissimae sponsibnis verum salutis'cbnfert-sp-
judiceniini ,-. qua :'.dicitur : Erit enim lemptis , latium, dicens : Uni perseveraverit iisque'in fihenli;
cum sanam dpclrinam non ,'sustinebunt, sed ad hicsalvùs erit (Matth. x, 22). Quprtiam:veraciter ce-
sua desideria coacervabunt sibi magistros prurien- gnovimusnon iitchoahtibus deberi praèrniûm, sed
tes âuribUs: et a. veritate quidem ândilum averlenl, _ perseverànlibùs. Àdeoilla primordialis à'brénuniiatiO
ad: fabulas tautent çonvèrtenlnr,(II.Tim., rv, 5, 4). rerum1, mundique Cohtemp'tus prséciph'is vêtis ëi
Qùia sicut nobis incumbit officiosilaspraedicandi,ita studio ardehtiori ab éis exercilâtus est, ul contuën'di
vobis subésl nécessitas audiendi.,Nec propter. hec vélociusDeum, et bealorum fruendi consoriio dési-
quod nos inordinate -deglmusj.turpique cpnversa- derihm Èâbërentj ht ëliam labentis vitoe'Obnixë-'&6M
tione dejicemur,respuendum verbi Dei documentant casum appëterent : melius putanlëssùli unius piincti
arbitreniini : quoniam plerumque in magna domo spatio ferre sententiam ltahfiftuta,-quse' illico;:huila".
palrisfamilias novimus a haud ambiguë conyersari intërcédeiile dilatione, 'eos :fëfrTét!fSd''Êoélimis<iiùàm
ass.eclas/deplorataevitae^quorum minisierip familia- për varia et longa discririiinà'temporum cuifl; gravi
res dominorum interdirai expediuntur -nécessitâtes. moléstiasustinere versuiiàs daemdti'um.EXDominus
Nam et .imperatpribus mundi plumbeis adduçitur quidem ad officium^prae'dicandae yeritatis discipulo
cuhiculis undà ; et inter sacra Dominivasa aure.arf imbùens, im'pâvidaébs aùdàçià jubët essè cbntetttbsj
gentpve confiais, pretiosorum lapidum ornamenlis difcéhs^'Eànfès pér y}nUèrsûm';'nMnàum"proediçaie
percbmpta, ëtiâiti non abjicîëndà baberitiir téstacéa. Eyangeliumomnicieaiuroei.baplizqntçseosjnjtomine
» Haud dubie, procul dubio. SCHOT.
 743 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET. 744
Patris, et Filii, et Spirilus sancli. Qui crediderit, et A juslitiae, in ferum prpsiliunt, praedicantes Evange-
bdptizatusfuerit, saivus erit : qui vero non crediderit, lium Dei principibus et nationibus mundi. Super
condemnabitur (Matth. xxvm; Marc. xvi). Et ité- Christum montent excelsum contemplatione men-
rant : Nolite timere eos qui occidunt corpus,quia non tium elevati, didicerunt confessores beati ex Psal-
habent quid amplius faciant; sed polius eum timele, mistse craculis.justifiant Domini in Ecclesia magna
qui potest corpus et animant perdere, et millere in ge- fpre annuntiandam (Psal. xxxix,10) : et ideo per-
hennam (Matth. x, 28). Vosestis lux mundi. Non po- fecte odio contra adversarios Ecclesiae insurgentes
test civitas abscondi super montent posita : neque ac- arguunt impios de falsidica vatis iniqui doctrina,
cendunt lucernam, etponunl eam sub modio (Mallh: praestigiisvsacrilegiis, et vanitalibus sseculiplena :
v, 44, 15). Quod dico vobisin tenebris,,dicite in lu- deiestantur quoque, et maledictionibus auctorem
mine : et quoe in aure audislis, proedicalesuper tecta tantae perversitatis impugnant, eumdemque coelum
(Matth. x, 27). Qupd in mysteriu cpgnpvislis, aper- talibus inservientem culturis perenni anathemale
tius enarrate ; qued didicistis abscpndite, publiée damnant : et ila interriti contra hostem pubiieum
loquimini ; qued vpserudivi in parvo Judeae loco, in apertum veritatis erigentes vexillum, utpote ante
universis urbibus, et in loto mundo audacter dicite. fores praelorii, et in ipso accessu palatii proferentes
Docet fiduciam praedicandi,ne apostoli abscondantur B testimonium in ducem perdilionis, confusjonis et
ob metum, et sint similes lucernse sub modio ; quo- ignominiae : non verentes, quod suppliciorura pro
niam hi qui libertatem faciendi verbum in populis eadem veritale subirent tormentum, aut qualibus
divinitus acceperunt, nequaquam resilire a praedi- periculis vitse hujus haberent occasum. Quippe quos
catione veritatis, etiam periculis imminentibus. de- immensus urgebat ardor migrandi ad coelum, festi-
bent, ut non lucernis sub modio, sed supra cande- nantes videre faciem ejus, cui servierunt.' Stimula-
labrom posi'tiscomparentur. tur zelo ullionis cohors iniqua gentilium, celerisque
6. Et licet formidolosis facultas collata sit decli- anintadversionis emergit vindicium in obtrectatores
nandi rabiem persecutionis, non tamen passim hoc sectaesuae.Neseientes quia illi, ut hunec praeCocem
observandum est a « perfectis, qui jam prsescia Re- obitum exciperent, liberis vocibus inimico juslitiae
demptoris potentia denotati et conscripti, quasi ab b et adversario EcclesiseDei progressu ultroneo resti-
immensis legionibus ad exercitium praeliorum Dei terunt : loquentes de teslimoniis Domini in con-
electi sunt. Ut si propter verilatem mors cruenta eis spectu regum (Psal. cxvm, 46), et nihil verentes I
occurrat', non curandum est de jactura membro- quia nihil aliud mortem suam, quam vitam perpé-
rum, ubi sine dubie solatium vitse perennis ac- tuant exislimantes, sponte interilum carnis ex-
quiritur animarum, dicenle Domino : Si quis vult '-' optant, voluntarium Deoanimarum suarum sacrificium
post me venire, abneget semetipsum^et tollat crucem offerenles. Quibus recte prophetica voce canlatuf :
suam, et sequatur me. Qui enim perdiderit animant Qui sponteoblulistisde Israël animas vestras ad peri-
suam propler me, in vitam oeternaminveniet eam culum, benedicite Dominum (Judic. x, 2). Ac per
(Matth. xvi, 24, 25). Inde sancti viri placidis audi- hoc veri imilatores Pauli apostoli mihi esse viden-
tibus verilatem evangelicam capientes, eam totis ni- tur, qui ait : Si quis vobis evangelizaveritproelerquod
sibus adimplere contendunt : scilicet viam, sanctae accepistis, analhema sil (Gai. r, 9). Cujus testimoiiii
cenfessienis virtulem hujus praeconiiessesol ummodo inforrnati oraculis, prosiliunt contra angelum Sa-
arbitrantes. Qui illico reliclis urbibus, el his quae lanse et prseviumAnticitrisli, patule ea quae sancta
mundanis haerent affeclibus, avida rapiendi regnum sunt confitentes, quaenunc eliam omnis (3) Ecclesia
Dei cupidine conflagrantes , circuleront in mellclis, Hispanise, quanquam clandestinis, ut oppressa,
et in pellibus caprinis : egentes, angustiis aflhcti, praedicat vocibus.
quibus dignus nen erat mundus : in splitudinibus 7. Nam idem perversi dogmatis auctor, et mulla-
errantes, in montibus, et in speluncis, et in caver- rum animarum perniciosus eversor, inter caeteros
nis terrae (Hebr. xi, 37, 38) : exspectantes Domi- post AscensipuemDomini hseresum institutores solus
num, qui salvaret eos a pusillanimitate animi, el novaesuperslitionis sectam instinclu diaboli condens,
lempeslale (Psal. LIV, 9). Sed ista pro nihilo com- precul ab uniene catholiese Ecclesiae separalur. Prc-
putantes, imo vero conlra spiritalis nequitiae hostem phelarum vaticinia respuens, et apostolorum-do-
dubium quotidie agonem gerentes, nutu Dei morli- ctrinam infamans, sancti quoque Evangelii veritatem
.ficalione subita temporalis vitae accenduntur, et se- conculcans,piorumquedoctorum dogmata abnegans,
cundum Apostolum dissolvi cupiunt, et esse cum et ridiculum polius quiddam, quam rerum necessa-
Christo (Philipp.. i, 23 ) : viam compendii requi- riarum causas per eamdem sectam suam insinuans;
rentes, qua de corpore mortis hujus eruli, propere docuit Christum Dei Verbum esse, et prophetam
ad coeleslempalriam pervenirent, et pia vielentia quidem magnum, nulla tamen potentia divinitâtis
regnum Dei arriperent. Sic quuque armati lerica subnixum, caeleris hominibus similem -, sed non
» Ita fere aucter Indiculi Luminosi : Fugiant débi- nuus, el non ut ignavus contra- tuos jacula torque.
les el infirmi, certent fortes et animi honeslate proe- Pag. 238.
cincli. Tem. XL Hisp. Sacr, pag. 223. Si infirmus, : k Pro numerosis. SCHOT.
debilis, inanis, timidus es., quiesce.... si habilis, si c Quasi ante lemporarium prsematurum. SCHOT,
forlis, si auaax, si constans.... contra hostes Ht stre-
7« MEM0RIAL1SSANCTORUM.»- LIB. h 740
Deo Patrï acqualem (4). Comessatienes queque in Avestivit, salvoqne pudore ipsum Verbum ad redi-
paradisp, et carnis prpppsuit voluptates. Quam mendam in morte creaturam praecipitemedidit. Ojiae
quaestionemvir disertissimus, magnum lemperibus omnis taclus aspectusque expers virilis expavit salu-
nostris Ecclesiae lumena, Speraindeo Abbas, cum talionem angelicam; et licet sine viro nullani feiari
contra nugas hujus nefandi stylum adraoveret, et posse cognosceret, lamen superno credula numini,
une ppusculp ex ejus deliramentis nonnulla nilére- se ad hujusmodi inusitatum conceplum electam Deo
tur arguere, in sexto ipsius libelli capilulp, quasi révélante sciehs, consentit, et dicil : Ecce ancilla
ex vpce cultarum ejus objectiPnem inducens, ac Domini, fiât mihi secundum verbum tuum (Luc. i,
deinceps suam proponens sententiam, ila disseruit, 38). De cujusgloriosa parturitione olimDominusper
dicens : t Futuro»,aiunt, in saeculocûncti ovantes Ezechielem praedicare dignatus est, dicens : Con-
aspbrlabimur in paradisum : ibi namque nobis a Deo verti me ad viam portoesancluarii, quoerespiciebatad
erunt mulieres concessaepulchrse,et supra hominum Orientem,et erat clause. Et dixil Dominusad me :
naturam speciosissimse, atque nobis in voluptatem Porta haie, quam vides clausam, non aperilur, et
praeparatse.R. Nequaquam ergo vestri in paradiso vir non transit per eam, quoniam Dominus Deus
bealitudinis pbtinebùnt statum, si eerum ulerque Israël egredieturper eam, et erit clausa (Ezech. XLIV,
sexus vacaverit exercilio fluxaelibidinis. Hoc non Bl,2). i
erit paradisus, sed lupanar, et locus ebscenissimus : 8. Multa denique alia inaudila vanilatis figmenla
cum Dpminus, sciscitanlibus Pharisaeis cujus in scelerosus idem instinclu maligni spirilus, a quo
resurrectiene illa mulier ccnjux existeret, quae obsidebalur, transfigurando se illi in angelum lucis
seplem fratres, secundumlegemMcysi, acceperat ad Gabrielem coinponens, delubra in quibus pessimura
suscilandumproximisemen,respenderit : Erratis ne- dogma coleretur, exstruxit. Cujus quidem erroris in-
scienlesScriplu'ras,nec virtutemDei (Matth. xxn, 29). , saniam, praedicationis deliramenla, et impiae novi-
Filii hujus soeculinubunt, et traduntur ad nuptias : tatis praecepta(5) nonnullinoslrorum philosophorura
in resurrectioneautem nec nubent, nec tradentur, sed zelo Dei arniali, comnienlariis el voluminibusexpo-
erunt sicut angeli Dei in coelo(Luc. xx, 34, 35). Ta- nentes, juslitiae arietibus illiserunt. At vero confes-
ceam sacrilegiumillud, et ictis calhclicorum audili- sores beati non leviter spurcitiam ejus ferenles,
bus immanefacinus respuendum,quod de nealissima praeslanliusillum ejusquesectam patulis asserlionum
Virgine, mundi regina, sancta et venerabili Domini congressibus expugnarunl. Quia nimirum noverant
et Salvatoris nostri génitrice Maria canis impurus qued propter eamdem verilatem, quam de ipse ex-
dicere ausus est. Protestalus enim est (salva loquor cprum duce prelërrenl, gladip vindice pretinus erant
reverentia tantae Virginis)quod ejus foret in saeculoC ruituri.
vénlul-oab se violanda virginilas. O vacuum cere- 9. Et licet primp sanctus Perfeclus presbyler
bro caput, etb privilegio Salanaeoccupata praecor- exemplar detestandi fideihostem omnibus exhibuerit
dia ! O vas perditum, et habitaculum spiriluum ira- metumque moriendi pro verilate robur confessionis
mundorirai! O fruslatim praescindendamense bici- ejus a multis excluserit (de quo in libro secundonos
pili linguam! O organum dsemoniorttm, el sympho- plenius locuturos, propitio Deo, spondemus), non
niain zabuli! Quis furor, quaeve dementia lantis te tamen parvipendenda est (6) inviclissimi illius Jean-
blasphemiisinquinari compulerunt? Quis te, o sor- nis ennstantia praecunabilis,qui inter sseva ac dira
dium cloaca, laqueus perditionum, gurges iniquila- flagella fnrti animo durans, plùriraos dpeumentesuo
tum, et omnium vitiorura senlina, sensibus privavit ad marlyrium incilaverit. Super quem inimici Dei
humanis, ut non modo tibi sat fueril lot nationibus viventis falsum epram judice teslimenium proféran-
inferre inlerilum, quibus praestigiosumdocumenlum tes , hujuscemedi centra eum crimen depenunt.
suasisti, ettotis nisibus nunc et in futuro luxuriarura t Nuvimushune, o judex, in subsannalionem doclo-
obscenilatibusinservire; sed eliam in Crealore sce- ris npstri semper insistere, eumque malcdicis verbis
lus operari aggressus es, impius temerator, asserens irreverenter impelere. Ita ut cum ferle negelium
coeleste hospitium et receptaculum Spiritus sancli D merciinpnii sui in nuudinis vellit exercere, npn alias
incontaminatum, incoinquinatum, purum, sanctum, illicere petest ementes, nisi cum'sacramenlum ne-
et mundum, sacrilegiis immunditiaetuse in futuro struiii dictis parvipendulis sublilissimusirrisnr pro-
sseculo contaminandum? Qusenutu superno Verbum ppsuerit. Cujus rei no? testes Sumus,et in verilate
Deilatis utero suo excipiens, carne sua Creatorem dignum hune mûrie ceiifiieniur. J Verum quia minus
a Hune viruin quem Alvarus initio VitaeD. Eulo- nobis preferelur in Appendicibushanc sancti Eulc-
gii commémorât, et Eulogius hic et in vita sancla- gii edilïpnem subsecuturis.
rum virginum Floraeet Marise, fuisse utriusque nta- b Privilegium hic pre imperie usurpât Schotlus ;
gistrum ipsi dicunt. Ejus Opusculi contra Mahcme- sed nos considérantes hanc vocem Eulogium, Spe-
tum nihil amplius habemus quam hocce fragmentum raindeum, et caelerosmedii oeviscriptores non pro'
ab Eulogiotranslatant. Scripsit eliam acla niartyrum qupcunque imperio, sed pro tyrannico accepisse, ut
Adulphi et Joannis Hispalensiura, quae laudat videre est, lib. n Mémorial., cap. 4, et tara. I no-
idem Eulogiusin praediclaVila ; sed omninoperiere. strae Collection., pag. 11, minime dubitantus quin
Aliudopus dogmaticumadversus quosdam haerelicos hoc loco privilegium Satanse ejus significet tyran-
mysteria Trinilatis et Incarnalionis labefaclantes nidem.
composuit, quod hucusque delitescens, in lucem a
PATROL CXV. i't
 747 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET, 748
ideneorunt accusatione testium impetebatur, nec; A beatorum laudibus laborel, repaguta opponens diùl-
polerat reis mortem inferre objeciio teslalipnis eo- denlibus et dubitantibus, qui eos loco niartyrum rë-
rum, damnatur Dei servus acrioribus flagris, et cru- nuunl coli débere.
deli verbere laceratus cogebatur Christum negare. 14. Cseterumeprumdem sanclprum cprppra, qui
Ille vero non se talibus obnoxium criminatipiiibuss prinip cpiiflictueccisî sunt, èquùleis versis vesligiis
splummodpcpnfilebatur, sed etiam neque usque adI aiïigentes geiitiles, pest sextum diém allisioriis
mortem religionem Crucifixi deserturum clamabat, eorum, id est pridie, idus junias, inopinato scëlere
Cujus obstinalione judex vebementi furore commo-. crudelitalis cuncta jam pulredihe resotala alroci-
Uis, quingeniis et eo amplius hune macerandum, bus incendiis députant. Quinetiam ne virtutum emo-
tradens flagelli's,landiu verberihus jussit insislere, ïumenla proesiarent Christicolis,' déformes cineres,
quousque exanimisinter caedentiimtmanus in solum, quos légère e camine qiùverant, minâcis àlyéi ultimo
proruerel. Sicque semivivum vix palpilantem, re-. , condunlur abysso.
trorsus asello impositum, telam circuire urbem aci 42. Instabat qupque.universilas ethnieprum reT
plaleam fecit, prsecedenle sacrilega prsecenis voce, sultaude, pietalis exprebans cultum, qupd in suprum
dicentis : Haec merebitur exprobraior vatis nostri, ultione nullum adversariis daret ppprobrium. Lseta-
cultusque irrisor perferre. Poslquam vero ad yindi-. B batur namque, quod in vindictam sui doctoris lot
clani sui doctoris talia exercuerunt, ad uliimum contempterum cprppra prostravisset, nulla noyilate
gravissimp ferri onere cearctalum ergaslulp deputa- prodigiorum obstanle, qusehofroreni posset scelero-
rnnl. Quera nos ibidem religairait, adhuc dorsoejus sis ineuiere. Dicebaïque : t Si vere Deus est, in
vigenlibus plagis invenimus, noslroque c.ontubeniio cujus nomine tanlse vos calamilati submitlilis, et'
per idem tempus, quo detrusi sumus, accivimus. verum hoc esse martyrium creditis, vel si nulla veri-
Nam beatissimus Perfectus presbyter, de quo supra late prophétise hic noster vatessuççinctasest ([7],
meminimus cui Joannes ad vincula et esedessucces- qui, ut idem docuil, angelo inslituenle.Gabriele^gen-
sit, violenter ad passioneni traclus, posleaquara car- libus, totique orbi verbum Dei praedicare permis-
cerém adiit, divinilus Ulustratus, ad prseliandum sus est, lex quam cultores ejus medilarent, docu-
armaliis est. lia ut nécessitaient in yolunlatem cou- menta ipsius angeli promulgata est. Cujus yoca-
verions, vim illara coelesti quodam respeclu esse buium rudis proloplastus, cum adhuc olim paradi-
considérons, quo martyrio dignus habereiur, lotus sum incoïeret, adnotatumin supernis, globoque mi-
ïii superna erigilur, alienalur prseseniibus,futuro- canlis clarilalis immislum çoittemplans, quae esset
rum comniodapraeslolalur, et lotius mundani expers illa lux cseteris prseslanlior in eentro micans, quae
affectas, ad ea qusediligentibusDeum promissa sunt, C fulgoribus Dpminuraexpiaret, fertur Greatarem Adae
futurus martyr aplalur. Hinc saeculo mortuus, et inlerregasse, illumque respendisse : Hic verus prp-
Deo vivens, quod primo se dixisse negaverat, post- pheia esl fulurus in munde, qui ex sentine tue
modum ullroneus confessor, et athleta fortissimus priens, ipsoquem radiare nomme qbstnpescis,.Maho-
coram judice asserebat. Magis eligensmori pro ve- mad appellabilur, Cujus quoque meritis lu creatus
rilate, occasione inde sumpta proferendi justiliant subsistera meruisti) ; quare non salellibus qualecun-
Dei gentibus, ac detestandi adversarium . fidei, que prodigiorum inferlis lerrorem, vel. quibuslibet
quam negando verilatem tanto se prsemio abslra- astanti vulgp signaculis enruscatis? quia dum vos
here. improvisse morli ob quamdam assertionem super-
10. Horum igitur duorum et spontaneus et violen- fluant desiinatis, neque ulla virlute niiraeulorum;
tus ad passioneni cursus caeteros in unum eumdem- quaesententiam nestram in vestrum latam exddium
que cousensum dimicandi ullro venire coegil. Quia infringere pessit, prsecellilis; cum parlem veslram
nen erant de corona ambigui, qui noverant ëliam yi minime adjuvetis, nullum etiam «celui noslro infer-
protractos regni perpetui coronam percepisse. Qua- lis dispendium. i
propter ordine, quo in prsefatione voluminis hujus 13. Et ob hoc ipsum plerisque noslrorûm parvi-
digestum est, omnis turba sanctorum ad palseslramD pendulis verum non esse videbatur marlyrium, quod
cerlaminis currens, dat repudium adversario Dei, et non ad confusionemincredulorum,yel roborationem
ininiice juslitiae. Omnes summp pre Christum lau- fidelium alïquod ostentaret miraCùlum. Nescienles
danles, cujus tanta virlute subnixi in cerlamine cla- quia in fine sseculi,ul sanctus Gregorius refert libro
ruerunt, ut in nullo penilus terrenum fermidarent Mpralium(Moi: lib. xxxiv, n. 7), aberunt de Eccle-
supplicium,qui summi Redemptarisgratia illuslrali, sia, signa virtutum. « Terribili quippe, ail, ordine
plus nuvëraht aetërnum meluere lermenlum. Qupd dispositibnis occultaé, priiisquam Léviathan in illo
ideo in principip libri exposui, ul non deesset co- damnato hominequem assumét, appareai, a sancta
gnitionibusposterorum, quae res confessoribus no- Ecclesiavirtutum signa subtrahentur. Nam prophe-
stris obtulerit obitura : et cujus rei pdip in mpleslis- tia absconditur, curationum gratia auferiur, pro-
siinam iracundiàm excitata gënlilitas, lelum imma- lixioris abstinenlise virtus immjnuitur, dpetrinse
nitatis furorem ad perniciem talia prefitenlium ad- verba conticescunl, miraculorum prodigia tolluntur.
mpverit. Inde eliam prudentissimi lectores facile Qusequidem nequaquamsuperna
dispensatiofunditus
poterunt adverlere, quam merito hoc opiisculUm'ih sublrahil, sed non hsec siciit prioribus temporihiis
749 MEMORIALISSANCTORUM.— LD3. I. 750
aperle ac multipliciter pslendunlur. Quod tamen J\ Asia nullum exislere dignum percipiendi evangeli-
mira dispensatiene agitur, ut una ex re divina si- cara verilatem, praesaga divinitatis aueloritate di-
mul pietas, et justifia cemplealur. Dum enim sub- scipulos ab eorum salute inhibuit. Utpote qui ver-
tractis signcrum virtutibus sancta Ecclesia velut bum vitaearroganli spirilu érant rejecturi, neque
àbjectier apparet; et bonorum praemiùm crescit, àudirent, quoniam spernerent.
qui illam prp spe coelestium, et npn prppter prsesen- 45. Miraculâ denique dum aut propter fidem cre-
fia signa veneranlur ; et malorum mens contra illam dentium, aut propler futuram credùlilatem astan-
cïtiùs bstendilur, qui sequi invisibilia qusepromit- tiura Dei providenlia operatur ; non tam nos ih eo-
iït negligunt, dum signis visibilibus non tenenlur. « rum admiralione debemus stupere, quam provida
Signa namque virtutum nec omnibus data, nec pas- compensalione intueri, si eorumdem effectores si-
sim qupcunque tempère sunt exercenda. Quia et M ghprum expulsis viliis merum hunestate praecellant;
qui bec munus divinitus acceperunt, nisi spe et fide si saeculpmertui Dep vivant : si prppter illam ve-
probatis nequeunt erogare, Evangelista narrante : ram charitalem, quse cuncta charismalum dena ex-
Et non polerat Jésus inter eos facere virtules propter superat, omnes affectionesmundi pro nihifp pensant ;
incredulitatem illorum (Matth. xm, 38). El Veritas si acceptam virtutem nen ad suam gtoriam, sed ad
per semetipsum : Multi, inquit, leprosi er'anl in B beneficium referunt collaloris ; si attentis auribus
Israël sub Élisoeopropheta : et nemo eorum munda- cordis, veri magistri admonilione percepta, non quia
ius est, nisi Naaman Syrus (Luc. iv, 27). Désistante damionia eis subjiciantur (Luc. x, 17,20), tripudiant,
enim fide quaerentium, largitas erogantium quas- sed quia nomina sua scripta sunt in çoolis, exsultant^
satur. Nam cum idem Dpminus ardentissimis per- El ideirec haecdinumeratie virtutum in illis prodi-
ssepe mullorum votis 'consolator pccurrat, dicens : giorum aucloribus polius quam ipse signorum effe-
lie in pace, fides vestra vos salves fecit ; tamen ctus est admirânilus, el quod sit magis prsevium
"déficiente fide, virlus nihil prcficit. Quam plerum,- spécimen eundi ad regnum quaerendum, non vero
qué exigente fide languentium, etiam hemines re- quod a signiferos ac nptabiles hns yulgn pstenlet.
probi, et mente cerrupti imperliuntur. Siculi de Quia sanclitas el timor Dpmini cultusque regni coe-
illis in Evangelip légitur, qui in futuro ante fores lestis upnnisi ab idpneis et perfeclis procedunt. Si-
Domini qusesturisunt, dicentes : Domine, Domine, gna vero alque prodigia et sancti et reprebi faciunt.
nonne m tuo nomine prophelavimus? et in tuo no- Qusenihil aliud quam nolitiam vanam etiam ali-
mine doentoniaejecimus? et in tuo nomine virtules quando hominumcenferunt. Hinc provenit, ut qui
mullas fecimus (Mallh. vu, 22,23)? Quibus utique fuerit hominibus nptus, nisi fuerit justus,'ad seterna
diclurus est Dominus; Non novivos : discedilea me, " supplicia perveniat cendemnandus. Ille autem qui
operarii iniquilalis (Ibid.). Et iterum : Exsurgent coelesti gratia illustralus, sub iiotitia sui Creatoris
pseudochrisli,et pseudopropheloe : el dabunt signa ma- vixerit sanctus, elsi mortalibus sit ignolus, in fùtu-
gna el prodigia, ita ut in errorem inducant, si fieri ris lanien sanctorum gaudiis erit annumerandus.
potest, eledos (Matth. xxiv , 24). El in Exodo : 16. Nec nos ista prosequentes, miraculorum pe-
Fecerunt et.maleficipér incanlatïones,sicut el Moyses nilus abdicamus insignia, coelestidono quibusdam
(Exod. vu et vin). collata, et congruènti tempore per Dei dispensalio-
44. Miraculorumvèro signa idée oum per serves nem nationibus ordinata ; sed latratibus rabidorum
suos Dominus congruènti tempore praeslabatmundo, canum obviam venimus, qui martyrum nostroram
quoniam praescia Divinilate proficere nibiloiniiius intenlionem exinanire altentanl, dum eos de mira-
praestolanlibus ea sciebat, nec in vanum currere culis redarguere sperant. Quid potius generaliler se-
operaries virtutum cpgnpverat. Ut sa!tem prcdigip- quendum sit, cunclis ex aueloritate divinorum libro-
rum npvilalibus cédèrent, qui sacrae legis praecepta rum, vel dictis sanclorum Patrum pslendimus. Non
salutaria respuebant. Eratque temporibus illis satis (quod absit) fundilus charismata coelestium mune-
congruum Dei martyres signis coruscare virtutum, ^ rum exstirpamus.
quoniam rudém diffusum christianismum nunc in- 17. Radix itaque ac fundamentum omnium virtu-
structione verborum, nunc exhortalioné Scriptura- tum, signumquevictoriaefides est, per quam jusli
rum, nunc ostensionesignprum, nunc etiam tropseis vivunt (Habac. u, 4), per quam sancti omnes régna
inclylis passionumcpnabanlur solidis radicibus fieri vicerunt, operali sunt justiliam, adepli sunt repromis-
firmum in cpfdibus credenlium populorum. Nam siones, obluraverunlora leonum, exslinxerunt impe-
quia npn omni tempère (ut supra relatum est) signe- tum ignis, effugaveruntaciem gladii, convaluerunl de
rum exércitium cengruat, neque omnes coelestium infirmitaie, fortes facli sunt in bello (Hebr. xi, 33,
conieniplatibne virtutum digni existant, facile ad- 34). Quorumvestigia hi sancti veraciter prpsequ.en-
vérti pbtést ëx comparatione eorum quae gësta suit tes, intr.ép;id.a.eRnNMP"eÂenme!' Dominum Jesuni
ab apostolis. Qui cum velleht'bbnum nuhtium A'sîa- Chri.s.iuniin concilio prineipum profitantes, omnem
nis praedicare, prohibiti sunt a Spiritu sanclo (Aci. qupque, quam eyangelica aueferitas npn recipit prp-
xvi, 6, 7) : et* qui prideiii annhiitiare Evangelium pbetiam ul furum el latronum defestanles àc male-
omni crealuroepr-aeceperat(Marc, xvi, 13), sciensin i dicentes abjiciunt. Ob quam causant inaudilis saevi-
a Miraculorumauctores. SCUOTT. Quaevocis inlerpretatio potest addi Glossario Cangii.
j5i S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 75»
lise furoribus ilia frendens turba genlilium cunctos Vrogare glorise forlium, qui jam coram rege suo haud
animadversione gladii praemittit ad coelum, presby- dubie exlollunl vicloriocsusevexillum. Nec contenti
tères, levilas, confessores, virginesque bealas (8). sunt Scripturas sano sensu intelligere , sed eas pro
Et quoscunque confessio lalis haberet, ut publiée eo- suo libitu exponentes, dum in superficie litlerarum
rum subsannando prophetam, cullum ejus deride- quasi concordantia suse vesaniserepererint testimo-
Tent, mox amputatis cervicibus ruèrent. Ac ne sibi nia, non modo Ghristiano more simpliciter eis utun-
quidpiam inesse humanitalis ostenderent, nonnullos tur, vel ab erudilioribus virtutem sensns earum ex-
quos glatiio vindice hujus vilse limen sub teslimonio plorant; sed quasi inauditoerei nuntii, et alicujus
veritaiis excedere coegerant, prse foribus palatii in- novilatis scioli,per forum, per plaleas, per vulgus,
humâtes relinqnentes, canibus jusserunt exponi, per nundinas obdurata fronte easdem in summilate
adliibitis simul custodiis, ne quis catholicorum in- linguarum promendo, recensendo , atque cantando
tiiita pielalis (9) carnibus eiiam spoliala cadavera vehunt senlenlias. Et ut facilius agnoscantur cujus
sepeliret. Quasi sentirent persécutons supplicium, partis sinl defensores, per devios intelligentioesuoe
quorum animasparadisi requie fruebantur: autobes- calles veritatem Scripturaî lorquentes, lineam sanae
set animabus coelo regnantibus temporalium poena " doctrinaeproprio eleclionis judicio derelinquunt. Ut
lormentorum illata corporibus : vel de inbumatis quandoque illis ad interitum animarum suarum pro-
curare poterant membris hi qui vere sciebanl quod, veniat, quod non sine gravissima indignatione pro-
sîcut nihil commodius foret impiis sepultura, auclis pbeta infert, dicens : Voequi dicitis malum bonum,
reverentioesludiis solemniler prseparata, ita bealis et et bonum malum : ponenles tenebras lucem, et lucem
sanclis nequaquam offlcereposset vilem, aut nullam tenebras : ponenles amarum dulce, et dùlceamarum
sepulturam adipisci. Licuit eliam de hoc poetis plau- (Isa. v, 20): id est claritatem sacroe legis pravo
sibiliter ludere : errore nescientiee interpolantes, ejusqne suavilaten)
non recte conjiciendo , in fellis amariludinem con-
. .-. Coelotegitur, qui nonhabeturnam a.
vertentes. Quod bonum et piùm est, malivolis con-
18. Sunl âutem plerique fidelium, et (heu proh jecturis inficiunt, expertes nos arbitrantes ab illo-
dolor!) etiam sacerdotum, temere horum confesso- • rum intelligentia testimoniorum, quibus victoriosis-
rum gloriam adimere non verentes, qui jubent eos siniam extenuare intenlionem sanctorum inarlyruin
non recipi in catalogosanctorum, inusitatum scilicet arbitrantur, vel nostram de eis sententiam (qua;
atque profanum asserentes hujusmodi martyrium. semper in laude ipsorum exsultavit) enervare co-
Quippe quos nulla violenlia prsesidalis fidem suam nantur (10).Quippequi jam nos evidentioribusindiciis
negare compulit, nec a cultu sanctse piaequereligio- J eorum passionibus communicare credamus, dum
nis amovit; sed propria se volunlate discrimini offe- causa professionis eorum, et carceres, et vincula,
renles ob superbiam suam (ita dicunt) quse inilium insuper et damna rerum perpessi, ad ùltirnum gratia
esl omnis peccati (Eccli. x, 15), interempti, suanim inlercessionis eorum propilio Deo evaserimus.
parricidae efiecli sunt animarum. Pra;ceptis ctlam 20. Ipsi denique sancli, qui hanc corporis cladem
evangelicis eos arguendos esse credunt, quibus dici- coelitus compuncti propter veritaiis professionem
lur : Diligite inimicos vestros, bcnefacile his qui ode- aggressi sunt, in nullo a proedictorumcustodia man-
runt vos : et orale pro persequentibus, et calumnianti- datorum se avertunt. Quia et propter Deum inimicos
bus vobis : ut silis fitii Pairis veslri, qui in coelis>est diligentes, de salùte eorum valde solliciti ne diutius
(Mattli. v, 44, 45). Et iterum : Neminemcsncutialis, labyrinlbo impietatis detînerentur, arguere non de-
neque calumniam facialis (Luc. m, 14). El : Dominus sliterunt, et bènefacienles his qui oderanl Christum,
quidam cum maledicerelur-,non maledicebai; ciimpa- melius visi sunt per effusionem sanguinis vecordiam
teretur, non comnùnabatur : iradebat autem se judici eorum, quain per doctrines verba instruere : ut re-
injuste judicanti (I Pelr. H, 25). IUud praHerca ob- licta vanitate superstitionïs, non solum Chrislum
jiciunt de Apostolo : Neque malediei regnumDeipos- credere, verum eliam usque ad morlem propter illum
tidebunt (I Cor. vi, 10). decerlare contenderent. Sine dubio precibus et ob-
19. Hsec et his similia ore pestifcro contra Dei secralionibus eliam apud Dominumanimarum impé-
milites proIerenles, multorum corda pervertunt : quia trantes salulem illorum, qui sa;pe et incessanler
vcrba hoereticorum ut cancer serpunt (11 Tint, H, 17) Ecclesise membrâ calumniantur. Quapropter exem-
ïn mentes humilium ; et modico fermento sceleris plo veri magislri educati, cum ad passionem tralie-
facilius ingens massa panis corrumpitur (ICor. v, 6), rentur, maledicli non remaledicebant, flagellati non
txlui-batque quarnpropere filiosDei letlialis asserlio murmurabant, comminati silenlium observabant :
zabuli. De quibus beatus Apostolus dicit : Quidam hoc solummodo exprobrantes, quod Deo convicium
enim aberrantes, conursi sunt in vaniloquium,volen- infert, et quod majestalem trëmendam impugnat :
Us esse legis doclores; nescientesquoeloquuntur, ne- sacrilegum scilicet illius vanissimi se perditi horaun-
que de quibus affirmant (I Ttm. i, 6, 7). Et iterum : culi prophelismum, qui non veritus est spiritu dia-
Docuerunt linguam suam loqui mendacium: ut inique bolico pérarmatus se loco prophelarum inserere,
agerenl, laboraverunt (Jer. ix, 5) : non verentes de- sanclisque proedicaloribus ut deificus evangelizator
» Carmen hoc citât lsidorus sine aucloris nomine, cum sil Lucani, lib. vu. SCHOTT.
 "
753 MEMORIALISSANCTORUM.— LIB. I. 754
adjicere. Et cum loto pêne orbe evangelica prsecel- .Vaut pradicatoribus falsitatis, et non eos gladio fidei
leret veritas, non deesset lux fidei Christianse a noli- sua; jugulaverit, hoc ei evenire quod evenit Sauli,
tia genlium (quia'in omnem terram sonus ejus exivit quis ambigat? Aut qui miséricordiamsuam pulave-
(Psal. XVIH, 5),patentibusjamdomui David,et habitan- ril si in hseresipermanentibus exhibere, quis neget
tibus Hierusalem tinctionis gurgitibus in ablutionem similiter a regno Dei excludi, sicut Sanl a regno hu-
1 et seqq.) ? >
peccatoris, et menstruatoe(Zaclt.xm, 1), maxime in mano probalur exclusus (I Reg. xv,
subito se-
Oriente, quomysterium incarnationis Christi speciali Qui vana miseratione Amalecitïsparcens,
eifectu quodammodooperatum est, ubi quoque et hic metipsum Deibenedictione, et regni sceptro priva-
sceleratissimus ac perversus vates exorlus a et enu- lum ingemuit. Et si hoc iis qui contradictoribus ve-
rilatis non resistunl, promiltilur; quod vel quale
tritusest); nescio qua prsereptus insania, clarenti-
bus jam in mundo lucernis, tanto se perditionis la- erit ullionis discrimen iis qui derogant eleclis? quia
verum eliam
queo dare praecipilem non extimuil, tantarumque nonsolumexpugnare han'elicosnolunt,
animarum irreverenter parricidam se fieri non expa- expugnanlibus maledictionum armis accincli occur-
vit, cum scriplum sit : Os quod mentitur, occidit runt.
animant (Sap. i, 11). De quo olim Zacharias prophela 21. Aiunt prseterea non debere esse martyres, aut
"
locutus est, dicens : In die illa, dicit Dominus exer- haberi, qui noT»violenter tracli sunt ad marlyrium,
ciluum : Disperdamnominaidolorum de terra, et non sed spontesua venientes, his convicimnintulerunt,
tnemorabunturultra : et pseudoprophelas,et spirilum qui eos in nullomolestia affecerint. Nullamopinan-
immundumauferam de terra. El erit, cum prophela- tes esse molesliam diruplionesbasilicarum, oppro-
verit quispiam ultra, dicent ei paler ejus, et mater bria sacerdotum, et quod (11) lunariler solvimus
ejus, qui genuerunt eum : Non vives, quia menda- cum gravi moerore tributum : adeo ut expedibilius
cium locutus es in nomine Domini. Et confringent nobis sit compendium mortis, quam egentissimoe
èumgenitoresejus,cumproplietaveril(Zach.xm, 2, 3). vitse laboriosum discrimen. Si ergo exosum Deo esi
dcirco huic perdiloatque spurcissimo vati resistere, maledicere diabolo et ejus ministro ; frustra utique
virtus mactse coronse est; suminumque tropseum Ecclesiacontra omnem diabolicum incursum utilur
tanti derisoris cultum evertere : adeo ut si illum exoreismis. An quia domeslicis fidei maledicere in-
selas nostra superstitem haberet, nequaquam ab hibitumest,nullumqueoportelpusillanimem de mem-
ejus esset inleritu Christocolis resiliendum,; quanlo bris Ecclesisescandalizare ; ideirco hospitem diaboli,
roagis non sit dignum ejus hodie dogma venenosum et habitaculum Satanéenon necesse est maledicere;
infringere, maledicere sectam, detestari senlentiam, ., et ubi est quod scriptum est (Tob. xm, 16)c : Male-
qui tantae multitudinis perditionem inducens, pe- dicti omnes, qui spernunt te, Hierusalem, et omnes
renni eam .dedicarit baralhro? Foretque (ut reor) qui blasphémantle; maledicli omnesqui oderunt te,
tune melius poeniludinemuniusoccisi homunculi ge- et omnesqui dixerunl in le verbumdurum, etc., quod
rere, quam tôt nationum luere perniciem : congrue dictum esse pro Ecclesia nullus ambigit. Et quis iu-
universo gregi consulendum arbitrantes, dum unius ter cunctos persecutores fidelium cruenlius quam
pecudis e medio conali fuissent avellere contagium. hic infandus Ecclesiam inseculu.sest ? Quis tanla
Quoniam quemadmodum sine culpa non est maledi- in eversione catholicorum, quanta idem exaggera-
cere justos, pios persequi, adversitatem parare elec- vit infaustus? Quia (ut ita dixerim) nemo noslrum
tïs ; ita magni meriti esse credo subverlere impios, inter eos securus ingreditur, nemo quietus permeat,
Ecclesia?hostibus contraire, bellum parare incredu- nemo septum eorum nisi dehoneslalus pertransit. Et-
lis, et framea verbi Dei concidere adversarios fidei, enim cum noscujuslibet rei familiaris nécessitas ire
ut, secundumPsalmistam (Psal. cxxxvm, 22), con- in publicum coegeril,et instante domestica necessi-
tra Deo invidentes perfecto armati odio exsurgentes, tate ex angulo tugurii nostri in forum prosilire con-
non curemus de inimicilia eorum, quibus est arnica iigerit, mox ut (12) stigmala in, nobis ordinis sacri
impielas. Neque enim sine culpapalilur fieri Patrum l> advertunt, acclamatione derisionis ut amentes et
doclrina eos, qui improbo silentio erga dogmala fatuos impelunt, proeler illa puerorum quotidiana
torpent hserelicorum, et e regione hostibus fidei ludibria, quibus non satis est inferre linguee convi-
non occurrunt, aut zeloCreatorisvindictam in usere- lium, turpia exaggerare scurrililalum, verumeliam
ticos non exercent. Quod bene Arnobius h rhelor, tergo nos lapidibus insectari non desinunt. Quid il-
dura cenlesimumtricesimum nonum psalmum in- l.ud meinorem, quod in conlumeliam signi venera-
terpretarelur, dicit : < Qui pepercerit hairesiarchis, bilis proferunt, quod cum forte competens tempus
a Nemonescit Mahometum in Felici Arabia g'eni- Arnobium Hieronymi l'ère duobus sseculis alterum
mm. MORAL. omnes norunt; cum hic circa annum
b Hune Arnobium aliumesse ab eoqui floruit tem- praîcessisse
îjuadringentesimum sexagesimum scripseril, orta
pore Drocletiani, recteanimadvertitSixtus Senensis, jam et damnata Eulichetis hasresi, senior vero desi-
quem hodie sequuntureruditi, adversus Trifliemium, nente saiculotertio.
et Erasmum, quibus aslipulatur Lauremius de la ° HoecTobiaeverba, quaefrustra inYulgala requi-
Barre, existimantes Arnobium qui Psalmos com- ras.leges inBreviario Mozarabico,in VigiliaEpiphan,
jnentatus est, eum esse cujus meminit Hieronymus ad Caniic., in Laudibus, et pag. 82, edit. noviss.
in libro de Scriplôribus ecclesiasticis, cap. 79. Sed Canlic. LU. VideSchol. in not. 21.
755 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET. 75G
psallendi signum fidelibus dare compulerit, et im- A De quorum constanlia, simplicitate, et fortiludine,
minéns bbra obsecràtionïs indicium populis facerë discretione, et prudentia Eus'ebiusCaesariensisépi-
consuetum pbposcerit, mox ut illectum siiperstiiionë scopusrerum ecclésiasticarùm historiam texens, ait :
mendàçjvulgus clangorem tinnientis metalli aure « Erant ergo martyres Chrisli inter fràtrés bumile$,
captavérit, ïh omnem maledictionem et spurcitianï inler persecutores eîati, suis mités, adversariis ter-
linguaih admovere non differt. Ergo non incongrue ribiles, Christo subjècti, diabolo erecti. J Sed et Âr-
maledicuhtùr, qui tanlo odio adversus Deisortemsè- ïiobius (de quo supra memoravimus)aliqtlid hUicsi-
qùipedas suosinformant. Ssepeab eiset incessantércà- mile in eodem psalmo disserùit, dicens : « Age ergô,
lumhiamur, causâque religionis eorum sxvitiam ubi- et cum.pugnantibus pugnà; et si aûxilium poposcisà
que perpetimur. Adeo ut mulli ex eis taclu ihdii- rege, repugnantem le oslende. Lingusecontra te pu-
mentorum suorumnosindignos dijudicent, propius- gnant, quas acuunt hceretici, sicut serpentes : his et
que sibimet accedere exsecrenlur. Magnam scilicet tu esto sicut serpens astutus, et te simplicem ut co-
coinquinationem exislimantes, si in aliquo reruni lumbam esse civibus luis, id est calholicis solis os-
suarum admisceamur. Cum utique milites Dei verr- tende. b Coelerumhaereticis, et cunctis contra veri-
tatem coram eis magis cbnfessi fuefint, quam male- latem vênientibus, ipsis sérpenlibus esto astutior.
dicta injecerint, veri magistri praecepta servantes, " Noli limere : jussum libi est a Dominotuo. Tarn bonâ
quibus olim discipulos informaverat, dicens (Marc. est astulia contra malitiam, quam benignasimplicitas
vin, 38 ) a : Qui enim me confessusfuerit, et verba circa juslitiam. Occide haereticos, et Domini lui spi-
mea in generalioneista adultéra et peccalrice, huneet rituali gladio interfice inimicos. »
Filius Iwminisconfitebitur, cum veneril in gloria Pa- 22. Sic nimirum beati martyres (13) Emelherius,
tris sui, et sanclorum angèlorum. Quis ille tara vecors et Celedonius, cum tradere pro Domino animas an-
est, qui laudibus derogét beatorum obviantium pro helarenl, tali sese invicem ad passionem aslantes
defensione justifiée cultoribus impietatis ? Dicluni hortalu impellunt : « Feriatc ubique hoslem missi-
sane fuerat eis : Ecce egomittovossicut ovesin medio libus suis vibrata confessio, et latentem fidei inimi-
luporum : estote ergoprudentessicut serpentes,et sini- cum, ubicunque fuerït, inquiràmus. > 0 incompara-
plices sicut columboe(îlatth. x, 16). Cujus praccepti bilis magnanimitas, et fortitudo admiranda, lau-
sensum hune esse arbitror quod immista gentibus danda, atque imitanda sanclorum! Qua, eliam si
calérva fideli, quasi innocenlia praedita ovium, tru- torpeat inimicus, ac persequi Ëccleslam Dei sinat,
culentiam ferre cogeretur luporum. Ac ne segniliei irrumpere tamèn latebram ejus, et incilare ipsum
dediti facilius versutiis succumberent inimici, con- ad béllum jubemur ; ut hoslem frigidum slrenuus
p,
grue divinitus admohentur, ut essent cum adversariis agoriolbeta accendal, proférai latentem, erigatque
fidei opportuns semper cautela subnixi, et contra ad conserenda certamina desidem. Et quanquam ef-
aslutias hostium erecti ubique et providi. Ne pravae fuso cruore consternalis membris succumbat, feret
doctrinaeverbis illecti protinus corrumperentur sen- tamen ad sedem patris caplum ex hoste triumpbum,
sus eorum, et discedérent ab cequilale. Porro etiam spiritus belliger victoriaî laurea potiturus. Quia in
Christian! admonenlur : Confralribus vëstris 'et do- eo vires mililis comprobanlur egregia;, quo non ré-
mesticis fidei exhibele vosmetipsos, ut Dei ministros quisilus ultro se obtulerit paloeslreemartyrii, sancla
in mulla patientia, in longanimitate,in benignitate,ih Scriptura testante (Judic. v, 2) d : Qui propria volun-
Spiritu sancto, in charilale non pela, in verboverità- tate obtulislis vos discrimini, benediciteDominum.
th, in virlute Dei: per arma justiti(e adexlris cl sini- Si ergo qui zelo charitatis nostrae adversariis nostrig
tlris, per gloriam et ignobilitalem, per infamiam et fidelisexpugnalor occurreret, arma sumeret, ensibus
bonam famam: ut seductores et veraces: sicut igno- desaeviret, animam ponere conlendéret, nequaquam
rait et cognili.: lanquam morienles, et eccevivimus eum immunem condignispaleremur donairiis.ejusque
( II Cor.vi, 4 et seqq.). Et iterum : Estoteauteminvicem liberalitatem largo munificandamheneficio censefer
benigni, miséricordes,donantes invicem,sicut et Deûs f\ mus ; quanto potioris glorioe honore ierëndi sunt,
in Cliristodonavit nobis (Ephes. iv, 32) : ut vere co- qui obtentu capessendi gràtîàm Régis setërni, vigorc
lumbarum sectantes simpiieilatem, eodem intuitù aucti justifiée, ad obituni quoque résistentes ihfensis,
quo vestram, proximoïum quoque affeeletissalutem. crudeli morte perempti sunt ? Die deniqùe angeluS
» Textum evangelicum credimus Eulogium addu- desumptaex Actis marlyrii sanclorum Celedoniiac
xisse secundum Marcum, quamvis nullam Bibliorum JEmetbérii,primum editis a. Joamie Tamaio Salazar
versionem usque dum legerimus quaî non habeat, in Marlyrologioad diem 3 martii, postea eodem die
confusus . . >.. confundelnr, pro confessus.... con- abÀntuerpiensibus/demumqueab EmmahuéleRisco,
tilebitur,vl est apud SS. Matthaeumet Lucam.Nihilo- tom. xxxiii Hispanioesacrai, Append. 2, quibus om-
minus si quis assernerit locum evangelicumex duo- nibus in locis videlur numeri: vel seclionis 3 verba
bus iribusve evangelistis confiatum esse, non repu- illa : Feriat ubique hoslem missilibus suis vibrata
gnabimus. Vide Documentum Martyriale, num. 14, confessio, unins esse duorum martyrum, et juxta
nol. 3. ,, lionnullos mss. Emetherii ; reliqua vero allerius;,
b Coeterumcorreximus ex Arnobio, cum antea coer nempe Celedonii.
leris legerelur. d Ex hoc loco potesl repleri lacuna, quam hic hà.-
c Qiiaenotâmus yerba, ea sunt quaî Morales in bei antiqua Versio apud Pctruni Sabalier.
Scholiis ait reperiri in Codice Toletano ab Eulogio
757 MEMÔRlALISSANCTORUM.— LIB. 1. 758
veritatis et praecojustitise, Redemptoris praecursor; i ^ 24. Sic namque et (15) felicissimus Félix cum fi-
et nuntius pacis, Baptisla Joannés, cum regem ini- deli relalu persecutionem catholicorum, quae apud
quum de stupro Herodiadis commoneret, cumque Gerundam Hispaniaeurbem confinem Gallioegereba-
adullerino incestu thorum violare fraternum inhibe- tur, comperiret, crudelilerqueEcclêsiam Dei ibidem
ret, ergastulo'propter veritaiis professionem delru- a paganis infestari cognosceret; exlemplo littéra-
ditur, ibique absque ulla fideipersecutione truncalur ture liberalis sludium derelinquens, quod in Caesa-
(Marc, vi, 17). Nec tali succumbere recusavit dispen- rea Maiirilaniaepositus excolebat, praepeli naviga-
dio, qui sine dubio noverat, divino révélante Spiritu, tione aequoretransmisso, praedictum oppidum adii't,
tantumdem esse propter justiliam mori, quam pro ibique niartyrium, quod palriae suaedeeral, dévolus
fidei confessioneprosterni. Unde et Dominusvitalia miles Christi triumphabiliter consummavit (16). Sic
discipulis doctrinaeministrans praecepta, sic eos de sanclus Sebaslianus, sic beatissimus Thyrsus, sic
monte alloquitur : Beati qui persecutionempatiuntur electus Adrianus, sic Justus etPastor (17), sic Eula-
propterjustiliam: quoniamipsorum est regnum coelo- lia virgo Barchinonensis, sic Babylas pontifex, mul-
rum (Matlh. v, 10). Et quid aliud ad omnia beali- tique alii sponte se obtulerunt, et coronali sunt. Et
tudinis prsemia, quam coeloruritaffectandumest re- ideirco, ut quidam sapientium meminit : « h Inter
gnum? ]g primas dignitaies regnorum coelesliumsunt ponendi,
23. Calumnïanlur etiam inimici ultroneum ad qui ad passionem venerunt non quaesiti: et excellen-
mortem eorunï progressum, quos a passim liberali- ts voti esl, inter lormenta prosilire, ubi non est
tas régis suum incoli jusserat Chrislianismum. Sed criminis laluisse. >
proecessithoc rebr exemplum (14) in illis septem 25. Sed in veritate (18) crimen esse fatendum est
fratribus, quos gesta beati Juliani commémorant. lalitare, si virtus excellents meriti est ultro procé-
Qui ideo quod ÀUgustalibuspraepollebaritnatalibus, dera ; quando fidei noslrae confessio praedicationem
ex decreto principum libère exercebant religionis exigit, et testimonium postulat. Nam si audito verbo
catholicae cultum. Sed tamen in agone sudantem veritaiis, fidemincredulus non accommodet, raagis-
bealum Julianum cémentes, illico ad bellum prosi- que exprobret evangelizanti quam credat; cum sit
liunt, et amore martyrii voluniarium obilum expe- ânle cognitam veritalem inculpabilis, fit postmodum
tunt. Legitur quoque de Domino in Evangeliis : Ob- sanctsepraedicationi obnoxius. Quia non pbteflt de
firmavit faciemsuam, ut iret in Hierusalem (Luc. ix, ignoranlia se excusare, ubi veritas elucubrata res-
51). Quod ita sanclus exponit Hieronymus (Quoest.5 ponderit, Domino et magistro testante : Memen-
ad Algasiam): t Obfirmalioné enim et fortitudiné tote sermonis met, quem ego dixi vobis: 'Non est
opus est ad passionem sponte properanli. Unde et <G servus major domino suo. Si me persecuti sunt,
Ezechiéli, cui dixerat Deus : Fili hominis, in medio et vos persequentur : si sermonem meum serva-
scorpionum tu habitas, ne timeas; obfirma (inquit)1 verunt, et vestrum servabunt. Sed hoec omnia fa'
faciem tuam. Et dedi faciem luam oeneam,et fronlem cietit vobis propler nomenmeum : quia nesciunteum
tuant ferream{Ezech.H, lii, iv), ut si forte surrexis- qui misit me. Si non venissem, et locutus eis nop
set contra eum malleus universae lerroe, quasi in- fuissent,peccatum non haberent : nunc autem excu-
cude durissima resisleret, malleumqué conlereret. salionemnon habenl de pecculosuo (Joan. xv, 20).
De quo scrjptum est : Quomodo confractus est, et 26. Objiciunt etiam adversarii corporum eorum-
contritus est malleus universoeterrai (Jer. L,23)? I dem corrnptionem. Sed, quaeso, respondeant quid
Idem quoque doctbr iii supradiclo opère quamdam obest coeleslijam praemiocoronalis, quasi illi carnis
Evangelii sêntentiam exponens, ait (Ibid. ix. 3) : affectariht honorera, qui vere noverant perlatam
« Non est delicata in Deum, et secura confessio: olim mortalibus legem, qua dicluni est Adce(Gen.m,
qui in me crédit, débet suum sanguinem fundere. 10) : Pulvis es, et in pulveremredigeris, aut per sup-
Qui enim përdiderit animam suam in proesenti, lu- plicia tyrannorum, quibus datum est corpus OCCÎT
crifaciet eam in future. >Denique Agabus propheta, dere, quandoqûe finem accipere? Quia omnis caro
ciim venisset ad apostolos tollèns zonam Pauli, aïli- D fenum, et omnis gloria ejus quasi flos agri (Isa. XL,
gavit sibi pedes et manus, et ait (Ad. xxi, 10 et 6). Et cum omnem dicit, nullius carnem ex humano
seqq.) : Hisc dicit Spirilus sanclus : Virum cujus esi semine orientera reliquit (et licet audenter, dicam
xona liée, sic alligabunt in Hierusalem Judoei, et tamen) non patriarcharum, non prophetarum, non
tradenl in marius gentilium. Quod cum audissent âpostolorum, non martyrum. Legant apostolorum
apostoli, et qui loci illïus erant, ne ascenderet Hie- Actus, qui ista somnianl, et invenient, testante Pe-
rosolymam, cum Iâcrymis precabantur. Tune res- tro, David illum a Deo electum, et secundum cor
pottdènsPaulus, dixil : Quid facitis fientes, et affli~ suum fidelissimum servum, sepulluraecorruptionem
génies cor meum? Ego enim non solum alligari, sed esse perpessum, iis verbis Apostolo disserente : Viii
et mori in Hierusalem paralus sunt propter nomtn fralres, licet audenter, dicam de patriarcha David,
DominiJesû Christi. Et cum èi suaderë lion possent, quia et defunclus est, et sepullus est ; et sepulcrum
quieverunt dicenles : Dominivoluntas fiât. ejus est apud nos usque in hodiernumdient : et caro
» Publiée, palam, Schott., sed minus recte. b Verba sunt ex eadem illa historia Emelherii et
Celedoniidesuhipta, Mom,.
753 S. EULOGH ARCHIEP. TOLET. 780
ejusvidit corruplionem(Acl. H, 29). Considèrent pa- ,A.ducat ; mulli enim pseudopropheKevententxn nomme
triarcbam Job vermibus scatentem (Job. H, 7, 8), et meo, et seducentmullos (Matth. xxiv, 4, 5) : et nos
Lazarum evangelicum ulcerosum prse foribus purpu- formidine amiltendi temporalem honorem, quos
rati diyitis mendicantem (Luc. xvi, 20). Percurrant martyres non colimus, haireticos proteslamur. Vce
cseterorum sanctorum, adinstar siderum coeli, di- illis qui ista sectantur ! Yaj eis qui bonum putantes
versarum victoriarum fulgenlia gesta, et insultet, si malum, et lucem eonverlenles in tenebras (Isa. v,
audel, sacrilegus eorum piilrida membra, doloribus 20), quod patulis refutarunt blasphemiis. occultis
tormenlorum, poenisqueconsumpla. Sed haec tera- etiam convitiis insequuntur ! Ne inter martyres ha-
poralis corruptio corporum in nullo detrimentum beanlur, ne débita eis reverentia exhibealur, qui con-
infert animabus sanclorum : quse tamen incolumis tumaciori spiritu contra inimicum fidei ore blasphe-
materies carnis prodesse non poterit in futuio ini- mo venientes, digna ultione consumpti sunt (19).
quis. Nam cur vana solliciludine de corporum inte- Ac ne caeteri ad hujusmodi palaestram discurrant,
grilate distenderentur, qui vere noverant omnem schedulis analhematum per loca varia damnari
lemporalem salutem etiam cum ipso mundo perire, jubenlur. Si ergo ab iis Dominus abslrahit prae-
et illam proloplasto Adae sentenliam morlis colla- mium, eo quod apertum et spontaneum adversus
lam generaliler cunclis morlalibus congruere : 1B hoslem religionis gesserint bellum, auanto longius
Pulvis es, et in pulverem reverleris (Gen. m, 10)? aberunt ab seterni Régis consorlio, qui id occultis
Sancti etenim, qui experles ejus legis non sunt, murmurationibus limore carnis depressî quotidie
quod in terra sua, id est Hierusalem coelesti, dupli- aguut? Nunquid ori nostro hsec praedicatio deesl ?
cia nacluri sunt praemia; non magnoperecorporalem Nunquid vacua est catholicorum professio tali prae-
pensant jacturam, quam veraciler in illa général! conio ?
hominum resurrectione de quibuscunque labefacta- 29. Resislendum est igitur omnino justitise ad-
tionibus, locis, antris, et speluncis, seu ex aliorum versariis, et nullatenus pro defensione vcrilatis
elementorum aliditissimo sinu, quo dilapsa cadavera corporalis interitus differendus. Merito namque
perierint, in tèmporis puncto reddenda,et reinte- hoc ab illis exercitalur, qui aucta virtute magnani-
granda ex legali auctoritate cognoscunt et credunt : mitatis divinitus illustrati sunt, uberioremque pen-
ut ipsi quidem sancti duplici praemiocongaudenles, sant certaminis fructum, quam securae confessionis
bina confusioneconterant impios ac peeeatores. profectum : non intérim penitus imbecillia contem-
27. Unde obsecro vos, o sancti fratres nostri, et nentes Ecclesia; membra.; quia scriptum est : Spi-
sorores in Christo beatae, ne stullorum assertioni- ritus quidem promplus, caro autem infirma (Matth.
bus exturbemini, aut conjecluris creduli nescien- <Uxxvij 41) (20). Nec violenter ad hoc sladium pertra-
tium aliquc sallim scrupulo (quod absit) contra DeL hendi sunt, qui coelilus non compuncti sunt : scri-
milites moveamini. Hi sunt enim qui piae religionis ptum est enim : Qui potest caperecopiât (Matth. xix,
ardore non compunguntur, et idcirco non solum f2). Et iterum : Etigentur, et dealbabuntur, et
verilali favere non possunt, verumetiam fidem san- quasi igné probabunlur mulli (Dan. xn, 10) : non
ctam, quam leviler et non alto credulitalis funda- omnes. Quamobrem terniinis donorum, quse Deo
menlo cordibus gérant, defendere nequeunt, magis dispensante unusquisque sibi inesse cognoscit, con-
derogantes si propter illam quis ultroneus morialur, tenais sit, nec supra mensuram collati muneris quis-
quam dolentes si ab eai pluies recedendo laqueum quam lemere conalum extendat. Hinc congruit, ut
praevaricalionis incurrant. Et hinc ad sacrilegium qui se destitutum viribus ad prarliandum non ignorât,
impietalis facile prolabuntur, dum quod a Deo justi- et mintfs posse proprio judicio considerans, aciem
ficatum est, isti condemnare non vereantur. Plebs liosti non paret, e regione sponte proeparantibus non
sine disciplina, de quibus scriptum est : El impie résistât. Ut quem non habent certamina expeditum,
agent impii, neque intelligent omnes impii (Dan. XII, pavorque bellandi efficit limidum, hune justa non
10) : qui, ut sal infatuatus, a coetu catholicorum inveniat detractionis ullio puniendum. Quoniam
foris projiciendi, et ab omnibus conculcandi, ac '.D scriptum est : Omneverbumoliosumquod toculi fue-
velut nemus infructuosum securi evangelica proe- rint homines, reddent de eo rationem in die judicii
scindendi, igni perpetuo depulandi sunt. (Matth. xn, 36). Quod si omnis vaniloquus con-
28. Pensandum est, fratres, cui dispendio subja- demnandus veniet injudicium, qua sententia punie-
cebit, qui tantae victoriae laudem infamare non me- tur infamator sanclorum ? Qui enim sui non impe-
tuit, qui tôt virorum Iriumphis obvius venit, Illi ritus grandia non exsequitur, gradientibus ad cel-
quidem proedicaiionis apostolicae non immemores, siora non adversëtur : haereatque imis, et solo pro-
no» erubuerunt testimonium Domini nostri Jesu clivibus, qui nequit meditari sublimia. Ut est illud
Christi, et verilatem sancti Evangelii ad confusio apud Salomonem : Altiora te non investigaveris, et
ncm impii doctoris et cultorum ejus palam proferre. profundiora ne exquisieris (Eccli. m. 22). Et con-
Quem unum, et magnum ex pseudoprophetis, ore sequenter (21) Cato infert philosophus :
Doriiinicoolim per Evangelium denotatis, esse co- Quodpotes, id tenta operis; ne pondèrepressus
gnoverant, dum cauta circumspeclione apostolos in- Succumbatlabor, et frustratentata relinquas.
lenlos fore juberet, dicens : Videte ne quis vos se- 30. Cerle si quosdampalam quaesancla sunt pro
 7(il MEMORIALISSANCTORUM.— LIB. I. 7G2
filenles infernus tenet, multo magis qui in aoscon- A.gen'1? Quantum reor, nullus responderel, quod in-
dilo veritatem praedicant claustra possident infero- tuitu moriendi obitum iexpelierint sancti; sed ut
rum. Quia si oberit palsestricum luctamen justiliae per temporalem interitum ignés evitarent perpetui
assertoribus, profecto nihil proderit clam veritatem lethi. Quapropter eos incunctanler eadem remune-
fatentibus. Et quae mens religiosa banc insaniam ratio nibilominus consequetur, quaefuit causa mo-
credat, ut ex eo in opprobrium veniat verilas, re- riendi, non quae exstitit voluntas moriendi. Unus-'
probans malum, ex quo non violenter Irahimur ad quisque ergo eorum quod vult credat, dicat, vel
gentilitium malum? Et inde ipsajustitia marlyriale sentiat : me tamen ea parsfirmum obtinet defenso-
non habeat praemium, quaein auctorem sceleris pa- rem, quae cum summa reverentia eorum cultum ve-
tulum infert convicium? Unde libenter a cultoribus neralur, et extollit honorera : ibique fidelemsub te-
ejusdem vatis inter regni eorum privilégia fidei stimonio Domini nostri Jesu Christi dono assensum,
Christian» sinimur gestare vexillum. Quasi eorum ubi eorum praecipuis litulis sublimatur tropeeum.
palienliae sit deputandum, quod inter ipsos sine Quapropter in posterorum notitiam hune decrevi
molestia fidei degimus, et non potius divinaedispen- manere tractatum, ut qualem de dominorum meo-
sationi sit référendum, quae patriarchas, prophetas, rum tulerim agonem judicium, et aetatis noslraevul-
et aposlolos suos inter feritates gentium conservavit, B gus noverit, et futurum.
honoribus extulit, dignitalibus sublimavil. Qui etiam 33. Vos aulem, viri fratres, crédite mecum, imo
pia promissionum spe «liscipulos consolans, ait: cum omnibus pie religioseque beatorum certamina
Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad venerantibus crédite beatos esse martyres talia
consummalionetnsoeculi(Mallh. xxvm, 20). Quapro- exsequentes, «t feliciores animas sub eorum testi-
pter non hujus irapiae gentis beneficio, in cujus raonio morientes. Armate credulitate fidei pectora
ditione nostro compellenle facinore sceptrum Hispa- veslra, solvite divinis laudibus ora, summique Re-
nise post excidium et evuisionem regni Golhorum demptoris bénéficia extollentes, praeconateet dicile:
translatum est (quod felicissimofideiChrislianaepri- Moriantur animae noslrse morte istorum, et fiant
dem cultu pollebat, venerabilium sacerdotum digni- novissima nostra borum similia (Num. xxm, 10).
tate florebat, et admirabili basilicarum consiru- Qui dat lassis virlutem, et iis, quibus nullaesuppe-
ctione fulgebat); sed gratia Redemptoris sui, et ejus tunt vires, potentiam polenti dexlera roborat in
assiduo comilatu, Ecclesia cuslodiri meretur, qui certamine, det mihi ut usque ad morlem pro eo
dixil : Sicut lilia inter spinas, sic arnica mea inter fortiori animo cum his militem, qui perfecto deside-
films (Canl. n, 2). Et iterum : In medio nationis rio in ejus amorem exaestuanl. Quia non erit immu-
pravoe et perversoe: inter quos lucelis, sicut lumina- C nis coram Domino intentio, quaepro verilate exe-
ria in mundo (Philipp. n, 15). ritur; neque ullalenus repudianda mors, quae pro
31. Sed noverint 'ipsi, qui haec obstinata mente justifia irrogatur. In lali igitur conflictu laudatur
de martyribus Dei senlïunt, impurisque Iinguis glo- Christus, deteslatus remanet hostis iniquus, atque
riam sanclorum mutilare nonverentur, quod cum sub eadem professione necem excipit furibundam
eisdem sanctis causas in fuluro examine sunt miles slrenuus.
acturi, et, nisi frucluosa proecesserit satisfactio, ra- 34. Ideoque non solum ii qui talia confitendo
lionera ante tribunal Domini reddituri. Nam qua sub ictu gladii ceciderunt, digno praeconio cele-
fronte clarificatum gloria passionis tuhc vultum irandi sunt, verum eliam iîli digna laude efferendi,
eorum aspiciet in contubernio Régis aelerni ob me- qui talium Taudibusoblcctantur. Quia cum marly-
rilum conslanliae glomeralorum, quos hic tanlis im- rum gloriae passionibus acquisilae recoluntur, et
peliit blasphemiis, tanlis laceravit opprohriis, tan- beatorum cerlamina édita reserantur, debitus honor
tisque aflecit injuriis? Tune ulique cum jusli in ma- martyribus redditur, ac pia? mentes exemplorum in-
gna constantia adversum eos astiterint, qui se angu- centivis armantur. Et si martyrium nequeant adipi-
sliaverunt, et gloriam niartyrii eorum non coluerunl, n sci, ad participium tamen merebuntur honorando-
et qui abslulerunt laboreseorum: reor, videnleslur- rum praemiorum promoveri ; ut quorum ascribi
babuntur terrore horribili, et mirabuntur in subita- triumphis cupiunt conscientiaeyoluntate, non impa-
iione insperaloesalutis, dicenlque inler se, poeniten- rem sumant ex devotione mercedem. Nam si pessi-
tiam agentes, et proe anguslia spiritus gementes: Hi mis faclis animum accommodare perversilalis est,
$unl, quos habuimus aliquando in derisum, et in si- quomodo optimis communicare non est virlutis?
mililudinem improperii. Nos insensaii vilam illorum El cum Deus omnipotens judicem se non solum fa-
astimabamus insaniam, et finemillorum sinehonore. ctorum, sed etiam votorum insinuet, cur piissimum
Ecce quomodocomputati sunt inler filios Dei, et inter in martyribus semper volum intentura non conciliet
sanclos (22) sors illorum inventa est. (Sap. v, 1 gaudia beatorum ? sancto David approbante : Mihi
et seqq.). autem nimis honorificati sunt amici tui, Deus (Psal.
32. Vellem responderent mihi Christi militum cxxxvm, 17). Et iterum : Qui vos diligit, me diligit,
derisores utrum amor mortis eos ad morlem per- et qui vos recipit, me recipit (Luc. et Matth. x).
duxerit, an non magis oblectatio paradisi, ut oelérnae 35. Ipsi denique sancti corpora sua gladiis offe-
mortis évadèrent incendia, ad supplicium ire coe- rentes, perennem animarum incolumilatem capes-
763 S. EULOGff ARCHIEP. TOLET. 76*
sunt; et acquirenies sibi in regno Christi electorum A grege calholico coram Pâtre et angelis ejus manent
consortium, relinquunt nihilominus perseculoribus solliciti. Itaque et vestri et*nostri sunt. Ex vobis
aeternaepoenalilatis incendium. Quia licet scriptum carne proclierunt, sed nobiscum unô baptismatis
"sît: Posuerunt màrialia servorum tuorum escam vo- fonte renaii sunt. Nihil est quod de eorum gloria
iatilibus coelï: carnes sanclorum tuorum bestiisterrai.: vobis privatim vindicetis, quia omnes in Chrislo
Ë/fuderuni sanguiheni éorum vehd aquam in circuliu unum sumus. Nam et nos quosdam ex illis ad prae-
Hierusalem : ei nouerai qui sepeliret(l'sal. LXXVHI, lium incitavimus : et si ipsi pugnarë desivimus,
2, 3) « ; tamen ad puniendum saevitiam eorum oc- arma tamen quibiis militarenl suggessimus.Quos-
cu'rrent, qui istà fecerunt; non ad derogalionemvir- dam vero ex consanguineis inler ipsos martyres ih
lutum proveniet eorum qui lalia sustinuerunt : ut ea coêlum praèmisimus. Paulum loquor levitam ègre-
t
îpsa crudelitas cumulum perditionis licloribus au- gium, carne nobis cônnexum, et Sanclium audi-
geat, martyribus vero sanelis pramiuni sempilernâ) toruiii nostrum, qui secundo conflictu post bèatum
felicitalis acquirat. Nam quamvis hscc obtulibu's Isaac perrexit ad Chrislum c. Sed nunquid soli de
hominum dira et aspera videantur, tamen preliosa perfeclione eorum gloriâbimui'4quia quos informa-
est in conspectu Domini mors sanclorum ejus vimus, quos fratres habuimus, vicissevidemùs? Sit
(Psal. cxv, 15). B commune omnibus gaudium : sint cunclis indiscrète
36. Vos aufem, fratres, et sanclaein DominoJesu fruenda felicium monumenta viroruiiï. Misceamus
Chrislo sorores, gaudete et exsùliate," quod mani- utrique vola, et paribus sludiis lauduni Deo persol-
pulos messis vestrae inherreum Domini reconden- vamus libamina, cujus dono reddila suiil nobis in-
do'sjam praémisistis. Jam fruclus seminisvestri Sion oliti lemporis felicia saecula. Quibus olim lèmpesta-
illa beata civitas habet : illa pacis visio Hierusalem libûs persecutionum crebrissimis Christiana Ecclesia
coelestisdomesticos cognationis vestraein pace suscé- lapides in iliius coeleslisJérusalem coaplabal digni-
pit. Pergite sécuri, properale exsultantes. Ilui vestrp ter structuram ad Dei gloriam, cujus munere pug-
huilus advérsari qùibit, nûllus contradiclor assistet : nant sancti, et vincùnt; oppelunt morlem, et vi-
perveniéntesque ad patriam, procedel in occursura vunt : cujus gralia roboratur constantia marlyr'um:
véstrum non solum illa cohors sanclorum, qui nuper cujus virtule quidquid ssevilia prolulit impiorum,
coronati surit, verum eliam caeleraturba electorum, virili animo praegrediuntur. Quia non sunt condignae
quorum corisoriio isti novitii martyres annumerati passiones hujus lemporis ad siipervénluram gloriam,
sùnl. quae revelahitur in eis (Rom.vm, 18). Nec pendunt,
37. Ergo libet mihi,"fratres, paululum jucundan- quo mortis génère banc vilam amittanl, quandoqui-
liâ more loqui vobiscum : et pro charitate sufferte 'J dem per hujus defectum perennis regni felicilatem
vërbosum, quem ex dileclione Christi cernitis in exspectanl.
laudibus versari sanclorum. Quoniam ut merilorum 38. Verum quia semper laudabilis est mediocri-
mèorum evadérem debitum, et beatorum adipiscerér las, faciliusque lecloieni obleclat succincla hrevitas
inlercessiohis suffragium, hoc opûs vicloriis dedi- quam faslidiosa prolixilas, idèo finali claudendus est
cans martyrum, decrevi appellare Mèmorialesanclo- limite liber. Ne prceter unam, et summam incultip-
rum : ut ex quo vinctis compalimur, et Dei amicos nis suae absurditatem, alium parluriat medilantibus
venefamur, saltim eorum palrociniis adjuvemur. ex longa vërbositale îaborem. Hinc vos inslanti jam
DiGitur enim in Psalmo : Mihi autem honorificali voluminis termino, o corona sanclorum, ego ipse
sunt amici ttii, Deus, quia vàlde conforlatus est priri- licet indignus vestri laudalor Ëulogius postulp, ut
cipalus eorùm (Psal. cxxxvni, 17). Quamobrem, hoc opus vobismelipsis probatum efflcialis,accepluin
fratres' carissimi, et sorbrés beatse, jubete nié sanctifiçelis, sanctilicalum Deo libelis, neque inordi-
vcstris ' àdmitli tripudiis, queni non sinit abessè natam narralionis ejus seriem pensëtis; sed vélle
talibUs gaiidiis hujus confessio operis. Née invidâ meum polius quam posse .considérantes,. volun-
affeclalionevobismét solùmmodovindicetis sancto- 1^ tatis votum, non impossibilitalis remuneTeminide-
runi palfocinia martyrum, quos nostis pro totius Ec- fectum. Quia idep primilias hujus commentarii (25)
clésiae mémhfis sûbiissé discrimina passionum. Sed prae omnibus philosophis palriae noslrpevobis oiferre
qudtë ègo diutius his gaudiis immorari delector, curavi, ut ejusoblentu véstrum habeampalroanium,
quasi véstrum sit nôstïo saiislaeere optalui? Certe vesiroque intervenlu omni caream vitio : quod Do-
ut saltim non sine consultu vestro adsint nobis Dei minum contra me pro pecccatis offensum merear
testes in tribulationé quaesili, qui generaliter pro ei nunc et in aeternum invenire propitium. ^24)Et
a Quàré hûiic locùm corruptissimum dixerint ttngusliaverunt.
Morales et Scholtus, nos certe latet; plane enim *De his lib. n, cap. 3c(6, scribit. MORAL
sensus iliius apparet, si legatur : Occurrent tamen « Bene hic notât Scholtus propterea Eulogiuni
ad puniendum soevitiam eorum qui ista fecerunt: hoc-loconon meminisse Ludovicifralris Pauli, quod
quasi dicërèl : Quidquid riiolianlur persecutores iri dum haec commenlarelur, Ludovicus martyrium
sanclorum martyrum corpora, non proveniet ad nondum passus fuerat. Hicenim inlerfectus est prî-
cor uni derogalionem virtutum, sed in persecutorum die kalendas maii anni 855, ut patet in Jib. in»_
supplicium. Gui rei occurrent jn die judicïi : nam cap. 13; et librum primum scribebat Ëulogiusanno
siabunl juitiinmagnà constantia advenus eos qiiïse 851, ut jam diximus.
 '
765 . . . MEM0RIAL1SSANCTORUM.— LIB. II. 7GC
licet inde gravioris culpae me obnoxium çonscientia A de obtentugratiae Redemptoris ; quia plus coram ipso
luea remordeat, quia res praeconabilislylo ad posle- volivum novi valere affeclumj quam segnem affluen-
rorum nolitiam ordinandas temere infecerit eloquii iiam munerum. Quapropter ilerata supplicaiione vos
mei inculta barbaries; tamen ex eo tanti 8 deliquii quaeso,milites Dei, bellatores egrëgii, testes idonei,
remedium adipisei spero, exqno omnem vim suam martyres Christi consortes regni perpelui, ut me hic
breyitas ingenii nostri in laudem vestram expenderit. fideli servilute Deo jungaiis, et post debilam pro
Sed et susurrationibus malediqorum obvius veniens, sceleribus in fuiuro examine ultionis senlentiam a
acies perfidorum proslravit, fundamenta subverlit, me auferatis. Ut qui liber Memqriale sanclorum a
virés confregit. Ac veluli canes, qui ardenlissimo nobis appellalus, vestrorum actuum gloriosam me-
zelo pro dominis suis saepe rixare non desinunt, eo moriam praeconatur, menioriam meam coram tri-
amplius in imporlunis latralibus exacerbanlur, quo bunali fuluri jùdicis favore suae acceptionis in sor-
forte impùgnatoris fuerint verbere lacerali ; ita nos tent ovium praescribat. Quo a laeva in partem dexte-
licet asperrrimi lemporis anguslia çparclemur, et ram demutatus, pii Redemptoris aspectibus sine
imminentibus pèriculis,obruamur, nullalenus tamen çonfusione merear pèrfrui : nulloque praepediente
linguam de vestris laudibus abstraximus, aut de . reaiu, illi coetui connumerari promerear, cui idem
perfidorum inseclalione cessavimus. ,Haec nos qua- ;B Redemplor pia voce dielurus est : Venite , benedicli
dam spe cogunl loetoscxistere, et de clementia boni Patris mei, percipite paratunt vobis regnum a consti-
Parerais confisos manere. Et idcirco non me despe- tutionemundi (Matth. xxv, 34).
rarehujusfacietoratie inculla, etvilisoblatiomuneris
a Pro criminis. SCHOT.

LIBER SEGUNDUS.

PRJEFATIQ. usque ad inleritum vapulàret, veneràbilis mempriae

Gontigua hujus secundi operisbrëvitas martyrum Perfectuspre'sbyter, Cordubaeriatus, et sub paedagôgis
isnlummodo beatorum gesta exponens, nominaj basilicaesancti Aciscli ciarà erudiiïonè nutrilus, plé-
et vivaci
actates, ortus, diesque allisioiramfideli proferet rela- nissime ecclesiasticis disciplinis imbutus,
lione : quo prodens lector per pauliilum prioris li- C educalione lilteraria captus (4), neenon ëx parlé
belli seriem protelalam compensans, quos praeconio linguoeArabicaecôgnitus, totam penè jiiventutèm (5)
suo extulerit, sive ecpiitra quos zelo Dei armatus in praedicto transegit coenobio.
facilius Nam ille 2. Quodam vero die dum ob rei familiaris néces-
incesserit, possit conjicere. quod com-
vario disputationis ambitu obvolule disponit, isté sita lem iter peragerét, et rerum domesticarum
enucleatim compendiosa disserit brevitate. Quem modis consulens, per urbem ingrëdéretur, quorum-
dam gentilium sciscilalionibus de fidë càlliodc'â
per capitula ideb digessimus, ut uniuscujusqué coram eis de Christo, et
liberius se medilanlibùs exploratur, suumque
martyrum agonis principia
exhibèrent. propbefa Mahomat testimonïurii proferrè jubélur.
Qui continuo diffuso bré divinitàlis Christi poten^
CAPUT PRIMUM. tiam profilens, et esse Déum super omnia benedi-
De Perfecto, presbytero Cordubensi, martyre. ctum in saecula praeconans : i Vatem (inquil) vé-
In nomine Domini. Régnante in perpetuum Do- strum qualiler apud calbolicos habeâlur exponerè
mino jiostro Jesu Christo, anno incarnationis ejus non audeo, quia gravi moléslia propter hoc vos vuî-
octingentesimo quinquagesimo, aéra oclingentesima nerari non ambigo. Verum si foedusintercësserit âmi-
ocluagesima octava, (l)consulalusautem (2)Habdar- D cabile, et pacificam fidéi pactionem acconïmodatis,
rahagman yiçesimp nono : cujus temporibus rébus dicamquo Evangelii testimonipdenqtetur,velqùave-
et dignitate gens Arabum in Hispaniis aucla, » to- neratione'a chrisficolis éxcôlatûr. >Illicofraudûlenter
lam pêne Hiberiam diro, privilégia occupavit (3) ; fideiri spondent, et quidquid de ïlld apiid1i'eligïosôs
Cordubam vero; quae olini Patricia & dicebatur, tenetur, omni puisa formidinë enàrrârë cpmpellunf.
nunc sessione sua urbem regiam appellatam, Ad haec prudens sàcérdbs Aràbice illos reciprocans
snmmo apice extulit, honoribus sublimavit, glorià pseudoprpphelam illum et falsîssimum dogmatistam,
dilatavit, diyiliis cumulavit, cunetarumque deli- quia plurés seduxerit, ex Èvangelio prôtulit; dicens :
Viarum mundi affluentia (ultra quam credi vel « Multi pseudoprophetoevenieht in nomine nieo, et
dici fas est) vebementius ampliavit : ita ut in omni mullos seducent : et dabûnt- signa magna, et prodigià,
pompa saeculari proedecessoresgeneris sui reges eX- ita ui in errorem inducdhlûr, si fieri pôiesi, eliam
cederet, superaret, et vincerét. Dumque sub ejus eiecli (Matth. xxiv, 24), i <E quibus inter câeteros
gràvissimo jugo Ecclesia orthodoxorum gemens, summus' hic propheta vester hostis anliqui praesti-
a Videsis notaîmlib. i, num. 7. . i>De ulroque urbis nomine mùlta jam diximus.
Ilidem de regni Arabici sedé ibi collocatà. MORAL,
 767 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 768
giis occupatus, daemoniorumfigmentis<illectus,'ma- i- A pondère vinculorum coarclans, viclimandum in eo
leficiorum sacrilegiis deditus, multorum parvipen- i- die differl, quo profanis ritibus festivum paschae
dentium corda lethali veneno corrumpens, aelernae B gaudium apud eos excolitur. Vadit miles Chrisii
perditionis laqueis mancipavit. Sic nulla spiritali H exsultanlibus animis abdita carceris petens, laelus-
discretus prudentia, principi Satanae eorum fidem n que illumreoruni speemn, quasi ad epulas invila tus,
accommodât, cum quo ipse asperrima inferorum lui- i- ingredilur. Ubi summa timoris et sanclimoniaere*
lurus tormenla, vos quoque sequipedas secum ar-•_ verentia praeditus, vigiliis, orationibus, atque jeju-
suros, inexslinguibilis camini deputavil incendiis. i. niis inserviens, fertur suam sentenliam, quam du*
Nam quo pacto inter prophetas repulabitur, autit dum anlejudicem formidine mortis negaverat, fpr-
quare non malediclione coelesii plecletur, 'qui Zei-i_ tiori mente in virtute sancti Spiritus confirmasse.
nab uxorem vernaculi sui Zaid specie decoris ejuss Et priusquam foro plectendus educeretur, tradunt
obcaecalus,jure barbarico auferens, sicut equus etst propbetico vegetalum spiritu de quodam eunucho
mulus, in quibus non est inlellectus (Psal. xxxi, 9), vocabulo Nazar, claviculario proconsule (qui eo
adulterina sibi copula nexuit, seseque ex jussu an- tempore totius reipublicaein Hispaniis administra-
geli hoc (6) egisse praedix'it? > Multa deinde bealuss tionem gerebat), dixisse : c Hune quem hodie super
Perfectus de foeditatibus et libidinibus quae legee B omnes Hiberiaeprimates fastus principalus extollit,
Mahometicaprcecipiuntur, superaddidit; et tandema et coelotenusgloriosa potestas in hac parte occidua
finem bis verbis fecit : « Sic fautorîmmunditiae, ett sublimavit,revoluto venturi anni curriculo ipsum,
libidinum voluptalibus serviens, omnesvos perenniss quo me proslerni die decreverit, non atlinget. *
luxuriaeimpuritatibus dedicavit. » Alla eliam plura, Quodita divina virtus, uteonfessori suo jam quidem
prout noverat, de ipsius nefandissimadoclrina eis5 per squalores carceris elimato revelaverat, implere
exponens, multaque audilui exosa coram omnibus3 non distulit.
denunlians, licet non tune illum superbo oculo im- 4. Exactis igitur non multis in carcere mensibus,
petierint, accensum tamen ultionis furorem in corde» post expletajejuniorum suorum tricenna diecula, in
ad perniciem ejus reponunt. quibus gastrimargiaecrapulis, et iluxu lrbidinis, si-
, 3. Perficit JJei famulus sibi hinc necessariae reii cuti in a primo libro digestum est, propensius solito
utililatem ; et explelo sui itineris cursu, propriae » insistunt ; iilucescit martyri caeleris temporibus glo-
quietis cellulam repelens, securus aliquandiu per- riosior dies : ille scilicet, quem solemni venera-
mansit. Caelerum post non longam digressionemi tione summoquetripudio ritu vanse legis gerunt di-
lemporis, dum occasio familiaris necessitatis eumi catum. In quo se magnum Deo suo praestaturi arbi-
aliquo ire compelleret, casu per eosdem, cum qui-. ^ tranles obsequium, eductum ex anlro gladio vindice
bus dudum conflictum gesserat, habuil coinmea- trucidarunt confitentemChrislum in gloria Deilatis
tum. Quem aemuli venienlem ab eminus contuentes, manentem, et Ecclesiaecatboliese inimicum liberis
aeternum adversus eum sub pectore vulnus serva- vocibusexprobrantem atque dicentem : t Prophetam
tum, in apertum produnt incendium, et in vindictam! véstrum et maledixi, et maledico, virum b daemo-
sui vatiscircumaslanlium hoc modo horlantur con- niorum, magum, adulterum, et mendacem : sicuti
ventum : • Ecce quem temeraria pridem impel- professussum, et profiteor. Profanationes sectse.ve-
lente insania, tanta coram nobis adversus vateini strae commenta diaboli esse denuntio. Vos quoque
( [7] psallat Deus super eum, et salvet eum) niale- cum ipso duce tenebrarum aeternaIuituros lormenta
dictionis verba protulit, quanta nullus vestrorum, protestor. » Turba vero genlilium, quaeintuilu tantse
audilus potest perferre. » Hoc autem génère bene- festivilatis (8) in campum ultra ponlem fluminis, in
diclionis semper ad honorem ejus utuntur : Zalla , parte ab urbe Australi situm, latissima planitie ad
Allah, Halla, Anabi. V. A. Zallen. Quod Latine di-. exorandum processerat, ovans prsepeti regressu ad
citur, Psallat Deus super prophetam, et salvet eum. necem marlyris contemplandam sese divertit. Quae
Et ita quasi apes slimulalse, tota iïia cohors perdi-, _ jam prostralum ante fores praetorii, suoque se vo-
tionis in eum furibunda consurgensapprehensum sub! lutantem sanguine cernens, iiiilis quoque et ipso
omni celeritate judici vix plantis solum tangenlem! exslincli sacerdotis cruore vestigiis, aucta jucundi-
offerunl, atque hujusmodi de eo teslimonium profe- late, ad exsolvendumsacrilegiumvoti composregre-
runt : i Hune, quem tuis reverentissimis tribuna- dilur. Nihilominus commoda se facilius polilura
libus, judex, attraximus, maledixisse prophetam confidens, quae tanti hostis sanguine combinalis
nostrum, ejusque cultoribus exprobrasse comperi- gressibus incedebat.
mus. Quaevero sententia taies ausus compescat, fu- 5. Sed ad proposilum redeamus, et quod ad lau-
riamque retundat, melius tua novit prudentia cogi- dem sui marlyris, ipso die quo decidit, divina pietas
tare. > Tune judex iniquitatis ergastulis fulurum fuerit operala, sicut plurimorumfideli relationecom-
Dei martyrem tradit, ferroque vinctum importabili perimus, referamus. Namcelerem ad vindicium sui
a Haecmae resecata fuerunt ab Ambrosio Morale- in Docum., num. 15. Utroque autem modo hispa-
sio ; quare locus subobscurus. Schot. Videsis Schol. nismum vulgarem sonat hombre endiablado, aut
in lib. i, mim. 7. hombrede losdiables. SCHOTT.
1 Forte doemoniosum,ut in Apologet.,num. 12, et
760 MEMORIALISSANCTORUM.— LIB. H. 770
mililis nltionem eflundens, nonnullos de pessimorum iA ministravit. Et quod ab islo uno infida persecutorum
caterva gurgile fluviali immersit. Regredienti nam- exsecutio primitus violenter extorsit; et quod in
que vulgo a loco orationis, quo ritu sacrilego irrita hune calida circumventione suadendo ulciscitur;
Votapersolverat, plerique ascensis navibus a dorso postmodum in plurimos ultro se tali discriinini of-
veclantur oequoreo : sectoque carinis et praepeli ferentes exhorruit. Adeo namque terrore nimio
navigio amne, domum revertunt. Inter quos una ethnicorum universitas in horum progressu concussa
iluctualione undarum eversa navicula, quae octonis est, ut perditionem reipublicae (12) regnique sui
liomunculis vehiculum inter fluctus praeslabat, gre- excidium jam imminere arbilraretur, ac nostros
mio interiorisabyssi reconditur. Vixinde nando sex alhletas ab hujusmodi inlentionibus inhiberi sup-
evadentibus, bini naufragio perierunt. Ut non esset pliciter exoraret. Sed nos, sicut hujus voluminis
vacua Scriptura, quaedicit : Ego Dominus dabo im- praefatio continet, nostrorum agonistarum aelates,
piespro morte tua, et divitespro sepultura tua (Isa. ortus, temporaque decisionis fideli prosequamur
lin, 9). Unum enim in coelumcrudelitas persequen- stylo; ut quod divino munere nobis, nostraeque
lij praemisit, et duos inferis saevatempestas fluminis aetali conjunctum est, propriis scilicet obtutibus
dedicavit. Corpus autem sancti martyris piis reli- sanctorum contemplari agonem, venturis etiam sae-
giosorum oflïciis (9), dignoque praesulis et sacerdo- B 1 culis pura libelli séries iunotescat. Ut nostri quoque
lum obsequio in Basilica beati Aciscli (10), in eo gaudii futura generatio particeps fiât, dum mente
tîtulo, quo felicia ejusmenibraquiescunt, humalur. credula vera esse non abnuat, quaesibi catholicorum
Illudque prophetismum divinitus ore ejus prolatum mandasse industria lectitat.
de procpnsule eunucho claviculario Nazar, ita (Deo CAPUT IL
dispensante) impletum est ut carcere adhuc religatus De Isaac monacho martyre.
convinctis praedixerat. Nam priusquam in ann» al- Beatus ilaque Isaac ex civibus Cordubensium no-
lero profanaesolemnitatispaschale gaudiumperituris bilibus, et locuplelioribus parenlibus natus, dum
occurreret, multis ante diebus eunuchus idem oc- primaevos adolescenliae annos ingrederetur, atque
cubuit. Ignita namque febre inlrinsecus viscera ejus inter opes bonaque genitorum tenerrime degeret,
adusta, et (ut nonnulli ferunt) toxica polione cor- adeout peritus et doclus lingua Arabica (1)exceptons
rupta, ante obilum, dum urgente corporali necessi- reipublicaeofficio fungerelur; ex improviso spiritali
tate ad purgandum alvum secretius cubiculum flagrans ardore, monachorum vilam optans (2), Ta-
peteret, disco effusa sunt, et inleriit. Sicuti quidam banos viculum petiit, qui in parlibus aquilonis inter
poeta christicola Arii finemdescribens, heroice lusit, ' pracrupta monlium, et condensa silvarum septenis
dicens 6 : C ab urbe milliaribus dïstans, formosissimisin exerci-
tationevitae monasticae virorum atque ancillanmv
Visceribusfusisvacuusquoqueventre remansit. Dei rumoribus decoratur. Siquidem in eodem coe-
Sic namque Dominusutroque miraculomilitem suum nobio virum summa timoris Dei reverentia praeditum
glorificans, magnaespei solatiis fidelium vota corro- Hieremiam patruelem habebat : qui etiam inclytus
borât, impiorumque sacrilegam vanilatem stupore opibus, rebusque abundans, et conjux ejus venera-
vehementi exturbal. Haec nos perpauca ex gestis bilis Elisabeth, ac liberi, totaque pêne cognatio
beati Marlyris dixisse sufficiat, quae viris catholicis sumpluprbprio fundamenta ipsius coenobiijacientes,
rëferentibus, qui ejus contuberniis a principio in divinarum legum perenni adhaesvtriobsequio,pridem
vinculis adhaeserunt: sed et ipsorum ethnicorum sese eo contulerant. Ibi per triennium beatus Isaac
relatione vera esse cognovimus, dum nos lempore sub regularibus disciplinis, seu sub reverenlissimo
compedilionis nostraeomnes, cum quibus ille Martyr abbale Martino praediclaefeminoe fratre, in sanclo
fulurus morabatur, vix paucos solutos reperimus. proposilo mililans, exlemplo divinitus- illustralus,
Consummavit autem vir Dei cursum agonis sui in forum adiens, judicem petiit, et ordine quo in prae-
pace (11) quarto decimo kalendas maias, die sexta fatione libri disposui, felici obitu sub teslimonio Do-
feria, sera, qua supra adnotatum est. "J mini nostri Jesu Christi (3) in eadem regia urbe,
(4)
6. Res vero tanli farinons in sacerdote commissi, tertio nonas junias, feria quarta, aéra octingen-
multos otio securae confessionis per déserta mon- lesima octuagesima nona e occubuit. Cujus corpus
tium, et nemora solitudinum in Dei conxemplatione equuleosuspensum, postaliquotd dies cum caeleris,
fruenles, ad sponte et publiée detestandum, et ma- qui eum imitando decisi sunt, rapacissimo igni com-
ledicendumsceleralum valem exsilire coegit, majo- missum, usque ad ullimam favillam minutum est, ac
risque ardoris fomitem moriendi pro juslitia cunctis deinceps amni perdendum immersum est.
» Fluviales lintres naves per abusionemquamdam octingentesimo quinquagesimo octavo, quo aspor-
vocat. MORAL. tavit Parisios ex illa urbe corpora sanclorum Geor-
b Sedul., lib. i Oper. Paschal. circa fin. monachi,Aurelii,et Nalhaliae.Vide loin. X. Hisp.
c Usuardus in Martyrologio ad diem 3 junii oc- gii sacr., pag. 369, 387, etseq.
cubuisse ait sanctum Isaac, anno aelalis vigesimo d Moraleset Schott. hic edidere dierum; sed nos
septimo : quod licet Henschenius ignoraverii, unde cum Henscheniodies reponiriiusob id maxime quod
ille acceperit, nos credimus cum Henrico Florezio Ëulogius in proefaiion. Mémorial., num. 2. in fin.
bene poluisse Usuardum eam rem Cordubae inqui- eodem modo legerii.
rere, cum ibi fcrc dups menses permaiisisset anno
 771 S. EULOGHARCH1EP.TOLET. 772
CAPUTIII. A Iste talis ae tantus cum beato sene Hieremia (9) (de
De Sanclio martyre. quo supra aflfatisumus, quiqué eliam inter caeteros
vero Sanclius auditor noster, laicus, ado' Déi servos d fuit acrioribus slimulatus flagris) oc-
Sanclus
cubuit. Hi sex viri fortissimi et praeclarissimi, simuî
les.cens(1), ex Albensi oppido GalliaeComalae olim{
ad expïigiiandum hoslem imprbbum descendentés ,
captivatus, ntine autem (2) inter militares régis; omnes
puerps liber praesçriplus, et regaljbus aimonis nutri- quasi ex uno ore clamaverunt, dicéntes :
« Et nos sub eadem professione, o judex, manemus,
tifs, in eadeoiurbe regia sub çadeni professione, (5)!
nouas junias, sera qua supra, feria sexta], prostra- quapridera confratrés hoslri sanclissimi Isaac ei
tus est a, et aflixus. Sahclius decidernnt : exercé senténtiam, crudêli-
talem ëxaggera, et in "tiltibnëm lui Valistplis èxar-
CAPUT IV. desce furoribus. Quoniam Christùm Dëuni vera-
De Pelro, Walabonso, Sfibiniano,Wislremundo,Ha- ciler confitentes, piaéviùmAntichrislî, et aùclorëm
benlib, et Hieremia martyribus. prôfani dogmalis vatèm veslrùm ésse prpfitemur.
Veniamùs nuiic ad illum myslerii b senarii sacra- Vosque lethali succo prophetismi ejus infectos, et
tissimûm marlyrum gïobum, qui uno die, unaque virulento proedicamineZabuli propinatos , aeterna
hora sub ictii saevientis mucronis ob teslimoniuni B poslmodum luilui'ôstormenta scienles dolemus, ve-
yeritatis pçcisi sunt. stramque orbitaiem, et ignoràntiam salis deÙemus.>
2. É quibus Pctrus sacerdos (1) in urbe Astigilana Hàecciirn animoso spiritu sainctiDei.proféssi sunt,
progenitus, (2)etsanctusWalabonsusdiacpnus ab (5) statim decollàrijubentur. Priiis lamen béatum senem
Eleplensi civitate exortus, uirique prioribus coaevi Hiêremiam, nescio ob quam âssértionëm flagellis
martyribus, Çordubam studio c meditandi adeunles, graviter caesum, et inler ipsa vérbërâ (ut ferunt)
liberalibus dïscîpiinis tradili sunt. Sed Deofaulore èmorluum, vix héererifemgressibus foras trâxerùnt.
scientia, et doctrinà Sçripturarum pollenles, sub Fru- Qui martyres dum ad locum maclatioriis accédè-
gello abbate mpnasterio sanctaeet gloriosaeVirginis rent, invicem sese quasi ad epulas invitarurit. Et
Mariaepraîficiuntur.Quod (4) invico Cuteclara, non primoquïdem reverentissimi Dei ministri Petrus, et
lpnge ab urbe in parle occidentali, proeclaroancil- Walabonsus ruentes, caèlerideinceps sui) eodeni ju-
larum Dei proposito enitescit. Sanclus quoque Sa- gulanlur moriierito, (10) septimo scilicet idus ju-
binianus (5) ei vico Froniano mpntanae Corduben- âias, feria prima, aerâqua supra. Quorum corpora
sis, jam plenae juvenluiis monàcbus, ortus, et Wi- slipitibusdeûgentès,post àliq'uote diërum vastissinïô
slremundus ex Astigia âdolescensstrenuus, e coeno- consummarunt ihcendio, eorumque cineres perpen-
bio (6) sancti Zoyli Ârmilaleiisi,-quo dudum sub ré- C dos flumîni tràdiderunt.
gula, vel abbate se dederunt : unus a tempore longo
in castris Domini militàns : Wistremundus vero CAPUT y.
nuper se in idem coenobium conierens, ad marty- De Sisenando levila martyre,
rium ambo discurrunt. Qui locus pêne a Corduba Denique levita sanctissimus Sisenandus (1) ex
in parte septentrionis triginta et amplius milliaribus Pacensi oppido ortus, Cordubam inluilu disccndi
distans, yasiissimam horret inter déserta monlium advectus est, ibique apud beatissimi Açiscli basili-
solitudinem : ail cujus collis radiées, quo idem situm çam, qua corpus ejusdem marlyris rçquiesçil, di-
est, (7) flumen Armilala discurrens, magno pisci- gniier enutrilus, ut ipse familiaribus rctulit, in-
culorum splatio inediam refoyet monachorum. Ex yitantibus se beatissimis Petro et Walabonso jam
quo eliam Armilalense coenobiumappellatur. coelo martyribus collocalis, marlyrium quoque et
5. Beatissimus vero Habentius virili jam aetate jpse aggressus est. Qui dum in carcere religatus
perfectus, e civibus Cprdubensibus, monachorum maneret, tradunl quod prophetico illustratus spi-
vitam .oWecums(8), sancti Çlirislophpri mpnasle- ritu, palibuli sui lipram proesciusnuntiaverit. Nain
riumin.cpluit,.qupd situm est in spectaculum urbis, _ quodam die cum responsum çuidani amiçp se inler-
in parte australi super crepidinem ulleriorem Betis. roganti aptaret,.eique rerjprocationis scliedam scri-
Ibique speculo mortuus, Chrislo autem sub arclis- beret, tribus aut quatuor jam digestis vérsiculis, su-
sima régula dégens, ulpole sppnlaneo carceri se bito nimiahilaritaté perfusus, coelesliquodammodo
tradens, altis niaceriarum sepibus circumclusus, gaudio vegelatus, e locp sessionis suaeçonsurgens,
ferieisque laininis intus ad carnem pbseplus, per astanti puerp schedulae.portitori, cui miles Christi
fenestras se adventaulibus exliibebat yisendum. reçiproçari intendebat,semiscriplam,ut erat, acconir

a Per prpslralionem et aflixionem modum illum
supplicii indiçaî, ait Papebrochiùs ad diem 5 junii,
qûô jiodiédum apud Tiircas et Hùngaros, rei prodi-
lionis, qualis censebattirSanclius, ëxlèndunlur hunii,
transaclo per corpus palo confingendi, cum eoque
in allum erigendi in longant mortem et crudelesve-
ctaculum, quod impalationem illi vocani.
b De senarii numeri mysleriis muli'a JoannesTa-
majus Salazar in Martyrolog. Hispan. ad dièm 7
junii borum jnartyruin passionem commeniorans.
Ea nobis t'rahscriberë plâ'cuit in 'Scnoliis, quando
Papebrochius ad ea .nosrejicit.
c Littefis incumbëhdi. Meïïilationem.ma studio
D. Ëulogius usurpât hic et înfra, cap. 10. SCHPTT.
d Addimus fuit ex ipso Pâpebrocbio ad eumdem "
diem, cum aliunde sènsus imperfectus maneat.
e Suppléas hic inlervallum,ut fecil Papebrochius;'
vel lege dies,,ul antea monuîmus, .'./.;
775 MEM0R1AL1SSANCTORUM.- LIB. II. 774
modans, multis audientibus ait : <Recédé modo, A i de corona victoriae confisus, salisfacere b opliOni
fili, ne ïmpetu sate.llitum opprimaris ; quoniam jam ejus promittens, non post multos dies marlyrii
poleslas lenebrarum vinculis me extrahere praeci- sui, fidelis sponsor eum carcere absolutum, Deo
piens, nuiic decollandum sibimet exhibebit. >:Post faulore, propriae urbi reslituit. Gonsumiiiavitautem
banc propheliam immo'bili semper gressu ipso per- Dei servus marlyrium suum in paéê (3) tertio decimo
sistenlé, eodem momento vociférantes lictofes ad- kalendas augusli, feria secunda., sera qua supra."
veniunt, eumque prseciplii furore ad locuni, quo Cujus cadâver inhumatum, et ante fores pâlatii de-
fidelium
marlyrium ei-al consunimâturus, pugnis alapisque relictum, post nonnullos dies quorumdam
caedenles perducunt. Pergil Dei famulus laetanlîbus ctiriositate clam sublalum, cum beati Theodemiri
animis de corona victorîae certus, qui ad coeleste (4) Carinonensis monachi corpôre, apud sancluarium
convivium exhorlaiitibus sanclis fuerat invitatus. praedicli marlyris Zoyli condilum est. Qui et ipse
Sic namque judici praesentatiïs, eadem qùa priiis juvenis post sexla die, qua sanclus decidit Paulus,
constantia in sancta con'fessionepërdurans, delica- id est (5) octavo kalendas augusli, feria septima, aéra
tus ephêbus gloriôsa morte perémptus est, atque in- qua supra, occubuit, régnante «Dominonostro Jesu
hUmàlus praê foribUs palatii derelictus est, (2) sep- Christo, qui sanctos suos adjuvil, et coronavit in
'
limo decinio kalendas augUsli feria quinta, aéraiB pâce in saeculasaeculorum.Amen •
qua supra. Cujus ossâ post multô's dies, douante CAPUT Vil.
Deo, a quibusdam mulieribus inventa inler lapillos Nunilo et Alodia, virgines et martyres.
alvei, in praedicti marlyris Àciscli aulam deporlata Hucusque finem libri seeundi esse decrevèram,
réconduiitur. hucusque lerminum sanctorum ad hujusniodi pàlaes-
CAPUT VI. tcam currenlium esse putaverâm. Nec quemquani
Pauli diaconi Cordubensis,et Theodemiri monachi post lot discrimina Ecclesiarum noslrumque carce^
marlyrium. rem talia cerlamina opinatus sum aggressurum. Ve-
Sanclus vero Paulus a contribulis noster, et hic rum quia sanctorum numerum
praésagà dmnrtas
levila dignissimus,. cum primo àdolescenliaeflore adhuc disponebat augëri lalium professione,'ideo
YenustarelOr, e cîvibus Cordubeh'sïbus progenitus, posimodum quorumdam mentes mtiiliplici ardore
simp'lex affatîm, obediëns, et liumahus, semper inflammans, plures prioribus ad illud deslinavit
careèi'âtis bpem miseralionis impendens, apud ba- certamen. Et simili quidem volo ac magnanimilaté
silicam(1) quaecorporis beali marlyris Zoyli praesen- caeleros imbuèns, viros, muliëres; et parvulôs ad
tia illustratur, spiritalibus enutrilus est disciplinis. éxercitiuni praeliorum suorum armavït. Nec quïs-
Qui. exemplo sanctissimi Sisenandi verboque în- ^ quam ad talem tantamqùe praesçriplus militiàm,
struclus, principibus et consulibusassisterc non exr resilire a certamine polerat. Cujus vbcabulum *coe-
lirâuit, eosque de vanitate culturaesuce, et scelerosi lestis liber notatiim a principib saecùli retinebat,
vatis insania arguens, Christum quoque Deum ve- suasque vires ad hujusniodi palaestram divinis ausî-
raciler coniilendo, peremplus est. Fertur tamen, bus crescere cernebat. Quorum iio'mina, aelates-,
cum adhuc carcere deiinérétur, imploralus a Tibe- geslaque bellorum siio locb àc tëmpore dispônèndsi
rino Pacênsi presbytero, qui ei ita dicebal : « Obtine sunt. Prius autem illa sanctorum tropaeaëlucubranda
solulionem meam coram Domino, béate minisier, sunt, quae ratio (1) et cursus menshim prdinatim ut
et digno interVenlutuo, dum coronalus Christo per- acta fuerunt adducit, licet in aliis fegiônibus gcsla
veneris, lbhgaevo'ma me carceris squalorem amove.j exstiterint. Sed quià un'a est confessio quaeutros-
Erat enim idem sacerdos pêne viginti ânnos ergas- que coronavit, idemque tempns quod utrosque per
lulo mancipalus, nescîo ob quod crimen aecusatus feraleiii impietatem incoelum ptemisit; rèor absur-
ab inimicis coram rege. Qui presbyler fiorentissima. .dum non esse, quod competens anndtàfio nostrà
adhuc juventute proepollens,acvirili praedilusvenus- sanctorum agminibus eos inseruit, et 'coelectorùni
late (2), illi subterraneo specui depulalus,pêne decre-,. coelui adunavit. Ut pari magnifieenlialaudis a nobis
pitus, et senio confeelus inde eductus, publicïs dé- atlollerentur in terris, qui uno sunt annotât! codice
muni carceribus inancipatur. In his martyres Chri- in supernis. Hac de re actuni est, ut breviias siic-
sti usque in hofam mortis degebant : in Iris parrici- cincta hujus opusculi modum promissàe contiguiia-
darum, homicidarum, latroniiin, et scôrtatorum im- tis excederet. Et liber, qui dudum parcius se lo-
probi ausus, et execranda lemeritas, ac diversorunii euturum sperabat, aliis supercrèscentibiis ex im-
criminum rei sub arelissima macerabantur custo- proviso rebiïs, in loiigàm devolveretur sériera scri-
dià : in his posilus praedictus sacerdos, causam suii pturae.
.carcerisbealo Pau'o conimisît. Cui martyr sanclus> 2. Igitur referënte viro sanctissimo ac veneràndae
» ïorsan optaltom, si credimus Bollaudist. ad'
a Sanguine,atil cognationeafflnis, cum lib. i carne diem
îpsum sibi connexum dixerit; fratremqué Liidovi- • . « Quam 20julii.
cum eodem modo poslea contribulemnominaril, lib. Sacr., optimè Henricus Florez, tom 10 Hisp.
455, hâiic'Vuiï liic s'ubjîci notam :'Hu-
m, cap. 13. Quod etiam constat ex cap. 17 ejusd. cusquepag. scripsil Ëulogiusaille finem ttovetafiris-amai
lib. m cum S. Aurea a suis ut con'lribula invisilur. 851. Quod
. OÇHOTT. sequilur omne poslerius esl anno " 8b^3
et anterius 857.
lia S. EULOGII ÀRCHIEP. TOLET. 77C
Christum adiré, ejusque
paternîtatis VeriërioComplulensiepiscopo (2) didici- A ter ad coelum ascendere,
niûs (3), in urbe Osca apud oppidum Barbilanum inconvulsibililer inhaerere amplexibus. » Quarum
duas sorpres virgines fuisse(quarum una (4) Nunilo, constantiam fidei praeses virtutemque professionis
altéra vocabatur Alodia)pâtre quidem genlili, ma- advertens, quibusdam mulierculis profani ritus peri-
ire vero Christiana progenitas. Quae dum post mor- lia proeditis, sigillatim eas instruendas commendat,
lem impii parentis, mater earum sécundumet a gen- et terroribus quibus potest, ne allernis aut cujusli-
lililium inire connubium, nec libère possent fidem bet fidelium fulciantur colloquiis, admonet. Mulier-
Christi tenere, obstante cervicosovictrici paganismo culaevero suscipientes virgines Christi, sacrilegi cul-
(jam enim animi puellarum a pio Christi fonte irri- tus quotidie venenosum dogma eis exponunt, ac
igabantur); spreto materno cubili (5) nutritione ma- pervigili cura coelestijam manna refectis cloacaepu-
lerierae suae fidelissimerefoventur. Illico earum san- trientis poculum propinantes , casso consumuntur
cta infantia Christo Dominocoepitfideliter adhaerere, labore. Sed liane illarum perlinaciain praesidi refe-
et paterni oblilaeritus, Crucifixi religionem tenerri- rentibus mulierculis, post nonnullos dies virgines in
mis et sanctificatis mentibus reponentes, iliibate cu- forum educlae, in spectaculum publicumconstituun-
Stodire. Et quoniam natalium infulis preepollebant, lur, et Christum confitentes, et hostem fidei dele-
summisquedignitatum facibus enitescebant, non po- B stantes (6), sub ictu gladiib corruerunt (7) undecimo
tuit delitescere urbi illarum propositum , redolente kalendas novembris, aéra qua supra (8). Quarum
ac relucente conversatione sanctae fidei quam gere- corpora loco, quo^leciderant, dérelicta, summo mi-
bant. Siquidem primaevum adolescentiaéflorem jam litum observantur studio, ne Christian) ad emoh>
attigerant, et tolam pêne provinciam rumor sancli- mentum patrocinationis furlim eas surriperent, et
tatis earum impleverat : cunctique stupebant, gemi- reconderent. Ferunt tamen quod illa virginalia ca-
minum rosarum prosiliissedecoremexvepribus. Hinc davera in loco, quo ab elhnicis altis scrobibus ma-
zelolypushostis anliquus suorum membrorum dolens gis abscondita quam humata sunt, signis et miraculis
jacturam, dum per terrores praesidum invido arbi- coruscant, et gloriam emeritae consolationis virlu-
tralu posse immutari jam praesjgnatas ad thalamum tum efficientia lam fidelibus quam gentilibus osten-
sponsi aelerniconfiait, dilatum praemiumper mortes tant. Per Dominum nostrum Jesum Christum, qui
asperas accelerando, virginibus sacris adducit. Ideo- vivit cum Pâtre et Spiritu sancto unus Deus in sae-
quë sanctarum virginum causam instantia satellitum cula saeculorum.Amen.
suorum praefectourbis insinuât, qui illico suis eas CAPUT VIII.
assistere obtutibus jubet. Quasvana promissione ' Vitam continet et passionem sanclorum virginum
munerum illicere tentans, ac perinde de rerum co- C Floroeet Mariai.
Consultoomitlimus prsesens.caput illud inferius edi-
piis, et clarissimorumjuvemim connubiisadhorlalur, turi una cum Documento'marlyriali S. Doctoris :
si ab bac religione Christi animos avpcassent, pro- cujus consilii rationem supra reddidimusin monito
priis utique natalibus redditae, insuper multarum nostro.
diviliarum alfluentia ditarentur. Si vero pertinaciori CAPUT IX.
spiritu consultum praesidis conculcassent, in ultimo Gumesindus Toletanus,et Servus Dei, Gorduboe
die excruciatione tormentorum addictae,ad ultimum passi.
gladio vindice interirent. Cui beatae virgines sanclo Sanctus Gumesindus presbyler exoppido Tole-
Spiritu animal;»,conslanleset intrepidaesub una con- tano olim cum utroque parente puer adhuc parvulus
fessione dixerunt : < Quomodonos, praeses, a pietale Cordubam veniens, volivo genitorum auectu per sa-
Dei jubés averlere, quas pietas sancta suo lu- crum clericatus ordinem coelesti ascriptus militiae
mine perluslrando fecit cognoscere nihil esse Chri- apud basilicara sanclorum trium (1), qua Fauslus,
slo divitius, nihil fide Christiana felicius per quam Januarius, et Martialis martyres praesenlialibus cor.-
jusli vivunt, per quam sancti régna vicerunt? Sine porum suorum favillis quiescunt, digna paedagogo-
quo vita nulla est, sine quo mors perpétua viget. rum educatione in Dei timoré clarescil. Ubi post
Cum quo manere, et in quo vivere, solalium verum aliquod tempus in sancto diaconii ministerio conse-
est ; a quo recedere oeterna perditio est : a cujus cratus, demum cujusdam (2) GampaniaeCordubensis
consortio jam nos in bac vita nuUalenus discede- Ecclesiae sacerdos adolescens praèficilur. Inde ad
mus, quia ipsi integritalem nostram credenles, ejus urbem descendons cum beato Servo Dei monacho,
quandoque thalamis speramus admittendas. Namre- qui tune in supradicto sanctuario.c adhuc juvenis
rum labentium commoda, quibus nos illicere autu- cum Paulo presbytero reclusus manebat, principibus
mas, pro nihilo repuiantes, eo intuitu spernimus, et judicibus ambo assislenles, sub confessionecaete-
quia cognovimusomnia vana esse sub sole. Nec de rorum occubuere idibusjanuarii(3), aéra octingen-
poenarum comminatione turbamur, quam ad modi- tesima nonagesiina. Quorum corpora furlim a Chri-
cum valere cognoscimus: quinimo ipsam morlem, slianis sublata, in basilica sancti Christophori mar-
quam ultimo lerrbre propouis, eo gratissimo exopta- lyris, quaeest ultra amnem in parte meridiana, re-
inus afleclu, quo credimus nos per illam,incunctan- ligioso cultu exstant récondita.
Ib 5euîî' 9enllltum- c Sanctorum trium Fausli et Comitum tenmlum
Schott. corruunt. *
iniclhgil. MORAL.
777 MEMORLALIS SANCTORUM;— LIB. Ù. 77i
CAPUT X. i.i appeilans, licet publiée paganis admiscerentur, gé-
De sanctis martyribus Aurelio, Felice, Georgio, slabant vero animo firmiori ulrique pietatis rëligio-
Sabigothone, él Liliosa. riem. Hanc sibi puellani venerabilis juvenis, jurb
1. Fuit praeterea (1) quidamjuvenis, nomine Àuré- conjugalilalis asciscens, complelis sponsalium titu-
ius, natalibus et rébus plurimis anlecellens. Hic in lis, arrharumque pignore alternanti in invicem ex-
nfantia maire Christiana, et pâtre gentili orbatus, iiibitionë contradità légitima, ad ullimumminislcrip
lulela amitaesuaefidelissime usque in annos adole- sacerdolum ex more sacranlur, sicque pari com-
scentiaè fovebatur, doceba'lurqut Christumveracilèr mercio aliquo tempore clancule fidem Christi ge-
credcre Deum : nec praeler Ecclesiam salulis viam, rentes, non omnibus arcanum suae fidei revelabant
et iter regni coeleslis alibi posse reperiri, imbuilur. carnis infirmilate depressi, non diminulione ulique
Quod dbcumentum venerabilis puer apprime ebibit, vôli.
ita ut licet Arabica erudiendus iilteralura traderelur 4. Fuit atitem bealo Âurelio prôximus génère vir
cogenlibus affinibus, insonlibus lamen praefixamcoe- quidam, nomine Félix, sancia insuper ëidem dile-
Iiius animis fidei sanctse noliliam nulia vanitatis ciione conhexus, qui occasione diaboliin fide vacil-
figmenla immulare quivefunt : sed corde semper lans, cum poslea lapsuui praevaricationissuae allius
chrislianismum suum retentans, cum ad solam de- B siispiraret, ullra non poluit palulo congressu reli-
risionem a medilalioni periturarum insisleret littera- gionëm Christi exerceré. Qui et ipse filiain occulto-
rum, eo amplius in amorem Christiana?fidei exarde- rum Cbrislianorum, nomine Liliosani, in conjugem
scebat, quo liquidius deliranienta perVersi dogma- diicens, Christum in abdilis tectius excolebat. Qua-
tis probans, subtilem i>dcemoniosiiliius fallaciam propter inconvulsibililer invicem adbaerentes, sem-
adverlebat. Et cum non posset publiée cultum fidei p.:r unam habuere familiaritatem, eamdem gesse-
gerere, ubique tamen Dei sacerdolibus sese coûi- runt dulcedinem, nec prosperis nec adversis casi-
mendans, pro se efficaciusexorari poscebal. bus se disparantes, idem illis exslilit affeelus ; tan-
2. Inlerea provehilur in annis juvenilibus strenuus taqué illa pielalis nécessitas in ulroque fralre
adolescens, et florenlibus genis, virili iacies„exorna- perfeclionëm contulit charitalis, ut nec vita nec
iur décore. Hinc adhorlaliane affinium condignum morte dividerenlur, quos par religionis occasio glo-
suas nobililati coniiubium appelere cogilur. Hinc méraverat, de quibus nierilo enarrandum est : San-
unusquisque suorum, prout noverat, iliius vel iliius 0 cii, amabiles, et decori, quomodo in vila sua di-
o'ptimamesse sobolem asserebat ; ipse autem inte- lëxerunt se invicem, ita et in morte non sunt divisi
rius aliter ruminans, Chrislo sui connubii negotium (UReg.i,ÏS).
'
commillebat, crebris irilerveniibus precum coeleste 5. Exaclis igilur non plurimis annis, aeciditut eo
, nunicn exorans, ut talibus proepollens votis conjux die in forum proficiscerelur Aurelius venerabilis (
sibi daretur, quae secrelum suum in melius pro- quo Joannes ille (cujus in priori libro ( Num. 9) nie-
ficerc conlenderet, faverelque menle et coipore cul- îninimus) odio nominis Christi usque ad necemver-
lori iaicnli. Cujus favore landem adjutus, rcperit beribus cruentalus,retrorsum asello eveclus;immen-
honeslo germine virginem conslipalam, rébus in- soque vinculorum pondère coarclalus (2), ut in parle
clytain, moribus complam , specieque pulcherri- sliamenlum reclinaretur jumenti, qua ejus crura
niani. QuaeCum praecipuovenuslnlis babilu extrin- pendebant ; praecedenlibus illusorum praeconibus,
secus decorarelur, praeslanliustamen introrsus spi- toiam circumeundo urbem, salellitum minislerio ad
riiali enitebàt dcebre. Quia omnis gloria filicc régis speclaculum vulgi pertractiis est.^El cum hinc inde
àb inlus (Psal. XLIV,14), id est in penetralibus voces exprobrantium resullarent, dicentes nullale-
mentis; Ibi enim sanclilale, in fimbris aureis, varie- nus dignam sui sceleris poenam eumdem adhuc per-
taie scilicet amicta virlulura, Chrislo régi placitum solvisse, quippe quem tantoe reverentiaeVatemsub-
exhibebat famulalum. sannalionc impetere non verentem , pleclendum po-
3. Haecnamque puella parentibus paganis proge- lius morte lui pissima cp'ngruebat; extemplo futurus
nila, adhuc cunabulis incubans, paire orbala est. " belliger amore compunctusmartyrii, coelestiquodam-
Cujus genitrix alium Virnm ducens, d qui lidem modp llamine aspiralur, ut illud pro se fieri specla-
Christi occulte relinebat, conjugem impielatis er- ciiium crederel, causaque admonitiohis sibi fuisse
rore exslirpans, privignam Christo assignare stu- ostensum, ne scilicetformidare dèberel eos qui cor-
duilî ëamque ex sacramento bapiismalis e Sabigolhd pora trucidant, cum nihil anxietatis animabus pos-
a Studio, lit supr. cap. 4. SCHOT. sim anctores exterl; binomiam fuisse reete suspica-
b Bene Sollerius notât hoc ad Mahometnm re- lur Henricns Florezius, loin. X. Hisp. sacrai, cre-
ferri, et apud medii aevi scriptores pro doemoniaci dens Nalalioenomen eam habuisse a nalivilate, Sa-
usurpaium esse doemoniosi.Qua de re vide, si pla- bigolhonis vero a baptismale, sicut hic indicat Ëu-
ce!, Glossariunt Cangeanum,el Schotli aniiuadver- logius. BollandistasSolleriovisum estferire noiinihil
sionpni, supra in cap. 1, num. 4. Sabigolbonem nomen Cbrislianum. Quicunque vero
c Iliius vel illiUs, Hispanismus. MORAL; hisloriam noslram attente legerit, facile animadver-
d Malrimonium inter virum et uxorem allérius tet Baddonam, Liubigothonem, Baldegolhonemfe-
religionis, ut supr. cap. 7, num. 2. SCHOTT. niinas Ghristfanas haec ipsa nomina Gothica etiam
e Sabigoihoneni.quaiii semperNataliam appellani post baptismum absque uila offeuskmeretiuuisse.
alii, ut Usuardus, Surius, Baroniuset quiqué pas-
PATROL.CXV. 25
 773 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 7S0
sinî inferre, sed illum polius perlimescerelqui po'• A properemus. Fiat nunc soror, quoeexstitit conjux :
test corpus et animamperdere, et mitlere in geîien in affectu germanilalis torus noslrai conjunclionis
nam (Luc. xn, 4). perlranseat; proficianl soboles animarum;.sUbcre-
6. Cujusfideistabilitatemadmirans: tVere, înquit, scal spirilualiuiii generalio, et spreia gluiïnalione
super angeljcara petram tabernaculura credulilaliis membrorumcoenosa,noveril mens proestantius(ad-
hujus viri fundalumest, quod tanta vis tormentoruir1 empta carnis deleclatione) perpétua?incolunnialis
non impulit, nec labiliumpoenarum aura concussit produceregermina. Ut quoquo modo condigni mar-
Quod si qui vexillumChristi revelalisgerit aspecli-- tyrii praemio habeamur tslhmi medilatione labo-
bus, lot séria cruciamenta zelo Redemptorissusii- rum. »
nuït, cum utique clademiliius suppliciipraevaricandc ) 8. Suscipit laetanfibusanimis venerabilis mulîer
posset.evadere, et roelius carnis sua?,jacturam quami pium viri consullum,gaudensquemullipriciterin su-
perniciem animaejudicans, non se passus est sub> bilalione i'nsperaloesalulis : « Hoecesl, ait, immuta-
unitis vocis articulo a Christi religione abstrabere ;; tio dexleroeAliissimi; hoecsuni jam nostraevocatio-
quibus me ego dignumconviciiscredam erudiendum, nis auspicia; haecsunt quos semperoptabam, aelerni
vel quo me arguendum suppliciodebeo tradere, ut, régis commercia; ut carne morienîes, vivamus spi-
vigorem iliius damnati quem hodie inluilus suini B ri tu, quo illi faciliusuniamur de quo scriptum est :
capiam, fruarque constantia? > Spirilus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu
7. Haecdum crebrescenlibus supernis jam voca- et veritate oporleladorare(Joan.iv, 24).Quamobrem,
tionis suspiriis ruminare animo coepissel,regressus domine mi, quia hoc Ubi non liumanilusrevelalum
domum,retu!il pisesodalicunclaquaeviderai, laetoque est, sed Pater coelesliste olim ad aelernampraescri-
spiritu addil : « Tu semper, dulcissimaconjux, cum ptum militiam,eoncilisvult jam gressibusproperare,
ego mihimet viverem,et Deomortuus essem, sedulo cunctis nos vinculis absolvamur, exculiamura pul-
aie adhortata ad confessionera trahebas ; inslabas vere, desideriovitaeperennissurgamus. i
<niotidieme soeculivoluptalibusnilens avellere; te- 9. Fit itaque titrorumque communisin Dei servi-
nebrosis mundi afiectibus fehcilaleni selerni regni lule assensus. Dividunturcubilibus, volis concilian-
proeferebas; labentia cuucla, et omne quod finear- lur. Praefulgentlectuli fulcra veslium colorumque
ctatur, suadebas relinquere; praedicabasmonacbos, varielate, qua suam convcrsalionemvulgo eelarenl.
n.undumrenunliantes laudabas,religiosarumquecon- I!!i aulem in inlerioribus angulis labernaculisuper
versalionem oblectans, vitam sacpiussuspirabassan- structura crudo a latere torum, hispidis lantum-
, ctorum. Sed ego necdum supernaegraliaecompun- modo instructum ciliciis, dispares i> incubabant.
clione lustratus, omnino salutaribus non poteram G c Jejunabant soepe;sine inlermissione orabant, et
acquiesccre hortamentis; aut forte correciionismeae quoscunquenoveranl psahnos, noclu mëdilabanlur.
jiracfinilàina DeoPaire nonduminsislens admonilio- Vincebant lenebrarum chaos inlerjeclo vigiliarum
nem, differebamoperibus exsequi, quod licet lenui- labore,omnemquedaemoniorumfr.mriemlalibusevin-
ler, animo meditabar. Ecce jam nunc, charissima, cebant sludiis. Minislrabanlegenis. curam paupcrum
tempus acceptabilevenit: adsunt dies salulis, in qui- omnino gerebanl. Et quoniam adhuc jam diclus
bus a retroaclis et exterioribusresilientes, in id quod Joannes carcere delinebalur, nos quoque.ex anlro
in ante est nos extendamus.Et primo omniummun- cducii bisvinculisdelinebamur; utraque etiam virgo,
dilise et conlinenlioeperfeclius studenles, vacemus Maria scilicet et Flora, lune feniinarumd lalibulie
oralioni, quo facilius ad reliqua sanctitalis industria causa fidei incolebant: aderat frequens eorum erga
a Hispanismuspro n«Wostranguloaut vestestrato. arbilrio censendumrelinquimus: non tamenabsurde
SCIIOTT. ille qui in suo sancto Evangeliopromittil: Ubi duo
i>Seorsumaller ab altero. ID. vel 1rescongregalisunt in nomine ipsins, ibi se fore
c In Surio legimusmulta hoc loco inlerjecla, quse in medioeorum(Matth.xvm, 20), suosmilitesad tan-
in omnibus edilis, et in Ms. noslro desiderantur. lum agonem deslinalosvisitasseintelligilur. Si quis
Cujus codicis auclorilale nitanliir, ignoramus: digna j) aulem, quod minimeeredimus, lioc fabulosumaulu-
tamen putavimus quoe lectoribusexhiberemus.Iia- .maveril,sciuttestentesseConditoremomniumet arbi-
que narralionemhocmodoprosequilur Surius : Quod trum, ita meab illis accepisse,qui se illamhaie,eadem
ilivorlium sancti propositi divino est tali decorntum swpe audisse narrantetn dicebunt. Testabaturetiam
miraculo: Quadam nocte, cum in hvjusmodistralis eademChristi eleela,quia videritnuper domumpetie-
membraquieli dédissent,jam noctismedioeccesubito trari eamdema lurba monachorumdiceniium: Ecce
videtvenerabilismulicr agmcncandidalorum, palen- venit Domina,eccevenit Domina.Cumquehoecloque-
tibus foribus,in domumsuam ingredi. Qua:lurbacoe- renlur, illicosuccessissequamdam virginem,inoesli-
lestis, dum pavimenlumlinleis niveocandoremican- mabili specieculluque vestiuntnimis vernantem,quai
tibus slernil, soleclarior simul inducitursplendor; confeslimadiensvirumipsins, arrisil ei, hinequere-
dehinc postpaululnm, subsecutusjuvenis incompara- cessii. Hanc "fatebaturGenilricemDomininostriJesu
bili nitore redimitus, quemnemosine mullo lerrore Chrisli fuisse,quoesemper.caslitatisamatrix, cunctos
humanis ocutisinlueri posset, accessitad lorum no- hujiis graliai seclatoresadjuvando circuit, fovet, ac
bilis Auretii, muniensqueillum signo crucis undique, blande amplectilur.lgitur his tant magnisrébusani-
dixit ibi quoedamsolemnia verba, quoeilla professa mali, non elaiionispermotisunt slimulo,sed magisac
est proe nimio melu se intelligerenequivisse.Postea magis in dies in Dei servilio fervebanl.Jejunabant,
vero ad Natalioestralum accedens,celebravileadem, etc.
pariterquecum ipso splendorerecessii. Nos quidem, d Mallemlégère, lalibula.SOLLER.
juvenis tanto sttpatus obsequio,quis fueril, lectorii
 781 MEMORLVLISSANCTORUM.— LIB. II. 785
eompedilos discursus, ex eo videlicet tempore quoI A licatius educali, in détériora deveniunt ! Quam plures
beatus Isaac monachus, seu caeteri sancti, qui prae- pupilli ab horribili egestate in magnarum aflluen-
dilam veritatis praeconiolinguam, principibus et ju- tiam.opum excrescunt, et fiunt multarum Domini
dicibus confessuri, quae vera sunt, asliterant, et pro- rerum, qui vix pauperrimo pane provecti sunt. Multi
pter eamdéni veritalem occubueranl. Quorum con-• ex Christianis progeniti, praepedientedeliquio, Ee-
sianlia.peiylurabi)i,muîliplicfvirtufum robore hoi'umi clesiaeinembro privahlur ; el nonnulli filii pagano-
auctae sunt vires. Nam ille viros perluslrahs, illai rum, praevenienië graiia Domini, ad redemptionem
suis retentas clàustris feminas requirebat. fidei salutaïis recurrunt. Nec istis sacrilcgiuni obest
10. Ibi ego éum agnovi ; ibi amiciliam ejiis ad- parentum, nec illis prodest religiosilas genilorum :
eplus sum, ibique se a nobis:inslitui deprecatur, quidl cum et hi a Dde recedénîes Deo alienantur, et illt
agi deberèt tam de rébus quam de gémino pignore,, credenles in Chrislum (per quem jusii vivunt) eri-
quod Deo donarite aceeperat. Si liceret taies desti- piuntur diabolo, perenniter Deo cohacrentes; Cujus
tua quas utique post necem suam profano tradendass rei testis est Dominus, qui in Evangelio prolervam
rilui altius con'dolebat; vel si illam divitiarum copiami Judaeorum arguens vanilatem, ail : Genimina vipera-
prôlinus fisco agglômerandam, inordinatam relin- rum, quis oslenditvobis fugere a futura ira ? Facile
quere congruebat. Cui cum omnia inluitu regni coe- g ergo fructus dignospoeniteniioe-, et ne velilis dicere jn-
lestis,""et causa rétributions aeiernaenon solum re- Ira vos: Patrem habemusAbraham. Dico enim vobist
linquenda, vërum ëliamfùgienda fore censerem, quia potens est Deusde lapidibus islis suscilare filios
potissimumque suarum potius animarum quam libe-, Abrahoe(Matth. m, 7 et seqq.). Et ileruni : Mulli ab
rôfum esse commodis consulendum-, quibus utique) Oriente et Occidenievenient, et recumbentcum Abra-
Christus vindex, pater et tutor est : nihilque prorsus; liant, Isaac, el Jacob in regno coelorum: filii aulem
rerum temporalium pracponi debere desiderio Re- regni projicienlur in tenebras exleriores : illic eril fle-
demploris, seu fruendi sanctorum cônsorlio doce-.- tus, et slridor den!ium(Malih. vin,. 11, 12).
rem ; confestim subjunxi : « Si provida facilitas sup- 11. Inslruclus igilur venerabilis juvenis quomodo
petiti qua haec omnia, magistra intercedenle discre- processum martyrialis proclii raeditaretur, vincto-
lione, ordinenlur; Utile primo judicamus sobolem[ rum se preeibus solaliandum implorons, animo lae-
tuliori loco traiisponi, ubi Christo liberius assigne- tiori in pace discessit. El cum nos saepius idem,
tur ; rébus quoque juxla mandalum Dominivendilisi quandiu illa borribilium ciausira carcerum habuere,
pauperibus erogari, quo expedilior vobis paleat dein- non desislerel visitare, fréquenter tamen prudenti -
ceps post Christum ingressus. Sic denique Veritas; sima Sabigolbo lalibulum illud feniinarunij quo sa-
sancla sciscitanti se juveni quatenus vilam acternam, fj cratissimae virgines Flora et Maria detinebanturj
possiderét : Si vis, inquit, perfectus esse, vade, vende, noctu quasi una e cdmpeditis incoluit^ ut vel conso-
omnia quoehabes, et da pauperibus .vel veni, sequere: laretur cerlanteSj vel se affeclui commeiidaret cer-
me, et hàbebis thesaurum in cmlis(Matlh. xixt 21). tanlium ; imo poLius ut pugnandi pro Chrislo rege
Sed elsi pars aliqua in a stipêndium relinquatur in- usibus h imbneretur, haberetque consuetudiuem
fanlium, culpabile esse non poterit, quod mulla Pa- prceliandi. Installât preeibus, obsecrationibus labo-
Irum insinuant documenta. Ideoque si ad hanc dis- rabat, ut memores sui existèrent, adepto post trium-
pensationem poteslis altingere, optima res, et per-. phum sponsi cônsorlio j quo saliim effuso crnoré
feclius opus est, quod vos, omnibus expedilis nego-. coelumingredi mererentur. Dant iiliço Gduciamhoc
liis, securius ad mililiam coeli ire compellel. Sini praeslandi beneficiuni sanctaevirgines, quae suas no-
vero quorumdam diificullalnm repagnlis oblatranli-. verant in nullo c repugnari post vicloriam preces,
bus, haec dispensait revellilur, et nulla interesl li- nec poterant commililonibus quidquam negare, quae
berlas, qua haec indulgentissime suppleanlur, prae- se non dubilabant audiri.
seriim cum magis ex aliquo perturbaiiones emergere: 12. Dum ergo ancilla Domini SabigotliOjproximô
formidalis, quae veslrae inlenlioni obsistaiit; noni post marlyrium virginum, infra domesticos parieles
cunctandum est spernere patrimonium, quod mullo, D Christo servitutem minus suspecta persolverel, fes-
melius et lalius in coelo, quo vos nitimini proficiscij soque exercitalione vigiiiarum corpori consulensj
reperilur. Non filiarum affeetus societaiï sanctorumi pauluium quievisset : ferunt -, utramque virginemj
est praeponendus, cum et illas potest Deusin sceculoi Mariam scilicet et Floram, niveis amictas
cycladi-
enulrire, qui compaclavit in utero; siquidem ei pro- bus, diversarum ligustrium mahibus gestanlés ma-
vida de omnibus cura est. Non omnes parvuli paren- nipules, cum choro sanctorum phialas pahnis
geren-
tum induslria rsfovenlur, nec cunclae proies nutrilioi lium (quibus, ut pulo, orationes eorum , qui ad
educanlur labore. Nascilur homo, orbalur in'cuna- praelium vénérant informari, in conspectura Domini
bulis solatip genitoris, non lamen Crealoris guberna- ferrent) omnes cceleslium luminariorum clarilalô
culo deslituilur, qui est paier drphanorum, et judex fulgenles, eidem per somnium asliiisse. Quas cum
viduarum. 0 quam mulli parvuli nutricum cura de- illa, ut arbilrabatur, d sediliis se reclinari humil-
a Pro viclu quolidiano. SOLLER. d H\c sediliis, inquit idem, supra ligustrium, infra
1 Vult dicere, inquit Sollerius, experimenlis edo- deftorale pro exponile, et
plura hujusniodi sxcub
cta certare disceret, quod etiam infra recurrit. isli condonanda sunt.
. c An non melius repugnare? ID.
 785 S. EULOGIIARCHIEP.TOLËT. 784
lima supplicatione optaret, territa majestate coeli A tant universa,quo liberiores in asseqUendoChristum
colum, vix lenui allocutione aggreditur, dicens exsislerenl; ex quo prelio quidquam infantulis re-
i Quam fiduciamolira praemissaeobsecrationis vobi linquentes, lotum.aliud stipendiis applicant egeno-
in carcere, o sacratissimaevirgines, me habere ju rum ; virorum ac mulierum visitant monasteria,
belis ? Et si voloruin meorum commodis polilur: proecipue tamen Tabanensecoenobium,de quo sae-
sum, gratissimis deflorale responsis; ne frustra cur pius memorabimus,quia summismonaslicaeregulis
rentes, in vactium decidamus^ ne vires nostri co disciplinaecunctumhonestaefamaé rumonbus illu-
nalus vanoconsummaulurlabore, dum aliud inlentii strabat Or.ciduum.Inde alhlelae fortissimi hauriunt
-quaerat,aliud merila expetant. Quia,cum Deus plus documenlum; inde inslilula percipiunt ; ibi se po-
merilis quam praecibusfaveat, novit tamen iden culo vitoe perennis ingurgitant ; ibi sanctissima
abdicare congeminationeraprecaminuni, quam noi Sabigolho fréquenter cum ancillis Dei moralur ;
juvat dignitas meritorum. Idcirco , domina; meae discit ibi totius sancti timorisindustriam ; ibi gemi-
sponsoe Christi, si hactenus suslinendi praemiuni nuni pignus sub beatarum lutéla constituant;
sponsionis vestraespes nobis fida subsislit, enarrarc 16. Oslupenda mundi renunlialio, et admirabiljs
jubele : quo promplius ad superna lendamus , que ardor divinus, quo filiorum affectus respuitur, quo
•validiusin certamine roboremur. » opum affluenlia repugnatur, quo proximorum dul-
13. Tune eamsanclscvirgines coelestiumdiffusionc ,xedo refellitur, quo mors pro vita eligitur, quo
graliaruiu affalibusprxdilis demulcentes: tCommoda, labentia cuncla contemnuntur, quo intuilu aeiernae
iuquiunt, vestri laboris in celbereisreposita, tem- felicilalis vincla, caedes,cruecs, carceres, verbera et
pore necessario vobis meiienda, servala sunt. Nec tormenla pro summis habentur deliciis! Una si-
labelur praescriptorum merces ad prcelium,quod quidem filiarum oclennio, luslro altéra ducebalur.
cogit alhlelas inviclissimosire ad regnum, Marly- E quibus ego post necem parenlum minorem repe-
rium denique vobis a constilutione mundi divinitus riens, vix tenerrimo ore facundiam exprimens, me
proefixum,et praedestinal'uraest. Quod vos postpau- * infanlissîmeabhortatur, ut genilorum gesta scr-i-
lulum impleluras, congruil felicioribus solilo san- berem , proderem aclus , elucubrarem tropeea. Et
ctilalisstudiis insislere. Quapropter libamina sacer- cum pTopler hoc quidab^ea beneficii pracstolarer,
dolum laboribus vestris ascisciie ; sufiïagia implo- ëxqnirerem (mira diclurus sum, lantillam actalein
rale sanclorum ; ubique-vos preeibus servientium talia quiviss'ein proniplu advertere, nisi forte cre-
Chrislo committite ; volivo veneranda Dei sanctua- dendum sit, quod ab illo imbuebaturinterius, qui ex
ria discursu incolile.et omnium religiosorura inqui- ïnfantium,ct laclenlium perficit laudem suam
p-ore
rite obsécrationes. Quia quamlibet praescriplavobis [Psal. vin, 5] ) : Impelrabo, inquit, paler, tibi a
quandoque fulura sint prsemia , per banc tamen Dominoparadisum.
;industriam veluli quibusdam gradibus innilentes, 17. Verum quia compelenli occasione, gratia
tanlae bonitatis arcem vos verum est posse conlin- dissere.niîi
sermoneni hujuscemodi certum parvilalem infanlularum, paululum ab
gere , noslrumque ordine directe recessimns , quo rem scilicet post
esse; indiciocontestantes, inslanli vobis certamine,
a iiovenum mariyrii eorum mensem palratain subjun-
adhaesurum conluberniis vestris coenobilam no-
vobiscum geremus, nunc aeruriinosaeet sub mundanis adliuc
strnm mitiemus , qui pabna polilurus molesliis laboranli inseniimus hisloriae. Non nos
martyrii coelilusordinatus est. » obinde fratema infamare débet reprehensio , unde
14. Post banc visionem oculisinluenlis abduclam, culpabilesargui non veremur a Domino.Necobstat
vehementius tanlae rei miraculo beala Sabigolho ad ullimo, an priori, medioveloco ver!tas disserâtur :
perficiendabella Dominiconcitatur. Quaemox hila- quandoquidem verilalis assertor nullatenus benc-
rior e somno exsurgens, auget opéra sanelitatis, diclione privatur. Idcirco c vesligio repedantes, ad
fragilem ad pngnam erigit sexum, supernoque nm- reliqua beatorum studiosius gesta referenda cur-
nere vires ad cerlandum corrouorat. Hincjam fidu- ) ramus.
ciataspe firmiori virum informans, omninoterrénis 18. Cum ergo inlenii coeleslibus, omni tempore
exui edocet, quoniam a principio mundi coeleslibus vigiliis, oralionibus, eleemosynis,et jejuniis incum-
dedicali militiis, conliiiuo post vicloriam coelicoiis berenl tamen superno siderc in cubiculo
(fréquenter
admiscerentur. .
suo, quo ista meditabanlur, respersi sunt, adeo ut
15. Hinc magis magisque fruendi Redemplore, et illapsumjubar actbereumomnem praesentisspeciem
collegis sanclis ignilo desiderio conflatgrali,natorum luminaris irslcrpoîlans, horriduni esse chaos sui
postponenles affectum, spernunl quidquid mundialis comparaiione aulumari compellerel); divinis sacpo
perilura species conlinet. Omnia distrahunt, vendi- revelalionibus eriguntur : fruunlur colloquiisange-
-« peorgium hilelligit. Ita reete Schol. quam vocem pro ineloqnenihsimnmmagister Ison in
i>Sicediderunt Moraleset Scholtus; sed Soilerius Glossisaccipil. Verum nec Paulini nec Eulogii (si
MisfflnTJssimelegit.Infantiuminfantïssimus,dixilPau- ita scripsit) lisece'sse mens videtur. Quamobrëniin
linus Nolan. epist. 12 (Al.,21%n. 5,élinfantissimum Glossario Cangeano àlium sensum huic voci aptari
se Prudenlius nuncupat in hymno Romani marlyris, oportuit, saltim ad exponendammcntem Paulini.
785 MEM0R1ALI&SANCTORCM.— LIB. 11. 720
lorum , lanitîa coelicolismente et spiritu adunati , iL vestri Montesissum, quam lu mundialibus aerumnis.
non sine gravi molestia corporale' omis ferebant. scis olim exemptam, quamque eadem hora, qua su-
Quodâm namquediecum atrium (3)serehissimi proe- premis vexabalur angusliis , priusquam propius
ceploris nostri a Alvari tolo in Scripturarum scien- visitares, reperisll exanimem. Et cum le ego saeculo
lia Occiduo laudali, gratia collalionis niulua;, no- pêne eliminata non novissem, ipso tamen obilus mei
straqtie allernanli propositione mentem erudicndi momenlo quis esses, Domino révélante, agnovi : et
in Scripturarum problematibus, petivissem, reperi nunc, eo millenie, preevia nuntiatrix palmae luse
coram eo militem Christi Aurelium, consultum ago- accessi. Instat namque jam vobis tempus exsequen-
nizandi quacrentem , et qualenus arriperet marty- daevicloriae; adsunt dies publiée profitendi fidem
riale auspicium imploranlem. Quem idem doctor caiholUïam,boslemque repellendi leterrimiim. Qui-
egregius, et temporis nostri fons sapienliaeprofluus, bus sedalis litibus, coelorum penetralia vos coro-
Palrum exemplîs inslituens, jubel primo constantiae nandos assument, perpétua deinceps pace fun-
vires perpendere, secrelum suum adverlere , con- dalos. J
siderare arcanum, et ulrum imminenlia magis 21. Igitur scrulans cor suum venerabilis femina,
nossel ferre, quam deelinare supplicia, ultimo ex- secumque meditanseloquium assislentis, confestim
ceplurus delicatis cervicibus gladium : etsi magis il revoluta memoria, rem geslam agnoscit, et priusquam
mérita martyrum adipisci , quam vocari martyr grales evangelizanli sibi puellaereferret, labitur a
contenderet , etsi magis terris ignolus, florenlibue conspectu ejus illa virginalis species telheris nuntia,
coelo merilis calalogo electorum sese affectaret et praecosui martyrii. Fit laeta lali proeconio; ani-
describi, quam in supernis diminulo praemip,famo- matur coelesti oraculo ; et tanto spe firmiori ad
sum temporalis niaTlyriianbelaret nomen habere. proeliumexcitatur, quanlo sese patralae aclionis ve-
19. Tune ille se usque ad morlem dimicaiuruni ritate cernit informari,
spondens , nulla prorsus vi tormentorum inlenlio- 22. Verum Utmagis nfagisque scopo praedeslina-
nem suam superandam esse fatelur. « Mihi, mihi , , tionis suae imenderent, essenlque non dubii ds
inquit, maximum vitae solatium Chrislus est, et mercede reposita , sive ut sanctarum virginum im-
mori lucrum. Cui lerrena conversalio teterrimse pleretur edicium; octonis anle suam çaptionem
noctis caligo est, et memoria iransilus mundialis diebus, dudum promissus ille confessor eontuberniis
perpetuae lucis odprem aspirai. » Fit commune eorum asciscilur, et inconvulsibililer his quodam-
deinceps gaudium causa nostri advenlus : de alterno niodo alligatus, felici marlyrip omnes sub uno mo-
admodum inluilu loetamur. Credimus intéresse con- menlo pariter coronantur. Idcirco congruum judi-
cilio noslro Verbura Palris Allissimi, qui ubique J cavimus, ejusdem monachi ralionem. quia oplio
nomini suo dicalo collcgio se illabi teslatus est, di- inlercessit, exponere ; el quod v«heraenji admira-
cens : Ubicunquefuerint duo vel1resin nominemeo lione aelatem noslram ejus causa concussit, sucoi-
congregati, ibi sumin medioeorum(Matth. xvm, 20). duis quoque generationibus opère dignum relegenda
Et cum plura. suo agoni competenlia referremus , mandari. : ut in. eo catholicorum religiosilas inerc-
idemque gralissimis animis noslrum exciperel do- menlo fidei aiigealur , in quo sui Redemptoris ora-
cumeiilum; salis, ut reor, collalione nostra juvalus, culum speciali quodammodo cernit esse veritate im-
continuo belia Domini initurus , ad propria regre- pletum. Praedixerat quippe magisler noster et
dilur. Dominus quod multi ab Oriente et Occidenle ve-
20. Beala vero Sabigolho nonnullis ante passio- nientes, recuniberent cuiriAbraham, Isaac, et Jacob,
nem diebus dum sola domo resideret, Chrislumque in regno coelorum (Matth: vin, 11). Quod leslimo-
ob perfeclionem martyrii sui, quibus posset b quae- nium revclalis conluemur eflectibus in ipso mo-
slibus obsecrarelur, subilo aslare sibi mirae pul- nacho atque levila Georgioomnino perfecluni. ,
chritudinis virginem cernit, angebco vegelatam 23. Huic rus Betbleemilicumorlum, el incolatUim
décore, primum, ut putabalur, adolescentiae fiorem aelhëreum peregrina litlora conlulerunl : hic , in-
gerenlem. Cui cum illa diceret : c Tu quis es filia ? quam , vir ultra maria procreatus, ab adolescenlia
Et si e vicino accedis, causas lui advenlus edissere.i servitule Dei obleclatur. Viginti et septeni; aunps
Prolinus speetabilis virgo : « Soboles, inquit, amici apud (4) monasterium sancti Sabboe, qqod ab.Hie-

a Haud mirari non possumus, Cl. Sollerium adeo quamSollerius una cum historiaecpntexluperlegens,
hic lapsum fuisse , ut post Alvari adderet Tovari, illa confecit verba t Alvari Tovari,,loto in Scriptura-
divinans banc vocero esse Alvari appellalionem ad- rum, etc., in quo cognomen Alvari sibi vïsus est
jeciiliam , seu cognomenluni. Erroris causarn pla- reperisse, in Hispania salis nolum Tovar. Jam vero
nissiinam aperiamus. In editione Francofordiensi antequam hiric abeamus , eliam animadvertimus ,
Hisp. /M«s(r.,desinit-pag.272, in Alvari prima sylla^ perperam ab ipso Scholia Moralis noslri ad Acia
ba Al-, reliquas excipil pagina subsequens, cujus liorum martyrum Andreae Schollo atlribui ; recte
est inilium vari loto in Scripturarum scientia , etc. vero notari superfluam esseexplicationem vocisco/-
llli aulem syllabaeAl- subjeela est vulgaris illa ty- lalio pro colloquio aut conversatione, a Moralesio
pographorum nota, quaeapud nos dicitur reclamo , paulo postadhibitam, utpote in re-minimeobscura.
principium scilicet paginsesubsequentis, quo admo- b Pro lamenlalionibus aut quèrelis, unde vulgara
nili in compingendis paginis omnem errorem effu- nostrum quexa exlrac-tum.SCHOT.
gianl. Eiat autem hoc loco prèdicia-nota vari lo-
 787 S. EULOGUARCR1EP.TOLET. 788
rosolyma in parte Àuslraii oçlo milliaribus distat , A peregrinam non renuens sepulturam,omnempenHus
puni quingeulis (ut ipse nobisore suo professus eslt) genilalis soli, aûmiumqueaflectionemrepulerit ? Aut
qui in eodem coenobioînorabpntur fratribus adunai- quaepotius laus militeraChristi extollet, quam pro
lus, sub regulari magisterio déguit. Quem venerai- Domino morlem, pro vita animam, pro crucifixo
bilis abbas David, ejus ascislerii tune procuratp>r cruorem dédisse? Ut ipsum esset redhibitio famuli,
ob a stipendium monaeharum Africam mitlens, iis quod exslilil Victoriacrucifixi.
nullo modo tôt interjacenlia terrarum mariumquie 25. Quomodo autem beatus minister coetuisan-
distulit subire discrimina, quibus utique incunctani- cloruni agglomeralusfuerit, melius ore ipsius sancti
ter commodumsummaevirtulis obedientiaenoverait Georgii credimus posse innoteseere, quo vel nostrae
promereri. Sed cum ibidem vapulare asperius De•i dictionis séries, inlerposito marlyris eloquio, quasi
Ecclesiam incursalione lyrannorum reperisset, Hi- desuper benediclionissale condialur, vel praesiantius
tpaniam quoque eorum, quibus missus fuerat con- commercium sua? connexionis cum caelerissançlis
sultu, aggreditur. Erat enim, ul ipsi de eo cerlissimie eodem narrante addiseatur. Nam el ipsis diebus,
approbavimus, summaehumililatis, magnaequeabs- quibus una cum sanelis habuit conversaiionem, sua
linentiae vir. In omni eloquio suo, dicto, atquie ac praedictorum martyrum. gesia brevi salis s.ylo
respbnso limor Domini resonabat : ocius sempeir B exponens , ultimo nobis cpniprobandadirexit. Ex
de puro cordis fonte charilatem exhauriens, favumi cujus dictis ea huic operi inserenda curavinius,
dileclionis promebat. Praedicabalcoeleslisdesideriii *quaead insinuandameorum conjunctionemsalis esse
requirendam esse compunclionem; morlificare cum» proevidimus.Caeteravero, quaepost defectum ser-
viliis et concupisçentiismembra jubebat, ul in ad- monura servi Dei sequuntur , nos oblenlu, quo coe-
ventum Dominirecidivo virtuium aniraata vigore,, pimus, indagavimus.Inquit aulem hoc modo :
gloriosiora cum ipso apparerent. lia sobria preeditus i f In nomine Patris, et Filii, et Spjritus sancti.
sanctitate justus videri, vel dici niraium recusabat. Universoe catholicae Ecclesiaea me indigno et
Jucuiidus admodum,hilaris, modeslus, et abstinens,, peccatore Georgio monacho neenon et diacono,
«iç ulebatur mundo tanquam non uteretur. Et cumi fralre el collega servorum Dei filiorum sancti
forie fraterna impétrante charilaté cibum sumeres Sabbae quingenlorum virorum, perfectam in Do-
cogerelur, epulabatur parcius, bibebat spbrie, utt mino Jesu Chrislo salulem. Cognoscite, o fratres
magis abslinenlem judiçares quam vescentem.Me- charissimi, introitum meum in Hispaniamnihil aliud
rùm aqua tandiu temperabat, usque dum color infi- fuisse, nisi gratia slipendii vestri requirendi, qui
çeretur, sapor abesset. Insipidus namque ille guslus sub arclissima régula , et regiminesancti patris Da-
(ita referebat) nec bibere nimium, nec temulari C vid Hierosolymisdegitis, A quibus Africam missus,
çenvivampatitur. Crebrius ad exorandum currebat, deinceps in Hispanias eommigravi. Sed banc ip-
vi^ilabat altentius ; saepius corde divinum carmen . samb c insulam d nimis affliclam repérions, coepi
jneditabatur, dicebalque : Benediçam Domino in cogiialionibus variis aestuare, ut aut proprium so-
omni iempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. lum reviserem, aut régna Chrislianorum, id est
xxxm, 2). Et cum variis linguis peritus exsisieret, Franciam peterem. Et cum proximoset charissiiEOS
Grsecascilicet, Lalina, atque Arabica, nec qtialem- super bac re consulerem, nonnulliperagrare j.ube-
cunque saltem propter bas gloriam affectavil.A die bant, jilerique ad coenobiummeum reverlerecoge-
qua monaslerium petiit, et cohortibus monachorum banl. Hinc velut dubius diversopreepedilustraclatu,
ascîlus est usque ad çoronani marlyrii sui (ul ipse cui me primo cogilationi submillerem, neseiebani.
quibus.damsecreiius. retulit) nec lotus aqua, nec Pergens autem de Cordubaad Tabanense coenobium,
balneis usus. est. Quandiu nobiscum conversatus quo fralrum et sororum benediclioiler meum coini-
esl, nulli omnino ordinem suum revelavil, nisi cum laretur, dixil mihi abbas ille Marlinus, et soror
jâm carcere detinerelur. ejus domina E'isabelb : Veni, fraier, et accipe benc-
24. Commenlalus.est fratribus» ac propinquis diciionem ancilloeDei Sabigothonis. Quae mox ut
suis, cunctisque patriae suaecivibus (5) martyrii sui D me inluita est : Promissus (inquit) nostri cerlaminis
breviarium, quod mihi causa expoliendiIransmisil; couies et collega hic monachuserit.
ne incultior sermo fidem rei geslae, quibus mitteba- 26. i Ego vero agnita causa ejus, et ratione com-
tur, adimerel. Ibi in principio dictionis suae,mona- perta, illico pedibus ejus advolulus, pro me Domi-
çhum se atque levitamfore testatus est. Verum quid num exorare rogavi, ul forsitan Spirilus sancti re-
opus est sermonemin longuraprolrahere? Quasi non speclu illiistratus, ad ea quae illa praeslolabatur,
summamreverenliam vilaehominis Dei martyrialis pervenire meruissem. Et illa : Unde hoc nobis (in-
cruor adbibeat, praeserlim cum quantus et qualis quit),paler,ut tu cum peccatoribuspergas? Ciimquo
çxsiilëril effusus propter justiliam Dei ipse ejus eadem noete ibidem mansissem, apparuil mihi in
marlyrialis cruor insinuet, et quodperegiïnus mundo yisione noctis ipsa venerabilis mulier Sabigolho, et
• a Recle Sollerius: Non video inlelligi aliud posse vocal. SCHOT. ../
quam elèemosynasad monachorum sustenlatioiiém, c Catacrisis illorum temporum est, quales alix.
' *.' hic stipendiumappellantur.
quae pleraque. MORAL.
Quod per mare ex AO'icain eain irajccerit, ita d Soller., minis.
 789 MEJIORIALISSANCTORUM.— LIB. H. 7l!0
ncscio quod genus odoramenti pretiosissimi ligni ac- j^ manebant, prae foiibus clamare coeperunt : « Exile,
commodans referebat. Dilior ex hoc mihi thésaurus miseri ; exile cominusmorituri, quibus vila praeseiiB
est. Mane autem facto, descendimus ambo in civi- taediumest, et mors pro gloria compulalur. En ju-
lalem ad virum suum Aurelium, prostravique me dex vocat, instat decretum ullionis effundere ; coii-
pe'dibusejus, petens ab eo ul oraret pro me, quod lerere vult recedentes a culiu, rebellia paratus colla
illis in marlyrio socius essem. Qui siatim praebens praescindere; pergilc vos mcdo jam debilum mortis
assensum, exarsit in me ignis coelesiisper oratio- exsolvere, et commissaepraevaricationispendenlein
nes éorum, et factus sum unus ex illis; et ex lune sententiani. t
non sum ab eis separatus, sed omnes pariter in domo 50. Ex hinc viri cum mulieribus suis quasi ad
sancti Aurelii congregati a, reddimus Domino cum epulas invitati procedunl ; vadunl ovanles ; laeti pro-
jucunditale vota laudalionis. Ibi apud illos reperi siliunt : pulares eos jam "apudjudicem sua invenlu-
bealum Felicem cum conjuge sanclissima Liliosa, ros donaria, qui nihil aliud habere polerant quam
qui etipsi jam omnia sua vendiderant, et locis san- torinenla. El cum se Georgius sanclus a militibus
clis, seu pauperibus erogaverant, parali omne genus cemerel non teneri, illico sancla fretus audacia in
lormentorum propter Filium Dei et dileclionem exprobrationem liclorum conversus : « Quare (in-
ejus suscipere. Eadem hora, exivi ab eis, et causas, '3 quit) privilegium hoc fidelibus irrogalis, et vanum
quibus prxpcdiebar, in omni feslinalione composui.. colère violenter cogilis numen, quos sancla fides
Et sic demum valde jam roboralus, ad eos reverti. proprios hactenus vindicavit? Ut quid alieni a Deo
Qui laetiel exsultantes de reditu noslro, gralias Deo vero perditioni vestrae agglomerare nitimini praede^
referont, dicentes : Scimus, fraler charissime, quia stinatos ad vilain? An non poterilis vos infernalia
Dominus te misit ad nos. claustra adiré nisi nos comités habeatis? Nunquid
27. « Post haecomnes in communicoepimuscogi- sine nobis oelernavos cruciamina non adurent? Vos
lare quomodo ad desideratam perveniremus coro- abile, vos illuc pergite periluri, quo simul cum ducs
nam ; et ita Domino dispensante visum est nobis, vestro inferorum deliciis perfruamini. Nam quid
ut pergerent sorores noslrae (6) revelalis vultibus ad nobis cum tartaro, quem Christus Deus nosler
ecclesiam, si forte nos alligandi darelur occasio, penelravit, absorpsit, exspoliavit, et vieil, ut non
el iia factum est. Nam reverlentibus de ecclesia jam auderel fidèles addicere, qui pridem consueverat
mulieribus, quidam proepositus obvius adslans, priyilegio suo sanctos diripere? >
cum causam religionis agnosceret in feminis, 51. Vix ille sermonem compleverat, et jam furens
iliico b viros interrogat, quid sibi yellet ille recur- dexlra salellilum in injuriam monachi laborabat.
sus feminarura ad sancluaria Christianorum? Qui '" Quem diversis laceralum slimulis solo. allidentes,
responderunt : Fidelium mos est ecclesias visilare, calcibuseliam pugnisque acerrime tundunt. Cui cum
et atria venerabilium Martyrumpio devolionisaflectu sancla Sabigotho (jam emortuum putans) : Surge,
requirere. Unde quia Chrisliani sumus, ideo nos ip- fraler, eamus, clamarel; ille quasi nihil mali esset
sius fidei gestare vexillum profitemur. Stalimque ju- perpessus, respondit : Hoecermnia,soror, merilorum
dici delalor accedens, omnem ralionem noslram co- commodis prosunt, augentque coronam. Et iia se-
ram eo dolosis linguis proponit. Post haecvadit do- minecem a terra levantes, par» cum sanctis ducalu
minus Aurelius filias visilare, quibus pacis oseulo judici astare fecerunt. Quibus oblalis, cum priinum
taledicens, coelesti virtule arinatus ad praelium ab eisblandoaifatu requireret, cujus rei causa a cultu
festinavit. t Sed-hic jam sanclus Georgiusslylum suo recédèrent, vivere recusarent, niterenlurque
eompescens, nos quaerestant, ut occoepimus, pro- perdere lemporalium commoduni multiplici delicia-
sequamur. rum flore vernans, quos utique poslmo'dumin fuluro
28. Ipso postea die, quo se beatus Aurelius nove- non solum muliebris obleclatio admirabilis, verum
rat comprehendi, priusquam aurorae crepusculum eliam dignilatum, el ferculorum copia demulcendos
respirarel, domo nos gratia valedicendi revisens, p exspectaret ; protinus quasi ex uno ore : « Nulla
precatur pro se Dominum exorare, suique agonis (inquiunl), o arbiter, lemporis affluentialucris com-
fautorem per nos fralernam fieri charilalem ex- paralur aelernis, quorum gratia banc vitam despi-
jioslulat. Ibi nos illi commendavimus. Ibi patroci- cientes per lidem Jesu Christi, qua omnis sanctilatis
nium suum pro nobis et pro omni Ecclesia fieri (7), operator justificatur ; ejus denique in futurum bene-
osculatis manibus ejus, impelravimus. Post haecda- diclionis requie, quaesanctis promissa est, nos poti-
lis invicem osculis , separamur in pace. turos confidimus.Omnem vero cullum, qui a Christi
29. Igitur cum prolatam adyersum Dei sanctos divinitatc dissentit, nec prolilclur sanclae Trinilalis
judex quoeslionem intenderel, scirelque auclorem essenliam, réfutât baptismum, infamal Chrislicolas,
hujus rei esse Aurelium, graviter ex hoc inlerius sacerdotio derogat, omnino reprobum judicamus :
vulneralus proecepil eos quampropere suis conspe- pro nihilo rerum labenlia «imputantes quae non
Clibus exhiberi. Tune milites rapido cursu domum diu subsislunt. Quoeaulem diligenlibiis se Christus
beati Aurelii occupantes, qua omnes sancti collecti promisit, cum sinl ineffabilia, semper tamen inde-
» Haud dubie pro reddidimns.SOLLER t Aurelium profeclo el Ftlicepi^ qui cum uxorL-
bus proeesserant. MORAL.
 ^
791 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET. 795
fessa jngitate perdurant; et nec oculis contemplan- \Liliosam, ultimo egregios agomstas Aurelium et
lur, nec aure caplanlur, nec corde perpenduntur. i Sabigothonem interimunt (8) vi Kalendas Atigustas,
Verum, ut credo, quiddam etiam aliud rcligiosius dif- aéra octingentesima nonagesima. Quorum corpora no-
fuso ore sanctis antejudicem asserentibus, seclamqut stri Christiani furan tes, diversis locis recondunt.Geor-.
impiorum forliter expugnantibus, in furore maxime gius namque cura sancto Aurelio (9) Pilemelariensi
concitalur judex rapido tractu eos carceri applican- coenobiob servantur. Beatus Félix saneli Christo-
dos insinuans, importabiliura vinculorum onere ag^ phori, quaeultra fliimen estc, aulam tuetur. Sancla
gravari decrevit. Sabigotho sanclorum trium d cineribus adunala est.
32. Continuo exsultantibus animis beati martyres Requiescit (10) apud Genesium marlyrem venerabi-
ergastulum adeunles, gaudent auspicio passionis, par- lis Liliosa. Capita vero Georgii (11) et Sabigolhonis
vipendimt supplicium,.perslrepunt hymnes, insonant incolunt *.
laudes, psalmos persolvunt, insistant orationi, qua, 35. Hi sunt, qui propter testimbnîum Dei, et fidem
favenle Domino, vicloriam adipisci praevaleant. "Vi- Jesu Christi usque ad mortem cerlantes, nihil amori
sitantur ab angelis, miraculis illuslrantur, dissiliunt ejus praeposuérunt : non filios, non parentes, non
vincla, et non audent restringere quos Christus affines, non proximos, non amicos, non res, non vi-
absolverat. Ibi etiam quam coelissortem haberent, ! eos, non possessiones, non praedia. Sed omnia post
révélante Deo, agnoscunt. Hinc de palma securi tergum abjicientes, monificaiis cum viliis et concu-
manentes, et Christum, cui fideliler servierunt, cer- piscenliis corporibus, ad oelernam immortalitatem
nere feslinius anïielantes, dilatant usque in quin- producti sunt. Régnante Domino noslro Jesu Chrisia
tum diem mortem suam, serumque putant se diu- in sacculasaeculorum. Amen.
tius elongari ab illa suavilale regni coelorum,
CAPUT XL
quam crebris jam çorporeis a usibus ferme inlue-
bantur. Christophoruset Leovigildus,monachi martyres.
33. At cum jam in forum prosternendi educeren- i. Deinde Christophorus monachus (1) contribulis
tur, venerabilis Sabigolho armâre virum sanclis al- noster, ephebus adolescens Çordubae nalus, et a
loquiis coepit,confortât, instruit, et confirmât. Inlro^ puerilia nostri auditor, qui post nostrum magiste-
ducuntur palalio, consulibus assistant, adhibeiUur rium coenobiumsancti Martini, quod est in monlana
opes, exhibentur fasces, quibus si crederent frueren- Çorduben.si,loco qui appellalur (2) Rojana, ingres-
uir. Sed hisoppido in professione sua demorantibus, sus, magnum pie volenlibus convérsari spécimen
licloribus perimendos înslituunt consules : sospitem sanct.ilalis pstendit. Hic agnila proecedenlium nece
obire sanctum Georgium decernenles, pro eo quod sanclorum, concilo gressu in urbêln descendens,
iidem ipsi optimales et priores palalii nihil convi- mox obviare judici non extimuit ; et reddens coram
ciorum proferentem eum adversus vatem suum au- ep testimonium veritaiis, annuntiatEvangelium, san-
diissent. Ille vero miuister egregius, prolinus ut se çta Domini praedicat, profanationibus deditum vulgus
comperit derelinqui, née sub uno cum sociis iciu exhortatur, arguit maie credulos, luituros cum au-
mucronisperimendum inslilui: i Cur, ait, oprincipes, ctore faîsarïo aeternum profeit incendium. Quem
de professione mea, quam coram Vobisnon proiuli, continuo judex soevocommolus furore carceri depu^
dubitalis, aut putalis me de discipulo Salanae quid- tat ; arctioribus macerandum vinculis commendat.
quam prosperum cogilare? Ego enim, ut verius 2. Tune eliam Leovigildus monachus (3), Eliberi
agnoscatis, illum angelum, qui eidem praeceptori primogenilus,' plenae juveniutis, vir sanclus, justus,
veslro, transfigurando se in spirilum lucis, apparuit, et timoratus ex coenobiosanctorum Jusli'et Pastoris,
dsemonemcredo fuisse, et hune curictis abjectiorem quod esl in interiori montana Cordubensi, loco qui
hominibus adjudico, utpbte diaboli credulum Anli - dicitur Fraga, inter clivosa monlium, et condensa
christi minislrum, et viliorum omnium labyrinlhum : sylvarum confiniviculi Lejulensis, qui a Corduba di-
qui non solum se voragini baralhri immerserit, ve- stat quoique milliarios lustros f, quo se nuper mo-
rum el vos sequipedas sua per inania instilula oeler- ralurus conlulerat, marlyrio politurus advenit. Et
nis dedicarit incendiis. » priusquam forum intraret, iristituendi se gratia nos
34. Tune in insaniam proceres concitati praevali- inquirens, obsecratur, precalur, exoplat, ut conahis
dam, una simul cum caeteris senleritia necahdum suos nos preeibus juvaremus, eique benedictionem
praecipiunt. Ac. sic primo beatum Fe'.icem, deinde consummandi agonem iraderemus, promniens se
sanctum Geo.rgium trucidantes, post venerabilem nostri curâm gerere ante Dominum. Cumquè a nobis

r " Quasi diçat quibuadam veluti experimenlis. ex Corduba Parisios ab Usuardo et Odilardo mona
MORAL. . . chis Gallis. Quorum translationem, quam AmbrOsiu».
b Bene Sollerius : Scriliendum videtur Pinnamel- Morales ignoravit, Mabillonius vero ex monacbo
lariensi, ut describil Èulogius ipse, lib. m, ç.'ll. Âimoino edidit saecul. îv, Actor. SS. Benediclinor.,
5 ld cum Schot. aulam. transcribere pro Appendice,
part. 2, visum esl nobis edilioni.
d Recte quoqiie id. Sollerius : Nempe déporta in ul nec hoc desil noslrae
basilica sanctorum Fausli, Januarii et Martiatis. ' Viginiï longo circuiiu signifteat. MORALE Sed
"Corpora sanclorum Geôrgii el Aurelii caputqne SchpH : Ftoinl»quinqué potius-fensendi hunt.
!?;\(alioeseu Sabigolhonis, anno 858, translata fuere
793 MEMORIALISSANCTORUM. - LIB. II. , 794
tirmatus in pace discederet, mox coram judice suam A \ lins, advenit. Aller Servio-Deo vocalus, spada adhuc
relalurus professionem assistons, dat teslimonium juvenis ante paucos annos ab Orienlis partibus ultra
fidei secundum caelerorumconstantiam : qui caesus maria in praediclam urbem habitai unis peregrinus
alapis, conviciisque dislenlus, illico apud soevoscar- accessit. Hi vero pari se foedere colliganles, unum
ceres traditur alligandus. Ibi se famuli Dei allerno propter justiliam Dei, usque ad morlem certandi vo-
fovent consulta , roborantur in invicem : sicque pari tum gesserunt, nullo casu ab invicem' recessuri,
voto connexi, cum jam mactalionis hora inslaret, quousque coeleslia sanguine mercarentur. Idenque
praeire sanclus Christophorus beatum Leovigildum (2) fanum illud sacrilegorum pelentes, in quo exce-
reverentiâ aetalis exoptal, postmodum ipse ruiturus. ptum vulgus abominabilesritus saepiusreddere con-r
Et ita hoc ordine uterque inleriit, xm Kalendas a venit, iranscendunl limina, lurm.is se ingerunt, prae-
Seplembris, oera qua supra. Quorum corpora sup- dicanl Evangelium, seclam impietatis suhsannant,
positis adusia incendiis anlequam penitus urerenlur, argnunt coetum. Appropinquasse regnum coelorum
fideliumcura erepta, apud basilicam sancti Zoyli se- fidclibus, inlidelibus autem gehennaeproponnnt in-
pulta sunt. leritum, quem proculdubio ipsi incprrereiit, nisi ad
CAPUT XII. vitam recurrereni,
Emila et Hieremias martyres. B
2. His et bujusceniodi verbis populum exhorlan-
Post non longo iterum inlervallo, duo adolescen- les, needum ab ore eorum sermo recesserat, et ecce,
tes illustres ex civibus Cordubensibus,nobili familia quasi crepiîans in sentibus rogus, cobors malignan-
procreali, ad palaeslram marlyrii cucurrerunt. tium adversus Dei famulos exardescens, cscdil, lace-
Emila scilicet et Hieremias, qui âb infantia sua apud rat, percutit, obruit, nililurqne perimere sanetos,
basilicam sancti Cypriani lilleras b edocenles, unus qui delubrum suum inlrare praesumpserant (quod
ad ministerium diaconii consecratus , aller in habitu apud illos quoque grande facinus repulanl), et nisi
laicali degebat simpliciier. Et quoniam uterque Ara- judex adesset, qui quodam privllégio poieslalis in-
bico insigniter proepollebateloquio, ferunt tanta per sanienlis populi murmur compescuit, tune jam vilae.
eamdem linguam in eorum valem volubililate egre- spiraminibus privarenlur. Quos ereptos caedentium
gium Emilam exaggerasse opprobria, ut proecede.n- manibus, carceri depulans, astringi ferro gravius
tium marlyrum convicia obliviscerenlur, cémentes jubet, furibusque admiscét. Ibi etiam adhuc praedi-
horum proseculionescontra suum dogmalistamacrius cant, prophelizant, inslare mortem lyranno annun-
invalere. Et idcirco non jam solummodode morîibus liant, laudantreligionem, vanilalem refellunt. Et cum
rcsistenlium sibi excogitare coeperunt, verum etiam iQ penitus vigor membris deesset, qui fer'rèt supplicium,
totarii exstirpare Ecclesiam ruminarunt. Quoniaiî non tamen dcslitit lingua usque ad mortem a praeco-
nimio terrore lot hominum recurrenlium ad marîy- nando veritaiis oraculo. At vero pro eo quod lem-
rium concussa genlilitas, regni sui arbitrabatur exci- plum suum evangelizando intrassenl, dece-nUiiteos
dium imminere, cum tali etiam virl.uté proeçinctos tyramii et d consules, prius manibus pedibusque ab-
parvulos preevideret.Quos per carcerem maceralos, scissis, decollari poslremo. Gaudent tali decrelo
poslremum gladio vindice pereoeerunl. Et cum lolus famuli Christi : exbilaranlur oppido hujusce mortis
ille dies clara esset serenilale lusiralus, subito ea- senlenliam expepturi. Inslat ferocissimus carnifex,
dem hora qua decollali sunt, vehemens tonilruorum clamât, frendet, minatur, feslinare ad poenamjubet
fragor exsurgeiis mundo inculitur : spârgit radianlia electos, quos utique cernebal majorem migrandi ha-
Iampadum fulgura oether; superos avelli cardines bere aflectum, quam idem inferendi inlerilum gere-
exislimarres. Armatur nube grandinum axis ; fusca- bat. Quis iliius horae, fratres charissimi, crudelita-
tur dies': turbinibnsque inficilur aer : pios cecidisse lem exponal? quis referai clades? quis Cruces an-
athletas elementafalentur. Quorum corpora equuleis nuntiel? quis denique admirabilem sanctorum enar-
suspendentes, ultra amnem staluunt (1), xvn Kalen- rei constantiam?Cura et ipsa gentîlilaslali spectaculo
das Oclobris, aéra qua supra. D stupefacta, nescio quid de Cbrislianisnio iridulgéntius
CAPUT XIII. sentieLat.
De Rogelioet Servio-Deomartyribus. 3. lgitur statuli in loco decollationis martyres
1. Cum adhuc (l)proefalosmartyres ergaslula habe- sancti, anlequam lictor admoneret, palmas exten-
rent, ecce alii duo supervenerunt, eamdem,quam dunt, lacertos parant, injectuniquê « jugulum ulnis
caeteri professionemtenentes, eodemqueyoto hoslemi excipientes, in diversa manus dissiliunl. Deindecru-
fidei expugnanles. Quorum unus Eliberi progenitus, ribus amputatis, nulla compuncli trislilia , abscissis
ex vico qui dicilur c Parapanda, monachus et eunu- denuo collis corruerunt. Quorum cadavéra , ut erant
chus jam senex pro.veclaequeaetalis, nomine Rogel- truncala, palibulis afligenies,ultra fluviumcrucibus
' a Dies in Usuardo, Adone, Equilino, et Cordu- ricus Florez, lom. XII Ilisp. Sacr. tract. 37, cap. 6,
berisibreviario concordat. MORAL. num. 247. Parapanda Graecavox est, quaeLatine ad
• l>Fors, addiscèntes. • omnia sona't, inquit idem.
r Ignolus nunc vicus, ait Morales : sed quam sitt . d ld esl magislratus. BOLLANDIad 16
nolus, norunt fere omnes: de quo consulendusHen- • Id est gladium, vel securim.ID. Seplembris.
 795 S. ELLOGll AUCliJEP. TOLET. 795
caelerorum adsciscunl, xvi Kalendas » Oclobris, aérai A lalioncm oris sui, ac linguaeversibilitatem quasi ro-
qua supra. borare nitentes.Non perpendenles quodnullus tantae
CAPUT XIV. proescriptusmililiae,el coelesticuriaeannumerandus,
Consilium Clirislianos disperdendi, quod rex cumi instante hora vocationis, nexibus retineri posset
proceribusimit. mortalibus : cum quolidie in Scripluris sacris nobis-
Praeterea martyrum causa etbnici conturbati, ipse- cum perlegant,quod nec vita, nec saevapericula, nec
que rex in furorem maximum concilatus, Varia corde; ipsa eliam mors sanctos a cbarilate Domini nostri
proemedilaturquibus posset inlenlionem sanclorumi Jfisu Christi avellere unquam praevaleanl'Rom. vm,
reprimere. Sciscitatur eliam sapientes, explorât phi- 35 et seqq.).
losopbos, regnique sui consules super hac re per- 2. llli aulem, quiab initio actus non destilerunt
contatur. Qui omnes unanimiter in perniciem con- infamare sanclorum, foedaque susurratione eorum
spirantes fidelium, comprehendi Clirislianos ell conali sunt intentionem everlere; bellum quod mili-
vinculari sub arclissimos carceres decreverunt (1). libus gloriosis nequiverunt inferre, in nos crudeliler
Tune jam procuidubio enecandi eos diflicullasfuilt verlunl(l): nosque auctores hujus rei existere as^
adenipta, si quisquamvalis sui temerarius exprobra- serenles, noslro instinctu illa omnia perpetrata
tor ultra occurreret. Hac nos miseri opinione com- B fuisseaccusant. Adeo ut quidam iliius lemporis pu-
perta, diflugimus,abimus, evagamur, deliiescimus, bliéesrei exceplor, praepolens viliis el diviliis, solo
limidoquediscursu et habilu demulalo noclurua si- Christianismi nomine denolalus, operibus autem
lentia carpimus. Decidpnlefolio exlurbamur, crebroi Deoet angelisejus jgnotus, a principio çerlaminibus
mansiones mulamus, tuliora loea requirimus, aci beatorum infensus,detractor, derogalor et infamalor
tremebundi undequaque dilabimur, mori formidan- eorum, iniquus, tumidus, elalus, superbus et im-
tes per gladium, quandoque moriluri per debitum. probtis; quodam die (2) praesenli concilio episcopo-
Qui ideo forte marlyrium fugimus, non quia timemusi rum multas adversum nie, linguam commovens,
morlem, quaequandoquevenlura est ; sed quia inîli- exaggeraverit conlumelias. Anathemalizare sanctos
gni sumus marlyrio (2), quod quibusdam, et non-oui' decemil talia mediiantes, maledicere imperat, per-
nibus dalum est. Qui enim nunc marlyrizanlur et sequi stylojubet electos. Verens infelicissimusom-
marlyrizandi sunt, ab initio mundi praescriptisunt, nium, ne jacluram honoris paliatur. (!ui non solum
dieenle Apostolo : Quos proescivit, et proedeslinavil nullam reverenliam sanctis exhibere studuil, verum
conformesfieri imaginis Filii sui, ut sit ipseprimoge- eliam praedicaresinislrum esse, quod agunt in po-
nilus in multis fratribus. Quos autem proedeslinavil, pulis, praecepii.
hos el vocavit: el quos vocavil, itlos et glorificavilG 3. El quanquam melu compulsi, seu melropoii-
(Rom. vin, 29, 50). tanorum judicio, qui ob eamdem causam lune e di-
CAPUT XV. versis provinciis a rege fuerant adunati, aliquid
Çhristianorum perlurbatio, et eorumdemvarioesen- commentaremur,quod ipsius lyranni ac populorum
teniioe in concilio episcoporuntCorduboe congre- serperet aures (5) ; inhibilum esse marlyrium, nec
galo. licere cuiquam deinceps ad palaeslram professionis
1. Mulliigilur horreoinutilesDominico,ejecliforas discurrere, praemissoponlificalidecrelo, ipsaeliliera?
de rele apostolicaab eo, qui non ut bonos vasis recon^ nunljarunt : eademquesebeda minime decedenlium
dere, sed polius ut stipula inexslinguibilimeruerunt agonemimpugnans,quod fuluros laudabililer exlol-
iucendiodeputari; nobiscumvelb fugere, velcompati, leret milites percipitur : verumlahiem allegorice
vel etiam deiilescererocusanies,pietaiemrelinquunt, édita, nisi a prudentibus adverii non polerat. Non
fidem praevaricantur, abdicant religionem, Cruci- tamen (4) inculpabile illud fuisse putamus simula-
fixum deteslantur. Ses3 (prob dolor!) impietati tra- tionis consultant),quod aliud gestans et aliud so-
denles, submilluntçolladoemonibus,blasphémant,de- nans, quasi a discursu marlyriali plebemcompescere
trahunt.subvertuntqueChrislicolas. Plurimi^ eliam, videbatur. (5) Quinimo, nisi légitima salisfaclione,
qui pridem nobiscumsano sensu viclorias martyrum D saltem pro plèbe nullalenus reuiiltendum esse con-
praedicabant,constantiam efferebant, laudabanl tro^ filemur,
paea,exlollebanl agonem, tain ex sacérdolibusquam CAPUTXVI.
px laicis; sententias mutant, aliter senliunt, judicant Habdarrahgmanrex subilo moritur ; filius e'us Ma-
indiscrelos quos hactenus felicissimos asserebaat, homad in regnosuccedit.
pro eo quod ipsi sancti infirmioribus nolentes COM- 1. Denique, cum ex omni parte Chrislianis immi
pali, suae polius tranquillitatis et pacis commoda, neret intérims, ardensque imniani furore commina-
quae in coeleslibussanguine mercari fidebanl, quam lio principis mullos electorum errare compelleref,
nutanti Ecçlesioeinler scopulosperfidorum consulere plerique nobis illam exprobrationem lsraeliiicam,
sluduerunt : quibusdam ex legesenlenliolis, iinmu- cum se gravius opprimi cernèrent, inferebant, di-
* In sequenli post Emilam et Hjeremiam die lu rio impares eranl, perraissum divinaelegis indulgen-
martyres perimuntur, quosinillum Breviariumcom- tia. MORAL.
mémorât. MORAL. « Contra hos lum primo libro, tum etiam in Apa-
b Hoc namque eral imbecillioribus,el qui
many- logelicoËulogius fusius dispulat. ID.
 797 MEM0RIAL1SSANCTORUM.— LIB. II. 798
ceiites : < Videat Dominus et judicet, quoniam Ab J OBSECRATIO ADCHRISTUM EJUSDEM EULOGII
IN COU-
foetere fecistis sudorem noslrum coram hoc tyranno PLEMENTUM LIBELLISIVEPRO OMNILAPSDQUI IM
HOCOPEREC05IMISSUS EST.
et servis ejus, et praebuistis eis gladium ut occide-
rent nos. > Crescente elenim numéro martyrum, Ecce, DomineDeus meus, Alpha et Oméga,princi-»
crescebal in majus iraciindia principes, augebatur- pium et finis, yerus Emmanuel noster, inilium vitae
que fidelibusconturbatio, ut pêne casus nostri olim meae, pleniludo auimaemeae, perfeclio salulis meae,
Pharaoniticis contra Israël persecutionibus compu- zelo tuo accensus, amore sanctorum tuorum com-
larenlur. Qui sicut ob intervenlum Moysis ad Plia- pulsus, fralrum charitate coaclus, parvipendenlium »
raoneni pro populo Dei acrius ^Egyplii desaeviunt, nutalioni compassus, odio inimicorum tuorum com-
et operum gravissimorum imporiabili calamitale molus, lanliljus scienlia, ingenio parcus, exsilis in-
subdilos opprimunt; ila quoque et nos ex eo, quoi tellectu, spectamine bonitalis ac niisericordiae tuae
sancti ad praelium descenderunt, ut loquerenlur ex niaguanimus, fretus pietate, clemenlia roboratus,
nomine Domini nostri Jesu Christi coram rege, et; aggressumopus, le adjuvante, perfeci alque çonclusi,
'profilcrenlur consulibus et judicibus evangelicam sicut polui, non sicut debui, imo sicut tu mihi posse
vériialem, proderenlque falsilatem valis iiiiqui.-so- dedisli. Aperui os meum, Domine, et loculus sum,
lito asperius everlimur, el fundilus a minislris dser B qUia tu jussisli; et quantum voluisti, implesli, atque
nioniorum perdendi insequimur. ad enarrandum justorum luorum aclus justissimos
2. Gumque lanla coarclali angusiia crebrius ge- cor iniquitale dejecluni coegisti. Armasti ad praeco-
meremus, et lalenlibns ac vagantibus nobis (1), de-- nandum laudes tuas impeditam sceleribus linguam ;
nuo pontifex borribili carcerum specui traderelur,, et os meum, quod scia viliorum diu obstruxerat,
nullusque nobilium laicorum ingredi fores a auderel,, subito quadam praedilumagonia, ad tua elucubranda
futurum in perendie erg.istulum metuentes; coepit t fidelia testamenta reserasli. Verebar, Domine Deus
rex alta aediumpeiere, scandilque sublime solarium,, meus, opéra mea, el sollicitas de proprio manens
oppida luslraturus, confestimque e regione (2) pen- facinore, licet emendalionis differrem remedium,
denlia slipilibus sanclorum corpora intaetur. Con- meditabar tamen de iniquitatibus meis pênes me-
tinuo supposilis ignibus cremari ea praecepit. Quo- hielipsum probatum sacpius tesiimonium : perpen-
rum cineres, Deo faulore, pér loca sancla reposilii debam judicium, debiluni mei realus cogilabam vin-
sunt. El, o admiranda potenlia Salvaloris, e! slu dicium. Et cum apud te notifiant facti sui mens
penda virlus Domini nostri Jesu Christi ! qui semperr consternata deliquiis nianere cognoscerel, vix coelum
qusesitus in tribulalione assistit, pulsalus aperit,, audebat intendere. Tu vero linguam meam quasi
iiivocalus exaudit.' Nam os illud, quod sanctos Deii minisleriis luis aptam ad sacramenla coelesliaordi-
comburi praecepit, repente eadem hora divinitus5 nanda dignaris impellere. Nam quod exiguis meis
obstruitur, lingua vero, angelo percutiente, repressa,, meritis maleriam tanli nierili construere intenlavi,
6uo hoerens palato, ultra Tari non potuit. Sicque> pt quod immundus munda disserui, el quod sordidus
porlantium manibus in stralum reductus, quadami sancla sanclorum disposui; non superbiae tumore
noclis ipsius hora spirilum reddens, priusquami subnixus, sed humilis et abjeclus, gralia acquiren-
rogus sanctorum eadaverum exstingueretur, idemi dorum praemiorum, et pairocinio potiendi sancto-
yila exemptas, oeterno clibano deputatus est, relin- rum hoc egi : vel certe ut pênes le ingratus non
quens successorem imperii Mahomadprimogeniluni, cssem lalenli collali, aut etiam ne res coelo dignae,
hosteni Ecclesiae Déi, et Chrislianorum malivolumi nullo astipulante, oblivioni traderenlur perenni.
persecnlorem. Qui ingenito quodam odio soepius i Tu, DomineDeus meus, scisli affectum meum, pe-
quocstionemadversus fidèles proponens, non illo in- nelrasti inlenlionem, volum intellexisti, et causam
ferior esse merilis apparuit, cujus nomine insigniluss talia commeniandi non ignorasli. Tu parvulo in-
ostenditur. Nam ipso die, quo sceptrum regni ad- stinclum dedisli, miserrimum adjuvisli. çonalum,
optas est, Clirislianos abdicari palatio jussit, digni-. _ erexisti ad grandia imbecillein, et invalidum animo-
taie privavit, honore destiluit : multa poslmodum, sum fecisti. Neque enim, Domine Deus meus, ad
in nos mala irrogari disponens, si regni fèlicitale ett tanla me praeeleclumfieri opinalus sum, ut ego tan-
prosperis poliretur eventibus (3). Nos aulem, in- dem essem elucubrator gestorum sanctorum, qui
sla'nli fine opusculi, spem noslrae incolumitatis ini eram gravium operalor peccaminum. Nunquid si ego
Domino collocantes, non limeamus quid nobis facial1 menlior, tu teslis non es? si falsum aslruo, nonne
bomo. Credenles nos ubique advocati nostri Dominil vides? si aliter quam fuit affirmo, lu poleris igno-;
Jesu Clirisli interpëllatione salvari, qui dixit : rare ? Si non profero veritatem, non Iatere le poiest,
Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad! qui oamia nosii. Cerle tu cuncta considéras, péné-
çùnsummalionemsoeculi(Matth. xxvm, 20). Amen. tras universa, secrelum inlelligis, vides profundum,
omneque Ubi palet arcanum, et loluni in praosenti
tibi manens, praeleritum et futurum in tuo cuncta
a Hoc est : domi se conlinercnt nobiles Chr!- t Sic fuit in exemplari hic titulus, quemadmo.dum
stiani, pedem inde efFerrenon audenies. MORAL. el ille sequenlis precationis MORAL.
« Seholl. mutation!.
 799 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. 800
volumine ascribentur. Et quod inspiratione tua A cuncta quaè tibi obstanl, tuamque voluntalem tefel-
mens provocata ruminavit, et quod praedila coe- lunt, et nesciunt pielatem ; tu cuncta, omnipotens
lestium graliarum virlute elicuit, et quod vanae Deus meus, erudera, ablue universa, totaqué purifi-
laudis stimulala compunctionibusaflectavit, et quod cando sanclifica; ut tara sit Domino Deo meo hoc
ibidem lapsu linguaenolens incurrit, apud le repo- opus acceptum, quam sanclis angelis tuis graliosis-
sïla manenl, universaque luis examinalionumlibris simum. Impetrel mihi graliani tuam, sanclorum
exarala sunt. hauriat benedictionem,oblineat pacem Ecclesiarum.
Hinc ad le, Domine Deus meus, vario corruptus Déferai tibi arliculum lemporishujus, recenseat co-
facinore rediens, multipliais scelere, iniquitateproe- ram lepopuli lui calamilaies, teque super laiibulum
largus, quaeso,pelo, imploro, ut de illa inefiabilium meum, quo isla dicto, respecta miserandi conver-
clenientiarum sede beata obsecranlem intendas, as- tens, diluât onine facinus, ad quod me tenlaloris
picias consternation, adsis roganti, ut prius abdila versulia ritu priori, cedenle fragilitate, illexit. Sit
cordis mei. cmundans, liberum in confiiendo te cuslos coronaemeae,sit lutor vitaemeae, sit mei pro-
remper statuas. Purgesque deinde satum opusculi vector ad proemiasempilerna,ul idem per le sancti-
hujus, si quid zizaniaepravi sensus subtilis circum- ficalus, Memorialesanclorum dicalur, et me inter
ventio lenlaloris in ea, me non volente, aspersit ; si B memorias electorum tuorum sua conscribas obse-
quod loliorum deviae proseculionis, ignorante me, cralione. Per le Dominumnoslrum, qui cum Pâtre
seminavit. Quidquid ibidem erroris casu respirât, et Spiritu sanclo unus, sempiternus, et immorlalis
quidquid resonat impolilum, quidquid a te alienum es Deusin saeculasaeculorum.Amen.
est, quidquid a te procul est, onine quod le ignorât,

LIBER TERTIUS.

PR^FATIO. loculionis residemus, pigroque (ut ita dixerim)

Cum igilur praecedéniiumvoluminum séries af- gressu yix opusculorum limilem contingentes, ubi-
faibli impiorùm crudelitatem, quae diu inexpugna- que finem loquendi oplaraus. El lune magis ma-
bilium virorum constanliam enisa est faligare, di- gisque debilisviator quassatur, cum se jam de per-
gesserit, veroque asserlionis gressu ortus, aetates, r ventione ilineris gaudere sperans, denuoex impro-
aclusque belligerospercurrat sanclorum; plus ali- viso emergère sibi adhuc inopinalum conficiendum
quid reor, saeviliaein nos commissum terlius hic li- cernit spalium. Undeel nos, qui jam finisseopuscu-
ber non sine ingenli vulnere pandel. Nec me quidem lum çredebamus, ac veluti procellosum mare in
supercilio arrogandi hac occasione nti intendant, naufragio transniissum remigio loelabamur, et
quod tanlaemaleriaeparvi admodum, et (ul ita dixe- oplaii portas salvi fruebamur quiele; nunc aliud
rim) vilissimi ingcnioli fulcimen adhihuerim; aut forluilo contuemur supervenisse, quod opéraspre-
forte non res vcras nos elucubrasse condemnent, lium praemissisopusculis sil addendum. Tendimus
qui eo intuilu operis hujus concinnavimusslruelu- igilur parcilale facundiaecoarctali, tendimus immi-
ram,quO nimirura omnia aequilatcdistricli judicis in nenlium persecutionum casibus occupai!; et quasi
futuro novjmus dijudicanda, quem nec fallere abdila in conlrarium venlo surgente, in allum nos demum
cogitalionum,nec qualitas operum potest. Nam ego, devolulospelagus inhorrescimus. Confidimusaulem
'
qui scio suo quémque oneri coram Domino subja- ejus nos incunclanler bonitalisjuvamine prosperari,
cere, cur propriis diu gravatam substanliam mcam qui dignos nos eorum visu et amicitia dijudicavit,
molibus externo pondère deprimere vellera? Aul ut quorum fruebamur dulcedine, etiam tropaeis im-
quid commodi compiclo mendacio mihi conferri U bueremur.
sperarem, ex omni postmodumverbo rationem pen- CAPUT PRIMUM.
surus? Sed hinc agitalur tennis scienlioe venulis
lnilium regni Mahomad régis.
mens contenta, quod rem, non dicam niagnifluminis
tantummodo, verum etiam immensi aequoris af- Caelerum,ul in fine secundi. operis annolatum
fluentia necessario irrigandam attentat, quae vix est, adepto Mahomadpatris imperio, confeslimin
parvissimi slillicidii sudorem irrorans, quasi quas- promptum odium contra nos prorumpens, ipso die,
dam coactilii et exlorli liquorisguUulasprofluil.Nec quo fascitws infulalus, solium regnalurus conscen-
ab re fessi viatoris compafalione impetiar, qui vi- dit, Clirislianos omnes palatio abdicans, indignos
gore virium enervatus, saepius in itinere sedens, aulae principaliministerioproniulgavit. Quos iterum
eo vehemenlius conlassatur, quo crcbrius per loca post non longointervallo sub tributario censu prae-
varia compausalur. Ita et nos lolius uberlalis ex- scribens, plures praemioregali privavit, qui dudum
pertes scientia?, quasi debilitato gradu per invia militaribus « vescebantur annonis. Et quia scri-
« In Sanclio martyre de his Christianis nobilibus, Saraceni régis lyronibus, jam dicturo, est.
MORAL.
801 MEMOR1AL1S SANCTORUM.— LIB. III. 802
plum est : Secundum judicem populi, sic et ministri A occasione salrapae tenebrarum inde capta, etianj e»
ejus ( Eccli. x, 2) ; ip'sis per idem tempus gubcr- lemplorum culmina subruunt, qUaea tempère pacis
nacula urbis coinmillit, qui consimili zelo ,con- studio et industria palrum erecta, pêne trecenlorum
troversiae adversum Dei populum laboranles, eum a diebus condilionis suaenumerum excedebant an-
ubique affligèrent, everterenl, et opprimèrent; ut norumi
non solum vatem suum nullaienus infamàri prae- CAPUT IV.
sumerent, verum eliam lerroribus compulsi abomi- De sedilione provinciarum*
nabilem confiterenlur culiuram. Sic quoque moe-
(1) Et quia undique dibellionum insurgentia bella
ror importabilis et persecuiio iruculenla undique
niagnam ei molesiiain inferebant ( nain libère in
nobis obvians,plerosque praevaricalionis laqueo im- cunclis
Hispaniaeui'bibus,-quas vigore poleslalis et
mergebat, egregii polentia intellecius, largoque munere prae-
CAPUT H. miorum paler suus acquirendo domaverat, el obsii-
Proevaricaùo Ulius exceptons , qui pridem sanctos , derat, hic privilegium dominandi gerebat i praeser-
analhematizuri compulerat. tim cum et ex aliquibus locis (2) caesumet fugatum
Mulli autem sua se sponte a Christo diverlenles _ exercilum suum cernens ubique imniinui, ubique
adbaerebant iniqiûs, sectamque diaboli summo co- se gemeret in détériora converti) ; idcirco contra
lebant affecta, siculi ille spurîus, et sanclorum be- nos diu meditaluin in futurum diflërebat perdilionis
l.edictione indignus, de quo in libro sscundo niemi- inlerilum, lardoque ac pigro impelu cCclesiaruin
nimus, agit. Qui saecularisreverenliae pompain ré- opérabatur ruinas; Nam niillos credo Chrislianorum
bus prasponenscoeleslibus, inauditaque libidine pro (nisi isla difficullalis obslarent repagula) secum
Deoofficiumveneraiis,.ppst bisseno mense,quo san- pateretur morari. Quinimo, ut jam alibi prsemissum
ctos anaihemati'zari decreverat, nosque foediscon- est, si commodani regnandi haberet licenliam, Ju-
viens impeiierat, honore dejectus esl. Gralia ilaque dieos eliam a se repelli compelleret. Quo solius gen-
disserludinis linguaeArabicae, qua nimium praediius lis suae comilatu vaîlatus, his prasesse solummodo
erat, solus e Chrislianis a consulibus in ofïicio mererelur, cum quibus inexlricabilia aeterni bara-
exceptons detentus, post aliquos menses et palalîo ihri lueret lormenla, nec alleriiis .diversilate reli-
et minislerio est abdicalus. Quod faclum non leviier gionis unilas damnabilis cullurae scindereiur. Ex
ferens, cum se dejeclum aspiceret, privaiumque qua, Deo vocanle,- et per splendenlia fidei sancloe
tanla dignilale alliUs suspirarel, proestanlius Deo niysleria coinpungenle, plures admoduin receden-
mori, quam non vivere saêculo eligens, continuo r, les, el pieiali adhaerenles, morlemque spe firmiori
lidém sanctae Trinilatis spernens, eedit seclae per- propter Chrisluni excipienles, idem ingemiscebal;
versilatis, et nequaquam se Cbrisliaiium vuli jam practer eos, qui nimia carnis impediti forniidine,
ultra videri. Quaprôpler in détériora convèrsus, qui ardua cordis contrilione Chrislo régi sub chlamyde
nusquam simplicia medilalus fueral, exsul Christia- adhuc militant.
nis effeclus, adunatus genlilibus,crëbroque discursu CAPUT V.
illud impielalis delub'rum, qii3si Unuse ministris
diaboli fréquenter ingredilur, expulsus de lemplo1 De odiosuorum adversumregem, et de ipsiiisavarilia,
et de iribulis Christianis impos'iir.
Domini, quod dum adhuc lidelis existerel, sera ac
pigra visilalione incoluit. Scriptum esl enim : Non Cumque Ecclesiam Dei flammisinvidiaeiriurcrido,
Itabitabitin medio domus meoe, fmiens superbiam : inlerno cogilamîne corrosus labescerci, el suor'iim
et qui iniqua loquitur, non direxit in conspectu ocu- pacem aûeciaret, haec el hujusmodi conlra ncs
lorum meerum (Psal. c. 7). Idem Vero post nega- exei'cere disponerel; in nuîlo aitamen divinam dis-
lionem in honorera prislinum reslilutus, palatio pensaiionem liumana procacilas praevalet imniulare.
eum cunclis odibilem, universis exosum, oniiii-
reformalur, quo pedica et bannis caeieros illi- Qiuè
ciendi existens, foret aliis in praevaricalionis scan- " busqneexsecrabilem reddehSi eliam domestico, élut
suarum odio, vel malediclo inipe-
dalum, qui causa gloriaeleniporalis sibi fueral la- ferunt, pellicum
litur. Verupi ul scriptum est : Rex justus erig'itter-
queus.
rant, vir aulem avarus deslruit eam (Prov. xxix, 4) ;
CAPUT m. hic idem inaudiiis cupidiiatam fascibus ardens, mi-
Deslruclio basilicarum. litum annonas demulilat, îribunorum coarctat do-
Inlerea cura soepius cônlra Dei catervam saeva naria, lnnaremque praemiorum a discursum immi-
principis conspiratio inolesceret, aflligeretque ubi- nuil. Et cum sibi vilia admodum el peneexigua
que Christicolas, et nec sic omnes generali dilapsu, a vicinioribus locis reddi vectigalia cernerel (quia
ul fidebal, ad ritum suum proruerent, jubet eecle- videlicet si culpa vulgi is ad sceplrum Deo
dispen-
sias nuper slrucias diruerc, et quidquid novo cullu sante admotus est, tamen hujus meritorum
impro-
in antiquis basilicis splendebat, fueratque tempori- bitate urbes ac nationes in slimulum re.calcitralionis
bus Arabum rudi formatione adjeclum, elidere. Quai inductae,non ad inlegrum iribulis
provinciarum eum
a Slipendiiim intelligoquod
singulis mensibus militibus persolvebalur. MORAL.Hinc potest supplerl
Glossaritm Cangeanum.
 803 S. EL'LOGHARC1HEP.TOLËT; S04
perfrui paliuntur), ideO in nos arma dislrictionisi A dum concilis gressibus cerlatim ad expugnandum
converlens, et ut lulum plalearum dominii plaiictnL dogmatislem nostrum occurrenles, débita ultiené
contribulat, quorumdam Chrislianorumejusbplioni', perempti sunt ; nunc adsint, nunc veniant, modo
favcnle. nequilia (si tamen Chrisliani,' et non magisi piopereiit, si divinitus inspirali, îllud-in verilatë
operarii iniquilalis âppellàndi sini) qui Ul privile- conservant cerlamen.
gium a cbirograplia exigendi oblineani, sorlem Do-
mini fideliumqueconvenlumsuo vadimoniovel cri- CAPUT VII.
mine a rege mcreanles, imponabili census onere De Fandila martyrei
colla aggravant miserorum, quolidie plebem Domini 1; Dura ergo in nos hujuscemodiirrisionibus in-
pessimanles : illa proculdubioplectendi in futurum suliarent, et hoc deludionostram pêne consuinma-
sentenlia, quae talium condemnans excessusj ail : tam cladihus faligarenl miseriam, adolescens qui-
Et quipessimanlplebemtuam , inventant perditionem dam Fandila, ephebus -aspecliidecorus, boneslale
(Eccli. xxxvi, 11). iiuibus inique secundumveriia- viiee probabilis, sanclus et timoràlus presbyler
lis edictum felicius eral gravalis molarum pondère inler bas caedessoevaquediscriminaoslium aiiilum-
collibus profundo niergi s quam lanlo pusillanimes que primus exercendi marlyrium sub hujus lyranni
c
perlurbari scandalo (Matth. xvm, 6), aut (antani rj privilegiopatefecil.Hicitaque (1) exurbe Accilana
vini gregi parvo inferre, cui Patri dare regnum com- progenilus Cordubamdiscendigratia venions,tolani
placuil (Luc. xn, 52); in quorum conspfelu Deus pêne pubertalem ibidem sub paedagogi traditions
non est, et a quorum iniuilu judicia Dei snbl.Ua peragens, confeslimul adolcscenliamadiil, mona-
îunt. Semper invidi, semper iniqui,ubique maliliosi; slica ohleclatus conversaiionej illico monachis se
in alterutruni iracundi,in aliorum eversionepacilici, Deo jngiier mililaturus admiscuit. Qui aliquibtis
in confoederalionibusinfidi, in conspiralionibuscon- locis peragratis acdemulalis, in quibus ardens dé-
cili, in circumveniione versuli, in apparatu noxie- vola mens requiescere non poteral, ullimo (2) se
lalis aplissimi ; pro se invicem disparati, ad per- in Tabanense coenobiumcontulil. Ibi aliquandiu sub
dendum caelerosadunati * ad decipiendum excilali, regnlari disciplina vel regimine abbalis Martini de-
ad miserendum pigri ; in incessu tumidi, in asser- niorans, perfeclius in timoré Dominiclaruit.
lione superbi, in promissionedubii, in dalione a vari* 2. Et quoniam summae humililalis magnacque
in largitione parci j in accepiione avidi. Id promil- obedienlioeerat, idcirco gratia sanclilalis, qua coe-
lentes quod dari nequeal•; id conferentes quo frui lilus refulgebat, diu imploranlibus ac roganlibus
non liceat; qui non dormiunl, nisi malefecerint monacbis coenobii sancli Salvaloris, quod haud
(Pioi'. îv, 10), et consurgere ad iniquilaiem fesii- C procul a civilale Cordubaein parle.septentrionis ad
nant; qui loolanturcum maie fccerinl, et exsullant radicem Mellaris pinnactili silum est, ad offiçiura
in rébus pessimis (Ibid. n, 14); el cum se Clirislia- sacerdotale praeeleelusinvile et (ul ila dixerim) vio-
nos esse pronunlient, Christum quolidie in membris lenter instanlia vel praejudicioabbalis sui sancium
ejus criicifigunl, Judaeprodiloris documentaseclan- niinislerium suscipil, el nihilominus jejuniorum,
les, qui proeceplorem, venaliter distrahendo pecu- vigiliarum, oralionumque solilo propensius labores
nias, crucifigens, sibi quidem laqueum perdilionis adaugens, ambulat de virlutc in virtulem visurus
efïodil, mundo aulem liberlalem dcbilam contulil. Dominumin Sion, scalis mcrilorum eveelus. Cujus
Hi vero se eidem incorporanies, cum redcmplos venerabilemvilam, cunclisquenecessario imilabilem
ejsis crude'i accnsalione affligunl, el (quod non sine conversationem, cum affatimdigiio laudum pracco-
gravi cordis mei vnlnere profero) quos lueri debue- nio eorumdemfratrum atque sororum, quibus prae-
rant, quia siimus invicem membra Christi (Eplies. crat, relalione pandalur; eo tamen magnificenlius
iv, 25), eum, (proh dolor!) negare conipellunl. déclaralur, quo florenlissimam juvenlulem animo
robustiore iransgrediens, gladiomarlyriali non cun-
CAPUT VI. ctatus fueril subdere.
De insullaûone procerumcontra martyres. t* 5. Igilur, comitanle ipsum perfectioiie limoris Do-
His intérim imminentihus malis, et hujuscemodi mini, cum omnia terrena despiciens mcnlem coelo
acrumnis Ecclesia vaptrlaiite, ferunt ob hoc regem suspenderet, cuperelque dissolvi melius et cum
ingenli crapulalum laelilia, ampliora fidelibus scan- Chrislo manere, quam rébus haerere caducis; quo-
dala irrogaturum sepromitlere, et, ut alibi h laxalum dam die obfirmatovullujudici aslans, prsedicatEvan-
est, dira incursalione, molesliaquccoiitrilurum, si gelium, impudicum cxprobral valem, coetumque
cornmodum regnandi successuindiulius oblinerel; noxiaecombinalum culluraepaedoribus (nisi resipi-
adeo ul plerique .procerum olim decedenlium mar- scens pielatis fideinappréhendai)ullricibus luiturum
- lynim subsannantes conslanliam, nobis rel'errent : poenarumincendiis
proteslalur. Hinccarcere Irnsus,
(Jiio nunc abiit illa vestrorum.virlus agonislarum? el vinculis coarctalus, latronum mansionibus a!li-
quoaufugilmagnanimilas?qua absorta temerilas de- gaïur, principali posimoduinsenleniia decollandus.
litescit? ubi se enervata forliludo abduxil? Qui du- 4. Quod faclum judex regio intimari audituiiîon
a Hoc est, ut Iribulis per cbirograplia exigendis t' Supra cap. i.
îiraeficerentur.MORAL. c Videsis not. sub num.' 7, lib. r.
 Î05 MEMORIALISSANCTORUM.— LIB. III. 800
différais, accendilur igné furOris immensi, et quo- A stippliciis, et nunc veni parlera tibi purpurei mune-
dam hebelatus horroi'e miralur stupidns, quae esset ris hujus conferre. Accipe libens donarium, et vi-
illa viclrix audacia, qua? lantae gloriaenon expaverit riliier âge in Domino; nam reliquias rosarum et li-
regem, lamque sublime vanitaie et superbia caput, liorum, quas in manibus servo, post te ex hoc loco
atque (ul se putabat) super omnia excellens talibus datura sum migraturis. > Tali denique virgo sacra-
non reverentiae ausibus propulsarel. Quamobrem lissima visu ac munere illuslrala, cum e dextera col-
eodem momento sub voce terribili episcopum com- loquenlis rosam susciperet, ruris admista coeleslibus
prehendi decernit ; sed ipse, fugaepraeventusreme- ab oculis intuenlis elevabatur.
dîo, salvatur. Nam ferunt, jam tune eum nulla in- 5. Haecautem puella, cum pro summa bumilitaie
lercedenle dilatione punire decreverat. Jusserat atque obedientia inler convirginales ullima se judi-
etiam omnes Clirislianos generali sententia perdere, caret, esselque incomparabili apparatu obsecun-
feminasque publico dislractu disperdere, praeler eos dalrix, nunquam tamen appellari se Dignam palie^
qui spreia religione ad eultum suum diverterent. balur, dicebatque cum lïcrymis (5) : t Noble me Di-
Et nisi hoç ediclum consulta satrapum quassaretur gnara vocare, sed magis Indignam ; quia cujus me-
(qui pro eo quod nullus sapiens, nemo urbanus, nti sum etiam nomine debeo insigniri. i Elciim a
B
nullusque procerum Chrislianorum hujuscemodi rem die revelationis suae,amore compuncta marlyrii, la-
perpelrasset, idcirco non debere universos périmere cito cogiiamine, quibus ad id posset indiciis aspi-
asserebant, quos non praeit personalis dux ad proe- rare, saepiusruininare coepisset, fit affatim laelior
lium) ; a exhinc credo jam funditus Christianismuni horum instrucla marlyrio, quo quasi bis praeceden-
nostrum partim gladio, parlim proevaricalione ex- libus haec firmiori gressus snecederet ad coronam.
stingueret (5). Fortissimum vero alhlelam gladio Ideoque aperlis silenler coenobii clauslris, cum jam
iiiterûciens, paiibulo ultra amnem suspendi prae- beatos pendere comperisset marlyres, concilo gradu
cepit. judicem petens, cur fratres suos proecones justitise
trucidaverit, asseriione intrepida perconlatur. t An
CAPUT VIII.
quia, inqnil, Dei cultores exislimus, sanclamqne fi-
Gesta Anastasii, Felicis et Dignoemartyrum. deliler colimus Tiinilatem, Patreni, et Filinm, et
Spiritum sanctum, unum et verum Deiim faientes,
1. Quem sequens (1) alio die Anaslasiuspresbyter, et omne quod ab hac crcdniilale dissenlil, non so-
qui ab ineunte aelaie apud'basilicam sancti Aciscli
lum negamus, verum eliam deleslamur, maledicl
Cordubensis disciplinis el litieris erudilus, usque et confundimus; idcirco confodiniur? >
ad plenam juvenlulem ibidem in Diaconalus oificio mus, 4. Haecel his similia sancto el immaculato ore
degens h, postquam nionasticam vilam, qua dudum dlssercnle puella, nihil cunclalus arbiler, lictoribus
fuerat sprelo c minislerio oblectalus (2), in senibus decollandam
commiltil, qui mox e delicalis infeçunt
egerat, demum sacerdolioapplicalur.Concito gressu, jiigulum collibus. Nec mora conslernalis corruens
palalium peténs adslal consulibus, hosleiiique fidei membris, equuleo deorsum versa suspendilur, cse-
veridicis assertionum slimulis feriens, gladio confe-
lerisque trans fluinpn adsciscilur. Hoc namque or-
slim abscissus, suspendilur. Cum quo et Félix mo- (Snehilrés vocali,
na- Anastasiïis, scilicet presbyter,
nachus, ex oppido Complulensi progenilus (5), Félix monachus, et Digna virgo beata eodem die
lione Getulus, et ([uadam occasione in d Asturias
disparilerceciderunt, xviii Kalend. Julii,aoraDcccxci.
devolulus, ubi et fidem calholicam, et religionem
nionasticam didicit, eodem die hac professione de- CAPUT IX.
cisus affigilur. Benildis malrona martyr.
2. Cumque dies illa maximum cursus sui expiens Denique hos sequens Benildis femina jetale jam
melabuluin, jam pêne (4) in horam nonam diverge- provecta, et ut ferunt, non medie timorala, sub pro-
ret, virgo quaedamadolescentula, merilo et nomine fessionecaelerorumoccubuil xvn Kalendas Julii, oera
Digna, ex collegio venerabilis Elisabeth, cujus ralio- " qua supra (1). Quorum catlavera post aliquot dies
nem liber secundus edisserit, Deo révélante et con- ingeiiti concremata incendio, ad ultimum fluvii pro-
fortante, ad palmam prflcessii. Paulo namque aille jecta, dispersa sunl.
marlyrium suum, assislere sibi per somnium videt CAPUT X.
puellam, habita et specie percomplam angelico, ro-
sas ac lilia manu geslanlem. Quam cum de nomine Sancla Colùmba martyr.
causaque sui exploraret advenlus : « Ego sum, in- 1. Cogimur vel numerositate certanlium, vel dé-
quit, Agalba, olim propter Christum diris attrita bita sponsione votorum, in longam diclionis sériera
a Exhinc ponimus cum Henschenio ad diem 15 c Diaconi ordinis cujus est praeserlim, utvocabu-
Junii, quamvis Morales, Scboltusque ediderunt, et lum ipsum Graccis sonat, in Ecclesia ministrare.
hinc. , MORAL.
b Hune loeum seqnenies Henschenium ad diem d Hinc quidam hune nomine et re ipsa Felicem
14 Junii sic resliluimus, cum Morales et Scholtus marlyrem in Asluriis passum scripsére. ID.
corrupte leganl : Post monastica vila .... incenibus e Son hic astipulamur Henschenio, qui correxit :
'
egerat. Vid. Sch. . delicati impelunljugnlum colli.
 807 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET- 808
slylum protendere. Hinc est, quod ulira quam pula- A diendum apia, ad miserandum démens; ad indul-
bamus, in magnum codicem materies aucta opusculi, gendum facilis , ad praedicàndum diserta, ad in -
pêne modum mediocrilalis excesserit. Quia post toi struendum prompla. His quoque virtulibus clarens,
funera el imporlabilium aerumnarum discrimina nul- cunctorum in se provocabat afifëcliim,omnibus nor-
lum prorsus talia opinaremur aggressurum; Nos ta- mam speculumque sànclitalis exislens. Et quia cre-
men ab inchoatis nullatenus relicemus, quo cunclo- bro adversarii tenl.ationibtisprôpulsabalur, ideo frt-
rum rationes, ul promisimus, enarremus. quenlioribus se corâm Domino ficlibus maciat ;
2. Interea fuit virgo quaedam nobilis et décora, verens, ne diu congesla laborum vilissimi praedônis
Columba nomine, ex oppido Cordubensi progenila, irrupiione périrent. Hinc ad majorera sanclitàiis
praciali abbalis Martini,;el Elisabeth, de quibus in cauleiam erigitur -, niëluque hoslis adaclà sôlértius
prajcedenlibus memoravimus, soror. Quae, cura in- ad summam virluium districliori vita contèndil.
ter bona parentum tenerrime in annis puellaribus 5. îlanc sacpe oegrimoniistentaldr macérât, iiii-
degens, proposilum Elisabeth sororis suae,quod cum mitiit faslidium, speciem virorum praetendit,longum
viro suo a Hieremia adhuc vulgo admisti gerebant, aslruit vicluni, diversisque faligalphaiitasiis. Quibus
agnoscerel (qui longe anlequam monasierium pe- borribili melu tompulsa luget imnianiler, rie lajisu
lèrent, multis se Chrislo religionibus inter conven- B mortis a cônsorlio dirimaïur sponsi, cujus tanto se
tus populi consecrarunl), persoepe.genitorum reli- ardore charilalis asserebat inlerius esse conflagra-
cto cônsorlio, domum sororis frequenlius visitans, lam,ul quasi excisaecarnis cicatrice pro ejus deside-
talibus se cunsignandani volis exoplal, anhelaque rio mente vulnerata exislens, nisi solo ejus iniuitu in
hujus proposili b verna cupit .existere. Confeslim ccelis, nullo modo <= se perbibëbal posse sanarë. Nul-
jtaque lerrena omnia spernere desiderat; sedadver- lum unquam peccalorem quamvis gravioribus op-
salur puelhe inlenlioni geniirix repugnatura. Quae pressum peccalis sermonesuo laesit, dé nullius àcti-
etiam contra sobolem Elisabeth ejusque virum foedis bus judicavil, de nullius desperavit salute, nec
iracundiae molibus excilata, graviter conquerilur, quemquam licet foedisinfamalum despexit rdmori-
quod ila adolcscentis illiceret animum, quod sicul bus. Scio (referebal) versulias dremonum,scio ihso-
se, et islam disperderet, mundumque flore suo vér- lenlias honiinum , qui inl.erdùm ipsum malediclionis
nanlera dissipato mairimonio relinquenies, in sola- subsannatione impeliirit, quem prbbalum dignidribus
tio exterorura id cuperenl congerere. mérilis habet Omnipotens. Mulla sunt enim judicio
5. Inter banc aulem confliclatjonem (ut vulgï mos condemnala humano ; qua; divino sunt probata et
est), disquirilur ad copulam nuptialem puella, xre- sanclificata consilio ; et plerumque opinalionibus
brisque interpellationibus secularilale invoivere'C suistransgrediunlur homines divinam seiitenliam ;
cxoptant coelesliumilialamorum nupliis divinitus as- dum cujus merili apud illum quisque permaneal,
signalam. El cum nec illa consenlirei, nec mater de- nesciant; et tamen jam quasi praesagi occullorum,
sislerel, quo nihilominus nuptui iraderetur; ipsa vel diguum praedicenlj vel reprobum infament. Cura
nialer (Dei providentia) ex improviso moleslia aegri- ulique inculpabilius, si ad se reverlerenl, judicarent;
tudinis occupata, sub céleri vocatione mundo exem- etsi quanlo vel quali oneri uniisquisque subjaceai,
pta recessit. Remanet Dei famnla, non lam matris vel quo sit debilo reûs inlenderel, nullatenus culpa-
obilu contrislata, quam laclior gralia suae devolio- bilitër de incognitis disputarent. Sed agunt lionnulli
nis sine cujusquam praeju.licioadimplendoe. hxc j quo in veritale cxprobratiodivina contra nos
4. Verum nonnullo lempore in sancla religione olim prolala firmelur, quaeait : Allendileel auscul-
apud urbem ulrisque sororibus versantibus continuo tale. Nemo quod bonum esl loquilur : nullus esl qui
expleiojam prbpriis (ul diximus) sumplibus Taba- agat poenitenliampropter peccalmn suuntj dicens :
nensi coenobio, eo se viri cum mulieribus Chrislo Quid feci? (Jerem. vm,6.)Qui proprii facinoris liabe
militaluri conferunt. Ibi sancla virgo tcrrenis se neglecla, de feslucis aliorum sollicili permanentes ,
exuens, haeret coeles'ibus, el menlem ad studium quodlevi susurralionis aurecaptaverint verum niliilo-
Scripturarum convertens, fil admodumcruditior in- minus el nullatenus incredibile esse affirmant.
vésligandi ac disserendi senlenliarum obscurà. Cre- 6. Nnnquam autem virgo clementissimasine causa
scit bealae virginis sanctinionia, el laie diffusa coe- iram admovii, nisi cum forte aut infantulis, aut ali-
nobii fama eliam procul silarum ad se urbium dis-' quam e sororibus negligenlem aspiceret, quas solo
cursus invitai, quo lalium exemplorum magisleriis iniuitu oculorum redarguebat bumililcr. Nunquam
imbuerentur. Haecaulem virgo sub fratris sui Mar- aliquando in cujusquam prorupit conlumeliam ,
tini et Elisabeth rëgiinine manens, praccellitinerilis, nunquara os' ejus vaniloquio est occupatum,nusquam
et gratia honesiatis omnibus praeit. In conversatione aniles et otiosas fabulas suis passa esladmitli aud'ti-
laudabilis, in humiliiate sublimi's, in caslilale perfc- bus. Christum corde, Christum ore saepiusmeditans,
cta, in charilale finna, in cxorando attenta, adobc- illain frequenlius cum omiiiaffectucauebat antipho-

* Lib. H, cap. 4, aperte oslendimus hune eumdem ancilla ei adhaerescere.ID.

esseHieremiam, quimartyreocap. scribilur. MORAL. <=Recie Consiantinus Suyskenus aduïi.17.Seplem-
et moxsa-
bHoccsl:Cupiebat,relictisparentibus, in'inonaste- bris : Pro perhibebat legeperbiberet,
rium Hieremite iransinigrare, el lanquam vernacula nari pro sanare.
 809 ^ MEMORIALISSANCTORUM.~ LIB. Ul. 810.
nam, quam in laudem sanctorum beati Patres suavi.Alectam urbi admoveret, in praediolum,quod dudum
cantu aptaverunt, t Aperi mihi, Domine, paradisi sibi in confiniobasilicae sancti d Cypriani exstru-
januam, ut ad illam palriam revertar, ubi mors non xerant, sese conferunt retrudendae.Hic jam consti-
est, ubi dulce gaudium persévérât. > Cum his collo- , luta bealissima virgo incomparabiliter flebat, luge-
qui delectabatur, quorum mens spiritali virtute suc- batque uberlim, et suam quietem quam gerebat in
cincta, morlificata cum vitiis et concupiscentiis montibus, et tumultus quos in urbe incurrerat. Sem-
membra gerebant, nec cuiquam se, nisi forte spiri- per tamen et corde et lingua clamabat : Tu nosti,
tualibus viris, et id perrarum acserius, visendiprae- Domine, quia diem hominis non concupivisuper ter-
slabat accessum. Quia claustra feminarum a cellulis rant (Jerem. xvii, 16). Semper praedicabat, semper
monachorumaltis interjectis disparala maceriis, li- orabat, semper Psalmos canebat, semper in ore ejus
cet unius patris gubernaculo regerenlur, haetamen laus et benedictio Domini resonabat. Et quia virgi-
sequeslralis se mansiunculis retrudenles, nulli om- num mansio praefati sancluarii parietibus cohaere-
nino conluendi se facultatem praebebanl. Sed si sub- bat, tanlumque objecta maceriae a vestibuloaltaris
inde aut fratribus congrua instaret nécessitas, aut dirimebatur ; si quem forte cantum sanctorum lau-
hospiluin pia a impetraret humanitas, sola venera- dibus resonantem per natalitia martyrum audisset
bilis Elisabeth per fenestram se exhibebàt cernen- B a clericis psalléntibus, confestim quadam jucundi-
dam,,quaeprior et tolius erat mater vera mpnasterii. tate coelestium desideriorum compuncta prorumpe-
7. Quodamigilur temporepetiit a consororibusCo- bat in lacrymas ; ut non minus illam introrsus cre-
lumba, ut inler ipsa claustra in quodamangulocellula . dores proclamare : Silivit anima mea ad Deum vi-
sibi daretur, quosecum solademorans immunisa cse- vum; quando vettiam et apparebo ante faciem Dei.
terarura slrepitu fieret. Annuunt pro rogatu sanctaeso- Fuerunt mihi lacrymoepanes die ac nocte, dum di-
rores, praebentqueadminiculumsuoconsensuaugendi citur mihi quolidie: Ubi estDeus(u«s?(P«a/.XLi,5, i.)
virginis sanctilatem, quaealiquam eliam inde per'ci- Ipsis etenim nexibus corporis, quibus in bac pere-
pere confidebantmercedem.Ulenimpraeniio dignum grinalione mens sancti cujusque relenla, ab illa in-
est sanctaeconversationis sludium,ila et ergapie vi- effabili claritate sanclorum cum magna supernorum
venles religiosus aiïectus. Nec distat a factis bona desideriorum sili exusta se jungitur, velut obslanli-
consensio, quaenon virtule animi, sed virium quas- - bus mucorum repagulis ne ad civitatem viventium
satur defeclu; ut cum forte non fuerit vigor corpo- concito, quo vult, gressu perlingat, quasi e regione
r.is talia exercendi, sit mentis intentio similibus de- onus raembrorum sibi credens, rësislere plorat et
lectandi. Communia sunt enim operis sancti com- dicit : Fuerunt mihi lacrymoemempanes die ac nocie,
mercia, eleofiuntChrislo gratissima, quo simpliciler C dum dicitur mihi quolidie: Ubi est Deus tuus? Cura
in charilate perfecta ad nostrum referimus commo- illo utique esse desiderat, cum quo Apostolus rëso-
dura fralernae sanctilatis studiuin. luta jam morlalitale cupiens permanere, dicebat :
8. Denique indepta benedictione sororum, exsors Dissolviet esse cumChrislomeliusesl(Philipp. i, 25).
omni coenobialjum actione curarum, virgo venera- 10. Verum indesinenter his votis sancta Coluniba
bilis in contemplatione Dei et meditatione Scriptu- insistens, cum plus aliquid, ut reor,«in semetipsam
rarum multum lemporis perseverans, post crebra cruciatus ipsa inferret, quam furens <=imploderet
suspiria et fietus immensos, in quibus speciali mu- carnifex, vigiliarum, jejuniorum, tatque oralionuin
neré supra plurimos coelitus eminebat, denuo ad scilicet conlinuando labores ; quasi parva essent isla
instruëndos divinis pastibus convirginalium animos omnia, proprio et ultroneo in se volo illata tormeu-
revertilur ad coetum. Ferunt namque illam persaepe la, velut de suis eliam merilis, etsi majora exerce-
lernas et quaternas horas, necnon usque in médium ret, non confidebat. Ac nietuens, ne centesimum
diem in oratione decumbere; et cum nulla resona- .virginilalissuae fructum vacuum apud Patreni coih-
rent suspiria, nulloque singullu membra inculeren- modi reperiret, ad ineflabile martyrii. indubia lu-
tur, in magno tamen. silentio fletura promebat : n crum aspirât, quod peccatores etiam direclo iramile
adeo ut subtus b matta, in qua illa prostrato corpore in regnum mitlit coelorum, dicpnle Evangelio: Reg-
exorabat, humeclumlacrymis pavimenlum oslende- num coelorumvim palitur, el violenii diripiunt illud
retur. Maximum eliam in obsecralionibus stando (Matth. xi, 12). Hinc jam ardentius in amore Chri-
spendens curriculum, in taiitâra subito ferebatur c sti succensa, concitis ad eum gressibus cui fideliler
lheoriamr ut genrinalus ex utroque oculo rivulus servierat anhelans pervenire, quibusdam etiam re-
lacrymarum ad mentum descendons, in unum con- velalionibus ad id fréquenter impulsa; quodam die,
Versus meàlum, crebra stillatione guttalim quasi e: irrupto latibulo, reseratis tacite foribus in forum
teclo m humum influeret. digrediens, licetf incognita viarum urbis existerel,
9- Interea cum furor perseculionis, qui in exci- provido tamen exploratu, quo judex moraretur, ad-
dium ecclesiarum fremebat, hanc feminarum tol- discit.
a Forte Imperaret. Suysken. - plalionem. I».
b Intexlum ex sparto seu junco stramentum. Inde d Et haecbasilica intra urbem fuit. ID. ,
apud Ovid. in Fast. Scirpea matta. MORAL. e Id est, infliciurus esset. SUYSKEN. . i
c Graecumesl vocabulum, quasi tu dicas, contem- t Pro iqnara. ID.
PATROI..CXV. 9.6
 811 S. ECLOGIIARCHIEP. TOLËT. 812.
11. Ibi cum pervenissel, ejusque aslaret obtuli A Christum qui vivit cum Paire et Spiritu sancto,
bus, dat professionemcalholicaefidei, profert evan- unus efimmortalis Deus,per infinita saeculasaecu-
gelicam verilaiem, iniquum dogma retundit, aucto lorum. Amen.
remque magni esse sceleris talia praesumenleman CAPUTXL
nunlians, ipsum dënuo arbitrunï, quare se talibus
combinaret, blandisadmodumverbis hor- Pomposa,virgo el martyr.
sacrilegiis
latur. Cujus speciem verbaque miratus, illico eau 1. Igitur cum ad multorumnôtitiam ipso die rumor
in palatium ducens,-satrapumconcilio repraesentat, cousummati martyrii praedictaevirginis-pervenisset,
Ibi adhuc profitetur, praedicat,admonet, omnessuae et non solum tolam civilatemverumetiam viciniora
polius debere saluti considèrequam vanis insistere loca inserperet, virgo quaedamvenerabilis, nomine
deceptionibus,quibus eam transvertere conabanlur. Poniposa, ex .coenobioSancti Salvatoris, quod ad
Dicebat eliam, non talem Christus habet spohsam, radicem Pinnae Mellàriaeconstitùtum est, quo du-
quaeimmutari de pristina compactioneararum ejus dum se cum parenlibus, fratribus et cognatis Chri-
praevaleat.c Nam quis ditior illo esl, ut vos me co- slo militatura contuleral (ex quoantea bealissimus
piis rerum credalis illicere? Quispulchrior eo est, Fandila ejusdem loci sacerdos olim descenderat);
cujus speciei forma praefiliîshominumclaret, ul vos " mox ul illud marlyrium a dicentibus comperit, alio
me nuptu terreno arbitremihi oblectandam? Quis die c cita occurrit. (1) Haecnamque virgo beata pa-
cultus vel sécta evarigelicaefidei veritate sanctior renlum et propinquorum sauclam cohversationem,
est, quaeper tolum orbem àposlolorùmvocibus pfo- quam gerebant In Corduba, ex qua erant progeniti,
mulgala, aeternaespei credentibus praemiumrepro- cernens, confestim avida, mente tali se volo assi-
raillens, oinne propbetisraum,quod ab illa dissentit; gnans, cum his siraul mundum spernil, labentia
analhema esse in veritate non dubium est? Quâm- deserit, inlegritatem promittit, mansuraqueperen-
obrem relicla vanitate, verum Evangelii ducem re- niter toto nitilur conatii appelére.
quirite, quo melius filii lucis, quam geniinina tene- 2. Quapropter parentes ejus, distraclo palrinio-
brarum, morlisque soboles appellemini.Ille etenim nio, praefatum coenobiumconslraentes, in eo loeo,
dixit : Qui sequitur me, non ambulabit in lenebris: qui ex 'eo quia ab antiquitus congestosin illa cel-
et omnisqui vivit, et crédit in me, non morielur in siori rupe apura industria favos, (2) qui usque hodie
oetemum(Joan. vin, 12, et xi, 26). » permanent, majores nostri videront, Pinna Mellaria
12. Igilur cum fortissimam virginis constantiam vocâlus est. Ibidem autem se ad exerciliumvit»
a consules universi adverterent, et neque immutari monasticaecollocantes, tradunt beatam hancvirgi-
posse talibus irabutam oraculis cernèrent, neque ^ nem inler illum suorum conventum pulchriorem
hortatum asserlionis ejus ferre valerent : continuo gralia saiictitatis floruisse; et quaeullimum per aeta-
ante fores palatii eam trucidari praecipiunt.'Quam tem gradum tenebat, fit caeteris excelleniiori cul-
(1) cum summa reverentia (2) forô cùnstituentes, mine innocentiaeac simplicitatis merilo sublimata.
(3) non se prius decollari permisil, quam praëmio Tantoque in Scripturarum medilatione fortissima
lictorem virgo sacratissima honoraret. Sicque pro- permanebat, ut, si fieri posset, non diebus, non no-
nior cervicem inclinans, in lapsu b juguli delicalum ctibùs a lectione vacaret, nisi quarumdam in-
corpus slernitur. Nec inora, ut erat lineis indutum, gruentium tempestalum impediretur procellis. Si
cadaver sporta imroissum alveo projici principes quid forte ad suam exaggeralum sentiret injuriant,
mandaverunl, nec sicut caeteraoccisorumcadavera, illa quaemacte d"humilitatisgralia prominebat, cun-
aUl pro foribus neglexerunt, aut equuleosuspende- cta patienti animo sbslinebat. Installât vigiliis, je-
runt xv Kalend. Octob. aéraDCCCXCI. Quodpost sex- juniis, et oralionibuscrebrius incubabat, quibus fa-
tum diem illaesumet integrumquOruradamisolertià vente Dominoinviolabilitervolum posset conservare
inonachorumdivinitus nobis allatum est, dignoque promissum.
o'flicioin Basilica(4) sanctaeEulaliaevirginis et mar- U 3. Plura sunt, quae de ejus saiictilate, referenle
lyris, quae in vico Fragellàs consliluta est, honorâ- nobis famulo Chrisli Felice raonacho, ejusdem coe-
bilem merûit sepulluram. Hoc nobis ad fidemde ea nobii abbate, cognovimus: quaeobtenlu evilandi fa-
relatum est. stidium relinquentes, ad illud, quod eam sine dubio
13. Caetcrumtu sacratissima, quaeutililer Eccle- coelopraernisit,quamproperefeslinamus.Cum enim
siam calholicam et vivens conversationis exemplo, summae sanctimoniaesludium gereret, serviretque
el moriens celsomeritorum insliluis patrocinio, esto Deo fideliter, mox ut bealae Columbaemarlyrium
memor culloris lui ; erue me laqueis mundi, abs- comperit, illico interius igné conflagrata martyrii,
irahe perturbalionibus saeculi,et confer post mor- fit admodum laetiortali nuntio recreata. El quibus
tem requiem paradisi. Per Dominumnostrum Jesum ad id posset pertingere passibus, tacito et singulari
a Consuleshic pro magistratus vel gentis primori- solet, accipitur. ID.SUYSKEN.
bus usurpavit. Sic lib. H, cap. 1, annura consulatus c Hinc plane depreliendimus,cum alium diem
Abdarrahmani pro ejusdem regni anno adhibuil. (ul cap. 9) Ëulogius nominal, crastinura debere in-
SUYSKEN. Vid. ibi Moral. telligi. MORAL.
b Jugulus hic pro gladio vel securi, qua jugulari d Libenter hac voce cum Livio utitur. 1»
813 MEMORIALISSANCTORUM.- LIB. ffl. 8U
cogilamine ruminât. Et, o. miram vocalionemDo- A \ rumdam commento, vel fraude gentilium, ad mar-
mini, et supernae dispositionis aditum patefactum,, tyrium fuisse b pertraclum. Sed ille Dei faraulug
quo nullus praedeslinatusa-marlyrip, martyrii gloria cum se quadam vocatione in sacrificium verum coeli-
defraudal'ur; quo nemô coetuiSanctorum ascriplus, tus aptari cpnspiceret, quo nolens ducebatur, grato
humana potest illaquealione leneri ! Ferunt nam- animo adiit. Àc sic interrogatus a judice, intrépida
que, quod multo salis ante hoc tempus haec virgo responsione rationem fidei pandens, ultimo scelero-
ad martyrium convolasset, nisi quibusdam suorum suni dogmatistem ejusque cultores veridicis assertio-
impedirelur repagulis,. qui. eam, causa saeyientium nura objeclis inculcat. ldeoque sub céleri indigna-
persecutionum, alla servabaiit custodia. tione perémptus, canibus et bestiis devorandus ex-
4. Sed quid in se potest habere custodiaeconditio ponitur v Idus Julii, àera DCCCXCII.
miserabilis, quando, sicut scriptum est : Nisi Domi- CAPUT XIU.
nus cuslodierit, in vanum vigilant (Psal. cxxvi, 1), Marlyrium sanctorum Amatoris, Pétri el Ludovici.
qui humaniter se quippiam custo.dire arbitranlur? Siiccedenti denique tempore, quidam presbyler
Etenim ipsa supërveniente nocte, consummafa in
nomine Amalor, qui olim ex oppido '
Dei Iaudibus nocturna vigilia, unus e fratribus suis, adolescens,
_ Tuccitano cum genitore el fralribus suis Gordubara
caeteris quiescendi gratia regredientibus ad cubile, 1
discendi gralia adventarat; et Petrus monachus, ac
quasi divinitus moneretur, et certe non sine provi-, (1) Ludovicus contribulis noster,et frater Pâuli dia-
dentia Domini, arrepta clave pprlam monasterii in-
liber secundus exponit, ex
consuelus aperuil, minimoque tantumraodp clavo coni, cujus martyrium
civibus Cordubensibus orti, uno se fcedere colligan-
superppsito retrusit. Ad quam illa silenter accedens, tes ad praedicandamevangelicamveritatem aptarunt;
et clam ostium reserans, vadit per tenebras noctis
celeriter sub
coelesti lumine illuslrata : totumque illud iter vasta ideoque sunt n Kalend.praecedentium professione
horridum b solitudine ante Iucis crepusculum trans- perempti Maias, sera DCCCXCUI. Quo-
rum corpora fluvialibus immersa gurgitibus, Deo
iens, clarescenle manp urbem ingreditur, seseque fautore,
post aliquot dies littori exponuntur, et cum
pbtutibus.judicis praesentari non diflert. Ad quem nullamsuae quielis sanclus sacerdos noti-
penitus
sanctaefidei rationem proponens, vatemque impudi- tiam
dederit, manent tamen caeteri sancti venerabi-
cum simplici exhortatione confondons,confeslimille Hter in
c praecognilislocis repositi. Nam beatus Petrus
gladio trucidandara decernit, sicque ante fores pa- in PinnaeMellariensiscoenobiolumulatur, Ludovicus
latii constituta, exempta capite consternatur xm in vico
in (2) J.lalicensisprovinciae;nomine (5) Palma,
Kalend... Octob. (5) aéra DCCGXCI. Cujus cadaver flumine praesidet, digniter requiescit.
d '
ç, quaeSingilio
fluraen-projicientes,. quorumdam mercenariorum
sludio in quadam fovea e congestumdesuper multo fCAPUTXIV.
De Witesindo martyre.
pulvere lumulatur. Ex quo iterum, Christo favente,
post dies pêne viginti industria quorumdam mona- Ea tempestale Witesindus quidam vir aetate jam
choruminde abstractum, ad praedictumbeatae virgi- plenus, ex provincia (.1)Egabrensi, qui nescio eb
nis Eulaliaesancluarium reportantes, digno ibidem quam persecutionem dudum fidei sanctaelapsum in-
sacerdolum. et religiosorum ministerio, ad pedes curreral, dum:ad exercitium nuper indëpti cultus
sanctae Columbaehumalum est. Quod nihilominus adhorlaretur, abnegatse ejusmodi sacrilegiomanere
divina credimus dispensatione peractum, ut quae se infeclura : quod vel carnis infirraitaté, vel circum-
in vita sua tania charilate dilexerant, morte etiam venlione diaboli subito sibi susceptum est. Illo mo-
ac sepultura indivisae manerent, régnante Domino mento cum talia fateretur, sub céleri indignalione
Jesu Chrislo in saeculasaeculorum. pereniplus est, aéra qua supra.
CAPUT XII. CAPUTXV.
Helioepresbyteri, Pauli el Isidori monachorum mar-
Abundiuspresbyterel martyr. tyrium.
Ex hoc aulem tempore, decem mensibus f inler- D
Praeterea Helias presbyter jam senex ex provincia
jectis, quidam presbyter, Abundius nomine, de vico Lusilania, cum Paulo et Isidoro monachis adhuc ju-
8 Ananellos,qui est in montana Cordubensi,exorlus, venili aetate florentibus, sub priorum professione
ibidemque sacerdotium suum.peragens (ferunt), quo- perempli sunt xv Kal. Mail(1), aéra DCCCXCIV. QUO-
1 Vérbum marlyrio, quod Scholtus nescio quare narii Christian! fuisse, aut a Christianisconducli, ul
oinisit, occasionem dédit Conslàntino Sùyskeno ad venerabilecorpusflumini... subduclum,humi manda-
diem 19-Septembris lianes notam subjungere : Non reni. "
quilibet praïdeslinatus; sed. quilibet ad marlyrium e Forte congesto.SUYSKEN.
proedeslinalûs,ejus gloria non fraudalur. Superflua f Annus insequens jam nunc denolatur. Is fuit
est animadversio in leçtione.lextus quam edidit Mo- 854. MORAL.
rales. e Frustra, quid de-hoc viculo dicere possim, in-
b Et confragoso eliam per clivos et saxa ilineres quiram. ID.
praeruptum. MORAL. k Haeclatinius emeridandâ; aut legendum : fertur,
0 Vides iterum forum ad arcem ipsam exstitisse. perlractus. SCHOTT.
IDEM. i De hoc oppido rétro dictum jam est. MORAL.
d Recte Suyskënus ; Passim creduntur illi merce- Schol. in lib. n, cap. 8.
8i5 S. EUL0G1I ARCHIEP. TOLET. 816
rum corpora patibulis elèvata, post muilos dies j Leliam sacrae devotionis (2) insignitam stigmate con-
Bcetico sinu conduntur. tuentes, Confestim de ea judici referont quaestio-
CAPUT XVI. nem. Qui et ipse jure nativitatis eidem virgini con-
De Argimiro monachoet martyre. cretis adhaerebat prosapiis.
2. Tali ergo stimulatus relàtione, suis eam assi-
Inde praetereaArgimirus quidam (4) confessor, vir
stere jubens obtutibus, quare setam nobiliter auctam
nobilis, et aetate jam plenus, ex oppido Egabrensi famulalu fidei Christianae dégénèrent reddiderit, vi-
cognationem ducebat ; et quodam tempore Cordubae lique proposito tam praecelsi generis infecérit e infu-
Patriciae (2) censor a rege praefectus exstiterat. Cum
ab administratione oliura .coenobii lam, clementi admodum exhorta tu compellat. « Sed
semptus judicii, totis absolvi paedori-
ethnicorum dolo vel poteris, inquit, quampropere
incoleret quietus, quorumdam
odio circumventus, accusatur coram judice de sub- bus, debitamque interpplataeoriginis recipere clari-
si tui gerens consultum, fidei noslrae cultibus
sanhio valis sui, et exprobratur de professione divi- tatem,
nul- intimis te votis adraittendam elegeris, sûmmisque
nitatis Filii Dei, quodque isto omnipotentiorem nobis affectibus parens, quod sequimur sequaris, et
lum alium fateatur, et illum vanitatis auctorem, du-
asserat Continuo Dei servus quo ducimur, ire contenderis. Si vero et contemplos
cemque perditorum. et etiam quaecolîmus abrogaveris, et illos quos
molu j nos,
sub grandi et ferocissimo judicis conjectas hactenus aemulata es, intuitu fidei sectare decre-
ergastulis arctius coactatur. Quem coram- se post veris; post varia dirae cruciationis tormenta, post
aliquot dies jubens assistere, dura suis adhorlationi- dolorum immensa supplicia, quaeme-
bus et * lenociniis quoddam verborum profano ritui multipliciura
in san- rito tanti criminis rea rependes, postremo turpis-
mancipare studel nec :
praevalet pertinacem simae mortis supplicium incuries, i Ferunt eodem
cto proposito militem Christi equuleo vivenlem im-
momento virginem sub judicis objurgatione ces'sisse,
posuit, enseque transfossum peremit iv Kalendas
et omne sibi imperalum libenter exsequendum polli-
Julias, sera DCCCXCIV. Cujus corpus cum post multos
ceri. Et quia melius de rébus non * expertis silen-
dies ex praecepto judicis de patibulo deponeretair, dum
est, quam procaciter incognita vehtilare,;cujus
cujusdam religiosi solerlia sancli Aciscli basilicae rei obtentu haec ipsa negatio marlyrem futuram
deportatur, ac digno sacerdotum ministerio prope subrepserit, utrum formidine carnis, an causa
tumuluni praedicti marlyris, et sancti Perfecti huma- dispo-
nendi rem familiarem, incompertus testificare non
tum est.
audeo, nisi forte ex subseculis eventihus, quibus
CAPUT XVII. obstinanter in professione perdurans,
postmodum
De Aurea virgine et martyre. 2 promeritam adepta esflauream, ut sese conjectura
1. Ea tempestate virgo quaedam nobilis, nomine arbitratus humani habet, carnis illam infirmitate
Aurea, sanctorum Adulphi et Joannis martyrum, de non succubuisse credamus.
quibus in praecedentibusmemoravimus, b soror, quae 3. Igitur post auditam judex oris ejus professio-
a tempore collisionis eorum, devotionis praemio fun- nem, qua juxta omnes ritus legis suae degere spo-
gebatur, cum revelatis sacras religionis studiis in ponderat5 illico abeundi, quoeunque vult, sibimet
coenobio Cuteclariensi, quod antiquilus sanctae et libertate collata, e vesligio domum regreditur, ac
gloriosaevirginis Mariaenomini dedicatum est, com- sicut prius militans Christo, nullatenus a proposito
maneret (1) per annos ferme triginta et amplius, sanctae fidei desuevit, nec a fidelium contubernio se
cunclis fidei suae nolitiam donans, nec ullis ad- passa est disgregari, quin polius illorum persaepese
umbraia pavoribus, eonversationem Cbristianîsmi coetibûsconserens.quos pielatis religio perlustrabat,
sui patulo gerebat congressu. Et quia erat stemmatis condignis flelibus affectuque inlerno lapsum linguae
ortu praecincia, grandiqûe fastu Arabicae traducis deplorans, spei suaeveram fiduçiam ad Redemptoris
exornabatur, nullus exterorum virginis fidein c in- alligat indulgenliam, si forte realu praevaricationis
cursare audebat, donec quidam suorum ex provincia obnoxiam famulam non repellat, qui adulteram ab
Hispalensi, unde genus trahebat, divinitus, ut arbi- D exitio lapidationis eripiens (Joàn. vm, 11), Pelrum
tror, concitati, quo jam débita ante mundi constitu- a maris fluctibus incubantem apostolico functurum
lionem virgini corona martyrii pararetur, et prae- primalu receptat (Mallh. xiv, 31), furemque « patri-
stantius in coeleslibus de consummato Iaelaretur cidio coinquinatum suo coinitatui paradisum lustra-,
triumpho, causa explorandi ad se perlati rumoris lurus admiltit (Luc. xxm, 45). Nec obesse fidebat
fidem, ac proposilum virginis, venienles, callide praelargaeet incomparabili Domini pietati inutilis
contribulam suam gratia d sospitandi sese invisere famulaemomentaneum crimen, apud quem inulti-
mentiuntur. Quam non solum Christianani, verum moda miseralio et redemptio copiosa et exuberans
a Forte lenocinio quodam, aut lenociniis quibus- d Schott. et cum eo Cuperus hospitandi.
dam, aut lenociniisquorumdam verborum.Ita recte e Bene Cuperus : Per infulam hic melaphorice si-
Schot. gnificatur turpis dignitas, ut ex sensu colligilur.
b Artemiaeigitur, de qua lib. n, cap. 8, filia. MO- f In veten expertis tanlummodo fuit, sed descri-
RAL.Hoc caput vilam continet SS. Florae et Mariae, ptoris haud dubie vitio, cum sensui aperle refraga-
quam nos post docunientum martyrii edimus. relur. Ideo nos negationem adjecimus. MORAL.
1 Forte incusàre. GUILLELM. CUPERUS ad 19 Julii. « Yid. Schol. inApologetic, num. 1. ,
817 - MEMORIALISSANCTORUM.— LIB. III. 818
praevenit gratiae dono indignos, et quibus slrenui, A quae se noverat ad laie jam divinitus electam certa-
laboris stipendia nulla suppedilant, consulta pietale men, ul erat prudenlioribus diserta facundiis, san-
justificat. Auget praeterea virgo sancta compunctio- cto jam perlu'strala respecta, judici refert : i Nun-
nem, studium lamentalionis multiplicat, volis vota quam a Christo Deo meo separata sum, nunquam a
congeminat, et duplicata moerore affectuque mentem religione pietatis ejus discessi, nunquam ï>rofana-
perurgens, ne supremo examine aut de scelere con- lionibus vestris vel ad momenlum inhaesi, licet du-
demnata aeterno mancipetur-supplicio, aut a consor- dum coram te, lapsu quodam sermonis,'lingua suc-
tio fratrum suorum, Adulphi scilicet et Joannis cubuerit. Erat autem cor meum fiduciam habens in
martyrum beatorum, congruis meritorum repagulis Domino, qui me suarum promissionum introrsus
detrudatur, felicibus votis adnititur. adminiculis erigebat, dicens : Qui crédit in me,
4. Exin claro intrepidoque processu fréquenter eliam si mortuus fuerit, vivet (Joan. n, 25). Inde
ecclesiam adiens, jamjamque in virtute Domini ro- quamvis verbotenus laqueura praevaricationisincur-
borata, terrenis abstraeta contagiis et coelesticuriae rerim, vivido tamen sanctae credulitatis tenore cor
anhelat ascribenda : si forte cujusquam recidivo praemunitumgerebam. Nam slatim quo a te digres-
contestalionis eventu in jus denuo mitteretur. Sed sa sum, et votis et affectibus Iacrymosis quem ab
haeccallidus veteralor non leviler ferens, cum fide- B] infantia mea didiceram cultum exercui, fidem ser-
liori conciliatu nuper elapsam, Creatori suo nunc vavi, propositum géssi. Restai ergo jam nunc, ut
quam antea militaré inlelligit, nec in aliquo penitus secundum profanationis vestrae ritum, aut gladio
profuisse circumventionis suaeproestigiumcontuelur, vindiee puniar, aut si inultum praeterire faclum hu-
quin injecto stupore nescio cujushëbetudinis, trans- juscemodi potest, de reliquo tota me libertate
versam virginis linguam a professione veritatis le- ad cohaerendumChristo Dominob praetermitte. >
viler et perfunctorie conteslaverat, ore, non corde 6. Tune immanissimusarbiter virginis assertione
fuisse sublalam advertens ; haud dubie condaemoni- succensus, facturus de ea régi relationem, ergastulis
bus de extenuato cursu conqueritur, dicens : < Haec mancipavit, ingentique vinculorum onere coarcta-
caelebspridem me labiis fortuito honorans modo cor vit. Quam alio die per decretum principis gladio
ejus praecinctum virtute superna, grandi objecta a trucidans, confestim exanime. corpus ejus cujusdam
meis disparatur illecebris. J Et idcirco quemdam iîi homicidaepatibulo, qui ante paucos dies affixus fue-
persecutionem beatae virginis pruritans denuo, ad rat, capile deorsum suspendi praecepit; cujus bea-
perquifendam tyronem fidei suaecompulit. tum cadaver cum caeteris furum membris, qui tune
-5. Nonnulli interea gentilium ejus explorantes ob flagitium interempti sunt, Boeticis immersum
eonversationem, nihilominus jbxta priorem habi- < C gurgitibus nullum hactenus comparendi vestigium
tum Christi famulam reperientes, illico de ea coram praebuit. Christus autem Deus et Dominus nosler,
judice qiïeslum deponunt, crimen asserunt, dolosque qui est adjutor bellantium et martyrum coronator,
proetendunt; et ut tanli abusus prapsumptioni vin- qui dat lassis virtutem, se quoque requirendi affe-
dex#occurrat, talesque ausus legali auctoritate per- ctum insinuans, providam pulsandi januam miseri-
cellat, perversis linguis contendunt. Qui protinus cordiae suae confert intentionem, multimodo rerum
vehementi ira commofus, ferocium truculente satel- eflèctu secundum placilamsibidispensationem prae-
litum ministerio suis eam atlrahere conspectibus scilam et praedestinatam ante mundi principium ad
jubens, illico exbibitam de contemptu nuper adepti coronam martyrii famulam suam in pace suscepit.
cultus redarguit, de neglectu promissi comminatur Cui est honor et gloria, virtus et potestas in spécula
propositi, et cur tantia juris decretum non reverita saeculorum. Amen. Coronata est haecvirgo xiv Ka-
sit, horrisonis percontatur clamoribus. Tum virgo, lendas Augusli, aéra qua supra.
*Forsan judicis. h Connivendosinito. MORM.
8*9 S. ÉULOGlI ARCHIEP. TOLET. 820

SANCTI EUJLOGII

âRCHIEMSCOPITOLEXANIET MABTÏfilS

DOCUMENTUM MARTYRIALE.

EPISTOL^E PRJEVIJÏ.

ËULOGIUS ALVARO. L sapienliaeDei a docto scrîba nova et veteri reçon-

dilione prolatum est, alte profundeque lotum rima-
Mittit ad Alvarum Documentum martyriale quod
priusquam vi, jiihilque dignum, quod tanlo rependerem operi,
virginibus Floroe el Marioe scripserat,modêstia
eisdem legendum traderel, Christiana et in lenuissimo pectore pauperis tui inveni. Vere ad
insigni circumspectione, ut in fine apparet, com- instar iliius Joseph recondilum trilicuni tempore ne-
motus. cessilatis dispensas, et famé veri Jaborantibus ali-
Charissimo -fralrimeo ALVARO ËULOGIUS. moniaevictum imperliris, atque adipe spiritali arida
Semper, mi fraler, recordalione 'peccatOTum corda pinguéscls. Quidquid enim de sanctis Scri-
isteorum compunclus, luctum non amillo quoli- pturae fontibus a quoquam potuit unquam hauriri,
dianum;- quoniam ex frequenti usunon deest a me a te assumplum/discussum est, atque digestura.
peccandi affectas. Super his quoque véheinenli car- Et plane nobis omnibus aliquid mulire volentibus
ceris -moerore confeclus, non -minus ex improviso silentium deinceps manet impositum. Eloquenter
faediùmmihi occurrit exeô die (I) qno me Serenilas namque, atque splendide oratorum more,.iniosçbo-
vestra pïaemomiit ne a glorificatione mililum Chri- lastica eruditione tolum opus digestum, et hpniana
sti desisterem, ne primam de eissententiam meam pariler ac divina'instnuclione perfectum, non discus-
irritam" facerem (2). >Quiaproplerea quod illi virili- i sione indiget, sed, potius laudari inquirit. JSec ege
tèr inimico justitiae .restiterunt, crudelilas «os ly- state laborantibus scientiae seipsum diseutiendum
ranni carceralibus mancipavit aerumnis, nostris de- committit, sed in corda (1) infularum praeconiisdi-
putando horiamenlis, quod in eos divinitus inspira- gna, et virtutum laude b colhurnata allô se extollen-
tam est. Quasi futura foret haec nobis occasio facilis duui boalu infundit. Quod vero meo (quod saepe
lan-
vituperandi (quod absil) quos olim laudaveram, probasti) scientia egèno judicio tantum fulgorem
dandosque verbo etstylo extuleram. Qua de re coaclus committis, licet humilitati vobis congenitae hoc no-
sum hujus opusculi laborem aggredi, quod'forle et tum sit assignari ; tamen cayendum esl, ne fulgor
noslroecredulitatis de Victoriaeorum futuris genera- maleriae elaucloris splendor furvoinficialurhorrore.
lionibus redderet lestimonium, et islis virginibus Praesertim quia tenebroe discutiunlur a luee, et hor-
propter veritaiis professionem nobiscum devinclis, rida semper caligo splendore fugatur nubium, quas
spei cerlandi prseberet adminiculum. Quod ego pro densas grassedine aureum jubar serenat. Nec com-
arbitrio meo DOCUMENTUM MARTYRII credidi appel- est, ut vice contraria discutiant fenebrae
perlum
landura. Tuum est autem, fraler cbarissime, huic lucem, aut densus aer suo subdat judicio solem.
volumini auctoritalem donare; quia priusquam ea- Ego vero, mi domine, opusculum Dei Ecclesia di-
rumdem virginum adiret obtutus, lue elimari eum gïium, et Chrislo opifici el coronatori martyrum in
judicio volui ; ne forle errore'nesciehtiae in aliqui- primordio sui votiva eordis oblatione;sacratum non
bus repugnarel catholico dogmati. Ave in Domino humaiio audeo subdere judicio, quod certain novi
Jesu Christo, frater charissime. inspiralione divina ex arcano pecloris vestri pro-
ALVARUS EULOGIO. lalura. Et ideo sicut per vos Spiritus sanclus locutus
Laudat opus ad se missum, et judictum de eo ferre esl, ita et nomen, quod ipse auctor bonorum con-
tum modestioe causa, tum operis pra'stanlia de* sensione, imo eleetione vestra imposait ei, utperen-
treclat. «- niler hoereal, et peipetua memoria vigeat, nostra
Luminosuni vestri operis Documentum ex illis quam consulis pusillilas videt. Raptim cursimque
a Orientalibus, de quibus legitur, pomis valde bonis ipsum opusculum legi, sed ad rescribendum illud
eleganler colleclum, atque ex vitalibus succis, el ex relinere dubitavi, ne forte eulpabilis veslro fuissem
quadrifido fonte virtutum operosa arte confectum, amori. Pelo aulem, ut in alio quaternione apertiori
juxta congenitum litterarum studium mihi perlegi, manu illis sororibus scribatur, et islud ad me pro
et non disculiendo, sed admirando, textum totius rescribeudo denuo revertatur.
opusculi laudabilis percurri. Et quod ex thesauro
° AHudil ad paradisi terreslris descriptionem, audacius ex tragicorum habitu metaphora, qui co-
quae Gen. cap. n, habetur. MORAL. ihurnis sublimes'efferebaniur. ID.
b Elata el sublimia. Poelaemoreîloquitur, sumpta
821 , DOCUMENTUMMARTVRÏALË. S22

IN NOMINEDOMINI

"
INflPiT MBER DOCUMENTUM MARTYRII

EULOGII PRESBYTERI,

Quvd in carcere positus virginibus Christi FLOR.3Btt MAULE ergastulo mancipatis dicavit b.

PROOEMIUM. A fici et sanctificari spero ; vel quia fëcisse vos magna

Qui copiis rerum, et multiplici quoestupecunia- et laudabilia verbis praedico, sënsibus admiror, lit-
rum exubérant, quidquid in rébus terrenis affectant, teris effero, superasse vos viros, superasse clericos
facile consequuntur. Sed multo aliter est penuria et faleor. Ex'cessit virlus vestra praeclara monuraenta
famé yexatis, qui vix quotidianum vlctum operoso virorum, et in excelsis elatum laboris vestri vexil-
sudore capessunt. Dives enim cogitavit et fecit; lùm dat omnibus piaeoperationis documentum : inci-
pauper cogitando defecit. Ast ego illis longe inferiôr tando desides ad iriumphum, imbecilles armando
egestate scientiaelaborantibus, et eorum, qui exigua ad praelium, débiles roborando ad Bellum, tergiver-
litlerarum parcitale subnixi sunt, nimium ullimus, santes hortando spe vincendi redivivum ad castra
hoc opus abjecto salis (ut ita dixerim) stylo sensu- pugnatorum facere reditum, et nniversae Ecclesiae
que digestum, ex eo Documentummartyrii appellavi, spécimen pro veritate moriendi exhibendo signife-
ex quo qùorumdâra virginum animos reorum man- rum. Propterea non discedet laus vestra de ore ho-
cipatarum specui ad consummanduhi cursum certa- minum usque in saeculum. Siquidem praeconabilis
minis imbui; seu quia profuturum fore caeleristalia est virorum vicloria, excellentior tamen feminarum
exquirentibus credidi. Non igitur facundiae nitore extollitur palnïa; el cum magnum sit in Viris viclo-
quae mihi oppido deest maleriam îibri succinxi,' B rice signum, plerumque gloriose eneruntur mares
non leporem venusti sermonis' in exstructione ejus (2) triunipho adorearum ; majoris vero est admiralio-
intendi ; sed quomodoper hujus instrumenti virtù- nis laudè colendum feminas, crem fecisse virorum ;
lem Deum possem propitiari, meoque me realu quippe quaesexus sui fragilitatem obliloe, celsa vir-
absolvere [quoniam scriptum est : Qui convertifece- tutum appetere non verentur, in qua subinde for-
rit peccalorem, salvat animant ejus, et suorum coope- lium vigor lassatur. Denique hac magnanimitatis
rit multiludinenï peccalorum (Jac. v, 20). Et ite- virtute olim légales feminae Eslher et Judith sub-
rum : Qui ad justitiam erudiunt multos, fulgebunl nixae fuerunt, quaepropter salvationem populi Dei
sicut stelloein perpétuas oefernitates\(Dan xu, 5) : ] hostium sese periculis injecerunl. Nam una earum
inde hoc prooemium et praesenlibus et futuris pre- Aman in perniciem Israël nefaria niaehinantem per-
cem humilem defert lëctoribus, ut simplici sludeant suasit régi crucifigendum (Esth. vu, seq.) : Altéra
percurrere animo, quod simplex depromit oralio, sopilum quiète vitiorum Holophernem salvo pudore
simplexque dictavitihtentio. Et si fortassis in aliqui- peremit (Judith, xm, 4 seq.). Et siceura excellenli
bus sanae doctrinae senlentiam meam obstare repe- Victoria médias pugnatorum acies scindens, suum
rerint, nescientioeid, non voluntario errori ascribant; revisura populum voli compos regreditur. •
meliusque emendando ihdulgeant, quam repreiien- C 2. Unde vos, quaeso,sorores meae,ut, harum exem-
dendo derogalionibus vacent; quia non erit adculpae plo succinctae,in excidium adversarii Dei animosum
meae titulum coram Domino référendum crimen, spiritum erigatis; élut tara vos quam eatervam fi-
quod non esl ultroneo lapsu commissum. delium a perditionis oeternaeIaqueis eruatis. Coeptum
ËULOGIUS SERVUSÇHRISTl(l) VIRGINIBUS SACRIS ahhelaleiler perficere, quia haecvia facilius et velo-
FLOR.EET MARI* CARCERECOMPEDITISSA- cius vos ad thalamum sponsi vestri perducet. Est
LUTEM. enim angusla et arcta semita, sed compendiosa ce-
1. Parvum hoc opus ifistructioni vestrae, ut reor, lerilale vos sub unius horse spatio ad sponsi vestri
necessarium, sanctae in Domino Jesu Chrislo soro- pervenirefaciet gaudium. Non desit sacrario pectoris
res, operae pretium condere visus sum, quod Deo vestri primaevus ardor bellandi, quin potius quoti-
fautore vobis îiet proficuum, mihique et nunc et in dianis incrementis inlra menlium veslrarum reces-
fulu'ro examiné sùrget in teslimonium ; vel quia sus sit adauctus, solemniter crepitans, quasi ex
ipsius dono, et sancti illustralione Spiritus organum uno ore ainbae d clamare : Mihi autem absit gloriarï
linguae meae praeconio veritaiis repleri confido; vel nisi in cruce Domini mei Jesu Christi, per quem mihi
qiiia coeplum voluminis hujus laborem ab eo el per- r. mundus crucifixus esl, et ego mundo (Gai. vi, 14).
a Scriptus circa finem octobris anni 851. c Hispanismus. MORAL.
b Titulos, qui in exemDlari fuerant, omnes reli- d Forte clamantes.
quinius. MORAL.
 825 S. EJJLOGII ARCH1EP.TOLET. 824
5. Non vos, sorores meae,saeculiblandimentadeci- A ritum sperat. Quod si (quod absil) persecutoris vo-
piant, qui Christum Dominumore apostolicoaudistis luptas improba intercesserit, et vim corporibus
dicentem : Nolile diligeremundum, neque ea quoe in inferens , dicata Deo membra libidinose invitas
mundo sunt. Si quisdiligithuncmundum, non eslcha- opprësserit; procul sit tantum abappetitu animi
ritas Patris itteo. Quia omnequod in mundo est, con- perniciosa consensio ; quia non polluet mentem
cupiscentiacarnis et concupiscentiaoculorumest, etsu- aliéna corruptio, quam non foedat propria de-
perbia vitoe: quoenon ex Pâtre, sed ex mundoest. Et lectalio.
mundus transiet et concupiscentiaejus (I Joan. n, 15 5. Quapropter in harum tentâtionum discrimine,
seq.). Non vos copia rerum illiciat, quia scriptumest : quarum gravi conflictatione hinc ïnde prominenti-
Nolite sperare in iniquilatibus, et in rapinis : nolite bus bellis imbecillitas humana vexatur; dum cor-
concupiscere divitias : si affluant, nolite cor apponere poris integritatem amittere veretur, vel perditam
(Psal. LXI,11). Et iterum : Nolile sperare in incerto periisse dolet, etiam coram Domino praemia inte-
divitiarum (I Tim. vi, 17). Non vos carceris squa- gritatis suae meretur. Nec (dum inter homines vim
lidus horror avertat,-quae vere scitis prophelàs, apo- perpessa, jam caro turpis notam infamiae.subiisse
slolos, et beatos martyres per carceralia vincula ad verecundatur) crimen est ; sed id potius intuendum,
coeleslem patriam pervenisse : multisque sécréta B idque omnibus modis affectandum. est, quod nos
mysteriorum in antro posilis revelata sunt. Non vos Deo inculpabiles reddat, non autem metuéndum quod
conlubernium scortorum exturbet, quoniam scri- vulgus de nobis judicium feret. Quoniam non va-
ptum est : Sicut-lilia inter spinas, sic arnica mea cuabi.tur mercede incorruptionis mens, etiam carnis
inter filias (Cant. n, 2) : et Dominus quidem cum integritate adempta, dummodo permaneat sub
iniquis deputalus esl (Marc, xv, 28), et inter ulrum- testimonio sui opificis caslitas interioris hominis
que latronem aflixus est. Non vos furentis judicii illibata.
terror imroutet, quoniam nec capillus de capite ve- 6. Nam quantumlibet adversariis cedat infirmitas
stro sine jussu,Patris vestri avelletur. Non vos con- carnis^ quibus datum est corpora trucidare, lor-
vicia injuriarum delerreant, quoniam scriptum est : menlis aflligere, slupris coinquinare, poenisque di-
Nolite limere opprobrium hominum, et blasphemias versis addicere; in nullo.tamen animabus sancti-
eorum ne metuatis. Sicut enim veslimentum,sic co- tatis propositum conservantibus possunt nocere.
medet eos vermis; et sicut lana, sic deflorabiteos ti- Quia, ut beatus ait Hieronymus : i Corpus sancta-
tiea (Isa. ii, 7, 8). Non vos supplicia illata poenarum rnm mulierum non vis maculât, sed voluptas. : Et
marceseant, non immanitas dolorum exsuperet, non iterum sanclissimus Auguslinus a : « Non amitlit
vulneribus tormentorum vigor fidei vestrae succuni- ^ corpus sanctitatem raanenle-animi sanclilate, eliam
bal, quia scriptum est : Nolite limere eos qui occi- corpore oppresso ; sicut ammittitur corporis san-
dunt corpus, animoe vero in nullo possunt nocere; ctitas, violata animi sanclitale, etiam corpore in-
.sed potins eum timete, qui polesl'-.corpns\el animant tacto. » Sic Joseph, sic Jeremias, sic Daniel, et très
perdere, et mitterein gehennam (Matth. x, 28). Do- pueri, multique Hebraeorum fideliter Deum colen-
minus et magister vester hoc jubet, sorores meae; tium illa tempestate venundati sunt, et tamen a
et ex ëjus deificoore ista prolala sunt. Jam non est verbo Dei non recesserunt ; quiâ nullum in slalom
ultra quod metuas, pusillus grex, quoniam compla- devenerunt, quo Deum suum non invenirent; illum
cuit Patri vestro dare vobis regnum(Luc. xn, 32). utique b îpsura, cujus in mente et inienlione passio-
Roboretur prorsus vehementius humain» fragilitas, nem ferentes, et dum caederentur, et dum secaren-
et èxserla manu in certamine pro Deosuo exerceat tur, et dum lapidarentur, et dum venderentur, Christi
pugnas. Ipse dabit auxilium, ipse victoriandi confe- passionem cogitabant, qui impio post raulla sae-
ret meritum, qui taie audiloribus indixit praeceptum: cula prodiloris discipuli distrahendus erat com-
Ecce ego vobiscumsunt omnibusdiebus usque ad con- mercio.
summationemsoeculi(Matth. xxvm,20). j. 7. Denique Jonas prophela Dei nulu ponto de
. 4. Comminalur certe hostis publica vos venalitate navi projectus ( Jon. i, 11 seq. ; n, 1 seq.), bel-
dimittendas, forpque imponendas, et nefariis vulga- luinis faucibus raptus, ex improviso carceri horrifico
rium prostituendas obscoenitatibus, crudeli exsecu- mancipalur. Sed larnen expers omnis rationis
tione nundinaliter distrahendas ; sed neque hujus- monstrum illud rationabiliter Creatori suo obse-
cemodi obsecro sedatis furoribus : Quia non derelin- quens, mystice tantummodo conservandum sibi
quet Dominusvirgam peccalorumsuper sortent justo- vatem creditum fore intellexit, et inde non demo-
rum, ut non extendant justi ad iniquitatem manus liendam perniciter alvi sui specubus reverehdam
suas (Psal. cxxiv, 3). Ipse enim vos providus scru- praedam reposuit. Ut quaeerat prophetoecausa peri-
talor secretorum vestrorum vestrique vigoris colia- culi, fieret postea nationibus credituris in sacra-
tor propulsari tentalionum molestiis non sinet, qui- mentum myslerii : el ex eo infractus visceribus, et
bus probari, et non succumbereposse véstrum spi- incolumis permaneret, ex qûo triduani lemporis se-
a De Civ. Dei, lib. i, cap. 18. qiiomodo potaimtis, emendavimus et supplevimus.;
b Hic locus misère fuit in exemplari lacer et de- MORAL.
pravatus. Nullus prorsus erat sensus. Nos quo-
825 DOCUMENTUMMARTYRIALE. - 820
' et
pulturam mortis portendebat Dominicae, quod abro-1A dum, quasi tucerna in faliginoso loco lucente
gans Dei sui mandalis parère, Tarsum maluit navi- divinarum Scripturarum praecepta sanctorumque
gare. Sic a Malchus monachus in caplivitate, viclrici jura verborum e tenehris nostrae peregrinationis,
dextera castitatem tuetur, crudeliumque dominorum quibus a Domino et beatorum cônsorlio separamur,
jugo exuilur, dum pro eo, intercedente pudieilia, conlemplapda sunt, et servanda, donec dies luces-
arniata ungula servit, immani feritale impium coû- cat, et lucifer oriatur in cordibus nostris (ILPetr. i,
terons Dominum, qui pudicum' in antro suo immu- 19). Unde, si libero aspectu Deum cernere anhela-
nem reliquerat Malchum. Sic Paulinus Nolanaeurbis mus, prius fide corda purificanda sunt, operibus
episcopus, vir eximiaesanclitatis et incomparabilis consecraada/et muro charitatis hinc inde vallanda,
meriti, propter unicum viduaefilium sponte subiit b quibus profecto iliius sacri Evangelii sponsione in-
servitutem, exemplo veri magistri commotus, qui cunctanter condigni habeamur, qua dicitur : Beati
dum liberum et coaeternum fruerelur cum Pâtre et mundo corde, quoniamipsi Deum videbunt(Matth. v,
Spiritu sancto cuncta disponendi imperium, nëc 8). Inde quaesovos, beatae virgines, ne perdatis co-
praeiret genitoris poleslas majestatem prolis coaevae ronam vobis paralam, nec vos a charitate Christi
(quia, natura Divinilalis indivisibililer persistente, cujusquam rei mundialis oblectatio segreget; sed
diversitas personarura inconfusa manebat, u»a B ] aequoanimo cum Aposlolo'praedicate dicentes : Quis
eademque Patris, et Filii, et Spiritus sancti substan- enim nos scparabit a charitate Dei? tribulalio, an
tia existente) non rapinam arbitratus est esse se anguslia, an perseculio, an famés, an nuditas, an
aiqualem Deo, sed semelipsum exinaniens, formam periculum, an gladius ? (Sicut scriptum est, quoniam
servi accepit, Itumiliavitse usque ad'tnortem, morlem propter te mortificamur iota die,- oeslimati sumus ut
autem crucis (Philip, n, 6, 8). ovis occisionis.)Sed in his omnibus superamus pro-
8. Quapropter, sorores meae, hoc Dominicae pas- pter eum, qui dilexit nos. Certus sum enim quia neque
sionis exemplar ante oculos cordis staluentes, et mors, neque vita, neque .angeli, neque principatus,
ejus vestigia jugi meditatione sequentes, onine tem- neque fortiludo, neque altitudo, neque profundum,
porale supplicium pro nihilo reputate? Quia licet sit neque instantia, (neque fulura, neque creatura nlia
asperum et amarum, brève tamen est atque fini poleril nos separare a charitate Dei, quoe est in
conliguum, et sub unius momenli spatio aut qui in- Chrislo Jesu Domino nostro (Rom. vm, 35 seq.).
fert périt, aut sustinens déficit. Qnia poenaesi acrio- Quin polius isla omnia propter aeternam retribulio-
res c sunt, cito ingerunt patiendi defeclum ; «i nem alacrioribus animis votisque ardentioribus et
. vero leviores sunt, facilius toleràntur. In utroque quaerenda.sunt, et ferenda. Manet enim unicuique
semper gloriandi vobis manet tropaeum, in utroque C apud Dominum reposita laboris sui corona, et pro
semper felicitatis cumulatur profectas, dum per qualitate cerlaminis repensabit ille fructum mer-
tnultimodam excruciationem veluti aurum igné pro- cedis.
batum, puriores animae vestrae decidentibus scoriis 11. Equidem nec nos divino beneficio extorres
vitiorum rèdduhtur, et acrius poe'iiagrassante ma- fieri credimus, nec experles, aut ingratos coelesti
turum Iaureandis vobis infert interitum, incunctan- munere speramus : quia, licet inviti, tamen pro no-
ler vos nihilominus ad verum praemittens solatium, mine suo sumus devincii, et alto ergastulorum la-
de quo per Prophetam dicitur : Dabo eis solatium queo deligati. Repleta sunt penetralia d carceris cle-
verum, pacemsuper pacem (Jerem. xiv, 13). ricorum catervis ; viduata est Ecclesia sacro praesu-
9 In hujus igitur vitae corruptione, quantalibet lum et sacerdolum oflîcio. Horrent divina laberna-
quisque nostrorum tranquillilate frualur, commodis cula squalidam soliludinem, aranea téxit templum,
vegelelur, prosperitate feralur; ex eo tamen quia tenent cuncta silentium. Confusi sunt sacerdo-
peregrinamur a Domino, magis desolationera esse tes'', et ministri allaris, quia dispersi sunt lapides
quam pacem in veritate fatendum est. Quia cuncta, sancluarii i?t capile omnium platearum (Thren. iv,
quae lemporalibus rébus haerent, et vario mundi 1); et desinentibus in convenlu hymnis cantionum
luuiine perlustrantur, nihilominus vanitati cor- coelestium,résonant abdita carceris murmure sancto
ruptionique succumbunt, et facile a statu suo la- psalmorum. Non promit cantor divinum carmen in
buntur, dicente Salomone : Omnia vana sub sole publico, non vox Psalmistae tinnit in chorb, (3) non
(Eccle. i, 14). leclor concionatur in pulpito1,non Levita evangelizat
10. Hinc vehementius piis Deo affectibus suppli- in populo, non sacerdos thus infert altaribus. Quia,
candum est, sanctisque fréquenter studiis insisten- percusso pastore, dispersionem intulit adversarius
a Ejus Vitam S. Hieronyraus egregie conscripsit, pebrochium ad diem 22 Junii in Append. de Tribus
ait Baron, in not. ad Martyrplog. die 21 Octobris. Paulinis, § II, et caeleros quorum meminimus in
Ab hoc diversus est, etsiin mullis conveniat, mona- tom. I nostrae Collection, ad cap. XVII. Opusc.
chus ille quem Sozomenus Malachionem vocal, qui S. Isidori de Viris Illusiribus.
iisdem temporibus vixit, de quo lib. vi, cap. 32. c Ex anliquorum philosophorum sublilitate hoc
b De hoc insigni charilalis exëmplo quod S. Gre- est desumplum, ut ex Ciceronis tertia Tusculana
gdrius Magnus prius commemoravit, acriter in apparet. Et non absimile est illud Senecae : Dolor
utrainque partem disputant eruditi ; sed lu videas decidil, ubi quo crescat, non habel. MORAL.
Dissertation, vu Joan. Baptistae Le Brun ad calcem d Miserailla Reccafredi episcopi témpora déplorai,
Operum B. Paulini edit. Paris. 1685. DanielemPa- de quibus Alvarus in Vita D. Eulogii. MORAL.
$27 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET. . 828
gregi catbolico, privata prorsus "Ecclesiaomni-sacro>JJLinlerdicimus, quia Deo est obediendum polius quam
minislerio. Et licet haecinvili suslineamus, non esse hominibus. Magister enim noster furidatores Eccle-
tamen immUnemcoram Domino detentionem no- siae Apostolos noslros ad praedicationernEvangélii
stram confidimus. informans, hoc eis dédit praeceptam : Si quis vie
12. QuantO vos nobilior gloria proestantiorque confessusfueril, et verbameain generationeista adul-
corona s o sanctae sorores meae, expectat, quoe téra et peccatrice, hune et Filius hominis corifiteb'i-
sponte saeetflo et flUxîbus ejus renunlianles, zelo tur, cum veneritin gloria Patris sui, et sanctorum
Dei armalae, intrepido gressu contra hostem fidei li- angelorum (Marc, vm, 38). Non oportet, sorores
bero exsilistis processu ! Dignaequidem munere di- meae, votum ves'lrum irritùm facere, quia scriptum
vino, condignaeaulem prophetali oraculo, quo dici- est : Si quid vovisti Deo, né tarderis reddere: displi-
tur : Qui sponte obtulistisde Israël animas vestras ad cel enim ei infidelis et stulla promissio; sed quod-
periculum, èenedicite Domino (Judic. v, 2). Profe- cumquevoveris, redde. Multoque melius est non vo-
rentes lestimonium veritaiis in auctorem seeleris, et vere, quam post votum promissa negare (Eccii. v,
instilutorera perversi dogmalis, victricia contra eum 5, 4). Non erit Deo inullum, ut post confessionem
arma assumile, jejuniis, vigiliis, orationibus, etcla- veritatis denuo veritate repudium delis, illudque
inoribus, diebus ac noctibus insistantes. Rogo vos, B os, quod testimonium veritatis proferendo divinitus
sanclae sorores, ne desislalis « coeplis, ne cessetis sacratum est, mendacio pollualis. Qui enim ista vos
ab incfioatis, ne résilialis a preeliorum auspieiis ; facere jubent, nihil aliud quam mentiri suadent. El
quia non inchoantibus proemium, sed perseveranti- qui ad hoc mentes vestras inclinare contendunt, ni-
bus datur. Ne respicialis rétro, nec primam fidem hil aliud quam veritatem negare compellunt. Nulla
irritam faciatis, nec, manuni super aratrum tenen- itaque diflèrentia est inter mendacem, et verilalem
les, ab ilinere regio in devium declinelis, feslinale negantem ; quia eodem reatu mihi videtar aslrihgi
ad mercedem laboris vestri vos accingere, conlen- vera abrogans, quo et falsa depromens. Mendax
dite ad culmen perfectionis aseendere. Quia post enim nititur falsum commentumloco veritatis inse-
victoriam miles coronatur strenuus, et jam consum- rere; vèra autem obtegens, silentio suo falsitati ad-
malo laboré, conduclis mercenàriis merces dispen- ministrai vigorem. Hinc evenit, ut veritas celata
satur. Nam et qui certat in agone, non coronatur, nisi non pateat, etialsitas subnixa praevaleat. Utrumque
légitime certaverit (II Thm'u, 5). Certare vero légi- vero «num sunt, et ob hoc impunila non erunt.
time est, omnibus a .corde exclusis labenlium rerûm Scriplum est enim : Testis faims non erit impunitus
affectibus iutuilu-capessendi regnum coelorum,-aut (Prov. xrx, 5). El iterum : Os quod menlilur occidit
cum justiiia vivere usque ad mortem, aut non li- G animam (Sap. i, 11). Quare ergo, saiielissimeesoro-
mere propter justiliam -mortem. Nara cura justus res, vosmetipsas interficere, veslrarunique anima-
redivivam semper daemoniorum usque ad obitum rum parricidâs fieri non liineatis? Neque enini aliud
perferat lilem, nec desint ab eo tentationes usque agit-quam hominem occidit, qui seipsum,occidit; et
ad iQnejm.:reeeplurus pro.qualilate cerlamiiiisinfu- gravioris culpaecriminibus obnoxius judicalur lictor
turo mercedem, quanlavis sanctitale proecellat, non animarum quam corporum, Quoniam elisa caro
pergit seçurus, -non vadit ad Deum intrepidus. Ule quandoque surgit pro meritis cum anima regnatura
vero, qui, sectando justiliam, pro justiiia mori eli- in.gloria; vitiis aulem anima interempta secum spa-
git, celerem inslantibus bellis defeetum imponit, riter carnem per.trahil ad gehennam.
aetemumque. indubius ad, regnum ascendit. a Sit 15. Nunquid menlitaeesiis in eo quod patulis as-
qualis vull, et^ex quibuslibet viliorum laqueis seu sertionibus in adversarium fidei calholicae protuli-
peccatorom sordibus venerit, ctiamsi illotus b bapti-. slis? Nunquid omne convitium, quod in ipsum prae-
smalfead-martyrium oonvolaverit, nihilominus coro- vium Antichristi:dixistis, non verum et cerium est?
natur. Virum daempniosum,Satanae ministrum, mendacio
13. Ne lerreamini, sorores, ifuroribus persequen- plénum, mortis ac perdilionis perpetuaefilium. Nun-
linm, neque formidelis a ;faciebus eorum, neque quid non omnis catholica Ecclesia identidem quoil el
enim limere vos faciet Dominus vultum illorum. Vo- vos Deo testimonium refert?
bisçum Ule test qui vos aroiav.it, idem propter vos 16. Proponunt certe vobis expugnatores sancti
pugilat qui ineilavit. Nec;adjuvare desistel ille ipse^ propositi eremitalem ecclesiarum, eompedilionem
qui yos ad hune peragendum agonem elegit, quo sacerdolum c, dispersionem ministrortim,; -et quod
deviclis adversitatum stimulis, secum jure perenni non est nobis in hoc tempore sacrificium, nec h'olo-
conregnare facial temporibus infinilis. caustum, nec oblalio, nec incensum, cuncta vaslanle
14. Verum ad eos veniamus (4), qui vos ,ab hac sacrilega manu, omniaque turbante favore tyran-
întenlione inhibendas Jesse putaruiit, et illam pri- nico (Dan. m, 38 seq.). Sèd réspoiidendum est eis,
mprdialem confessiopem vestram iiifrjngere et ne- sacrificium Deo acceptabilé esse spiritum contribu-
gare jusserunl, quam -vos (incitante Chrislo çsponte. latum (Psal. i, 19) : ef quoil in anima contrita, et
coram judice proliilistis. Nos autem talia vos agerp in spiritu humilitatis ita a Dominosuscipiamur, sic;
a Hispanismus,-sêase quai quisier.e.MORAL. lyrium. ID.
vocantmar- c Schot., disposilionemministeriorum.
bTheplogisaeri bapli$mjini,;Fj'aminis'
 829 DOCUMENTUM 1WARTYR1ALE. 830
ut in holocauslis arietura et taurorura, el sicut in A regni sui finibus, siculi cernilis, genus excludero
millibus agnorum : quia non est confusio confilenti- moliunturChristicolum ; nunc pro suo lihito tantum-
bus eum (pan. iibi supr.). Vos ergo, sorores bealae, modo exercere nos -sinentes Christianismum ; nunc
jam in illoreti Dominicocaptoeestis,quod indextera dira servilute fetere facientes rituPharaonitico su-
navigii ad praeceptum magistri missum, plénum dorem.nostrum; nunc intolerabililer a nobis vectiga-
magnis p'iscibus littori éxposïtum est (Joan. xxi,6), lerii extorquentes chirographum ; nunc publicum
ad hoc Teservaliim, ut scrUtinio apostolorum foris imponentes miserorum' cervicibus censura; nunc
malis projeetis, perenni vos societaté jungamini ele- rébus nos abdicanles, crudeliler detrimentis altérant
ctorum cataïogis. Si vero sciscilante judice, negave- rerum. Et ita vario oppressionis génère orthodoxo-
ritisvos maledixisse vatem, maledicemini; nec de- rum fatigantes conventum, diversoque persecutionis
testatas fuisse quod Dominus détestatus est,*duplici incursu gregem affligentes Dominicum,•.gratum se
peccato eritis obnoxiae. Unum erit mendacii, ne- Deosuo nostris jaeturis credunt praestareobsequium,
gando veritatem quam jam confessée estis; aliud Quanta tune praestantior nobis gloria a Domino prae-
s'ubtrahendocoram inimico juslitiae verbum confes- staretur, si, desidiam respuentes, documento vëslro
sionis. Et certe quae non maledicimus, e contrario excitati, talia peragere festinaremus, nec nos sub di-
benedicimus, et quem non detestamur, quasi faven- B vino impiaegentis laborare stïmulo pateremur? Sed
do nostrae societati admitliraus. nos miserieorum oblectati sceleribus non incongrue
17. Unde insislendum est, sorores meae, ut coeplai Psa'lmislae denotaiiiur oraculis, qui ait : Commkii
bella Cum divino auxilio in pace animarum veslrà- sunt inler gentes, et didicerml opéra eorum, et ser-
rura consummelis, nosque potiori inlerventu de coe- vierunt seulptilibus eorum, et faclum est illis in scan-
leslibus lueamini. Quoniam si sic vobis pins Domi- dalum (Psal. cv, 35, 36). Heu,prohdolor! vquiaesse
nus non deest auditor, facilius tamen ejus contuber- subgentibus delicias computamus, jugumque cum
niis cobaerentes, quidquid ab eo pétiefitis impertie- infidelibus ducere non renilimur. Et inde ex quoli-
lur. Quia sic immaculala virginilas liberis passibus diano usu illorum sacrilegiis plerumque utimur,
Dominumsequitur, sic munda castitas'a Redemptoris magisque ipsorum contubernia aûectamus, quam
sui cônsorlio non avellitur, sic etiam purpureo mar- ut exemplo Lolb patriarchae reliclo Sodomitico rure
tyrii aspersa cruore sertis diadematum victrix ami- in monte salvemur.
cla comitatur. Deus enim Ecclesiam suam a mole- 19. At vos, beatae virgines, poslquam slrenue bel-
s.iia vastaloris defendet, nos quoque, sicut volueritf latriées ad publicum prosilistis eerlamen, et coram
invicta potestate de vinculis islis eruel, et cuslodiet, regibus et principibus mundi intrepida confessione
sedibusque propriis misertus restituel. Vos tantum, G répulistis juslitiae hpsteni; pugiiandum «est vobis
sorores, perseverate usque ad mortem carnis, ut usque ad morlem ; quia hoc genus certaminis in
non solum animarum pericnlum evadalis, verum morte glorificatar, el ' lune bravium miles -accipit,
eliam in vitam oelernam eas custodialis, dicenlë quandomorilur; eoque fit de corona victoriae cerlus,
Domino: Qui perdiderit animant suam propter me, quo seardenlibus bellisinjeceritmorituros. Sic vos,
in vitam oelernamcuslodiet eam (Matth. x, 39). obitum distrahenles corporeum, aelernum vitae pe-
18. Tune autem quo pacto inculpabiles essetis, si rdrais emetis stalum, luci perpeluae maiicipatum;
communi cum noslra Ecclesia silenlio in bac re ule- dumque coelestia pro terrenis mulando acquiritis,
remini, non deteslando'publice quem frequenli im- el dispensando labentia.inoevum mansura percipitis;
pugnalione blasphëmatis occulte? Née stalueret vo- praecipuis meritorum vestrorum exemplaribus Ec-
bis Dominus ad reatum, quod sola cordis medila- clesiam caiholicam informaiis, quo mundana abdi-
lione, non oris professione ipsum referretis in forum, cando, supernis rébus inlendat. Manet igitur vobiSi
aeinulandomagis prsetextum hujus nostrae Ecclesiae, sorores meae, ex utraque parle victoriaecommodum:
quaehoc tempore contra ipsum vatem iniquum clan- manét ex utroque latere praemiorum indesiiienlium
destinis agit inveetionibus?Pro eo quod a praepe- Iucrnm ; et hinc non indecenter illud iPsalmislaeva-
diente facinore, elapsa addilione Gothorum respu- ^ licinium vestris justis laboribuséxstat paratum,quo
blica, quae olim in Hispanis aucta felicitate Eccle- dicitur : Gloria et divitioein domo ejus, et' justiiia
siarum, etsumma dignitàte pollente sacerdotum, âb ejus manetin soeculumsoeculi(Psal. Cui, 3).
eis moderantibus gubernabatur ; in istius nefandi 20. Sed jam meihporta sileritii constituto, prius-
cultorum privilegium Vatis occulta justoque Dei ju- quam volumèn finem appétat, et sancto inspiramine
dicio transvecta est. Quoniam quaecunqueDominus educatis arma praeliandi ministrare désistât, tecum
nobis intulil, in vero judicio fecit, et haecomnia mihi paululum Ioqui libet, o virtutum merilis flo-
propler peccata nostra, -atque; ul scriptum est : Hoe- rens, Flora sanctissima soror, ut nostrae familiari-
redilas nostra versa est ad alienos, domus nostra ad talis verbUm audilu placido caplans, secretario cor-
exiraneos. Aquas nostras pecùnia bibimus, et ligna dis recondendum admitlas, nostfumque ebnsullum
nostra prelio comparavimus. Servi dominantur nobis, sanclificatis mentibus luis, ut pii patris praeceptum
neque est qui redimat nos de manibus eorum. Qui reponas. Audi ergo, filia, et vide, ;et inclina aiirëni
gravissimo jugo colla premeiiles fidelium, onme a tuam,,et.Qblivisqere pppulum iuum, pi iloinuin;par
» Lausante. Ita infra,
proepedienledeliquio, ad episcopum Pampilonenseni. SCHOT.
 851 S. EULOGII ARCHIEP. TOLET. 832
tris tui, quoniam concupiscitrex speciem tuam. Non A10 seq.). Ac si patenter diceres : Testimonium veri-
itaque vocatio tua coeterorumsimilis est. Siquidem tatis tuae, Domine, hactenus timoré carnis celavi;
tu lupino creata coilu, et ove matre progenita, jam nunc, tuis armata viribus, patefaciam, quia sic
quasi ex sentibus rosa frôndescis. In nullo tibi timere nescit Deicola, sic trepidare ignorât mens tuo
elhhicum semen obsistens, cum tamen Christiano munere opima.
édita partu coneeptum divinitus, piaequem'atris ma- 22. Hoecideo, Christi famula, domina soror mea
gisteriô Dominum Jesum Chrislum adeo credula Flora, tibi disposui, ut tantarum virtutum. bénéficia
mente colueris, ut propter nomen ejus acrioribus recolens, ne tuis collata coelitusmeritis perdenda
caesa flagellis,pristinam nullatenus professionemre- reputes, ne conculcanda perlractes. Festina ad bra-
puleris. Noveras.enim sponsum luum dixisse : Tra- vium, curre ad proemium, dum tempus capessendi
dent vosin conciliis, et in synagogisflagellabnntvos; inslat potissimiim. Paratus enim est sponsus luus
et ad proesidesregesqueducemini propter me in testi- DominusJésus Christus titulum tibi conferre" perfe-
moniumjllis et gentibus. Qui autem perseveraverit ; ctionis, si pugnare usque ad mortem non cessaveris,
usquein finem, hicsalvus erit (Mdîtlt. x, 17, etc.). si pro eo mori sicut a principio elegisti usque ad su-
21. Hinc jam libi proposila auspice Deo gloria - premum contenderis, si liane perfunctoriam poenali-
coepit te comitari martyrii. Hinc noroinistui magni- B tatem gaudiis oblectatasupernis, pro nihilo penderis.
fica lolo orbe fama diffundi, hinc pro te rumor ago- Quia non sunt condignoepassioneshujus lemporis ad
nis, populos nalionesque peragrans, coepit pluribus superventuram gloriam, quoe revelabitur in nobis
innotescere. Denique evulsam a ictibus flagellorum (Rom. vm, 18). Cerla bonum cerlamen, soror mea
venerabilis tui verticis cutem, rimamque qua coe- virgo beata, et si acrius vulnereris, non cédas. Quia
sarics pulchra defluxerat, ego persecutionis tuae hoec vulnera -oelernaésunt felicitatis auspicia, et
tempore intuitus sum, dignante te illud mihi osten- sempiternis conferunt defectum doloribus. Cuncla
dere veluti proximo patri puritate reverentiaetuae. permanent incolumia. Mors hoecvitam donat, coeti-
Et blandamânu altreclans, quia osculisipsa volnera bus sanclorum agglomérat, et station perennitalis
non crederem esse demulcenda; postquam a tedis- fideliler ac viriliter in agone perseverantibus proe-
cessi, diu alteque memet reputans suspiravi. Expo- stat. Verum quia se pridem claudi jam liber spera-
nente vero coram me diffusacoelitus gratia oris tui verat, cum me tibi singulariter verbum facere, o
ingentia dolorum tuorum, casusque periculorum, soror Flora, olim gesta primordialis martyrii tui
qui te presserant, et quomodo septa custodioe, qua cogèrent, nunc ad utrasque reditum faciens, adhuc
mancipata exstiteras, divinitus patefacta, noclurna G paululum communiter vobis loquens, quodmerea-
tibi silentia aditum effugiendipraestilerint; reputavi mini proemium disseram, et sic deinceps prolixo
conformem te esse Pétri apostoli passionibus per sermoni finem imponam.
haeceademque gesta quaecunctis ostenderas. Quippe 23. Inenarrabilia sunt, sorores meae, proemiave-
quae tune divinitus absoluta, post sexennium de ci- stra, egregia multura nimis reposita munera. Acci-
vitale in urbe, de vico in oppido per multa et varia pielis enim a Dominofructum virginitatis cenlesi-
exsilia, atque latibula-remedio fugaecontenta fueras. mum, et gloriosi martyrii inenarrabile commodum.
Et quoeprius intuitu evadendi énormes moles trans- Occurret vobis obviam sancta et venerabilis regina
cenderas , nunc quasi morienli Christo sponso tuo mundi Virgo Maria, florenlissimis virginum choris
ao tibi diceiiti : Ubi pascis, ubi cubas in meridie ornata. Aderunt c etiam fortissimi milites Dei, con-
(Cant. i, 6), soror mea? Iterum venio b crucifigi; re- fratres vestri, Perfecius, Isaac, Sancius, Petrus,
divivo praeliandiaucta regressu, forum adis, publi- Walabonsus, Sabinianus, Wistreraundus, Habentius.
cum peiis, teque intrepida, confitendo Chrislum, et Jeremfas, Sisenandus, Paulus, et Theodemirus, qui
detestando fidei adversarium, judici offers ; fortiter- vos proecesseruntcum signo fidei, et victoriam de
que ei resistens, laudans Christum tuae salutis au- boste tulerunt, vobisque januam perveniendi ad re>
clorem, pietatis extollis religionem, ac deinceps im- gnum aperuerunt, dignum itineri vestro proeparan-
pudicura vatem infamans, nullatenus vera potuisse tes occursum, atque dicenles : « Venite, sorores
praedicare, mendacio plénum denunlias. El ob hoc sanctissimoe, ingredimini thalamum sponsi vestri.
congrue Davidicumcarmen décantas : Loquebar de quem eatenus dilexislis ut propter illum mori non
teslimoniistuis, Domine, in conspecluregum, et non timeretis. Jam enim hiemst.ramiit, imber abiit et te-
confundebar (Psal. cxvm, 46 ) ; et iterum : Bene cessit (Cant. n, 11), quia temporalis tribulalio a
nunliavi justiliam tuam in Ecclesia magna. Ecce la- vobisdevicta discessit. Properate, sanctae sorores ,
bia mea non prohibebo,Domine: tu cognovisti.Justi- feslinantes cum jucundilate faciem ejus cernere, cui
liam non abscondiin corde meo : veritatemtuam, et in veritate famulastis, pro quo mori non recusastis,
salutare tuum dixi. Non celavi mitericordiam tuam, ut in oeteraum vivatis. Percipite mercedem vestri
el veritatem tuam a tynagoga multa (Psal. xxxix, laboris, et sumite lauream gloriosi cerlaminis. i

a Quoesequunlur, fusius in harum duarum virgi- b Vid. Schol. in Passion. Floroe,num. 6.

num passione D. Ëulogius narrai; ubi etiam de c Horum omnium marlyrium sanclas bas duas
martyribus quos hic nominal, late perscripsit. virgines praecesserat, ut lib. n Memor. constat.
MORAL. MORAL.
 835 DOCUMENTUMMARTYRIALE. 834
24. Quis lune existimare gaudium tuum poterit, A ITEM ORATIO EJUSDEM EULOGII AD
o soror Maria? Quis iliius felicissimoehoroediffusam SUPRADICTAS VIRGINES°.
coelitus mentibus tuis loetitiam cpmpensabît, cum Domine Deus omnipotens, qui sperantibus in te
inter eosLevitam agnoverisWalabonsum, quem tibi es solatium verum, timentibus le remedium indefes-
pia parenlalis affectio germanum generavit? Quis sum, et te diligentibus perpetuum gaudium, accende
utraromque vestrarum'tripudium mortalibus con- igné amoris cor noslrum, et flamma tuae charitalis
jecturis aut verbis humanis expediet, quoe, divino pecloris- nostri exurë recessum, qûo valeamus coe-
jam gremio constituloe, inter aûTuentia diviliarum ptum consummare martyrium. Ut, dilectioriis tuae
paradisi localoe, incunctanter iliius remunerationis in nos vigente incendio, décidant a nobis incentiva
donarïa capietis? Quia oculus non vidit, nec auris peccaminum, et malesuadaetitillationes procul effu-
audivit, nec in cor hominis ascenderunt, quoeproe- giant vitiorum. Ut, dono gralioe .tuoe illuminatoe,
paravit Dominus' diligentibus se (Isai. LXIV,4). cuncta mundi oblectamina valeamus despicere, et te
25. Unde obsecro vos, sanctissimoesorores meae, puris mentibus ac votis simplicibus usquequaque
virgines prudentissimae, quoe semper oleo castimo- diligere, timere, desiderare, et quoerere. Da nobis,
nioeredundantes, ornatissimo lampadum coelestium Domine, in tribulalione auxilium, quia vana est sa-
emicastis fulgore, quando tabernacula Domini intra-, B I lus hominum. Da forlitudinem'praéliandi in hoc cer-
veritis, ut mei memores esse dignemini : dum tha- tamine, et de Sion intuilu liberandi nos respice ;
lamum vestri adieritis sponsi, ejusque amplexibus; quatenus passionis calicem lua prosequentes vesti-.
incessabili merueritis fruitione conjungi, tuemini me gia, possimus jucundo ore ebibere. Tu enim, Do-
preeibus, defensate meritis gloriosis a. Prosit mihii mine, Israelitas tuos olim sub diro ^Egyptiorumju-
- peccalori hujus mediocritas succincta
libelli, quemi go gemenles, non solum polenti dextera liberasti,
spirilàli vestro flagrans amore, vestroesaluti consu- verum eliam Pharaonem et exercitum ejus in me-
lens edidi : quod per eum vos institui ; quod adI dio mari demersuin, ad gloriam et honorera nominis
perficienda bella Domini incitavi : quod ut in con- tui omnino contrivisli. Da fragilitati nostroed in hac
flietu non deficeretis, ense praedicationis arniavi-: coiigressione invictum resistendi inimico praesidium.
quod illecebras quas fugere debeatis ostendi : Confer inler acies doemaniorumet hominum contra
quod proemia quoe mereatis disposui : quod in lau- nos insurgenlium inexpugnabile dexteroetuoeauxi-
dibus vestris prout polui me versavi. Vos nostis; liùm. Opponë in defensionem îioslram numinis lui
quid a vobis pelierim, quid charitalis intuitu vobis; scutum, et usque âd mortem propter te viriliter di^
indixerim. Ut digno interventu vestro omni vitioi micandi proebe suffragium, quô valeamus effusione
caream, culpis exuar, nesciamque delinquere ; quo>G * sanguinîs nostri passionis tuoe reddere debitum. Ut
fideli famulalu omnipotenli Deo meo cohoerens, fruarf sicut pro nobis tu ipse dignatus es mori, ila nos
post transitum tam véstrum quam dominorum meo- quoque condigno pro, te martyriali obitu facias iiite-
rum consortio, in quorum defensione et laude opusj rire : ut tormenta oeterni supplicii per temporalem
condidi Memorialesanctorum, quod immanitas b per- gladium evadenles, deposita sarcina carnis, ad te
secutoris me compulit relinquere imperfectum, mereamur pervenire felices. Adsit eliam, Domine,
Christo fautore quandoque nihilominus consumman- absque obstaculo catholicoe plebi tua virtuspiissima,
dum. Opitulationem sane perparvam voluminis in, defendens Ecclesiam tuam a vastatoris moleslia,
fine adjeci, quam et verbis simplicibus edidi, et ve- omniumque sacerdotum tuorum corona sanctitatis
stro necessariam proposito fore percensui. Ut cre- et caslimonioeope subnixa, post illibalum sacraéoffi-
bra meditatione vestris eanr memoriis alligantes, ciositatis ministerium coelestem adiré jubeas pa-
tam pro vobis jam coeleslis auloe luminibus vesti- triam. Inler quos servum tuum Eulogium, cujus
gium Cordis super tenentibus, quam pro totius Ec- post tuum munus documenlis instruimur, litteris
clesioecatholicoe commoditale Domino offeratis, no- edocemur, solatiis confovemur, -proedicationibus
strique mentionem, prout texlus exorationis poscit, i animamur; omnibus peccatis mundatum, sceleribus
loco ultimo faciatis. Ita vos Deus pacis ad perfectumj " universis abstersum, fidelem tibi efficilo famulum,
sanctificet, ut animas et corpora sine querela inu tuo perenniter obsequio mancipatum ) quo in hac
adventum Domini Jesu Christi servelis : Qui cuma morlaljlate placitum tibi exhibens famulalum, cpn-
Pâtre et Spiritu sancto vivit et régnai in soeculasoe- dignus tuarum in futurp habitas munëribus gratia-
culorum. Amen. rom, saltera vel ullimum requiescendi obtineat lo-
culum in regione vivorum. Per Christum Dominum
nostrum, qui tecum vivit et régnât in soeculasoeeu-
lorum. Amen.
« Epilogus concinne adhibitus, et artis '
mento artificiosior. In. integu- formula ab Eulogio composita, qua sandoe virgines
b Quo tempore ab Reccafredo universa Ecclesia tum pro ipso Deum depre-
episcopo missus est>t cum-pro
D. Ëulogius in carcerem, needum secundum librumII carentur. d Sumptum haud dubie
finierat, quem postea, ut ibidem narrât, explevit.» sacratissimoe expia oratione, qua in
IDEM, V.,Marioe officio, ut vocant, ad sexlam
c Ita legiturin omnibus editionibus ; nobis aliterr utimur : Concède, misericors Deus, fragilitati no-
videtur inscribenda hoec oratio, scilicet Orationiss slroe,etc. MORAL.
 856 S. EULOGII,ARCH1EP.TOLET. 836

SANCTI EULOGII
TOLETANI MARTYRE
ARCHOEPISGOPI

DE VITA ET PASSIONE H. VIRGINUM FLORI ET MARI!'.

PR^EFATIO AUCTORIS A lem quoque Deitatem suam invisibilis,incomprenen-

1. Cum ad laudem Christi pertineat cullus reve- sibilis, et inextimabilis semper exstitit. Venerabilis
rentioe, qui martyribus exhibetur, respondet tamen. namque puella tenerrimis annis fidei pielatem ebi-
fidelibus in remedium animarum, quidquid religio- bens, coepit intra mentis recessum allare sanctum
siler in fèstivitatibus agitai- beatorum : pioeserlim, construere, quo placila operum bonorum holocaulo-
cum per hoc, et per ipsorum patrocinia martyrum mala Chrislo semper offerret. Quoeab ipsis rudimen-
cl summi Redemptoris acquiritur proemium, in cu- tis infantioecunctjs se vanitalibus soeculi privans,
jus honorem virtutem recolunt sanclorum; ergo totuin quod illa oetas (utpote pleniludine scienlioe
nostrarum virginum Floroe et Mariaetropoea dige- expers) pueriliter affectât, supernojam delibuta rore
sturi insignia non facundioelepori, non tonântibus. conculcat. Nam quodam tempore, cum genilricem
eupboniis verborum serviamus ; sed quod fidelibus ejus adirem causa dignoscendi principiura hujus
simpliciter rei'gestacveritatem insinuet, observemus: puellaebconversationis, ipsa genitrix inquit : i In ve-
quia suflîcere nostris credimus veritatem pura sim- ritate vobis loquor, quod ineuntibus annis Christi
plicitale digeslam, quam vano infulatam cultu falla- amorem peetore suo reçondens filia mea, soecula-
ciani. Et sat nobis est fidèliter referre quod fuit ; rium oblectationum cullum usquequaque spreverit,
quia"non congruit sub venustate sermonis rem quoeBac semper quoe Dei sunt, corde meditari sludùii,
non exstiterit adhibere. Rlibala namque veritas, semper opéra sancla adimplere non distulit. Adeout
quoquomodoproferalur, firmiori gressu consislit, et in infantia sua cum diebus Quadragesimoeparvitalj
ornatissime fictum mendacium paululum persévérai. ejus consulens, sive ut illa oetas conligua robustius
Nec patitur Christus assertorem justitioe immunem convalesceret, esu quolidiano, compelenli prandii
esse benediclionis proemio,cum tamen reatu homici- hora cibum ei porrigerem; illa in virtute Domini
dii astringalur prolator mendacii. positum habens cor, egentibus eum ministrans, fur-
2. Harum igilur vocationem virginumquoedispari lim bealum exercebat jejunium. Sicque diebus sin-
solo progeniloe, et pari mortis occasu coeleslibus gulis ipsa agente, pêne maximum abstinentioetem-
adunaloe sunt, sigillatim exponi necesse est; el qui- pus elapsura erat, cum clandestina infanlis devolio
bus modis unaquoequeearum proedeslinatacsanclifb- vix quibusdam revelalur indiciis. Quam talibus in-
cationis culmen «lligerit, Deo faulore, saltim exili ' hibere votis ipsa obnitens, ne prius quam illud le-
digeramus stylo. nerrimum corpus adolescerel, marcore abstinentioe
S. Flores genitorêset eorum palria. Cordubanascitur quassaretur, conata sum jam ad epulura suadere
el paire morluoi pie a maire educatur. Mira Floroe diurnum. Eam tamen non potui provocare ad vescen-
abstinentia. G dum, nisi sero, et comminatione continua ; perfecit
3. Prinium igitur specie decoris et venustate cor- tamen votum suum electa Christi sponsa. >
poris nimium florens virgo sanctissima Flora, sed 4. Ex eo tempore mater solerti vigilantia sobolis
inleriori habita florentissima, malrem Chrislianam mores procurans, eamque in omnibus rébus Chrislo
habens (1) ex vico Ausinianos, qui ex parle occiden- assignatam esse considerans, nullatenus deinceps
tali milliaribus octoa Corduba distat, purissimis et contraire piis puelloe affectibus audet. Venerabilis
nobilibus, ul ita dixerim, perfunctam nalalibus, pa- vero puella Deo dunlaxat placere studens, provida
trem vero gentilem ex oppido habuit Hispalensi. Hi, observatrix Evangelii attendebat Christo monenli et
nescio qua occasione, propriis locis exsuies, Cordu- dicenti : Si quis diligit me, sermonemmeumservabit,
bam dëgendi gralia accesserUnt.Qui ex ultimo partu el Pater meus diligeteum, et ad eum veniemu»,et
suo hanc infanlulam procrearunt, et sublato per mansioncm apud eum faciemus (Joan. xiv, 23). lia
mortem genitore, fidelissimoegenilricis lutela sponsa purissimura coelestisexsecutione proecepliintrorsus
Christi nutritur. Quam pia mater sacroe religionis proeparanshabilaculum, nihilominus sancloeel indi-
legibus imbuens , docuit fideli credulitalé colerè viduoeTrinitatis quolidiano frai meretur adventu.
Christum Deum-, qui për ulerum Virginis Mariai ad 5. Verum dum exercitio sanctilatis id quod clam
nos ultimo tempore véniens, et per assumplam hu- D meditabatur, uberius in amorem Cïirisiï proficeret,
manilalem hominibus proximus factus, per ineflabi- loetarelurquese Chrislo per eamdem religionem pë-
« Hoecvita et passio in coeterisédînonîbus legun- b Hispanismusmerus. MORAL. VideScbolia in iibi i
lur in cap. 8, lib. n Mem. Martyr., ut jam ibi mo- Memor., num. 18.
nuiimis.
857 DE VITA ET PASSIONE SS. FLOR^E ET MARIEE. 858
rennius esse ascitam-, nec tamen passim fidelium j\ venerabiliter excol.ens, debitun| semper erga cultum
intéresse conventibus auderel, eo quod fratrem pe- fidei nostroe obsequium exbibebat;, sed Çhristiani
stiferi dogmatis perfidum haberet cultorem, qui ejus crebro eam urgentes instinctu, vatem noslrum ab-
assidue eonversationem exploraret ; ut ipsa erat negare, ritum.que detestari fecerunt, et quadam le-
nalura prudens, et calens ingenio, didicit a sapien- nocinalione ChristumesseDeum credere illexerunt. »
tibus nihil proficere obscuratam credulitatem, et Quam judex, utrum se sic haberet illa dëlatoris
celatam confessionem Trinitatis, praesertim cum germani quoestio, sciscitatur. Extemplo ipsafrâtrem..
sériptum sit : Corde creditur ad justitiam, ore aulem irapium abnegat, cultumque Mabomelanum seniil-
confessio fit ad salûtem (Rom. x, 10); et iterum latenus novisse teslatur ; et adjungit : i Christum ab
in Evangelio : Omnis qui confitelurme coram homi- infanlia mea novi, ipsins dpeumentis instructasum,
nibus, confiteborel ego eum coram Paire meo, qui est ipspm habere Deum decrevi, ipsique integritatem
in coelis: et qui negaverit me coram hominibus, ne- corporis mei ejus olim lhalamis obleetanda pro-
gabo et ego eum coram Pâtre meo, qui est in coelis misi. » Hoec ubi virgo. sanctissima prolulit,... mox
(Matth. x, 32, 33). sacrilegumpectus judicis furor immanis exagilat, et
Deserit paternam domum, ad quem postea revertitur. in coedemmarlyris iram admovens, inter ulrumque
B satellitem apprehensis manibus eam extendi praece-
6. Igilur inslrucla uiililer quomodo se îh confes-
pit, diroque yerbere caput ejus pertuudens, tandiu
sione nominis Christi haberet, sciénsque non levé
insistit, quousque decisa cum coesariecute,
esse discrimen latenïer credere Christum, et publiée flagris
os verlicis nudum paleret. Perdurât nihilominus
existere vexillo Satanoe denotatam ; matre hinc in- adolescens
martyr et virgo in sua confessione.Tune
consulta domum relinquens, clam cum sorore sua
judex semivivam et pêne exanimem impio fralri eam
fugam huit. Seseque tutioribus locis inter Christico- delegans, admonet, uteonfota medicamine, etyerbo
)as collocantibus, soevissimainsectatione frater ea-
legis instrucla sibi demuin, nisi se converterit,
rum (quem supra meminimus)propter illas Dei lace-
proesenietur.
rat Ecclesiam, adeo ut nonnullos clericorum carceri
tradens, convenlum ubique religiosarum feminarum Includitur demi a fratre , sed aufugit el delitescit
Et cum usque ad lempus martyrii.
persequëretur. agnoscerent infestationera,
quoeérga sortèm Domini grassabatur, indignum dî- 8. Perductara deinde in domum suam Christi vir-
judicantes se esse lutas, et Ecclesiam Dei vapulare : ginem hostis, non fraler, ille iniquus domeslicis
illico sancla Flora, quoese noverat ad taie praèlium eam feminis demulcendamfomento et verbo conimil-
divinitus fuisse electam, publico regressu in domum C lit, magnis solumraodo trabibus catenarum b feras
reverlens ait : « En ego, quam a quoeritis, adsum in inansionis obtrudens. Quia ingenti maceria totius
medio vestri, pro qua Dei sortem insectamini : assi- proedioliatnbilus proemunilus, omnino de nulla eva-
sta intrépida, Christo credula, religioni favens ca- dëndi solliciludine quemquam arguëbat. ldèoque non
tholicoe, stigmata crucis gerens, et omnium quoe post mullos dies vulneribus expiala forlis Flora,
cullum pietatis insinuant affectatrix. Vos modo, si cura se sospitera esse sentiret, quadam nocte per
polestis, hanc enervate confessionem: satagite cru- contiguum (2) infra cortem domiiihoerenstugurium,
delioribus tormentis fidem meam evincere, et (quod celsum parietem juvante Domino scandens, inde se
fieri omnino dubilo) a Chrislo me separari conten- foris plaleali solo projecit. Quoenullo stimiilata db-
dite:pro cujus amore quidquid ad supplicium meum lore, coepit per tenebras noctis, angelico comitante
soevusimploderit arbiter, gratissimis decrevi animis ducalu, quo Dominus vellet ingredi ; sicque cujusdam
supporlare. Credo, probabitis me inter poenas for- fidelis inler illud chaos nocturnum hospitio recreata,
tiori pertinacia, quam nunc in prima congressione, cum aliquandiu ibidem commaueret, deinceps proe-
Christum Jesuin confileri. » clarum (3) Tuccitanaë utbis viculum c Ossariam in-
iuitu latendi pelens, ibi cum d sorore sua usque ad
A fralre torquelur, el accusalur ut Christiana, sed D
délitait. Et
forliter Christum confiletur: quamobrem dire ver- lempus, quo martyrium consummavit,
beralur. ego, ego ille peccator, ego dives iniquitalum, qui
7. Frater aulem ejus ille perversus hoec audiens, a principio martyrii sui an-iicitiaejus fruilus sum;
coedibusac minis interdum, et blandis eam niteba- combinatis manibus meis cicatrices reverenlissimi
tur revocare sermonibus. Sed cum cerneret, nihil et delicali iliius verticis altrectavi, cura iclibus fla-
conatum suum proficere , quinimo se quasso aspi- gellorura virginalis coma elapsa fuissel.
ciens labore consùmi, ad judicem eam pertrahit, di- Sancta Maria Virgo el martyr. Traditur èdtiàanda in
cens : i Hancmihi sororem, o judex, ultimus partus coenobioCuteclarensi.
matris ejecit, quoe simul mecum cseremonias iegis 9. Vèrum qùia Deo fautore beatoevirginis Floroe
a Virgilii est hemistiebium, quod sciens volens- c Hoc oppidum, quanquam proeclarum dicalUr,
que Ëulogius sicut alia hujusmodi interseruit. nullani sui meraoriam rèliquit. ID.
MORAL. d Baldegothonesine dubio, ad quam post Flprae
b Catena aliquando in usura pessuli deservif.
martyrium ipse. Ëulogius epistolain dédit. SCHOT.
MORAL.
859 S. EUL0G1I ARCHIEP. TOLET. 840
auspicium conversalionis fac martyrii adnotatum .k omni honestale religionis sanctimoniali puella, cum
est ; operoe pretium reor, si itidem sanctoeVirginis se nimia charitate diligerent, et alternanti germanis
Marioe et marlyris processum nativitatis, primor- tatis dulcedine in omni dilectione spirilali sibimet
diaque religionis edisseram ; ut quibus par fuit con- invicem obedirent). Quia vero proecedebat oetate
sensip proeliandi idemque assensus pro justitia mo- Virgo sanctissima adolescentem germanum, loco ge- ;
riendi consimilis exstet in relatu vocationis etiam nitricis soror ab eo excolitur, et in prolis affeclum
hujus virginis intentio calami. Hujus pater ex op- commutavil fraternum amorem.
pido Eleplensi non infimus prosapia, Christianus Ejus fralre pro Christo interfecto, e monasteriosan-
tamen, hue adventasse perhibetur. Qui ex génère cla egreditur, èique Flora occurrit, et utraque ju-
Arabum conjugem ducens, totius impietatis errore dici se offert.
eam emundans, Christi fidei consignavit. Quapro- 11. Igilur dum inler eos hoecassidue gererentur,
pter cum eadem conjuge proprium incolere arvum dispensante Deo, Levita dignissimus Walabonsus
non valens, per diversa profugus agitur, quousque cum beato Petro presbytero, seu cum coeteriscon-
divino gubernaculo.ad oppidum Frôniano pervenit, fessoribus ( sicut superius b comprehensum est )
qui in montana Cordubensi in parte occidenlali marlyrio coronatar. Et qui oevoultimus erat sorori,
duodecim ab urbe milliaribus distat, utroque pi- fil primus electione martyrii. Denique remanet desli-
gnore comitante, quod ex ea susceperat, Walabonso tuta proesentiali solalio fratris Christi ancilla, quoe
scilicet, et Maria. Ibi vitam suam pro yiribus susten- ante mundi constitutionem ad marlyrium proedesti-
ta runt; ibi mulier illa luporum erepta faucibus, in nata, intus exlraque semper luebatur inlercessione
fide Christi perseverans, post nonnullura tempus in fraterna. Et (ut se habet conditio fragilis) cum cre-
Dominorequievit; ibi superstesvir gradu confessio- brius fraternum suspiraret obtutum, cujus in proxi-
nis potitus, arciissimum vitoe perennis callem gau- mo fruitura erat consortio, per quietem quamdam
diis oblectandus coelestibus ingreditur. Sed puerum sanclus martyr quamdam admonet religiosam, ut
ecclesiasticis regulis educandura, sortique Domini jam soror Maria pro se plorare desisleret, quoniam
admiscendum pioe mémorise Salvalori presbytero vicino^empore ad eum in supernis esset ventura.
tradidit, qui tune proeclaro regimine sancti Felicis Ex eo die uritur cor virginis amore martyrii, et
monasterium, quod in eo loco fundalum est, guber- quoe fratris obitum impatienter lugebat, subito
nabat. Sanctam vero banc virginem Deo devovens, divinitus illustrais iropalienti ardore ad martyrium
Cuteclarensi coenobio,quodgloriosoeet semperVirgi- anhelal.
nis sanctoeMarioegeuilricis Domini fulgel memoria, 12. Quodam igitur die, invitante, ut credo, Chri-
Q
consignavit, constituons eam apud quamdam sum- sto, monasterium derelinquens, forum petitura de-
mae sanclimonioe feminam (4) Artemiam nomine, scendit,
quo sicut coeteri martyres, qui jam coelesti
quoe et ipsa.geminum pignus per marlyrialem obi- praemioobleclabanlur, hoecquoque virgo Christum
lum olim coelo proemiseral, Adulphum scilicet, et
confilendo, et fidei sanctoe adversarium repellendo,
Joannem, qui in primordio regni principis hujus vi- corona Quoedum ecclesiam beati
rililer de hosle triumpharunt. Quorum instar side- Aciscli martyrii poliretur.in ipso adhuc itinere posilam-in- '
marlyris
rum coeligesta micantia ad emolumentum Ecclesioe
tuitu Dominum obsecrandi intrasset, Dei nutu ibi-
et
sanctoe, exemplum dehilium, senex et magister dem sanctam Floram in suffragio suo preces mar-
poster, atque illustrissimus doctor (de quo in li- advocantem invenit. Quoeet ipsa Chrislo
bro a primp meminimus ) bealoe recordalionis et tyrum sibi
memorioe Speraindeo abbas stylo latiori compo-
dicenli (5) : Iterum venio crucifigi,redivivo proe-
liandi studio calens, olim coeptimartyrii palmam e
suit.
loco latibuli sui alacris invenlura descenderat. Tune.
Quam pie educatur. se invicem dalis osculis salulantes, allerno consulta
10. Arteraia igitur gratia sanclitalis, provectoeque explorant se. Et cum unum idemque votum suum
oetatis, seu oblcntu marlyrum filiorum, coeterisin D existere mutua proderet confessio, dimidianle Chri-
eodem coenobiocoramanentibus feminis antecellens, sto qui dixerat : Ubicunquefuerint duo, vel 1resin no-
totius monaslerii virginalis conventus jussu aucto- mine meo congregali, ibi sunt in medio eorum(Matlh.
ritatis ejus intendebatur. Docuit autem puellam , xviii, 20); illico indissolubili feedere charitalis
sicut ipsa noveral, Deo servire in omni humilitate, necluntur, nulla se ab invicemoccasionedivellendoe,
castilate, et obedientia, et timoré Domini animum nulla inlercedente.forluna desciscendoe,nullisque ab
ejus exercens. At non post multuni lempus proediclo alterutro, quamvis soevissimis,imminentibus casibus
sacerdote Salvatore mundo recedente, puerum etiam disparandoe, qui ad iuleritum earum pro confes-
ad se nulriendum pater reduxit. Qui duo futuri sioneveritatis exaggerarentur, quousqueet ista Chri-
martyres gratia Spiritus sancti in Dei timoré ma- stum, et illa in coelestibusfratrem adiret Walabon-
gnopere proficiunt. Tandem vero per gradus eccle- sum. Sicque in ipso impetu judicibus assistenles,
siaslicos adolescens ille Walabonsus succrescens, ita firmiori allocutione prima, ut reor, sanctissima
honore diaconii fungitur (pollente nihilominus in Flora eos aggreditur, dicens :
a Lib, i Memor.j num. 7. , b Lib. n Memor., cap. 4.
841. EPISTOLiE. 842
13. i En ego illa sum, quoe,pro eo quod gentilitio /t dicavimus, connectentes in finem opusculi oratio-
semine procreata Christo adhoeserim, dudum a vo- nem suo cerlamini, omnique Ecclesioecongruentem.
bis, ut eum abnegarem, diro verbere lacerala sum. Inde eductoeocciduntur.
Quoe hacleiius inlirmilate carnis hue illucque pro-
fuga delitescensa, nunc jam in virtute Dei mei 15. Igitur permanentes in laudibus Dei, et sacra-
subnixa, vestris adstare non verens proetoriis, ea- lissiraoe virginis, post terliam admonilionem pro-
dem qua primum constantia Chrislum Deum in ve- slerneiidae in forum eductoe sunt. Taceam judicis
ritate.profiteor, scelerosumquedogmalislamvéstrum sciscitationem vicibus allalam eis, vel una vel sigil-
pseudoprophetam, adulicrum, maguinet maleficum lalim ad bealissimara Floram (6), siculi jam alibi c
esse prolestor. • Tune deinde virgo venerabilis Ma- digessimus. Et iniuitu mediocrilatis aliquid silenles,
ria diffusionecoeleslinmgraiiarum sanctificato pro- ne fasiidium prptractus sermo legenlibus generet,
tulitore: « Et ego, judex, olim inter illos confes- mors virginum preliosa slylum comptleiili finecoar-
sores magnificos habens gennanum, qui non levi ctat. Inde praecipili ducalu ad locum decollalionis
subsannationevatem véstrum infamantes occubue- ductoe, sacra signacula vultibus imprimunt. Et sic,
runt, similique audacia Chrislum esse in veritate exlensis collis, post bealam Floram sancta Maria
Deum asserens, ritum véstrum legisque coeremonias5B proslernilur. Quorum corpora canibus devoranda
doemoniorura figmenta esse prolileor. J Extemplo sac voiucribus discerpenda ibidem reïinquentes, alio
soevissîmusarbiler vesano concitalus furore, sub die in flumen projecerunt. E quibus cadaver sanctoe
voce illa lerribili frendens, virginale proposituni Marioevirginis et martyris coenobioCuteclarensi, a
asperrimo deterret boatu, minis exprobrat, clamo- quo ad martyrium descenderat, donanle Deo repo-
îibus arguit, adjiciens carceris squalorem, et con- nilur; cum tamen corpus beatissimoevirginis et mar-
tubernium scorlorum. tyris Floroe, quo situ Dominus rëposuérit, penitus
vero illarum in Basilica sancti
Carteri mancipantur, ubi eos confortaiS. Ëulogius. igrtorelur. Capiia
Aciscli marlyris recondunlur, quo proesentialicor-
14. Suscipiunt denique abdita carceris sponsarum poris sui favore populos Christianos luelur.
Christi membratuenda magisquam eliminanda, quoe 16. Ultimo tantummodo hislorioe loco insinuare
semper pudico honestata décore ablpsis cunabulis curamus, quod, priusquam virgines beatoe décidè-
aetù sanctimonioeproepollentes,proecipuavirtutum rent, quibusdam consororibus promiserunt quod
gratia reluxerunt. In quibus aliqiiandiu sanctoevir- eo ipso, quo Christi coronalori suo assistèrent ob-
gines permanentes, insistant jejunio, orationi in- lenlu adeptoegralioesponsuraprecantes, nos vincu-
cumbunt, totumqtie illum borrorem ergasluli coe-'C lis liberarenl; quod ila Deo faulore peracium esl.
leslium meditatione hymnorum expediunt. Tune hos Nam illoeoclavo Kalendarum Decembris ni -rlyrium
etiam ex anlro b deducti, cum isti carceri depuia- consummantes, nos tertio earumdem Kalendarum
rénlur, Deofavente, ad instructionem illarum, librum compedibus resolutosab squalore carceris cruerunt,
Documentum Martyrii condimus; eisque jam pêne oera qua supra. Per Chrislum Dominum iioslrum,
a proposito suasione quorumdam labenlibus, in so- qui vivit cum Pâtre et Spiritu sancto in soeculasoe-'
latium meditandi et consuminandiproeliainchoata culorunù Amen.
° Per inlegrum sexenninma fugoesuoetempore, ut de ulriusque carceris Cordubensis discrimine.
constat ex Docum., iiunî. 21. HCHOT. MORAL.
6 Dixirausjam (Schol. in cap. 6, lib. n, Mem.) c In epist. ad Alvarum quoesequilur.

a
SANCTI EULOGII EPISTOL^l

EPISTOLAPRIMA ]Dmus, in gaudio victorioefructum métisse videmus.

ADALVARUM. Videmus enim virgines nostras, debellalo principe
'
Martyrium dùarum virginum Floroe et Mariai tenebrarum, conculcalis mundialium oblectamentis
célébrât. afiectionum, accensis b adoiearum lampadibus, ob-
Charissimoin DominoJesu Christofratri meo AL- viam prosiliisse sponso ac régi coelorum.Et, quia
VARO ËULOGIUS. semper se hostiani viyam, sanctam, Deo placentem
1. MagîiificavilDominusmisericordiamsuam nobis- proeparaverunt, ideo cceleslis auloe liinina adeuntes
cum , mi frater, et facti sumus loetantes(Psal. cxxv, inlraverunt, invitante Christo ad nuptias, cantantes
3). Quia quibus vérbum vitoein lacrymis seminavi- canticum novum, atque dicentes : Dignus es, Do-
a Nonnullastantum S. Eulogiiepistolas hic reproe- b Hoc est, palmarum el glorioetriumphalis. Dixi-
sentamus, cum coelerassuis propriis locis edideri- mus de hac voce in ipso marlyriati Docum. (Schol.
TOUS,illis opusculis proefixas quorum occasione num. 2.) Manifeslum autem est, quam Servatoris
scfiptoesunt. nostri paraboIam~respicïat.MORAL.
PATROI.CXV. 27
 813 S. EULOGIIARCHIEP. TOLET. «i£
mine Deus noster, accipere gloriam et honorem, A forlavi, de spe promeréndoecoronoeadmonuij çjus.
quoniam redemisli nos de poteslale tenëbrarum, et que angelicumoblutum reclinis cervicibùs adoravif
fecisti nos condignas sortis sanctorum tuorum, et deinde preeibus ejus et felicibus merilis me coih-
transtulisii in regnum tuum oeternum (Apoc.v, 9, mendans, reverentissinns iliius colloquiis recrëatus,'
!*)).Et, cum hoc gaudium universàlis Ecclesia de il- latibula carceris nie>revisi. Unde, quoesô fraterni-
larum victoriis hàbeat, proecipuetamen ego proecoe- lateni tuam, charissime domine, ut ad posterorunr
teris quodam tripudiojucunditatis extollor, quoniam memoriam gesta passionis earum brevi tantummbdo
non in vacuum eis, jam pêne quorumdam exprobra- ordinare digneris stylo, ita semper illarum protegi
tibnea a gradu suo labentibus, Documentumillud merearis suffragio.Ipso autem die quo glbriosarum
marlyriale porrexisse conspicio. Quia, licet ab initio nobis relatus est sub conféssione nominis Christi
mundi et vocalio et sanclificatio earum a Deo Paire interitus, ômnes ad orationum arma curr'enles, ho-
nimirum procésserit, habet tamen inlentio nostra in ram îionam in Dei làude persblvinïus. Ac deinceps
earum instructior.e suam coram Domino mercedem auctis tripudiis vespertinum (2), nialulinum, et'
repositam, qui largilionem algenlis caliéis remune- missale sacrificiumconsëquenter ad honorera et glo-
rari proraisil in nomine suo impehsam (Marc, ix, riam nostrarum virginum celebravimus, cunciiqup
40). Nam decinioelamplius die priusquam ad mar- B nos illarum palrociiiio lutandos fôvendosque conir
tyrium ducerentur, solam dominam meam Floram, misimus. Et quia universorum spes non perfun-
inslinctu 'fratris sui, judex ille iniquilatis audilioni clorie in earum merilis collocâta est, îdeo, sicuti.
suoe adyocans, post agnilam ejus inviclissiniam cernilisv favens Christus earunidem victoriis et
professionem, qua ipsum judicem Christi ancillade- ihlerventibus gloriosis, post sexlum dieni quo illoe.
notans, adversarium fidei inlrepida responsioue de- coronatoesunt, nos vinculis absolvit, et carcerali,
jecit, in carcerem eam jussil reverti. Quapropter clauslro exemil. Nam et quibusdam familiaribus lioc,
claustra, quibus detinebantur, ego appropinquans, anlequam palerentur, condixcrunl sororibus, ut inox,;
quoe judicis ad eam interrogalio fuerit, vel quaead postquam Chrislo çoronatori suo assistèrent, pro
judicem responsio ejus exsliterit, dominant meam hoslra liberatione intervenirent.^ Et siçquideni illse;
humililer sciscilalus sum. ociavo Kalendas Decembris explentes marlyrium,.
2. Illa yero, ut erat angelicb decorala aspeclu (1), nos tertio ea.rumdem Kalëndarain sole dimiumiur :.
superiioeclaritatis gratia fulgens, hilari vultii, ore magnificanteset benedicentes noineu Dginostri, qui
pudico, jam quasi quibusdam ecelesiispatrioegaudiis conforiavit in certamine s.ançtas virgines suas FUH
v'egelata, subridens reluljt mihi : c Dum hodie ju- ram et Mariam, et viceriint; nosque per digna illa-.
dici proesentarer, proeceplor,astante haud procul e.'C rum mérita liberayit in pace, qui est benedictus.in;
contra fratre meo, illo adversario fidei nostroe, cu- soeculasoeculorum.Amen.
jus perseçulione in hune lacum decidi, exquisita EPISTOLA H.
sum ulrum eum agnoscerem. Quem ego fialreni ADBALDEGOTIfONEM. - .
meum esse carnalem proferens : Quare, inquit ju- Narrai Baldegothoni.Floroe sororis martyrium, «n?
dex, iste cullor fidei nostroe probalissimus manet, gulumque ejus ei iransmitlit \._ .. ..
et tu Christum profiteris? Respondi : Ante octen- ËULOGIUS servus Christi charissimoe in Domino
niura ,o judex, et ego tenebris ignoranlioeoccupala, Jesu Chrislo sorori nostrae BALDÉGOTHOM saîutem.
-
paierais legibus serviens, gentilitip famulàbar er- Notiim tibi sit, domina soror, quia consummavit
rori. Sed, illuminante me pietatis auctore, elegi fi- marlyrium suum in pace domina et sanctissima pa-
dera Chrislianorum, propter quam certare disposui -trona nostra soror tua Flora ociavo Kalendas De-
usque ad obitum. Et quoeesl, inquit judex, hodie cembris, die terlia feria, hora nona, una pariter cum
senlentia tua, in illud quod dudum coram nie pro- consociasua beala Maria Cuteclarensi religiosa (quoe
fessa es? Exprobralionem videlicetsui vatis abstru- inter illospriores martyresfralrem in coelumpracmi-
sis interrogationibus exprimens, qua ipsum auclo- .jv-.fcit Waiabonsum diaconum), persévérantes in sancla
rem sectoe perversitalis olim ainota ibrmidiiie de- professioneusque ad mortem. Inde, çharissima soror,
testala sum, cum iterum e lalibulis meis ad pas^ jubemus te tanta consolaiionis ope suffultam manere,
sionem regrediens, forum petii, ac judicem adii. quanta sine dubip credimus illas inter coelicolaset
ldentidem aio, judex, quoeet primo me exponentem bëatarum virginum choros collocatas manere, te-'
audisti ; et, si me adhuc disquisieiis, ingentioraprio- nenles viclorioep.alnias,quolidie ante thronum agni,
ribus de eo referam tibi. Tune, inflalis buccis, lur- caiiticuni novuni canlantes, atque dicenles : Dignïis.
génti guitare stridentibus lingua sermonibus de in— es, DomineDeus noster, accipere gloriam et hono-
leritu nie comminans, in ergastulum jussil reverti. > rem, quia redemisli nos depoteslate té.nebrarum, et
3. Hoecpostquam mellifluaoris sui relàlione mihi per gloriosum martyrii liopoeum translulisli nos in
domina mea retulit, verbis eam , quibus potui, con- regnum tuum (Apoc.y, 9 et 10). Tu vero, dilectis-
a Hoc nimirum est, quod rétro jam in ipso ad bas sigillatim editam est sub hoc titulo : VitaétPauio
virgines
b Cumopère (Schol. num. 4) adiiolavimus. MORAL. SS. Floroe el Marioe)et Epislola superiore, a*?**
jam omnia fusius et narràta sinl, libre ulrobique, quoenecessariavisa sunt, adnotaia ; fllwk
secundo (id est.lib. n Memor. cap. S, quod nunc hic reliquum fuit quod:scholiisindigeret. MORAL,
 845 , EPISTOLJE. 846<
sima, stade vitam tuam dignis et Deo placilis mori- Atim, cum ego plorarem (Rom. xn, 15, et II Cor.-
bus exornare, quibus in oeternumvaleas cuni Christo xi, 29). Cumque me Uno residere loco multiplex
regnare, ôt beatarum virginum consprtiis inhoerere. dolor non sineret, libuit mihi loca visitare sancto-
De coelerp direximus Ubi pro memoria venerabilis- rum, quo dejeclum summis meeroribus animum.
sororis tuoeFlorje cingulûm, quo illa in carcere usa relevarenï.
est. Vale in Domino, et ora pro nobis, charissima 2. El maxime libuit adiré beati Zaeharioeascysle-
soror, , rium, » quod situm ad radiées montium Pyrenoeorum
- ' -
EP1STOLAIII. in proefatoeGallioeportariis (7), quibus Aragus fiu-
ADWILIESINDUM EPISCOPUM PAMPILONENSEM. meii oriçns, rapido cursu Seburim et Pampilonam
Cumin Galliumiter divus Ëulogiusfaceret, apud hune irrigans, amni Carilabro infunditur; quod famosis-
, -Antislitemfueral diversalus, qui beali Zoyli mar- simis in exercilàtione regularis disciplinoe studiis
lyris C'ordubensisab eo reliquias pclierat. Ejus sum decoratum, toto"refulgebat occiduo. Sed tu, pàter,
Jperegrinalionishisloriam hic relexens, reliquias. juvas anhelantem, et salutari consulta instruis
'Zoyli et Aciscli eliam Iransntillit, calamilates,
quas Cor.duheimsperpetitur Ecclesia, mullorumque abeunlem, pioque fratrum comilalu foves pergen-
marlyria recensens a. lem. Prius aulem quam ad eumdem locura accède-
;Reverentissimo et sanctissimo Dei ministre, do- B rem, plures apud (8) Legérense monasterium coran
miop. etiPatrj meo WILIESINDO (1), Pampilonensis morans dies, proecipuosin Dei timoré viros ibidem
sedis Episçppo, ECLOGJUS presbyler salutem. manere cognovi. Deinde alia atque alia loca per-
•; 1. Qlim, (2) bealissime papa, cura dira soeculifor- âgrans, tandem divinomunere ad illud quod soepius
lun.a, quaeTraîtresmeosAlvarum el Isidprum a gènir desiderabam perveni coenobium. Pfaeerat quippe ei .
Jaljsolpabducens,peiie in. ulieriores.Togatoe Gallioeb luncOdoarius abbas d, summoesanctitâtis magnoeque
partes apud (3) Hludovicumregem-Bajoarioe^exsulare scienlioevir, qui, ultra quam referri potest, nos di-
fecit ; cum me etiam, propter eos diversas adiré re- gne suscipiéns, omnem erga nos humanitàtem exlin
giones, et ignota atque laboriosa ilinera subire com- bùit .
pelleret ( quoniam slipata proedonibUsvia, (4) et 5. In illo etenim beatoe congrégations collegio,
funeroso quondam WOihelmitota Golbia perturbata quod e pêne centenariuni niimerum éxeedébat, veluti
erat incursu, qui adversum Carolum regemFranco- sidéra coeli,alii quidem sic, coeterivero sic, diversis
rum ep tempore. auxilio frétas Hab.darraghmanis meritorum virtulibus emicabant. Florebat in non-
régis Arabum, tyrannidem agens, invia et inadibilia nullis perïecta charitas Christi, quoeforis miltit ti-
cuncta reâdiderat) ad parles Pampilonenses diver- moreiii; plerosque alto culmineextollebat humililas,
.sus, putavëram nie inde.cito migratururo. (5) Sed C qua sese unusquisque juniore inferior reputans, imi-
•ipsa iterum, quoe Pampilonem et Seburicos limitât latores proeceptôrum Dei fieri conlendebant. Mulli
Rallia Comala, in excidium proedicli Caroli conlu- etiam, cum essent corpore imbecilles, virtute taraen
maciores cerviçes (6) factionibus comitis Sancii magnanimitalis subnixi, alacrioribus animis injun-
iSaiicipiiis erigen.s,-contra jus proefali principis. ve- ctum exercebant obsequium. Sic quoque in aliquos
•niens, lolum illud obsidens iler, immane peficulum principatum suum obedientia (quoe omnium virtu-
.commeanlibus ingerebat. Eo tempore magnam mihi tum magistra est) vindicaiis, suos non patiebatur
consolatîonem.Beatiludo Tua in ipsa peregrinatione exsecutores degenerâre; sed supra vires grandia
exhibuit. El vere-summi niagistri typum gerens,,et exercere compellebat, quoscunque suo munere illu-
In veritale ejus proeceptis pbediens, non distulisti straverat. Operabantur omnes"certatim ; alter alte-
hospitio recreare, quem tibi vera charitas Jesu rnai invitans, contendebat proeceïlere. AugebatUr
-Christi commendaverat, dicentis : Hospes eram, et inviqera ardor placendi Deo et fratribus, et unus-
collegistisme(Matth.xii.v,55). Ita thesauros meri- quisque proprioe artis industriam ad cbmmunem
torum apud patfe.m in coelis collocare studens, profectum exercitabat. Exercebant alii "peregrino-
proebes necessaria destitutis, foves omnia, universa . rum et hospitum diligentius curam, et, quasi decli-
tularis;-adeo ut in illo exsilio.mëonibil proeter af- D nanti Christo ad hospilia eorum, omnibus adven-
fectuosam peregrinorum fratrum et destitutoe faini- tantibus obsecundabant. Cum vero lot essent, nullus
lioe proesentiam suspirarem, Lugebam ego soepe, murmurans, nemo arrogans intererat. Studebant
sed tu, pater, assidue consolabaris inoerenlem ; fle- cuncli silentio, totamque per noctem furtivis preei-
;bam multam, sed tu pia compassipne relevàbas bus incumbentes, noclurnum chaos pervigilt medi-
proslratum. Quandoquidem juxta Apostolum mecum Vtatione vincebant; magna se circunispectione val-
infirmabaris, mecum trislabaris, plangebasque uber- lanles, ne Psalmistoedenotarentur oraculis, qui ait :
a.'Titulps in hàe et in coeteris epistolis, que- madmodum Romani, uterentur. Pljik IJb. ni, cap.
.madmpdura.in veteri codice fuerunt, reliqramus. Et 14. MORAL.
.hic ille Wiliesindbs episcopus est cujus multam c Diximus de hoc vocabulp schol. inPrâafat.,lib. i
jinentionem facilliiigui Arist* régis diploma, quod Memor., n. 2. MORAL.
.in Navarrorura Histpria Garihayus apposuit; de d Sunt qui dicant hujus abbalis se quoedam
quo in NunilorieétÀiodia jam diximus. MORAL. opuscula excusa vidisse. Certe Trilbeniius ejus inter
b Cisalpina Gallioe pars '
quoe ltalioe cônjuncta scriptores ecclesiasiicosnon nieminit. ID, '
fuit, Togala ideodicebatur, quod logis incoloe, que- e Schol.. bene. -
 847 S. EULOGIIARCHIEP, TOLET. 848
Dormierunt somnumsuum, et nihil invcnerunt(Psal. A per Segontiam tran9iens civitatem, in qua tune
LXXV, 6). proesulaluiiigerebal vif prudentissimusSisemundus.
4. Sed quid referre de sanctorum virlulibus lin- Et, cum ab anlistite ComplulensiVeneribdigne susci-
gua.potest morlalis, qui in terris posili angelicede- perer, (12) postquinlura diem Toietum reverti, ubi'
gunt? et qui, licet inler homines conversentur, adhuc vigeiilem sanclissimum senem nostrum, fa-'
proposilum vero gérant coelesle?Cura quibus pau- culain Spirilus sancti, et lncernam totius Hîspa-
lulum commorans, cura ab eis vell m discedere, nioe(15) Wistremirum episeopumd comperi, cujus
omnes solo proruunt, pro se exorare deposcunt, et vitoesanclitas, lolum orbem illustrans, hactenus ho-
cur tara cito a me desererentur, supplici prece neslate moruni celsisque merilis catholicumgregera
coiiqiierebanlur. Proeslabat quippe tune mihi cha- refovét'. Multis apud eum diebus degïmus,ejusque
ri'ssimus h'liusa meus Theodeinundus diaconusco- angelico conlubernio boesimus.
initalum, qui ab exordioilineris mei usque in ulli- 8. Cumque in dOmumme revocassem, cuncta
mum inconvulsibililer coiitubernio meo cohoerens, incolumia reperL, genilricem scilicet binasque so-
mecum totius discrimina iliius peregrinalionis con- rores, et ullimum noslrorum omnium oetate Jo-
fecit. Regredientibusergo nobis pra>.'.eut sodalilatem seph, (14) quem soeva lyranni indignalio eo lem-
abbas ille venerabilis Odoarius, et Joanne.s proepo-B pore a piincipalu dejecerat. Suscipit peiegrinnm
situsb, per tolum usque in vesperum diem collo- suum desiitula familia, et quasi e sepulcro susci-
quium de divinis Scripturis gerentes. Sic quoque ab lalum laetanlibus animis gaudet revisisse post lon-
invicem dalis osculis discedenles, ad te, aposlole gura tempus Dominum. Ego vero semper in omni
Dei, e vestigio repedavimus,cujus informationetanla colloquio meo le patrem e exlollens, semper inter
honoris venerabilitate ab illis palribus excipi me- familiares sermocinationestuam beheficentiarareco-
ruiraus. lens, semper tuoecharitatis affectuni corde geslans,
. 5. Igitur cum proprium revisere arvum, pioenia- mentis ulnis ampleclor. •
tris Elisabeth seu sororum duarum' Nioloeel Anul- 9. Et quia, inlercedente terrarum prolixa cape-
lonis,, juniorisque fratris Joseph urgerer affectu; dine, multis ab invicem disparamur spatiis, ob-
cogis ut adhuc remaneam, nec sinis abire moeren- slanle quoque aliochaos immane, quo ego Cordubaa
tem. Sed utroque viilnere percussum cor meum posilus sub inipio Arabum gemam imperio, vos au-,
tu jam mederi non poteras, cui et peregrinaiio tem Pampilona locati, (15) Chrislîcoloeprincipis
fratrum et desolalio domeslicoruni quotidianum tueri meremini dominio,qui semper inter se utriqiie
aflerebant lameniuni. lia de nostra charitate con- gravi confliclu certantes, Iiberum commeanlibus
fusus, rogas ut, Corduham repelens, ipse (9) reli- C iransitum negant ; inde est, vel quod non débitant
quias tibi sancti marlyris Zoyli dirigerem, et hoc veslroe bonilali dependimus famulatum, vel. quod
munere Pampilonenses populos illustrarem. Illico non pio desiderio vestro satisfecimus in transmis-
me satisfacere petilioni tuoe respondi; et hujus rei sione reliquiarum, seu quia nonquibuscunque taies
. débitaiem me vobis esse in verilale promisi. tantasque opes commiliere duxiinns ratum. Nunc
.'; 6. Cumque a vobis egredérer, feslinus (10) Coesar- aulem, quia, Deo dispensante,f Donus (16) Galindo
•augnstam perveni causa fratrum meorum, quos Enniconis ad propria remeans, suos revisere fines
,yulgiopinio negolialorumcohonibus intéresse nuper exoptal, per ipsum vobis proefali.marlyris reliquias
.ab ulterioris Francioec gremio ibidem deseenden- desiinavïnins. Sed et sancti Aciscli, quas a nobis
libus jaclilabat. Deinde, urbi appropinquans, nego- non posiulastis, transmisimus, ut vos ' sponsionis
..liantes quidem reperi, peregrinos aulem mecseorum veslroevotumféliciteradimplentes,(17)eorum bealae
relalione apud Magunliam nobilissimam Bajoarioe mémorise consiruëndo basilicam, nobis Deofaulore
civilaiem exsulassé cognovi. El verum fuisse hoc propter banc obëdienliam palrociniumillorum oc-
negolialorum nuntium, regredientibus Deo faulore curral ad vëniam, Chrislo vobis omnia repensante
succedenti tempore ab interiori Galiia fratribus atque donanie, quoe in nobis egistis, et quoeerga
u nos
noslris, didicimus. operati estis ; quem véstrum in nos olimexhi-
7. Aliquandiu vero apud Seniorem Pontificem, bilnin non -lalel obsequium, et pia remuneratione
'
. qui lune redis vitoemoribuseamdemurbem regebat, centuplicalmn vobis valet rependere .commodum,
demorans, postea (11) Complulumdescendi, raptim qui dixil : Qui vosrecipit,me recipit; et qui vossper-
: a Spiritaliter filium nominal, quem in Christo, notissima in Germaniasuperiori civitas. ID.' '•
. utD. Paulus inquit, genuerai; erudiens, insiiluens, d Perperam Baron., Wistremonium. Annal, ad
in ann. num. 22. ' -
,' et ad eum usque' dignilaïis Ecclesia gradum pro- 844, f
vehens. MORAL. • e Scbot., excolens.
b Nostri lemporis monasteria Benedicliiia el 1 Ita recle Morales,quin opus sit corrigere cum
Cislerciehsia proelër abbaleni, Priorem eliam (ita . Schotto, dominus. Nam.doni seu domni appellatio-
appellant) ex prisco suo instilulo habent. Hune ni- ^nem pro domini fréquenter usurpatam nenio igno-
; mirum proeposilumvocal D. Ëulogius.ID. rât. Aliunde slrictissime loquendo vox Dominus
c Bojariam seu Bajoarianr Germanioesuperioris Deo lantuin, domnus vero sanctis vel clàrissïmis
partem recle ultérioreiii Franciam nominal; nam ; viris ac mulieribus tribuitur, abbatibus' simul et
Francorum tune et regnum el nomen ad Germaniam monacbis, ut videre est apud Glossarium Caii-
usque ullimam protendebalur. Est autem Maguntia geanum.
849 EPISTÔLiE. 850
nit, me spernit ; et qui recipit prophetam in nominej i dentés, hostem fidei repulerunt, détestantes atque
propheloe,mercedem prophetoe accipiet ; et qui reci- maledicentes nefandumet scelerosum ipsorum vatem
pit justum in nomine justi, mercedem jusii accipiet Mahomal; et hoc modo contra eum animosum spi-
(Matih. x, 40, 41). Cuncta tibi, Pater, reposita sunt ritum erigentes, testimonium prolulerunt : « Virum
coram Domino. Omnia apud illum, quoe piis labo- hune, quem vos summa veneratione excolitis, et
fibos tuis debentur, salva et incolumia persévérant, cujus sectam proesligiosam, instinctu doemoniorum
recipienda ab eo tempore necessario cum justus elicilam lanlo honore suscipitis, iiiagum, adullé-
iudex advenerit, unicuique reddere pro qualilate rum, el mendacem esse cognovimus,ejusque cre-
laborum, aut proemium aut supplicium. dulos oeternoeperditionis laqueis mancipandos con-
10. a Denique, beatissime Pater, nolnmus vos filemur. Quare ergo vos, cum silis hommes pru-
ignorare tribulationem nostram, quam bis diebus deniissimi, talibus sacrilegiis communicatis, et non
nostro praepedienleb deliquio suslinëmus, ut solito potins Evangelicamveritaiera inlendilis? i
nos propensius orationum clypeo defendentes, ve- 12. Hoecet his similis, prout Spiritus dabal eloqui
'slroe intercessionis irrepudiabili mérita, quod mul- eis, in conspcclu reguni et principum confilentes,
tuhi apud Dominum valere confidimus, e profundo omnes gladio vindice interempli sunl. Quorum de-
toediorum labyrinlbo erui mereamur. Elenim anno !" cisa corpora stipitibus suspendentes post aliquot
praesenti, qui est oera octingentesïina ocluagesima dies igné cremarunl, eprumqne cineres fluvialibus
nona, exardescens soevus adversus Dei Ecclesiam aquis perdendos merserunt, pleraque vero inhumaia
tarer lyrannicus omnia subverlit, cuncta vastavit, proe foribus palalii relinquentes , volucribûs. cani-
universa dispersit, relrudens carcere episcopos, busque devoranda exposuerunt, adhibilis cuslodiis
presbytères, abbates, Levilas, et omnem clerum, et mililum, ne quis Christianorum, inluilu humanitatis,
quoscunque illa tempestate capere poluit, f rro carnibus nudala cadavera sepeliret, sicut scriptum
devinclos, quasi morluos saeculi scblerraneis spe- est : Posuerunt morlalia servorum tuorum escasvo-
cubus immersil. Inter quos ego ille peccalor ama- latilibus coeli,carnes sanclorum tuorum bestiisterroe;
bilis vester devinctus sum, et una pariter omnes' effuderunt sanguinemeorum velut aquam in circuilu
horridos ergasluloriim luimus squalores. Viduavit Hierusalem, el non erat qui sepeliret (Psal. LXXVIII,
Ecclesiam sacro minislerio, privavit oraculo, alie- 2, 5). Quorum nomina diesque allisionum in fine
navil oflicio, et non est in hoc lempore nobis obla- episloîoedigeremus. Hujus rei causa nos devincti
tio, neque sacrificium, neque incensuni, neque lo- niânemus, propter hoc comp'editiexislimus : noftfro
cus primitiarum, quo possimus placare Dominum députantes inslinciui, nosiroeque informalioniascri-
noslrum ; sed in anima conlrila et in spiritu hu- ^ bentesquidquid illi divinitus illustrali egerunt. Unde,
mililalis rcddimus Chrislo . vola laudaiionis, ita ut quoesumus ut sufi'ragia orationum vestrarum in
a convenlu desiuenle psalmodioe canlu, resonent defensionem nostram adhibeatis, nostrumque cai>
penctralia carceris murmure sancto hyninorum. cerem omnibus monasteriis vestris innotescere fa-
Quoe omnia prudenti relalione doinnus Galindo cialis, et ut proni pia exorationeinvigilentjubeatis;
Vobisenucleatim poterit enarrare; quia nos partira ita post peractum luctamen mundi de oeternoprae-
mosrore depressi, partira fastidium impolitoeora- mio exsulietis.
tionis vitantes, suis limitibus schedulani coarcta- 15. Sane salutationum officia, quoe dudum, alias
vimus, ne in modum commentarii brevitas transiret c proferendo, omisimus, nunc cernua mente per-
epistolaris. . solvimus vosque feliciori série temporum vigere ex-
11. Propter fulurarum autem generationum soecula poscimus. Pelenles ut, salva honoris vestri rêve- •
îlluslranda, et ul experles nostrarum iribulalionum rcnli-i, non dedignemini nobis salulare amabiles et
el oeromnarumnon fièrent, saltim vel pauca e pluri- charissinio.s paires noslros, id est Forlunium Le-
mis perstringamus. Quidam enim presbylerorum, gerensis monasterii abbaleni, cum omni collegio
diaconorum, monachorum, virginum, el laicorum n suo, Albilium Cellensis monasterii abbatem, cum
repenlino zelo divinitalis armali, in forum descen- omni collegio suo, Odoariura d Serasiensis înona-
a Quoe sequuntur omnia de Ecclesioe nostratis lione S. Maurr disiinguendumputatsancti Zacharioe
calamilalibus sanctorumque marlyrio, rétro lib. i monasterium a Serasiensi, hoc potissimum adductus
el H, leguntur, atque ibi, si quid opus fuit, adnola- argumenta, quod prioris palronus erat S. Zacharias,
vimus. Repelit vero hic eisdem verbis quoedamD. poslerioris"S. Petrus, ut ex duobus vetustis inslru-
Ëulogius, quoe in Documente Marlyriali posuit. mentis probatur (Blanca, Hisl. Aragon., ad aminm
MORAL. 969). Proefuerat quidem S. Zacharioe monasleiio
b Fors., delicto. Odoariusabbas, summoesanciitalis magnoequescientioe
"Apparet aliara ante epistolam sine salutationi- vir; sed longe anlequam hanc epistolam scriberet
bus Eulogium ad hune eumdem Wiliesindum scri- Ëulogius, in qua eum uli morluum laudat, et in fine
psisse. Hoc credo inielligit. Ego verba hoec, ut erant episloîoe Odoarium Serasiensis monasterii abbatem
in exemplari, reliqui. MORAL. - cum omni collegio suo salulat. Quod argumenta est
d Sub sancti Zacharioe nomine el lulela coeno- eumsuperstiieni fuisse, nonalterum Odoariiim,quem
bium hoc fuit condilum. Hoc alterum nomen Sera- unum éumdemque fuisse, adéoque unicura mona-
siense, quo nuncutilur, loci fuit aut regionis. ID. sterium esse opinatiisunt Morales"et Yepesius. Hoec
Éanidem senlenliam ampleclitur Yepesius, contra omnia Mabillonius in Annalib. Ord. S,. Benedicli
quam Ludovicus BultellusBeuediclinuse Congrega- anno 851, num. 26 in fine.
 851 S. EUL0G1I ARGHTEP,TOLET. v8»
steriï abbatem, cum loto agmine suo, Scemenum JL.Sabinianus,
" Wlstremuhdus, Habentius, et. Jeremias
ïgaiénsis monasterii abbatem, cum omni collegio monachi, uno diè, unaque hora, ;seplimp: Idus Ju-
suo, Dadilanem a Hurdaspalensis monasterii ab- nias, in oera supradicta interempli sunt. ...
batem, cum omni collegio suo. Salutamus etiam Sisenandus vero diaconus decimo septimo ka-
çoeterospatres, quos in peregrinatione nostra tu- lendas Augustaseadem oera prostralus est. . 7,
tores et consolatores habuiraus, omnemque scholam . Paulus diaconus decimo terlio Kalendas. Augu-
dominicam in osculo sancto. stas, oera qua supra, allisus est. •;
In nomine Domini, régnante in perpetuum Do- Theodemirus monachus, octayo Kalendas Augu-
mino Jesu Christo, anno Incarnationis ejus octin- stas, eadem oera, occisus est.
gentesimo quinquagesimo, oeraoctingenlesimaoctua- Isti sunt qui iradiderunt corpora sua in morte
gesima octava, decimo quarto Kalendas Maias, Per propter testimonium veritatis, ul in oeternum.vive-
feclus presbyler occubuit. rent. Siquidem.et duas virgines -ChristiFloram et
Sequenli vero anno, qui nunc est, oera oelingen- Mariam, nobiscum ob eamdem professionem nunc
tesima octbagesima nona, tertio Nonas Junias, in ergaslulum delruserunl, et quolidie de intérim
Isaàc monachus decidit, post quem Saneio Laycus comminanlur.
de oppido Albensi, Nonas Junias, in hac ipsa oera, B Data decimo septimo Kalendas Deeembris per
martyriafi obitu triumphavit. Galindum Enniconis viruro illuslrem, oera octingen-
Deinde Petrus presbyter, Walabonsus diaconus, tesima pctuagesinia nona b. <
a Non dubito, quin id coenobium inlelligat, quod D. Benedicti htinc est Proemonstraténsïs.
fnerit,
'
nunc de Urclax appellamus. Situm est trans Pyre- MORAL. -
noeosGalliam versus non admodum longe ab urbe b Sic fuit in exemplari. IDEM.
Baiona dissilnm. Et cum Eulbgii tempore ordinis

SANCTI EULOGII
ARCHIEPISCOPI
TOLETANI
ET MARTÎRIS.

LIBER APOLOGETICUS MARTYRUM 8.

ARGUMENTUMOPERIS C eos respondere.i.Quo conligit ut in vigorëm Apolo-

Decreveratdivus Ëulogius in hoc opère vilam et mar- getici gestorum pertransiret materies. Et, licet su-
lyrium sanctorum Ruderici et Saloinonis tanlum- prema pars commentarii martyrum gestet agonem,
modo scribere. Id enim initio jam indicat, el tan- et
dem in fine operis apparet. Verum, quia instabant qualiter tropoeis vicloriaruni milites Dei claruë-
adhuc pusillanimes quidam Chrisliani, qui propter rint penultima séries libelli expônat ; pro eo tamen
imbecilleszelo quodam, sed non secundum scien- quod in princîpio delatorum m'aledictis occurfi,
liam,commoti, martyribus ullro sesejudicibus pas- potius'"ApologetieusSanctoncm, qUam gësta soluni-
sionis causa offerentibus detrahebanl ; iterum ad- modo
versus eos hoc opère insurgit, lanquam non salis martyrum appellari decrevi, Ut, totuhi pro
haberet in primo libre contra hos valide pugnasse. parte designans, mox limen lectionis recessum
Tractai autem locos quosdam ex his quibus jam aperiret volumïnis ; ne, pro totô homirians^parlem,
responderat^ el denuo alia réfutât argumenta. Erat
aulem misère corruptum exemplar, lassalo nimi- in aliud, quod non êxistimaret, prudens lector im-
rum jam descriplore, el negligenlius omnia exci- pingeret, forelque tune facilis detraliendi iiifensis
pienle. Hinc fuit hic multo magis in emendandà occasio, dum aliud nomen, aliud proderet voltimen.
sudandnm. Neque tamen 7iobis permisimus nisi Percurranl
unu'maut alterum verbumaddere, permutarc, trans- ergo lectores nïeï simplici'terqùod fidëlis
poneré. Diximus autem jàin auctoremIndicidi Lù- devotio nostra in dëfensione martyrum plo Redeïn-
minosi id opus in defensionem martyrum scripsisse I^plori" dicavït; nec ritu belluino laborem nostrum
iisdem rationibus dilulis. malivola inlentione subsannent, quoniam scripluri)
PROLOGUSAUCT0R1S. est : Omnis delractor eradicabitur. Licet enim opus
Dum, studio promendi martyrum gesta, operis nostrum reprehensionibus dignura sit,, Deo taraënî
hujus bfevitatem exstrueré intentarem, meumquë non invidis, arguendi nos manet judicium, cui cum
exilem in indagatione proeliorumsanctorum stylum velle suppelit indulgcndi, prolinus subest facilitas
immitterem, çonfestira oblatranlium stolidorum exsequendi.
opiniones recolens, qui proprium de eo pro captu INCIPIT
scientioe ferëntes judicium, non, ut prioribus, his TEXTUS OPUSCULI;
quoque reverentiam martyribus exhibendam esse 1. Egregia beatorum certamina martyrum feli-
decernunt; nisus sum in exordio operis adversus ciumquè monumenta virorum, qui Dèo faulore toliu|
a Scriptus anno857. ' '?:.
 853 LIBER APOLOGETICUSMARTYRUM. «54
vaiiitatis réspuentes affectum, spécimen,belligerandi A generibus lormentorum ; sperans a cultu religionis
proecipuum,morlaiibus reliquerunt., licet a pruden- revocari posse suppliciis animas,quas, spirilali con-
tioribus timoratis indagare sit congruum, et jure a Bietuintrorsus jam eruditas, noverant etiam facilli-
jusliûcalis quodam privilegio sanclimonioe exponi me maleriales debellantium evincere pugnas. Sic
sit ratura ; non tamen abnuenda est vox peccatorum hebes, dura inviclissiniam forlissimorum militum
vera promeiitiuni ; quàndoquidem non solum alieni- virtutem admiratur, de immensis quoque miracu-
genarum, ut Jethro et Uiram, consultum inlenditur, lorum ostensis obstupescens, insullat, doemonicis
dura et âb uno Moysesexpositam judicii formam cu- deputando proesligiis quoe eoecata mente pietatis
stodjt, et ab alio Salomon in oedificalione templi nequibat effectuai advertere. Erantque, ut apud
industriam acçipit ; verum etiam irraiionabili animali plurima legimus éxemplaria, beatorum occasiones
humaniter facundiam exercitare concedilur (Exod. converlendi ad Chrislum-,prodigia ipsa signorum.
xym, 15 seq. ; III Reg. v, 2 seq. ; Num. xxn, Nam isii lirones, et noslrorum temporum confes-
28 seq.). Quare ergo culpabilis judicetur talia sores, ab icm mucronis celerem tanlummodo exci-
proesumens,cum in veritate dignus sit proemiobe- pientes interilum, nullam furentium àcerbilatein
nedictionis, veritatem enarrans? Et, si sanctitas ré- perpessi torlorum, non sub diulinum desudarunt
munérât justuni, dignuraqueefficil concionari sancla B stimulum. Proesertim cum ab honiinibiis Deura
sanctorum, quare non tueatur pielale peccator colenlibus, el ccclcstiajura fatenlibus compendiosa
magnificans justum, dummodo ad multorum pro- morte perempli sint. Unde sat eis est si proeterito-
feclum sludet patefacere victorias beatorum ? Quoe rum curationem adepli sunt criminum, quod non
si fuerint obUtleraloesilenlio, nullura poterunt fide- lersit catenarum stridpr, ferri onus, squalor car-
.libus pioe conversationis exhibere exemplum; ut ceris, nec diversa poenalitaspersequentis.
elucubralis electorum tropoeis tam possinl desides 4. Igitur hoec vana parvipendentium adinventio
exçitare ad proelium, quam certantes informare congrua nëcesse esl legum auctoritate retundatur,
perfecliônis intendere leiuninum. Nam, cum omnes et, in quantum Dominus juverit, veridico asseriio-
sancti terreho non egeant laudationis proeconio,qui niira ariete impellatur; ut mens religiosorum sa-
jam coeleslium exubérant muneribus proemioruni,. cratissimis inibuta oraculis, discal ex veritate
neçessario tamen eorum merilis applicatur quid- novilios, siculi priscos venerari palronos, quos gé-
quid bonitatis suorum gratia exemplarium mortalibus néral'! dëvotione per mortem gloriosam ire cernit
operatur. , ad coelos.
2. Promam igitur dominorum meorum gesta 5. Quid enim celere militibus sanctis excidium
G oflicit, per quod ad id cursim pervenil, quo per
victricia, et in quantum posse ccsblus mihi collaluni varia el tornienta olim catalogus beatorum
est, in talibus rébus conatus méos expendam ; quia accessit ?aspera Aut quid interest quo mortis génère ex
non dubii de clementia Redemptoris, non solum
bac vita mortis excédât, quando, ut scriptum est :
«ulparum lalibus-sludiisremedium speramus, verum Juslus
etiam eorum, quos votivo celebramus stylo, cou-: quacuhquemorte proeoccupaUisfnerit, anima
in erit? (Sap. iv, 7.) Aut quid obest
sorlium adipisci confidimùs, dicênte Domino : Qui ejus refrigerio
utrrân per lônga cruciamina, an subitaneo obilu dé-
vbsdilitjil, me diligit ; et qui vos recipit, me recipit,
et qui recipit prophetam in nomineprophetoe, merce- cidât, quando una eademque res est quoeulrosque
dem prophetoeaccipiet; et qui recipit justum in no- coronat, zelus scilicet Dei, et amor regni perpètui ?
mine.justi, mercedemjusti accipiet(Matth. x, 40, 41). An non perfecli exsecutores proeceptorum Chrisli
Et iterum inPsalmis : Mihi aulem honorificati sunt censendi sunt, qui, subilanea morlificatione accensi,
amici lui, Deus (PsaL cxxxvni, 17). rerum obleclamenta spernentes, etiam parentum,
filiorum, conjugum, fratrum, cunclorumque affectio-
3. Sed prius quà'm eoïuni exsequar tropoea in- ries affinium ad pùnctum lemporis abnegarunt ? Et
sîghia, opêroe pfeliûin reslslëre credidi imperîlis, quid inler universa supplicia cruenlius morte est?
qui ore blaspfiemo liorum tempbrum martyribus, " Quïd terribilius, quam micanlem ante oculoscernere
derogantes, nonessé iflôs cohsimiles prioribus mar- gladram cervicibus eonfilentiùm protinus illapsu-
tyribus voluril. Illa denique, aiunt, gehtilitas, olim fum? Aût quid per longa cértamiriâ nisi mors
simulacrofum cultibus dëdita, variisque imagihiim sanctis martyribus quoeritur? Illa utique mors de
sacrilegiis occupata, milleno exstitit idolorum por- qua Psaîmista canit et dicit : Prêtiosa in conspectu
tenlosubacta; etquot mundialiummirata est speciesi Domini mors sunctôrum ejus (Psal. cxv, 15). Non
rerum, lot sibi instiluit formas deorum ; putaiis noiii enim diu patienti, sed viilcenti corona promitlitur.
alias oblineri possë lempo'rhrium c'omniodum, obi• Et feliciori pertinacia beati agonis terminum proe-
quod suum miserabilèm summis viribus expèhdebat; slolans, de spe salutis oeternoequodammodo magis
cona'tum, nisi haberet numerosam observantiamt animatur, dicente Domino : Qui pèrseveraveritusque
numinum. Cujus errore dëcepta, crûdeli persécu- in finem, hic salvùs erit (Malllt. t, 22). Sive autem
tione rësistentem ac àdVersantemsibi Christianamt dïlationibus, sive fortuitis casibus passionum slre-
Vexabat mililiam conviciis, lacerationibûs, flagris,, nuis militibus propter Chrislum pugnanlibus pro-
équulëis, incendiis, bestiis, fluctibùs, ac diversis; pera seu larda mors occurrat, hoc solummodo
 855 S. EULOGHÀUCHIEP. TOLET. 886
adveriendum est, si causa fidei passiones excipiant , A 7. Miraculorumvero insignia ideo olim inter sup-
si propter Christum coronatorem martyrum, ut il[i plicia pereosdem athleias Dei virlus mundo proe-
oeiernum salventur, animas perdere anhelant, sicu t stabat, ut prodigiorum virmtibus vel mitigaret fu-
scriptum est : Si quis voluerit animant suam salvani renium insaniam, quoe beatorum constantiam fali-
facere, perdet eam, el qui perdiderit animant suatii gabat ; vel incredulum genus ab infidelilalis errore
propter me, in vilam oelernam cuslodiet eam (Ibid. , " converlerel, qui coelestiuin jura Scripturarum ob-
39). Nam, et si culpis obnoxii maneanl, et ex qualibet duralis proecordiisrespuebat. Eratque illo tempore
sorde viliorum infecli ad marlyrium venianl, liihi1 multoties necessarium Dei lestes signis coruscare
impedil; cum omnibus marlyriali tropoeo deleiis virtutum, quoniam rudem per oevumdiffusumChri-
ad Chrislum coronandi accedanl. Idem enim est stianismum nunc instruelione verborum, nunc exer-
per multa tormenla in nomine Crucifixi animam il1 cilalione Scripturarum, nunc oslensione signorum,
morte tradere, et semel uno ictu propter ipsum oc nunc eliam tropoeis inclylis passionum conabanlur
cumbere, qui dixit : Si quis perdiderit animam suant radicilus fieri^firmum in cordibus credenlium popu-
propter me, in vitam oelernaminvenieteam. Et licet lorum, sicut scriptum est : Eunles per universum
scriptum sit, quod per mullas iribulaiiones oporteait mundum, proedicaie Evangelium omni creaturoe.
nos conscendere ad regnum (Act. xiv, 21), uliquii B Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit ; qui
cum suppelunt, siislinendum est usque ad obilum ; vero non crediderit, condemnabitur. Signa aulem eos
sin vero celerilas persequenlis intercidens expedi qui crediderinl; hoecsequentur : In nominemeo doe-
tam confessoribus Christi inlulerit morlem, et iii monia ejicient, linguis toquenlur novis, serpentes lol-
hoc nullatenus gloria eorum mulilanda est, quiai lent, el si morliferum quid biberint, non eisnocebit.
perseveraverunl usque in finem. Super oegros manus imponenl, el bene habebunt. Illi
6. Fruslra ergo zelo Dei accensus ad braviumi autem profectï, proedicaverunliibique Domino coopé-
feslinarel miles egregius, el casso conalu in primor- rante, et sermonem confirmante sequentibus signis
diali exercilalione vires suas expenderel, si ab im- (Marc, xvi, 15 seq.). Et iterum': Eunles, proedicate,
peratore emeriloeviclorioe triumphis defraudarelur, dicenles quia appropinquavilregnum coelorum.Infir-
pro eo quod in procinclu et in ipso belli auspicio mos curate, morluos suscitate, leprosos mundale,
paimam de tyranno oblinuit, neque eam dimina el doemonesejicite ; gratis accepislis,gratis date (Mallh.
laboriosa conflictatione conquisivit, aut per multi- x, 7, 8). Hoecprima fideinostroerudimenta fuerunt :
modum conceriaiionis discursum adepsit. Illis uti- harum exercilalione virtutum, quasi lactantium par-
que laboriosis vexationibus, et non expediioeviclo- • vnlorum auspicia, tenériludo ejus et confola est et
rioe corona deheretur, si magis prolixitas pugnoe, * nulrila; ul ministerio signorum vel augeretur mul-
quam feslinatum tropoeum pensareiur. Qualitas tiludo fidelium, vel roboraretur fides credentium;
itaque non quanlitas intentionis observanda esl dis- ac veluli quoedaminstrumenta ferrainenlorum fue-
eur remis ad proemium, cum quoquoraodo rei desi- runt, per quoe ornamenta ex auro argentove, tor-
deratoe capiatur effectus. Unus tamen idemque est ques scilicet, monilia, regumque diademata compo-
rex oelernus, pro cujus araore temporalibus se pas- . nenda, aptanda,' et compingënda, formata sunt.
sionibus sancti omnes submillunt. Quid enim lalroni . 8. Itaque, gratia confinnationis catholicoefidei, in
evangelico obslilit, (l) quod fralerno cruore illitis primordio sui porlenla atque miracula Christo coo-
manibus crucem ascendit? Aut qualibus inler ipsa pérante profusins esse oslensa videmus ; el ideo non
mortis dispendia miraculîs coruscavit, qui (ut ita miracula fidem proecedunt,aut fidës miraculis cedit
dixerini) totius viloesuoeinetam latrociniis, rapinis, ad quorum efficienliara nisi per fidemnon perveni-
proedisqueexegil ? Et tamen sub unius confessione tur. Sic Moyses legifer sanclus, alternatione divini
momenti lanlo scelere non solum ertiitur, verum colloquii dignus, fide grandis effectus est. Sic Deo
eliam dignus comilatu Redempioris primus paradisi credulus Abraham jusiificari promeruil, dicente
possessor habelur, dicenle Domino: Hodie mecum _ Scriptura : Credidil Abraham Deo, et réputation est
eris inparadiso (Luc. xxm, 45). Et, si nemo majorem illi ad justiliam, et amicus Dei appellatus est (Gen.
habel dileclionem, quam qui animam suam pro xv, 6; Jac. n, 25). Sic justi ex fide vivunt, et omnes
amicis suis ponit (Joan. xv, 15), quanta excellen- sancti per fidem régna vicerunt, operali sunt justi-
liori charitate ferendus est, qui pro Deosuo de- liam , adepli sunt repromissiones, obluraverunt ora
ceriai usque ad morlem'? Nam et palerfamilias non leonum, exslinxeriint impelum ignis, fugaverunt
una hora colonis in vineam missis oequammercedem aciem gladii, convaluerunt de infirmitate, fortes fa-
dispensans, non magnopere de lemporis curât di- ctï sunt in bello (Hebr,.n, 55, 54).
versilale; quia in exercilalione laboris non exper- 9. Videsne (o lu quisquis ille es, qui contra as-
lem a priorum intentione ultimorUmmercenariorum surgis) quod hoec omnia instrumenta fidei. sunt, et
operam compensai. Mulli autem erunt novissimi quasi clientulo famulatu pioereligion!subjecla, ut ex
priuii, et primi novissimi (Matth. xix, 50); et hoc nunc jam le in veritate credere oporteat, non;
mulli venient ab oriente el occidente, et recumbent prodigiis ai.;tie porlentis, sed integritale fidei, et
cum Abraham, Isaac et Jacob in regno cadorum. professionis consianiia cxcellentioresfieri martyres ;.
(Ibid., vin, 11.) illudque tanlummodo in eis sit admirandum, quod.
 857 LIBER APOLOGETJCUSMARTYRUM. 888
animo fortiori mortem exceperunl propter Christum,. A Antichrisli proecursorexercens, nescio quam novila-
qui dixit : Qui perdiderit animam suam propter me, tis legem pro suo libito, et instinclu doemoniorum
in vitam oelernaminveniel eam (Matth. x, 59). Sane perdito vulgo insliluit. De quorum impietale beatus
omnium virtutum radix ac fundamentum fides est, Paulus aposiolus palulis prophetisroi oraculis sancto
quoe certantes adjuvat, vincenles coronat, et coelesti révélante Spiritu Thessalonicensibus dicit : Pro eo
dono quosdam defectu signorum rémunérât. Nihil quod charitatem veritatis non receperunt, ut salvi
est enim quod sinceroe fidei denegetur, quia nec fièrent, ideo mitlit illis Deus spiritum erroris nt cre-
aliud a nobis Deus quam fidema exigit. Hanc diligit, dant mendacio, el judicentur omnes qui non credide-
hanc requirit, huic cuncta promillit et iribuit. runl veritali, sed consenserunt iniquitaliin omni se-
Fides, inquit, tua te salvum fecit. Et : Esto fidelis ductione (II Thés, n, 10, 11). Idem quoque ad Ro-
usque ad morlem, el dabo tibi coronam vitoe(Apoc.n, manos refert : Revelabitur.enimira Dei de coelosuper
10). Nihil ergo fidei subtraxit, nihil ei impossibile omnem impielatem, et injusiiliam hominum eorum,
esse depromit; qui veritatemin injustitia âclinent ; quia quod nolum
10. Nec magnopere de pïodigioriim insignibus esl Dei manifestum esl in illis. Et : Cum cognovis-
confidendum.est,quoeplerumque ab infidelibus exe-" sent Deum, non sicut Deum glorificaverunt,aut gra-
runlur, ut in Exodo scribilUF: Fecerunt et maleficiB 1 lias egerunt; sed evunuerunt in cogilalionibus suis,
per incanlationes, sicut et Moyses(Exod. vu, H, 22, et obscuralumest insipienscor eorum. Dicentes enim
el vin, 7, 15). De qua quoestione sufficienter, ut se esse sapienles, sttdti facti sunt. Qui commutaverunt
bpinor, in illo Memorialib-Sanclorum opère dispu- veritatem Deiinmendacium; et coluerunt,et servierunt
latum es1. Sive enim Dei testes miraoulis emieent, vanilali polius quam Creatori, qui est Deus benedictus
sive absque prodigiis bealum certanien expédiant, in soecnla.Propter quod tradidit eos in reprobumsen-
nihil inlerest; cum al) eis hoc coelestis auctor so- sum, ut faciant quoenon conveniunt; repletos omni
lummodd expetat, ut usque ad finem constantiam iniquilate, malilia, fomicalione, avarilia, nequilia;
spei suoenon deserenles, viriliter agonem consom- plenos invidia, homicidiis, contenlione,doto, maligni-
ment, quo in oeternumcatalogis adUnali sanctorum, tate ; susurrones , detractores, Deo odibiles, contume-
de perpeluiiate salulis exsullent, dicenle Domino : liosos, superbos, elatos, inventoresmalorum, parenti-
Qui perseveraverit usque in finem, hic saivus erit bus non obedientes, insipienies, incompositos, sine
(Maith. x, 22). affeclione,absque foedere,sine misericordia. Qui cum
11. Simplex profeeto dispositio nostra éxstiterat, . justiliam Dei cognovissent, non intellexerunt, quo-
ut, victoriim victofias deproraentes, compendiosoe niam qui talia agunl digni sunt morte : non solum
brevitali staderemus ; sed repagulis insolentium G V qui faciunt, sedel qui consentiunl facientibus (Rom. i,
proepedilus, nisus sum hoc Apologelicum incerlis 18). Nam et beatus Petrus, princeps apostolorum,
asserlo/ibus dare, et ideo forte, ulira quam debui, firmissimum Ecclesioe catholicoe fundamentum, ut-
modum excessi hislorioe. Contra quorum pravitaleS pole cui ab ipso Redemptore dictum est : Tu es Pe-
paulisper adhuc veniendum est, quo fiMelisconven- trus, el super hanc petram oedificaboEcclesiammeam
tus discat votis ardenforibus plus amare quod cré- (Matth. xvr, 18), ita in suis Epistolis ait : Fratres,
dit, dum ex auclorilate sacroe legis el veritatem re- habemus firmiorem prophelicumsermonem, cui bene*
ligionis el crrorem impioenovilatis compererit. facilis iniendentes, quasi lucerna lucenti in caliginosù
12. Dicnnl. enim quod ab hominihus Deum et locodonec dies lucescalet lucifer oriaiur in cordibus
logera colenlibus passi sunt, nec ad sacrilegia ido- nostris. Hoc primum intelligentes, quod omnis pro-
lerum, sed ad cullum veri Dei invitaii, perempti pheiia Scripiuroepropria inlerpretatione non fil. Non
sunt; et ideo non ut priorum martyrum horum enimvoluntalehumana allaia esl aliquando prophetia;
sed Spiritu sancto inspirante loculi sunt sancti Dei
martyria veneranda sunt. Deum ergo et legem isti
vanitalis cullores ullo modo habere credendi sunt, homines. Fuerunt vero el pseudopropheioein populo,
qui JTvangelicaeinslilulionis per totuin orhem vita- ." sicut el in vobiserunt magistri mendaces, qui subin-
lia diffusa nroeceptanon solum non credunt, verum iroducenlseclas perdilionis, et eum, qui émit eos, do-
eliara omni zelo perversilalis magnum discrimen ea minalorem abnegunles, superducenl sibi celèrentper-
fatenlibiis ingerunl, exosum et iniquum. pillantes dilionem. El mulli sequentur eorum luxurias, per
Chrislum verum Deumet verum hominem credere? quos viaveritatis blasphemabilur; et in avarilia fiais
Ac sic irrisione nefaria quolidie Dei sorlem infa- verbis de vobis negoliûbunlur. Quibus judicium jam
mantes, ritum sacroe religionis ubique lacessunt, olimnon cessât, perdilio eorum nondormiiat (II Petr.
irrident et maledicunt, spem credulitatis el fidei ï, 19-21; n, 1-5).
suoein cujusdam pestilentiosi ac doemoniosihomun- 15. Quoeomnia, sicut hoecbeata apostolorum an-
culi divinationibus collocanles. Qui ab spiritu im- nuniialioconlinet, non solum eidem pseudopropheioe^
mundo proereptus, iniquilalis myslerium ut verus sed el illis qui eum reverenier accipiuiii, conve-
» Viyidam nimirum et operibus plenam inlelligit lein esse Christus asiruxit, cum animam suam ponat
D. Enlogius, qui de martyrum fide loquilur, qua vi- quis pro arnicis suis. MORAL. .:i,
vidiorem nullam reperies, siquidem per ingéniera b Lib. i, num. 13 seq.
charitatem operalur. Illam enim majorera cbarita-
m S. ËULOGII ARGHIEP. TOLET. : 860
nîre, multi periiissîmorum mecum inlëUigunl, ne* A eorum ut venins urens, ad arguendos fidèles, et-ter-
nos tanta de sanèlis Scripluris contra èuhi ejusqui rant in soliiudinem redigendam[Hab.i, 6, 8]) nocere
Sëquipëdàs frustra corigessisse àdvertanl: Quippi eos permisil. Primum namque fratrem imperalbris»
qiém jam vident sacroe legis proecônioproedictum,ai qui illins terroe ditioilem tenebali inlerinmnt, et
veri magistri dbcëntis oraculo dënolatam : Midi ovantes, de triumpho victorioegloriosi effecli, apud
pseudoprophétoesùrgentr,-etsedueeht mullos (Matth Daniascum Syrioe urbem regni principium fundave-
xx-iv, 11). Nihil fcériè dé nostra in eum exprobra- runt. Psalmos-denique idem pseudopropheta in ore
tione arguèrent, quéra toi Patrum auctoritate impu- insensibilium aiiiraaliuni composuit, vituloe scilicet
|îiarj cernèrent. rubrïe mernoriam.faciens.Araiieoequoque muscipuloe
in loco non mihi absurdun ad capiendas niuscas hisloriam lexuit. Upuppoeproe-
. 14. Quapropter [hoc terea et ranoe cantus quosdam composuit, ul feetar
esse videtur si proecedentium de eo doctoruïu têsli
ex ejus ore eruclaret, garrulilas vero alterius
monium profèram , ut quomodo eum lune eccle- unius
siaslici viri dijudicaverint, et qualitèr illum fide"é in ejus labiis non desineret. Alios quoque ad condi-
mentuni sui erroris in honorera Joseph, Zacharioe,
professione coluerint, quantusque et qualis aput sive eliam genitricis DominiMarioe, stylo suo diges-
nostros exstiterit, melius ex eorum dictis ag'noscan
cum non sano sensu illum adduxisse îj Bit. Cumque in tanlo vaticinii sui errore duraret,
qui nunc legem
iixorem vicini sui nomine Zeid coccupivit, et suoe
aut Deum in verilate coluisse asseverant.
Jibidini subjugavit, Quod scelus maritus ejus sen-
- 15. Cum essem olim in Painpilonensi oppido posi-
lienSj exhorruit, eamque prophetoe suo, cui cpnlra-
lus, (2) et apud Légerense coenobium demorarer. dicere non yalebat, permisil. Ille vero quasi ex voce
çunctaque volumina, quoe ibi erant, gratia digne- Pominica in lege sua illud. annoiavit, dicens : Cum-
scendi,. inebmperta revolverem ; subito in quadan muUer illa displicuisset in oculis Zeid, et eain
que
parte cujusdam opusculi liane de nefando vate hïsto- .répudiasse!-, sociavimus eam propheloe noslro in
rjplamabsque aucloris nomine,reperi : conjugium, quod coeleris in exemplum, et posteris
AQ. t Exorlus est namque Mahomat (3) hoeresiar- fidelibus id agere cupientibus, non sit in peecatum.
ches tenipore Heraclii Jmperatoris, anno imperi Post cujus tanti scelerisi factum mors animoeet cor-
ejus septimo, currente oeraDCLVI.In hoc lemport poris iliius sjmul appropinquavit. At ille interiium
Jsidorus Hispalensis episcopus in catholico dogmate sibimet imminere persenliens, quia propria virtute
claruit, et Sisebutus Tolelo regale culmen obtinuit se resurrecturum nullo modo sciebat, per angelum
,{4)Ecclesia beati Euphrasii apud Uilurgi urbem su- Gabrielem, qui ei in specie vulturis apparere, Ut
per tumulum ejus oedificalur. (5) Toleto quoque Q ipse.aiebat, solilus erat, resuscitaturum se terlia
beafoe Leocadioeaida miro opère, jubente proediclc die proedixit. Cumque animum inferis tradidisset,
principe, culmine alto extenditur. Obtinuilque proe- solliciti de miraculo quod eis pollicitus fuerat, arduà
dictus Mahomat nefandus prophela principatam an- vigilia cadaver ejus. custodire jusserunt. Quem cuiïi
nis deçem -, quibus expletis, mortuus esl, el sepultus terlia die feetentem vidissent, et resurgeiUem nullo
in inferao. Exordia vero ejus fuerunt talia. Cum modo cernèrent, àngelos ideo non adesse dixerunt,
esset pusillus, faclus-est cujusdam viduoesubditus. quia proesenlia suorum terrerentur. Tnvento igitur
Cumque in .negoliis cupidus feneralor discurre- salubri (ul putabant) çonsilio, privatum custodia
ret, coepitÇhrislianorum convenliculis assidue intér- «cadaver ejus reliquerunt, stalimque vice angelipà àd
esse, et, ut erat aslulior tenebroe filius, coepit..non- ejus foetorem canes ingressi, Iatus ejus a deforave-
-jiûllas collationes Çhrislianorum mémorisecommen- runt. Quod reperienles faclum, residuum cadaveris
dare, et inter suo.sbrutes Arabes cdnetis sapientioi ejus humo dederunt. Et ob ejus vindicandam injù-
*sse; Libidinis vero suoe-succensus fomite, cum pa- riam, annis singulis canes occidere dëcrëverurit : Ut
trona suk jure barbarico in ira congressus esl. meriio cum eo habeanl illic participium, qui pro éo
Moxquë erroris spiritiis in speciera vulturis ei ap- dignum meruerunt subire martyrium. Digne ei qûi-
parens, os aureuni sibi ostendeiis, angelum Gabrie- D dem accidit ut canum ventrem lanlus ac talis pro-
lem esse se dixit, et ul prophela appareret, impe- pheta, repleret, qui non solum suam, sed muitbrum
travit. Cumque repletus esset lumorp superbiae, animas inferis tradidisset. Multa quidem et alia see-
coepit inaudita brûlis animalibus proedicare, et quasi lera operatus est, quoenon sunt scripta in librb hoc.
ratione quadam, ut ab idolorum cultu recédèrent, Hoc lantum scriptum est, ul legenles quantus hic
et Deum incorporeiim in coelis adorarent, insinua- fnerit a.gnoscanl.»..
vit. Arma sibi credentibus assumere jubet, et quasi ; 17. Ecce qualibus proestigiis deditum vulguii,
novo fidei zelo, ut. adversarios gladio trucidarent, quantaeque impietatis diicein, plerique non nieluunt
instiluil. Occulta quoque Deus judicio (qui olim per sub nomine pioereligionis censeri. Asserenles quod
prophetam dixerat : Ecce ego suscilabo super vos ab hominibus Deum colentibus et legem habenii-
Chaldoeos, genlem amaram el velocem, ambulantem bus isli tirones nostrorum temporum milites occisi
Isuperlatitudtnem terroe, ut possideat tabernacula non •fuere : nulla discreti prudentia, ul saltim provido
sua. Cujus equi velociores lupis vespertinis, et faciès cbgiiamine adverlaut, quia si lalium cullûs aut lex
R Schott., devoraverunt.
 861 LIBER APOLOGETICUSiMARTYRUM. 86%
vera dicenda ëslypro cerlo vigor Christianoe reli; A propheta. audire non patitur, Quem impietatis riidn
gioms infii'mabilur. tum dum divae memorioe avus meus Ëulogius aure
• 18. Etsi,
quod in veritate fatendum est, notitia captaret, ferunt continuo vexillo crucis frontem
sanctoefidei totius riiUhdicompila penetravil, cunctas proemuniens, cum gemitu hune Psalmum solilum
nationes terroe peragrans, nullaiii jam parlera orbis fuisse cantare : Deus, quis similis tibi? Ne laceas
expertem luminis ejus fore confidimus. Proesertim neque sileas, Deus, quoniam ecceinimici tui, Domine,
qUia in omnem terram exivit sonus aposlolorum, et sonuerunl; et qui le oderunl, levaverunl caput
in fines orbis terroe verba illorum, el omne aliud (Psal. LXXXII, 2, 5). Jïos autem mox ut fallentis
Evangehusn, proeter quod apostoli gentibus tradide- vocem proeconis audimus, confestim oram.us : Salva
•runt, anathema magis esse quam verbum salutis nos, Domine, ab auditu malo, et nunc et in oeter-
fatemur, sicut dicit Aposlolus : Si quis vobis evan- num. Et iterum : Confundanlur omnes qui adorant
gelizaverit proeter quod accepislis, anathema sit scu4ptilia, et qui glàrianlur in simulacris suis
(Gai. i, 9). Et Veritas ore suo discipuloscontestatur, (Psal., xcvj, 7).
dicens iMulii pseudoprophetoesurgent, et seducent 20. Cujus quidem erroris insaniam, proedic.ationis
mullos;,et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in -deliramenta, et impioe novitatis praecepta quisquis
errorem inducaniur, si fieri potest, eliam electi B catholicorum cognoscere cupit, evidentius ab ejus-
(Matth. xxiv, 1 i). Et iterum : Nolite omni spirilui cre- dem sectoe culioribus perscrulando advertet. Quo-
dere, sed probale spiritus, si ex Deosunt (IJoan. iv, 1). niam sacrum se quidpiam lenere et credere aulu-
Qua consequenlia credenduni est doemoniosum et jnantes, non modo privalis, sed apertis vocibus vatis
mendacio plénum veritatem proferre? fallaciis obvo- sui dogmata proedicant. Mulla eliam apud quosdam
hilum legem donare? nemus perversum fruclus bonos fiostrorum scriptorum iuveniet, qui zelo Dei armati
çxhibere? Ille intérim nefandus de malo cordis suo adversus ipsurn vaiem impudicum prùdenti exarse-
thesauro proférais malum, et vulgo insipienlï duca- runt stylo. Sed et nos in illo Me'morialiSanclorum
,lum impietatis rainistrans, uterque proecipitium in opusculo hujus sectoe errores ex parte digessimus,
chaos oeternum poenas luilurus incurrit. De quo at- refnlavimus et confodimus.
que ejus similibus Dominus per Oseam loquitur di- 21. Restât jam nunc, expedilis apologeticis Beato-
cens : Ipsi regnaverunt, et non ex me; principes exsli- rum, ut aliquid de victoriis eorum ad oemulalionem
lerunt, et non cognovi(Ose. vin, 4). catholicoe plebis pandamus (7). Beatus igitur Rude-
19. Denique inter coeteros post ascensionem Do- ricus presbyter ex quodam vico Egabrensi progeni-
mini hoeresum auclores solus hic infaustus novoesu- lus, in eadem urbe sanctoelegis doclrinam, gradum-
perstitionis seclam instiuctu diaboli condcns, procul G que sacerdolalem promeruit. Huic duo' fralres fue-
ab Ecclesioesanctoeconventu desciscitur, auctorita- runt; sed ex bis unus fidëm Christi reclius lenens,
lem priscoe legis infamans, prophetarum vaticinia aller gentilico depravalus errore, catholicam "spre-
respuens, sancti Evangelii veritatem conculcans, et vit religionem. Qui, sicut discors a fide sancta mane- '
apostolorum doctrinam detestans (6),'qui ridiculum bat, jta semper discordanti confiietatione ob diversa-
polius quara rerum necessariarum causas per eara- rum rerum occasiones cum fralre calholico moveba-
dëm sectàm suam,insinuans, ore blasphemo docuit tur. Nam quadam nocte, nescio qua occasionë, lu-
Chrislum Dei Verbum esse, et Spirilum ejus, et pro- mulluaria in aïterutrum litigationè se coiiserénlibusj
phetam quidem magnum, nulla vero Deitatis poten- et in sese invicem foeda siniuliale baccbaniibùs
tia proeditum, Adoesimilem, non DeoPairi oequalem; sanclus sacerdos lilem médius sédaturus intervenir.
qui ob merituni sanctilatis sancto replelus Spiritu, Qui omnes nimib jam furore accensi, coecaindigna^
per virtutëm Dei miraculis clàrùit, signis atque por- tione sacerdotem involvunt, et, magis nescienléi
.lentis eniluit, nihil ex propria majeslate aui Deitate quam volèntes, eum usque ad nêcem lacëssunt. Ex
•proevalens,sed ul vir justus el pia servitute Dèo co- qua coedevalde contrilus, dum omni destitutus Vi-
boerens, votis supplicibus ab Omnipotente multa im- gore, confracta membra leclulo reponerel, profanas
peirarè promeruit. Sed et alia inaudila vanitalis - ille fraler ferelro illum imponens, pervicos et vicî-
scelera proedicans, adinventione versipellis, à quô nia quoeque vehenliùm liumeris duci ac reduci fe-
obsidebatur, inventa, qui se eidem transfiguravit in cit, et, ut verus iinitafôr diaboli, fraùdulenta mâchï-
angelum lucis, deîubra in quibus pessimum dogniâ naiione super exanimem sacerdotem testimonium
suum coleretur exstruxit, conslitiiens in ultimo ido- iniquitatis composuit, dicens : i Hic 'frater meus
iolatrioe.situ turrem, altiori pinnaciilo coelérisoedi- presbyter, visilalione Dei compunclUs,fidei nostroe
bus proéminente, ex qua populis veneno neqûitisé cultum ëlegit, el sicut cërnitis, jam in ultimis agens,
suoe illeetis sacrilegi furoris coiicionaretur decre- noluit priûs mundo discedere, quaih vôbis id iiolura
tum, quod bodie suoe impietatis saçerdotés ab illo existerez » Ita cum eo loca diversa peragrans, hoec
edocti observant. Ita ut more aselli dissulis mandï- el his similia criminosis de eo verbis nàrrâbat, né-
bulis, impurisque palénlibus labiis horréndum proe- sciente ipso "prorsus, inio nec sentienle, quid contra
-coniUm non prius emitlant, quam obseralis utroque se vir ille iniquus aptabat. Dei vero dispensalione,
digilo auribus, quod aliis exsequendum annuntianf, post nonnullos dies molestiis oegritudin'issacerdos
quasi quoddam edictum sceleris, idem ipse eorum érutiis, ac vhïbus reformatas, cum subdola nefandi
 «68 S. ËULOGII ARCH1ÊP. TOLET. 864
fratris molimina cognovisset, exemplo Domini, qui À legibus vestris dediti, ritibusque profanis immersi,
ad informandos nos insidias déclinavit Herodis poliori iniuitu commodum temporale, quam oeler-
c
(Matth. xiv, 15), sive sancti Evangelii non sur'dus num affectant honorera. Nos autem (quibus vivere
audilôr, quo de civilate in civilatein, causa Vilandoe Christus est, et mori lucrum (Philip^ i, 21), cui san-
persecutionis, delitescere jubemur (ïbid., x, 15), ctus ille Clavicularius regni fuluri dicehat : Domine,
reliclo proprio rure, alibi se Christo libère contulit ad quem ibimus? verba tiloe oelernoehabes (Joatuvi,
serviturus. Quasi posset temporale evadere snppli- 69), (10) qui disi'ipulum in carcere eommonebat, di-
cium, cui divinitus a constitutione mundi proedesti- cens : Bealus qui non fuerii scandalizalus in me
nalura parabalur marlyrium; aut sicut ad tempus [Mat.h. n, 6]), ul quid perennis fonlis poculum relin-
sese occulendo iuseculorem fefellil profanuni, ita quenius, hausiuri gurgilem coenomendacii ac vitio-
quoque abesse posset oculis pii Redemptoris, et vo- rum sordibus lurbulenium? Aut qua ultione proca-
caloris sui ad regnum. citas punienda est filioium, qui, pia parentum jura
22. Per idem ergo tempus graviter in nos proesi- spernentes, injuslum viclrici conlubernium expe-
dîalisgrassabatur insania, ita ul nonnullas apud'Cor- lunl? » His verbis judex vehementi furore commo-
duhara, olimPalriciâm , nunc aulem florenlissiinam lus, applicari martyrem ergasîulis jubens : t Abeat,
régni Arabici urbem basilicarom lurres everierel, B inquit, cum danniaiorum custodia; borrida mace-
templorum arces dirueret, él excelsa piniiaculorum randum antra carcerum excipiant; parricidarumet
prosternerel (8), quoe signorum gestamina erant, ad fiirum sohilio.frualur; et omni penitus solatio désti-
convenlum canonicuin quolidie Chrislicolis innuen- luta, vel sic pervicax elidatur temerilas. »
dum. Denique cum exoplatum patris sui libitum 24. Adil Dei famiilus hilari vullu, exsultantibUs
progenies iniqua a cognoscerel, ut quibucunque animis, speeunr illum reorum, qui vere sciebat au-
modis ac viribus posset, Dei Ecclesiam infestarelj clorera suoe salulis ubique invocatum adesse, nec
omnem crudelilalis adnisum erga filios lucis lene- aliquo posse abesse situ, cujus doiuinatio omnem pé-
brosa proies alacriori vota exercel, minusque se nétrât locum ; qui eliam polenti divinilatis imperio
putat adipisci merilum, nisi summo furore exarse- olim seclaloi'ibus suis fidèle promissûm dederat, di-
rit in eversionem fidelium. Proedixeral quippe hoc cens : Ecce ego vobiscumsum omnibus diebus usque
Veritas sancla auditoribus suis, dicens : Absquesyna- ad consumm.ilionemsoeculi (Matth. xxvm, 20). (11)
yogis facienl vos; et omnis qui interficit vos arbi- Hoesunt, diahole, minaces soevilioetuoe legi's, hi
trabitur se obsequiumproestare Deo. El iterum : Hoec sunt exquisiti terrores. Sed dicluni est nobis : No'
locutus sum vobis, ul in me pucem habeatis. In mundo lile limere eos qui occidunt corpus, quia non habent
aulem pressuram habebilis (Joan. xvi, 2, 55). quid amplius faciaill ; sed polius eum limele qui po-
25. Igitur, dum ob.rei farailiaris nécessitaient ex test corpus el animam perdere, et mittere in gelien-
interiori moiitana Cordubensi, quo se pridein be^ias num (Ibid., x, 28). Et iterum : Tradent vos in con-
sacerdos iniuitu latendi coutulerat, in nundinas de- duis, elin synagogis suis flagellabunt vos ; eladproe-
scendisse}, in quibus rerum dislractio exercebatur, sides et reges ducemini propter me in testimonium il-
ab.iniquo fratre obvius agnoscilur. Quem ut cernit lis, el genlibus. Qui aulem perseveraveritusque in fi-
stigmala pioereligionis ferèniem, non modicis b Ia- nem, hic salvus erit (Ibid,, xvii, 18). Si ergo potes,
cessitura iujuriis (9) ad vicem exquisiti muneris ju- congrèdere adversus animam, et perlinacem in con-
dici offert, deponeus adversus eum coram arbitre fessione sua spiritu m supera , videbis me magis p-jr
queslum proevaricationis sectoe Mahometanoe, quam tormenla proficere : et cum tu plus exarseris, plus
se dudum veracilér coliturum fueral confessus. Dei semper deficies, et feliciorem me faciès pervenire ad
vero miles, coelestijam munere illuslratus, nonsicut gloriam.
olim adversariis tergum exponit, sed magna proedi- 25. Reperit vero in carcere Rudericus heatuin
tus forliludine, nunquam se a Christo fuisse deci- Salomonem quemob confessionem nominis Christi
sum, nunquam perverso dogmati aliquando consen- jj dudum crudelitas persequentium ibidem religaverat.
sisse.judici referl; seseque non solum Christianum, Simili quippe et ipse crimine impctebatur d, eo quod,
verum eliam Chrisii fatelur esse niinistrum. Quem sanctoe religionis cullum spemens, aliquo tempore
primo judex blandis revocare affatibus pntans: « Po- secloeMahometanoeadhsesisset. Exlemplo individuo
teris, inquil, rerum aÙTuentiiset dignitatum fascibus vota nectunlur, ac sibimet invicem consolàtionis
honorari, el, quoe tibi imminet, senlentiam mortis ' suffragia miuislranles, abalterulro se ad perâgen-
evadere, si te pristihis votis redivivo ardore refor- dum agonem armantur; id in commune staluentes
mans, missum ab Omnipotente in veritate prophe- ut, calcalis mundi afleclibus, pia quolidie servilute
tam nostrum credidéris, Chrislunique leslaveris Deo inhoereant. Fil concors in Dei limore utrorum-
Deum non esse. » Cui bealus sacer.los ait :i Illis, que assensus ;"maceraniur membra jejuniis, fallgaii-
inqûam, judexj hoecobservanda propone, qui forte tur vigiliis, liniantur ciliciis, medilaiionibus com-
a Àfidarrabmain patrem et Mahomad ejus filium '• < Maie nobisin Moral, et Schot. ; bene nos in Bol-
reges intelligit; MORALI '• i land.
, blia recle;Bullaiid. ad diem 15 Marlii; perperam . d Schot., impediebalur.
autem Moral, et Schol., non mediis.
865 LIBER APOLOGETICUSMARTYRUM. 866
punguntur, orationibus refoventur; sicque, ardore A mus apud Chrislum coronatorem nostrum rerum
quodam coelestis patrioeconflagrali, dissolvi cupiunt ineffabilium opes manere, quas oculus non vidit, nec
et esse cum Chrislo, feslinaules faciem ejus videre, auris audivit, nec in cor honiinis ascendunt, se di-
cui servierunt : pro cujus amore de.'ecium lemporis ligentibus repromissas?Ideoque celeriter crudelitalis
non verentes, vitam hanc, ut quoddam discrimen tuoein nos exsere nltionem, quos cernis nullatenus
immane, refugiunt. a confessione Christi desistere usque ad mortem ;
26. Igilur permanentibus sanctis in exercilio offl- ut et quoe debentur hoslibus Dei, tibi accrescant in
cioruin coelestium,et reddeuiihus quolidie pio Re- cuinuluui, et diu nobis dilatum cito proveniat proe-
demptori coeremoniaslauduni, pro summis deliciis mium. >
anlrum illud babebant. Quapropter zelo ductus ini- 29. Hinc acrioribus frendens scelerosus judex cla-
quissimo judex, ferali edicto cusio 'es carceris ar- moribus, ultimam suae crudelitalis senlentiam pro-
guit, ebsque ab invicem divelli proecepit, et ne a mens, « Perduellium, inquit licloribus, properate
quoquam yisitationis gralia illuslrarenlur, tolis vesa- abscindere colla, et debitam in capite contemptorum
nioesuoefuroribus jussit. Sed in nullo le jnvas, dia- celerius retorquete yindictam. > (15) Sic super cre-
bole, quando per hoc discidium constantiam pulas pidinem alvei consiituli, crucis signaculo se proemu-
fàligari sanclorum, quibus umim idemque pro Chri- B niiint, et sic denuo ense prostranlur. E quibus prior
sto moriendi manet indissolubile votum. Nam hi Dei sacerdos occumbens, proevius triumphalor çce-
confessores beati, (12) ordine et nalione dissimiles, lum inlravil. Quod ideo judex fieri voluit ut si forte
charitate non impares, diverso licet tempore certa- horrore decisi cadâveris beati Salomonis animus fle-
minis campum aggressi, uno tamen eodemque fidei clerelur ; quem post varias deceptionum illecebras
ardore flaminati, spécimen beatoepassionis egregium çonslanlem et fortissimum comprobans, ultimo gla-
orbi insliluiint. dio vindice irucidari proecepit. Hoesittamen suo collo
27. Interea, non post mullos dies, oblulibus suis non fumiilus verlex incisus, quia expediliorein bealo
judex eos exhiberi proe.ipiens, illico ad rilum suum Ruderico quam huic Salomoni framea inlulit obi-
invitai, ac de rerum copiis a et dignïtale honorum tum.
Suadendos attentat, quos ante mundi constilutionera 30. Sed quia coelorumrégna adeuntibus animahus
electos et proedesiinatos in adoptione iiliorum Dei nequit obsistere callidus.serpens, adhuc contra cxa-
diyinilas sancla perscripserat. Quorum perliiiaciam niniata corpora bellum exsuscitat ; quasi mortiia su-
in Dei professione considérons, posi secundam et perare posset cadavera, cum jam nullus esset spiri-
tertiam exhorlalionem ex decreto régis fore plecien- lus,qui polius irrideret quam senliret tornienla ;
dos slaluil. Prius tamen quam egrederentur ad pu- ^ aul quasi aliquis litulus putaretur victorioe, cum de-
blicum, convinclorum se pedibus advolvenles rogant functis bellum inire. Ut ergo passionibus Christi
ut conlinuis obsecrationibus juvarentur, ne, lenla- communicarent martyres, instinctu ferocitalis a dia-
tione humana proerepti, retrorsum respicerent, et bolo proesesarmalus, sub cujus dira crudelilate totius
ab inluilu percipiendi vexillum viclorioelurbarentur. dignitas Cordubensis tuhc graviter vexabalur, jubet
Ita pacis osculo reconciliali, qui nunquam fuerant corpora marlyriali cruore perfusa, vesligiis inversis
liligio separati, omnes proegaudio lacrymantes, san- conligi, ac deinceps fluviali abysso recondi, Eadem
clorum se favoribus lueri exoranl. Sicque, urgenlibus nocte ingenti lapidum onere alligata, separalim va-
ministris, votaalacriori prosiliunl, celerius properan- slissimo gurgili inunergunlur. Sperabat niiser dé-
tes ad locum quo passionem consummareiit. mentis imperare undarum, quoe proestanlius inlcn-
28. El cum jam hora decisionis insiarei, iterum. a dere noverant Creatoris imperium , ut créditas sibi
judice blandius exhoilanlur cum specie diviliarum, opes marlyriales non solum a belluis conserva-
honorumque subliiiiium, quibus utique fruèrenlur, ient, verum eliam erepla saxorum pondère membra
si reverlerenlur. Abnuunt sancti, sicuii a principio, placido remigio fluctuum ad locum quielis veberenl.
judicis oplionem, ita ut sanclissinms Rudericus qua- _ . 51. Ego intérim peccalor Ëulogius, qui gesia bea-
dam vegelatus animositale, snpernojam munere per- torum meo ebicubranda stylo dudum decreveram,
lustralus, audacler ei responderet, dicens: i Quo- cum rumor consummaloe passionis eorum ubique
modo nos cogis relicla pietale decliuare in devium , discurreret, expletis missarum solemniis, ipsorum
qui, sanctoefidei sacramcnlis iiislrucli, fortilcr igno- invisenda corpora quadam vegelatus audacia adii,
ranliam veslram defleaius, quos lanio videmus er- (14) ac propius quam coelera spectantiura turba ac-
rore infectas ? Nam nos adeo hanc seclam detrecta- cederë non veritus sum. El testis est Redemplor
bilem judicamus, ut ne nostris quidem eam incolen- meus, qui hoc commeniarium discussurus est,'quia
dam canibus paleremur, quanta magis nosmetipsos non menlior, quod lanta decoris pulchritudine decisa
fa'Hacissimis ejus figraentis subdaraus. Aut quare illa cadavera fulgebant, ul crederes, si a quoquam
copiis rerum aut dignitate honorum labentium oble- sciscitarentur, protinus locutura.
ciemur, in ipso forsitan oblectationis momento, in- . 32. Nonnulli etiam e turba genlilium venieiites,
tercidente morle, protinus omnia amissuri, qui novi- sumebant lapillos fluminis, qui cruore martyrum
a Deest et in Schot. et Bolland., sed habet recte Morales- alia enim est tentalio diviliarum, alia ho-
norum,. quas semper hic discernil Ëulogius
 §6Ï S. EUL0G11ARCHIËP. TOLET. LIBER APOLOGET1CUSMARTYRUM. 868
érant aspersi, et lympbis abluentes projiciebanl (15) ALgium, résonant ora fideliuni congruenti cai'mïheme-
in peiagb, ne Christianis in emolumenlum existèrent fos, proestrepunt omnes divinoecanlionis etiphoniani;
iipsanorum a; nescicnles quod nihil obessel ab lus, implenlur alria Domini murmure sancto psalmorum,
parlera adimeré, quibus toÈam decreverat Dominus feliciumque laudum odam omnes quasi ex uno ore
passionem b donare. Nam crédita algarum lalibulis persolvunt ; et suavi concentu omnibus percrepanti-
membra, et aliis abyssorum gremiis'deputata, quoe' bus, largoque fomite luminum totius àuloepenetra-'
tam celanda quam pabula piscibûs minislranda su- libus reïucentibus, regem Christum militia.comitarite
sceperant, illico divinitus ad superbs revocata, non çoelicolumad spectaculum illud, exsequiis innuebat'
solum nequeunt retineri, verum eliam Ieniori spira- interesse sanclorum
toine reciprocanli fluctuum altèrnatione , quoe dis- 35. Explela igitur functione sanclissimi Ruderici,'
persa lenebantur, iiicolumia littoribus exponuniur. fit ardcnlior cunctis intenlio requirendi beat! Salb-
Sane beati sacerdotis suis non hoeserat cervicibus nionis corpusculuoi, quod relatione multbrum ira-
caput, quia seniel illud uno ictu satelles avulserat. petu fluminis salo credebaluressetrarismissimi. Nam
El'ideo alibi vertex, et alibi corpus jactatum, uno- ïioec opinio providum niagis Chrislicolarom ausunï
quëin loco sabulo opertuni ab aceolis viculi «', quo inhibuerat, quam furens conspiraiio proesidis, quoe
vèheiitibus undis exposition fueral, reperifur. ] I açribribus ulciscend.um legibus exploratorem rèli-
33. Interea, dum situs quiélis sanclorum notitia quiarum promiserat. Elenïm, cum nullum latenlis
pehé dierûm viginti tèiiipus excederet, nec ullum àp- éôrporis instaret indicium, moveretque omnes spes
parendi darent indicium ; quorumdam ex improviso beneûcenïioe Dei, qui revelare abslrusa et aperla
Tela'tione gentilium proditur, referenlibus hoc cui- condere consuevil, proerogaliva quodam modo divi-
dam presbytero, (16) apud viculum Terlios coinm'a- n'ilatis pôlenlia, qua in coeld et in terra, in mari et
henti, quo monasterium sancti Genesii fundatum in abyssis omnia quoecunque vull ordinal, disponit
est. Quo nuntio idem sacerdos compulsus, bëalum et facit ; subito per quiëtem, quo silû corpus mar-
cadaver suoedeportàiidum Ècclesioe pergit. Cui re- lyris deliiescat, proedicium adnionét sacerdotem.
deunli ingens fidelium turba occurrit, ulpote summo Clinique sacerdos mohentem de loco sui latibuli sçi-
iriumphatori dêbitum boftofem dèpendère ânbelans, scitarétur, seque inslrui quoereret, quod explorandi
qui talia pro Deo suo in exemplo catliolicorom non tenere debuisset indicium : i In illa, inquit, ripa flu-
conlempseril sustinere. (17) Et quia defectu solis minis , quoevico Nyniphiano adsciscïlur, ibi a cpni-
tîrassum tenebrarunr chaos illabebatur, totumque meantibus inter fructeta tamaricum projectus, ce-
mundi aspectum nox coeca mutaveral ; minislerio, spilis limosi perfruor vili sepulcro. s Pergit securus
obviantium populorum mullimoda làmpàdum face (I ad locum sibimel divinitus demonslratum ille sacer-
lenebrosus horror expellitur, adeo ut, nimio spleù- dos, nec aliter quam quod ei revelatione oslensuni
dore omnia illustrante, redivivum oslentaverit nox est, reperit. Quod illico summis reverentioe obse-
illa diem emergere. Flebant omnes proe gaudio, mi- quiis comptum, ad vicum Colubris deportans, ven'e-
scebalur tripudiis luctus, et nulla contrahente mee- rabiliuniDei sacerdotûm.officioin basilica sânclorumi
stitia vultuiu, pium refundebat pupilla lamentum. Cosmoeet Damiani honorilice tumulalur. Consum-
54. Adest et venerabilis'ponlifex, felicium stipa- maverunt aulem beati martyres agonem suum lertiff
tus agmine clericorum, volis ardentioribus talibus Idus'Martias, (19) oera bcccxcv, régnante Domino
intéresse feslinantes exsequiis, qui mox sanclas re- hostrb Jesu Christo in soeculasoeculoràm. Amen.
liquias adeunt, (18) et inclylus papa d caput detegit, Ecce patroni mei reverendissimi, milites Christi ,'
* et osculis sancta membra demulcet. Redolent sécréta testes idonei, bellalores egregii, victores potissimi,
cubiculi, quo prius beatum corpus sacerdos intule- tulores gregis catholici, delractoribus vestris obvius
rat, miro suavitalis odore, cunctaque celluloepavi' veniens, eisque pro vigore vîrium niearum resislens,
raenla etiam ablato .pulvere ferunt aliquaiidiu sua^ gesta quoque vicloriarum vestrarum ad exemplum
vissimi odoris olfactu respirasse. Fit omnibus in fideliuni ordinâvi ; ut tam proficeret cupientibus ire
sluporem, quod inhumatum corpus nulla putrëdo 1) ad regnum, quam mihi occurreret ad expiatioiieni
insumpserit, nulla peslis infecerit, nulla tabès corru- facinorum. Quia non displicere vobis, quoede vobis"
perit, nulla bestiarum alliliumve rabida famés dis- Vera disposui, exislimo, quinimo grala vobis, Clni*
cèrpserit, nec'proprioe cutis qualilatem tôt dierum stoque digna obtentu vestro fulura credidi cuncta
inlerjecia capedo dégénérons immutaverit. Sicque quoein hoc opère edidi. Unde obsecro vos ego pëc-
sacerdotûm et religiosorum officiosanctum corpus é cator Ëulogius, pauper merilis, exiguus sanctitale,
oellula sacerdotis humandum ècclesioe inferenles, et culpa multimodus, til digna inlercessio vestra lui-
dant cuneti hymnomm coelestium claniorem egî-e- tionem mihi el inter ingruehtia mundi scandàla proe-
* Libënter D. Eulpgius Groeçis nominibus utitur.' d Deest caput in Schol. et Rolland., proindequei
Groeceidem est quod apud La'tinos reliquioe. MORAL'.:alius est orationis sensus-, nenipe quod episcopns,
, b Imo possessiônemlegendum vïdetur Bollandianis Cordubeiisis reliquias marlyris, quas secum presby-
post Baron. . ; ler asporlabat, delexerit. l'n lectione autem nostra
c Déesse nomen proprium oppiduli exislimo: nun-. signifiçatur, pontilicem ad occursum SS. reliquianim
quâm ënim ipsum àuclor soletproelermittere. ID.-^-' proprium çapul discooperuisse, sanclaque :" membre
Nisi Viculi proprium isli traclui fuerit. BOLLAKD. osculasse.' .
 869 ' SCHOLIAAMBROSHMORÀLISIN LIB. I MEMORIALISSANCTORUM. 870>;
beat, et inter supplicia inférorum, quoe pro merilis A stro inlerventu, mihi parcat, vos quoeso,quibus in-,
expavesco, defensionein exhibeat, sanclificando nie noceiilia cordis mei non latet. Proesertim cum non
gratia hujus opusculi, dignumque efflciendo quod nesciam prudentes plërumque incurrere sermonis
sbrdidus sordidavi. Et, si forlassis error contrarius lapsum, ubi animus non geril errandi affeetum.
fidei in qualibet parle libelli emersil, Dominus, ve-
'
Explieit Deo fautore Liber apologelicuspro gestis sanctorum Eulogii peccaloris ., ..
* lia fuit in éxemplari. MORAL,

AMBROSÏI MORALIS

SCHOLIA

AD OMNU SÀN.GTÎ EULOGII OPERA.

- :I"
IN MEMOB-IALE SANCTORUM.

IN PRJÏFATIONEM. B quinquagesimus primus, dies Junii tertius nolatur.

Et recte prorsus : incidit enim ïs ejus mensis dies
(1) Ego quidem.. Inslituli sui reddit raiionem ':et jllo anno in feriani quartam. Habuit enim lilleram,'
gustum (quantum credi potest) futari operis'in ipso ut vocant, dominicalem D.
veslibulo proebïlurus, Isa.aç marlyris vitam et inte- . Eo porro. ipso die in Usuardi martyrologio festum
rilum memorat. . : quod etiam Romanùm nuper locu-
(2) Ascysteriis. Groecum verbum, unde hoc nomëri ejus apponitur
et Yenetiis apud Juntas exciisum, indë
derivatur, menlem in rerum divinarum contempla- pletatum,
tïone exercere significat, Inde ascysleria monasteria transtulisse videtur, ,Cordiibensis Ecclesia eumdem
dicunlur. Usus est eo vocabulo imperalor Juslinia- ' diem eidero sancto marlyri dicaluni célébrât.
nus in L. Omnia 33, c. de.episc. el cler. Iterum etiam de(8) Hieremiam mqriyrio,.'Dçhis lib- ii,'çap. 4. Item
id ipsum D. Ëulogius ( Epist. ad Wiliesind. episcop. tionem Perfecto presbytero, cap. 1. Çujus ideo hic meh-
et D. D. inseruit, ur qua ralione eideni tempore Isaac
Pampiio.n.) usurpât; Basïliu.s, Gregorius anleferret, denionstraret.
Nazianzenus eo fréquenter uluniur.
. (3) Qui prior. Proecêssërunt haud dubie mollis IN LIBRUM PRIMUM
annis Adulphus ël Joannes, ut lib. n, a cap. 8, ap-
parebit. Sed enim de his tantum nunc loquilur-, qui (1) Periiissimorum virorum, Sancla Ecclesia, ul
per Ires hos aut quatuor annos marlyrio coronali fuit, eritque semper (quemadmodum ab ejus auçlore
sunt. Et, quamvis nunc eliam Perfclus presbyter Jesu Christo Domino nostro proedictum est) sagena
proecessisset, ipse tamen Ëulogius paulp posi ratio- bonisetiam et malis promiscuè?piscibus oppleta, ita in
nem est redditurus, cur ipso priorem Isaac referai. C ipsis Chrislianispravos quosdam babere nun-
^4) E Tabunensi coenobio.Monasterii hujus crebra et quam deslilit, qui ipsam importune conlurbarent,
mentio deinceps occurret. Eo aulem potissimum zelo quodam iniprovido instigati affligèrent. Quod
sese reçeperat sanctus Isaàc, quia patmeleni Hierè- eliam divi Eulogii tempore contigil. Non satis erat
.miam, mox martyrem, inibi habebat, qui cum uxore Hispanam Ecclesiam caplivam in misera el truçu-
-Elisabeth monasterium ipsum coiislruxerat : in quo lenla servilute versari, et ab immanissimis lyramiis
ipse eliàm monachus façlus, ul suo loco apparebii, infandâ mala assidue perpeti. Quod unum Christian
degebat. nis in tôt calamitaiibus insigne -solatium esse pote-
(5) Epliebus ille: Yiginli seplem annorum fuisse in fat, nimirum non déesse qui fortiter mortem pro
Usuardi martyrologio memoratur, Ëulogius in il lib. Christo oppeierent, et, constantia sua alios instimu
hoc ipsum ejus martyrium repelens, cum primoevos lames, Dei Ecclesiam exhilararenl ; hoc ipsum lot
ailolesceiitioe annos ingrederelur, monachum fa- malorum levamen impii quidam el insipîenter pro-
ctura, elpost triennium marlyrium subiisse. scribit. vidi eriperé illi nitebanlur. Martyres criminabantur,
(6) Ita malédiction!bus labescal. Imprecalio est eo nomine indignés judicabant, et obesse polius in
Hispanis noslris quam Lalinis inter loquenduni hac niabant. commune Ecclesioe Hispanoe, quam prodesse aflir-
forma usilatior. Diversa enim sunt illa ÇV'wgïï.,Mn. Eis respondere hoc i lib. D. Ëulogius voluit,
m, v. 620): ut martyrum, de quibus deinceps esset açlurus,
:famoe cônsuleret, contra calumniantes dt'fenderet,
... Di, talem terris avertite pestem. veramque et solidam illorum gloriam !initio- astrue-
Item illud ejusdem (Ibid., lib. n, v. 189): jV'reù Nihilo secius idem tamen destinato in hoc ipsurà
•'opère Apologetico, postea argumenlum plenius
... Quoddî priusomenin ipsuui tractavit. Nec solus tamen martyres ila défendit.
Convenant. Quisquis enim fuit auclor Indiculi luminosi (de quo
(7) Feria quartq. Annus Domini octingentesimiis "in D. Eulogii Yila, de Alvaro loquentes b.diximus).
'- a Nunc vacat hoc caput : conljnebal enim Vilam semel monuimus.
et passionem sanclarum virginum Floroe et Mariae r b Videsis quoe nos ibidem adnolaviimis sui'
post DocumentumMarlyriale a nobis editam, ut non ;num. 5. . . .
 871 SCHOLIAAMBROSHMORALIS 872
tofum illud opus ad eorumdem marlyrum defensio- A nescio quid commotius,et ab coeterisin hoc opère
neni conscripsit, m, Apolpgelicum prorsus posset diversum,dignumque facundioriartifice niolitur.
jure oplimo appellare. El neque hoc D. Eulogii soe- (5) Noiinulli nosirorum philosophorum.Clirislia-
culo solum martyrum fuere detraciores, sed priscis nos, qui doctrina praestarent, quive doclorcs in Ec-
etiam Ecclesioetêmporibus. Concilium enim Cariha- clesia essent, pbilosopbos vocal. Habelque cataerj-
ginense primum sub Sylveslro primo hujusmodi sis nonnullamex similitudinerationem.
marlyrum obtrectatores canone secundo graviter (6) Invictissimiiliius Joannis. Auclor Indiculi lu-
compescuila. minosi Jpannis hujus suppliciumlate descripsit. Et,
Sed nescio tendere. quoniam liber nondiim est lypis excusiis c, operoe
(2) quo Insignis ubique appa- fuerit ipsa ejus verba nie apponere, Post
ret in D. Eulogio modestia, atque profecto magis pretiummartyrium igilur Perî'ecli ita inquit :
.conspicua, quo liomo, ut illa tempora ferebant, do- - i Pergamus secundi iterum presbyteii
exponere casum. Post
ciissimus nullarahabet de ingenio et litleris, nullain anni revolulionem aut aliqnid ille livoris
de virtute fidueiam. amplius,
probatissimus genlilium oculusnon quievil, sed, ut solilum est illis
(3) Ecclesia Hispanioe.Corruperant jam hoecsoe- Christianismura irridere, el nobis omnibus christi-
cula multa in propriis proeserlini nominibus voca- colis insulaire,
d
hune Joannem, quem multo lempore
bula, ut in hune, quem nunc habemus, Hispanum mercimoniacarceris refmuere claustra e, negnliationem et
sermonem paulalim Iransformarent. Inde Spaniam, nundinandi in eo exaggerare conati
non Hispaniam : Cordobam non Cordubam : Egle- suni, et i ipsum vexare : et obEgratiam mercimonii
siam, non Ecclesiam proferebanl. Neque recens post a livore usti, multa exprobrando kigerere, dicenles :
Arabum in Hispaniam ingressum ea fuit corruplela, Parvipendens nostrum prophetam, semper ejus no-
sed rétro ab Gothorum temporibus derivata, quod men in derisione fréquentas, et mendacium tuum
ex nummis jam in D. Eulogii Vita oslendimus. Scri- per jurameiila, uth tibi videtur, nostroe religionis
bebànt aulem quemadmodum et pronunliabant. ïalsa, auribus te ignorantium Chrislianum esse
Itaque Eglesioe,non Ecclesioefuit semper in veleri . soepese confirmas.Ad quos ille l confidenler, et nihil
scriptum. Nos tamen in excudendo Latihi sermonis erga contra doli suspicans, cum se immunem ab ipsis
proprietatem in Hispanioe et Ecclesioe,quemadmo- quoe eum opponebanlur, vellet ostendere, fu-
dum in Corduboenomine relinuimus. ror crepllans et proecepsira^eademrepetens, incul-
cans et replicans, crebrius quoe soepèdixeral inten-
(4) Comessalionesquoque.Late in boc locoD. Ëu- lavit. Tune ille non ferons, ex hac generalionum la-
logius quoepessime de Chrislo salvatore, et sacratis- lium nûbe stomacbabundus, et faceta satis urbani-
sima ejus maire Mahomelus tradidit, ex nefando tate accinelus, eleganti mente respondit elatus :
Alcorano prosequebalur. Verum nos lineas aliquot Malediclussit a Deo, qui prophetam véstrum nomi-
jnslis de causis dempsimus b. Nam quoe illo tempore nare desideral. Illicoclamor ingens faclus, et per-
addetegendam sectoeabominandoeturpiludinem erant dilorum cuneus constipatus,iniquitatis i exosoe«in-
necessaria, nunc piorurà aures poterant «ffendere. ventas, velut apes in unum perfidioeaggerem con-
Et providentîssimis sanctoe Inquisilionis decrelis gregàli, uniusmassoecumulomalilioek conspiratione
caulum est, ne Alcorani nefaria dogmata passim le- respersi, semivivum ad judicem perduxtrunl. Et
gantur. Neque nos tamen pro libito quidpiam de teslibus minus idoneis ab ipsa perfidorum massa
sancti marlyris opère, quod digne suspicimus, et re- C surgentibus proesentatis, potiora et majora contra
verenler allingimus, adimere voluimus: quin polius ipsum testalione propria intentarunt. Quoe ille tota
id ipsum de sapientissimorumvirorum consilio feci- negavil, et oemulationeminvidioeipsorum aperto in
inus. Hoecideo hic annolare voluimus,ul, si quis in se sermone relexuit. Sed judex iniquitatis quadrin-
D. Eulogii exemplar incideril, cur hic paucula quae- gentis eum ictibusverberat flagellorum, et per om-
dam desint inielligal. Et, quantum ego exislimo, nium oedessanctorum sub voce proeconia fecit di^
Speraindeo abbalis verba sunt, usque ad illa, et erit scurrere : talia pâli debere, qui prophetoe derogat
clausa. Hic enim vehemehlioris orationis impelus, Dei. Ac deindecarcerali mahcipal arcta custodia,
a Quisquis longiorem do bac re disputalionem de- ipse excuset.Opéra enim Patrum non sunt eo modo
siderat, adeat Benedicti XIV doctum et eruditione allingendaaut mulilanda; nam nec Gnoslicorumfoe-
omnigena plénum opus De servorurn Dei bealifica- dissimael spurcissimaexemptaa sancti Epiphanii li-
tione, el beatorum cunonizaiione, lib. m, cap. 16, bris erasasunt ; el apud alios Paires et scriptoresan-
num. 7 et seq., ubi more suo quaestionem versât, tiquos ejusmodi detesiandoeel horrendoehoeresesde-
disculitque, An marlyri liceat se offèrre martyrio, et scriptoereperiuniur : siquidemet eas nossenon parum
an spontanea ad ipsum oblalioobsletejusdemmerilo? intererat, nec sine valida et forli refutàtione refere-
Non pigebit exempta ex omni antiquilate ecclesia- banlur. Al sanclus Ëulogius acerrime semper, ul lan-
stica ibidem congesla légère, in quiiuis el hoc mar- lum virumdecebat, inpravos Mahometierrores inve-
tyrum Cordubensium oecurril, laudalo insigni eo- clusest.
rum apologista ac vindicalore, Eulogio noslro, cujus D c Cumjam éditas fuerit Indiculus ab Henr. Flo-
verba ex hoc ipso libro primo Memorialisnon se- rezio loin. XI Hisp. sacroe,pag. 219, ut diximus ad
mel exscribit : causam procul dubio aplani, et for- Schol. in Ilymnimi el Epitaphia Alvari pro Eulogio
lasse necessariam eam pulans sese ullro martyrio num. 5, hic subjiciemusquoeibidem adnotavit.
offerendi, qua hi Eulogio teste permoli sunt : cum d Florez meliusad mentemAlvari : relinuil clau-
nernpe ex silenlio fides periclilarelur, ejusque de- slra; reeteque auimadverlil, vocemclaustra feminini
pressio consecutura fuissel, nisi veritatis testes suoe generis el numeri singularis scriptores infimoelati -
fidei professionemhostibus vel nolentibus ingessis- nilatis usùrpare.
sent, hostesque eliam ipsos geuerosa confessione e Id., negotiationummercimonia.
provocasseiii. 1 Apud Floreziumdeesl ipsum.
b Ob id reprehendit Moralemperdoctus vir Tho- 6 Notai idem hic fortasse legendumingessere.
mas Malvenda in Opère De Anlichrislo,cujus verba b ld., ignorantibns.
ex édition.. Lugdun. 1047, a Fabricio transcripla ' ld., cum fidenler.... suspicansse immunem.
loin. H, Bibliolhec. med. et infini, oetal. pag. 124, i Exosoeposuimusex 1 lorezio, cura Morales cor-
édition. Patav. 1754, hic exprimere placel: S. Ëulo- rupie legeril ex ore.
gius... multa de abominandiset turpissimisMahometi k Fierez consparlione: et notât sic relinendum ,
operibusel dogmatibus percensuerut,quoe magna ex seu consparsione,quoniam veteres conspàrtum dice-
parte suslulil Morales:... quod sane ab eo non salis banl pro aspersum.
recta ratione nobis faclum videtur, quanlumvis Ut
 873 SCH0L1AAMBROS11 MORALIS. 374
minilando illi .inferre majora, s De hoc Joanne ile- A \ opprobriis, et mille contumeliarum°
fascibus obruti,
rum eliam D. Ëulogius, lib..H, cap. 10. In vewsto persecutionem nos dicimus non habere? Nam ut
vero Michaelis Ruizii Azagroecodice epigrammala alia taceam, certe dura defunclorum corpora a sa-
etiam Cypriani Cordubensis Ecclesioearchipresby- cerdotibus vident, ut mos est ecclesiasticus d, hu-
teri fuerunt et inter coetera hoc quoque distichon manda porlare, nonne aperlis vocibus, el impurissi-
cum hoc tilulo : mis e gemitibus dicunt:Deus non miserearis illis? el
lapidibus sacerdotes Dominiimpelentes,ignominiosis
Item super tumulumsancti Joannis confessoris. verbis populum Domini dénotantes, spurcitiarum
et diraJoanues ferrea vincla fimo christicolas transeuntes poedore infando asper-
Carcere!, gunt, majora minilando ringentes?» Et paulo post:
Christiamorelulit. Hacfiinclusin aula quiescit. < Siciiidem, et cum sacerdotes Dei£ casu quopiam
Hune eumdemJoannemesse credo, quemD. Ëulogius cuiquam obviaverinl per viara, lapides coram ipsis
commémorât.Quanquanipauciora epitaphium,quam cumulantes, leslasque aridissimas ante vestigia eo-
potuit, ac debuil, retulit. Sed ejusmodi erant tem- rum revolventes, ac improperioso et infami nomine
pera , ut versum quoquo modo clausisse, magnum derogantes , vulgari proverbio et cantico inhohesto
etiam haberëtur. Vixit autem et serips.it Cyprianus sugillant, et fidei signura opprobrioso elogio * de-
hic, quod ex aliis ejus epigramraatis apparet, qua- truncant. Sed cum basilicoesignuin , hoe est, lin-
draginta aut paulo amplius post D. Eulogii mortem nientis aîris sonilum qui pro conventu Ecclesioeadu-
annis. nando horis omnibus canonicis perculitur, audiunl;
(7) Qui 'ut idem docuit. Longa admodum est pa- R '
" derisione et contemplu inhiantes, movenies capita ,
renthesis et trajeclione etiam (quod Fabius damnât) infanda iterando congeniinant, et omnem sexum ,
plusqnam larda. Sed nos nihil immutare hic ausi omnemqueoeiatem,toiiusque Christi Dominigregem
sumus. non uniformi subsannio, sed milleno contumeliarum
(8) Et quoscunqueconfessio.Jam hinc esl animad- infamioimpetunt, et dérident. Nunquidnon isti sunt
vertendum Christianos per totani Hispaniam, et.Cor- qui Hierusalem maledicunt, et muros sanctoeSion
duboeproesertim,ea lege, quemadmoduminitio scri- destruunt, et succendunl? De quibus dicitur :h Male-
psimus, fuisse relictos et toleratos, ut Mahometi dicti omnes qui spemunt le, et omnes qui blasphé-
sectoenon delraherent. De hoc ipso in Indiculo lu- mant te. Maledictiomnes qui destruunt muros tuos ,
niinoso legimus ad hune modum : « Ecce lex publica et omnesqui subverluntturres tuas, et omnesqui suc-
pendel, et a legalia jussa per omne regnum eorum cendunt habitalionestuas (Tob. xm, 16). Et licet hoec
discurrunt, ut qui blasphemaverit flagellelur, et qui omnia ab illis per conlemptum vel derisionem, vel
percusseril occidatar. Et ecce quotidie horis diurnis odium, ut diximus, impleantur, tamen eliam carna-
b
et noclurnis in turribus suis et montibus caligosis liter in habilationes Domini, et in sancluarii oedes
dominum maledicunt, dum vatem impudicum,per- quolidie perpetrantur, dura EcclesioeDei destroun-
jurum, rabidum, et iniquum, una cum domino tesli- tur, et antiqua soliditate templa flrmata terratenus
monii voce extollunt. » Decoeterisvero quoeab Sar- cooequanlur.t
racenis paterentur Christiani, hic ab Eulogio com- (9) Carnibus etiam spoliata. Hic paulisper oportet
memoratis, auctor ille in hune modum : < Quotidie immomari, ut melius quid- hic lege cautum dicat
a Florez pag. 228. legalisjussa... discurrit ; no-, lus est. Hujusoriginem bulloeperscrutatus perdoclus
Q
latque legalisjussa feminini generis et numeri sin- vir Marcbiodei Risco in ejusdem bulloeHistoria le-
gularis sicut claustra esse ; vel legendum legalis gali, nullum reperit ejus antiquitaiis vetustius mo-
jussio. numentum Romano Coeremonialisancti Gregorii X,
h Caligosusidem ac caliginosus, Florez recte ex edito a Joanne Mabillonio,tom. II Musoei ltalici. Ve-
Cangeano Glossario. rum nos altendentes Alvarum aperie loqui de more
8 Hoecel alia, inquit Florezius, melius inlerrog.a- quem saltim Hispana Ecclesia servabat, palam quol-
lionis signo clauduntur. Quia tamen nunquam nota- anuis inimicos maledicendi, necobscurum, nec levé
lur in Codice,et possuntexadversariorum menledicta iliius bulloefundamentumdeprebendinius in hujus-
aecipi, nihil nobis permisimus.Ego vero illud signuin niodi ritu sive nostroe, sive allerius Ecclesioeparti-
cum Moralireliiiere volui. cularis, unde Romana eam disciplinam acceperit.
d Flor. humodando. Hoecenim Ecclesia, quamvis omniura mater et raa-
e Id. genis; observalque non esse improbabilem gistia sit, aliarum consueludines quoesibi non im-
leciionem, cum postea idem auctor bis eam usurpet. videniur, amplecti non dedignatur. Nam
f Flor. casti quo quem obviant perviantes lapides probables
ut proeclareGregoriusMagnus, in Ëpist. 12 lib. ix :
testaque avarissima ante vestigia, etc., nolalque Si quid boni. . . . altéra Ecclesia habet, ego et mi-
Moratesium de suo lexuisse quod legit, quamyis noresmeos. . . . in bonoimilari paratus sum. Neque
lestas aridissimasmelius quam in codicetesta arvis- quoi inimicos ab Ecclesia maledici bonum assera-
s'una, restituërit. uius, imperilus quisquam nobis exprobrare audeat.
8 Perperam, ait Florez detruncant pro décolorant. Aliter enim, egregie idem mitissimus ponlifex,lib. iv
edidit Morales. " Moi'., num. 2, maledictumproferlurjudicio iuslitioe,
11Jam diximus, sub num. 21 lib. i, hoec verba aliter livorevindicloe...Cum vero sancti viri male-
esse Tobioe,frustra requirenda in Vulgala, attamen diclionissenlentiam proferunt, non ad hanc ex volo
cxhibila,in Breviario Mozarabico. Nunc addimus ultionis, sed exjuslilioe examineerumpunt, etc., quoe
ex Alvaro in hune locum quem Morales adhibet, digna sunt ut legantur. Jam vero qua die in Hispauia
quod hanc malediclionem anime Ecclesia super hoemaledictiones fièrent, nec Ëulogius nec Alvarus
odientes se non occulte,sed patenter ac luminosi- nec ullus alius nos edocet. Groeci, ul ex verbis
ler clamât : cujus vestigia disciplinai, nempe ut Leonis Allatii, refert Marten. cap. 19 lib. îv de
t siilgulis annis hostes Ecclesioe maledictis obrue- Antiq. Eccles.Ritib.,prima DominicaQuadragesimoe,
rentur, ad hoecusque nostra teinpora Ecclesia Ro- legunt Synodicoii, in quo hoereseset hoereticifere
inana servavit in anniversaria publicatione famige- omnesanatkematizanlur; Lalini autem, ut ex prae-
•rati3simaebulloe, ut aiunt, CoenoeDomini. In qua dicto CoeremonialiGregorTSX constat, in diebus
primi omnium ëxcommunicabanlur hoeretici,apo- Coenoe,Ascensionis, et in festo Dedicationisbasilicoe
slatoe, schismalici coeterique hostes Ecclesioejam duodecim apostolorum eas excommunicationespu-
inde a tribus et amplius rétro soeculis. Sed Cle- blicabanl. Quainobrem si quis conjectando dixerit
mens XIV pontifex maximus anno 1770 ab ea pu- aliqua ex his diebus, proeterquam in feslo dedica-
blicanda priimi» absliiiuil; cujus exemplum, qui ei tionis, hujusniodi ritum apud nos edebrari solitum,
euccessitSS. D. N. Pius VI féliciter regtians, secu- non repugnabimus.
PATKOL.CXV. 28
875 IN LIB. I MEMORIALISSANCTORUM 87(5
sanclus martyr intelligamus. Yivebal Corduboehoc- A (10) Quippequi jam nos. De seipsoloquitur Ëulo-
que ipso tempore presbyler ( abbas postea sancti gius, qui ut Alvarus scripsit, içsequemet postea non
Inde au-
Zoyli fuit) Samson nomine, vir doctus et subtili in- semel narrabil, incarcèrentetmissus fuerat.Floroe
genio, in philosophioeel sacrarum lilterarum studiis tem sanctarum virginum martyrum et
versatus. ld abunde déclarât ejus Apologelicum Marioepreeibus, ut ipsoecontestatoeante marlyrium
opus, quod tribus libris distinclum scripsit contra fuerant, cum coeteris Christianis est educius. Hoc
HostigesiumMalacitanum episcopum, qui •ipsum in innuit. Attende autem scripsisse divum Eulogium
concilioCordubensi.hoerelicumcum convicio dixe- liunc librum post suam illam liberationem.
rat, quemadmodum ipse in proefationelibri secundi (11) Lunaritersolvimus.Lunariter, quemadraodum
late commémorât. Ibi se abbatem Ecclesioesancti el lunalim, adverbia sunt illis lemporibus novala.
Zoyli marlyris oera nongentesima prima, tertio hoc est, Sigiiificant autem per singulos nienses. Hujus
HiinoDomini octingentesïnio sexagesimo fa- nienslrui tribuli meminit etiam Leovigildus f pre-
clum osiendit. Is autem annus est post Eulogiimar- sbyter Cordubensis,qui'hoc ipso eliam soeculoyixil,
lyrium terlius aut quarius. Me etiam juvene, in mon- et de habita clericorumopusculum scripsit. Causas
tions Cordubensibus, decimo ab urbe niilliario, non aulem cur scriberet reddens, ita inquit : c Ut qui ex
admodum longe ab oppido quod Trassierra vocant, nobisad rémanentes doclores imbecillitaie co;poris
in eo agro qui Comitalus de Espiel dicitur, dum ve- proepedientedirigere gressus nequiverit, aut quem
tustum puteum rustici repurgant, cimbalum oereum inquisilio, vel census, vel vecligalis, quod omni lu—
parvum pedis ferme allitudine extraxeruni. Id nunç nari mense pro Christi nominesolvere cogimur,' re-
etiam in D. Hieronymi coenobioasservalur. Forma n" linuerit ; saltem nocturno tempore inler ecclesiastica
est ab coeteris, quibus nunc ulimur, longe diversa : munia, qui necessariuro duxerit, légat. » Méminit
lilteras sequentes non fusiles, sed celle excavatas hujus LeovigildiSamson abbas. Est autem peracer-
in orbem habet; sed tôt nexibus inter se colligatas, bum et lacrymis dignùm, miseriam Christianorum,
et aliis alias inclusas, ut typis eoruin species ex- qui toi lanlaque ludibria el delrimenta paterèntur,
primi nequeat, reminisci.
hoc munus Samsonabbatis in domum sancti. (12) Stigmata in nobis. Sacram tonsuram intelli-
Offert git. Stigmatum autem vocabulum,quod alio'qui in
Sébastian!,marlyris Christi. JEra DCCCC et xm.
servis solummôdo erat,proprium, divus Paulus eo
Est aulem hic annus Domini oclingentesimussep- usus, fecit Christianis etiam venerabile.
tuagesimus quintus. Obiit aulem idem Samson anno (15) Emeterius el Celedonius.Prudentius poêla in
postea octingenlesimo nonagesimo. Quod ex ejus horum sanctorum hynino sponlaneam eorum ad ap-
epilaphio constat ab Cypriano archipresbytero com- petendara mortem salis indicat voluntatem, cum ita
posito, et inter reliqua ejusdem epigrammata in loquentes inducit :
eodem illo Azagroecodice reperto cum hoc titulo : Sit salis,quodcaptaprimo
EPITAPHIUM quod idem in sepulcro domini Samsonis Vitasub chyrosrapho
edidit métro heroicô. Debitumpersoivitomne,
FunctarébusCoesaris-
QuisquantusvefuitSamsonclarissimusabba, TempnsestDeorependi
Cujûsin urna manent hacsacramembrasub aula:
(Juidquidest propriumDei:
PersonalHesperia,iliiusfaminefota.
« FlecleDeumpreeibus,lector, nuncflecle,peioro, p^ Ite, signorumuiagistri,
jEllierauti culpisvaleatconsceuderetersis. Et vos,Tribnni,absistite:
Discessillongénotas, plenusquedierum, Aureosaufertetorques,
Sextilisnamquemensisdie vicesimaprima, Sauciorum praemja,
Sexlilisnamquemensisprimoet vicesimosole. Claranos hinc angelorum
Mn DCCCCXXVIII. Jam vocant s tipendia.
Christusilliccandidaiis
Mrs\ ad hune- modum fuit infrascripta. Illud autem Proesidetcohorlibns:
ejus opus Apologelicum Toleli in sanctoe Ecclesioe Et tlironoregnansab alto.
Damnaiinfâmesdeos,
bibliotbeca Golhicis litteris descriplum in perve-
tusto codice babetur. Hoecomnia salis indicanl Sam- Vosque,quiridendanobis
Monslradivosfingitis.
soneni hune divi Eulogii lemporibus floruisse. Quod
nos exquisitius aslruere voluimus, quia de hoc ipso Coelerumsancta Toletana Ecclesia pervetustum co-
periculo, quod martyres sanctos sepeliendo inuni- dicem habet, quo viloenostralium martyrum conti-
nebàl, in proefatione libri secundi de Servando co- nental'. Ibi in Emeleiii el Celedoniihîsloria hoec.ipsa
mité Christiano, sednefario homine, ita inquit, post- verba, quoepaulo post adducil Ëulogius, habentur.
quam multa mala, quoeChristianis vivenlibus inlu- Sunt autem CeledoniiEmeterio adhorlanti, ul ad ju-
lerat, recensuit : c Deinde vivorum raorlibus non dicem procédèrent, respondenlis. Et olim prbfecto
contentas, quiescentium, quorum animabus impe- sancta Toletana Ecclesia hanc ipsam historiara in
dire a requiem non potuil, ne vel ipsis parcere vi- matulinis légère consueverat, el nonnulloehodie per
deretur, corpora, ut fueranl sub h areis Dei posila, Hispaniamlegiinl. Et magnopereest animadverten-
e suis loculis insignis c vespilo traxil, el fidelibus " dura quam sit anliqua illa hisloria, quoe tempore
régis, ut fuerant ancipili ense truncala, monstravit: etiam Eulogiijam fuerat conscripta.
ul hoc fatetoanimos regios in nostrorum perniciem (14) /H illis septemfratribus. Hoc ipsum iisdem
d
excilaret. Quatenus probarentur apud eum débita verbis in vulgata sanctorum Juliani et Basilissoehi-
mortis obrioxii, qui ausi essent humare iliius pro- storia legimus in episcopo8 Equilino, in sanctorali-
stratos pùgione. > HucusqueSamson e. Nec dubium bus vetustissiinis, et ubicunque esl pleiie descripia.
credo alicui esse possit, quin de sanctis martyribus Ecclesioeenim ferme omnes in malutinis brevilalis
superioribus annis interemptis loquatur. avidoeindidem multa proecidere. Quod in omnibus
a Deest in Florez requiem. « Horumsanctorum feslum splemniler celebrabat
b ld., melius, ans. Ecclesia nostra, ul palet in Missal. et Brev. Gothic.
0 Id., vespîlio. ad diem 9 Januarii, quo triplicern in Brev. habe-
d Id., pênes. mus hymnum eorum marlyrium pangentem. Aclà
» De Samsone abbate verba nos feçimus in Monilo prosaica qûoe fiollandns ad eamdem edidit dieihj
ad Antikimenon el duplicem Oralionem sancti Ju- quamvis aucloremproesentemac videntem proese fe-
liani. Papebrochius, tom. 1 Maii,pag. 8,èol. 1*
f Hujus presbyteri vitam salis accurale scripsit ront, inquit tamenea essenunc arbitramUr ob causas fa-
tvnficla
laudatus Florezius cap. 4 in tom. X Hisp. Sacr. cile a posterisvestigia nostra pretsuris aghoscendai.
circa finem.
 ' 878
stf.7 SCH0L1AAMBROSIIMORALIS.
eliam fere. sanctorum hisloriis accidisse doleinus. i sequenlia novum baberent initium, dignaque folii
Hinc'aulem proestilerit intelligerè quanta sit in principio videreiitur, salis habuil, oppleta una pa-
multis sanctorum hisloriis auctorilas, quanta esse gina alleram occoepisse, et aliquot linéis conti-
dcheal ex antiquilate venévatio. Quis crederet bas nuasse.
sanctorum Juliani el Basilissoe,Emeterii el Celedo- (25) Proe omnibus philosophispatrioe nostroe.Ile-'
nii Iiistorïas ante oclingenios annos fuisse scripias, rum philosophos doclos viros nominal, eadem,
nisi hic cernftrét ab divo Eulogio cilari? Nos vero quam supra docuimus, catacrisi. Et cùm anno Do- '
passim multaiéjuscemodi conlemnimus, el tanquàm mini octingentesimo quinquagesimoprimo scriberet,
tribus annis ante auctorem Indiculi luminosi scri-
nova inventa superbe fastidimus.
(15) Fèlicissimus' Félix. " Hoec omnia in hujus bebat. Quod ipsum arguniento esse possit, illud
in Alvari non d qui post Eulogiuni profecto
marlyris, qui sancti Cucufatis fuit frater, riiatuii- opus esse,
nis per omnes fere Hispanioeecclesiàs leguntur. Esl non fuil scriplurus.
aulem Gerunda in extremis Hispanioelinibus, qua (24) Et licet inde. Iterum ad insignem suam mo-
per Pyrerioeos cum Narlionensi Gallia conjungilur, desliara redit Ëulogius. Huinilitatis sUoe seipsum
in Ausetanis sita. Non oninino delelo nomine, Giro- diutius non sinit oblivisci. In sanclorum marlyrum
nam nùuc vulgo nuncupamus. Parvam eam urbem laudibus tripudianti, et sanclissimis gaudiis seque
Pfudenlius appellavil,cumin hymnoCoesaraugustano- et pios omnes coelitus exhilaranti, huinilitalis subit
ruiii marlyrum Felicis eliani meniinissèt. MaUrilanioe cogitatio, memoria occursat, coeleslique fruëntem
vero Coesareaeadem esse pulaïur, cujus nunc ruinoe loetitia sistit, et quasi indignum eo jubilo revocal.
ingéniés cum noni'inepersévérant. p, Omnia pectus spirant vere Deo dicatum, omnia fu-
(16) Sic sanclus Sebaslianus. h Exempla sanclo- turum martyrem jam redolent.
rum martyrum sunt, qui se sua sponte, non quoe-
siti, martyrio iradidefuni. Loiïgum essel persequi IN LIBRUM SECUNDUM.
singUla. Satis suiït nota horum omnium sanclorum CAPCT PRIHUH.
gesta, ul quivis vel quid Ëulogius innuat, intelli-
gat, vel eorum légère possit histôrias. (1) Consulatus. Et hoc etiam ex illa est Latini
(17) Sic Eulalia virgo Barcliinonensis. Ja'm hinc sermonis licentia, de qua superius diximus. Regnum
facile intelligas Éuieretcnsein Eulaliam non sponte consulatum, summos regni niagistralus consules,
sua ad confessionem fidei Chrisiianoec processisse, honores eliam et dignitates fascés vocal. Idem facit
séd judicis imperio fuisse adductam. Alioqui et ejus Samson abbas Cordubensis, de quo" anlea diximus.
eliam excmplum Ëulogius prolulissel. Sunt porro (2) Habdarrahgman vicesimonono. Libri nostra-
qui aliter barrent. Et qui una.m eamdemque esse liura hisloricorum Abderramen semper scriptum
vohinl uiramque Eulaliam. Jam,hinc divi Eulogii habent, ubicunque et hic, et alii reges cognoniiiie
lestimonio refelluntur. Barcliinonensis vero urbis nominaiitur. Ego veram hanc, quoe in utroque fuit
tanta est celebritas, ut de ipsa hic plura dicere non exemplari, hujus nomine proiationem esse exislimo.
sit necessarium. Nam Arabicum quiddam prorsus stridel, et illa al-
(18) Sed in veritate. Acute salis teslimoiiium téra ad Hispani sermonis dulcedinem videtur lenita.
quod adduxerat, expendit, et quo paclo sit inlelli- Esl autem hic Habdarrahgman hujus nominis ter-
genduni demonstrat. Quod est fréquenter in divo „^ lius, ut ex Rasis Mauri, <=et ex peculiari Ruderici
Eulogio exiiiiium, ingeniique et judicii ipsius egre- Toleiani archiepiscopi de rébus Arabum historia
giiiin indicium. Est aulem Hispanismuseadem pbrasi constat.
ad hoecusque lempora conservalus. Fréquenter enim Coeterum cum multa sinl eademque sanctissima
qiiippiani asseveranles incipimus : en verdad. horum divi Eulogii librorum commoda, quoe san-
(19) Ac ne coeleri.Zelus ille quorumdam episco- clorum marlyrum rébus gestis commemorandisex-
poruni irisipiens hucusque processerat. Nam episco- hibentur; tum eliani illud non vulgaris erudilionis
pos etiam ad hune modumcommotos fuisse, in Apo- et ulilitalis hinc comparatur, quod clara et ferme
logétic'opostea osleudit. indubitata ratio annorum in Hispana historia ab
(20) Nec violenter,Prudenlissime et cum ingenli tempore régis Pelagii ad Ordonium primum Ramiri
eifeumspectione omnia sanclus martyr perlraclai. piimi lilium ex hoc loco et ex libri terlii principio
Ideo quod in commune statuerai, adbibito necessa- certissime digeritur. Quo paclo id fiât, non est hujus
rio tcniperamenlo coniprimil, el veluti coercel. loci disserere. Quanti autem momenti sit in anno-
(21) Cato infert philosophus.In tanta HispanoeEc- rum ratione et omni chronologia certain aliquid et
clesioecalainitale el misera servitute, magna etiam fixum, lanquani cardinem, in quo caetera vertantur,
rioclores Christian! librorum peiuiria laborabatht. inveuisse, hi nosse solummodo possunt, qui in hac
Inde cogitur Ëulogius non admodum nobilis aiïclo- re sese aliquantulum defaligarunt. De quo nos ini-
ris carmina, gravia alioqui et veroe sapienlioeplena tio Golbicoehislorioein nostro Cbronico laie disse-
proeceplisinierserere. ruimus.
(22) Sors illoruminventaesl. Quanquam in velu- (5) Cordubamvero. Rasis non Cordubam seorsum,
sto codice vaciioemembraiioehic aliquanlulum fuit D sed omnem Hispaniam hujus régis iuclylis op'eribus
relictum, quod oew decemvelineas posset recipere; sçribit fuisse nobilitatam. i Hic, inquit,. aquas ex
verunitamen nihil prorsus détail. Nam tolum illud montibus in urbes invexit, lempla exoedificavit,et
foliuni laxe admodum exaratum, et multo pauciori- lexlrinas pan.uipretiosioris auro iniertexti per Hispa-
bus quam caeteralineis dislributum, aperte demon- niam instituit. » Tolelanus narrai Cordubenses
slrat descripioris, occupare tolum folium satageutis, plateas lapideo slramento ab hoc rege fuisse niuni-
anxietatem. Quod cum assequi plene non posset, el las ; item aquam ex vicinis moiilibus in lemplum,
a Felicis passionem soiemniter recolehant Hispani, Romani profeclum, ut ibi paleretur, ubi fervebat
ul ostendùnt iidem libri ecclcsiaslici ad diem 1 Aur persecutio propter fidei studiuin.
gusli. Adeas, si velis, Joaimém Baplisiam Sollerium 0 Labitur Morales haec conjectans, cum ex Pru-
ad eumdem diem. denlio, exque Missaliet Brev. Golhic. ad 10 Decem-
b lisdem in iibris, ad 20 Januarii, acla Sebastiani bris coiistet Eulaliam Emeritensem sponte ad inar-
reperies , inque nova editione Breviarii Golhic. tyrium prosiliisse. Videsis Florez, tom. XIII, traci.
byninum allerum, eujus auctor niultus esl in lau- 41, cap. 12, per. lot.
dando Sebastiano. Pag. 94. Hujus quoque sancti d Videsisnotam nostram ad Scholianiin Hyainum
nieminil beatus Ambrosins iii Psal. cxvm, serm. el Epilajihia.
20, num. 44, ubi ail Sebasliauum adverlisse Me- 0 Dehis duahus hisloriis jam diximus iu nota ad
diolani nulluni esse aut lepere certaineii, ac ideo Scholia in Vilain D. Eulogii.
 670 IN LIB. II MEMORALISSANCTORUM 880
arcem et alia celebriora urbis loca plumbeis fistulis A fuit Indiadi luminosi auctor. Ejus autem verba
fuisse perductam. Influit adhuc in hoec ipsa loca apponam, ut, quantopere cum divi Eulogii narra-
aqua, sed non magna copia. Undeconstat diversura tione consentant, appareat : t El primum sacerdo-
fuisse hune aquoeductuni, quo nunc eo aqua perdu- tem inlueamur Perfectum gentilitio zelo perem-
citur, ab illo altero stupendoeslructuroequi plurimis pium, fidei constantia decoratum, marlyriali gloria
locis interruptus conspicitur. Per hune multo major infulalum, et vere in electorum numéro aggrega-
aquoevis in urbem dimanabat, decimo ferme millia- tura : et quo pacto ad occisionem venerit, sinceriter
rio prpcul perducta. Parum est loto hoc itinere proferamus. Nempe ad aliud pergenlem, aliisque
montes amplissimos fuisse perfossos, profundasque soecularibusoperibus intendentem, nihilque, de quo
valles pontibus oequatas : ipsa montium incredibilis gestum est, pertractanlem, doemonicolarum incur-
moles, ne pondère suo sublerraneum opus deprime- sionibus irapulsatur. A quibus ille caute et circum-
rêt, crebris turribus, quoeex ipso vasto canali, lan- specte, ut istis videtur, ut vero mihi, timide fidem
quam castella excitantur, et in sublime montium petit; et ne ex responsionibus propriis impediretur,
emicant, sustenlalur. Et cura recta in arcem et oravit dicens : Multa erant mihi, ex quibus abun-
templum brevi itinere possit is aquoeduclus per- dantissime vestras poleram confringere noenias,vel
venire, lougo circuilu per eum agrum, cui ab rana- deslruere aniles historioe fabulas, si veslroeultionis
rum canlu nomen est, incurvalur, ut superioribus non vererer ultrici gladio currentes ultra cilroque
etiam urbis partibus aqua impertiretur. Hoc opus incurrere senlentias. Cui cum fidem dédissent, et
hujus esse régis ego semper credidi. Neque enim ei ut quoec sibi videbantur exponeret, juramento
ullus alius auctor memoralur. Et illa arcis et lempli JJ anteposito imperarent, ille accepta dicendi fidu-
aqua, quoenunc perdurât, exigua est : hoecvero in- cia, et eorum pro vero. juramento sumens men-
gens profecto fuit, et lanla scriptorum celebrilale dacia, post multa et varia sententiarum certamina,
digna. prophetoe eorum voluptuosam lasciviam, et lenoci-
(4) Necnon ex parte linguoeArabicoecognilus. Hi- nationisd luxuriam sermone, quo potuit, expro-
spanismus plane est. Non enim significat bealum bravit, el oratione splendida comprobavit._Al illi «
Perfectum mediocriter linguoeArabicoefuisse peri- aliqua super ejus * merotricationis subsannium, vel
tum. Significat profeclo Hispana phrasi, insigneni conjugatorom adulterii colludium habita confli-
Arabicoelinguoecognitionem qua pollebai, causam ctatione verborum, frendentes dentibus, et caninis
exstitisse ut notus Mauris esset et in pretio babi- soevientesrictibus, ore vipereo sibilantes, et leo-
lus. Ita fréquenter loquimur : Por parte de su vir- num ferocitate frementes, abire eum propter datum
tud era muy bien querido. Hujusmodi autem non- noviter juramentum B permiserunt illoesum. Sed
nullos alios Hispànisraos jam antea annotavimus. post aliquod lemporis cursuin dolorum semper pe-
(5) In proediclotrdnsegil coenobio.Quam basilicam cloribus retinenles venenum, et quasi vetustate lem-
antea nominarat, nunc coenobium vocal. Ecclesioe poris reputantes abolilum prius illi injectum infidum
nimiram tune omnes, monasteria eliam promiscue pactuni, dolo eum circumvenientes, apprehensum
et erant pêne, et dicebantur. Ab Gothorura lempo- judici, soevissime mendacio inhiantes, quasi de-
ribus manserat, ut ex conduis et ex Pauli Emere- struentem fidei illorum ritum, impie protulerunt :
tensis historia proeserliin inielligimus. Habebant eunique maledicentem eorum vatem suo testimonio
insignia quoeque templa suos abbates, qui proees-G vilissimihomunculi firmaverunt.b
Ille inopinato casu
serit, gregemque diaconorum, et aliorum, qui in perterritus, et inusitata circumventione perplexus,
minoribus Ecclesioe gradibus constiluli, inierdiu illorum fraudulenta ignorons consilia, quoe contra
noctuque inibi ministrarent. Hoc semel dicluni eum instruxeral commentatio fraudulenta , se noc
oportuit, ne quempiam soepiusobvium conlurbaret. penitus non dixisse, infirma satis prosecutione rete-
Paulus hic Emeretensis diaconus, cujus nieiitionem xuit. At ubi in carcerem missus in se exstat conver-
alicubi facimus, cura Emeretensis Ecclesioeet anii- sus, audaci proposito et virili congressu coepitipso-
stitum ejus hisloriam scripsisset, tum etiam de aliis rum tolam legem infringere, et non solum quod
sanctis viris quoedam adjunxit. Exslat eliam ejus- pridie dixerat, quoe super eum imperitioefactio as-
dem confessio catholica. Quoeduo opéra manuscri- serebat, verum eliani alia poudra ingerere, mor-
pla non parum antiqua in sanctoeEcclesioeToletanoe lisque magis gloriam quam interitum exspeclare.
bibliotheca habenlur. Eadem multo velusliora in Tune educturn in ipsum diei sui horrendum pascha,
nonnullis aliis bibliothecis conspeximus a. quo solili sunt pascua frui carnalia, et ventri libidi-
(6) Egisseproedixit. Eodem consilio, quo in primo nique alimenta ministrare salura, gladio vindice
libro quoedamde obscoenitatibus legis Mahometicoe peremerunt. Et quasi victoriam hostium potiti, ad
dempsimus : eodemhic quoque paucaquoedamomisi- oralionis conventiculum, obsequium Deo se proe-
'
mus, iisdem pêne verbis iterum repelita. Et ipse stasse credentes, elali, et innocentis cruore per-
etiam divus Ëulogius quoedamse hic subticere pro- fusï, ritum suum perficiendum, ut soliti sunt, anime
fitetur, quoe horrorem piis auribus possenl proe- pervenerunt. »
bere b. (9) Dignoqueproesulis.Cum Cordubensis episcopi,
(7) Psallat Deus. De imprecalionibus nostratibus D qui suo tempore Ecclesioeproeerat, alicubi divus Ëu-
diximus in primi libri proefationem. Ad eumdem logius meminerit, nunquam tamen nomen i ejus
modum e converso vola quoque prospéra el honori- scriptum reliquit. Id qua raiione fecerit non possum
fica conspiciuntur. Taie illud est in comoediis: DU intelligere.
meliora, et quoedam ejuscemodi. Sed nos Hispani (10) In eo lilulo quo. Possuinus hinc suspicari,
et frequentius et apertius ad hune modum medio non unum divi Aciscli templum tantummodo lune
sermone, bene ominamur. Corduboefuisse. Nunc duo priscoeetiam recordationis
(8) Incampum ultra pontem.Ea nunc planities Ve- visuntur. Exiguum delubrum unum, in quo eduealus
ritatis campus appellatur. sanclus martyr cum sorore Victoria fuerit ; alterum
Scripsit de hoc martyre Perfeclo eliam quisquis ad flumen vetustissimoein veslibulo slructuroe, ubi
"Opus Pauli Diaconicujus esl tilulusDe Vita etmi- d là.., passivamluxuriam.
raculis Patrum Emeritensiumprimum in lucem prodiit c Id., melius post aliqua.
Matriii anno 1655, postea Antuerpioel658 : quam edi- f Id., post adulterii habet factionis.
tionem recussil Card. Aguirre tom. II Concil. Hisp. ; e Id., dintiserunt.
demumque Henricus Florez tom. XXUI Hisp. sacr. h Id., circumvectione.
idem opus multo correclius edidit. i Id., delati.
b Videsis quoenotamus sui' num. 4 Sch. lib. i. i Jam diximus in not. ad Schol., in Vitam divi
c Florez, imprecarent. Eulogii, hune proesulemSauluni esse.
881 SCH0L1AAMBROSIIMORALIS. 882
sepulti ambo fuisse creduntur. Inde id templum j LZelo Dei Isaac religiosus non huraana insligatione,
magna veneratioiie colitur, et paucis antea annis sed divina commotus, nec usitalum callem noslris
fratribus ordinis sancti Dominici iribuluin, coeno- lemporibus , sed oblilteratum incedens, antiquum
bium ibidem institueront. persecutionis fumum non sufferens animo, judicem
b
(11)- Quarto decimo Kal. Maias. Diesest Aprilis adiil, et ea quoe aller flagello diro vexatus nega-
decimusoctavus, qui quidem eo anno octingentesimo bat, quoe inter verbera se non dixissejactator de-
quinquagesimoin sextam utique feriam incidit. Fuit bilis personabat, athleta fortis, belliger miles abun-
enim is annus cycli solaris trigesimi primi decimus dantiori prosecutione firmavit, potiori proeliointen-
c
nonus, post bissextum secundus. Inde constat lilte- tavit, et ingenua mente inchoavit, ingenua morte
ram dominicalem E habuisse. Recte igilur sibi peregit, consummavit,implevit; ut ostenderet homi-
omnia consonant. nibus fidei se zelo commolura, non timoré nécessi-
(12) Regniquesui excidium. Latius de hac régis tais proeventum: ut constanti fiducia Ecclesia proe-
formidine libro primo, et alibi soepe. Et alius est lians bella aperte proferret et patule, quod quibus-
terror ille de quo in fine hujus libri secundi, quod dam indiciis super comprehensum satagebant fir-
ex capitis septimi principio hoc ipso libro manife- mare. Ut d etiam produceret Dominusathletarum
slum est. Sed nos intérim Dei virlutem, Cbrislianoe suorum mundo victoriam, et militum suorum ru-
verilatis robur, vim legis evangelicoereverenter su- die soeculo propalaret constantiamf : et ostenderet
spiciamus. Consumit, disperdit, mactat Clirislianos quod in novissimis lemporibus etiam victores
impius tyrannus : sed pusillus grex, cui complacuit » haberet, qui bella Dominieth.inslinctu, quo e primi
patri dare regnum, dispersus et trucidatus validior j intentaverant, proeliarentur t
insurgit, ingentemque regioepotentioe terrorem im- CAPUTIII.
mitlit. Hune nimirum ignem, quem Christus venit
mittere in terram, nihil malens, quam ut ardeat, (1) Ex Alabensioppido. Albensilibenlius lego ex
si velis exstinguere, major inde flamma erumpit : Plinio et Strabone : cum Alabense fuerit in exem-
et frumenti grana emortua in terram cadentia in- plari.
gentem fructum semper in Ecclesia attuleruut. (2) Inter mililares. Hos pueros nobiles Tyrones
vocat auctor Vitoeel martyrii sancti Pelagii. Quod
CAPOT 11. opusculum suo loco apponelur. ' Et Joseph divi
(1) Exceptons reipublicoe. Scribas publicos hoc Eulogii frater natu miniraus, ut ego exislimo, inter
nomme intelligi debere Budoeusin prioribus in Pan- hos palalii Tyrones régi inserviebat. Hoc postea
dectas adnotationibusdocuit a. apparebit.
(2) Tabanosviculum. Hujus oppidi nullum manet (5) Nonas Junias. Duobus tantuni post Isaac
vestigium, neque est unde conjecturara ejus situs diebuspatitur Sanclius die.Junii quinta. Feriaigitur
capere possimus. Id postea coenobiumab Mauris est sexla recte signalur. De ejus sancta cadavercaut
dirutura, ac monachi inlra urbem confugerunt, ut sepultura nihil tradit Ëulogius, quoniam cum se-
libri terlii capite undecimo Ëulogius scribit. Fuit quentibus martyribus igné fuit concremalum.
autem sancla Columba,ut ibi refertur, eodem con-
sanguinitatis gradu quo Marlinus et Elisabeth cum CAPOT IV.
sancto martyre Isaac conjuncta. Coeteravero hujus ., (1) De senarii numeri mysteriis, quem sanctissi-
martyris gesta plenius in libri primi proefationenar-1 J ttîtii» marlyrum globum, dixit Ëulogius, nihil Mo-
raverat. rales : forte quia communia symbola illi, aliis forte
(3) In regia urbe. Hoc cognomen olim post Con- ignota. Aliqua nos subjiciemusrecondila, ne in tara
stanlinum Constantinopoii, quod ex illorum teropo- mystico numeri symbolo, et a sancto martyre com-
rum auctoribuspatet, fueral tribulum. Inde videntur mendalo, lector c nostris scholiis jejunus discedat.
Gotbi Toletanoeurbi, posquam inibi regni sedemet Senarius enim numéros, sive sacros evolvas codices,
veluti caput statuerunt, idipsum dédisse. Eadem sive philosophorum libros consulas, amplam ad
prorsus ratione Corduba regni in Hispania Arabici mysterii significalionemsegeleni exbibebit. 1° Se-
caput, regia etiam urbs simili anlonomasia D. Eu- narius numéros perfectior est omnibus, eo quod
logii tempore appellabatur. Et hoc ipsum in hujus Deus summus arlifex in ipso sua perfecerit omnia
libri secundi principio sanctus martyr retalit. opéra. Nec enim senarius sacer et perfectus solum
(4) Tertio Nonas Junias feria quarla. Annus et eo perbibelur, quod hoc dierum numéro conditoe sint
amplius inter Perfectum martyrera et Isaac transie- universoe rerum species , ul opinaïus est Guillelm.
rat. Tertius enim Junii dies anni oclingentesimi Hamer. Comment, in Gènes, seeutus sanctum Gre-
quinquagesimi primi hic notalur. Recte porro fe- gorium Magnumlib. xxxv Moral., cap. 20, sed etiam
riam quartam fuisse memoralur. Habuil namque is ea de causa sex diebus Deusopéra sua perfecU,quia
annus cycli solaris vicesiraus D litteram dominica- senarius perfectus est ac sacrosanctus. Itaque
lem. Quoeomnia ex superioris capitis suppulalione etiam si isla non essent, ille perfectus esset ; nisi
astruuntur. Et libro primo hoc ipsum confirmalur, aulem ipse perfectus esset, isla secundum eum per-
cum quintus post hoc marlyrium dies dominicus D fecta non fièrent, quemadmodum sentire visus esl
fuisse scribitur. Inclusive enim ulrinque compula- Hugo de sancto Viclore de Sacramenlis scribens :
tur. Senarius, quia ex partibus suis constat,signum per-
At vero de Isaac martyre ita in Indiculo lumi- fectionis est, el idcirco voluit Deus sex diebus com-
noso: «Adnostros sponlaneos martyres properemus. plere opéra sua, ut ostenderet se in his quoe fecerat,
a Florez, tom. X Hisp. sacr., tract. 55, cap. 7, c Deest in Florez ingenua morte.
num. 55, crédit hic Exceploris nomine non scribas, d Deest etiam.
sed publicanos intelligi ; verum nos Budoeo,quem e Id., mundo.
Morales sequilur, astipulamur. Quamvis enim alibi f In eod. deest etiam.
Exceptor publicanum significet, quod minime nega- 8 ld., prisci.
mus, certe beatus Isaac ( nisi omnino fallimur) h Id., prailiarent.
scriboenon publicani officium gessit. Videsis Glos- 1 Morales post opéra sancti Eulogii edidit Acta
sarium Cangeanum. nonnulla martyrum qui passi fuerunt Corduboesoe-
b Florez, ille. Ut ut sit, videtur Alvarumalludere culo decimo , nempe Eugenioe, Pelagii, Dominici
ad sanctum Perfectum de quo supra in Scholia ad Sarraceni et sociorum. Sed cum nihil hoc ad Eulo.-
caput primum, num. 8, ubi inquit, Perfectum ne- gium spectet, ab eorum editione abslinuimus,quippe
gasse quod Mahometum ejusque sectam maledi- qui duntaxat Euloginm, •
et quoeillum illustrent, typis
xisset. dare conamur.
885 IN LIB. II MEMORIA LIS SANCTORUM 884
necsupervacaneumaliquidposmsse,necimperfeclumre-.A ferme inter Cordubam.et Hispalim itinere videmus,
liqv.isse.Confirmât hoc axioma sanclus Augustinus, longa disputationein Ilispaniaj antiquilalibus, cliro-
deTrihit. lib. iv, et in Gènes, ad lit. lib. iv, bis nico noslro adjunctis, probavimus. Inde qui velit,
verbis : Senarii perfeclionem nobis a sacris litteris pela t. Hic locus plura non postulat.
commendatam,in eo maxime quod Deus sex diebus (5) In vico Cuteciara. Hoc oppidulum et in eo
perfecit opéra sua, et die sexla fecit hominemad ima- coenobium latins cap. 8, describitur b.
ginent et simililudinem suam. Sicut igilur perfecto (6) fia; vicoFroniano. El hujus vici postea cap. S,
nihil deest, ita neque ordinationi, aut rébus ordi- mentio cum majori explicalione fiel,
natis quidquain , aut àddi tanquam diminuto, aut (7) Sancti Zoyli. Suus quoque peculjaris locus de
delrahi tanquam a superabundante potest, non po- lioc divo dicendi in divi Eulogii ad Pompelonensem
testaie quidem términala, sed ipsa rerum série, episcopumepistola inlerveniet.
sibi terminos proescribente, id fuit, ac si dixis- (8) F lumen Armilala. Paululum iniiiuilalo fiomine
set, per senarium illum eorum quoe creata sunt, nunc Almellàto appellalur : et superaddila Sarrace-
ordo melior, ac disposilio non poluit assignari, aut norum more in principio Arabica voce Guad, quoe
esse : quare die sexta subdit propbeticus sermo : fltiviumsignifie:).!,integruni fil nomen Guadglmellato.
Vidil Deus universelquoefeceral, et erantvalde bona: Ex nionlibus progressus hic fluvius, duodecimo
et faclum est vespereet mane dies sextus. Cura ergo ferme supra Cordubam milliarioBoelim intral. Tri^
audis sex diebus construclum fuisse mundum, non ginta autem et eo amplius milliaria, quoedivus Ëu-
intelligas de numéro dierum tantum, sed deperfe- logius memoral, plane docenl silum hoc mOnaste-
ctione universi, quoe per senarium perfectum nu-] p rium fuisse non longe supra insigne illud, quod nunc
meruni designatur. Undecum ad hune absolulum videmus et veneraniur, Franciscanorum coenobium,
uumerum -opus Dei pervenisset, dixit diyini verbi cui sanclus Francisco? de Moulenomen est. Nempe
scriba : perfècli sunt coeli,et terra et omnis ornalus vicesimo quarto et eo amplius milliario ab nostra
eorum. El sic (inquit Petrus Bung. de Nurileror. urbe ad ripam ferme hujus fluminisloco édita, ad
Myster., fol. 269) Orpheus Mystaruni princeps, Septentrioiieni est collocalum.
hymnos jubet sexla generatione finir), cum ail : (9) Sancti Christophori. Sancti Juliani templnrt
iElate in sexta studiumfiuitecanendi. operis pervelusli ex adverso ferme urbis nunc cen-
spicilur. Poluit id nomen imniulasse. Certe nullius
Quod de rébus creatis non ultra cani possit, cum âllerius apparent vestigia.
ibi iota sit terminata perfeclio. Cognila ergo hujus (10) De quo supra affali sumus. Hinc plane appa7
numeri perfeclionc , ad mysteria sacra veniamus. ret hune Ilieremiam niartyrem eumdera esse, qui
Tabernaçulum sex erat cubiiorum ex ulraque parte. supra cap. 2, Tabanensis monasterii conditor dici-
Sex diebus gloria Domini inclinavit super monte tur. Ejus eliam mentio est libro primo, et libro
Sinai, cooperiens illum nube; quo signilicatur hu- tertio, cap. 11.
jus viloe lempus. Sex aloe Cberubim lempus soeculi (11) Seplimo scilicet Idns. Apparet quanta lune
demonslrant. Sextus mensis fuit, in quo factura est sancti Cordubenses ferverent amore martyrii, siqui-
verbum Dominiin manu AggoeiProphetoe. Sex tri- dem tam fréquenter palerentur. Duo lùnlum dies
bulaliones apud Job sunt hujus viloepassiones. Sex sabbatum et dominica inler Sanciium el hos sex
annis serviebat Domino suo servus Hebroeus. Sex . martyres intercesserunt. Hic iiamque dies Junii
annis seminanda terra. Sex diebus licebai operari. 'C octavus notalur. Libro aulem primo piïdie idu's.Ju-
Sex diebus colligeiidum înanna, et Sexlo duplum nias sexlo posl martyrium die cremala, in fiunien
legendum, et ajia plurima a Bungo excogilala. Ha- etiam projeelis cineribus, fuisse eorum cadavera
ctenus de numéro hoc. tradidil. Horuni sex sanclorum marlyrium in Usuar-
(2) In urbe Astigilana. Nobilis Romanorura tem- do, sed proecedenti die apponitur." Sunt el apud
pore colonia, Julia Firma post Julii Coes.aristem- Equilinium libri undeciini capite ultimo.
pora nominaia, convenluni habtiit juridicum. Pri- CAPUT v.
scum illud nomen Asiigi ex sono ipso minime
Romano, niagnam ejus aslruil antiquitatem. Singili (1) Ex Pacensi oppido. ColoniaPacensis in Lusi-
fiiimine alluilur, qui posl Boelimiota Boelicaest am- tania olim, quod ex Plinio constat, eliani ju'ridico
plior. Urbs ipsa et fluvius prisca, sed nonnihil im- convenlu nobilitata, Arabum Hispaniamoccupanliuni
inulata refniet iiomina. Ecija enim el Xenil appel- vaslalione ad parvi oppidi forinam, ut nunc con-
lanlur. Ager ejus urbis, non magnus alioqui, spicimus, fuit redacta. Pértinet ad Portugalioere-
feracilate lamen dilal magno opère accolas. In— gnum, Bejaque nuncupaitir. De ejus nomine, situ,
signis est olei opulentia. Gossypiunimagna copia el antiquilale multa egregie, ul semper solel, An-
seVilur. Horli cum fructuum omnis generis exube- dréas Resendius ad Vasoeumscribens. Ejus urbis
rantia utiles, amoenissimumproelerea tolum traclum excidium Rasis prosequilur.
re.'dunt. Episcopum olim habuit, quod éx coiiciliis (2) Seplimo decimoKal. Is est Julii dies decimus
Toletanis et Hispalensibus constat. Distata Corduba sextus, qui eo anno lërianlquiiilam occupàvit",quod
/riginla duobus milliaribus, ab Hispali paulo pluri- ]p ex superioribus jam quivis ]ioterit dejprehendere.
bus. Ejus Plinius, Pomponius Mêlaet Plolomoeusin- Quadraginta enim et eo amplius dies sine martyrio
ler alios nieminerunl. processere.
(3) Et sanclus Walabonsus. Erat hic Marioemar- CAPUTVI
lyris, quoe una cum Flora passa est, fraler, ut (1) Quoe corporis. De hac sancti Zoyli basilica
capite ociavo apparebit. lune erit dicendum, cum de ipso martyre in episto-
(i) Eleplensi. Cum llipa, aut llipula (nam au- lam ad Pompelonensem episcopum scribemus.
clores variant) verum sit nomen urbis, indeque (2) Illi subterraneo specui. Maurorum fuit mos
Jlipense el Ilipulense exorialur; minimum tamen subierraneos specus in putei fere vastioris fomiam
perveliislum vidi, in quo MON. ELEPLA erat scriptum. excavatos, tanquam ergastula ad servilia noctu con-
llipuloeaulem duae fuerunt, quod ex Plinio et Slia- cludenda, reosque asservandos habere; quales per
bone et Livio constat, in Lusiià'nia altéra, altéra oninem Boeticamin arcibus proeserlim conspicimus.
in Boeticâ.Ego de bac postrenia hic pulo intelligi. Mazmorras prdprio ejus genlis vpeabulo nos eliam
Eam vero eo loco silain fuisse, quo nunc non admo- nunc appellanius. Corduboein suiiuni templi com-
dum magnum oppidum a Pennaflor dictum, medio pluvio duoejusmodi putei hodie quoque osleiidunlur
a lmo Cantillana, ut aslruil soepe laudatus Flo- esse Floroe et Marioe
posl Documentant Martyr
rezius tom. XII, tract. 56, cap. i'. riaie. .•..'<
b Soepe jam diximus hoc caput vilam nunc
885 SCHOLIAAMBROSHMORALIS.
et in carceris hujusmodi usum fabrefaetos ab Mauris lAmartyram rationem semper nabitam fuisse. Restât
omnes affirmant; sed illos ego ad continendam et ergo, ut post divi Eulogii reditum passoe sint, et
diulius asservandam aquara fluminis potius credide- Venerius ad ipsum de his scripserit, non coram
rim fabrefaetos. Nam, ut erant Arabes ejus lempli retulerit. Jam vero paulo anlequam hoeç de his sa-
superslitiosi veneratores, crederent profecto, reis, cris virginibus scriberet Ëulogius, epistolam Vene-
caplivis, eorumque foeditate el poedore contaminari. rii pervenisse, fit profecto ex ipsis auctoris verbis
In arce, aut alicubi fuisse hune suhlerraneum carce-. verisimile. Primum ex prima et secunda hujus ca-
rem crediderim. Ductus est mos ab Groeciset Roma- pitis periodo. Nam pêne manifeste indicat, se nihil
nis, qui hujusniodi subtérraneos carçeres habiteront,' antea de harum duarum virginum martyrio intel-
el usitato vocabulo putealia voc tarant. El de puteali, lexisse, Deinde ex illis verbis paulo posl : • Prius
quod Romani Corduboe babuerunt, jam suo loco a lamen illa sanctarum tropoea elucubranda sunt, quoe
diximus; De ulriusque etiam carceris discrimine ratio el cursus mensium ordinalini, ut acla fuerunt,
alicubi proelerea meminit b divus Ëulogius. adducil, licet in aliis regionibus gesta exstiterinl. »
(5) Tertio decimo Kal. Dies erat Julii vicesimus, Sequilur illud eliam , quod multam juval hanc
qui eo anno rêvera in secundam feriam inciderat. cpnjecluram : i Sed quia una est confessio, quoe
Habuit Paulus fratrem Ludovicum nomine, qui et •" utrosque coronavit, idemque lempus quod ulrpsque
ipse martyrio postea fuit coronatus. Libro sequenli, per feralem impieiatem in coelum proemisit, > eic.
cap. 15. Non idem tempus diceret, si annis antea aliquibus
(4) Carmonensis monachi. Carmona eliam nunc passas fuisse inlellexisscl. Hoc igilur ipso anno ap-
eidem oppido nomen est. Romanorum temporibus g; parel Venerium episcopum ad Eulogium de his dua-
Carmo tanlummodo appellabatur. Id veteres nummi hus martyribus scripsisse. Et idem episcopus longe ab
lesianlur, in quibus a tergo inscriptum est : CARMO Urbevetàno oppido positus (quinquaginta enim ferme
inler duas spicas, agri feracitaiem proculdubio déno- Hispanis leucis Complulum inde distat) Sarracëno-
tantes. Est proelerea munilissimi situs, ergo ab Julio ruiii proesertim truculentia Çhrislianorum proepe-
Coesare, libro n Commentariorum ea ur-bscominen- diente discursus et itinera, lemporis in quo inler-
data. Ejus etiam mentionera apud Slrabonem et fectoe fuerant ignarus, superiori anno occisas for-
Plolomoeura reperies. Sed in hoc auclore Carmpniam lasse scripserai. Aut si nihil scripserat de tem-
perperam legilur. Sita. est Carmo vicesimo quarto pore, divus Ëulogius, qui nunc tandem cognos-
ab Hispali milliario, eo itinere quod ad Asligitanam sel, proximuii) annum his dédit, ratus in eo
urbem ducit, ab qua milliaribus triginta sex di- periisse. Et illa divi Eulogii poslrema verba :
stat. « Ferunt lamen, quod illa virginalia cadavera in
(5) Ociavo Kal. Omnia prorsus concordant. Is loco quo ab ethnicis aliis scrobibus magis abs-
enim dies Julii vicesimus quintus, ul ex superiori- condita quam humala sunt, signis et miraculis
bus liquet, sabbatura necessario fuit : quem sepli- coruscant, el gloriam emeritoe consolationis virtu-
mam feriam divus Ëulogius vocat, qui inclusive tum eflîcientia tara fidelibus quam genlilibus oslen-
(ilà dicunt) ab Pauli martyrio dies compulat. lant » : hoec, inquam, verba aperle ïndicant Eulo-
CAPUTVII. gium et Venerium pauca, subobseura, et incerla de
bis virginibus comperisse, qui hoc tempore ibi se-
(1) Et cursus mensium. Hinc jam apparet divum pullas credant, neque inlelligant octo jam antea an-
Eulogium exislimasse eodem anno quo superiores G ' nos, inox videhimus, inde fuisse translatas.
quod
martyres, oclingeniesimo videlicet quinquagesimo Hoecita conjeelari et rimari cogimur, ul divum Eu-
primo, lias duas virgines passas fuisse. Id in fine logium exeusare possimus, cum constat lias sanctas
hujus capitis manifestius patebit, quod tamen ne- virgines anle annos decem pro Christo interémptas.
cesse fuit jam hinc ad rectam computalionem, quoe Anno namque Domini oclingeniesimo quadragesimp
mox ineunda esl, annolare. secundo, Junii mensis die decimo ociavo , ipsariini
(2) Igitur referente. Quoniam divus Ëulogius hic corpora in Legerense monaslerium sancti Salvato-
aperle scribil, hoc anno oclingeniesimo quinquage- ris translata sunt. Id ex diplomate régis Inûigui
simo primo Nunilonem el Alodiam martyrium su- Aristoe constat, quod Slepbanus Garibayus in suo
hiisse; et rêvera decennio antea occisoe pro Christo diligenti salis rerum Navarricarum chronico appo-
fuerant; ul quo paclocoboerere hoec possint, intelli- suit. Et cum de tempore martyrii earumdem virgi-
gamus, necesse fuerit diligenler hic et exquisite num prave sentientium opiniones opportune idem
teniporum rationem serieinque iuire. auctor ibidem confutaverit, annum lamen ipse
Cum igitur divus Ëulogius hoc ipso anno passas astruere non poluit. Neque ego tamen possum ;
fuisse bas duas virgines scribal, el Venerii relata sed conjecturis non levibus ducor ut credam anno
de earumdem martyrio se cerliorem faclum dicat oclingeniesimo quadragesimo pro Chrislo occu-
illud in primis comperlum est, hoc ipsum non eo buisse. Elenini divus Ëulogius, ut suo loco ostende-
tempore inlellexissc, quo apud hune episcopum Coe- mus, Pompelone, el in Legerensi monastèrio annO
saraugusta rediens (quod sup loco videbîmus) fuit. Domini oclingeniesimo trigesimo nono fuerat; et
Manifestum enira est ante undecim annos divum D ] (quod paulo anle probavimus) nonduni marlyrium
Eulogium Compluliapud yenerium fuisse. His adde subierant. Et tamen anno quadragesimo secundo
quod cum Ëulogius sanclorum sui lemporis inar- post octingentesimum earum corpora transferuntur.
lyruni sludiosissimus semper fuerit, et Pompelone, Paulo post etiam ex astronomica supputatione multo
et in Legerensi sancti Salvatoris monaslerio imniOT evidentius hoc ipsum conûrmabiinus.
ratus aliquanluluni fuerit; si passoejam eo tempore (5) In urbe Bosca. Mira est Breviariorum, m vo-
boevirgines l'uissent/audisset utique de earum mar- cant, in nominandis his oppidis varielas. Illud con-
tyrio, vel ab Pompelonensi episcopo, vel ab abbate stat passas lias duas virgines fuisse non longe ab
monachisque Legerensibus. Nara et non longe ab Najara urbe, in oppido, qui nunc appellalur Castro
Urbevetàno oppido et Bosca aberant, et quoeconse- viejo. Quod Latine Caslrum vêtus redditar. Ibi se-
cuta postea sunt, docent, magnam uirobique harum pulcrum sanctarum martyrum oslendilur, ibidem
a De puteali Morales ioquitar in troclalu de Cor- pon-oin Polilicis
docel, nonnisi magnas krbes puteal,
duboeurbis origine, situ, el anliquitaie, quem Eulo- hoc esl, subterraneum carcerent ad putei simililndinem
g; i edilioni subjecïL Inde nos sequeniia transcribi- excavatum, habere solilas fuisse. Et Libonis puteal
mus. Habuil eliam Romanorum tempore ad Rotnana; lïomoetum ab oraliocelebralum nonuno loco legimus,
civitalis et aliarum magnificen'.issimarum civitalum tum eliam in argenleis nummis depiclum el inscri-
imitationem puteal Corduba. Tum unum reproesen- ptum videmus,
lat inibi asservatum, et prosequilur : Aristoleles h Infra, cap. 8,
 IN LIB. II MEMORIALISSANCTORUM 888
alia sunt priscoe recordaiionis vestigia,*et ibidem Anna i die, una hora, marlyrium suum victrïces coh-
tanquam alumnoeet indigenoe summa totius regio- summaverunt in pace, quinta feria b duodecimo Ka-
nis veneratione coluntur. Hoc omnino compertum lend. Novembris. >
et indubitatura possum affirmare. Noraina illa Ber- Hoec nos ex vetustissimo Sanctorali codice ante
betanum seu Urbevetanumet Castro Bigeli, quoe in sexcenlos annos Golhicis litteris in merabrana de-
Breviariis noslratibus leguntur, ex Castro veleri vi- scripto transcripsimus. Is fuit inclyli coenobiisancti
denlur corrupla. Bosca quoe urbs fuerit, non pos- Pétri de Cardenna Benediclinorum , nunc in regio
sum explicare. In veleri exemplari a Osca non Bosca sancti Laurentii Hieronymianoruni servatur. Ibi in
fuit : ego usitalum magis nomen reposui. Nam litulo scriptum fuit passas fuisse sanclas virgines
Oscain remotam admodum in Aragonensibus ur- sub Zumahil proeside,oeratamen aut annus signatus
Lera, non credo fuisse traductas sanclas virgines. non fuit. Sed cum Oclobris dies vigesimus primus
(4) Nunilo et Alodia. Elodia fuit in veleri. Nos ibi signetur, et in quiiuam feriam eo anno incidisse
Alodiam substiluimus, vulgala consueludine mulla- sit superadditum, ex consueta nostra astronomica
rum per Hispaniam Ecclesiarum, quoefestum harum computatione constat, anno Domini octingente-
sanctarum raarlyruni célébrant, earumdemque histo- simo quadragesimo sanclas virgines in Christi con-
riam in matutinis legunt. fessione fuisse coronalas. Is enim annus post tri-
(5) Màterteroenuirilione. Longe diversum narrant ginta intégras cycli solaris conversiones nonus fuit
inatutinales per Hispaniam lectiones, et sanctoralia, in trigesima prima. Fuit aulem hissexlus, habuit-
quoe vocant, manuscripla. Orbas nimirum propin- que litleras dominicalesD C. Et cum C mensi Oclo-
quum quemdani lutandas suscepisse; cumque is Ma- B ] bri deserviret, dies vigesimus primus in quinlam
homelico errore leneretur, neque a Christi fide san- feriam incidit.
clas virgines posset averlere, ab eodem delatas et ad (7) UndecimoKal. Cum divus Ëulogius in anno,
praîsidem ductas. ut ostendimus, aberrasset, inde etiam dies non po-
(6) Sub iclu gladii corrueruni. Lectiones in Bre- test recte signafi. Et in Usuardi quidem martyrolo-
viariis plura eademque pientissima de coedeet se- gio vigesimum secundum Oclobris diem festum ha-
pullura sanctarum sigillatim commémorant. Et in rum sanctarum virginum occupât,quod et in Brevia-
inanuscriplis proesertim, ut vocanl, sancwraiibus riis noslratibus servatur; sed regum Diplomata, ut
lalius contineniur, Inde nos apponemus, quia scitu mox apparebit, diem vigesimumprimum astruunt.
sunt dignissiraa, et non plene assecutum divum Et omnes ferme Hispanioe Ecclesioe earuradem
Eulogium hisloriam harum virginum confirmant. virginum festum concélébrant. Tanta fuit in eisdem
t Tune proecepit rex lictori dicens : Percute gla- martyrii proestantia et illuslris daritas.
dio et abseinde earum capila. Al liclor tertio regem (8) Quarum corpora. Hinc postea educta in Lege-
interrogat an ferirel? Et ut feriret tertio cum au- rense sancti Salvatoris coenobium,quod non procul
disset, dixit majori : Extende cervicem. Tune sancla admodum distat (ut diximus) sunt translata. Et
Nunilo dixit ad sororem suam minorera : Vide, ger- quanquam uno illo innigui Aristoerégis, quod supra
mana, ne aliter facias quam ego factura sum. Cui relulimus, diplomate salis hoecsit testata translatio,
sancta Alodia respondit : Nihil dubites, germana, libet tamen duo alia apponere, quoeex. eodem Lege-
quod ego aliter faciam. Staljnique sancla Nunilo rensi monaslerio descripla cum multis aliis habui-
alacri animo prosiliens, apprebensis crinibus caput ç< mus. Ex quorum alteroconslarepolerit 21 Oclobris,
sibi circumligans, dicit ad lictorem : Feri velociter. non 22, sanclas virgines occubuisse.
Ille elevatum in allum gladium deposuit super eam : i iEra millesima sexagesima die duodecimoKal.
non in médium cervicis locum, sed in mandibulas Novembris c, Sanclius major rex Navarroe, et Cas-
illud deponens; unde nec penitus caput ejus absci- lelloe,et Aragonioefacit ad corroborationem ordinis
dit. Cadenleque in terram corpore, paululum crura santi Benedicli domino et magislro suo Sanctio epi-
ejus nudata sunt. Quod cernens soror ejus, festi- scopo donalionem de Legerensi coenobio,quod est
naus, protracla veste coniexit. Quo facto multitudo fundalum in honore sancti Salvatoris, et continel
hominum miralur. Fidèles gaudebant, infidèles ta- membra virginum et martvrum Christi Nunilonis et
bescebant. Dixilque iniquus rex carnifici : Sine Alodioe cum innûmerabilibus sanclorum reliquiis.
modo : ne ferias. Tune ad sanclam Alodiam dixit : Considerans enim semper de iniraicis suis trium-
Quid proderit tibi, si moriaris? Consenti nobis, et phasse, et omnes illos per circuitum suum sibi sub-
vives nobiscum cum multo honore. Quibus martyr jugasse ; videns eliani, quod posl Mauroruni inva-
respondit : Non consentiam : festina, percute me, sionem laici soecularisque ordo Ecclesias totius
ne sola pergam. Et elevans oculos, vidil animam Hispanioehabueruni, eas ecclesiasticis viris tradere
sororis suoein cohmiboespecie angelis circumdatani, decrevit. El audiens beati Benedicti doclrinam ubi-
et dicebat : Exspecla me, germana, exspecta me que rulilare, cogitavil qualiter in regionibus suis
modicum. 0 mira virtus Altissimi! Puella quoe eam posset transplanlare. Et mitlens ad Cluniacense
gladium non longe niicantem cavere non pote- coenobium, evocavil inde abbalem Paternum et cum
rat, in propriam cervicem descensurum non.per- j) '; illo gregem monachorum, quos in ascyslerio sancti
timuil, sed apprehensam syndonein, qua vestie- Joanuis Baplisloe constiluit. Nunc vero proedictus
batur, sibi iii crure alligavil, et capillis suis fa- rex Sanclius proediclo Domino et magislro suo
ciem suam extersit. Inde flexis genibus super Sanctio episcopo devola mente commendal et con-
corpus sororis suoe, proebuil se percussori, qui cedit proedictura monasterium Legerense cum pos-
uno iclu caput ejus amputavil. Sicque martyres sessionibus, quas antecessores reges ei dederunf,
a Quod sic fuerit in veteri exemplari nos penitus 7. BR. Fr. Mohedanilom. V Histor.Litter., lib. ix,
induxit, ut Osca non Bosca in texlu posuerimus, - § 2 , sub num. 16. not. 1 affirmare non ambigunl,
quem parum recte Moralesemendavit : nam proeter Oscam cujus Plinius merainit, circa urbem fuisse
vetustum Eulogii exemplar, quod eas virgines Oscoe Tucci (hodie Marios) in regno Giennensi; aliis vero
passas referl ex confessioneejusdemMoralis, omnes examinandum relinquunt, an hoecfuerit osca Eu-
martyrologi, proeeunteUsuardo et agmen claudente logii. Nos in tara dubio -argumenta sententiain re-
Baronio, qui eas commémorant, idem confirmant. jicimus Moralis ad Rucones sanclas virgines able-
Ubi autem hoecsita fuerit Osca, variant auclores, ganiis, sed inter Boeticosel Aragonenseslilem diri-
adhucque sub judice lis est. Francisais Didacus mere non audemus.
Aynsa et Iriarle pro notissima Osca Aragonensi de- b Polius undecimo, ul Ëulogius, cui congruit
cerlal in ejus historia, lib. H, cap. 34 et 55, cui licet quinta feria et littera D anni 851.
remissive astipulalur perdoclus vir Emmanuel Risco c Anno Domini millesimo vigesimo secundo, die
lom. XXX111Hisp. sacr., tract. 69, cap. 19, num. oclobris vigesimaprima.
 889 SCHOLIAAMBROSHMORALIS. 890
et alii quatenus in eo ordinem monachorum consti-• A mine Nunilo vocaretur. Id cum in nostris historiis
tuât, ubi corpora parentum régis requiescant. Facta non sit scriptum, Oveti in caméra sancla, de qua
charla ut supra in proesenliamultorum, qui veneranl jam diximus, video esse testatum. Ibi namque inler
adorare Deum., et celebrare festivitatem sanctarum prisca regum nostrorum donaria arca eliani est duo-
martyrum in proediclo monasterio, régnante claris- rurn pedum longitudine, tabellispreliosissimis'acba-
simo rege proefato Sancio in Castella, in Pampilo- litis lapidis auro circumclusis coagmentala et fabre-
nia, in Alava, in Aragoue, in Suprarbi, in Ripacor- facta, gemmis etiam undique dives. In fundo, qui
cia, in cuncta Gasconia, in Leyeut. Testes : est argenteus, hanc habet inscriplionem, quam ipse
« Exiraena regina, mater régis, fidelissime transcripsi :
« Regina donna MuniaiMajor Garsia,
« Ranimirus Gundissalvus, SUSCEPTUM PLACIDE MANET HOCINHONORE DEI,
i Bernardus Maltus Aragonensis episcopus, QCOD OFFERUNT FAMULI CHRISTI FROVLA ET NUNILO
« Sancius, abbas Lejerensis, et episcopus Pampi- COGNOMENTO SCES1ENA.
HOCOPUSPERFECTUM ETCONCESSDM ESTSALVATORI
lonensis, OVETENSI.
t Paternus, abbas Sancti Joannis,
c Eneco Abbas Honniensis, OCISQUIS AUFERRE HJEC DONARIA NOSTRA PRdîSUMPSERIT,
i Senior Exemeno Garces, - FULMINE DIVINO 1NTEREAT IPSE.
« Senior Garcia Lopeiz, et Fortunio Sainz, el OPERATUM EST.ERADCCCCXLIX.
Acenar Fortunionis, et Fortunio Ossuaz, et Garcia Neque dubium esse potest quîn donum sit Froylse
Fortunionis, et Lope Sainz. » I, régis secundi. Nam proeter opulentiam, quoeregia
Anno eliam millésime trigesimo secundo, idem plane est, multa sunt alia quoe id aperle tes-
rex eidem monasterio hujusniodi diploma con- lenlur.
cessit, Corpora harum sanctarum virginum hinc postea
« a jEra millesima septuagesima, septimo Kal. Ja- Bononiamfuisse translata Vasoeusscripsit. Sed nemo
nuarias feria terlia. Ego Sancius, gralia Dei rex, dubitat nunc eliani in eodem sancti Salvatoris Le-
dono vobis domino et proesuli sanctissimo domino gerensi coenobio asservari.
Sancio, vel omni collegio monachorum coenobio CAPUTIX.
Lejerensi, sub aida sancti Salvatoris, ubi sunt cor-
pora beatissimarum virginum el martyrum Nunilo- (1) Qua Faustus. De inclyta Toletana urbe jam
nis et Alodioe,necnoii reliquioe apostolorum et mar- diximus b. De sacris bis tribus martyribus Cordu-
tyrum, quoeibi reconditoesunt : Dono, inquam, vo- bensibus celeberriraa est in omnibus HispanioeEc-
bis in valle de Ostella, prope villam quoedicitur Por- clesiis memoria insigni festivitate consecrata, et co-
liella, monasterium, quoddicunt Sancti Joannis, cura piosa historia inlectionibusmatulinis repetita. Mar-
suis terminis : et in Pampilonia parrochiam de lyrologia omnia, et quicunqne de sanctis scripserunt,
Sancta Coecilia,et in valle de Garonio, monasterium eorum insignem habent mentionem : sed variât ali-
quod dicitur Zeyazahassa. cubi festus oies : alibi vicesimus octavus Seplem-
« Ego rex Sancius serenissimus regnans in Pam- bris : alibi Octobris terlius decimus signalur. Ubi-
pilonia et Aragonia, in Suprarbi, et in Ripacorcia, que leguntur exusti. Illud diligenter est animadver-
et in omni Gasconia, atque in cuncta Castella, et _ lendum horum sanctorum martyrum cineres ad
" hoecusque divi Eulogii tempora Corduboeasservatos
fcegione, sive in Astorica, confirmo.
« Munia Mayor, regina, conf. Ranimirus, proies fuisse.
régis, confirmo. Garsia, frater ejus, confirmo. Gun- (2) Campanioe Cordubensi's.Campanioe nomen pe-
dissalvus, fraterejus, conf. Fernandus, germanus ejus culiariter ab Romanis olim ei Italioe région i fuit
confirmo. attribuluni, quoeNeapolim, Capuam aliasque vicinas
« Manctius, Aragonensis episcopus, conf. Sancius, urbes habebat : et quod campestris Iota esset et
Pampilonensis episcopus. Arnolfus, Ripacorciensis plana, ita est appellata. Alioqui Campania pari ra-
episcopus. Munio, Alavensis episcopus. Julianus,- lione quoecunquesimilis regio dici potest. Nos certe
episcopus Castellensis. Pontius, episcopus Ove Hispani id nomen in plana quoeque transtulimus.
tensis. Nam planities illa in Vaccoeis,quoe longo tractu pro-
« Fortanius Sancii, dominator Caparroso. Forlu- tensa Campos nunc, olim Gampi Gothorum, ut esl
nius Sancii dominator Falces. Acenarius Forlunio- apud Rudericum Toletanum, nuncupabatar; Cam-
nis dominator Ugarte. Garsia Fortunionis domina- paniam vocalam in Composlellana c historia, anle
tor Funes. Lope Eneconis dominator Arruesta. For- quadringentos annos scripta reperio. Sed peculiare
tunio Uxuaz Cantabriensis. Don Pelro sub imperio magis fuisse videtur, ut Cordubensis planities lan-
régis imperans Najara. lopere ab Strabone fertilitalis nomine commendata,
« Valassius Fenestella ex palatio régis exaravi, et Campania diceretur. Nomen adhuc paululum immu-
accepi pretiura propter hanc scripturam quinque latumMra cum 'Campinam vocemus, perdurât.
inodios trilici. (5) octingentesima nonagesima. Hoc loco in
c Eximena regina Vetula ancilla Dei, degens in D vetusto codice ad signandum nuraerura nonagesi-
Reperus, confirmo. ». mum nota quoedam fuit etlitlerarum colligalio pe-
Paucis post martyrium harum sanctarum virgi- regrina, nobisque Hispanis penitus ignota, ut Go-
num annis regina fuit Hispanioe, quoe alterius no- thicam fuisse appareat. Ea fuit hujusmodi : h littoral
a JEra millesima septuagesima, septimo Kal. Ja- in Aragonia Sancius major : verum irrita conalu ,
nuar., feria lertia. Ita edimus emendantes typogra- nam eo, quem Morales'designavit, anno 1032 et re-
legilur : gnabat Sancius, et dies 26 Decembris simul assi-
phi Complulensis errorem, in cujus edilione unde
Mra millesima, septuagesimaseplima, etc., ad giiata incidit in feriam tertiara. In eo vero, quod
editionem Francofurlensem manavit. Neque non legendum putat Manctius Aragonensisepiscopus, ubi
facile nobis fuit errorem deprehendere, cum immé- privilegium habet Martinus, lubenter illi assenti-
diate ante ipse Morales hujusniodi diploma conces- mur, et cum eo emendamus. Produclis enim gra-
sum scripserit, anno 1032, quod etiam ad marginem vissimis teslimoniis ëvincit, nullum lune temporis
annolavit. Id si animadvertisset Gabriel Cossarlius a exslilisse Aragonensera episcopum, Marlinum appel-
castigando Ambrosio proculdubio abstinuisset, latura, nec Sanclium, quorum utrumque legitur in
quem in eo lapsum putat (in nolis ad concilium Pin- aliquibus hujusniodi privilegii exemplaribus.
b Scholia in Eulogii Vitam, num. 20.
natense, habitum in monasterio Sancti Joannis de < Lib. i, cap. 16, 26, 50, et lib. m, cap. 53, lom.
la Pena in Aragonia), ideoque legendum conjecla-
tur oera 1067, seu anno 1029, quo adhuc regnabat XX Hisp, sacr,
 891 IN LIB. H MEMORIALISSANCTORUM 892
quinquàgesirai numeri nota vulgaris, fuit posita. À (4) Monasterium sancti Sabboe. Célebralur in li-
Inde x adjuiictâ, sed cui miuutula altéra L superiori bris de sanctorum Palrum Vitis hoc coenobium: et
ex parle superibris apicis. cohoereret : ita ul qua- ipse sanctus Sabba ubicunque de sanctis eremi cul-
dragesimi numeri hoecvulgaris nota XLcompleretur, loribus agitur, esl notissimus.
et ex notis ùirisque qUinquagesimiet quadragesiini (5) Martyrii sui brevia'rinm.Hac voce Plinius et
numeri integer nonagenarius esset perfectus. Eam Suetonius ulentes docent quodcunque opus et in
ergo notam ad eum modum ihnexam in vetusiis historia proesenim, summalim el per compendium
quatuor sacrorum conciliorum codicibus, quos ha- scriptum sil, ita solere appellari.
bent sancla Ecclesia Toletana et regilim divi Lau- (6) Revelalisvultibus. Apparet profecto Christiani
rentii monasterium ordinis sancii Hieronymiad oppi- moris lune ex Pauli aposloli doclrina fuisse, lit non
dum Escuria'l vocalum, jam antea observayeram, el in ecclesia solum, sed in itinere ad ecclesiam caput
quoeesset liquido deprehenderam. Quoeouinia mihi feminoevelarent. Polerant etiam honestatis causa el
hjc sigillatim demonslranda fuerunt, ut si quis in ne ab Sarracenis pulsarentur, velatis capilibus fe-
velusiuin divi Eulogii çodiceni incidisset, minime minoe Chiislianoe misero illo caplivilalis tempore
hoereret, aut dubiiaret : sed manifeslam veritatem incedere.
illico intelligeret, sequenliaqpe orania probe digesta (7) Osculatis manibus ejus. Cum sacerdos non
conspiceret a. esset, revercnlioe tamen ergo ab martyre futuro
CAPUTx, veluli nenediciionem sacerdos etiam Ëulogiuspe-
lebal. Nisi crtdas jam lune hune morem hoiliernum
(1) Fuit proelerea.Ex salis huraili exordii subli- « coepisse, ul nos Hispani osculari maiius et dicamus
iniori poslmodum oraiione divus Ëulogius insu-rgil, et lacère aggredîainur.
ul juxta Horalii proeceplumfulgorem ex fumo pro- (8) vi Kal. Multis locis apparet Adonem archie-
ferret. Voluit enim plenius stylo grandiori horum piscopuni hos divi Eulogii libros legisse, et in ho-
martyrum hisioriam continuaré, et spirilus vere rum martyrum menlioné proesërtim : sîquidem
Christiani vere- ad marlyrium anhelaniis "ardorem quamvis sub compendio, omnia tamen digniora re-
dicendo proferre. Id non sine pia animoram com- tulit quoe hic ab Eulogio commemoranlur. Goete-
motione pii lectures non uno loco animadverleni. ruin referente Equilino episcopo, non Sabigothoiiem,
Videtur Fr. Luuréniius Surins Carthusiensis in sed Nalaliam "ejusloco nominal. Sed neque Ado, ne-
fragmenlum divi Eulogiiincidisse. Toinoenimquarto, que Surii fragmenlum recle diem aul mensem nota-
de Probatis sanclorumhisloriis, lotum hoc caput cum runt, qui Augusti vieesimum seplimum his marty--
*nomine aiicioris insérait. Ibi semper Natalia non ribus tribuerunt.
Sabigolho Aurelii uxor nominalur. Surius aulem (9) Pilemelariensi coenobio.Cum iterum fusius
more suo dictionem hic quoque et sancti- marlyris hujus coenobiimenlio occurrerit, tune nos de ejus
slylum limàvil. ld nionuîsse oporluil, ut nerao mi- situ, quoeopnrlet dicemus : id erit libri lertii ca-
retur iiimium illa oralionis filo ab his discordare, pite undecimo. In Surio proedicluniab Aurelio re-
quoe nos religiose admodum nihil prorsus immu- lerlur, se ibi scpeliendum».
tando, ul eraiit in exemplari conservavimus. Si quoe (10) Apud Genesiummurlyrem. Melonymia,qualis
autem diversa in Surio referuntur, suis hic nos illa Horalii :
locis annolavinius'.
Scriptapalatinusquoecuuquerecepit Àpollo.
(2) Ut in parte stramenlum. Obscure significatpon- p
dère catenarum asinj clUellas subversas et dejectas, Et multa hujusniodi, quibus Christiani 'fréquenter
ita'ut in caudain defluerenl : ëo enim criira relror- utimur.
suin asello irisidentis incimata fuisse videniur. In (11) Et Sabigothonis incolunt. Locus hic in veleri
Laurenlio Surio, longe diversa hoecreferuntur, et codice fuit mutilus, et linea intégra cum dimidia
paulo poslcoelesles per soinnium visiones anneclun- vâcùa relicta, ut si quando posset suppleri. In Surio
tur b. Ego nihil prorsus in noslro exemplari déesse neqùe capitum saltera îiientio est.
video, ut hoecsuperaddita olim ab aliquo exisliinem.
Poslmodum etiam filiaruni Aurelii nomina Félicitas CAPUT XI.
et Maria apppnuntur. Désuni vero quoede consulta (1) Contribulis noster. Tum hic, tum eliam su-
Alvaro Eulogïus prosequilur. In supplicio tamen perius hac voce usiis Ëulogius, iiidicat plane hahi-
Sabigothoiiis plura referuntur. tationis lantummodo vicinilatemd.
(3) Serenissimi proeceptoris. Diximus qua niodes- (2) Rojana. Neque hic quid dicam, tametsi ex-
tioe ralione Alvàruni, qui condiscipulus fuisset, quisierim, reperio. Eodem quoque silenlio Fraya
proeceptoremsuumvocet Ëulogius. Serenissimieliani locum el Lejulenseni vicum, qui paulo post no-
tilulum àdditum, nobilitalem in Alvaro aslruere de- minantur, proeleribo.
nionstraviraus. (5) Elberi. Corrupérant nomen hujus urbis Gothica
1 Miramur sane, qui fieri poluit, ul Morales, qui Surii accessionem non commenium ejus esse, sed
hoc ipso loco se tandem hujus noioeX vim depre- j) eam ipsum ex codice aliquo croisse, en illam libi
hendisse fatetur, quoein codicibus Gothicis mss. tam subjiciinus : Proedixeral idem martyr Christi
fréquenter occurril, non animadverlerit in suorum Aurelius, quod in eum locum esset deporlandus post
Chronico'rom editionibus hac notifia posterioribus moriem, algue ibi lumulandus.Nam venienseo causa
quamplurima facile corrigi potuisse, quoe alioqui oralionis, tribus fere diebus anlequam comprehende-
nimis për'tarbala reliquit. Ciim enim ubi hoec nota relur, una ex iis Deo sàcralis feminis, quoe ibidem
occurrebal X pro deceni accepissel, non pro qiiadra- erant inclusoe, dixit ad eum : Domine Aureli, ecce
ginla, ut fieri debuil, lactam est ut imprudens habes nunc ad marlyrium pergere. Quid ergo mihi
nesciensque in varios chronologioeerrores incident, dabis? El ille : Non habeo, inquit, quod possim
quos nec hujus loci, el nimis prolixum essel indi- modo donare tibi : dabo tamen postea memelipsuni,
care. annuenle Domino.Faclnmqueest, ul soeculomorlims,
b Viileassub lexlu in nota nostra coelestisvisionis quod promiserat, jam vivens cum Chrislo adimpleret
narrationem quam Morales commémorai. Enimvero proeslanleipso,qui cum Paire el Spiritu sancio vivitei
et nos arbitraiiiur ëam superaddilitiam esse ; sed régnât Deus in soeculasoeculorum.Amen.
cum in animum inducere nunquani' poluerimus, d Recte Petrus Dolmaris ad diem vigesimumAu-
fuisse a Surio pro luijitu invenlam, sed ab ipso po- gusli : Cum eadem vox cap. 6 ejusdem libri cogna-
lius in aliquo repertam codice, placuit eam transcii- lionem sanguinis signifiée!, non video cur ad aliuio
bere.- sensum hic debeai translërri. Videas in eo capite
c Cum oequepersuasum habeamus el hanc alterain notalionem Schol.
895 SCH0L1A AMBROSIIMORALIS. 894'
lempora; cum Jliberi Romani protulissent. Ex illa À et Christianani religionam offenderel, conslituere;
corruptela majorera poslea Arabes invexeranl, Elbi- ita decreti verba attemperaruiït, siet consulta quasi
riam nommantes, unde nos tandem nunc Elviram fabrefecerunl, ut nihil impium, quis penitius ri-
proiuintiamus. Fuit enim urbs hoecnon longe ab marelur, assererent. Hoc es!, quod in sequenlibus
inclyta urbe Granata, in colle qui nunc Elviroe nions prosequitur divus Ëulogius. El multo quidem erant
appellalur; cum urbis etiam porta quoe eo ducit, omnia in exemplari obscuriora, et quoemulto cum
Elviroe nominetur. Illud animadversione dignum, labore, adhibito eliam sapienlissimorum hominum
vero simîllinium videri, Ili prisca Hispanoruin lin- judicio et lima, fuerunt dilucidiora aliquanto,
gua oppidum significavisse. Inde tôt. urbium, sed in qna aut altéra voce lantummodo adjecta, réd-
Boetica'proeserlim,noinina id in principio relinebant. denda. ,.f
Iliturgi, Iliberi, Ilipula, llipa, el «lia hujusmodi. (4) Inculpebile. Hoc est, culpa prorsus non caruit.
De quo nos in Hispanioeanliquitatibus. Sententiam enim suam jam hic profert divus Ëulo-
gius. Et de hoc ipso edielo libellis etiam et schedis
CAPUT xn.
evulgalo locutus videtur libro primo ad finem.
(1) xvn Kal. Dies est Septembris qnintus deci- Quanqiiain inanifestum est de altéra diversa ab hac
mus, qui aperte in veleri exemplari notatur. Usuar- Sarraccnorum perturbalione initio libri hujus capite
dus, Breviarium Cordubense, Ado, el Equilinus primo scribere : ut ipsius sancti verba tum hoc,
pa.ucis diebus variant. In Adone et Equilino tum etiam illo loco, et initio seplimi capitis aperle
Emilianus, non Emila scriptum legitur. Et recle déclarant.
sane non longo inlervallo posl Chrislophoram et R (5) Quinimo nisi légitimasatisfactions. Hoc ait:Ne-
Leovigilduni hos duos martyres coronatos scripsit çessë fuit profecto imb.ecillibussatisfacere, ne edielo
Ëulogius. scandalizarenlur, si forte id tantamniodo quod ab
CAPUT XIII. Sarracenis volebat concilium intelligi, ipsi etiam in-
(1) Cum adhuc. Notât hic quoque modicum telligerent. Oporluil ergo ut iis, imbecillibus in-
lemporis intervallum ; et nullus equidem dies in- quam et pusillis, salisfiérel, tura légitima interpre-
lercessil. ta'lioiie ad eos et propter eos adhibita, tum etiam
(2) Fanum illùd. Templum hoc Cordubense in- causis explicaiis, quoe ad eum modumedictum con-
lelligit Arabicoe slructuroe, quod hodie perdurât, formare compulissént.
majorisque Ecclesioedignitalem obtinet, el sua ma- CAPUT xvi.
gnitudine, columnarum mulliludine, marmorum (1) Denuo ponlifex. Cordubensem episcopum iri^
proestantia, operis sublilitale, et multis aliis sui par- (elligo, quem nusquam proprio nomine désignai.
libus admiràtioneni, atque adeo sluporem speclanti- Apparet aulem ilerum antea hune ipsum proesulem
bus proebel. Jain enim fuerat oedificalum a rege in vincula fuisse conjeclum, Reccaffredi lumultu, ut
Habdarrahgman secundo, et Issen ejus filio.Auclores ego exislimo.
suntRasis et Rudericus Tolelanus, autistes in Arabum (2) Pendentia slipilibus. Quatuor marlyrum Emi-
historia. loeet Hieremioe,Rogelli et Servio-Dei, qui poslremi
CAPUT XIV. passi sunt, intelligi necesse est. Caelerorum namque,
(1) Tune jam proculdubio. Aut significat neminem ul ex superioribus liquet, nonadsupererant, exusta
deinceps lam ex Christianis quam ex Sarracenis au- Q partira, partim sepulta. Quod annotasse sequenlem lem-
suni fuisse non déferre ad judices quemeunque au- poris peryesligalionem biç jam oporluij;.
dissel pseudoprppbeloe Mahometo nialedicentem : (5) Nos autem- Hinc apparet divum Eulogium
aul certe per'missum Sarracenis fuisse, ut quem hune librum secundum hoc ipso tempore quo Ma-
Christianum ita maledicenleni audirent, ipsi proti- homad regnare coepil, scripsisse. Nondum enim se-
nus, non spectata publica damnatione, impune inte- quentia, quoetertio libro prosequitur, loco gesta fuerant.
riraerent. Quod plenius etiam superaddila hoc pratio dé-
(2) Quod quibusdam. Docent ad hune modum sacri monslrat, in qua proelerea lalere se dicit, cuni
iheologi, martyrium donum Dei esse, quibusdam scriberet.
peculiariler à Deo tributum. Illud aulem est ani- (1) IN ORATIONEM.
madvertendum, diversain hanc esse EcclesioeHispa- Mos fuit ab Gotborum lemporibus duclus, ut
noruin perseculionem ab illa Cordubensi, in qua sua oralione ad Deum fusa
est divus Ëulogius. Tempora id doceiit evi- Hispani scriptores opéra
capius aut clauderent. Id in divi lliefonsi
denier. Et libri primi capile primo nos exquisilius aul inciperenl
docuimus. * opère de Laude virginilatis sacratissimoe Virginis
CAPUTxv. Marioe,et in sancti Juliani archiepiscopi Toiëlani
libris àppâret."
(1) Nos quoque auclores. Hanc gravissinianl inse- IN LlBRÙM TERTIUM.
clationem perlulit divus Ëulogius, quasi fuluri mar-
tyrii proeludium. Ut non subito gladii iclu tanlum- CAPUT IV,
niodo niaclarelur, sed carnifices quoque ejus ipsi D (1) Et quia undique. Rasis Omarum Hacanis fi-
-Christiani, ipsi fratres existèrent, quolidiano con- îiuni contra hune Mahomelum regem rebellasse
vicio illum proscindentes. scribil, ipsumque ab régis exercilu in pi-oeliointer-
(2) Proesenti concilio episcoporum. In tanta cala- emplum..Vixit deinceps. éodeiii auclore, quielus in
initale et dira Ecclesioe perseculione, convenerant regno. Rudericus, Toletanos adversum regem insur-
pralati, ul de remedip, si possent, quoquo modo rexisse, in Arabum historié scripsit. Victisunt, et
providerent. Et rex eliani jusseral undique metro- magna slrage delcli Toletani cum rege Ordonio, qui
poliianos, quod mox apparet, convenire. Nationale suppelias eis ferebal. Crediderim Omarum Toleta-
ergo, uti vocant, concilium hoc fuit : nisi concilia- norum ducem fuisse.
buluni-'lali auclore eongreganlc malis appellare. De (2) Coesumet fugalum. Ego divo Eulogio magis
hoc sceplore postea lib. m, cap. 5. • crediderim quam Râsi, qui oinniâ ei pacata et pro-
(5) Inhibitum esse marlyrium. Hoecquoesequuiilur spéra ubique ëvenisse commémorât. Quanquam cuni
ad finem usque perioili, decretum ab concilio editum primo proelio fusus ejus' exercitus Tuisset,' poluit
continent, subobscure lamen. Consilium enim pree- deinde et ipse vincere él rebelles doma're.
sulum in concilio fuit (ul misère laboranli el peri-
clilauti Ecclesioe hac ratione prospicereni.) edicere CAPUT vu. •
quidem et proecipere quod régi, quod -proceribug (1) Ex urbe accilana. Urbs hoecnunc Guadix in
placere posset leviter inltienlibus. Coelerum ciini Granaioeregno vocatur. Nec es) hujus loci causas.et
vererënlur quippiam, qupd Dei sunimi majeslate.m lestimpiiia, aflerre, quae in Hispanioeantiquilatimis
895 IN LIB. III MEMORIALISSANCTORUM 896
congessiraus, ut eamdem esse Guadixiensem ur- A Tu nisi te agnoscas(mens o pulcherrimarerum,
bem, et Accitanam Romanorum olim coloniam oro- Quastoto pnlchrascondiditorbe Deus),
Pro desiderio,quod tele ad sidéra tollet,
baremus. Turpis lerrarum sollicitabitamora.
(2) Se Tabanensi. De hoc monasterio , de islo
CAPUT IX.
etiam altero sancti Salvatoris superius crebra fuit
mentio. Pinnae Mellarioe rétro quoque roeminit, (1) Quorum cculaverai In'sancii Zoyli, apud Car-
sed suus adhuc erit locus de illa dicendi capite rionem nobile oppidum, monasterio ordinis Sancii.
undecimo. Benedicli corpus sancti marlyris Felicis Compluten-
(5) Fortissimum vero athlelam. Diem et annum hic sisb in argentea llieca servatur, et magna religione
proetermisit Ëulogius. Ex Usuardo, Adone, et colitur. Eo fuit cum sancii eliam Zoyli corpore
Equilino Idus Junii fuere, hoc esl tertius decimus translatum, quod^ in vetustis coenobiimonumentis,
ejus mensis. El siquidem die insequenti Anaslasius quoe ego ibidem legi, traditur. Et tamen hic videmus
est passus, ut proximo capite scribitur ; planum ejus cadaver per ignem et aquam fuisse dissipatum.
etiam ex Eulogio fit tertio decimo Junii sanctum Potuit tamen pia Christianorum diligentia ossa non
Fandilam fuisse trucidatum. penitus,incendio consumpta de flumine extrahere. Id
CAPUT VIII. utique fuit facile, cum igné dessiccala superna-
tarent.
(1) Quemsequens alio die. Insequentem nullo in- CAPUT x.
terjecto diem, hoc est craslinum intelligi debere, ex
die coedissancii Fandiloe indicalur. (1) Cum summa reverentia. Intellige sanctam mar-
In cenibus B tyrem cum summa gravitate et modesta vultus con-
(2) egerat. Locus, quantum ego capere stantia ad martyrium vadentem, ministres et car-
possum, est corruptas ; nam neque cenibusvocabu- nifices traxisse. In quibus quoe poluit esse reve-
lum quid significet reperio, neque tamen quo pacto rentia ?
emendare possim, succurrit.. Et in veteri ita plane
fuit scriptum : nisi forte quis legendum credat sceni- ante (2) Foro constituentes. Manifestumhinc est forum
bus per s, et tabernaculà velit intelligi. unde et Sce- arcis fores palalii exstitisse, ut id plateoefuerit, quod
mûris obseptum, ante tamen quam ipsam ar-
nitoe Arabes dicuntur. cem ingrediamur, cum fluminis prospectu expandi-
(3) Natione Getulus. Gelulia Africoepars est. Hinc lur. Aut illud forte vacui soli, quod inler turrim ,
aulem opinio illa orluni habuit, ut ex Sarraceno-
runi progenie éditant hune divum credatur. Potuit quam Leonum vocant, et episcopalis domus hortos
forum fuit. Sed illud alterum vero pro-
profecto ex parentibus Christianis nasci. Erant interjacet, pius est.
enim in Africa, lamelsi a Sarracenis occupata, Non se prius. Tanquam quoesummum in moiv
Christiani, quemadmodum in Hispania Mozarabes. te (5) pro Christi fide obeunda beneficium esse intelli-
(4) In horam nonam. Computatio esl Romanorum eliam caroifici, quanquam immerenti, aliquid
in sacris etiam Evangeliis usitata. Hujus autem gerel,
sancti marlyris festum nonnulloeHispanioe Ecclesioe eidera largiendo, voluit gratilicari. Hoc innuit, nec
tamen quid ei dederil explicuit.
célébrant, totumque hoc de Dignoevirginis insomnio (4) SanctoeEulalioe. Duashabuit olim Hispania hoc
iisdem'pene verbis in lèctionibus referont. Unde nomine martyres, Emerelensem alleram, alteram
constat divi Eulogii libros legisse, quiconque ei festi- Barchinonensem.
vitati historiam compararunt. Et nos etiam quoedam pi^ unara ex ulrisque facere Neque enim audiendi sunl, qui
voluerunt. Contra quos in
in libro de sanctis martyribus Justo et Pastore nostra historia fuse dispulavimus 0. Neque tamen
scripsimus ; sed cum nondum D. Eulogii scripla vi- ulrius fuerit basilica indicavit ; neque de otwidulo
dissemus.
Fragellas habeo quod dicam.
(5) Nolite me Dignam. Vera humilitas ex sui (5) Coeterumtu sacratissima. Quemadmodumsan-
cognitione dejecta, in coelum lamen usque ad Dei ctoe hujus marlyris vitam el coedem copiosius atque
cognitionem effertur. Multa sunt aulem, quoe perfe- facundius divus Ëulogius perscripserat, ita
ctam nobis nostri cognitionem proestare possint. Sed etiam eliam pia prece hic in fine voluit ipsam compellare.
illud unum est, quod ad eam ipsara me soepeperdu- Et utroque quidem fuit virgo dignissima. Ut enim
cil. Nunquam me totum mihi plene cognoscendum ejus vita eximiis sanctitatis exemplis plena, constan-
offero : introspicere me undique omni ex parle in morte admiranda majorera hislorioe sé-
non suslineo : et aliquid incompertum reliquisse, liaque riera, proestanliorisque styli splendorem promere-
meipsum misère fallens, pêne exsulto. Hoc, qualis bantur; ita quoque ingentem in coelis dignitaiein
sim, demum mihi osléndit. Hic miserabilis pudor adepta,jiroesentius el majus suis ferre palrociniuui
me conspiciendi, memetipsum mihi plene conspi- Deum polerat, quod avide deberet exposci. El
facit. Hoc olim miseriam nostram apud
cuuny ipsum hoecprofecto insignis vitoe mortisque in hac virgiue
déplorantes, hoc epigrammate complexi sumus :
proestanlia, hoecdigna ejus invocatio, cui principium
Si quandointeroome tolumIuminelustrem, jam hinc fecerat Ëulogius; faciunt ut credara, hanc
Vesligansqueanimumcernere me cupiam: nostratem Cordubenseni Columbam, non illam alte-
Consciamensqualemsit me oslensura,veretur, D ram ex Sennonibus Gallicanam esse, quam lanio
Atquemei partemsublrahiiilla mihi. opère ubique insigni cum religione Hispania tola
Cumdeuna lamenmêmeoccultassepatabat : conedebret. Et' sunt proelerea plures etiam alise
Memiserum! tune me nleniusaspicio. causoequoeme permoveant, cum nulla sit, quoecon-
In commune autem ad sui cognitionem meiitem trarium possit persuadere. Quoe enim, rogo, causa
eliam lelrasticho olim excitavimus, ex illa"Sponsi in nos potuit incilare , ut Gallicanam martyrem longe
Canticis adhorlatione : Nisi te noveris, opulcherrima ex Sennonibus, hoc est, ex remotissima Gallioe,
mutierum , egredere posl vestigia gregum tuorum , quantum ad Hispaniam perlinet, regione solummodo
pasce hoedosluos (Cant. i). audilam, tanta cura cullu venerareinur ? Celebritas,
a Quam hoec omnia, quoe Morales interserit de Georgii, Sabigoihonis et Liliosoe.Videsis etiam Flo-
propria cognitione, superflua * sint ad illustrandum rez tom. X, tract. 55, cap. 11, num. 88 el seq.
Eulogium, nemo non videt. .. c Consulas velim de duahus Eulaliis Âlexandrum
b Ipse auctor in Chronic, lib. xiv, cap. 13, ingé- Lesleum, pag. 481 et 566 in Not. ad Missale Moza-
nue hune locum sic correxit : Aunque en los Es- rab., edit. Romoel755; Cl. virum Franci seum Pe-
colios sobre San Eulogio dixe, que el çuerpo sanlo rez. Bayer., in Dissert. Histor. pro SS. Laurentio et
queestaba en Carrion, eraélde S. Félix de At- Damaso, sub pag. 96, 110, 15b et seq., atque soepe
calti ; no es sino il de este olro S. Félix companero laudatum HenricUm Florez» tom. X1I1, tract. 41,
de los demas: id est, Felicis qui socius fuit Aurelii, cap. 12, el lom. XXIX,cap. 8.
897 SCHOLIAAMBROS1IMORALIS. &>»
credo, martyrii ejus, cujus Martyrologia uno pêne àILmus emendavimus, unum atque alterum verbum
verbo meminerint, Equilinus paucula scripserit : superaddcnles.
cum breviaria nostralia minime in lèctionibus, aut (2) Qui usque hodie permanent. Permanent eliani
in die festivitatis ejus concordent. Fuit profecto usque in hoc lempus, in quo hoecscribimus. Neque
Sennonica Columba virgo sanctissima, martyr stre- enim dubium esl, quin de eo sublimiori colle el rupe
nua ; sed ipsa in coelisresidens inde nos nunc liben- divus Ëulogius intelligat, quoequarto ab urbe millia-
ter audiens, optât nos veritatem invenire et confir- rio in vicinorum montium verlice superemiiiet supra
mare, et illum legilimum cultum, qui ut ab Hispanis nobilem fundum, qui dicitur el Albayda. Saxum
Hispanoedivoedebetur eidem asserere. Is vero cultus ipsum Sancii Mirandoerupes appellatur. Ibi apes in
lanius est, et tanto opère insignis, ac pêne singula- petroe foraminibus quotannis mellificant. Ad culmi-
ris, ut non alienigenae, sed alumnoeIributus debeat nis ejus radiées fons dimanat permagnus, qui vici-
videri. Delubra sunt in agris per Hispaniam quam- nos hortos citriorum omnis generis arboribus consi-
plurima sanctoeColumboenomine sacrata, quoepo- tos rigat. Situs est monasterio admodum opporlu-
pulorum eximia veneratione statis diebus solemni nus, et vestigia oedificiorumcum ruinis non uno loco
ritu frequentanluc. Parentes, devotione in hanc di- apparent. Meminisse aulem oportet, capite septimo
vam permoti, ejus nomén filiabus imponunt. Bur- divum Eulogium, hoc monasterium haud procul ab
gensis Ecclesia inter dignitales, ut dicunt, habet urbe consliluisse. Ideo hanc rupeni ipsum signare
sancloeColumboeabbatem-.Habet eodem nomine et credendum est. Alioqui insignem locum ad Guadiati
honore primarioe dignitatis sacerdotem Ecclesia Se- fiuminis ripas inlelligere potuimus, qui ab apum
gonciua. Sacellum quoque hujus divoe ibidem in jo per rupes mella conficienlium multitudine, Aptaria
sunimo templo est structura nobile, cullu eximium, vulgo nominatur. Sed-locus vigesimo ferme ab Cor-
et proventibus insigniter locuples. Quaiiquam utro- duba distat milliario.
bique corrupto jam nomine sancta Colomu,non Co- (5) Mra DCCCXCVII. Ita aperle fuit in vetuslo co-
lumba vocetur. Hoectanta veneratio, tam varius cul- dice , sed describentis vilio manifesta. Siquidem
tus religionis, plurimorum tôt signis testata devotio, sanctoeColumboemarlyrium Pomposam eodem ipso
lot teslimoniisdeclarata, et tam pia animorum pro- die concitavit. Et capile etiam sequenti is scriploris
pensione semper exaucta ; cur externoe, et non pa- lapsus plane convincilur.
trioe, cur alienigenoe,el non civi, cur peregrinoe,et CAPUT XII.
non domesticoeet pêne tulelari divoe tribueretur?
Indigenamhabebamus : quoereremusexternam ? Pro- Perendie (1) v Idus Julii. Is est dies ejus mensis undecimus.
pria aderat : alienam advocaremus? Nostralem pro- nimirum celebratur dies hujus marlyris lëstuin-: quia
aliis erant sanctorum fesli-
fecto divam nos colimus, Hispanam martyrem vene- superiores
ramur, et vernaculum in ea, jureque quoddam vilatibus irapediti. Usuardi Martyrologium ante-
communis palrioenobis debilum patrocinium mérita vertit, et Junii octavo reposuil.
exquirimus légitima religione. Sed dies, inquis, quo CAPUT XIII.
sanctoeColumboefeslivilas in Hispania celebratur,
Decembrisnimirum ullimus, sanctoe Columboe Se- (1) Ludovicus. Aspirationem habuit semper in
nonensis est natalitius, non Cordubensis, quoesi co- exemplari hoc hoc nomen. El ita ex diplomatibus impe-
leretur, septimum decimum Seplembris debuil oc- .G ralorum, qui nomine fuere, scribit semper F.
cupare. Dicam equidem quod sentio. Primum variant ' Onuphrius Payinius in Coesaribùs.
hic Breviaria. Segoncinum namque octavo Januarii (2) Ilalicensis provincioe. Longura esset referre,
die, Cauriense terlio Aprilis sanctam Columbam ha- quibus rationibus probari possit Italicam urbem
bent. Sed ego credo, cum sanctam Columbam eo ipso olim situ exstitisse, qui nunc cum magnis
Cordubensem nostralium aliqui celebrare vellent, ei ruinis Hispalis vêtus appellatur, et ex adverso pêne
nec diem quo passa esset martyrium scirent, et urbi trans (lumen opponitur. In nostris Hispanioe
ultimo Decembris Columbam coli cernèrent ; Cor- antiquitatibus, quidquid ad idipsum invenire potui-
dubensem arbitral!, eum diem ei sine discrimine mus, congessimus.
attribueront. At lectiones Senonensis martyrium (5) Palma. Retinet hoc ipsum nomen id oppidum,
referont. Nimirum quemadmodum dies natalitius no- quod Comilatus caput, et emporium est admodum
stratis divoeerat incognitus, ita etiam vita et passio, célèbre. Illud etiam ad celebrilatem et singularem
quoenon passim in divi Eulogii libris legebatur. Inde in primis amoenitatem habet insigne, quod inter-
quod ad manum erat, nomenque idem veluti pro- amnium est, Singili fluvio Boelim ab allero ejus op-
latere intrante. Distat a Corduba milliaribus
prium dabat, arripuerunt. Hoc ipsum in sancta Ma- pidi
rina noslrati, hoc est Galliciensi, faclum videmus. triginta duobus. Palmam autem provincioeIlalicen-
Nihil eral proprium Squod legerenl : divoeMargaritoe sis, hoc est, dioecesis fuisse intellige. Nam episco-
historiam ex parte ei accommodarunt. Hoec habui pum eo tempore quemadmodum superioribus rétro
quoe de nostroe hujus sancloe Columboecultu dice- soeculis habebat. Sic capile sequenli Egabrensem
rem , liberum intérim judicium eis relinquens, oui dioecesimprovinciam appellat.
aliter sentire maluerinta. D CAPUTXIV,
CAPUTXI. (1) Egabrensi. Mgas Groececapra dicitur. Latini
olim Groecum hujus urbis nomen retinebant. Nam
(1) Hoec namque sacra virgo. Hoecomnia usque quo loco Plinius libri lertii capite primo oppida
ad studia et sacrarum Scripturarum meditalionem Corduboeviciniora commémorât, pro Boebroemen-
lantopere in veleri exemplari fuere corrupta, ut datiores codices, anliquis adjuvantibus exemplari-
nullus pêne sensus eliceretur. Nos quoquomodopotui- bus, Mgabro habent. Nos Hispani Groecumvocabu-
a Quidquiddicat hoc loco Morales, quidquid alias anterius esl
in Chronic. congesseril ut probarel Columbamillam nostri ritus disciplinamseplimo soeculo,ut norunt omnes qui
callent. Cum enim non so-
quam lantopere Hispana Ecclesia olim celebrabal lum in antiquissimis Hispanioe codicibus id exslet
Cordubensem fuisse non Senonensem, nobis certe Officium, sed eliani Veronensis a Blanchino éditas,
illud nunquam persuadebit. Ut enim verum sit quem nec Cajelanus Cennius ad soeculum
septimum
quod de hodierna solemnitate scribit, postquam ipse pertinere negare ausus est, hymnum etorationes
Eulogium edidit; fatearaur necesse est duobus aut Breviarii compleclatur ; liquido apparet Columbam
tribus et amplius ante nonum soeculis, Columbam Gallicanam célébrasse Gothos. Sed hoc
coluisse Hispanos, quoeabsdubio Cordubensis hoec egregie disculit R. P. Emmanuel Risco, argumentum
esse non poterat. Siquidem Officium quod habent Hisp. sacr., tract. 69, cap. 19, num. 114tom. XXXIH
et seq., eu
hujus marlyris Breviarium et Missale Golhicuiii, jus nos sententioe libentissime subscribimnf.
 899 IN DOCUMENTUMMARTYRÏALÉ 900
lirai interpretati Cabra a nunc id ojipidum nomina- A sent, nec taraën mortem subiissent, quamvis sup-
mus. Pêne namque inanifestis teslimoniis in proefato pliciis essent gravions affécti.
de Hisp'anioeantiquitaiïbus opère ostendimus, iÉga- (2) Censor,Qui fuerit apud Arabes hic magislralus
brurn priscum, idipsurn quod nunc Cabra est, oppi- ignoramus. Umbram aliquam saltem Romanoe Cen-
dum fuisse. Distat a Corduba milliaribus sex el tri- suroe forte habuit, ex civium cénsu : unde hoc ni
g-ïnta. Insigne est oppidum, quod Comilatus nomen nomen potuit divus Ëulogius accommodare b.
et titulum proebeat, quod situs amoenitaie proecellal, CAPUTXVII.
quod celebralissimam illam voraginem prope babeat,
quam nos Simam appellanius : quoe inter- tesqua cl (1) Per annos ferme triginla. Probe omnia conso-
rupes bians, nullum vulgô fundnm habëre credilur. nant. Initio enim regni Habdarraghmanis passes
Itaque in proverbiuni jam abiit. Montes huic oppido Adulfum el consecrasse
Joannem retulerat, et nunc post eorum
vicinos Rasis florum et odoris causa magnoperë cé- martyrium se Deo Auream in monaste-
lébrai. El éa suaveolentia hodie quoque jucundis- rio meniorat
sima verno tempore pefsentitiir. Episcopum olim ha- (2) Insignitam stigmate. De stigmatis metaphôra
buit. jam diximus libri primi Scholio
" 12. Erat aulem sa-
CAPUTxv. crarum virginum insigne, ut alibi etiam diximus,
velura capitis, aut nigrum, aut rubeum, ut ex conci-
(1) xy Kal. Is est dies Aprilis decimus seplimus: liis Toleianis constat. Nigrum nunc gestant : tristi-
qitod eodem eorum meminit Usuardus, apud quem tiain videlicel de morte Domini nostri Jesu Christi
Heloeus, non Helias legitur. Adonis Mariyrologium n testantes. Rubeus color sanguinis etiam ejus pretio-
eodem die habèt : item Roraanum nuper a MàurolicO
exauctunl. Menlinit étiam libri undecjmi ultimo ca- sissirai, quo redenipti sumus, memoriam potuit re-
pite Equilinus. spicere.
(5) xiv Kal. Aug. Julii dies undevigesimus anni
CAPUTXVI. oclingentesimi quinquagesimi sexti, in quem usque
(1) Confessorvir nobilis. Apparet Argimirum pu- diemdivus Ëulogius produxil hisloriam. Eam videlur
bliée aliquando anle martyrii tempus Christianam postea continuasse, cum in Apologelico sanctos
fidem, el Mahometi pseudopropheloefalsilatem pro- martyres Salomonem et Rudericum adjecit, qui anno
fessum fuisse, unde confesspris nomen et gloriam insequeiitiquinquagesimo septimo înenseMartiopassi
jam retulerat. Nam confessores, ul îioluni est, no- fuere. Inde lotis duobus annis, quos divus Ëulogius
mine a primoevis nasceniis Ecclesioe lemporibus supervixit, nullum martyrem fuisse crediderim. Ne-
usitato dicëbantur, qui ita sese apud judices gessis- que enim scribere dé his proeterniisisset.
a Qui sint quibus parum apla forlassis videbitur censura ejusque officioplura voluerit, adeat lib. xm
istiusmoditderivatio,iit ait Papebrochius ad 28 Ju- Cod. Theod., lit. 10, de Censu, et lit. 11, de Censil.,
nii, nos certe lalet. Ea placuit Henrico Florezio, Rosin. Antiq. Rom., lib. vu, cap. 10; Laur. Polym.,
tom. XII, tract. 35, cap. 1. num. 4. lib- m Syn. 4, § 4, et alibi. Ita Benedictini sancii
b Bene Joannes Tamaius in Marlyrolog. Hisp. ad Ambrosii edilores, lib. n in Luc. n. 58. Hic addidit
diem 29 Junii : Miror Ambrosii nostri hoec dicenlis Schotlus : Judicem apparet fuisse ex eodem capite,
errorem, cum illi qui censura apud Romanos exige- cum semotusArgimirus ab administralionejudicii di-
bunt, non Censores sed Censitores dicerentur. Qui de C calur. Tum etiam ex Proefat. lib. i.

SCHOLIA IN DOCUMENTUM MARTYRIALE.

IN EPISTOLAM AP ALVARUM. periodo, misère fuerunt in veleri codice depravata.

(1) Quo me serenilas vestra proemonuit.Hoec sere- Nos quoquomodopotuimus, resiituiinus.
nitatis compellatio, qua non semel utitur auclor ad IN DOCUMENTUM.
Alvarum scribens, facit, ut eum nobilem admodum
fuisse credam. De ea aulem poslea in Yeremundi (1) Virginibus sacris Floroe et Marioe. Diximus
dicemus a. jam Gothorum tempore sanctimoniales feminas va-
régis diplomate riis nominibus fuisse compellatas, quod in conciliis
(2) Quia propterea. Èamdem causam vinculorum "ostendilur. Inter coetera, sacraruni virgi-
îssjorumbanc fuisse in superiori epistola retulerat b. Toleianis nomen fuit eisdem iributura. Sed enim non
Alvarus in ejus Vita ab Reccaffredo episcopomissum D num duas sacras virgines appellal divus Ëulo-
in carcerem tradit Eulogium. Nimirum in idem hinc ,bas cura altéra tanluni fuerit s'anctimonialis; sed
uirunique fecidit. gius
quia martyrio jam deslinatoe,tanquam sacroevictimoe,
INEPISTOLAM ALVARI. multo juslius hoc nomen promerebantur.
(1) Infularum proeconiisdigna. Hoc, quantum ego (2) Triumpho adorearum. Verrius Flaccus seu
assequi possum, intelligi vull episcopis polius, et FestusPompeius. Adorea, laus, quia gloriosum pu-
sunimis sacerdotiis dignis doctoribus opus tradi de- tabant, qui farris copia abuudabal. Sed proesertim
buisse judicanduni. Ipse enim Alvarus laicus (ita ea gloria hoc vocabulo poslea significabatur, quoe
5oqui consuevimus Christiani) cum esset, ad eum bellicis rébusrefuisset cbmparala. Inde videlicel, quod
judicium sacroram opertim, quale hoc divi Eulogii iraperalores bene gesta, irumenjti génère,- quod
erat, pertinere non poteral. Quoe sequuntur in bac adoreum vocant, solerëiit donari.' Pliniùs lib. xvm,
a Diploma de quo ioquilur Morales éditant est slra, ab Gothis plane sunt desumpla, ut ex conciliis
ab ipso in fine Operum Eulogii, ùtpole unicura do- Toleianis el Golhorum tegibus constat. His titulis re-
cumentum quo nilitur historia VitoeDominici Sa- ges seipsos nominabanl, el alii honoris causa ad re-
raceni etsocipràm, quam jam diximus illum publi- ges eisdem utebanlur.
casse. Ibi in Schol. num. 15 de compellaiione sere- b Epislola cujus meminit Morales ea est quam
nUatis hànc apponit notaiii : Hoec honorifica compel- scripsit ad episcopum Pampilonéiisenicl nos edinius
laiïo, sicut eliam illa; :''Gloria nostra, Subliinitas no- postscriptam ad BaidcgolhOiicm.
901 SCHOLIAAMBROSIIMORALIS; M
cap. 5.. Gloriam denique ipsam a farris honore A legebat. Humilias, hoc est, sacras condones ad po-
adoream appèllabant. Et capite octavo eodem libro, pulum habere, hoc episcoporum et doclôrura lan-
meminit piiblicorum donorum, quoeex farrë consla- tummodo fuit.
reut. Et divus Ëulogius amat plerumque ejusmodi (4) Verum ad ,eos veniamus. Eos'nimirum. innuit,
inusitaliora voeabula, quod alibi etiam annota- contra quos primo libro, el seorsum in martyrum
vimus a. Apologetico depugnavit, qui maïe sanis argumentis
(3) Nonleclorconcionatur in ptt/piJo.Concionari vo- relrahere Clirislianos a publica corifessione vole-
cal, aliquid in ecclesia aul ex sacris lilteris, aut ex bant. Et lias duas virgines horum vesanis, ut appa-
sanctis docloribus et conciliis ad fideliuni inslilu- ret, monilis lubrico vestigio veluti labantes mitasse,
tionem légère. Hoc erat proprium lectorum. Nam in- in ipsarum passione, et in epistola ad Alvàrum
ter missarum solemnia epistolam subdiaconus, dia- scripsit. Ideo validius confirmandas, et hoc errorë
conus, quod utrumque nunc eliam fit, Evangelium fortius extrahendas pulavit.
a Eadem voce utitur sanctus Ambrosius in lib. de atque honore sumitur, ac potissimum militari. Sed et
Yiduis cap. 4, ubi idem quod Morales, notant mo- Horatius lib. iv Carm., od. 4, hanc vocem usurpât ;
nachi Renedictini e congregalione sancti Mauri , Plautus in Amphitr. Act. i. Apuleiusque lib. in, qui
nempe quod adorea proemiumerat mililare ex farris omnes, proeter eos quos Morales citai, argumenta
génère çonslans, quo Romani anno ab Urbe condila sunt, perquara recle Eulogium eo verbo usum fuisse.
300 victilarunt. Unde adorea per tropum pro laude

III

SCHOLIA IN VITAM ET PASSIONEM SS. VIRGINUM FLOR^ ET MARLE.

(1) Ex vico Ausinianos. Meminit hujus oppidi B etiam eodem die in suo martyrologio posuit, unde
eliani alibi, nullibi taraen plenius. Nos quod de eo Equilinus episcopus in suo catalogo retulit. Mani-
proelerea dicere possumus, nihil prorsus habemus. festum autem hic ex divo Eulogio est, eos viginti
Multa autem seorsum de Floroe martyrio in epistola annos el eo amplius hos omnes martyres proeces-
ad Alvaruni secunda commémorai. sisse; siquidem initio hujus régis passos commé-
(2) Infra cortem. Latinum vocabulom probatis morât.
auctoribus notum, regum nostralium velusiiora di- (5) Iterum venio crucifigi. Verba sunt Christi ad
plomata fréquenter usurpant. Significat autem illud Petrum aposlolum, Romam, cura ibi crucis suppli-
pateritis loci in domo spàlium longius ab habitatione cium passus est, venieiitem : lit in inariyriî ejus
semotùm, quod gallinis alendis el aliis hujusniodi historia legitur. Quam hinc jam iritelïigimus esse
usibus sepitur. Vetustissirnam^ Et sàcellum hodie etiam Romoevi-
(3) Tuccilanoeurbis. Non pauca Romanorum nio- situr, eo ipso in loco quo Christus est dicens divo
uumenta, inscriplique lapides, qui in oppido, quod Pelro apparuit.
îiunc Martos inBoelica, non longe ab urbe Jaen vulgo (6) Sicuti jam alibi. In epistola ad Alvarum, quoe
dicta vocamus, plane docent Tuccitanam olim colo- suo loco reddetur, ibi latius hoecomnia perscribun-
niam inibi fuisse : quemadmodum in Hispanioeanti- tur. Ibi etiam die vicesimo quarto Seplembris oeci-
quilalibus plene docuimus. sas fuisse tradit. Annus vero facile aslruïtur ex
(4) Anémiant nomine. Proeter hos duos filios, epistola ad Pompelonensem episcopum. Cordubensis
habuit eliam Anémia filiam nomine Auream, et Ecclesia eodem die festum harum sanctarum cele-
ipsam quoque martyrem : de qua in fine libri lertii. Q lirai. .Usuardi, Romanum exauctum, et Adonis Mar-
Adulpbi vero el Joannis marlyrium multis modis est lyrologia, Equilini etiam antistitis catalogus earum-
celebratissimum. Multoe per Hispaniam ecclesioe dem memiiierunt. Sed désiit hic jam Ëulogius heb-
eorum festum diem célébrant. Is est Seplembris vi- domadoedies nominare, unde indubitala cerlitudo
cesimus septimUs. Usuardi martyrologium eodem tempofis poterat sequenlibus adhiberi. Sed salis ad
die Corduboepassos fuisse memorat. Inde in Ronia- fidem et historioe verilâtem est sanctum martyrem
num nuper ab Maurolico abbate exauctum, videtur hoecrelulisse.
traduclum. Ado Viennensis in Gallia proesuleosdem
a Velustissima sane est historia martyrii beati quintum Psalm. poenit. (qui est 101) v. 2, num. m,
Pétri, utpote saeculo Ecclesioe secundo sub Lini tom. III, part, n, col. 512, edit. Paris. 1705. Ea
scripia nomine, sed nihilominus ab erudilis tanquam - quoque habent Acta sanclorum Procéssi et Marli-
apocr}'pha rejecta. Ex ea soeculo tertio verba hic niani apud Boliandian. tom. I Julii, die 2, apud quos
ab Euioglo adducia citât Origenes tom XXI in tom. V Junii legi polesl historia illa sancto Lino sup-
Joan. pag. 259, edit. Paris. 1604 : soeculoquarto posita, melius quam in coeteris qui eam ediderunt.
Ambros. Serra, contra Auxent. de Basilic, tradend. Videas, si placet, hac de re, virum erudilum, Vin-
num. 15, col. 807, tom. II, edit. Paris. 1690: centium Alexandrum Constanlium cap. 12 App.
poslea pseudo-Hegesipp. Hist. de Excidio Hierosoly- Monum. ad lib. card. Corlesii de roman. Itin.
mitan. urb. lib. n, cap. 2, tom. V Bibliothec. Patr. Geslisque principis appstolor. edit,. Romoe1770.
edit. Lugdun. 1677 : soeculosexto Greg. Magn. in
D

IV
SCHOLIA IN EPISTOLAS EDLOGh.

IN EPISTOLAM ADALVARUM. tiones , quibus fréquenter ulituu divus ËuIogiuSï

U) Illa vcro'ui erat. Hujusniodi pioecomniemora- quamvis martyrum ardore caleapt, lamen in ipso
903 IN EPISTOLAS EULOGII 90*
sancti hujus peclore qualis divini amoris ignis exar- A eliani eidem est in arbitraria divisiohe post bellum
desceret, salis ostendunt. Flagrat profecto his per- inter fratres confirhïalà'. Auctores ex antiquis sunt
lectis pius aninius, sed cum de martyris fiamma ac- Rhegino Prumiënsis, et Annohius annalium scripto-
censum se videat, majus profecto incendium ex ver- res. Unde Paulus \iEmilius et Roberlus Gaguinus
borum hujuscemodi face subdi sibi persenlit : ut desumpsère. Wolfangns porro Lazius lib. de Gen-»
auctor de suo prorsus igné ignem in leclorum cor-- tium migrationibus seplimo dipîomata etiam hujus
dibus videalur accendere. *Estonamque lepide alius Lùdovici régis adducit, quoeper hosce annos con-
absque hoc devotionis fervore hoc ipsum commemo- cessa sint : m quibus se Bajoarioe regem compellat.
raret; res eoedemcum Cessent, tamen nullam pêne Ideo Bajoàrioeregem hune divus Ëulogius vocal. Esl
in lectorum pectpre sciiitillam excitarent. autem Bajoaria corruptum nomen, quo Paulus dia-
(2) Matùiinûm.et missale sacrificium. Non facile conus et coeleri inde 'scriptores utantùr. Verum
possit quispiam intelligere. quo pacto in carcere re- nomen Bojaria est a Bojis populis, qui ad Noricum
trusi Christiani missain celebrare, aut ipsi decenli in Germania habitarunt, quorum Coesar libro primo
loco et apparatu possent, aut ab impiis custodibus et septimo, Plinius lib. m, cap. 24 et alibi meminit.
sinerentur. Horarias preces solemni more submiss'a Eam suis finibus undique clusàm describit Paulus
voce concinnere certe potuerë. Verum enimvero Diaconus lib.RerumLongobardiearumtertio, cap. 29.
Deus optimus maximus pioe suorura devolioni non (4) Et funeroso quondam Wilihelmi. Nihil prius
deeral, et quo pacto consolari seipsos et armare di- in hac epistola quam séries temporum, el ratio
vini sacramenti perceptione possent, benignus pro- chronologioe est attendenda. Hinc enim et nihil
videbata. Nain in Documenta martyrii plane dixit g discors apparebit in Gallorum historia, quod alioqui
horarias preces Cbristianos Ecclesioe minislros in poterat lëctorem diligënteni inlerlurbàre. Rursus
carcere positos solitos fuisse decantare. eliam recte sibi constare divum Eulogium, nec dis-
ADEPISCOPUSI PAMPILONENSEM. crepans quippiam narrasse apparebit : cum tamen
IN EPISTOLAM nisi tempora cum rébus gestis ila dilucidentur, di-
(1) Pampilonensis sedisepiscopo. Verum nomen versum quiddamèt repugnans sanclus martyr re-
urbis est Pbmpelo, ul est apud Slrabonem, Plinium, censere videatur. Temporum autem et rertini gesta-
et Plolomoeum. Paulalîm autem corruplum in Paiii- rum seriem ex his polissimum annalibus Gallorum
pilonam fuit; nos Hispani corruptius adhuc proferi- desumemus, qui sunt cura vita Caroli Magiiijam-
mns Pamplona. Est aulem urbs in Vasconibus His- pridem Colonioe excussi. Illorum auctor nomen
pànis notissima, regni Navarroe caput et arx muni- suum non prodidil: satis autem"apparet, sui tempo-
tissima. Sirabo, qùamvis id plane non scripserit, ris historiam lexuisse : quo pluris est ejus fides et
satis aperle lamen ab Pompeio conditam fuisse dicit, auctorilas facienda. Is igitur anno oclingeniesimo
siquidein Pompelonem, quasi Pompeiopolini, hoc est vigesimoseplimo de Ludovico. « •lmperator * Relysa-
Pompeii civitatem diclam docet. Et nomen ipsum charem presbylerum et abbatem et cura eo Hilde-.
urbis suum profecto réfei't coiidilorem. brandum atque Donatuni'comités ad motus Hispa--
(2) Olim bealissime papa. Quantum ex his, quoe nicoeMarcoecomponehdos mitlit. Anle quorum ad-
paulo post memorat divus Ëulogius, colligi potest; venlum Aizo Sarracenorum auxilio frelus, 'milita;
apparet hanc ejus peregriiialionèm in Caroli Calvi ejusdem limitis custodibus adversa inlulit, eosque
régis Francorum initia incidissc. Coepit autem, mor- p„ assiduis incursionibus adeo faligavit, ut quidam il-'
tuo pâtre imperatore Ludovico, regnare hic Carolus ^ lorum relictis, quoetueri debebant, castellis recède-,
anno Domini oclingeniesimo quadragesimo, ut in reni. Defecit ad eum filius Beronis nomine Wilie-!
priscis Annonii annalibus habetur.Decemigilur posl- mundus, et alii complures novarunï rerum genlilitia
ea annis, aut paulominus hoec epistola scribitur, ul levitale cupidi :junctique Sarracenis, Cerilaniam et
in fine notatar, el in Nunilone et Alodia nos disqui- Vallensem rapinis atque incendiis quolidie infesta-
sivimus. Unde non immerito olim poluit hiç dicere, bant. Cumque ad sedandos ac mitigandos Gothorum
et quondam etiam paulo mox dicet. De nomine au- atque Hispanorum in illis finibushabitantium animos
tem papoerelro jam diximus. Helisachar abbas cum aliis ab imperatore missis,
(5) Ludovicum regem.Praeposita ad hune modum multa et propria industria et sociorum consilio pru-
aspiràlione scriptum fuit in exemplari. Quam lectio- denler adininistraret : Berriardus quoque Barcinonoe
neraex antiquis monumeiilisubique sequilur F. Onu- cornes Ayzonis insidiis, et eorum, qui ad eum defe-
frius Panvinius. Necesse est autem hic Ludovicum cerant calliditaii, ac fraudulentis machinalionibus
Ludpvici Pii imperatoris filium Caroli Calvi Franco- periinacissime resisteret, atque eorum temerarios
rum régis fratrëm nominari. Illi enim moriens pater conalus irritos efliceret ; exercitus a rege Sarrace-
Germaniam hoereditario nomine reliquit, et postea norum Habdarraghman ad auxilium Ayzoni feren-
a Quia aeienti in carceribus confessores(ait recle missam agentibus, quorum exemplo Ëulogius ulpole
Marlen deA^itiq. Ecclesioeritib.,lib. i, cap.5, art.5), omnis ecclesiasticoedisciplinoecallentissimns missale
divinis parlxcipare mijsteriis una cum aliis Christi fi- sacrificium, sicuti ait, ad honorem et gloriam san-
delibus nequibqnt: ne tanto munere ac gaudio priva- D clarum virginum Floroeet Marioein carcere celebra-
renlw,pontificum erat solliciludinis presbytères vit, post vespertinum malutinumque peractum : id
eis immillere, qui in carceribus ipsis immolaia salulis est, ut nos credimus, postquam sanctissimus ' doctor
nostroe hoslia , coelesti convivioeos reficiebant.... vesperas et raatutinum persolvcrat : proindeque
Quando vero ipsi confessores erant presbyleri aut summo mane sacrum fecit in honorem virginum.
ponlifices, ipsi sibi aliisque in vincula conjeclis cele- Hanc missam quoematulina vocabatur, proetei alios
bràbant. Post hoec Martenius subjicit exemplum memorat sanctus Gregorius Turonensis libro (le
sancti Luciàni, presbyleri Aniiocbeni el martyris, Gloria confessorum, cap. 65, ubi refert muliérem
qui feslo Epiphanioedicitur supra pectus suum, al- quamdam missoematutinoeinterfùisse, in eaque per-'
lari déficiente, sacra mysteria in carcere peregisse, cepisse divinam Eucharisliam.
cura ipse jacerel supinus, et ila vulneribus attritus b Monasteriisancti Maximi prope Treviros, hic in—
esset, ut vix posset moveri. Quoniam vero nec Euse- terserit Pagius ad Baron, ann. 827, num. 12, qui Pa-
bius Coesariensis,nec sancii Patres Hieronymus et gius ad ann. 844, num. 11, iterum loquitui de hac
Chrysostomus hujus rei meminere, cura de sancio seditione Aizoniana : Incerium esl, idem ait ad
martyre loquerentur, proeserlimChrysostomus, qui ann. 826, num. 7, quis fuerit hic Aizo , nisi quod ex .
ejus laudes egregio encoraiocelebravit; haud injuria AnnalibusFuldensibus discimuseum fuisse Goihum:
Tillemontiuset Ceillerius eam revocaruntindubium. el ex rébus ipsis patet illum famitiarilatem habuisse
Ut ut sit, certain est quod Martenius astruxit de cum populisAusonensibus,a quibus, etsi astu velera-
presbyteris et episcopis in vincula conjeclis, ibique lorio delusis, facile susceptusest.
905 SCHOLIAAMBROSIIMORALIS. 906
dum missus, Coesaraugustavemsse nunliatur. Super j{ Egam eum cesse fluvium quem hic divus Ëulogius
quem Abumarbanrégis propinquusduxsibi coiisiilutus, Cantabrum nominal. Seburis aulem urbs ad Aragi
ex persuasioneAyzonishaud dubiara victoriam ripam el anle Pompelonemprofecto, ut hinc appa-
pollicebatur. Contra quem imperator filiurasuumPi- ret, fuit : ejus tamén nec nomen nunc exstat, nec
pinum Aquilanioeregem cum immodicis Francorum situs, qui fuerit, monasterium.
intelligipotest.
copiis mitlens, regni sui terminos tueri proecepit. (8) Legerense Hujus etiam coenobii
Quod ila facturaesset, ni ducumdesidia, quos Fran- meminit in marlyrum Apologetico.Nunc vero San
corum exercilui proefecerat,tardius quam rerum né- Salvador de Leyre appellatur, et octavo ab urbe
cessitas postulabat, is, quem ducebant, ad Marcam Stella, vigesimo quarto ab Pompelonensi milliario
pervenisset exercilus. Quoe larditas inlantum noxia distat. Vidi autem multa priscorum regura Navarroe
fuit, ul Abumarbanvasialis Barcinonensiumet Ge- et Aragonensiuminonumentaeidem monasteriocon-
rundensium agris, villisque incensis, cunclis etiam, cessa, qui ibidem servaniur, in quibus Legerense
quoe extra urbes invenerat, direptis, cum incolumi monasterium semper nominatur. Et fuerat jam antea
«xercitu Coesaraugustamse reciperet, priusquam a ab rege Innigo Arisla conslrucluin. Quod in Caroli
noslro exercitu vel videri potuissel. »El quia tôt ré- principis Navarroehistoria, et in Aragonensium an-
tro annis hi Guillielmia motusoccoeperant,ideo di- nalibus legilur. Et inter coeteraillud Sancii Majoris
vus Ëulogiusquondamdixit. lntelligo aulem bellum, diplomaIn Nuniloneet Alodia jam rétro appositum,
quod tune sefi coeptumfuerat, ad Caroli Calvi régis oppidorum meminit, el proediorum,quibus-superio-
temporà, dum aliud ex alio germinal, succrevisse. res reges idem coenobiumdilaverant.
Fratres eliam Eulogii Ludovici tempore in Galliam,JB (9) Reliquiastibi. Alibijam annotavimus, corpora
abierant, ibi usque ad CarolumCalvum ejus filiura sanctorum marlyrum Zoyli et Aciscli'Corduboead
perstiterant. Hoc Carplo jam régnante Pompelone hoec usque lempora perdurasse. Quod etiam hinc et
Ëulogius fuit. Aliter temporum, quoeipse magis in- ex fine episloîoe astruitur. Nam neque illuslrari
nuit, quam signât, ratio consiare non potest. Ei de Pompelonenses, nisi insigni aliqua missa reliquia-
Carolo Calvoloqui Eulogiumliquel. Is enim ab anno rum porlione poterant, nec basilica aliter oediû-
Domini oclingeniesimo quadragesimo ad oclingen- canda, quodpostea fit, peterelur. Neque pleno dono
tesimum sepluagesimum octavum regnum Fran- ditare episcopumËulogius poluit, nisi horum m'ar-
corum tenuil. Gothiamaulem vocat eam Gallioead lyrum corpora intégra pêne Corduboehaberenlur.
Narbonem parlera, quoequod Gothis fuerat semper Fuit autem sanclus Zoylus Romanorumimperato-
subdila, Galliagolhica fuit appellata. rumHémporemartyrium Corduboeperpessus. Puleus
(5) Sed ipsa iterum, quoe Pampilonem. Seburici nunc religiose suspicilur, in quein pars viscerum
populi sunl, ut hinc et paulo post apparet, in Pyre- ejus projecta fuisse memoralur. Ejus corpus Agapio
neis, el inter Vasconescomputandi. Ab Seburi civi- Cordubensi episçopoGothorum regum tempore fuit
late"nomen, ul mox videbimUs,habuere. Eorum in revelatum. Unde eliam iranslalionis ejus festum ce-
antiquis geographis nulla mentio. Longe enim di- lebratur. Carrionem demum multis- post Eulogium
vers'! sunt ab Sebusiis seu Sebusianis, quorum Coe- annis (quemadmodum in Felice Complutensimar-
sar et Cicero in oratioue pro Quintio meminere. tyre diximus) fuit translatant. .,
Illi ad Narhonem, hi ad occasum longe dissili fuere. (10) Coesaraugustamperveni. Hujus urbis magna
Illi Gallioe,hi erant Hispanioe.Intelligevero Galliam nunc est celebritas, et ejus Plinius, Ptolomoeus,An-
Comatam, quoe ab connu nulriendoestudio nomen ICitoninus, el alii meminerunt. Cum Salduba antea
accepil, cum Seburicis ila conjungi, ut in finibus prisco et Hispano nomine dicerelur, ab Augusio
Hispanioeea parte Seburici essent postremi. Aragus Coesare facta colonia, nomen accepit. Quod ipsum
enim fluvius'-lotus est Hispanorum. Et ad Aragum cum coeteris ejus urbis antiquilatibus egregie, ut
Seburim urbem fuisse confestimËulogius memorat. alia omnia, Hieronymus Zurita indidem civis in
(6) Faciionibus comilisSancii Sancionis..Comilis suis Aragonensium annalibus persèquitur. Neque
hujus nomen Hispanum esse videtur, et illorum tam ea commenlationepatriam suam illustrât, quam
plane temporum, in quibus jam apud Navarros et quod tara inclyto alumno possit gloriari. Suavissi-
proximos Celtiberospatris cognomenfiliireiinebant. nium namque ingenium,judicium in Jilteris rarum,
Inde sunt usitatissima priscis lemporibus solemni Latinoeet Groecoelinguoesingularis cognilio, perilia
hoc more cognomina,Fernandez, Rodriguez,Gon- totius antiquilatis insignis, egregia in scribendasuo-
zalez, el multa hujusmodi a paire in filiumderivala. rum historia laus, et diu in magnis negoliis probala
Sed quis hic Sanciofuerit, aut qua de causa adversus prudentia dignissirnum effecere, ul Phih'ppus rex
CarolumCalvumrebellaverit, nusquamin priscisGal- catholicus summi in sacro Inquisilionis senalu se-
lorum, aut nostris,aulAragonensium annalibuslegi- cretarii, ut vocant, munere virum gravissimuni ex-
tur. Nequeego quid hic possimdicerealiundehabeob. ornaret, postquam jam pridem ab suis Aragonensi-
(7) Quibus Aragus flumen. Paululum immutato hus publici bislorici provinciam publico regni totius
nomine nunc Arga vocalur. Non longe ab Vayona decrelo accepisset. Ego eliam jure optimo glorior,
Gallioeurbe prope Azpeletam oppidum orilur. Ut magnam mihi cum illo multis jam annis el benevo-
recle ab divo Eulogio dielum sit, in Gallioeingressu D lentiam et familiarilatem intercedere, hislorioeque
nas'ei. Inde Pompelonemveniens, infra Lerim oppi- meoe,et hujus eliam ex parle laboris censorem ab
dum Egam fluiiien inlrat. Unde manifestant est regio senatu mihi tribulum : ul mérita possinl jam
» Benenotât post Baron. Marcamet Pagium soepe pum Pampilonensemscribens aiebat, quod funeroso
laudalus Henric. Florez. tom. XXIX Hisp. sacr., quondam Wilibelrai incursu iota Golhia perturbata
tract. 65, cap. 5, num. 25, Moralera confondisse erat : nimirum loquitur de anno 848, quo iler suum
hune Guillielmum, seu Wilihelmum, ut eum no- fecit, et quo sedilioGuillielmieflërvescebat.
minat Ëulogius, filiura Beroardi comilis Barclii- b Sancius hic est primus dux VasconioeHispanoe,
nonensis cum Wiliemundo Beroe eliani comilis germaims frater Aznarii seu Asenarii ducis Vasco-
filio. De molibus Wiliemundi ad partes Ayzonis nioeGallicoe,cui eliam in hujus dominatione succes-
deflectentis loquitur annalista Eginbardus, cujus sit ab anno 836, quo morte horribili Asenarius in-
nomenignoravit Morales; Ëulogius vero de rebel- teriil, ut inquiuntAnnalesBerliniani, ad annum 864.
lione Guillielmiadversus Carolum'regem, quoepost VidesisEmmanuelemRiscolom. XXXII,Hisp.sacr.,
annum 844, quo ejus parentem Bernardum occidit tract. 68, cap. 4, § 7, num. 5, § 8, num. 15, et
Carolus, exoria est ; cura Ayzonisinsurreclioann. cap. 18, num. 3 et seqq.
826 et 827 conligerit. DemumGuillielmusAmpuriis c Egam minime esse, sed Iherum fluvium hic
el Barchinona caplis interficiluranno 850, ob idque nominalura Canlabrum ab Eulogio, idem auctor
Ëulogius circa finem anni sequentis 851 ad episco- monet tom. XXXI, tracl. 67, num. 185.
PAXROL.CXV. 29
 907 IN EPISTOLAS EULOGII 908
mihi quoe scripsi, cum tanlp viro placueriiil, non.A usque soeculuni nostrum nolitiam electi antistiiis
dispiiceré. Iransmiserii,qui marlyr esse.landempromernerit.At
(11) Complùtnm descendu. Recto itinere Goesarau- vero -cum hactenus diçat Ëulogins, intelligerèT.icét,
mista Cordubam proficiscentibus.Segoncia primum, eo ipso anno, qiio scripla haecfuit epistola, viver*
inde Complulum, Toletum tandem est pertr-anseun- adhuc Wistremirum areh.iepiscop.um.. llaquë sequen-
dum.Segonçioenomeh inTiioLivio nonsemel iegilur. libus annis élection fuisse-divum Eulogium Tolela-
Stràbo eiiàm et Plirtius ejus urbis meminere. Nunc num aniislilem, hoc est, martyrio suo propiOreni,
ininiutato paulisper iiomine Siguenza. dicitur, cui inanifestp deprehendinius b.
suus episcopus dohilnalur. ïnsignisque est eo proe- (.14)Qu?m soevulyranni indignatio.. Quemadmo-
sërtim litujo cathedraîis ecclesia, quod sanctoeLibe- dum priino libro vidimus, Habdarraghman rox
ratoecorpore et magnificenlissiniotumulo.illustratur. quosçunqiic. Mozarabes Ghristianos, qui mulieribus
Altéra fuit Segoncia in Boeticaversus freiumPlinio no- piiblicisfungebantur, aul sibi"in palàtio quaqua ra-
niinala. Visunitir ejus ruinoenon longé ab Lethoeiflu- tior.e inservieliàiil (quorum non cratexiguus numé-
miiiis ripa,' hodVequeGuisgônza loco nomeo est. ros) magislraîibus privari, palatio ejici.aiinonis re-
Complutumid plane oppidum.esse,quod nunc A/ca/rt giis careie proecepU.Inler.hos Joseph quoque:divi
de Henares appellatur, in quo nos hoec commenla- Eulogii fraler, ul apparet fueral mulclalUs.Hoc pro-
mur, muftis iisque gravibus lesii'moniisastruximus fecto ypcat a; piiiicipat.u dejiei;, ad sanctam Joseph
in opère, quod de sanctis martyribusJusto etPaslore pati'iarçham, jÊgyptiorum olim prihcipalnni vica-
superioribus aimis evulgavimus. Hinc autem, cum rium.o'jlinenteni,- alludens. Quem enim alium priii-
episcopum etiam hoc oppidum adhiic tempore divi g çipatum potest in misera MozârabumÇhrislianorum
Eulogii haberet, maxime probatur id quod nos.eliam . servilule innuere?
ibi cbnlendimus, sanctam illam basilicam, qua divo- (15) Christicoloeprincipis tueri mereminidominio,
rum Justi el Pastoris corpora olim condita fuerant, Carolus Magnusimperalor, Caroli Calvi, qui nunc
semper Çhrislianorum fuisse, neque èis ab Mauris regnabat, avùs PonipelonemMaurisjam pridem ade-
fuisse ademptam. Quoniam vero divus Urbicius pib meral, et.aliquotiesrebellanlem ipseetLudbvicus Plus
furld eadem corpora Ô'scamjam hoc lénippre aspoiv ejus filius restiiueranl, Qua de re innominati iliius
laverat; ideo divus Ëulogius ipsoi'uni hic non me- auctoris annales ita habent. «.Anno seplingentesinio
liiinit a proculdubio, si aïiforénl, non proetérmissu- sepluagesiniooclavo.imperalorCarolus MagnusPom-
rus : supplici veneratione eadem sancta corpora re- pelonem Navarromm oppidum aggressus,in deditio-
veritus, suoequoque devotionis participera Wiliesin- nem accepil. El paulo post : Pompelonemreverliiur. »
dum effecisset. Cujus murum, ne rebellare posset, ad solum usque
(12) Post quiiitumdiem Toletum reverti. Reverti, des.lruxil.El anno Oclingeniesimosexlo. i In Hispania
inquit, quia Corduba primum egrëssus,' Mac quoque vero Nayârri et. Pompeloiieiises, qui superioribus
iler fecefaî. Quintuni diem iiiemoràt, vel ab ëo, quo annis ad. Sarracenos delëcerant, in fidem recepli
Segoncia fuerat profectus, vel ab eo, quo Complu- sunt. » Et anno octiiigentesimovigesinio.quartojam
tuin iiitraverat. Alioqui CbniplutoToletum bidui iter sub Ludovico Caroli Magni.filiO.imperatoreet Gal-
lantuminodo est. Totetuni vero urbs Hispanioecele- lorum rege. < iEblus et Asinàrius cbmiles cura co-
berrima non semel ab Tito Livio nominala, ab Pli- piis Vasconumad Pompelonem missi. : cum péracto
nio et Ptolomoeomemoralur. De qua, ut de Carlba- '_ jam sibi injunctp negotio revërterentur, » etc. Ubi
gine Salluslius, proesfuërit nihil hic, quam pauça ^ manifeste apparet. Pompelonem recuperatam hac
referre. Cum proesertiinsuo loco, in Hispanioenimi- expeditione, si forte defeceral; sin minus ' pacatam
rum antiquitalibiis, limita fuerimiis exseculi. in tumullu, si quls.fuerat.exortus, fuisse.
(15) Wistremirum episcopum. Ingenti glorioeTo- (16) GalindoEnniconis. Hic Galindo Iniguez aut
letanis Mozarabibus Christianis profecto fuit, ialem Navarros ,,ut vulgaribus iiominibus ular, aut Arago-
ac lantum virum hoc tempore episcopumliahuis.se; nensis fuit. Nam in utriusque genlis priscis annali-
sed Cordubensibus Aieisinde,eliam raullum proestan- bus Galindi nomen,et indeduçtum cognomensoepe
lissimaelaudis deriVatur, divuni videlicel Eiiibgiuhi in prpceribus legitnr. Hieronymi Zuritoeannales li-
é'odemipso tetiipore habuisse, qui inultarunî episco- bro primo non semel lestanlur. In antiquis etiam
porum suffragio el Tpleiani populi sanctis studiis regum vetustissimorum diplomâlibiisGalindinomen
dignus haberelur, qui Wistremiro (quali, boneDeus! inter çoeterosproceresreperitur. Ex his mihi sequen-
aniisliii) suecederél. Idque.circunispecio judicio et tia videri configiii.JEra DCCCXIX, hoc est, anno Do-
matura deliberalione factum prorsus est: cuni éx mini oclingeniesimopctiiagesimo« primo, die Apriîis
hac apud se commOratione Toletana Mozarabiim vigesima secunda, Hordonius rex hujus nominis se-
Ecclesia nobili expérimenta didicissèl, quem vironi cundus cura Gelviràuxore donaria.quamplurima.iuro
dignis studiis et populi vblunlàte rèquirerét. Débet et "argentopretiosa, item vicoset aliaEcclesioeCom-
aulem sancta Ecclesia Toletana pluriimim diVpEu- poslellanoe, ubi divi Jacobi corpus est tumulatum,
logio, quod sanctissimi proesulishic memoriàm con- dedere. Subscribit etconfirmat inler coelerosproce-
servaverit : Alvaro itidem M ad hoc
..... Cordubensi, qui . res Galindus.liem Geloyra regina, Veremiindi régis
j
a Pium hoc furtum divi Urbicii quod late refert irinioiiium contraxisse parentes Ordonii, cura ilhus
Morales in opère cujus meminit, de sanctis mariy- çelebratio posterior esse debeat anno 867 et aliundè
ribus Justo et Pastore quod evulgavit Compluti Ordoiiiusnaïus non fuerit anle annum 870 ulpole fi-
anno 1568 : recte impugnatur ab Henrico Florezip lius secundogenilus, manifesté palet uxorem eum
tom. Vil, Hisp. sacr., tract. 13, cap. 5. minime ducere poluisse anno..881. Quamvis autem
b Creditur, ut alibi dicemtis, Wisireiinroriivixisse iiidubioefideifueril (quodîneiitoainbigiiur) scriptura
desinenle, vel inëtintë hujus régis quam. exhibent Saiidovaliuset Yenesius,
usque ad fine'raânni 858, quoobviantium
sequenli Ëulogius electus, rerum, ut ille in traciatu Çoenpbii:sancti Pétri- dé Montes,
Alvarus ait; adversiiaie impedilUs.nonpotuitconse- fol. 21, hic in loin. Il Chron; Scriptura 14, quae
crari. Cumque dëiiiumeo ipso anno 859, die Maitii anno 898, die 27 Aprilis jam natos; commémorât
undecimâ, décollalus pro Chrislo fuerit, abs dubio quinquë filios Ordonii; nemo, quin aberrel, affir-
ante consecratiohëm obiit. màbit régis matrimonium proecessisseannum 890 ut
«Quod oera 819 sit annus 881 nemo non videt videre esl apud omnes qui hocce avgumeiiluniper-
mendum esse immane quod Morales correxit in tractant. Crediderira in diplomate Ordonii oeroenu-
erratorum catalogo, assignâns oer.:m 919 quoe illi merum sic essè DCCCCXLIX (949), Moralemqueerrore
respondet anno. Sed quoddifficultatis
eojam fuisset nupta Or- apud eum frcquenlissiino non attendisse ad valorem
donio Gelvira, plus habél quam videtur hujus noiuloeXL,
credidisse Ambrosium. Quoquoanno.statuatur ma-
909 SCHOLIAAMBROSIIMORALIS. 910
secundi,<ut ipsa de se, inquit, uxor, Alfonsi quinti A eam. Usitalo tempore divi Auguslini vocabulo,
mater, die Augusli décima pclava oeraMLV,hoc est, quo et-ipse, et alii noniiulli utuiitur Memoria marty-.
anno Domini millesimo decimo septimo, eidem Ec- rum , locus. dicebatur, ubi, martyres colebahtur.
clesioeplurimadonavit. Inter coeteros proesulessub- Hic divérso aliquantuluiîi sensu,. consueto nimi-
scripsil et confirmât Galindus abbas. Et his omnibus rum eïivulgari, ponilur. Videtur aulem divus
nïagis araplunt est Erpyloerégis Alfonsi quârlïpatris Ëulogius ex concilii Africain seu. Garlhaginensis
diploma vigesimo quinio Octobris oera BCCÇCL', hoc; quinli decreto hoc; ipsum deposcere. Ejus haec sunt
est, arinoDpmini nongentesimo duodecimo eidem verba : i Item placuit, ut altaria quoepassim per
Ecclesioeçoucessum>ii) quo cum coeteris proçeribus âgros, aut vias, tanquam memorioe martyrum
Galindus etiam confirmât..Quaetria diplomalâ in ar- cpnstituùntur, in quibus nullum corpus aut reli-
piiivp ejusdem san'cioe Ecclesioe asservantur.- Libuit quioe martyrum conditoe probantur, ab episcopis,
autem hic- hoec congessisse, ul'iiobilis hujus apud qui eisdem locis proesunt, si fieri potest, ever-
nos familioe, cui Galindo -seu Galindez cbgnohien tantur. i Et paulo post : « Et omnino huila me-
est, antiquilas certis. t-ëstiriioniis astruéretur., Cum moria martyrum probabïliter àccepletur,' nisi aut
aiiiern et lioçlppoi etpaùlppostih exemplari Car ibi corpus, aut aliqiioecertoe réliquioe sint, aut ubi
Undp.in nominativo fuisse',!'scriptum; in fine denuo prigo alicûjus'habitationis, vel possessionis, Vél pas-
sionis fidelissimâ origine traditur.» -. - "''>
^It^^Jii.'îâWùsaViVolia.buit.
... (17) Forum- beatoe memorioe construendo Bdsiti-

' ' '

T- .''.; :; . . . .
SCHOLIA IN LIBRUM APOLO&ETÏCUM.

., (I) Q^dâfràtèrhti cribre. Ad'vertëreceptam illorum B tum illud divi BenedicticoenobiumS.amosappellalum,

temporum fuisse ôpiriiohenv, sanctum Iatronem fra- de quo plura, in Cordubensibus dicëmus antiquilati-
t.rem intéremisse. Nam aliis eliani locis hoc ipsum bus, hujus divi corpus in oppidulo dicitur asservari.
5isus Ëulogius imiuifai Et sepulcrum quidem magna religione vidimus ajb
, (2) Et âpud Legerense eoenobium.Hujus monaste- accolisToleto venerari.
rii meminit éfiain in epistola ad Pompelonensem (5) quoque. Rudericus Tolptanus, ei Lucas
nos'de ipso, et de urbé plura dice- Tudensis, atque alii rerum nostralium. auclores hu-
épiseppura, ubi enim
inus..: perdurai àdhué incôlume. jus templi structuram ab hoc rege ccéplam, et mifo
(3) Èxôrtusesl naniquè Mqhomai. Annus Heraclii opère, ita enim seribunl, perfectam celebr.tnt. Et
imperatoris seplimus idem fuit Jesu Christi Domini sequentibus deinceps lemporibus, neque antaà un,-
nostri sexcentesimus. decimus seplimus. Annus oeroe quain, concilia in eo templo celebrala fuisse videmus.
hic nolalus annum unum superadjicit. Neque ùllà' Creditur autem" hoc ipsum' esse templum sanctoe
lamen est repugnantia. Nam unius airai discrimen Leocadioe,quod extra urbem hodie perdurai non longe
inde poluit provehire, quod unus Héfaelii annos ;abflumn3éTago-:Nam duo alia ejus divoeintra urbem
émergentes, ut aiunt, alius computet usuales. Sed visuntur.
non est hujus loci hoecexquisilius rimari. Hoec.au- "' (6) Qui-ridiculym polius. lisdem verbis libro primo
lem quoe de Mahometi initiis, progréssibus, et.fine usus divus Ëulogius fuerat. De illo autem Sarrace-
ex eo codice Legerensis coenobii Ëulogius serefêrt- norum ex turribus clamorë, de quo paulo post divus
habuisse, iisdeni verbis lëguntur jn paryulo, epdem- ; Ëulogius, mentionem etiam Indiculi luminosi auctor
qpe vetustissimo, codice iilferis, Gpthïcis in merii- ï fecit. . „.,.. . , ,,,,. .,, „;. . ,t. -.
brana descripto, qui est in bibliolbeca. bujus'nostrae (7) Igilur beatus Rudericus".Rudericus verum est
apaderaioe Complutensis, quanquam abscissum fo- nomen, quod in Rodrigiii itfii Hîspà'ni corrupimus.
j'iûm aliqpot lînëas in principip. abslulit. Exëmplar Nani nummym aureum Rûderici ullimi G.OlhorUm
etiam.çoheilipram ante sexéehtas':annos scriptum, régis vidi, qui cum èjus viiltu bas lu ôrbein lillèràs
dé
quod ex monasterio sancti jÈinili.ariiadvectam la Cogolla habuit iiiscriplas : In. Dei. nomine. Rudericus. résè.
inregium diyi Lâurentii dél Esçurial est, El parte aversa cîrcum crucem. Mgitania Pins. In
eaiiideui hanc habet hi.sloriàm. anliquissiniis libris manuseriplis sénïper Rudericus
(4) Ecclesia beati Èuphrasiï.. DivUs ÈuphrasiuS Iegilur, Et Rûderici a'rchiepiscopi Toleiani subscrï-
unus ex seplem episcopis fuit, quqs primos Petrus ptiones autographas nonnullas in publicis arebivis per
et Paulus. aposlpli Roina in Hispaniam miseront. lotam liane Meiropolitanara Toleti ditionëm vidimus,
Mulli divi J^cobi Zeliedoeiaposlbli discipulos fuisse ubi Rudericum se, non Rodericum nominal..
iradùnt.-Egpin hoc ex prpbatis.auctpribus nihil.com-
in nostra' historia (8) Quoe signorum gestamina erant. Mirum est
perium hàbêp. Quod potui perye- Arabes hujusniodi oenea cymbala in teinplis Çhrislia-
stigavi. Illud ouines affirmant Hispanoromqùe Eccle- norum ante hanc : direptionem permisisse, qui alia
sioe ferme, oranes iri Mâtutinis, legunt'divum Etf- -multo magis impielali suoe lolerabilipra, ut apud
phrasium Ilitûrgi et proediçasse,. et obiisse. Fuit
ad Biètim hune auetorem cernimus, velarent. Pretio antea re-
aqtein ïjitargi': oppidum fluvium; suprâ demplum hoc ipsum, et trîbuto imposilo donatum
CordubamJ;jsujusLivras,, Polybius„Strabo; Plinius,, r crediderim; nunc vero impielatem cum avarilia cer-
ptP^olpinoeusmemineronl. Ëo autem loco situm fuisse
) lântem vicisse. Et de cymbalo ejus lemporis, quod
PliiiiUs.memorat, lifcçredi reclë possit, epdem situ, hodie'perdurât, suo loco diximus b. . .
a;it non lpnge çollocàtum fuisse, quo urbem nunc,
Aiidajar dictam,*sse videmus. De qup.latius nos in (9) Ad vicèm exquisiti munèris. Hoec-verba quem
nosiris Hispanioe antiquilatibus disseruimus. Illud sénsum habere possint, nec divinando assequi. pos-
ïùpoperoeprenum ^ sûm; nec quomodo emëndari possin't sucèurrit."
Iboriim, hujus dm beaiuvn corpus eum templô ëidétf» (10)r Qui discipulunt in carcere. Hoc idéô dicit,
dic^to ibidenvpermansisse, Sunc nec aliqua salVëni qujà:divus Joânnes ad Baplista cuni jam in vinculis posi-
ineacivitateejusmembrià felinelur, Juxfâ.opuléiir tus dlscîpulos'suos Dominum'Jésunv misisset, hoee
aBene hic.Sehbttus...: In num. 3, cap. 17, lib.ïiîi sanctum Iatronem Eulôgius appellal.
b Schol ip'lib. i Memor, num. 9;
Mémorial, sanclor. non frairicidam sed fairicidûm
 911 EPISTOLiE DEDICATORliE 912
ipsa verba eidem quem hic discipulum appellat, A cemus, alluit, peculiari nomine nunc vocatur pela-
nuntiare jube.nlur. gus. Et cum ex re ipsa hoc nomen inditum, aut polius
(11) Hoecsunt, diabole. Verba esse videntur Rû- adaptatum lùeril : quia nimirum tolo eo traclu flùmen
derici doemoniïnsullanlis. Déesse vero aliquid vide- ipsum laxius stagnet, et in pelagiformara protendatur
tur, quo hoecab illo dici significarelur. Alioqui pro credi facile potest eodèmetiâin. tempore ita fuisse
subito irrumpens, consiare non poluit. niincupatani, proprioqtie nomine hic divum Eulo-
(12) Ordine et nalione dissimiles.Non dubilo, quin gium ustira fuisse.
desinl eliam aliqua, quoe de patria el viloe inslituio (16) Apud viculum Tertios. Et vici et monasterii
Salomonis Iradideral. Nam qui poluit nunc Ëulogius meminit Alvarus in divi Eulogis Vita : el idem divus
hoec referre, nisi securus se jam necessaria, ul boeç alibi non semel. Sunt autem Genesii duo, martyres
intelligi possent, relulisse ? ' ambo in Dei Ecclesia percelebres'; Romanus aller,
: (13) Et super crepidinem alvei. Hinc perspicue aller Arelatensis. UlriUsquemarlyrium uub eodem-
inlelligitur, forum ad Boetislillus fuisse. Nam cum que die, hoc esl Augusli 25 recolitur.
in forum essent hi duo martyres, ul occiderenlur, (17) El quia defectus solisi Assiirgere tentât hoc
dcducti, ad ripam decollanlur. Et divi Eulogii ca- loco oratio. Et pecius illud divi Eulogii Deo plénum,
daver in alveumfluminis proecipitalumnon longe ab et sancioruin glorioecupidissimum,interna devolione
arce, ut in ejus vita annotavimûs, jacuit. Anle ar- instinclum, ferventiusprorumpit. Nec deest doquen-
cem plalea haud.dubie forum habuit et tribunal, ut tioenativa vis, sed verbis, quod fuit tëmporis desli-
ibidem dictumest. tuitur, et modo, quod fuit regionis, caret.
(14) Ac propius quamcoeteratnrba.Hoecerat sancta g- (18) Et inclyiuspapa. Aliquot etiam rétro soeculis
divi Eulogii audacia, hoecdigna futuro martyre ma- papoe nomen, quod palrem significat, episcopis qui-
gnanimilas. Cum coeteri Christiani infidelibus im- busque jam communefueral. Prudentius ad Valeria-
misii se continerent, ne mortis periculum adirent, num episcopum scribens in Hîppolyti martyris pas-
si ad contemplandamarlyrum cadavër.apropius accé- sione. Rorantes saXoxumapices vidi, oplime papa.
dèrent ; ipse unus, conlemplo mortis melu, Deum Et multoeSidonii Apollinaris epistoloeepiscopis sëri-
in sanctis suis laudaturos, lurba se eximens ad pa- ptoe.liUnctilulum proeferunt. Poslea usns tenuit, ut
tibiilUmferme ipsum progredilur. Salis vero apparet hoc nomen summo PonlificiRomano totius Ecclesioe
quantum discrimen illa ejus adirent forlia vestigia, Christianoe capiti solummodo per antonomasiam
cura Arabes adslarenl, noniini Chrisliano et mar- quamdam tribuerelur.
tyrum glorioetanlo opère infensi, ut (quod sequitur) (19) Mra DCCCXCV. Oclogesima quinta fuit in
etiam minululis eorum sanguinis guitis irascerentur. veleri, sedperperam profecio. Mi& enira nonagcsima
(15) In pelngo. Ita fuit in veleri : et qiiamvis cre- quinta fuit nolanda, quandoquidem Mahomad rege
dam fluvii aquani qualemcunque significari, non régnante, quod supra dixeral, inlerfecti sunt hi duo
tamen tacebo, quod ea Boetispars, quoea solis porta martyres, qui poslremi omnium passi hoc tempore
aut paulo superius ad poniem aut paulo inferius,hoc anle Eulogium videntur, anno Domini oclingente-
est, ad arcem, veleris urbis moenia, ut suo loco di- simo quinquagesimoseplimo.

EPISTOLA DEDICATORIiE
EDITION! AMBROSIIMORALIS PR^FIX^.

I. •
C tamen tua neque providentioe neque liberalitati in-
PIHLIPPOsecundo régi calholico regum omnium térim pareil. Quoetua in tabla celsitudine insignis
maximo et potenlissimo, PETRUSPONTIUS LEÔSISa religio et picniissimoeprovidentioe volunlas vel èo
Corduba , episcopus Placentinus, summus per ejus magis ine deleclat, el ut inde graiias Deo Optinio
régna et d'ilionesfidei ChristianoeInquisitor, salutem Maximo ingénies referam cogit, quod eodem ego
et veram felicitalem. jam olim desiderio flagraverim, sanctorum noslra-
Inter mullas proeclaras,Chrislianoque principe liuni multa scripta undique ex vetustis bibliothecis
diguissimas virlulés, quibus catholici cognomen et congiegaveriih, et niunus tandem hoc, quod hic sup-
mérita rétines et perpetuo tueris, Philippe Maxime, plex onëro, sacro islo tuoeMajeslalisstudio et sancta
illud unum cum ingenti loetitiaet vere coelesti gau- propensione dignissimum comparaverim. Divi enim
dio Hispani tui suspicinius, et semper recolimus, Eulogii Cordubensismartyris,doctoris,et eleoli archi-
quod inter gravissimas toi regnoruni regendorom episcopi Toletani operâ nunc primum inlucemerufa
curas, belli pacisque varias sollicitudines,noslratinm tibi (princeps sanclorum Hispanorum et hac proe-
sanclorum glorioeet venerationi semper stades, in- serliin ex parle amaniissiine) olferimus, quoe non
censaque in ipsos devolione , eo mira providentia . duhito quin futura sint gratissima. Unum enim tan-
magnoque sumplu jiigiter incumbis. El longum sit tummodo marlyris nomen audilum, scio quam Maje-
hujus tuae in Hispanos divos religionis et observan- stati tuoefuturum sit jucundum et venerandum. Quid
tioe tesliinonia celebrare. Pauca percurram. Magni- si paulisper libeat recolére marlyris ardorem in his
ficenlissime transfereiidis illorum corporibus, et qua suis scriptis mirilice expressum? Quid si ipsuinniet
decenlia sepulli ubique sint, quaque veneralione U redivivum, loquentem, docentehi, adhortantem ad le
eorum cullus vigeai, missa eliani ad id ipsum léga- wvenire repûtes? Quid si delituisse per seplingenlos
tione picutissima, perquirendo cl intelligendo,pu- et eo amplius annos hoec martyris opéra, spemque
blicani eliam inter divos relalionem ab summo pon- omnem pêne ablatàm eorUnî repëriendorum fuisse
tilice expelendo, hanc pielatis tuoeparlem ahunde cogiles? Ea proelerea, quoehis sanclissimi marlyris
leslaris. Illud vero unum in hoc génère proelerea scriptis continenlur, ejusmodi sunt, ut ab quovis
est, quod ego proeserliin admiror, et pnblicoemili- homine scripta plurimi profecto fièrent, et magni
ta lis ergo exsultanter reputo. Scripla Hispanoruni cujusdam thesauri loco inventa haherenlur. Etemm
sanctorum diligenler undique conquisila, et ex mi- quinquaginta ferme nostratium marlyrum vitàs et
sera oblivione extrada, ul intégra, emendala, sclio- passiones, quorum aliunde proeternomen nihil ferme
liis aucta, et débita suo nitori restituta in vulgus hahebamiis, ab Hispauohomine, qui ipse pêne om-
exeant, non solum cupis et jubés; sed erudilissimis nibus iiiierfuefit, liiculenter scriplâs et plene tradi-
hominibus ea cura semel jam demandata, Majeslas tas, quanti inter Hispanosfieri oequuinfuerit? Martyr
 913 EDITIONl AMBR. MORALISPR/EFIXiE. 914
proelerea de martyribus, martyrii doclor de discipu- A nullo tamen minus cogilabam. Tant! igitur tbesauri
lis martyribus teslis oculatus scripsit. Hoecut nemo compos landem factus, Deo Optimo Maximoin pri-
digne possit oeslimare,ita te, principein vere calho- mis gi alias agebam, qui mihi homini Cordubensi
licuni, vere augnstissimum, el in hoc ipsum studio Cordubensisdivi scripta sanctissima, et in his tôt
oi religiosa cura incumbentem, grato amnio, uli de- Cordubensium marlyrum triumphos nunquam spe-
cet, excepturum elveneraturum aperte inlelligimus. ranti et minime repuianli repente obtulisseL "Sed
Et reliqua quidem divi Eulogii, proeter martyrum enim quamvis scripla ipsa per sese erant dignissima,
historiam, opéra, ejusmodi esse lector plane mtel- quoemullis de causis plurimi fièrent; me tamen illa
liget, ut proeterquamquod historioeejusdem maxima vehenienler commovil, quodproestanlissimam alio-
sunt adminicula, flagranlissimiiiiimartyris pectus qui civilatis noslroegloriam, hinc mirum in modum
undique spjrare, et vivam quodammodo ejus imagi- augeri videbam : donumque eliani hinc nie habere,
nera exprimere videat. Hic vero thésaurus ideo mihi quod'digne ego eidem tribuerem, quodqtie illa liben-
divina benignitate videtur oslensus, ut Cordubensis lissime acciperet, magno opère gaudebam.Namproe-
civis Cordubensem martyrem invenirem, Majestati- terquam quod Corduboenatus, educatus, et primis
que tuum oblalum meoe civitali et orbi Chrisliano litlera'rumrudimeniis Lalinoequelinguoe cognitione
sub tuo nomine felicius communicarem. Codicera inslilutus, tanlum eidem me debere inlelligo, quan-
horum operum miroevetustatis, et divo marlyri, ut tum palrioe clarissimoe quisquam unquam potuit :
credi potest coetaneum Gothicis litteris in mem- quod eliani palerna stirpe talus ex primo urbis
brana. descriptum ex bibliotheca sanctoeOvelensis Maurorum lemporibus expugnatore progredior, ne-
Ecclesioehabuimus, quo nimirum cum sancto_ejus- n scio quo majoris charitalis et propensissimi afieclus
dem martyris corpore Corduba,non multo posl ipsum incitatione in ipsam semper feror, et ejus gloria
coronatnni, fuerat delalus. Quo nomine sancloeei- mirifice recreor. Gralias deinde sanctoequoque Ove-
dem Ecclesioeplurimum debei Hispania, cum opu- tensi Ecclesioe,quas polui, persoivi, quoe has nobis
lenlissimum ihesaurum per sexcentos et eo amplius divilias per lot soecula conservavisset, et mecum
annos servaverit, et nunc opportuno tempore béni- nunc easdem libenter commiraicasset.Verumenim-
gne mihi, et per me omnibus communicaverit.Verum vero quoniam nos Corduboenostroelaus el gloria im-
ut alia omnia Cordubenses civi noslro sanciissimo pensius sollicitabat, ne diutius hoc illam ejus incre-
praeslaremus, opportune proeslofuit Ambrosius Mo- inento carere permitterem ; edendi cupidus operam
rales Cordubensis, tuus, rex potenlissime, histori- dedi, ut quamprimuni exemplar ipsum, quod mihi
ens, qui divi Eulogii opéra omniex parte illuslraret, Ovetenses bénigne commodaverant, describeretur.
et scholiis plane necessariis locupletaret. Idem eliam Id magno nobis et domesticis nostris labore cpnsti-
quoedam de aliis Cordubensibus martyribus paulo tit. Gothicis enim litteris scriptum cum esset; nisi
post tempore ob Christi fidem inlérfectis, nova, et longousu legi multa non poierant. Adde incredibi-
nunc primum adinventa, superaddidit. Accipe ign lem codicis vetustatem, qui cum aliis, quos anle
tur, Philippe regum maxime, divum Eulogium vere sexcentos pêne annos serip los fuisse constabat, col-
tuum, in Hispania tua natum, edoctum, marlyrum lalus, paucis rétro annis illi prorsus scripii fuisse
ibidemdocloremet incentorem, ac demummartyrem. videbanlur. Tanlaerat vetuslas, eipriscorum cha-
H. racterum,atque membranoeet ipsius etiam compagi-
. nationis manifesta diflerentia, quod, quemadmodum
, Idem dominus PETRUSPONTIDS Ecclesioecivitati- •-1 ad codicis fidem et auclorilatem inultum habuit ino-
que Cordubensi bene in Domino valere, marlyrum• menti, ita ad describendum ingentem attulit diflicul-
suorum gloriam digne suscipere, et ipsorum patro .ateni. Itaque desperanlibus aliquandodomesticisno-
cinio inVocantes,digne perfrui. _( stris, quibus eam curam el operam demandavera-
Quanquam studia nostra omnia, et diulinos in mus, nos ipsi suppetias in proeclarolabore aitulinius,
litteris impensoslabores, dignitatis, in quam me im- et nostra manu nonnulla, in quibus ipsi hoerebant,
merenlem Dei benignilas evexit, et muneris injuncti descripsimus. El quemadmodum hune laborem li-<
ratio suo jure assidue vendicent; nos lamen in divo- benter nos ipsi suscepimus, ila eliam illum alterum
rùm Hispanorum scripta pervestiganda el illustranda multo majorent emendahdi, et scholiisillustrandi rê-
veheraenter propensi, partem aliquam studiorum vera non subterfugissemus, nisi nos pastoralis cura,
npsiroruin, curam etiam et diligentiara eo semper el EcclesioenoslroePlacenlinoe,cui nos, etsi indignos,
libenter contulimus. Cumque divi Bënedicti per Hi- proeesse Dominus voluit, varia negolia dislinerent
spaniam mpnasteria propter insiguem vetustatem ac proepedirent, el nisi vicariam operam in hac
hujusniodi opibus dilissima esse reputarem ; tum parte Ambrosius Morales civis noster et Corduba
eliani sanctam Ovelensem Ecclesiam iisdem in pri- dignus, idemque regius Philippi secundi, domini
riiis locupletem esse semper existimavi. In misera nostri, historiens proestitisset. Is, quo est in di-
enim HispanioenostroeGothorum tempore vastalione, vorum Hispanorum vitas el res geslas illustran-
fûgientibus nostris, et lutiora loca pelenlibus, eo das studio et diligentia, hune laborem non impar
cpiiveclos pariler cum sanclorum reliquiis libros suscepit ; qua vero est in Cordubam nostram chari-
eliam quamplurimos mëmineram. Utrobique igitur D tate, avide amplexus est. Ut tolum hoc, quidquid
-
priscos noslroruro auctorum, et sanctorum proeser- hic esl, est aulem permaximumdignilatis et glorioe
lim codices per annos aliquot indagare summa in- Cordubensis incrementum, non alii eidem quam Cor-
dustria et diligentia curavimus. Nec defuit studio dubensestribuerent. DivusËulogiusprimum seipsum
huic noslro felicissimuséventas; piamque sedulila- dédit, nobililate, doclrina, labore vere Chrisliano,
tëm bénigne Deus jiivit, atque provexit. Nam proe- scriptis libris, memoria noslralium marlyrum con-
tërquamquod multa in sacris noslratibus conciliis servât», et demum suo martyrio proesianiissimum.
scilu dignissima, neque tamen unquam antea visa Nos ejus scripta ex perpetuoe oblivionis tenebris
ihvenimus, commentaria etiam in sacros libros egre- eruimus, el nunc in lucem damus : quod Deimunere
gia nonnulla sumus assecuti. Unus tamen divus nobis contigisseel pie credimus, et magno opère loe-
Ëulogius a nobis hac indagine repertus, omnem uo- tamur. Noster Ambrosius, quod talus liber ubique
struni laborem, tametsi multo major fuisset impen- dedarabit, ut emendaiiora, locupleiiora, et inagis
ses, abunde profecto compensasses Quis enim spe- perspicua sancti marlyris opéra ederentur, nullum
rare saliem auderet, tanto se thesauro beanduiii? laborem récusavit. Véstrum erit, sacerdotes gravis-
Audieram ego sane, et alicubi legeram, hujus divi simi, Patres reipublicoenostroe amaniissimi, munus
nomen ; et quoe scripsisse'ttenui quadam memoria hoc nostrum ad veram Corduboecommunispalrioe
. tantuin veluti oll'ecerain: sed nec votis quidem con- gloriam comparatum, benevoloet loetoanimo susci-
cipere poteram, me ejus aliquando scripta adeptu- pere : sanctorum marlyrum veslratium gloriampêne
rum. Et cum nullum alium mihi dari malletn, de redivivamjucundissime recolere, et jugi semper ve-
 915 EPISTOLA DEDIGATORL4Î EDITlONIAMBR. MORALISPRJEFIX^E 916
'
nerationë rèyereri : Doniinum in ipsis assidue lau- A litant. Illud vero quantum veroeglorioepatrioe no-'
dare, Ipsbrom ëxemplisinsislëre, patrocinia subinde slroe accumulât, quod in hac sublimions digniialis
implorare et prpmëreri, ëxihiiamque hanc nostrae magnitudinë, in hoc clàrissimo fortunarunVêl-s'plen*
ch'itatis laudem, ac vere ccelestém proestanliâm di- doris fasligio, amatas olim, ei diiilissiinecollas bo-
ghocultîi'ei'Christianis obsequiisséniper magnifi- nas liltërâs tanlo studio rétines* tanta assiduitâte
c'are...Ità demum flet, ut et vos hinc magnum religio- fréquentas, ut si sola éa laus infimo homini, et vul-
nis froçtum,pietatisque emolumentumcapiatis; nos- gari contingeret, mullUm.cpmmendationispromeri-
que nostrp hoc munere, digno illo equidem per tus jirë optimo videretur? Illud etiam insigne et
sese, mâjus tamen aliquid, Deo benë fortunante, ampliore dignum laude in tuo hoc bpnàriim litiërâ-
tribuisse loetemûr.Valete, viri proestantissimi,daris- run: aniore resplendet, quod non sui unius commo-
siniseurbis cives digiiissimi. dis aut voluptatî proeslantia tua Vult inservirè suâ
111. studia; sed omnibus in commune prodesse cupit.
Proihde cura in conquirendis, ël undequaqUepérve-
lllûslrissimo ac revérendissimo domino PÉTRO stigandis sanctorum Hispanorumlibris niultnin cu-
PONTIOLÉOMSa Corduba,: episcopb Placentino , roe, diligentioe,et sumptus eliâm semper rëpbsue-
summo Christianoefidei per régna et ditiones Phi- rit, quis non videt pubiicaeipsam utiliiatis causa in
lippi secundi régis catholici Inquisitori, divinoelegis hoc génère tarilo opère ëlaborare? Nam opes bas
et sacrbrum cânonum consultissinio, humaniorom avidissime congeris, sed inonininm mox usUmpro-
studiorum amantissimo, AMBROSIUS MORALES Cordu- fusur'us. Multa hoc ipsum propediem.lestabuntur :
bensis, rogius historicus, saluteni plurimam reve- " nunc Unus divus'Ëulogius, amplitudinis tuoe indu-
renlêr dicit. slriareperlus, et velUli'e sepulcro in vilain revoca-
Permultum tibi, proesul illustrissime, multis no- tus, abunde manifestât^Qiiamvisnaraque sancii hu-
minibus se debere Cordubanosira semper fatebilur. jus marlyris opéra*in publicum oflërendo, typisque
Cum enim ejus gloria, quoequamplurimis naturoe evulgan'doCorduboe nostroe proeclariimhoc munug
bonis extolliuir, cîvium tamen clarissimorum mulli-' destinaveris, eideinque uni veluti tribueris : quan1-
tudine et singulari celebrilate niajôfem in modum tain lamen inde utiliiatem Iota Hispania; atque âdeo
proecellit, proedara semper et sUblimisexstiterit; exteroe nationes consecnturoesint, pii homiiies, et
amplitude tua suo splendore, morum sanctitate, do- meliorura studiorum ' amalôres tanlo ..Christianoe
ctrina, el celsis magnarum virluluni merilis, ut opulenlioe thesauro dilës, tanli boni magnitudinè
maxime hoc noslro tempore sit inclyta, perfecit. fruentes, melius poslmodumproedicabuht.Cumvero
Euro namque te ciyem proestitisti,qui patrioe claris- nie tua amplitudo partem ejus proeclarilaboTissub-
simoe, et magnorum virorum fecundissiirioeëxiraio ire voluerit, cum ejusdem divi Eulogii operibus
decori et ornamenlo esse pos.sis. Ut enim nobilila- emendandis, scholiis illuslrandis, et demum edendis
tem tuam, et generis claritaiera praeleream (quaii- proeessejussil ; eo nomine ingénies tibi gralias âgoV
quam quidquid pêne claritatis in duabus magnifi- Siinimi enim beheficii loco duco, sanctissimp mar-
centissimis civilalibus Cordubensi scilicet et Hispa- lyri qualicunqUe mea opéra inservirë, glbriaeqûè
lensi seorsum poenilet, in tuis parenlibus cbnjun- Cordubensis hic aliqua ex parte vdùti fabram essè.
clum proefulseril)illud quod vere tuum est, oculatus Et lamelsi neutrura non sine ingenti labore possem
ab infanlia pêne tua leslis prosequar. Educatus a perficere, ulrumque cumsumma jucunditate ad nie
teneris sanciissime apud D. Pelrum Ponlium pa- C reccpi. Quid enim sanclîssimo marlyri, martyrum
trUm tuum Cordubensis Ecclesioe primicerium et etiam roultorum praeconi,ingérai doctrinoeet mdu-
canohicum (cujus egregias virtutes vitaequéprobatis- strioe ministerium, quod scio quam sit éxiguum, sed
simoeexëmpla nunquam nostra civitas desinel cum qualecunque tamen id •sit, noh loetarer exhibere?
sancta quadam admiratione recoleré), Latinoeqûe Jam vero Cordubensem hinc gloriam augerë, praer.
linguoecognitionejam imbutus, Salmanlicani niajo- clarom munns, quod ea de causa éidem compara-
ribus studiis imbuendus,ejusdemclarissimiviri cura, bas, locuplélare, perpolire, et aliquantispër illtH
et sumptu iransmitteris. Saerorom ibi canohum in- strare non deleclarer? Et quanivis CorduboeMostraS
stitula, sanctorumque Patrum consulta in primoeva causa, cui tanta hinc gloria qiioerebalur,juçundissi-
adeo oelaleféliciter perdidicisli, ul cum publica stu- muni mihi hoc ipsum accident; tum etiam sancloe
diorum tuorum expérimenta et veluti specimina de EcclesioeToleianoe(cujus majeslas primatu lolius
gymnasii iliius more proeberes, periliam tuam om- Hispanioe sublimis, multis etiam aliis nomiuibus
nibus admirantibus, etiam iiondumconfirmala oetas snmmain mérita véneralionem habél) digriitàtcm et
esset stupori. Quod eliam in raagnis luis, sed admo- sanclum splendorëm inde proelerea ignoto ahtéa et'
dum proecocibiishonoribùs, magistralibus et digni- redivivo increraentb exauctum deleclor. Ex iisdein
tatibus inox conligii. Electus namque ab imperatore enim divi Eulogii operibus inlelliget, ipsiimmelsàrt^
Çarolo V Coesarein augustissimum ac supremum, ctum martyrem Antistilem suum fuisse, atque Wi-
uli vocant, sanctaeInquisitionis seualum, cumcolla- stremiro sanclissimo archiepiscppo, et per uniyer-»
tuni hoinines eum honorem raerenlissimo gratula- sain Hispaniam célehralissimo successisse. Horuni
rèn'iur; juveni admodum contigisse admirahantur ; D duoruin suorum proesulumtanta gloria proecëlléTK
eadem virtatis, .doctrinae, aç mërilorum celeïilaie tium,.quemadmodum antehac nolitiam nullam ba-
feslinans, episèopus Civitalensis,crearis. Cumque in buerat, ita nunc hahuissé magno opère laetahitùr."
ea dignitate in Tridenlino concilio et in censura Ego vero iiiroque nomine quidquid habui libens im-
Valii.soleiaiû.convenais, aliisque gravissimis Hispa- pendi, quidquid polUiprppensUs.con'tuli,Dêo inpri-
noereipublicaeuegotiis prudentissirae amplitudo tua mis auclore, quein in hoc ipsum suppliciprece 6b^
se gerérel; ab Philippo secundo rege calholico iri secraveram. Id qualc fuerit, labor ipse noster indica-
Placentinuni episcopalum,majoris proemii,et am- bit : ut hic cominemôrare opus non sit. Tànlum fd
plioris in Dèi Ecclesia fructus ergo evehilur. Et ùt, ipsum Deo Optimo Maximoin primis cbnseçrp, divp
dignus ^tandem amplitudinis tuoe,atque proestantiaë Eulogio et célébrâtis ab illo martyribus dedicOj
cumulus accresceret, nuper in summumlidei catho- Cordubensi glorioe coeleslibus einolumeniis hinc
licoeInquisilprem ab eodem rege calholico delectus; adaucloepffero : et prfèstànlioetuoe,antiste's celebèr--
fiiisti. Cujus magislratus dignitate nihil habet Hispa- rirne, luis auspiciis, lira èliam benëficïo coepiuù|
nia nostra sanclius, magis augustiim,"aul venérari- laborem, quanta opère potui, cumulaluni relërcf,
iiuni. Hoectuam dignitàieni, proesulclarissime, cum Vale, proesul illustrissime, et hoc tuo tanlo boni};
niagnoopere adaiigeaiit, Cordubampariter nostram; diutius fruere. Cpmpluti, anno Domini1572, mem>ç; -^
laji alumnôiure optimo gloriantem plùrimum oobî- Novembri.
91? v EXCERPTA EX AMBR. MORAL!. 918

EXCERPTA EX AMBROS1Q MORALE.

i.
DE VOCABUL1SFICTIS ET NOVATIS, ET TOTO DIVI EULOGII SERMONE.

Divi Eulogu mgemum quantum fuerit, quanla j\gerens pro coiisulens, aut prospiclens. Libri séries
doctrina excultum, ipsius opéra plene salis edocë- lias causas innolescel, ut sit activum. Proecombile.
bunt. Irisignem proelerea sacrarùm litterarum peri- Proeconari. Parvipendulus. Gloriosiler. Deico'la.Be-
tiam cum multis indiciis possis in sancto martyre cisus pro occisus, aut obtruncatus. Itus pro itinere
deprehendere, felix tamen in explicandis et ex pro- seu via. Et ilum neutro génère pro incessu in Nonio
fesso exponendis testimoniis, quoe adducit, dexleri- Marcello reperitur. Prophelismus, ul Chrisiianis-
tas illam in primis declarabit. Stylus etsi pins sem- mus. Inculiio pro rudilate seu barbarie sermonis.
per et soepesuavis, longe inferior esl lanta ingenii Adepsil pro udeptus est. Medie pro mediocrilcr.
et nalivoe eliam eloquenlioe magnitudine : éanique Epislolaiim per Epislolas. Lunatim per singnlos
sentias multoties hac ope destitui. Degenëraverat ni- menses, Melabulum pro spalio. Victoriare. Pausare
mirum jam ubique Lalini sermonis proestantia et verbum, nam pausam pro quiète tinliqui dixere. Ere-
puritas, éjusque daritatem multoesordes obscurave- militas, pro erémo seu solitudine. Qfficiosilas pro
ranl, et nostroe cladës apud nos magis obruerant. munere. Oramen pro prece. Victimare, taiiquain t>î—
Ut potins in tam dira caplivitale el miseria. quam aimant offerre. Sospitare, salutare. Delùjuium pro
per cenlum ac quinquaginta ferme jam annos teni- peccato. Optio pro occasione,item pro pelitione. Vin-
porë divi Eulogii perpeiiebamur, laude dignum sit, diciuni pro vindicla. Grassedo pro crassitudine. Sol
quod vir sancius proesiarë in hoc génère potuit, pro die. Mutliplicus pro multiplex, Versibililas pro
quam culpoeimputàndum, quod non esl àssecutas. mûtabililàte et ihcoltstantia. lnconvulsibililer. Com-
Quëmdam etiam» proprium et peculiarem styluih binalus pro iinbulus. Jugilas pro perpeiuilate. Dibel-
jam diu sibi illa temppra eûeceranl, in quo laudis j> lio pro rebellïo.' Poteslalive. Proesènlialiter. Dulco-
et glorioefuit eminere. Argùliau), sublililatarii, vë- ràtus. Repriorans. Anliceps. Fulcimen. Noxieias.
hëmentioe noiinihil, alque aliquem in rébus màgnis Taxatum pro narratnm. Compactagepro formare, et
sublimitatis impelum non possis non suscipere. Sed veluli fabrefacere. Pusilliles pro pttrviiale. Mun-
verborum et totius sermonis negjeclu egregios cd- dialis. Diserliludo. El quoedam alia ad hune nio-
natus doleas retundi et obscurari. Nos religione qua- dura.
dam rëyerenler tacii, nihil emèndare voluimus : Gênera confusa, casus pei'vërsi, numeri in no-
lanlum fiçlorumët ndvatômm verborum et phra- minibus el verbis neglecli : et tola inde Lalini ser-
sëbh çatàlogum liïc appoïiere duximus necessarium. monis structura dissipai.!, describentium; non âu-
Una alquè alia vice. Dico vobisin veritate : Hispa- cloris fuissevilia, est manilësluni. Idcirco nos omnia
nisrài, Mqhqcliorûm vitam obleciaiis, pro oblectari ejusmodi emèiidavimus, cum in reliquis nihil nobis
vïta monacliéruni. In anle. In amplius. Consultum permiserimus.

ÏI.

QUI STATUS CHRISTIAN* RELIGIONISCORDUBA SUB ARABUM1MPERIOD. EULOGU

TËMPORÈFUERIT.

Occupala ab Saràcériis Hispania, multis de causis C
barbari viclores Christianis pepërcerunt ; illudque
eos in primis comrâbvit; qûod^ magnas îatequë dif-
fusas Hispanioeproviiicias accolis ipsi implerë non
poterant. Ut igilur essent, qui agros colerent, con-
sueta mercimonia, exercèrent, et tribuia principl
persolverënt, Clirislianos in Hispania, quoscùnqùë
potueront, coriseryavere. Relictas iis fuit religionis
cultus, templa multis locis intacts permansërunt,
libereque permissiim, ut Chrisliano ri tu eadem frë-
quentarentv.Corduboevéro major Çhrislianorum nu-
méros relictus, majorera etiam religionis cultum
relinuil. In Univérsuni namque ea civitas multis '
modis ab Mauris jam indê fuit liobilitata. Sedës te-
gni totius, quoeHispali panels annis cohslîterat (re-
ferenlibus Rasi et Rùdérico Toletano ântislite iiï
Arabum historia, quoe nondum est excussa) per Ab-
dalazim Muzoein Hispanioeadministratiône sûcces-
sorem eo fuit translata. Ibi arceni, ibi templum,
nunc eliam inter lot ingentia oedilicialoti orbi admi- j)
randum, erexerunl : scholas ibi philosophioe,et pu-
blicà doctrinoe gynmasia (ut esl in Alfonsi régis
historia, quam generalerii dicunt) esse voluerunt :
et regni caput conslilutam sublinii undique magni-
tudine et majeslate extulerunt. Sed longum sit, si
omnia percensere velim quoe eo tempore ad Cordu-
bensis civilatis ampliludinem-et inajeslateni collata
sunt. Verumenimvero quanquara quidquid Barbari
poterant claritatis nostroeurbi eo tempore cerlatim
inferrent ; multo tamen illam Deus Optimus Maxi-
mus majori splendore inclytam esse voluit, cum
caplivam, oppressai» et multis malis affliclam
Çhrislianorum ibi Ecclesiamreligionis cultu, fideique
catholicoe amore maxime feçit excellere. Ut quoe
marlyruin çoedejam diu antea irrigata nobilissima
fidei.Çlirislianoegërmina, et uberrimos fructus pro-
tuleral; îiunç. sacri cruoris exundantibiis riyis ple-
nitis imbuia, proestantiorem sibi glorioe coronara iu
coelis pararet.civibusque suis firmum certumqu©
apud Deuni' patrocinium majori. çuraulo in omiie
oevuincompararet. Id quale quantumque fuerit di-
vinoelargilatis beneficium, divi Eulogii libri fusius
efuberius declarabunt.
Et quoniam Cordubam cum imperii Arabici domi-.
 919 , EXCERPTA,EX AMBR. MORALI. 920
cilio et sede ibidem constitutà, summa omnia Hispa- A Palma oppidum, Annanetlosvicus, et alia quoedam
nioe jura lam sacra quam profana immigrarunt; oppidula, quoe nominanlur, sua templa habuëre,
Christianoe religionis.dignitas atque potestas, quoe- inler quoe Colubris dictas vicus, sanclorum mar-
cunque fuerunt, éo etiam ëx tota provincia sesei tyrum Cosmoeet Damiàni habuit ecclesiam.
transtulerunt. Non quod Tùlètana Ecclesia, ut fuit; Fuit etiam prope Cordubam templum sanclî Se-
olim, et nunc quoque est, eo tempore totius Hispa- bastiani.
jiioe primas esse desierit, capuique Christianoe apud In his atque aliis multis lemplis, quoe nominare
nos religionis haberi : non quod melropolitanum divus Ëulogius non poluit, proeterquam quod sacra
suum-Hispalensem Cordubensis Ecclesia non agno- fièrent, docendi quoque cura et erudiendi quam
sceret ; sed quia tyranni cum omnia possent, et ad plurimos consuetudo perseverabal. Id docet multis
sese omnia revocarent, éo convenire ad concilium locis divus Ëulogius, et in ejusdem Vita Alvarus :
reliquos antistites cogebant, ibique de quibuscunque ubi eliam apparet non vulgarem illum doctrinoe
cuperent rébus, et consultare, et slatuere volebant. cullum, sed supra captivilatis et miseriarum, in
Indicio sunt duo concilia Corduboeper illa lempora quibus degebant fidèles, tempora proecellentem.Ipsa
cbngrëgata. Alterum, cujus divus Ëulogius meminita, templa eliam inlra urbem suas lurres, oenea sua
ab omnibus Hispanioe mélropolitanis cum subdilis cyinbala IiabUere, quibus Dei plebem assidue cpn-
episcopis celebratum : alterum, cujus in Samsonis- vocabant. Et durât adhuc Corduboe exiguum unum,
abbalis Cordubensis, de quo suoloco dicemus b, Apo ab illis.usque lemporibus, ut suo loco referemus,
logetico mentio fit. Et quoniam hanc, quam dico *•conservatum. Sacerdotes, monachi, sacroe virgi-
majorera potestatem miserabili profecto de causa p nespeculiari veste legilimoque cultu. aniicii. deionsi
habere Cordubensis Ecclesia videbalur; ideo multo eliam inpublicoconspiciebanlur. Quoeomnia ex divo
plura ibidem,templa, basilicoe, monasteria virorum Eulogio alque aliis duobus ejusdem soeculiscripiori-.,
ac feminarum et permansisse, et denuo exoedificata bus, sunl manifesta. Neque sine prëtio tamen, et
fuisse, divi Eugolii scripta lestanlur. Operoeprelium recenlibus semper exaclionibus, ut idem sanctus
fuerit ad Dei omnipotenlis gloriam calalogum hic martyr et alii tradunt, concessa fuere. Unum illud
jam sàerorum .locoriïni, qui Corduboefuere, ex divi tantummodo mortis " etiam interminalioiie fuerat
Eulogii proesërtim libris apponere. El inlra urbem Christianis vetitum, ne pseudoprophetam eorum
quidem hoecfuisse nmmoranlur. Mahometura malediciis incesserent, aut legi suoe
Sancii Aciscli marlyris Cordubensis basilica, ubi cum probro detraherent. Hoc uno fidèles Chrisli
sanctum ejus corpus requiesCebat. abslinerent, Arabum templa non intrarent, tributa
Sancii Zoyli marlyris Cordubensis basilica, in qua persolverent, tuti el pêne liberi poterant pernianere.
sanctum ejus corpus erat tumulalum. ' Nam et comilum dignitas semper,Corduboe inter
Mozarabes perseverabal ; ut ex Samsone abbate,
Sanctorum trium martyrum CordubensiumFausti,
Januarii, el Martialis basilica, ubi ëorumdem cineres et Cypriani Cordubensis epigrammalibus, per hoec
asservabantur. Hujus terapli mentio eliam est in ipsa tempora scriptis constat: et quod in divo Eu-
priscis Annalibus, quos initio liber ille Compostel- logio legimus, publiée exceptorum munere iidem
lanus habuit, de quo in Dominico Sarraceno mar- fungebantur Christiani, alque inter tyrones regios,
tyre c dicemus. Ibi ila Iegilur : t Mra MXXXUI. de quibus suo loco dicemus, h regiis annonis, ut
Octavo Kalendas Januarii captus, et Ianceatus fuit _ ipsis sancti marlyris verbis..utar, vescebanlur. Et
cornes Garsia Feroandi Saracenis, inter Alcocer « Samson abbas, cum de Servando comité initio libri
et Langa in riba de Dorio. Et quinta die morluus secundi agit, apertecomitatum Cordubensem nomi-
fuit, et duclus ad Cordubam, et sepultus in sanctos nal. Ut intelligere debeamus, Golhorurn more co-
très, et inde ductus fuit ad Caradignam. » mitem CorduboeMozarabibusChristianis data ni, qui
Basilica sancii Cypriani. eis proeesset, jus inter eos diceret, et conlroversias
Basilica sancti Genesii7narlyris. aliquas leviores, neque ad publicam régis majesta-
SancloeEulalioe virginis et martyris basilica d. teni, fiscurave regium pertinentes, deeideret. Ejus
enim dignitatis Golhorurn tempore, quod ex eorum
EXTRA- URBEM. ^' legibus proesërtimconstat, hoc fuit proprium et pe-
Sancii Christophori monasterium, urbi trans flu- culiare, ul urbes regeret, cum mililioemunia duces
men propiuquum e. in primis obirent. El inter sacerdotes etiam proeter
Culeclarensemonasteriumin monlibus urbi vicinis, abbates.qui, ul diximus, templisproeerant; arçhidia-
divoeMarioevirgini sacrum. coni, atque archipresbyleri nomen et dignitas per-
Tabanense coenobium, ipso divi Eulogii tempore durabat. Cyprianus enim in illorum suorum epi-
constructum in iisdem monlibus. grammatum lituhV archipresbylerum sedis Cordu-
f
Pilemellariense monasterium sancti Salvatoris : bensis se appellai. Archidiaconi menlionem ab eo-
et ipsum etiam eodem tempore iisdem in montibus dem factam mox referemus. Illud etiam scilu di-
condition, cujus eliani hodie ruinoe visuntur. gnum, in templis etiam nostrorum'publicas Corduboe
Armilaiensecoenobium,ad Armilatoefluminisripant bibliothecas fuisse : ut facile quivis possit intelligere
in montibus sancio Zoylo dicatum. j) qnanto* doctrinoe-ardore nostri flagrarent. Unam
Sancii Felicis martyris monasterium in oppido scriniis eliam insignem, quam in sancii Aciscli
Froniano corumdem monlium. temploAdulphus cornes reposuerit, idem Cyprianus
Monasteriumsancii Martini in monlibus ad oppi- archipresbyter longo epigrammate celebravit. Alté-
dum Roiana. rais etiam meminit quam ipse Saturnino archidia-
Sanclorum marlyrum Justi et Pastoris coenobium cono magna ex parle proescripsil'.
in montibus ad viculum Leiulense. Sed enim cum hoecita sint, Chrislianoruni tamen
a Lib. n Memor., cap. 14. contactum, referente divo Eulogio, tanquam in ipso
*>Schol. in lib. i Memor., num. 9. Kalendas Augusli, et mortuum quarto Kalendas
c Jam diximus Moralem edidisse sancti
hujus ejusdem oera 1033, ut legit Morales.
Vitam, ubi in Monito commémorât codices Com- 4 Hic recle Schot. : Ex 10 cap. lib. m Meut.'
postellanos Tumbos nuncupalos. Unus eorum An- tancl, hoecaslrui non potest inlra Cordubam.
nales eompleclitur, quos postremô lypis excussit e Id. hic quoque recte : in parte meridiana.
soepelaudalus Henricus Florezius tom. XXHI Hisp. f Pinnameltariense. .
sacr., pag. 517,cujus edilio habel ^Era HXXXVII.Sed g Schol. in lib. i num. 9.
simul banc et diem vm Kalendas Januarii bene b Schol. in lib. HMemor..,
Memor., cap. 3, num, 2.
cor-rigit perdoctus ille vir pag. 296 1 Labitur Morales exislimans
ejusdem tom.,
num. 20 et seq., slaluens comilcni captum ociavo epigrammalibus de Bibliolhecis, Cyprianum loqui irt
qnatenus -hbçvjè^,.,:„
 921 EXCERPTA EX AMBR. MORALL 922
conlaminarentur, Sarraceni prorsus devitabant ; el A queant sacerdotes repellere. » Et quoesequunlur.
ab illorum pueris nostri indigna multa in publiée Hoecautem sex oclove annis post divi Eulogii mar-
paliebanlur. Tributa vero gravissima fuisse idem tyrium facla fuisse, suo loco,a plenius de Samsone
sanclus marlyr ingemiscit, el illud in primis, quod agentes, demonstrabimus.
singnlis mensibus solvebalur. Novis etiam iribulis CoeterumquamvisÇhrislianorum ecclesia Corduboe
Christiani Mozarabesonerabantur. Adeo ut de obla- congregata divi Eulogii temporibus, ul dicebam, in
tionibus omnium ecclesiarum partem solyere, novo dira captivitate tôt tanlisque solatiis templorum,
tributo excogitato, cogërenlur. Quod Samson de monasleriorum, doctrinoeet exemplorum in sanciis-
ServandoÇhrislianorum Corduboecomité, sed nêfa- simis viris allevaretur, ut non omnino capta aut
rio homine loquens, his verbis déplorât : f Exinde déserta videri posset; illud lamen habuit verum se.
omnes basilicas urbis proedictoetribularias fecit esse, solidum de divina benignitate solatium, illo majori
et impunis hostis de purissimis oblationibus fideliuni beneficio magnam persensit Dei misericordiam ;
in usus templi collatis Dominici, thesauros fisci in- quod mulli ex ea martyres eo tempore prodiere, qui
hiaius est ampliare : ut spoliando mensam Christi, veram fidem in vivis sua morte confirmarenl, raorlui
ël ditando palatia fisci viderelur aquam sitieniibus etiam vivenlibus suo patrocinio Dei clemenliam pro-
auferre, et amplissiino maris sinu infundere. Sicque piliam redderent. Qui autem quoique fuerint, divi
b
aclum est, ut vénale sacordotiuni sustinenlcs ipsoe Eulogii libri, et quoe his nos adjunximus, lalius
basilicoenon more solilo dignos recipere et indignos ostendent.
bum locum significat, ubi libri reponunlur. Nomen n tûrnino archidiacono; nemo non videl intelligendum
bibliotheca veteres frequenlissime usùrparunt pro esse, Zoylum scripsisse bibliothecam Saluriiino, id
sacris bibliis seu libris ulriusque Teslamenti, ut laie est, sacra biblia, ad quorum calcem apponendum
probal dominus Ducange; atque ex lectione epigram- erat epigramma. Hoc et coetera Cypriani epigram-
matum Cypriani constat hoc sensu perscripta esse. mata edidit Henricus Florez tara. Il, cap. 5, quem-
Primum sic ail : admodum, ut jam diximus, Samsonis Apologelicum.
Ibi pag. 581, num. 5, exslant verba inox allata a
HoeopusilîustricomilisclarescitAdulfli Morali.
Quisuniplispropriis librorumtliecanolavit. a Schol. in lib. i Memor., num. 9.
Qua novihaoËiitur veterisque in ordiuelibri b Adjunxit Pelagium, Eugeniam et Dominicuru
Teslamentiveri
Hincfousperspicuusparadisisurgit a lymphis... Sarracenum, quos jam diximus ad soeculum deci-
mum periinere, Aclaque eorum nos omîltere quo-
In secundo autem, cujus est litulus : Ad pelilionem niam nihil conferunt ad illustrandum Eulogium.
Zoylifilii sui in finembibliolhecoequantscripserat Sa-

III.

CHRONOLOGIE RATIO EX D. EULOGII OPERIBUS.

Ante annum Dominicaenalivitatisoctingentesimum iC Lotharius, Romanorum imperator, qui adhuc

qtiinquagesimtim,unde Mironologiamopportune or- vivebat, ad eosdem quinque annos proelerea per-
dimur, Adulphus et Joannes Hispalensis originis venil. (Ex eodemet multis aliis.)
Corduboejam fuerant martyrio coronati. (Ex libri Michael Porphyrogenilus, Theophili successor,
a
n, cap. 8.) Annum signare non possumus, nisi quod Constanlinopolitanus imperator, cujus hic nonus
anle annum Domini octingeniesimum trigesimum eVat annus, annum oclingentesimum sexagesiinum
plane videniur occisi. septimum atligit. (Ex eisdem.)
Anle hune etiam annum divus Ëulogius in Galliam Initio hujus anni Oveloet Legione in Hispania re-
profectus, Pompelonensem episcopum, et Navarroe gnabat Ranimirus, rex hujus nominis primus, Al-
abbates quamplurimosinvisit. In reditu Coesaraugu- fonsi Casli régis successor. Mortuus vero ipso primo
stanum, Segonlinum, Complutensem el Tolelanum Februarii die, filio suo Ordonio primo regnum reli-
episcopos, apud eos diversatus, cognovit. (Ex ejus quit. Id aperle constat ex ejus tumulo, quem in regio
epistola ad Pompelonensemepiscopum.) Quo anno AlfonsiCasti vocato templo Oveti vidimus, cum hoc
peregrinalus fuerit, non salis constat. Nos suo loco, epilaphio :
quantum datum fuit, ratiocinabamur h. 0B1ITDIVAE HEHORIAE RANIMIRUS REX
ANNUS DOMINI DCCCL. DIEKAL.FEBR.ERADCCCLXXXVIIL
OBTESTOR
Primus hic est annus, quem divus Ëulogius initio VOSOMNES QUIHAECLECTURI
libri secundi notai. Fuit aulem post triginta intégras ESTIS,
UT PROREQUIE 1LLIU8ORARE N ONDESINATIS.
cycli solaris conversiones, in trigesima prima deci-
mus nonus : secundus posl bissextum seculus, litte- Et Sampyros Astoricensis, c Lucasque Tudensis
ram DominicalemE habuit. Quoeomnia hic in pri- episcopi hune annum mortis Ranimiri scripserunl.
mis signanda fuerunt : si quidem divus Ëulogius ali- Vetustissiraus etiam tumulus docet, non multo post
quando hehdomadoeetiam dies nominal : unde nos régis mortem fuisse epitaphium insculplum.
certain lemporis rationem astruximus, el manifesta Navarroeet Aragonensium montium regnum In-
veritate confirmavinius. nigus Xiraenez cognomenlo Arista oblinebat, ut
Leonis quarli pontificis maximi quartus fuit hic ex magis versimili illorum temporum suppuialione
annus : qui per quoique etiam sequentes supervixit. colligilur. Quanquam in magna auctorum varietate
(Ex F. OnuphrioPanvinio.) nihil cerli et indubitali potest hic affirmari.
a Nunc Vita et passio Floroeet Mariaepost Docu- « Fallitur Morales : nain Sanipyri Chronicon
mentum martyriale. . incipit in Alphonso III Magno nuncupalo. Verum
h Schol. in Eulogii Vitam num. 14 in cap. 7 lib. constat anno 850 obiisse Ranimirum ex Chroni-
n Memor. num. 2; et in epist. ad episcop. Pampi- . eis Albendensi, et Sebasliani Salmanticensis epi-
loa. num. 2. scopi.
-S«fe EXCERPTA EX AMBR. MÔRÀLI. 92*
Carolus cognomenio Calvus, Liidovici imperato- À Post sextum diem divus Ëulogius carcere educiturî
jrîs-filius, Caïoli Magniiniperaloris jiepos, in Gallia (Ibid., clin epistola ad Alvarum.)
rëg'nabat. (Gdllorum'oinneshistorici?) Eratquë hic ANNUS DOMINI ncccLii.
regni ejus annus undecirnus. Idem Carolus, quid1- Gumesindus Tolëlanus presbyter, et Servùs-Dë;
quid pâtër àtqiiè avus ab Sarracenis in Caialunia, monachus die Januarii terlia décima
Aragonensium moniibus, et apud Navarros àdemè^ Christi nomine suslinueriint. (Cap. 9.) hiprtcmprp -..,;.
-rant, retinuii; {Aragonensiumannales, Gallorumiii- Sancti martyres Aurelius, Félix, "Cordùbénsè'Sj
sîorici.) cum uxoribus Sabigpllionë et Liïipsà, comiianté
Regnabat laie îri Hispania, regni sede Corduboe
Consfiluta, Habdarraghhiah Sarracënus liujOs iio- eliam Géorgie mpnaçho ex Syria, vjgesimo septimo
minis lertins. Eratqiie Jiïc regni ëjns ânnus vicesi- Julii die occisi sunt. (Capitesequenti:) , Iliberiia-
. ''-.,
mus nonus. (Ex divo E'utogio initio libri secundi, et nusChristophorus Cordubensis, Leovigildus
ex Rasis Mimri Historia : ïlèm ex Rûderici Tolelani monachi, pro Christianoe fidei conféssibiië jù-
aniistitis de Arabibus historia iïondumexcusa *.) gulantur, die mensis Augusli vicesimo. (Cap. 1.1,).
Emilia el Hieremias Cprdubenses die 'Seplembris
Hoc ipso aniio, decimo octavo b Aprilis die, qui
in.'.sexlahi feriam inciderat, Perfectus presbyter quinto decimo martyrio coronantnr. ( Capile, se-
Cordubensis marlyriô coronaum (tî'6.11, cap. 1.) quenti.)
Post hune Joannes pro Christi fide pêne ad nior- Rogellus.Iliberitaiius monachus, Servio-Deo ex
varie excarnificaii die sequenti,
teni coedilur, et ludibrii publici causii asino veclus Syria monachus
Seplembris videlicel sexto decimo, capite truncan-
për Urbem circumducilur, conféssorisque gloriam j, U lur.
àdipiscitur. (Lib.i.) Témpus liquere non polesl, nisi Habdârraghman rex lot martyrum constantia ler-
qiiod hbc ahnb , poiiusquaiii sequenli, factum ap- rilus, impedire marlyrium cogitât, el congregari
paret. episcoporum alque etiam luelropolitanorum conci-i
ANNUS DOMINI DCCCLI. liuui Corduboeimperal. (Ex capilibus sequenlibusf)
Littera hoc anno diem Dominicum-signans, D El hoecdiversa omnino esl régis perlurbotio, el Ec-
fuit. Die Junii teriio, qui quarîa feria evenerat, san- clesioepersecutio ab illa, quam jam superins retuli-
clus Isaac monachus Cordubensisjugulalur. (Cap. 2, mus. Hoc manifeste ex ipsa temporum série in divo
lib. n.). et ex ejus verbis constat.
• Sancius laicus nalioné.Gallus duos post dies mar- Eulogio,
tyrio coronalur, feria .nimirum sexta insequente, ANNUS DOMINI DCCCLlIi;
ejusdem Junii mensis die quinta ( Libri ejusdem, Initio hujus anni Habdârraghman rex suinta mo-
cap. 5 ) ritur. Mahomat ejus filius in regno suceedit. (Capite
Duobustantum inlerjectis diebus, die ejusdem men- libri secundi deciniosexto.)
sis- ociavo, et hebdomadoe sequenlis feria prima, Mahomatregni sui initio Clirislianos 'acerbissime
sex pariter sancti martyres trucidantur : Petrus persequilur, templa diruit. (Quatuor primis libri
presbyter Asligilanus , Walabonsus diaconus llipu- > tertii capilibus.)Hoecjam terlia est EcclesioeCordu-
lensis, Sabinianus monachus, vico Froniano propê bensis persecutio : et hujus menlionem fieri credo
Cordubam natus, Wislremundus Asligilanus mo- in sanctorum Rûderici et Salomonis historia. (Ex
nachus, Habentius Cordubensis monachus, Hiere- r vnnis ibidem in Apôlogetiboadnolatis.)
mias ilidem Cordubensis monachus. (Capile ejusdem Arabum principum nonnulli in Hispania contra
libri iv.) regem Mahomat rebellarunt. Ipse Clirislianos Iri-
MenseJulio, die decimo sexto, qui in quintani fe- . butis gravât, suornmquc odium in se suscitât. (Duo- .
riam inciderat, sanclus Sisenandus diaconus Pacen- bus sequentibuscapilibus.)
sis-ex Lusitania marlyrium jugulalus complevit. Fandila presbyler et monachiis ÂççitSiiiià die
(Capile sequenti.) Junii iertio decimo marlyriô coronàîur. (Capile
yeneris die, sabbalo, et insequenti Dpminico octavo.)
lanlummpdo inlerjectis, secunda feria, quoe diem Die sequenli, Junii quarto decinio Anasiasius mo-
Julii vicèsimum occupavit, Paulus Cordubensis mar- nachus presbyler, Félix monadius Complutensis,DJi
tyrii palmam adipiscitur capile iruncalus. (Ca- gna virgo Deo diçata martyrii lauream accipiunt.
pite 6.) (Capite sequenti.) ...
.Sabbalo insequente et Julii die vicesimo quinta Benildismairona quinta décima ejusdem mensis
Theodeniirus monachus Carmonensis patria, marty- pro Christi fide jugulalur. (Capite decimo.)
rio laureâiur. (Ibid.) Sancla Coluinha Cordubensis virgo Deo dicata de-
. Inlereâ Repçaffredus episcopus jussu tyranhi Dei ,cimoseplimo Sèplerabris die capite truiica'ià marty-
Ecclësiani Corduboemisère conlurbal, divuni Eulo- rio coronalur. (Capite sequenfi.)
gium in carcerem conjicit. (Ex ejus Vita per Âl- Pôniposavirgo et martyr Cordubensis Oclobris dié
varum saripidj ëx epistola ad Pompelonensemepi- decinio sexto gladio Sarraceiiorùin occiibuif. (Copite
scopum, el ëx secundo libro pluribus locis.— Ubi nos _. duodecimo.)
hoc ipsum adiiotavimiïs.) El témpus quidem quo ca- ANNUS DOMINI DCCCLIV.
ptas fuerifdiviiS EulogiuSi non possumus exquisite Abundius presbyler ex vico AnnanellospropeCorr
sigiiaïe. Tantum cdlligi aliciiridé polest, per hosce dubam die Julii undecimo marlyrium subiit. (Libri
menses, quod. suo loço videbinms, conligisse. Cau- tertii capite decimo
sam, cur iii càrçëfe.m fuerit missus, ipse in Docu- tertio.)
menta Martyriàlî et ïn epistolis reddit. Quiai nimi- ANNUS DOMINI DCCCLV.
rum martyres adhortaretiir, et àd marlyrium ipsos Amatov tuccilanus adolescen.s,Petros monachus
inceiidérët. Ludovicusitem Cordubensis, die Apri-
Hic marlyrium . sanclarum virginum Nunilonis Cordubensis,
lis ultimo omîtes pariter marlyriô coronantur. (Cq~
et Alodioedivus Ëulogius retulit, qiioe non Cor- pile^dfcimo quarto.).,.
duboe passoe sùnl. El lempus suo loco invéstiga- Witesiudus senex Ègabrensis eodem anno martyr
bimus. . esl factus. Diemdivus non commémorât
Flora Cordubensis, Maria llipulérisis, "Walabônsi (Capile decimo quinto.)Ëulogius
martyris soror, virgines ambae, martyrio simul coro- ANNUS DOMINI DCCCLVI.
nantur mensis Novembris die vicesimo quinta. (Ca-
pile sequenti.) Helias presbyter senex Lusilanus, Paulus él Isî-
a Alibi loquîmur de Rasis Mauri et Rûderici Tolë- i> Perperam hic Moral, et Schot., primo ménsh
lani hisloriis hic memoralis. Maii die.
925; EXCERPTAEX AMBR. MORALI. 926
doras monachi, Aprilis decinio septimo die passi".\ et eleclus arcliiepiscopus Toletanus, fit etiam hoc
sont. (Libri'iérliï capite decimo sexto.) t anno martyr, Mardi mensis die undecimo, .qui eu
Argimirus Egabrensis moriàchùs in Christi con- anno sabbatum occupavit. (Alvarus in ejus Vita.)
fessione vigesimo
' ociavo Junii die occiditur. (Capile Leocritia virgo Cordubensis, cujus causa, et fidei
sequenti.) . . ,. Christianoeproesërtimergo, divus Ëulogius morlem
Aurea virgo Deo dicata, Adulphi et Joannis mar- fueral perpessus, quarto postea die, hoc est, Martiï
lyrum soror,, die Julii decimo nono martyrii palmam quinto decimo, ipsum doctorem suum sequilur niar-
accepil. (Capile
' ultimo.) tyrio coronata. (Ex eodem ibidem.)
ANNUS DOMINI pccCLyii. ANNUS DOMINI DCCCLX.
Rudericus;Egâbrensîs
" et Salomon marlyrium pa- Hoc anno, die Junii primo sancti martyris Eulo-
tiunlur Màrtii die tertio decimo. (Ex Apôlogetic» gii corpus ex basilica sancti Genesii in Basilicam
sanclorum.) - - sancti Zoyli marlyris translatant est. (Ex aliero
ANNUS DOMINI DCCCI.VIII. exemplari, in quo fila sancti Eulogii solum fuit.)
Hoc lantummodo decennium sancti Eulogii Opera^
_Nullum martyrem habuit hic annus, neque ulla enumerant.
ejus est àpud dîvum Eulogium mentio. HoecMorales. Quoepostea addit, cum nihil ad il-
ANNUS DOMINI DCCCLIX. lustrandum conférant Eulogium, consulta duximus
Divus ËulogiusCordubensis, presbyler et ooctor, omillenda.

DE CORDUBA URBIS ORIGINE, SITU ET ANTIQUITATE.

Tam multa sunt, quoe divus Ëulogius de Corduba BI quisqiiam salis digne possit explicaré, ipsoeproecisoe
nostra suis operibus inlerseruit : alque adeo fréquen- rnpës, scopuli ipsi, ubi planura quidpiam non solï
ter multarum in ea urbe regionum, oppidorum, (neque enim solum esl illud, sed lapidum strues) ve-
agrorum, fluminum, similiumque rerum meminit ; rum quidquid id est plarii, Loton suavissimam ëf
ut fuerit necessarium, de ejus situ et antiquilate siliquam sponte nascenlés, sativas vero oleani, vi-
mulla hic apponere. Et Corduboe quidem urbis ori- lem, ficum, cerasum,mala Punica elPersîca.pruhà,
ginem, sitinn , ejusque mulaiiones, cum reliquis et quod magis mirandum sit, ciiria mala omnis ge-
quoead ejus antiquilaiem pervestigandam poterant neris abunde producunt. Proestant hoc ipsum ma-
perlinere, in eo opère, quod de Hispanioe anliquila- gna ex parte foules copiosoe, purissimoe, suavïs ei
tibus hislorioe nostroe adjunximus,. plenius sumus ad potum salubris aquoe,quibus passim pêne erum-
proseculi. Inde hue nonnulla transférerons. pentibus, irrigua omnia circumcirca fiunt. Hin:
Sita esl Corduba in ipso ferme Boelicoeprovincioe valles urbi propiores non nisi ab pulchriludine, ab
meditullio, alque in his ejus popnljs»qui Turduli ab paradisiacis, ab regiishorlis, ab rosarum multitudjne,
Ptolemoeo,Plinio etSlrabone nominantur. Ab orlu aut ab fiorum aspeciu nomen invenere. Hinc vin) et
ea regio ad Baslulos seu Bastétanos usque prolen- olei Corduboetanta. est copia, alque adeo exuberan-
ditur : ab occasu Turdetanos conlingens, Hispalensi lia, fructuum omnis generis tanta ubertssj ut hoc
tracta terminaliir. Habet ad meridiem late patentes unum abam quantumvis celebrem civilatein magno
campos, qui ad Mediterraneummare et Herculeum opère posset nobililare. Mala aulem citria oiimis
freluni expandunlur. Qua vero parte Sepienlrionem generis tanlo opère in ea urbe exubérant, ut adve-
Corduba spécial, posila est ad ipsas Marianorum .-, J nis et peregrinis honiinibus fréquenter sint sljipjori,
inonlium radiées, .quosnunc Hispani, prisco nomine non cumuli solum, qui per plateas veiiales vili pre-
côrrupto, Sierra Morena, hoc est, Morenos montes lio cernunlur, sed etiam qui novoroui fructuum
dicimus. Ea vero horum montium pars, quoeCorduboe adventu, per agros el sterquilinia projiciuntnr : de-
imminetj_aut «abus Castulpnensis est portio, „aut cussis non modico impendio ex arboribus malis,. ne
euro eo ad ortum conjungitur. In his montibus, au- superfetanles flores irapedianl. Florura aUteni ipso-
clore Plinio, Boeluria regio a Boeti.flumine nomen rum in bis arboribus tanta undequaque inlra. ur-
accipiens, in duas regiones divisa, ad Anam usque bem et per vicina suburbana est copia, tanta vèrno
fluviuin excurrii. Ipse Boetis, qui Cordubam alluit, tempore fragrantiâ; ul non jâni, quod dé iisdem
Cirliui olim et Tartessus eliam (ut apud Plinium, floribus Virgilius dixit,
Livium et Slraboïiem est) dictas, tanta semper cele- Animaset oîentiacives
brilale fuit, ut loti provincioenomen dederit : tanta Ora illis foveaut,senibusmedicenturanhelis;
porro est magniludine,utingemia flumina exsorbens,
ab Mauris inde nomen acceperit. Guadalquhir nam- sed suavissimo odore urbs; totaj vidnique agfi per-
que, quod traie fluvio nunc nomen est ab iisdem fundanlur, el ad eam suaveolenliam captandam
irapositiim, magnum Iranien ipsorum lingua signifi- noclu hoinines pervigiles discurraiit. Neque tamen
cat. Ab ortu vero ad oeçasum lalus Corduboeaus- diutius in Corduboe amoenilâtë et uberlàte cele-
trale lambens, ita -montes, a planifie disterminat, branda sit immoraiîdum. Unum salis sit teslis
ut id sibi studio habuisse nalura videalur : quo di- proestanlissimi testimonium. Ipsé sit Muza dux
versissimaspli discrimina sejungerct, et eo tanquam Arabum, Hispanioe tolius victor, quique eam om-
limite separaret. Hine moniana quoe ipsa suburbia W nem perluslraverat, et undique percognitam ha-
pëhé Contingunt,c'elsiscollibtisdata, duris cautibus buerat, De eo Rasis Maurus in Arabum historia
proerupta, horlis, vineis, olea, el omnium generis his ipsis verbis latine" fidêlitéf rëddîlisY scribit :
arbnribus sunt consita. Inde cainpeslris regio trans < AbibusAluydi filius, homb qui iiunalënûs in re
flumen complanata, nuda, glareis el luto friabilis, ulla menliretur, ita scripsit : cum Muza Cordubam
frugibus tanlumniodo ferendis est accommoda. Hu- egressus, in Africamnavigalurus, summis Hispanioe
jus vero tractus quoesit feracilas, inclyla noslroeci- proceribus deducentibus, iler occiperel, el in col-
vilatis horrea, lola Hispaniaceleherrima satis oslen- lera, unde urbis lotius prospectus palebal, veuisset ;
dunl. Allerius vero soli monlibus proetenli quanta inula, cui insidebat, rétro conversa, aliquanlulum
Sit anioenitascuni insigni fertilitate conjuncta, vix consistens, urbem tacitus coniemplabalur, et tan-
 921 EXCERPTA EX AMBR. M0RAL1. 92»
dem in hoecverba cum gernilu prorupit. Heu! Cor- A Superioribus annis Corduboe cum capite et mulie-
diiba, quantum es insignis ! quoeel quanloe tuoesunt oris statuoefragmenlis basis marmorea cura hac
delicioe! Quantum tibi bonorum Deiis voluit con- dedicationeest eruia, %
ferre! Hoec locutus, mperens iler continuât. > Hu-
cusqiieRasis. Probum autem hune oestimaloremnemo
non possit digne censere, ab quo videat ipsam rei ve-
rilatem ipsam nativi soli proestantiam taies gerailus,
talem vocem, tantum encombrai extorsisse.
MetallaCorduhensia sunt etiam iiiterauclores ce-
lebralissima. Auriferam, quod mox apparebit, poelae'
Cordubam vocant : el oes Marianum, hoc est, quod
prope eani urbem in ejus monlibus eilbdiUir, maxime
Plinius laudat : cum argenli vivi et stibii dilissimas
fodinas hodie in ejus tractu conspiciamus.
Habuit ea civilas duo noraina, quemadmodum
apud Pliiiiuin lcgimus. Corduba enim, alque eadem
Colonia Patricia est appellala. Sed Corduboe nomen
priscum fuit et (pei'vetustoeoriginis; illud alterum,
quo lempore ei fuerit inditiim, suo loco dicemus. Et
verum reclumque vocabulum Cordubam esse Silius
Italiens, Marlialis, Prudenlius, atque alii poetoeatie-
slântur. Lex enim carminis incorrnptiora" el incon-
taniinala voeabula conservât. Poluit sane nominis
hujus veritas fidelius ex nummis, et ex lapidibus Corduboein divoeMarinoe
aslrui. Sunt qui se nummos vi-.iisseaffirment. Sed templo, ad usum aquaebe-
ego harum rerum non indiligens pervesligator, et nedictoe,cippus raarmoreus candidus.
omnis palrioemeoeaniiquilalis in primis sludiosus,
Romanumnummum adhuc vidi nullum, qui Corduboe
nomen habeat inscription : cum Colonia»Palriciae
nomen in quamplurimis Augusli, Tiberii et Germa-
nici eliam, quorum nonnullos ipse habeo, conspe-
xerim. Lapides, in quibus utrumque, etallerum seor-
sum nomen insit, qûinque apponam, quorum qua-
tuor primos omnes ipse vidi et ipse descripsi ; ulti-
mUmrelata doclissimorura hominum habui.
In oppido Linares basis est marmorea, nigra, ex
ruinis Castulonensis urbis admodum vicinoeadve-
cta, his litteris inscripta.

Loroe, quod oppidum in medio itinere ferme est,

quo Corduba Hispalim itur, in basi marmorea pro
foribus lempli.
929 EXCERPTA EX AMBR.MORALI. 9?0
Hispali in vico, cui ab Serpente nomen est, cippus A omnium vetustissimi et sapientissimi in Boelica
cum hoc epilaphio visitur. . ,-. fuisse ab Strabone tradantur, Cordubensis vero. si-
tus feracitale el anioenitate tanlo opère proecellat;
credi par est, oppidum ibi non paucis rétro soeculis
fuisse condilnm, neque neglectam ab ejus regionis
accolis proeslantissimam babilandi cominoditatem.
Quemadmodum igilur de Corduboe origine nihil
cerli aflerri in médium potest; ita eliam vetuslissi-
mam ipsam fuisse, merilo credilur.
Quidam ab Persis, quos in Hispaniam etiam ve-
nisse PliniusexVarrone tradit, condilam Cordubam
fuisse asseverant. Ipsum urbis nomen eos, ut opi-
nor, in eam sententiam illexit. Nam Cordubam etiam
in Perside civitatem fuisse credidere. Sed enim
levis est conjectura, et quam nullo veritatis funda-
menlo subnixam, fadle nobis fuerit in historia no-
stra, pecasione oblata convellere.
Apud auclpres nullampriorem Corduboe menlio-
nem invenias, quam quoeapud Silium Italicum re-
n perilur. In catalogo namque earum Hispanioecivita-
tum,'quoe AnnibaH in llaliam transeunti milites
miseront, Cordubam etiam connumeravit illo car-
mine.
NecdecusauriferoecessavitCordubaterroe.
Sed neque quo in loco condita primum Corduba
fuerit, satis constare potest, cum duo ejusdem silus
Patricia; vero nomen libentius in usu fuit lemporï nunc appareant : aller quem urbs ipsa occupai,
Romanorum imperatorum, tanquam honorificenlius alter, quem quarto ab urbe ad occasum milliario
et illuslri de causa, ut poslea videbimus, Corduboe clarissimo divi Hieronymi monasterio vicinum cum
impositum. Corduboevero nomen incorropliim cre- veteris Corduboenomine desolatiim cerninius. Ego
do cum Romano imperio et lingua, ad Gotborum lion levibus conjecturis adducor ut credam, pi iscam
usque tempora permansit. Tune demum "coepit per- urbem eodem quo nunc esl junior isla, silu fuisse.
mutari, ut Cordova, quemadmodum nunc Hispani Quod ipsum tune ostendenius, cum quoe necessario
proferimus, diceretur : nec subito tamen, sed pau- proemittendasunt persecuti fuerimus.
làtim immissa corroplela. Teslimonio sunt aurei Sequens igilur post illam Silii Italici Corduboe
nummi Gothici duo, quos ego habeo, diversis satis mentio insignis admodum est et illustris. Refert
typis percussos. Reccesvinthi régis Gotborum sunt, enim Strabo, Cordubam ab Marco Marcello quasi
et altéra parte cum régis ipsiusfacieinscriplumhabent condilam, et paulo post magnificenlissime auctam.
BECCESVINTHUS REX.In aversa vero parte scriptum in G Ejùs.libro tertio hoecsunt verba : t Corduba, Mar-
orbeni est : CORDOBA. PATRITIA, ut jam ù versum in celli oedificium,ëo magniludinis crevit, ut norainis
o esset ; Bautern nondum esset in v permuta tum. celebrilale et polenlia polleat. » Quoe verba doctos
Àd eumdem etiam modUm,tam in divi Eulogii ve- hoinines non paucos permovissevideo^ut crederent,
teri exemplari, quam in quibusque libris Gothicis hanc primam esse urbis nostroeoriginem, el ejusdem
litteris, quos vidi pluriinos, descriptis, scriptum Marcellumverum fuisse conditprem. Proinde neces-
semper Cordobareperilur. Et de noslroeurbis noniini- sarium fuerit tolum hoc diligënter investigare, et
bus hoecsalis: nunc de ejus anliquitateesldicendum. sublilius expendere. Quod ex Livio atque Appiaro
Prjscam admodum, et pervelusiam urbem Cordu^ Alexandrino constat, Marcus Marcellus, ejus Mani
bam fuisse, cujusque originis propter summara Marcelli, qui docnil Annibalem posse superari,
anliquitalem, nullum cxslel in hominum memoria sive nepos sive pronepos lolam Hispaniam in Proe-
principiuin; duabus polissimum de causis adducor lura sorte obtinuil eo ipso anno, quo Q. Martius
uteredam. Priraum enim quoecunqueurbes in Hispa- Philippus secundum, et Cn. Servilius Coepiocon-
nia duobus nominibus olim Romanorum tempore sules fuere. Est autem is annus ante Jesu Christi
compellabantar, alterum Hispanum nomen,priscum, Domini nostri nalivitalem centesimus sexagesimus
vétustissimoe originis, et quasi vernaculura peculia- seplimus. Totam autem Hispaniam is Marcellus hoc
ris linguoehabuisseconstat; alleruin vero tanquam anno suscepilgubernaiidam, quoniam ex duabus una
Romanaedilionis et imperii stygma eisdem fuisse provincia duobus tantum antea annis fuerat effeela.
impressum, aul adulatione dominanlium imperato- Idem Cordubam et hoc ipso anno haud dubie exoe-
rum certe expressum. Taies fuere in Ceftiberia Q dificavit. Cum enim manifesium sit, hoc tempore
Illurcit ab Tiberio Graceho, mulato nomine, ut oedilicalarafuisse (siquidem crebrior jam hinc ejus
auctor est Verrius Flaccus Graccuris dicta. Salduba mentio, ut stalim apparebit, in historia Romana re-
în eadem regione Plinio teste, Coesaraugustapostea perialur, et Strabo Marcelli opus ipsam nominet,
nominata. Eodem auclore el priscis lapidihus eliam neque ullus alïus Marcellus, neque superioribus
atteslantibns, Obulco municipium ponlificense no- annis, neque multis sequënlibus in Hispaniam vene-
men accènit. Atiubi, claritas Julia : Astigi, Julia rit cum magistralu) planum fit, huic urbis slruclu-
Firma : jucci, Augusla Gemella : Ililurgi, Forum ram esse aliribueiidam. El hoc procul dubio anno
Julium : Hispalis,RomulensisColoniaest dicta. Mul- quidquid id operis fuit, Marcellus perfecit : non
ta sunt ejiismodi apud eum auctorem, et in antiquis quinto decimo postea, cum in tertiosupconsulalu in
marm'oribiis et numinis nomiiiumin urbibus ge- Hispaniam rediit. Tunç .enim divisa iterum .denuo
minationes. , In' quibus omnibus negare non pos- in duas provincias Hispania, Cileriorem lanluinmo-
sis, prius nomen, vernaçulum..esse et Hispanum, do rexit, magnis videlicel bellis implicitam, et quoe
aequalisque^ çiim.urbis 'pfiriiordioàhtiquilàtis fuisse. cousulari duce atque exercitu indigeret. Habuilque
Tàlis;ësf Corduba, quaecolonia Patricia poslea est illo ipso anno ullerior Hispania, hoc est Boeticacum
cognorainata : lestemque suoe vetuslalis priscum Lusilania, proprium seorsum proetorera, M. Acci-
nbmen habet, veluti nascenli sibi olim impositum. lium : ut esl apud Appianum.
Illud deinde noslroeurbis vetuslissimam potest an- Sed quid illud tandem fuit quod Marcellusfecit,
tiquitatem astruere, quod cum Turduli populi ul Cordubamaut condidisse, aut oedificassedicaturî
931 EXCERPTA EX AMBR. MORALL &2
Dicam quod sentio, qûodqûé nianifésla pënë ratione Aiëi veregrïnum resphabànf; tenipbrum plane fuit
adducor ut credam. NoVaiiiurbem in eo situ,, qui vitium, non ingèniorum. Nëquëénim Rbma cultiores
hune velus dicitur, conslrùxli, et a fundànieiitis tb- poetas lune lemporis habuit. Hic etiam.npbjle illud
tam erexit; Cum oppidum antea esset non admodum continentioe frugalissiraoe exemplum proetoVPiso,
magnum, Itansferre inde, et alio situ àmplificàre, eodéin'Cicérone réfërëhlé, edidit. Quod utique'proe-
cogiiavH: nova forma'(Romanà utique) denuo ur- stilerit, ipsismët sumnii oratôris verbis appônëre a.
bem cOndens,abse ut êsset, eldici posset oedificata Nihil, inquit, nimiumvêtus proferam. Sunt véstrum,
perfedt. Urbemigitur, quoenunc vêtus dicitur Cor- judiçes, quam multi, qui Lucium Pisonem cogiiove-
duba, oedificavit. Dpcet'fioc profecto éjus urbis runt, hujus Liicii Pisonis, qui proetor fuit, patrem.
forma, el tota, quam ruihoe adhuc Ôstendunf, stru- Is cum^ ésset in Hispania proetor, qua in provincia
ctura, Romanum plane opus^ et Romanorum'cOnsi- occisus est, nescio qup^pacto dura àrmis exêrcetur,
liô totum undique fuisse fabrefaétam déclarât. Silus annulus aureus,"quemî:habebali fractus est, et çom-
naroquetofusquadrata forma est, ila ut filo prplra- miniilu.s.Cura vèllet sibi anhulura facere, aùrificem
ctus et circum signatus initio plané- videalur. Duplo jussityoçari inforo, ad. sellànij Corduboe,et ei pa-
longiprtotas est' quam latior ambitus. Ego enim lam appendit aurora.Honiinemin foro sellani jubet
probe runiculo dimensUSjcum pèdes"ih-fronte duo ponere, el facere anmiluin omnibus proesentibus.
millia quadi ingeptos -inyèmssêmVal>latere quatuor Nimium ,1'orlasse dicét. âliqùis hune diligentem.
roillia ocliiigentos adamussim coniperi. Cum pedes Hactenus reprebendatj.si.quisr.yolet : nihil amplius.
dico, lërtiam uraae îiostratis, qua pannum linteum Verum.fuit ei concèderidumvfilius enim Lucii Piso-
sericumque mëtimuri parténi inlëlligo : quod ipsum ;g nis eratvejus, qui primus de pecuniis repelundis
cum pedis Hispani antiqui mensiira probe congruit. legem lulit. Ridiculum est nunc de Verre me;dicere,
Hoecàutem' târrï ëxquisita diligentia situm quadran- cumdeiPisone frugi dixerim. Verumtanien;quanluni
di et conduplicandi, tota plane Romanorum luit, non intersi^ videtclste cum aliquoriini abacorum face-
' Hispanorum» -qui vixdum hoc.iiostro
nostraliuni, ret vasa. aurea, non lahoravit, quin non modo in
lempore politioris oedificationisformam didicere. Sicilia, verum eliani.RomoeJnjudicjp audi.rèt, Ille
Prbminët proetëreamédia urbe quadrata eliani for- in auri semuncia tolani Hispaniam sclre voluit, unde
ma planities (sive;arcem illa habuit sive forum)quam Proelori annulus fieret. Nimirum ul hic nomen suum
salis apparet ad perpëndiculum fuisse produclanik comprpbayit, sic illé cognomen. .r
Tàntumdem enim abulraque fronle distat, superiôïi Supërvenerunt non uiullo ppst bellorum civiliiim
latéré (nam âcclivi solo tôla urbs fuerat imposita) inter Coesaremet Ponipeiuni tempora , in quibus
aliquaiilisper cura rnuro conjungilur. Eam curam, caput provincioe Boelicoetotius Corduba ab Aulp
et subtilem "fprmoesymetrioeque diligehtianr,-quis Hirlio, sive is Oppius est, appellatur. Et ad hanè
non Vidét Romanorum esse, non prisco'rom Hisjîa^- Cordubam ab Marcello oedificatam,île qua nobis
norum? 'Apparent' insupër quatuor magnarum tur- sèrnip nunc est, omnia illa gesta fuisse, milita' sunt
rium fundamenta, ejusdem iiidustrioe Rpmanoe' et quoeaperle déclarent. Illudiij primis; quod périrons^
studii in oedificandomanifesta léstimonia ' ut" quoe ito-ponte proelium inter ipsum alqiie urbem'npn
quatuor angulîs muroruiii adnectahtur. Ëjusdém semel commiitiiur. Sed non est hic iôcus •dëhis ' ''
symmetrïoe Romanoe simul est indicium^ via quâ- perlraclândi.
drato lapidécpnstrala, quoeab inferiori ùi-bis latere, p Paulo p'6'sletiàm Augusti Coesarisitamporibiis.qui»
portoe, ut credi potest, conjuiicta, inproximurâ cbl- bus Sirabp et Vixiiet scripsit, vere jain iVauctpVppf-
liculum ducit, ubi niagni cujnspiâih oedificiivestigia tiiit insignl cum proecpnioaftirmare, eo magniludijiîl
persévérant : fanumqué insigne inîbi fuisse licet Cordubam crevissè, ut liomînis potenlia et ceïebrïta.lb
conjicere, cubnobile stramënium et-vise major com- pollereu Colonia ènim paulo ante fueral effecta : nëç
taodilas ucberetur. Locus enim ab urbe divulsiis, et cujusvisvulgaris Colbnioe'diçnitaseidem fucratatiri-'
in piano, modice admodum elalus vetal praesidium buta, sedquoenouHiieet niajestale proecéilërët,aurae
- Haecomnia honiinis sunt studiosissimé oedifican- ColoniaPatricia
cogitarëi ei essét revei'a.ét ypcarëtur.,Quade
re idem àuçlo'r, de Corduba adhuc vérba faciëns, liis
tis, et veluti'ôtibsë ad fabricam considéniis; Mul- verbis scripsit : i Eam saiie initio hàhiiàvéré;ei,Rp?
tum autem olii Marcéllumloto pêne éo anno habuisse, manornm et indigenarum viri delecti. i Nam primai
Hispanioepax, de qua Livras et Appianus, déclarât.' hoecistos ad locos a Romano populo esl dimissa Co-
Longum vero sit, si commemorare pergani, quanta lonia. En tibi çl primam in Hispania, saliein in Boe^
ex situ ejus nrbis mOnumëntaRomana superioribus^ tica Cofoniam Cordubam fuisse,,et cùm magna di-
et noslro eliam hoc soeculosint erula ; quoe plane gnitatis proeslantia,; et veluti" praerogativa fuisse1.
lestanlurv Romananïeara urbem fuisse, Marcélhirii- Utrumque insigne quiddam est, et ad Coidubehsem
qué perinde- Romànum hominëm ejus fuisse condi- celebriiaiem et gloriamsîngulare. Neque vacattamëii
lorem. Cum-verojam ex-superioribus salis constat, hic, quantum hoc sit, fusius explicare. ll|ud uiiuin
ariie^anc-Marcelli'oedificationempriscum oppidum,; taiilummodonon proelcribo:tànlamhài.iç digiiitatemî
quod Gorduba:dîcérelurVin iis -locisfuisse ;'"intelli -' ût'noiï nisi viri Patriciiéx Romanis êl Hîépanisdëligèr
gère plane non possuinus, num antiqiuim situm P rëhturVquiiiïeam Colôniaruinimigrarènt, et clàrissi-;
Marcellus suoi opéré cbmplextis fuerit, an noviim mum utriiisque nobililatis doniiciliumipsam rodâç'^
exquisieril. Nisi quodséquëhlia quoedaraiildicabunt, i'éiït; eo maxime ineritoÇordubaî fuissecbrisecuiàmi"
coniemplo vetéri oppido, ipsum in deleciu'ma se quod fideet lOleranlia singular.iJulii Coesarisparies
silum totum penitus iraïisiulisse. bello semper'"foyerit;ël ciyes Ronianps siepé
- Exoedificataad hune modum denuo urbe, magni- eo in
prélexerit" atque servant, ld ejus çivilâtis, ex qUp
fîceque; amplificala; frequentiorëm jam ejus urbis1 primum "Colonia fâcta est, numnii lestantur, qui
menlionem Romana habet historia; Crèverai nimi- omiies'cum ColoniaPatricia.in-aversa parte liabeaiit
rum oppidum; antea non admodum célèbre; et .Ro- iriscriptuin, civica corona id ijpsuinproefèruntiiiçlùj
mana plane urbs coepit jam ab Romanis nobilitari. siim. Civiçam; autëni serval) civis et; proemiiim;;éjt
Eo jâm paulo post praéiorés ad hlbèrhandûm èxer- insigne apud Romàïips, fnisse, quis ignorai? Undp;;e|
citum revbcabaiït; ëtlàdjn's: pteWiïdumpopuli côn- ab Julio Coesàrè proehiiicausa' Corduboe,ut Cojbiiiâ)
veriiebanf. Quoebmriîâèx Romanis et Groecis.scri- .essël;; tribuium. crediderim. Çérte Séneca pàlër |[é
ploribus collectaj late nos in nostra historia-prose- bëllis civilibùs loquënsl Cbloniam jam ConjùfeaHii
quimur. Hinc MélellusPius devictp Sertoriô gregem vocat : et in Corduboe Colohioejam facloemimrais
poeiarura indidein civîum secUm Ronvam rëduxit. faciem et nomen CoesarisAugusli cérnimus. ËtÇàri
Quod si, ut deeisdeni Gicèro dixit, pingue qùiddàm teiam quidem aliquanto vetustiorcm in Boeticafuisse
VideOralkmem pro Archia poeta, hum; 10 ; et Act. II iii Verrem, lib. iv, nuin. 25,
 955 EXCERPTA.EX AMBR. MORALI. <HA,
Coioiiiàm, exLivio prorsus mtèlligo. Neque obslare
lamen hoc Slrabonis dicta is plane inielliget, qui
quo ex lioininiiiii génère, Parlheniorum videlicel et
LiberlinOrum, deducta fuerit, animadverterii.
Illi vero duo insignes admodum lapides ex Augusti
Ca;saris lemporibus ad hoec nostra usque Corduboe
perdurant, qui ipso eodem anno , quo Dominus
noster Jésus Christus natus'ést, fuere inscripti. Ha-
bent enim hoecverba.

Aristoteles porro in Politicis (Lik iv, cap. 16i)

docet, non nisi magnas urbes puteal, hoc est, su.bler-
raneum car'cerem ad- putei .similitndinem exeava-
- tum habere soldas fuisse. Et LiboniS;puteal Romoe
•lum ab Horali.o celebratumnon uno-loco legïmus;,
„ tum- etiam in argenteis nnmmis depictum et inscri-
-plum viderons. Et haecbirinia, cura multis-aliis Si*—
scriptis lapidibus Romanis, qui multis in locis Urbis
vîsuiitur, nemo unquam duhila vit, ex veteribus.roinis
fuisse hue diversis lemporibus advectai <.
In ea igitur;Marcelli urbe nali. sunt-Senecoe duo
paier et filins, Lucan'us; Portiùs Lalro, et alii insi-
Est hic, lapis in summo templo, alterque persi- gnes Cordubenses, quorum, meminitsSeneca pater.
milis in-jj, Joannis Héredioe dbrob visitur. Âmbyënt Illa eadem clarissimum et foriissimum civem JEmj-
ai;tem boe columnoe-omnem iljani controversianï, liiim Regulum dédit, qui et ipse cum aliis, ipsum
-quam' divds. Augnstininv inler' qiiosdam Ecclesioe tanquam ducem insequentibus, in Caliguloe impera-
Christianoe scriptpres, narrât fuisse dfeanno Domi- toris necem con.juravillEl cum alios, inquit Josephus
nicae nativitatis. ignorantes ènïiri Romani cohsulà (Lib.-xix: Antiquil. cap^.i);, privala odia. incitaient,
lusi:sériera v ut Idem inqùïîsanctus'Poctor a , hic hune publica laiitum'modo mala.permovebant,
diversa sensere. Sed de hoc non,une in loco hîsiô- Quandiu vero urbs illa.velus- a, Marcello condjta
rianostra pertractat. ïbi,é(iam.quod hoc Jahi tem- quove tempore muialione, oppidi, in
plum Cordubense..fuerit prosequimùr. Duoe enjm fierduraverit",
lanc, quoe nunc estj sit fraducta, ei'siiniaxiinë vel-
alioecotamnoeTiberii Coe-sariS; tempore ereploe, eis- lem , non possum iamem liqnido expljcare.Qiiôd
dem etiam omninb verbis éjusdeni meininerunt. Al- conjecturis asseqtii possum.;, in médium adducam.
téra in ipso fanp Majori, in, divi Francisci. altéra Tempore; Tiberii et- €aliguloe imperatorum- velus
conspicilur. Illud vero in aiiliqtiïtaiis studiosorum D Marcelli civilas non solum stabal,.sed jndyta.ad-
modum et célebris vigebal. Idi nuniini "veleresjndi-
gfatiam non proeternnlt.am: îh his omnibus comm- cant ibidem réperli cumGermaniciïvnltu»cl nomine,
nisi numeri primam notani;hanc esse, x, quae nihii-
rùm, L geminatoe'vjm.habéat, etbis quiiiquàginta , vicam quorum aversa pars ColoniaPatricia habet iiitrajÇi-
hoc est centum; milliâria Tsignét..Néqueenim pàu- inscription. Neque mulli simul unquam ejus-
-ciora milliaria^ab. Corduba ad Qceanuni, qua magis' modinummisunt reperti, ut reconditi.fuisse.videan-
esl-propinqbu.s,quam'çentirai qiiaiuprdecira rëpenes. -tur; sed uniis alque aller, ut casii prolapsi, et
Quod Francus.Jurisconsullus antiquïtalissludiosissi- aniissi appareant. Sed neque quisquam tamen-,se-
mus primus, quod sciain animadvertit. qiientium imperatorum nummos, se:ibi.reperisse,
. Habuit eliam Romanoruiri tempore ad Ronianoe ' unquani dixit.Tàntaproeteréa urbis.periilla tempora
civitalis et. aliarum niagnificènlissimaruin ciyilalum celebrilas,- repente utique non potuitjconcidere, cum
imitationem puieal Corduba, Visitur namque. hodie in summa pace et trariquillitate.nobis- Romani im-
quoque:.in marçhip.nisCpmmarènsis ajdibus marmp- perarent. Non nisi maturoïperjmulios.annos co.nsi-
reura puieal cuni hac inscripiione. lio, non nisi long! lemporis spatio opus fuit, ut inde
-penitus fuerit immigraiiduim Novaieliam urbs.fuit
condeuda , et^magno molimine;multa jfuer.e compa-
randa. Migrationemnamque fuisse, et.oppidi muta-
• LH). il de Dpçlrina Christiana, cap* 28, , •'.'
 S55 - EXCERPTAEX AMBR.MORALI. 936
lionein, res ipsa tèstatnr, et paulo post sumusosteni- A magnis, quarum est in sublimi ingenscopia, tantum
suri. Sexaginta igilur aut eo ampliuspost Caligular m comriiolisobrui moeniapossent atque proslerni. Sed
Ennoséam urbem stetisse, possumus credere, et aid loci insalubritas in primis esl insignis. Iidem proe-
Trajanum usque perdurasse. celsimontes septentrionale urbis lalus ita prolegunt
Ducenti deinde ferme anni ad Dioclëliani usquie ut aquilonaribus vënlis, qui salubriores exisliman-
imperium proeteriere, in quibus Corduboe nullaii Ti tur, nullo modo possit afflari. Cumque ab ortu ad
meniionem apud auctores iiivenimus. Tanlum illia occasum in longum sit lotus silus.porrectus, absep-
basis marmorea de qua jam diximus. cum fragmeni- tentrione vero in meridiemlatitudine per clivum in
lis etiam muliebris staluoe.in domo GarsioeMendesi ii planum excurrente protendatar; ad solis ardores,
de SoloMayorfuit eruta cumCornelioeSaloninoenxo qui sunt in ea regione ferventissimi, urbs tota
ris Gallieriiimperatoris inscriptione. Sed enim Dioi- quanta eral, jacuit exposita. Neque inferiora oedifi-
cletiani temporibus dubium.esse«non potest, quiin cia légère in clivo super.iorapoterant,' aut oeslus
urbs vêtus jam periisset, et nova quoenunc est, per mulua conjunciioneimpedire : cum intérim si quo
célebris haberetur. Testimoniosunt sanclorum mar algore Aquilonespossent subyenire, praerupta mon-
tyrum, qui eo tempore Corduboecoronati sunt, mo- tium culmina arcereiit. Inde est quod nunc eliam
numenta, quoe supersunt. Ibi sanctorum Aciscli et scorpionum multitudine totus is veteris urbis situs
Victorioe'domus in qua educati fuerint : ibi sepul- abundal : ipsa venënatorum animantium fecundi-
crum, quod ad portam fluminisfuisse, in eorum pas- tatc loci pestilenlis vitiura prodente. Quod ipsum
sione scribitur : ibi pnteus, in quem pars viscerum i maxime facit ul credam, priscam illam Cordubam,
sancti Zùylimarlyris fuerit projecta, raonslrantur ; «>qui anle Marpellurafueral, hoc situ, quo nunc est,
atque omnia et singula magna religione ab tota ci-. exslilisse, salubrilatisque memoria et expérimenta
vitate çoluntur. lia fit ut nemo pius ferre jam pos-. eum ipsum iterum nunc repelisse.
set, si quis passos in veleri urbe hos sanctos marty- Instaurata igilur, seu denuo condita nova urbe,
res crederet. Et de sanctis tribus martyribus Fausto,, quadratam formàm', quantum possum conjicere,
Januario, et Martiale idem prorsus est staluendum:: retinuit. Duoenim mûri lalera adamussimproducta
et cum Golhoshanc novam urbem tenuisse constat;; cum antiqui operis,. atque adeo Romani vesligiis
et Sisebuli. régis temporibus AgapiusCordubensisi perdurant. Ab arce ad Solis, quam dicunt, portant,
episcopus sanctum Zoyli corpus ibidem, ipso perr lambente flumine australe : inde ad eam poriam,
somniuniconimonslranle, repererit, quod ab marty- quoeAngulivocatur, orientale. Duoalia latera, Mau-
rii sui tempore delitueral, ibidem utique fueral éx- roriini credo delraheniium, superaddenlium et
carhificalus, et occisus. Nam ab eihnicis inter pe- multis modis inimutaniium, substrucliones confu-
regrinorum sepulcra cadaver ejus occultaluin legi- dere. Etproeterquamquod quadrata ista forma, la-
mus, ne ab Christianis dignoscereiur : et Agapioi pidesque quadrati Romanam indicànt slructuram ;
episcopo idem martyr (quemadmodum inventionis; ipsa quoqueponarum in illo ad orientem latere cum
habet historia) et locumubi passus fuit, et ubi suumi oequedistante intervallodimensio tota prorsus Ro-
corpus occultaluin jacëret, indicavit. Quoeomnia li- mana est. Quinque enim portas cum adaperirent,
quido possunt probàre, hanc novam urbem Dioclë- in medio unam (quoeFerrea dicebatur, ipsaque di-
liani et sociorum imperatorum tempore, hoc est, rula, loco nomen manet) constitueront, hinc inde
circa annos Dominicoenativilatis trecentos condilam binas oequalibusinlervallis superaddenles. Pcrdu-
iaiii,' veleri dirula, fuisse. Ille itaque marmoreùs G rant hoe quatuor, Solis et Anguli, in ipsis angulis :
lapis ad divi Nicolai,quod vocant in urbe, templum reliquoemedioe,quoeportuloe,voce diminula, nun-
effossus, ibideînque parieli inserius, qui basim cupantur, altéra ad Emporii vicum, altéra ad Fon-
Conslanlii Coesaris (ut ejus indicat inscriplio) lem Siccum est posila : et u traque ab suis locis
slatuoe olim proebuil; in hac nova urbe dedicatus, nomen accepit. Nec dubilant nostri Cordubenses,
non ex veleri' àdductus videtur.'Quod eliam de quin ex veleri Marcelliurbe translata in novamhanc
Saloninoe stalua et bas! quispiam posset etiam fuerint publicorum el privatorum oedificiorumomnia
exislimare. .''•'. omamenla. Hinc in urbe slatuoeRomani operis non
Causa aulem hujus mulationis, et Corduboeite- paucoe,inscripti lapides mulli : hinc tôt riiarmoreoe
rum renascëntis occasio vulgo inter cives, afiertur columnoe, multaque alia hujusniodi, quoe passim
aquoepenuria, qua vêtus Marcelliurbs laborabat, visunlur. Quanquam nonnulla hujus novoeurbispro-
longius a fluminequatuor pêne milliaribus reniota. pria fuisse, superius probabamus.
Ego vero nihil minus in causa fuisse video. Nam et Hinc jam liquet, quanta opère vulgjis nostroe ci-
inlra urbis ejus situm fontesnon unolocoerumpunt : vitatis aberret, qui Senecoedomum eam fuisseaflir-
prope muros vero ad ortum fousest eliam bene ma- niat, quoenunc publici senams oedibus ad austrum
gnus, cui ab laverum copia nomen esl (Fuente de conjuncta,' ex adverso péiie divi Benedicti tem-
los Berros) : et vicini huic fonti fratrum divi Hie- plum respicit. Emit eam, olim vir clarissinius
boni ab fonlium copia nomen inven'ere(Los D.'Petrus a CordubaprimusPlieguensis niarchio, ea
- ronymi
Honianaret)c et amplior ille canalis,quo ipsum idem fama commotuset doctoriAntonioMorali palri meo
divi Hieronymi coenobiumnunc fruiiur per vallem D médico proestantissimodono dédit, dicens, Sapien-
ipsam dorsumque prominens circuroduclus, in ur- tissimi viri Cordubensis domum, non nisi an sa-
. bem infiuebal.Durât adhuc ad ipsum fontis caput pientissimo Cordubensi debere possideri.' In his
ejus aquoeductusporlio, quadrata lapide conslru- oedibusego nalus sum : sed Senecoeeas nunquam
cla. Reliquumipsa coenobiistructura, lapidum si- fuisse, quis jam non videt? Qua de re latins in hi-
niilium indiga consuhipsil. Quicunque eliam pu- storia nosiraet Hispanioeaiitiquilalibus disseruimus.
tei inferioribus proesërtimurbis parlibus efl'oderen- Cum vero Senecam noraino, patrem Senecoephilo-
tur, aquoe in omnem usùm commodissimoecbpiam sopbisemperinlelligo. Hic eifiih Neronis proeccptor,
profecto subminisirarent. Quoecuni ita sint, loci Corduboe;nisi puer admodum,nunquam fuit : 'infans '
insàluhriiatem, addë eliam ad inhabilaiidumincom- pêne inde Romainab paire abductus.
moililalem, causas potissimas urbis transferendoe Sed enim silentio liic proeterireoequumnon est,
fuisse ; çredendum est. Êum ,enim situm Mar- quamvis Senecoeipsius nulla mentio perduret in
ccllus delegerat, qui ponendoe urbi esset multis antiquis'Corduboemonuinehlis, ejus tamen familiae
modis importunus. A flumine primum tam longe cog'nomen in basi pervétusta.reper'iri. Eam nuper
removit, cum fluminiseo tempore navigabiliscom- HieronyraUsMorales filius meus patruelis, juvenis ^
moda essent quamplurima. Munila neque situ ne- ingenio et litteris ornalissimus, antiquilatisque
que opère urbs esse potuit. Per eum enim clivum studiosissimus in patris sui, fratris mei, doctoris,
est in planum demissa, cui montiumjuga ita super- Augiislini Olivoe, medici etiam proeslaiitissimido-
i mmineant, ul lapidibus rupibusque non admodum mum iransferre curavit. Habet autem inserjptunu
957 APP. AD OP. S. EULOGII. - TRANSL. SS. GEORGn, AURELII ET NATH.— IM. I. 938
A Hujus autem poslerioris temporis et rudions
esse hanc inscriplionern,' tiini charac'teres jam 'dé-
générantes, tum etiam verba .ipsa el orthographias
neglectus docent. Proinde novoeurbi hunç - lapidem
• dedi. i' •• ;
Hoecigilur nova urbs, insignis etiam ipsa olim et
célebris, sed inde multo celebrior, quodclarissimo-,
rum marlyrum sanguine divino munere fuerat con-
secrala, ab Romanis ad Vandalos, inde ad Gothos
tandem pervenit, apud quos in magno prelio semper
est habita. Bellumvidelicet adversum Agilamregem
poluit sola suscipere, et ingenli proelioviclura fu-
gare. Eadem rebellanli adversum Leôvigildumpa-
Irem divo Ermenegildo, principi tune, postea mar-
lyri inclyto, sese conjurixit, et fidei catholicoecau-
. sam pio bello complexaest. Joannes enim, Biclaren-
sis abbas, qui eo ipso temporevixit, scriptum in suo
Chronico reliquit sanctum principem, peraclo bello,
Corduboeab paire fuisse comprehensum: ad amicam
Habuit etiam hoec nova urbs suam Romanorum g nimirum, et suarum partium civitalem confugerat.
temporibus magnificeniiara,cum proeceploremeliam Nuramuin eliam aureum ejusdemprincipis habeo, et
Groecarumlitlerarum, qui gramraatici nomen (quod tanquam sanctissimi marlyris egregium moniraen-
erat eo tempore doctrinoe probalissimoe insigne) tuni veneror, quem in hoc sacro bëllo constat esse
lueri possel, quique proelerea illud habuit admodum percussum. Gratissimumautem lecioribus ine faclu-
singulare, quod supra cenlesimumannum pervixit. rum spero, si ipsum hic descripsero. Aliera parte
Exstat ejus jaspideus. cippus in ejusdem fratris faciem habet principis ipsins juvenilem cum bis lit-
mei doctoris Augustini Olivoe domo, cum his lit- teris ERMENEGILDI : altéra allatam vicloriam proe-
teris. fert, ut ejus conspectu suorum animis validani ejus
poliundoe spem'Deo duce et adjutore immitteret.
Inscriptio autem quoevictoriam circumdat, cum sit
coeleslisprorsus et admirabilis, tum eliam sanctum
principem in eo bello eadem pro militari lessera
usum fuisse, est admodumver-isiraile.Est enim hoec:
REGEM DEVTTA.Quam nemo vel leviler in sacris
litteris versalus non çonfeslim videt, ex illis divi
Pauli ad Tilura verbis fuisse desumptam. Hoerelicum
hominempost primam et secundam correptionemde-
vita (lit. m, 10). Et omnia tam acute prudenter et
_ pie excogitata sunt et adaptata, ut credi possit ab
V Leandro aut Isidoro fralre viris sanclissimis, lilte-
risque et ingenio proeslanlibus, divi etiam Ermene-
gildi avunculis, fuisse excogitata, et principi pie re-
bellanli ad symbolum el tesseram tradita. Repertus
vero fuit is nunimus prope Cordubam tertio milliario,
in eo àgro qui Casa Blanca, hoc est Doniusalba, no-
minalur. Et Corduboe fuisse percussum possumus
etiam existimare. Oflicinamenim nuramariam in ea
urbe fuisse tara ingens ejus celebritas, tum iiummi
illi Reccesvinthi régis, de quibus rétro diximus, ps-
lendunl. Nulla enim alia de causa Corduboenomen
in illis ad eum modum potuit apponi, nisi quod ibi-
dem fuissent confiali atque signait. Sed hoec omnia
cum aliis nostroecivitalis forlunis in nostra de'rebu»
HispanioeHistoria laie prosequimur.

MORALES.
BUCUSÇUE
T - —'-— '- ~ ' —:— r

MOIXITUM IN SEQUENTÉM APPENDICEM.

Postquam ea omnia récusa silnt quoe Ambrosius]\)tap>9,Hb.u,Mempriatis SS., ab Aimoinomonucho
Moralesin singula D. Eulogii opéra commentalusest, conscriptam,atque a Joanne Mabill'onioprimum edi-
una cum his quoede Corduboeanliqùilalibusscripsit, tam ; unde nos acceptamhic reproesentamut,quoniam
ad majorem illorum inlelligenliam, operoepretium martyrum illorum.gloriamquammaximeillustrât. Se-
remquelecioribusgratam facturos putavimus,hoecduo. cundûtti"verobrève quoddam opusculumcomplectitur
tequenlia monumenla adneclenles, quorum alterum seu confulationemquorumdamhoereticorumnegantium
sanctos martyres Georgium,Aureliamet Nalhaliam, in.Deo Trinitatem.personarum in unitatesubstantioe
alterum abbatemSperaindeospécial, de quibus multa atqueDivinitatemin Christo.Opus ab abbate Sperain-
mentioin scriptisD. Eulogii. Et primum quidemcon- deo conscriptum,qui eum magister exslilerit S. Eu-
tinet historiam translations, e Corduba Parisios fa- logii et Alvqriyiiquenunquam sine magna-virtulis et
cioe, reliquiarumproediaorum sanctorummarlyrum, docirinoesuoelaude iliius meminerini., ul.Eulogium
quorum gloriosum.cerlamen D. Ëulogius describit legentipalcbit lib. i Memariulis SS., num. 7, ^Moin
PATIIOL.CXV. 3QL
 ;t>59 ÂPPENDIXAD OPERA S. EULOGII. 9j0
loco allcrhis ejusdem proeceptorisoperis.fragmenlumA phum nobis transmittendumcuruvil ; quem vîrum ho-
inscrit, et.in Vita SS. Floroeet Marioe,tum Alvarunt noris causa nominamus, cujus multa doctrina~jugi
in Vita-S. .Eulogii,cap. 1, num. 2, nemo mirabitur, lectione parla, singul'arisqucac recondita Hislorioe
quod an'ehuc ignolum, nunc vero reccns repertum Hispanicoecum ecclesiqslicoe tumciviliseruditio nobis
«na cum discipulicharissimi operibusprimumin lu- proestofuit in proesenliSS. Palrum Toletanorumeai-
cem.prûdeal. Edkleral, jam equidemP. Florez tom. lione. Habuit autem hujusce opusculi exemptai-vir
XI Hispah. Sacr,, pag. 147, duas, quoeopusculum hujus generis rèliquiarumrimâtor diligenlissimus, et
anlecedunt,;epklolas, quarum prima estAlvariad ab- peritissimussimul oestimator a D. Cqrolo Espinos,
baleniSperaindeo,secundahujus ad Alvarum respon- S. ecclesioeLegionensiscanonico,quiut erat rei djplo-
-sh,dolens tamen quod opusculumdogmalicumhoc, malicoealque lolius hislorioenoslroecallenlissimus,
quod ab eo Alvarus exigebat, nusquam reperirelur. tum in pervolvendisilluslrandisqueveleribus monu-
Quod tamen nobisvidere dalum est, opéra scilicetac menlis indefessus, ex vetustissimoiliius S. ecclesioe
liberalitateR. P. M. Pauli Rodrigue.z,quie suo regio codiceipseIranscripsil.
monasterio S. Benedictide Saliagun iliius apogra-

M TRANSLATIONS SS. MARTYRUM

GEOKGII MONACHI, /AURELII ET NATHALLE,

EX URBE CORDUBA PARISIOS,
Aucfore AIMOINO,monachoS. Gerrnani a Pralis, ex codice ms. pervelusto S. Germ apud
*
Paris., n. 653.

OBSERVÀTIONES PBJEVIJE MABILLONII.

1. Airaoinus, monachus coenobiiS. Germani apud B reclus, cum ibidem vapu'lareDeî Ecclesiamincursa-
Parisios, cujus libros de miraculis S. GermaniPari- lione îyrannorum reperisset, cura consilioCarlhagi-
.siénsis episcopi alias retulimus, historiam iransla- nensis episcopi in Hispaniam profectus est. Dein
lionis sanclorom marlyrum Georgii diaconi elBelb- Cordubam adveniens, posleaperrexit ad Tabanense
lehemiloemonachi, Aurelii, et Nathalioe ejus con- coenobium,quaienus fratrum et sanctarum sororum
jugis, litteris mandavilUnolibro, cui duos de eorum- ibidem degentium benedictione in redeundo ( nam
dem miraculis in translalione factis adjecit.' Hos li- redilum in patriam parabat) munirelur. Ubi alibaS
bros mollis in locis mulilos edidit Jacobus Brolius, loci iliius, vocabuloMarlinus, éjusqué soror Deodi-
ejusdem monasterii coenobila, quos hic integros ex cata Elisabeth cum Nalhalioeexbhbuerunt, cum qua
veteri codice, qui auctoris oetatescriplus est, reproe- die sequenli Cordubam reversus est. Demum cura
•scntare visum"est. illis ac Felice, neenon el Liliosa, comprehènsus,gla-
2. Horum marlyrum Acta S. Ëulogius, presbyler dio una cum iisdem anno 852 interemplus est : quo-
•Cordubensis,descripsit in Memorialislib. 11,cap. 16, rum corpora variis in locis sepnlta sunt, et quidem
nibiNalhaliam Sabigoibonemappellat. lloeccum Aû- Georgii et Aurelii in coenobioPinnaraellari, quo es
suo facilitâtes suas dislribuit in pauperes, loco hoecIranslalio facta est. Txanslationis seriem
' Velio viro virorum
' a.nïbogue ac mulierum monasteria visilare rescivit Aimoinusab Usuardo el Odilardo, monacbis
solebanl, sed proecïpueTàbaneuse, quod famosis- Germanensibusejus auctoribus : ex quibus Usuardus
1sirnum
' in illis panibus habebatur, uirique sexui ipse est Marlyrologii scriplor. Miracula facta apud
àptum. Eo frequens reeipiebatse Nalh'alia.quoe filias Acmantam (quoevilla est dioecesisSenonicoecoenobio
duas, Fclicitaiem et 'Matiam, ibidem Deo tradidit. r S. Germani subjecla, quo lune Germanensesob me-
Marioepostea rogatu Ëulogius Aurelii et Nathalioe tum Norliiiariiibruni cum sancii Germanr corpore
ejus parenlum passionem retulit, quam Aimoinus, confugerant) suis ipse oculiscontemplalusest Aimoi-
ul pnto, in compendium redegit sub Eulogii nomine, nus ex libri. 111capp.;16.et.29. Hiijus Iranslalionis
qualis in ms. noslro codicehabelur. His duobus, id menlionemfaciuntAnnalesBertinianiad annum 858,
est Aurelio et Nalhalioe, socius accessit Georgius, his verbis : c Quidam monachus ex monasterio
monachus Bethlehemiticus, qui ab adolescentia sua S. Vincenlii marlyris, vel S. Germani confessoris a'
servitatem Dei ampleciens, viginli et seplem annis Corduba civitale Hispanioerediens, corpora beato-
apud monasterium Sancii Saboe,quod ab Hierosoly- - rum marlyrum Georgiidiaconi, in et Aurelii, capulque
mis in parlera australcni oclo milljbus disparatur, Nalhalioesecum delulit, alque villa Acmantoil*
sub regulari magisieriocnnvquingeniisfratribus cbn- lôculis servànda collocavil. 1 Hoereliquioe hactenus
versatus est. Is a venerabili David, abbale ejusdem pênes nos in coenobioS. Germani asservanlur.
coenobii,bb'Slipcndiummonachorumin Africaindi-

'
INGIPIT PRiEFATIÔ .t
TRANSLATIONS COnDUBENSIDM
SANCTORUM GEORGIIAÏQTJEAUREUL
MARTYRUM

SI miracnlorum cuncta quoe Deus et Dominus J) prehendi creditur, et superoperosum,testante àpo-

omnium fidelibus suis facere contulit, impossîbile • slolo et eVangelislaJoanne, hoecunivërsa-velle pier-
est verbis explieari; multoliéssane apicibus cbm- stringi, qui multa quidem et alia signa lesuni1feejssa
 911 TRANSLATIOSS. GEORGII,AUUELII ET NATHALLE. — LIB. I. .312
in conspecta discipuiorum suorum asseru, quoe non A dulcissimis adductus imperiis, quibus usquequaqnc
sunt scripia in libro Evangelii. Sed quoniam quoe resislere muliiinodamihi indagatione nefas inclaruit.
credulilatis et vitoe oeternoesunt, illic inserla ess^ Altollilur et divina cooperalrix majestas personanto
perhibeniur, delictum pulatur si omnia sanclorum -grege divino, el cura Psalmisla dicenie : Mirabilis
opéra miraculis florida silentio conleganiur, ac si Deus in sanctis suis, el sanclus in omnibusoperibus
divinoeerudilionis spécula avaroetacitiirnilaiis nube suis; si ea recensentur acla, quibus sancti amici
ohscurenliir. Idcirco ad sanctorum martyrum Geor- Dei post triumphalem eliam carnis exitum, laudabîii
gii atque Aurelii translationis acius explanandos, virtute radiasse probaniur, qui et eos post momen-
licet iniroeritus, uti laborans in domo, merito lamen tanea passionum bella, veluti qui in coelestisïriilitiae.
accessi rogatus, quo domesticisanimalibusChrislum "casiris desudarunl, perpétuée consolationisproeniiis
fide porlanlibus vel ramos in via snbsternere pos- mimerons proestal, quatenus victoriali redimili bra-
sem. Neque proesumplione,vel lemeritate sopbisiica, vio se ibi esse, quo idem est, sempilerna amoeiiitala
sed scriplorum magis canonicorum imilabili provo- jucundi loetenlur:
-icatus exemplo, et reverendis Patrum monitis cum

INGIPIT

TRANSLATIO EORUMDEM SANCTORUM MARTYRUM,

Quoe celebratur xn Kal. Novembris;
SEU

LIBER PRIMUS TRANSLATIONIS.

H'ilduînoabbate cum rege procurante, mittuntur qui B pergentes ingrediunlur aliquando pagum Uzecensem
ex Hispania corpus S. Vincentii exquirant, sed (d'Uzès), ubi ab episcopoviro religioso nomine Wa-
incassum. lefrido cpmperiunl (quod Vivarias [Viviers]quoque
1. Agonie Iiicarnalionis Domininostri jesu Chri- civitate jam audiërahl) corpus' memorati almi Vin-
sti '.annorum cursu ociingentesimo quinquagesimo centii marlyris a supradicta urbe Valentia Beneveh-
ociavo ; regni vero Caroli, gloriosi Ludovici inipe- tum esse iransiiiissum, quod quidem aliter erat. Nam
,raloris filii, duodevigesimo, sanctorum marlyrum cuidam in Aquilanioe finibus monacho (qui .divina
corpora Georgii atque Aurelii educlà Corduba, me- rëvelaiione monitus, ut nobis ipse narravit, Valen-
liam properans, illud ab inde secum détalerai) a
morabili ordine Galliis sunt invecta. Nam apud mo- Seniore b Coesaraugusloecivilalis episcopo
nasterium SancloeCruds bealique Vincentii marty- per vim
ris, nbi.prelibsus confèisor Dei sanclus German.us sublalum, apud eamdem Coesaraugustamsub reve-
Parisioiuin ponlifex virtutum fulget honore, per- rentia cujusdam Marini marlyris non ihodicoevèné-
vnlgalum esl quod ejusdem sancii marlyris et Lc- men rationis miraculis proefulgenshabebatur. Hoc ei no-
vitoe corpus a Valentia, in qua pàssus est civitate, professus monachus fuerat :. neque ab eo eliam
facile posset haberi, propter videlicel miserahilem tormentis affecta, nomen proprium Vincentii episco-
ipsius civilalis a Sarracenis vel Mauris factain deso- pus exlorquere proevaluit.Sciebat autëm eum ejus-
jalionëm : ex quo praedicti monasterii noslri fratres dem civilalis archidiaconum fuisse : ideo illum epi-
cum favore et animo domni abbalis Hilduinisecundi - scopo chariorem; sibi Vero meluebat irrecuperabi-
brdinan.1, regali eliam . auctaritàie percepla, quos lenii Qudtircasancliim
nostros, oeqùe ut episcopum, quod
illuc dirigèrent anbelantes tantum lamque diu Q proesënsejus corpus illic esset, omnimodis
desideratum pigiius ad se, Christo largienle, trans- laltiit. jEstimabatur enim Marinus proeclari apud
ponere. ëos meriti martyr. Illud tamen certo scieront quod
2. Assumploqùe itinere, ad Hunfridum, marfchib- 'jam nullo modo Valentioehaberetur. Sed qualitër
nem Gothioe (le Languedoc), illis tune in pàrlibus id actum sit, et quomodo a monachis monasterii
principànieni missi a fratres venerunt, cùjiis adjuli beati Benedicti Albiensis post annos réception,
auxilio ad hoc pium prolicisci debebant negolium. atque ad eumdem locum Iranslatum fuerit; in ejus-
Quos cum ille in pago Belnensi (de Beaune) sibi dem c
sancti Levitoe et martyris translalione a no-
proesentatos more primalum nôbiliter excepisset, bis quoque; digeslum sUCûcienlinarralione, videri
suoeinde promissionis haud immemor; mox de il- polerit.
lorum advenlus Causa, quomodo qualiterque fieri - De alio sancti corporetractant
deberet, suos advocans, diligenler tractare coepit. 5. Indolebant uliqué nostrianxie collacrymariles
inter quos quidam ejusdem vioeloca bujusmodi fa- tanlo ilineris spalio elàborato, se vacubs redituros.
iebanlur imporlunilalibus passim proepedila,quate- Cujus moeslitioeriibrbo, dum apud Barcinonem ca-
nu§ liée magno comilatu quisquam vallalusillud iler struinmoranles (utsic eorum verbis efoquar) diutino
Secure aggrédi valeret. Contra verb noslri niténtes, quasi lànguore demolirentur; neque super hoc quid
ac illud Apostoli ponenles : Si Deus pro nobis, quis ' consultais arbitrari oporterët, secum deliberaré
tontra nos? nëcnon et illud : Per fidem enim ambu- possent : adeunt novissime quemdam sibi familia-
lamus, el non.ver speciem; pariter inde cum ipso rem virum; nomine SunifridUmd, ejusdem civilalis
s Scilicet Usuardus Paler et Odilardus. Infra " tionë .S;Viriceplii ihCasirënSe ra'onaslerium.lia Ma-
num. 6. billonius. Sed hanc Vincentii translationem ejilsq'ué
b
; Seniorem hune laudat Ëulogius in epistola ad Ilisloriam indignam prorsus omni ésse fi.dë,osteit-
Wilésindum Pampilonensera episcopum. dil Henricus Florez tara. V1JI, tract. 25, cap. 7j
c Hinc apparet proesentisHislorioescriptorem esse nura. 142 et séqq; •
Aimoinum. tamelsi nomenejus in codicems. non ex- a Sunifridus hic primus Barcinonis civis post co-
stat, quandoquidéniis est auctor librorum dé transla- mitem, qui Hunfridusdicitur n.-a.
 '913 '."-. APPENDIXAD OPERA S. EULOG:!. QM
post comileiii primum, eum de bac ratione quemad-*A peratque poslulans ul fidei suoecréditas homines,
modum silii necessarium duxerant, suppliciter con- Cordubamsecum euntes, civili aûeclione servarent:
julenlès. Et quia nullo modopropter quod vcneranit gratiam proinde a se ac mercedis debitam reinune-
beati Vincentii-corpus adipisci valebant; falenluir rationem speranles. Quibus ab urbe simul exeun-
se decrevisse alicnjus sanclorum membra, quemî tibus noslros quidam Çhrislianorum veluli exsilio
çt actio commendaret el passio, perquircre, se-- damnalos, lacrymabundi prosequuntur, bônumesse
Cuoique,ne inaries redirent,
-
ad locum déferre sat- hortanles ul spem suam illi dicarent, qui non dat
agere. flucluationemjusto, et qui omnibusse invocantihus
-S. Georgii et S. Aurelii reliquiiscomparandisdanlr• mus in verilate semper proesloest, novitque benignissi-
operam, nequicquamdissuadenlibusamicis. . potiora quam pelantur vel sperentur donare.
Itaque pariter eoepium
'i. Ihterea contigit ut idem Sunifridusde enormii lisque in via angustiati legeiilesiler, quibus quan-
fuerint periciilis, quibusque
fideliuniinlerfeclione, sub Abdiramoerégis Corduboe i necessitatibus comilati, quoniam perlongumest di-
persecutione nuper facta scrinonem sumeret, expo- cere, aggressumoeque librantes cursu'm,cilius tran-
nens eorum quosdam et maxime quos lenemus' silire slatuimus : ne nobis, licet stupenda, ulpole
Georgiumatque Aurelium,ea ipsa tempestale nobi- .idmirationis plena, dici pos'sinl, a proposito narra-
liter passos, ac sanguine iriumphàli acie passionis lionis compendiodeviare conlingat.
coruscanle, magnifiée laurealos, oelerniRégis pa'a- Ecclesiam S.
tium vicloriosesubiisse.Ad quod,inquiens, si ulla- Cypriani adeunt; Leovigildosecrelum
lenus (quod non credebalur) evadere possent, iler pandunt.
prospérant se suropsisse, felici éventa confiderent. 7. Post multos igitur exactes dies venimit, Jesu
Qua relalione noslri suscepta, ila gaudiis exbjla- proevio,innumeris mundanorumflncluumeruli pro-
rantur iramensis, ac si jam oplatis polirenlur pro- cellis, Cordubam, quo lendebalur, ad urbem. Per-
fectibus : neque hoc sibi nisi coelitusrelation fuisse guiit illi duo ad ecclesiam beati magnique lestis
credebant. Eorum ardet animus, atque illuc eundi Cypriani, in qua sanctorum marlyrum corpora
cita festinaiione, cursus disponilur. Hujus plane Adulfiel Joannis lumulata quiescunt. El hoc solli-
fervor amoris, posihabita prioris moeslitioeamari- cita consideralionejuxta illud Dominicum: Primum
ludine, lanlus illorum desideriis excreveral, quo quoerite regnum Dei et justiliam ejus, el rcliqua
nullo modo nomen Corduboe(ut ipsi testantes aie- omnia adjicientur vobis(Matth. vi, 53). Nam famu-
ban!) vel audire vel nominare possent, absque los illamque supelleclilem,partira Barcinone,partira
•
; socia inierdum lacrymarum effusione. Diviuilalis vero Coesaraugusloe,soli eunles reliquerant. Ubia
nàraque respecta aniiiioequiores se factosesse gau- quodam diacono ejusdem loci primario, nomine
• debant. Hieronymo, pia devolione recepli, raanserunt ibi :
5. Proinde UsuardusPater (nam eorum alter Odi- evolatquepercurrens fama, quosdamillucex Francia
lardus vocilabâlur)
' AlhaulphuroejusdemBarcinonis advenlasse divulgans.Fit conventus ccriatim fide-
episcopum, atque Suniftidum proefalumaggreditur liuni, eos iniro seu incredibiliaffecta veneranlium,
i virura, eis conceptum animi secretum aperientes, qui lantam.eorum obslupescentesconslantiam, inef-
- qiiod minime quiescerenl, donec Cordubam usque fabilem circa illos oranipotentispariter admiraban-
perrumperent, si eis Dominusvel quandoque largi- tur clenientiam. Adfuit et prad'atus Leovigildus,
. tatis maniim dignarelur porrigere. Illi audientes C cognomenloAbadsolomes,cujus a supradiclis sibi
•omninoexpavere mirantes : et quod id fieri nequa- familiaribus viris, Alhaulfo, inquam, episcopo et
quampossil, causas impossibilitalis inferendo, et Sunifrido , nbminfs tantum et religionis noiitiam
eliani asserebant. Dicebatet Sunifridus perceperant. Is illorum advenlus causam scrulari,
• eorumprolestando
se perdilorem, cujus verbis ad hoc accensi ac juxta sui nominis manifeslamelymologiamper-
perçurrérenl. Sed cum non eos ab hac mentis de- quircre vigilantius curavil. Cumque aniicorum va-
lerminaiione avocare possent, Timemus, inquiunl, lere, atque noiitiarum ei verba secrelius relexis-
^'obis. lngressum tamen eis liberiorem Corduboe,et sent, et quod idem esset cui se oinuimodiscredere
:ad quem maxime4IIic declinare, seu apud quem oporleret, Dei manifesta dispositions in brevi per-
lutins commorari deberent, si forte eo periiiigere- vidissenl; sese illi suamque inenteni, mulliplices
tuiyLeovigildum sibi amicuro, non ijlum parrici- Christo gralias agentes, aperiuiit. Suscipilur arca-
damiVisigothonimregem Arianum, sed virura Chri- nuin, manclque inlra viri pectus sepultum. Inde
stianis legibus sanelisque moribuserudilura, insi- vero congriius quoesitoerei proestolatar eventus :
nuant. Clinique hoc ita proefixum.jamdicta comiti ipsique sub ejus intérim tulela ' corainodisalunlur
' ' :
•Hunfridoex ordine inliiiiatiini fuisset, componitur, siibsidiis.
' ad
ipso jubente, epistola MagnalemCoesaraugustoe, Snmsonipresbytero res commillitur,
vocabuloAbdiluvar,-quatenusmemor inler se juncti qui abbas Pin-
foederis, eos de quibus loquiinur.fratres pênes se namellaris, monachoshabet.répugnantes.-
degentes servaret, indeque pergendi Cordubam, r. 8. Denique post aliquot dierum spatia proediclus
quanturacunque posset, solamenproeberet.Sic posl bonoe Abadsolomes, quodamejusdem civilalis presbytero
emensum, superna opitulanteclementià, prolixi ni- indolis, vocabulo Samson, ascito, sollicite
miumque laboriosi ilineristramilem, offeronturnna cum ipso indagare ccepil, qualiler veluti suoeprovi-
cum direcla epistolasuprascriplo-principiAbdilu- dentioea Deo (ul certe pUlabalur).delegalumopus
var, qui interprète advocalo.leclore, dum rera co- perficere possit. Procurabal- ilaquc quatenus eis ad
gnoscit familiarem, parai, quarnvisbarbariis, reli- votum, nobilis triumphi palma sanctorum corpora
giose amicis obedire mandalis^ jubetque illos in insignita darenlur; qui lot terrarom lerminis fidei
civitate manere usque ad-témpus inde çonsilii. Non calore transcursis .se propter hoc capessendum
enim id ei perfiçere.stalim facilitas sinebat, multis emerserant:cbnipaliebalurequidemeorumet animis
sibi ad proescns diversisque impossibililalibusde- et longosatis itineri : nec obliviscebalur ainicorum
negaïa. AlhaUlfiepiscopi,ac honorabilisviri Sunifridi, mili-
Cordubam pergunt. tas ei preces super hoc delegantiura.Unde clauslris
arcani sacerdoli relectis, beatorura' reliquias Geor-
6. Posl hoecaccidil (quod minimein circuli octo gii Belhleheiniuemonachi, alque Aurelii Corduben-
et eo amplius annoruin . volubililaie provenerai) sis viri popularis, si tamen posse proeslarel.uiris-
quatenus aliqui Coesaraugustàni,visa proficiscendi que sumei'ellbet, quorum animasfelicibellodécoras
flecasione;Cordubam inde per rectum ire dispone- ad coelo'smartyrum sociandas collegio transisse,
îent. Quoii sciens .nieiiioratus princeps Abdiluvar, pulcherrimopassioniseorum textu firmante didice-
toi continuo ad sui proesenliamvenirc rogavit, ira- rant; quam memorabilis et Deo dignus sacerdos
 OiH TRANSLAT10 SS. GEORGII, AURELII ET NATHALIE. — LIB. I. ^6
E ulogitis, qui et ipse postea glorioso donatus mar- ji rendiim imposuit perulis. Ita, divino suffraganle
lyrio, Regem Christum consuramatus miles ovando auxilio, opus secretum honeste perficilur ; et lie
petivit, veraci relatione, plurimis (ut ipse nostris illorum iniegrilas a quolibet petenté, quaveeunque
retulit) praèlermissis, litteris informavit. occasione usque ad destmaluni locum. vio|aretur,
9. Dum hoec revolvunlur, divinilus- (quod sine episcopum rogant ea sub assîgnalionc régis Caroli
dubio falendum esl) contait, ul memoratus Samson proprio daudere sigillé. Quod cum fecisset, eis
presbyler eidem loco vocabulo Pennamellari, quo ferenda alque cuni mulliraoda testificalionecolenda,
donantur. Non
eorum corpora SS. marlyrum tumulata jacebant, occulta, lanieu propter paganos,
quodque disparabatur a civitateEt plus minus niilliariis enim quos martyres faciunt, venerari Sarraceni per-
quinque, abbas proeliceretur. ecce quasi parla mittunl. Qui lanii muneris proemium gavise lolleii-
facilitatc, a Leovigildo evocatus unanimes délibérant, les, comilantibus se nonnullis inde fratribus ad
quia témpus aderat locusque païens, rem optalam ad civitatem festini remeant, cupidi cum quibusdam
effectus culmen Chrislo favente perducere. Cumque Toletum pergentibus, illuc usque reverti.
diulissime aliquibus eliam locis ibi fratribus asso- 12. Proeterea quid el huic facta destinabili modo
ciais, ul fieret, eonsulendo insistèrent; reperiunt provisum sil, si laceatur, nefas non ainbigô. Cum
coelerosita suis adverses eonalibus, quod hoc nul- etenim illa sanctorum corpora in agone coeleslis
latenus concedi posse tristes exislimarent. Importune pugnoe fortia, ministri diaboli gladiis animadversa
tamen agentes, elquod hoc ut beatorum marlyrum morte siravlssent; Christiani dum poluerunt, solilo
corpora celebriori cuitu haberenlur, quoererelur, amoris olficio excitaii, nocte venerunt, atque ea sibi
multis argumenlalionibus inculcantes, id tandem i> furlim rapidités diviseront. Et quidem beaii Georgii
fieri communi deliberalione omnibus placuit, tan- corpus ex integro, Aurelii vero sine capite lollenles
tum ut assensus (veluli decebat et faclum esl) pro- in ecclesioe loco sub allari, quemadmodum signili-
prii daretur episcopi. Sanclorum vero corpora, dura cavimus, sepelierunt. Sancloevero Nathalioe corpus,
lempus revertendi veniret, eodem in loeo sub hac dum aliorsum ab aliis truncum sublalum fuisset,
concessione, ut erant, jacuerunt huraala. Proinde caput iliius in eadem ecclesia, ubi viri corpus, col-
quid eis dilïicultalis tempore egressionis ab urbe, latuni est. UndeathletoeAurelii
accidit quatenus tempore effossio-
de qua non nisi mullo freii solalio exire audebanl, nis eorum beati capul cum suo cor-
ingruerit, reor esse dicendum. pore minime invenirelur, ac sacroeNathalise corpus
quo humatum fuerit, nescirelur. Sed ut impleretur
Bellum Mahomathidis. Saul, episcopus Cordubensis, in eis etiam posl mortem, quia erunt duo in carni
monachis favel. una, corpori beati Aurelii caput Nathalioesuoeconju-
10. Rex siquidemejusdem CorduboeSarracenorum g'is subrogatura esl, atque cum nimia admiralione
prinioeegregioequecivilalis Mahomalh adversus To- qiioerentibus datum, quod deifice factum neminem
letanoeurbis lyrannum suis rebellera decrelis hosti- qui audit, latere pulamus. Ul quia unius conjugali-
liier properans, jussit omnes adesse. Et ne vel civis, talis viventes, neenon el oequalis martyrii socii
vel peregrinus, excepta custodia, qui secum non iret, exsliterant, morienles ejusdem essent mérita vene-
in civitate renianeret, publicis impcral edictis. rationis in terris, quemadmodum et unicoe felicitalis
Interea proedicti fratres nostri, cum dé concessis compoies sunt in coelis. Et quoniam sacramenli
înartyroiii corporibus (quoniam exeundi locus ab mysterio a\>vv/.ooxty.ât; quidem dicto quasi ab inece-
urbe patebat) effâri monachis supran'ominati loci 1] piô parumper deffexiiiius, juvat manum in id ipsuw
Pennamellariscoepisseiii, ipsirursus nihil se ex hoc reducere.
facturos penitus denegant, maxime abbalis sui ve-
nerabilis Samson absenta proesentiâ : eontigerat Corduba pergunt Toletum, dein Complutum, el Ca:-
enim illum abesse. Quapropter admodum tristes saraugustam, mox Barcinonem, posl Gérundam et
eifccti, quosdam fideliuni ad episcopum ejusdem Narbonem, deniqueBilerris.
urbis virura modeslum, nomine Saulem, dirigunt, 13. Cum vero vigilioeAscensionis Christi roseo se
postulantes ut sanctorum corpora quoe illis Sam- jubare jam dies lotis quadrigis terris inûueret, pa-
son abbalis, suaque benignilate concessa'fuerant, rant a civitate régis supramemorali Mahomalh pré-
apud ejusdem loci babitalores quos ibi darentur, suo cédente exercitu egredi, non parvo ad illos fralrura
ipso oblinere dignaretur advetilu. Qui suscepta hu- catholicum eis vale dicere cupientium adunalo colle-
jusniodi oralione actulum properant, alque implo-- gio, qui quanta eos charitate per dies quinquaginla
ratum ita mandatant pastori perferunt, efïlagilant- sex, quibus cum illis sunt commorati, tractaverint,
que succurri peregrinis,simulquesubveniri desolatis. nemo qui dicat. Proesens lamen devolio seu lacry-
lnquiunl ergo ad episcopum : « Paler, pietaiem mabilis ipsorum pandebat exsecutio, quod cernero
tuam volo supplici deprecamur, quo beatorum quis posset, nec illos a se unquam pacto quolibet
- marlyrum corpora Georgii atque Aurelii, ut olim velle disjungi. Sic namque Corduba, Iliberiensium
cum Samsone abbate sanxistis, Gallicis donentur civilalum nominatissima, et cura civibus, tum etiam
monachis. Cur igilur vexatione faligati itineris et rerum opibus fecUnda, egressi, quorumdam fi-
injusia vexanlur dilatione concessi pignoris, non p delinm cum rege ad pugnani euntium tutelis ali-
est oequum ad religionis veslroe noliliaui, quoetali quanlisper credili, iler suum alact'es resumunt.
potest infamari calumnia. » Nec mora, properalur Inde post diës repérit illos inter agmen exercilus
ad locum. Dumque prolixius concertalum, pluri- Leovigildus, vir fréquenli memoria dignus, qui tem-
muinque preeibus ab episcopo colluclatum fuisset, pore egressionis eorum a civitale, regiis occupa-
proebelur, dure quidem, uli ab invictis, vix tollendi tus negoliis proesensnon fueral ; isque, dulcissimo
consensus. pectoris vinculo eos ampléctens, suos deinceps co-
Sacroeexuvioeinde levantin-, non tamen S. Aurelii mitalui usque Toletum (quod ex beatoeLeocadioe
virginis conf-essione proeclarum habelur) non est
corpus et. S. Nalhalioe caput. passus déesse. Babila siquidem ejus soror, virgo
II. Advocati nanique lune alacri gressu ipsi nostri Deo sacrata, illis quidquid in ilinere visura necesse
pelilores accedunt, alque una cura coeteris, nec fuit, pallia quoque duo, quibus vicissini sanclorum
&3gniustamen, sanclorum corpora avulso deiuper cooperirentur corpora, pro qua valebat facultale,
allari accélérant effo.iere. Ul aulem ventumésl ad abunde paràveral.
aperiionem sepnlcri, remôlis aliis, soli ab episcopo 14. Rege denique Cordubensi contra Toleti ad-
désignai! adsunt presbyleri, a quibus, ipso quidem versum sibi lyrannum, ob quod processerat, bclli
exdpiente, sacra de eisdem tumulis cum hymnis ac copias accélérante, inulti ejusdem civilalis viarum
Iitaniis membra levantur. Qui mundis ea semper insidiatores ad eamdem urbem redeunt, se quanto-
fititeaminihus mvoLvens,congruis quoque ad effe- cïus castelli proesidiomuniri curanles: : pâcala red-
 8« APPÈNDIXAD OPERA S. EULQGIL pis:
dunîur: itineiai, fitque vianliuni secura quaciinquc A çusiodiis, atque ea permasinie loca, quoeab angusii
progressio.' Tune ribstri eum magna' benignilalis trainilé callis excltisàsappellant. :,
aueclione qmisso prociiictu a soepedicloLeovigildq 1§. Itaque proficiscentes Barcinonis ad moenia,
disjiincti Complutum aggressi sunt oppidum glorio- qnamvis mulliplititer fatigati, perveninnt in urbem
sbr'um marlyrum geriiianoriim Justi et Pastoris in- sanguinis sancloruni marlyrum Cucuphatis et Eula-^
Êigniium tropoeis. Inde nobilissïmam aç sanclorum lioevirginis marfore cirfcurolilani.Sed quoeioelilia de
el proecipuedecem e| qcto martyrum iriumpho lau- conséculis proemiis,quoeyefuerit admiralio dé eoruni
roatam Coesaraugusloeapplicant ad arcem, ubi a su- subità, ulqrie ila dixerim, inopiiiaia reversione ab:
serins nbminàio'Sèniore episcopo rursus, quemad- Alhaulfo episcopo eiSuriifrido memoraiis venera-
înoduni eûmes hmnane fecepli, oplima apud ipsum, bîlibus viris, mirum est dicere, glorificantibus quo-
quousque libuit, sunt quiète donati. Nec lune qui- que plurimis Deum ac benedicenlibus, qui sic miri-
dem' de!béato Vincentio,quem idem episcopus (ut fice ad laudem et gloriam nominis sui proiegil spe-
supra fétuliihus) sub nomine Marini martyris reli* ràntes in se. Andiiis et Leovigildi amici prosperitâ-
ïiebal, aliquid vel dignoscere cerlius, vel audire quU tibus, suisque:eis propènsis beneficiis, gavi.si sunt
verunt. Non énim erat, Tugalo Audaldoirarislatôré in omnibus, a quibus decem et duobus eïapsis soliJ
liionâcho.qui hujus facli noliliam panderet. Reprae- busloeti dimissi veniunl festinato cui-su Gehindami.
:
èeniantui- cl Abdiluvar proemempràto ejusdem ci-; sancti Feiicis marlyris cruore madéiilem :_.cujuslin^-
vilatis principi, gralias agenlesi quod ejus essent quëntes confinia, adeunl Narbonamcivitàtëm jn.etro-
auxilio -in eundq,:vel
' redelindo'adjUli. A quo etiam polim. Quo dira ejusdem. muros. ad sancti Pauli
discedenies salùlationës ad Hunfridum-, cpislolas n confessoris sepulcriini diverieutes, post subeunt
Vero ^d castellbrom :cuslodias;perceperunt ;quale- Biterris urbem, ex beati Afrosidii proesuiismenibris
îius absque inipedimeillo-veldiscussionôulla nninila illustrera, in qua gratanter, utpotc a nota et cognato
*uoepoteslàtîs loca transirent.- Nam ne -forte eis viro ipsiusque. civilalis primate », nomine Geririo,
improvisisaut legatio fraudulenlium fiât, aul certe susccpii, sanclorum martyrum corpora in.oratorio''
ùiagis hosiilis impetus superveniat, cuiiGtarum ad bealoeDei geniiricis Marioeservanda repomint.
sese viaruni: adilus continuis satagunl'-oblirmarc
a ld est vicecomile, Infra lib. i de Miraculis, cap! ô\ '
.

1NICIPIT JJBER PRIMUS DE MIRACULIS SS MARTYRUM,

QUI EST TBANSLATIONTSSECUNDUS/

CAPUTPRIMUM. - languoribus sanctis eorum merilis noverinius ciira-

Hinc igilur digna gèstorum ràlione compellimnr, C lius tas, unum adhuc miraculura,;qu6d ibidem làù'dabi"-'
enitail,.ad non Tëlinquénda'festinàiiiés çnarrare.
quoe in eadem Biterris civitate, quoequëper eos in censùimus. Proefalus ilaquè Geiîiïus ejusdem civiia-
èequenti ilinere, superna agente clëinenlia, palrala lis vicecoines, dum -subitogravissima dolorum poena
çognovimus, lilleris secuturoe gengrationi memo- totum per corpus cruciarëtur, sumptis duabus :suaï
randa signare; Dura autem illi proefaloGerino eos staluroe
retinente quielis gratia aliqUandiu morareniur, cârtdeljs, et uno (quod éstjdhuc iii leslimo-
bon vilis quidem preiii pallio, jubet se;
liomo quidam Brictius nbininé, per annum;"feredi- moniunij nimium vivere difiideiis; ad eorum devehi praesen--
ïnidiuni in libiis sive superioribus îiïembris genitali- liam : sicque jacens,"sequè Iiuiiiî volutans, et quo I
ïius lotus dephantino insanabili mbrbo 1ulcerosus in eos commiserat, unde labor, hnmilialo spiritu pn-
jacebat: qui non "solum éa debililate quantum ad blice confitens, in primo noclis sopôre alnViGeorgii
Corpus inufilis, verum etiam et viloe solatio, tali iu salutifera visitàlioiie 'subitam coélilus'cst in cade;u\
se affliclione grassante, désliiulus videbatur.: Is sub
iinius tempore noclis in ecclesia qua inerant san- .ecclesia indeptus medclam. Aiebât eieiiim eumdeii)
sanctum martyrem in monaëhali, Ut ojini fueral,
ctorum marlyrum corpora, jacere permissus, sic habita pyxidein nïanii rerënleiii suis conspe-
"êorominierveiltu diviiâ misêràliônecuralur, .ut sla- clibus asïitisse, aui'éam
Hîm"in crastino sanitali rëdditus, ad proprium cun- atque ex éa niyei epioris effuso 1111-
ctis sùipenlibus staret officium: Erat enim chariis îeniter guenio, caput sibi, oculos mantisquë, ut çernebatUr,
domini sui ejusdem Gerihi pincerna. .'" • « péifudisse. Ita prorsus quemadmodum sese; '^
- '' " deinceps insciiim. assererët,' utrumne adhuc placi-'
CAPUJII. - sanitas quippe inem-
U dura oculis somnum Colligeret,
'Quoe vero dicta qùoeve dicenda sunt, eorumdeni vbrisdiffundilur, oiimique recrealus corpore gaudens
sanc-relaiii didicinius, qui ea uli inter agenduiii doinum Gerinus revertilur, non eos"ultra" martyres•
prassentes, propriis inspexere obtulibus. Insuper et dubitans, imo mariyruiii potentissimos prcedicàns.
-his sâcris jam praelibari videbatur niiraculis, quoe
per eos erat Dominus mira populis collaturus. Ef CAPUT IV.
-siquidem ipsa noclc sanctorum martyrum geminatô
proeconiohoecquoque virtas inclaruisse dignosiitur. Posl dfiiique lempus quasi duorum mensium re-
Juvenis quidam, vocabulo Guisandus, lypo febrium viribus, et qua; in itinere neçessâria -erant
per lres-.mens.es-oegre laborans; nihil rêvera de se sumplis ea ab urbe noslri sUbinde memorati fra-
aliud quam -mortisçasum suspicari valebat. Frigoris paratis, tres digredientes, in paguiriVîVarienscm(teVivarais)
enim et caloris acerrimis perlioràs,;iiunc lïis, nunc ïiec siiie miraculis
illis urgebatur sliiiiulis. Hic ad inémorala sancioru.n îiiilànte, deveniiint :quidem ipso Gerino secum co-
s'anifatis fide excu- ubi audila revelalione corporis.
corpora, in noclis spalio simili
bare permissus, non 'dissimili estyiruitepulsâ febre Èancli marlyris Andeoli discipuli magni Polycarpi,
çuralus. Gralias namque referons, el- ipse 110:1 r ae- 'qui audilor "beati -joannis -apdslohSeï evangelistoe
ail hoc
' fuisse dignoscitur, quoniam don longior erat
diocriler sbspes faclus. regreditur. T àccessus, îllud-se studio'cbntulcri'int orandi ; ex quo
CAPUT'III. . '
et proprit corporis acceplis reliquiis, ad quod r.e-
Qûamyis:"4t:alios ibidem a^livèrsis infirniiiatuni stabat iler complèndum remeant, iransactisque inde
 ,949 TRANSLAT10 SS. ÇEORGH, AURELII ETNATHALLE. — LIB. HI. 95ff
diebus incolumes eos pagus excepii Belnënsis », a' A tulissë. Sic" fides meretur, et ita limor operalurdi^
qw» in villa quoe Arziliaéus dicitur, ab Huhfri.ib viïius. - -.': t '-' \-C; -i??:/v- >::,''::' ::vV;,v^v.
gaudenlèr recepti exponebant hoc, utique illi mul- --;:^.' -CAKJTVI. :.;,:y- v^-V!=.
tnmaUdiresitjeiili, quid in via contigissel; quidve
divinoe largitatis munere impeirâiuhi essét : quibus ^réopérantes itaque ac finemhujus libeïli vôîehïçs
•comperlis et ipse cornes cum -âdmiralione gralias âttingere, quid in vico quodam^ qur ?CoraVf^oW
iujens, jussis dari necessariis, eosmuneratasdimisit; nuncupalur, jn pago jam Aiitfsiodorensi Çaccidèril,
* " "° icqmniémqrandpnarrémus..ln ecclesia vérb ejusdem
^ •:"_ ;'- _" CAPOT V- loci cum fuissent illati, necnbii et in allariolyéne-;
"
... ^ëd quoniam sjiqs Dominus fide et confcssione ranter exposili, quidam juvenis, xuslbdë pd imbdi--
probatbs famîilos. virtutibus. ihagnificarè, cnjusque cum absente, laienter ingrediens,. pàHium.Subllq
apud ciimniérili esséiit, signorom indiciis '.'mon* quo eorum sacroe tegebantur reliquioe^furtïm, absr
slrarè deereverai ; hoc quod Un eodem Vivariensi \ tulit. Sed oeqiiissima summoeroctitudinis .ôpèratio,,
pago et Villa ipsa i Arziliaco miraculum conslitit, nec* hune longius inullum âbire ,rnëc' injùstïliânji
dignum rèfeiTéf^uit. Quoedam-igitur vidua, nomine sanctos martyres pati. sustinuit, Porro in humërô
Thebthildîs, cujùsdam-raptoris spiritu superhioe?ju- sub quo illud abscondërati -pûstuloe morbo percus-
ineulis iniqua yiolénïia equum'.-aniittensV lugnbris SUs, 'mox revevtenspallium^clam ecclesioe'projecit
4ése.,flelibus coniorqnens, . desperabili coiUriiionè ad osliunt: sicque impunitatem quam non merér
languéhatV.Cumquenullo ingenio nullnisque sblailb hàlur requirens, aufugiendo,délitait. Inconuiioditate
;suoe'flebiïitaii eum reslitui posse existimasset, ad tamen exorti ulceris ingravescenté tumendo cogi-
eorumdeni sanclorum mârlyruni exspeclaiida.suf- B tur, vitoe-desperatione ac lormenti doloré adnioiri-
rfràjjiâ cum omni recupéiaridoe spéi fidiicia se con- tus, confiteri deliclum: quo patëfacio cunclisque
tulil: ibique landiu flens ei persévérons in rogàndb audientibus denudato, opem plenoe saiiitaiîâ,< etsi
Deum facientem judicium injuriara,palienti per- diu vexatus, sanctis; eorum-consequitur beneficiis;
niànsit, doriec die terlia lerrore inspirotionis" su- proestante Deo ac "Dominonoslro Jesu ChrislOf qui
pénîae raplor percuiisus,; salîsfaciens viduoe coge- vivit et régnâtemnipotens per infinita soecuhv sa>
ireîùr sponte rëddere quod visus erat nequilër abs- -cuïoruni. Amen.
' ,aDë
pago Belnënsi, sic dicta a Bëlna, oppido in lib. i nùim 3. Exslat in eo pago villa Arziliacus
dioeçesis Cabilonénsis, egit item superius Ainîoinus (Argilly), de qua mox"infra.

1NC1P1TPROLOGUS LIBRI SECUNDIM1RACULORUM.

..Quoniamhacienus .sanclorum marlyrum Georgii forcntpnërosâ. Nam et in prolixe dicendisv quasi

alque Aurelii translationis brdineni,' et qnoe,:divina quoddam proestalur .levamen, dum unum finitur,
iavgieiite gralia, in via gesserunl miracula, îpsoruin „ alque aliiid inchoatur volumen ; quodque proeçedëns
siiffragantibus meritis, ex parlé cucurrimus; modo y* Hbëllus non. humana, verum fateor , proefiniiione
ad id qîiod residet, "etsi imperilus," fidus tamen - spiuin bis ternis mirâculorum titulis radiatuivquân-
verlaî.ur'afticui!is,.qu8B idcirco duobus gralum luit Ijiin ëqrunidem sanclorum marlyrum perfectàm.'in*
diyidï libellis, quatenus nec àvidis lecioribus su^- "sinuet Coiïsuiiimalionem,ipsius senarii ratio arith^
^iérflua, nec piis auditoribus ..ea quoe dicerentarj "melicis'nota déclarât.

INGIPIT LIBER SEGUNDUS MIRACULORUM, .'--•:

; ÛP EST TRANSLATIONS TERT1US.'

CAPOTPIUMUM. et quam manifëstis decorarint miraculis,; 'làbofio-

sumex tôto, gralum vero si ex parle nârreùir,
"-. In proediclo igilur pago Anlisiodorensi, Basger- exislimo.
"nam vicum, compressantibus se bine inde lùrbis, .ICAPUT IL '
cum, appropinquarë coepissént';'adverierunt illis qui- Dum namque pro agëndis niissarum •soleïhniis iu
dam ex nostris obvii, eos ibidem ofiîeiosissime,prout D villam quoe in eodem pago nuncupata ferturPuteolis
decuerat, excipientes : quorum aiiinioe exsultatio, (Puleaux) déclinassent, quidam infanluliis inter réli-
•*iv.e"l oelitioe flelus, gratiis hymnizalis divinis pro quos bénéficia .requirens infirmus accessit. Tuiic
desidevio fuit. Unde sequenli diê simul profecti, nonnulli ut puerum adhortantes, inoiiebant-qua-
levatis in eodèm loco corporibus sanctorum feretris tenus pro adipiscenda sanitatis medéla ad martyrum
Aniisiodorum venîunt .urbem, plurimorum tropoeià patrocinia, prout valebat, accederet. Quod cum le*
sanctorum insignem: ^Qiibagnito coenobitae almi cisset, seque repèndo magis quam ambulando anle
cbnfessoris Christi- Germani, ejusdem olim civilalis èorom. reliquias prostratus jactavisset J extemplo,
•anlisliiis; eos quam honorilicentissime Cura Domb videntibus qui aderant universis, medicinam'adéptas
nicoe passionis memoriis nmnique digno apparatu est. plenissimoe sqspitatis. Nec aliter, inquam,; nisi
susceperunl, collocantes eadem marlyrum corpora' ut eos inde proseqùerelur reclus, qui ùtiiusque'
super allareneali Mauricii marlyris, Theboeoele-.' pedis imbecillitate advenerat çlaudus,. ,
giOnis principis;-ça sub noçte seryanda : âd quorum CAPUTIII.-v\.... , :,".:;-'.,.;lr. j
ingressùm, unum a clâudicalione, ad 'egressum vero _---
hominemalteiuni a continuo capitis dolore\ ibidem -.; Nec, sit ; pigrum audire quoe ChrjstO- Çô.niiajî.»
curatum didiçimus. In crastinuin autérâ ;(neque cooperalori pro suorum merilis militûm Mbuit ôpfc
enim lempus. eos ibi-amplius iriimorari-s'ineba'l)hai'i'd. <rari,^Facimiis enim âljenUm bpiijuni,.si>ÇonVplaci;!,
secus quam sunt excepii ajnenioralis sançlis fraj- nostrum. Anus igitur quoedam-vnoiniiie Tèdëlgri-
tribus, sive ejusdem-loci civibus honëstedéducti', mnis, a.parvo (quodnîulli yicinorùnvijus noveram -
)
cu>
pngnm ingréd'uin'iur SenoûiCuni; quein eliàm quibus surdâ. pariter-jâcebat et mula.. In doifiio enim
osi APPËNDÏX AD OPERA S. EULOGIL 95*
Jusdam religiosi viri, vocabulo Bovonis (in.quam A dis, ab annis octo coecitalis orbitale darnnata, quae
.eliam forte eadem sanctorum corpora ad manendum ad bealos virlulum luce conspicuos (de quorum be-
dedinaverant), causa ipsius sustenlabatur miseri- neficiis nobis esl sermo) deducia, tabler semetipsara
cordioe. Altendèbat quod eleemosyna quoedatur in illis perpeluoe-scrviiulis volo mancipans, siibilo est
terra pànperi, a Chrislo, leste Martini semichla- curala, ut omnes qui aderanl hoc facto mirarenlur
myde, recipitur in coelis. Illa de remedio optandoe attoniti. Cumque deinceps suoeprofessionis famula-
vaïeludinis caute secum permedilans, locum ubi lum exsequi vellet, a paire vdut de temerilatis proe-
beatorum marlyrum corpora venerabantur ascendit. sumptione acriter invecta, coacta est quam pro sa-
Séd illico -ut cralionèm fudit, ea sanitalis gralia lute noverat poHic}tationis miitare senteniiam. Ita-
dbnatur : quatenusevangelico una eadëmque librâ que dura incipit, sèrmonibus genitoris magis iavènsi
renpy'ato inirociilo, et loqui simul et audire me- domum reverli, etprislinoe coecïlatîs cladem et vim
reréiur, exivitque gaudens univérsoedomuî gaudium febrium insuper multam incurrit. Fit paler coeîeri-
inférons. que propinqùi flebiles, neenon el ipsa admodum mi-
CAPUT IV. serabilis jacens, remeantque velocès ad pia marly-
rum reposcenda suffragia. Al ubi ipso jam pâtre
Quoe vero idem Bovo in eorum marlyrum adventu omnimodis compellenle, nunquam se quod promisè-
sibi eontigisse cum sacramenti fide dicebat-, res rat rursus fallituram devovil, saiiilalis summa quam
digna miraculo proeteriri non sinit. Cum ergo fuis- meruerat recepta, sospes item efiiciiur, man-
sent horum delalores sanclorum ea prius
monachi, qui ibi, atque faraulalionis pensum slalulisiem-
nocte una cum suis fere triginla ab eodem hospilh) B sitque poslmodum in eeclesioe cultu gralanler ei-
sunt excepii; illis necessaria non surdus auditor poribus solvit.
aposlolicus, hilari animo riislribuens proerogavit. CAPUTVII.
Sed ut tanlae tamque copiosoe charitalis supera-
bundans opus remuneraratar, ipsius vinarii vascula sessionis Ilum enim Acmanlum (Esmant) villam noslroepos-
sic sunt mane reperla ai si nihil exinde sero po- (in qua tune major pars fratrum ob infe-
tatum fuisset. Universis namque omnique suoedo- stam paganorum degebat persectilionem c) agg,re-
mus familioeae advenienlibus causa sanctorum mar- •dientes, ab eis cum magna graliarum aclione el lau-
dibus opimis satis digne recipiunlur : quam exc.eplio-
tyrum ila nberlim propinalum fueral, quatenus om- nem ita Dominus virtutum floribus decorari voluit,
nes pro sobrieialis competenlia ad plénum vino sa- ' ul nulli dubium
liaii loetirenlur. Penum siquidem eidem subjectum quin ad eos non qualiacunque vel
erat solario (benedictionem desr.per hauriens) quo inceria, sed preliosa deferrenlurvocabulo tesiium pairocinia.
beatorum corpora marlyrum illa nocte ad quie- Quoedam vero sanclimonialis, Leulgardis,
scendura fuerant admissa. dum populorum obviam euniium admixla convenlui,
et ipsa candelam in sanclorum honorera tollerel ac-
CAPUTV. censam, subito eam luminis honore gémit orbatam.
Is etiam Bovo soepe admirans referebat non huic Quoe ncglectus lacla pudore, eam in secrelo pallii
dissimile faclum. A cujus denique domo sanctorum intérim emunciam reposuii. Sed quid exinde Chri-
eductis corporibus, evenit diem post quartum, ut stus pro suorum martyrum ostensione operalus sit,
ex Hludwici Bejwariorura régis exercitli in eam in- ullatenus absentari non débet. Nam dum sic gradi-
trarent, atque illara per aliquot dies ibidem com- C tur, lempus operiens illam reilluminandi, mox eo
inorantes înhumane vastarent. Ergo licet merito hac ipso quo erat abscondita, in loco accenditur, par-
spe fruslratus, ad hoc idem Hludvricus » a quibus- temque vestis qua tegebatur, corripuii. Quo viso,
dam proceribus invitalus exierat, quatenus fratris erlirauit millier, pràeconia lantoe virtulis voce qua
sui domni Caroli contra Danos navali lune classe in poterat atlollens : sicque actum est, ul, muliere eliani
Sequana b deeertanlis, regnum usurpans invaderet ; tacenle, pars vestimenti adusta quod gestum erat,
sed et vicloriam, proh dolor! veluti jam proe mani- obslupefaciens videnles, magnopere declararet.
bus suspeclam, bujusmodi infelicissiraa visus est
distulisse lyrannide. Nam rege insaluialo cum paa- CAPUTVin.
cis in navi reliclo, omnes ei subdole adhoerentes DeindeBoso ab Alseiovilla a renibus deorsura ita
discedunt, et proecisis ejusdem navis funibus.ne rex pavalysis morbo dissolulus jacebat, quatenus ei non
quolibet auxiliaretur proesidio, ad eumdem Hludwi- solum ambulandi, verum el sedendi denegaretur fa-
çiira eum sibi regem facientes accedunt, quod eis cilitas. Erat aulem in eovidere laborem. Hic îanlo-
dignam in conlunieliam cessil. Rex ergo, divinitus rum audilis insignium donis, manibus propinquorum
liberatus, slatim parvo, quem fides sibi retinuerat, inler plurimos deportatus, supplex advenit, acce-
exercitu collecta, fratrem a regno nobililer expuiit; densque ad sanctorum marlyrum reliquias sic infir-
alque cum vivum capere posset, ei locum abeundi milaiihus proximas,- ila siatim postulai» salulis
viscerabiliter induisit, suosque fugaces (cum in eis perfundilûr remediis, ut eos proprio gradiens an-
regali censura ulcisci polueril) sublirai collectione nisu, usque ad ecclesiam, in quam erant inferendi,
ad se reverienles, solila pietate recepit, sceplro po- "n non desereret. Indeque plenius post dies faclus in-
tiius et regno. Itaque supra.dicti hostes suhslantiam cohimis, ad propria gaudenli animo repedavit : cui
dbmus quam intraverant pra;ler mensurain extermi- congratulantes viciiii adrairabanlur, ouia sic cilo
nantes, ex supra memorali viri Bovonis vino non sibi salus accideril,
minus (ut fuit putatum) quam sexaginla modios t CAPUTIX.
absiuleront. Sed illis reeedéniibus rursus sanclorum
Ea ipsa nihilominus die adducilur quredam fe-
meritis, Bovone leste, quanlilas totius vini intégra mina de villa Retbica ex nominis dicta
Tepëritur. Nec cunctandum charitate illud augente Ragina. Hoecab annis duodecim, appellalione non ut illa Syrq-
sic excrevisse, quoe in viri corde diffusa, gemino
bono. • phoenissa sanguinem fluens, sed contracta renibus
poilebat quasi vilalibus jam cernebalur deslilula so-
CAPUTVI. jacens,
laliis, opprimebatur et niraia pauperlalis inedia,.u;
Fuit m Villa-Nova (Villeneuve t'Archevêque)ejus- puta nianuum medilalione otiosa. Al dura inler.re-
dem pagi Senoniei quoedampuella, nomine Arohil- liquuin vulgi coelum bealorum martyrum patrociniu
» Lege Annales Berlinianos ad annum 858, quo nis : ex quibus corrigendi Annales Fuldeuses, qui
hoec contigerunt : ubi translationis sanctorum mar- pro Sequana Ligerim habent.
c Et quidem cum corpore S. Germani, ut ex lib. H
tyrum fit mentio. Totum hune locum cum aliis plu-
ribnS mulilavit Brolius. de Miraculis ejus, cap. 11, ei ex seq. colligiiuiv
!• Nemp» in insula Osccllo ex Annalibuf Berlinia-
953 TRANSLATIOSS. GEORGII, AURELIIET NATHALLE. — LIB. 111. 954
offerlur sananda, priscoe felicitalis coram ipsis quoeA.LDumquea quibusdam quare sic adversus pareniem
aderant lurbis usum recepit. Igitur àmbùlâ'hsgrotes- ageret, et quâre sic tanière per sanctorum nomina
que sanatoribus suis loeta rependens, ad iler (quo dejerarét, iiicrepata minime qniescerél; ullionepraé-
aliorum adjuta manibus venerat) se sospitalis gressu senli, ipsa quam ad jurandum evexeral, manus con-
comité réparât. trabilur. Exinde vero quos perjurahdo per indomi-
CAPUTX. talem linguoemaie proesumpserat,studiose rogando
Adalbertus de Talsiniaco villa, hostilem multum cogilur quoereresanctos, suïque ab eis causam re-
medii veliui debi'lummunus incunclanler exigére.
pavens occursum, ad sanctorum -martyrum lumina- facli poenilensad eorum sc.liniina devolis-
ria protuendis aliis unum vas apum-fide plena de- Dumque sime conlulit, debilis ipsius palma dicta veloeius
vovit, cum- subito ex proefaliHludwici Bejwariorum niedicala exienditur, atque sana facta niulier ad ge-
régis exercitu quidam iliius domum irrumpenles, nitricein ei de reliquo fainulaturo révertitur.
ipsum alvearjura nalura mellis avidi, quia majus
meliusque coeteriserat, primum auferre conali.sunt, CAPUT XV.
quod ila miranduin illis , nequidquam laboranti- Erat el quoedamfemina ex villa vocabuloCasellas,
bus immobile perstilit, -ac si fundilus in quo erat nomine Amaluvara, ab annis ceiilum quadraginla
loco haberelur affixum. Quo faclo, hostes lurbati quatuor mensium in coecilatis nebulis perdurans :
niiiiiumqueslupentes, didicerun't tandem illud san- neculla ei medicinalis profuit manus, quam divina
ctis martyribus pro conservandis aliis esse dicalum. poleslas his sanctis medendam servabat. Hoec a
Unde non solurt hoc, sednil ullerius in eadem domo quadam piilcherrima feminarum inlempesla nocte
sanctos reverili proesumpseriinl,animadverso divi- 'j (ut sibi videbatur) admonila est, quatenus pro adi-
nam illi eorum meritis luilionem inesse. piscendo luminis usu ecclesioe paviinentum qua
CAPUT XL eorumdem sanclorum marlyrum corpora quiesce-
Quia miraculorumveneranda concrescunl proeco- bant, sedula scopis mundare salagerel, donec eam
miserando respicerent. Quod cura addneta
nia, augealur numéros pagellarum cum gloria. Mul- sancii
tis denique ab annis lngalberlus de villa Vimpopuli, semel explessel,hodie oculorum acuminis tantum recepit
cum esset iitroruinqiie oculorum luminis dono pri- quod sibi usque sufficiat,nec duclorîs admini-
vatus, agnilis lot lamquemirandis sanelorum virtu- cuio, sanctimonialis eliam facta, quemadmodum
libus, jussil se quanlociusnllucdcituci. Sicque uxoris prius indigeal.
adminicuio insuper et multa comilatus fiducia gra- CAPUTXVI.
diens, ad locum usque pervenit. Dumque diulius Quid v.eroeidem in ipsa ecclesia quadam nocte
ecclesiam inlrans, solo proslratas preeibus geniens cura coeterisexçubaiili r'evelatunisit, reliceri negle-
insisteret, quo sibi sancii martyres, licet indigno, clum pulamus. Uhi dura aliis dormientibus sola
misererentur, luctuosisvocibus exposlulansprecaba- (quemadmodum sibi certain erat el nobis retnlii)
tur. Tune supernoepietalis fonte eorum oblentu<se quasi vigilans resideret, respicil ad feneslram rétro
influente ila confestim mederi promeruit, quatenus allare ejusdem ecclesioe,considerans per eam quasi
Deum sanciosque magnifteans,inde valens videns- maximum solis radium splendescere, et per radium
que uxoris manu oblita rediret. qucmdaniinoeslimabilisvisusInce conlecimii pueront
CAPUTXII. ç ad ima usque a)taris descendere, qui ni.anuuiporri-
Adducuntnret duo coeci, villoequoedicitur Sim- gens ubi sanclorum corpora quiescebanl, sublevalo
porlus incoloe, ad proeclaram bealorom marlyrum paululum quo legebanlnr pallio, coepitdiiigenter in-
: cum ecce coïumba, cujus nitor mirabilis
poslulandam clemenliam. Horum sane devoiionem trospicere
înlegram non modica divinoemiseralionis consecuta in cornu dextro allaris appareilssuper eos volitans
est coecorumilluminalrix bonilas. Ut aulem miran- stetit, ipsumplurimum inienlans juveneni, el quasi
tes domum qua sacroemarlyrum digne venerabanlur quiddani divinilatis in eo conteniplans, quid agere
reliquioe, seoraiioni dederunt; obduclis post paulu- vellel inspiciens. Qua visione perlerrila, veluti fessa
lum fugatis tenebris, videndi posse recipere merue- angusliis, pleniusobdormivil: vidélque per exsiasim
riint : surgentesque a pavimento, remotb duclore mentis duos venerabiles viros ecclesiam ipsam qui-
et valde preliosis decorare ornameniis, qtù
per sese hac illacque clare videndo discurrunt. Ila- busdam
(jne Dei sanclorumque marlyrum sibi providam col- et aiiini ad illam : « Yadefestinansad hujus sancloe
laudantes beiignilalem, Ioeti, ut illi quondam in domus custodes, ac dicilo quatenus banc propeusius
Evangelioa Salvalore et Filio Davidilluminati,disce- ornent, quoniamhue qui sunt in circuilii sancii,lioruin
dunt. marlyrum gratia modo convenienl. Siquidemet
CAPUTXIII. nos âb llispaniaruni parlihus, unde nuper allati ve-
eos quomodo hic essent, visilare processi-
Hac itaque miraculorum fama per pagos laie dif- nerunl, mus. » Quibus sic effatis suhlala visione evigjlat
fusa, se invicem proecedere festinantes confluunt millier, alque hoec secum replicans hsesilai pluri-
plurimi. Unde quidam adolescens Acleulfus, ex villa nium, uipuie quid puer, quidve cohimba signilicaret
nomine Laudrado, mente caplus, cum fréquenter T) ignorans. Prudens lamen leclor, sive sagax audiior
fieretjam per annum et insuper alrociter démens, Chrislum, colunibanivero Spiri-
lunalieus memorala (credimus) puerum
quod vulgo dicitur,'ad soepe tum sanctum Patris Filiique consoriem, cirea san-
sanclorum marlyrum corpora, licet vinculis nexus, clorum
fuie parenlum adducilur, qui elsi illam non habe- marlyrum reliquias aspiraniera intelliget.
bant vocem : Domine, si quid potes, adjuva nos mi CAPOTXVII.
sertus nostri; infirmuni lamen sibi poscebant me- Teullindis ex Dedentio puellari monasterio, quia
deri. Ubi aliqiianiulum ob salulis remedium delen- Dominica el vacabat ab opère, veluti ex Oliôad
lus, ad plénumquod alienoefidei devolionequoesilum eorumdemerat, sanclorum marlyrum liniina se 'puella-
fuit, eorum piis merilis adipisci pronieru'u. Itaque ri1er videndi curiosilâle donavit. Ibanl et alii dévoie
sensus prislbii recuperaio yigore, alacer reçessit, : el quamvis animo dispares, sociali tamen
a'.que de reliquo, uti prius fuerat, sanoementis com- promoli vesligio pçrveniuht ad ecclesiam, seque simul co-
pos permansil. . ram allari oralioni dederunt : erigeniesqué se ac
CAPUTXIV. leliquoruin qui proevéneranlstaljonéin adiré prope-
• Ex eadem viila quoedamprocax
puella, nomine rântes, loco quo sielerat, coeteris abeu.ntibus, ila
Teulberga, casu quo solebalcum maire litigans, pet praufataTeullindis inhoesil,quatenus pavimento im-
sanclorum marlyrum pignora, Georgii scilicet ac mola persistons, universoshoc novo'niiraeuloin non
Aurelii, suam non-est verila contestariproterviam. modico.niadmiratioiiem altolicret. Ubi landîu ser-
 953 ,,i} ,;.:.:. ; APPENriîXAD OPERA S, EULQG1L:r 95C
nentibus cunclis utroque pede immpbilis facta per- A CAPUTXXI.
ïiiansi.t,donéc pravila'iis suoe reatum.Confiteretar,, Novimus et quémdam nomine Hieronymuni,.ex,
yideliçetq'uod.minus.religibseillécebrisgauderis ac- pago proximo Wastinensi, simili sanclorum virtute
cesserit, quodquë minus débita pro ipsis obsecrave- curalum. Hic tolius corporis per -annum fere diinî-
ril,ddiclls. Ilâqiie orantibus pro se qui aderant fra- dium Obrotus debililalis angore, parenîum-.pielate
lrihus,:ac lilanias agenlibus,irieffabilibussanclorum ad bealorom marlyrum evebitar solatium, cujus
marlyrum raeruil absolvi suffrâgiis. infirmilas plus ign.orabatur quam curarelur a
CAPUT XVIII. niedicis. Qui vix invelito Consih'o, qualiter éUni ob
in quodam vinârio
Item liomo quislibet, Àltcarius nomine, dé villa omniumvalitudinémmembrorum
Seau, contractas renibus mullura per lempus moe- va'sculo, qiiod loiiria dicitur, super plaustrohi inïpo-
rebsjacebat. Aiidi'ensautemper sanctorum mérita proesentiam nerent; hoc'facienles peryenèrunt ad sacram eorum
infirmorum mullos ciiràri, cerlam (Ut iisdem posl- : ibique multisqui adhuc snpersuntcon-
modum referebat) spem proroerendoesalulis sumens, lemplantibus,sesic virtulis pristinoesospitate robora-
sànus èneclùs assurgeret-,'doraumque
parentura vel amicoruni ducalu se ad eorum mise- facta tur,-quopro
'rationem dëstiiiavit.Cumquesurgens sedere utcun- cordiasuper se (quemadmodum spéraveral) iniserU-
ad sanclorum lu- Dei gratulans recurreret.
quê tenla'visset,quoeereuin queiii
minaria sécuin deferrôt, suis manibus ipse lingerèl, CAPUTXXD.
in propria domo oplatum subito amissoe:sanitàlisre- Item quoedamfemina dolens se in proie non parvo
icepitvalerei Elevans namque se, sospiiomquerepe.- n caruisse solalio, filium mutum pariter et surduni
riens, opus qiiod anle conabalur debilis, jam Deo : secum sumens, ad sanclorum miraculis,coruscan-
miseranle incolumis effectus peregit. Occurrit ergo tjnm duxil reliquias.Cumque, facla oratione, ipsaab
sanctis mariyribus cura oblatione luminis gaudens, allari procul stetisset, innuit nato veluti surdo pro-
quodque sibi acciderai, loetoore uiiiversis exponens. pius accedere, etcandelam voli quam manu ferebai,
CAPUT XIX. ad altare sanctis offerre. Tum subito -os infaiilis,
Hoc quoque dignura esl ponere, quod admiralio- quod fueral a nalivilaie clausum, aperitur, alque
ném pariter inférât el terrdrem, Nam corrigunlur cui illam vocera primam emitlens, matrem inierrogat
alii alior.uin casu, jiropheiia lesté David, dicenlis: deberet lucernam porrigere. Responsoquegeni-
Loelabiturjusfus, cùmviderit vindictam, manussuas nem tricis, ul eam allari iiiferrei, accepta, per exseculio-
lavabilin sanguine peeçatoris(Psal. LVH,11). Igitur operis se eliam audire clare demonslrat. Quo
quidam servionsex eadem Acmanlo villa, vocabulo simili agnilo qui eum nudiusterlius mutum cognoveraut
et
Ingalsardus, fuit et ipse quidenl hortu)anusfratrum.' revixissesurdum, per sanclorum -mérita evangeliea
Hic accepta proebendoesuoe annona,-ad ipsius villoe mirum : cum miracula' admirando proclamant. Neo
farinariuiii causa-niolendi perrexit, sicque ibidem Salvalor non sojum quanta fecit, in-
"cujusquammulieris pauperis locum mente superbus super majora discipulisquod essent facturi proiui-
praéripéregestiens, super ipsius annonani, qiioejam sit,
molebaïur, suam pervicaeiler minabalur injicere. CAPUTXXIII.
<}uodilla quibus poterat viribns renilens, cura supe- Non igilur credimus displiceri si quod utile sii
aare infirinior fortiorem non posset, elevatis ad ec- n^ honeslumque narretur. Enulrilur siquidém fides
clesiam manibus'aiebat fions : c Adjuroteper hos fidei operibus crescens. Cuni autem quadam die Do-
sanctos Dei martyres Geoigium ai'queAurelium, ne minicaeResurreclionisad ipsius ecclesioeosliuni mu-
mini violenliam inféras. » Qua miser contesiatione lleres quoedam, alioe salulis, alioe vero sanclorum
spreta, dura a locoexire coepisset,continuo percus- marlyrum desiderio vigilias agerenl, mira illis aç
sus iniellexil ob lanli couleinptus causam, vicinum slupenda visio demonstralur : non ut pasloribus
sibi iinminere discrimen : vixque efilagilans, uli olim de Christi nalivitate docendis, sed ul feminis
înoriens lenui qua polerat vope ejusdem molendini proedicabilivirtute devolis. Prima itaque noctis vi-
provisorem precabatur, quatenus superinjectam an- gilia aspiciunt per ejusdem ecclesioeoslii rimulas,
nonani fesiinus rejiceret. Qui post hanc voceni(quod videnlque ab inlerioribus ad se usque nimiumlumi-
admiralionis est cl limoris) corruens obmutuit, nis splendoremprocedere. Tune una illarumvicinius
alque evidenter proesenlimorte donaïus exspiravit. accedens, et quid illud esset, diligenliusinspicere
Concurrunt plurimi (erat enim Dominica) lalique conlendens, ecclesiam omnemila incredibilisnitoris
speelaculopermoli stupescunt : quod lamen non ad fulgore radianlcm cernit, quatenus eo ipso lumina
ftiluroedamnaiionis casum, sed ad lalium magis (ut partira exlerior qua residebant .porlicus rducerei.
proelibavinius)corrigendam lenieiiiatcin ei justo la- Et ecce diversas inlus voces miroeque suavilalis
tentique Deijudicio horlamur provenissecreïlendum. canlilenam audiunl, veluii mulliludinis congratii-
Nain mors inipiorum, ut beali Gregorii verbis dica- laniium, hymnidicasque Deo laudes canlabiliierju-
lur, bonis est- in adjulorium, raalis vero ut se ca- bilanliura, quod subsilenter eateiius se vicissiinau-
-yeantiu testimonium, » disse falebanlur, donee ad nocturnalis debitum"olTi -
^ cii pulsalo signo fratres
CAPUTXX. evigilarënt. Undesi mira-
culorum causas
Post denique millier quoedamex villa quoeappel- consideramus, illaordinabili providenlia disposilas
latur Civiacus, nomine Godohis,tanlo lamque lerri- tur, qua oslensum inoiistravimus,superior visio coniplela decerni-
horum marlyrum
bili dclinebatur perlucidoeinflaiionis morbo, quod
omnium ''compétent! membrorum officio desojata gralia qui in circuilu essent, sanctos illuc conven-
iniserabilisviderelur. Paiiebatur et aliud intrinsecus turos angelico dunlaxal comitaiu jucundos.
cardiacoe scilicet. in'firmilalis malum, quod eam CAPUTXXIV.
assidue proefoçandonimium exanhelabat. Dumque Ex pago Parisiaco, et villa nuneupante Theodasio
per moinentahorarum quasi finitimasibi clàde dur (Thiais), juvenis quidam annos, -ut ferebatur, quin-
fceretur ad mortem, imponilur tandem suorum ma- que in coecilate gerens, se omni tempore uubiluni
nibus propinquoruincarpenlo, et sic perduciiur acï fore geinebat. Supplical ergo lot laniisque sanclo-
piemens sanctarum âuxilium. Excubabat siquidéra rum marlyrum- comperlis virlulibus, quatenus sd
iali poenarUmacerbiialeoppressa anteecclesioefores, eorum pium perduceretur âuxilium.Jam enim quasi
ut Vix in ea animadverii salicm spirilus possei. fideilumine catechizalus videre coepcral,quod cuni
Post triduiim tainen serenato siomacboila (quod est faciuni fuisset, cilo benigna eorum interventione,
mirabile veruraque) sailjJiûr, ut prbpriis exinde quod fidéns quoesivil, consequi meruit. Siquideni
plantis, remoio carpenti vehiculo, loetaredire mere-
" non post multam temporiséxpletis ibideni ad saliiiir
relu'r, - fera eorumdetn sanctorum marlyrum limina lacry-
057 TRANSLATIOSS.GEÔftCH,ÂUHËLU ET NATHALLE.-- LIB. III. 958
mosis excubiis, proeclaris ipsorum (quod est faten- ;\. lestabatur. Siiniliter et quod "viderit duas nobiles
dum) merilis, invisis propulsis lenebris eiRediit protinus pnellas, carne sorores, séproesenteagbnizanles mar-
Virtilscoelestislumenquoque dieirèfulsit. igi- lyrium coniplevissepro'Chrislo. Cumquemajor anle
lur videns, Deummagnifierasac gralias agens, 'homo se minorem passionis calicémbibere veliet : cNon,
innovatus, nbvumvipinis mirapulum referons. illa inquit, soror,ila conyehit; sequar le magistram
ad bravium, quam secuia suirt ad speciaciilum: ne
CAPUTXXV. limeas, non le derelinquam. Fidem enim, et dile-
Erat itaque ex pago Andegavensihomo quidam, ciionem moriens exhibeam, ut vivens solebam. lia
noniiné Adalsadqs, ab annis fere quinquennii vi- ambariim capilibus obtruncalis, angeloruni solalio
liata compage nieinbrorunisic invalidus, quatenus evecloeanimae migraverunl ad Deum, victuroe
' pe-
calcanea tenacissinie baberentur renhitër. .' ': ''.
ipsa posterioribus
:
iimexa qui'tanlorum cognita miraculorum.virlule . CAPUTXXIX.
(divulgabanturenim a plurimis) ad eorum se mar- Coeterumcura Eddoni comili (ut ad nos^ tempus
lyrum graliam quadam Dominicaenoclis die, prout enini est, roverlamur) pars poslulala sanctoruni
potuit, iranstulit : ubi noclurnali adveniente tem- déferretur reliquiarum, accidit in via ut
pore, ja'mquê fratribus eumdein officium angelica, marlyrum presbyler postulans diulius sibi orare con-
celebranlibus reverenlia, tantos coepit solveiiiibus quidam
se (ut soiet in talibus fieri) membrorum vinculis cedi, cubiculum,domus quo servahahtur, inlraret,
hoc nemine méditante, furandum
vôces ejulans easque reliquias,
clamoresemillerc, quibus psallenlium : toîlensquè quodprimum riianuioccur-
omnino perfumperel. Interea recuperato moxpartira B proesumeret
salulis reiiiedio, post pauços exinde dies priscoe rcrai,scilicet quidquid inerat capillorum beau»Na-
ila eorum oralionibus elevalus lhalioe, feslinat in ea ipsa noclis obscuriiate ad
sospilali reddilus, rnansionemXuriojuçundus redire.-Sed anlequam ei
subrigilur ut per se reclus incedens, ad propria suo
rediret. ' ' ' l.ongiusabire concederelur, in medio plâlearuni'inox
sospile gressu aniens iiorrenduni concidit, sensu omnique vigore
CAPDTXXVI. Truslratus. Deindequasi posl horamad se revocatus,
ac delicli poenilens, surgit, atque quasiqui ad aliquid
Ramnoldus denique de villa quoevulgari appella- 'necessila-lis
lione Fontanas dicitur, ab anni circulo pede tenus exieril, reveriens, sanctoemartyris re-
a renibus claudus, ad cornmdem marlyrum floren- liquias rursus oralionem ex dësiderio simulans, suo
-tem clementiam miserandus venit. Venit, dico, non iii loco repbsuil. Qui si.amando bene ohlulit, tamen
fraudera cui debebanlur, faciendo bene non
gradu proprio, sed peregrino eveelus ingenio, ila quia item coram qui aderant universis subito
plane miserabilis, miraque totius corporis'debilitate divisit,
corrtîens, per terram rursus vôlulando torquelur.
tenuis, ut multiplicatis in se inlirmitalibus, am- Assurgiinl omnes horribili melu perculsi,alque ma-
plius pularelur mori quam posse mederi. Fide-la- nus in eum quibus leneretur, injiciunl. Videbant
men accedens , atque ante sanctorum marlyrum
cineres, a quibus-portabalur, expositus, continuo ànienlem, oestimabantqueillico niôrienleni : et né
Cumsalulis munere superno respectas iniuitu, piis res tant! celarelur miraculi, pogitur posl mente re-
fateri commissum. Sic a ferenle Csuardo Pâ-
ipsorum suffragiis factus incoluniis sanatur, utique Cepta sanctorum prius invocala mispratione, culpa
renum ac libiarum, iiecnon et pedum omnisqueim- tre,
fjecillilalis fugalo comagio, quemadmodumproesens.p donala reanimatus presbyler îiilarior regfedilur.
adhuc ejus alacrilas teslalur. Sic valens reddilur, CAPUTXXX.
quatenus ex eadem infirmiiaie n hil deincepspassus. Igilur proelermissis-plurimis , ponalur scribendi
C'amulelurin eodem locojugiler Deo. finis, admissoeo quo clucescal, bealuin anlisliteni
Germanum non solum de oelerno,verum et de-proe-
CAPUTXXVII. senli lxtari cônsorlio. Tentgaudus quidam in. novo
Ergo quia solet esse ul in suo sacra beatus Gre- vico, qui esl super Ligerini fluvium situs, cum ad-
gorius scribit Dialogo, quatenus majora'aliquando versa valetudine infirmus decubuissel, hoc insuper
liant miracula, ubi niinor portio sanclorum habetur ei caiamitatis accidit, quemadmodum a feraoribus
reliquiaium; gralum fore pulamus, si el hoc quod deorsum usque conlraherelur : in quo coulraclimiis
de eorum gesium esl rcliquiis, inseratur. vinculo, annis ferme duobus negato sibi penitus am-
CAPUTXXVIII. bulandi officio,permansit. Deinde fama docente, ut
cognovil horum sihi venerandorum marlyrum sub-
Gloriosus ilaque rex Carolus, quantum de adventu venu! posse merilis, exoral supplicans se-"illucami-
horum marlyrum relcçiis sibi passionis eorum titu- corum sive propinquoruni manibus ferri. Quod ita
lis gavisus exslileril,' non estnostrum exponere. faclum fêslinatumque est. Cuqique venisset, ac ibi-
Loelabaturquod regni sui lempore laies Galba pro- dem aliquandiu in oralionibus degenspernianerel,
inerucril flores : quorum ut a parle tolum posside- proefinituni suoe salulis proeslolaïusesl diem. Jam
rel, sunipiis rcliquiis hoc quoque sub exemplo reli- insii'.iUesacra beaiissimi patroni noslri domniGer-
gionis fidelibus agendum oslendil. Nec esl ohlilns S)inan'i translationis feslivilale, accessit malurius,
delcgans Mancionem Corduboehujus façii veriiaiem quod devolionequoesieral, cilius invenlnr-us.Collo-
ex loco requirero : a q«o regresso etiam illud eo- calus autem ante ejusdem niagni proesulisallare, in
rum geslis muiilatuni addidiçii, quod memoria el quo superposita eorumdem sanclorum marlyrum
inscriptione dignUmhabetur. Coesisigitur sanclo- corpora sei'vabanliïr, constilit, quemadmodumeo-
ruin marlyrum corporibus, atque in plalea diffusis, rum simul, ut credimus, intervenlu celerem infir-
jusserat Àbdirainalyrannus ea ibidemservari, sepul- mus consequerelur salutem. Sospes igilur factus, ut
turanegata, qualerius illa canes volucresquecoeli vidimus, ibat cum magna graliarum aciione resul-
comederenl, quod acium: certe videmus, ut in eis lans : et universis omnipotenli Deo sanctoque Ger-
quoque psalmodia adimplerelur David canentis : mano et martyribus virtutum magniludinemaccla-
Posuerunt morlalia servorumtuorum escasvolatili- mauiibus, mansit ibi ad morlem usque deserviens,
bus coeli : carnes sanclorum tuorum bestiis terroe pallia parenlibusque cl. amicis,'qui se delulerant,'
(Psal. Lxxviii, 2). Sed ul eorum dignitas merilique oblitis. Necimmerilo eorum esse voluit bealusGer-
celsitudo declar-areiur, ila divinitus ab universis ra- mahus in terris palrali consors miraculi, de quorum
pacibus sunt animalibus,ut olira Daniela leoni'u , sodetalis gratia exsullans gaudet in coelis: in illa
custodita, quo nullovel muscoeappelilu per iriduiira desiderabili patria, in illa jucundilate splêndida, iii
quo laliier Jacuèrunt, fuerint adlaminata. Hoceiiim illa prorsus regione melliflua,in illa portipnis buma-
cum vero idem dicebat Mancio, et quod a fidelibus îitc' viventium terra, in illa maire nostra coelesti
ejusdem Corduboecivibus illud verissime audierit, Jérusalem, in illis ameenissimisperennitalis pascuisi.
 5)59 APPEND1XAD OPERA S. EULOGII, 960
Ibi cninvqui semper viyenles, et in éum prospicere A collegio fieri concives; quorum una erit et summa
desideranles, Deo assistant,- spiriius applaudnnt, in refeciio, unius el'pleni.Déi inaccessibiliscontempla-
ima eademquej gloria ex bac mo.rtalilatejam sibi tio : contemplatibquia yjsio, inaccessibilisquia iinpo-
consociatis saiiclis, pariterque loetantes cpngratu- nelrabilis. Nam inqnil, Psalmisla : Accedcthomoad
lantnr etiam bis, licet adhuc iii terris peregrinanii- cor allunt, et.exallabilur Deus (Psal. LXIH,7). Quia
bus, quos sciunl et inteïligunl per scienlem et in- quo anipliùs Divinilatisrîmantursécréta, eo amplius
leliigenlem omnia, suos post paululum communi inspiciuutur profundà.

SPERAmDEO ABBAS

Contra hoerelicos quosdam negantes in Deo trinitatem personqrum in unitate substantioe,

atque divinitatemin Chrislo.

EPISTOLAALVARI stiones c,.quia mortifères audienliumgenéranteasus,

« ABBATI SPERA1NDEO DIRECTA. iis videlicel qui sunt imperiti et Sçiïpluroe sanctoe
I» non ventilant lextus. Quas duas respônsiones, ut
" solili estis in aliis facere causis, ampliusScriptura-
Domnodileclissimoet in Chrislo Pa'tri SPEBAINDEO
abbati, ALVAKUS cliens. rum flosculisadornetis. El per unam quoque asser-
Proesciuset oninipolens Deushoecin quoedeveni- toris, quam vobis prolulimus, loculionem, aplani
miis tempora,-et.esuriem verbi Dei quampalimtir, promulgelîs responsionem. Sic cura sanctis in
'Validantvos nobis opposuit destinàni b, qui et no- oethereisregnis accipiatis a Domino fulgidam man-
stram cibaret inediara, et dapibus alinioliioereficerët sionem. Amen.
corda.. Sed quiavos nunc scio'iribulalionibus dedi- RESPONSIOABBATISSPERAINDEO
lum, vel amaritiidinibus ut
oppressum, quoeso apo-
siolicum dictum consolaiionis assiimatis elo- ALVARO DIRECTA.
pro
quio. Ailenim"ex tribiilalionumperiçulisquoesusti- . Rlustrissimo mihi domno ac venerabili seu omni
jinil-: Periçulis in civitate, periçulis in sôliludine, affeelione Christi in charitate amplectendo inclyto
in falsis fratribus (II Cor. xi, 26). Et post ALVARO SPERAINDEO. - ,
îoer.alio in loco dixit : Gloriamûrin tribulationibus: -. Dum a tribulationibus validissimisessem nimium
Îiericulis
scien'.esquod Iribnlatio paiienliamoperulur,patieniia occupatus, et mens mea exluaret vel animus, ac
aulem probalionem.probalio verospem, spes autem jaculis oemiiloromirrelilus telisque confossus sede-
nos non confundil (Rom.v, S). Ideoque, venerabilis rem a vulneribus toedioiuin saucialus, et fluctuarot
Paier, et omnium sacerdotûmoptimo sacer, noli ob ut navis inler maris gurgites spiriius abaniariludine
tribiilalionum discrimina postulat» retiçere, sed circumsepius; subito gerùlus vesler ad me ingressus,
clicnlûlo qiioesiia largire, quia niuniis inde dando lilleraru'm mihi detulit munus. Ipsam vero scripiam
aiigélur",et negando niinuitur. Inslruxit me quippe G concile perlegi, et eloquia serenitalis veslroeillico
Sioy;CSlegiferus, dum ejus inlonal cloquium : In- agnovi, continuo ul luce clariora resplenderunt jam
terroga piliïcPi tuum , et dicel tibi;:; scnioresMos, et pêne mprluo, et mox inlerior ille suscitants- est
annunliabunt tibi (dent, xxxn, 7) et quia spirila- homo. Coepi quis essein obslupefaclus intueri, aut
lem le recolo Palrem, ideo spirilalcm impelro opem. quis esset per quem talis ut eram niererer susciiari,
Scilicet quia, hoeresisilla quam mea vobis jamdu- vel pro tam difficilioribusex sacris Scripluiis quoe-
diimins'rauavitinértia,:Dei lacérât Ecclesiam, et per stionibus.sciscitari; dura nunc in tempore non ad
asseriionem leibalem catervam posl se Irahit ad hoc nonnulli, sed in locutiouibusvulgaribus maluirt
mortem; quia, juxta Apostolidictum : Sermo kwre- immorari, non allenrientesad illum Dominidiclum.
ticorum ni cancer serpit (II Tim. n, 17), corda ht:- Omne,inquit , verbumoliosumquod loculifuerint ho-
milium proesèrlira, (]i\\n-vénennmaspidumsub labiis -tnincs, reddenl de eo rationemin die judicii(Mallh.
eorum (Psal.-.xm, 5). Ob hujus rei causam veslra xti, 56). Aut in suorum sodalium delractionibus
(lagitamus auxilia, et subsidii adminicula, qiialitcr vol'iïs;!linguam exlcndi, non reminiscenles illud sa-
hoeresiseorum nebulosa cl infanda,polçnliacoeliius crum Evsiigeliu'rii\Fesiucam, inquit, in oculo fratris
pereai, et spônsoeChristi clarissima dogma per vos tui vides,- eï trabem in corde tuo non considéras
fulgehs enileat. Eorum vero opposiliones illoesunt (Matth. vu, 3). Ea vero quoenociva sunl, el inimici
quoevobis jam a me inlimataesunt. . ob rieii'imenlumfratris ingerunl, nonniilljillico cre-
Caput autem ipsorumnequissimorum, quod falce dunt, et Psalmisloeèloq'uiumnon recolunt : Verba
«il veritaiis resecandnm, iihid est : quod ni nuni in inimici iniquiiàs el dolus (l'sïil. xxv, i). Ipsa vero
unitate el unum in irinitaie non credunt : prophela- D inimi'corum ligmenla mox ipsi v-eniilantaudiiores,
rnm ;dicta renuunt, doclorum dogma rejiciunl; et aliis ea iterum in-delractione fraclis esnonimt
Evangclium se suscipere'dietml; et illud quod scri- insultantes,,verhaquesâncli-apostolipost ler'gumre-
•
ptum esl Ascendo.adPalrem meum, et ad Palrem jicienles. Qui delr/ihit, inquit, fratri; et judicat- fra-
veslrnm, ad Deummeum, et ad Deumvéstrum(Joan. trim, detrahil legem, et judicat legem(Jac. îv, II).
xx, 17); maie utique sentiunl : Chrislum.Deumac A talibus énim casibus- nos soierie convenit abs-
Dominum nostrum hominem lanluni asserunl, pro- trahere, ne vocemDominiper Jeremiamprophetam
pter illudquoddeco in Evangcliolcgunt:Dédieaulem nobis intonet clare : Aitendi-et abscultavi,dicit Do-
illà el hàra nemo scit, neque angelicoelorum,.neque minus:nemo quod bonumest loquitur, nullus-.'estqui
Filins, nisi Pater solus (Matth. xxiv, 36). Cunclis la- agal poenilentianisuperpeccalosuo (Jer.ym, 6).Unde
men inisibus posco ut horum gcnliliuni anilcs quoe- nostrum omnibus niomenliscontemplantesdëlictiun.
•Perperarn -Alvaripro abbatiin Florezio. Isidori. Videas Joannem Baptist. Perez. in :not. ad
î Hanc vocémusurpai S. lsidor. lib. m Sent., cap. cap. Il de Viris illustrihus, hujus sancii, pag. 281,
40, ubi perdocius vir Garsias Loâysa inqnil: Esl tom. I noslroe Colleclionis, el Florezium, tom. XI
aulem destinafulcrum, quodparieli ruinoso,ne cadat, Hisp. sacr., pag. 106. .
supponitur. Eadem usus esl Cprippuspoetà Afer de c Perquam recte Florez. : Supple oppngnes, vet
LaudibusJustin!Jiinioris ; Arnqb.,lib.n ; et S. Bran- quid simile.
.lio, Coesaraiigustanusepiscopus,in Vita ejusdem S>
 961 SPERAINDEOABBASCONTRA II^EfiETIÇOSQUOSDAM. 962
et praestolantesuniversis prioris vitoe'noslroe'termi- A / ' L
aura ; compassione piissima pro fralris lapsu flebi- Respondelfidprimantpanent interrogalionisAlvari, id
iemdebemus èxhibere gemitum, et illud implere ac est, confutat eorum errorem hoereiicorum qui irï-
:
proferre aposlolicum Quis infirmatur, ego et non num in unitate, et unum in Trinilale Deum non
infirmor? Quis scandalizalur , el ego non uror credebant. : .-.-.
(IlCor.w, 29)? Non ergo facile esl credenduin,
dum quis cum verbis maledicis auribus insonuerit Fides unius substanlioeTrinitalis, hoc est Patris,
nostris, nisi anle militer discussiset fideliter agnilis, et Filii, et Spiriius sancii sine initio temporum, su-
exeniplum hahenles in bis quoe Dominus locutus per sensum alque sermonem esl : una virtus, unus
est verbis : Clamor Sodomorumet Gomorrhoemul- Deus, tria vocabula. D.eumenim cum noinino, uno
tiplicalum est, et peccalum eorum aggruvatum est lumine in luniiiie ex tribus : tribus quidem secun-
nimis. Descendantigilur, et videboulrum clamorem dum proprietaiiséssenlioe,una autem secundumsub-
qui venit ad me, opère compleverinl,an non esl ila, stanlioe, vel deitatis-raiioncmdividitur, ul ita dicam,
ul sciant (Gen..xvm, 20). OninipolensDominus, om- indivisibilité!'; una esl enim in tribus deilas, et tria
niaque sciens, cur anle probalioneniquasi dubilal, sunt, in quibus esl deilas. Amplius autem aliquid
nisi ul gravitalis nobis ëxeraplum proponat, ne vel minus relinquamus, ul neque fiai in Tnniialè
mala hominum ante proesumamus credere, quant confusio, nequejii divisione discidium.Verbumvero
prohare? j£t ideo ait : Descendant, el videbo ulrum nascitnr de virgine Maria accipiens corpus animale.
clamoremqui venil ad me, opèrecompleverinl,an non Sed quid dicitur sensuin millens suum verbum? Sed
est ita, ul sciant. gI neque sermo coniprehensus est a carne, sedin carne,
Sed hoeccuncta quoeper contrilionem cordis lo- et supra carnein : sicut dicitur proescius Dei, Dei
cutus sum, omiltam ; et ad ea quoevcslra excellen- virtus, Dei veritas : passus autem buniana, sed
tia poscit, reverlam. Quis enim in tam inefl'abilerei sermo Dei impassibilisest. In passione quidem mo-
negotium quodpiam quid fari audeat, cum beatus ritur homo, ul vivificaret proloplaslum, qui ceci-
ilieroiiyinus dicat : « Inenarrabilia sunt Dominice derat per inobedienliara. 0 homo! DeDeilate quoe-
Jiicariiationis mysteria , et nalivilatis ejus sacra- ris? Yiiupero te. Si credis, bene lacis; si aulem di-
mentuin? "Et.idëo non quantum ipsa nalivitas est-, cis : quomodo Pater? de luniine excidisli. El si
iniimare curanius ; sed quantum per serinonem ex- dixeris, quomodo Filins? simililer excidisti.de l'u-
printere valemus. Verum quantum ipsa nalivitas mine. Nemo enim novit Patrem, nisi FiliUs; neque
est, non solum explicare non possumus, sed nec ipsi Filium quis novit, nisi Pater (Matth. xi, 27')?
sancii evangelistoeplene dicere poluerunt. Et si.san- Qui 1res virtutes inducil, 1res deosconûtelur. Nos
cii evangelistoe,qui sancio utique Spiritu afflali, di- credimus 1res personas, ui-iamvero virlulem, unam-
cere plene nequiverant, ex'ipso quod sub pleno que deitatera. Quando aulem nominaveris Pal rein,
in libris Evangeliorumadnolaverun'l; melius esl re- glorificas Filium, et quando nominaveris Filium,
licere, quam asserere, et recte ul dicta sunt credere, adoras Palrem. Si iterum uiiainpersonara Trinitalis
h
quam proescrutandolitteris aliquid commendare, se- dicimus, judoeizamus , quia Judoeiunam personam
cundum senlenliam docloris quoe posita est vere. dicunl, el unum Deumconfileniur. Si 1res deos di-
« Credimus, inquil, Palrem cum Proie ejus, orlum- camus, siuiiles sumus genlihus. Sed coiilitemur
que Spirituin alinum, in personis Irinuni, deilalis rlj „ Palrem in Filio, el Filium iii Paire cum Spiritu san-
credimus unum. i Qualiter inlactus processit Vir- clo : non sepàratur, non dividitur Deilas. Deus enim
ginis parlus, aut qualiter pâli voluit natus, hoclra- de Deo, virtus ex virtute, lumen de lumine, veritas
ctare nulli liceat, sed credere tantum. El si prohibe- ex veritate. Testis non est : non coelum, non terra,
lur hoc tractari, quis calamo scribere ergo, vel non mare, non lux, non tenebroe, non angeli, non
lingua,' hoc quippiara audeat fari? archangeli, neque cherubim, neque seraphiin : sed
El quia contra hoec.capitula, quoe adnolata sunt erat inprincipio Filius apud Palrem. Nemo cogno-
in epistola vestra-,-testimonial ex Evangeliorum et scet innascibilem, nisi qui natus esl : ipse utique
apostolorum libris exquiris, pro eorum machinatio- scil unde sit natus. Neque.nascibilein aliquis scit,
nihus dissipandis, et dubiis utique validissinie con- nisi qui genuit : Pater scit quid generavit : similis
firmandis; éminentius tamen id agere vcslra valet geniliisgeniloi'i Palri. Consiliumet sapieniiam c una
benignitas, quam nulla unquam tribulalio vel mun- virtus, et una deilas. Nalivilateni Filii Dei quoeris?
dialis faligavil adversilas. Ideo inlelleclui ac sensui Habes propriam nalivilateni ex virgine Maria ; sed
vesiro summa permanet inlegriias, quia jam nie nalivitas Filii Dei a principio apud Patrem.
pêne multis modis contrivit soeculihujus acerbilas. Confileorenim uuum innascibilem, et unum na-
Sed quia ad hoc opus vos valde sufficilis, ut reor tum. Confileor Patrem omnipotcnlem sine initio,
non ob aliud hoc expetitis, nisi ul credulilatis meoe sine fine; qui omnia tenet, et a nullo lenelur; om-
textum agnoscere valealis. Ego vero huraililer ea nia gubernat, et a nullo gubernalur; omnia videt,
proferam, quoecredo, atque simpliciter ena'rreinin ipse autem invisibilis esl. Confileor et Jesum Chri-
quoeslionihussciscilatis, quoesenlio. Quidquidenim "p, stum Filium Dei cum omni consilio et virtute pa-
absque norina veritatis paternitas ibidem proesense- ternoe deilalis : quantum autem habet virlulem d,
rit domni nostri, vestri geniloris, mox illud emendet tantum et Filius : non diminuilur genilus eo qui «
veloçilas scriploris ":et me iterum clam instruat, ul est innascibilis; una enim virlus et una deilas inna-
olim lëcit alios, gralia veslri honoris : et celet in- scibilis, et nali. Spiriius vero sanclus neque natus,
. sciuui alque ignarura vestra solertia cordis, ila ut neque innascibilis, non est factus, neque créa lus. Si
errorem nemo senliat foris : quia ad emendandum, autem dixero nalum, duos filiôsstaluo ex uno Paire,
vel demendum, atque addenduni, celsiludini veslroe et non unum ex uno, aut solum ex solo. Et ubi est
est destinalum. Ecce ut ab excellenliavestra exslilit unus Pater ex quo omnia, et unus Dominus Jésus
imperatum, ut valui persolvi clienlulus famulaiura. Christus per quem omnia (/ Cor. vin, 6)? Et si
Sed oppositiones.illoe,quoe sunt in epistola vestra dixero innascibilem,jam non unus Pater oinnipotens
. laxalae, eas sub nomine assortons exarando indu- innascibilis, sed duos omnipotentes staluo. El si
cam, et lextu vesiro sanctarum Scripiuraruin tesli- dixero facturant, genliliterdico; genlesenim faclùram
moniaproducara, et cum doctorum dicta, ut qui vero manus adorant, et non factorem coeliet lerroe. Quid
coneclam, quoerespondendo conscribam. ergo habeodicere? Phantasma? Absil. Quoniamblas-
phemia Spiriius sancti non remilletur (Malth. xn,
» Lege cum doctorumdiclisatque vero,etc. FLOREZ. à Forte
b Sic ms. virlutis.
' Forte quia.
* Sapienlia.
 983 ÂPPENDIXAD OPERA S. EULOGÎÎ. 961
51, 52). Quomodoergo duo ligna conjuncla missa •Ainfirmilalcm pertinel humanitalis , in qua se niino-
in fornacem'igiiis, et de duobus lignis flamilia pro- rem Patri asserit, ait dicens : Pater major me est (Joan,
cedit inseparabilis, sic de Patris et Filii virtute pro- xiv, 28). Et ideo : Ascendoad Deum meumet ad
cedii Spiriius sanclus, ipsam virtulem et deilalem Deum véstrum, ut hominem quem e coelisveniens ;
habens, sicut beaiissimus Paulus aposlolus posuit, ex Virgine assumpsèrat, ad coeliibronumsublevasseï;
dicens : Uniis enim Deusrunus Medialor Dei et lio- unde per Diyinitatem nusquam-discesserat.
minis homo Christus Jésus (I Tint, ri, 5) : non Deus Item-ipse Dominus ait : Nemo ascendilin coelum,
Dei Medialor, unus eliim est Usque adnriniialém ; nisi qui descendit de coelo, Filius hominis qui esl.in
sed accipiens corpus de virgine Maria, ihduens ve- coelo(Joan. m, 15). Non dixit ', qui fuit in coelo;
tererii hominem qui cecideràt per inobedienliam, ergo quando in terra fuit, in coelo fuit : sicut dixit,
Medialor Tactusesl carnis Patris virtute, hoc est Filius Iwminisqui est in coelo, et tamen in-terra lo-
Jésus Christus. quebalur, sed in terra homo fuit et Deus. Nam si
Quando autem assurait aposlolos, sicut Evangelia Deusnon fuit in terra, quomodo illi angeli niinistra-
testanlur (Matth. xvu, i seq.), et ascendil in monlem bant, sicut scriptum est : Tune reliquil eum tenta-
ëxcélsum-, et mutâvit virlulem deilalis, et ecce nu- tor, et ecce angeli accesserunt, et minislrabant ei
bis candida operuii eum, nubis vero splendida»vir- (Maith.iv, ll)?Apostolus Paulus iterum dicit : Qui
tulem Patris in eum ostandit. Sicut quidem per descendit, ipse est qui ascendil super omnes coelos,
vaniloquia docent, quomodo très personoe in Una ut adimpleret omnia (Eplies. îv, 10). Najn per hoc
subsiantia ? Illi aulem dicunt 1res virtutes, nos cre- quod descendit, et semetipsum exinanivit, formant
-dimus 1res personas in una virtute: tria vocabula, n servi accepil; hicd, vox ejus est in psalino.dum di-
sed unum Dpum in tria vocabula : in unius vocis no- cit : Me ventre matris meoeDeus meus es lu (Psal.
men Patris el Filii el Spiriius sancti. Iterum illi di- xxi, 11). Per ipsum namque quod de utero matris
videnles virlulem, et deilatem Trinitalis dicunt. Si- assnmpsil, dicebat: Ascendo ad Deummeumet Deum
cut imperator perfeclus et comis. Absit. Non irado véstrum. Cum meum dicat et véstrum,ac quasi non
ego banc docirinam, aut islam expositionem, aul fi- communiter dicit meûm , sed distincte separatim
dem; sed magis.anailiemaiizo. Scriptum esl enim in lôquens indicat, quia eumdem Palrem el Deum dis-
divinis proeceplis:Visibilia enim hujus mundi invisi- sirailiter-habeat ipse quam nos. Dum enim dicit :
bilibus comparaiilur (Roui, i, 20). Terrerais eiiim Ascendo ad Patrem meum; scilicet generalione pro-
imperator de tribus constat, sed unum est imperium. pria, ut voxtePatris decix, eo est : Ex utero ante Luci-
Si deposueril diadema de. capile, suo, Coesar est* ferum genui (Psal. 5). Et ilerum : Eruclavit
non imperator perfectus. Sic qui blasphémant Spi-b cor meum verbumbonum (Psal. XLIV, 2). Et in Evan-
i'ituni sanctum non sunt Christiani; El si purpura gelio : In principio erat Verbum, el Verbum erat
rieposuerit, virsolusest. Sicut Judoei uiiam persO- Ul apud Dennij et Deus erat Verbum (Joan. 1,1). Et
nain adorant, nos aulem confilemur, sicut impera- in Symbolo credentes profiieniui' Filium Dei uui-
tor terrerais, sic el coelestis. Homo iii purpura; et genitum ex Paire natiim "anleomnia soecula, Deum
purpura in homine;.corona aulem capitis continens: ex Deo, lumen éx lumine, Deum verum ex Deo
purpurain et hominem, unum imperium ~oslendil vero. Et ob hoc dicebat : Asceirdoad Palrem meum,
sic Paler in FiliOj el Filius in Paire, Spiriius aulem videlicet per naturam; et ad Palrem véstrum per
sanclus ex Paire et Filio procedit. Deilalis virtus, pgraliam, hoc est, adoplione volunlaria : vel
et imitas Trinitalis. ^ quia; re'liclis sinmlacris, filii sumus per graliara
fidei ae baplismalis seclmdum illud de Evange-
II. lio : Quolquut autem receperunt eum, dédit eis
Respondelad.sêcnndam partent inlerrogationis Alvari, -poteslalem filios Dei fieri, his qui credunt in no-
id est, oppiignaleorum iinpielalemqui Jesum Chri- mine ejus (Ibid., 12). Et quod dixit : Ascendo ad:
stum.hominem tanlummodo conjitebantur ex per- Deum meum; quia descendi, et carnein assurapsi
versa explicalione Evangelii. et ud Deum véstrum; quia per fidem ascenditis.
Quia él ego homo, Dêus mihi esi; quia vos ab cr-
Assertof dixit: Si vere est Deus, dum discipnlis ita rorc libérât, Deus vobis esl. Ad Deum meum-,uni-
éxorsus est: Ascendoad Patrem meum, et ad Patrem làie mysterii; ad Deum véstrum , potestate quidem
restrnm;ad Deummeum,etad Deumveslrum(Joun.xx^ coelesti. Dislincte ergo ac separatim niihi Pater et
17)? RESP.In una etenim persoha unus et veruspro- DeUsest: quia qîieni anle soeculaDeum genuil, bo-
prius DeiFilius ex duabus constat nalurisj deilalis vi- niiném in fine soeculormn mecura creavil.
delicel el hiimanilalis, elideo in solo tanlum corpore Asserlor dixit : Hanc enim quoestionem dum ex
hunianilalishoecsusiiiiuissesùisinEvangelioproedixil Scripturarum dicta personas, aliam inducam, in qiïa
discipnlis : Ecce ascendimus Hierosolymam; et con- nihil, ut reor, superest quod inféras. Id esl : De
snmmiibunturomnia quai scripta suhï per prophelasde die autem illa et hora nemo sait, neque angeli coelo-
Filio hqminis : tradelur enim gehlibus, el illudetur; '<•«»!,nequeFiliUs, nisi Paler solu's(MrtM/i;xxiv,-56).
el flàgellabiliirj et conspuetur : elposlquam flagel- Duraillé vero se deelaravit nescire, quid nunc vales
laverint, occident eum, et die terlia resurget (Luc: Dproférré? RESP."Valeo denique multa testinionia
Sviii,' 31; etc.). Quod tolum in Christo secundum exbiberë ae raagnificenliora, per quod' illum scire
lïommcm dictum, non ad sObslanliamdeilalis, sed advërles diém inique et horàm. Namexlioc aposlo-
ad naiuram pertiiiet carnis : nam et in passione sua lis Dominussciscilatus : Die nobis, inquiunt, quod
Corripieiis prodilorem, dixit : Osculum c Filium ho- signumèrittui advenlus, et co'risummaiio soecntiislius,
niinis trades (Luc. xxn , 48) ? Quem interrogat ira- respondit : Videle; ne qùis vos seducat. Consurgel
dere prodiiorenii nisi hominem, quem et compre- enim gens in gentem, et regnum in regnum; et erunt
hendernntj non'Deilatem j quam coecatîperûdianee pesiilenlioe,et famés, el terroemotus per loca. Tune
agnoscère poiuerunl? Nam et quod faligatus est, tradént vos in tribulationem, a occidentvos: eterilis
quod esuriit, quod siiivil, quod dormivil, quod 11e- odio omnibus genlibuspropter nomenmeum. El tune
viti quod passiOni proximus irislis fuit, quod mor- scandalizabunlùr mulli-, el invitent lradent, el odio
tis "condilionempost passionem suscepit, quod in habebnnt invicem. Et mulli pseudoproplieiésurgenl;
coelisascendil secundum qqod ait : Ascendoad Deum cl seducènt niultos. Et quoniam abuiidavit iniqnitas;
meum et Deumv'estruni; tolum hoc non ad incom- refrigescil chàriiàs midiotunr.:..... Erit enim tune
prehensibilem pérlinét subslàntiam deitatis, de qua magna tribulatio, qualis non fuit ab initio mundi
ait : Ego et Paler unum sumus (Joan. x, 50) ; sed ad neque fiel..... Sicut enim futgur exil ab Oriente, el
11Forte quidam. c Leg. Osculoi '
h Forle purpurain. AForte hinc.
903 S. PRUDENTIUS, TRËCËNSÉSEPISCOPUS.- NOTITIÀHISTORICA. 9C6
apparet usque in O'ccidenle: sic erit advenlusFilii li suit in sua polestaie (Acl. i, 7). Quando dicit : Non
hominis. Stalim posl tribulalioncnidierum illorum sol est véstrum, scire ostendit quod ipse sciât; sed non
obscurabilur, et luna non dabil lumen suum, et slelloe expédiât nosse apostolis, ul semper incerli de ad-
codent de coelo,el virlules coelorumcommovebuntur: venlu Judicis sic quolidie vivant, quasi die alia sint
et tune parebit signum Filii hominisin coelo (Ibid., judicandi.
3 seq.). Qui. hoec cuncta narravll, diem ipsum Quod si in tuoeobstinàtionîs senlénliam , ut diem
et horara novit : quia tune adventus iliius ac dies illum Dominus nesciat, persévéras; ergo secundum
judicii erit, quando signum, quem proefalus est; in tuam opposilionem nec ipse Dominus sciebat ubi
coelo paruerit. Sequilur : Adam se inler ligna para'disi absconderal, quando
Et tune plongentomnestribus el terroe; et videbunt ei dicebat : Adam, Adam ,- ubi es (Gen. m , 9) ? Et
Filium hominisvenientemin nubibuscoelicum virtute ad Cain dixit : Ubi esl Abclfraler tuus (Gen. iv, 9)?
limita et majeslate, et millet angelos suos cum tuba El Abraham ait : Ubiest Sara uxor tua (Gen. xvm, 9)?
el vocemagna , el congregabuntur eleclosejus a qua- Qui hoecvero cuncta quasi ignorons nariavil, ipsé
tuor venlis, et a summis coelorumusque ad lerminos inique, ul in Evangelioscriptura est,Lazarum quem »
eorum (Ibid., 50). Qui suos angelos dirigit, et resuscitare venions sciscitavit dicens : Ubi posuistis
eleclos suos a summis coelorum usque ad lerminos eum (Joan. xi, 54)? Et qui morlem longe posiius
eorum colligil: diem vero ipsum, in quo hoecaciu- discipnlisjam inanilësiaveral, hic"locum tuniuli, ut
rus est, fideliter'novit.' Et qui se cum virtute multa nesciens, inquirebat. Sed ut tua esl assertio, ergo
et majeslate proedixit venire, diem ipsum in quo nec Dominus iterum sciebat, quia Abraham Domi-
venlurus est non liolerit ignorare. Aul quomodo r. num limebat, sed postquam in sacrifiera filium ob-
diem ipsum non noveril, qui Patri scire illum proe- tulil, tune eum se limere uiique prospexil, et ideo
dixit,rel se unum cum Paire declarare maluil? Ego, illi dixit : Non immillas manum tuam.in puefo, nec
inquit, et Pater unum sumus (Joan. x, 50). Et ite- facias illi quidquam: nunc cognovïquodtintes Domi-
rum : Qui.me videl,'videl et Palrem meum. El : Ego num , et non pepercistifilio luo unigenilopropter vie
in Paire, et Pater in meesl (Joan. xiv, 9, 10). Dum (Gen. xxu, 12). Hoecvero cuncia adverte, el quali-
Jioeccuncia igitur inlulil, uniimque se in Divinilatis ter inlelligenda sunt ne erubescas. sciscilare : quia
natura cum Pâtre esse proedixit; diem utique novit, ille vere omnia novit qui hoec(quasi nesciens) diversa
sed dicere apostolis noluil secundum quod illis post mundi proedixit',.etipse cuncta visibilia atque invi-
resurreciioiiera suam interioganlibus dixit : Non est sibilia co'ndidil alque creavit.
xeslrum nosse tempora vel momenla, quoePaler po-
.a Superesse videtur quem.

ANNODOMINIDCCCXXU

S. PRUDENTIUS
TRECENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA JN S, PRUDENTIUM. .

(ApudAntonium,Biblioth.vet. Hisp.)

Alpbonsi Magni régis tempore, et sub Carolo iC simis diplomalibus affixum Galindonîs nomen sesë
Crasso Galliis imperante, PRUDENTIÛS, Hispanus na- viriisseail.
lalihus, Trecensem in ea gente, ut Hispani, alias De palria incertus auclor Rerum Frodoberti ab-
alii, Ecclesiam oblinuil. GALINDONEM, seu GALIXDÙSI,balis, quem Barthius Advers. lib. xvm, cap. 11, Iaii-
coguomentoPRUDENTIUM, vocant-eum Annales Ber^ dal:-£r<tt, inquit, per idem lempus proefutoesedi's
tiniàni (a) ad annum 861, ul inde magis confirinelur ' autistes Prudentiûs nomine, nalione HispanuSi ponli-
nalione-Hispanum fuisse: quod in .iisdem Iegilur ficalis vitoeinstilulione clarissimus , in divinis rébus
Annalibus, aucloris fere oequalis, qui ad annum us- undecunque nùn mediocriter erudilus. Imo el ipsé
que 882 res-in Francia gestas persécutas esl. Hispa- Prudenlius in carminé quodam ad codiceniEvange-
niensem quippe hanc fuisse appcllationem, Galindus liorum proevioHispania genitum se, ac Celias de'itu-
Arogonioecoines II, Azenarii filius, e moniimenlis clum, ibique alium ail.-Appiime litteris érudition vi-
hujusce regni anliquis affatim notus (6)-,-dubilare rum anonymus idem Beitinianus auctor appellal'.-
nos haud sinit. Quid vero impedit ex eadem progenie Multus quoque est Lupus Ferrarîensis in eo lait*
cum Galindo nostro Prudenlio fuisse ? nam et dando. Inter recënliores Barthius sui soeculilittera-
Vixissepares; obitus Galindicomilis post annum soe- toruni facile printipent vocat lib. XLIVAdv., cap. 19,-
cularem oclingentesimum, ul fama est, coniingens, ubi et subjungit : Erudilissimum eum episcopum'
evincit manifeste. Galindoitem Eneconis apud Kulo;- fuisse clamant cooetaneiomnes,et imitatio oplimorum
giura martyrem in epist. ad Wiliesindum Pampilo- auctoTumeooevoadmodumrara. Et lib. xvm, cap. i 1:
nensem episcopum istius regionis liomo fuit: ad Cordâlumet scienlemanliquitalis vocal:
quem,Eulogium scriptis scholiis Ambrosius.MoralesD Iriterfuisse Iegilur pluribus Galliarum synodis epi-
hi labularii ComposiellanoeEcclesioeIribus vetustis- scopus, Parisiénsi anno 846 ; Turonensi iv (alias Pà-
(a) Hoc est,habiti ex Berliniani monasterii codice, Aragon., eodem tomo, pag. 6, et lib. i Hist. Aragon:-,
lomo 111Hist. Francorum, pag. 212, vulgaris, cap. 4. Joann. Briz, \ih. î-Hist. de Si Juan
(b) Vide Blancam in Aragon. Rerum comnientnriis, de la Pena, cap. 46, in fine.
foinoIII Hisp. Ilïusl.j pag".596. Surilani in Jndicibus
 967 S. PRUDENTIUS, TRECENSIS EPISCOPUS* S68
risiensi ex observationePhilippi Labbei (a) anno 849 ; A Tria hoec unius commalis sunt .et. ordinis;- sed et
Siiessionensi n, 855. Ad eum directam S. Leonis qiiarluin addidil, quod Deitas triplex sil.
papoeTVepistolam habemus in Conciliornm edilio-
nibus (!>)•;meminilque Bàionius non uno loco (c). Adversus lias hoeresesHincmarus proedictus cala-
Alia aillera, quoead Nominoiumpriorem, uti vocant, mum slrinxii duabus editis lucubrationibus, quarum
comiieni scilicet Brilannirae geniis, a pluribus epi- prioris pro defensione capilulorum Carisiacensis sy-
scopis, e quorum numéro Prudentiûs Tricassinoruhi nodisuis adversus Goiescalchum, quoe Lugdunenses scri-
esl episcopus, direcla, quoe inler alias Servati Lupi ptis inipngnaverant, iiuncupaloriàm epistolam
édita demum a Bahizio fuit-: ipsa est synodalis con- servavil Flodoardus, lib. m, c. IS. Altéra lucubralio
cilii Tiironensis sive Parisiensis, cujus antea men- intégra exsiat inler hnjns Hincmari opéra, çujus
tionem fecinius. Sed el ejusdem Lupi ad Priidenlium eliam Flodoardus capile proxime sequenli recorda-
aliam (d) indideni habeinus : ex qua deslinatam a lur. In his Prudeniiiiin nostrum carpil eo quod Go-
Carolo iiirnmque noviraus'.visilandis ac reformandis tescalchanis de proedesiinaiione capilibus conseilta-
regni sui coenobiis: quoequidem summae a.mbbrum tiea senseïil in quadam epistola ad "WéniloneniSe-,
dignilalis et apud regem exisliuiaiionis proecipua nonensem,
nando
alque hujus provincioeepiscopos, deordi-
jEnea Parisioriim episcopo : quam episiol.ini
quoedamnota est. Scribit et idem Prudentiûs cum in
Senonensis provincioealiis proesulibusepistolam 99 proefationehujus sui De proedcstinalioneDei cora-
inler Lupi jam dictas, ad cleium et monachos Ec- nieniarii Hincmarus prolulit, pàssimque toto opère
clesioeParisioriim, de JEnex episcopi electione ab Iraduxit.
iis lacla. Habitoe inler nostrum alque Remensem B Sed vere catholicoesunt Prudentii sentenlioeindi-
aiilisiiiém Hincmariim hujus oeviccleberiinnirn con- gnoequeHincmari censura. Dicit enim:l,> Quosdam
snptudiiiis inenioria exsiat' in Flodoardi Remensis a Deo fuisse graluito proedeslinaiosad vitam, quos-
Hislorioelib. ni, cap. 21. dam imperscrulabilijustiiia proedeslinatosad poenam.
De scriptis vero ejus calumniose et inique censuit Sed slaiim id explicat : Ut id videlicet,sivein salvnn-
jam laudalus auctor Annalium Bertinianoi'uni. Ga- dis, sivein damnandis, proedeslinaverit: quod se proe-
lindo, cognomcnto Prudenlius, inquit, Tricassinoe scierat esse judicando facturum,. dicente -Prophela:
civilalis episcopus,nalione Hispunus, opprime litteris Qui lëçit quoefutura sunt. Console Suareziuni lib. i
erudilus, qui anle aliqnot annos GolescalchoProedesli- de Proedeslin., cap. S ; Macedum, in doclrinoe S.
natiano résilierai i posl felle commolus contra quos- ThomoeelScotico\k\i.11, dissert. 5, secl. 1.—2°S«H-
dam episcopossecumhoereticoresislenles , ipsius hoe- guinem Christi pro omnibusfusum credentibus; non
resis defensor acerrimus, indequc non modiea inler vero pro his qui nunquam crediderunt, nec hodie cre-
se diversaet fidei adversa scriplilans, morilur. Sicque, dnnt, nec unquam credituri sunt. Vide Lupuin Fer-
licet diulino labore faligarelur, ul vivendi ita et scri- rariensem, in Collectan., qnoest. 5, De sanguine
bendi fidemfecit (e). Pensanda hoecsunt quoe de do- Christi, éditant a Maguinocura aliis de Proedesiina-
clrina et scriptis proesumil: quoe quidem, uti dixi- iione auctoribus : qui Maguinusvidendus etiam in
mus, calumniose et inique dicta contra Prudenlium, Dissejlalionehislor., cap. 29. —5» Deum omnipoten-
Gilberlus Maguinus (/') infra laudandus, et veritas tem omnesquoscunquevull salvare; nec aliquemposse
ipsa jam explananda satis couvinceiil. salvari, nisi quemipse salvaverit; el qui non salvan-
tur, non esse Dei voluntùlis ul salventur. De volun-
Gotescalchus cerle, monachus monasterii Orbei p tate anlecedenli et subsequenli S. Thomas ad i Sent.,
dioeesis Sùessioiiensis, hoc tempore quosdam do- dist. 46, quoesl.1, art.' 1, el in i parle, qnoest. 19,
ctrinoe'de proedestiuationeDei redemplioneque Chri- art. 6 ad 1 ; Scolus, i parle in 1, dist. 46 , qnoest.
sti arliciilos in médium proposuit, mullosque secla- unie, § ad primum ; Macedus ubi proxime, collât.
tores habuit, usque dum in Moguniino concilio, cui 12, dissert. 2, sect. 1. Quoeomnia rectum sensum et
Rabanus proefuil ejus urbis amisies, auditus fuit at- catholicum babenl (»).
que damnalus (g). Idem a GallioeBelgicoeepiscopis
in conventu apud Caiisiacum anno 849 denuo in ju- Plane inler Galliarum episcopos, atque alios do-
dicium vocalus; iterumque condemnalus , ad Hinc- ctrina eximios theologos, magnis undique animis
maruin tune Remensem arcbiepiscopum fuit remis- decerlata ltoc nono fuit soeculo de Proedesiinaiione
sus, ut in cuslodia delinerelur, ut ex epistola Hinc- Dei disquisitio isla Gotescalchi, atque ejus causoeet
niari ejusdem constat ad Nicolaum papam I, quae confessionum occasione, commisiique parti eorum
apud euindém Flodoardum Iegilur (h). Suscitasse hic parlera, provincias provinciis, viros viris. Hinc'Ra-
dicilur'ab Hincmaro Gotescalchus Proedeslinaliano- banus Moguntinus, Hincmarus Remensis, Pardulus
rum aiiliquam hoeresin, in Aiïica .olim Galliaque Laudunensis autistes, excitatusque a duobus ulti-
dauinatam, hoc est Pelagianoeniembrum, de qua . mis ad dicendam de scripta sententiam, turaAmala-
idem multis agit Hincmarus, de ProedesiinaiioneDei rius quidem, tum Joannes Scolus, cognomenlo Eri-
el liberoArbitrio ad Carolum Calvumscribens. Cujus gena, Caroli régis gralia florens, stetere. Uline Pru-
Proedeslinaiianorum sectoe, quam Gotescalchus pro- dentiûs nosler, Tricassinus episcopus, Lupus Serva-
pugnarecredebatur, Hincmaroislhoecerant proecipua D lus, Moguntinuspresbyler, aller Lupus Ferrariensis
capila : 1° Deum proedeslinassequosdam ad vitam, abbas (duo enim sunt, non unus (j) quod Baluzius
pariterque alios ad morlem oelernam.2" Deum non credidit), Ratramniis Corheiensis monachus , S.
telle omnes.hominessalvosfieri, sed eos tantum quos Amolo, et S. Reraigius ejus successor, Lugdunenses
ad .vitam proedestinavit.5° Chrislum non fuisse mor- archiepiscopi, Floros magister cum Lugdunensi tota
tuum pro omnibus,sed pro his duntaxat qui satvantur. Ecclesia, quorum sententiam concilium Valentinuni

(a) Tomo VIII Concil., edit. Paris, ann. 1671, col.
£8 et 61.
(b) Ibid., col. 50.
(c) Tom. X, ad ann. 847, num. •25, et n. 19.
(d) Episl. 65. : . i* .
. (e) Annalium Berlinianorum parlera, quoe ad res
Hispanioeproecipue historicas peninet, vulgavit cl.
Florezius, lom. X, a pag. 570; e Duchesnio tom. III
Hist. Franc. Script. Elegiain iniegram de Prudentii
patria et scriptis Barthius Advers. xvm, c. Il, col.
1»M,912.
(f) Vindiciarumdissertalione historien, seu Vindi-
ciurumde Proedesiinaiione,c. 44.
(g) Exsiat Rabani de hoc epistola adHincmaroni,
de Proedesiinaiione,c.'2.
(h) Lib. m, cap. 15, Hist. Remensis, et apud Ba-
ron,, tom. X, ad annum 848, n. 5 et seq.
(i) De tribus his Prudentii capilulis coranique
ip6oSo".iavide Cellierium, tom. XIX, pag. 28, a n. 2.
aique item de ejusdem doctrina, eloquentia et san-
ctitate.
(j) Maguinusiii dissert. hist. de10.
qua infra cap. 10,-.
el Vindiciarumparte altéra, pag.
 '
.969 V N0T1TIAH1ST0RICA. . 970
m, anno 855 (a), et Lingonensepaulo post cejebra- ALvocarë Democharem, Camuzatum,Ferrarium, Bol-
tum (b), confirmavere. landum.Saussaium, Trecensemqueipsam ejus quon-
At hujus controversioeomnes quotquot sunt scrip- dam ecclesiam, quoein calalogis suorum proesulura
tores, et utriusque partis propugnalores, si Hinc- sanctum vocat, et ulï mirabilium operum a Deo im-
rn.irum demas (qui .ex operibusejus a Jacobo Sir- pelratorem cidlu atque officio prosequitur (i). Ad-
mondo jam editis innotuerat) cum Velerum au- jungiraus Hincmarum ipsum adversarium, qui vel
clomm qui soeculonono de proedesiinaiione scri- mortuum Prudentium, antequam is posteriorem de
psevunt titulo Gilberlus Maguinus Galliarum Régi a Proedestinalionecommentariumqui superest seribere
consiliis, et in sùprema monetarum curia proeses, aggressus esset, etiam cum doctrinoeejus derogare
duobus voluminibusanno 1650 a se collectas in pu- inlendit, dominum Prudentium cum élogio honoris
blicum dédit : quorum posierius ila inscriptuin vo- soepiusvoeat. Sed Berlinianus Anonymus, Hincmari
luit : Vindicias proedeslinaiionisel gratioe, conti- metropoiitoesui velificatus partibus, non cum' hoc
nenteshisloricamel chronicamsynopsin, eum gemina tantum Prudenlio, sed et cum Roihado Suessionensi
disserlatione, el pacificaoperis coronide. Nempe do- episcopo, atque cum ipso Nicolao I, sanclissimo
luerat eum, et alios Gallioedoctos viros, Jacobum pontifice, quos omnes Hincmarus sibi adversantes
Sirmoiidum Hincmari partibus addictum, in quo re- habuit, indignissimeatque iniquissime agit (j). Nec
cenliorum societalis suoe De gralia et auxiliis ejus, verum est Prudentium Gotescàlcho obstitisse ' un-
seu Deproedestinationedoctriiiain adjuvaresibi visus quam, diversave aut Fidei contraria scripsisse,
fuit, Proedeslinalum,siveproedestinatorumhoeresis,et quod aiunt caluraniosi Annales proedicti.Quodsatis,
libri S. Auguslinotemere ascripti refutaiionem, tan- ia ne aetum a Maguinoagamus.
quam ab auclore qui ante annos 1200 vixisset edi- Scripsit ergo Prudentiûs de hoc argumento ea
tam, anno 1645 publici fecisseusus; et posl bien- quoesubjicîmus.
iiium Hincmari de Proedestinalioneopiis;anno autem I. Opusculumad HincmarumRhemensem et Par-
1647 Historiam Proedeslinalianamet alia inde similia dulum Laudunensem, scriptum anno 849, quod sua
adjunxisse. manu Jacobus Sirmondus desçripsit ex ras. codice
Meramenim fabulant esse hanc Proedestinatorum S. Arnulphi Metensis; nec tamen edidit, contentas
hoeresin, ac Semi-Pelagianorum inventum, integris data Maguino supradicto facultate exscribendoeex
lucubrationibusconlenderuntSirmondo respondenies isto ejus apographo proefationisquam ipse publica-
cura Avuroeus,Theologioedoctor Sorbonicus, Gallice vit (k). Incipit : Dominisproedicabilibus.Meminitbu-
conscripia CensuraProedeslinaliSirmondiani, quoein jus opusculi Rabanus ad Hincmarum epistola (/),et
Laliuum postea fuit translata^ annoque 1645 édita Prudentiûs ipse auctor in opère stalim laudando,
cum Proedeslinalo ipso; tum nuper laudatus Ma- - Hincmarusque de Proedesiinaiione,cap. 54. Agit de
guinus in Gotescalchanoecontroversioehistoricu et hoc Maguinus Vindiciarumparle i, cap. 15. Coeterum
chronica, cujus memiiiimus Disserlatione, in qua excitato, Hincmari impulsu, ad scribendum conlra
prolixe docteque Goiescalchumab omni hoeresisnota GoiescalchumJoanne Scoto, seu Erigena, cujus de
liberum conlendil (c), Proedeslinalianam hoeresin divina Proedesiinaiionelibrum Maguinus idem pri-
Hincmari fuissecomnienluinasseril (d), Hincmarum mus in lucem prolulit : idem noster Prudenlius re-
accusai obslinationis, calumniarura, crudelitalis (e), posuit (m).
Prudcntioque sancliialem, nec minus catholicoeG II. De proedeslindtionecontra Joannem Scolum,
doctrinoeproeconium,in his quoehac in causa elucu- cognomentoErigenam; seu librum Joannis Scoticor-
bravit, multis consignât (f). rectum a Prudentia sive a coeterisPalribus, videlicel
Scripta vero hoecPruaenlii, absque illo esset jam a Gregorio, Hieronymo, Fulgentio atque Auguslino
laudato Maguino,in tenebris adhuc laluissent ; adeo (itaconcepta est épigraphe), ad Guenilonemseu Ve-
ul neque summa Gerardi Joannis Vossii induslria nilonem, archiepiscopumSenonensem.Incipit : Blas-
in colligendis hujus controversioeGotescalchanoeuti phemiastuas, Joannes, etc. Quoeduo Joannis et Pru-
Pelagianoehislorioe appendicis monienlis et înonu- dentii scripta ex anliq'uissimo et inlegerrimo bi-
menlis omnibus adepta sit navatoea Prudenlio alicu- bliothecoeCorbeiensis ms. codice Maguinuspublica-
jus in re operoenoiiiiam (g), nullusexscriptorum ec- vit, desideratum a Barthio, ut vidpreest lib. 18 Âd-
clesiaslicorum celebraloribus tara antiquis quam versar., cap. 11. Scripsit opus suum Prudenlius
rccentibus hujus viri recordatus sit; neque (ut de anno 852, de quo Maguinus Vindiciarum part. i.
MagdeburgensibUsCeiituriatoribiis, apud quos de cap. 19 (n).
nostro allum silenlium, nunc laceam) inter-soeculi III. Tràcloriam epistolam, quam per vicarium
noni (cui, alque decimo, illustrandis, peculiarem suum Arnaldummisil ad Senonensem synodum pro
commentarium panxit Boederus) aliquera inter ejus ordinatione JEneoe Parisiensis episcopi. Incipit :,
oevilitteris aut fama illustres viros Prudenlio locum Quanfumad merilumpeccatorum.Ondinandusnempe
dederit. ImoNicolaus Faber, siveAndréas Duvâllius, a Patribus fuit episcopus Parisiensis JÈneas, quem
Trecensem episcopumcum Flore magislro confon- debere priusquam brdinaretur profiteri, et subscri-
dit^). bere quatuor prOpositionibusconiënditet oblinuisse
Plane, ut hujus doctrinoe iiierituin ab Annalium D creditur Prudenlius : quarum contrarias Hincmarus
Berlinianorum el quorumcunque aliorum simililer in palalio Carisiacoa rege Carolo et quibusdam epi-
de re obscurà diuque per Galiias decertata, pro in- scopis Subscribicuràverat; meminit Hincmarusipse
genio aut parlium ainore scribentium imputaiione de Proedesiinaiionecap. 5. Deque ejus historia consu-
el impressione longe babeamus : abunde erit sancti- lere eumdem Maguinumcap. 54 pretiuin erit operoe,
tatis Prudentii episcopi conimunis famoe testes ad- qui hanc Tractoriam edidit Vindiciarumparte al-
(a) Idem dissertât., cap. 56. 0) Ad ann. 858, 861,865, 867.
Idem, C.40.
Ibj Per (k)Parte n Vindiciarum,pag. 6, et parte I, pag. 107.
(c) totam dissertationem priorem. (/) Velerum auclorum, etc., tomo i, p. 5.
(d) In Confutat, hist. Proedesi.Sirmondi, quoe est (m) Exstare inEscurialensi bibliotheca, lit. r, plut,
Vindiciarumdissertalio altéra. n, n. 7, sub Anonymititulo, indicat spécimen cha-
' (e) Primoedisserlalionis cap. 46 et seqq. racleris ex eo codice desumptum in quo Iegilur : De
If) Cap. 44. Proedestinalione.LVI. Geminaest proedeslinaiiosive
(g) Ut appaiet ex Hist. eius Pelagianoelib. vu, electorumad requiem, sive reproborumad morlem.
part. iv. Utraque^etc. In hoc verbo desinit.
(h) In Notis ad lib. Ecoles. Lugdun. De tribus epi- (n) Exsiat in Bibliothecarégis Galliarum,part, m,
stolis Vindiciarum Màguini,parte H, pag. 170. loin. III; pag. 281, n. 2445, in codice soeculix,
(i) Vide D. Maguinum,cap. 44.
PATUOL,CXV. 31
 971 S. PRUDENTIITRECEN3IS EPISCOPI 975*
tero (a). De tractorioeep\s\.o\xyocabulovidesis, post AIn iisum-etiitililateni publicam excerptaservari ms.
Franciscum.Ferrarium, ,Philippum Priorium de Lit- in bibliotheca Petaviana, leslis est laudatus loties
teris canonicïsdisserlatione, cumappendice de Trac- Maguinus Vindiciarumpriore parle, cap, 44 (c).
loriis etsynodicis, ubi de hac Prudentii loquitur (b). VI. Poemata quoedamel alios versus, quos ex ms.
Omnia dogmata hoecconfirmasse Nicolaumpapam .codiceEvangeliorum Tricassinoeejus Ecclesioepubli-
in Annalibus Bertinianis legimus., aucloris licet cayit JNicolansÇamusatius in calaiogo episcoporum
Hincmaro ad.diclissimi,nec minus Nicolaoel Pru- Tricassinorum sive trecensium (d), dura de noslro
denlio infensi, ad annuni 859. Necnon et ipse con- ageret. Quoddani horum carniinuiii, ul in codice
firmât Prudeniius.in Annalibus. Nam ad alia opéra proedicto Ev-angeliorumlegeretur ab eo scriptum,
non dogmaiica ut jam transeamus, scripsit eliam• no- Gaspar Barthius illustrât lib. Adversar. xvm ,
ster. '.' \ , •. cap. ,11, borlatus Camusatium.et exoplans ut quoe
IV, Annales,, seu Annale regum Francioe, teste alia hujus nostri cum blatlis hactenus rixantia b.a-
limc'maro in epistola 24, ad Egilonem Senonensem beret, publiconon diutius inyideret bonb. Ab codera
episcopum. Qui eliam dominus Prudenlius (ait), in- habemus quoque.
Aimali geslorum noslrorum regum, quoe composuit Vil. Vitam bcalai Mauroe virginis Trecensis(cujus
ad confirmandamsuam sententiam,.gestisanni Domi- Maiirolycus, Felicius et Ferrarfus in Matyrologiis
nicoe Incarnationis 859, indidil dicens : Nicolaus nieniinere die2Ï Seplembris) prorsaoratione : -quam
papa ponlifex Romanus de Gratia Dei et liberb Ar- idem Barthius.vidil emendationibusque alque expla-
bitrio, de veritate geminoe Proedeslinalionis, el de nationibus nonnullis exornavit lib. XLIVAdversar.,
Sanguine Christi, ul pro credentibys omnibus fusus r. cap. 19. Ob haric, non propter Annales, de quibus
sit, féliciterconfirmaiel catholice decernil. Quod per non audierat Vossius, historicis annumeravit Pru-
alium (Hincmarus infil) non audivimus, nec alibi le- dentium lib. m, part, iv, de HisH Lutin., cap. 4.
ginius. Et mox.: Ipsum autem Annale quod dicorex Servantur mss. in bibliotheca régis Galliarum (e)
liabet, et ipse est liber quem coram vobis in ecclesia Prudentii cujusdam Collectnnpaex CL psalmis,quod
ubi vos nobis commèndavit,coram vobis ab iti'o mihi non esl alienum a noslri Prudentii more argunien-
proestitum ei reddtdi. Periil opus lamen aiit lalet tum (f). Obiit diem suum Prudenlius, ut ex Bertinia-
adhuc. , nis Annalibus discimus, hujus soeculi anno .sexage-
V. Pxoeceptaquoque ex Veleri et Novo Teslamenlo simO primo.
(a) Pag. 176. dentii nomine citari Poenitentioecanonem, aliaque
(b) Pag. 166, edit. Paris. 1675. plurima quoead nos nonpervenerunt. Fabricius JBt'W.
(c) Pag. 548. med. et.inf., lom. VI, pag. 19, Tractaliim Super
(d) Fol. 165. oedificium,sive : Descriplionemdomus.Dei in Apocar
(e) Labbeus mBibliolh. Ms., p. 308. lypsi p.ràpositoe,seu • Commentarium in. poema cui
(/"J.Habénturin ejus Bibiioihecoepart, m, tom. III, Prudenlius (et subdil nescio quis ) titulum oedificii
p. 455, sub n. 5761, hoc lilulo : 'Prudentii Tricgssini proefixerat,-exslare ait in bibliotheca S. Martini,Sa-
Flores cu~ Psalmorum. Cëljierius bos psalmbrunï gieusis (de Secz). lieni Prudentii cujusdam librum
Flores Psallerio ven. cardinalis Thoinasii, Romoe de Septem peccalis morlalibus et seplem virlutibus
1741 édita, tomo H, part, n, pag. 464, subditos fuisse oppositis, inter. mss.. Quedlimburgenses Eckarli;
ait; alque eidem tribuit Insiruclionempro iis qui ad G quem lamen scriploris Prudentiol; recenlioris esse
sacvosordines promovendisunt ; additque sub Pru- censet.

SANCTI PRUDENTII
TRECENSISEPISCOPI .

IPISTOIA AD HINCMARUM, ET PARDUIUM."

/Es BibliothecavelerumPatrum,soec.ix, part, H.) - -

PR^EFATIO AUCTORIS. proestanlibus, honorabililer noniinaridis, HINCMARO

Dominis proedicabilibus, doclrina et sanclilate D et PAEDDLO ponlificibus, PHODESTIUS, Beatiiudinis
- a Rabanus Maurus in epislola ad Hincmarum juxta Iradilionem Gottes'chalci, geminam esse proe-
hoechabet de sequenli opère : Nam Prudenlius Tri- desfraationein: scilicetquod, sicut declos proesciendo
cassinoecivilalis episcopus, ad vos et ad Pardulum et proedeslinandoDeus ducit ad vitam, ita reprobos
scribens, plura teslimonia proelérilorum .Palrtim iii proesciendoet proedeslinaniloducat ad poenam. Sëd
quaiernionibus suis collegil, in quibus aliquando quia lioc nusquam in Scripluris sacris ila niixtim
sensui nostro concordai, hoc est, ubi dicit ;peccati posilum inveni, ejus traditionibus assentire non
auctorem Deum non esse, nec àliquem ad peccan- acquiesco. Singillatira aulénï cunclis propps!tiohi-
dmn compellere; proemium-vero juslis immensa bus ejus per singula loca resppnderc, ei sénlentiis
gratia misericordiler iribuere, poenam'autem con- illis quas ipse ex multis libris congregavil, con-
dignam iniquis pro malis eorum operibus juste red- trarias sentenliasappouère non me permittil infinhi<
dere; qnia/itsfîis est Dominus in omnibus viis suis las corporis, nec oegriiudo senecttuis.
et sanclus in omnibusoperibus suis (Psal. CXLIV). Sed Haie Babanicensura iii Prudentium paulo videtur
quando dicit quod. Deus sicut eleclos proedestina- acrior. : neque enim ullibi Prudenlius..asserlt, in
lione sua ad proemium oelérnum perducil, ila pra> sensu Gotteschalci, quod Deus sicut eleclosproedès-t
deslinalioiie sua cogal peccatores in-inlerilurii ire, tinationesua ad prcemiumoeternumperducil, iïa proe-
hoc mihi videtur in congregatiône tesiimoniorum destinalione sua cog'ui peccatores in interiluih ire..
suorum facere velle, ut credamus et confiteamur, Nam quod habet Prudenlius cap. 5 : Proedestinariït
 975 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 974
Veslroe amator cultorque fidissiraus, oelernam in A Zosimus eodem tramile cucunisset. Neque Roni-
Domino salutem. facius, ejusdem apostolicoe sedis proesul, epfstolas'
Optaveram quidem, mi Patres admodum vene- Pelagianorum sibi delatas ei ad respondendum
randi, fratresque in Deo et Domino noslro Jesu misisset ; aul responsionemejus, quatuor libris edi-
Christo plurimum diligeudi, de propositis quoeslioni- tam, probabililer alque honorabililer suséepisset.:
bus secrelo amicabilique vobiscum tractare collo- Çoelestinus quoque, meraoratoe urbis episcopus,
quio.-, el quidquid supemoe- gratioe dono sanius. quid contra Gallorum insaniam, super eo ejusque
salubriusque videri posset, renioia penitus vincendi doctrina senserit, ex auclorilale aposlolica, Decre-
pervicacia, propulsaque sua coique studia tuendi torum scita déclarant, quoe ita se. habent b : Nec
libidine, diligenter exquirere. Verum obliquatis in. tamen miraii possumus si hoecerga viventeshi nùnc
diversa rébus, àdeo aVersus resilii, ut ne volonlatem tenture audent, qui nitunlur eliam q'uiesceiiliumfra-
meam sallem exponendi facultâs suppeteret. Unde trum mentoriam dissipare. Augustinum sanctoerecor-
quoniam colloquendi libertas lantopere denegala dationis virum, pro vita sua, atque merilis in nostra
est, coaëlus sum eo sincerissimoe charitalis affecta, communiàne semper habuimus, nec unquam hoc
quem .veslroe unanimilati peculiariler debeo, litte- sinistroe suspicionis saltein rumor aspersit. Quem
rariam, quantulacunque est, operam exhibere et jg tantoe scienlioeolim fuisse meminimus, ut inter ma-
quid votis conceperim, scriptis edicere. gistros optimos etiam a meis decessoribushaberelur.
Bene ergo de eo omnes in commune senserunt, ulpole
CAPUT PRLMUM. qiii ubique cunclis et amori fuerit et honori. Nec
Encomium S. Auguslini, et ejus doclrinam quanti minus Léo papa beaiissimus super ejus oesiimatione
fecerint poniifices Romani. sensisse credendus est, qui Eulychètis damnans
- Hoc primum proecipueque vestram sinceritatém vesaniam , cum fidem orthodoxarmcollectis catholi-
mqnens el poslukns, ut doctrinam bealissimi Patris corum doctorum sentenliis aslrueret, B. Auguslini
Auguslini, omnium absque ulla dubïetatë undecun- sententias, interponere non ambegit. Qu'antusetiam
que doctissimi, sançlarura Scriplurarom auclori- beatissimo papoeGregorio fuerit, indicat ejus epistola
tati in.omnibus concordissimam (quippe nullus doc- quam ad Innocentium episcopum biisit, in qua hoec
torum abstrusa earum scrupulosius rimatus, dili- ejus verba sunt c : jQuod vera in Exposiiione sancti
gentius exquisierit, vérins invenerit, veracius pro- Job transmitli codicemvoluistis, vesiro omninostudio
tuleril, luculentius enodaverit, fidelius tenueril, congaudemus, quando ilh rei Eminenliam Veslram
robuslius defenderit, effusius disseminaverii), ves- sludexe conspicimus, quoe nec totos foris vos exire
tri ponlificatus tempore, cornmento quolibet ina- C permillal, et ad cor iterum soecularibuScutis dis-
pugnari non permittatis ; quando tanto coelestis persas recolligat. Sed si delicioso cupitis pabulo sa-
gralioe munere donata exsislit, ut nullo cujusquam ginari, beati Auguslini palrioloe vestri opuscula le-
conamine ullatenus evelli possit : cum eam et Apo- gite, et ad comparalionem siliginis iliius nostrum
stolicoesedis sublimitas, et toiius Ecclesioecatholicoe furfurem non quoeratis.
imitas aueloritate concordissima approbarint aç
roborariul ; adeo ut nullus ei singulariter, verum CAPUT II.
universilati Ecclesioe catholicoe cum ea et in ea Sancti Auguslini doctrinam Fulgenliils et Prosper
queatobniii. defenderunt.
Si enira adversam fidei orthodoxoein quoquam Sane S. Fulgentius, mirabilis doctrinoe episcopus,
conspiceret, nequaquam eam Roniânoe Ecclesioe Monimo super perditorum intérim de Proedestinar
anlistes venerabilis Innocentius cum totius orbis llone ex B. Auguslini verbis sciséitanti, nequaquam
episcopis suscepisset ; neque proedictum Patrem librum responsioilis in defensionem senlentioe tanti
memorabilem. suarum episiolaruin communiter pri- Patris ederet, si eum catholicoefidëi contraria sen7
vatimque olliciis affecisset a . Neque successor ejus sisse vel certe scripsisse cognoscéret. Quamvis non-
id est, proeordinavHnon ut peccarent, sed ut propter Porro non débet çommovere Lectorem capitis tertii
peccalum poenis perpeluis interirent; proedeslinavil, litulus, ad doctrinam damnatam speeieienus acce-
id est, proeordinavitnon ad culpam, sed ad poenam: dens; forsitan enim his verbis usus est quia timebat
ita intelligendum est, ut non vi proedestinaiioiîisad Prudenlius, quod et eodem tempore limuerunt ec-
Tpoenampuniantur reprobi, sed ralione peccati ab clesia Lugdunensis et concilium ValentinUm, ne
oeterno proevisi,et postea in tempore libère ab eis Hincmarus faveret hoeresi Origenistarom, qui Misé-
commissi. Unde nec favet Prudenlius Gbtleschalco, ricordes dicti sunt, arbitranlium voluntateni Dei
nec Ca'lviiio, nec doctrinoe Jansenianoea summis pro salvandis omnibus Omnino hqminibus fuisse
pontificibus Innocenlio X et Alexandre Vil proscri- effieacein et Chrislum efficaciter pro omnibus
ploe. Commode eliam explicarl potest dum dicit, omnino hominibus niortuum esse, lia ut déscendens
jCliristum pro solis electis morluum. Loquitur enim ad inferos omnes rétro daranatos inde.Iiberasset,
libiï de sufflcientiamortis Christi pro omnibus, sed 'coeteros4n fine soeculiliberaturus : hinc non mirant
dé efficacia ejus pro solis eleciis. Ilem, dum dicit :St ad qpppsilam partem inclinet Prudentiûs, sicut
ïjDeum non velle omnes hqmines salvos fieri ; nam ecclesia Lugdunensis et concilium Vâlentinum.
manifeste loquitur de volunlate absoluta et consé- ' a Èpist. Pontif., tom. I.
quente, non de condilionata et antécédente, ut vi- b Coelesl.;, epist. 8.
de'rë est ex locis SS. Patrum Auguslini, Prosperi, c Epist. lib. x, indict. m, epist. 57.
Gregorii^, etc., quorum hic plurimos pongessit.
 975 S. PRUDENTIITRECENSIS EPISCOPI 97f
nulli Gallorum (sicut quidam de eis ait <\ quod et - A temque senserat, mox oequitalémjiisiissimam,rectis-
rum sint semper repenlina consilia) nequaqua n sime plexus, expertus est ; damnataque ob culpam
Proedeslinationem perditorum reprebenderint, s( d inobedientioein primis propagaloribustotius humaiii
sanclorum proedeslinationinovo concludioderogaie generis massa, et proescivit,et proedeslinavit,id est
maluerint. Quorum insanoeproesumptionimemorab proeordiuavitejus omnipotentia quosper graliam et
lis idem Àugustinus doctor eximius, petentibus Pr< sanguinemproprii Filii sui, Deiet Domininoslri Jesu
spero et Hilario, orthodoxe respondëns, duos 1 Christi, ab eadem perditionis massa; misericorditer
bros, alterum de Proedestinalionesanctorum, alt< sécrétas ad vitam, gloriam regnumque reduceret
rum de Bono perseverantioe,plenissime fidelissimt sempiternum; et proescivit,et proedeslinavit,id est
que confecit; in quibus perpauca de proedeslinati3 proeordinavit,ul quoscunquegratia et sanguisejusdem
ad iiiteriluni, quamplura vero de proedeslinatisa I proprii Filii ejus, Dei'et.Domininostri Jesu Christi,
"
gloriam verissime disseruit. Cujus dictorura scri - ex memorata miserabilimassa non secerneret,juslis-
ptorumque salubrium Prosper, Gallicoeprovinci;Î sime poenis aùlceret sempiternis. Proedestinavil,in-
doctor proecipuus,sequax per omnia atque defensor, quam, id est proeordinavit,non ul pecearent, sed ut
memorabili Paire ad coelesliaindubilabiliter trans propter peccatumpoenis perpeluisinterirent;proede-
migralo, ita suis, id est Gallis, furentibus catholic:i B stinavit, id est proeordinavil,non ad culpam, sed ad
responsione obviavit, ut et doclrinahi iliius ortbo poenam; non ut malum quoddam velletsive admit-
doxani procul dubio assereret, et eum nihil contr;i terel, sed ul propter malum, quod volens faceret,
veritatis regulam ullatenus vel sensisse vel scri eumpoenasempiterna juste damnaret.
psisse aslrueret. Quamvidelicet S. Prosperi respon Quosautem sanguis proprii Filii ejus, Dei et Do-
sionera prppositis quoestionibussuflîcere crederem mini noslri Jesu Christi, misericorditer liberarit,
nisi quorumdam aliter opinanlium pervicacia at utrumne pro omnibus quibuscunque hominibus, an
alia devocaret. Nam tune omnis quoeslio adversim pro quibusdam,,id est proedestinationeeieclis, ele-
sanctorum proedeslinationem quibusdam confieth clione indebita proedeslinatis, fusus fuerit? Ipsa oni-
adinventionibusagebatur, quibus a venerandoeme- nipotentissimaVeritas, quoe eum in unitatem suoe
morioe Palribus satis abundeque responsum est, personoe misericorditer suscepit, et fudit, consulta
nunc in diversum iiilenlibus studiis, proedestinalio nos doceatb. Cumenim (quemadmodumsancti evan-
perditorum.a quibusdam fundilus abrogatur. Quasi gelistoe, veracissimi videlicet dictorum ipsius faclo-
vero aul incomprehensibilis perindeque irreprehen- -rumquestipulatores atque scriptores, teslaniur) inter
sibilis justiiia omnipotenlis judicis evacuari queat, coenandum mysleria suoe, quam voluntale subiit,
aut id sanctarum Scripturarum auctorilale slipulari C mortis prorsus indebitoe, nostroeque redemptionis
nequeat ; cum pie diligenterque legentibus, etsi non ediceret pro quibus paleretur inliinavit. Dicit enim
verbo eodem,-aliis lamen tam vocabulis, quam sen- Mallhoeus: Et accipiens calicem, gratias egil et dédit
tentiis ilidem signilicantibus, minime taeeatur, illis dicens: Bibiteex hoc omnes: hicest enimsanguis
quemadmodum, Christo propilio, sequenlia paten- meusNovi Teslamenti, qui pro multis effundetur in
tissime demonstrabunt. Adeone desipimus, ut pule- remissionem peccalorum (Matth, xxvi). Mardis au-
mus B. Hieronymum, ulriusque Teslamenti fidelis- .. tem : El accepto calice gratias agens dédit eis, et bi-
simum doclissimumqueinterprétera, eidem Palri, si berunt ex illo omnes,et ait illis : Hic est sanguismeus
qua deviare cognosceret, parcere potuisse; proesër- NoviTeslamenti,quipro multiseffundetur(Marc.xrv).
tim cura eum in quadam epislolarum suarumredar- Lucas vero : Et acceptopane gratiasegit, el fregit, et
guerit, e vestigioque eorreclum susceperit, ac dein^ dédit eisdicens: Hoc est corpus meum, qiiodpro vo-
ceps multislaudibuspersoepeexlulerit,amoriquesem- bis tradetur, hoc facite in meamcommemoralionem.
per et honori habuerit? Quibus constitulis, tandem Similiter el calicem postquamcoenavildicens, Hic est
quod coepimus, propitiante Domino, exsequamur. calix Novum Teslamentumin sanguinemeo, qui pro
CAPUT III. vobiseffundetur(Luc.xxii).HisincorruplibilisVerita-
Jngressu in disputationemtrès proponit quoestiones: " lis sermonibus,quantum mea fert pusillitas, omnes
De proedestinalionereproborum; de Chrislo pro ambagesel controversioedefectiscunt, qui tanta cla-
solis eleais mortuo; de Dei voluntate non omnes rilate
hominesvocahdi et salvandi. prolali resplendent, ut si quis secus intelligere
Sequentes igitur saluberrimam tanti Patris doctri- contraque asserere moliaiur, ipsiusineffugibili,ut ita
nam, dicimus, ut coelera omitlamus, Deumsumme dixerim, perspicuitate fruslretur. Ecce eiiimVeritas,
atquë incommutabililerbonum el justum hominem, non pro,omnibus, sed pro multis; non pro aliis, sed
sola bonitatis suoeabundantiade terroelimoconditum, prêt vobisdicit.
anima ralîonali donalum, liberlaté quoque arbitrii Et quisquani lantoemajestatiogganniensaliler quo-
deçentissimé décorasse,ut eo bene et liberaliier eum cunque modo mutire proesumit, quam proedîcator
adjulrice Condiloris gratia utens, non mori posset; egregius doctor gentium, in fide et veritate immu-
contumaciter vero perperamque abulens,juslissime tabiliter sequens; de ipso clamât : Qui vult omnes
addictus mori posset arbitrio. Quo miserrime intu- homines salvos fieri, et agnilionem veritatis ventre
mescens, qui prius grataitam bonitatemliberalila- (I Tint, n) ; quos enim Veritas multos, hos proedica-
» Coesar,1.in de Bell. Gqll. 11Hilicm.1. de Proedest.c. 54.
 g77 EPIST. AD,HINCMARUMET PARDULUM. 978
lor Veritatis omnes nuncupat ; quos etiam eadem Ve- A El in Job : Cum se moveril ad quoerendumpanent,
ritas paucos et electos appellat. Siquidem quonàm novit quod paratus sit in manu ejus tenebrarum dies
modo omnium vocabulo mulli vel pauci intelligendi (Job. xv). El Isaias :'Parata est enim ab heri Toplwlh,
sint, nullatenus ariditatis meoe rivulo imbuendi parqta et dilatata (Isa. xxx). In codera : Ubivermh
estis, quippe qui omnia efficaciler percepistis. Verum eorum non morielur, el ignis non exslinguelur ( Isa.
memorabilis Auguslinus, ut optinierecoliiis, omnes LXVI):Domino verbis eisdem in Evangelio secundum
Deum velle fieri salvos dicit; sed quoscunque salvat; Marcum idem approbante (Marc. ix).
vel omnes ex omni génère hominum, vel omnesvelle Perpendilè, obsecro, quare uni det Deus gratiam,
"fieri salvos, quia nos facit velle fieri omnes homines alleri iion det."Quare post tôt millia annorum pro
salvos : alioquin,- si generaliler et non specialiter redemptione hurnani generis Salvator venerit; et
omnes intelligendi sunt, ubi est illa omnipolentia excepta gente Judoeorum per tanta spatia temporum
qua omnia quoecunquevoluit in coelo et in terra, tolus mUndus sine gratia Dei in errore remanserit.
prorsus non quoedam sed omnia generaliter fecit? Quare solum Abraham, et non tolum mundum, ad
(Ps. cxxxiv.) De quo verissime canitur : Omnia quoe- misericordioe suoe nolitiam vocaverit. Cur in solo
cunquevoluii Dominus,fecitin coeloet interra,in mari, vellere populi Judoeorum lot annorum millibus ros
el in omnibus abyssis, et cui dicitur: In voluntale, vel B divinoeAgralia?manserit, et area totius orbis irrigari
dilione tua, Domine, cuncta sunt posita; et non est per Dei misericordiam non meruerit. Vel cur poslea
qui tuoe possit resistere voluntali (Estker xm). Et solum vellus, Judaicus videlicet populus, a Dei gra-
ubi erit quod jugiter diurnis nocturnisque confes- lia arnerit, et gentium omnium aream ros divinoe
sionibus nos credere in Deum Palrem omnipotentem misericordioeperfuderit. Et cum Dominus"Salvator
fidelissime dicimus? Si aliqua vult, et non facit, noster in Evangelio dixerit : Quia si in Tyro et Si-
quod absit ab omnium salvandorum cordibus, done, àc Sodomis facloefuissent virtules quoefacloe
impotentioe arguilur qui omnipotens proedicatur : sunt in Chorozain, Bellisaida, et Gapharnaum, olim
quod quantoesit imprudentioevestra prudentia viderit. in cilicio et cinere poenitentiamegissenl (Matth. xi,
CAPUT IV. Luc. x). Quarë ibi feceril virlutes, ubi non solum
Terlia maxime propositioScriptum sanctoeauctorita- ei non crederetur, verum;etiam paleretur ; et ibi
libus probalur. non fecerit, ubi erant poenitentiam acluri et crédi-
s Perpensis igitur diligenlius sanctarum Scriptura- tai!? Et quod ipse iterum dicit : Non omîtes capiunt
rum paginis, considerale quid B. Job dicat : Et ani- verbum, sed quibus datum est (Matth. xix) ; Qui habet
ma ejus quodcunque voluit hoc fecit. Quid.est quod aurès audiendi, audiat (Matth. xm). Et iterum : Vo-
Moyses in cantico Deuteronomii canit : Constiluit C bis datum est nosse myslerium regni Dei, arteris au-
lerminos populorum juxta numerum filiorum Israël, tem in parqbolis, ul non videnlesvideant, et qui vident
vel angelorum Dei; pars autem Domini populus ejus; coecifiant (Luc. vin). Et : Non poterant credere, quia
Jacob funiculus hoereditalis ejus (Deut. xxxn). Et in dixit Isaias : Excoecacor populi hujus, et aures ejus
libro Esther, qui duas sortes esse proecepit, unam aggrava, ne forte videant oculis, et corde inlelligant,
populi Dei, altérant cunelarum génliura (Esther m). et convertantur, et sanenteos (Isa. vi). El item : Non
Et Salomon : Considéra omnia opéra Dei, quod nemo pro mundo rogo, sed pro his quos dedisli mihi (Joan.
possit salvare quem ille perdiderit, Si\e, despexerit xvu). Et : Nemo polesl venire ad me nisi Pater, qui
(Ëccli. vu). Et in Psalmo : Qui annunliat verbum misit me, traxerit eum (Joan. vi).Et : A'emo potest
suum Jacob, justilias et judicia sua Israël : non fecit venire ad me, nisi datum fuerit ei a Paire meo (Ibid.).
taliler omni nationi, el judicia sua non manifestavit Et : Nemo venit ad Patrem, nisi per me (Joan. xiv).
eis (Ps. CXLIX).Et iterum : Non miserearis omnibus Et : A'emo novit Palrem, nisi Filius, el cui voluerit
qui operanlur iniquitalem (Ps. LVIII).El in libro Ec- Filius revelare (Matth. xi). Et : Confileortibi, Paler,
clesiaslico : In duobus conlristatum esl cor meum, et Domine coeliet terroe, quia abscondislihoeca sapien-
in tertio iracundia mihi advenif. Vir bellator deficiens tibus el prudenlibus, et revelasliea parvulis (Luc. x).
"
per inopiam el vir sensalur, conlemptus; et qui trans- Et duorum se sequi volenlium, alterum admiserit,
gredilur a justifia ad peccalum, Deus paravit eum ad alterum respuerit. Et : Sicut Pater suscitât morinos
rliompltoeam(Eccli. xxvi). In eodem : Et omnes ho- eivhifical, sic et Filius quos vult vivificat(Joan. v). Si
mines de solo, et ex terra undecreatus esl Adam : in igilur omnes homines vult salvos fieri, cur non om-
mullitudine disciplinoeDomini séparant eos, et immu- nes vivificat, qui quos vult vivificat? Quare Spiriius
tavil vias eorum ; ex ipsis benedixit et exaltavil; ex sanclus ubi vult spiral (Ibid.), non**in omnibus?
his sanctificavit, et ad se applicavil ; ex ipsis male- et quare non omnibus, sed singulis dkidit prout
dixit et humiliavit, et convertit illos ad separationem vult (I Cor. xn)?
ipsorum; quasi lutum figuli in manu ipsius plasmare Et quod in Actibus apostolorum Iegilur quia in
illud et disponere, omnesvioeejus secundum disposi- proeteritis generalionibus dimiserit gentes omnes in-
tionem ejus. Sic homo in manu iliius qui se fecit, gredi vias suas, unamque tantum Judoeorumgenlera
reddet illi secundum judicium suum (Eccli. xxxm). elegerit (Acti xiv). Et quod proedicantibus Apostolis
« Ralramnus, lib. i de Proedestinalione.
 m S. PRUDENTII TRECENS1S EPISCOPI 980
illi tantummodo erediderunt, qui proeordinati eran A (Joan. iv), iraclata lege, invenit quia non omnes
ad vitam oelernam(Acl. xm). El quod volentes Pau qui in Israël sunt, créditai! sunt; neque quia di-
luni et Barnabam proedicare in Asia, prohibuit eo cunlur filii Abrahoe, omnes Abrahae filios dicendos,
Spiriius Jesu (Acl. xvi). Et quod dôcente Paulo, Ly- sicut supra memoravi. Minuit ergo doloreni suum,
dioepurpurarioe, non coeteris audientibus, Deus co; inveniens olim proedictum quod non omnes essent
aperuit, ut crederet bis quoe dicebantur a Paub créditai!, ut bis solis doleal qui per invidiain in in-
(Ibid.). El quod apostolus Paulus reliquias per ele credulilale laborant. Possunt lamen credere, quod
ctionerii gralioe salvas faclas proedicat.Et, quia Dem ex subjeclis aperit. Incredulis tamen proedictis non
cujus mit miseretur, el quem vult indurat (Rom. ix) valde dolendum est, quia non sunt proedeslinali' ad
Et quod ipse tanlis profunditatibus tremefactus ex- vitam ; proescientiaenim Dei olim.hos non salvandos
clamât, eliam ut cum ipso elamare non erubescatis decrevit. -..'-•,
0 homo, tu quis es qui respondeasDeo? Nunquid di- Ilem in eodem (Ibid.) : Proescientia vero est qua
cit figmenlumei qui se finxit : Quare me sic fecisli. definitum habet qutilis uniuscujusque fulura volun-
An-non habet figulus luti poteslatem ex eadem masse tas erit, in qua inansurus esl, per quam aut damne-
aliud vas facere in honorem; aliud in contumeliamI lur aul coronelur. Denique quos scit in bono man-
(Ibid.) Et illud : 0 altitudo diviliarum sapientioe e B suros, frequenler anle sunt maji ; et quos malos scit
scientioe Dei ; quam incomprehensibilia sunt judicia permansuros, aliquolies prius sunt boni. Unde -ces-
non est
ejus, et invesligabiles vioe ejus! etc. (Rom. xi.) Ad- sét querela, quia Deus acceptai-personarum
'verle, quoeso, quis sit populus, de quo inEvangelk (Act. s). Nam Saul et Judas Iscariotes antea fuerunt
dicitur : Ipse enim salvum faciel populum suum t boni, dicenle Scriptura de Saul : Erat vir bonus et
peccatis eorum (Matth. i). Et in psalmo: Redemplio- non erat illo melior in filiis Israël (I Reg. va). Et de
nem misil populo suo (Psal. ex). El rursum : Dicam Juda Iscariote dicit Petrus apostolus : Qui sortitus
qui redempti sunt a Domino, quis redemil de mam est sortent ministerii hujus (Acl. i), id esl apostola-
inimici, de regionibus congregavileos (Psal. cvi). Et : lus. Quomodo igitur ministerium salutare sortire-
Salvos nosfac, Domine Deus noster, etcongreganosdt tur, nisi esset bonus? In sorte enim Dei judicium
nationibus(Ps.cv). Si igitur omnia quoecunquevoluil fuit, digiram illum fuisse tempore quo eleclusest,.
fecit, et omnes homines vult salvos fieri, ergo quod Item ni eadem : Mànifestumest vasa aliqua fieri
non fecit noluil, et quos non salvat, salvarenonvull; ad honorem, quoe ad usus honestos sint necessaria,
occultissimo quidem, allissimo, incomprebensibili alia vero .ad contumeliam, quoestrumenlo sint cu-
inviluperabilique judicio, sed prorsus justissimo. linarum; unius tamen esse subslanlioe, sed difiëiire
"CAPUT V. C voluntale opificis in honore, lia et Deus, cum omnes
una atque eadem massa simus in substantia, et
Incipit colleclioex Patribus, qua prima propositïode ex
gemina proedeslina'.ioneprobalur. cuncti.peccatores, alii miseretur, et alterum despicit
Quibus stndiose ac diligenter animadversis, tan- non sine justiiia. In figulo enim sola yoluntas est :
dem catholicorum doctorum qualiter eis consentant, in Deo aulem volunias cura justiiia; scit enim cujus
seiilentias subjungamus : non omnium quoeproemissa débeat misereri, sicut supra memoravi.- Quod si
sunt expositiones, sed quemadmodum eorum sensa volensDeus ostendere tram, et manifeslare potenliam
his vel verbis vel sensibus congruant, continentes. suam, sustinuit in.multa patienliavasa iroeproeparata
lnnocehlïi papoe, in epistola directa ad Laurentium in inierilum. Et ul ostenderetdivitias glorioesuoe in
episcopum, cap. 49 (Epist. xn) : Sed ne ulterius de- vasis misericordioe,quoeproeparavilad gloriam (Rom.
bacchandi habeant facultatem, et animas sirapli- ix). Ipsesensusesl, quia voliinlaleellonganimilate Dei,
cium et rusticanorum in gehennam, cui destinati quoe est patientia, proeparantur infidèlesad poenam.
sunt, iràhant. CAPUT VI.
Ambrosii in expositione Episloîoe Pauli aposloli Ex S. Auguslino, in epistola ad Sixlum.
ad Rom. (in c. ix ad Rom.) : Ununi élegit proescien- Auguslini ex epistola ad Sixlum presbylerum
tia et alterum sprevit. Et in illo quem elegit, pro- (Epist. cv). Unde et alibi dicitur : Pax fratribus, et
posilum Dei manet : quia aliud non potest evenire charitas cum fide; quam ne sibi tribuereiu, conti-
quam quod scivit et proposuit in illo, ul sainte di- nuo subjunxit: a Deo Pâtre et Domino noslro Jesu
gnus sit. Et in illo quem sprevit, simili modo manet Christo (Eph. vi). Quia- nec omnium esl fides qui
propositUm quod proposuit de illo, quia indignus audiunt verbum, sed quibus Deus parlitur mensuram
erit. Hoc quasPproescius,non personarum acceptor: fidei. Sicut nec omnia germinanl quoeplantantur et
nam nemineni damnai anlequam peccet, et nullum riganlur, sed quibus Deus dat. incrementum. Cur
coronat antequam vincal. Hoc perlinet ad causant aulem ille credat, ille non credat, cum ainbo idem
Judoeorum; qui sibi proerogâlivam defendunl, quod audiunt,et si miraculum in eorum,conspectu fiai, am-
filii sihtAbrahoe. Apostolus autem-consolatar se, ut bo idem videnl ; altitude est diviiîarum sapientioeet
quia dixerat dolorein babere se cordis continuum scientioeDei, cujus inscrutabilia sunt judicia; cl apud
causa incredulitatis eorum, quorum adopiio erat fi- quem non esl iniquitas, dum cujus vult miseretur, et
liorum, el legis constilulio, et ex quibus Christus quem vult indurat (Rom. ix) ; neque enim propterea
Salvator, sicut et ipse ait : quia salus ex Judoeis est sunl injusta, quia occulta.
 981 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 982
Ilem in eadem : Et ne quisquam existimaret cre- A corde suo (Prov. six secundum LXX). Quamvis igi-
denies sic ad ejus pïoesenliam pertincre quomodo lur Deus faciat vasa iroein përditionem, ul oslendat
non credëhles, id est, ul non eis fides ipsa desuper iram et demonslrel poteniiam suam, qua bene eliam
dareluï, sed tahtu'mmodo volunlas eorum proenosce- ulilur m'alis; et ut notas facial divilias glorioesuoe
retar, mox adjicitalqueait: Propterea dixi Vobis,quia jn vasa misericordioe; quoe fecit in honorem, non
nemo ftoleslvenire ad me, nisi fuerit ei datum à Paire damnabili massoedebitum, sed suae gratioelargitate
meo (Joan. vi). Hinc erat qiiod eorum qui audierant donatum Plainen in eisdem iroe vasis, propter meri-
loqueiitem de carne sua"et de sanguine suo, quidam tum massoein contumeliamdebitam factis, id est, ho-
scandalizali abseesserunl, quidam credendo manse- mmibiis propter naluroe quidem bonum crealis, sed
r'unl : quia nèmd potest venire ad illum nisi cui da- propter vilia supplicio destinatis, iniquitatem , quam
tum est a Pâtre, ac per hoc et ab ipso Filio et a reclissime verïlas improbat, damnare venit ipse,
Spiritu sancto. Neque enim separala sunt doua vel non facere. Sicut enim voluntali ejus tribuilur hu-
opéra inseparabilis Trinitalis. Sed Filius sic hono- roâna. crealura, nullo dubitante,laudanda, sic homi-
rons'Palrem non affert ullius distafiliaedocumentum, nis voluntali culpa tribuilur, nullo récusante dam-
sed magnum proebet huniililalis exemplum. Hic nanda.
iterum isli liberi àrbilrii defensores, inio deceptores ]B Item in eadem : Ut hoc ergo intérim omitlam , el
quia inflatores, et inflatores quiaproesum'plores,non hoc solum de parvulis dicam, quod ipsi quoque''àu
adversum nos, sed adversus ÉvangéliUui locuturi, cforitate evangelica territi, vel polius Çhrislianorum
quid aliud dicunt quam id quod Apostolus sibi, populorum concordissima fidei conspiralione per-
qùasi'a talibus diceretur, objecit : Dicis itaque mihi, fracti, sine ulla excusalione concedunt: quod nullus
Quid adhuc conqueritur? nam volunlati ejus qui parvulus, nisi renatus ex aqua et Spiritu, intrël in re-
resistil ? (Rom. ix.) Hanc controdiclionem sibimet gnum coelorum; quam, quoeso,allaturi sunt causam,
ipse, tanquam ab altero opposuit, velut ex eoruni quod alius sic gubernetur ut baplizatus hinc exeat,
voce qui nolunl accipere quod superius dixerat : alius infideliummanibus iradilus, vel eliam fidelium,
Ergo cujus vult miseretur, et quem vult obdurat priusquam ab eis baplizandus offeralur, exspirel?
(Ibid.). Talibus itaque dicamus cum Apostalo, non An hoc fato vel forlunoedaluri sunt? Non opinor eos
enim nïelius illo invenire possumus quid dicamus : in tanlam dementiam prorupturbs,quantalumcuiique
0 homo, lu quis es qui respondeas Deo? (Ibid.) a nomen Christianiim tenere cupientes. Cur ergo in
Quoerimusnamque meritum obdurationis, eiinveni- regnum .coelorum non accepta regenerationis lava-
mus. Mérita namque peccali universa massa dam- cro parvulus nullus intrabit? Nunquid non ila sibi
nala est, nec obdurat Deiis impertiendo malitiam, 'G parentes [al., Nunquidnamipse sibi parentes] infidè-
sed non imperliendo misericordiam. Quibus enim les, vel négligentes, de quibus nascerelur, elegit?
non imperiitur, nec digni sunt nec merentur ; et Quid dicam de inopinatis et repentinis innuinerabi-
polius ut non impertialur, hoc digni sunt, hoc me- libus morlibus, quibus soepe etiam religiosorum
rentur. Quoerimusautem meritum misericordioe,nec Çhrislianorum proeveniunturet baplismo proeripiun--
inyenimus, quia nullum est, ne gratia evacuelur, si lur infantes ; cura e contrario, sacrilegorum et ini-
non gratis donatur, sed meritis reddilur1'. micorura Christi aliquo modo in ChrisliaBorum
Iteiit in ëadem c : Sed si vasa sunt iroe quoeper- manus venientes ; ex hoc mundo non sine sacra-
fecla sunt ad përditionem quoeillis débita reddilur, mento regenerationis emigrent? Quid hic dicturi
sibi hoc imputent, quia ex ea massa facta sunt quam siinl qui, ut gratia dari possit, nonnulla proecedere
propter unius peccatum, in quo omnes peccaverunt, '• mérita humana contendunt, ne sit personarum ac-
merito Deus justeque damnavil. Si autem vasa sunt ceptor Deus? Quoetandem hic mérita proecesseruntî
misericordioe,quibus ex eadem massa factis supplk Si eorumdem cogilaveris parvulorum, nulla sunt
ciuin debitum reddere noluit, non se inflent, sed ip- propria , utrisque est illa massa communis. Si pa-
sum glorificenl qui eis misericordiam non debitam rentum attenderis, bona sunt illa quorum filii repen-
proeslal. D Unis morlibus sine Christi baptismale perierunt;
Item in eadem : Quoesi justa est excusatio , non mala vero illa quorum filii per Çhrislianorum ali
jam gratuita gralia est qua liberantur, sed propter quam potestalem ad sacramenta Ecclesioe pervene-
hujus excusationis justiliam liberantur [al. non jam runt. Et cur providenlia Dei, cui nostri capilli nur
j gratuita gratia, sed propter hujus excusationis justi- merali sunt, sine cujus voluntate non cadit passer
'dam liberantur]. Si autem gratia est qua liberantur, in terram ; qui nec fato premilur, nec forluitis casi-
profectohoecexcusatio justa non est. Tunçenim vera bus impeditur, nec ulla iniquitalë corrumpitur, ut
gratia esl, qua. homo libéralur, si nonsecundumdebi- rénascantur ad hoeredilalem coeleslem,non consulit
tum juslitiaeretiibuitur.Nihil ergo fitin eis qui dicunt : omnibus parvulis filiorum suorum, et nonnulïis con-
Quid adhuc conqueritur, nam voluntali ejus quis resi- sulit etiam parvulis impiorum. Ètisle infans de fide-
stil? Nisi quod Iegilur in libro Salomonis : Insipien- libus coujugalis ortus , loetiiia parentum susceptus,
lia viri violât vinsvitoeejus, Deus autem causatur in matris vel nulricis somnolentia suffocatus, fitexsors
»-'Hincm.1. de Proedesl., c. 9. c Hincm. 1.de Proedesl.c. 7.
, k I Sent.,.dist. 40, c. Quicunque.
 985 S. PRUDENTII TRECENSÏS EPISCOPI 984
et expers fidei suorum ; ille infans de sacrilego sta - A CAPUT VIL
pro nascitur, crudeli timoré matris exponitur, alie 15a;variis libris ejusdemS. Auguslini.
norum misericordi pietate colligitur, eoruni Chri Auguslini contra Pelagium libro H (contra duas
sliana sollicitudine b.aplizatus, fit oeterniconsors e t epist. Pelag. 1. n, cap. 7). Nobisin duobus istis ge^
particeps regni. Isla cogitent, isla considèrent, hi ; minis unam procul dubio habeniibus causam, diffi-
audeant dicere Deum vel acceptorem in sua grali,i cullatem quoestioniscur alius sic, alius vero sic raor-
personarum, vel remuneratorem proecedentiumme tuus est, velut non solvendo solvit Apostolus. Qui.
rilorum. cum et ipse de duobus geminis taie aliquid propo-
Item in eadem : 0 alliludo divitiarum sapientioee '. suisse!, propter quod non ex operibus, quia nondum
scientioeDei, quam inscrulabilia sunt judicia ejus, e i operati fuerant aliquid boni vel mali, sed ex vocante
investigabilesvioeejus! (iiont.xi.) Non itaque miseri dielum est : Majorserviel minori; Et : Jacob dilexi,
cordioegratuitoe Dei pertinacissima adversenlur in Esau aulem odio habui (Rom. îx) ; et hune [al. hii'-
sania. Sciant [al. sinant] filium hominis in qualibe jus] profunditalis horrorem usque ad hoc perduxis-
• oelatequoerere et Salvumfacere quod perierat; nei: set, ut diceret : Ergo cujus vult miseretur, et quem
de inscrulabilibus judiciis ejus audeant jndicare vult obdurat, sensil continuo quid moveret, et sibi
cur in una eademque causa super alium veniat mi- B verba conlradicenlis [al. add. quoeapostolica aucto-
sericordia ejus, super alium maneat ira ejus. Qui ritate coerceret] opposuit. Ait enim : Dices itaque
enim sunt isliqui respondeant Deo, quandoquidem mihi : Quid adhuc conqueritur? nam voluntali ejus
illeRebeccoehabenti geminos ex uno concubiiuIsaac quis resislit? Responditque isla dicenli : 0 homo, tu
patris noslri, cura illi nondum nati, nihil egisseni quis es qui respondeas Deo? Numquid dicil figmen-
boni vel mali, ut secundum eleclionem proposilum tum ei qui se finxit : Quare sic me fecisti ? Annon ha-
ejus maneret : eleclionem scilicet gratioe, non debiti, bet polestalemfigulusluit ex eademmassa facere aliud
eleclionem qua eligendos facit ipse, non invenit ; quidem vas in honorem, aliud in contumeliam(Rom.
non ex operibus, sed ex vocante dicit, minori ser- ix)? Deinde seculut tam magnum abditumque se-
viturum essemajorem? In quam sententiam beatus crelum, quantum aperiendum esse hominibus ju-
Apostolus etiam testimonium prophetoelonge posle- dicavit, aperuit dicens : Si autem volens Deus
rioris assumpsit : Jacob dilexi, Esau autem odioha- ostendere iront, et demonslrare potentiam suam,
bui (Malach. i) ; ut intelligeretur hoc aperlum postea atlulif in multa patientia vasa iroe, quoeperfecta sunt
per prophetam, quod anlequam illi nascerenlur, in përditionem, el ut notas faceret divilias glorioesuoe
erat in Dei proedestinalioneper gratiam. Quid enim in vasa misericordioe, quoe proeparavit in gloriam
diligebat in Jacob anlequam nalus fecisset aliquid G (Ibid.). Hoc ect gratioe Dei non solum adjutorium,
boni, nisi gratuitum misericordioesuoedonum? Et verum etiam documentum : adjutorium scilicet in
quid oderat in Esau, anlequam fecisset aliquid vasis misericordioe; in vasis aulem iroe, documen-
mali, nisi originale peccatuni ? Nam neque in illo tum. In eis enim oslendit irara, et domonstrat po-
diligeret justiliam, quam nullam ille fecerat : ne- tentiam suam ; quia tam polens est bonilas ejus,
que in isto odisset naturam, quam bonam ipse per- ut bene ulalur etiam malis, et in eis facit divilias
fecerat. glorioe suoe in vasa misericordioe; quoniam quod
Item in eadem : Si autem gratia, jam non ex ope- ab iroevasis exigit justitia punientis, hoc vasis mi-
ribus, alioqui gratia jam non est gralia (Rom. xi). sericordioe dimittit gralia liberanlis ; nec bénefi-
Secundum hanc ergo gratiam, eliani propheticum dura quod quibusdam gratis tribuitur, apparerel,
testimonium consequenter assumens, Sicut scriptum nisi Deus aliis ex eadem massa pariter reis juslo
esl, inquit, Jacob dilexi; Esau autem odio habui ; et judicio condemnalis, quid utrisque deberetur, osten-
continuo : Quid ergo dicemus,inquit, nunquidiniqui- deret.
las est apud Deum? Absit. Sed quare, absit? An pro- Auguslini contra Pelagium, 1. iv (Contra duas
pter opéra quoefutura presciebat amborum ? Imo et n epist. Pelag. 1. iv, c. 6) : Sed quare islos homines
hoc absit? Moses enim dicil : Misereborcui misertus oves facit, et istos non facit, apud quem non est
ero, et misericordiam proestabocui misericorsfuero. acceptio personarum? Ipsa est quoestioquam beatus
Igilur nec volentis, neque currentis, sed miserentis Apostolus curiosius quam capacius proponentibus
est Dei (Rom. ix). Atque ut in vasis quoe perfecta ait : 0 homo, tu quis es ut respondeasDeo ? Nun-
sunt in përditionem, quoe damnatoe débita est mas- quid dicil figmenlumei qui se finxit : Quare sic mefe-
soe,agnoscantvasa ex eadem massa facta in honorem, cisti? (Rom.ix.) Ipsa est quoestioquoead illam pertinet
quid eis mlsericordia divina largita sit, dicit enim, altiludinem quam perspicere volens idem Apostolus
inquit, Scriptura ad Pharaonem : Quia ad hoc leex- quodammodo expavit et exclamavit : 0 alliludo di- '
citavi, ut oslendamin te patientiam meam, et ut glo- viliarum sapientioeel scientioeDei, quam inscrutabi-
rîficelur nomen meum in universa terra (Exod. ix). lia sunt judicia ejus et investigabilesvioeejus ! Quis
Deniquead ulruinque concludit : Ergo cujus vult mi- enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius
seretur, et quem vult obdurat. Hoc facit apud quem ejus fuit ? Aut quis prior dédit illi, et retribuelur ei ?:
non estiniquilas. Miseretur itaque gratuita dono, Quoniam ex ipso, et per ipsum, el in ipso sunt omnia :
Obdurat autem justissimo mérita. ipsi gloria in sivcnla soeculorum(Rom.xi). Non ita-
 985 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 980
que islam scrulari audeant inscrulabilein quaestio- A et Hilarium (cap. 6) : Nihil enim fit nisi quod aut
nein, qui meritum anle gratiam, et ideo jam contra ipse facit, aut fieri ipse permillit.
gratiam defendentes, priores volunt dare Deo, ut In eodem (cap. 11) : Proinde, sicut Apostolus ait :
retribualur eis : priores ulique dare quodlibet ex Non volenlis, neque currentis, sed miserentis est Dei.
libero arbitrio, ut sit gratia retribuenda proproemio : Qui et parvulis quibus vult, etiam non volenlibus,
et sapienter inlelligant, vel fideliter credant, etiam neque currentibus subvenit, quos ante conslitatio-
quod se putant priores dédisse, ab illo ex quo sunt nem mundi elegit in Chrislo : daturus eliani eis
omnia, per quem sunt omnia, in qûo sunt omnia, gratiam gratis, id est nullis eorum vel fidei vel ope-
percepisse, Cur autem iste accipiat, ille non accipial, rum merilis proecedentibus: et majoribus, etiam his
cum anibo non mereanlur accipere, el quisquis quos proevidit, si apud eos facta essent, suis mira-
eorum acceperit, indebitc accipial, vires suas ,me- culis credituros. Quibus non vult subvénire, non
liantur, et fortiora se non scrutentur. Sufficiat eis subvenit, de quibus sua proedestinalione occulte
scire quod non sit iniquilas apud Deum. Cum enim quidem, sed juste judicavit. Non enim est iniquilas
nulla merila invenisset Apostolus quibus Jacob ge- apud Deum, sed incrustabilia sunt judicia ejus et
niinum apud Deum proecederet fratrem. Quid ergo investigabiles vioe ejus ; universoeenim vioeDomini
dicemus .'inquit : Nunquid est iniquilas apud Deum? B misericordia et veritas (Psal. xxiv).
Absit. Moysi enim dicit : Miserebor cujus miserlns Auguslini ex libro Retractationum, de libro de
ero et misericordiam proeslabocui misericors fuero. diversis Quoestionibus xxcn, cap. 21 (l. \,e. ult.) :
Igitur non volenlis, neque currenlis, sed miserentis « Utrum Deus mali auctor non sit. > Ubi videndum
esl Dei (Rom. ix). Grala sit ergo nobis ejus gratuita est ne maie intelligalur quod dixi : t Mali auctor
niiseralio, eliamsi hoecprofunda insoluta sit quoe- non esl, quia omnium 'quoefecit auctor est : quia in
stio. Quoe tamen eatenus solvitur, quatenus eam quantum sunt, in tantum bona sunt ; i et ne hinc
suivit idem Apostolus dicens : Si autem Deus volens . putetur non ab illo esse poenam malorum, quoeuti-
oslendere iram, et demonslrare potenliam suam, que malum est iis qui puniunlur. Sed hoc ita dixi
altulit in multa patienlia vasa iroe, quoeperfecta sunt quemadmodum diclum est : Deus morlem non fecit
in përditionem, et ut notas faceret divilias glorioesuoe (Sap. i) ; cum alibi scriptum sil : Mors et vita a Do-
in vasa misericordioe, quoe proeparavit in gloriam mino Deoesl (Eccli. xi). Malorum ergo poena, quoea
(Ibid.). Ira quippe non reddilur nisi débita, ne sil Deo est, malum quidem est malis, sëd in bonis Dei
iniquilas apud Deum : misericordia vero etiam cum operibus est : quoniam justum est ut mali punian-
proebetur indebita, non est iniquilas apud Deum. Et tur, et utique bonum est onine quodjustum est,
hincinielligunl vasa misericordioequam gratuita illis Auguslini in expositione psalmi vu (post mé-
misericordia proebeatur, quod iroevasis, cum quibus dium) : Sagiilas suas ardenlibus operatus esl. Arcum
est eis perdilionis causa et massa communis, ira ergo islum, Scripturas sanclas libenter
acceperim,
débita el justa rependitur. Hoecjam satis sint adver- ubi fortitudine Novi Testamenli,
quasi nervo quo-
sus eos qui per arbitrii libertatem destruere volunt dam, duritia Veteris flexa et edomila est. Hinc tan-
gratioe largitalem [al., largilorem]. quam sagiltoe emiltuntur apostoli, vel divina proeco-
Auguslini de Proedestinalione sanctorum, ad Pro- nia jaculantur. Quas sagiilas ardentibus operatus est,
sptrum et Hilarium (cap. 16). Legimus in Actibus id est, quibus percussi divino amore flagrarent. Qua
apostolorum, cum dimissi a Judoeis apostoli veuis- enim alia sagitta percussa est, quoe dicit : Inducile
sent ad suos, et indicassent quanta eis seniores et me in domum vini, consliluite me inter unguenla,
sacerdotes dixissent, levaverunt illi vocem unanimes constipate me inter mella[F. mala],qii6iiomvulne-
omnes ad Dominum, et dixerunt -.Domine, lu es qui rata charitate ego sum? (Cant. n.) Quibus aliis sa-
fecisti coelumel terram, et mare, et omnia quoein eis gitlis accenditur, qui redire ad Deum cupiens, et ab
sunt : qui per os patris noslri David sancii pueri lui ista peregrinatione rcmeans, adversus dolosas lin-
dixisti : Quare fremuerunt génies, et populi. meditati p guas petit auxilium, et dicit [al. etei dicitur] : Quid
sunt inania? Astiterunt reges terroe, et principes con- deiur tibi, aut quid adjicialur tibi adversus linguam
venerunt in unum adversus Dominum et adversus dolosam? Sagittoe potentis aculoe-, eum carbonibus
Chrislum ejus. Conveneruntenim in veritate in civi- vastatoribus (Psal. cxix), id est, - quibus percussus
tate ista adversus sanctum puerum tuum Jèsum, atque inflammatus tanlo amore ardeas regni coelo-
quem unxisti, Herodes el Pilalus, et populus Israël, rum, ut omnium resistenlium, et a proposito avo-
facere quanta manus tua et consilium proeordinavit care volentiura linguas contemnas, et persecuiiones
fieri (Ad. îv). Ecce quod dictum est, secundum eorum"derideas, dicens : Quis me separabit a chari-
Evangelium quidem, inimici propter vos (Rom. xi). tate Christi? Tribulatio, an angustia, an persecutio,
Tanta quippe ab inimicis Judoeis manus Dei et con- an famés, an nuditas, an periculum, an gladius ?
silium proedeslinavitfieri, quanta necessariafuer?nt Certes sum enim, inquit, quia neque mors, neque vita,
Evangelio propter nos. neque angélus, neque principalus, neque proesenlia,
a Augustin! debono Persevéranlioe, ad Prosperum neque fulura, nequevirtus, nequealtitudo, nequepro-

« Hincm., deProed., cap.,1. . . .

 ' S. PRUDENT» TRECENSISEPISCOPI : 988
937,
fnndum, neque crealnra alia. poterit nos separare a A versionem, aul,si conlempserit vocationem el disei-
charitate Dei, quoeesl in Christo Jesu Dominonoslro plinam Dei, excoecalurad damnaiionem. Judicium
(Rom. vin). Sic ardentibus sagiilas suas operatus autem manifeslum est, quo venlurus est Dominus,
est. Nam in Groecis exemplaribus ila invenitur : judicare vivos el morluos, omnibus fatentibus eum
Sagittas suas ardentibus operatus est; Lalina autem esse a quo et bonis proemia et înalis supplicia tri-
ardentes pleraqué habent. Sed sive ipsoesagittoear- buentur. Sed tune illa confessio, non ad reriiedium
deanl, sive ardere facianl, quod ulique non possunt malorum, sedad cumulumdamna'tionisvalebit. Debis
nisi el ipsoe ardeant, inleger sensus est. Sed quia duobus judiciis, uno occulta, allero manifesta, vide-
non sagittas tantum, sed etiam vasa mortis dicit tur mihi Dominus dixisse, ubi ait : Qui in me crédit,
Dominum in arcu parasse, quaeri polest quoe sint transit de mortead vilam,nec in judicium venit(Joan:.
vasa mortis?, An forte hoereiici? Nain et ipsi ex eo- v) : in judicium scilicet manifeslum. Nam hoc quod
dem arcu, id esl ex eisdem Scripturis in animas non transit de morte ad vilam, per noiinullam afflictio-
charitate inflammandas, sed venenis perimendas nem, qua flagellât Dominus omnem filium quem
i.nsiliunl,quod non contingit nisi pro merilis. Pro- recipit, judicium occultum esl. Qui autem non crédit,
plerea divinoeproyidenliae etiam ista dispositio tri- inquit, jam judicatns est (Joan. m) ; id est, occulta
buenda est, non quia ipsa peccatores facial [al. fa- " judiciojam proeparalusesl ad illud maiiiféstiim. Hoec
çil], sed quia ipsa ordinat cum peccaverint. Malo duo judicia eliani in Sapieiilia Iegimus, ubi scriptum
enim yoto per peccalum legentes, maie coguntur in- est : Propter hoc tanquam pueris insensalisjudicium
telligere, ut ipsa sit poena peccati ; quorum tamen in derisum dedisli; hi autem hoc judicio non correcli,
morte filii catholicoe Ecclesioe,tanquam quibusdam dignum Dei judicium experturi snnl (Sap. XÏI). Qui
spiuis, a somno excitanlur, ut ad intelligenliam di- ergo non corrigunlur illo judicio occulta, dignissime
viliarum proficiant Scripturarum. Oporlet enim el illo manifesta punientur. Quo circa in hoc psalmo
Iferetes esse, ul probali, inquit, manifesli fiant inter observandasunt occulta Filii, idest, el humiïis ejus
vos(ICor. xi) ;, hoc est inler homines, cum,manifesli advenlus, qui profuit gentibus, cum coecitate Ju-
sint Deo. An forte easdem sagittas el rusa mortis doeorum; et poenaquoenunc occulte agitur, nondum
disposuit ad perniciem infidelium, et ardentes vel daiiinatione peccatorum, sed aut exercitàtione c'on-
ardentibus operatus est ad exercitalionem fideliuni? versorum aut admoiiiiioneut convertantur, aut coe-
Non enim falsum esl quod Apostolus dicit : Aliis su- cilale ut daranalioni proeparentur qui converti non
vius odor viloein vilam, aliis odor mortis in morlem. luerunl [«/., noluerinl].
Et ad hoecquis idoneus? (II Cor.,n.) Non ergo mi- Auguslini in libro n de Baplismo parvulorum.
rum si iidem apostoli et vasa morlis sunt eis in Ad MarcellinUmscribens (De peccatorum merilis et
quibus perseculionem passi sunt,' et igneoesagittoead remis.,1.n, c. 7), inler alia sic dixit : Ignorantia igitur
inflammaîida corda credentium. Post hanc aulem et infirmilas viliasuni, quoe impediunt voliintalem
dispensationemjuslam [al. justum]'véniel judicium : ne movealur ad faciendum opus bonum vel ab opère
de quo ita dicit, ut ïnlelligamus unicuique"bomini malo abslinendum. Ut autem innolescat quod laté-
supplicium fieri de peccato suo, et ejus iaiquilatem bat, et suave fiât quod non deleclabat, gralia Dei
in poenam converti. Ne pulemus iliam tranquillita- est, quoehominum ordinal [al., adjuval] voluniâles:
teni et ineffabile lumen Dei de se proferre unde qua ut non adjuvenlur, in ipsis itidem causa est, non
peccata punianlur, sed ipsa peecala sic ordinare in Deo, sive damnaiidi proedeslinali sint, propter
ut quia fuerunt delectamenla homini peccanli, sint iniquilalem superbioe, sive contra ipsam superbiam
instrumenta Domino punienli. suam, judicandi, et erudiendi, si filii sint miseri-
Auguslini in exposilione psalrai ix : De occultis cordioe.
Filii. Quaesunl igilur occulta Filii?In quo verbo pri- Auguslini ex lib, xv de Civitate Dei (cap. 1). Ar-
mum inlelligendum est.esse aliqua manifesta Filii, bilror,tamen satis nos jam lecisse magnis et diffi-
de quibus disfraguanlur hoec quoe appellanlur oc- j. cillimis quoeslionibus,de initio, vel de fine mundi;
culta. Quamobrem quoniam duos advenlus Domini vel animoe, ipsius generis humant'; quod in duo
credimus, unum proelerilum, quem Judoeinon intel- gênera distribuimus, unum eoruni qui secundum
lexerunt; alterum futurum , quem utrique spera- hominem ; alterum eorum qui secundum Deum
mus : et quoniam iste, quem Judoeinon inlellexe- vivant. Quas item myslice appellamusciviiates duas,
runt, gentibus profuit, non inconvenienler accipitur hoc est, duas societales hominum, quarum una
de hoc advèntu dictum, pro occultisFilii, ubi coecilas esl quoeproedesiinala est in oeternumregnare cum
ex parte Israël facta est, ul plenitudo genlium in- Deo; altéra, oelernura supplicium subire Cum dia-
traret (Rom. xi). Duo enim judicia insinuantar per bolo.
Seripturas, si quis advertat : unum occultum, alte- Auguslini de Perfeciioné hominis, ad Eutropium
rum manifeslum- -Occultum nunc agitur, de quo et Paulum. Deusde coelorespexit super filios homi-
.apostolus Petrus dicit : Teihpus esl ut judicium inci- num, ul vidëat si est inlelligens, aul requirens Deum
.pifiladomo.Domini(l Pelr. iv),,Occullum.itaque judi- (Psal. xm). Hoc ergo bonum quod est requirere
cium est poena qua nunc unusquisquë hominum aut Deum, non erat qui facerël, non erat usqué ad
exercetur ad purgalionem, aut admonelur ad con- unum, sed in eo génère hominum quodproedeslina-
 989 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 990
-tum est ad, interitum. Super eos enim respexit Dei A slissime palientur : nec ad peccatura quo primoe re-
proescientia, prolulilque sententiam. surreclioois heneficium aul non accipiunt aut amit*
Rescriplum sancti Aùgustini ad Hilarium (Epist, tunt; sed ad lormenlum, quod illis propria iniquilas
89, quoest.5). Itaque, sicut per unius delicttcm in maie parit, et oequilas divina bene retribuit. Nec ad
omnes homines ad condemnationem, de qua con- mortem animoeprimam, in qua nascunlur parvuli,
demnatione parvuli per sacraraentum bâplismi libe- vel in quam (sicut beatus Jacohus dicil) concupisceii-
randi sunt, -ila per unius justificalionem in omnes lia sua abslracti et illecli recidunt criminosi : sed ad
homines ad justificalionem vitoe (Rom. y). El hic morlem secundam, quam necesse est paliantur-, re-
omnes dixit* el ibi : Non quia omnes homines veni- iribuente juslissimo judice, sive qui anle perceptam
rent ad gratiam justificationis" Christi, cum tam bâplismi gratiam discedunt de soeculo: sive qui in
multi abalienali [al., alienali] ab illa, in oelèrnum vacuum gratiam Dei recipienles, post acceptant
moriantur : sed quia omnes qui renascuntnr in baplismum, usque ad finem proesenlis viloe, malunt
justificalionem, non nisi per Christum renascunlur : servi esse peccati, nec volunt, dum lempus est ac-
sicut omnes qui nascunlur in condemnationem , ceplabile. et dies salulis, converti a via sua mala,
non nisi per Adam nascunlur. Nemo quippe est in ut vivant. Et ignorantes quoniam benignitas Dei ad
illa generalione, proeter Adam ; nemo in ista' re- B poenitentiam eos adducat, ipsi, secundum duriliam
generatione, proeler Christum. Ideo omnes, et om- suam et impoenilens cor, thesaurizant sibi iram in
îtes. Eosdeni autem omnes eliam multos poslea dioeiroeet revelalionis justi jtidiciî Dei. ,
dicit, adjungens : Sicut enim per inobedienliam liera in eodem (cap. 7) : Non érgo proedeslinati
unius hominis peccatores constituli sunt multi; sic et sunt mali ad hoc quod maie operanlur a concupi-
per unius hominis obedientiam justi conslituunlur scentia sua abslracti et illecli; sed ad hoc quod
mulli. Qui mulli, nisi quos paulo ante omnesdixerat? juste patiunlur inviti. Proedeslinalionisenim Domi-
In eodem : Quoniam mors temporalis, quamvis et ne, non aliqua voluntatis humànoe coacliva [al. co-
ipsa de originali deliclo propagata sit, corpus in eis actilia] nécessitas exprimiiur, sed misericors et justa
interimit, animam vero ad poenam non trahit, ubi fuluri operis divin! sempiteroa dispositio proedica-
voluit regnum mortis iiiielligi, ut anima remua per tur. Deo aulem misericordiam et judicium cantat
gratiam, jam non moriatur in gehennam : id esl, a Ecclesia,- cujus hoc opus est in homine, ut occulta
vita Dei non alienetur, non. separetur. Temporalis volunlatis suoe,non lamen injusto consilio, aut gra-
autem mors corporis, eliam iis qui Christi morte tuitam misericordiam proerogel misero, aut debitam
redimuntur, relinquilur intérim ad exercitationem justiliam rependat injusto : imo, aut misericorditer
fidei, el agonem proesenlis luctaminis [al., luclalio- debitori donet, quod si vellet juste posset exigere :
nis] in quo et martyres cerlaveruiit, absumetur vero aul juste cum usuris, quod suum est exigat, et ini-
et ipsa in renovatione corporis quam resurreclio quo debitori, quod debetur iniquitalibus, reddat.
polliceliir. Ibi enim penitus absorbebitur mors in Item in eodem (cap. 14) : In utrisque ergo, id
victoriam, cui modo gratia Christi adimit regnum, esl justis et injustis, tria quidem consideranda exi-
ne secum animas ad poenas Tarlari trahat. slimo, inilium voluntatis, progressum operis, finem
Auguslini ex libro Enchiridion (cap. 100) : Hoec relributionis : ut in bis quoecunque justa et bona
sunt magna opéra Domini, exquisila in omnesvolun- videmus, juslo et bono Deo dëmus : illa aulem Deo
lales ejus, et tara sapienter exquisita, ut cum an- indigna noverimus, in quibus nec bonitatem, nec
gelica et bumana crealura peccasset, id est non justiliam invenimus. El considerala operum quali-
quod ille, sed quod voluit ipsa fecisset, eliani per tale, illa credamus a Deo proedeslinata, quoe mise-
eaindem crealuroe voluntatem, qua faclum est quod ricordioe vel oequitali divinoe condigna reperiunlur,
Creator notait-, impleret ipse quod voluit, bené et congrua. Misericors enim, el miseratur, et juslus
utens et malis, tanquam summe bonus, ad eorum Dominus.Ac primo totius boiïoe voluntatis initium
daranalioiiem, quos juste proedeslinavit ad poenam; j-, ab illa sempiterna Trinilate, qui unus solus, et ve-
et ad eorum salulem, quos bénigne proedeslinavit ad rus est Deus, etproedeslinatahi confilemur et dâwm.
gloriam, Hoc enim homini gratuita juslificaiione tribuit prae-
CAPUT VIII. paralum, quod in oeterna proedeslinatione proeparà-
Ex sancio Fulgentio, libro de Proedesiinaiione ad verat iribuendum
Monimum. Item in eodem (cap. 17) : Et ideo jam, ut libellï
Fulgentii, ex libro de Proedestinalionead Monimum séries lemperelur, malorum quoque voluntatem,
(lib.-i-, cap. v). Quantum igilur ipsa veritate {quoe operaiionem ac relributionera consîderare debemus ;
verum lumen est) illuminante tenebras meas, in hu- ut agnoscamus utrum malos Deus justus ad hoc
jus quoestionis scrulatione, facilitas mihi bâclerais eliani proedestinaverit facïendom, quod in eis puni-
est intelligendi concessa, nihil aliud accipiendum turus est factuni ? An idcirco iniqùos ad supplîciuni
exislimo in illo sancii Auguslini sermone, quo ad juste proedestinaverit, quia eorum mala opéra, licet
interiluin quosdam proedestinaios lirmat, nisi ad fulura proescierit [al. proesciret], non tamen ipse
interilum supplicii, non delicii : neque ad malum proedestinavit ut fulura essent, quia non ipse fecit ut
quod injuste adinittuut, sed ad cruciaium, quem ju- fièrent.
931 . S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 99Î
Item in eodem (cap. 19) : Ad voluntatem igilur A calis hominem non puniret. Dei enim proedestina-
malam Deus hominem non proedeslinavit, quia ho- lione aut peccatorum proeparata est pia remissio, aut
mini eam dalurus ipse non fuit. Quomodo 'enim peccatorum jusla punilio. Nunquam igitur Deus ad
Deus hominem, quera adimaginem suam fecit, proede- hoc hominem potuit proedestinare, quod ipse propo-
stinaret ad malam voluntatem, quam ipse non fecit? sueral et proeceptoprohibere, et misericordia diluere,
Item in eodem (cap. 21) : Porro autem cum ne- et justiiia punire. Iniquos itaque quos proescivitDeus
gare non possimus a Deo bono factura hominem hanc vitam in peccato lermraatiiros,-proedestii)ayit
bonum, si dixerimus eum a Deo proedestinalum ad suppliciointerminabili puniendos, in quo sicut cul-
opus aliquod malum, nos Deo misericordi et justo panda non est proescientia humanoe iniquitatis, ita
taie opus, quod absit, ascribimus, ubi nec miseri- proedestinalio laudanda est ultionis,ut agnoscatur,
cors possit inveniri, nec justus. Si enim cum a Deo non ab eo proedeslinatumhominem ad qualecunque
fieret homo, sic erat in proesenli opère Dei, bonus, pecpatum, quem proedestinavitpeccati merito pu-
ut in proedestinalioneejus esset malus ; procul dubio niendum.
Dei opère malus futurus erat, a quo ad peccandum Item in eodem (cap. 24) : Et licet in ejus proede-
proedéstinatus fiebat. Ubi slalim illa consequilur stinalione non fuerit, ut malitiam humanoevoluntali
absurdilas, ut dicatur, quia Deus (de quo Propheta B dedisset, fuit lamen in ejus proedestinalione, quid
dicil, qui fecit quoe fulura sunt) in se habuit (quod humanoevoluntatis malitioereddidisset. Propter hoc,
absil) iniquitatis originem, si hominem a se faclum quia sicut Psalmista testatur : Misericorsest Dominus
ipse proedestinaverat peccatorem. Proedestinalio et justus (Psal. cxi), proedestinavitjustos ad gloriam,
enim ejus, proeparatio est operum ejus. Et sicut iniquos ad poenam. Justificandis ergo atque glori-
competit Deo bono, ut cansa sit totius operis boni : ficandis proedestinalum misericordioesuoeopus proe-
sic incongruum est ul in ipso puietur causa cujus- dixit pariter et promisit : iniquis autem proedesti-
ibel operis mali. Deinde altendamus, quia nulla nalum justilioe suoe opus proedixit tanlummodo,
ratio reddilur, qua homo ad peccatnm proedestina- non promisit (cap. 25). Quod si quis quoerat cur
îus a Deo credatur, Si enim in his quos Deus et Pa- Deus omnia quidem proedeslinata proedixeril,
ter Domini nostri Jesu Christi benedixit in omni be- non tamen omnia proedeslinata proniiserit ? Re-
nediclione spiritali in coeleslibus in Christo Jesu, sponderaus promissionem dici non posse, nisi
sicut elegit eos in charitate, qui proedeslinavit eos cum aliquid ad hoc proedicitur faciendum, ut possit
in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ip* ei cui prbmitiilur prodesse jam faclum. Et promis-
sum. Si ergo in his causa proedestinalionisquoera- sum semper esse doni, non semper esse judicii ; cum
tur, non utique alia, sed sola gratuita Dei miseri- G promissi largilas semper beatificet, judicii vero se-
cordia reperilur, veritas aliquando conlristet. QuodProphela metuens,
Item in eodenr (cap. 22) : In his autem qui pulan- hujusmodi ad Deum oratioiieni effundit : Ne inlres
tur proedestinati, non ad luenda supplicia, sed ad in judicio cum servo tuo, quia non justificabitur in
perpelranda peccata, cum causa ipsius proedestina- conspeau tuo omnisvivens(Psal. CXLH).Sciebat enim
tionis quoeritur, non invenio quid respondere possit, cunclos pari relinendos punitionis vinculo*nisi Deus
quisquis hanc asserere meditatur. Nunquid enim, in quibus vellet misericordiam fecisse, superexalla-
sicut recte dicimus, ad hoc proedestinalos sanclos, ut, ret judicio. Juslificaiio igilur et glorificatio, quoe
Deo in eis misericorditer opérante, ex malis fièrent non esl homini ex homine, sed ex Deo, quia mul-
boni, et ex impiis justi? Quod cum dicimus, ad Dei luin sanctis fuerat profutura, ideo proedicla esl
gloriam dicimus : Nunquid sic recte dicere poleri- et promissa ; punilio vero, quia in seternum fuit.
mus, ad hoc proedeslinatos iniquos ul Deo in eis, impiis obfutura, proedicla est tanlummodo, non
etsi non misericorditer, saltem juste opérante, ex promissa. Quod etiam divinis testimoniis facilius
bonis fièrent mali, autexjustis fièrent impii? Absit oslenditur. In illo quippe Prophetoe loco ntrumque
hoc a nobis, et ab omnibus Christianis, .ut causant pariter invenitur expressum, ubi Deus per Isaiam
v
çujuslibet peccali quisquam deputare divinoeaudeat eos qui sibi non serviunt, his arguit verbis : Ecce,
oequitali: cum nec malitioe,nec impietatis cujusquam qui serviunt mihi manducabunt, vos vero esurie-
causa esse possit. tis : Ecce, qui serviunt mihibibent, vos vero silieiis :
Item in eodem (cap. 25) : Quis ergo putet a bono Ecce, qui serviuntmihi loetabunlur, vos vero clamabi-
ac suavi Deo proedestinalum hominem aut ad niali- tis proe dolore cordis vestri, et a contritione spiritjts
tiam voluntatis, qua bonum Deum relinqueret, aut ululabilis (Isa. LXV).In his omnibus, quoecunque
ad amaritudinem contumacioe,qua suavem Dominum ad iniquorum personam pertinent, proedicla sunt
non limeret? Proinde fidelibus congruit credere et tanlummodo, non promissa. Neque enim dicen-
confiteri, Deuni bonum et justum proescissequidem dum est bonilatis largilale promissum quod intentai
peccaturos homines, quia nihil eum latere potuit iniquitatis mérita severitas inferendum. Si qua vero
futurorum (neque enim vel futura essent si in ejus ad personam servienlium Deo pertinent, el proedicla
proescientia non fuissent) : non laraen proedeslinasse sunt, el promissa. Taie aliquid est eliani in illo Sal-
quemlibet hominem adpeccalum, quia si ad pecca- vatoris nostri sermone, quo ait: Tune illiibunl •«
lum aliquod hominem Deus proedeslinaret, pro pec- combuslionem oelernam, justi autem in vitam telet-
 993 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 994
nam (Matth. xxv). Proedixit et promisit proemium,A non libérant, el hic ex propriis nihil egerunt, et
quo Iroerentur justi, non autem promisit, sed proe- illuc ad lormenta perveniirat. Quibus unum malum
dixit supplicium, quo punirenturinjusti. Neque enim est, corruptibiliter nasci, aliud corroptibiler mo-
sicut proedeslinavitsanctos adjusiitlamaccipiendam, ri : sed quia post mortem quoque oeterna mors
sic proedestinavit,impios ad eamdem justiliam arait- sequitur occulta eis justoque judicio, etiam sine
lendam: quia misericors Dominus el justus, poluit causa vulnera multiplicantur : perpétua quippe
gratis a pravitate liberarè quos voluit, pravitalis tormenta suscipiunt, qui nihil ex propria volun-
autem operator nunquam fuit, nisi in quantum a tate peccaverunt. Hinc namque scriptum est :
Deo discessit, nec discessum Deus proedestinavit, Non est mundus in conspeclu ejus, nec unius
quamvis discessurura cognitione divina proesciverit diei infans super terram. Hinc per semetipsam -Veri-
(cap. xxvi), Deus itaque, licet auctor non sit mala- tas dicit : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu
roffl cogitationum, ordinator tamen est malarum sancto, non potest inlroire in regnum Dei (Joan. m).
voluntalum, et de malo opère cujuslibet mali, non Hinc Paulus ait : Eramus natura filii iroe, sicut et
desinit ipse bonum op'erari : nec in ipsis injusloevo- coeteri(Eplws.n).Qui itaque nullum proprium adjun-
luntatis operibus, deserit operum suorum justum gens, ex solo original! realuperimitur, quid istein
ordinem, quia el hoc in ipso ordine habet, quod B illo extremo examine, quantum ad humani sensus
malam juste deserit voluntatem. Quam tamen sic oestimalionem,nisi sinecausa vulneratur? Sed lamen
in suis malis operibus a se discédentem deserit, ut sub divina districtione justum esl, ut propago mor^
ibi permiltenlis Dei operatio bona non desit ? dum talis, velut infructuosa arbor, et jn ramis servet
et in peccantis voluntale injusla, implet ipse jusli- amaritudinem, quam Iraxit ex radice. Ait ergo : In
tiam ; et de malo, quo peccantem judicat, quibus turbine enim conterel me, et mulliplicabitvulnera mea
ipse vult, beneficium proerogat. sine causa. Ac si aperle humani generis damna con-
Item in eodem (cap. xxvi). Taies ad intentant sidérons, dicat : Districlus judex qui eos animadver-
proedeslinavit, quia talibus juste [Al. jusloe] puni- sione trucidai, quos culpa proprioeaclionis damnât;
tionis supplicium proeparavit. Quod utique manifesta si et illos in oeternum perculit, quos reatus arbitïiî
Dominus ipse sermone perdocuil, in eo, quod a se non addicit.
ostendit paratum, non solum regnum ubi loetentur Gregorii papoein libro Job xi (cap. 2, in cap. xn
boni ; sed et ignem oeternum, ubi crucientur mali. Job) : Abundantlabernacula proedonum,et audacter
Bonis elenim diclurus est : Venile, benedicli Patris provocant Deum, cum ipse dederit omnia in manibus
mei, percipiteregnum, quod vobis paratum est a con- eorum. Facile est hominem lune divilias despicere
stitulione mundi (Matth. xxv). Malis aulem diclurus G cumhabet : difficilevero est eas cum non habet, vi-
esl : Ile, maledicli, in ignem oeternum,qui proeparatus les oeslimare. Unde patenter ostendilur, quatenus
est diabolo et angelis ejus (Ibid.). Ecce ad quod Do- conlemplus terrenarum rerum In beati Job cogila-
minus iniquos et impios proedeslinavit, id est ad tione fuerit, qui tune dicit nulla esse quoe abundant
supplicium justum, non ad aliquod opus injuslum; reprobis, quando omnia amisii. Ait ergo : Abundant
ad poenam, non ad culpam : ad punitionem, non ad tabernacula proedonum,et audacter provocantDeum.
transgressionem : ad interiwni.quem ira justi judicis Quia plerumque eo magis contra Deum superbiunt,
peccantibus reddidit, non ad interitum, quo in se quo ab ejus largitate, et contra meritum, dilantur,
irarii Dei peccantium iniquilas provocavit. Quod et qui provocari bonis ad meliora debueranl, donis
beati Apostoli proedicatio manifestât, qui malos péjores fiunt. Sed intelligendum nobis est, quomo-
quos in oeternum damnalurus est Deus, vasa vocat doproedonesappellenlur, dura protinus additur, Cum
iroe, non culpoe. ipse dederil omnia in manibus eorum. Si enim proe-
lient in eodem: Non ergo iniqui proedeslinatisunt dones sunt, violenter abslulerunt : et dubiura non
ad mortem animoeprimant, sed proedeslinati sunt esl, quin violenlorumnonsitadjutor Deus. Quoroo-
ad secundam, id est, ad staguum ignis et sulphuris. _. do igitur ipse dat, quod hi qui proedones sunt, ne-
CAPUT IX. quiter tollunt? Sed sciendum est, quia aliud est
Ea;S. Gregorio papa in libris Moralium. quod dninipolens Deus misericorditer tribuit, aliud
Gregorii papoein Job, libro ix (cap. xn, in cap. quod iralus habere sinit. Nam quod proedonesper-
ix Job) : lu quo nimirum turbine, idcirco justus ne- verse faciunt, hoc dispensator oequissimusfieri, non
quaquam conlerilur. Perpendit namque adhuc in nisi juste permiltit, ut et is qui rapere. sinitur, coe-
proesenlisviloeitinere constituais, humanis actibus catus mente culpam augeat, et is qui rapinam pali-
exactor operum quam districlus appareat : qui tur, jam in ejusdem rapinoedamno, pro alia quam
quosdam tune realu culpoe originalis aslrictos, anle perpetravit culpa, feriatur. Ecce enim quidam
eliani sine operibus damnât. Unde recte vir sanctus in monlis fauce constituais, insidialur itineranlibus ;
ex humani generis voce protinus adjungit : El mul- sed his qui iter agit, inique fortasse quoedam ali-
tiplicabit vulnera mea, eliam sine causa. Noniiulli quando perpetravit ; eique omnipolens Deus malum
enim prius a proesenli luce sublrabunlur, quam ad suumin proeséntivita relribuens, atque hanc [«/. hune]
proferenda bona malave mérita aclivoevitoeperve- insidiatoris manibus tradens, vel spoliari rébus, vel
niant ; quos quia a culpa originis sacrameiila salutis etiam inlerire permiltit. Quod ergo proedo injuste
995 S. PRUDENTII TRECEiNSISEPISCOPI 99C
appetiit, hoc oequissirausjudex juste fieri, permisil, A vit, qualiter per soeculadisponantur. Statulum quippe
ut et ille reçiperef quod injuste fecerat: et iste jam homini est, vel quantum hune mundi prospe-
gravius quandoque -feriatar, per cujus nequissiraam ritas sequatur, vel quantum adversilas feriat : ne
voluntatem, culpam oninipoiens Deus in alterum eleclos ejus aut immoderala prosperilas elevet, aut
juste vindicavil. Ille purgatur qui opprimitur; in ista nimia adversilas gravel. Statulum quoque est, quan-
reatus augetur qui opprimit, ul vel de fundo nequi- tum in ipsa vita mortali temporalité* vivat.
tioequandoque.ad poenitentiam redeal, vel non re- Gregorii papoein Job, libro xiv (cap. 18, 0» cap,
vendis, tanto graviùs oeterna damnatione feriatur, xix Job) : Et obsederunt in.gyro labernaculum meum.
quanta diu est in sua iniquitale toleralus. Cura illo In gyro enim ..tabërnaculum Obsident, quando ex
ergo misericorditer agilur, ut peccatum finiat : cum omni latere suis lentalionibus menlem cingunt,
isto districte ut multiplieet. nisi ad poenilêiiliam re- quam modo lugere de temporalibus, modo despe-
currat. In illo mala purganlur dum vim suslinet : rare de oelernis,modo in impatientiam ruere, alque
in isto cumulantuT, dum facit: Omnipotens itaque in Deum blasphemioeverba jaculari, pessiraa sug-
Deus quod fieri prohibet, justum esl ut fieri sinat : gestione persuadent. Quoetamen verba, ul jam proe-
ut unde nuncexspectal, elnon couyersosdiu tolérât, diximus, beato Job etiam juxta histariam congruunt:
quandoque inde plus feriat. Bene ergo. dicitur : B qui dum mala quoepertulit ante oculos congessit,'
Abundant tàbernacula proedonumet audacter provo- non quasi corrigendum filium, sed quasi hoslem,
cant Deum, cum ipse dederit omnia in manibus eo- percussum se esse indicavit. Per quem sibi eliam
rum : quidquid iniqui lollant, eis hoc ipse dat, qui latrones ejus viam fecerunt, quia maligni contra eum
illis ad -rapinam posset resistcre, si misereri vo- spiriius licentiam percussionis"acceperunl. Cujus in
luisset. gyro tabërnaculum obsederu.nl,quia, sublalis rébus et
Ex eodem libro (cap. 5): Si incluserit hominem, finis, eliani corpus ejus omne vulneribus atlriverunt.
nullus est.qui aperial. Quia omnis homo per, id quod Sed miroiit valdé est, cum latrones diceret, cur ad-
maie agit, quid sibi aliud quam conscientioesuoecar- didil ejus, ut videlicet eosdem latrones Dei esse
cerem facit, ut hune,animi realus premat, etiamsi monstraret. Qua in re si volunlas.ac potestas mali-
nemo exlerius accuset? Qui cum, judicante Deo, in guorum spirituum discernatur, cur latrones Dei di-
malitioesuoeçoecitale relinquitur, quasi intra semel- cantur, aperilur. Maligni quippe spiriius ad nocem-;
ipsum claudilur, ne evadendi locum inveniat, quem dura nos incessabiliter anhelant; sed cum pravam
invenire minime meretur. Nam soepenonnulli a pra- voluntatem ex semetipsis habeant, poteslalein lamen
vis actibus exirecupiunt, sed quia eorumdem actuum nocendi non habent, nisi eos voluntas summa per-
pondéré premuntur.in maloeeonsuetudiniscarcere in- C miltat. Et cum ipsi quidem injuste nosloedere appe-^
clusi, a semelipsis exire non possunt. Et quidam cul- tant, quemlibet tamen loedere, non nisi injuste a
pas proprias punire cupienleshoc quod recte se agere Deo permiltuntur. Quià ergo in eis voluntas.rajusta
oeslimaiit, in gravioros culpas vertunt : fitque modo est, et potestas justa, et, latrones dicuntur, et Dei,
mirabili, ut quod exitum putant, hoc inclusionem ut ex ipsis sit; quod inferre mala injuste desiderant,
inveniant. Sic videlicet reprobus Judas, cum mor- et ex Deo, quod desiderata juste-consommant;
lem sibi contra peccatum .intulit, ac oelernoemortis Ex eodem libro (cap. 22) : Et orabam -fitios nteri
supplicia p.ervenit; et pejus de peccato poenituit mei. In Deo, qui corporis forma non circumscribituri
quam peçcavit.Dicalur ergo : Si incluserit hominem, membra corporis, id est manus, oculus, utérus ila
nullus est qui aperial. Quia sicut neino obsistit lar- nominanlur, ut ex membrorum vocabulis, effectus
gilati vocantis , ita nullus obviât justitioe.relinquen- ejus potenlioe designetur. Oculos quippe habere di-
tis. Includere itaque Dei, esl. clausis non aperire. citur, quia cuncta videt : manus habere describi-
Unde ad Moysen dicitur de Pharaone : Ego obdurabo tur, quia cuncta operatur:in utero autem proies
cor ejus, Obdurare quippe per justiliam dicitur Deus, concipiiur, quoe in bac vita profertur. Quid ergo
quando. cor reprobum per gratiam non emollit. Re- ulcrum Dei, nisi ejus consilium debemus accipere,
cludil [al, includit] itaque hominem, quem in suorum D in quo anle soecula,per proedeslinationemconcepti
operum tenebris relinquit. sumus ; !la ut creati per soecula producamur? Deus
Ex eodem libro (cap. 8) ; Regum itaque balteunt ergo, qui manet ante soecula,uleri sui filios oravit,
dissolvit,quando in his qui bene regere membra sua quia eos quos.potenler per divinilatem condidit, in-
videbanlur, propter elationis culpam, castitatis in carnaïus veniens humililer rOgavit.
eis cingulum deslruil. Quid vero, in fune accipilur, Gregorii papoein Job, lib. xv (cap. 24, in cap.
nisi peccatum? Sicut. per Salomoneni dicitur : Ini- xxi Job). Et in puncto ad inferna descendunt. Potest
quilales suoe capiunt impium : et funibus peccatorum in puncto hoc quoque intelligi, quod soepehi, qui
suorum comtringilur (Prov. v). diu in iniquilate tolerati sunt, subita morte rapiuu-
Gregorii papoein Job, libro xu (cap. 2,-«« cap. iv tur-j ut nec.flere anle morlem liceal quoe peccaver
Jab) : Constituistiterminos ejus quiproeleriri non pote- runt. Sed quia nonnunquam eliam vila justorum su-)
runt. Nulla.quoehominibus in hoc mundo fiunl abs- bito fine lerminalur, melius illud accipimus, si hoc
que omiiipotentis Dei occulta consilio veniunt. Nam de eorum temporali vita senliamus ; quia quidqiii.il
cuncia Deus secutura proesciensj.anle soeculadecrer transire poluit, subiium fuil. Amicis aulem beati
997 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 998
Job, qui idcirco hune injustum esse crediderunl, xA bumano succindilur, nec lignisnutritar; sed creatas '
'
quia ilagellalum videront, recte'ejusdem sancti viri semel durât inexslinguibilis, el sùccefcsionenon in-
voce, de iniquorum flore el perdilioné bstensum est, diget, et ardore non caret. Bene ergo de hoc iniquo
quia proesenlis viloe prosperilas, innocentioe lestis dicitur : Devorabil eum ignis qui non sucçendilur :'
non est : quia mulli ad perennem vilain per flagella quia Omnipolenlis justiiia fulUroruin proescia ab'
rédeunt; et plerique ad iiïfinita judicia përducendi ipsa muîidi origine gehennoe ignem creavit, qui in'
smëflagello îiioriu'nliir. pcèna reproboruih esse semel îiïciperet, sed ardo-
Ex eodem libro (cap. 50) -.Et sicut favilla quam rem suum etiam siiie lignis nunquam finirel.
turbo dispergit. Ànie Omni'polènlis oculos, iniquï Ex 'eodem libro (lib.'xn, cap. 16,17, iii cap. xin'
vilà favilla est : quia etsi apparet ad'mOmerilumvi- Job)': Ipse enim solus est, el nemo avertére potest co-
ridis, ab ejus tamen judicio jam consumptacernitur ; giialionem ejùs (Sap. i): Nunqiiid noii sunt arigeïi
quia cons'uinplioniesloeternoe deputalà. Ilànc favil- ël homines, coelum et terra, aér et mare, cuncta'
lani'turbô dispergit, quia D'eus'maiiifestus véniel, vôlatilia, qùadrupedia , alque feptiliâ? Et cerie'
Deus noster el nonsilebit. Ignis in conspecluejus ar- scripliim est, creavit ul essent omnia. Cura ergo iii.
debit, et in cîrcuilu ejus tempestùs'valida(Psal. XLIX).' rerum natura tam multa sint, tuf beati viri voce
Iii'eodem1ibro(cflp. 52) : Sëd ecce cum,hoecaudi- B nunc dicitur : Ipse enim'sôlus est? Séd aliud est
'""'
vinius [al., audimus], cordi noslro quoestioorilur, esse,oliûdprincipaliteresse; aliud mulabiiiter atquë
Cur omnipotëns et misericors Deus in taillant coeci- aliud immutabililer esse. Sunt enim hoecomnia",sed
latém catiere rationem humanoe mentis përmîserit? principaliler non sunt :" quia in semelipsis minime
Ne vero quisquam ultra quam débet, occulta Dei subsistunt, et iiisi gubernantis inanu lenéantur, éssë
judicia discûtere proesumat,recte subjungilûr : Nun- nequaquam possunt. Cuncia namque in illo sub-;
quid Deumquisquamdocebilsciénliam,qui excelsosju- sislunl, a quo creata sunt; née ea quoevivunt, sibi-
dicatTOium in his quoe de nobis agiiniur, anibi- melipsis vit'ani tribuunt, neque ea quoembventur,
gimus; Hebemusalia quoe nobis sunt cérta conspi- et non vivrait suis nutibus, ad molu'mducuntur : sed
cerè, et eàiii qiioede nostra nobis incerliludine sur- iile cuncta raovet, qui quoedam vivificat, quoedam
rexerat, cbgitalîonis qùerdam placare.' Ecce enîni vero non vivilicata, in extremanl essentiara miré
qiiod eleclos ad'vitam flagella fev'ocant; el a malis ordinans serval. Cuncta quippe ex nihilo facta suiit,
aclibus reprobos nec flagella compescunt : omnipo- eorumqûe essentiâ rursum ad nihilum 'tenderet,
tentis Dei judicia super nos Valde occulià sunt,'et nisi eam auctor omnium regiminis manu Teliiieret.
injUsta non sunt. Sed- si lendamus oculum mentis Omnia itaque quoe creala sunl, per se nec subsistere
ad superiora, in illis aspicimus, quia de nobis quid G proevalenl,nec movéri ; sed inlanlum subsistunt, in-
juste conqueri non habënïus. Oninipolénsenim Deus quantum ut esse debeant acceperunt : intantum
angelbrom 'mérita discernéns, aliosin oeternà luee movenlur, inquantum occulta instinctit disponunlur.
sine lapsu permanere cônslituit ; alios sponte lapsos Ecce enim peccator flagellandus est de rébus lm-
as'làtu suoecelsitudinis, in oeternoedamnationis ul- manis : aréscit in laboribus ejus terra, concutïtur iu
tione prostravit. Nobiscum igitur injuste nihil agit, éjus naufragiis mare, ignescit in ejus sudôribus aer,
qui et subtiliorem nobis natiiram juste judicavit. oblenebrescit contra eum inuiidalionibus coelum,
Dicat ergo : Nunquid Deum quispiam docebit scién- inardescunt in ejus oppressionibushomines, moven-
liam, qui excelsosjudicat ? Qui enim super nos mira tur in ejus adversitate et ahgelicoevirlutes. Nunquid
facil, constat prôculdubio quia de nobis scienler om- nam hic quoeinaniraata, vel quoeviventià diximus,
nia 'disponit. His itaque proeraissis adjUngitur, ubi suis inslinctionibus, et non magis divinis impulsionb-
huiiiaiins animus in requisilione fatigalur. Nain sub- bus àgilântur? Quidquidest itaque quod exteriussoe-
diiur : Iste moritur robnsius et sanus, dives et felix; Vit, per hoc ille inluendus est qui hoc inlerius dispo-
viscera ejus plena sunt adipe, et medullis ossa iliius nit. In omni igilur causa, solus ipse iiituendusest[a/.,
irrigantur : -alius vero moritur in amariludine animoe metuendusi,quiprincipaliterest,qui etiahiâd'Mosem
suoeabsque itllis operibus. Isla cum ita Sint, quis dicit : Ego sum qui suni : sic dices film Israël : Qui
omnipoientis Dei sécréta disculiat, cur hoec ila esse est misit me ad vos (Exod.m). Cum itaque flagêlla-
permiilal ? Sed eleclisel reprobis et vita quidem dispar mur per ea quoe videmus, illum debemus sollicite
est; carnis aulem in morte corruptio dispar non est. metuere, quem non videmus. Vir itaque sanclus
' Ex eodem libro
(cap, 17 in cap. x Job) : Devoravit •despiciat quidquid exterius terret, quidquid per
eum ignis qui non succindilur. » Miro valdé modo essenliam suam, nisi regeretur, ad nihilum tenderet :
paucis verbis expressus ,est ignis gehennoe. Ignis et mentis oculo suppressis omnibus intueatur unum
namque corporeus, ut essê ignis valeat, corporeis in cujus essenlioecomparatione, esse iiostriim non
indigel fomentis. Qui cum necesse est ut serVetur, . esse est, et dicat : Ipse enim solusest. De cujus mox
per cohgesla ligua procul dubio nutriiur : nec valet iramulabilitate; apte subjungitiir : Et nemo avertére
-nisi succens'us'cs'seVet nisi refeetus subsistere. At; potest cogitalionemejus, Sicut enim immutabilis na-
contra gehennoeignis, cum sitincorporeus, et in se: lura est; ita iihmulàbilis'cogilationé. Cogitalionem
niissos reprobos corporaliter exurat, liée studio quippe ejus nullus avertit, quia '"nemo resîslere oc-
1 a Tolum hune locum
pro se citât Hincmarus lib. de Proedestinatione,cap. 16
990 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 1000
cultis ejus judiciis proevalet. Nam etsi fuerunt qui- A Ex libro x (in c. xxx) : Ab heri quippe, et a proe-
dam qui deprecationibus suis ejus cogitalionem teriio tenipore proeparala esl a rege Domino Tophet,
avertisse videantur, ita fuit ejus interna cogUaiio, id est lata el spatiosa gehenna, quoe eos oeiernis
tit sententiam iliius avertére deprecando potuissent, urat ardoribus.
et ab eo accipere quod agerent apud ipsum. Dicat Hieronymi presbyleri explanationero in Ezechiel,
ergo : Et nemo polerit avertére cogitationem ejus, libro îv (in c. xiv) : Fili hominis, isti viri qui coram
quia semel fixa judicia mutari nequaquam possunt. tesedent, posuerunt immunditias suas in cordibus
Unde scriptum est : Proeceplumposuil, et non proe- suis, sive cogitationes : et juxla Symmacbum et
teribit (Ps. cxlyni). Et rursum : Coelum et. terra Theodotionem, idola et scandalum. Nunquid hujus-
transibunt, verbaaulemmeanonIransibuni (Luc. xxr). niodi hominibus debeo responderc, qui cum cogita-
-Et rursum : Non enim cogitationesnteoesicut cogita- tionibus pristinis ad me veniunt, ne hoc quidem
tiones vestroe,neque vioe meoesicut vioeveslroe(Isa. tenipore impielalis suoe scelera relinquentes ? Quia
xxxv). Cum ergo exterius mutari videtur sentenlia, igitur perverso ad te corde venerunt, responde eis,
interius consilium non mutalur, quia de unaquaque non ex persona tua, sed ex meo imperio, et dices ad
re immulabiliter intus conslituilur; quidquid foris eos : Hoecdicit Dominus. Est aulem totius loci ista
mutabililer agitur. Sequitur : Et anima ejus quod- B sententia : Homo homo, non aliarum genlium, qua-
ciinque voluit, hoc fecit. Cum sit cunclis corporibus rum error polest habere veniam, sed domus Israël,
exterior, cunclis mentibus interior Deus; ea ipsa qui cum pristinis viliis, de quibus supra diximus, ad
vis ejus qua omnia pénétrât, cun'ctaque disponit ; Prophetam venerit sciscilandum, ego resporidebo
anima iliius appellatur. Cujus videlicet voluntali nec juxla cor et immunditias suas; ut juxta quod vult
illa pbsistunt quoecontra voluntatem iliius fieri vi- et crédit, ita et audiat. Nec enim merelur correclio-
dentur. Quia ad hoc nonnunquam permiltit fieri, nem, qui non discendi, sed lentandi animo interro-
etiam quod non proecipit, ut per hoc illud certius gat : sed suo corde capiendus est, secundum quod
impleatur quod jubet. Apostaloe quippe angeli per- scriboe el Pharisoei inlerrogantes Dominum, imo
versa voluntas est ; sed tamen a Deo mirabiliter tentantes, audiunt : Quid me tentatis? Et rursum :
ordinatur, ut ipsoequoque ejus insidioe utilitati bo- Nec ego dicam vobis in qua virtute hoec faciam
norum serviant, quos purgant dura tentant. Sic ita- (Matth. xxi).
que ejus anima quodcunquevoluit, hoc fecit, ut inde In eodem : Quodque sequitur, et videtur facere
quoque voluntatem suant impleat, unde voluntali quoestionem: Prophela cum erraverit, et locutus fuerit
iliius repugnari videbatur. v verbum, ego Dominus decepi prophetam illum. Non
CAPUT X. putemus de vero prophela dici, sed de pseudopro-
Ex. SS. Isidoro et Hieronymo. pbela, qui ôpiavvuuç prophela appellatur. Et de illo
Isidori ex libro i Senlemiarum, de Gralia et Proe- Scripturarum loco solvi potest, quando Achab rex
destinalione (cap. 22) ; Sicut ignorai homo lerminum Israël, vadens ad proelium, non vult audire Michoeam
lucis el lcnebrarum,tvel utriusque rei quis finis sit : prophetam, sed pseudoprophetoeconsiliis acquiescil :
ita plenius nescit, quis anle suum finem luce juslitiae dicilque Michoeas,quod viderit Dominum sedenlem
proevenialur; vd quis peccatorum tenebris usque in insolio et erroris spiritum ultro se oblulisse.ad de-
suum lerminum obscurelur, aut quis post lapsum cipiendumregem (III Reg. xxi). Diabolos quoque in
lenebrarum conversus, resurgat ad lucem. Cuncia volumine Job, circuiens terram, stare dicitur in
hoecDeo patent, hominibus vero latent. conspectu Dei, et in subsiantiam primo Job, deinde
. Hieronymi in Isaia lib- xi (cap. 6, in c. v) : Quam in corpus ejus accipere a Domino potestatem (Job
soeculi[al., qui soeeuli] deliciis occupali, nec respi- t). Sed et Balaam ariolus a Domino mittitur, ut
cienles opéra Dei, captivi ducuntur in peccatum, et decipiat Balac filium Beor (Num. xxii). Hoc autem
non habent scienliam.Dei, et idcirco famé et sili tolum dicitur, ne pseudoprophetarum fortitudini
persunt Jionorum operum, alque virtutum : et de- rcpuletur, quod decipitur populus, et magis vult
trahentur in gehennam, ibique oeierniscrucialibus audire mendacium, quam verilati aurem accommo-
depulati, polentiam et superbiam iniseria Cernent, .dare : sed quod Dei iroe sit, utperversus populus el
et bumilitaie mutari. # incredulus magis pseudoprophelas audiat, quam
Hieronymi in Isaia, libro ni (in i partem c. ix) : propbelas. Denique extendit manum suam super
Quomodoenim veslis quoe humano sanguine cruen- eum, subauditur prophetam, et deletur de medio
tala esl, sanari non potest, sed infecta sanguine, populi ejus, ut portai iniquitatem suam, quià similis
igné comburitur, ut maculoecum veslimento foedi erroris, et poena consimilissit : ut tam ille qui inler-
cruoris intereant : sic diaboli violenta proedatio,et rogat, quam ille qui inlerrogatur,portent iniquitatem
tumulliis ac lurboe quibus humanum sibi subjiccret suam : nequaquam domus Israël, eoruni qui Dei
genus, gehennoeignibus deputatoe sunt. verba audire voluerint perversis vaticinalionibus
In libro vin (in «.xxv). Ul omnia opéra ejus illudatur : sed sil populus Dei, et ipse Dominumha
proferaniur in publicum, eldispergantur habitalores bere mereatur. In eo quod dixit : Ego DominusJe
ejus in diversa loca, pïoemiis vel suppliciis depulati cepi illum, Salomonis verba consentiunt qui de Deo
Io/.,deslinati]. dispulaus ait : Et illusoribus illudet(Prov. i»)".Wud.
inni EPIST. AD HLNCMARUM ET PARDULUM. 10QÎ
que teslimonium : Si ambulaverimad me pervers/,et Ai.num consequatur vitam seternam, non est salvalus^
ego ambulabocontra eos in furore perverti) (Levit. cruce Chrisli qui non est crucifixus in Cbrislo, non
xxvi, juxla LXX). est crucifixus in Chrislo, qui non est membruni
corporis Chrisli, qui non per aquam et Spiri-
CAPOT XI. tum sanctum induit Chrislum. Qui ideo infirmi-
Ex Prosperi Responsionibusad Capitula Gallorum. tate nostra communionem habuit morlis, ul nos
Prosperi quarta décima quippe Gallorum objeclio in virtule ejus haberemus consortium resurrec-
sic habetur (ex Fulg. ad Monim., cap. 30 et ult.) : tionis. Cum itaque reelissime dicatur Salvalor
a Quod qui Evangelicseprsedicalioni non credunt, pro tolius mundi redemptione crucifixus, propier
exDei prsedestinationenon credant. El quod Deus veram humanse nalurae susceplionem, et pro-
Ha definierit, ut quicunque non credunt, ex ipsius pier communemin primo homine omnium perdilio-
conslilulione non credant. Huic itaque pravitali, nem : polest tamen dici pro his tanlum cruci-
quie beati Auguslini dictis, non ex verilate, sed ex fixus, quibus mors ipsius promit. Dicit enim Evan-
livore objiciebatur, tali Prosper sermone respondit : gelista : Quia Jésus morilurus erat pro gente,
Infidelilas non credentium Evangelionequaquam ex sed etiam ut filios Dei dispersoscongregaretin unum
Dei prsedestinationegeneratur. Bonorumenim Deus Ia (Joan. xi). In sua enim venit, et sui eum non rece-
auctor est, non malorum. Praedeslinatioigitur Dei perunt; quotquot aulem receperunt eum, dédit eh
in semper bono est, aut ad retributionem jusliiise, poleslatemfilios Dei fieri, qui non ex sanguinibus,
aut ad donationem pertinens gratise : Universoeenim neque ex voluntalecarnis,nequeexvoluntate viri, sed
via; Dominimisericordia et veritas. Proinde infide- ex Deo nali sunt (Jean. i). Diversa ergo ab islis sors
litas non credentium, non ad constilutionem Dei, eorum est, qui inler illos censentur de quibus dici-
sed ad praescienliam referenda est. Qusenon ideo tur : Mundus eum non cognovit; utpossit secundum
necessitatem non credendi intulit, quia falli de ea, hoc dici : Redemplor mundi dédit pro mundo sangui-
quse futura erat, infldelitate non polùit. nem suum, et mundus redimi noluit, quia luceni
Quinta décima etiam objeclio (Ibid. c. iS, 16) tenebroe non receperunl, quibus dicit Aposlolus :
his verbis'inserlaest. * Quod idem sit prsescientia, Fuistis aliquando tenebroe,mineautem lux in Domino
quod prsedestinatio. Ciii Prosper sic respondit : Qui (Eph. y). Ipse Dominus Jésus, qui dixit se vehisse
proescienliam'Deiin nullo ab ipsius prsedestinatione qua;rere et salvare quod perierat : Non veni, inquit,\
discerni, quod tribuendum est Deode bonis, lioc ei >»isiad ovesquoeperierant domus Israël (Matth. xV).
etiam de malis conatur ascribere. Sed cum bona ad Nequequi sunt semen Abrahoe, omnes filii; sed in
largilorem cooperatoremque eorum Deum, mala au- ^C Isaac vôcabiturtibi semen: id est, non qui filii carnis,
lem ad volunlariam rationalis creaturse nequiiiam hi filii Dei, sed qui filii promissions, oeslimanlurin
referenda sint : dubium non est, sine ulla temporali semine (Rom. ix). In istis ergo sunt illi de quibus
differenlia, Deum et proescissesimul et prédesti- dictum supra memoravimus : Quia Jésus morilurus
nasse, quse ipso erant auctore facienda, vel quse erat pro gente, non lantum pro génie,sed etiam ut
malis meritis justo erant judicio reiribuenda ; prse- filios Dei dispersoscongregaret'in unum (Joan. xi).
scisse aulemXanlummodo,non etiam prédestinasse, Quia non solum ex Judseis, sed etiam ex genlibus,
quoenon ex ipso erant causam operationis habilura. per eum qui vocat qusenon sunt, tanquam qusesunt,
(Bactenus ex Fulg.) et qui dispersos Israël congregat, filii promissions
Ejusdem(Prosper, ibid., c. 9) : cNullus omninoest in unam Ecclesiam congregentur, ul impleatur quod
ex omnibus hbminibus, cujus natura in Cbrislo Do- promissum est Abrahse, cui dictum esl : quodin se-
mino noslro suscepta non fuerit; quamvis illenalus mine ejus benedicendoeessent omnes tribus terroe
sit in simililudine carnis peccati, omnis aulém homo (Gen.xvm)t
nascatur in carne peccati. Deus ergo DeiFilius, mor- CAPUT XII.
talitalis humanse particeps factus absque peccato, . Ex Cussiodoroin Psalmos, et Beda.
hoc peccatoribus et mortalibus conlulit, ul qui nali- ' Cassiodori in expositione psalmi ix : Cognoscetur
viLatisejus consorles fuissent, vinculum peccati et Dominusjudiciafaciens, in operibusmanuum suarum
niortis évadèrent. Sicut itaque non sufilcithominum comprehensusest peccator, vera nimis et absolula
renovationi, nalum esse hominemJesum Christum, senlentia ; quoniam tune manifeste cognoscetur Do-
nisi in ipso, eodem de quo ipse ortus est, spiritu rc- minus judicia facere, quando peccatoribus dabilur
nascanlur : sic non sufficit hominum redempUoni, selerna crucialione torqueri. Hic enim quia sunt
crucifixum esse Dbminum Christum, nisi comrao- eis libéra scelera, relinqui creduntur forsilan impu-
rianlur ei, et consepelianlur in baptîsmo; alioquin nita : sed ubi dies ille manifeslationis advenerit, et
nalo Salvatore in carne subslanlia3noslraî, et cruci- throno majestalis suseDominusinsederit, tune ge-
fixo pro omnibus nobis, non fuerat necessarium ut neraliier agnoscetur operari judicia sua, quando
renasçeremur, et simililudinemorlis ejus complan- humanum genus, sive a sinislris, sive a dexlris,
taremur. Sed cum sine hoc sacrameriionemo homi- ejus fuerit arbitrio segregalum. Hoc est enim judi-
, » Hsecfréquenter usurpai Hincmarus. c Id. ibid., cap. 3.
k Hincmarus de Pwedes.t.,cap. 16.
PATROL.GXV. 32
 1003 S. PRUDENT» TRECENS1SEP1SCOPI 1004
éîa vera facere, uniuscujusque mérita, sine ulla con- A sione diviha, in praîdam càdunt perniciosissimarum
fusîone discerhere. Sequitur senientise hujus apertâ bestiarum. Perscrutandum est etiam quod dicit, im-
declaratio; dicit enim unde côgrioscitur Dominum missiones factas per angelos malos, quasi et per
Verajudicia facere: scilicet, quando nexuosis ope- angelos bonos non delibel peccatores. Per bonos
ribus suispeccator astringitur, et secundum actuum enim angelos Sodomam subverlit et Gomorrham,
qualitalem rëcipîl ultionem. Nam sensus ille omnino qiios Abraham et-Lot suscipere suis hospitiis me-
vitandus est, qui putàt peccatorem sola deliclorum ruerunt. Tentalus est etiam transgressof perangelum
suoTumrecordatione cruciàridum. Nam si hoc tàri- malum, sicut in Regûm volùmiiie dicit : Et introivit
tum suflîceret, quarediceretur : Ile in ignem ailer- spiritus Dei malus in Saul (I Reg. xviii). Justi quo-
mtmquiparatus est diaboloet angelisejus(Matth. xxv);? que tenlati sunt a diabolo, ut Job, et Paulus apo-
Et illud : Vermis eorumnon morietur, et ignis eorum slolus, et caetera hujuscemodi. Constat enim cuncta
non exstinguetur (Isa. LXVI)-Non enim hic loca lor- qusecreala sunt, Creatoris aut permissioni aut im-
menlorûm riegat peccatoribus dari, sed per qualita- perio subjacere.
tes operum suomm eos dicit esse torquendos. Sen- . Cassiodori in Psalmo LXXXI : Tantum est, ne re-
tiamus igitur locuin peccatdrum suppliciis esseprse- fugientès malagma salutiferum, exilium vobis prse-
paralum ; intelligamus intrinsecus poenale malum, B paretis selernum.
quod sceleratis legimus imminere. Nani ul rêvera Cassiodori in psalmo LXXXII : a Et revereantur, et
cognosc.amus healiludinem a damnationibus, qui- pereant. Iste sensus est quem superius dixit, quia
busdàm lerminis esse divisam, recordemur divitem ibi reverendo non proficiunt,, sed pereunt, qui ad
oculos sublèvasse, pauperemque Lazarum in sinu sternum supplicium deslinantur.
ÂbrahsBfuisse conspectum, se aulèm flammis ul- Cassiodori in psalmo LXXX.VHI : t Fréquenter
tricibus deputalum (Luc. xvi). Unde ordo iste veri- èmundat Divinitas quos flagellai, ut purgatum rt-
tatis nùllalènus dicerelur, si peecaîôres malorum cipial, quem peccatis sordidum respuebat; quos vero
r'ecordalio sola lorqueret. Haec sunt occulla filii, ab emundaiione dissolvit, id est removit, hos jam
quse lilulus praedixit. et ddniharé decrevit.
Cassiodori in psalmo LI : Deslruit Deus in bac Cassiodoriin psalmoXCII-.Parafa sedestua, Deus.
vîla prosperrime, quos iterum sediflcare decreveril. Çaraia .significat prsedestinationem ; >quia totum in
In fineauiem qui destruitur, oelernissuppliciisdépu- illa verilate consislit, quidquid in adminislratione
ta iur. mundi evenire cpnligerit,
Cassiodori in psalmo LIV: Hos laies implere non Cassiodori in ; expositione psalmi ciii : In hac ita-
[ni., non implere] dicit dies suos quando cum si'bi p
vilam exilum celerrimse morlis que nocle bestisesilvarum, id est, dsemonia, et catuli
longam promitlunl, leonum, quos diaboli corrupta voluntate genuerunt,
inveniuni. Nam omnium dies in prsedeslinalione ad devoralionem
quserenles aliquosi exierunt ut
iioscunlur esse definiti. escam malitise, permiltente tamen Domino, reperi-
Cassiodori in psalmo LXV: Imposuisti homines rent. Nihil enim a quoquam fieri potest, nisi quod
super capila nostra. Imposuisti dicit, ul omnia ipsius ipse secreto judicio, aut adprobalionem, aul ad vin-
volunlale facla esse constaret; sicut dicit Dominus diclam faciendum esse permiserit.
Pilalo : Non liaberes potestalem in me, nisi tibi data Cassiodori in expositione psalmi civ : Convertit
fuissel desuper (Joan. xix). cor eorum, ul odirent popnlum ejus, et dolum facerent
.Cassiodori in expositione psalmi LXXVII : Misit in in servos ejus. Venil ad quarlam parlera, ubi JEgy-
eos tram indignalionissuoeiindignalionem,el iram, et ptios memoral UebrsDisinvidiam habuisse ssevissi-
tribulaiionem, et immissionesper angelos malos. Ordo niam, alque eos operibus subjecisse dorissimis.
vindicte verissima descriptioné narralur. Prius enim Praeslando enim felicia populo Israelitico, convcnit
Dominus peccalis noslris irascilur, quando nulla Dominus ad odium, et.ad dolos cor jEgypiiorum ;
compunclione converlimu'r. Ac deinde maliliam ho- J. non quia ipse mali auclor est, sed prsestando aliis
minis in sua indignatione, et ira, et iribulalione de- bénéficia, mentes excitavil obliquas. Necesse est'
relinquii, ut propriis adversitatibus ailligantur, qui enim, ut scelerali "homines alienis prosperis intu-
divinis jussionibus obedire conlemnunl. Sicut scri- mescant, qui se norunt mereri non posse similia.
plum est : Propterea tradidit illos Deus in desideria Sicut in sacrificiis Cain et Abel factum-est, quando
cordis eorum, in immundiiiam, «î facianl quai non unius sacrificium respuit, allerius libehter accepit
'
conveniunt, etc. (Rom. î, 1). Scelerali quippe ho- (Gen. iv).
ininis indignalio perlinel ad tumidam superbiam, Bedsepresbyleri in libro Hexaemeron in Genesin :
ira ad audaciam nefandam, tribulatio ad confusam Et ecce miserunt mahum viri, et inlroduxerunl, etc.
desperationem. Tuuc per angelos malos ; ad immis- (Gen. xix). Ad sempitérnum praeparanturincendiùmV
siones prsecipitantur illiciias, et quasi nudati defen- non inconvenienter insinuare c.

* Citât Hincm. cap. 16.

h Hincm., ibid. exposilio reperitur in Beda : paucis igitur verbis ad
clausulam facientibus, cogimur esse contenii.
c Hoc loco déficit apographum, neque hujus loci
1005 EPIST. AD HINCMARUMET PARDULUM. 1006
CAPUT XIII. ALjustilia, ethonorem donatindebitum gratia, non me-
rili prserogaliva, non fali necessilate, non lemeri-
De gratta et libero arbilrio, ex dipersis.
tate forlunse, sed altiludine diviliarum sapienlise et
VenerabilisInnocenta papse de libero arbitrio ista scieniise Dei, quam non aperit, sed clausam iniratur
sunt verba ad Carthaginense concilium (Innoc. epist. Aposloius, damans : 0 altkudo diviliarum sapientia.
xxxi). a Liberum enim, inquit, arbitrium olim ille etscienîia; Dei, quam inscrutabilia sunt judicia ejus
perpessus, dum suis inconsullius utilur bonis, cadens et invesligabilesvioeejus ! Quis enim cognovit sen-
in prsevaricalionisprofunda demersus, et nihil quem- sum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit, aut quis
admodum exinde surgere possel invenit, suaque prior dédit illi, et retribueturei ? Quoniamex ipso, et
in seternum libertale deceplus, hujus ruinse jacuisset per ipsum, et in ipso sunt omnia, ipsi gloriain soecula
oppressus, nisi eum postea Chrisli per suajn graliam soeculorum.Amen (Rom. xi).
[al. oppressa nisi eum post Chrisli pro sua gralia] Augustini contra Pelagium libro î (Contra duas
relevasse! adventus, qui per novse regeneralionis epist. Pelagianorum, 1. î, cap. 2) : Dicunt, inquit,
puriûcationem, prselerilum omne vitium sui bapti- illi Manichsei, quibus modo non communicavi-
smatis lavaero purgavit. mus, id esl, toli isli cum quibus dissentimus,
Ex epistola Afrorum episcoporum ad papam Zo- Ii quia primi hominis peccalo, id est Adse, liberum
zimum : Manifestfssimesensus probus invenilur, non arbilrium perierit, el nemo jam potestatem ha-
esse liberum arbitrium, etc., et operari pro bona beat bene vivendi, sed omnes in peccatum carnis
voluntate b. suse necessilale coganlur. Manichoeos appellat
Ex epistola Augustini ad Sixtum presbylerum c. calholicos, more illius Joviniani, qui ante paucos
Quod enim putanl auferri sibi liberum arbitrium, si annos hscrelicus novus, virginilalem sanctse Ma-
nec ipsam bonam voluntaiem sine adjutorio Dei ho- rise destruebat, et virginilali sacrse nuptias fide-
miiiein habere consenserinl, noii inlelligunl, non se lium cosequabal. Nec ob aliud hoc objiciebat ca-
firmare liberum arbilrium ; sed impellere ut per ina- tholicis : nisi quia eos videri volebat accusatores,
nia feratur, non in Domino,tanquam in pelra stabili vel damnatores esse nupliarum. Liberum autem ar-
cpllocetur : Paralur enim voluntasa Domino(Prov. bitrium defendendoproecipitant,ut de illo potius ad
vin juxla LXX; Vulg., Hauriel saluiem a Domino). faciendam justiliam, quam de Domini adjutorio con-
Quod autem personarum acceplorein Deum se cre- lidatur, atque ut in se quisque, non in Domino glo-
dere existimant, si credant, quod sine ullis prsece- rietur. Quis aulem noslrum dicat quoi primi homi-
denlibus meritis, cujus vult miserelur, ei quos di- nis peccato perierit liberum arbitrium de huuiano
gnalur, vocat, et quem v'ull, religiosum facit, parum i ' génère : libertas quidem periit per peccatum, sed
atlendunt, quod debila reddaïur pcena damnalo, in- illa quse in paradiso fuit habendi plenam cum im-
debila gralia liberato ; ul nec ille se indignum que- mortalitate justiliam, propter quod natura bumana
ralur, nec dignum,se iste glorietur ; atque ibi potius divina indigel gralia, dicente Domino: Si vos Filius
acceptionem uullam fieri personarum, ubi una ea- liberaveril, tune vereliberi eritis (Joan. vin)'; ulique
demque massa damnalionis et potius offensionisin- liberi, ad bene justeque vivendum. Nam liberum
volvit, ul libérales de non liberato discal, quod eliara arbilrium usque adeo in peccatore non periit, ut
sibi supplicium conveniret, nisi gralia subveniret. per illud peccenl maxime omnes, qui cum delecla-
Si autem gratia, ulique nullis meritis reddila, sed tione peccant, et amore peccati hoc eis placet, quod
graluilabonilatedonala. Sed injustum est, inquiunt, eis libet. Unde et Aposloius : Cum essetis, inquit,
in una eademque mala causa, hune liberari, illum servi peccati, liberi fuislis justilioe (Rom. vi). Eoce
puniri. Nempe ergo juslum est utrumque puniri. oslenduntur eliam peccato minime potuisse, nisi alia
Quis hoc negaverit? Agamus ergo gralias Salvatori, libertale servire. Liberi ergo a justilia non sunl, nisi
lum nobis reddilum non cerninius, quod in damna- arbitrio volunlalis : liberi aulem a peccato non
lione sirailium etiam nobis debilum fuisse cognosci-, n. fiunt, nisi gralia Salvaloris. Propter quod admirabi-
mus. Si enim omnis homo liberaretur, ulique lateret lis doclor etiam verba ipsa discrevit : Cum enim
quid peccato per justiliam debeatur; si nemo, quid servi essetis, inquit, peccati, liberi (uistis justilia:.
gralia, largirelur ? Ut ergo in hac difficillima quoe- Quemergo fructum habuislis-tune in his in quibus
slione -verbis potius utamur Aposloli : VolensDeus nuncerubescilis? Nam finis illorum, mors est. Nunc
ostendere iram, et demonstrare polentiamsuam, at- aulem liberati a peccato,servi autem facti Deo, habc-
tulil in multa paiienlia vasa iroe, quoeperfeçla sunt in tis fructum veslrumin sanclificalione, finem vero vi-
perditionem: et ut notas facerel divilias gloriccsuoe, lam oeternam.Liberos dixit juslitise, non libérales, a
in vasa misericordioe,cui non polesl figmenlum di- peçcalo aulem non liberos, ne sibihoc iribuerent; sed
cere : Quare sic me fecisti ? cum habeat potestatemex vigilanlissimemaluitdir ère, libéra tos,referensboc ad
eadem massa facere aliud vas in honorent, aliud in; illam Dominisentenliam : Si vosFilius liberaveril,lune
conlumeliqm(Rom.is.). Ubi quiauniversa isla massa; vere liberi eritis (Joan. vm). Cum itaque non vivant
merilo damnata est, conlumeliam debilam reddit bene hommes, nisi effectifilii Dei, quid esl quod isic
'" n Hsec citât Hincmarus. illius concilii Carthaginensis.
magni
c
b Et hic déficit apographum, nec exslat epistola Hincm-, lib. deProedest., cap. G.
 1007 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOP1 1008
libero arbitriovult bene vivendi tribuere potestatem,i, A bona, in qiiibus laudànlur per quasque gentes, prse-
cum hsecpoteslas non detur, nisi gratia Dei per Je-i- cipueque in gente Romana, qui - prscclarcgloricsis-
sum Christum Dominum nosirum, dicente Evange- :- simeque vixerunt ; sed quoniam, sicut veracissima
lio : Quotquot autem receperuntettm, dédit eis pote- i- Scriplura dicit : Omne quod non est ex fide, pecca-
statem filiosDeifieri (Joan. î). tum esl (Rom.xiv). Et : Sine fideimpossibileest ulique
Sed ne forte dicant, ad hoc esse adjutos ut habe- placereDeo (Hebr. xi), nonhominibus : nibil sic agit
rent potestatem fieri filii Dei; ul autem banc am-- hic princeps, quam ul non credatur in Deum, nec ad
père'mererenlur, prius cum libero arbitrio nullaa Mediaiorem, a quo solvuntur opéra ejus credendo
adjuii gratia receperunt, Hsec est quippe intenlio,,' venialur. Sed ipse Mediator intrat in donium fortis
qua.graliam destruere moliuntur, ut eam dari se- (Luc.vi), idest in hoc sseculummortalium, sub pote-
cundum mérita nos'tra contendant. Ne forte ergo) state diaboli, quantum ad ipsum periïnet : constilu-
banc evangelicam senlenliam sic dividanl, ul meri- lum, de ipso quippe scriplum est, quod potestatem
lum ponant in eo quod diclum est: Quotquot aulemi habeat mortis (Apoc. \î). Intrat in domum fortis :
receperunteum ; ac deinde, non gratis dalam, sedI id est, in suo dominatu habentis genus humanum ;
Imic merilo redditam graliam, in eo quod sequilur :: et prius alligat eum, id est, ejus coercèt et cohibet
Dédit eis potestatemfilios Dei fieri; nunquid si quse-. B polestalem, polestatis suse forlioribus vinculis, et
ralur ab eis, quid sit, receperunteum ? dicluri suntt siceripit vasa ejus, qusecunque prsedestinavit eri-
aliud, nisi, crediderunt in eum? Ut igitur et hoc3 père, arbitrium eorum ab ejus polestate libèrans, ut
sciant ad gratiam pertinere, legant quod ail Aposlo- illo non impedienle credant, in istum libéra volun-
ius : In nullo expavescatisab adversariis, quidem estt tate.
llis causa perditionis, vestroeautem salulis : et hoc;" Augustini ad Valenlinum, de Libero Arbitrio (cap.
a Deo, quia vobisdonalum est pro Chrislo, non tan- 1S) : Semper esl aulem in nobis voluntas libéra, sed
lum ut credatis in eum, sed ul étiam patiaminipro eo> non semper est bona. Aut enim a justilia libéra est,
(Phil. 1). Nempe utrumque dixit esse donalum.Itemi quando servit peccato, el lune est mala : aut a pec-
quod ait : Pax fratribus, et charitas cum fide a Deo» calo libéra est, quando servit justilise, et lune est
Pâtre et Domino Jesu Chrislo (Eph. vi). Legantt bona. Gralia vero Dei semper est bona, et per hanc
eliain quod ipse Dominus ait : Nemo potest ventre; fit ut sit homo bonsevoluntatis, qui prius fuit volun-
ad me, nisiPaler qui misilmeIraxeril eum (Joan. vi). lalis malse.
Ubi ne quisquam pulet aliud èsse venire ad me, Augustini de Correplione et Gratia (cap. 1). Li-
quam credere in me, paulo post cum de suo corporei berum ilaque arbitrium et ad malum et ad bonum
el sanguine loquerelur, et scandalizatiessent plurimii C * facienditm, cerlum est nos habere : sed in malo fa-
in sermone ejus, ait: Verbaquoeegoloculussumvobis ciendo liber esl quisque justitise servusque peccali ;
spiritus et vita sunt : sed sunt quidamex vobisqui non in bono aulem liber esse nullus potest, nisi fuerit
credunt. Deinde subjunxil Evangelista : Sciebat enim libëralus ab eo qui dixit : Si vos Filius liberaveril,
Jésus ab initio qui essent credenles,et quis tradilurus tune vere liberi eritis. Nec ila ul cum quisque fuerit
esset eum , et dicebal: Propterea dixi vobis, quia a peccati damnatione liberatus, jam non indigeat
nemo potest veniread me, nisi Pater qui misil me tra- sui liberaloris auxilio, sed ila polius, ut ab illo au-
xerit eum. El hoc propler credenles, et non creden- diens : Sine me nihil polestisfacere (Joan. xv), dicat
les, se dixisse manifesiavit, exponcns quod dixe- ei et ipse : Adjutor meus es, ne derelinauasme (Psal.
ral : Nisi Pater qui me misil, traxeril eum : idipsum XXVI ).
aliis vërbis repelendo, in eo quod ail : nisi dalum Gregoriipapse in Job libro xvi' (cap. 10, in cap.
fuerit ei a Paire tneo. Ille quippe Irabilur ad Chri- xxn Job) : Salvabilur innocens; salvabilur aulem
stum, cui dalur ut credat in Christum. Dalur ergo munditia manuum suarum. Quse scilicel senlenlia,
polestas ul filii Dei fiant, qui credunt in eum, cum si de coelestisregni relribulione promittilur, verilale
hoc ipsum datur ul credant in eum, quse po- fulcilur. Quia cum de Deo scriplum sit : Quireddet
testas, nisi detur a Deo, nulla esse polesl ex libero "* unicuique secundum opéra ejus (Rom. H), illuin in
arbilrio, quia nec liberum in bono erit quod libera- exlremo examine justilia seterni Judicis salvat, quem
tor non liberaveril; sed in nialo liberum habet ar- hic ejus pietas ab immundis operibus libérât. Sin
bilrium, cui deleclalionemmalitisevel occultus, vel vero ad hoc salvari quisque sic munditia manuum
maiiifestus deceptor insevit, vel sibi ipse persua- suarum credilur, ut suis viribus innocens fiât, pro-
sit. cul dubio erratur : quia si superna gratia nocentem.
Augustini ad Vilalem: Rogo le quid operaturin non proevenit,nunquamprofecto inveniel quem remu-i
iiiiis diffidenlise princeps, nisi opéra sua mala, et nerel innoceniem. Unde veridici Mosisvoce diciiur :
in primis, maximeque ipsam diffidentiamet infeli-\ Nullusque apud te per se innocensesl (Exod. xxxiv). •
dlalem qua sunt inimici fidei, per quam scil nos . Superna ergo pietas prius agit in nobis aliquid sine
posse mundari, posse sahari, posse perfectissime nobis, ut subséquente quoque nostro libero arbitrio,
Jiberos, quod eis vehemenlér invidet, in seternum bonum quod jam appetimus agat nobiscum, quod
"
regnare ? Itaque aliquos eorum per quos amplius tamen per impensam gratiam in exlremo judicio
decipere affecial, sinit habcre nojinulla, velut opéra ila rémunérai in nobis, ac si solis processissetex
1009 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. Ï010
nobis. Quja enim divina nos bonitas, ut innocen- A lia mentis anniienle, eliam in proeceplicuslodia per-
tes l'aciat, prsevenit, Paulus ail : Gralia autem Dei severaret, si vellet in eo quoi! creatus fuerat per-
sum id quodsum (1 Cor. xv). Et quia eamdem gratiam nianere]. Postquam vero seductione serpenlis per
nostrum liberum arbitrium sequitur, adjurigit-: Et Evam cecidit, bonum naturse perdidil pariter, et vi-
gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundanlius il- gorem arbitrii : non tamen electionem, ne non es-
lis omnibuslaboravi(Ibid.). Quidum se de se nibil esse set suum quod evitarel [al., emendaret peccatum],
conspiceret,ait, Non autemego.El tanien quia se esse nec merilo indulgeretur, quod non arbitrio diîuis-
aliquid cum gralia invenit, adjunxil : Sed gralia Dei set. Manet ilaquc ad quserendam salulem arbilrii li-
mecum. Non enim diceret mecum, si cum proeve- berlas, id est, ralionalis voluntas, se admonenle prius
nienle gralia, subsequens liberum arbitrium non Deoet invitante ail salulem, ut vel eligat, vel sequa-
haberet. Ul ergo se sine gralia nibil esse ostenderet, tur, vel agat occasione salulis ; hoc esl inspiralione
ait : Non ego ; ul vero se cum gralia operalum Dei. Ut autem consequatur quod eligit, vel quod se-
esse per liberum arbitrium demonslraret, adjunxil : quitur, vel quod occasione agit, Dei esse libère con-
Sed gralia Dei mecum.Munditia itaque manuum sua- filemur. lniiium evgo salulis noslroe Deo miserante
rum innocens salvabilur ; quia qui hic prsevenilur habemus, ut acquiescamus saluiiferse inspirationi
dono ut innocensfiai, cum ad iudicium ducilur, ex B nostrae poteslatis est ; ut adipiscamur quod acquie-
merilo remuneratur. scendo admoniiioni cupimus, divini est muneris :
Gennadii episcopi Massiliensis(lib. Defin. eccles. ul non labamur in adeplo [al., indepto] salulis mu-
soliludinis noslrseesl coeleslispariter adjutorii :
dogmai.). Libcrlali arbitrii sui commissus est ïiomo, ncre,
slatim a prima mundi conditione, ut, salva vigilan- ul labamur, ooleslalis nostrae est el ignavise.
lia mentis, adnilente eliam prsecepti cuslodia, perse- CONCLUSIO.
yeraret si vellei in id quod creatus fuerat perma- Cum ipsopariterselernabealiludine rcmunerandos
nere [al., slatim in prima conditioneut sola vigilan- et regnaluros cxoploa .
! « Pauca hoec verba Gennadii teslimonio subjicit; Prudentio videnlurlribueiKla,etaperleconcIusionem
apograpluun, quse quia ipsius Gennadii non sunt,, epislolaesapiunt.

SANCTI PRUDENTS I
TRECENSIS EPISCOPI

DE PRiEDESTIlVATIOME

CONTRAJOANNKM SCOTCM COGNOMENTO

ElllGENAM
SEU
Liber Joannis Scoti correctus a Prudentio, sive a coeteris Patribus, videlicet., a Gregorio,
Hieronymo, Fulgentic atque Augustino a.

PR^ÉFATIO.

- RevèrendissimoPatri et bealissimo pontifici inler C misisti. mihi quamdam schedulam decein et novem
pastores Chrisli eminentia vitse doctrinsequeeximie^ capitula conlinenlem ex libro cujiisdani Scoli se-
late clarissimo GUEIIILONI , PRUDENTIUS oeternamin lecta, a nosiro, ul ais, se quodammodo inlellectu
Dominosalulem. diverlenlia, rogans et monensut qiftccunquein eis a
Accensus,prout decclalque oportel, zelocatholicse vero exorbilanlia comperissem, unicuique de libris
fidei et verse charitatis aftectu, Pater beatissime, 'evangelicis et catholicorum doclorum auctorilalibus
a In prima pagina codicis manuscripti hujus ope- Sed hoc judicium tanli viri sanctimoniam lima-
ris, qui in monasierio Allivillarensi servatur, hoec tamt|ue et sanam doclrinani minuere non débet, ex
reperilur observalio: Hic liber, qui quasi ad defeh- alicûjus fortasse capile proféclum, ciijus non:erat
sionem fidei conlra infidelitatem loquilur, et tesli- ea doctrinse capacilas, ut operibus D. Prndenlii
monia Scripturarum et calholicorum nomina pro- perlegendis pervidendisque sufficerel., quse myste-
fert, caute legendus est, et in ejus lectione Apostoli riis ex recondilissimistheosopbiieadylis ac peneira-
esl sequenda senlentia, qua dicit : Omnia probale, libus petilis referlissima sunt, quod perspicue palam
quod bonumesl lenete. Nain composilor ejus Pruden- erit, cum memoralus liber e ienebris in lucem pro-
tius de quibusdam ecclesiaslicis dogmatibus. non dicrii. — Nie. CAMUSAT. TRICASSINUS, in Promplua-
sensil catholicé, sicut alia ejus scripla demonslrani. « rio anliquilalum Tricassinoediiecesis,fol. 163.
 1011 S. PRUDENT!! TRECENS1S EPJSCOPI 1012
devianti capilulo congrua depromerem abunde re- A piis lectoribus credidi judicandum, si luis monilis
sponsa. Quibusdecursis sollicitequeperspectis, reperi dictante pietale libenter obseqûens, offeram pro
in eis Pelagianse venena perfidioe, et aliquoiies Ori- vili portione in donaria tabernaculi Domini mei, quse
genis amentiam, Collyrianorumque hserelicorum possim,relinquens potioribus ac doclioribus, quseque
furiôsitaitem, quorum merilo a calholicse fidei culto- melius valuerint et voluerint offerenda.Nec posse, ut
ribus ac propugnatoribus validissimis confutali, ait S. Hieronymus, alterius opes, alierius pauperlaté
censuraque justissimse severilatis multo ante noslra foedari.
tempora damnati sunt. Fidens igitur in ejus gratia qua prsevenimur ut
Inlremui, faleor, et expavi lot olim errores cum bene velimus, subsequimur ne frustra velitnus, revo-
suis aucioribus jam sopitos nostris denuo tempori- lulis Patrum consonis per omnia paginis, quid quis-
bus pullulare, et déficientes quondam'fumos nova que eorum anlidoli contra eadem venena confecèrit,
rursum accensione erumpere, suique noxietate mul- decerpere fideliter curavi, prsefixocujusque doctoris
torum oculos caligare : quibus ut jusseras refellendis nomine, libroque pariter intimato. Verba quoqué
cum animum pararem appellere, laboris difficultaie ejusdem Joannis ut ab eo digesla sunt pluribus locis
pérterrilus deliberabam penitus omillendum. Verum inserui, prseposiio etiam nomine ipsius cum prsece-
monentis auctorilate perpensa , dixi satius cum " dénie illud nota quse Grsecedicilur 6«T«,quam sen-
fruclu obedientise, etsi minus pleno, aliqualenus tenliis capîlalibus damnandorum aliqui prsescribere
labi, quam paternse reverenlise timiditale stupida solebant. In mullis enim non verba ejus inlerposui,
contraire. quse loquacilale nimia legentibiis faslidium ingerunt,
Auimatus itaque meritis rogantis, oralionnmque sed sensibus eorum pro caplu mese pusillilatis vera-
inslantissima puritate scribentis, visum est librum citer obviavi. Ubicunque autem mei sermonis inter-
eumdern, si qua forle inveniri posset, diligenli cu- posilio necessarium locum expelit, ne quid mihi
riosilate perquirere, cujus série salebrosas tantorum tribuerem, si quid boni superrJa gratia per mea?lin-
errorum torsiones valerem facilius inlueri : quo gu33organum loqueretur, notam superponëre studui,
gralia Dei, sine qua nibil sum et nibil possum, ut quse ab Astigraphis crisimon nuncupalur, qiioniam
optaveram assecuto, deprehendi quantum divinitus velut monogramma nominis Chrisli effigiarequq-
inspiratus potui, Pelagii, Coelestii,eorumque sequa- dam modo cernilur, ut ejus totum osienderem quid-
cîs ac del'ensoris acerrimi Juliani, per omnia secta- quid benignitatis ipsius largifluis indebitisque mu-
torem Joannem videlicet SCOTUM tanta impudenlia neribus imbibissem, illud etiam necessario credidi
orthodoxse fidei Patribusque calholicis obïalranlem, prsemonendum, lit tusebeatitudinis perspicacia sub-
ac si unus spiritus Julianum Joannemque docuerit. tiliter solliciteque altendat, quantis se idem Joannes
Unus idemque Spiritus in eis fuerit, nec dispar Spiri- contrarietalibus impugnet, qui ea quse nunc affir-
tus per eovum linguas, tôt laniasque blasphemiarum mât, post denegat, quse modo loquaci vanitale diffi-
nauseas evomuerit. Nam et gratuilam Dei gratiam tetur, postmodum loquacitate confitelur. Adeo ut
parililer impugnant, et Dei justiliam similiter dehe- aut non viderit qiiid dixerit, aut anûflô unquam
gant, et originale peccatum, quod nascentes irahi- videri pulaverii.
mus, quoque non nisi coelesligralia per mysterium Qusesoigitur ut omniavigilanlerstudiosequeperme-
baplismalis solvimur, indissimili garrulilate dissua- tiens quidquidfideliterdictumjudicaveris, auctori Do-
dent, arguliîsque dialecticis simillima vanitale desi- mino gratias agendodéputes. Si quid vero (quod absit)
piunt. Reclissimum eliam sanctarum Scripturarum secus reperies,imbecillitatimesecompaliensemendàr^
intellectum, Patrumque catholicorum sensum sà- ne différas. Sicque fructum pise devotionis duplicalo
nissimum tara concinna varicosilate pervertunt ac fenore consequeris, si et votis pie jubentis pie pro-
si nunquam adversus eorum errores quidpiam fuerit lata respondeant, el alio nitenlia ad suum tramilem
aclilalum. dirigantur. Orantem pro meis multipliciter prae-
Quibus cum a Palribus, prsecipueque beatissimo rt valèntibus mentis et corporis iiifirmitatibus sanctis-
Augustino, compelenlissime abundaniissimeque re- simam Paternitatem Tuam virlus omnipotenlis gra-
sponsum fuerit, nequaquam me prsesumptionis a tiseDei vigentem ac sospitem servare dignetur.

INGIPIT LIBER.

In nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti, Pru-
dentius famulusChrisli familioequeejus.
CAPUTPRIMUM.
Quadruvio regularum tolius philosophioequatuor om-
nemquoeslionemsolvk
Blasphemias tuas, Joannes, atque inipudcniias,
quibus in Dei gratuitam gratiam juslitiamque inflexi-
bilem procax inveheris, percurso tuse perversitatis
libro, quem sub nomine cujusdam Gollescalchi ad-
versus omnes calholicosef/udisli,eo molestiusaccepi,
quo te familiarius amplectebar, peculiarius dilige-
bam : quippe qui in tantum vesainse proruperis, u|
1013 DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ.^SÇOTUM. 1014
gravissimam sanctarum Scriplurarum auctoritalem A fidei, nequaquam sophislicis illusioni-
' que siroplicis
tuis pravis inlerpreialioriibusdeldrquerës, sènsaquè bus, sed Scrip.luraru'insanctarumëvidenlissimisalle-
catliolicorumPatrum përversïs rinverlenda sénsibiis gatioiiibus uleièntur : quse quoniam mulla sunt et
edoceres : nimirum quadruviùm quoddam nobis in- tam notissima ut huic operi cuncla inserere longum,
telligendi Scripluras affingens, quodpaires nosiri, acsuperfluiimjudicetur, unius lantumPairis senten-
videlicët omnes calholici Iractatores, diVinaliuma- tiam ponendam duximus, cujus aslipulalione fideij
naquesapienliaprsefulgentes,cummulla erudilissimè cseterisnïïUatenuscredulilas derogetur.
luculeniissimëquë coelilusimbuli exponendo, alquë Léo episcopiisLeoi'iiAuguslo (epist.164) : [Multis
intelligendirégulas modosqueloculionummultipliées mànifestis'simedocumerilisprobatum esse mihi gau-
aperiendoreliquerint, in quibus nullamlui quadruvii dens quànlum universaliEcclesioeconsulalis affectu,
mentionem fecisse probantur, pehilus contempsè- prseceptis pielalis vesiroe, ubi primum licuit, parère
runt : proponënlesnobis videlicetet mullo roeliorés, non disluli, dirigens Donatianum et Geminianiim,
sanctiores doctioresque vias, quarum opilulationë fratres et coepiscoposmeos, qui apud vos preces
subnixi, et stropbarum tuarum fecùlëntias evilare, meoe soliiciludinis exsequentes, pro quiète vobis
et purilalemsimplicissimsefideiclarissimisac suavis- doclriiisé Evangelicse supplicarent, et liberlalem
simis fontibus haurire et propinare in nomine èit Ilî fidei^ in qua secundum erudilionem Spiritus sancli
'
adjutorio auxiliatricis, imo prseveniricïs,gralise Dei ipse prsecipue emines, oblinerenl; repulsis procul
-,-:.;- hoslibùsChrisli qui etiâmsi
possimus. - .... voluissent
.t ' furorem. suum
/DANSES SCOTUS. iegere, non l'aterent, quia alia est Dominici gre-
(CapA,num.i,sectÂ.)©Conficiturindeveramphilo- gis sançla simplicitas, alia sub veslilu ovium si-
sophiam esse yeram religionem,conversimqueveram mùlatio lateiilium bestiarum; nec possunt jam per
religionemesse veram philosophiam,qiisedura mulli-, hypocrïsim irrepere, quos tantse furor manifestavit
fariam diversisquembdis dividatur, bis binas tamen iiisanîse. Agnosce igitur, venerabilis imperator, in
paries principales ad ômriemquseslionemsqlvendam quantum toiius mundi praesidiumdivina sis provi-
necessarias haberé dighoscilur, quas Grsecisplacuit dëhtià !prseparatus, et quid auxilii matri tuseEccle-
noininare AtoupsTcmî opurxa-h,'ÀTroSsr/Ttxïj,'Ava).uTt- siaé dèijeàs, quse le (ilio maxime glorialur, intellige.
xvi,easdemqùelaliaiiter'possunïusdicere diyisoriam, Non sinântur contra dexterse omnipotentis trium-
diffinitivam,demonstrativam, resolulivam : quarum, phos redivivis assurgêre motibus exstincta cçrla-
enim prima 'ununi in mulia dividendosegregal, ser- mina, prsëseriim cum îd daninatis jamdudum hse-
cunda unum de multis definienSocolligit, terlia per reiicorum aûsibus omnino non liceat, et hic fruclus
G piis laboribus debeatur, ut omnis Ecclesise
manifesta, occulta demonslrando aperil, quaria pleni-
composita in simplicia separando resolvit, eorum liido in siiaeunitatîs solidilate secura permaneat,
eliam exempla in processu hujus operis, quantum nihilqtie prôrsus de bene composilis relractetur:
ipsa lux, quse illuminai cor quoerenïiumse,' nobis quiap'ostlégitimas et divinilus inspiratas constilulio-
aditum rërum, quas conamur ingredi, aperuërit iies velle confligere non pacifici est animi, sed re-
osiendimus: his enim tanqùam ulîli quodam hone- b'ellis, dicente Apostolo: Noli verbis contendere: ai
sloque humanse raliocihaiioiiis (Jtiàdruvioad ïpsam nrhil est utile, iiisi ad subversionemaudienlium (II
dispulandi discîpliriam, quseest verilas, omnis in èa Tim. ii,14). Nam si îiumanis persuàsionibus semper
eruditus përveniri non dirbitat. ' disceptarë sit liberum, nunquam déesse polerunt
qui verilali audeaiit reluclari, et de mundansesa-
ÇORREÇTIO. pienlise loquacilate confidere.:cuin hancnocenlis-
-j-Quanta enim contra diversas hsereses majores simam vanitâtem, quantum debeat fidësChristian»
nosiri egerint, testa'ntur'coiiciliamultis lolius orbis vitare, ex ipsa Domininosiri Jesu Chrisli institulioiïè
Patribussanclo Spiritiiaggrëgata, lëslantur àctà'sy- cognoscat, qui omnes nationes ad illumihalionem
nodica, latlestantur eliam 'tiocioruhi probabiliùm fidei vocaturus, non de philôsophis aut de oratori-
"
scripta : vëridica, quibus auctorilate insupëfabili bus, qui prsedicandoEvangeliofamulâreiilur, ëlegit,;
simplicitas atque soliditas de rë fidei deferisa atque sed de humilibus et piscatoribus, per quos se ma-
invinciliilitër-approbàta non tui quadruvii tricisïn-' nifestaret,-assumpsit, ne doctririà'coelèstis,quseerat
voluta acdëterius implicala dignôsciiur. Nain quem- plena virtutum, auxilio Viderëtur'indigerëverborum.
. admodiun gestonim ordinê Pa'truhïque litteris Tidë* Unde Aposloiusprolestatur, ël dicil : Non enim mi-
'liter edoceraur : cum-ëtapud Nicceamet pënesChal- sitme Christusbaptizare, sed evangelizare;non in sa-
cedonem, Ephesum, Conslaritinôpolim,Anliocliiam,- pienlia verbi,,ne evacueturcrùx Chrisli: verbumentra '
. Mesopotamiam, Africain, Romàm,' 'aliaquë locà crucis pereunlibusquidemslultilia esl; lus aulem qui
quâmplurima,,advërsuscatholicseïïdeiimpugnaforësj salvi fiunt virtus Deiest. Scriplumest enim: Perdant
diversis quidem modis, sed eadem fidei sinceritaté sapienliamsapientium,et prudentiamprudentium re-
unanimiter ageretur, etinter cônflictandumpars ad- probabo. Vbi sapiens? ubi Scriba? ubi conqiiisitàf:
versa dialecticis, imo sophislicïs coiiclusioiiibùsrii-' hujus soeculi? Nonne slullam fecitDeus sapientiam
teretur, sancti procul dubio Spiritus iricordationê hujus mundi (ICor.i, 17-20)?Argumenta enimrhe-
aPatribus daulum est ut defensores propugnatores- torica, et inslitutse ab hominibus versulise dispu*-.
 1013 S. PRUDENTH TRECENSIS ËPISCOPI 1016
tandi in eo prsecipue gloriantur, si in rébus incertis A erudum quid, neque coctum aqua (Exod. xn, 9).
et opinionum varietate confusis ad hoc audienlium Eçce jam nos ipsa verba historise ab intelleclu histo-
trahant sensum, quod asserendum ingenio atque rico repellunt, nunquid, fratres charissimi, Israeli-
eloquio suo quisque delegerit; et ita fit ut quod ticus ille populusin jEgyplo constilulus comedere
majore facundia defenditur, verius sestimetur. Sed agnum erudum consueverat, ut ei lex dicat : Non
Chrisli Evangelium hac arte non indiget, in quo comedelisex eo erudum quid, ubi et additur : neque
doclrina veritatis sua luce manifestatur, nec quseri- coctumaqua. [Sed quid aqua, nisi humanam scienliam
tur quid auribus placeàt, ubi verse fidei sufficit scire désignât, juxta hoc quod per Salomonem sub hsere-
quis doceat] ticorum voce dicitur : Aquoefurtivoe dulciores sunt
f Ilem post aliqua, Léo (ibid.). [Utatur, obsecro, (Prov. ix, 7), quid crudse agni carnes nisi inconside-
Clemenlia Tua prsedictorum fratrum meorum sugge- ratam ac sine reverentia cogitationis relictam illius
siionibus, quos, sicut jamdudum in prsemissa epi- humanilatem significant : omne enim quod . sublili-
stola sum locutus, non dispulaluros cum damnatis, ter cogitamus, quasi meule coquimus : sed agni caro
sed supplicaturos vobis pro catholicse tantum fidei nec cruda edenda est, nec aqua cocta, quia Redemptor
stabilitate direxi.] noster neque purus homo sestimandus est, neque per
f Item ad eumdemLeo (Epist. 162). [Deteslandum B humanam sapientiam qualiter incarnari Deus potuit
èrgo nobis est perseveranterque vitandum, quod cogitandus. Omnis enim qui Redemptorem noslrum
fraus hséretica nilitur obtinëre, nec in aliquam di- purum hominem crédit, quid iste, aliud quam agni
sceptalionem pie et plëne definila revocanda sunt, carnes crudas comedit, quas videlicët coquere per
ne ad arbilrium damnalorum ipsi de his videamur Divinitatis ejus intelligentiam noluit : omnis vero
ambigêre, quse manifeslum esl per omnia prophétie qui incarnationis ejus mysteria juxta humanam sz-
eis et ëvangelicis atque apostolicis auctoritatibus pientiam discutere conatur, carnes agni aqua vult
consônàre. Unde si qui sunt qui ab his quse coelitus coquere, id est dispensationis ejus myslerium per
sunt constituta, dissentiunt, suis opinionibus relin- dissolutam vult scienliam penetrare. Qui igitur pa-
quantur, et ab unitale Ecclesise cum ea quam elege- schalis gaudii solemnitatem celebrare desiderat, ag-
ruiit perversilate discedant. Nam nullo modo fieri num neque aqua coquat, neque erudum comedat, ut
potest ut qui divinis audenl contradicere sacramen- neque per humanam sapientiam profunclitatem in-
tis, aliqua nobis communione socientur. Jactent se carnationis illius penelrare appelât, neque in eum
n sui eloquii vanitale, et de argumenlatioiium sua- tanquam in hominem purum credat; sed assas igni
rum versmia, quse inimica est fidei, glorientur : no- carnes comedat, ut dispensari omnia per sanctiSpi-
bis placët Apostoli obedire praeceptis dicentis : Vi- C ' ritus potentiam sciât.
dele ne quis vos decipial per philosophiam et inanem f Quamvis non ignoremus prsecepto Domini vasa
seduelionemhominum (Col. n, 8).] f Quibus auctori- aurea atque argentea, vesiiumque ac gemmarum va-
late et Taiione indubilanler prolatis, certum est riam pulchritudinem ab jEgytiis mutuata (Exod. m,
omnes catholicse fidei aslipulatores, magis Scriptu- 22), ejus labernaculo fuisse oblala, et esse devotius
- rarum sanctarum Patrumque lucidis explanationi- offerenda (Exod. xn, 35) : verum id quotiescunque
bus, quam vanse inflantisque scienlise colludiis conlra eos agi nécessitas summa coegit, qui talibus
agendum censuisse, quibus Christiana simplicitas inflati gloriabantur in vanitalibus suis, et simplici-
offenditur, et humansejactantise typhus augetur. tatem nostrse fidei stullitiam depulabant, exsequi pro
JOANNES SCOTUS. tempore non est inhibilum, sed fideliter prudenterque
a Patribus usurpatum. Tu autem a contrario de
(Cap. 1, num. 2, secl. 2.) sCujus disciplina; re-
fide advërsus fidèlesnullis sophismalibus innitentes
gulis necessario uli jubemur, dum advenus quemdam
nomine sumhoereseos e t impudentius scribens, quare ad sophistica te delira-
saphrophilum Goltescalchum, verteris? In promptu est nimirum jactantise
invenloremsimul et assertorem, fautoresque ejus, si menla
n studens, et non jam philosophus, sed philocompos
tamen sunt nescio, alque utinam ne sint, respondere]
catholicoeEcclesioe videri appelons, ea nobis ingerere delegisti quse a
compellimur. Jubentibus videlicët
taie venenum nullo noslrum vel inlelligi, vel deprehendi, vel certe
in
vigitantiss/mis Patribus, quorum oyili
annuenti orthodoxissimo confulari posse credideras. Et dum studes placere
serpere molitur ; proesertim
domino venerabili maximum hominibus, quibus id cordi esse noveras (si tamen
principe Carolo, cujus averlat Verilas ne- -
sunt aliqui, quod sempitema),
studium est pie rectequede Deo sentire-;prava hoereti-
vel cavisli, vel formidasli illi displicere,
corum dogmata veris rationibus sanctorumque Patrum quaquam
de quo super talibus Propbeta inlentando prsedicit :
auctorilate refellere; ad ultimum penitus eradicare.
Deus dissipavit ossa eorum), qui hominibus
Ne igitur defensoresveritatis inermes cum assertori- Quoniam Deus sprevit eos (Psal.
bus falsitatis confligerevideamur, non incongrue re- placent confusi sunt, qûoniam auream ex
LU, 6). Nec meluisli cum Achan régulant,
gulit disputatorioeart/s utemur.
Hiericonlhino anathemate conlra inhibilum castris
CORRECTIO Dominicisinferre (Jos. vu, 21), jamjamque cum ipso
f Gregorius in humilia' paschali (homil. 22, in sententiam divinse animadversionis, nisi citius hu-
Sabbato Paschm,sub finem) : Nbn comedelit ex eo mililer rësipiscendo poenitueris, merilo subilurus :
 1017 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1018
nebulam somnii
quicunque enim propheticas vel apostolicas nobis i quimur obrepit, quasi antiqui per
litteras diligenter scrutati sunt, vivaciler intellexe- recordamur. Quid aulem profecerim ex linguse illius
funt, fideliter ënodarunl, absirusa aperienles, plana infatigabili studio,aliorum judicio derelinquo. Ego
exornantes, nodosissima enucleantes, allegorica de- quid in me [al., mea] amiserim scio. Accedit ad hoc
infirmi-
legenles, hoc potissimum sategerunt, ut illo loquendi quia propter oculorum et totius corpusculi
el dili-
génère quam maxime uterentur, quo etiam a sim- tatem manu mea ipse non scribo, nec labore
tardilalem ; quod de
plicioribus absque gravi difficultale, quse vel audi- gentia compensare queo eloquii
rent, vel legerent, caperentur. Virgilio quoque tradunt, quia libros suos in modum
-' Quod cum ab omnibus provide fuerit observalum, ursorum fetuum lingendo figuraverat [al., labendo
dicto
prsecipuebeatissimi atque doctissimi Patris Augu- figuraverit]. Verum accilo notario, aut stalim
stini, venerandsèmémorise episcopi opuscnlis spécia- quodcunque in buccam venerit, aut si paululum vo-
les elucescit, quse de Doclrinà Christiana compo- luero cogilàre, melius aliquid prolaturus, tune me
suit, in quibus vel maxime tuorum libique similium lacilus ille reprehendit, manum contrahit, fronlem
figmenta portentorum cavenda et fugienda erudilis- riigat, et se frustra adesse tolo gestu corporis
sima humililale humillimaque eruditione et sanxit contestalur. Oralio autem licet de bonse indolis in-
et docuit. Necnon in illis quos qùaestionumvel locu- î genio sit profeela, et dislincla invenlionibus, et or-
tiônum Heplateuchi mirabile elucidatione exaratos natâ flore verborum : tamen nisi auctoris sui manu
nomine voluit prsenotari. Beatissimus quoque Hie- limata fuerit et polita, non est nilida,non habet mix-
ronymus, loi linguarum alque librorum lilleris in- tam cum décore gravitatem, sed in modum divilum
comparabiliter erudilus, in omnibus, lam in pro- rusiicorum, opibus suis magis arguilur quam orna-
pheticis quam apostolicis, explanalionibus, id sibi tur? Quorsumisla? Videlicëtut et vobis etcselerisquî
summopere studii fuisse crebrius repliqando incul- forte légère voluerint; sitresponsum ; menon panëgy-
cat, malle per se sanctarum Scriplurarum dicta in- ricum autconlroversiamscribere, sed commentarium;
telligi quam rhetorum controversiis- inservire. In- id est, hoc habere propositum, non ut mea verba
structus videlicët tremendi judicis verbere, quo pro- laudehtur, sed ut quse ab alio bene dicta sunt, ita
pter nimiam Ciceronis lectionëm adducius acriter- intelligantur ut dicta sunt. Officii mei est obscura
que csesus, tandem circumstanlium precibus libera- disserere, manifesta perstringere, in dubiis immo-
ius juraverat se Ciceronis libros nunquam de caetero rari. Unde et a plerisqtie commentariorum opus ex-
meditaturum, nunquam leclurum, quin Epistola ad planalio nominaiur. Si quis eloquentiam quserit, aut
Galalas contemptum hujusce disputationis ita de- declamationibus delectatur, habet in ulraque lingua
prompsit dicens. J Demosthenem et Tullium, Polemonem et Quintilia-
Hieronymus (prooem.lib. m Comm.Epist. ad Gai.). num. Ecclesia Christi. non de Acadëmia et ïicia
[Tertium ad Galatas, o Paula et Eustochium, volu- [Lyceo], sed de vili plebicula congregata est. Unde et
men hoc condimus [al., cudimus], non ignari im- Apostolus : Videte, inquit, vocalionem vestram, fra-
becillilalis nostrse, et exilis ingenii rivulum vix par- tres, quia non mulli sapientes secundum carnem, non
vo slrepenlem murmure seatienles. Jam enim et in tnutli potentes, non mulli nobiles; sed quoestulla sunt
Ecclesiis ista quseruntur, omissaque aposlolorum hujus mundi elegit Deus, ut confundat sapientes :
simplicitate, et puritate verborum, quasi ad Aibe- et infirma mundi elegit Deus, ut confundat forlia ; et
nseum et ad audiloria convenitur, ut plausus cir- ignobilia hujus mundi et conlemptibilia elegit Deus,
cumstantium suscilentur, ut oratio rhetoricse artis et quoe non sunt, ut ea quoe sunt d'eslrueret (I Cor. î,
fucala mendacio, quasi qusedam meretricula procé- -26, 27,28). Quia enim ex creatura.rum ordiné, va-
dât in publicum, non tam eruditura populos quam rietale, constanlia, non cognoveral mundus per sa-
favorem populi qusesitura, et in modum psallerii et pientiam Deum, placuit Deo pér stultitiam prsedica-
tibiae dulce canenlis,' sensus demulceat audientium ; tionis salvos facere credenles; non in sapiehtia
ut vere illud prophetse Ezêchielis nostris lemporibus verbi, Ut non evacuetur [al., evacuaretur] crux
possitaptari, dicente Dominoad eum : Et faclus es Christi. Ubi enim scriba, ubi grammaticus, ubi
eis quasi vox cilharoesuave canenlis el bene compo- causarum'naturalium scrutatores? Nec in persua-
sitoe.Et audient verba tua et non facient ea (Ezeclt. •sibilibus sapienlise verbis, sed in ostensione virlulis
XXXIII, 32,sec. LXX). Verum quid again?:Taceamne? et spiritus, ut fides credentium non esset in sapien-
Sed scriplum esl : Non apparebis in conspeclu Dei : lia hominuin, sed in virluie Dei. Quamobrem et
lui vacuus (Exod. xxiu, 15). Et Isaias (sicut in He- . ipse Apostolus ad eosdém Corinthios loquebatur. Et
brseis tamen habelur voluminibus) ingeniiscit : Voe ego veniensad vos, fratres, veni non per subtilitalem
mihi misera, quia lacui (Isa. vi, 5). Loquar? Sed [al., sublimitatem] sermonis, el sapientioe annuntians
omnis [al., oinnem] sermonis elegantiam et Latini vobis lestimonium Domini. Non enim judicavi scire
eloquii venuslatem stridor lectionis Hebraicse sordi- me aliquid inler vos, nisi ChristumJesum el hune cru-
-davit. Nostis enim et ipssequod plusquam quindecira . cifixum(I Cor. n, 1,2). Et ne forsitan pularelur, hsec
anni sunt ex quo in manus meas nunquam. Tullius, dicens, esse insipienliseprsedicalor, mente.prsesaga,.
>îiûnquam Maro, nunquam gentilium litlerarum qui- . quod opponi poterat, eyerlit. Sed loquimur, inquit,
Ub.etauctor ascendit : et si quid forle inde dum lo- Dei sapientiam in myslerio,quoeabscondilaest ; quam
 *<H9 S. PRUDENTH TRECENSIS EPISCOPI 1020
Jnernoprincipumhujus-soeciili'cùgnovii(Ibid. v. 7, 8). À Grsèci lopica dicuni, et ad artem dialecticam et
Qnptusquisque nunc Aristotelem legit? quanti Pla- - rhetoricam transtulerunt ; ul cunçlis evidenter
tonis vel libros npvere vel nomen? Vix in anguliis appareat prius ad exprimendam veritatem justis
otiosi eos senes recolunt. Rusticanos vero et pisca menlibus dalum, quod postea genliles humanse
tores nostros tqtus orbis loquilur, universus mun- sapientise aptandum esseputaverunl. Hsecin Ieclio-
-dus sônat, Itaque sermone simpliei simplicia eorunî nibus sacris tanquam clarissima sidéra lucenl, et
verba ponenda sunt [a/,,, pandenda]. Verba, in- significantias rerum ulillimis compendiis decentei'
quam, non sensus. Cseterum si, oranlibus vobis, il- illuminant. Quse nos breviter locis aptissimis admo-
lum possim in exponendis Epistolis eorum habere spi- nebimus, quoniam res ipssecommodissimededucen-
ritum, quem illi in dictando habuerunt : lune videraisi lur ad médium, per quas concepti sensus clarius;
tantam majestatem et latiludinem in his verse fuisses elucebunt. Nam et Pater Augustinus in lib.iu, de
sapientise, quant,a in sseculi lilteratîs arrogântia elt Doctrina Chrisliana (cap. xxix), ila professiis est :
vanitas fuit. Breviter vobis mesementis fateor arca- Sciant, autem litlerali modis omnium locutionum,
num : Qui per me intellecturus est Apostolum, noie> quas grammalici Grseco nomine tropos vocant,
Ut mea scripta difflculler intelligat, et ad interpré- auctores nostros usos fuisse. Et paulo post sequi-
tera cognoscendum, alium quserat interprelem.] B lur : Quos lamen tropos, id est modos locutionum,
. f Nec minus Cassiodorus in opère mirabili qu»d qui noverunt, agnoscuut in lilleris sanctis, eorum-
-Psalmorum, expositione contexuit, cum plures ea- que scientia ad eas. intelligendas aliquantulum
rumdem ariium figuras interponeret, non per jllas; adjuvantur. Cujus rei et in aliis codicibus suis fecit
Psalmos exposuit, sed eas sacris eloquiis inesse evidentissimam mentionem. In libris quippe quos
perdoeuit, qualenus earum auclorem Domiuum.qui appellavit de Modis loculionum, diversa sebemata
eisdem divinis eloquiis prsediealur, non eos qui se ssecularium litlerarum inveniri probavit in lilleris
irivenlores talium-jactabant, eumque aut minime sacris ; âlios autem proprios modos in divinis elo-
aut ex parte cognoverant, patenter ostenderet, de quiis esse deelaravit, quos grammatici sive rhetores
quo dicitur : Omnis sapienlia a Domino Deo est et jiullatenus attigerunt. Dixerunt hoc apud nos et alii
cum illo fuit semper et est ante eum (EccL i, 1), ubi doctissimi Patres, id «st Hieronymus, Ambrosius,
necessario addilur omnis, ul demonstrelur quidquid Hilarius; ut nequaquam nos. praesumplpres hujus
bonarum ariium alque ingeniorum recle utiliterque rei, sed pedisequi esse videamur. Sed dicet aliquis.:
sapilur, illo auctore dari omnibus atque dispertiri • Nec parles ipsse syllogismorum, nec nomina sche-
de quo legilur: Dividens singulis prout vult (I Cor, niatum, nec yocabula discipUnarum, nec alia hujus-
xn, 12), qui solus essentialiter, incommutabiliter ac C cemodi ullatenus inveniunlur in psalmis? Invenjun-
sempiterne sapiens, imo sapienlia veraciter creditur tur plane in virtule sensuum, non in effatione verbo-
«t fideliter prsediealur. De qua re cum in prsefatione rum : sic enim vina in- vitibus, messem in semjné,
cjusdem ampleclendi operis de eloquentia totius.le- frondes in radicibus, fruclus in ramis arboris, ipsfls
gis divinoedissereret, ita loculus est : • nuces contemplamur in nucleis. Nam et de profun-
Cassiodorus (Prolog, in Psal., cap. 15) : [Unde ad dissima abysso et.deliciosus piscis. attingitur, qui
probatipnem perlinet maximam, quia lex divina tamen ante conceplîonem,[captionem]snam bumanis
per cunctas mundi parles cognoscilur fuisse susçe- oculis nonvidelur, Merilo ergo esse dicimus, quse
pia. Hsecmultis modis gênera suse locutionis exer- inesse nihilominus virtule sentimus. Nam et Apo-
cet, et definitionibus succincta, schematibus décora, stolus vetat nos seduci per vanam sapientiam iminili
verborum proprietate signala, syllogismorum com- ,(I Cor. m, 18) ; isla vero non abnegal jn.lilleris esse
plexionibus expedita, disciplinis inrutilans -, non divinis. , , , , ; ';
tamen ab:.ieis accipiens exiraneum deçorem, sed fAcper hoc quandocunque, sicut dixiraus, taU-
potius illis propriam conferens dignitatem. Hsec bus uli nécessitas impellit, advërsus,eos rsine dubjo
enim quando in divinis Scripturis splendent, çerta •qui,iiludentes sincerilalinoslrse fidei, eis, inllati
atque purissima, sunt; -cum vero ad opiniones tumenl, agendum pie humiliierque npn improbatur,
hominum et quqesliones inanissimas veniunt, am- cum legamus Mosen propbetarum eximium omni
biguis allercationum fluctibus agilanlur, ut quod iEgyptiorum sapienlia eruditum (Ad. i, 22), et
hic lirmissïme semper 'verum, fréquenter alibi red- Danielem ac socios ejus omnes Chaldseorum magos
datur incértum. Sic et Tmguanoslrâ dum psalmo- atque aruspices eorumdem scientia decuplum supe-
diam canit, nobilitate verilalis ornatur; cum ad tasse (Dan. y, 14 et 15). Jam nunc in nomine [Dei]
fabulas inëptas et blasphéma se verba converterjt, et adjutorio labyririihum tuarum baereseonaditurj,
àb honore prôbitaiisexcluditur. Sicut aposloius gratiam ejus sine quo nibil sumus, scimus et possu-
Jacobus;'dicit': Ex ipso ore benedicimiis Deum et Pa- mus, invocemus, ut ipsa duce tuas inextricables
trem,etex ipso ofè maledicimushominem,qui adima- moràs ;penetrare easque inoffenso gressu evadere
gihemet simitit/idinètn'Dei factusèsi (Jacob, m, 9). valeamus, nequaquam fui quadruvii innodationibus
Hsecmundanarum ârtium periïi, quos tamen multo a^cdepravationibus, sed auctoritali et veritali medul-
postèrius ab exordio divinorum'librorum exstilisse litus innitentes. . ./
taan'ifestum est, ad collectiones argumentorum, quse Igitur per copiosam prsefalionis tuse disputalft»
1021 DE PR,EDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1022
nem, qua veram philosophiam Veram esse Teligio- :ti vin'a eloquiâ nullus ignorât : quo conficitur Deum
nem veraciler àsiruis, sed inveliiendam disciplina- !omrtia siclit créasse, ita Curasse, ordinassè, dispo-
rum ssecularium eruditione fallaciter affirmas, cum Suissë, dispensasse, destinasse, séii prsedëstihassë,
vera religio fideet Dei gratia, non humanis adinven- qusë vel fecit, vel facturas est, juxta illud qui fecit
tionibus assequatur atque approbetur; ponis senten- quoefutura sunt (Isa. XLV,11; sec. LXX). Qui enim
tiam Gottescalchi, qua affirmareconetur necessilatë omnes creaturas initio condidisse credilur, quid est
prsedeslinationis lam bonos ad bona, quam malos ad quod facturus erat, nisi gubemalio, multiplicalio ac
mala inevitabililer .impelli. Hoc utrum vel quare disposilio rerum quas fecerat? Undëet in Evangelio
dixerit ipse viderit, nos deslinatione Dei ad aliquid ipsa Veritas loquitur dicens : Pater meus usque mo-
necessitate impelli, vel (sicut a multis dicitur) fata- do operatur, et ego operor, sive fecitquoefulura sunt
liter cogi neminem credimus et confilemur, sed ejus (Joan. v, 17), quia in proeseientia sua quse falli mu-
providenlia sempilerna, et omnipolèntissima prse- tarique nequit, prsedestinavil, quid forinsecus opëris
scientia omnia ordinari, disponi, dispensari, desli- eiîecturus, el ad quem lihem opus quod faceret éssët
nàri, régi ac gubernari modis cuique congruis nullo perducturus : quse operatio nisi illius disposilio?
modo dubilamus, dicente veraciter de eo SGriplura : Quod tanlumdem valet, nec aliud prorsus recte in-
Quia allingil a fine vsque ad finem forliter, et dispo- 18 lelligitur, quam si dicatur, deslinatio : ac prsedesti-
nit omnia suàvitcr (Sap. vin, 1) ; quibus verbis uni- ' natio bifariam dividitur, in bona videlicët et mala ;
versa Dei sapienlia prseveuiri, altingi, atque disponi sed bona quse non sunt nisi auclore bono et summo,
breviter immulabiliterque definilut} nunquam enim id est Deo; mala nullatenus, ea quse non auctore
altingeret atque disponeret, nisi prseveniret : nnn- Deo, sed volunlate creatùrse ralionalis a suo auctore
quam vero prseveniret, nisi essentialiter ac sempi- deilexa, atque inde détériora culpabiliter aversa
teme omnipolenterqué exsisteret. -< fiunt.
Constat ergo uihil esse nisi Creatorem et creatu Proinde bonorum omnium auctor est Deus ; ma-
ram, Creatorem a nullo, creaturam â Creatore. Iorum autem, id est viliorum atque peccatbrum au-
Creatorem sine initio, mutabilitate et fine ; creatu- clor Deus non est, sed prsescilor providentissimus,
ram cum initio et mutabilitate, partimque cum fine: examinator sapientissimus, judex potentissimus at-
ralionalis enim crealura angelorum et hominum que justissimus; eorum ergo malôrum, id est tribu-
coepit, nec desinit; caetera vero usibus hominum lalionum, aifliclionum, atque infirmitatum, seu qua-
facta atqile attributa, partira desinunt, partira per- rumlibet poenarum quas vel in hac intérim vilà, et
manent ; nec tamen eadem permansione "ïeternilali justis at injuslîs mixtim ingerit : illic autem, id est
cosequantur Auctoris, de quibus nunc longum est IC in gehenna, solis impiis divina sequitasjuste fnëri-
disputare. Cum ergo constet nihil àliùd esse quam loque retribuit. Auctor dicitur Deus, dicente pro-
Creatorem et creaturam, eamdemque non a seipsa phela : Si est malum in civilate, quod Dominus non
sed a Creatore exsistendi sumpsisse principium, fecit (Amosm, 6) ; et iterum ipse Dominus per Isàiaih
nihilominus ad Creatorem pertinuit disposuisse, or- inducitur-dicens : Faciens bonum, etcreâns malum;
dinavisse, destinasse ac prsedestinasse quod fecerat; formans lucem et creans tenebras : ego Dominus fa-
quemadmoduin dictum est, quod ailingat a fine us- ciens omnia hoec(Isa. XLV,7); Item idem in Evan-
que ad finem forliterj, et disponal omnia suaviter : a gelio diclurùm se impiis ïii jûdicio testatur. Ile, in-
fine videlicët invisibilis alque ineorporesecréature, quiëns, in ignem oetérniim, quïparatus est diabolo et
usque ad finem visibilis corporeaeque crealurse ; id angelis ejus (Matth. xxv, 41').JQuid est qûod ail pa-
est, ab eo quod in crealuris omnibus summum est rais, nisi creatus atquè dëstinalus? A quo aulem
usque ad id quod in créaturis omnibus infimum creatus, nisi ab illo qui për prophetam dixerat sese
esl; quod si negatur,, aut invidus (quod absit) créasse matum et tenebras? Ab ipso indubitanler
aut impotens Deus asseritur. Quia si non ordi- etiam destinatus impiis dicitur, testante lsaia pro-
navit, disposuit, dispensavit, deslinavit, sive prse- phela : Parala est enim ab heri à rege Tophelh, para-
destinavit quod fecit, colligiturut nullatenus facttirse P ta et dilataia (Isa. xxx, 33), ubi et creationem et
suse curam habuerit. Habuit autem curam creatur destlnalionèm ignis gehennse a Deo factam atquè
rarum quas fecit, quia de eo verax Scriptura confi- ordinatam patenter intimai. Tophethenim gehennam
teturdicendo : Cui.curaest de omnibus(Sap. xn, 13); dicit, ab heri autem ab initio, d'rege vero nihilominus
elad quemProphela loquilur : Ordinationetua persé- ab omnipotéhti Deo, sicut sanclus Hieronymus exr
vérâtdies,quoniam omnia serviunl <i6i(!Ps.cxviii,91); ponit, intelligiturrCum igitur hôrunimalorum Deus
Et cui in precibus orantes diciraus : Deus, cujus pro- absque contfadictione dicatur auctor, ordinalor at-
videntiain sui disposilione. non fallilur. Et qui in què dispôsitèr, quid, quseso te, obest veritatï si di-
Evangelio loquilur : Nonne duo passeres asse «- catur eliam destinator ac prsedéstinaior : cum nihii,-
neunt, et unus ex Mis non cadit super terram sine aliud destinare et prsedestinàre, quam ordinare «f
Paire veslro? (Mallh. x, 29.) Et rursum : Si ergo fe- prseordinare, disponerëvel ânle disponere, seu aliuij.
num quod hodie in agro est, el cras in clibanum quid simile, a sanis mentibus intelligatur ;" hinc
miltitur, Deus sic veslit, quanlo magis vos minimoe Augustinus in libro primo de Libero Arbitrio.
fidei?(Matth. vi, 30) et caetera, quibus abundare di- Augustinus (de Lib. Arbitr., in prïnC.) : [Die mihjj,t
 1023 S. PRUDENT1ITRECENSIS EPISCOPI 1021
quseso te, ulrum Deus non sil auctor mali? Dicam ,A et supplicium nominalur : si aulem injusta est
si planum feceris de quo malo quseras ; duobus enim peena, quoniam• poenamesse nemo ambigit, injusto
modis appellare malum solemus : uno cum maie, aliquo dominante homini imposila est. Porro quia
quemque fecisse diçimus, alio cum mali aliquid esse de omriipotenliaDei et justilia dubitare démentis .
perpessum. De ulroquescire cupio. At si Deum bo- est, jusla hsec poena esl, et pro.peccato penditur
num esse nosii vel credis (neque enim aliter fas est), aliquo. Non enim quisquam injustus dominator aut
maie non facit. Rursus si Deum juslum fatemur subripere hominem potuit, velut ignorante Deo, aut
(nam et hoc negare saerilegum est), ut bonis prse- exlorquere invito, lanquam invalidiori, vel terrendo
mia, ila supplicia malis tribuit : quseulique supplicia vel cônfligendo,ut homineminjusta poena cruciaret.
palieiilibus mala sunt; qnamobrem si nemo injuste Relinquilur ergo ut hsecjusta poenade damnations
poenasluit, quod necessë est credamus, quandoqui- hominis veniat. Nec mirandum est quod vel igno-
dem divina providentia hoc univers'um régi çredi- rando non habeat liberum arbilrium voluntalis ad
mus ; illius primi generis malorum nullo modo, hu- eligendum.quid recte facial, vel resistente; carnali
jus autem secundi auctor est Deus.] consuetudine, quse violeniia morlalis successionis
fQnod auleni ovdinare, vel prseordinare, pro eo quodammodonaturaliter inolevit, videat quid recte
quod est deslinare, vel prsedeslinare ponalur, liber B faciendum sit, el velit, nec possit implere ; illa est
Acluum apôsloloriim indical, dicente bealo Luca «nim peccali poena justissima ut amittai unusquis-
cvnngejisla scriplore Actuuiu eorumdem : El credi- que quo bene uli noluit, cum sine ulla posset diffi-
derunt quotquoterant praiordinali in vilam oeternam cultate, si .vellet; id est aulem ut qui sciéns recte
(Act.xni, 58). Quod nihil reclius inlelligitur, quam non facit,"amillat scirc quid rectum sit : et qui recte
prédestinai in vitam seternam, et quod deslihalio, facere cum posset, noluit, amillat posse, cum velit.
vel praedestinatio, Dei disppsilio debeat inlelligi Nam sunt rêvera omni peccanti animse duo ista
sanctus antistes Fulgentius in libro de Prsedeslina- poenalia, ignorantia el difiicultas : ex ignoranlia
lione ad Monimum déclarât. dehoneslat error, ex difliculialecruciatus affligit;
Fulgenlius (de Proedesl., cap. xxvi) : In sanclis sed approbare falsa pro veris, ul erret invitus, et
igitur, inquiens^ perfecturiis esl Dominus, quod ut resislenle atque lorquente dolore carnalis vinculi,
essent boni gratis dédit; quod autem dalurum se non posse a libidinosis operibus temperare, non est
prsescivit, in selerna bonilatis dispositioiie prse- nalura instiluli hominis, sed poenadamnati.]
deslinavit. Ipsa est enim prsedeslinalioDei, sein- CAPUTIL
pilerna scilicet dispositio fuluri operis Dei.]
E
-j-Quseproeordinatio,dispositio,destinalio, vel prse- Argumentanécessitais colligitur duas proedestinatio-
deslinalio Dei cerlissima, scientissima, omnipotentis- nes fieri non posse. .
sima, nullum ad peccatum adigit, nullum incitât, • Tu vero tantse auctoritati impudenter obvians,
nullum cogit : sed volunlarie in crimina labenles, secuiida felortim tuorum exhalalione conaris luis
atque in eis obslinalissimeperdurantes, juste punit, argumenlalionibus obruere veritalem, et dicta luce
juste condemnat; nequaquam enim justiliam "serva- clarius patentia nebulosisconclusionibuspbfuscare.
ret, nisi a se volunlaria' defeclioneaversos ac recé- Nam ageiis advërsus Gollescalchum, ut ila dixèrim,
dantes, neque ulla conversionead se redeunles prse- inficiaris duas esse prsedestinationes, quse a Patri-
varicalores, meritis poenis addiceret. Quia autem bus in unum' vocabulum redigunlur, ut dicantur
justus est, justiliam servat, et tandiu inexhaustse prsedeslinalio bonorum et prsedeslinalio malorum.
bonilatis suse patienlia malos tolérât, muneribus Sanctus enim Isldorus, Hispalensisepiscopus(Sent,
donat, prsemiisinvitât; nec tamen ullo tanlse beni- cap. xxvi) : [Gemina est, inquit, prsedeslinalio.]
gnitalis medicamine molliunlur, qnin polius obdu- Quam lu occasione necessitatis evertis, cum Uullus
rationeirrevocabili, et ingraliludine horribili in orthodoxorum necessilatë prsedeslinationis quem-
suis voluntariis iniquiiaiibus persévérant, sequitat; I)
quam ad aliquid vel bonumvel malum compèlli, vel
ejus omnimodo dignissime compelit, ut quos invicia, crediderit vel prsedicaverit.Et ob id vel dûàs, vel
bonitasnullatenus revocavit a scelere, selerna sequi- geminam non esse prsedestinationemaffirmas,adhi-
tas puniat in lormentis. biloque non necessario argumenté, disputas multi-
Haiic juslissimam, proindeque irreprehensibilem plieras quam necesse est de divina essentia, eoque
facinorosorum hominum damnalionem Deum. et tuse disputationis intenlionem perducis, lit astruas ;
p'rsescisse, et prsedestinasse a sanctis Patribus Ita in Deo proedestinalionissicut essentiam débere
fideliter dictum, veraciter prsedicalum> et diçi- inlelligi, nec differre in Deo utrum essentiel,an sa-
mus et fatemur. Hinc Augustinus in libro ni, de pienlia, an justilia, seu potestas, ac verilas, oeternilas,
Libero Arbilrio ( cap. xvm ) :. [Nunc aulem, voluntas, operalio sive proedestinationuncupentur,
quia ila est non est bonus, nec habel in poleslate Deinde infers :•
ut bonus sit, sive non videndo qualis.esse debeat,
JOANNES SCOTUS.
sive videndo, et non valendoesse qualem debere
esse se videt.poenam islam esse quis dubitet? (Cap. 2, n. i, secl. 6.) © Svimpiumest duas essen-,
Omnis aulem poenà, si jusla esl, peccali peena esl tins in Deo doceri, velduus sapientias,scienlias,vir-
 1025 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1026
lûtes coeleraqueomnia quoe de Deo dicunlur, gémi-,A essentia, ipse voluntas, loquilur per -Prophetam:
nàri, vel triplicârij vel quacunque multiplia specie Sanctis, qui sunt in terra ejus, mirificavit omnesvo-
cûmulari, 'quicunque duas in Deo proedestinationes îuntates meas in eis (Psal. xv, 5). Non enim aliud
asserere convincilur, realu impielatis ligalur : una ipse est, el aliud voîuntates ejus, quia si aliud sunt,
esl enim divina proedestinatio, sicut una est divina extra eum sunt : si extra eum.sunt, jam non ipse est
operatio, divina sapientia, divina substanlia, divina voluntas sua. Est autem ipse voluntas sua ; sunt
voluntas. ergo inlra ipsum voîuntates suse.
CORRECTIO. Falsum esl igitur quod dixisli volunlatem in.Deo
fin quibus tuse disputalionis verbis impios te non multiplicari, id esl non dici pluraliter, cum id
denotavisse quicunque catliolici alque orthodoxi quod rnulliplicatur, pluraliler efferri necesse-sil. Li-
praedeslinalos ad inlerilum vel scripsere, vel sen- cet enim essentia Dei indubitabiliter simplexsit, ne-
liunt, impudenli superbia, superbaque impudentia que ulla mulliplicitate vel geminelur, vel iriplicelur,
denionstrasli. Deinde blaspbemia inlolerabilis ape-' vel multipliceiur : qusedam tamen sunt quse in Deo
rilur, cum asseris nibil aliud esse Dei prsedeslina- vel de Deo essenlialiter prsedicaniur, quse sine con-
Uonem, quam subslanliam, naturam alque volunla- '' Iradiclione in divinis eloquiis pluraliter prolala re-
tem, et hoc luis feneis, ut ita dixerim,-raliunculis B periuntur. Dicilur quippe voluntas Dei essentia ejus,
aslipulari, non auctorilate, qua nostrae fidei verilas dicunlur etiam voîuntates ejus pluraliter, nec tamen
solidaïur atque defendilur, astruere maluisti : cum ' essenlise ejus pluraliler proferuntUr,' sed manente
te in lanlum tua perVersitas obfudit lenebris erroris, inconimuiabiliier remotaque ab omni muliiplicilatis
ut nec viderès, nec consuleres veritatem. Negas capacitale essentia illius, voluntas sjus pluraliter ef-
enim geminari, vel îripiicari, vel quacunque mulli- fertur ; non ut ipsa essentia multipliceiur, sed ut
plici specie cûmulari, ac per hoc pluraliler proede- voluntatis ejus effeetns pro dislribulionum ejus con-
stinaiiones dici, siculessentias, sapienlias, scientîas, gruenliis atque diversitatibus multipliées declaren-
virlutes, voîuntates, operaliones. Una est, inquiens, tur. Réclamât autem advërsus te Scriptura sancta,
proedestinatio, sicut una est divina operatio, divina quse in libro Sapientise de Spirilu Dei, qui ulique
sapienlia, divina substanlia, divina voluntas, et sub- Deus est, ita inter csetera potëntise illius prseconia :
sequeris. Per me Spiritus, inquiens, intelligentioesanctus, ttni-
: JOANNES SCOTCS. cus, multiplex, sublilis (Sap. vu, 22) ; itaque quo-
(Cap. 2, num. 2, sect. 6.) e Clamai enim Scrï- modo unicus idem dicatur et multiplex, etc.? Noli
plura : Magnaopéra Domini, exquisita in omnes vo- garrire contra veriiatem. Prsedestinationis eliam vo-
îuntates ejus (Psal. ex, 2). C cabulum, quod Dei substanlia est, cosequansdixisli
f Et inferius. iiullalenus multiplicari. Bealissimus Gregorius, apo-
(Cap. 2, num. 3, secl. 6.) 8 Non dixit, in omnes< stolicae sedis autistes, et quemadmodum veraciler
nécessitâtesejus, sed in omnes voîuntates ejus. asseruisli, veracissimus Scripturarum explanalor,
CORRECTIO. tuarum conçlusionum dispulaliones anle fioccipen-
f Erige nunc mentis oculum, si tamen adest, ad dens, vel potius damnans quam legens, pluraliler
inluiluni verilalis ; si autem abest, humiliare fideli- enuntiare non metuit ; nam in libro xxix admirandi
ter, petens ab ea, ul eum tibi vel mundare, vel illu- atque ampleclendi operis quod in beali Job expîa-
minare, vël cerle reddere dignelur. Dixislivolunla- nalionem eloquentissima suavitate composuit, inler
tem Dei, sicut essenliam, nec geminari, nec multi- cseiera, Gregorius (lib. xxix in Job, cap. ult.) : Or-,
plicari posse, id est pluralitale carere, quod tamen dinem, inquit, cceli nosse est supernarum disposi-
ipsa, quam subjunxisti, prophetica senlentia refelli- tionum occultas prsedeslinaliones videre.
lur. Cum dicitur, in omnes voîuntatesejus, ecceuo- f Ac deinde quas prsedeslinationes dixerit, c.o-
luntales Dei mullipliciler, ac per hoc pluraliler pro- piosa explanatione perdocuit ; egit enim aflluenlise
lalas; tu ipse prolulisti :et tamen impium esse dixi- ,. suse dulcedine super bonorum graluita eleclione,
sli, si quis voluntalem, quse in Deo esl, multiplici- malorumqiie justissima reprobalione. Quod ut cla-
ler, id est pluraliter, proferret. Nempe cum Phari- rius enitescat, totam ejusdem loci conlinenliam pro-
sseo, quem eyangelicus sermo jaclanlem sua merila ponamus.
reprehendil (Luc. xvm, 11 et 12), ad infiatissimam Gregorius (lib. xxx, c. 32) : [Paler quippe in suo
luam scientiolam oculum nebulosissimum, quantum , temporë Luciferum produxit, quia, sicul scriplum
in te fuerat, arioganler oslentandam apëruisli, cuni est : Cum venilplenitudo lemporis,misit Deus Filium
publicano veraciler humiliari contemnens, a yerita- suumnalum ex muliere, faclum sub lege, tu eos qui
lis aspectu intelligentiam detorsisli. Quod si aliud sub lege erant redimeret (Gai. iv, 4,5) ; qui naïus ex
esse dixeris in Deo volunlatem, atque aliud voîunta- virgine, velut Lucifer inter tenebras nostrse noclis
tes Dei, et in hoc quanta impielate insanieris aucto- apparuit, quia, fugata obsçuriîate peccati, seternum
pilate delegeris; quamvis enim et sciamus el falea- nobis mane nuntiavil. Luciferum vero se innoluit,
mur in Deo nibil aliud veile quam esse, nihilque quia diluculo ex morte surrexit, et fulgore sui lu-
aliud esse quam Velle : voluntas quippe illius essen- minis mortalilalis nostrse tetram caliginem pressit.
tia est, et èsséntia voluntas ; tamen ipse, qui sibi est Cui bene per Joannem dicitur : Stella splendida et
 i027 S. PRUDENTII TRECENSIS EPiSCÔPl , 1028;
mdlùtina (Apoc. xxii, 16). Vivus quippe apparendo A num occultas prsedëstinaliones videre. Rationemvero,
[al., appareils] post. moriem, malulina nobis Stella ejus in terra ponere, esl ante humana corda talium
faelus est, quia dum in semelipso exemplum nobis secrelorum causas aperire. Ralionem videlicët coeli
fèsùirëclionis prsebuit, quse lux sequatur indicayil, iji terraponere, est supemprum judiciorummysteria
Vesperum vero super lerrse filios consurgere Do- vel cpiisïderandodiscuiere, vel loquendo manifestare.
minus fafcil (Job. xxxviu, 32), quia infidelibus Ju- Quod inique facere in hac vita posilus niillus po-
da:orum cqrdibus dominâri Ahlichristum eorum test. Ut enim a parvis; ad, majora veniamus, quis
nierlto exigènie permiuit. Qui idcirco a Domino inlelligatïqusé esse rj»liOï[a<.,subtilitas];secr.elPrUm
liulc vespëri juste subduntur, quia ipsi sponte potest, quod ssepe vir justus a judicionpn solum non
sua filii lerrse esse voluerunt. Terrena quippe vindicalus, sed etiam p.uniiusredeat, cl iiiiquus ejus
et non coeïesliarequirenies, a perspicienda luciferi adversardus non solum non punilus, sed:eliamiVJctor
riostri claritâte excsecati sunt; et dumprseesse sibi abscçdat?rQuis intelligat curi vjvil alius insidians
vesperum ëxpelunt, subsequeniis: damnaiioms se- mprlibusproximpruni, el morilur alius.quiprofulurus.
lërna riocte merguntur. Hinc in Evangelio Dominus esset vilse mullorum? Alius culmen polestatisjasse-
dicit : Ego vehi in nomine Patris mei, et non acce- quitur,>qui npnnisi lsedere:gUidet,alius tantummodo
in nomine illum "
pistis me.Aliusveniet suo, [al., ipsum] lsesos defendere:concupiscit, «t tamen ipse oppres-
accipietis(Joan. y, 43). Hinc Paulus dicit : Eo quod sas jacet, .AHusî^acare appétit, et innumeris nego-
charilatem veritalis non receperunt, lit salvi fièrent, tiis implicatur. Alius negotiis implicari desidërat,
ideo mïttet illis Deus operalionem erroris, ul credant eî coactus vacat; Alius maie inehoalis [inclioans]
mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt usque ad vilsesuseterniinum pejora protrahilur ; alius
verilali, sed cohsenserunl iniquitati (II Thés, H, 10, bene incipiens per longiludine'î.temporum. proficit
•
il). Nequaquahi ergo super eos Vesper cônsurgeret, ad augmenta meritor.um. Atqm. ocontrâ [al., At con-
si coeli filii esse voluissent ; sed dum visibilia ap- tra], alius maie vivens diu res.ervatur, ut corri^
petunt amisso, cordis lumine, sub noctis duce lene- gatur [al., ut se corrigat] ; alius vero bene qui-
brèscunt. QuPiî tamën si moraliter discutimus, quo- dem videtur viyere,,sed in hac vila eo.usque durât,,
niodo quotidië agatur invenimus. Quia niniirum et quo ad perversa prorumpat. Alius in errore infide-
éléciis Lucifer orilur, et vesper reprobis Deo per- litalis natus, in errore déficit; alius in catholicse
miïtenie domihàliir. Unus enim alque idem sermo fidei reclitudine genitus; in. catholicse fidei rectitu-
Dèï îh est oré pi'sedicanlis :qu'em dum .isligaudendp, dine consummalur. Econtra vero alius catholicse.
illi vëïo invidèhdo "aùdiunt, claritalem Luciferi sibi malris venire editus, juxia vilse terniinum*errorisï'
in* vëspéri tenebras vertunt. Dum isli humililer " voragine devoratur. Alius autem vitam suam in ca-
vôcém sànctseprsedicaiionis àccipiunt quasi ad slellse tholica pietate consummat, qui,, prius-in perfidie,
lù'cehidculos cordis aperiunt; dum vero illi benedi- cum lacté malris hauserat. virus erroris. Alius cel-
cè'nti inviderit, el non salulis causam, sed elationis situdinem bene vivendi appetere et volet [al:, vult]
glëriam q'usèrunt, prorumpènte iniquilale sua ve- et valet,. alius nec volet nec valet ; alius volel et
spere, in somnum vnprlis oeiilos claudunt. Per oc- non valet ; alius valet et non volet. Quis ergo ista
cnlium ërgo judicïum is, qui eleclo [eleclis] est Lu- judiciorum coeleslium sécréta discutiat ? Quis in-
cifer, reprôbb auditori [al., reprobis auditoribus] fit telligat discretam lancem sequilatis occultoe? Ad
vesper, quia exhortalione sancta, qua boni ad vilam cognoscendos quippe islos judiciorum secretorum
rëdëunt, prâvi delerius in culpa moriuntur. Unde sinus, nullus ascendit. Dicatur ergo homini, ul se
bëtaeper Pàulum dicitur :'Christi bonus odor su/nus nésçire cognoscat; nescientem vero seCognoscat
Deo in his qui salvi fiunt, et in his qui pereuni : aliis et timeat; limeat ut humilietur, humilielur ne
quidem odor morlis'in moriem, aliis aulem odor prsesumai in se; non prsesumat in sentit Conditoris
vitoi in vilam' f/f ùon n|15; 16 ): Vèrbunr ita- sui auxilium requiiat, ël qui in se fidens. mprluus
que isùum auditoribus esse Luciferum simul et est, aucloris sui aàjutpriumTappelens,vivat. Audiat
vespèr'um vidit, per'quod el alios ab iriiquitate sus- D itaque. yir justus jam quidem se sciens, sed adhuc
el-e contra alios sepiri in "iniquilale "con- qusesupra se sunt nesciens : Nunquid nosii ordinem,
' cilari,
spexil. Quod quia occullis Dei judiciis agilur, quse coeli,et pones raliones ejus.in.terra?(Job xxxvm,
in hac Vilaab hominibus comprehendi non possunt, 53) id esl, nunquid occullos ordines judiciorum coe-
recte illic subdidit : Et ad hoec quis tam idoneus leslium coniprehendis, autaperire humanis auribus
(Ibid.i vers. 16.) Acsi dicéret : Idoneî quidem sumus sufficis'? Bealus igilur Job de judiciorum incom-
ad hsec considerànda quia; fiunt ; sed idonei non prebensibilium investigaiione requiritur, ac si ei.
sumus ad hsec: ihvestiganda' cur fiant. Unde hic aperle diceretur : Cuncta quse pateristanto tplerare,
qùoqùe DominuSi'quiâ aliis produci Luciferum, patientius. debes , quanto secrelorum coeleslium
alii3 vero consurgere vesperùm dixerat, ne pér- igna'rus, cur hoc [al., hsec]pateris, nescis.]
scrutari homo occulta Dei judicia audeat, illico sub- Quem seculus tam fide quam sensu et verbis
jungilur : sanctus Isidorus, Hispalensis episcopus, eamdein
Nunqùidriosti ordinemcoeli,étpon'esralionem'.ejusin pêne sentenliam diclis suis inlerposuit. Quos quis-
terra ?Ordinem coelinosseëst supernarùni dispositio-" quis conferre voluerit, inveniel ita ûno eos spiritu
1£20 DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1030
alque ore Iocutos, ut eumdem Spiritum sanclum A. formas, vel chameleonlis colores, certe nunquam
utriusque adfuisse, el per ulrumque unanimiler lo- effugies,nunquam evadendi locum capies? Aul ve-
cutum, minime dubitel. Isidorus (Sent. lib. a, cap. rum est enim quod negasli, et falsiimest quod Gre-
6) : [Geinina esl prsedeslinalio, sive eleclorum ad gorius el Isidorus dixerunt; aut (quia hoc impium
requiem, sive reproborum ad mortem. : utraque di- est vel credere quempiam vel sentire) si verum est
vino agitatur[«/., agilur] judicio, ut semper electos quod Gregorius et Isidorus protulërunt, lillërisque
superna et inleriora sequi facjat, semperque repro- Venerabilibusmandaverunt, falsum est quod tu cse-
bos, ut infimis et exierioribus delectentur, deseren- calissiinus alfirraasli. Qui cum in hoc non solum
do permillati Sicut ignorât homo terminum Iucis et deprchensus, verum eliam convicfus minime dubi-
tenebrarum , vel utriusque rei quis finis sit, ita teris, de cseterisquse simili insania rictu pestifero
plenius nescit quis anle suum finem, luce juslitise vomuisli, juvante Dominojam faciiiserit aggressus:
praivenialur, vel quis peccatorum tenëbris usque quoniam cui in prioribus méndacii character inuri-
in suum terminum obscurelur, aut quis post la- tur, in sequenlibus fides penilus abrogalur.
psum tenebrarum conversus resurgat" ad lùcem. Negas simililer operationem in Deo pluraliler ef-
Guncta hsec Deo paient, homini vero latent. Quam- ferri, id est multiplicari vel geminari, vel csetera
vis justorum conversatio in hac vita probabilis E\ hujusmodi : et quid esl quod omnes Scriplurse ope-
sit, incertum tamen hominibus esse ad quem sint rationes, vel opéra divina décantant? Clamât vas
fmëm prsedestinati; sed omnia reservari futuro electionis, doclor genlium in fide et veritale : Divi-
examini. Mira dispositio est supernse dislributionis, siones graliarum sunt, idem autem spiritus; et âivi-
per quam hic justus amplius justiûcalur, impius siones minislralionumsunt, idem autem Dominus; et
amplius. sprdidalur ? Malus ad bonum aliquando divisionesoperalionumsunt, idem vero Deus (I Cor.
converiitur, bonus ad malum aliquando reflectinm xn, 4-6). At ne more furentium aliud clamares, ad-
Vult quis esse bonus, et non valet; Vult aller esse jungit, qui operalur omnia in omnibus(Ibid., vers.
malus et non permiliitur interire. Dalur ei qui 6). Enumeralis quoque earumdem operalionum dis-
vult esse bonus ; alius nec vult, nec dalur ei ul sit l'ribuiionibus, hoec aulem, inquit, omnia operalur
bonus, Iste nascilur in errore et morilur, ille in bono unus atque idem Spiritus, dividenssingulisproul vult
quo.coepitusque in finem perdurât. Tandiu isle stal (Ibid., vers. 11). Quod si aliud operationem Dei, et
quousquecadal; illediu male.vivendo in fine salvatur aliud opéra esse contenderis, vidèris quomodotam
respectusque converiitur. -Vult prodesse in bono gravis-aiictoritalis, litteris vidçlicet divinis, earùm-
justus nec prsevalel,; vult; nocere malos et valet. que fidelissimis tractatoribus, quorum libri eorum-
Iste vult Deo vacare, et sseculo impedilur, ille ne- '" dem vocabulorum pluralilatibus rëferti ësse no-
goliis implicari cupit, nec perficit. Dominatur malus scurilur, valeas contraire. Quseroïameri abs te inté-
bono,. bonus damnalur pro impio; impius hono- rim, ul dé cseteris sileam, quid riiagis Dèi'essènlisé
ralur pro.justo. Et in hac tanta obscuritale non cbngruat, potentia an operatio ? Mihi quippe videiur
valet homo divinam perscrulari disposilionem, et nullumoperari posse absque potentia : ijuo enimpa-
occullum prsedeslinationisperpendere ordinem.] cto dicendus est operari qui non possit ? Potentiam
-\ Quod enim beatus Gregorius prsedesiinaliones excellere non negabis? 1laque potentia magis Dei
pluraliler, hoc sanclus Isidorus geminam prsedesli- essentia?congruil quam oj>ératio, quoniam operatio.
nalionem vocavit; quoniam, sicut utriusque dicla poieniise est eûectus, et tamen cum- essentia Dèi
testantur, iutellexerat eum cum cseteris calholicis' pluralitatem abdicet, potenlias ejus pluraliter enun-
traetatoribus; sensisse prsedeslinatos quosdam ad" lialas legimus, dicente Propheta : Quis loquelurpo-
gloriam, quosdam ad ignominiam; illosad regnum, lentias Domini, auditas faciet omnes laudes ejus?
islos ad tormentum ; illos ad bealiludinem superno- (Psal. cv, 2.) Si ergo potentia Dei a pluralilaie
rum, islos ad supplicium inferorum. Perpende nunc vel multiplicitate non excluditur, cur opératip, quse
quibus contradicas, quosque realu impielatis nota- n sequax ejus nondubitatur, a multiplicitate éxclu-
veris, ;qui anle luas nsenias conlriverunt quam na- dënda judicatur? Quod si inter operationem'Dei et
scereris, Ac per hoc cpnsiiluamus le-elbeatum Gre- opéra quid distinguendiim erit, mihi intérim nihil
gpriuni, illum prsedestinationes pluraliter efferen- aliud occurrit quousquedîligenlius exquiralur quam
tem, te pluraliter eflerri impiumjudicanlem. Quis te operationem esse dum fit; opus vero quod fit. Quod
jam audial? Quis non horreal, quem in tanlum ve- si ila est, quis dubitel ad Deum ulfaqué pertinere?
sanise prorupissevideril, ut impios lantse auctorila- - Augustinus: [Cum operatio Patris dicitur, non eam
lis viros dixisse, et, quod est blasphemius, scri- sine Filio et Spiritu sancto inielligatur operari; et
psisse, nullatenus erubueris? Quis enim le audiat cum gëneraiio Filii, non sine Pâtre et Spiritu sancto ;
pluralitalem prsedestinationis negantem, qui tanlos et cum operatio Spiritus sancti, non sine Pâtre et
Patres vel legeritvel audierit pluraliter efferentes? Filio, satis notuin est recte cretlëntibus, vel etiam ut
Quis luis dispulatiunculis aurem adhibeat, ut tanlis possunt intelligentibusiEt illud ideo dictum est de
Patribus dietorurtf scriptorumque veracium fidem Pâtre, ipse facit opéra (Joan. xîv, 10),! quod ab illo*
deroget? et quis lihi veritatem, illis mendac'idmdé- sit origo etiam operum a quo est exsistentia coope-
•
puté!? Vertere in quaslibet vel fabulosi Promethei rantium personarum ; quia et Filius de illo nalus
 4051: S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOP1 1032
est,"et Spirilus sanctus principaliter de illoprocedit, , A sicut ejus essentia alque voluntas, necessario se-
. de quo natus est Filius, el cum quo illi communis quilur ut cseiera qusea Dei volunlate prodire non
est idem Spiritus. Et illud quod ait Dominus : Si dubilanlur, velut Dei essentia prsedicanlur. Verbi
opération (ecissemin eis, quoenemo alius fecit (Joan. gratia, cogitalio, visio, prsevisio,crealio, dispositio,
xv, 24), non ad Palrem vel Spiritum retulisse, quod ei dispensatio, stalulio, decrelio, paralio, prseparalio,
non sintin ilus operibus cepperali, sed ad homines, judicium, affiiclio,correplio, infirmalio, interfectio,
a quibus leguntur multa facla miracula, et tamen a occisio, perdilio, disperdilio, inclùsio, obduralio,
nullo, quseFilius'fecit. El quod ait Apostolus de Spi- induralio, dereliclio, deserlio, nolunlas, seductio,
ritu sanclo : Omnia autem hoecoperalur unus atque in errorem inductio, deceplio, morbi, faînes, pesli-
idem Spirilus (I Cor. su, 11), non ideo dictum, lentise,tempestates, naufragia, insidise, et alia com-
quia non ei cooperalur Paler et Filius, sed quia in plura, quse in divinis eloquiis indita, el Pairum lit—
his operibus non sunt mulli, sed unus Spirilus, et in teris usitatissima, prudentium nullus ignorât. Quse
universis suis operalionibus non est a se ipso diver- voluntale Dei indubitabililer bona semper et jusla
sus. Nec tamen inaniier, sed rationabiliter el vera- fieri quisquis negat, juslitise et judicio Condiloris
citer dicitur Palrem dixisse, non Filium et Spiri- nimis impie coniradicit. Quse quia nuiie exemplis
tum sanclum : Tu es Filius meus dilectus, in quo B.longum,esl approbare, intérim differanlur; ut si de-'
complacui (Matth. xvn, 5). Sed hoc miraculum de nuo vel hydra caput levare, vel ëxcetra nisa fuerit
coelo sonabilis verbi, quamvis ad personam Palris sibilare, largienle Dominolalius atque commodius
tanlummodo pertinere, cooperatos esse Filium et proferanlur. Unum tamen de volunlate Dei ex san-
Spiritum sanclum non negamus. Neque enim quia cli Augustini dictis testimonium intërposuisse suffi-
tune Filius carnem porlans cum hominibus conver- ciat, de qua in libro Enchiridion tali sermoeinatione
sabatur in terra, ideo non erat etiam in sinu Palris disseruit.
tanquam unigeuitum Verbum, quando illa de nube Augustinus(Ençhir.c. 100) : [Hsecsunt magnaopéra
vox facla est; autsapienter et spiritaliler credi po- Domini, exquisita in omnesvoîuntates ejus (Psal. ex,
test Deum Patrem «peralionem verborum suorum 2), et tam sapienter exquisita, ut cum angelica et
sonanlium atque transeuntium a sua sapienlia sui- humana crealura peccasset, id est non quod ille, sëd .
que Spirilus cooperatione séparasse. Eodem modo quod voluit ipsa fecisset, eliam per eaindem creaturse
cum reclissime dicamus non Patrem, nec Spiritum voluntatem, qua factum est quod Creator noluit,
ganclum, sed Filium, super mare ambulasse(Matth. impleret ipse quod voluit; beneutens et malis tan-
xiv, 25, 26), cujus humus caro erat illa, et plantse quam summe bonus, ad eorum damnàtionem quos
fluclibus innitentes ; illud tamen opus tanti miraculi G juste prsedeslinavitad poenam, et ad eeruni salulem
Patrem, et Spiritum sanclum cooperatos esse quis qups bénigne prsedeslinavit. ad gratiam. Quantum
abnuat ? Sic enim et solum Filium verissime dici- enim ad ipsos altinet, quod Deus noluit fecerunt;
mus ipsam suscepisse carnem, non Patrem, aut. quantum vero ad ômnipolenliam Dei, nullo modo id
Spiritum sanclum, et tamen banc incarnalionem efficerevaluerunl.Hocquippe ipsoquod contra volun-
ad solum Filium perlinentem, quisquis negat co- tatem Dei fecerunt, de ipsis facta est voluntas «jus.
operalum Palrem, aut Spiritum, non recte sapil. Propterea namque magna opéra Domini, exquisita
Item dicimus nec Patrem, nec Filium, sed solum sunt in omnes voîuntates ejus, ut miro et inëffabili
Spiritum sanclum et in columboespecieet in linguis modononfiât prseterejus voluntatem, quod etiam con-
velut igneisapparaisse, et sedisse, pronunliasse illis, tra ejus fit voluntatem. Quianon fieret sinon sineret:
in quos venerat, multis et variis linguis magnalia nec ulique nolens sinit, sed volens ; nec sineret bo-
Dei (Act. n, 2, 3) ; a quo tamen miraculo, ad solum nus fieri maie, nisi omnipotens el de malo facere pos-
Spiritum sanctum pertinente, cooperalionem Palris set bene.
el Verbi unigenili separare non possumus. Ita sin- (Cap. 101.) Àliquandoaulem bona voluntale homo
gulorum quoque in Trinitale opéra Triai tas opera- u vult aliquidquod Deusnon vult, etiam ipsa [al., ipso]
lur, unicuique operanli cooperanlibus duobus, con- bona mullo ampliusmulloque certius voluntale; nam
veniente in tribus agendi concordia, non in uno illius mala voluntas esse nunquam potest. Tanquam
déficiente eflicacia peragendi. Quse cum ita sint, si bonus filius patrem velit vivere, quem Deus bona
bine est quod DominusJésus in Spirilu sancto dse- volunlalevult mori. Et rursus fieri potest ut hoc velit
inones ejecit (Matth. xu, 28), neque enim et solus homo volunlate mala, quod Deusvult bona : velut
hoc implere non poterat, atque illud adjutorium si malus filius velit mori palrem ; velit hoc .-eliam
tanquam huic operi non sufficiens assumebat, sed Deus. Nempeille quod non vult Deus, iste vero id
Spiritum divisum in semetipsum eo Spiritu con- vult quod vult et Deus, et tamen Dei bonse voluntati
gruebat expelli, quem Paler et Filius non divisi pietas illius potius consonal, quamvis aliud volenlis,
in semelipsis communitër habent. Sic et peccata, quam hujus idem volentisimpietas. Tanlum interest
quia prseler Ecclesiam non dimittunlur, in eo Spi- quid velle homini, quid Deo congruat, et ad quem
rilu dimitti oporlebat, quo in unum Ecclesia congre- finem suam quisque referai volunlatem, ut aut ap-
gatur.] . probetur aut improbelur. Nam Deus quasdam vo-
t Jam vero si, secundum le, operatio esl in Deo, îuntates suas ulique bonas ita impie!per malorum
 1033 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTTJM. 1034
hominum voîuntates malas, sicut per Judseosmale- A genitum suum Dominum noslrum per omnes gentes
volos bona voluntale Palris Cbristus occisus est pro salvos fieri homines velil, et ideo faciat quia omni-
nobis, quod tantum bonum factura est, ut aposloius potensvelle inaniler non potest quodcunque voluerit?
Pelrus quando id fieri iiolebat, Salanas ab ipso qui Prseceperat enim Apostolus, ut orarelur pro omnibus
occidi vénérât, dicerelur (Matth. xvi, 23) : Quam [al., pro singulis] hominibus, et specialiter addiderat
bonse apparebant volunlales piorum fidelium, qui pro regibus et Us qui in sublimilale sunt (I Tint, n,
nolebant aposlolum Paulum Jérusalem pergere, ne 1,2): qui putari poterant fastu et superbia sseculari
illic paterelur mala quseAgabus propheta prsedixe- a fidei Chrislianse humililale abhorrere. Proinde
ral (Act. xxi, 12) ; et tamen Deus hsec illum pâli dicens : Hoc enim bonum est coram Salvalore nostro
j volebalpro annunlianda fide Christi* exercens mar- Deo (Ibid., vers. 4), id est ut eliam pro talibus oré-
tyrem Chrisli. Neque islam bonam voluntatem lur, slatim ut desperalionem lolleret, addidit : Qui
suam implevitperChristianorum voîuntates bonas, sed omnes hominesvuli salvos fieri, el in agnitionemveri-
per Judseorummalas, et ad eum potius perlinebant, tatis venire (Ibid.)lïoc quippe Deus bonum judicavit,
qui nolebant quod voiebat, quam illi per quos voleules ut Orationibus humilium dignaretur salulem prse-
faclum^estquod voiebat; quia idipsum quidem, sed slare sublimium, quod uliquejam videmus implelum.
ipseper eos bona, illi aulem mala volunlate fecerunt. B Isio locutionis modo et Dominususus est in Evan- .
(Cap. 102.) Sed quantselibet sint voîuntates vel gelio, ubi ait Pharisseis : Decimatis mentham et
angelorum vel hominum, vel bonorum vel malorum, rutam, et omne olus (Luc. xi, 42). Neque enim Pha-
vel illud quod Deus, vel aliud volentes quam Deus, rissei et qusecunque aliéna et omnium per omnes
omnipolenlis voluntas Dei semper invicta est, quse terras alienigenarum omnia olera decimabant. Sicut
mala esse nunquam polest, quia eliam cum mala ir- ergo hic omne olus, omne olerum genus, ila el illic
rogal, justa est, et profecto quse[a/., quia] justa est, omnes homines, omne hominum genus inlelligere
mala non est. Deus igitur omnipolens sive per mise- possumus : et quocunque alio modo inlelligi poiest,
l'icordiam cujus vult miserealur, sive per judicium dum tamen crerîere non cogamur aliquid omnipolen-
quem vuliobduret, nec inique aliquid facil, nec nisi tem Deum voluisse fieri, factumque non ésse : qui
volens quidquam facit, el omnia qusecunquevult, facil. sine ullis ambiguilalibus si in coeloet in terra, sicut
Ac per hoc cum audimus, et in sacris litteris legi- et Veritas cantat, omnia quoecunque voluit fecit
mus, quod velil omnes homines salvos fieri, quamvis (Psal. cxin, 11), profeclo facere noluit quodcunque
certum sit nobis non omnes homines salvos fieri, non fecit.
non tamen ideo debemus omnipolentissimse Dei vo- (Cap. 104.) Quapropter etiam primuni hominem
luntati aliquid derogare, sed ila intelligere quod G Deus in ea salule in qua conditus erat, cusiodire
scriplum est : Qui omnes homines vult salvos fieri, voluisset, eumque opportuno tempore post genilos
tanquam dicerelur, nullum hominem fieri sal- filios sine interposilione morlis ad meliora perdu-
vum, nisi quem salvum fieri ipse vpluerit; non cere, ubi jam non solum peccatum non commitlere,
quoi nullus lit hominum, nisi quem salvum fieri sed nec voluntatem posset babere peccandi,siadper-
velit, sed quia nullus fiel [al., sed quod nullus manendum sine peccato, sicut factus erat, perpé-
fiai], nisi quem velit; et ideo sit rogandus ut velit, tuant volunlatem habiturum esse ^praîscisset. Quia
quia necesse est fieri si voluerit. De orando quippe vero eum maie usurum libero arbitrio, hoc est pec-
Deo agebat Apostolus, ulboc diceret. Sic enim inlel- calurum esse prsesciebat, ad hoc pofras proeparavit
ligimus id quod in Evangelioscriplum est : Qui illu- voluntatem suam, ut bene ipse faceret eliam de maie
minât omnem hominem(Joan. î, 9). Non quia nullus faciente, ac sic hominis voluntas mala [al., volunlale
est hominum qui non iliuminelur, sed quia nisi ab mala] non evacuaretur, sed nihilominus impleretur
ipso nullus illuminalur. Aut cerie sic dictum est, omnipolenlis bona.
qui omneshomines vult salvos fieri; non quod nullus (Cap. 105.) Sic enim oportebat prius hominem
hominum esset quem salvum fieri nplit [al., nollel] ' fieri, ut et bene velle posset et maie'; nec gratis, si
"
qui virtules miraculorum facere noluii apud eos, bene; nec impune, si maie: postea vero sic erit, ut
quos dicit acturos fuisse poenilenliam.si fecisset : maie velle non possil, nec ideo libero carebil arbi-
sed m omnes homines, omne genus hominum [al., trio. Mullo quippe liberius erit arbitrium, quod om-
humanum] intelligamus, per quascunque differentias nino non poterit servire peccato. Neque enim cul-
distribulum, reges, privalos, nobiles, ignobiles, su- panda est volunlas, aut volunias non est, aut libéra
blimes, humiles, dodos, indoclos, inlegri corporis, dicenda non est, qua beali esse sic volumus, ul esse
débiles, ingeniosos, lardicordes, fatuos, divites, miserinon solum nolimus, sed nequaquam prorsus
pauperes, médiocres, mares, feminas, infantes, velle possimus. Sicut ergo anima noslra etiam nunc
pueros, adolescentes, juvenes, seniores, seues, in nolle infelicitatem, ila nolle iniquitatem semper ha-
linguis omnibus, in moribus omnibus, in arlibus bilura est. Sed ordo prselermiitendus non fuit, in
omnibus, in professionibus omnibus, in volunlatum quo Deus voluit oslendere quam bonum sil animse
et conscienliarum varielale innumerabili constitu- rationali,[al., animal rationale], quod etiam peccare
as, et si quid aliud differeniiarum est in homini- possit, quamvis'sit melius quod peccare non possil :
bus. Quid est enim eorum unde non Deus per Uni- sicut minor fuit immortaliias, sed tamen fuit in
PATROL.CXV. 33
 1035 S. PJRUDENTIITRECENSIS EP1SC0PI 1036
qua posset eliam [al. add. non] mori, quamvis major A egrederelurcum eo adversumJehu filium Nasi, quem
futura sit, in qua non possil mori. unxit Deus, ut deleret domum Ahab. Cum ergo ever-
(Cap. 106.) lllam natura liumana perdidit per terel Jehu domum Ahab, irivenil princeps Juda et
liberum arbilrium,, et banc esl acceptura per gra- filios fratrum Ochozioe,qui ministrabanl ei, et inler-
tiam, quam fuerat, si non peçcasset, acceptura per fecil illos; ipsumqueperquirensOchoziamcomprehen-
merilum : quamvis sine gratia nec tune ullum me- dit latentem in Samaria, adductumque ad se occidit
ritum esse poiuissel. Quia etsi peccatum in solo (Ibid., vers. 6-9).
erat libero arbitrio constilulum, tamen juslitise re- -j-In eodem : Noluit audire Amazias, eo quod Do-
tinendsenon sufïiciebat liberum arbitrium, nisi par- mini esset voluntas, ut traderelur in manibns ho-
licipatione immutabilis boni divinum adjutorium. stitim, propter deos,Edom ( 11 Par. xxv, 20).
prsebeietur. Sicul enim mori est in hominis poteslale fin bis volunlatem Dei aut riegabis ullam, et
cum velil, nemo est enim qui non seipsum, ul nibil conlradices Scripturse verilalis : aut si hanç inficiari
aliud jdicam, vel non vescendo possil occidere : ad non audes, recipe jusiam, et idenlidenï de ejus prse-
tenendam vero vilain voluntas non sat est, si adju- destinaiioné admilte. Neque enim aliud voluit quam
toria sive alimenlorum, sive quorumcunque lula- prsedestinavit,neque aliud prsedeslinavit quam vo-
minum desint. Sic homo in paradiso ad se occiden- B luit. Et sicut voîuntates ejus pluraliter, ita prsedesti-
dmn relinquendo justiliam idpneus erat prp volun- naiiones efferri nequaquam ulterius eonlradicas.
tale [al., per volunlatem], ut autem ab eo tenere- Interea t miranda est admodum aslulia, vel polius
Vuvvita justitise, parum erat velle, nisi ille qui eum csecitas tua, qui cum dialecticis uii deîegeris ar-
fecerat adjuvarel. Sed post illam ruinam major est guinentis, et opponi tibi merilo prsevideres prse-
misericordia Dei, quando et ipsum liberum arbi- scientiam et prsedestinaiioném relative non essen-
trium liberandum esl a servilule, cui dominatur lialitér pradicari," prsetermissis rel.ativorumveraci-
cnm morte peccatum. Nec omnino per seipsum , bus instrumentis, ad esseniialinm cpnfirmationeni
sed per solam Dei gratiam, quse in fide Christi po- repente transieris. Ita ut eliam rèialivaessentialiuhi
sila est, liberatur; ut voluntas ipsa, sicut scriplum riaiurse conjunxeris, el nulla.dis.crelionisinlerposila
est, a Domino proeparelur(Prov. vin, 35, sec. LXX), differentiâ, unum idemque muliiloquia disputatione
qua csetera Deimunera capiantur, per quse yeniaiui; astruxëris :' hsec enim sunt verba lua.
ad munus selerhum. JOANNES SfiPTUS.,
f Oportuerat te ista legentempolius ori tuo«silen-
lium imponere, quam aliquid lam procaciter slre- (Cap. 2, num. 4, seclv2.) e An forte dicis (hiere-
pere vel mutire : sicut enim cum una sil et sem- G lice) ad subslantiamDei voluntatemsuam, nonautem
per eadem essentia. Dei, voîuntates tamen ejus ila proedeslinalionemsùam perlinère? Ita ut non aliud
mul.lipliciterefferùntur, ut eis obsistere nec possis sit Deo esse et vellé, aliud vero esseet proedestinare.
nec debeas, eodem modo de prsedestinatione sen- Sed hoc facilepossumus refellere argumento, quod
tire debueras, quoniam nihil aliud prsedestinavit, sumitur a definilioiie.[Est enim divina prsedeslina-
nisi quod a se fieri volûil, misericordiam videli- tip, ul ait Augustinus (de Dono persev., cap. 17),
cët et judicium : el siciït voîuntates. ita prsedesli- omnium quse Deus facturus est anle sseciila prsepa-
nationes multipliciter efferri vera ratio perdocet. ralio atque dispositio.] Si ergo anle soeculanihil cré-
Jure itaque dictum est, prsedestinavit ad poenaju, ditât-et intelligiturproelersolumDeum fuisse, proede-
prsedestinavit ad gratiam, quia in illo servavit jusli- slinalionem autem Dei ante omnemcreaturam- esse
liam, in islo exhîbuil misericordiam. nullus sanus ambigit: colligiturproedeslinalionemDei
f Verum quia quidquid de voluntale Dei intelli- ipsum Deum esse, atque ad naluràm ejus perlinère.
gatur, lotum de ejus prsedesiinàlione senliendum Sednè forte dicàs, quoede Deoante mundnmdicuniur,
dixisli, audi quid de ea verax Scriplura claiiiéi. non ulique semper secundumsubslantiam dicunlur;-
Legilur in libro Dabre Jamin quod venit Roboamin qua'dam enim proedicanlttr substantiàtitêr, quoedam-
Hierusalcm,el convocavituniversanidomum Juda, el Y-relativemon enim secundumsubstantium, sed secun-
Benjamin in cenlum ocloginla millibus eleclorum, dum relalionemdicitur Paler, dicitur FJ'/I'HS,dicitur-
alque bellantium, ut dimicarel conlra Israël, el con- Dominus : simililerproedestinatioejus relative ad ea'
verlcrel ad se regnum suum. Factusque est sermo qnoeproedestinalasunt proferlur. :Audi Scripïuram
Dominiad Semeiam hominem Dei dicens : Loqnere de Chrislo dicentem: In quo sunt omnes ihesauri
ad Roboam filium Salomonis regem Juda, et ad scienliseet sapientiseabsconditi(Co/.lii,3). Dic,quoeso,-
nnivcrsuniIsraël qui est in Juda et Benjamin : Hac quid in his verbis itilelligereconaris?. An forlertcien^-
dicit Dominus: Non ascehdelisnequeptignabiiis con- liam et sapienliam<Ghri*tiestejudicas-Mc/deniia, non
lra fralres vestros, revértatur unusquisquéin domum autem ejus secundumsuam divinitatemsubslantiamf
suam, qitia'meàhoe gesiumest voluntale(Il Par. l-4)i Quod-absurdissimecreditur.et falsissime suadetuK
f In eodem : Igitur Ochoziasfilius Joram rex Juda Summusenim ille inlellectus;in- quo^^ sunt 'universa
descendit ut inviser'etJoram filium Ahab in Israël (Col. i, 16), imo ipse est universa, q/iam diveni$
aigrolantem. Voluntas quippe fuit Dei advemim significalionibusnominumab ipsa rationali naturt,
Ochoziam, ut veniretad Joram, et cum venissel, ut quoeadinquirendum eumcreata est appellelur : *p*t
1037 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1038
tamen in se ipso unus alque idem est, cumsit omnium . [ Palris Filius est, Spiritus sanctus Palris el Filii
nalurarum causa simplexel multiplex: quod esl ergo Spirilus est : Dominus vero servi Dominus est :
Deo esse, hoc est ei sapere; et quod esl ei sapere, hoc Creator, operator, destinalor, creaturse sine dubîo
est scire, et quod esl scire, hocest deslinare. crealor, operator et deslihatôr est : conficitur ergo
CORRECTIO. oullalenus de.stin.aUon.emde Dep essenlialiter praedi^-
^- Eece absque nubilo dubielalis relativa essentia- cari. Quapropter cum ipse essenlialiter semper fue-
lïterasseris conlra omnium opiniones, quiacutealque rit , tamen nunquam antea. Dominus appellatus est
prudenter de talibus traciaverunt. Cum enim conslet quam ipse faceret cujus Dominus diceretur. Simili-
categoriarum species decem esse, earumdemque ter cum semper habuerit in seterno volunlatis suse
priinam, ùsiam, reliquas iiovem, accidentia, id est consilio quid, quando el quomodo, vel ubi faceret,
quse acciduntin substanlia, certumque sit relalionem destinarel alque disponerel, non prius factor, desti-
secundum accidens, non secundum usiam prsedicari, nalor atque dispositor dictus est, quam faceret, de-
qua fronie accidens subslantiam nuncupes, nequa- stinarel alque disponeret. Quamobrem nullo modo
quam video. Nam deslinare et prsedestinare, sicut subslantiam ejus demonslral, cum dicilur facere,
facere, creare, disponere, dispensare, prdinare, ad- operari, destinare atque disponere : sed effeclum
minisirare, gubernare, judicare, damnare, et csetera î omnipotentissimse volunlatis illius , in qua sempet
similia relative dici nuilus, qui horum aliqua'ntulum fuit ralio : qua quseque voluisset, ipse nulli aut tem-
asseculus est periliam, prorsiis ignorât. Quod enim poraliliiti aut mulabililali obnoxius, temporalia et
deslinatur, aliud necesse est sit deslinans, aliud de- mutabilia, temporaliter et mutabiliter sine labore et
siinaium. Ac per hoc non subslanlialiler ila dicitur faligalione qiiietissimus deslinarel, operaretur et
deslinare, sicut dicitur esse : esse quippe subslantiam, faceret. Verum Augustini definiiio, quam ponere
deslinare vero ejus accidens; id esl relalionem signi- voluisliy non habet prsedestinalionem Dei esse sub-
fical. Itaque cum dicitur homo, subslantia est, cum slanliam, sed prseparalionem ac dispositionem om-
vero dicitur deslinaior, ejus accidens, id est relalio nium quse erat ipse facturas.
prsedicatur ; et usia quidem unum aliquid essenlialiter Porro sapientiam et scienliam de Deo essenliali-
demonslrai, accidens vero illius jam plura com- ter prsedicari quisnesciat? Non enim relative dicun-
pleclilur. Dicendo eleniin, homo, nihil aliud quam lur : Esl quippe sapiens Paler, sapiens Filius, sa-
hominem pronunlio; al cum dixerp deslinaior, et piens Spirilus sanctus ; sciens Paler, sciens Filius,
hominem et ejus accidens pariter enunlio. Nam sciens Spiritus sanctus : imo sapienlia Paler, Sa-
deslinaior necesse est aliquid deslinet, homovero ad pienlia Filius, sapienlia Spirilus sanctus : scienlia
nihil aliud relalum simpliciler subslantia indicatur. £ Paler, scienlia Filius, scienlia Spiritus sanctus, sicut
Apparel igitur accidentaliier, non essenlialiter Deus Paler, Deus Filius, Deus Spirilus sanctus : et
deslinaiionem dici cum non de subjeclo, sed in tamen non 1res sapientes, aut très scienles, vel
subjeclo prsedicelur. Si enim subslantia dicitur ab 1res sapientise, sive très scientise, sicul nec 1res
eo quod omnis res ad seipsam subsistât, corpus dii ; sed unus sapiens, unus sciens, vel una sapien-
quippe subsistil, et ideo subslantia esl, nimirum lia , una scienlia, sicut unus Deus. Sapere quidem
àccidenlia, quse in subsislenle atque subjeclo sunt, et scire illi esl essentialiter quod esse : non enim
subslaniise non sunt, quia non subsistunt, sed rim- ad aliquid referlur; al deslinare atque disponere,
tanlur; sicul homo, vel equus, vel lapis, eadem ess-e .quoniam ad aliquid referlur, nullatenus de eo es-
necesse est : bonum aulem, vel malum, vel sapien- senlialiter prsediealur. Cum igitur constet translative
tem, vel bebetem, vel pulcbrum, vel déformera non prsedestinationem in Deoproferri, liquet profecto
semper idem dicitur, quoniam quandocunque et quo- non essenlialiter, sed relative depromi. Nam si
modocunque mulabile comprobalur ; proinde cum essenlialiter de Deo diceretur prsedeslinare, sicut
semper possil esse homo, nequaquam sequilur sem- esse, sapere et scire, consequens esset ut ejus prse-
per sil destinalor. Verbi gralia : quando niliil habet deslinalio non ad aliquid referretur, sicul nec es-
quod deslinet, non recle destinator appellalur; di- D senlia, magnitudo, boiiitas, potentia, sapienlia,
citur aulem homo, eliamsi nihil destinai. Quod cum scienlia, justilia illius ad aliquid referunlur; ina-
de creaturis raiionabilibus jure dicilur, de Deo, cui gniludo, bonilas, potentia, sapienlia, scienlia,
soli nihil accidit, mulio aliter prsediealur : quidquid justilia cum de Deo dicunlur, quid essenlialiter ipse
enim deDeoabhpminedicalur,auiseciindum subslan- sil indicatur : prsedeslinalio noii quid ipse sit, sed
tiam , aut secundum relalionem, vel proprie, vel quid velit, disponatet operetur enunliat. Subslantia
translate dici necesse est. Deus quippe magnus, bo- Dei nunquam pluraliler effertur. Prsedestinaliones
nus, omnipolens, sapiens, justus, sempilernus, es- ejus, sicut dispositiones , dispensaliones, ordinatio-
sentiaïiier dicunlur. Creator, conditor, factor, ope- nes, operaiiones, distribuliones ejus, pluraliler
rator, dispositor, deslinaior, prdinator, gubernalpr, enuntiari et ostendimus, et ubi cominodum fuerit,
judex relative proferuntur, quse tamen relalio in favente Domino, ostendemus. Sed quoniam de his
Deo pariim ad se, pariim ad creaturas referlur. in processu operis hujus, adhibito Augusiinj favore,
Paler enim, et Filius, et Spiritus sanctus ad sese vel, çppiosius, vel fastidiosius, seu cerle fallaciiis
ulique referunlur : Pater enim Filii Pater esl, Filius agis,, cum ad idem locorum ventmn fuerit, ipsiu»
1039 S. PRUDENT!! TRECENS1SEP1SCOPI 1010
Palris Augustini leslimonio, annuente DominiJesu A probamus, id est peccali, morlis atque miserise : et
Chrisli gralia, confutaberis. peccali quidem Deus, sicut non auctor, ita «ec
causa est.
CAPUT m. Mortis autem, quse, ut ais, effeclus peccali est
De eo quod duas proedestînalionesratio non sinit alque miserise, causa non est; auclor lamen alque
esse.
irrogator sequissimus est. Nam morlis, quse fit cum
Deinde tanlis tertio vanitatum luarum ludicro ar- deserit anima veram, summam et sempiiernam vi-
gumentorum superfluitatibus res non necessarias lam, et veriilur libidinose ad infima et caduca, nec
replicantibus scates, ut pudeat audire, nedum lé- causa, nec auctor est Deus, de qua dicilur quia
gère , quemlibet honestorum, qui dum multiloquio moriem Deus non fecit (Sap, î, 13), quoniam eam
insudas, prorsùs evadere nequivisli quod dicilur : Creator non condidit, sed malevolenlia vel angeli,
In muliiloquio non effugies peccatum(Prov. x, 19). vel superbientis hominis adinvenit sibique super-
Ais enim, mnltiloque repetis a Dei voluntale alque biendo conscivit. Mors vero quse fit cum anima di-
essentia, perindeque prsedestinatione, omnem abessë sçedil a corpore, teste Scriptura, a Deo est, dicehle
necessilatem. Quis hoc ignorel? Quis nescial Deum ad primos nosiri generis homines alque inlerminanle
îmlli subjeelum esse noxise necessitati. Proinde g Deo: Ex omniligno quod estin Paradiso édile, de ligno
quamvis omnia qusecunque Deus voluit, disposuit aulem scientioe boni et mali ne comedalis: quacun-
ac destiuavit, necesse esl ut ita nec aliter omnino que aulem die comederitis ex eo, morte moriemini
liant; nulli tamen violentiara ad utrumvis ejus prae- (Gen. n, 16). In quibus verbis niorièm anima; prae-
destinationem inferre jam et diximus et fatemur. Ac dixil lanlum, non eliam irrogavit. Ac per hoc nec
per hoc cum neminem huic assertion! favere aut le- causa, nec auclor ejus esse convincitur. Deinde
gerim aut audierim, videre nequeo quamobrem de prsesumplo inhibilis ligni edulio, iterum Dominus
necessilatë prsedeslinaiionis lanlispèr dispulaveris, post piissimam atque insestimabilem redargulionem
nisi quia non habens quid veri diceres, qusesisli et patientiam, qua eos ad poeniienliam misericordi-
quo insanire , unde prsedeslinalionem impiorum a ter invilabat, quam illi econlrario obstinacissime
Patribus ssepius inculcatam fundilus abrogares. Post repellebant, causamque prolapsionis proprise in
mulla enim : Deum superbissime coniumacissimeque referebant,
JOANNES SCOTCS. inevitabili judicio senlentiam daninationis de-
(Cap. ni, num. 1, sect. 3.) © Non est igitur, ais, pronipsit dicens in Adam quidem ita : Quia fecisli
illa proedestinatioquoecogit inevitabilinecessilatë, vi- hoc, et andivisti vocem uxoris luoe plus quam me :
lain , justiliam, beatitudinem, nec illa quoecogeret C Mait dicta terra in opère tuo ; cum operalus fueris
proediclorutn bonorum contraria, videlicët moriem, eam, non dabit fructus suos, sed spinas el tribidos
peccatum, miseriam, quoe ratio, inquis, enthymema- germinabit tibi. In sudore vullus lui comedes panent
lis argumentoconcludilur, quodsemperest a contrario, tuum cunctis diebus vitoe luoe, donec revertaris. In
cujus propositiotalis est : Non el Deus summa essen- Evam vero : Multiplicabo oerumiiastuas et conceplus
tia sit, et eorum lanlum quoe ab eo sunt causa non tuos; in dolore paries filios, et sub viri potestate eris,
sit, est autem Deus summa essenlia, est igitur eorum el ipse dominabilur tibi (Gen. m, 17 seq.)
tantum quoeab eo sunt causa. Peccatum, mors, mi- Hujus morlis alque miseriseDeus, cum causa non
seria, a Deo non sunt, eorum igitur causa Deus non sil, auctor tamen, id est juslissimus irrogator çer-
esl. Idem-quoque stjllogismushoc modo connectilur: lissime credilur, quemadmodum verbis prsecedenli-
Non et Deus eorum quoe-sunt causa sil, el eorum quoe bus declaratur, quibus si quispiam contraire voluerit,
nihil sunt causa sit : est aulem Deuseorumcausa quoe puto quia me lacente impietatis reus addicelur. Mors
sunl : igitur non est causa eorum quoenon sunt. Pec- corporis discessio esl animsea corpore ; ideo hujus
catum ejusqneeffeclus,mors profeclo cui adhoerel,mi- auctor dicitur Deus, quoniam, ipso punienle ac vo-
seria non sunl ; eorum igitur nec Deus, nec ejus proe- lenle, abstrahilur a corpore, donec ipso volenle ac
destindlio, quoe est quod ipse est, causa esse non Ojudicanieresurgentibus omnibus, suo quseque cor-
potest. pori vel mala pro meritis receptura vel bona resti-
CORRECTIO. tualur. Justum est enim ut quo aucloré creatur,
•f Mirari salis nequeo quare prsesumpseris dicere dalur alque immiltitur corpori, ipso auctore, quia
quod nullus auctor tractatorve divinorum eloquiorum promeruit, absirabaïur; et cujus primum boiiitaie
dixit. Prsedeslinalionem dicis esse Deum , hoc pro- donala est, ejus postniodum justilia subtrahatur, ul
pbetica el' aposiolica Scriptura nunquam dixit : tra- quod benignitas conlulit, sequitas demat. Quse cum
clatores ejus nunquam dixisse reperiuntur : qua corpori inserilur, vilamtribuit, cum auferluradirnil;
fronte ausus es fingere quod Scripturse auctorilate et hsec ipsa ademplio, vel ablatio, vel snbtractio,
nequeas afiirmare? Jara vero quod dicis prsedestina- morlis vocabulo nuncupatur, quod cum nonnisi Deo
tioni Dei nullam inesse vim qua quis cogatur ad ali- judiee fiai, quis negare audeat Deum morlis linjus
quid , et nos dicimus et probamus. Similiter quod esse auclorem ?
addis, Deum et prsedeslinalionem ejus non esse cau- Sic eliam de miseria senliendum': quse cum bea-
sam eorum quse non sint, et hoc nihilominus ap- tiludinis dicilur indigenlia, non Deo auctori -deptt-
1041 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1043
tatur, sed creaturserationali, quse voluntaria aver- A t qui puniunlur, sed hoc ila dixi, quemadmodum di-
sione a verse 'beatitudinis summo bono, alque ctum esl : Deus mortem non fecit (Sap. î, 13), cum
adhsesionedamnabili in infimo bono, sibi eam con- alibi scriplum sit : Mors el vila a Domino Deo est
traxisse nullatenus anibigitur. Cum vero miseria (Sap. xvi, 15).*MaIorumergo poena, quse a Deo est,
poenalishujus vilseconversatio, vel subsequentis in malum est quidem malis, sed in bonis Dei operibus
gehenna retribulio dicitur, quis Deum auctorem il- est, quoniam juslum est ul mali punianlur, el ulique
lius nesciat, cujus alque judicio dispensari omnia bonum est omne quod juslum esl. ]
non ignoralur? Si enim, dicente Scriptura, Nihil f Sed e sanctis, Hieronymus in Explanationibus
sine causa fil super terrant (Job. v, 6), profeclo propbetarum, qui vel maxime hujus locutionis gé-
liquet quia sicut bona, Deo auctore, constant, ila et nère pleni sunt, eisdem vesligiis, quia eodem spiritu
mala atque miserise vel ad probaiionem piorum, vel graditur,qui explanans Jonam prophetam (in cap. î) :
ad reprobalionem impiorum, vel hic vel illic poena- [Hic, inquit, maliliam pro afûictione et calamitaie
liter infliclsenon alio, quam auctore Deo nimirum accipere debemus, secundum illud : Sufficit diei tna-
juslissimo fieri credenda sunl :" consideratis quippe liiia sua (Matth. vi, 34) ; el in Amos prophela : Si
qusecunquepoenaliler ingeruntur, nullas fere absque est tnalitia in civilate quam Dominus non fecerit
crealuris Dei poenas atque miserias invenimus. Et B ] (Amos.ni, 6): et in Isaia : Ego Dominus qui /'«no
quia, docenle beato Gregorio, omne jndicium in ho- pacem et creo mala (Isa. XLV,7). In alio vero loco
ininibus per angelos exercelur, patet profeclo malilia contraria virluli inlelligitur, juxta quod in
quidquid, Deo judice, poenaliler hominibus'inferlur, hoc eodem prophela supra legimus : Ascendilclamor
nequaquam nisi per creaturas ejus fieri. Verbi gra- malilioeejus ad me (Jonoeî, 2).].
lia, aut aère corruplo, aut ventorum inxqualiiaiibus, f Quibus omnibus paternel- indicatur Deum nec
aut solis caloribus nimiis, autplnviarum effusionibus auctorem nec causam esse peccali ; malorum vero,
adversis,^ seu quibuscunque aliis animadversionis id esl poenarumquarumlibet alque afflictionum, au-
supernse generibus, de quibus Prophela leslatur : ctorem quidem fideliter prsedicari : causam vero
Misil, inquiens, haud dubium quin Deus, in eos tram eorum peccatores eorumque peccala nullatenus du-
indignalionis suoe, indignalionem, et iram, et tribula- bilari.
lionem, immissionemper angelos malos, elc. (Psal. Progrederis inde ad alia, et veluti prima de hosle
LXXVII, 49). Ubi quamvis per angelos malos immis- congressione viclor effeclus gloriabundus, ad alia
sionem missam dixerit, legimus lamen eliam per bo- revincenda furibundus procedis, multis hostem con-
nos angelos idenlidem, Deo vindice, actitari : quem- viens impetens, et malediclis incessens, qui si ea
admodum apud Sodomam actitalum, et ei finitimas 'G legerel sibique facultas suppeteret, foriassis aut mi-
civitalcs, ignem coelitus pluenle Domino (Gen. xix, tiora aut congrua responderet. Quibus omissis, quo-
24), verax narrai hisloria : quos bealos fuisse angelos niam ea lanlum in quibus a calholica veritale dis-
nullus qui eamdem hisloriam fideliter legit, ignorât. sentis disculienda el, quantum divinitus adjuli
Cum igitur vel in hoc sseculovel in igni gehennse possumus, refutanda suscepimus, eis lanlummodo
débilse peccatoribus poena?per creaturas Dei fieri considerandis atque advertendis stylo imperavimus.
minime nesciantur, quis earum auctorem Deum Ais de charilaie quod una sit, licet duo sinl ejus
justissimum audeat diffileri? Quarum si causam prsecepta, idem et nos dicimus, astipulante bealo
qiyjeris,peccatores e vesligio occurrunt, qui malis Gregorio, quia sicul una esl charilas et duo prsece-
suis operibus Deum suinme bonum et juslum ad hsec pta, ila unus Spiritus et duo data. Dicis charilalem
sibi merilo relribuenda concilaverunt : quamvis de esse Deum, el nos annuimus, inslrucli a bealissimo
anima et angelis apostalicis, quibus poenis urgean- Dominici peetoris recubo, qui ail : Deus charitas est
lur, neccssario quseralur, quse,.idestpoense,sive tor- (1 Joan. iv, 8). Sed quod his omnibus ad destructio-
menta, quocunque alio commodius vocabulo enun- nem geminse prsedeslinationis uteris improbamus.
tienlur, non idcirco mala vocanlur, quod vere, M est Dicit enim Scriptura : Deus charitas est ; sed nun-
naturaliter, sint mala, quippe cum Dei creaturse D.quam dicit Deus prsedeslinalio est. Quid amplius
sint : vidil enim Deus cuncta quoefecerat, et erant quseritur? Nam etsi nihil nobis aliud ad tuse perver-
valdebona (Gen. î, 31); sed quia patientibus con- sitatis confutaiionem suppeditaret, hoc lanlum suf-
traria procul dubio fiunt, ab eorum nimirum sensu ficeretquod nulla id prophetica, evangelica vel apo-
mali vocabulo denotantur. slolica Scriptura leslatur. Lego charitalem Doraini,
Unde et bealus Augustinus inter relractandum i non lego prsedestinationem Domini: non hoc pro-
libros suos, cum venlum essel ad ejus libri relracta- phelseprsedixerunt, non evangelistseannuntiaverunl,
lionem, cujus titulum esse voluit de octoginta iribus> non aposloli pradicaverunt. Nullus Patrum veneta-
quseslionibus, ait (Rétractât. I. î, cap. 26) : [Utrumi bilium, per quos nobis esedemprophetiese,evangtlicse
Deusmali auctor non sit. Ubi videndum est, ne maies alque apostolieseScripturse diyersis locis et terhpori-
inlelligatur, quod dixi: Mali auctor non est, quiai bus fideliter ac salubriter enodalse surit, di-xissere-
omnium qusesunt auclor est, quia in quantum sunt,, peritur. Non igitur admittimus quod non in sacris
in lanlum bona sunl : el ne hinc pulelur non ab ilioi litleris invenimus, prsesertim cum id tm< raiiociua
esse poenam malonua, quse ulique malum esl luss tiunculis aflingas, non divinorum eloquiorum lésti-
 %043 S. PRUDENTH TRECËNSIS EPISCOPI 10&
inoniis àsseveres. Et quia nihil extra recipilur, quid- A [Merilo apud Samàrïtanos bidtiumfecit Jésus, ul eos
quid a te extra dicitur, merilo reprobatur. charilate firmaret : Binario ergo isto numéro cum
Quamvis, sicut supra monstratum est, sanctorum aliquid boni significalur, maxime biparlita cbariias
Patrurh Venerabilibusscriplis, et geminseprsedesti- comméndàtur]. f Idem, lib. iv de Consensu evange-
iialionis vëritàs approbelur, et tuse, id est solitarise listaruin : [Eum qui Filius Dei semper est, prople'r
prsedeslinalionis, falsilas improbelur: quis enim té nos filium hominis faclum, Ul sempilerna virtusejus
barbarum, et nullis ecclesiaslicsedignilalis gradibus et divinilas noslrse infirmilali et roorialitali coiitem-
insigniluni nec unquam a calbolicis insigniendum, perâta, de noslro nobis in se atque ad se faceret
advërsus Romanseurbis et apostolicsesedis aniislitem viani, cum magna spei loeliïia fideliler leneat, ne
Gregorium, et ejiis sicut doclrinae et fidei, ita digni- peccel a rege Chrislo regatur : si forte peccaveril,
lalis alque officiisocium, beatum videlicel Isidorum ab eodem sacérdote expieiur, alque ita in aclione
episcopum, audiat oblalraniem. Verum si beati Isi- bohse conversalionis el vilse nulrilis pennis geminse
dori solius conlemnendamduxeris auctorilalem, quis dilectionis, tanquam duabus alis validis evectus a
te«audiat, quis sequatur, nisi mente captus?cum terris, ab eodem ipso Chrislo verbo illuminetur.]
eum<ejusquedoctriuam in causa fidéi calholicis om- f Idem, in libro Adnolationum in Job : [Expansis
nibus congruentem lanta annositate temporuni et B pennis imniobiliset respiciens ad austrum, explica-
probabilem videat et susceptam, maxime cum et lis ab omni impedimenlo sseculari virlulibus geminse
hodieque Léo, venerabilis apostolicsesedis antisies, dilectionis, permanens inconcussusin fide : non ta-
missa ante triennium ad episcopos Brilannorum, qui men in hoc ipso de se ipso prsesumens, sed sperans
Gallise inferiores parles incolunt, super quibusdain in Deum el nullum revocans in tcntaiionem [al., in
quseslionibus suse responsionis epistola, censuit ut illum revocans inlenlionem], a quo ipse charilalis
quidquid in dubium deveniret, atque in sacris cano- ardor inspiralur, ul forlitudiilem suam ad ipsum cu-
nibus minime inveniri posset, ad caiholicorum Pa- slodiat dicens : Nonne Deo subjecta erit aninia mea,
triïm volumina confugiendum, et in eis quidquid ab ipso enim salutare tnêum. Etenim ipse Deus meus
essel ambigui requirendum atque sequendum : quos el saluiaris meus, susceplormeus, non movebor am-
cum nominatimexprimerel, beaium Isidorumcum cse- plius (Psal. LXI,1,2).]
teris eodem honore et dignitaie pariter adnolavit. •j-Léo in sermone de jejunio mensis seplirai : [Et
Hujus quoniam doctrina in causa fidei ab aposlolica cum .inde dicalur : Diliges Dominum Deum tuum ex
sede approbata cernilur, quidquid conlra garrire loto corde tuo, et diligesproximum tuum sicul te-
molilus es, effeiatur, nullis in posieriim viribus ful- ipsum ( Matth. xxn, 37 ) : Chrislo Domino dicente,
ciendum. '"-"
cognoscimus quoniam in his duobus mandalis iota
Altamen quod geminam charilaiem quemadmo- lex pendel ci prophetoe(Ibid., vers.40); tantaque est
dum geminam prsedeslinalionemnegas, ejusque as- sub hujus geminsecharilalis edicto utriusque copulà
serlores-velut hserelicos damnas, videris ipse quid Teslamenii, ni sine islarum connexione virlutum nec
egeris. Nam Patres orlhodoxi geminam charilaiem rex quempiam inventalur jusiificasse nec gralia.]
vel dilectionem nonnunquam in suis opusculis po- f Ideoque in eodem : [ Dilectio proximi dilectio Déï
siiîsse reperiunlnr, quorum Bédà venerabilis presby- est, qui plenitudinem legis et prophelarum in hac
ter in Expositione Çabernaculi(lib. n, cap. 11), quod geminse charilalis uhilate cohstitnit, ut nemo ambi-
Moses, jubente Domino, staluisse legilur : [Vel geret Deoseofferre quidquid[al., quod] homini clm-
ceile, inquit, forcipe, duplici videlicët ferramento, tulissel, dicente Domino SalVatore, cum de alendis
sacerdotes ignem altaris emendant, cum in omnibus juvaiidisque pauperibûs loquerëtur : Quod uni ëô-
quse docent prsedicatores sancti, virlutem nobis ge- rum fecistis,mihi fecislis (Mallh. xxv, 40).]
minsecharilalis infundere, et hujus gratia nos ardere j- Sane non video quid ratibni etverilali obsistat,
simul etlucereprsecipiunt.] si gemina charitas nuncupëtur, quamvis Dètis c/ia-
f Idem in eodem Beda (lib. w, cap. 4): [Non in ', ritas appelletur, cum mulla in sacris lilleris repê-
una parlé superhumeralis aurum, in altéra hyacin- riantur, el de Dèo dicta , et pluraliter énuiiliàla :•
ihus, in alia rursum alii atque alii colores fuerunt. quis enim nësciat misericordiam,'misëràlioném, ju-
Sed omnes colores ulique per omnia cum auro ipso s'tiliam, justificaiionem, scientiaiil, behitalem, lau-
fuere contexli, quîa nimirum in actione sacerdotali dem, laudalionem, vcritatem, et multa alia Domini
nmiquani aliqua niagnarum virtulum vel ad boram dici, el tamen pluraliter elàta quisquis'pièadverlit
dcbei intermitii, sed semper auro sapientiselucidus, facillime invenit. Dicit enim Prophela : Deus métis,
semper hyàcinlho spei in superna erectus, semper tnisericordia mea (Psal. LVIH,18) ; et idem : Miseri-
regni coeleslispurpuraadversus vitiorum bella mâ- éordias'Dominiin oeternumctintabo(Psal.vxxxym,3).
guanimus,- semjiejr: cocco bis tincto gëniinse'dilé- Idem : lieminiscere miseralionum lùarum , Domine
ctionis flamméus, semper relorla bysso casligâtse (Psal. xxiv, 6). Idem : Juslilioe Dominirectoe (Pstil.
carnis sacerdos sive doctor fidelium débet esse ni- xvni, 9). Idem : In justificalionibus tuis méditabor
tidus.] (Psal. cxviii, 16). Et alibi : QuoniamDeus scientia-
f Augustinus insermone de Ianguidotriginta octo rum Dominusest (I Reg. H, 3). Et iterum : Quia foir^
annos infirmitalem habente (Tract, xvu in Joan.); tiludo mea et iaus mea DominusDeus (Psal. cxviij I*J«
 1045 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. jiiU\
Et idem : Fortiludo mea et laudalio mea Dominus A bitrii contempla, oinnts fidelis fasligium justitioe con-
(Psal. ix, 15). llem:-Ut qnnuntiemomnes taudaliones tingal. Una igitur, ul dictum est, donum^gralioecon-
tuas (Psal. xxx, 24). Idem : Quoniam verilates requi- lemnil, altéra donumlibertalis arbitrii : ambo impielate
rit Dominuset diminuloesunt verilates a filiis homi- pares, secta vero dispares. Boec aulem de qua nunc
num (Psal. xi, 2). Quibus omnibus patenter innuilur agilur, sic est inmedio inter utrasque proediclas, tan-
lalia de Deo quidem posse proferri.et.iamen minime quam extremitates inter se contrarias conjuncta, ut
a piura!itate prsepediri. JNamSalvatprem, Salularem, ipsis pariim consentiat,pariim contradical, proprium-
et Christum Dominum noslrum veraciler et.proprie que sibi vindicetquod ipsas non habere contendat.
appellari nullus ignorât.: nec lamen prsedical quin Dum enim omniumvirtutum quibus pervenitur ad bea-
salvatores, salulares et Christi pluraliler efferan- litudinem, omniumque vitiorum quibus proecipilulur
lur. Quorum exempta quisquis divinorum eloquio- ad miseriam in proedestinationibusdivinis, ut ipsa
rum scienliam usu et memoria imbibil, nullatenus fingit, nteessarias inevitabïlesquecausas conalur con-
nescil. stituer, quid aliud videtur suadere nisi Dei dona,hoc
Nec prsetereundum quod ideo prsedestinationem est liberum voluntatis arbitrium et gratioe auxilium,
ad Dei naluram perlinère dicas, quia anle omnem deslruere, quibus duob'us profecto plenitudo juslilioe
creaturam sil, sicut Deus. Die ergo et eleclionem B hominis et inchoatur et perficitur.
Dei esse naluram quoniam, docente Apostolo, addi-
ÇORRECTIO.'
scimus, quod in Chrislo Jesu Dominonoslro elegerit
nos ante mundi conslitulionem(Eph. î, 4). Die eliam f Hûcusque tuôrum dictorum verba latius posui-
promissionem Dei ejus esse subslantiam, quoniam nius, non "lit nostra profusius dilalaremus, sed ut
idem Apostolus tesla tur , quam promisit non mendax tua quibus venenis essent infecta panderemus. De.
Deus ante tempora soecularia (TH. 1, 2), et omnia Pelagiana siquidem, quod libertatem arbitrii adeo
qusecunque ex seterno cpnsilio volunlalis ejus, quam exlule'rit, ul absque auxilio gratise Dei propriis viri-
huila tempora vel inehoant vel anguslanl, cui nec bus niterelur, et novimus et detestamur. Secundam,
prseterila iranseunt nec futura succedunt, nobis per quam duabus inseris, et ex duabus compactant asse-
tempora et loca fieri, inchpari, procurrere finirique ris, videlicët in prsedeslinalionis necessilatë tam
decrevit. Cum igitur consiel quia qusecunque natu- bonorum, quam malorum omnium conslituta, quam-
raliter sunt, quomodocunque sint, nonnisi voluntale que Gottescalchanam novo vocabulo nuncupas, nec
ipsius sunt, consequens erit, ut quidquid volunlate defendimus nec tenemus. Tertiam vero, quam Pela-
ejus fit, ad ejus essentiam perlinère dicatur : quo- gianis contrariant asseris, qua ita donum gratise
niam ejus facere,, operari, prsescire, prsedestinare, prsedicetur, ut liberlàs arbitrii fundilus auferatur,
dispensare, gubernare.judicare, damnare, et csetera nec legimus nec aiidivimus ; perspecto siquidem
his similia, -nonnisi velle ipsius est. Non enim in beati Auguslini de nonaginla Hseresibus libro hanc
labore faliga_turtaut opère inquietalur, sed voluntas penitus non inveni. Debueras igitur expressius inti-
ejus opus est ejus. Proinde cum veÛe Dei vsit esse mare, quo hsec auctore subsisteret, et quo ei facilius,
ipsius, nonnisi impie dicitur, ad naluram ejus perli- iinoscompëtentius, responderipossét. Sed diu de ëa
nère quidquid ex voluntale ejus prodire cognoscilur. cogilanli, et ancipiti sententia nimium ftucluanli
Judicat quippe Deus, nunquid proplerea .judiciunt- mihi, nihil aliud le in ea expressisse occurrit, nisi
ejils erit natura ipsius? Etfdem modo de cseteris seh- quod in hac, quemadmodum et in geminse pr.sede-
tiendum qusecunque de. eo relative dicunlur. stinationis nomine omnibus calholicis, qui nos vel
CAPÛT IV. jam in Domino prseçesserunt, vel qui adhuc infirmi-
; 'De'una vera sôtiiqileproedêslinàlione. late carnis gravaii ad eorum societalem dono gratise
pervenire suspirant, oblique derogâre volueris, qui
Péfgis ad alia, et quffrib mehdâcipfUrh iuofum omnes uha prorsus concordique sénlenlia ita donum
lùdibrio terliâm éx dùahïîs 'hseréslmfectaiii âssevé- ut absque eo liberlatem arbitrii ad
gratise prse.dicant,
ras, duarlim'alterâm aùctoris nôm'ineinsiiiuas, àïtë-: .bonos conatus nibil valere confirment. Et quia de
ram tacito hbhime reprsesentàs. DiCisenim:
gralia et libero arbitrio salis àbuiidéque et a Palri-
JOANNES SCOTUS. bus aclum, et a nobis atque aliis àdseque catholicis
(Cap. ,iy, num. 1, sect. 1.) e Hoec igitur hoeresis nimirum vins eruditïssimis âèçèrptis alque colleclis
Gottescalchana,sitali nominepotest vocari,inter duas eorum sententiis elaborâlum est/unani tantummodo
altéras hoereses sibi invicem adversantes medielatis beati Patris Augustini sentëniiam ad médium dedu-
loco conslilutn est : inter illam plane quoe dicilur Pe- xissesuiDâciat,qui in libro quëm de Correplione et
lagiqna , et illam quoeet répugnai, quarum unadono Çratia ad Valerianum el ejus mpnachos edidit, inter
divinoegratioe.derogat * altéra liberlatem arbitrii con- cselera sic ait (cap. 1) :
demnat. Pelagiana siquidem secta liberlatem arbitrii [Ac per hoc et desiderare auxilium gratise, irii-
ralionalis naturoein lanlum commendat, ut sine dono tium gratise est. De quo ait ille : Et dixi : Nmnc
gratioeadperficiendam hominisjustiliam sufficial: ejus coepi.Hoecest immutatiodexteroeExcelsi (Psal. LXKVI,
veto secta contraria gratuiloegratioedonum confirmât, 11). Liberum itaque arbitrium et ad malum ei ad
ut eo solo in homiue opérante, omni conatu liberi or- bonum faciendum certum esl nos habere. Sc<l il
 i«47 S. PRUDENTII TRECENS1SEP1SC0PI 10*8
hialp faciendo liber est quisque juslilise, servusquce A 33, 36). Quis enim eos nesciat primo jEgypiiis,
peccali : in beno autem liber esse nullus potésl, nis! >i deinde in terra repromissionis variis gentibus, ac
fuerit liberalus ab eo qui dixit : Si vos Filius libe- :- post regni adeptam potentiam Assyriis, Chaldseis,
raveril, lune vére liberi eritis (Joan. vin, 36). Nec ilsa Médis, Persis, Grsecis, et ad exlremum Romanis,
ut cum quisque fuerit a peccati dominatione [al.-,, jugo miserabili deservisse? Nam et tune, quando hsec
damnalione] liberalus, jam non indigéat sui liberalo- advërsus Dominum loquebantur, Romanis subdilos,
ris auxilio, sed ita potius ut ab illo audiens : Sinee eisque tributa pendentes, etiam evangelica prodit
me nihil poteslis facere (Joan. xv, 5), dicat ei ett historia. Quid est ergo quod ait Dominus : Si vos
ipse : Adjulor meus esto, ne derelinquas me (Psal. Filius liberaverit, iunc vere liberi eritis? Nunquid
xxvi, 9).] f Et paucis interpositis (cap. 2) :«[Estt Romanos subacturus, et mundum suo terreno im-
enim, inquit, gralia Dei per Jesum Christum Domi- perio subjecturus, sicque apud terrigenas cum his
num nostrum, qua sola homines liberanlur a malo,, liberatis venerat regnaturus, ut ideo dixerit : Si vos
et sine qua nullum bonum' prorsus sive cogitando,, JPÎ'/JMS liberaverit, tune vere liberi eritis; cum ipse
sive volendo et amando, sive agendo faciunt : noni fraudulenta interrogatione sciscilantibus : Utrum
solum ut, monslrante ipsa, quid faciendum sitt licerel censumdare Coesari,responderit : Reddite quoe
sciant, verum eliam ut, prsestante ipsa, faciant cumt B sunt CoesarisCoesari(Matth. xxn, 17) : absit hoc a
dileclione quod sciunt. Hanc quippe inspirationemi fidelium cordibus, qui eum propter liberaiionem
bonse voluntalis alque operis poscebat Apostoluss nostram morli proximanlem terrenseque poteslatis
eis, quibus dicebat : Oramus aulem ad Dominum ne, Iribunalibus sponte subditum, prsésidi réspondissè
quid facialis mali : non ùt nos probati appareamus, legunl et credunt : Regnum meum non est de hoc
sed ul vos quod bonum est faciatis? (II Cor. xiu, 7.)î mundo. Si de hoc mundo esset regnum meum, mi
f Et cselera quse latius in eodem opère exsequilur. nislri mei ulique decertarent, ut non traderer Judoeis :
Quse cum sit catholicse fidei vera pèrfectaquë con- nunc autem regnum meum non esl hinc (Joan. xvni,
sensio, nescio quem elogio terlise tuse hseresëos de- 56). Unde ergo si a Filio liberarentùr, eruendos li-
notare volueris, nisi beati Augustini dictorum quse. berosque futuros pronuntiat peccatis eos omnibus
rh'semisimus, imo calholicorum omnium, fideliter. substratos, et maxime quod in Dei Filium non solum
veraciterque sequaces. Quod igitur de hac quam! non credidërint, verum etiam morli eum addixerint,
asseris tertiam hseresim ais, argumento prorsus su- quis ambigal, quis ignoret?
perfluo, nec ad rem pertinente. Restât ergo ut de peccati servitio, quo inevitabi-
JOANNES SCOTUS. liter tenebantur astricli, et diaboli dominio famu-
C labantur annexi, Dominum dixisse intelligamus : Si
(Cap. 4, num. 2, secl. 5.) e Si liberum, inquiens, vosFilius liberaverit,tune vere liberi eritis. Et ubi est
arbitrium credere non poteslis,judiciutn mundi futu- illa
libertas, qua de jEgyptia servitute liberati; cir-
rnm esse non creditis. cumeisionis mysterio in typo fundendi sanguinis
f Et infra. Domininostri Jesu Chrisli, a nexu originalis noxse
(Num. 3.) e Liberum ergo arbitrium homini a non dubitantur absoluli ? Quod enim nunc in fide
Deo dalum impium esl non credere.
ejusdem sanguinisjam fusi nobiscum agit baptisma,
CORRECTIO. hoc apud antiquos in fide ipsius adhuc fundendi
J- Quis unquam, nisi a fide et nomine Christiano egisse circumeisionem nullus orthodoxorum dubi-
penitus alienus, aut liberum hominis arbitrium a tat : quomodo ergo liberandi censentur, qui jam
Condilore dalum, aut judicium fulurum neget? Da- liberati noscunlur? Nisi quia secundum Apostolum
lum igitur homini liberum arbilrium, puisa procul qui ait : Speenim salvi facti sumus (Rom. vm, 24),
omni retraclatione, credimus et cbnfilemur ; sed ila adhuc veram, id est perfectam, liberlatem exspecta-
a peccantibus vitiatum alque corrupluni, ut prorsus mus : si enim jam libéral! atque salvaii nisi in spe
nisi prseveniente gratia Dei ad nullum bonum pr»- sumus, quare oramus ut liberemur a malo ? quare
pria volunlate atque virlute possit assurgere. Quid clamantes dicimus Domino : Exsurge, adjuva nos, et
enim habere virium ad boni quippiam per se vel ex libéra nos propter nomentuum ? (Ps. XLIII,26.) Li-
sepoterat vendilus sub peccato? Qui enim sese ven- beratorum atque redëmplorum quis hanc esse vo-
dere dominioque lyranni subdere liberum habuit, cem dubitet, quis ignoret ? sed, sicul prsemisimus,
procul dubio jam serviluti addictus, nequaquam li- aposlolico documento instruimur : Quia in spe salvi
bérari et a servilule tyrannica absolvi liberum ha- facti sumus. Spes autem non videtur : quod aulem
buil, nisi per ejus indebitam gratiam liberaretur, videlquis, quomodosperal ? si autem quod non vide-
cujus Filio prolestante didicimus, quia si vos Filius mus speramus, per patientiamexspectamus(Rom.yiu,
liberaverit, vere liberi eritis (Joan. vin, 30). Hoc ipse 24 seq.)Etrursumquiâ:0m«is creatura ingemiscil et
DominusJudseis sese de nobililate generis jactantius parlurit, revelalionem filiorum Dei exspeclans: vani-
efferenlibus et servitutis nsevum a sese mendaciler tali enim creatura subjecta est non voient, sed pro-
abrogantibus, dicentibusque : Nos liberi sumus, et pter eum qui subjecit eum in spe: Quia et ipsa crea-
nemini servivimus unquam, respondisse legilur : Si tura liberabilur a servitute corruplionis in libertale
vosFilius liberaveril, tune vere liberi eritis (Joan. vin, glorioefiliorum Dei (Ibid.). Apostolica igitur doc»-
1049 . DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1050
mur auctoritate quod liberati sumus, sed liberandi : ^.dura vel faciendum: nam ad malum semper ei adfuit
lilierati a vinculoprimse prsevaricationis, liberandi servilis, ut ita dixerim, liberlas : ac per hoc, ut jam
ab omni vitio corruplionis ; liberati in spe, liberan- vel bene velil, vel bene possit, nonnisi ad gratiam
di in re; liberati ut cum hoste pugnemus, liberandi Deiperlinet per Jesum Christum Dominumnoslrum.
ul nunquam hoslem meluamus. Ibi enim erit vera Sanelur ergo ut liberelur, sanetur illius limi perun-
liberlas, ubi certa securitas ; ibi secura liberlas, ubi cta medicamine, quo a nativitate csecioculi sunt
nulla impugnabit iniquitas : ibi vera liberatio, ubi sanati. Sanilate elenim opus habet qui dicit : Ego
nulla, supererit corruplio; ibi vera possidebitur li- dixi, Domine, miserere mei : sana animant meam,
berlas, ubi nulla urgebit caplivitas. Hic autem ubi quiapeccavit tibi (Psal. XL,5). Etiterum : Miserere
indefessus obsislit adversarius, ubi acerrimus con- mei, Domine, quoniam infirmus sum ; sana me,
tinuusque cum vitiis inslat conflictus, ubi liberlas Domine, quoniam conturbala sunt ossa mea; et ani-
eliam conlra volum mullolies servire compebilur, ma mea lurbala est valde, sed lu, Domine, usque-
biimiliari nos atque auxilium gratise liberantis pe- quo? Converlere,Domine, eripe animant meam, sal-
lere jugiler oporlet : ila ut cum Aposlolo humiliali, vum me fac propter misericordiam tuant (Psal. vi,
el nihil de proprise libellai is viribus prsesumentes 3-5). Hac sanilaie atque liberlale indigebant de qui-
dicamus: Condelectorlegi Dei secundum interiorem ' bus Dominusin Evangelio dicebat : Non est sanis
hominem; videoaulem aliam legemin membrismets opus medicus, sed maie habenlibus. Non enim veni
repugnantemlegi mentis meoe,et captivumme ducen- vocare justos, sed peccatores in poenitentiam(Matth.
lem in lege peccati, quoeesl in membris meis (Rom. ix, 12). El rursum :.Venit enim Filius hominisquoe-
vu, 22, 25). Hacquehumililatesalubriqueconfusione rere et salvum facere quod perierat (Luc. xix, 10).
compuncii exclamemuscum eodem Aposlolo: Infe- Id est venil, Filius hominis quserere fugilivum, et
lix egohomo,quismeliberabilde corporemorlishujus ? liberare captivum : si liber erat, quomodoperierat?
(Ibid., vers. 24.) Sicque de misericordia nullatenus sed nimirum perierat, qui a vero lumine aversus,
difiidenlcssubjungamus: Gratia Dei per Jesum Chri- viliis et dsemonibus addilus serviebal ; ul aulem
stum Dominumnoslrum (Ibid., vers. 25). Ecce ho- liberaretur venit ille, in quo nihil habuit princeps
slis impugnans, ecce caplivitas trahens, ecce lex mundi (Joan. xiv, 50), et qui solus fuit inter mortuos
rëbellans, ecce corpus morlis, et ubi liberlas ; sed liber (Psal. LXXXVH, 5) ; ad cujus veram perfeclam-
audi, ubi gratia Dei per Jesum Christum Dominum quc liberlatem si pervenire desideramus, ejus prse-
nostrum? ventrici alque auxiliatrici gratise humiliter submis-
Inest igitur homini liberum arbitrium, sed ad bo- ., seque subdamur, qui venit quoerere,et salvum facere
num tam languidum, tam invalidum, tam infirmum, J quodperierat (Luc. xix, 10). Deinde subnectis :
ut, nisi prsècedentegralia, nec velle bonum possil JOANNES SCOTUS.
nec agere. Unde et beatus Augustinus in libro de
(Cap. 4, num. 4, sect. 5.) 9 Non aliter debuisse
Dono perseveranlise (cap. 7) : [Non est hoc, inquit, fieri rationalem vilam, nisi voluntariam, cum ab ea
omnino in viribus liberi arbitrii quales nunc sunt : volunlate quoeest causa omnium,creala sil ad ima-
fueral in homine antequam caderet. Quse tamen ginem et similitudinemsui. Aut quomodo, inquis,
liberlas volunlalis in illius primse conditionis prse- eam divina voluntas, summa videlicët universilalis
slanlia quantum valueril, apparuit in angelis, qui, ratio, quoenulla necessilatëstringilur, quoniam sua
diabolo cum suis cadente, in veritaie stelerunl, et liberrima potentia potitur, imaginem sui similcm
ad securitaiem perpetuam non cadendi, in qua nunc faceret, si non ejus subslantiam crearet, volunlatem
eos esse certissimi sumus, pervenire meruerunt. liberam rationalem.
Posl casum autem hominis nonnisi ad gratiam suam CORRECTIO.
Deusvoluit perlinère, ut homoaccédât ad eum ; ne- f In quo quod dicis subslantiam imaginis Dei, id
que nisi ad gratiam suam voluit perlinère, ut homo est hominis volunlatem, liberam rationalem esse,
non recédai ab eo. Hanc gratiam posuit in illo, in D novum quid atque antehac inauditum auribus no-
quo sortem conseculi sumus, prsedestinati secundum stris insonuit, cum volunlatem hominis substantiam
proposilum ejus qui universa operatur.] ejus asseveras, quodque profusius explicas adjun-
f Quod tanlo aperlius quanto brevius idem beatus gendo.
Augustinus in libro Enchiridion (cap. 30) manife- JOANNES SCOTUS.
stât, ubi ait : [Libero arbitrio maie utens homo, et (Cap. 4, num. 5, sect. 6.) 8 Hoc, inquiens, aper-
se perdidit et ipsum. ] -J-His brevibus et veracibus tissime probatur argumento, quod sumitur ex pri-
atque fidelibusverbis beatus Augustinus infirmita- mi hominis peccato : quamvis enim, ais, beatam
lem liberi arbitrii patenter innotuit [pro notam ex- vitam peccando perdidit, substantiam suam non
hibuit] dicendo quod homo maie utens libero arbi- amisit.
trio, et se perdidilet ipsum, id est liberumarbitrium. f Et qusenam esset ipsa substanlia,- subjun-
Quomodoaulem idem liberum arbitrium perdideril gis :
prsemissa déclarant. Perdidit enim se, quia mort! (Num.6.) 6 Quoe est, inquiens, esse, velle scire.
subjeçit; perdidit liberum arbitrium, quia se faosli Esl enim et vult et scit : vult se esse et scire : scit
yëndidil. Perdidit, inquam, sed ad bonum vel volen- se esse el velte.
1051 S. PRUDENTU TRËCENSIS ËP1SCOPI '1052
CORRECTIO. : homo liberum arbilrium peccando, quo ante vigebat
A
f Ecce voluntatem alque scienliam hominis ad bonum ; amisil motum et officiumbonsevolunta-
àstruis ejus esse essenliam, quod cum luis adinven- tis, non amisit seipsum; non amisit animi naturam,
lionibus atque argumeniationibus astruas, auclori- sed amisit animi saniialem, amisil bonse volûiiiatis
taie non munis : quis ëhirii nesciat ralionalem ani- vigôrem. Hoc utrumque in ea per Christi gratiam
înam esse, eique inesse velle el scire? Sed esse est instauratur, el nalura scilicet in delèritis commu-
ejus nalura alque subslantia; velle, et scire non tata, et voluntas in malum dépravata. Bona itaque
sunt ejus subslantia atque nalura, sed ornamenla volunlas Sanilas est liberi arbitrii, mala voluntas
substanlise, dono Conditoris altributa. Ut esset enim languor est liberi arbitrii. Hanc saniialem amisit
Creator faciendo coiilulit, ut vellet el scirel, libera- homo, et hune languorem incurrit Deum deserendo,
liler tribuit. Animamenim hominis ad imaginera sui et contra volunlatem ejus faciendo. Sic homo segro-
conditoris non in velle et scire, sed in raiionali men- tus effeclusamiltil utique pristinse. sanilalis stalum,
tis faclam aucloritaie solidissima comprobaïur, di- non amillit seipsum; cum autem curalus fuerit, in-
cente Aposlolo : Renovaminispiritum mentis veslroe slauratur in eo sanitas, et nalur? vegelatur, quse,
et induite novumhominem,qui secundumDeutn créa- , non fuerat perdita, sed languore corrupia.]
tus esl in justifia et sanciilale verilalis (Ephes. iv, g Cum enim conslet quod omnia quse creala sunt,
25); quibus verbis Apostolus imaginera Dei in spi- Deoauctore sinl condila, nimirum liquet quia omnia
ritu mentis cum justitia el sanciilale ac veritale quse auclor sunime bonus cbndidit bona sunt, atte-
nuncupans, non voluntatem atque scienliam ejus stante Scriptura : Et vidit Deus cuncla quoefecerat,
subslantiam appellavil. » [Liberum enim arbitrium el erant valde bona (Gen. î, 51). Palet ergo quod
quid, nisi libéra animi voluntas? Quodila, quantum omnis creatura Dei, sicut Apostolus ait, bona est.
exislimo, recle definiri potest : Liberum arbitrium Nulla creatura Dei non est bona (I Tint, iv, 4); om-
voluntas animi, qiise sive ad bonum sive ad malum nis autem voluntas hominis non est bona, qusedaiii
sua sponle, sua polestate movetur. Velle naturale enim volunlas mala : non est igitur voluntas homi-
esl nobis, sicul inlelligere et meminisse. Hsecenim nis creatura Dei; nulla enim creatura Dei mala,
Iria, id est iritelleclus, niemoria, volunlas, sic insunt nonnulla aulem hominis volunlas mala. Unde luce
nàturaliler animo humano, ut tamen non dicaiilur clarius colligitur quod volunlas hominis alque scien-
esse ipse animus, sed in animo. Sicut ergo istse na- tia non sunt ejus subslantia, sed doua Dei indilâ
lurales animi affectiones,non ipse animus; quapropler humanse substanlise, id est animseraiionali ': quibus
illsemulliplicilervariari possunl, animusidem manel. si bené usa fuèrît, serval atque exornal in se iniagi-
Igilur velle nalurse, bonum aulem vel malum iQ nem et similitudinem Dei : si aulèm eis Volupluosë
velle, non esl nalurse, sed molus quidam et officium abusa fuerit, quemadmodum et cseteris donïs Dei,
nalurse. Nam si nalura nobis esset bonum velle, vel[ déformât eam héquitër ac deturpal. Quid enim sunt
malum velle, in ulramlibei parlera aliud esse non Virtutes nisi hahitus atque oïnatus raiionali animse
posset, sic nec ipsa animi nalura aliud esse polest, divino munere contributus? quid Vero vilia, nisi
esselque nobis tara naturale bene velle aut maie animse ralionalis, a -vero«t sûinmo bono avei'sse,,
velle, quam naturale est nobis ipsum velle : alque nudïlàs et lurpitùdo?
hoc modo jam ipsum bene velle, vel inale velle, non Si enim velle hominis est ejus substanlia, quare
esset in nobis virtus, aut vilium, sed nalura : nec dicit Aposloius : Devisest enim qui operalur in vobis
jam ulio modo .esse possemus nisi aut lanlummedo velleet perficere pro bona voluntale (Philip, u, 15).
boni, aut solummodomali ; nec deberelur nobis Profeclo, quibus''fêta dicebat Apostolus, jâm•op'erè
juste vel in bono prsemium,vel in malo suppliciun : Dei facti erant, jam subslaniiam éxsjstëndiSecun-
cum aliud esse minime possemus, nec tilium'esset dum animàra ël corpus-accepërânt. Sïërgo, sicut tû
ineritum noslrum, vel bonum vel malum, sed sola dicis, voluntas hominis essentia illius est, quam
Conditoris aut gratia:, aut (quod absit) culpa, qui 'jam liabebaht, quid necesseëra'i ul jam faclam sub-
lalem naluram in ulrolibel inconvertibilem condi- B 1 stanliain in eis ôperaretur Deus , prséserlim cuih
disset. Igitur velle ab initio nàturaliler insilum est verbo praesentis tëmporis ulens, ostenderit non se
homini : molus aulem ipsius voluntatis ila ci bonus de prselërito et de jam facla creaitira, sed de dono
est dalus, ut nisi sua sponie môveretur ad bonum, gra'tiiitse'gratise,"quod semper in nobis Dominum
sua spontë eliam inelrnareliir ad malum : esselque operari hécésse est, iéculuih fuisse? Ùiide ël PioV
illi exsuse voliinlàtis arbiiriô meritum bonum siVë pheta dëprëcatur dicens :'Cor mmidum créa in nié,
malum, et conséifuenierjuslum prsemiumVëbsuppli- Détis. Qui èum'jam 'Co'r.crealùmhabèrel, el quam
cium. Lapsus ergo homo in peccatum, non amisit 5bxausà% ëreanduirtipdsceret, manifestai subjuri-
esse quod a natura, non amisit velle quod est ei na- geiis :'Et spiritum rectum innova in viscèribusmets
turale : sed amisit benè velle, et in'currit maie velle; (Psul.'h, l'2);^ubidèclàrat'qùia ëreâliOnëmproinnbvà-
ila mulatus esl in illo, vel etiam amissus motus, vel liene ppsueril, qua indigel sanctus quisque quândiu
oificium nalurse, mutalà esl ël ipsa in delerius na- corpus, quod côrrumpilùr, aggravât animant, et de*
tura; mulata tamen, non amissa. Perdidit itaque primil terrena inhabitatio sensuni mulla cogitatUém
Quse sequuntur hac sect. el seq. inlegra iien sunt in lextu, sed in margine forsan addila,
 1055 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1054
(Sqp. îx, 15). Si, inquam, scientia hominis est ejus A . les nascendo, crescendo, deficiendo, înoriendô, sed
essentia, qùarë monet Jacobus aposloius eam a eliam ipsas animas per affectum diversarum volun-
'Domino poslulari? Ait enim : Si quis indiget sapien- tatum distendi atque discindi, cum videaiis hommes
lia, posltilet illam a Domino qui dot omnibus ajjluen- et percipere posse sapienliam, si se illius luci et
ler, et non improperal, el dabilur ei (Jac. î, 5). Et calori admoverint, el amiliere posse sapienliam, si
Psalmista exoral dicens : Bonitatem el.disciplinam inde malo affeclu recesserinl. Cum videaiis ergo
et scienliam doce.me (Psal.".cxvin, 66). Stullum esl isla omnia esse mutabilia : quid est, quod est, nisi
enim quasi accipiendum pelere quod jam habealur. quod Iranscendit omnia, quse sic sunt ul non sint.]
• Si ergo scienlia est tibi nalura,
quare petis ut do- f Verum lu ad confirmandum quod dixeras prose-
ceatis naluram luam ? queris multiplieras et dicis.
Augustinus in libro Confessionum xm (cap. 11) : JOANNES SCOTUS.
et
[Trinitatem omnipotenlem quis intelligit? quis non
loquilur eam, sed tamen raia [al., si tamen eam? (Cap. 4, num. 7, sect. 6.) © Quid ergoprimus konâ
Rara habiiit anle peccatum quod perdidit post peccatum?
] anima, quse dum de illa loquilur, scilquod Non enim adhuc habebat vilam beatam, quoe ei tri-
loquilur. Et contendunl et dimicant, et nemo sine
buenda fuerat, si prateeptum servaret. Si dixerimùs
pace videt islam visionem. Vellem ut hoectria cogi- B
tareni homines in seipsis. Longe aliud sunt ista libérant voluntatem, perdidit igitur suam naturaml.
tria quam illa Trinitas ; sed dico ubi se exerceant et si autem ratio edocet nullam naturam posse perire,
dicere liberam voluntatemperdidisse, quoe
probent, et senliant quam longe, sit. Dico aulem prohibemur
hsec tria : esse, nosse, velle. Sum enim, et novi, et sinedubio snbstanlialis est : nonenim in homine créa*
volo : sum sciens et voleus, et scio esse me, et vit Deus volunlatem captivum, sed liberam, quoeliber-
velle ; et volo esse, ' et scire. In his igitur tribus tas post peccatum remansit.
quam sit inseparabilis una [al., vila], el una vila, f Et post pauca :
et una mensuel una essentia, quam denique inse- (Num. 8.) 0 An forteliberoe voluntalis vigorempô-
parabilis distinclio, et tamen dislinctio, videat qui leslatemqùe, qua sola polùil custodire proeceplum, si
potest. Certe coram se est ; attendat in se el videat vellet, peccando perdidit, ac per hoc vigor et poteslas
eldical mihi. Sed cum invenërit in his aliquid et liberi arbitrii non erat in primo homine ex subslantia,
dixeril, non jam se putet invenisse illud quod supra sed ex Creatoris gralia ? Quod magnum miinus amisil,
isla est incoramutabile, quod, est incommutabiliier, maie utens libero voluntalis arbitrio : noluit enim
et scit incommutabiliier, et vult incommutabiliier : ''facere quod poluit, hoc esl mandalum custodire,
et ulrum propter tria hsec et ibi Trinitas; an in sin- C quod post peccans non potest si velil, si gratia non
gulishsec tria, ut tria [al., terna] singulorum sintj juverit.
CORRECTIO.
an-utrumqùe miris modis simpliciler et multipliciler,
infinito in se sibi fine quo est, et sibi notum est, et f Quibus diclis quantum gratise déroges, quando
sibi sufficit incommutabiliier idipsum copiosa uni- plus juslo nalurse attribuis, salis clâret. Nam di-
laiis magnitudine, quis facile cogitaverit, quis cendo si liberam voluntatem perdidit, perdidit iuam
ullo modo dixerit? quis quolibet modo temere pro- naturam, falsum est : quoniam voluntas non eSt-na-
minliaverit? tura, sed ab auctore riatûrse insità. 'Qiiod vero addis,
•} Idem Augustinus in sermone de verbis Aposloli : titdlam naluram posse perire, et hoc falsum est :
[Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum, senléntia enim omnium tractatorum Écclësise, aut
quoeper legem sunt, operabanlur in membris noslris, pêne omnium, in hoc vel maxime sibi concordât,
ul fructum ferrent morli (Rom. vu, 5). Qui ergo, quod omnis creatura Dèi ex nihilô 'facla, pariim
non quia venisti, ad le venit, libérât te, ubi te manu Conditoris ila sit solidala, ut nunquam perire
iuvenit venundatum sub peccato, jacentem in morle . possil ; partira vero in nihilum resolva'tur, id est
primi hominis, irahenlem peccatum primi hominis, n qiisedara ut facta sunt permaiieant,"qu3edamin më-
habentem reatum aiuequam habere posses arbi- lius conimutanda exspeclentur, qusedam vero pënilus
lrium : ecce Ubi le invenit, quando parvulum deficiant ut non sint. Ac per hoc m'ulto nieliûs -et
invenit. Sed parvulus setate excessisti, ecce crevisli, credibiliùs diceres quod cerïum sil nullam rationa-
primo peccato mulla addidisii ,. legem accepisti, lem crealurain perire posse : sicut sanctus Hiero-
prsevaricator exslilisli : Sed noli esse sollicilus, ubi nymus ih Expositione beati Pauli aposloli ad Gala-
abundavit peccatum, abundavit [al,, superabundavit tas dicit (cap. v) : [Qui enim diligit quèmpiam,
et] gratia (Rom. v, 20). f Idem in Evangelio beati semper in èjus felicilate Iselalur, et si eum viderîl
Joannis sermone (Tract, n in Joan.) Inprincipio erat aliquo errore deceptum, et peccalorum lubrîco cou-
Verbum. Id ipsum Jeodèmmodo est, sic est, semper cidisse, dolebit quidem et eruere festinabiti séiî
sic est, mulari non polest, hoc est, Deus est, quod non polerit gaudium mutare tristilia, sciens nullam
iipmen suum dixit famulo suo Mosi: Ego sum qui ralionalium creatura rum apud Deum perire perpë-
sum, elmisit me qui est (Exod. m, 14). Quis ergo tuo.] f Idem in Commentario Matihsei (cap. vi) ::
hoc çapiet? Cum videaiis omnia morlalia mutabilia, [Respicilevolatiliacoeli,quoniam nonserunt neque nie-
Cum vidéatisîiou solum corpora variari per quàlilà- ttini, neque congregant in horrea, et Deus pascitUin
 1055 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1056
(Matth. vi, 26). Simpliciter ergo accipiendum, quocI A morilur , hominum; spiritus qui carne tegitur, et
si volalilia absque cura et serumnis, Dei alurilur pro cum carne moritur, jumentorum omniumque brulo-
videnlia, qusehodie sunt et cras non erunt, quorun:i rum animalium.]
anima morlalis est, et cum esse cessaverint, seinpei ' f Quod vero addis : Prohibemur dicere liberamvo-
non erunl : quanlo magis homines, quibus selernila;,
luntatem perdidisse, et hoc falsum esse bealus Augu-
repromiuitur, Dei reganiùr arbitrio.]
* stinus redarguit, quod et supra posipmus, cum dicit :
F.ulgentius in libro ad Petrum de Fide : [Quos- [Libero-arbitrio maie utens homo et se perdidit et
dam igitur spiritus sic Deus creayit ut sem-
vero ul esse ipsum.] Quod dixit et ipsum subauditur liberum ar-
per essent, quosdam spiritus quan- bilrium ; perdidit ergo liberum arbitrium, id est li-
doque desinerent.] f El post mulla : [Cseteri vero berlatem voluntalis ad boni electionem, non aulem
• spiritus omnium animalium, quibus non est intelle-
liberlatem voluntalis ad mali electionem ac
clus quia quidam eorum de terra, quidam de aquis perdidil
perpetralionem : quia qui se peccato voluntarie sub-
originem ducunt. De aquis enim sunt reptilia et vo- didit, nequaquam in ejus poleslale, sed in dono
gra-
latilia, de terra vero qusedam quse replant, qusedam tise
vero quse gradiunlur exorla sunt : tandiu spiritus permansit, ut ejus inspiratione bonum vellet et
Hoc ipsum edocet ipse in epistola ad Yi-
sunt quandiu in corporibus vivunt. Anima quippe g posset.] f
talein, ila enunlians : [Non esl igilur gralia Dei in.
quse ralionis capax divjnilus facta non est, cum carne nalura liberi arbitrii, et in
sua et incipit et desinil vivere, quia quando corpori lege alque doclrina, sicut
sed ad singulos actus
vitam non tribuit, et ipsa non vivit. Alque ila miro Pelagiana perversilas desipit,
dalur illius de quoscriptura est : Pluviaux
modo cum oinnî cami anima vivendi sil causa, spi- volunlariamvolunlate,
Deushoerèditatïtuoe(Psal.hxyn,
ritus tamen irralionalis tandiu vivit quandiu in 10 Rom. segregans el liberum arbitrium ad dili-
; vu, 12). Quia
carne manere potuerit, et dum a carne sua separa- Deum primi peccati grandilaie perdidimus,
gendum
tur, extenuatiir [al., exstinguilur]. lia fit ut cum ipse ellex Dei
ïita carnis suse sit, vivere ipse nequeat quando vi- atque doclrina quamvis sancla, et jusla el
tamen occiditsi non vivificet spirilus (II Cor.
tam carni minislrare [al., subministrare] destite- , bona,
ni,6), per quem fit non, ut audiendo, sed -ut obe^-
rit. Et si non sit caro cui vitam dare valeat, ipse
diendo, neque ut leclione, sed ut dileclione, lenea-
quoque eam protinus non babebit. Ideo nec selerni- mur [al., teneaturj. Quapropler ut in Deum cre-
tas irralionabilibus spirilibus data est, nec aliquod damus el
pie vivamus, non volentis neque currentis,
eis judicium prseparalur, in quo eis vel beatitudo sed miserentis esl Dei
(Rom. ix, 16) ; non quia velle
pro bonis, vel damnalio pro malis reddalur operi- G non debemus et currere, sed quia ipse in nobis, el
bus. Ideo autem in eis nulla operum discretio re- velle operalur et currere
(PMI. n, 13). f Astipulante
quirilur, quia nullam intelligendi facullalem divini- sanclo Isidoro qui, de Gralia Dei et Libero Arbilrio
tus acceperunt. Propterea igitur eorum corpora re- dispulans
(De differentiis lib. n, cap, 52), hanc diffe-
snrreclura non sunt, quia nec ipsis animabus eorum rentiam expedivit.
aut sequitas aut iniquilas fuit, pro qua eis aetèrna
vel bealiludo sit tribuenda vel poena.]f Beda in Ge- [Inter gratise divinse infusionem et humani arbi-
nesi : trii voluntatem hoc interest : arbitrium est voluntas
liberse poteslatis, quse per se sponte vel bona vel
[Cunctis diebus terroe sementiset messis, friguset
oeslus; oestaset hyems,-nox el dies non requiescent mala appetere potest. Gralia autem est divinse mi-
et bonse
(Gen. vin, 22). Cum enim dixisset cunctis diebus sericordise graluilum donum, per quod
mox addidit terroe, ut inlelligeres cunclis die- voluntalis initium et operis meremur effeclum.
bus, quibus terra modernum habitura est stalum, Divina quippe gralia est, qua prsevenilur homo ut
securps homines ab impetu universalis diluvii esse bonus sit, nec humanum arbilrium Dei gratiam
debere. Nec tamen defuturum lempus, quando ces- antecedit; sèd ipsa gratia Dei nolenlem hominem
sante hac labentium rerum vicissiludine, quse an- prsevenit, ut etiam bene velit. Nam pondère carnis
nuatim geritur orbis universus cum animanlibussit homo sic agilur ut ad peccandum sit fragilis, tepidus
ad [al., ad prsevaricandum sit facilis, tardus adfèlc.]
igné periturus.]
Habet de se unde corruat, et non
-j-In eodem Beda : [Idcirco requirit Deus animas poenilendum.
hominum a bestiis vel hominibus a quibus fucrant habet unde consurgat, nisi gralia Conditoris, ut
tendat. Denique homini
effugatsede corpore, quia ad imaginent suam fecit ho- erigaïur, manum jacenlibus
minem (Gen. î, 26), in eo quod hune manere ad seter- per Dei gratiam liberum restauraturarbitrium, quod
nitatem voluit, neque ad simililudinem animanlium primus homo perdiderat. Nam ille habuit inchoandi
cum corporismorte perire.] f Gregorius Dialogorum boni liberum arbitrium, quod tamen Dei adjutorio
lib. iv (cap. 3) : Très quippe vitales spiritus creavit .. periîceretur. Nos vero et inchoationem liberi arbi
sumimus gralia. Quia
omiiipotens Deus, unum qui carne non tegitur, alium Irii, et perfectionero de Dei
carne sed non cum carne moritur; ter- et incipere et perficere bonum de ipso habemus, a
qui tegitur,
tium qui came tegitur, et cum carne moritur : spi- quo et gratise donum dalum, et liberum arbitrium
ritus namque est, qui carne non legilur, angeîo- in nobis esl reslauralum. Dei est ergo donum quod
et subses
rum : spiritus qui carne tegitur, sed cum carne non -: agimus propler graliam prsevenientem
 1957 DE PRSEDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1058
quentem. Nostrum vero est propter obsequentem j\. homini negoliatio, alio lempore militia placel. Et
liberi arbitrii voluntatem. Nam si Dei non est, cur mulla similia.
eigralias agimus? Et si noslrum non est, cur rëlri- Quodquesubdis: Non enim inhomine creavilDeus
butionem honorum operum exspeclamus? Proinde voluntatemcaptivant,sed liberam : quoeliberlas post
ergo in eo quod gratia prseveniraur, Dei est ; in eo peccatum remansil, et hoc falsum est. Quia Deus
vero quod bene operando [al., ad bene operandum] animam liberam creavil eique voluntatem indidit
prsevenienlemgratiam sequimtir, nostrum est. Nemo liberam, non caplivam : quam tamen, in deterius
autem Deum meritis antecedit, ut lenere eum quasi defleclendo, ipsa anima fecit esse caplivam ; quia
debitorem possit. Sed iniro modo sequus omnibus videlicët cum adjutorio gralise posset eam lenere
Condilor, alios prsedeslinandoprseelegil, alios vero liberam, si prseceptoConditoris liberaliter obeilire
in suis pravis moribus justo judicio derelinquit. vellet, maluit damnabiliaversione perihobedicnliain
Unde [al., inde] verissimum gralise inunus non ex venundare diabolo, a quo deinceps captiva lenerelur,
liumana viriule, vel ex merilo arbitrii consequi, sed aeper hoc ipsa se captivam fecit, ijuse vendidit, non
solius divinsepielalis bonitale largiri. Quidam enim Condilor, qui liberam creavit : perdidit ergo non
gratis îiiisericordiseejusfa/., gratissimse...ejus, etc.] ' substantiam, sed libertatem creavit, nec ipsam ex
prsevenienlisdono salvantur, effeclivasa misericor- B toto, sed ex aliquo, videlicët, ut bonum velle non
dise; quidam vero reprobi habiti, ad poenamprse- posset absque gratia, et malum posset ex natura,
deslinaii, damnantur, effecli vasa irse. Quod exem- quam non perdidit, sed in deterius commutavit.
plo de Esauet Jacob necdumnatis colligilur,qui dum Proinde post peccatum remansil ei liberlas malum
essent una conceplione vel parluedili, parique nexu et volendiet faciendi ; nec tamen remansit liberlas
peccali originalis aslricti, allerum tamen [al., lan- per se a malo recèdendi, alque ad bonumse conver-
lum] eorum ad se misericordise divinse prseveniens tendi; quseenim habui l ex se ut caderet, nequaquam
bonitas graluilo traxit, allerumque [al., misericor- ex se habuit ut resurgeret : unde arctatus diclis
dia prsevenienstraxit, allerum quadam...] justitise evidenlissimis bealissimi Patris Augustini, quem
sëverilale odio habitum in massa perdilionis reli- dixisselegeras quod homo ipsum idem liberum ar-
ctum damnavit. Sicut el per prophetam idem Deus bitrium perdidisset, ne forte veracissimisillius diclis
loquilur dicens : Jacob dilexi, Esau aulem odip contraire videreris, quo nullus catholicorum tuam
habui (Rom.ix, 13). Unde consequens est, nullis demenliam sequeretur, vertis more serpentis hue
prsevenienlibus meritis conferri gratiam, sed sola illucquè caput, el quseris quonam ictus ferienlis
vocatione divina : neque quemquam salvari, sive évadas, tandemque invenis perdidissehominemvkjo-
damiiari, eligi vel reprobari, nisi ex proposito prse- G rem et potestatem libérai voluntalis. In quo non
deslinanlis Dei, qui justus est in reprobatis, miseri- multum a nobis discrepas : si enim vigorem et po-
cors in eleclis. Universoeenim viceDominimisericor- testatem libertatis perdidit, prorsus nec liberlas re-
dia et veritas (Psal. xxiv, 10). mansit. Quomodoenim. liberlas est si vigorem et
Quodqueinfers, quoe, id est volunlashominis,sine potestatem non habet, quomodo libéra est quse
dubio subslantialis est, et hoc, secundum ea quse vigore el poteslate caret. Si igitur perdidit vigorem
prsemissa sunt, falsum est, quoniam voluntatem et poiestalem, procul dubio perdidit el liberlatem :
subsianliam asserere niteris ; alias autem subslan- nulla est enim liberlas si careat vigore el poleslale.
. tialis et naluralis recte volunlas dicilur. Quse sub- Quis enim liber cui desunt vigor atque polesias? Ac
slanlialiler et nàturaliler eidem substantise atque per hoc dum ligata solvere niteris, potius illigas, el
naturse indita, primseconditionis munere non igno- dumsolvendisdoloseinsudas, ligala nodosiusinnectis.
ratur. Subslantiam aulem eam, id est volunlatem, Et hoc est tolum quod dicimus perdidisse hominem
esse îi'ullalenus dicimus. Quia si substanlia esset, peccando libertatem , vigorem et potestatem ar-
mala non essel, quod voluntas plurimum lam in bitrii, quoniam qui ex se ruere potuit, nequaquam
aposlalicis angelis quam in perversis hominibusesse per se surgere valuit.
non dubilatur : omnis enim creatura Dei bona, non " Et quod ais, qua sola (idest potestate) potuit
aulem omnis volunlas hominis bona. Ex diversis custodire proeceptum si vellet, multum a pietale
enim visis diversus appetilus animarum esl; ex dévias. Quantalibet enim excellentia liberi arbitrii
diverso appetilu diversi sunt adipiscendi successus; creatura ralionalis munere Conditoris eminuerit,
ex diverso successu diversa consueludo; ex diversa semper tamen gratia vel fulciente, vel solidante, vel
consueludine diversa est voluntas : diversa autem récupérante, opus habuit, quod esl perspicuum in
visa ordo rerurn facil, occultus quidem, sed sub trahsgressoribus angelis, qui si eam fulcienlemvel
divina providenlia cerlus tamen. Non itaque obhoc solidantem habuissent, nunquam procul dubio tam
putandum est diversas esse naturas animarum, graviter cecidissent. Qusequia sanctis angelis divi
quia diversse sunt voîuntates, quin eliam unius nitus impensa est, ea et certitudinem permanendi
animse volunlas pro temporum diversitate varia- et securilatem nunquam cadendi percipere me-
tur : siquidem alio lempore dives esse cupil, alio ruerunt. Quse ideirco peccanii homini recuperando
leinpore coiilèmplis divitiis sapiens esse desiderat, misericorditerimpendilur, quia non lam sua prseva-
et in ipso lemporalium appetilu alio lempore uni ricalione quam deceploris suasione corruit. Quamvis
 1059 S. PRUDENT» TRECENS1S EPISCOPI 1060
enim raiionali crealurse tanlum înunus, id esl liber- A fecil, sed ut boni homines simus, quod nunc gratia
latem arbitrii, Ûeus contulerit, nullo modo tamen sua facil, ut simus in Chrislo Jesu nova creatura
sibi cosequalem facere voluit, quin semper ejus (Gai. vi, 15), secundum quod dictum est : Cor mun-
gratia opus hab.er.et, cujus bonilate hoc ipsum ut dunt créa in me Deus (Psal. L, 12). Neque enim cor
esset el ut liberarelur acceperat. Sed cura in verbis ëjus, quantum perlinel ad naluram cordis humani,
manifeslis alque evidenlibus expositionem expraya- non jam créa veral Deus.
tricem adhibes, profecto veritati nebulam erroris ; Item, ne quisquam, el si non de operibus, de ipso
inducere conaris. Cur enim prsecedenlia ejusdem glorieiur libero voluntalis arbitrio , tanquam ab ipso
loci ac subsequenlia suppressisti, quibus diïigenter incipiat meritum, cui tanquam debitum reddatur
allenlis, prorsus tua expositio, depravalio errorque prsemiumbene operandijpsa libertas ; audiat eumdem
convincilur, quod ul manifeslius fiai, totam ejusdem gratiseprseconera diceniem : Deus est'enim qui ope-
beali Palris, sicul ab ipso edila esl, sentenliàm pro- ralur in nobiset velle el operari pro bona volunlate
ponamus, quse iia se habet : (Phil. u, 13). Et item : Non volentisneque currentis,
Augustinus (Enchir. cap. 50-32) : [Verum hsec pars, sed miserentiseslDei (Rom. ix, 16).f Addis insuper ad
generis humani, cui liberlalem [al., liberalionem] confirmandum errorem luum quo aslruis velle in
Deus regnumque promiltil [al., promisit] seternum, B homine ejus esse substantiam, lestimonium Domini
nunquid meritis pperum suorum reparari polesl ? dicenlïs in Evangelio ad disçipulos suos : Sine me
Absil. Quid enim boni operatur [al., operari polesl] nihil poteslisfacere (Joan. xv, 5) el adjungisexponendo
perditus, nisi quantum fuerit a perditione repara- vel potius depravando.
tus? Et hoc absit [al., liberalus. Nunquid libero JOANNES SCOTDS.
voluntalis arbitrio? Et hoc absit, etc.] : nam libero
arbitrio maie ulens homo et se perdidit el ipsum. (Cap. 4, num. 15, sect. 8.) ©Non dixit, nihil pote-
Sicut enim qui se occidil, utique vivendo se occidit, slis velle.
" CORRECTIO.
sed se occidendo non vivil, nec seipsum polerit
resuscilare cum occiderit : ita cum libero pecearetur f Quem tuum perversissimum intellectum necesse.
arbitrio, yiclpre,peccato amissum est et liberum ar- esl ut veritas alque auclorilas damnet. lia enim
bilrium : a quo enim quis deviclusest,huic el servusad- senliri cupis dixisse Dominum : Sine me nihil po-
diçtus est, Pelri cerle aposloli esl isla senlenlia teslis facere, ac si absque illo boni quidquam possi-
(7/ Petr. n, 19) ; quse cura vera sil, qualis, quseso, m.us velle ; el conlradicis Aposlolo, qui ait : Deut
polesl servi addicli esse liberlas, nisi quando euen est enim qui operalur in nobisel velleet perficerepro]
peccare délectai. Liberaliler enim servit qui sui lG bona volunlate (Phil. n, 13). Si ergo secundumAposlo-
domini volunlatem libenler facil. Ac per hoc ad lum Deus esl qui operalur in nobis velle, liquel pro-
peccandum liber esl, qui peccali servus est. Unde ad feclo quia fallaciler asseris posse nos velle boni
juste faciendum liber non erit, nisi a. peccato libe- qûippiam sine ipso. Quasi vero ipsa volunlas homi-
ralus, esse justilise coeperil servus. Ipsa est vera li- nis non ad opus perlineat, cum Scriptura clamet
berlas f propter recle faciendi iselitiam, quia siraul Deum homines non solum pro factis, verum etiam
et pia servitus, propter prseceplionum obedientium pro cogilalionibus, qusesola voluntale fieri assolent,
[al., recti facli licentiam simul propterpraecepli obe- judicalurum ; unde elper prophetamlsaiam idem Do-
dienliam]. Sed ad bene faciendum isla liberlas unde minus loquilur : Ego aulem opéra eorum et cogita-
eril homini addiclo el vendilo, nisi redimai ille cu- liones eorum venioul congregemcum omnibusgeniibus,
jus illavoxesl: Si vosFilius liberaveril, tune vereliberi et linguis (Isa.LXVI, 18); quod sanctus Ilieronymus
eritis (Joan. vin, 36). Quod antequam fieri in homine ila explanal :
incipial, quomodo quisquam de libero arbitrio in Hieronymus (in Isa. c. LXVI,18):[Venitergo Deus
bono glorialur opère, qui nondum est liber ad ope- ut opéra el cogitaliones congreget singulorum. Ex
randura bene, nisi se vana superbia inflatus ex- quo discinius non solum opéra, sed el cogitaliones
lollat ? quam cohibet Aposloius dicens : Gralia salvi J) esse in diejudicii judicandas. Qui enim videril mu-
facti eslis per fidem (Eph. n, 8). lierem ad concupiscendum,jam moechalusest eam in
Et ne ipsam sibi sallem fidem sic homines arro- corde suo (Matth. v, 28). De quibus dicilur: Nunc
garent, ul non intelligerenl divinilus esse donalam, circumdederunteos cogitaliones suoe (Ose. vu, 2);
sicut idem Apostolus alio loco dieii se, ul fidelis es- quando judicabil Dominus abscondifa hominum se
sei, misericordiam conseculum (/ Cor. yn, 25), hic cundum Evangelium Jesu Chrisli (Luc. ym, 17); ul
quoque adjunxil alque ait : El hoc non ex vobis sed illud quod Aposloius sçribil yeri.lalejudicii çompro-
Dei donum est; non ex operibus, ne forte quis exlol- belur : Invicem cogilàtionibusaçcusantibus et salit-
lalur. Et ne putar£n,tur,fidelibus bona opéra defu- façientibus , in die: qua.judiçabit Deus abscondita
lura, rursum adjeçil : Ipsius enim sumus figmentum, hominum (Rom. n, 15,16) : ut cogilationes nostrae
creati in Christo Jetu in operibus bonis, quoeproepa- omnes uno lempore congregatsejuslum judicem pro*
ravil Deus, ul in illis ambulemus (Ephes. u , 8-10). benl, dum aut accusât nos nostra conscientia, aut,
Hinc ergo efficimurvere liberi cum Deus nos fingit, salisfacit pro deliclo ; utrum plura sint peccala, aa
idjsl format et créât, non ut homines, quod jam . bona opéra, el ulrum vêlera an nova : utrum der
1061 DE PRSEDESTINATIONEGONTRAJ. SCOTUM. 1062
leta poenilentia, an novis sceleribus inslauraia, j^ nihil aliud inlersit quain perpetrandi facilitas.
quando dicit Dominus : Vias eorum dedi in capità Nempe mirari satis non valeo le dixisse sine Deo
eorum, el cogitalioneseorum reddam eis (Ose. iv, 9). nos nihil posse facere, posse aulem velle. Cum
Qui finxit sigillatim corda eorum, et inlelligil omniâ si secundum te nobis véllé est esse , et sine dubio
opéra eorum (Psal. xxxu, 5). De quibus et in alio loco sine Deo esse nullatenus possimus, quomodo sine
legimus: Tu cognosciscorda hominumsolus (II Par. ipso velle possimus? Si enim sine Deo velle possu-
vi, 50). Nemo enim scit quse sunl in homine, nisi mus, quia sicul asiruis velle nobis est esse, possumus
spiritus hominis qui est in ep'(J Cor. n, 11). Unde et esse sine Deo. Nonaulem possumus esse sine Deo;
per Jeremiam loquitur Deus: EgoDeusappropinquans, sequilur ergo ut nec velle bonum possimus sine Deo.
et non de longe, dicit Dominus : nunquid abscon- Quo enim paclo possit velle sine Deo, qui non possit
dit se in absconditis homo, et ego ignorabo? (Jer. esse sine Deo? Nam et si in hoc Dominisermone de
xxni,25). Denique ad Scribas dicitur et Pharisspos: solo opère intelligendumquis censel, audi quid Apo-
Vosestis quijuslificaiisvosmelipsoscoram hominibus: stolus dicat : Fiduciam,mqu\l,talemhabemus ad Do-
Deus autem cognoscilcorda vèstra (Luc. xvi, 15). minum, non quod sufficientessimùs cogilarealiquid a
In quo considerandum quod non dixeril, Pater, nobis quasi ex nobis ; sed sufficienlià nostra ex Deo
juxta bsereticorum blasphemias, ne Filium Videretur '.B esl (Il Cor. m, 4 el 5). Ubi oslendil ipsum bonsevo-
éxcludcre, sed Deus, quod Pairi Filîoque commune luntalis concipiendse alque cogitandse inilium non
est : In principio enim erat Verbumel Verbum erat nobis esse a nobis atque ex nobis, sed ëx Deo; et
apud Deum : et Deus erat Verbum. Hoc erat in prin- rëfellilur falsitas tua qua dixeras posse nos "velle
cipio apud Deum (Joan. î, 1,2). De quo idem Joan- sine Deo. Fidem Dei donum esse quis ambigàt?
nes scribit : Ipse autem Jésus non credebal se eis, dicente Apostolo : Vobisenim dalum est a Deo, non
quia sciebat omnes, el non habebal necesseut aliquis solum ut credalis in eum , verum eliam ut paliamini
teslimoniumdaret ei de homine ; ipse enim sciebat pro illo (Phil. î, 29). Palet autem nullum credere
quid essetin homine (Joan. î, 24). Cui et illud con- nisi volunlate. Quid ergo est donalum credenlibus,
gruit, sciensautem Jésus cogitalioneseorum (Luc. vi, ut in eum credant atque patiantur, nisi data divini-
8); et in alio loco: Sciens aulem Jésus maliliam lus volunlas, qua in illum credant qua.que pro illo
eorum (Matth. xxi, 18). Ac ne aliqua sit dubilalio, patiantur ? Si ergo a Deodonatur voluntas in eum
hsereliciscalunuiiam faciehtibus de Verbo Dei, quod credendi et pro illo patiëndi, nimirum constat quia
noverit omnia, in Epistola quse ad Hebrseos scri- sine illo nihil boni possumus velle. Aç per hoc verba'
bitur, prolixius dicitur : Vivens enim sermo Dei et Domini dicenlis : Sine me nihil poteslis facere, ila-
èvidenset acutus super omnem gladium bicipilem,el IG' saniuset rectiusinlelligehdâsunt.utfncereadutrum-
dividens usque ad partitionem animai et spiritus, que referalùr, ad factura mentis et factura corporis,"
artuum quoqueel meduliarum, etjudex cogilalionum quoniam utrumque opus Scriptura àppetlat, quoer
eisensunm cordis. Nullaque est creatura invisibilisin non solum facto fieri, sed etiam voluntale concipi
conspeclu éjus. Omnia autem nuda et aperla sunt solet.
oculisillius, de quo nobis sermoest (Hebr. iv, 12,13). Respiciamus sane beati Pétri aposloli negationem,
Postquam autem omnes cogitaliones in unum fuerint etperspicue quod a Deonobis velle sit, non ex nobis,
congregatse, accusâmes nos vel defendentes : lune liquido cognoscemus. Qui enim propria voluntale
omnes génies el lirigusecum cogitationibus suis pa- negavit, nequaquam prôpïia voluntale poenituit,
riter adducentur in médium. Linguas aulem juxta donec rëspectus dësuper ad se rediil, qui pauluiom
aposlPlum Paulum , non solum hominum legimus dereliclus, lit ila dixerim, a se ipso recesserat. A se
sed el angelorum legimus (ICor. xin, 1). Ex quo in» ipso, inquam, qiialis fuéràt quando Dominum"etiam
telligitur omnes creaturas a Dominojudicaudas, non a longe sequens, in atrium priricipis sacerdotum
solum super terrain, sedïn mari [al., aère] et in inlraveral. Dicitenim Evangelista : Postquam tertio
coeleslibus,juxta quod ipse in superioribus dixerat : gallus canlavërat, et respexit Dominus Petrum, et
lnebrialus est gladius meus in coelo ad lerramque.*/ recordatus est Pelrus verbi Domini quo ^dixerat:
descendet(Isa. xiv, 5).] Priusquam gallus cantet, ter me negabis'.Et egressus
f Siquidem cogitaliones sola voluntale conceptas foras flevit amare (Matth. xxvi, 74 e<75).Tanlumne
ad opus perlinère Prophela manifestât cum dieil : obsiifduisli ulnon audiâs, respexit Dominuset recor-
Etenim in corde iniquitates operamini, in terra in- datus esl Pelrus ? Nonénim prius ille recordatus est,
jusiiliàs manùs vestré concinnanl (Ps. LVII,3). Quse ël Dominus postraodûm respexit, sed primo respexit
etenim causa esl ul de cogitationibus quisque judi- Dominus, et post recordatus est Petrus. Prius re-
cetur, nisi quia laies'sùntul pro operibus deputalse spexit gratia, et post recordata est poenilentia.Prius
aut coronenttirimerilo aut dsmnenlur, Domino id respexit "miserieordia, et post flëvil niiseria. Cujus
etiam déclarante, qui dicit.-: Qui vident, muliemn est, qiiseso,nunc vellë : respiciëhtis, ah post respe-
ad concupiscendum eam, jam moechalus est eam in ctum recordàntis donec nëgâvit. Non ùiiqiie habuit
corde suo? (Matth. v, 28i) Patenter indicatur hac! velle Dominum confiteiidi, fespeclùs aulem accepit
sententia voluntatem et'cogitatiohem àd opus perli- velle, non solum confessionis, sed eliam confusionis.
nère, cum quis eo affeciu cogitai, vult étvidet, ut, Inde'est quod ail Evangelista : El record.-/il*est
 J063 S. PRUDENT!! TRECENSIS EP1SC0PI 1004
Pelrus verbi Domini quo dixeral : Antequam gallus A slebat et cui lanto studio salagebat. Audiamusse-
cantet, ter me negabis. El egressusforas flevitamare. quenlia : El contigit dum iret Damascum, circumful-
Recordatus est, quia nimium de se prsesumpserat sil eumlux de coelo.El cadens in terram, audivil vo-
dicendo-: Etiamsi oporluerit me mori tecum, non le cem de coelodicentem sibi : Saule, Saule, quid nu
negabo(Matth. xxvi, 35) ; el confessus est salubriter, persequeris? Ille aulem dixit : Quis es, Domine? cl
quia ad vocem ancillse negaverat damnabiliter ; ait ad eum Dominus : Ego sum Jésus Nazarentis,
ideoque egressusforas flevitamare. Prorsus qui non quem tu persequeris.Durum est tibi conlra stimulum
prius esl recordatus quam respeclus, patenter indi- calcitrare (Ibid., vers. 5-5). Deogralias. Audieranms
en non a se sibi fuisse velle, sed accepisse se ab lupum frementem, audiamus agnum milescentem.
illo a quo respeclus est. Ubi esl nunc interpretatio Quis es, inquit, Domine?'Prius nec. hominem sal-
tua, qua dixisticumdixisset Dominus: Sine me nihil tera dignabalur agnoscere, et repente tremens Do-
polestisfacere, non dixil velle ? Videsue non poluisse minum confitetur. Unde hocunoeodemquemomenlo
recordari Petrum, nisi prius Dominusrespexissel, id el lupus et agnus ostendiinr ? Lupus antequam pro-
est voluntatem recordandi ac flendi misericordiler stratus, proslernilur, et agnus effleitur. Prosternilur
infudissel. ferocissimus perseculor, et erigilur milissimus prse-
Videamus eliam coapostolum ejus Matlhseum, B dicator!!Ferociebat et csecalus est; caacalur, et illu-
ulrum et ipse gratia prseventus an voluntale pro- minalur. Unde, qusesote? An de proprio velle? Ab-
pria Dominum sit secutus. Scribit ipse in Evangelio sit; sed de rore gralise. Velle ferocienlis antequam
suo : Vidit Jésus publicanum sedeniem in telonio, prosternerelur audivimus : Saulus adhuc spirans mi-
Malihoeumnomine, était illi: Sequereme; et surgens narum et coedis,audiamus et gaudeamus balalum
secutus ésl eum (Matin, ix, 9 et 10). Quod ait vidit agni milescentis : Quis es, Domine? Prorsus non hoc
Jésus, non tam ad visum hominis quam ad inlui- ex voluntale propria quam anle circunifulsionem
lum gralise respicieiitis debemus accipere. Vidit haberet, sed ex volunlate quam, inspirante gralia,
quia misertus est, vidit quia voluntalem se videndi in eadem cîrçumfulsione novam accepil. Accepit,
infudit, vidit quia videri se fecit. Sedebat in telonio . inquam, quia minime habebal. Audi quid ipse de se
publicanus, lucris inhiabat, negotiis lerrenis con- teslelur : Cum aulem, inquiens, complacuiiei qui me
cupiscibililer inserviebal; oculosmentis pariter cum segregavilex utero matris meoe,et vocavitper gratiam
oculis corporis ad qusestus publicosel privatos de- suam, ut revelarel Filium suum in me (Gai. î, 15).
presserat, cogitare de coeleslibusminime satage- Qui enim ex malris utero sese a Deo segregatum
bal; nunquid diçendus est habuisse velle, quousque leslatur, profeclo non id propriseyolunlalis, sed gra-
visus non est? et visus est et continuo voluit, quo- G lise prsedestinantis alque vocanlis fuisse déclarât.
niam visio illa de gratise rore manabat.' Nam et Nunquid in utero matris positus habebal velle ut
quod ait publicanum, salis indicat quia rore superni segregarelur anlequam nascerelur, qui ab utero
respeclus madefaclus alque comraollitus sit, non malerno profusus alque adullus habuit velle ut tanta
propria, quam needum habueral, voluntaleconversus. instanlia segregaioris sui noliiiam impugnaret? Mi-
In quo admiranda est nimium vis ac potenlia gratise nime. Accepitergo coeleslilumine circumfulsus hanc
videntis, quse mox ut videt perficit : videre illius subitam volunlatem, ul quod prius iniquissime op-
nulla inlercapedante morula opus esl : quse tanta pugnabat, poslmodum obedientissime prsedicaret.
vi penetravil mentem publi.cani,ut slatim vocanlem Videamus an hoc ipsum idem confirme!: Quid enim
gratiam sequerelur. Agit hoc nimirum instinctu habes, inquiens, quod non accepisti, quid gloriaris
occulto Dei omnipotenlia in cordibus hominum, vël quasi non acceperis?(I Cor. iv, 70 Si igitur, secun-
lenilale,veUerroreincomprehensibili.causisnostram dum inlerpretationem luam, velle essenlialiter ha-
scienliam latenlibus, ut respectum susegraluilse gra- bebal Paulus, falsum est quod ait : Quid enimhabes
tise omni tardilale propulsa, humiliter devoteque quod non accepisti? Accipere se falebatur, ulique in
sequanlur. illa circumfulsione, quod non habuisse noverat ex
Intueamur eliam illum gratuiloegralise acerrimum nalivitate : accepisse se coeleslimunere gratulatur,
propugnalorem et veracissimum defensorem, ac lide- quod se habuisse naluraliter diffitetur. Rursu's abu
lissimum prsedicatorem, et liquido videbimus gratise leris ejusdem Aposloli alio teslimonio, quod prorsus
fuisse. quod talis ac lantus est, non voluntalis pro- le non inlellexisse ac per hoc pravis interprela-
prise. Scribit de eo relalor veracissimus actuum tionibus pervertisse certum est. Ais enim subjun-
illius comesque peregrinationis ejus individuus, gens :
sanctus Lucas evangelista dicens : Saulus adhuc spi- JOANNES SCOTUS.
rans minarum et coedisin discipulos Domini, abiit ad (Cap. 4, num. 16, sect. 8). e Et Apostolus,inquis,
principes sacerdotum. Et petiit ab Us epistolam, ul Velleadjacet mihi, perficere aulem non (Rom.vu, 18).
ubicunqueinvenirel hujus vioeviros ac mulieres, vin-
clos perducerel in Jérusalem (Ad. ix, 1, 2). Audis CORRECTIO.
lupum ssevienlem, el ubi voluntas ? Audis persecu- f Quod ita inlellexisse videris ul velle sibi esse
torem carnificinse oviura insudantem, et ubi volun- dixerit ex natura, perficere autem non liisi ex gra-
tas? Prorsus eral in eo velle, sed malum, cui insi- lia quam perversitaiem tuam quamvis idem Apo-
 1065 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. IG66
stolus secundum ea quseprseuiissa sunt evacuet, ta- A . etiam : Scio quia nonhabitai in me, hoc est in carne
men ut lucidior verborum illius intellectus paleat, mea bonum (Rom.yxi,18). In quantum quippe in illo
ne forte noslra superbe respueres, quid de his beatus vivit Christus, in tantum expugnat et superat quod
Augustinus in libro sexto (cap. 25) contra Julianum non habitat bonum in ejus carne, sed malum. Ne-
episcopumPelagianum senserit, non incongrue duxi- que enim recte cujusquam spirilus concupisceret ad-
mus inserendum. Augustinus: Quod aulem, inquiens, vërsus carnem suam, nisi habitaret in illo spiritus
verba Aposloli ubi dicit : Scioquia non habitat in me, Christi. Absit ergo ut dicamus quod nos dicere in-
hoc est in carne mea bonum, el caetera,usque ad illud simulas, Aposlolum sic isla dixisse quasi qui se
ubi ait : Miser egohomo, quis me liberabit de corpore vellel intelligi renitenlem, in scorlo aliqua manu
mortis hujus? (Rom. vu, 18-24,) me affirmas aliter pestiferse voluplalis adduci, cum dicat, non ego
intelligere quam totum ipsum caput débet intelligi. operor illud (Ibid., 20); "ostendens concupiscen-
Nesciensmihi plurïmum tribuis : non enim ego solus tias carnis solum impulsum libidinis operari sine
aut primus sic istum locum intellexi, quo everlilur consensione peccali. Quid est quod in Judseorum
hseresis vestra, quemadmodum vere intelligendus superbiam frustra conaris isla verba transferre, tan-
ésl : imo vero egoprius eum aliter intellexeram, vel quam ipsos in se transfiguraret Apostolus, qui con-
potius non intellexeram, quod mea qusedam illius B tera'nebant dona Chrisli, velut sibi non necessaria.
temporis eliam scripla testantur. Non mihi enim vi- Sic enim suspicaris, atque ulinam ipsa dona Christi
debatur Apostolus et de se ipso dicere potuisse : saltem ita saperes, ut ad vincendam concupiscen-
Ego aulem carnalis sum (Ibid., 14), cum esset tiam valere aliquid crederes. Sed ideo dicis a Judseis
spiritalis, et quod caplivùs duceretur sub lege pec- fuisse conlempta, quod veniain daret ille peceatis,
cati quse in membris erat ejus (Ibid., 23). Ego quse in legis [«/. ipsi legis] admonitione vitassent.
enim putabam dici isla non posse, nisi de iis quos Quasi hoc conférât homini remissio peccatorum ut
ila haberet carnis concupiscentia subjugatos, ut fa- caro non concupiscat advërsus spiritum ; unde illa
cerent quidquid illa compeilerel ; quod de Apostolo verba nata sunt : Scio quia non habitat in me, hoc
démentis est credere : cum eliam inriumerabilis est in carne mea, bonum, et csetera ejusmodi. Verum
mullitudo sanctorum, ne concupiscentias carnis per- tu a vestro dogmate non recedis, quo putatis gra-
ficiat, contra carnem spiritu concupiscal. Sed po- tiam Dei per Jesum Chrislum Dominumnostrum sic
slea melioribus et intelligentioribus cessi, vel potius in sola peccatorum remissione versari, ut non ad-
ipsi, quod fatendum est, veritati, ut viderem in illis juvet ad vitanda peccata et desideria viffcenda car-
Apostoli vocibus gemitum esse sanctorum, contra nalia, diffundendocharilaiemin cordibus noslris, per
carnales concupiscentias dimicantium : qui cum C Spiritum sanctum, qui ab illo dalus est nobis (Rom. v,
mente sint spiritales, adhuc lamen isto corruptibili 5). Neque considéras eum qui dicit : Videoaliam legem
corpore, quod aggravât animam, recte intelliguntur in membris meis repugnanlemlegi mentis meoe, el ab
esse carnales, quia erunt et corpore spiritales, hoc malo non se liberari clamât, nisi gralia Dei per
quando semiuatuin fuerit corpus animale et resur- Jesum Christum Dominum nostrum ( Rom. vu , 23,
gel corpus spirituale. Et recte adhuc intelliguntur 25 ) ; nec Judseumesse , nec quia peccavit, sed ne
ea parte : Captivi sub lege peccati ( Ibid., 25 ), peccet polius laborare. Exaspérât, inquis, Apostolus
quse desideriorum, quibus non consentirait, motibus vira consueludinis. Tu ergo responde, utrum contra
subjacet. Hinc factura est ul sic isla intelligerem islam vim non dimicet baplizalus? Quod si negas ,
quemadmodum inlellexit Hilarius, Gregorius , Am- omnibus Christianis sensibus contradicis : si aulem
brosius et cseteri Ecclesisesancti notique doctores, dimicat, cur non in verbis Aposloli vocem dimican-
qui et ipsum Aposlolum advërsus carnales concupi- lis agnoscis? Per legem, inquis, bonam, et per man-
scentias quas habere nolebat, et tamen habebat, datum sanctum pravorum animi féroces erant [al.
slrenue conflixisse, eumdemque conflictum suum il- ferocierant ], quoniam sine volunlate propria nulla
lis suis verbis contestalum fuisse senserunt. Contra eruditio polerat inspirare virtutem. 0 acutum in-
quos motus prius ulique debellandos, ne dominen- tellectorem ! o divinorum eloquiorum egregium tra-
tur, et postea sanandos ut penitus exslinguantur, ctalorem ! quid agis de verbis dicenlis : Non quod
eliam ipse gloriosa certamiua sanctos exercere con- volo ago; et : Velle adjacet mihi ; et : Quod nolo,
fessus es. Simul itaque cognoscamus verba pugnan- hoc ago ; et : Condèleclorlegi Dei secundum inlerio-
tium, si pugnamus : hoc enim modo non vivimus; _ remhominem? Audis hsec, et dicis, quia voluntas de-
nos, sed vivit Chrisius in nobis, si et ad pugnami fuit, ideo defuisse virtutem. Quid quod non solum
conlra concupiscentias exercendam, et ad victoriami volunlas, verum etiam virtus adfuit, ne consentiret
usque ad consummalionemeorumdem hoslium ca- concupisceniisecarnis, quse legi peccati pravis ipsis
pessendam,in illo fidimus, non in nobis<Ipse quippes molibus serviebat. Quibus ille non cedens, nec arma
faclus est nobissapientia aDeo, eljustilia, et sanctifi- iniquitatis exhibens membra peccato, et tamen quod
calio, el redemptio,ut, quemadmodumscriplumesl,Quii nollet sentiens in carne contra spiritum concupi-
gloriatur, in Dominoglorietur (1 Cor. î, 50. 31). Noni scente, el advërsus eam vicissim spiritu concupi-
est ergo contrarium, sicut pulas, ut qui dicit :Vivojami scens, verissima caslitalis voce dicebat : Igitur ipse
non eqo, vivitvero in me Chrisius (Gai. n, 20); dicatt eno menteservio legi Dei, came autem legi peccati.
PATROL.GXV. 34
 1067 S. PRUDENTIl TRECENS1SEPISCOPl 1068
f Idemin quarlo Augustinus (cap. 5) : [Bonam di- A JOANNES SCOTUS.
cis hominum naluram quse lalis gratise opilulatio-
(Cap. 4, num. 17, sect. 8.) © Item quoa ail idem
nem meretur; quod gratanter audirem, si hoc prop-
Apostolus: Non volenlis neque curréntis, sed Dei
lèrea quia natura ralionalis est, diceres. Neque enim est miserenlis
(Rom. ix, 16), non aliter inteUigilur
gralia Dei per Jesum Christum Dominum noslrum nisi dum sil volenset currens. Nàturaliler enim hoec
lapidibus aut lignispecoribusveprsesiatur. Sed quia duoinsita sunt homini. Siquidem vult, unde est vo-
imagoDeiest,inerelur hancgraliam,non lamenul ejus lens; et appétit bealiludinem, unde est currens:
bona voluntas possil prsecedereprseler graliam , ne non volenlis,
neque curréntis boita opéra vel in-
vel ipsa prior detul rëlribualur illi, ac sic gratia jam choare, vel agere, vel
perficere : hoc enim est mise-
non sit gralia (Rom.xi, 35), dum non donatur gra- renlis Dei donum.
luita, sed reddilur débita. Quid est ergo quod se- ' CORRECTIO.
cundummodumvesirum effectum voluntalis huma-
îisedona coelestia me credideras nuncupasse? tan- f Salis apparet le ad perversum tuse interpreta-
lionis inlellectum confirmandum ista exaggerare,
quam volunlas hominis sine Dei gralia moverelui
verba aposlolica in aliud quam ab eo dicta
ad bonum, ul ei debilûs a Deorelribuëreiur effeclus? ideoque
_ enim dicis-nonaliter intelligi,
Italie oblitus fueras nos cum Scriptura dicere con- suiitdeiorquere. Quod
lra vos : Proeparatur volunlas à Domino (Prov. vin, non volenlis,nequecurréntis, nisi dum sit volens et
sec. vel in nobis Dens el currens, id est dum ex natura habeat velle et cur-
35, LXX); quod operelur falsum est. Non enim Apostolus de naturae
velle (Phil. n, 13). 0 ingràli gralise Dei! 0 inimici rere,
voluntaleel cursu agebal, sed de homine qui, jam per
gratise Chrisli, et solo vocabulo Chrisliani ! Nonne
inimicis suis oral Ecclesia? obsecro ? graliam illuminatus, volunlatem et cursum, ïd est
pro Quid oral, actionem boni operis, acceperat, ne forie posi gra-
Si ul eis susevoluntalis rëlribualur prelium, quid eis
liam illustranlem propriis viribus de cselerocum
oral, nisi grande supplicium , quod jam conlra eos et absque adjutorio gratise sese
ésl, non pro eis ? Oral aulem pro eis : non ergo Pelagianis fideret, Cum autem dicis : Nàturaliler
est illis volunlas sed ut coiiverlatur in posse prsesumeret.
quia bona, enim hoecduo insila sunt homini, recte diceres, si
bonam volunlas mala. Quoniamproeparatur volunlas
d Domino,et Deusest enim,'ni ait Apostolus, qui ope- non te alilerintelligere circumstanlïacomprobareni.
Nam insitum homini nàturaliler velle el currere, id
ralur in vobiset velle.]
His esl, nalurse factsehsec ab auclore concessa, quem-
•}• beati Augustini prseferendisexposilionibus admodum el alia suse munia largilalis cathôlica
luce Clariusperdocemur, verba illa aposlolica homi-
fatetur Ecclesia; naturam autem esse volunlatem
nem describere sub gratia conslitulum, conlraque ^
non recipil : lu econtra niteris, tânium gra-
carnis suseconcupiscenliampuritaie menlis pugnan- prorsus lise derogas, dum nalurse ultra veritàlëm arrogas,
tem, non ab eadem gralia alienum: Ac per hoc sub utmirabili csecilale lam lucidaevefi'tàti irapudèiitius
gralia conslitutus dicit : Velle adjacet mihi ( Rom: obvians, crebrius quam necesse sit eàdem inculcare
vu, 18): hoc est, voluntas mihi ex dono gralise înest, non erubescas. Et ideo subneclis :
ul caslus sim et caste vivam ; perficere àulem non,
répugnante videlicët concupiscentia carnis , cujus JOANNES SCOTUS.
slimûlos et lilillationem per omnia exslinguere ne- (Cap. 4, nurou18, sect. S.) e Non tamen volentii
queo, dura corpusquod corrumpilur, aggravât ani- neque curréntis bona opéra vel-inchoare, vel agere,
mant,non a gralia alienus, qui necdum hanc volun- vel perficere,hoc enim esl miserenlis Dei donum.
tatem ex gratise munere perceperaf. Nam quod ait :
Menteserviolegi Dei, idem dicit: Velle adjacetmihi. CORRECTIO.
Et quod ait : Came aulem legi peccati, idem est cum f Ut ostendas volunlalem et appelilum, quem
dicil : Perficere autem non. Itaque si yellé natura no- cursum nominas, non esse prsevenienlis Dei donum,
bis est, id est essentia, veluti asseris, omnes homi- sed miserenlis, id esl retribuenlis et adjuvantis niu-
nes id habere quis nescial? Omnes autem hommes , nus. El ubi est quod idem Apostolus proclamai :
prseter quos gra.tise respeclus illustrât, non habere Quid enimhabesquod non accepisti? (ICor. iv, 7.) Et
voluntatem casie vivendi, et advërsus carnis concu- rursum : Quis enim novit sensum Domini: aut quis
piscentias dimicandi, quinimo obslinalissime el ar- consUiariusejusfuit, aut quis prior dédit illi et retri-
dentissime eis subdi, quis ignoret? Si ergo secun- buelur ei? Quoniamex ipso et per ipsum et-inipsosunt
dum te omnes homines habeni essenliam velle , omnia, ipsigloria in soeculasoeçulorum,Amen(Rom.
non aulem omneshomineshabent velle ul résistant, xi, 54, -56). Si enim ex te, id est nalura, volun-
imo habent ut obediant concupiscentes carnis, pa- lalem el appelitum boni habes, sequilur inchoarn,
let profeclo nequaquam ex nalurse bono id omnes agere seu perficere, non miserenlis Dei donum, sed
homines assequi, sed ex largilale gratise eos lan- retribuenlis sit munus, et falsum erit qupd ait Apo-
lumniodoquiproedestinatisitni in filios Dei, ut per stolus': Quisprior dédit illi et retribuetur ei ? Si, in-
eamdeni graliam possint conformes fieri proprii et quara, tibi ex natura volunlas el appelilus honi
unici Filii Dei (Rom. vin; 29). Quod vero adjungis fuit, nimirum constat quia tu prior dederis Deo
dicens : voluntatem luam, quam ille vel ineboandi, vel agea-
 fOSÛ DE PRiEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1070
di, vel pèrficiendi munere. Retribulum est igitur A / sed adliuc quserendumeral ulrum et ^meritum fidei
tibi juslitia repetentis, non dalum munifi'cenlîagra- ex misericordia Dei veniat, id est, ulrum is'ta mise-
tuite largientis.'Quiavero, omniarabiguitale sôclusa, ricordia Ideo lanlummodo fiai in homine quia fide-
verum est quod Apostolusail : Aut quis prior dédit lisest, an eliam facla fuerilut fidelisesset. Legimus
illi et retribueiur ei? profeclo'liquèt quod ipsa volun- enim dicenie Aposlolo : Misericordiam co'nsecutus
las atque appëtilus boni donum sit graliseprscvehien- sum, ut fidelis essem(I Cor. viij 25), non ait, quia
tis,'noh nalurse exsistentis lippientis. Quid enim ha- fidelis erhm. Fideli ergo dalur quidem, sed data est
besquodnon accepisti? Si ergo bonivolunlatem habes, etiam ut esset fidelis. Rectissinie itaque alio loco
procul dubio accepisti : accepisti autem non nalurse in eodem libro dixi : Quoniam si non ex operibus,
cseculienlis bono, sed gralise miserenlis dono. Quo- sed misericordia Dei et vocamur ut crèdamus, et
niam ex ipso, el per ipsum, et in ipso sunt omnia , credëntibus prsestalur ut bene operemur, non est
procul dubio et Iiberalitas bonse voluntalis , ipsi gèntibtis isla invidenda misericordia , qitaïnvis-mi-
gloria in soeculasoeculorum, Amen (Rom. "xi, 56). nus ibi diligenter de illa, quse per Dei proposilum
Hinc beatus Augustinus in relractalione proposilio- fit, vocation? tractaverim.] '
nuin Epislolse ad RPmanosita loquilur : t Quod apostolioum testimonium quo sensu ac-
Augustinus (Retract, lib. î, cap. 25) : [Proinde^B cipi debeat beatus. Augustinus in libro Ench'iridion
quod conlinuo dixi : (Dicit enim idem Apostolus,: (cap. 52) manifestât dicens • [Ilem ne quisquam,
Idem Deus qui operalur bninia in omnibus(I Cor. xn, elsi non de operibus , de ipso glorietur libero volun-
16) ; nusquam aulem dictum est : Deus crédit oninia talis arbitrio, tanquam ab ipso incipiat merilum,
in omnibus; ac deinde subjunxi : Quod ergo credi- cui tanquam debilu'mreddatiir prsemium, bene ope-
rïius noslrum est; quod aulem bonum operaniur, randi ipsa liberlas; aiidial eumdem gratise prseco-
illius est qui credëntibus dat Spiritum sanclum , liem dicenlem : Deus est enim qui operalur in vobis
profecto non dicerèm si jam seirëm etiam ipsam fi- el velleet operari pro bona voluntale (Philip, u, 13).
dem inler Dei mimera reperiri, quse dantur'in eo- El alio loco: Igitur non volenlisnequecurréntis, sed
dem Spiritu. Ulrumque ergo noslrum est propter miserentisest Dei (Rom. ix, 16). Cum procul dubio,
arbilrium voluntalis, el ulrumque tamen dalum si homo ejus selalis est ut ratioiie jam ulatur, non
pèr Spiritum fidei et charilalis. Neque enim sola possit credere, sperare et diligêre, nisi vélil, nec
charilas, sed sicul scriplum est : Charilas cum fide pervenire adpalmam superuse vpcalioriîs'Dei, nisi
a Deo Paire et Dominonostro Jesu Chrislo (Eph. vi, voluntale cucurrerit. Quomodo ergo non volehti's,
23). Et quod p-aulo post'dixi : Nostrum est enim neque curréntis, sed miserentis est Dei, nisî quia et
credere et velle, illius aulem dare credëntibus et *J ipsa volunlas, sicul scriplum est, a Domino proepa-
voleiiiibus facullatem benë operandi per Spiritum ratur? (Prov. vin, 55 sec. LXX.) Alioquin sipropter-
sanctum, per quem charilas Dei diffnndilur in cordi- ea dictum est, non volenlis neque currenlis, sed mi-
bus nosiris [Rom. v, 5), verum esl quidem, sed serenlis est Dei, quia ex utroquëfit, id est ex volun-
eadem régula, et ulrumque ipsius est, quia ipse tale hominis, et misericordia, ut sic dîctuiii àccipia-
prseparat voluntatem; el ulrumque noslrum, quia nius : Non volenlis nequecurrenlis, sed miserentisest
non fit nisi volenlibusriobis. Ac per hoc quod eliam Dei, tanquam diceretur : Non sufficit solsr voluntas
poslea dixi, quïa rièqùe velle possumus, nisi vo- hominis," si non sit etiam misericordia Dei: non
cemur ; et cum post vocalionem voluerimiis , non ergo suffleil sola iniséricordia Dei, si non sit ëtiaih
sufficit voluiitas noslra, ël cursus nosler, nisi Deus volunlas hominis : ac per hoc si recle dictum "est,
et vires currenlibus prsebeat, el perducal quo vo- non volenlis hominis, sed miserentis est Dei, quia id
cal; ac deinde subjunxi : Manifeslum est ergo volunlas hominis sola non implël, qdàré non et
fwh volenlis neque curréntis, sed miserentis Dei essei ëconlrario recle dicitur: Non miserenlis est Dei,sed
(Rom. îx, 16), quod bene operaniur ; omnino ve- volenlis est hominis, quia id misericordia Dè'i sols
rissimum est. Sed'parum de ipsa vocatidne disserui, p. non iraplet? Porro si nullus dicere Christianu's au-
quse fit secundum propositum Dei : non enim om- debit, Non miserentis Dei, sed volenlis esl nbminis,
nium qui vocantur talis est, sed tantum eleclorum. ne Aposloloap'erlissime contradicat, réslal \ii pro-
Itaque quod paulo post dixi : Sicut enim in iisi plerea recle dictum inlelligatur -.Non volenlis, neque
quos eligit Deus, non opéra, sed'fides inchoal me- currenlis, sed miserenlisest Dei, ul totuhi de'lur Deo,
ritum, ni per muhus Dei bene operentur; sic in iis; qui hominis voluntatembonam et prsepàrarâdjuvaif-
qu'os damnai, infidelilas et inipietas inchoat pceiise : dam et adjuval prseparalam. Prsecedil enim hona
meritum, ntpèr ipsam poenam eliam raa'le operen- voluntas hominis mulla Dei dona, sed non omnia ;
tur ; verissime dixi, sed fidei merilum eliam ipsumi quse aulem non prsecedil ipsa, in eis est el ipsa.
esse donum Dei nec pulavi quserendum esse, nec: Nam ulrumque legilur insanciis eloquiis : Et mise-
dixi. Et alio loco : Cujus enim miserclur, inquam,; ricordia ejus proevenietme (Psal. LVIII,H) ; el : il/i-
facit eum bene operari ; et quem obdurat, relinquitt sericordia ejus siibsequeturme (Psa(. xxn, 6). Noîen-
èum, ut mâle bperelur. Sed el illa misericordiai tem prsevenit ut velit; Voléntem subsequiiur ne
prsecedenti merito fidei tribuilur, cl istâ obduratio> frustra velit. Cur enim admonemur orare pro inimi-
praecédenti impietali. Q iod quidein vérum est ; fis nostris, ulique uolcnlibus pie vivere, nisi ul Deus
 ,1071 S. PRUDENT!! TRECENS1SEPISCOPI 1072
in eis operetur el velle [al., ul velint]? Itemque cm A educli, exspirantes ad régna coelestiaperducuntur :
admonemur petere ul- accipiamus, nisi ut ab illo quse in eis volunlas nalurse? quse liberlas eos ad
fiât quod volumus, a quo factura est ut velimusS tantam beatitudinem sustollit? Nulla indubilanter
Oramus ergo pro inimicis nostris, ut misericordia propria. Quid ergo? Nimirum graluità gralia Dei
Dei prseveniat eos, sicut prsevenit et nos : oramus miserantis, non retributio substantise volentis. Quo-
autem pro nobis, ut misericordia ejus subsequalur modo est enim gratia, si non gratis datur? Nam si
nos], tua'prsecedit voluntas, jam non gratia, sed retributio
f Huic asseveralioni tuse (cap. 4, num. .19, sect. 8) vocanda est, quse non datur gratis, sed rependitur
adhibes exemplum hominis in densissimis tenebris prsecedentis merito voluntatis. Et evacuatur sen-
posili, babentis sensum videndi quidem , sed nihil lentia Aposloli dicentis : Aut quis prior dédit illi
videnlis, quia nihil possit videre antequam extrinse- et relribuetur ei? (Rom. xi, 35.) Quia vero, explosa
cus veniat lux, quam eliam oculis clausis sentiat, • omni ambiguitate, verum est quod Apostolus dicit,
aperlis vero et eam et in ea cuncta circumposila sequitur ut falsum sit quod mendaciter et impu-
conspiciat, et explanans sic voluntalem hominis denter asserere non metuisti. Libère igitur ac fide-
quandiu originalis peccali propriorumque umbra te- liter confiteatur Ecclesia catholica gratiam Dei gra-
gitur, ipsius caligine impediri ; dum autem lux divi- B tis, id est nullis nalurse voluntatis aut appëtilus me-
nsemisericordiseilluxerit, non solum noclem pecca- ritis dari, et gratias non cesset rependere tanli mu-
torum omnium eorumque reatum destruere, sed neris largitori, quoniam verum esl quod nullus
etiam obtutum infirmsevoluntalis sanando aperire, prior dederit illi, ut rëlribualur ei. Quoniam ex ipso,
et ad se contemplandum bonis operibus purgando et per ipsum, et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in
idoneam facere. Sed qusero abs te cujus hominis vo- soecula soeculorum, Amen. Réclamai adyersum. te
luntatem quandiu originalis peccati propriorumque Prophela : Deus meus, inquiens, misericordia ejus
umbra tegitur, ipsius caligineimpediri dicas? Utrum proevenietme(Ps: LVIII,11). Proevenietulique inspi-
baptizati, an nondum gratiam baptismalisconseculi? randp bonam voluntatem, non inveniendo; si enim
Si ënim nondum baptizati velis intelligi, cerlum est inveniret, nullatenus prseveniret. Quia igitur prseve-
ila tenebris tam originalis quam proprii peccali nit, non ulique invenit. Unde et per prophetam Do-
quemque obscuralum, ut nisi respeclu divinsegratise minus ppllicelur : Auferam a vobiscor lapideum, et
nec bonum possit scire nec velle : perceplo vero coe- dabô vobis cor carneum (Ezech. xi, 19). Quid 'hoc
lestis rore misericordise, eaquê ab originalis pro- loco cordis nomine nisi volunlas? quid lapidis nisi
priorumque peccatorum labe purgatus, et bapiisma- duritia? quid carnis, nisi mollitudo intelligilur? Au-
lis mysterio innovatus, progressu teniporis'et-incre- G feram ergo a vobis voluntatem duram, qua meis
mento*fidei, bonisque operibus adhserentibus, el prseceptisac volunlati obslinate resisiitis, et dabo vo-
volunlatem atque appetilum boni et procursum per- bis voluntatem mollem, id est non repugnantem ;
feclionemque actionis bonse el facultatera contera- sed docilem et meis disciplinis habilem, qua. meis
plationis divinse assequi minime dubitatur. Sin de prseceptismeseque voluntati benevolenlissime obse-
homine jam Christianse fidei mysteriis initialo in- quamini.
telligendum censés, mirum est curoriginalis eum Quodsi prseveniri te misericordia Dei ad inchoan-
peccati caligine impediri dicas, quod ei jam in ba- dum tantum, non etiam ad volendum dixeris, vide
ptismale relaxatum Ecclesia catholica veraciler con- quot quanlisque catholicis tractaloribus contraeas,
fitetur et prsëdicat : quod quam sit a fide catholica qui hoc non solum de inchoalione operis boni, ve-
alienum sole clarius palet. rum etiam inspiratione voluntatis bonse sanissime
Et quod ais lucem divinse misericordiseobtutum intellexerunt et fidelissime prsedicaverunl. Fulgen-
infirmse voluntatis sanando aperire, et ad se con- lius, in libro de Fide, ad Petrum diaconum : [Deus
templandum bonis operibus purgando idoneam fa- aulem misericors el justus, sicut diabolo atque an-
cere : quomodo est libéra, si infirma? Qui enim in- gelis ejus propria cadentibus voluntale, cseteros an-
firmatur nequaquam 'liberlatem et facultatem fa- gelos in susedilectionisseternilate lirmavit, sic etiam
ciendi quod voluerit, habere convincitur, aut quomo- humani gencris massam non lotam in sempilemum
do sentit lucem non videndo, qui penitus ignorai perire permisit : sed quos voluit ejusgraluità bonitas,
lucem? Perpende quam mulli sint qui lucem aut repulsis tenebris in quibus omnis humana naiivilas
nunquam viderunt aut oculis capti videre nunquam peccati originalis condcinnalione versatur, reducen-
possunt. Quo pacto igitur sentire lucem non videndo dos prsedestinavit ad lucem. In eo prsecipue demon-
dicitur, qui facultatem vivendi nullam habere com- trans quod islos originalis peccati vinculis indebila
prpbanlur? Recède ergo a viliaUenalurse morbo, el gralia liberaloris absolveret, cum alios, et quam
qusere diligentius gralise curanlis medicamentum, maxime parvulos, quibus nulla possunt vel bona vel
ut, asseculo prsevenientisdono, consequi eliam per- mala inesse proprise materia voluntalis, insolubili
fectionis consummationem el gloriam opilulantis nexu selerna damnalio retineret. Bonsequoque vo-
valeas adjumenlo. Cerne lot millia parvulorum, qui, luntalis et cogitaiionis inilium non homini ex se
inter ipsa baplismatis sacrosancta mysteria vix sal- ipso nasci, sed divinitus et prseparari et tribut, in eo
agenlium sacerdotum manibus undis vivifie»fontis Deusevidenler oslendit, quia neque diabolus, neque
1075 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM 1074
aliquis angelorum ejus, ex quo ruinseillius merito in /.i humilitaiis conscientiam retulisti ? El tamen instin-
hanc sunl inferiorem detrusi caliginem, bonam po- clu Deifaclum esse fideliler, sapienlerque vidisti, ve-
tuit aut poterit resumere voluntatem,-quia si possi- raciler fidenterque dixisli. Ideo utique quoniam proe-
bile esset ut humana natura, postquam a Deo àversa paratur voluntasa Domino(Prov.S, sec. LXX), et ul
bonitatem perdidit voluntalis, ex se ipsa rursus eam boni aliquid agant, paierais inspirationibus suorum
tabere poluisset, multo possibilius hoc natura ha- ipse tangit corda filiorum : quotquotenim Spiritu Dei
oeret angelica, quse,quanto minus gravatur terreni agunlur, hi filii sunt Dei (Rom. vin, 14). Ut nec no-
corporis pondère, tanlo magis hac esset prsedila fa- slrum déesse sentiamus arbitrium, et in bonis qui-
cultate. Sed oslendit Deusunde bonavoluntas homi- busque voluntatis humanse singulis molibùs magis
nibus detur, quam sic amiserunt angeli cum habe- illius valere non dubitemus auxilium.]
rent, ut amissam deinceps habere non possint.] f Prosper, vir eloquentissimusatque doctissimus,
t Idem post aliqua Fulgentius : [Qui enim eos taies scribens jam inde adversumte sub nomine Cassiani,
prsedeslinando prseparavit, ut regno digni essent, Pelagiansehsereseosasserloris, ita inter csetera lo-
prseparavil ulique secundum proposilum vocandosut culus est (Contra Collai., cap. 11) : [Quid de elisa-
obediant, prseparavitjustificandos,ut, accepta gralia, rura argumentationum ratiunculis fracia studes arma
recte credant et bene vivant ; prseparaviteliam glo- ]8 colligere? Quid cineres exstincti dogmalis rcfovendo
riGcandos,ut, Chrisli cbhseredeseffecti, regnum coe- deficientis fumi nidorem in redivivam Hammamco-
lorum sine fine possideant : ad quodregnum diversis naris accendere? Non est periculum liberi arbitrii
temporibus per sacramenta, qusead fidemincarna- ex gratia Dei, nec voluntas aufertnr cum in ipsa
tionis suseChristus insliluit, illi pervenerunt, quos bene velle generatur. Nam si ideo non pulanda est
Dëus gratis, nullo bonsevoluntatis vel boni operis nostra, quia fbrmalur, regitùr, ordinatur, imbuilur,
merito prsecedente,salvavit.] spolianlur libertale filii Dei, qui aguntur Spiritu Dei
-j-Bealus Innocentius, apostolicsesedis antistes , (Rom. vin, 14),perdrait vigorem ralionalis animi, et
ad Afros episcopos contra Pelagium scribens (epist. onini voluntarisedevotionislaude privanlur, quibus
61) : [Liberum enim, inquit, arbitrium olim illeper- dalur Spirilus sapientioeel intelleclus,consilii et forti-
pessus, dum suis inconsullius utitur bonis, cadens tudinis, scientioe,ac pietatis,et timorisDomini (I Cor.
in prsevaricationis profunda demersus, nihil quem- xn). Prorsus qui his reformalionibus se non pulant
admodum exinde surgere possit, invenit, suaque in indigere, de veteris morbi consueludinein phrenesim
seternum libertale deceptus, hujus ruina jacuisset transierunt : respuunt (al., respuentes) remedium ,
oppressus, nisi eum post Chrisli pro sua gralia re- clamant, insaniunt, reluclanlur. Sed si promissionis
levasse! advenlus. ] f Episcopi AfricanseprovinciseG sunt filii, quiescent et sanabuntur. ] f Idem in eo-
ducenti quatuordecim in episiola ad bealum Zpzi- dem (Ibid., cap. 8). [Falso ergo secundum hanc
mum, Romanse sedis episcopum (apud Prosperum definitionem ante dixisti non solum actuum, verum
conlra Collai., capul 10) : [ Conslituimus, inquiunt, etiam cogitationum bonarum ex Deo esse princi-
an Pelagium atque Coelesliumper venerabilem epi- pium, qui et incipit quse bona sunt, el exsequitur et
scopum Innocentium de beatissimi apostoli Pétri consummal in nobis, sed hoc nullo modo ex aliqua
sede prolatam manere sententiam, donec apertissima parte poiest esse falsum: quia [AL, cui] nequaquam
confessionefaleantur gratia Dei per Jesum Christum inferri contraria debuerunt, ut quod recle professus
Dominum noslrum, non solum ad cognoscendam, es ex gratia incipere, id poslea confirmare per na-
verum etiam ad faciendamjustiliam nos per actus lurse bonum et per liberum arbitrium nos habere.
singulos adjuvari : ita ut sine illa nihil verse justse- Dicit quidem beatus Apostolus : Velleenim adjacet
que~(«/.,sanctseque)pielatis habere, cogitare, di- mihi, perficere autem bonum non invenio (Rom. vu,
cere, agere valeamus. ] f Sanclus ZPzimuspapa ad 18); sed idem dicit : Non quiaidonei sumus cogitare
universum orbem conlra Pelagianos scribens : [ Nos aliquid a nobis, quasi ex nobis : sed su/ficientianostra
lamen,ait,inslinctu Dei (omnia enim bona ad aucto- " ex Deoest (II Cor. in, 5). Et idem dixit : Deus est
rem suum referenda sunt, unde nascuntur), ad enim qui operalur in nobiset velleet operari pro bona
fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam voluntale(Philip, n, 13). Non ergoApostolussibi coh-
universa retulimus. ] f Quam ejus veracem senten- irarius est : sed quia cum donalum nobis fuerit bo-
tiam Afri episcopi veracissimam approbantes, ita ad num velle, non stalim invenimuset facere, nisi pe-
eum rescribunt : [Illud vero quod in litteris tuis , tentibus, quserentibusatque pulsantibus, ut qui dédit
quas ad universas provincias curasti esse mittendas, desiderium, prsestet effeclum. Vox namque ista di-
posuisti dicens : Nos tamen instinctu Dei (omnia centis, velleenim adjacet mihi,perftcereautem bonum
enim bona ad auclorem suum referenda sunt, unde non invenio, vocati est, eliam sub gratia constituti,
nascuntur), ad fratrum et coepiscoporumnostrorum qui condelectalur quidem legi Dei secundum inte-
conscientiam universa retulimus, sic accepimus di- riorem hominem, sed videt et aliam legemin membris
ctum ut illos, qui contra Dei adjutorium extollunt suis repugnanlemlegi mentis suoe, et captivanlemse
humani arbitrii libertatem, districto gladio veritalis in legepeccati (Rom. vu, 23) ; et quamvis acceperit
velui cursim transiens ampulares; quid enim lam scientiam recte volendi, virtutem tamen in se non
libero fecisti arbitrio, quam quod universa innoslrse invenit eorum quse optât operandi, donec pro bona
 1075 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI ^ 1076
voluntale quam sumpsil, virtulum mereatur faculta- A stis, sed ego elegivos, el.posui vos ul ealis el fructum
tem inveiibre, quam quserit (al., mereatur'invenirc 3 afferalis(Joan. xv, 16). Etui vilam propter-fidem, di-
qui facial,] lectionem el opéra bona, percipiamus seternam, gra-
f Sanctus Fulgentius, vir absque cunctalione eru- tia Dei est, quia ne a bono deviemus ilinere, ipso
ditissimus ac fidelissimus, in libro de Fide ad Pe- duce semper opus habemus, cui dicilur : Deduc.me,
trum diaconum (col. 360): [Firmissime tene, et nulla- Domine,invia tua, -et ambulem in verilate tua
(Pi.
tenus dubites, neminem hic posse hominem poenilen- LXXXV-, 11). Ac si aperte dicatur : Nisi.te duce ingre-
liam agere, nisi quem Deus illuminaveril, el graluitài diens viam veriialis, ,quam coepr lenere,. nequaquam
sua miseralione coiiverterit. Aposloius enim dicit : sufficio. Ne in bonis deficiamus operibus,. illius au-
Ne forte dei illis Deus poenitenliamad cognoscendam i <xilio debemus semper inni.ii, qui ail, Quia sine me
verilatem et resipiscant a diaboli laqueis (II Tint. nihil poteslisfacere (Joan. xv, 5). Unde recle Psalmi-
n, 25). Firmissime tene, et nullatenus dubites, posse; sia, ut iniiium fidei et bonse aclionis a Domino no-
quidem hominem, quem nec ignoranlia litteraruqii bis dari signarel, ail : Deus meus, misericordia ejus
nec aliqua prohibe! imbecillitas vel adversilas, verbai proevenietnie (Ps. LVIII). Ut bona quse agimus illo
sanctae legis et Evangelii sive légère, sive ex orei opitulante perficienda doceret, iterum dicil : El mi-
cujusquam prsedicatoris audire, sed divinis manda- B sericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitoe
lis ohedire neminem posse, nisi quem Deus gratiai meoe(Ps. xxu, 6). Ulmercedem vilse seternse, quse
sua prseveneril. Ut quod audit corpore, corde etiami bonis reddilur operibus, gratis tribui nobis oslendë-
mente percipiat, et accepta divinilus bona volun- ret, ail : Qui coronat le in miseralione et misericor-
late atque virtule, mandala Dei facere et velil et dia (Ps. CII,/4). In misericordia quippe et misera-
possit : Neque enim qui plantai est aliquid, .neque: .tionenos coronat quando propter bona-opéra - quse
qui rigal, sed qui incrententumdat, Deus (1 Cor. ni, 7); nobis ipse misericordiier exercenda donavil, supernse
Qui etiam operaturin nobisel velleet operari [al., per- beatitudinis prsemia retribuit; el hoc-estquod dici-
ficere] pro bona volunlate (Phil. n, 15].. lur acciperenos graliam pro gralia: quia nimirum pro
Beda venerabilis presbyter in humilia Evangelii, gralia bonseconversationis quam :dedil, el ne defr-
de advenlu Domini, cum exponerel : Nos omnes de, cere possit ipse servans adjuvat, dabil graliam bea-
pleniludine ejus accepimus et graliam pro gralia Ise rémuneralionis, in, qua misericordias ejus in
(Joan. î, 16), subjunxit : [Quia ergo de plenilu- seternum cantemus. Deniqne Aposloius- ipsam vilse
dine Conditoris nostri non quidam, sed omnes seleriiseperceplionem, quseulique meritis prseceden-
quidquid boni habemus accepimus, curandum iibus reddilur, gratiam vocare non dubilavit: qui
G
smnmopere est ne quispiam de sua se bona actio- cum prsemisisset slipendium peccati esse moriem
ne vel cogilalione incaulus extollal, nisi ingratus (Rom. v, 15), noluit econlrario dicere slipendiumju-
largilori remansent, perdat bonum quod acce- stifiéeesse vilam oelernaro, sed ail, gralia aulem Dei
pit, ac digne apostolica increpatione percellalur, vila wlerna in Chrislo Jesu Domino nostro (Ibid.) ;
qua dicitur : Quid enim habes quod non accepisti? si non quia non juste meritis bonis a juslo judice-da-
aulem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis?i lui, sed quia ipsa mérita quibus dantur, primo sunt
(1 Cor. îv, 7.) Unde ipse Apostolus, quia nihil di- gratis a pio Salvalore donala.].
gnum nosse vel operari posset, si non de plenilu- f Gregorius in Moralibus, libi xxu (cap. 5) : [San-
dîne Chrisli, acciperet, alibi manifeste leslatur, cti autem viri sciunl post primi parenlis lapsum (îè
dicens : Non quia sufficicntessimus cogitare aliquid çoirnplibili slirpe se condiios, ël non virtule pro-
a nobis, quasi ex iwbis, sed sufficientianostra ex Deo pria, sed prsevenienle superna gratia ad meliora
est (II Cor. ui,5). El alio loco : 'Et gratia ejus, se vola vel opéra commulatos : et: quidquid sibi
inquit, inmevacua non fuit, sed plus illis omnibus mali inesse, cognoscunl, de morlali propagine sen*
laboravi : non autem ego, sed gratia Dei mecum(I titrai merilum; quidquid vero in se boni inspicinnt;
Cor. xv, 10). Quodipsum suis auditoribus humililer immorfalis gralise cognoscunl donum, eique dé ac-
sedulus inculcat unde esl illud : Cum D ceplo.munere debitores fiunt, qui et prsevéniendo
cogitandum ;
tnelu et tremore vestram salulem operamini': Deus dedil eis bonumvelle quodnoluerant,et su'bsequëiido '
esl enim qui operalur in vobis et velle cl perficere concessit bonum posse quod voirait. ] f Hsectoi tan-
pro bona voluntale (Philip, n, 12, 13). Cum aulem lorumque doctorum agenle in eis incuncianter Spi-
dixissel evangelista nos omnes de plenitudineChrisli ritu sancto, concordissima verilas veracissimaqiié
accepisse, confeslim subjunxit et ait, graliam pro gra- con.cordia confirmatur nihilominus totius saiict*
tia. Geminam ergo nos graliam accepisse lestaïur, catholicse Ecclësisehumillima fidëlissimaqueac jiigi
unam videlicët in prsesenti, alteram vero in fuluro: in pelitione, quse in precibus Domino .non cessât con-
praesentiquidem fidëm, quoe'perdilectionemoperalur, tinuo supplicare dicens : i Deus, qui omn'esin Chrislo
inflituro autem vitani seternam.Fides quippe,quoeper renatos genus-regium et sacerdotale :fecisli,da no- .
dilectionem operalur, gralia Dei est, qui, ut credâ- bis velle et posse quse prsecipis, ul'populo aid sèlër-
inus, ut dilîgamus, ut operemur bona qusenovimus,- nitatem vocaio una sit fides cordium et pietas actio-
non unis prsecedeniibus meritis nostris, sed ipso niim.» El item : i Largire nobis, Domine,qusesumus,
iargiente, percipimus, qui dici.l -.Non vos me elegi- • semper spiritum cogitandi quse recla sunl propî-
1077 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1078
lius et agendi, ul qui sine te esse non possumus, A impudenlise portenla, juvanle Domino, videnda
secundum te vivere valeamus. » liera : t Deus, qui transeamus.
hodierna die per Unigenitum tuum seternitalis no- CAPUTV
bis aditum devicta morte reserasli, vota nostra, quse De eo quodproescientiaet proedestinationeDei nemo
prseveniendoaspiras, etiam adjuvando prosequere. » compeliitur seu beneseu maie facere.
Unde et sanctus Innocentais, ad Àfros episcopos in Post hsec quinto blaspheiniarum luarum lomoile-
condemnalionem Pelagiani erroris scribens, preces rata repelis, et repelita fastidiosius iterare non de-
Romanse Ecclesise gratiam Dei sonare dicit. Çon- sinis, more nimirum illius qui Eliu, qui non ipse qui-
surge nunc, Lernseum monslrum, et luo quadruvio dem merelura Domino argui, sed de eo ad beatuin
fidem atque humilitalem totius orbis deslrue, ut Job dicitur : Qvis est ille involvenssentenlias sermo--
nullus te prohibenle audeat credere quod petit, aut nibus 'mperilis? (Job xxxvm, 2.) Quod cum cavere
humiliier peterejquod veraciler crédit. Infla utrem pernecessario debuisses,maluisti multiloquisarrogan-
lui arbitrii, ut évacues gratiam Christi, quem impu- tiusincubare quam verilali purissimse tenaci.us in-
gnas, quem persequeris, cujus gratiam evertere co- hserere. Dicis enim argunienloprsescienlise Dei prse-
naris. Nempe illius qui Saulo adhuc practumidocoe- desiinalione ejus peccala noneffici, videlicetut quem-
lesli tonitruo increpitans, dixit,: Ego sum Jésus Na- » admodum prsescientiaDei peccala quseprsescit, fieri
zarenus,quem lu,persequeris. Durum est tibi contra non cogil, ita ejus prsedeslinaliopeccala quse nun-
slimulum calcilrare (Act. ix, 5). . quam prsedesiinat, fieri non efficiat.
Finxeras initio hujus venenivomse luse perioches JOANNES SCOTUS
(cap. 4, n. 29, sect. i) trium hsereseon diversitales,
quarum primam Pelagianam, secundam Goitesçhal- (Cap. 5, num. i, sect. 1.) e Si enim, inquis, proe-
canara nuncupaveras, tertiam, absque auctore el scientia non omnia qua; proescivit,facil, quo pacto '
nomine interppnens,. quam vel maxime in processu proedestinatioomnia quoe non proedestinavit,efficit?
Proescientia sua Deus malefaclà hominum fulura
ipsiusoppugnare pervicaciter non deslitisii, quam nos non tamen eorum est factor. Pra'destina-
nequaquam bseresim, sed fidem catbolicam elasse- proevidit,
rimus el probamus, latentes veracissime et con- tione sua malefacta hominum fulura iredilur non
slanlissime diyiniius nobis voluntatem boni gratis,; proedestinasse: quomodoergoputatur facere?
id est non merentibus. nec ullatenus habentibus, CORRECTIO.
dari, perindeque adjuvari ut quod ejus inspiratione f El csetersi,quse eliam. B. Augustini sententia
bene volumus, ipsius adjutorio bene operemur, be- confirmai. Quasi vero aut quisquam tara démentis
neque perficiamus, non ex viiiatse naturse bono id G animi sil, qui idnegare prsesumat, aut libros me-
possidentes, sed ex indebitsegralise dono conséquen- morabilis Augustini prseter te nullus aut legerit aut
tes. Prsevenimur enim Déi gralia, ut bene velimus, intellexeril; concludis ergo ei dicis
subsequiraur ne frustra velimus : canenles Domino JOANNES SCOTUS.
cum Psalmista : Deus meus, misericordia ejus proe-
(Cap. 5,, num. 2, sect. 3.) 0 Quocirca firmissime
veniet me (Ps. LVIII,11), et misericordiatua subseque- esl simul fieri non posse peccatorum, quoe
tur me omnibusdiebus viloemeoe(Ps. xxu, 6). Nisi fa'.endum Deus in creatura sua permiitii, proescienliam ejus,
forte tu solusauctoritatem apostolicsesedis evacuans, ea proescivit,causant nonesse : proedestinationem
et concordiam totius mundi pestiféré dissipans, om- qua vêro ejus, qua ea non proedestinavit,causam esse.
nes sacramentorum codices auteradi aut oblilterari,
censor polentissimus, ju'dicabis, et cum Anticbri- f Hoc et nos dicimus. Deindeadjungis ;
sto contra Deum deorum loquens, in templo Dei se-. (Num. 5.) 0 Quidquidaulem de peccatovel generali
vel speciali conficilur, necesseest de ejus quoque
dere conaberis tanquam sit Deus. (II Thess. n, 4).
sentiatur.
Quid enim Deo relinquis, qui tibi a te velle confin- poena
gis? Sed tu mirificus hsereticorum debellator, ita aORRECTIO.
Pelagianos confulas, ut tamen ipse Pelagianus esse ^ t Quod si eodem modo dicis ut prsescienlia ël
convincaris. Qui sic unam parlera Pelagianorum prsedeslinatio Dei, sicut non est causa peccati, ila
deleslaris, ut alleram conûrmare modis omnibus non sit causa poense peccali, non erras : si vero
comproberis : nam dicendo nos absque Dei gralia ita ut Dei prsescienliam et prsedeslinalionem non
bpna inchoare, vel agere, vel perficere nullatenus peccatis disposuisse et irrogasse merito poenam
posse, nobiscum Pelagianos refellis ac proieris : di- seniius, mulluin erras; continuoque subnectis :
cendo vero velle nobis essentiam esse, procul du- JOANNES SCOTUS.
bio Pelagianos foves, qui in tanlura de naturse bono
ul el. velle et sibi (Num. 4.) ©Poena peccati morsest : quidquid ergo
jntumuerant, posse suseque pole- de
peccatodicilur, necesseest de morte dicatur
stati ascriberent, neque ex gratuitse gralise largitale
id se consequi confirmarent, quibus- le pertinaciter. CORRECTIO
assenliri nullus qui ea quse prsemissa sunt fideliter •j-Et in hoc si Dei prsescienliamet prsedestinalio-
intelligenterquelegit, poleril ignorare. Verum quia ne.m causam non esse mortis dicas, et nos sequi-
de liis salis.-esse putamus, ad csetera.non minoris mur. Si vero. prsedeslinatprem, dispositorem, irro-
 1079 S. PRUDENTIITRECENSIS EPISCOPI 1080
galorem retribuloremque earumdera negas, vehe- A Dei prsescienliamet prsedeslinalionem causam non
meuler erras. Dicit enim Scriptura in libre Ec- esse peccali, vel ejus poense,vel morlis, postea dice-
clesiastico: Non est dicere : Quid esl hoc el quid res in Dei prsescientia et prsedestinatione causam
esl illud ? omnia enim in lempore suo quoerenlur. non esse morlis qusesequatur peccatum : cum aliud
Renedictio illius quasi fluvius inundabit. Quomodo videalur dici Dei prsescienliamet prsedeslinalionem
calaclysmus aridam inebriavit, sic ira ipsius génies non esse causam peccati, vel poense,vel mortis;
quoe non exquisierunl eum, hoeredilabit.Quomodo aliud in Dei prsescientia et prsedeslinatione causam
convertit aquas in siccitalem,et siccata est terra, et non esse peccati, poense,vel mortis. Dei enim prse-
vioeillius viis illorum direcloe sunt, sic peccatoribus scientia et prsedeslinalio non est causa peccali,
offensionesin ira ejus. Bona bonis creata sunt ab poense,vel mortis, quia non ipsa compellit vel jubet
initio, sic nequissimisbona et mala. lnilium neces- quempiam peccare, ut peccans poenas luat et mor-
sarioe rei viloe hominum, aqua, ignis et ferrum , tem subeat, quia non est auclor peccati, sed judex,
lac et punis similagineus,el mei, et botrus uvoe, et ultor atque punitor. In Dei aulem prsescientia non
oleum, et vestimentum. Hoec omnia sic sanctis s/int esse dicitur causa peccali, quia in ea prsescivit vp-
in bonis [al., sanctis sic sunl in bona], sic et impiis luntalem animseralionalis malam esse futuram, quse,
et peccatoribusin mala converlenlur.Sunt spiritus qui B aversa a vero et summo bono, deflecteretur volu-
ad vindictamcreati sunt, el in furore suo confirma- ptuose'ad infima bona, id est peccaret. Quam, id est.
verunt lormenla sua: in lempore consummationisef- voluntatis aversionem, esse causam peccati nullus
fundenl virtutemet furorem ejus, qui fecit illos, con- ambigit; qua sola fit ul culpabiliter damnabililerqiie
fundel [al., placabunt], lgnis, grando, famis el mors, peccelur, nec tamen eadem prsescientia quis impel-
omnia hoecad vindictam creata sunt ; bestiarumden- litur ad peccatum. In prsedeslinatione quoque Dei
tés, et scorpii, et serpentes, et rhomphoeavindicantin nullatenus dicilur causa esse peccali, quia nullum
exterminium impios. In mandalis ejus epulabunlur, ul peccarel prsedestinavit, aut jussit, aut compulii;
et super terram in -.necessilatëproeparubunlur, et in sed in ejus prsedestinatione sicut et prsescientia re-
lemporibussuis non proeterientverbum (Eccli. xxxix, tributio dicitur poenseel mortis, quia disposuit al-
26-57). Et item : Ad hoecmors, sanguis et conlenlio, que judicavit ut quos cef lissime peccalùros atque in
et rhomphoea,oppressionesfamis, et contritio, et fla- peccalis perseveraturos prsesciverat, juste poenis di-
gella : super iniquos creata sunl hoecomnia, et propter gnissimis plecterentur. Quod tu quia negare susce-
illos factus est calaclysmus (Eccli. XL, 9). Deinde peras, et tamen usquequaque negare non poleras,
exponis de qua morte dixeris. subjungis dicens :
JOANNES SCOTUS. JOANNES SCOTUS.
(Cap. 5, num. 5, sect. 3.) © Non, inquiens, dico (Cap. 5, num. 7, sect. 5.) 6 Quamvissancti aucto-
de omni morte, sed lanlum de illa quoesequitur pec- res modo quodam abusivoe.loculionis soleant dicere
caium. Dicimusenim, Morimurpeccato, id est merito proedestinalosad mortem, vel interilum, vel poenatn,
peccali morimur. lient, Morimurpeccatodicimusdum de quo postea,prout Dominus aperuerit, dicemus.
liberati a peccatojustilioe vivimus.Si ergo omnispec- CORRECTIO.
cati causa necitt proescientiaDei, nec in ejus proede-
Ubi quia figmenti tui demonstrationem differs,
stinalione sit conslituta, evidentissimeomnismorlis et f
nos responsionem veritatis intérim differamus:
quoe sequiturpeccatum, sicut in Dei proescientiacausa dilatis reverleris ad id quodplus juslo astra-
non esl, in ejus simililer proedestinationenon essecer- quibus
tissimumest. xeras, voluntatem naluram tibi esse, non donum.
CORRECTIO. Dicisenim :
JOANNES SCOTUS.
f Quibus verbis conaris asserere mortem corporis,
quseulique sequitur peccatum, auclore Deo, id esl (Cap. 5, num. 8, sect. 4.) e,Nunc intérim consi-
derare debemusulrum sicut Deus nec proescientianec
judice, non esse, videlicët eo tuse mentis intentio- Q
nem porrigens, ul prsedeslinalionema prsescientia proedestinationesua neminem compellit peccare, ila
in nullo differre confirmes, veluti sequentia demon- neminem compellatpie vivere.Ubi inlilendutnest nul-
strabunt. Et quod ais : lius voluntutis esse veram libertalem,si aliqua causa
eam coegerît. Igitur si humanam voluntatem aliqua
JOANNES SCOTUS. causa proecedil,quoeeam invitant extorquentad bona
(Cap. 5, num; 6, sect. 3.) © Si ergo omnis peccati malave vel cogitanda vel agenda, sequitur.non solum
causa nec in proescientiaDei, nec in ejus proedestina- nonessê eam vere liberam, sed penilus eam non esse.
tione sit constituta, evidentissimeomnis mortis quoe Ubi enimest causa quoecompellit,ibi non est natura
sequitur peccatum,sicut in Dei proescientiacausa non quoevelil. Atqui humana nalura non solum volunlas
est, in ejus simililerproedestinationenon esse cerlis- est, sed et libéra, nec ejus liberlas falsa, sed vera
simum est. est.
CORRECTIO. CORRECTIO.
f Salis mirari nequeo quamobrem subito mutare t De his licet superioribus et auctorilaie et Pa-
volueris dispulationisordinem, ut qui prius dixeris : . irum concordia salis aclum sil, non abs rëtanvn
 1081 DE PRSEDESTINATIONECONTRA,J. SCOTUM. 1082
vîdelur si lecum paululum desipiamus, et ex super- Asecorripi
J postulat, nimirum non in voluntale pro-
' fluo eadem
repelamus. Quod ergo ais : Nullius vo- pria correelionem suam, sed in Dei miserentis cor-
luntatis esse veram libertatem si aliqua causa eam reptione saluberrima consistera manifestât. Unde et
coegerit, conaris astruere voluntatem humanam nullo alias admonens paterno affectu filium instruit, di-
divinse inspiralionis munere prseveniri, quia invi- cens : Filimi, ne deficias a disciplina Domini, neque
lam ad bonum - aliquod non vis impelli. Qua de re fatigeris dum ab eo argueris : quem enim diligit Deus .
cum argumentationibus vanis tempus insumpseris, corripit, flagellai autem omnem filium quem recipit
operse pretium fuerat te consulere verilatem, et (Prov. m, 11 ; Hebr. xn, 5, 6). Et iterum palrem
quidquid auctoritassuaderet edicere. Quid est, quseso comraonet : Tunde lalera filii lui dum infans est
te, quodpostulansPropheta precatur : Couvertenos, (Eccli. xxx, 12). Noli subtraherea puero disciplinam:
Domine, ei convértemurad te (Thren. v, 21) ? Quo- si enim percusseriseum virga, non morietur. Tu enim
modo enim convertit nos, nisi, prséveniente gralia, virga percutis eum, et animam ejus de inferno libéras
voluntatem convertendi misericorditer infundendo? (Prov. xxni, 13, 14); Et Apostolus : Omnis disci-
Ipse enim prior convertit, quia volunlatem ad se plina in proesenti videtur non esse gaudii, sed moero-
convertendi inspirât; et nos convertimur ad eum, rïs; postea aulem fructum pacatissimum reddetjusti-
quia vocantis gratiam ipso adjutore humililer sequi-1B tioeexercitalis (Hebr. xn, 11). Et item : In disciplina
mur. Nunquid dicendi sunt corda non habuisse, qui- persevèrale. Tanquam filiis vobis offert se Deus-: quis
bus sècundus Machabseorum liber inter orandum enim filius, quem non corripit pater ? Si autem extra
fralribus imprecari dicit : Del vobis cor omnibus, ul disciplinam estis, videle cujus filii estis (Ibid.,
colatis eum et facialis ejus voluntatem(II Mach. i, 3) ? 7, 8). Et ilerum : Corripiteinquiétas (I Thess. v, 14).
Si enim cor eos habuisse dubium non est. quid ne- Et rursum : Peccantes coram omnibus argue, ut el
cesse fuerat petere eis dari quod habebant, nisi quia coeteritimorem habeant (I Tim. y, 20). Et item : Ar-
cordis nomine voluntatem bonam, videlicët colendi gue, obsecra, increpa, cum omni impeno (II Tim.
Deum et faciendi ejus voluntatem, volebanl inlelligi. iv, 2). Deus quoque, sicut in Evangelio dicitur
Dicendo ergo, Del vobis cor omnibus, ul colatis eum (Joan. n, 15), cum fecisset quasi flagellum de fu-
et faciatis ejus voluntatem, nihil aliud quam, dei niculis, omnes ejecit de templo. Qui eliam in Apoca-
vobis voluntatem, ut cblatis eum et faciatis ejus lypsi loquilur : Ego quos amo, arguo et castigo
voluntatem, débet sentiri. (Apoc. m, 19). Gùr et Prophela gratulabundus aie-
Si autem ad amandum timendumque Deum nul- bat : Casligasli me, Domine, el eruditus sum quasi
lus compellitur, quid est quod Dominus per Propbe- juvenculus indomitus. Converteme et revertar, quia
tam dicit : Faciam ut in proeceplismeis ambulelis et*G tu DominitsDeusmeus. Postquam enim convertislime,
judicia mea cuslodiatis (Ezech. xi, 20) ? Quid est egi poenitentiam,el postquam ostendistimihi, percUssi
quod tôt comminationibus in propheticis scriptis fémur meum. Confusussum et erubui, quoniamsusli-
superna miseratio erga peccatores uli legitur, quibus nuiopprobrium adolescenlioemeoe(Jer. xxxi, 18, 19).
eos ab errore convêrteret? Lege prophetas et eorum Et alius gloriatur dicens : Castigans castigavil me
veracissimum explanatorëm Hieronymum, et ibi pa- Dominus, et morli non tradidil me (Ps. cxvn, 18) ; et
tenter invenies quia Deus multis terrorum generi- multa alia , quse longum et non necessarium est per-
bus, et lune usus fuerit, et nunc uli non desinat, qui- sequi, quoniam legentibus in propatulo sunt;
bus peccantes ad poenitentiam, id est bonam volun- Veram quia in hac tuse perversilatis asseriione
talem, ccnverlat j ad quam minime verterentur nisi (cap. 5, num. 10, sect. 5), compulsativara tnam
avërsi fuissent. Cum autem divinitus cenvertunlur, causam fréquenter nominas, petenda necessaria no-
lîumiliter prostrali postulare non desistunt : quod bis est sempiterhse sapientisegratia, ul nobis aperire
poposcisse legunt eum qui adulterio foedatushomi- dignetur idem vocabulum ita in sacris eloquiis posi-
cidîoque turpatus, tandemque a prophela, Domino tum, qub tua mortua jactanlia comprimatur. Refert
jubente, correptus, post prolatam in hujuscemodi a sanctus evangelista Lucas, cum parabolam -hominis
seipso mortis senlëntiam, cum audiret se ipsum esse " coenàm magnam facientis mullosque vocantis de-
qui eidem sentenliae subjaceret, dicendo (mortem scriberet, dixisse dominum servo : Exi in vias et
continuo subsequentem meluens), Peccavi (II Reg. sepes,et compelle intrare, ut impleatur domus mea
xn, 7, etc.), postmodum inter flelus el lacrymas (Luc. xiv, 23) ; unde et beatus Gregorius in homilia
suppliciter precabalur dicens : Cor mniidum créa in ejusdem lectionis (liom. 36, in Evang.) ait :
me, Deus, etc. (Psul. t, 12). Qui utique cor habe- [Notahduravero quod in hac invilatione terlia non
bal, sed immundum, quique quod a se sibi neque: dicilur Invita , sed Compelle intrare. Alii enim vo-
essè, neque fieri posse certissime sciebat, a Dominoi cantur, et venire contemnunt; alii vocanlur et ve-
creari humiliter deposcebat. Quemadmodum et alius- niunt; alii aulem nequaquam dicitur quia vocanlur,
prophela Domino confiions, aiebat : Scio, Domine,, sed compelluntur ut intrent. Vocanlur et venire
quia non est hominis via ejus, nec viri est ut ambulel( contemnunt, qui donum quidem intellectus acci-
et dirigat et corrigal gressus suos. Corripe me, Do- piunt, sed eumdem intellectuni operibus non se-
mine : verumlamen in judicio, el non in furore tuo, ne', quuniur. Vocanlur et veniunt, qui acceptam intel-
forle àdnihilum redigas me (Jer. x, 25,24). Qui dumi leclus graliam operando perficiunt ; quidam vero
 1083. S. PRUDENÏ1Ï TRECENSIS EPISCOPI 1084
sic vocanlur, ut eliam compellaniur. Nam sunt non-• A repente dulceseil in memoria, el peccalrix anima,
nïilli qui bona facienda inielliguni, sed hsec facere! quseadultéra conala est esse, nec tamen aperlo opère •
désistant; vident quse agere debeanl, sed hsec ex; poluil, decernit esse fidelis conjux. Qui ergo hujus
desiderio non sequunlur. His, ut superius diximus, mundi adversiiatibns fraçti ad Dei amorem redeunt,
plerumque contjngil ut eos in carnalibus desideriisi alque a prsesenlis vilse desideriis corriguntur, quid
suis mundi hujus adversilas feriat: apprehenderes isli, fratres ebarissimi, nisi qui compellunlur ut in-
lemporalem gloriam conentur et nequeant; et dumi Ireut?] .
per alla pelagi quasi ad grandiores curas hujus sav f Ecce Veritas dicit, Compelleintrare, et lu dicis
culi navigare proponùnt, semper adversis flatibus -nullam compulsalivam causam prsepedere volunta-
ad dejeclionis suse lillora repellantur. Cumque se: lem hominis ad bonum. Prsedicalor veritatis, le
fraiigi in desideriis suis, adversanle mundo, conspi- quoque assenlienle veracissimus, modo eliam expo-r
cmni, quid de se auciori suo debeanl commemo- nit quibus animsehumanse ad bona, ut ila dixerim,
rnnlur [ al., commonenlur], ila ut ad eum erube-- volenda compellaniur : et tu econlra susurras non
Ecentes redeant, qui eum superbienles pro mundi solum non esse vere liberam voluntatem, sed peni-
amore deserebant. Ssepe na.mque nonnulli ad tem- tus eam non esse. Ubi enim est, inquis, causa quoe
porale;!»gloriam profieere volenles, aut longa segri-. B compellit, ibi non est natura quoe velit.. Videamus
tudine labescunt, aut afflicti injuriis concidunt, aut quid etiam sanctus Hieronymus in Expositione Osée
perçussi grayibus damnis affligunlur, el in mundi prophètoe,(in cap. n , vers. 6) super memoralo capi-
dolore vident quia nihil eonfidere de ejus voluplale tiilb sentiat, qui cum hislbriam juxta ulramque edir
dcbuerunt, se'que ipsos in suis desideriis reprehen- tionein poneret, ëxponendo adjunxil : [Dixerat me-
dentes, ad Deum corda convertirai. De his quippe relrix : Vadam post amalores meos,.qui omnium re-
Dominus perProphelamdicil : Ecce ego sepiam viam rii'm mihi abuiidanliam prsebuerunl; respondit Do-
tuam spinis, et sepiam eam maceria, el semilas suas minus : Ego sepiam viam tuam spinis, sive sudibus,
non inveniet, et sequelur anialores suos, et non ap ne possis ire quo desideras, et inlerponam mace-
prehendel eos ; quoereï et non inveniet eos, et dicel : riam, sive murum, et semilas tuas quas çrebro tri-
Vadam et reverlar ad virum meum priorem, quia bene vérant pedeà [aï., triverat pede], non invenies, ne
mihi erat tune magis quant nunc (Ose. n, 6). Vir appréhendas eos, quos-tanlo studio sequebaris, et
uniiîscujusque fidelis animse Deus est, quia hsecvi- rerwn necessitate compulsa reveriaris ad . virum
delicët ei est conjuncta per fidem. Sed illa, quse tuum, el dicas illud de Evangelio : Quanti mercena-
eoiijuncta Deofuerat anima, amalores suos sequilur, rii in domô palris mei abundant panibus, ego aulem.
quando mens qusejam per fidem credidil, adhuc se G hic faine pereo. Surgam et ibo qd patrem meum et
inimunilis spiritibus in operaiione subslernil, mundi dicam ei : Pater, peccavi in coelumel coram te, et jam
gloriam quscrït, carnali delectalione pascilur, exqui- nonsum dignusvocarifilius luus, fac me sicut unum de
silis voliiplaiibus nulrilur. Sed plerumque omnipo- mercenariis tuis (Luc. xv, 17-19). Ex qjic inlelligi-
tens Deus lalèm animam misericorditer respicil, et-. mus quod providenlia Dei ssepe nobis accidaul mala,
ejus voluptalibus amariludiues permiscet. Unde.di-r ne habeamus ea qùse cupimus, et variis çalamitali-
cit : Ecce ego sepiam vias tuas spinis. Viseenim no- bus hujus sseculi ac miseriis ad Dei seryilulem re-
stroe spinis seplse sunt, quando in hoc quod maie dire cogamur. Amatores aulem Jérusalem et genlis
cupimus, dolorum punciiones invenimus. Et sepiam Judsese, secundum historiam illius lemporis, Âssy-
eas maceria cl semilas suas non invenie!. Viseenim rios atque Chaldseoset ^îgyplios, nalionesque csele-
nosir.semaceria sepi.untur, cum desideriis noslris ras intelligamus, cum quorum idolis fornicala est,
durse in hoc mundo objectiones résistant. Et semilas a quibus bellorum tempore et premenlibus malis
noslras invenire non possumus , quia hoc quod frustra speravit auxilium. Hos amalores, juxta in-
maie' quserimus, adipisci prohibeinur. Et. sequelur telligentiara spirilaiem, sequunlur hserelici, a qui-
amalores suos, et non apprehendeleos ; quoerelel non bus ssepe desérli, malorum pondère ad sinum ma-
inveniet eos ; quia malignos spiritus, quibus se in - tris Ecclesise revertuntur. Per omnia enim flagella
desideriis suis anima subdidil, ad desideriorum suo- alque tormenta eruditur Israël.]
rum efleclum minime comprebendil. Sed de hacsa- •j-Adverlamus ulrumnam prodigus filius cpmful-
lubri advèrsilatë quaiila uiilitas nascalur, adjungit sus an sponte redierit, qui cum in polando parlera.
cum subdilur, El dicel : Vadam et reverlar ad virum substanlise suse prodigeret, et peregre profectus,
meum priorem, quia mihi bene erat lune magis quam adhsesituni civium rëgionis illius, ubi cum horis (sic)-
nunc. Poslquanï' ergo vias suas spinis seplàs inve- porcorum illius inserviret, ccepit et egere, el. cu-
nit, posïquaiii amalores suos appréhendére non piebat salùrari de siliquis quas porci manducabanl,
valuil, âd amorem viri piibris redit; quia plerum- et nemo illi dabal; laiidenique in se reversus dixit:.
que postquam in hoc mundo non possumus obtinere Quanti mercenarii patrie mei abundant panibus, ego
quse'volumus, postquam iîi lerrenis desideriis de aulem hic faine pereo. Longe quippe a se discesse-
impossibilitale lassanîur, Unie ad mentenr Deum ràt quando peccabal, et si "non esurisset, in sempt-
reducimus, tune' placere ihçipit qui [ai., quod] dis- ipsum niinime redissel : qui poslquam lerrenis re-,
plicelial, et is cujus nobis amara fuerani prsecèpta, bus indiguil, lune cogitare coepit quid de spir:it<<U-,
H.85 DE PROEDESTINATIONE CONTRAJ, SCOTUM. 1086
bus amis.l. Refer-t quoque liber Dabrejamin quod A lum errorem plene inducanlur, dalur intelligi quia
Manasses mullis impietatibus sese advërsus Deum plene inducenlur qui non sunt elecli. Audis tribu-!
erexerit, a quo humiliatus et Babyloniis iraditus, lalionem talem futuram qualis non fuerit ab ini-
alque in çarcere catenalus, recordatus DominiDei tio sseculi, qua inducanlur in errorem, et audes
egerit poenijtenliam, adhuc in carcere vincius, sicque garrire nullam compulsalivani causam prsecedere.
cl a vinculis absolulionem et regni prisiini nierue- . Quse cum ila sint, nullatenus lamen auferlur li-
rit reslilulionem (IIPar. xxxin, 11). Quid de Anlio- berlas arbitrii,.sed talibus sempiternse sapientise
cho rege. nefa'rio replicem? qui cum, ut alia quse modis, volunlalibus atque consiliis vel ad hoc com-
super co. referunlur taceam, contra Dei populum, pelliiur, ut ex servili fiât liberalis, et de cseterp
çultum templumque ejus adeo fureret,, et circumci- libéra servitute liberatori suo liberata deserviat ;
sionem prohiberai, Ieges illius aboleret, alque iny aut.déserta pro meritis lenacius deleclabiliusque
templo Hierosolymissuam JovisqueOlympii statuant servili libertali Jnbsereat, ul impleatur ulrumque
conslilueret, ad extremum percussus coelilus morbo quod in Apocalypsi lerribililer dicitur : Sanctus
insanabili, ila ul felorem illius exerçilus, ferre nul-, sanclificeluradhuc, et justus juslificelur adhuc, et qui
lalenus posset, infrucluosa poenilenlia confessus est in sordibus est, sordescal adhuc (Apoc.xxu ,11);
Deum esse verum, quem eatenus.impugnaveral; se- " quatenus ulrobique propria volunlate deleciabiliier,
seque Judseum futurum, Deo servilurum, aliaque sed diverso fomile nitenlibus, justus judex juste
plura/ faclurum compellenle nimirum dolore nimio rependal unicuique quod merenlur. Proinde nulli
cassis pollicitalionibus falebalur (IIMach. ix, 7-17). quamlibet tenuiter consideranti restai ambiguum
Quod aulem ad mala etiam mulli compellantur, el- quia falsum sit quod dixisli : Ubi enimest causa quoe
si exempla .deficerenl, quotidianus rerum - exilus compellit,,ibi non est natura quoe velil.-Quidenim?
poierat edoce.re, cuin videamus ssepissimequosdam nunquid non esl nalura homo, qui secundum prse-
lame, alios morbis, plerosque minis,et lerrpribus cedentem auctoritatem,nunc ad bona, nunc ad mala,
cogi, el ad tanlara scelerum immanitalera prorum-, prout Yultille qui omnia judicat, conipellilur : alius
père, ut fides fortassis diçentibus demerelur, si non sic, alius autem sic?Cerlumeslautem prsevaricaiores
instanlia manifestse visiouis factorum cerlitudinem angelosDominumnostrum Jesum Christum nunquam
inlimaret. Quanti proh dolor ! in marlyrio posili ab voluisse aut velle a quopiara prsedicari : quos lamen
iiieunte selale integritatem fidei morum probilale Filium Dei confessosevangelicà narrât historia; di-
commendanles, ad extremum tormenlis exquisitis- cuntenira: Quid nobis, et tibi, FiliDei, venisti ante
que poenarum generibus coacli sunt negare •quod lempustorquere nos? (Matth. vin, 29.) Quibus verbis
baclènus constanier visi fuerant prsedicasse. Unde G profeclo indicant, eorum lestimpnium nequaquam
el in libro Machabseorum.legilur quia jussu régis fuisse amerisellaudis, sed limoris,necvolunlarii,sed
Antiochi compellebanlur Judsei porcinam carnem invili, neque honoris munia sponte solvenlis, sed in-
manduc.are, et alia mulla agere conlra legés divi- ter tormenta et verbera quod extorquebalur invite
nitus promulgalas (II Mach. vi, 18; vu,!). Quamvis confilenlis. Quod cum negari nequeat, quis eos as-
et Aposloius idenlidem de seipso parique conditione serat perdidisse naluram cum jam olim irrecupera-
ingemiscentibus non laceat cum dicit : Non. enim biliter bonam perdidèrint volunlatem ? quse cum
quod volo bonumhoc ago, sed quod nolomalum,illud non' sit Unquam per Dominum noslriim Jèsiim
facio (Rom. vu, 15). Et rursum : .Videoaulem aliam Christum liberanda atque sananda, cui non pateat
legem in membris meis repugnanlemlegi mentis meoe, falsam esse delinilionem tuam qua dixisli : Ubienim
et.captivum me ducenlem in lege peccati, quoe esl in esl causa quoecompellit, ibinon est natura quoevelil?
membrismeis. Infelix ego homo, quis me liberabit de Compulsosesse ad confilendum Deum dsemones,
corpore morlis hujus ? Gratia Dei per Jesum Chri- ipsa eorum verba- lestàntur quibus dicunt t Venisti
stum Dominum noslrum (Ibid., 25.-25), el cselera ante tempus-torquerenos ; profeclo qui torquebantur,
quseadeumdemsensumpertinentia laliusexsequilur. constat quia invili confitebantur. Ecce cum aposla-
Anticbrislus quoque quanta fidelibusaljisque, pariim larum naturam angelorum nequeas abnegare, volun-
suasionibus,partinimuneribus, nunc signis, nunc 1er- ialem eorùm, bonam post primse aversionis ruinam
roribus sil illaturus, ut deus credalur, et-.prophelicse rrrecuperabilem jiunquam poteris invenire, quorum
el apostolicseScriplurse patenter innuuni, el prseci- cor lanlà obstinationë induruit, utnunquani ad bonum
puc ipse Dominus, qui cum adventus ejus prsestigias eorum pertinacia molliatur. De quorum etiam capite
eûicieniiasque.delQstabilesperindeque iraportabiles. Dominus adbeatum Job loquilur-: Cujus cor indura-
j»r;edicerel : Erit enim,..inquit, tune tribulalio talis- bilur, ut malleatorisincus ',' Et rursum. : Qui foetus
qualis non futiab initio soeculineque fiel,, ita. ul in- esl, ul nullum limerel (Job xi, 15, 24). Qui eniiii
errorem inducanlur, si fieri polesl,etiamelecli(Mailh. nullum timet, videlicëtnec ipsum Deum, clarel pro-
xiv, 23). Ecce judex omnium induci lerrorum im- cul dubio quia bonam voluntatem perdiderit, non na^
manitalibus, si fieri possil; etiam electos leslatur,- turam. Natura autém ejus quia bona sit, quis igiio*
el tu. audes ôbstrepere, nulla compulsativa causa ret ? Vidit enim Deus cuncta quoefecit, et erant mide
précédente, quempiam vel ad. bonum vel ad ma^ bona (Gen. i, 51). Unde et ssepe in Scripturis san-
lum cogi? Sed. quia fieri non potest ul elecli. in il- ctis Domini Spiritus appellatur, sed cum;aiMiianienio
 1087 S. PRUDENT» TRECENSIS EPISCOPI 1088
vel malus, vel nequam, vel aliud quid; ne bonitas A licaque doclrina) nullus initium saltem bonsevolun-
voluntatis ejus ulla putarelur, quam cum semel ami- talis concipere valet aut valebit.
serît, nunquam receplurus, nunquam creditur habi- Cum vero dicis : De qua miseria liberatur (Ut ait
turus. Nisi forte ei cum Origeue poenitentiam re- Apostolus) gralia Dei per Jesum Christum, manenle
promiltis, et post mulla sseculorum cnrricula status tamen adhuc naturali libertate ; mirum si non eliam
perditi decus inlegrum atque dignitalenij et honori- libertatem, sicut el voluntatem naturam asseveras :
ficenliam quam in conditione perceperal, polliceris ; cum veritas ea naturse divinitus concessa atque at-
cum Dominusse in judicio impiis diclurum lestelur: " tribuia prsedicet et defendal. Unde post, si Dominus
De, inquiens, in ignemoeternum, qui paraïus est dia- voluerit, videbimus. Quod vero nullo modo conce-
boloel angelis ejus (Matth. xxv, 41). jEternum dixit dendum, censés aliquam causam compulsalivam,
non finitïvum, nec temporalem, quem et alibi inex- sive bonam sive malam, prsecedere voluntatem ho-
stingnibilém nuncupat, ut ejus terminus nullus un- minis, seu alterius ralionalis naturse, ne ab ea me-
quam fieri credatur. Quod si negare volueris, parati rilum suselibertalis auferatur, sive bonum si bene
sumus, largiente Domino, pro viribus respondere. vixerit, coopérante divina gratia, sive malum, si
Si vero non id de angelica, sed de humana nalura maie vixerit, suo molu irralionabili perversoque, sa-
le dixisse responderis, cohibebunt hune sensum ea 5 tis apparat Pelagianorum te dogma perversissimum
quse jam superius multoties inculcasti : rationalis confirraare. Qiios cum in una parle confuiaveris, in
crealurse, angelorum scilicet atque hominum, hanc allera défendis. Cum vero in quibusdam compellenlis
fuisse arbitrii libertatem. Est igitur natura, ut ad gratise donum orthodoxe in bonis prsedicetur, nulla-
hominem redeamus, qusecompellitur ul velit bonum tenuslibertalis meritum auferlur, sed ut esse possit,
quod nolebat, imo fugiebat atque oppugnabat. Com- tribuitur atque adjuvalur. Cum vero in malis com-
pellitur utique ut velit libère, ulique coelitus boni pulsaliva nécessitas dicilur, neque ibi merilum li-
voluntalepercepta, deincepslibéra teneatur divinitus berlatis auferlur, sed accrescentibus malis, atque
atque fulcialur ne frustra velit. Sequeris deinde et de bono quod prius habueral in malum conversis
dicis: severius judicatur atque damnatur.
JOANNES SCOTUS.
JOANNES SCOTUS.
(Cap. 5, num. ©
13, sect, 4.) Atque humananon so-
lumvoluntas est, sed et libéra ; nec ejùs libertasifalsa, (Cap. 5, num. 15, sect. 5.) 8 Proinde in quibus
nulla causa conslringilhominem seu bene seu mate
sed veraesl : quamvis ipsa liberlas post peccatum in
vivere.
tanlum vitiata sit, ut poena ejus impedialur ne aut
recle viverevelit, aut si velitnon possil : de qua mise- G CORRECTIO.
ria liberatur, ul ait Apostolus,gratia Dei per Jesum f Et quidem quod Apostolusapud Corinthios eum
Christum (Rom. vn, 25) ; manentelamen adhuc na- qui uxorem patris sibi contra fas copulaverat, tradi
tnrali libertale, quoeintelligitur bealiludinis appetitu, jubet Satanoein inleritum carnis, ut spiritus salvus
sil in die Domini (I Cor. y; 5) : quid est quod et au-
qui ei nàturaliler insilus est.
cloritas canonica prsecipit, el consuetado Ecclesise
CORRECTIO. tenet ad coercendavitia, uli verberibus, carceribus,
J- Quo igitur pacto affirmas liberam, quam post nervis, excommunicationibus aliisque compluribUs
peccatum in tanlum asseris viliatam, ut poena ejus disciplinsemedentis generibus. Undebeatus Augu-
impedialur, ne aut recte vivere velil, aut si velit stinus in libro Enchiridion, cum de dimittendis pec-
non possit ? Quomodo libéra dicilur, quse recte vi- catis agerel (cap. 72), inter csetera dixit : [Et qui
vere non vult? quomodo libéra prsediealur, quse si emendat verbere in quem potestas datur, vel coercet
recte vivere velit, non possit? Quis enim liber di- aliqua disciplina, et tamen peccatumejus quo ab illo
cilur, si non libertate propria pro sui voluntale uta- lsesus aut offensus est, dimitlit ex corde, vel orat ut
lur? Quis csecus lumen videre possit, si velit? quis ^ ei dimittatur : non solum in eo quod dimittit vel [al.
claudus aut debilis, vel agere vel ambuiare possil, atque] oral, verum eliam in eo quod corripit et ali-
si velit? Potestéi inesse volunlas ; nunquid liberlas? qua emendaloria poena plectit, eleemosynam dal,
Non enim est liberum vel cseco videre, vel claudo quia misericordiam prsestal. Mullaenim bona prse-
ambuiare, vel muto loqui, vel surdo audire, vel slantur injustis, quando eorum consulilur utilitali,
mente capto intelligere. Hsectamen exempla ad hoc non voluntali, qua ipsi sibi inveniunlur esse inimici;
sunl adhibila, ut liberlas [f. volunlas] déesse libéra amici vero eorum potius illi quos inimicos putanl,
comprobetur, non ut voluntalis bonse vel malsein- et reddunt errando mala pro bonis, cum reddere
ductio vel depulsio confirmelur. Mirumquippe valde malaChristianus non debeat, nec pro malis.] -f Hinc
est liberam dicere voluntatem, quse aut non velit beatus Gregorius in expositionebeaii Job, lib. vi, cap.
quod volendum sil, aut si velit, omnino non possit. 15 : [Porro salvum faciel egenum de gladio oris eo-
Hoc licet jus dispulatiunculis astruas, nunquam au- rum et de manu violenti pauperem(Joby, 15). Pauper
ctorilate poteris approbare. Quippe in id lotis vi- quippe est quisquis apud semelipsum elalus non est.
ribus elaborans ut prorsus gratiam abroges liberan- Unde per EvangeliumVeritas dicit : Beati pauperes
tis, sine qua (ut se habet sana, orlhodoxa catho- spiritu, quoniam ivsorumest regnum coelorum(Matth.
i089 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J.SCOTUM. 1090.
v, 3). Duobus autem modis ad culpam unusquisquê i ILdocibilesDei (Ibid., vers. 45). Si ergo omnes qui a
pertrahitur; aut délectatioue enim ducitur, aut ler- Pâtre trahuntur ad Filium erunt docibilesDei, liquet
rore superatur. Gladius namque oris est iniquilas profecto quia non ex se habeantvoluntatem veniendi
persuasionis ; manus autem violent! est adversilas ad Filium, sed a Pâtre trahente accipiant voluntatem
potestatis. Sed quia veraciler humilis, qui hoc loco alque scienliam, ut et velint et sciant venire ad
pauper vocatur, quo nulla hujus mundi prospéra quem trahuntur.
appétit, eo audenter etiam adyersa contemnit, recte De hac gratia graluità, quam tantopere negando
dicitur : Salvum faciet egenum de gladio eorum, et de impugnas, beatus Augustinus in libro Enchiridion,
manu violenti pauperem. Ac si aperte diceretur : Sic cum de utraque substanlia Filii Dei loqueretur, ait
in se Dëus mentes humilium solidal, ut eas ad per- (cap. 36) : [Hic omnino granditer et evidenler gratia
petrandam nequitiam nec blandimenta suasionum Dei commendalur. Quid enim natura humana in
pertrahant, nec dolores suppliçiorum frangant.] homine Christo meruit, ut in unilatem perspnse
J- Jam vero quod addis, Deum. omnium bonorum un'ici Filii Dei singulariter esset assumpta? Quse
non esse causant necessariam, sed voluntariam , vo- bona voluntas, cujus boni propositi studium, quse
lens eo argumento pèrversum motum raiionali sub- ' bona opéra prsecesserunt, quibus mererelur iste
slantise ostendere non esse causam necessariam, sed B homo fieri [al., ut fierel]una persona cum Deo?Nun-
voluntariam , debueras advertere beati Augustini quid antea fuit homo, et hoc ei singulare beneficium
sententiam, quam tu quoque anle insérera voluisti prsestilum est, ut singulariter -promereretur Deum ?
ex libro ejus quem de dono Perseverantise sapien- Nempe ex quo esse homo çoepit, non aliud coepit
ter fideliterque conscripsit, in quo ita loquilur (cap. esse homo quam Dei Filius, et hoc. unicus, et pro-
7) : [Si ergo alia documenta non essent, hsec pter Deum Verbum, quod illo suscepto caro factura
Dominicaoratio nobis ad causam gratise, quam de- est, utiqueDeus : ut quemadmodum est una persona
fendituus, sola sufficeret, quia nihil nobis reliquit quilibet homo, anima scilicet ralionalis et caro, ita
in quo tanquam in nostro gloriemur. Siquidem ut sit Chrisius una persona, Verbum et homo. Unde
non discedamus a Deo .non ostendit dandum esse naturse humanse tanta gloria, nullis prsecedentibus
nisi a Deo, cum poscendum ostendit a Dep : qui enim meritis sine dubitatione gratuita, nisi quia magna
non inferlur in tentationem, non discedil a Deo. hic^t sola Dei gratia fideliter et sobrie consideran-
Non est hoc omnino in viribus liberi arbitrii, quales libus evidenler ostenditur, ut intelligant homines per
nunc sunt ; fuerat in homine antequam caderet. Quse eamdem gratiam se justifiçari a peccatis, per quam
tamen liberlas voluntatis in illius primse condilionis factum est ut homo. Christus nullun posset habere
prsestantia quantum valuerit apparuit in.angelis, 1" peccatum. Sic et-ejus. matrem angélus salutavil,
qui, diabolo cum suis cadenle, in verilate stete- quando ei futurum nuntîayit hune partum : Ave, in-
runt, et ad securitatem perpetuam non cadendi, in . quit, gratia plena. Et paulp ppst: lnvenisti, ait, gra-
qua nunc eos esse certissimi sumus, pervenire me- tiam apud Deum (Luc. i, 28, 30). Et hsec quidem
ruerunt. Post casum autem hominis nonnisi ad gratia plena, et invenisse apud Deum graliam dici-
gratiam suam Deus voluit perlinère ut homo accédât lur, ut Domini sui, imo Domini omnium mater es-
ad eum, neque nisi ad gratiam suam voluit perlinère set. De ipso autem Chrislo Joannes evangelista cum.
ut homo non recédai ab eo. Hanc gratiam posuit in dixisset : Et Verbum caro factum est et habitavit in
illo in quo sortent consecuti sumus, prsedestinali nobis ; et vidimus, inquit, gloriam ejus, gloriam
secundum propositum ejus qui universa operatur quasi unigenili a Pâtre, plénum gratioe el veritalis
(Ephes. i, 11). ] f Audis quia nihil nobis reliquit, (Joan. i, 14,-15). Quod ait Verbum caro factum est,
audis non esse hoc omnino in viribus liberi arbitrii, hoc est plénum gratise, quod ait gloriam unigenili a
quales nunc sunt : fuerat in homine anlequara -ca- Paire, hoc est plénum veritalis. Veritas quippe ipsa,
deret? Audis, posl casum autem hominis nonnisi ad unigenitus Dei Filius, non gratia, sed nalura, gratia
gratiam suam Deus voluit pertinere, ut homo accé- suscepit hominem tanta uhitate personse, ut idem
dât ad eum, et audes impudentissime tanlisper tibi ipse esset etiam. hominis filius.]
arrogare liberam volunialem ? fuerat cerle in ho- f De hac Propheta loquilur ad Deum: Quoniam
mine antequam caderet, sed nunquid absque gratia ? proevenislieum in benediclionibus dulcedinis (Psal.
Absit. Post casum aulem hominis nonnisi ad gratiam xx>4).. Quomodo enim prseventas est in benediclio-
Dei pertinetut homo accédât ad eum, id est nonnisi nibus dulcedinis, nisi quia sola Dei gratuita gratia
per gratiam Dei volunialem accipit ut velil accédera factum est ut neque nascendo traherel.yiliura, neque
ad Deum per Jesum. Christum Dominum nostrum ; vivendo committeret. Beata siquidem Dei genitrix
sicut et ipse dixit : Nemo potest venire ad me, nisi semper virgo, cum consueludine generandi atque na-
Pater qui misit me traxerit eum (Joan. vi, 44). Au- scendi generata et nala," traxerit ex parenlibus ori-
dis trahentem, et ubi liber? Audis tracturn, et ubi ginale peccatum, quomodo absque eodem traduce
libeya voluntas? Qui trahiiur, profecto invitas tra- generare filium poluisset, nisi hoc in eo singulariter
hitur : si invitas trahiiur, procul dubio-nôlens du- Dei gralia in ipso conceptionis arliculo faceret, ut
citur. Sed ut ex nolente fiai."volens, audi quod ad- esset solus inter mortuos liber?,(Psal. LXXXVU, 6.) Ac
junxit : Est scriplum in proplietis : Erv.nt omnes per hoc natus absque propagatione humani conçu-
 1091 S. PRUDENT!! TRECENSISEPISCOPI 109S
biitis, fantasque homo Dei Filius, soins nullam com- A liber quam voirailarius ; post peccalum aulem ser-
puîsionem iiùllainque: necessitatèm ad bonum Tna- Vilio durissïmse necessilatis addiclus, Domino suo
liimve perpessus'esl. Csetèri auienï homines post. etiam nolehs servira compellitur. Undë et Dominus
primse iransgressibriis adinissiiinv' taillis nëcessita- meiitiùm-humaiiarum përspicacissïmus specûlaior,
tibus asiricti Tehentur, ut'volentés èfiam cogantur vivacissimus:perserulator, justissimus exaininator,"
agere quse"necdeberent nec vellent ; a quibus seli- in lege sua pèceantium differentiàs oblatlonum
berari poscèbat Prophela, qui dïcëbal :TriMa/iônes discrelione corrigi pràcipièns, nolentem a volenle
cordis mei muliipiicatoesunt : de nècessilativusmeis discrevil: aliter hune, aliter illum vel puniri- vel
eruéme (Psal.- xxiv, 17); Qui euimsponlë lapsus* mundari definiens. Hiihcëliara civitatës fùgilivoruni
est in peccalum, necesse est ut merilo ejusdem vo- separarî discrevil, ad qiias qui'nolëns sahguinein
luntarise prolapsionis multis iiivolvatur difficultati- fùiideret, confiigere persequeniisque glàdium fugere
bus, ab bis non -voluntale aut libertale propria, sed poluisset. Scriptùm est enim iii libro Numeri : Ail
Dei gratia libërandus. Quemadmodum beatus Au- Dominusad Moyseiï: Loquerefitiis Israël, el dicesad
gustinus in libro Enchiridionfcnp. 80, 81) loquilur : eos : Quando Iransgressi fueriiis Jordanem in terra
[Sic nostris temporibus ita mulla mala, elsi non Chanaam, décennie quoe urbes esse debeanl in proe-
làlià, in apèrlain consuetudinem jam veneruiil, ut jj sidia fugilivorum qui nolenies sanguinem fudérint
pro his non solum excommunicâre aliquem laieum (Nuni. xxxv, 9-11). El infra : Ut confugiat ad
non aiideamiis, -sed :née ciericum degradaïe. Unde eas, qui nolens sanguinem fuderil (Ibid., 15). lu
cura exponerem anle aliquot annos Epislolam ad eodem : Et logabil sacerdos pro Omni mulliludinc
Galàtas, m ëoipso locoubi ait Apostolus : Tiiheone filiorum Israël, et dimiltelur eis, quoniam'non sponie'
forte-sine causa lab'oràverimin vobis (Gai. îv, 11')", peccaverunt(Num. xv, 25). >
exclamare compulsus sum'". V:e peccatis hominum j Hanc seculi auctoritaiem venérabiles Patres sa-
qusesola inusïlaia exhorrescimus : usilala vero, pro croruin canonum conslîtatores, et ipsinoléniis ho-
quibus âbluenuïsEilii Dei sàiiguis effususest, quam- micidiuiii a volunlario discernenles, alia huiic, alia
vistam magna sint,- ul omnino claudi coiilra sese .illum poenitenlisesatisfaclione sanandos censueruni.
regnum Dei faciant, soepèVidendo oiimia tolerare, lias necessilaturii inextricabiles vicissitudinesbeaius
ssepe lolerando rioiinuHa etiaiir facere cPgimùr! papa Gregorius aculissime discutiens in libro Mora-
Atque nlinam, o Domine, non oriniîa qusenon potue- lium xx-Y(cap. 9), ila loquilur : [Sciendum sunimo-
ririius prohibera, l'acïarmis. Sed videro ulrûm me perë est quod iniqtius quisque duobus modisin noclé
îmmbderalusldôlbrîncauie aliquid éonipûlëril dicere. conterituf, vel cum esterions judicii [«/., poenoe]
Hoc nunc dicâm, quod "quidemet in aliis opuscùlo- jQ Iribulàtione perculilur, vel cum occulta sehtentia.
ru'm meorum locis ssepejam dixi ; Duabus ex causïs inlerius csecàtur.In îiocte corruil, cura per extremum
peccamus, àui nondum videndo quid facere debëa- judicium videndi lumen in perpetaumumitlit; unde
mus, aut noii faciendo,quod debere fieri jam videmus: scriptunvesf : Ligatis manibus el pedibus; mittileeum
quorum duoru'm illud ignorai)liseinalum est,lioc in- iii tenebras exleriores (Matth. xxu, 13). Tune enim
firmitatis. Contra quam [al., quse] quidem pugnare coaclus in tenebras exleriores miitiiur, "quiaUsine
nos convenil : sed profeclo vincimùr, nisi'divinitus in ihlerioribus excsecatiir volunlarie; Rursum in
adjovemur, ut non solum Videamus quid faciendum nocl'einiqùus conteriliir, cum peccatorum prseceden-
sit, sed eliam aecedenle sanilaiedeleciàlid jiisliiise tium confusione damnatur, et vërilatis 'lu:nen non
viricat in nobis earum rerura delectaliones, quas vel invenit, et quid 'deihcépsagere debeat non agnoséii;
habere cupierido, vel amiitére metuendo scientes vi- Omne quippe peccatum, quod lamen tilius poeni-
dentesque peccaiiiUs; jam non solum peccatores, tendo non tèrgilur, aut peccatum est aul {«/.,--cl]
quod èraraus eiiam cum per ig'noranliam peccaba- causa peccali, aut peccatum et poena-peccali. Pec-
mus,'verum etiam legis prsevaricâiores, cuni idnon calum namquequod poenilentia non diluil, ipso Suo
facimus qiiod' faciendum esse jam noviniùs, vel fa- pondère mox ad aliud trahit :"unde fit ul non solum
cimus quod non faciendum esse jam scinius.] j) peccatum sit,sed peccatum el causa peccali. Ex
\ Hse sunl nécessitâtes quibus ita aslrin'gilu'r hu- illo quippe vilio culpa subsequens oritur, ex: quo
mana infirmitas, ul semel in qubdlibei peccatum csecamens ducitur ut pejus ex-alio ligelur. Sed péc^
sponie ruens, nisi quanlocius supernse gralise re- caluin quod ex peccato orilur, non jam peccalum
specta resipîscat, necëssario iiï aliud deterius, vel lanlummodo, sed peccalum esl el poena peccati»
unum vel plura corruat ; ac compelenter dicatur, quia juslo judicio omnipotens Deus cor peccanlis
quia peccaior cuni venerit in profunduni malorum, obnubilât ut prsecedenlis peccati merilo etiam in
conlemnit (Prov. xvni, 3). Ab bis' se sàlvalum glo- aliis cadal : quem enim liberare noluit, deserendô
riaMlur Prophela,, qui dicebat : Ego' autem in Do- percussîl. Non ergo imnierito poena peccati' dicilur,
mino sperabo, ëxsultabo et loelabor'in -misericordia quod jusla desuper irrogala'csecitalëex pr;ecedftnlis
tua, quoniani rèspexisli humilitatem meam, sàlva- peccati ultione perpelralur : quod videlicët agilur
'sli de necessiialibus 'animant meam, née conclusisti disposilione superius ordinala, sed inlerius"iniquï-
ine in manibns inimici (Psai. xxx, 8, 10). Mollis lale coiifusa. ut el prsecedens culpa sit causa subse-
Uaquc animseralionalis aiiiè peecalum ' tam fuerai auunlis, et rursum culpa subsequens sil poena'pnc
 1093 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1094
cedentis. Quôd bene in inlideïibus et lubricis Paulus A sed èxspectaliir adliuc, ut augmentum supplicii
quasi quoddam semen erroris aspexerat cirai dice- subroget peccatum et poena peccali. Plerumque
bai : Qui ctim pognovissenl Deum, non sicut Deum vero unum idemque peccaiom1,et peccatum et poena
glorificaverunt,aut gralias egerunt, sed evanucrunt estet causa peccali, quod melius ostendimus si ras
in cogitationibussu/s (Rom. i, 21).; sed quod ex ejus ipsas ad mediunï dedûcamus. Effrènala enim vènlris
errons semine pulluiavit illico àdjunxïl, dicens ; iiigluvies in fervore luxurise plenitadinem carnis
Propter quod tradidit illos Deus in desideria cofdii insligat : perpetrala autem luxuria ssepe aut perjurio
eorum; in immunditiam, ut contumeliis a/ficia/i aut homicidîo tegitur, ne hùinariàrum legura ultione
carporq sua in semelipsis (Ibid., 24). Quia enim, punialuf, Ponamus ergo anle bculbs qiiodquidam
cognoseenles Deum.,peccalum superbiseinîelhgendc voracilalis sibi frena laxavit, qùà' voracitate su-,
commiserunt, csecantur etisjm, ne inlelligant quic peralu's, adullerii faeinus a'dmiseril; depreliensus
commiitunl. Et quiinielligenliam suam sequi nolunl autem in adultërio, iatenler virum adullerse, ne âd
in p.eccaloet causa peccati, et ipsum lumen intelli- judicium trâheretur, occidit. Hoc itaque adulterium
geniise perdunt.in peccato et poena peccali. Prions inter voracilalem et homicidium positum, de illa
ergo peccati merilo peccaiorum subsequentium foveâ videlicët nascens, hoc generans, peccalum est et
legilur, ut qui malum sciens perpétrai, deinceps ]} poena et causa peccati : péceâtum profeclo est per
juste in,aliis etiam nesciens cadal. Hoc quippe agitiir. se ipsum, poena vero peccati est, quia culpam vora-
uiculpis culpa feriatur [al., cuipseferiantur], quaie- citaiis auxit; causa autem peccati est quia subse-
nus supplicia. fianl peccantium ipsa iherementa quens etiam hoinicidium genuit. "Unum ergo idem-
vitiorum, Nam quia- omnipolens Deus ad poenilen- que peccatum et poenaprsecedeniis, et causa cuipse
tiam tempus indulget, quod lamen humana malitis subsequentis est : quia et transacta dum exaggerat
ad usum suse iniquitalis iniorque't, nimirum juste damnât, et adhuc subsequenlia, quse damnari de-
judicio augeri culpa permittilur, ut ad fëriendum beanl, séminal'. Igitur quia peecalis prsecedentibus
altius quandoque oumuleiur. Hinc-enim rursum de csecaliir oculus cordis, ipsa coecitas quse peccantis'
quibusdam Paulus apostolus dicil : Ut impleant pec- animam ex anteactse cuipse damnationé confondit,:
cala, sua semper (1 Thess. n, 16). Hinc voce ange- merito nox vocatur, quia per'banc ab oculis ' delin--
'
lica ad Joa.nnem dicilur : Qui nocel noceai adhuc, et qiientis lumen verilatis absconditur. Benë itaque
qui in sordibus est soYdescàt(Apoc. xxu, 11). Hinc dicitur : Novit enim opéra eorp.m et ideirco inducit
Davidait : Appone iniquilalem super iniquitatem'ip- noclemet conterenlur (Job xxxiv, 25); quià, ut ssepe:
sorum, et noninirent in tuam justiliam (Ps. LXVIII, dictum est, "prsecedenli'a niniirûm mala fàciuntut'
28). Hinc rursus de Domino a¥ eodem Psalmistà C adpecçandum iîerum tenebris subsequentibusinvol-
dicitur : Immissiones per angelos malos : viam fecit vantur, ut èo jahi lumen jus'litfse videre non pris--'
'
semilieiroesuoe(Ps. LXXVH, 49, 50). Cor quippe Do- sint, qua illud, et quando poterant, videre noluerunt.
minus pripribus meritis aggravalum juste permiltit Indu'cère àuteni nôctem Dominus dicitur, non qubd
etiam subsequentibus malignorum spiriluum persua- ipsé.tenebras inférât; sed quôd obscura corda' pee'r
sionibus falli; quod dum digne in culpa Irahitur, cantium misericorditer non illustrai, ut hoc ip'suih"
reatus ejus in poena cuniulalur, unde et irse suse nôctem induxisse [al. id noclê csecasse] sit-, à cse--
viam [al., Dominus viam de semila fecisse perhibe- citatis tenebris Iiberâre holuisse.]
lur, latior.enim esl via quam semila : ex semila f Deinderêspondes bis qui nolentes, imoisperuên-,
vero irse suse viam, elc] facere esl irse causas di- tes, sua peccata corrigere, querunlur de divina
stricte judicando dilalare. Ul qui illuminali agere operatione, cur Deus dederït liberum arbitrium j quo
recle noluerunt, juste csecati adhuc faciant, unde solo peccare convincalur. In qua responsione quod
amplius puniri mereantur. Hinc per Moyséndicitur : dicis, Dèu'inoecasionem peccatorum dédisse, falsum
Nondum.complets sunt peccala Amorrhoeorum(Délit. esl : non enim dédit oecasionem, sed libertatem. Si
xxxu,,32); hinc per eumdem Moysen Deus dicit: D' ergo, sicut aiinectis, non estliberum arbitrium petca-
Exvinea enim Sodomorum vili-%eorum ëlpropago torum causa, cum sit donum, sequitur ut nec occasio
eorum ex Gomorrha; uva eorum iiva fellis, êl bolr'us peccatorum sit. Si igitur gecûndinn le libertas atque
amuriludinis ipsis : furor draconuin vinitm eorum, et volunlas humana naturse sunt, quomodo nalura
furor aspidum insanabilis. Non'nè hoec congrègata peccatorum occasio dicenda sit non video. Si, in»
sunl apud me, et signala in thesauris meis? In die quam, liberum arbilrium non est causa peccati, sed
uliionis reddam eis (Ibid., 33-35). Quam mulla ejus motus perversus atque in infima et inhibita
eorum mala liarravit? et lamen illico adjunxit : In damnalilis inflexio, quo pacto peccati occasio dici-
lemporequolapsus fuerit pes eorum. Ecce alrocissima . tar? Mandatum equidem p'olerat dici occasio pec-
illorum facinora describunlur, el tamën ad uliionis cali, quemadmodum et Aposloius dicit : Peccalum
diein adhuc subsequens lapsus aspicilur; quo eorum aulem, occasioneaccepta per mandatum,per-illud oc-
cuipse cumùlenlur? Habent jam quidem unde feriri cidit nie (Rom. vif, 11). Non dixitperiiberum arbi-
mereanlur; sed sustinelur tamen adhuc peccalum triuiiî, 'quod est donum Dei, née p*ernaluram, quse
crescère, ut peccantes possil àtrocior poihacruciare. est opus Dëi, sed per mandatum, quod dici'-polesl
Jam merelur supplicium peccatum el causa peccali, experimentum ejus, quo experialnr quid gequendum
 1095 S. PRUDENTHTRECENSIS EPISCOPI 1096
eligat crealurse ralionalis voluntarius appelitus. A secundum ea qusejam dicta sunl, eliam tua assertio
Item eosdem alloquensdicis: confutatur.
JOANNES SCOTUS. Sed quod ais, quoetamen nulla esl, si velcoacta
(Cap. 5, num.19, sect. 7.) ©Si. autem viverevullis, voluntaleacquirilur, vel sine libertate pOssidetur; si"*
dicite utrum béate an misère.' nullus est qui vitam nulla est, qualiter quocuhque modo acquiriturj Si
miseront velit, quandoquidem nullus est qui vitam nulla est, quatenus etiam.sine libertale posside-
bèatam non qppetat. , tur ?. Non enim vel acquirilur, vel possidelUrquod
CORRECTIO. omnino non est. Quocirca fatendum est esse "vitam
f Cum dicatur beata vita casle, sobrie, jusiè, pië- beatam, et hic eam divinse gratiseinspiratione ap-
que vivere, probisque moribus coelituscollatisabun- petitam, roorum deincepspi-obitate',adjutorio gra-
dare, Deoinhsefere et ad seternam-beatiludinem tolis tise acquiri ; et poslmodumjustï judicis retributione
viribus anhelare : misera autem, vitiis, sceleribus libertate liberrima possideri. Miseramvero vitam,
atque flagiliis incubare, certum est omnes paganos, si-a contrario geheiinam appellas, certum est ne-
et, quod dolendum esl, multos Christianorum illam minem sponte subira ; omnes tamen ut subeant
non appelere, imo refugere ; hanc aulem tanto de- sponte contrahere, quamvis ad utramque divinse
siderio, lantaque sequiflagràntia, ut nunquam ab ea Bdispensationis occullis inscrutabilibusque judiciis
divelli cupiant, sed in coenp vilse damnabilis dele- mulli adigantur atque cogantur, ita ut nec liberlas
ctàbiliter infixi, ad illam ne aspirare quidem aut de arbitrii aufératur, riëc omnino gralia denegetur.
ea. vel audire vel cogitare quippiam velint : quod el [ « Et quidemjuxta id quod homini liberlas addicta
si.audire.conligerit, conlinup avertuntur, indignan- atque servilis remansit, dicitur ei ad testimonium
tur, refugiunt, per-sequuntur. De quibus el Prophela susedainnationis relictus beaiitudinis appëtilus, ut,
loquilur : Noluit intelligere ut bene agerel, iniquita- hoc audilo vocabulo, ejus dulcedineillecius appelai
tent medilatus estin cubili suo ; astilit omni vioenon beatiludinem, ad cujus.perceptionem bene, recte
bonoe,malitiam aulem non odivil ( Psal. xxxv, 4, 5). pieque vivendo, pervenire non vult. Et quia talis
Quomodo enim appelit vel paganus quod ignorât, appelitus ex leslimonio, ut ita dixerim, servilis li-
vel falso nomine Christianus quod oppugnat ? Nam bertatis, non ex dono graliseprocedit, in seserelisus
de illis dicilur : Qui ignorât ignorabitur (I Cor. xiv, alque commihulusemarcescit,conlinuoet evanescit.]
38) ; de istis autem : Mulli dicent mihi iti illa die, Jam vero liberlas arbitrii qualis ante peccalum,
Domine, Domine,nonnein nominetuo prophetavimus, qualis post peccatum fuerit satis superqùe monstra-
et in nominetuo doemoniaejecimus, el in tuo nomine tum est. Quod vero liberum arbitrium ac voluhta-
virtutes multas fecimus? El tune confiteborillis,quia G iem in homine Deum nunc créasse .et condidisse,
nunquam novi vos. Disceditea me, operariiiniquitatis nunc dédisse homini scribis : mirum nisi secundum
(Matth.yu, 22,25), Pelagianos patres tuos ipsam naturam humanam
Tu veto ut confirmes errorem tuum, quo gratiam graliam nuncupas, ul postea quidquid coelitusdatur
Dei omnem boni voluntatem in nobis operantem non sit graluitse gralisedatio, sed merili retributio ;
évacuai» moliris, asserens ex le, imo teipsum tibi qui tamen quamvis in naturse conditione consti-
esse velle, et non id dono supernseinspirationis per- tuerint graliam, nunquam tamen leguiitar dixisse
cipere : asseveras omni homini nàturaliler inesse volunlatem et libertatem vel hominis vel alterius
appelitum beaiitudinis, id est bene vivendi deside- creaturse ralionalis, esse subslantiam : ubi manifé1-
rium, et nullum cupere miseram vitam, hoc est fla- ste conjicjlur tanto.détériorera esse Pelagianis pa-
giliosam alque sceleratam, cum utrobique tam sit tribus tuis, quanto in erroris eorum assertione ea
evidens certiludo quam quolidiana, imo continua superaddere prsesumas,quse nec ipsi née alii ante te
mullitudo. Unde et Dominusin Evangelio : Conten- dixisse uspiam reperiuntur. Errores etenim Pelàgia- -
dile intrare per anguslam portam, quia angusta porta norum qui fuerint, quamvis aclis synbdicis quibus
et arda via est quoeducit ad vilam, et pauci sunl qui damnati sunt cognoscantur, prsecipu£tamen ex li-
inveniunteam (Matth. vu, 13,14). Isti sunt quibus bris beatsemémorise Augustini, quos vel advërsus
inspiralur divinitus beaiitudinis appëtilus, non in- eos vel de nonaginta hseresibusedidit, facillime de-
ilalur nalurse typhus. Item ait : Quant lata porta prehenduntan Quibus inspeclis nusqUam reperire
est et spaiiosa via quoeducit ad perdilio/tem, et mulli valui quod portentorum tuornm feleribus exhalasti.
sunt qui intrantper eam (Ibid., 14). Horum nul- Item quod ais :
lus appétit béate vivere, quia vel ignorât quid sit, JOANNES SCOTUS.
vel non vult sequi quod novit. Quam peccandi diffe- (Cap. 5, nura. 21, sect. 9.) 0 Quemquclibértati ar-
renliam beatusAugustinusin sentenliapaulo superius bitrii deroganlem,aul minuemlo, aut penilus aufe-
prsemissa liquido perdocuil. Nos aulem et appelitum rendo, aut blasplientandototius Christianoedisciplinoe
bene vivendi, et desiderium atque facultatem mise- procul dubio inimicum
rîas evadendi atque vitandi graUse graluitoe dono CORRECTIO.
nobis dari libère confitemuret humiliter postulamus. f Quis minuat, nisi qui peccat; quis penilus aufe-
Si autem vilam beatam vilam selernam nuncupas, rat, nisi qui ignorai ; quis blasphemet, nisi qui a
* Additio marginalis.
»097 DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1098
pietatè disëèdit? Minuit quippe sibi libertatem ar- A Vris, miramur, cuin aliud sit creare, aliud donare;
bilrii, qui sponte peccando servituti se addixit, a licet in ipsa crealione data divinitus homini mulla
qua decsetero non habuit liberum a servitutis do- bona non ignoreimis: veluli, ut de cseteris sileam,
minio, nisi per Deiet hominum Medialoris graliam facto corpori animam, faclse animse volunlatem,
liherari. Aufert autem nullus, nisi auctoritatis igna- scienliam, allaque susenaturse competentia, quibus
rus et ralionis ëxpers, neque bonitatem Dei, neque imago Dei in ea decenter leneatur ac decoretur.
justiliam Dei valens mentis oculisconlueri. Blasphé- Non quod aliquod veluli spatium, aut loci aut tem-
mât vero quisquis a pietate discedens, suisque im- poris, inler crealionem et donum asseramus; sed
pielatibus vituperabililer innodatus, de judiciis Dei créando donatum non dubitemus. Nam voluntatem
mavult iniquissime queri quam de suis sceleribus alque scienliam augeri, vel minuiin crealura ratic-
aut argui autemendari, aut certë jiidicari, omnes- nali quis nesciat? Dicit enim Prophela de sanctis et
que non solum a disciplina, verum etiam a societaie Dei labernaculo dignis : Ibunt de virtule in virtutem
catholicseEcclesisealieni,. exsorles nullatenus dubi- (Psal. Lxxxiu, 8). Quid est enim ire de virlute in
tanlur. Peccatum autem esse voluntarium quisquis virlulem, nisi pise voluntalis sanseque scienlisein-
;
negat, modum primsetransgressions minime dili- crementis eo usque prolicere, donec videatur Deus
genter advertit. Postea vero, quamvis illius neces- IB deorum in Sion? Crescere autem sapientia animam
silale omnes,prseter unum Médiatorem Dei et ho- rationalem evangelistamanifestât, qui de Domini et
minum, constringantur, proindeque ad mulla quse Salvatoris infanlia narrans ait: Et Jésus proficiebat
prius noluerantnec medîtali fnerant, compellaniur, sapientia, et oetale,el gralia apud Deum el homines
falendum est tamen non absque voluntale ea cbm- (Luc. H, 52) : sapienlia quidem ad animam, selas ad
mitti, quibus justa poense retributio compensetur: corpus, gralia pertinet ad ulrumque. Qui igitur
ila ut et inviti quidam ad ea perpeiranda cogantur, prolicere, id est crescere augerique dicilur, sapien-
et tamen voluntas,quamvisjam captiva et addicla, lia nimirum, non selatum spaliis augelur, sed virtu-
non desit, quse merito punialur tum incremeniis attollitur. Et quisquis scienlia et
CAPUTVI. sapientia proûcere dicitur, non substanlia augeri,
De eo quod non aliunde sit omne peccalumnisi libero sed virlutibus sublimari credendusest : aut a con-
proprioevoluntatis arbitrio. trario quisquis vitiorum fsecibus inquinalur, quanto
ac
Cum vero fastidiosiuset non necessario sexto su- magis delectabilius eis inhseserit, tanto virlutibus
decrescit.
pervacuitatum tuarum arliculo (cap. 6, num. 1,
sect. 1) replicas quod non aliunde sit omne pecca- G Qua dere colligitur voluntarium atque scienliam,
(
lum nisi libero proprise voluntatis arbitrio, unde aliaque Dei dona animse raiionali dala atque insita
nullus pisementis potest ambigere, uleris argumenta non esse subslantiam ejus : quoniamsi nalurse sunt,
quod sumilur a comparatione, dicens : necesse est nattiras incorporeas more corporearum
naturarum augmenlïs crescere, delrimentis minui :
JOANNES SCOTUS.
quod alienum penilus a creatura incorporea nullus
(Cap. 6, num. 2, secl. 1.) © Si humana voluntas ignorât. Crescere autem voîuntates hominum, id est
est secundum naluram, unde dubitare stultissimum, augeri vel minui, sicut el cogitaliones,
qusenon nisi
nulli dubiumeam non esse summam omniumvolun- ex voluntale prodeunt, quotidiana, imo
eo jugis, docet
ialem, maxime argumentoquod ntulabilis sit. Si aliernitas. Substantiam creaturas ralionalis nullis
enim summa omnium esset, quomodomutabilis esse naturse suse
augmenlis crescere vel decrescere cer-
posset? Non igitur summa. Quoniamvero eam ratio- tum est. Scientiam et sapientiam in creaturis ralio-
nis summoeparlicipemessevidemus,dubitare non pos- nalibus augeri vel minui dubium non est.
sumus ipsam rationalemsubstantiamesse. Quisquis
ergo volunlatem alque scienliam hominis naluram
CORRECTIO. ejus esse confirmât, procul dubio creaturam incor-
• t El addis (num. 3, sect.% beati Augustini sen-• _ poream augmenlis
corporalibus subjectam esse as-
tenliam, quse, quamvis in quibusdam lua, imo ca- serat necesse est : quod quam sit a raiione alienum,
tholica, confirmel, in eo tainen nullatenus aut con- nemo nisi ralionis expers ignorât. Dona autem Dei,
venu aut suffragatur, quod humanam volunialemi quse sunt vel magna, vel média, vel mininia, ani-
rationalem substanliarâ asseveras, quia nunquam idI mse raiionali nro volunlate Jargientis distribula,
ejus litlerse conlinere probantur. Aposloiusindicat, qui numeralis quibusdam dono-
CAPUT VII. rum Dei, conclusitdicens: Hoecautem omniaopera-
Quod liberumvoluntalis arbitrium numerandumsitl lur unus atqué idem Spirilus, dividenssinguli» prout
> inter bona quoe Deus homini largitur, quamviseo> vult (I Cor. xn, 11). Qui igillir scientiam in homine
mate utatur : quoeesl causa peccatiet peccatum. naturam asseril, nimirum Aposlolocontradicit, qui
In eo aulem quod septimo nausearura toarum tse- eam inler Dei dona enuntians dixit : Alii dalur pe*
dio (cap. 7, num. 1, sect. 1) liberam voluntatis ar- Spiritum sermo sapieniioe,alii sermo scientioeinuno
bitrium numerandum censés inter bona quse hominii Spiritu, etc. (Ibid., 8). Daiur dixil, non condi-
divina largitale donata sunt, et ampleclimur el gaù- tur, vel creatur : quod ergo datur donum esl, non
demus. Sed quod illud superius a Deocreatum dixe- nalura : quod aulem dalur in voluntale danlis est,
PATROL.CXV. 35
 1099 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI 1100
noii in potestate naturse accipieritis.*Qui enim dat, A tract, lib. r, cap. 15) : [Quod, inquiens, prb-
pro ypluntate tribuit ; qui vero accipil, non proprise plerea dictum est, ut hac dëfinilionë volens-a
jyolunlatis potentia aut desiderip, sed pro donanlis ' nolente discernerelur, et sic ad illos referrelur hv-
arbitrio perçipit, quid,-quantum.aut quomodo di- tenlio, qui primi in paradiso fuérunt humano gcneri
spensai ille, quipmnio inmensura, et pondère, et nu- origo mali, nullo cogente peccando, hoc est libéra
mero constituil.-Non est igitur creatura liberum ar- voluntale peccandp,'quia et scientes contra prsece-
bitrium, id est humanse voluntalis; electio, sed do- ptam fecerunt, et ille tenlalpr. suasit ut hoc fieret,
num • Dei inler média donorum illius bona nume- non cpegit. Nain el qui nesciens peccavil, "nonincon-
randuni. Unde et facili mota.a. summo bono averti, gruenter nolens peceasse dici potest, quamvis el ipse
alque ad inferiora deflecti potuit, inde et merito quod.nesciens fecit, volens Jamen fecit; ila nec
plectitur, meritoque voluntarise suse aversionis di- ipsius esse potuit sine, voluntale peccatum. Qusevo-
gnissimas poenas luit. . lunlasutiquë, sicutdefinila est, animi' motus fuit,
cogente nullo, ad aliquid vel non admitléndum, vel
CAPUT vin. adipiscpndum. Quod enim si noluisset, non fecis-
T)e differenlia inler naluram hominisel liberum ejus set, non cpactus est facere. Quia voluit ergp fecit,
arbilrium. B etiamsi non quia voluit-peccavil, nesciens peccalum
Oçlavo disputalionis tuse ordine (cap. 8, n. 1, esse quod fecit : ila nec .taie peccatum sine volun-
sect. 1) conarjs inler liberam hominis .volunlatem, tale esse potuit, sed voluntale,faetiyi.non voluntale
quse, sicut ais,ex îiataraest, et-liberum ejus arbi- peccati, quod tamen factura; peccalum fuit; hoc
trium, quod procul dubiodonum Creatoris esse ma- enim factura est quod fieri non debuit. •Quisquis m-
nifestum est, distantiam facere.;In qua cum diu mul- iem sciens peccat, si-potest:cogenti ad peccatum
tumque labpres, definis:voluntatem liberam esse sine peccato résistera, nèc lamen facit, utique.volëns
subslantiam humanam ; liberum aulem arbilrium peccat, quoniam qui,potest: résistera, non cogitur
liberse voluntalis motum. Quod cum propria adin- cëdere. Qui vero cogenti cupidilati bona voluntale
veniione confinxeris, miror te tanta csecilaleoblu- résistera non potest,- et idée facil contra prsecepta
sum, ut videra nequiveris contra omnium calholicb- jusiilise.jam hoc ita peccatum est, ut sil eliam poena
rum sensa reclissima le impudenlius garrire, lo- peccati..]
quaciialemque tuam, omnibus ridendam, sumniam t Ecce doclor veracissimus'duobus luis erroribus
fallacïter pulayisse prudentiam, Çuraqu.e beali Au- fortissime contradicit. Qui enim voluntatem molum
gustini senlenliam confirmandarum tuarum gratia animi definivit, procul dubio non esse aliud liberum
definitionum adhiberes, et eum nihil aliud liberum G '
arbitrium quàm.voluntatem liberam int.ellexit, intel-
arbitrium quara liberam voluntatem in eadem sua ligendumque lilleris mandavit, Falsum est ergo quod
senienlia, quemadmodum in omnibus, appefiavisse inler liberam voluntatem liberumque arbitrium hanc
çognosceres, illiusque auctorilate frivolas argumen- distantiam finxeras, ut liberam voluntatem ad na-
laiiones tuas evelli metueres, addidisli portenlosaiu luram, liberum autem arbitrium ad motum liberse
expositionem dicens : voluntatis referenda dbcuissës. Quod in ejusdem li-
JOANNES SCOTUS. bri rétraclalione (cap. 15) haud dubië manifestât,
debe- cum dicit : [Quod autem,inquiens, dixi :Illse animse
(Cap. 8, n. 4, sect. 8.) © In quibus verbis
quidquid faciunt, si non voluntale faciunt;
mus intendere ne quis substantiam confundat el m'O- id est si libero et adnalura, faciendum et ad non facien-
tum, audiens libérant voluntatem, quoeprocul dubio
dum motu animi carenl; si deni'quehis abstinendi
substanlialis est. Eo itaque locutionis modo sanctus ab suo polestas nulla concedilur, peccalum
Paler Augustinus usus est, dicendo liberamvolunta- opère
earum tenere non possumus. Proplerea non pertur-
tem pro eo quod est, liberté voluntatis molum, sive bât de ex illius origine rei
solemus dum causas substan- parvulis quseslio, quia
arbilrium, quo uli, per tenentur, qui volunlate peccavil, quando libero et
tiales eorum significamus effeclus: hinc est veroera- D ad faciendum et ad non faciendum[al., non ad fac]
lionis circuilus, pro veroeraliocinalioniscircuitu. motu animi non carebat, eique ab opère malo abs-
CORRECTIO. tinendi summa polestas erat. ]
f Quse tua non expbsilio, sed depravalio ipsius f Ecce el in hac senlentia volunlatem a natura
beali Augustini verbis e vesligio cassetur necesse discrevil, eamque motum animi liberam non lacuii, '
esl, qui liberam volunialem liberummolum esse de: rursum in eo quod ad peccandum çpgi perdocuit,
finiens, in libro quem conlra Manichseosde dua- errori tuo vivaciler contradixit,,quo asseris nemi-
bus animabus edidit ita loculus esl ( cap. 10 ) : nem vel ad bona vel ad mala facienda cpmpelli,
[Voluntas est animi molus, cogente nulle, ad ali- Quod ex quo vel ob quam rem fieri cerlissimum
quid vel non admitfendura, vel adipiscendum. ] teneatur, in eadein reiractatione secutus adjunxil
f Quibus verbis manifeste tuum errorem detruncat, (cap. 15) : r. :
-
quo volunlatem humanam ejus essenliam definisti, [ Ilemque, inquiens, definitiopeccati qua diximus,
quam senientiam né forte Pelagiânis patribus tais Peccatum est volunlas relinendi vel consequendi
suffragari vidèretur, ita rëlraclayit .Augustinus(Re- quodjustilia velat, et unde liberum esl abstinere,
 1101 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SÇOTUM. 1102
proplerea vera est, quia id definilum est quod lan- jA propria voluntale pcccclur. Ubi peccalum illud in-
tummodo peccalum est, non quod est eiiain poena lelligi volui, quod non est eliam poenapeccali : nam
peccati. Nam quando laie est ut idem sil el poena de lali poena dixi alibi in cadem l'ispuiaiionc, quod
peccati, quantum esl quod valet volunlas sub do- djceiidum fuil.]
miuanlë eupiditaie, nisi forte si pia est, ul orct filera in rétracialione libri de vera Religionc
auxilium ? In lanlum enim libéra esl, quia in.lanlum (Rclrucl. cap. 15) : [El alibi : Usque adeo, ïnqûam'*
liberala esl, el in lanlum appellalur voluntas. Alio- peccalum voluniaritim malum est, nt nullo modo sit
quin lutius cupidilas quam voluntas proprie nuncu- peccalum, si non sit voliraiariuni. l'oiësi Vidéri falsa
panda esl : quse non esl, sicul Manichsei desipiunl, Jisec definiiio;sed si diligentér'discutiaiiir; invcnic-r
aliénasnalurse addilanicniura, sed noslrse' vitium, a fur esse verissima. Peccatum qîiippë illud cbgiian-
quo non sanalur [al., sanamur] nisi- gralia Salvalo- dum est, quod lanliininiodo pcccalnin esl,' non quod
ris. Qiiod si quisquam dicit, eliam ipsam cupidita- cslcliani poêna peccali, sicul supériUs osiendi cura
tem nihil esse aliud quam volunlatem, sed viiïosam qusedam coinniemorareni ex lilu ni, lie libero'Arbi-
peccatoque servienlem, non resislendum esl, nec de trio. Quamvis ël illa quse non ïmmcritô non voluii-
verbis, cum ras constet, conlroversia facienda est. tari'a peccala dicunlur, quia vel a ncsciciitibus, vel
Sic enim ostenditur sine volunlate nullum esse pec- J3 ] a coaclis perpeiraiiiur, non omhimodo ppssunt sine
" volunlate comhiiui :
calum sive in ppere sive in origine. quoniam clullc qui peccat igho-
f Hinc eliam ita paulo superius relraclavit Augu- rans, volunlate ùtique peccat [a/.yfaeît]; quod cum
siinus (Ibid.) : [ liera quod dixi : Nusquam scilicet faciendum non sit, putatesse faciendum. Et ille qui-
nisi in volunlate esse peccatum, possunt Pclagiani concupiscente advërsus spiritum carne, non ea qùsé
pro se diclum puiare propler parvulos, quos ideo vull facil, conciipiscit quidem nolens, et ideo [«/., iii
neganl habere peccatum, quod eis in baptismo re-' eo] lion facil quod vull : sed si vincilur, concupiscent
niitialur, quia nondum arbitrio voluntatis uluniur. lise.consentit vélens, él in co non facil riisi quod
Quasi vero peccalum quod eos ex Adam dicimus ori- vult, liber scilicet jusliliaû, sërviisque peccati, eic.
ginaliler trahere, id esl reata ejus implicatos, cl ob Ideo gratia Dei non solum realus omnium prseierito-
hoc poense obnoxios delineri, usqiiara esse potuit rum solvilur in omnibus qui bapiizaniur in Cbrislo,
nisi in voluntale, qua voluntale commissum est, quod fil Spiritu i'egeneraiionis;:vcrinn eliam iiigran-
quando divini prsecepli est facla iransgressio. Polesl dibus Volunlasipsa sanalur, cl prscparaïur a Domino
eliam putari falsa esse isla senlenlia qua diximus, (Pro». vni, sec. LXX), quod lit spiritu lideict chari-
nusquam nisi in volunlate esse peccatum, quia dixit lalis. Alio loco in co quod dixi de Domino Jesu
Aposloius : Si autem quod nolo hoe-facto, jam non Q i"' Chrislo : Nibil cgil vi, sed omtiia suadendo et nio-
égo opérai illud, sed id quod in me habitat peccatum nemlo,non mihi occurrerat quod vcndcnies ci eraeii-
(Rom. vu, 16'-, 17). Hoc enim peccalum usque adeo tes llagcllandp ejecil de lemplo (Matth. xxi, 12). Sed
non esl in voluntale, ut dicat, quod nolo hoc facio. quid hoc, aut quantum esl? Quamvis et dsemoncs
Quomodo ergo nusquam esl, nisi in voluntale pec- nolcnles ab hominibus, non sermone suasionis. sed
catum? Sed ;lioc peccalum, de quo sic esl loculus vi polèsiaiisejeccrii.]
Apostolus, ideo peccalum voealur, quia peccato fa- •J-El quia ex librisçjus de libero voluntalis arbi-
ctum est, et poenapeccali est, quandoquidem hoc de trio milita siiperius posùisii, "qiiibus errores luos
concupiscenlia carnis dicilur, quod apëril in conse- polissinium comniunircs, non incongruum diixiiiius
q'ùentibu's dicens : Scio quia non habitat in me, hoc ad médium deducere quidquid in rctractationë eo-
esl in came mea bonum : velle enim adjacet mihi, rumdcm librô'riiin suorura posuit,iiicuivis faciliinie
perficere aulem bonum non (Ibid., 18). Perfeclio palcat anle etiam ab illo daninaios errores liios
quippe boni est, ut nec ipsa concupiscenlia peccati quam nasçereris : ila enim conini retractalioneiit
sil in homine : cui quidem, quando bene vivilur, non exorsus esl (Relraci. lib. i ,capi9): [ In his libris ila
consènlit volunlas : verumlamen non perficit bonum, multa disserta sunt, ut incidentes nomiullàs quseslio-
quia inesl adhuc concupiscenlia, cui répugnai vo- D '. nés, quas vel enodare non polerani, vel Ibngani scr-
luntas; èujus'concupiscenlisc realus in baptismale mocinalioiicni in prsesenli requirebani, ita diffërren- '
solvilur, se'd'infiriniias pèruianei, cui donèc sanelur lur ul vel ex ùlraqiïc parte',' vel ex;oiiihiuus èarum-
omnis fidelis qui bene proficil, slUdiosissime relu- deiii qiiséslionuinpanibus, in qùi.biis noii appa'rebat
ctatur. Pëccàlum aulem quod nusquam esl nisi.in quid polius congruerel vcrilaii,.mi hoc lamen i'alioci-
volunlate, illud prsecipue inlelligendum est, quod halionoslra'îoncludcretur, utqiiodlibeiebrara veriim
jiista' damnalio consccuia est. Hoc énini per unum esset, laiidandu's'crèderëlur vel ciiani bslciidcrëlur
hominem intravit in mundum (Rom. y, 12) : quan- Deiis. Proptei- ëos quippe dispulatio illaisu'scçpia esl,
quara et hoc peccatum, quo consenlitur peccato ijîii neganl es libero voluntatis "arbitrio "mali' brigi-
[al., peccali] concupiscenlisc,non nisi voiraitateçom- ném'duCi,'et Dëîun,'sj îia est, çrcaibrein omnium
millitur. halura'rum ^ïilpandura esse contendiinl. Eo modb
"
j-ldeni cum rétractarél acta conlra Forlunaiura Voléntes secunduin siise iinpiètàtis errorem (Mani-
Manicliseumdixit (Éetract. lib. i,' cap. 16) : [liera àlib chsei enim sunt) iniiiiiitabijèm quauftlaiii ci Deo
'
loÇP: Ego dico, inquam, peccalum non esse, si non coselcrnam intibtlucerc niuuian'i initli. De giâlla
 1103 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 1104
vero Dei, qua suos electos sic prsedeslinavit, ut eo- A id non videas, nisi in illo qui est incommulabilis
rum qui jam in eis ulunlur libero arbitrio, ipsi verilas, quanio magis ille qui el velle prsecepit, et
etiam prseparet voîuntates, nihil in his libris dispu- posse prsebuit, et non impune nolle permisit? Deinde
tatum esl, propter hanc propositam quacsiionen subjunxi, dicens : Si enim hoc débet quisque quod
[al., propter hoc proposila qusestione]. Ubi auten; accepit, el sic homo faclus est ut necessario peccet,
incidil locus ut hujus gralise copimemoralio fierel. hoc débet ul peccet. Cum ergo peccat, quod débet
neminem nalura
Iranseunler^commemorata esl; non quasi inde age- facit; quod si scelus est dicere,
retur operosa ratiocinalione defensa. Aliud esl enim sua cogil- ul peccet. Et iterum : Quse tandem esse
quSerere,unde sit malum, el aliud est quserere unde re- poleril, inquam, ante volunlatem causa voluntatis?
, dealur ad pristinum,velad majusperveniaturbonum. Aut enim el ipsa volunlas est, el a radice isla volun-
Quapropler novi hserètici Pelagiani, qui liberum talis non recedilur ; aut non esl volunlas, et pecca-
sic âsserunl voluntatis arbilrium, ul gralise Dei non tum nullum habet. Aut igitur voluntas est prima
relinquant locum, quandoquidem eam secundum causa peccandi, aut nullum peccalum est prima
merila noslra dari âsserunl, non se exlollant, quasi causa peccandi, nec est cui recle imputetar pecca-
eorum egerim causam, quia multa his libris dixi tum, nisi peccanti. Non esl ergo cui recle impuie-
pro libero arbitrio, quse illius disputalionis causa B lur peccatum nisi voluniali [al., volenti]. Et paulo
poscebat. Dixi quippe in primo libro, malefacla post : Quis, inquam, peccat in eo quod nullo modo
justilia Dei vindicari, et addidi : Non enim juste caveri polest? Peccatur aulem : caveri igilur polesl.
vindicarentur, nisi fièrent volunlate. liera, cum ip- Quo testimonio meo in quodam libro suo Pelagius
sam bonam voluntatem lam magnum bonum esse usus esl. Cui libro cum respondissem, titulura libiï
monstrarem, ut omnibus corppreis et externis bonis mei esse volui de Nalura et Gralia.
merilo anteponeretur, dixi : Vides igilur jam, ut In his alque hujusmodi verbis meis, quia gratia
exislimo, in voluntale nostra esse consliiutum, -ut Dei commeinoratà non est, de qua lune non ageba-
hoc vel fruamur vel careamus tanto el tam vero bo- lur, pulanl Pelagiani, vel putare possunt, suam nos
no : quid enim lam in voluntale, quam ipsa volunlas tenuisse sententiam. Sed-frustra hoc pulant. Volun-
sita esl. El. alio loco : Quid ergo causse est, inquam, tas quippe est qua et peccatur, et recte vivitur :
cur dubilandum pulemus, eliamsi nunquam ante quod his verbis egimus. Volunlas ergo ipsa, nisi
sapientes fuimus, voluntale nos lamen laudabilem et gratia Dei liberatur a servitute, qua facta est serva
beatam vitam, volunlate lurpem et miseram mereri peccati, et ut vitia superet, adjuvelur; recle pieque
aegerere? Ilemque alio loco: Ex quo conficitur, iin vivi a morialibus non polest. Et hoc divinum bene-
quam, ul quisquis recle honesleque vult vivere, si " ficium quo liberalur, nisi eam prseveniret, iam me-
id se velle prse fugacibus rébus velit, assequalur ritis ejus daretur, et non esset gralia, quse utique
tanlam rem lanta felicilale, ul nihil aliud ei, quam gratis datur. Quod in .aliis opusculis nostris salis
ipsum velle, sil habere quod voluit. Ilemque alibi egimus, islos inimicos hujus gratise novos hsereticos
dixi : Hoc enim aeterna lex illa, ad cujus conside- refellenles: quamvis el in his libris, qui non conlra
rationem redire jam lempus esl, incominuiabili sta- illos omnino, quippe illi nondum. erant, sed conlra
bililaie firmavit, ul in voluntale meriiuin sil; in Manichseos scripli sunt, de libero Arbitrio; non
bcalilate aulem et miseria prsemium atque suppli- omnimodo de isla Dei gralia relicuimns, quam. ne-
ciuni. El alio loco : Quid, inquam, quisque secian- fanda iinpietate, conantur auferre. Diximus quippe
duin et ampleclenduin eligal, in voluntale esse po- in secundo libro, non solum magna, sed etiam mi-
siluni consial. Et in libro n : Homo enim ipse, in- nima bona non posse esse, nisi ab illo a quo sunt
quam, in quantum homo est, aliquod bonum esl, omnia bona, hoc esl Deo. Et paulo post : Virlutes,
quia recte vivere cura vult, polesl. El alio loco dixi: inquam, quibus recte vivilur, magna bona sùnt :
Recle fieri non posse, nisi eodem libero voluntatis species aulem quorumlibei corporum, sine quibus
arbitrio. Et in libro tertio : Quid opus est quseri, in- ~ recle vivi polest, minima bona sunt : potenlise vero
quam, unde iste molus exsistat, quo voluntas averti- animi, sine quibus recte vivi non polest, média bona
lur ab incoramùtabili bono ad coininutabilc bonum; sunt. .Virlutibus nemo maie utilur; cseteris aulem
cum eum nonnisi animi, et voluntarium, el ob hoc bonis, id est mediis el minimis, non solum bene, sed
culpabilem esse faiëamur : omnisque de hac re eliam maie quisque uli polesl. El ideo virlute nemo
disciplina ulilis ad id valeal, ut eo molu improbato maie ulilur, quia opus virlulis est bonus usus isto-
atquè cohibilo, volunlatem nostrani ad perfruendum rum, quibus eliam non bene uli possumus : nemo
sempïlerno bono a lapsu temporalium convsrlamus? aulem bene utendo, maie ulilur. Quare abundanlia '
Et alio loco : Oplime, inquam, de te verilas clamât : et magniludo bonilatis Dei non solum magna, sed
Non enim posses aliud sentira esse in poiestate etiam média et minima bona esse prseslilit. Magis
nostra, nisi quod, cum volumus, faoimus. Qua- laudanda esl bonitas ejus in magnis quain in mediis,
propler nihil tam in nostra poleslate quam ipsa vo- et inagis in mediis quam in minimis bonis ; sed magis
lunlas est. Ea enim prorsus nullo intervallo, inoxut in omnibus, quam si non omnia [al. omnibus omit-
volumus, prsesto est. Item alio loco : Si enim tu titur] omnibus tribuissel.
huidaris, inquam, videndo quid facere debeas, cum El alio loco : Tu lanlum, inquam, pietatem in-
1105 DE PROEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1106
concussam tene, ul nullum tibi bonum vel senlienti ikquia el maie illo uti possumus; sed lamen taie est,
vel intelligenti,vel quoquo modo cogitanti occurrat, ut sine illo recte vivere nequeamus. Bonus autenv
quod non sit ex DeP. Itemque alio loco dixi : Sed usus ejus jam virtusest, quse in magnis réperilur
quoniam non sicut sponte homo cecidil, ita etiam bonis, quibus maie uli nullus potest. Et quia omnia
sponie surgere potest, porrectam, nobis desuper bona, sicut dictum est, et magna, et média, et mi-
dexteram Dei, id est Domini nosiri Jesu Christi nima, ex Deo sunt, sequitur ut ex Deo sit eliam
[al., Dominum noslrum Jesum Christum] firma bonus usus liberse voluntatis, qusevirtus est, et in
fide teneamus. El in libro m, cum dixissem illud, magnis numeratur bonis. Deindediclum est, ex qua
quo Pelagium de meis opusculis usum fuisse com- miseria peccanlibus justissime inflicta liberet Dei
memoravi. Quis enim peccal in eo quod nullo modo gratia, quia sponte homo, id esl libero arbitrio, ca-
caveri potesl. Peccatur aulem : caveri igilur potest; dera poluit, non eliam surgere. Ad quam miseriam
continuo secutus adjunxi : Et tamen etiam per igno- justse damnaiionis perlinet ignorantia, et difficultas
ranliam facla qusedam improbanlur, et corrigenda quam palitur omnis homo ab exordionativilatis suse;
judicantur, sicut in divinis auctoritatibus legimus. nec ab istl malo quisquam, nisi Dei gralia liberatur :
Ait enim Aposloius : Misericordiamconsecutussum, quam miseriam Pelagiani notant ex justa damna-
quia ignorons feci (I Tim. i, 13); ait et Prophela : ï tione descendere, neganles originale peccalum ;
Delicta juventutis et ignorantioemeoene memineris quamvisignoranlia et difficultas, etiamsi essent ho-
(Psal. xxiv, 7). Sunt eliam necessilatë facla impro- minis primordia naturalia; nec sic culpandus, sed
banda, ubi vult homo recte facere, el non polest. laùdandus Deus esset, sicut in eodem libro tertio
Nam unde sunl illsevoces : Non enim quodvolofacio disputavimus.]
bonum,sedtjuod odi malumhoc ago (Rom.vu, 15). -j-Vicies,doctor eximius,quaniis tuas perversas in-,
Et illud : Velleadjacet mihi, perficereautem bonum, tèrpretatiunculas viribus conlerat, qui loties liberum
non (Ibid.v, 18). Et illud : Caro concupisciladvër- voluntalis arbitrium nuncupando, motumque animi,
sus spiritum, spirilus aulem advërsus carnem. Hoec el nihil aliud definiendo, tais differentiis adeo veri-
enim sibi invicem adversanlur, ut non ea quoevullis tate valïatus obsislit, ut eas prorsus nihil esse con-
faciatis (Gai. v, 17). Sed hsecomnia hominum sunt, firmel. Tu ipsequoquelantura libi conlrarius existis,
ex illa mortis damnatione venienlium.Nam si non-est ul aut non videris, aut ab aliis minime videri puta-
istapoenahominis, sed natura, nulla istapeccata sunt. veris te eatenus liberum voluntalis arbitrium défen-
Si enim non recedilur ab eo modo quo nàturaliler disse, ut définiras liberam voluntatem electionem
factus est, ila ul melius esse non possil, ea qusedébet esse liberse voluntalis, et perdidisse hominem
facil, cum hsec facit. Si autem bonus homo esset, A.nalurani suam, si liberum voluntalis arbilrium
aliter esset. Nunc autem, quia ila est, non esl bonus, perdidisset : nunc aulem, aut tui oblitus, aut le-
nec habel in poteslale ut bonus sit, sivenonvidendo genles tua ludificare niolitus, molum animi a volun-
qualis esse debeat, sive videndo, el non valendo esse late conaris secernere, quasi aliud possit esse animas
qualem debere esse se videt. Poenamislam esse quis moveri quam velle. Movelurenim volendo, quemad-
dubilel? Omnis autem poena si jusla est, peccati modum Paler memorabilis definivit, in tantum ut
poena est, et suppliciumnominalur. Si autem injusta molus ejus nequaquam sil aliud quam volunlas. Hanc
poena est, quoniam poenam esse nemo ambigit in- eliam a Dominoprseparari et Scriplurse auctorilas,
justa aliquo dominante homini imposila est. Porro el lanlorum Patrum consensus evidenler. alque
quia de omnipolentia Dei et justilia dubitare démen- iinmulabiliier docel, prsedicat, imo confirmât.
tis est, jusla hsec poenaesl, et pro peccalo aliquo Tu vero cran id haclenus negaveris, alque ul ila
pendilur. Non enim quisquam rajustas dominalor dixerim inficialus fueris, noya adinveniioneausus es
aut subripere hominem poluit velut ignoranti Deo, dicere, motum tuum proepararia Domino, non vo-
aut exlorquere invita, lanquam invalidiori, vel ler- lunlatem, quod quia et adversum veritàii, el con-
rendo., vel conturbando, ul hominem injusta poena trarium auctorilati monslralum est, adjuvante Do-
cruciaret. Relinquitur ergo ut hsec poena jusla de mino ad alia calumniarum tuarum venena, quanta
damnatione hominisveniat. Et alio loco : Approbare, sinl,.vïdèrida transeamùs.
inquam, falsa pro veris ut erret invitas, el resi- Dicis (cap. S, n. 5, sect. 1) : Sancto Auguslino
stente alque lorquente dolore carnalis vinculi, multoliesnobisinculcante, apertissimecrediinterioris
non possit [al., posse] alibidinosis operibus lempe- hominis subsianlialemtrinilatemin his tribus, essen-
rare, non est nalura inslituti hominis, sed poena tia videlicët,et voluntale, el scienlia conlineri. El posl
damnati. Cum aulem de illa volunlate recte fa- pàuca (cap. 8, n. (i, sect. 2) : Hoecigitur tria unum
ciendi lequimur, de illa scilicet in qua homo factus sunl, et una natura : iota deinde anima natura vo-
est, loquimur. . , lunlas est ,elc. Quseverba,tua quam sint mendacio-
Ecce tam longeantequam Pelagiana hsèresisexsli- rum nebulis caligala, ejusdem sanclissimi Palris
tisset sic disputavimus, velut jam contra illos dispu- Augustini verbiseluceat, qui in libro de sancta Trini-
taremus. Cum.ënim omnia bona dicerentur ex Deo* late oclavo (lib. xv, cap. 3) ad eam verâciter quanluin
id est et magna, et média, et minima : in mediis mortàlibus concedilur çognoscendam, .ta invitando
quidem bonisinvenitur liberum voluntatis arbilrium, docel) doeéndoinvitât, [ul per vcritatem quse intel-'
 1107 S. PRUDENTn TRECENSIS EPISCOPI 1108
lecta cpnspicilur, et per bonum summum a quo est À f Ecce let trinilatibus sagaciter invenlis, subtili-
omne bonum, et per justiliam propter quam diligitui ter perlraclatis, ea nimirum prefunditate invenlio-
animus justus ab animo etiam nondum justo, ut na- num, ut nonnisi capacissimis gratia superni mune-
tura non solum incorporalis, verum.eliam immuta- ris infundente perspicua sint, nusquam anima dicta
bilis, quod est Deus, quantum fieri polest, intéllige- sunt, nusquam animse essentia appellatse, sed in se
retùr, admonùi, et per chàrilatèm, quse in Scriptu- qusecunque triniiates invenlse sunt unius essenlise,
ris sanctis Deus dicta est (IJoan.jy, 8), per quam quaiisciinque ipsa essentia sit, exsistëre disputalura
cbepit u'tcunque eliam Trinitas inielligenlibus appà- atque perlraciatum est.Esse aulem ea in anima, non
rere, sicut sunt amans, et quod amalur, et ampr. vero subslantiam animse, et ipsa tanlorum Iibrorum
In nono, ad imaginera Dei, quod est homo secundum effusissima disputalio perdocet, nec ullalenus ratio
mentem, pervenit disputatio; et in ea qusedam tri- dissuadet. Quo lamen id .eliam simplicioribus liqui-
nitas invenilur, idest mens, et nplitia qua se novit, dius pateal, ejusdem memorandi el memorabilisAu-
et ampr quo se nolitiamque suam diligit ; et hsec gustini senlenliam ex libro ejusdem operis pra>
tria sequalia inter se, et unius osleiiduntur essentise. ferendi quinlo decimo ponamus, qua easdem tri-
In decimo hoc idem diligentius subliliusque tracta- nitates ab essenlia animse veraciler subtiliterque
tum est, àlque ad id perductum,' ut inyeniretur in B secernit, quse ila se habet (De Trin. lib. xv, cap.
mente evidentior trinitas ejus, in memoria scilicet, 6, 7). [Ecce, inquiens,. ergo trinilas, sapienlia scili-
et intelligenlia, et vpluntale. Sed queniam et hoc cet, et notitia sui, et dilectio sui : sic enim pi in
cbmpertum est, quod mens nunquam esse ila potue- homine invenimus trinitalem, id est menlem, et
ril, ut non sui meminisset, non se intelligeret, et di- notitiam. qua se npvil, et. dilectionem, qua se dili-
ligerèt, quamvis non semper se cogitaret; cum autem git. Sed hsec tria ila sunt in homine, ul non ipsa
se cogitaret, non se a corporalibus rébus eadera co- sint homo ; homo-pst enim, sicut vêleras definierunt,
gitalione discerneret : dilata est de Trinitate, cujus animal raiionale morlale. Illa ergo excellunl in ho-,
hsec imago est, dispulalio ; ut in ipsis eliam corpo- mine, non ipsa sunt homo, et una persona, ia est
ralibus visis inveniretar trinitas, et distinctius in ea si.ngulusquisque homo, habet illa tria in mente. Quod
lëctoris exercerelur intenlib. In ûndécimo ergo ele- si etiam definiamus hominem, ut dicamus, homo est
clusest sensus oculorum, in quo id quod invenlum subslantia ralionalis conslans ex anima et corpore,
esset, etiam in cseteris quatuor sensibus corporis et non est dubium hominem habere animam quse non
non dictum posset agnosci : atque ita exterioris ho- est corpus, habere corpus quod non est anima, Aç
minis trinitas primo in his quse cernuntur exlrinse- • per hoc illa tria non homo sunt, sed hominis sunt,
cus, ex corpore scilicet quod videtur, et forma quss -• vel in homine sunt. Detractp etiam corpore, si sola
in'de in acie cernentis imprimitur, et utrumque co- anima cogilelur, aliquid ejus est mens-, tanquam
piilaiiiis intentione voluntalis, apparuit. Sed hsec caput ejus, vel oculus vel faciès, sed non hsec ut,
tria non inter se sequalia, nec unius esse substanlise corpora cogilanda sunt.- Non igitur anima, sed quod
clariiërunt. Deinde in ipso animo ab his quseexirin- excellil in anima, mens vocalur. Nunquid aulem
sëciis sensa sunl velut inlroducta inventa est-altéra possumus dicere irinilaiem sic.ëssë- in Deo ut ali-.
trinitas, ubi apparèrèni eadem tria unius esse sub- quid Dei sit, nec ipse [al., ipsa] sil Dëus? Quapropter
stanlise : imàginalio corporis, quse in memoria est, singulus quisque homo, qui non secundum omnia
et inde infonnatio cum ad eam vertitur [al., conver- quse ad naturam pertinent ejus, sed secundum solam
titur] acies cogitantis, et utrumque conjungens in- menlem imago Dei dicilur , una persona est, et
teritio voluntalis. Sed ideo isla trinitas ad pxlerib- imago est triniiatis in mente. Trinitasvero.illa, eu?
rem hominem reperla est perlinère, quia de corpori- jus imago est, nihil aliud esl tota quam. Dëus, nihil
bus illata est, qusesentiuntur extrinsecus. In duode- aliud est Iota quam Trinilas. Nec aliquid ad naluram
cimo discernenda visa est sapientia ab scienlia [al., Dei pertinet, quod ad illam non pertineat trinila-
scientia à sapientia], et in ea quse proprie scienlia tem : et 1res personse sunt unius «sseritise,non sicut
nuncupalur, quia inférior est, prius qusedamsui ge- singulus quisque homo unapersona. Ilemque in hoc
neris trinitas inquirenda : quse licet ad inleriorcm magna distanlia est, quod sivemenlem dicamus ho-
hominem jam pertineat, nondum tamen imago Dei minem [al., in homine] ejusque notiliam et dileclio-
vel appellanda sit, vel putanda. El hoc agilur in ter- nem, sive memoriam, inlelligenliam, voluntatem}-
tio decimo per commendationem fidei Christian». nibil mentis meminimus nisi per memoriam, nec
In quarto decimo autem de sapienlia hominis vera, inlelligimus nisi per intélligëntiam, nec ainamus nisi
id est Dei munere in ejus ipsius Dei parlicipatione per voluntatem. At vero in illa Trinitate quis audeat
donalo [al., de munere ejus in ipsius Dei parlicipa- dicere Patrem, nec se ipsum, nec Filium, née Spi-
tione donaia], quse ab scienlia dislincla est, disputa- ritum sanclum intëlligére nisi.per. Filium^ vel dili-
tur ; et eo pèfvénït disputatio, ul trinitas appareat gere nisi per Spiritum sanctum : per se aulem me?
in imagine Dei, quod esl homo secundum menlem, minisse tanlummodo vel sui, vel Filii, vel Spirilug
quse renovatur in agnitione Dei secundum imaginent sancti.]
ejus qui creavit hominem ad imaginem suam, et sic f Et csetera quse de incomprehensibilitatë tant»
percipil sapienliam ubi contemplatio est selernorum. majestatiSjjSubtiUssimusdisputalor el veracissimuf
 1109 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. H10
pértraclalor copiose disseruitl Item post mulla cum  tuetur per inlelligenliam, amplectitur per dilectio-
le scientia Dei dissereret (Ibid., cap. 13). , nem, profecto reperit illius summse Trinilalis ima-
[Scriplum est, inquit , in libro Ecclesiaslico : ginera. Ad quarii summara Trinitatem reminiscen-
Antequamcrearenlur, omnia nota sunt illi, sicet post- dam , Videïidam, diligehdam, ut eam recordetur
quam consuinmatdsunt (Eccli. xxm, 29).,Sic, inquit, eam coniemplèïu'r, èa delectetùr, lotum débet re:
non aliter, et antequam crearenlur, el postquam con- ferre quod vivit. Veram ne hanc imaginem ab eadem
summata sunl, sic ëi nota sunt. Longe est igilur buic Trinitate', factam , et suo"vitio in deterius cominu-
scientisescienlia n'oslra dissimilis. Quseaulem scien- talam, ita ëidem compare! Trinitati, ut omnimodo
lia Dei est, ipsa et sapientia; el quse sapientia, ipsa existimet similem ; sed potius in qualicunque ista
essentia sive substanlia. Quia in illius naturse sim- simililudine magnam quoque dissimililudinem cer-
plicitate mirabili non est aliud sapere, âliiid esse; nât, quantum salis esse videbatur, admonùi.] f Et
sed quod est sapere, hoc est et esse, sicut et in'siï- mulla alia, quibus doctor subli|issimiis eadem pru-
perioribus libris ssepe jam diximus. Npslra vero denter exsequilur, quse ob sui longiludinem insérera
scientia in rébus plurimis propterea et amissibilis huic operi devitamus.
est et receplibilis, quia non hoc est nobis esse quod Quid,o dialeclice, facis? Calumniaris beatissimum
scire vel sapere : quoniam esse possumus, eliamsi " Auguslinum dixisse ssepius quod nunquam, sicul a
nesciamus, neque sapiamus ea quse aliunde didici- te fingitur, dixisse reperiiur :,ÏK dicis cssenliam
mus. Propter hoc, sicut nostra scientia illi scientise animaivoluntatemalque scientiam;bealus Augustinus
Dei, sic et nostrum verbum quod nascitur de nostra dicit voluntatem atque scientiam non esse illius es«
scienlia, dissimile est illi.Verbo Dei quod natum est senliàm. Creando quippe Deusuniversilatis condilor.
de Palris essentia. Taie est aulem acsi dicerem de animse raiionali eonlulil ut meminisset, inlelligeret,
Palris scienlia,,de. Palris^ sapienlia; vel, quod est vellet, sciret, saperai, diligeret, posset, discernerai,
expressius, de Pâtre scientia, de Paire sapienlia. ] et alia coniplura,.qusecunque sempilerna illius boni-
f Item in eodem (cap, 20) : [Quocirca ridenda est tas ei conférenda judicavit. Acper hoc falsa indubi-
dialeclica Eunpraii, a quo Eunomiani hserelici exorli tanier cpnvincilur asserlio tua, qua Pelagianis fa-
sunt, qui cum non.potujsset intelligere, nec credere yens, eorumdenique errores pervicaciter confovens,
voluisset, unigenitum Dèi Verbum, per quod fada lanlum voluulati humanse tribuere prsesumpsisli,
sunt omnia, Filium Dei esse natura, hoc est, de sub- quantum nec ipsi Pelagiani, nec alius quispiam tri-
stanlia Palris genitam, non nalurse vel substanlise buisse reperiiur. Hseccineest oralio tua, qua inilio
suse sive essenlisedixit esse filium, sed filium volun-.hujus pericopes (cap. 8, n. 7, sect. 1) Dei miseri-
talis Dei,.accidentem scilicet Deo volens asserere " cordiara dixeras postulandam, ut le in lan.loruin
voluntatem qua gigneret Filium : videlicët ideo quia errprum labyrinthum induçeres? Nimirum implela
nos aliquid aliquando volumus, quod anlea non vo- est apostolica proteslatio, quse dicit : Pelilis, el non
lebamus ; quasi jion propter ista mutabilis inlelli,- acçipilis, eo quod maie pelilis (lac. iv, 3). Vide-
gatur nostra natura, quod absit ut in Deo esse cre- rat enim omnipotenlissimo suo intuilu Dominus,
damus. Neque enim pb; aliud,scriplum est : Mulixe scienscogitalioneshominumquoniam vanoesunt-(Psal.
cogitalionesin .cordé viri,.çoi)silium autem Domini XÇIII, 11), intentionem animi lui yanilali deser-r
manetinoeternum(Prov. xix,21). Nisiutintelligamus vire polius quam veritati ; idcirco avertit auditum
siveçredamus, sicutselernum Deum,ita seternumesse clementisea prece demenlise, quoniam voluntale et
consilium ejus, ac per hoc immutabile, sicut ipse est, veriiate déserta in hsec tani impia lapsus es. a Au-
Quod,autem de cogitalionibus, hoc etiam de volun^ gusti.n.us.Çonfessionumlib. xni (cap..20) : [Aut quid
tatibus verissime dici, potest. Multse,yoluntales. in tè proineruit inchoalio. çrealurse.spirilalis, ut salteni
corde viri, voluntas aulem Domini manet inseier- tenebrosa flujtarel similis abysso lui.dissimilis, nisi
num..] , .,. per idem Verbum cpnverterelur ad idem a qup facta
f Etpostpauca(/tid.) : [De creatura etiam quam n est, atque ab eo illuminata lux ,fieret, quamvis non
fecit Deus,,quantum yaluimus, "admonuimuseos qui sequaliler, lamen conformis formse sequali libi. Sjcut
ralionem de rébus talibus poscunt, ut invisibilia ejus, enim corpori non hoc est esse quod pulchrum esse,
per ea quse.facla sunt, sicut possent, mtelleeia con-: alioquin déforme esse non posset : ita etiam creata
spicerent, et maxime per rationalem ve;lintellectaa-: spiritui non id est visere, quod sapienler vivere;
lem crealurara, qua) facla est ad imaginem Dei*per, alipquin incommutabiliier s.aperet. Bonum aulem
quod velut spéculum, quantum possent, si possent, illj.esthserare tibi semper, ne quod adeptusestcon^
cernèrent Trinitatem Deumin nostra niemoria, inlelli- versione, aversione.tamen (amitlat, et relabatur in
genlia, voluntale. Quselria insua mente nàturaliler vilam lenebrosse abyssi similem.] f Isidorus i,n libro,
divinitus institala quisquis vivaciter perspicit, et Elymplpgiarum. (Orig.:]lib..yii,.,cap. 1). [,.Djc^nt.uc
quam magnum sit in ea, unde pptest eliam sempi- autem et alia noroina qusedam in Deum substanlia-
terna immulabilisque nalura recoli, conspici, amr. liter '• simplex autem dicilur sive non amittendo id
plecti, concupisci, reminiscitur per memoriam, in- quod habet, seu quia non aliud est ipse et aliud quod
» Àdditioïn caice pagïriav '
 1111 S. PRUDENTll TRECENSIS EPISCOPI 1112
in ipso est, sicut in homine, cujus est aliud esse, et A sed necessilatë imperfeclionis lapsus esse dicendus
aliud sapere. ] est.
f Videamus aliam falsitatem tuam qualiter mem- Constat igitur imperfeclionis anctori deputetar
bra carnium Behemolh sibi cohsereant, et squammse quidquid imperfeclionis necessilaie peccalum est :
altéra alteri conjungalur ; dicis enim : quod quia absurdissimum, imo nefarium est cre-
JOANNES SCPTUS. dere, restât ut hominem et perfectam conditum et
voluntatis libertale mandati cuslodiam prsevarica-
(Cap. 8,n. 8, sect. 5.) © Ideoprimum animalecor- tum esse fatearaur. Si enim
hominis anle adhuc deerat imperfecta liberlas vo-
pus peccalum, quia quod luntalis est
ei propterproecepticustodiam fuerat addendum, id est , data, prorsus nec libéra est dicenda :
ex eo a omnis enim liber aut perfecte liber est, aut si non
spiritale. Ac per hoc quod aliquid perfeclione
ndturoedefuit, erat animale, ex eoquod nihil ei deesset, perfecte, profecto nec liber : quomodo enim liber
dalur est, qui aliqua sui parte est imperfeclus? Non est
fulurum spiritale. Hinc, inquiens, intelligi pri-
mam hominis voluntatem liberam nàturaliler fuisse igitur dubilandum perfectam primum hominem çon-
nulli adhuc morli obnoxium, quse illi ob
creatam, cui lamen aliquid adderetur si proeceplumDei diluin, admissionem
servare vellet, ut sicut animale corpus potuit mori, peccati juste est retribuia ; cura post
adhuc non erat ita volunlas libéra ad- B peccali commissum jam morli obnoxios legamus
quia perfection, modum esse perfeclos; scriptiim
huc animalis merilo,.quia morlalis , potuit peccare, secundum quemdam
est enim in Genesi : Noe vir justus atque perfeclns
quia adhuc non erat perfecla; qnoe.ulique perfectio et Dominus in Evangelio monét :
libertalis post mandati custodiam impleretur, dum ei (Gen. vi, 9);
Estole perfecti sicut el Pater vester coelestisperfeclus
peccandi voluntas penitus auferretur. est (Matth. v, 48) ; et Apostolus : Quotquot ergo
CPRRECTIP. '
perfecli sumus, hoc leneamus (Phil. m, 15), et reli-
f Videris primerum nosiri generis propagatorum qua. Constat autem superioribus infaustse disputa-
sequi senlentiam, qui cum volunlate propria pecca- t'ionis tuse partîbuS te sategissë ut raiionali creatarsê,
vissent, causam in Deum conlumaciter retorserunt. id est et angelis et hominibus, liberam volunta-
Nam inlerrogata mulier respondit ; Serpens decepit tem, id est liberum arbiifium secundum te crea-
me, et cotuedi (Gen. m, 14). Vir aulem : Mulier tam divinitus approbares , quod lamen donum inde-
quant deilislimihi sociam, dédit mihi et comedi (Ibid., bitse largitalis Dei cum fides catholica. intellectuali
12 ). Nimirum eo suse responsionis contumaciam creaturse, et angelicse videlicët et humanse colla-
porrigentes, ut non suse voluntali culpam prsevarî- tuni prsedicet, nimirum sequitur ut eamdem imper-
cationis, sed dispositioni Conditoris ascriberent, qui C feclionis notam angelicse creaturas aduras. Si enim
vel serpentem paradiso admiserit, vel raulierem viro uterque, angélus scilicet et homo,' liberum arbi-
sociam dederil ; quasi creatura quselibet, non na- trium largilale Condilorisestconseculus, necesse est
lurse condilor auctorque prsecepti solus audiendus aut ulrumque imperfeclum asseras, aut nonsequaliter
sequendusque indubitanter forel, cum transgressio- arbitrii libertate donatam, quod te nullatenus reor
ns eorum causa nulla sil alia quam libersevolunta- ausurum, qui loties liberam voluntatem utriusque
tis spontanea in inferiora deflexio. Tu econlra, quia rationalis creaturse etiam plus quam nécessitas po-
mortem corpori alque animsepropter imperfectionem sceret aslruxisti. Si ergo constat utrumque libertale
sui obvenisse dicis, causam morlis Deo assignas, donalum, constat utrumque non, ut sommas, impér-
qui hominem fecefit imperfeclum. Si enim secun- fécte, sad, ut habet verilas, perfecte creatum. Per-
dum le imperfeclus est condilus, sequitur ut lapsus fectam vero angelum primordialiter condilum testa-
ejus de imperfectione veniens, non ipsi deputetur, tur prophela , qui lapsui ejus volunlario exprobrans
sed Deo : quod qnam sit impium et a veritate alie- ait : Tu signaculum simililudinis Dei perfeclns décore
num, perfecto nulli dubitare permitiitur. Fides au- in deliciis paradisi Dei fuisii (Ezech., xxviu, 12);
tem catholica inconcusse tenet et prsedicat, huma- et Dominus ad Job . Ipse est principium viarum Dei
nam naluram rectam atque perfëclam a Creatore (Job'xL, 14), quorum explanationein beatus Grego-
summe et singulariter bono conditam,"omnibusque, rius in libro Moralium xxxii (cnp.l8).Itaexsequitur :
quibus eam secundum ulramque substantiam consi- [Velut si aperte diceret : ldcirco ad tam mulla
stera judicavit, bonis donatam : quippe cui secun-; fortiter sufficil, quia in nalura- rerum hune creando
dum corpus nihil honesli defuit, et secundum ani- per substantiam Condilor primum fecit. Quid enim
mam nihil decoris abfuit, adeo utliberrima volunlate vias Domini nisi ejus acliones accipiraiis, de quibus
donata semper haberet liberum inhserere Condilori, perprophetam dicit : Non enim sunl vioemeoesicut
si mandati custodiam obedienler servavisset : ac vioevestroe (Isa. LV, 8). Et principium viarum Del
pér hoc nulla necessilatë, sed-voluntatis propria Behemolh dicilur, quia nimirum cum ciincta creans
libertate peccavil, quam nullatenus poluit evilare, ageret, hune primum condidit, quem reliquis angelis .
quia secundum le imperfeclus est condilus : imper- ëminentiorem fecit. Hujus primatus eminentiam
feclio ergo ipsa necessario impulit ad peccandum : conspicil prëphéta cum dicit : Cedri non fuérunf
qui enim imperfectione mandatum ànctoris irans- altiores illo in paradiso Dei; abieies non ddéqua-
gredi compulsus est, jam non libertate voluntalis, verunt summilalem ejus; platani non fueruntwquoe
 1113 DE PROEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1114
frondibus illius. Omne tignum paradisi Dei non es. A diximus, regio lapis fixus maneret. Habuit ergo lapis
assimilatumilli el pulchriludini ejus, quoniamspecio- iste foramina, sed per superbisevitium charilalis auro
sum fecit eum in multis condensisque frondibut non sunt repleta. Nam quia idcirco colliganlur auro
(Ezech. xxxi, 8, 9). Qui namque accipi in cedris, ne cadant, idcirco iste cecidit, quia eliam perforalus
abietibus et plalanis possunt, nisi illa virtutum coe- manu artificis, amoris vinculis ligari contempsit.
leslium procerse celsitadinis agmina, in seternsE Nunc aulem cseleri lapidés, qui huic simililer fueranl
lsetilise viridilate plantala? quse quamvis excelss perforati, pénétrante se invicem charitate ligali sunl,
sint condita, huic tamen nec praelata sunt, nec alque hoc in munere, islo cadente, meruerunt ut
sequala. Qui speciosus faclus in multis condensisque nequaquam jam de ornamenlo regio cadendo sol-
frondibus dicilur, quia prselalum cseteris lëgionibus, vantur. Hujus principalus celsitudinem adhuc idem
tanto illum species pulchriorem reddidit, quanic prophela intuens, adjungit : Tu cherub e.rlenlus et
[al., quanta! et supposila angelorum mùltiludo de- protegens in monte sancto Dei, in mediolapidum igni-
coravit. Ista arbor' in paradiso Dei lot quasi con- torum perfecius ambulastis (Ezech. xxvui, 14). Che-
densas frondes habuit, quot sub se positas superno- rub quippepleniludo scientioeinterpretalur, et idcirco
rum spirituum legiones altendit. Qui et idcirco iste cherub dicitur, quia transcendisse cunctos
peccans sine venia damnalus est, quia magnus sint B scientia non dubilatur, qui in medio lapidum igni-
comparatione fuerat creatus. Hinc. ei rursum pei torum perfectus ambulavit,' quia inter angelorum
eumdem prophelara dicilur : Tu signaculum simili- corda charilalis igné succensa clarus gloria condi-
ludinis Dei, plenus sapientia et perfecius décore, in tionis exslilit. Quem bene extentum'acprotegéniem
deliciis paradisi Dei fuisti (Ezech. xxvui, 12). Mulla dicit. Omne enim quod exlenti protegimus, obum-
enim de ejus magniludine locuturus, primo verbo bramus. Et quia comparatione claritatis suseobum-
cuncta complexus est. Quid namque boni non habuit, brasse cselerorum claritatem creditur, ipse extentus
si signaculum Dei simililudinis fuit? De signaculo et protegens fuisse perhibetur. Reliquos enim quasi
[al., sigillo] quippe annuli talis simililudo imagina- obumbrando operuit, qui eorum magnitudinem ex-
liter exprimitur, qualis in sigillo eodem essenlialiter cellentia majore iranscendit. Quodergo illicspeciosus
habetur. El licel homo ad similitudinem Dei creatus in multis frondibus, quod illic signaculum similitudi-
sit, angelo tamen quasi majus aliquid tribuens, non nis, quod illic cherub, quod illicprolegens dicitur,hoc
eum ad simililudinem Dei conditum, -sed ipsum hic voce Dominica Behemolh 'iste viarum Dei prin-
signaculum Dei similitudinis dicit, ut quo subtilior cipium vocatur. De quo idcirco lam mira in quibus
est in natura, eo in illo simililudo Dei plenius [al., fuil el quse amisit insinuât, ut terrilo homini os-
penitus] credatar expressa. Hinc est quod primatus C tendat quid ipse, si superbiat, de elalionis suse culpa
ejus polenliam adhuc insinuans idem prophela sub- passurus sil, si feriendo illi parcere noluit, quem
jungit : Omnis lapis prétiosus operimenlum tuum, creando in gloria tante claritatis elevavit.Consideret
sardius, et topazius, et jaspis, chrysolithus, onyx, et èrgo homo quid elatas in terra merealur, si et prse-
berillus, sapphirus, carbunculus et smaragdus (ibid., lalus angelis angélus in coelo proslernilur. Undè et
13 ). NoVein dixit gênera lapidum, quia' nimi- bène per prophetam dicilur : Inebrialus est in coelo
rum novem sunt ordines angelerum. Nam cum per gladius meus (Isa. xxxiv, 5). Ac si aperte diceret :
ipsa sacra eloquià angeli, archangeli, throni, do- Qua ira feriam superbos. lerrse perpendile, si ipsos
minaliones, virluies, principalus, polestates, chéru- eliam quos in coelojuxta me condidi, pro elationis
bin»alque serapbim aperta narratibne memoranlur, vilio perculere non peperci. ]
supernorum civiûm quantse sint distincliones osten- f Quibus aucloritatibus suspiciendis, ac per omnia
diiur. Quibus tamen Behemolh iste opertus fuisse venerandis, sole lucidius claret et angelum et ho-
describilur; quia eos quasi veslein ad ornamenlum minem perfeclos condilos, ruinamque eorum non de
suum habuit, quorum dum claritatem transcenderet, imperfectione nalurse, sed de abusione liberse volun-
èx eorum comparalione clarior fuit. De cujus illic tatis accidisse. Quod si corpus hominis ideo mori
adhuc descripiione subjungit : Aùrum opus decoris poluit quia imperfeclum fuit, et anima peccare quia
lui, et forantina tua in die qua condilus es, proeparata imperfecta facta est, jam non erit causa morlis ejus
sunt (Ibid.) Aurum opus decoris ejus exslilit, quia peccatoris voluntas, sed Conditoris ( quod absit) ini-
sap'eniise riarilale canduit, quam bene creatus acce- quitas, videlicët, qui ideo fecerit imperfectum, iit
pit. Foramina vero idcirco in lapidibus fiunt, ut vin- necessario peccaret perindeque morëretur. Et ubi
culati auro inornamenli composilionejunganlur, et est quod Apostolus. ait : Nunquid iniquiias apud
nequaquam a se dissideant, quos inlerfusum aurum Deum (Rom. ix, 14)? et quod adjungit : Absit? Si
repletis foraminibus ligat. Hujus ergo lapidis in ergo, ut habet veritas, nulla: est iniquitas apud
die conditionis suse foramina reparala [al., prsepai- Deum, constat quia nullas nécessitâtes inlëllectuali
est condi- creaturse condendo invila alque •
rala] sunt, qiiia videlicet'capax charilalis inflixerit, quibus
lus. Qua si répleri voluisset, stanlibus angelis tan- captiva peccato sese addicere cogëretur. Quod si
quam positis in régis ornamenlo lapidibus potuisset hanc impërfectionem morialilali assignas, nequa-
inhserere. Si enim cbaritalis auro sese penelrabilem quam ab eadem impieiale récedis, quoniam et si
prsebùisset, saiiclis angelis socialus,in ornamenlo.ul homo ita primordialiter factus est, ut posset iion
 1115 S. PRUDENT!!TRECENSÎSEPISCOPI HlP.
mori si non peccaret, posset etiam mori si peccaret, A (Rom. i, 3). Gabriel qiioqùe, in eadem consentiëns;
non ideo imperfeclus dicendùs esl, quia peccare po- béate Mariasvirgini nunlians : Et dabit, inquit, ei
luit; fecit enim <luodvoluit, non imperfectione Dominus Deus sedemDavid palris ejus (Luc. 1, 52).
adactus, sed vojuniâle alleclus ; nec ideo moriuus Ipse etiam Dominus interrogans Pharisseos, cujus
quia fuerit imperfeçtus.,cura..el mors propter pecr filium dicerent esse Christum ; et respondentibus
catum, et peccatum propter liberse voluntatis aver- David, coniinuo adjunxil : Si ergo filius ejus est,
sionem spontaneam,peccanti acciderunt. quomodovocat eum Dominum (Matth. xxn,-42) î
Faves omnino Pelagianis, ac per hoc die etiam Ubi cum eorum rèsppnsioni aslipulans, sese filium
cum eis, Adam sive peccaret, sive non peccaret mor- David, id est hominem ex homine non negarel,
lalem factum et moriturum, quod lotuni catholica divinilatis suseeininenliam extulit, qui se palris sui,
Ecclesia prsedamnavit (Conc. Afric. cap. 1 ) : qui, id est David Dominum comprobavit: quombdoenim
inquam, ila est conditus, ut possit non mori si non semen Abraham, et filius David, nisi homo verus
peccaret, colligitur ul non imperfeclus dicatur con- atque perfecius ex hominibus veris alque perfèctis?
ditus, sed perfecius ; quippe cui ad sui perfectionem Hinc et Apostolus: Nunquam enim angelos appre-
nihil deesset.si non peccaret : nempe absque ulla hendil, sed semen Abrahoe apprehendit.Undeel de-
mortis aut mprbi conlaminalione, ligni vilsepabiiib B huit per omnia fratribus similari, tentaïus per omnia
salulariter cibalus,.angelicsespcielalis unitus beati- absquepeccato(Hebr, u, 16, 17; îv, 15).
lati, in perpetuura .exsultaret. Hanc iinperfeciionem Qui igitur omnes lentationes hominis absquepècr
si humanse natursedéputas, necesse est ut Dominum çato subiit, profecto plénum alque perfectam,se
nostrum Jesum. Chrjslum eidem imperfeelioni sub- hominem declaravit. Habet àutem fuies catholica
juges : quis aulem audeal dicere imperfeciam ejus Dominum nostrum Jesum Christum ejus condilionis
esse naturam, de quo fideliter caniinus, quia sit hominem ex intemeralo virginis utero in uiiilatem
perfecius Deus, perfecius homo ex anima ratipn'al.i suse, id est Filii Dei, personse sumpsisse,.in qua prir
et humana carne subsistons ? Neque enim vel Appl^ muni hominem ipse çphdidera l : qUod si impérfer
l.inaris audiendus est, qui eum habuisse animam clipne mprtuum primum hominemasseveras,sequitur
negat, dicens quidquid.animsefuerat operatam in eb ul et secundum hominem, i<J est Christum, eadem
divinilatem suam ; neque Manichsei,qui eum corpus imperfectione mortuum asseveras. Aiqui non im-
assumpsissephantasiicum délirant : sed fide plenis- perfectione, sed poteslate el volunlate prppria se
sima,et auctorilate fundatissima confilendum verum mprtuiun esse, testatur, cum dicit : Poiestatemhabîp
habuisse et habere corpus, veram et animam, ni- ;. ponéndi animam meam, et potestatem habeo ilerum
hilque illi aliquatenus defuisse quod perfeclioni bu- 'G sumendi eam,. Nemo tollil eant' a me, sed ego pono
manse,primordiali conditione ipse cum Paire et eam, et ilëruni sumo eam (Joan. x, 18). Et Evange-
sancto Spiritu omnipolenli bonilale contulerat. Hoc lista de illo : Et inclinalo càpile tradidit spiritum
utrumque veraciler eum assumpsisse Isaias pro- (Joan. xix, 30). Qui igitur possè se animam ponere
phela testatur, cum dicit : Ecce virgo in utero çon- aemuniqne résumera testatur, profecto non necessi-
cipiet, et pariai filium, et vocabuntnomen ejus Em7 ; taie imperfeclionis, sed potestate proprîse voluntatis
manuel ; bulyrum et «tel. comedet,ul éciat reprobarè moriem se subisse demonstràt. Ac pèr hoc si di-
malum, et eligere bonum[Isa. vu, 14). Nequeenim stantiam animalis hominis ab spiritali raonstràndàm
femina, qusé est homo, aliud concipere aut parère necessarium duxeras, insolébti nimiruin vocabiilp
poluit, njsi quod erat, id est "hominem , neque Em- ùsus es, ut imperfeclum diceres pre nondum spiri-
manuel, id est. nobiscum Deus, aliud appellari po- tali, qui servata mandati cuslodia expleloque cursii
terat, nisi jipmo verus, qui ësset et Dëus. Neque yitse mundissimsC)volunlateDèi lignovilsedeguslato,
bulyrum ei mei, quibus.omnes humano corpori cibi beatitudini ac gloriseangèlicsènectérëtur'.
necessarii çomprehenduiilpr, cbmedere potera't, nisi Explosa igilurnecessitate imperfeclionis; fatemur
corpus; neque çadaver inanimé vel scire, vel appe- eum libertate voluntalis peccavisse,meritoque pec-
lere, vel attreclare cibos, njsi per animam sese' cati, non imperfeclibnis necessilatë, morlis siippli-
vegetantem, de quo et idem prophela ait : Quiescite cium récépissé. Sed cuni asseris : Idéo corpus mori
ab homine, cujus sp/rilus in naribus ejus (Isa. n,22). potuisse,quia f/eedumspiritalefactum\eràt,coniradïcis
Ubi utramque naturam hominis comprehensam yerilali, quap.ïfer égregium prsédiça'ibremclamât :
nemo dubital. De quo ad Abraham divina promissio Corpusquidemtjfyiiïuuijiest propter peccàium (Rohi.
loquilur dicens : /n semine tuo benedicenturomnes ,yiii, 10); etrilém : Infelix ego>homo1"quis më libe--.,.
tribus terroe;{Gen. xxn, J8); et Moses,ad filios Is- .rabit de corpore morlis hujus? (Rom. vii,524;) 'Hoc-;
raël : Prophelam.susçilabitvobisDominusDeus véster semper et sensit et docuit catholica Ecclesia, hoc
de fratribus vestris, tanquam me ipsum audietis advërsus Pelagianos fortissime "défendit, veracis-
(Deul. XVIII,18),; quid. enim est tanquam me, nisi siine vindicavit, inviclissime astrïïxit. Non enini ne-
hominem sicut ego sum homo ; et ad David ipse Do- cessilatë ingenitse . fragilitatis humana natura" in
minus : De fruclu ventris tui ponant super sedem primis suis propagatoribus cpmpulsa est iii mortem,
iuam (PI,cxxxi, 11 ); cui Appstolus concinit dicens: sed meriip.sui spontanei façinbr'is,sequitaledistricti
Qui factus est ei ex semineDavid secundum carnem judicis àddicla. Veruin qui nécessitaleni pèm'WI
H17 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1118
riàturis crëatis abrbgas, mirum est cur non videris .À ihsipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes,
quia dum imperfectione sui nataram humani pec- slulli facti sunt, et mutaverunt gloriam incorrupiibilis
care, ac per hec mori potuisse asseris, eam irievi- Dei in similitudinem imaginis corruptibiCishominis et
tabilis jugo necessitàtis sUbsternas ; ut ideo nec volucrum, et quadrupedum, et serpentum. Propter
peccatum, née ejus méritum, id est mbrtêm Vitarê quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum,
potuerit, quoniam imperfectione Conditionis tam in immundiliam, ut contumeliis officiant corpora
iiiextricàbili nëcessitati substrala fuerit. Videris sua in semetipsis,qui commulaverurit véritatem Dei
itaque mihi in diibbiis nbn feréndàm Conditori ùni- in mendacium, et coluerunt et servierunl creaturoe
versitatis inferre injuriani ; VideliCet in bpnilàte potius quam Crealori, qui est benedictusin soecula,
alque justitia : nain dum peccatum ad moriem amen. Propterea tradidit illos Deus in passiones
hominis imperfectîoni suseascribis, bonitati auctoris ignominioe : nom feminoe eorum imtnulaveruni
immôdice contradicis, qui (quod absit) noluerit per- naluralem usum in eum usïim qui est contra natu-
fectam condere, quem conditum haberet unde dam-" ram ; simililer autem et masculi, relicto naturali usu
naret.'Rursum dum poenam, id est moriem hominis, feminoeexarserunt in desideriis suis : invicem masculi
imperfeclionis nëcessitati députas, justiliam judi- , in masculosturpiludinem opérantes,etmercedem, quam
caniis abjuras; aut certe fato sive fortunse cum B oporluit, erroris sui in semetipsisrecipienles. Et sicut
pâganis frena laxans', Dei providenliam fundilus non probaverunt Deum habere in nàlilià, tradidit
absumis; quse quam sint catholicse fidei adversa, illos Deus in reprobum sensum, ut facianl ea quoenon
nullus vel tehuitër, lamen fideliter, Scripturas san- conveniunt; replelos omni iniquilale, maliliq, fornica-
ctas inlelligens ignorai. tione, avaritia, nequitia, plenos invidia, Itomicidio,
Jam vero quod exlrâordinarie de hominis volun- contentione, dolo, malignitate, susurrones , detra-
tale ante peccatum qusé'ri asseris (cap. 8, num. 9, ctores, Deo odibiles, contumeliosos,siiperbos, elatos,
10, sect. 7), quis non videat quanta âbsurditate tuas invenloresmalorum, parenlibus non obediéntes, insi-
disputation'esinvolveris, "utqui hactenus de voluntale pidités, incompositos,sine affeclione, absque foedere,
post peccatum ëtiam libéra iraclaveris, subito ad sine misericordia. Qui cum justiliam Dei cognovissent,
ëàmdem aiité peccatum qualis fuerit evolaveris. De non inlellexefunt quoniam qui talia agunt digni sûht
qua cum nullus dubitel, âul quserendum existimèt, morte, non solum qui faciunt ea, sèd etiam qui cohsen-
vèrbosilati atque jactantise te studuisse procacissi- liunt facientibus (Rom. i, 21-32). Et Prbpheta :
mus innuisli. Sèd Deoagimus gralias, qui le motum Effusa est confusiosuper principes et errdre fecit éos
animse, quam nos voluntatem illius non dubitamus, in invio,,et nonin via (Psxl. evi, 40). Et ipse Dominus
quamvis alio intentionem tuam porrexeris, a se, id G per prophetam : Cum erraverit prophela ille;.ego Do-
est Deo, fieri, tandem aliquàndo facere dignatus est minus seduxi eum (Ezech. xiv, 9). Et "de Achàb de-
coufiieri. Unde et Scriptura clamât. : Proeparatur cipiendo, ut iret et caderet in Ramoth Gàlaad,
voluntas a Domino (Prov. ym, sec. LXX); etApOr audiens polius fahaticos suos, quam prophète Do-
slolus : Deus est enim gui operalur in vobis el velle mini acquiescens, spiritus erroris quserenle Domino,
et operari pro bona voluntale (Philip, H, 13). Et quis iret ad decipiendum illum, cum diceret : Eçjo.
omnes calholici tractaloras consentiunl, et sanctse ero spiritus mendax in oreomnium prophétarum ejus;
Ecclesjse fides orlhodoxa non lacet, nec unquam est audis âb illo : Decipieset proevalebis,egrédere et fàc
ullalenus tacitura. (III Reg. xxu, 20,22)^ Et rursum Apostolus : Cujus
Poslremo cum eorum dementiam exaggeras (num. enim vult miserefur, el quèm vult ihdurat (Rom. ïx,
11, sect. 9), qui causas peccatorum inevitabiles, 18). Et ipse Dominus : Ego ïndurabo cor Pharaonît
coactivasque necessilales in prsedestinatione divina (Exod.x, 27) ; et iterum : In hoc ipsum excitaviie'
falsissime, ul asseris, fingunt, impudentissimé ut ostendam in te forliludinem meam (Rom.ïx, 17).
aslruunt, quodque sit yalde dolendùm, seipsps çph- Quseomnia pius.animus nequaquam yilio D'eïfacien-
senliénlesque sibi ad perpetuse mortis interitam r. Us, sed sequitati tribuit justissime punierilis.
merito erroris detrùdunt; miror cur non te ipsum CAPUT IX,
prius attènderis, qui imperfectionis nécessitâtes ita
novus assertor induxerls, ut ea et raortuum et De eo quod non proprië, 'sed ie'mpora'liumrérùin simi-
- litudiné proedieanlur de Deo proescientiaet proede-
peccassè primum.hominem absque auctoritatis mu- . simatio..., .<-„ ; ,:;,-;-.;,,:..u-,:...- . r-;
iiimine pTsedicarës.Nâm quod non prsedestinationis " Nono : tuarum articulo -<eonans
dispulationurii
necèssltate, sed justb perindeque inevitabili Dei Pstendere prsescienliam et -prsedestinationemde Deo
judicio post primsevse,trànsgressionis justissimam non proprié, sed lemporalium rerum simililudine
damnatioûem omnes (illp uno singulariter excepta, In quo cum dicis :
nihil habuit prsedicari.
in quo princeps hujus mundi) vblimtarie ' ' '' '"'''
servi peccati effecti,, ad peccandum eliam compel- JOANNES SCOTUS.
lantur, el sûpra satis actuin est, et Apostolus ma- (Cap. 9, num. 2, sect. 1.) © iVi/«£/digne de-Deo
nifestât dicens : Quia cum cognovissentDeum, non dici.
sicut Deum glorificaverunt qui grattas egerunt, sed CORRECTIO.
epanuerïint in cogiiàiionibùs suis et obscuratum est f Verum est quidem illam inèffapïfem, ihcôrpo-
 1119 . S. PRUDENT1ITRECENSIS EPISCOPI H20
ream immutabilemque naluram, quse est Trinitas, A eliam deitati ejus.conveniunt, quamvis inseparabilis
Unuset verus Deus, jiullis corporalïum rerum signis post unilionein Dei et hominis unilas veraciler prse-
ac vocibus proferri valere : quantum tamen ipso dicetur, perindeque quse sunt hominis Deo, et quse
universilalis auctore dalur alque conceditur ipsis Dei sunt homini soleant deputari, quod protuleras
quibus humanam naluram uli dédit, verborum si- affirmares, prorsus ralioni non convenit : aliud est
gnificalionibus, pro munere distribuerais,, el capa- enim divina, aliud humana Iractari. Mulloilaqtieme-
çîlaie sumeniis, digne quse sua sûnt voluil atque lius fuerat Patrum regulis inhserere, quam propriis
instiloit prsedicari. Sed cum dicis (num. 5) eis uli adinveutionibusevanescere. Beatus namque Augusti-
humance ratiocinationis post peccatumprimi hominis nus, cumde hac eadem re aculissime.et, juxta morem
laboriosam egestatem, nonne fidelius veraciusque suum, augustissime disputaret, ila in libro de sancla
diceres divinorum eloquiorum auctoritalem ? Quse Trinilale v loculus est (cap. 8,9,13,16) : [Quapropter
enim humana raliocinalio unquam Deum plene co- illud preecipueteneamus, quidquid ad se dicilur prse-
gnovii, salis asseruil? Licel namque quidam phi- slanlissima illa el divina Trinitas [al., sublimitas],,
losopborum de Deo, quantum ab ipso lacli sunt, substanlialiter dici; quod autem ad aliquid, non
qusedam compeienler prolulerint, nunquam tamen subsiantialiter, sed relative : lantamque vim esse
ante divinse legis proinulgalionem tante rei subli- B ejusdem substanlise in Paire et Filio et Spiritu san-
milatem perspicere aut suis ratiocinalionibus in- cto, ut quidquid de singulis ad seipsos dicilur, non
venire valuerunt. Ac per hoc divinse magis depu- pluraliter in summa, sed singulariter acçipialur.
landum est bonilati, qui cum se a suis Velletfide- Quemadmodum enim Deus est Pater, et Filius Deus
liter et veraciler nunliari, taies quoque id esl a est, et Spirilus sanclus Deus esl, quod secundum
c'ullu sui nominis alienos, suse majestalis quanlu- substantiam dici nemo dubitat ; non tamen très deos
lacunquë holilialion, fraudavit.. Qui tamen, secundum sed unum Deum dicimus eamdem ipsam prsestaiitis-
Apostolum, cum cognovissentDeum, non sicut Deum simam Trinitatem. Ita magnus Paler, magnus Filius,
glorificaveruni, aut gralias egerunt, sed evanueruni magnus Spirilus sanctus ; nec lamen très magni,
in -desideriis suis; dicenles enim se esse sapien- sed unus magnus. Non enim de Pâtre solo, sicut
tes, stùlfi facti sunt (Rom. i, 21, 22). Porro cum hserelici perverse senliunl, sed de Paire, el Filio, et
Deum cogneyissënt, ac de Deo ratiocinati dican- Spiritu sancto scriplum est : Tues solusDeus magnus
lur, nunquid Deum , sanciam videlicët Trinita- (Psal. LXXXV, 10). Et bonus Paler, bonus Filius,
tem cognovisse, au! suis dispulalionibus compre- bonus el Spirilus sanctus : nec 1res boni, sed unus
heiidisse dicenlur? Quis tam menlis inops ita desi- bonus; de quo dictum est: Nemobonusnisi unus Deus
ut hsec eos confirniet? Credibi- '"
piat, apprehendisse (Marc, x, 18). Etenim Dominus Jésus ne ab illo qui
lius est igitur a veris prsediealonbus hune eos audi- dixerat, Magisterbone(Luc. xvm, 19,18), lanquani ho-
tum primitus imbibisse, ac supernselargilalismunere minemcompellans, secundum homjnem lanlummodo
super re tanta aliqualenus taclos, ejus considera- intelligerelur, ideo non ait, nemo bonus nisi soins
tioni mentis oculum inlendisse. Deus enim, ut ait Paler, sed : Nemo bonus nisi unus Deus. In Palris
4poslolus (Phil. m, 15), illis revelavit, sed quia enim nomine, ipse per se Pater pronuntiaiur: in
Deum non glorificaveriiit, aut gralias egerinl, eva- Dei vero ël ipse et Filius et Spiritus sanctus, quia
nuisse in desideriis suis. Ut quem suis raliocinalio Trinitas unus esl Deus. Situs vero, et habitas, et
nibus, non autem pielale et,auctorilate divina sese loca, el tempora non proprie, sed translate ac per
comprehendere putavissent, ipsa sui prsesumpliône similitadines dicunlur in Deo. Nam et sedere super
relisi, quid suis viribus hequiverint, monstraretur. Chérubin dicitur (Psal. LXXIX,2), quod ad silum
Quod tibi etiam merilo conligisse eertiim est, qui dicilur : El abyssitm tanquam vestimenlum amictus
dum eorum ratiocinationibus Deum subdere non (Psal. cm, 6), quod ad habitam. Et : Anni lui non
metuis, veritale fraudatus, ipso infirmitalis pondère déficient (Psal. ci, 28), quod ad tempus; et : Si
prsegravalus, jure succumbis. Relictis enira caiholi- ascenderoin coelumtu ibi es (Psal. cssxviii, 8), quod
corum Patrum regùlis, quas divinorum eloquiorum 1D ad locum. Quod aulem ad faciendum allinel, iortas-
perscrutalionibus prudenler ac congrue prsefixerunt, sis de solo Deo verissime dicatur : solus énim Deus
dura nova fingis, ila in ipsis deficis, ut quibus ap- facit, et ipse non fit, neque patitur, quantum ad ejus
probes minime nanciscaris? Si quidem disputans de substantiam perlinet qua Deus est. Itaque omnipo-
his quse contrarielatis loco sumuntur, quorum quse- tens Paler, omnipolens Filius, omnipoiens Spiritus
dam nbsolute,' qusedamconjuncle dicanlur, absoluli- sanctus, nec tamen 1res omnipotentes sèd unus Om-
vasformseexëmplum de Deo non posse inveniri te- nipolens ex quo omnia, per quem omnia, in. quo
stalus es? Quid ergo profuit regulam Deum prsedi- omnia : ipsi gloria (Rom. xi, 56). Quidquid ergô
candi affigere, cujus exëmplum nequeat. inveniri ? ad se ipsum dicitur Deus, et de singulis persbnis si-
Satius enimvero dixerim premenda fuisse silenlio, mililer [ai.,singulariter] dicilur ; id est Pàtré, él Fi-
quam pro regulis nullo exemplofirmandis ad médium lio, et Spiritu sanclo, el simul de ipsa Trinilale, non
deduxisse. pluraliter, sed singulariter dicilur. Quoniam quippe
Verum quod addidisli (cap. 9, n. 4, sect. 4) non non aliud est Deo esse, et aliud magnum esse : sed
facile, ul de his quse homini Chrislo lanlum, non hoc idem illi est esse quod est et magnum esse:
1121 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1122
jproptërea siciii non dicimus 1resessenlias, sed unam A ad servum, Et ideo cum dicimus et Patrem princi-
essenliam, sic non dicimus 1res niagniludines, sed pium, et Filium principium, non duo principia crea-
unara magnitudinem. Essenliam dico, quse oùom turse dicimus, quia el Pater et Filius sitnul. ad crea-
Grsece dicitur, quam usilatius substantiam voca^ turam unum principium est, sicut unus creator,
ï'nùs. sicut unus. Deus. Si autem quidquid in se manet, et
Sicut ergo non dicimus 1res essenlias, ila non di- gign.it aliquid vel operalur, principium esl ei rei
cimus très niagniludines,- neque 1res magnos. In quam gignit, vel ei quam operalur, non possumus
rébus enim quseparlicipaiione magniludinis magnas negare etiam Spiritum sanctum recte dici principium,
sunt, quibus aliud est esse, aliud magnas esse, sicut quia non eum separamus ab appellaiione creaioris,
magna domus, el magnus rapns, et magnus animus, . et scriplum est de illo quod operalur, et ulique in se
iri bis ergo rébus aliud esl .magnitude, aliud esl qued manens operalur : non enim in aliquideorum quseoper
ab ea magnitudine magnum est. Et prorsus non hoc ratur, ipsemulalur el veriilur. Et quseoperalur vide :
est niagniludo quod est magna domus. Sed illa est Unicuiqueaulem, inquit, datur manifestatio Spirilus
véra magnitudo, qua non solum magna esl domus ad utiHtatem. Alii quidem dalur per Spiritum sermo
quse m'agiia est, et qua magnus est nions, quis- sapientioe,alii sermoscienlioesecundumeumdemSpiri-
quis magnus est.; sed eliam qua magnus est quid- B I tum ; alleri autem fides in eodem Spiritu; alii dôna-
quid aliud magnum dicilur : ut aliud sit ipsa lio curationum in uno Spiritu.; alii operalionesvir-
niagniludo, aliud ea quse ab illa magna dicunlur, tulum ; alii prophetia, alii dijudicalio spiriluum, al-.,
Quse niagniludo ulique prirailus magna esl mullo- leri gênera liguarum. Ontnià autem hoecoperalur unus
que excellentius, quam ea quse parlicipaiione ejus alque idem Spirilus, dividenspropria unicuiqueprout
magna sunt. Deus aulem, quia non ea magnitu- vult (I Cor. xn, 7-11), ulique sicut Deus. Quis enim
dine magnus est quse non est quod est ipse, ul quasi tanta illa potest.operari nisi Deus? Idem aulem
parliceps ejus sit Deus cum magnus est : alioquin Deus qui operalur omnia in- ontnibus (Ibid. 6).
illa eril major maguiludo quam Deus, Deo aulem Nam et sigillalim si inlerrogemur de Spirilu sanclo,
non esl aliquid majus ; ea igilur raagniludine magnus verissime respondemus quod Deus sit, el cum Paire
est qua ipse est eadem niagniludo. El ideo sicul non et Filio simul unus Deus est. Unumergo principium
dicimus 1resessentias, sic nec 1res niagniludines; ad creaturam dicilur Deus, non.duo vel tria prin-
hoc est enim Deo esse quod est magnum esse.. cipia.
Eadem causa nec 1res magnos dicimus, sed unum Quomodo igitur obiinebimus nihil secundum ac-,
magnum : quia non parlicipaiione magniludinis Deus cideus dici in Deum, nisi quia ipsius naturse nihil,
magnus est, sed seipso inagno magnus est, quia ipse C ( accidil quo muleiur, ut ea sint accidenlia relaliva,
sua est magnitudo. Hocel de bonilale, et de seter- qusecum aliqua mulaiione rerum de quibus dicilur,
nitaie, etde'omnipoleniia Dei dictum sil, omnibus- aceidunl. Sicut araicus relative dicilur, neque enim
que omnino prsedicameniis quse de Dep possunt esse incipil nisi cum amare coeperil : fit ergo aliqua
pronunliari, quod ad se ipsum dicilur non translate mutatio voluntatis ut amicus dicatur. Numraus
ac per siinililudinem, sed propiïe : si lamen ùë illoi aulem cura dicitur pretium relative dicitur, nec
proprie aliquid dici ore hominis polest. Quod [al., lamen muialus est cum esse coepit pretium, neque
quse! aulem proprie singula in eadem Trinilale di- cum dicitur pignus, el si qua sunt similia. Si ergo,
cunlur, nullo modo ad seipsa,-sed ad invicem, aut;, nummuspolesi, nulla sui mulaiione, mullolies dici,
ad creaturam dicunlur; ei ideo relative, non sub- relative, ul neque cum incipit dici, neque cran
slantialiler ea dici inanifestum esl. Sicul enim Tri- desinil, aliquid in ejus nalura vel forma ( qua num-
nilas unus dicilur Deus magnus, bonus, seternus, niusest) mulalionis fiai: quanta facilius de illa
omnipolens : idemque ipse sic sua dici potesi deilas, incommulabili Dei subslantia debemus accipere ut:
ipse sua magnitudo, ipse sua bonilas, ipse sua seler- ila diealur relative aliquid ad crealuram, ut quam-
nilas, ipse sua omnipolenlia : non sic dici potest vis lemporaliter incipiat dici, non tamen ipsi sub-,
Trinilas Pater. •^ slantise Dei accidisse
aliquid inlelligalur, sed illi
Dicilur ergo relative Paler, idemque relative di- creaturse ad quam dicilur. Domine, inquit, refugium
citur principium, et si quid forte aliud : sed Pater factus es nobis (Ps. LXXXIX," 1) ; refugium ergo no-
ad Filium dicitur, principium vero ad omnia quse abi strum Dëus relative dicilur, ad nos enim referlur :
ipso sunl. liera dicilur relative Filius,. relative dici-, El lune refugium nostrum fit, cum ad eum refn-
lur et Verbumelimago; et in omnibus his vocabulis; • gimus : Nunquid tune fil aliquid in, ejus nalura,
ad Patrem referlur, nihil aulem horum Pater dici- quod, .anlequam ad eum refugeremus non eral?
tur. El principium dicilur Filius : cum enim dicere- In nobis ergo fil aliqua muiatio ; deleriores,
tur ei : Tu quis es .'respondit : Principium, qui et: enim fuimus anlequam ad eum refugeremus,,, et
loquor vobis (Joan. vin, 25). Sed nunquid Palrisi efficimiirad eum refugiendb meliores? in-illo,aulem.'.
principium?.Creatorem se quippe osiendere voluit nulla : Sic et paler nosler esse incipit, cran . per
cum dixit esse principium, sicut et Pater principiumi ejus gratiam regeneramûr, quoniam dédit nobis
est creaturse, eo quod ab ipso sunl omnia. Nam et; potestatem filios Dei fieri ( Joan. i, 12). Substanlia,
creator relative dicitur ad crcaiuram, siput dominusi itaque nostra miilalur in nielius, cum filii ejus
 1125 S.PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1124
èflicimur, simul et ille Paler nosier esse incipit, sed À secundum consiliumvoluntatis suoe(Eph. .1, 11). Li-
nulla suse commuiàtione substanlise : quod ergo Cel itaque dicaniur homines eliam creàtores; condi-
temporaliler dici incipit Dominus [al., Deus], quod tores, factures, operalores,ordinatorèsj dis'positeres,
ahtea non dicebalur,-mànifestum est relative dici': deslinalores, prsedestiiiatores,et mulla similia, ille
non lamëh secundum accidens Dei, quod ei aliquid- tamen, hiodo quodamproprio, etsi relative dicèhdùs
abciderit: sed plane secundum accidens ejus ad est creator, condilor, factor, operalor, dispositor',
quod dici f [ai., dici aliquid Deus incipit] Dominus destinalor,; ac prsèdeslinalbr,qui soins ante cuncta
incipit relative : Et, quod amicus Dei justus èsse pbtuit prsevidère,quamfacerëi; quoniam ipse solus,
incipit, ipse mutatur: Dëus auiem absit ut tempp- omnia quoecunquevoluit fecit in coeloet in terra, in
râlitër aliqiiem diligât quasi novâ'-dileclione, (quod mari et in omnibus àbyssis, ex quo omnia, per quem
in ipso) [ai.,' quse in illo] àhte non erat, apud omnia,inquo omnia, ipsi gloria insoecùlasoecùlorum,
quem nëcprxterita transierunt, et fultira jam facla amen (Psal. cxm, 5 ; Rom. xi, 36).
s:int. Itaque omnes sanclos suos ante mundi coiisli- Quis porro non stupeat fatuitatem tuam? Qui,
tutîoneni dilexlt, sicut prsedeslinavit, sed cura con- cuin sùperius prsescienliamet prsedeslinationem Dei
Verïuntur ël-ihvèrtiùnt-illum; tune irïcipeïe abeo êjus subslantiam asserueris, nunc'translate in eum
diligi dicunlur, ùt eo modo dicatur quo pôlèst hu- g'" dici more Latinorum asseveres, quse substantiam
mànb affecta capî quod dicilur.'"Sicetiam cum iratus nunquam demoiistrant, esse autem hsecrelaliva, et
malis dicitur, et plàcidus bonis, illi muianlur non nullatenus substantiva cuivis elîani simplicibrï palet :
ipse, sicut lux, infirmis oculis aspera, firrais lenis Verûmtamen prsedeslinalionemquoque non substan-
est ipsorum scilicet mulaiione, non sua.] tialiier, sèd relative Dëuin dici posse sicul refugium,
s Hàs -beàlissimus
Augustinus, afflatas Deo, régulas iaudein, laudationem, proteciiohem'niillo modo ab-
nobis de ëo âcùtïssime Véraciiërque derèliquit rë- nuèrîm, quamvis id divina ëloquîa minime com-
spondens- Ariàùorum versutiis, qui insèqUalitalem mendent : àlioquin veluli non creaiib, ôperàtio alque
sanclas Triniiàtis arguments dialecticis pre et corde cbndilio, ila nec destiriàlio ac prsédestinaiio Dëus
peslifero inclamabahl. Tu vero', frigëscente ni'le subsiasUaluer -ulli catholico pronunliandùs atque
Verse'charilalis ardbre, nec contra dialecticum so- falendus est, ne evidenlissimse ralionis auciori-
phîstice agëie; née simplicioribus fratribus consuleré tatî, ac Patris Augustini veràclssimîs dispulaliorii-
delegisli : quippe, dum' affmgis superflua, obscuras bus impudenler, imo infideliter repugnare convïn-
etiam manifesta. Quapropler quod in catalogo sub- catur.
siàntivbrumhominum déstinatibneinporiéré vblùisli CAPUT X.
(cap: 9; if. 5; sect. 2), falsum esse quis nesciatf C De eo quod a contrario intelligendum sit, quando
Nunquam eràm relaliva subslantiam significaiit, dicitur Deus proescire, aut proedeslinarepeccala,
sèd ad aliquid ea perlinère non dubiuin est : de- vel mortem; vel poenàs hominum, vel ange-
,-';:...-
slinare autem* relative dicitur, sicut ' créâre, sicut lorum, '-."•
facere, sicut operari, sicut disponere, dispénsaîé, Decimus blasohemiaruiiituarum lilulus esl
judicare-, quse non subslantiam ulique demon- JOANNES SCOTUS.
slrant, sed ad aliquid relata: prOmunluï, nenîpe
qui deslinat, -sivé^prsedeslinar, aliquid nimirum (Cap. 10, num. 1, sect. lr) De eo quod e contrario
dicilur Deus proescire,aut
destinât, sive prédestinât. Ergo, cum dicimus intelligendumsh, quando
non esse sed proedeslinarepeccala, velmoriem,velpoenashominum,
deslinare, dicimus, aliquid disponere, vel arigelorùni.
ut creare, facere, atque operari.-Nbn igilur de-
CORRECTIO.
slinatip substanlive ; sed dicitur relative : rela-
tivprum aulem non esl substantiam deinonstraré, In quo dum insei-vis dialecticis ac rhetoricis,
lioc non solum divinse, verum, etiam humanse lilte- prorsus à veritale desereris : subdividis enim prse-
rseclamantj et ipsë'usitaiissimus eliam in litteratis scienliam et prsedeslinationem, siciiti et praspara-
quibusque loquendi modiis,!qubd pmnes, aut pêne D Uonem et prasvisionem, dùàbusqué sedibus signifi-
omnes,'destihare, pro eo quod est ordinare atque calionum in Deum translatas asseris,'"ut1,quando
disponere,- dicendi frequentia celebrare ssepiusnon simililudine' sùmiihiur, tiihil aliud significent, proe-
désistant. Non esl igilur destina'tio Deus, neque sub- tër quodipse Creator omnium facturas esset, sive in
slanlivum illius, sed polius relalivum, quo significa- cbnstituenda liniversilàtis substanlia naluralibusque
tur disposasse aille ssécula quidquid in lempore vel ejus qualilalibus, sive in ejus adminislratione in his
post tempora erat ipse facturas. Proinde quamvis lantaminodb, quos proescivitet proedeslinavitsecun-
relative, quoniam sunt relaliva hsec,-in Deo; vel de dum proposilumgratioesuoeconformesimaginis Filii
Deo, nequaquam fallaciler prsedicéntur, nulli naturse sui (Rom. vnï, 28,!29) esse fuluros. Quando' vëro de -
id'quod prsèdèslihare diciliir'tompetenlius aptalur, loco qui est à contrario, nihî! in eis intelligendum,
quam illi,' quse, sola omnipotentisesuse virtule, uni- nisi quod Deus,:in creatura quam ipse cbndidit, ileïi4
versa, quse fuerat'ipsa factura, potuit prsescire, po- sinit molu proprio liberoque ralionalis naturse,
luit prsevidère; quse, cum sit Trinitas, unus soluset perverse ulentis naturalibus bonis quse sui Crëàtoris
verus Deus, operatùr, secundum'Aposlolum, omnia largilale suscepit : El hoc esse tolum quod ilicft^r
 1125 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1126
JOANNESSCOTUS. - s
malum, et poena ejus varia muilimodaqùémiseria; A
quod ut compendipsius prppier mei similes eloquar. (Cap. 10, num. 2, sect. 1.) e Cum ergo audimus
Vis inlelligi Deum prsescire et prsedeslinare lanluni- proescivit Deus, vel proedestinavit, vel proeparavit
modo quse bona sunl, mala vero nec prsescire nec peccata, seu moriem, sivépoenas eorum quosjuste de-
prsedeslinarê : quam perversilalem nullus ante te seruit.
prsesumpsisse reperiiur, cura omnes divinorum Li- CORRECTIO. ,.,'',
hrorum paginas Deum omnipotentissimum juslis- et • -f Quis hocdixerit, quis sallem cogilatione con-
simum^scire et,prsescire,, ac per hoc prohibera, ju- ceperit? Dicilur enim Deus pr^scisse^peccala, mor-
«icare alquepunire peccala, non solum factorum,
mulloties tem',vel poenas : prsedeslinasse autem-vel préparasse
Verum eliam diclorum cogilationumque
peccala nunquam ante le dictum comperi,-nunquam
inculcent. :
Deus dicendus est legi ; prsedeslinasse. vero vel prseparasse mortem
Quid enim? nunquid nescisse sive poenas peccanlibus. prophelicse et aposiplicse
peccataros nosiri ge.nerisprimos propagatores? Cur
litterse clamant. Tu vero quia prsescienliam et prse-
ergo.eos.ab, inobedienti.se malo., et prius bénigne deslinalionem confundis, ita ulunum esse, dogma-
prohibuil (Gen. u, 47], et post -juste damnavit (Gen'. tizes, dicis Deum prsedestinassë et, prseparasse pec-
R
m, 15)? Nimirum quja a peccandp prohibuit, et pras- cala, quod calholicorum nullus. unquam velsensit
vidit et prsescivit quid malpinobedienliseesset homo Vel dixit. Differre porro prsRscientiamra prsedesti-
facturas, et quid mérita-jusliiise recepiurus. Si ne^ natione et supra jam. egimus;. et^iubiiopporiunum
que prsevidit.-.nequeprsescivit pecçata hominum di- fueril, agere non pigebit. Proinde cum dicilur Deus
luvio peiiiuroriim, quid est quodper annos eenlum prsescissepeccala, moriem, et poenas, non a contra-
arcam sedificari prsecipit.ut, cseteris prppier. peecata rio debemus inlelligere, per tropum-qui dicitur anti-,
delelis, solus Noe cum domo sua salvaretiu? Quid phrasis, ul déliras, sed secundum ëanuregulani-quse
est quod,-Mosiliheraiionem Israelisprsedicens, Pba-. ab omnibus orlhodoxis tractaloribus. nobis prsefixa
ifaohem atque jEgyplios induraips inler. tol.el lanla est, qua, juxla auciorilatem sanctarum Scriplura-
percussionum gênera coniumaciler. corda sua non rum, Deus ea non solum prsescisse, iïerum eliam
tacet?: (Gen. Vi, 1, seq. vn,,l, seq. Exod. iy, 21.) punisse et punilurus. esse describilur. Quodque ad-
Si non prsesGivil:neque.prsevidit: sçelera mullaque, jungis;-: : • - ....-'.
flagilia ejusdem Israelitici populi, cur eos nominatim . ._ , , JOANNESSCOTUS.
ab omnibus «peccatis abslinere proecepit? qui., cum (Cap. 10, num. o, sect. 2.) © Illud malorum ge-
homines divina majestale alque auctorilate dignalus ^ nus ; quod cum nàturaliler sit bpnum eadem conlra
est per: ignem et caUghiem lon.ilruum,ac fulgura J rielatis régula malum dicilur, ut est ignis jlle selernus
discùrrealia compellare;, Ha exprsus est : Ego sunt ' gui, prasparatus est diabolo;; minislrisque ejus
Dominus Deus luuSi' qui'.eduxi.le de terra /Ejgypti^ (Matth. xxv, 41).
de- domo servilulis. Non habebis deos alienos cpram . . . CORRECTIO.
me.; non faciès tibi. sculptile, -nequepmnem simiiilu- , f Faisum esse calholicorum doptorum expositione
dinemquoe e.stin coelodesuper, et quoein terra deor- conyincitur, qui ea nunieupari mala pon a contra-
sum',' nec eorum quoesunt in aquis sub. terra. Non rio, ut desipis, sed aserisupatientiuni, qui ea mala
adorabis ea., nequei.cole.s.:Non assumes npmen Do- députant, crebro exposilionis famine dpçent, quo-
mini Dei lui in vanum- Mémento ut diem sabbat/ rum sanctus Hieronymus, in expositione Amos pro-
sanctifiées. Honora palremjuumel mcitremtuam, ut phelse' èxppnens (Àmo'sîii, 6), qiiod idem prophela
sis longoevussuper.terrant,-:quant Domin/isDeus luus dixit : Si erit malum in çivilate, quod Dominus non
dabittibi... Non occides,non m.oechaberis,non furlum fecit. Hieronymus : [ Malum autem, inquit, quod
faciès,, non loqueris conlra proximum tuum falsum Dominus fecit in çivilale non conlrarium est vir-
jeslimonium, non concupisces.domumproximi lui, nec luti, sed afflictio atque cruçialus, de qup. legimus :
desiderabis uxorem ejus, non servum, non ancillam , Suflicii diei malitia sua (Malih. vi, 34),ni(l est tribû-
non .bpvem, non asinum, nec pmniq quoeillius sunl lalio el angustia; et in prppheta legimus : Ego Deus,
(Deut.y,6seq,). Èlçselera qiiselegisdivinseserie^con- qui feci lucem et tenebras, qui faciopacémet condo
.tinentur.Quseomnia quo paclo Deus prohibuisse cre- mala (Isa. XLV,7)." Sicul enim tènebrse cbntrarîoe
dilur, si nec prsescivitneçproevidit homines ea factu- sunl luci et diei, sic el'paci bellum conlraHuin est,
ras ? Çur.tplies. etr tanta instantia, lantaque, ut ita quod non per se malum esl,' sèd malum vïdetur his
dixerini,,imporlunitate,.sed opportuna, pèr .toitpro- èsse qui susiinentl El ul sciàmùs'in Scfip'turis san-
phètes. futara; hominum peccata ^^eorumque suppli- ctis maliùamintérdurii non cbntrariamVir'iutia'ccipi,
; çia,, prsediçebat, si ea"nec'prsesciebai.nec pfsevi- sed afflic'tionempoénasque'el angustiàm,':'iinùin ad-
.débat?;Sed quid. necesse esl ea diutius r'eplicare , huc dé Jpna sumainus'exëmplum"\Et vidit Deus
; quse omnibus lam sunt nota quam leclionibus ùsi- opéra eorum , quia cbnversïsunt a viis skis'pessimis,
Non.ergo ut maie sentis, a contrario, sèd vè- et poeniluii eum super 'malitia quant locûlus"est ul
' |ala.
radier Deuspeççataprsevidisse et prsescisse,dicitur, faceret eis (J'on. in, 10) : Malitia inique ibi'[iïï., sub-
i.^qui-eâ. et fieri prohibuil, et punienda proedixit, fà- yersip] subvèrsip'nis Ninivitarum :' est,' quani per
. ctaqus damnayit. Veruin quod dicis i, .,, ,.. prophètam. Deus fuerat' comminàtus, et non virtuti
 i!27 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 1128
contraria, quse ad peccatum perlinet, pro quo corn- A , crela cognoscat : cognovi, inquit, mmtas impietàtes
minatur [al., comminabitur] tormeiila peccatoribus. '. quse non solum multe, sed el fortes sunt, el oppri-
-J-Hoc idem in omnibus pêne libris suis exsequi- menles, sive conculcantes juslum, vel ipsam justi-
tur. Quod aulem Deus peccala poenasqueprsescierit, liam, vel eum qui justus esl (Amosy, 12).
idem in Expositione Malaehiscprophète ila loculus f Ecce doctor ubique gentium sàcrse erudilionis
est (In Mât. i,2). [Israël, hoc est Judas, ad quem cèlebrilale diffamatus nequaquam a contrario, ut
solebat fieri verbu'mDei et visio Domini,pnus ejus,, somnias, verba prophetica exponenda dilucidat, sed'
et pondus suppliciorum gravissimum portare com-, secundum regulam, de qua diximus, omnibus tracta-
pellil.ur, ut graviora,peccata deponat, el sentiat per toribus usitatam : Si Deus mala non prsescivit,quid
tormenta quem non seiisit per bénéficia:Et ne poena. esl quod ab Abraham sub nominevaceseIrimatse, ca-
in suos videalur injusta, subjicit Dominus : Dilexi prse,' arielis, columbse, et turturis slalura' nasciluri
vos; quemenim diligit Dominus, corripit [al., casli-: ex eo populiprsedicens (in quo erant futuri spiritales;
gai], flagellât autem omnem filium quem recipit qui ad semen ejus in quo benedicendoeerant omnes-.
(Hebr. xn, 6). Et dicendo dilexi, prsesens negat, génies, id est Dominum noslrum Jesum Christum
dum praeteritum confitelur : illique respondent te- pertinent; erant eliam fuiuri carnales,-qui ejusdem
merilale.qua peccant, oblili beneficiorum ejus: B seminis expertes fièrent) loquilur ita inquiens : Scito
in qua dilexisli nos (Mal. i, 2) ? Ad quas Dominus ,: proenoscens,quia peregrinum erit semen tuum, et
ul csetera, inquit, laceam, et quod nuper de Baby-, affligenteos quadringenlisannis in terra nonsua: gen-
lonis captivitate venislis, - incunabula veslra tra- tern aulem cui servitûri sunt egojudicabo (Gen. xv,
ctabo. Anlequam nasceremini, imo priusquam Re-. 15). Anle lot annos mala jEgyptiorum, quibus inpo-
becca Esau et Jacob ulero suo funderet, in Jacob pulum Dei baccbatuii erant el vindictam justissimse
vos dilexi, in Esau Iduraseos odio habui (Gen. xxv, rélribulionis DominusAbrahse prsenoscere et scire
25). Quem locum apostolus Paulus inystica dispu- prsecipilel prsedicil : Et tu neyas a Deomala proesciri?
talione eventilans scribit ad Roraanos, duo pariter (Cap. 10, num. 4, sect. 3.) Ulique qusehomini prse-
testimonia de Genesi Malachiaque conjungens : Sed noscendo scire denunliat, sese scire et prsescire ea-
el Rebeccade uno concubilu habéns Isaac palris no- dem demonstrat. Hoc Prophela confirmât dicens :
siri. Nam cum nondum nali essent, aut aliquid Dominus scit cogitaliones hominum, quoniam vanoe
egissent bonivelmali (ul secundumelectionempropo- sunt (Psal. XCIII,11) : et rursum : Deus, lu sets insi-
situm Dei maneal), non ex operibus, sed ex vocanle pientiam meam, et delicta mea a te non sunt abscon-
dictumest ei,quia major servietminori ; sicut scriplum ' dila (Psal.LXVIU,6) : et ilerum .Et omnesvias meas
est : Jacob dilexi, Esau autem odio habui (Rom. ïx, G proevidisli,quia non est sermo in lingua mea. Ecce,
10-13). Hoc enim quod dicilur, sicut'scriplum esl, Domine, lu cognovisli omnia novissima et anliqua
et ad Geneseos librum (Gen. xxv, 23), et ad (Psal. cxxxvni, 4, v. 5). El item : Tu solusnosli corda
prophetam Malachiam (Mal. i, 2) referlur : non filiorumhominum (Prov. xv, 11). El Salomon: Quse
solum ail dilexi Jacob antequam nasceretiir, et odio sunt in corde hominis oculi tui vident, Domine, in
habui Esau priusquam ex malris ulero funderetur, libro tuo omnià scribentur, homovidet infacie, Domi-
sèd in posteras eorum amorem-meum el odiumcon- nus aulem inluelur cor (Psal.cxxxvm, 16). El item:
servavi ; odium in Esau, cujus montes qui appellan- Omnia enim corda scrutalur, et universas mentium
lur Seir redegi in solitudinem; et urbes feci esse cogitalionesintelligil (i Parai, xxvui, 9). Et Aposlo-
désertas, el a serpenlibus alque besliis oblineri ius : Vivusest enim Dei sermo, et efficax,et penetra-
(31al. i, 3). Si aulem dixerit Edom , hoc esl Esau : bilior omni gladio ancipili, perlingens usque ad di-
deslrucli quidem sumus ad iram Dei, sed rursum visionemarluum et medullarum, el discretorcogitatio-
sedificabimusciVilales [ul., civitatem] : hsec Domino num,et nonestulla creaturainvisibilisinconspecluejus;
prsedicenle cognoscile quod illis sedificanlibus ego omniaenimnuda el aperla sunloculisejus (Heb. iv, 12).
destruam, et iram meam selerna eorum vastilas Qui discretor cogilationumdicilur, ulique et bonas et
approbabit (JMrf.,4). Odium igilur in Esau rébus -^ malas scire, et judicare comprobatur. Cui etiam
-oslendi ; amorem aulem in vos, hoc est in Jacob , beatus' Job humililer confitelur : Scio quia omnia
sequenlibus approbabb, illis deslructis et redaclis ad pôles, et nulla le latel cogitatio (Job XLU,2) : Si
soliludinem. Videbunloculi vesiri, el dicelis: magni- nulla, sequitur quia nec mala : unde el Dominusin
ficeturDominus super terminumIsraël (Ibid., 5), et, ex ' Evangeliis crebro vidisse cogitaliones malivolorum
comparatione malorum . qusefrater vester paiilur, describitur ; qui cum paralylico diceret : Remittun-
Dei in vos bénéficia semietis, etc. Porro dilectio et tur tibi peccata coeperunl Scriboeel Pharisoei intra
odium Dei, vèl ex prsescientia nascilur futurorum ' se, idesl in cogitationibus suis dicerehic blasphémât,
'
vel ex operibus. f Idem , in expositione 'Amos quispotest peccata dimitlerenisi solusDeus? Quorum
'
(m, 12) Cognovi,inquiens, mulla scelera vestra et cogitalionesut vidit Dominus, dixit. Quales rogo co-
:
fortïa peccata vestra (Amos v, 12) : Hasecognilio ' gitaliones(audi quales) ut quid cogitatismala in cor-
non juxla illud inlelligendà est quod alibi legimus : dibus veslris? (Matth. ïx, 2,3-4.) Procul dubio
CognovitDominuseos qui ejus sunt (II Tint, u, 19), mala eorum cbgitata, se videre ac rèprehendere ma-
sed quod Deum ni! lateat, el omnia peccantium se- nifestais : quomodo aulem mala eorum aut videre»
 1151 S. PRUDENTI1TRËCENSIS EPISCOPI 1152
usquead captivitatemequorum veslrorum, et ascen- A providentiam suam] suscilalurum se Chaldseos, qui
dere -fecipulredinem castrorum vestrorunvin nares interprelaniur quasi dsemonia,vel angelos pessimos
vestras, el non redislisad me, dicit Dominus. Unde significans;qui minislrant furori ejus, et ira?el iri-
sanclus Hieronymus'ita effalus est 'in Amos îv, bulationi quam inferl in peecalores vel animas ho-
10): minum pessimorum per quas merentes crucial : hi
[Per omnia flagella et tormenla eruditur Israël, autem Chaldsejgens amara est et velox, non par-
unde el eo tempora quo ab ^îgyptiis auxilia postu- cens el cilo explens quod sibi fuerit imperatuin, et
labant, mittilur in eos mors, et percutiuntur in gla- • ambulatsuper latiludinem lerrse, lala enim el spa-
dio juvenes eorum, et equos quos sibi contra Dei tiosa via est.quoeducit ad mortem (Matth, vu, 13*.]
pj'seceptummultiplicarunt [al,, multiplicaverant], f liera, in Abdia prophela (inlAbdiam, i, 16) :
captivitas ssevaconcluait, ut pulredo caslrorum et Quomoaoenim in neceeorum Iselaluses, convivium-
fetor morientis exercitus vivenlium nares impleat, que celebrasli, et in montesancto meo, hoc est in
cumque et hsec fecerit, ut corriperet delinquénles et Ecclesia bibisti, non meum calicem; sed diaboli. Dé
emendarel errantes, nec sic quidem redierunt ad quo in Habacuc dicilur : Voe qui poiat proximum
eum, dicit Dominus.] suum subversionelurbida (Habac. u, 15) ! ita uni-
f Et in Jona prophela legitur : El paravit Deus " versas gentes vel foriitudines contrarias suppliciis
vermemascensionedilucUli,et percussil hederam et delegatej vel-adversarisequsequeviriutes bibent, et
exaruit, et cum orlus fuisselsol, proecepitDeusvento absorbebunl sanguinem taum.
calidoet urenli, et percussilsol super caput Jonoe, et f Jam vero quod hsereséos elogio dénotatos, nec
oesluabat(Jon. iv, 7). Ecce parasse Deus vermem habenles lumen quo videre possumusquod maluma
dicilur, qui in ullioneminobedientis prophète ki- perve'rsomolu libersevoluntatis prodeat, acrius in-
kaion una nocte mirabili Dei potentia surgenteni, simulas, nos e conlra et scientes per -gratiamDei,
proleclioiiemqueyirenlisumbraculi repente prseben- et intelligentesunde sit malum veluli prsemissasalis
tera éxederel, propbetamque orlo sole venius ureiis abundequeinformant, dicimus,atque optamus : uli-
et calidus prascipienteDominoadeo percuteret, ut nam lumen, quod nobis superbissimedemis, coelitus
sestuanspeteret animsesuse ul moreretur. Idem do- adeplus humillime possideres, et non in tanla, tam
clor exponensMichseamprophetam Hieronymus(in prava, tamque peïversa impingeres : videras enim
Midi, ,III, 4) : [El hsec, inquil, universa patientai', quam non veraciler dixeris : Quos juste deseruil,
quia pessime egerunt in sludiis et iii voluptalibus id est sua propria perversiialepuniri permisit.
suis, et non reges fuere, sed lyrairai, nec prseposili, Vis quippe intelligi non aliud esse, poenampuni-
sed.leones, neque magistri discipulorum, sed lupi G tionemque peccatoris, nisi suam propriam perversi-
ovium ; et satiaverunt se camibus, el incrassaii tatem ; ila ut et mortem et poenas,Dei juslo judicio
sunt, et sub [al., sicul] pinguissima hoslia interfe- peccatoribus irrogatas, penitus auferas, et eis solam
ctioni [al., interfeclionis-sunt supp.] et suppliciis propriam conscientiam poenamesse conftngas:quod
Dominiprseparavi.] f Idemin expositione Habacuc quia Origenes mendaciler docuil, sententiam juste
prophète exponens dictum propheticum, Domine, damnationis excepit, Cum ergo dicis : .Omne igitur
audivi audilionem tuant, et limui, Hieronymus(Ha- malumaut peccalumest, aut poenapeccati, mirum est
baç. m, 1). [Audivi.inquit, poenasquas Nabuchodo- cur non atlenderis nibil a. nihili nullatenus posse
nosor el diabolo prasparas'.i]. f Item in expositione puniri. -Si itaque peccatum nihil est, el poena ejus
Zacharise prophète (in Zachax.xi, 7) : [ Cum au- simililer nihil est, quo pacw nihil a nihili puniàtur
lem secundum Sepluaginlalegimus: Et pascamoves non video: imo hoc lotum nihil esse confirme, sed
occisionisin terra Chcuaan, sic possumusinlelligeré cum Ecclesia catholica confiteor peccatum Deo ju-
quod populumJudseorum, qui deslinatus esl morli dice puniri, cujus prohibitor alque reprobator cer-
in l'olo orbe dispersum, hoc esl in terra Chanaan tissime comprobatur. Quolies vero legitur quisque
atque genlilium, pascal Dominusel nutriat ad im- . propria iniquilale damnari, ita potius intelligendum
molandum.f In eodem (ibid.,4. c xi, 11) : Cognoscet est quod, merito ejus, peccator, ab illo qui omnia
populusJudseorumad quem dictum est: Semen Cha- judical, juste damnetur. Quemadmodumetiam quan-
naan,.et non Juda, qui nunc.coeremoniismeis cuslo- docunque dicilur peccatum iniquilas, scelus alque
dlii.r (sive quia Chananasi interprelaniur paraît ad impielas eorum pairatoribus reddi-, ila pii sanilas
humililalem), cognoscent quia olim parati sunt ut intellecluspercipit ut merito eorum poenadignissima
bumilien,tura Domino.] f Idem in expositione Ha- rependi jusiissime sentialur, non peccala pro pec-
bacuc prophète exponens verba Domini dicentis.: calis, aut scelera pro sceleribus compensaii. Sic
Ecce ego suscitabpChaldoeos, gentem amaram et ve- eliam cum peccala visilari dicunlur. Non ipsa» quse
locem, ambulantemsuper latiludinem terroe,ut possi- non sunt subslantise,sed eorum auctores alque ama-
deal tabernaculanon sua ; horribilis et lerribUis est tores, uliionis «equissimsesenienliara recinere 'cre-
( tïàbac.i, 6), 'et csetera post fundanienla hislorise dunlur : quodque subnectis :...
interpretationem allegoricamila coapiavit(injlabac. "
JO^NWre-séflTtJS.
i, §). [Comminatur Deus, adyersum..contemptores
et calumniatoies provîdenliaesuse[al,, calumniantes (Cap. 10, num. 6j«ect. 3.) 6 Quoeduo si nuîla ta-
1129 DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1150
aut objurgare poterat, si nesciret? Identidem apud .A suum el suscepitsanguinemfralris tui de manu tua :
Pharisseumfecisse dicitur, ad cujus prandium evo- vagusetprofugus sivetremenseris super terrain (Gen.
catus, dum meretricis poenitudinemlacrymis crini - iv, 11, 12). Ecce et peccatumejus arguitur, et poena
busqué teslantis misericorditer suscepit. Pharisoei a Domino irrogalur : Si Dominusnec moriem nec
cogitalioneset videtet cohibet : dicebatenim Phari- poenam prsescivit,quis aquas diluvii, quibus prseier
soeusintra se. Hic si esset prophela, sciret ulique arcam omnis caro deleretur, induxit ? Nempeipse,
quoeet qualis est mulier quoetangil eum; quia pecca- qui ad Noedixil : Venitfinis universoecarnis coram
irix est (Luc. vu, 39). Cujuscogitationibussine dubio me. Repieta est terra iniquitatea fade eorum, et ego
pravis ac pessimis Dominuset potenter obviât, et disperdameos cum terra. Ecce ego adducam diluvii
poenitentem feminam clemenler absolvit. Idem Do- aquas super terrain, ul interficiamàmnem carnemin
minus cùm a Pharisseisincesseretur, eo quod disci- qua spirilus viloeest subter coelum; universa quoein
puli ejus non lotis manibus manducarent (Matth. xv, ferra sunt consumentur (Gen. vi, 13, 17) : Si nec
2), respondit : Non lotis manibûs manducare non prsescivit mortem et poenas impîorum, quis igné
coinquinal hominem, sed ea quoede corde exeunt coelestiPentapolim concremavit? Atqui verax Scri-
coinquinant hominem.De corde enim exeunt cogita- ptura teslatur, quod pluerit Dominus a Domino
liones maloe, homicidia, adulteria, fornicationes, B ignem et sulphur in Sodomama, atque finitimas civi-
furia, falsa teslimonia, invidioe, blasphemioe ; et lales'(Gen.xix, 24). Quis Dominus a Domino nisi
hoecsunt quoecoinquinanthominem[(Ibid., 11, 18, Filius a Pâtre.
19,20). Si Dominuspoenas peccatoribus non prseparavit,
Quseroigitur utrum illa sciebat an nesciebat ; si quis Pharaonis servorumqueillius duriliam ulciscens
nesciebat, quomodo exponêbat? Palet ergo Domi- tôt plagis,atlrivit ? Cerle Scriptura Dominumhsec
num scire peccata quse reprehendit, et fieri prohi- omnia fecisse, et intulisse. clamât : Unde et ipse
bet, factaque non impunila prsetermittit. Nunquid Dominus Pharaoni per Mosen loquilur : Ad hoc
malum Judce proditoris ac Judseorum persequen- enim excitavite -ut ostenderemin te forlitudinem
tium ignorabat,qui tanto ante prsedicebat? Ait enim : meam, et narretur nomenmeumin omni terra (Rom.
Ecce ascendimus Jerosolymam, et consummabunlur ïx, 17). Quispostremoaquas Rubri maris super eos
omnia quoe scripta sunt de Filio hominis; tradelur induxit tanta pernicitate potentise, ut, hinc inde
enim gentibns, et iltudeiur, et flagellabitur, et con- fJuentis circumdati, adeo omnes obruerentur ut
spuelur et crucifigetur(Matth. xxvi, 18) ; et inler nullus eorum evaderel? Ubi si dicere volueris Deum
coenandum: Unusex vobistradet me (Matth. xx, 21); quidem maria divisisse, sed alium nescio quem re-
et ad ipsum proditorem: Quodfacis fac citius (Joan. G duxisse, quis fatuilatem tuam non rideat? Dicit
xiii,27J; et ad apostolos: Omnes vosscandalum pa- enim Scriptura : Ingressus est enim equus Pharao
tiemini in me in ista nocte (Matth. xxvi, 31); et spé- cum curribuset equitibusin mare, et reduxit super
cialité!'beatp Petro fidelissimoconfessorisuo : Amen, eos Dominus aquas maris. Et item : Dexiera tua,
amen dico tibi, quia in hac nocte,.anlequam gallus Domine,magnifice in fortitudine; dexieratua, Domine,
bis vocemdederit, ter me negabis(Marc, xiv, 50) ; et percussil inimicum et in multiludine glorioe luoe
in Apocalypsi: Et angeloLaodicoeoe Ecclesioescribe: deposuisti adversartos meds (Exod. xv, 19, G),
hoecdicit : amen, testis fideliset verus,qui est px'tnci- et caetera. Si nec prsedestinavit nec prseparavit
pium creaturoeDei : scio opéra tua, quia nequefrigi- Dominus mortem et poenas, quis homines man-
dus es, nequecalidus. Ulinamfrigidus esses, aut ca- datorum suorum transgressores vel lapidari
lidus ! sed quia iepiduses, el nec frigidus, nec cali- vel aliis mortium generibus occidendos decrevit?
dus, incipiam te evomere ex orc meo. Quia dicis Nam haseomnia Deumprsecepisseatque fecisse Scri-
quod dires sum, et locuplelatus et nullius egeo : El ptura manifestissimeprotestatur, quse eliam post
nescisquialuesmiseretmiserabilisetpauperetcoecusel moriem Josue peccàntibus filiis Israël Deum susci-
nudus (Apoc. m, 14,17). Si, inquam, Deus nec prse- tasse adversarios ssepenumeroinculcat. Sed el de
sciit mala, nec prseparavitpoenas,quare tanto anle " SaloinoneRegum"narfat historia, quod post offen-
prsedixitfiliosIsraël abAssyriiselBabyloniis,itemque sam ei suscitaverit Deus adversarios ad Idumseumet
Assyrios, aliasque quamplures gentes a Babyloniis, alios. Quseomnia si juxta tuam pravitatem a con-
ipsosque Babyloniosa Médiset Persis, hos etiam a trario inlelligenlur, prorsus omnis ab éis veritas
Grsecis,GrsecOsa Romanis capiendos, eosdemque auferetur. Non autem, ut fingis, intelligendabeatis-
Romanosad ultimum destruendos? Nam quod pro- simus Augustinusin omnibus pêne opusculis suis,
pter eorum scelera et impietates in Deum àb eo tra- prsecipuequein libris quatuordecim quos in Epta-
diti, alque persecutores eorum excitati sunt, omnes teuchum mirabili eruditione confecit, clarissime
propheticsepaginas résonant quemadmodum et ipsi manifestât. Loquitur Dominus per Amos prophe-
persecutoresaliquoties falsi reperiuntur. Veluli Ra- tam : Percussi vos in ventourente, et in oerugine
psaces [al., Nichao]qui dixit, quod Dominusei proe- multitudinemhorlorumvestrorumet vinearnm vesïra-
ceperitJérusalemvenire (II Par. xxxv, 21). Legitur rum ; olivelavestra et ficela vestra comedit eruca, et
quoque in Genesi dixisse Dominus ad Cain, quid lion redistisad me, dicit Dominus: misi in vos'nior-
fecisli? Maledictuseris super terrant quoe'uperuil os tem in via Mgyplx; percussiin gladiojuvenesvesiros
PATKOL..CXV. 36
1135 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1154
lio sinil Deum proescire,quanto magis proedeslinare,j Lnationera non esse : esse autem eorum quse Deus vel
fecit vel facienda. prseparavit, prsedesthiâlionem, id
quis\audeat dicere nisi a -contrario ?
est disposilionpm ac prseordinationem, et aiicloritas
COJtRECTIP.
divinorum eloquiorum , et tractatorum orlhodoxo-
f ênm diximus Deum veraciler prsescire tantum
rum unilas concordissima docei. Ilaqûè raaluin quod
pëccalas non eliam prsedestinare ; poenam vero illo-
esl peccatum, sive corrupiionëm seu défeëtani boni
rùm et prsescire et prsedestinare, libère confitemur :
appellare malis, nec Dëum esse, nec ab ipso erea-
verum quantum super liiiesecitate slupeam, nequeo
tum, née ipsi placilum fréquenter dix'imus el faie-
et
explicare ; ut qui hactenus prsescienliam prsede- mur : al consequenlias ejus, id est poenas, nullo nisi
slinationem unum esse adstruxeris adeo ut nihil Deo auctore et fronte liberrima propla-
judice fieri,
differre asseveraveris, nuiic cum quadam discreiione mamus ? dicente Prophela : Justus Dominus
duo si nulla ratio quia,
posueris, dicendo siquidem : quoe juslilias dilexil, oequilatemvidilvullus ejus (Psal. x, 8),
vera sinit Deum proescire, el addendo : quanto magis ad
ejus justiliam indubilaiiler novimus perlinère ul
proedestinare, nullatenus ea sine aliqua differentia puniat transgressorem, qui prphibuit a transgres-
inlelligi debere permiltis. Hoc ipsum in consequen- sione, nec inullum relinquat prsevaricalorem, qui
tibus confirmas, diëens :
J bénigne raonuil ne prsevaricaret.
JOANNES SCOTUS. Si verum lumen aitenderes, eoque illusirari buira-
(Cap. 10, num. 7, sect. 3.) © Simili modo, si nihil liler peteres, videras quam contraria tibi ipsi ppne-
aliud est proedestinatio,nisi eorum qua;Deus facienda res dicendo : Isla, id est peccalum, mors, miseria,
proevidil,proeparalio, quomodo eorum quoeDeus nec. deserlo uno omnium prinçipio deorsum in nihilum
fecit, nec facienda prmparavit, dicenda est proedesti- bona quoecorrumpunt, redire conlendunl (Cap. 10,
natio ? . num. 8, secl. 4), cum supra dixeris nullam naluram
CORRECTIO. perire. Nam quse in nihilum redeunt, périra quis
t, Confirmans igitur nihil aliud esse prsedestina- nesciat? Argumpntare igitur quanlumlibet, ei nega
lionem, nisi eorum quse Deus facienda prsevidit, a Deo nec prsesciri nec prsedeslinari peccala, mor-
prseparalionem,profeclo eam a prsescientiaseparare tem, supplicia, eo quod nibil sint, et, quanuoeun
convinceris : quia omnis prseparalio nullomodp abs- que taie aliquid in Scripturis legitur, a contrario
que prsescientia.dicilur, prseseienlia vero absque intellige. Fides vero Catholica, secundum régulas a
prpeparationecreberrime reperiiur. Mullaenim prse- Patribus diligenter exaratas, el scire et prsescire
scimus.yel.a servis noslris, vel ab aliis .quibuslibet Deuiii peccata, et prsedeslinarë et prseparare illis
facienda, quse ipsi minime prseparamus. Constat.1] moriem, alque supplicia fidelïler edocebil : qupniam
ergo prasdestinationem a prseseienlia plurimum di- Deus, sempiierna et vera sapienlia alque justilia,
slare, cum eam nihil aliud quam eorum quse Deus fa- nen a nihilp, sed abaliqup prphibet, non nihil, sed
cienda prseviditj.prseparationeminsinuas : quia Deum aliquid punit. Eum aulem et prohibera a peccatis, id
condilorem omnium quas sunl, in quantum sunt, est perversis molibus malse voluntatis, pravisque
prsescire pmnja dicimus, vel ab ipso sunt, vel ab usibus membrorum corporis, eisque merito inferre
ipso non sunl, Sunt enim ab eo creaturse omnes, condigna supplicia, omnes divinsepaginas résonant,
quas prsesssieiuloprsedeslinavit atque creavil, sicut sicuti jam paucis atligimus.
ordinavit atque disposuit; non sunt ab eo peccala, Quamobrem tua pplius miranda, imp dplenda est
quse nec creavit, nec iieri voluit, quinimo prohibuil ; csecilas, qui omnibus hominibus ante le inaudjlp ppr-
quse ideo nihil dicunlur, quia non sunt creatse sub- lenlo molirisonuiem sànclarum Scripturarum yerila-
slantias, sed crealarum a Deo ralionalium subslan- lem inconcussamsensu pravissirapperyerlerë, dpeens
tiarum prayse voîuntates, peryersique motus ij, in- veraciler dicta, fallaciter debere intelligi,etiam no-
fima culpabiliter ac damnabililer dislorti. Deum slra, a le nobis loties malevolequeimpacta insçitia ,
aulem nec videre, nec scire, nec judicare molus qui illuminante Domino tenebras nostras quanlum
quoslibistcreaturariim quas ipse fecil, quam sit im- " ipse dare et adjuvare digualur, eamdem verjlatem
pium dicere, quamque. verilalis el pielalis alienum» innulabiliter et asserimus el leneinus; quse si tibi
nulli fideliura ambigere concedilur. Videt porro aliquatenus illuxissel, nunquam profeclo dixisses :
quando.cunque,quonipdocunque et ubicunque mu- Proedeslinalionemel proescientiamDei naluram esse
venlur jcrealurse suse, perindeque et judicat, açper (Cap.,10, num, 9, sect. 5). Quoniam sicul prsemissa
hoc non ita modo ea,videra dicendus esl ac judi- afialim a'dslipulantur, relaliva naluras atque sub-
care, quasi liaclenus ignorata, sed quse antequam slantias non dempnstrant. Esse autem hase relaliva
fièrent prsescierai,.prsevideralacjudicaverat. Eadem dubilat nemo. Falsum est ergo Deinaturam esse prseT
dum fiunt, scit, videt et judicat, factaque non aliquo scienliam et. prsedestinâtionem, prsesciens quippe
npvo, sibique eatenus ignoto judicio, sed quod anle aliud prasscit, et prsedeslinans aliud ulique prsede-
ssecula prsedeslinavit secundum eam prsescienliam slinat. Si, inquam, Dei natura esl prsescientia et
quse,nec fallilur nec muta lur, punit oequissiniusred- prsedeslinalio , jeonsequenseril ut se fulurum, prseT
dilor atque condemnat. Verum esl igilur eorum quas scierit alque prsedeslinaverit, hoc autem fieri nul -
Deus nec iecit, nec facienda prseparavit, prsedesli- latenus poluil, nisi ejus prsescientia el praedestinaUp
 1155 S. PRUDENT!!TRECENS1SEPISCOPI 1156
ante ipsum fuisse mendaciter dicatur; et impie ini A tamen -hsec duo verba sunt poenilentia el proe-
duo aliqua dividatur. Quod quam sit impium elt scientia, quorum quia unum congruere credidi-
blasphemum nemo non vidée : non enim est illi aliudi mus Deo [al., congrue credimus in Deo], id
esse, aliud scire, sed hoc est illi scire quod esse.Noni est proescientiamnegamus in eo esse poenitentiam:
est quippe illi accidens hoc tantum bonum, sicult Cum vero alius, liquidiore consideratione ista per-
nobis, quibus mulla contingit nescire. Non aulemi tractans , qusesierit quemadmodum vel ipsa prse-
evenit non esse , sed natura ejus atque subslantia,, scienliaDeo congruat, et invenerit hujus etiam verbi
eliam scienlia sicut et sapientia veraciter pisedi- notionem illius ineffabili divinitate longe lateque,
catur. superari, non miratur [af.,mirarelur] utrumque de
Non enim, ut ait Augustinus, ejus scientia varia- illo propter homines dici potuisse, de quo utrumque
lur ullo modo, ut aliud in ea faciat quse nondumi propter ipsum incongrue diceretur :, quid est enim
sunt, aliud qusejam sunt, aliud quse fuerunt. Noni prsescientia, nisi scienlia futurorum; quid autem
enim more nostro ille vel quod futurum est prospi- futurum est Deo, quia omnia tempora supergredi-
cit, vel quod prsesens est aspicit, vel quodprseteri-. tur? Si enim scientia [al., in scientia Deus] Dei ras
tum est respicit, sed alio modo qubdam a nostrarumi ipsas habet, non sunt ei futurse sed prsesenles; ac
cogilationum consueludine longe aliterque diverso. B per hoc non jam prsescientia, sed tantum scientia dici
Ille quippe non ex hoc in illud cogitatione muiata , potest : si autem, sicut in ordine temporalium crea-
sed omnino incommutabiliter videt, ila ut illa qui- tararum, ita et apud eum nondum sunt qusefutura
dem quse temporaliter fiunt, et futura nondum sunt, sed ea prsevenit sciendo : bis ergo ea sentit,
sint, et prsesentiajam sinl, et prseterita jam non uno quidem modo secundum futurorum prasscien-
sint; ipse vero hsec omnia slabili ac sempilerna tiam, àltero vero secundum prsesentium scienliam.
prsesentia coinprehendat, nec .aliter oculis, aliter Aliquid ergo temporaliter accidit [al., accedit]
mente : non enim ex animo constat et corpore , nec scientiseDei quod absurdissimum alque falsissimum
aliter-nunc, et aliter antea, et aliter poslea; quo- est: nec enim potest, quse venlura prsenoscit, nosse
niam non sicut nôslra, ejus quoque scienlia trium cum venerint, nisi bis innotëscant, et prsenoseendo
lemporum, prsesentis videlicët, et prseleriti vel l'u- antequam sint, et cognoscendo cum jam sunt. lia fit
turi varietate mutatur, apud quem non est imraula- ut, quod longe a veritate seclusum est, temporaliter
tio, nec momenti obumbratio. Nequeenim ei inlenlio aliquid accidat [al., accédai] scientiseDei, cum tem-
de cogitatione in cogitationem transit, in cujus in- poralia, quseprsesciuntur, eliam prsesenlia senliun-
corporée intuitu simul adsunt cuncta quse novit, lur, quse non senliebanlur anlequam fièrent, sed
'
quoniam temporalia movet, nullis suis temporalibus C tantummodo prsesentiebantur [al., prsesciebantur].
molibus. Ibi ergo vidit bonum esse quod fecit, ubi Si vero eliam cum venerint quse prsesciebanturesse
bonum esse vidit, ut faceret, nec quia factum vidit, venlura [al., futura], nihil novi accidetfd., accedit]
scientiam duplicavit vel ex aliqua parle auxit, tan- scientiseDei, sed manebit illa prseseienlia sicut erat.
quam minoris scientise fuerit priusquam faceret etiam priusquam venirent quse prsesciebantur, quo-
quod videref, qui lam perfecte non operaretur, nisi modo jam prsescientia dicetur, quando non est re-
tam perféeta scientia cui nihil ex ejus operibus ad- rum futurafum? Jam enim prsesenlia sunt quse fu-
deretur. Neque enim sicut hominem, ila Deum cu- tura cernebat, et paulo post erunt prasterila. Prse-
jusquam facti sui poenitet, cujus de omnibus omnino leritarura aulem rerum, sicut prsesentium, nullo-
rébus tam est- fixa sentenlia quam cerla prse- modo potest dici prsescientia. Reditur ergo ad id ut
scientia. fiât xebus jam prsesentibus scientia, quse iisderâ ré-
Quomodoergo poeniteat aliquid Dominum(August. bus futoris erat prsescientia, et cum ea quse prse-
ad Simplicianum, lib. u, qusest 2, per tolum) in quo scientia erat prius, postea scientia in Deo fiai, ad-
est omnis prsescientia? Nosvero cum hoc de Deo in mitlit mulabilitatem et temporalis est, cum sit Deus
divinis Scripturis addimus indignum arbitramur hoc " qui vere summeque est, nec ulla ex parte sit muia-
de illo sentira ; sed necesse est ut aliquid dicatur J bilis, ,nec ullo motu novilio temporalis. Placet igi-
per quod hoc aliquo modo demonslrelur. Cum vero tur ut non dicamus proescientiamDei, sed tanium-
verba omnia, quibus humana colloquia conserunlur, modo scientiam. Quseramus et hoc quomodo: non
illius sempiterna virtus et divinitas mirabililer al- enim scientiam solemus dicere in nobis, nisi cran
que incunclanler excédât, quidquid de illo humani- sensa et inlellecla memoria relinemus, id est cum
lus dicilur, quod etiam hominibus aspernabile videa- meminimus aliquid sensisse nos vel inlellexisse, ut
tur ipsa humana admonetur infirmilas, eliam illa idquod [al., cum] volumus recolamus. Quodsi ila in
quse congruenter in Scripturis sanctis de Deodicta Deo est, ul possit proprie dici intelligit et intellexit;.
exislimat, humansecapacitali aptiora esse quam di- sentit et sensit, amitlit lempus, et subripit nihilomi-
vinse sublimitali. Ac per hoc etiam ipsa esse trans- nus illa mutabilitas, quse longe a Dei subslantia re-
cendenda est sanior intellectus [al., saniore intel- movenda est. Et tamen et scit Deus el prsescit Deus
leclu] ; sicut ista qualicunque Uanscensa sunt : quis ineffabilimodo. Sic enim et poenitet ineffabilimodo. -
est enim hominum, cui non occurrat in Deo cuncia Cum enim scientia Dei longe distet ab humana
prsesciente poenitentiam esse non posse. Et cerle scienlia i ila ut irridenda sit comparatio, Utraquc
1157 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1138
tamen scienlia vocalur, el hsecquidem humana talis A sicut etiam id ipsum quod Deus dicitur longe aliud
est, ut de illa dicat Apostolus : Etiam scienlia de- esl quam quemadmodum esl dictum quod stetit in
struetur (I Cor. xiu, 9), quod nullo modo recte de synagoga deorum, tamen ad.non latere quoquomodo
scientia Dei dici polesl. Sic et ira hominis turbida pertinet communicatio ipsa vocabuli. Sic etiam de
est, et non sine cruciata animi; ira yeroDei, de ira hominis detraho turbulentum motum, ut rema-
qua dicitur in Evangelio : Sed ira Dei manel super neat vindicte vigor : atque ita utcunque assurgo in
eum (Joan. m, 56). Et Apostolus : Revelatur enim nolitiam illius quseappellatur ira Dei. Item de mise-
ira Dei de coelosuper omnemimpietatem(Rom. i, 18), ricordia si auferas compassionem, cum ejus quem
illa enim tranquillitate jugiter manente in creatura miserearis, parlicipams es miserise, ut remaneat
subdita exercet admirabili sequitale vindictam. Mi- tranquilla bonitas subveniendi et a miseria libe-
sericordia quoque hominis habet nonnullam cordis randi, insinuatur misericordisedivinsequaliscunque
miseriam ; unde etiam in latina lingua nomen acce- cognitio. Zelum quoque Dei non repudiemus et
pit : nam inde est etiam quod non solum gaudere asperneinur, cum scriplum inveniamus ; sed aufe-
cum gaudenlibus, sed etiam flere cum flentibus hor- ramus de humano zelo pallidain tabem doloris, et
lalur Apostolus (Rom. xn, 15). Quis aulem sano morbidam perturbationem animi, remaneatque illud
capite dixerit ulla miseria tangi Deum, quem tamen B solum indicium quo corruplip castilatis impunita
ubique Scriptura misericordem [al., multse miseri- esse non sinitur, et assurgimus ut incipiamus aliquo
cordise]esse testatur. Ira et zelum humanum non modo capere zelum Dei. Quapropler cum legimus
sine peste livoris intelligimus; zelautem vero Deum etiam Deum dicentem, poenitetme (I Reg. xv, 11),
(Exod. xx, 5; xxxrv, 14) non ita, sed eodem consideramus quid id esse soleat in hominibus opus
verbo, non eodem modo : longum est percurrere poenilendi , cum procul dubio reperitur volunlas
csetera, el sunl innumerabilia, quibus ostenditur mutandi; sed in homine cum dolore animi est ; re-.
mulla divina iisdem nominibus appellari quibus hu- prehendit enim in se quod temere fecit. Auferamus
mana cum incomparabili diversitate sejuncta sunt. ergo ista quse de humana infirmitate atque ignoran-
Nec tamen frustra eadem sunt rébus ulrisque indila lia veniunt, et remaneat solum velle ut non ita sit
vocabula; nisi quia hsec cognila, quas in quotidiana aliquid quemadmodum erat; sic potest aliquantu-
consueludine jersantur et experimentis usitatiori- lum intimari menti noslrse qua régula inlelligatur
bus innotescunt, nonnullam ad intelligenda illa su- quod poenilet Deum : cum enim poenitere dicitur,
blimia prtebent viam? Cum enim desumpsero de vult non esse aliquid sicut fecerat ut esset, sed ta-
humana scientia mutabilitalem, et transitas quos- -, men ut, cum ita esset, ita esse debeat, et, cum ita
dam a cogitatione in cogitalionem, cum recolimus, J esse jam non sinitur, jam non debeat esse ita ; per-
ut cernamus animo quod in contuitu ejus paulo petuo quodam et tranquillo sequitatis judicio, quo
ante non erat, atque ita de parte in partem crebris Deus cuncta mutabilia incommutabili voluntale dis-
recordationibus transilimus, unde etiam .ex parle ponit. Sed quoniamprsescientiam et scientiam cum
dicit Apostolus nostram scientiam : cum ergo!isec laude solemus in hominibus appellare [al., dicere],
cuncta detraxero, et reliquero solam vivacitatem iramque ipsam solet humanum genus in magnis
cerise alque inconcussseveritatis, una alque selerna polestatibus timere potius quam reprehendere, con-
contemplatione cuncta collustranlis, imo non reli- gruenter pulainus talia dici de Deo. Qui autem zelat,
quero, non enim habet et hoc humana scientia, et quem aliquid poenitet, quanquam [ai., quoniam]
sed pro viribus cogilavero, insinuatur mihi utcun- vel culpari solet, vel in se culpam corrigera, atque
que scienlia Dei. Quod tamen nomen, ex eo quod ideo cum reprehensione ista de hominibus dici,
sciendo aliquid non latet hominem, potuit esse rei propterea inovet cum legimus esse aliquid in Deo
utrique commune; quanquam et in ipsis hominibus ejusmodi. Sed illa Scriptura, omnibus consulens,
solet discerni a sapienlia scientia. Ut etiain Aposto- propterea magis et ista ponit, ne illa quse placent
lus dicit : Alii quidem daiur per spiritum sermo sa- U sic intelliganlur in Deo quomodo consueverunt in
pienlia', alii sermo scientioesecundum eumdemspiri- hominibus intelligi. Per hsec enim qusedispliceni,
tum (I Cor. xu, 8). In Deo autem nimirum non sunt cum ea non audeamus sic intelligere in Deo ut in-
hsecduo sed unum, et in hominibus quidem hsec ita veniuntur in homine, discimus etiam illa sic quse-
discerni probabililer soient ut sapientia pertineat rere quse apta esse atque convenienlia putabamus.
ad intellectum seternorum, scientia vero ad ea quse Nam, si propterea non est illud de Deodicendum quia
sensibus corporis experimur. Sed licet alius aliam in homine displicet, non dicamus incommutabilem
differentiam proférât, nisi tamen diversa essent, Deum, quia de hominibuscum reprehensione dictum
non sic ab Aposlolodistmguerenlur.Quod sane si ita est : Non enim est illis commutatio (Psal. LIV,20).
est ut nomen scientise rébus quas per sensum cor-" Item sunt qusedamquse in homine laudabilia sunt,
poris experimur, deputandum sit [al., depulatum], in Deo autem esse non possunt, sicut pudor, quse
nulla est omnino scienlia Dei ; non enim Deus per selatumviridiorum magnum est ornamenlom; sicut
seipsum ex corpore et anima constat, sicut homo. timor Dei : non enim tantum in veteribus libris lau-
Sed melius dicitur aliam esse scientiam Dei, et non datur.[al.., non est tantum in veteribus libris lauda-
ejusdemgeneris cujus ista estquse hominum dicilur : lus], sed Apostolusetiam dicit : Perficienlessanctifi-
 H59 S. PRUDENT11TRECENSIS EPISCOPI 1140
catiohëm iii timoré Dei (Il Cor. vu, 1) ; qui uliques A maleries omnino de nihilo est : animamque de
huilus iii Dëo est. Sicul ergo qiisedsimlaudabiliai nihilo faclam dédit corpori, cuni facliis esl homo :
hominum non recte dicunlur in Deo, sic qusedami usque adeo autëm màlà yincuntur a bonis, ut, quam-
culpabilia hominUm recte intelliguntur in Deo, noni vis sinahtur esse ad demonsirandum quain possit et
it'à ut in hominibus; sed vocabulis tantumniodoi ipsis bene uti justitiâ prpvidentissiiiiaCrèàtpris [al.,
coinniimibus, longe alia ràtiOneet modo. Nam pauloi ipse behè uti justitiâ providenlissimâ Crèâloris];
post îdem Samuel, cui dixerât Dominus : Poeniietme: bona lamen sine malis esse possunt, sicut ppùs ipse
quod consliiilerim regctnSdul, ipsi Sâuli ait de Deo,, Verus et summus, sicuti diiinis super isiuin caligi-
quifHitithnon est sicut homo, ùl poenitéaleum (I Reg. nosuni aerem coeléslis invisibilis visibilisquë crea-
xv, M, 29). Ubi videlicët salis osiendit eliami lu'ra, mala vero sine bonis esse non bossuni, quo-
ciini dicît îieiiè poenitetme, uôil humano rooré aeci- niani naturse in quibus sunl, iii quantum natarse
piehduni esse, sicut jam, quantum vâluimus, dispu- sunl, utique bonse sunt, detrahitur porro malum
tavimus. non aliqiia nalura quse accesserat, vej ulla ejus
f Audi etiam qualiler idem sublilissinius disputâ- parle, sublata, sed ea quas viliata ac depravàta fue-
lor prsescienliamDei a natura discernai, in sermone: - rat sanala atque correcta. Arbilrium igilur voiunla-
de verbis Aposloli : Si enim data esset lex quoepos- B lis tune est vere liberum, cum viliis peccalisqiie
set vivificarè; omnino ex legeesset justilia (Gai. m, non servit : Taie dalum est a Deo, "qupd, amissum •
%i).Â\igusli\mÈ (deVerbisAposloliserm.ll):[Eligùnlur proprio vitio, nisi a quo dàri potuit, reddi non po-
qui non sunt, nècërrat qui èligit, nec vane eligit ; eligit lest. Uiide Verilas dicit : Si vos Filius liberaverit',
taméh,ët habëteleclos, quos crealurus est eligendcs, lune vere liberi eritis' (Joan. vm, 56), id ipsum est
habet auieni apud se ipsum, non in naiura sua, sedin aulem àc si diçërèt: Si vos Filius salvos fecerïl, lune
prseseienlia Sua.] f Idem (in lib. xiv de Civit. Dei, c. vere salvi eritis. Inde quippe liberaior unde sal-
12) : Sed quia Deus cuncta prasscivit et ideo quoque vator.
hominempêccaturuni ignorare non potuit^ secundum f Sed quia cum Ciceronè et Sloicis Dei prse-
id quod prasscivit atque disposuil, civilalem san- scienliam conaris evertefë, âudi qiiid de eo vel contra
ctam ëam dëbemus asserere, non secundum illud eum advërsus mathematicos agenlem sanclus Au-
quôd in nostra Cogitatione[al., cognitione]pervenire gustinus' in libro de Civitate Dei qiJinto Clïristiana
non potuit, quia in Dei f dipensatione [al. disposi- verilale disputant, (de Civit. Del, lib. v, cap. 9) :
tïone] non fuit : neque enim homo peccato'silo divi- [Hos, inquiens, Cicero ita redarguere hilitnr ut
nuiïi potuit perlurbare consilium, quasi Deum quod non existimel aliquid se advërsus eos Valere nisi
statuerat nïutarecompulerit; cum Deum prsesciendo C auferat divihalionem, quam sic côûatflr àUférre
utruniqûè prseVenerit; id estel homo, quem bonum ut neget esse scienliam futurorum, eànîque omnibus
ipse crêâvit, quàm mâlus ëssetfuturus, et quid boni viribus nullam esse omnino cOiitendat, véljn ho-
etiam sic dé illo esset ipèe facturas. Deus enim elsi mine, vel in Deo, nullamque rerum prsediclioneni.
dicitur siatula miilàre, unde tropicà loculione in lia et Dei prsescienliamnegat, et omnero prbphetiam
Scripturis sanctis etiam poenitnisse legitur Deum lucë clariorem conalur evértere vanis argumentatio-
(I Reg. xv, 11), juxta id dicitur quod homo spera- nibus, et opponendosibi qusedam oracula quse facile
verat, vel naturalium Causarnmordo geslabai, non possunt refelli, quse tamen nec ipse. convincit.'In
juxta id quod se Oflinipbiens facturum esse prse- bis aulem mathematicorum cpnjecturis refulandis
sciefat. Fecit ilaquë Dëus (sicut scriplum est) homi- ejus régnai orâtio; quia verë taies sunt Ut se ipsse
nem rectum (Eccle. vu, 50), ac pér hoc voluntatis destruant et refellaiit. Mullosunl autem talérabilio-
bonse; non enim rectus esset bonam non habehs vo- res qui vel sidéra fala conslituuiit, qUaiii iste qui
luntatem. Rôna igitur voluntas opus est.Deiî; cum lollilprsescienliam futurorum; nam el confiteri'esse
eà quippe ab illo factus esl homo; mala vero volun- " Deum-, et negare esse prsesciuhi futurprum, aperr
las prima, quoniam omnia opéra mala prsecessil in tissinia insaiiià esl : qned et ipse cura viderai, etiam
homine, détectas potius fuit quidam ab opère Dei D illud tenlavit asserere quod scriptura est : Dixit in-
ad sua opéra, quam opus ullum. El ideo mala opéra, sipiensin corde suo non est Deus (Psal. xïii, 1). Sed
quiâ secundum se, non secundum Deum, ut eorum non ex sua persona : Vidileniin quam ésset invidip-
operiim lanquâm fructuum malorum voluntas ipsa sum ei moleslum. IdeoqtieCbtlam fecil dispulantem
esset Velutarboi- mala, aut ipse homo in quantum de hac re advërsus Sloicos, in libris De dëoriim
malsevoluntalis. et Lucilio Balbo, cui Stoicorum parlés
' Porro mala voluntas, quamvis non natura, pro
sit secundum naluram, sed contra naturam, quia defendendas dédit, maluit ferre sëntentiam, qiiain
viliura est, tariien éjus naturse est cujus est vi- pro Colla, qui nullam divinam nalurahi esse conleà-
lium , quod nisi in natura non polest esse , dil. In libris véro De Divinatioiie, ex se ipso aper-
sëd iii ea quam creavit ex nihilo , non quam lissime oppugnat prsescienliam futurorum. Hoc au-
genuil creator de se in se ipso [al., de " semelipso]. lem lolum facere videlur, lie fatum essë coiisënfial,
Sicul genuil verbum per quod facla sunl omnia , el perdat liberam voluntatem, puiat enim, concéssa
quia, ëlsi de lerrse pulvere Deus linxil hominem, scientia futurorum, ita esse consequens fairan, ul
«tdéhi terra hbmmisque \al., omnisqne] terrena negari omnino non possil. Sed quoquomodose lut-
1141 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1142
béant torluosissimseconcerialiones et disputaiiones A quid a nobis non nisi volenlibus fieri senlimus et
philosopborum, nos, ut confilemur summum et ve- novimus. Omnia vero falo fieri non dicimus : imo
rum Deum, ita voluntatem summamque potestatem' nulla fieri fato dicimus ; quoniam fati nomen ubi
ac prsescientiam ejus confilemur : Nec timemus ne solel a îoqueniibus poni, id esl in constitulione si-
ideo non volunlatefaciamus quod voluntale facimus, derum qua quisque conceptus aut natus est,quo-
quia id nos facturas ille prsescivitcujus prseseienlia niaiiires ipsa inaniter asséritur,nihil valere monslra-
falli non polest; quod Cicero timuit, ul oppugnaret mus. Ordinem autem causarum, ubi voluntas Dei
prsescienliam,el Stoici- ut non omnia necessilatë plurimum potest, neque negamus, neque fati voca-
fieri dicerent, quanquam omnia fato-fieri conlende- bulo nuncupamus. Nisi forte ut fatum a fando dictum
rent. Quid est ergo quod Cicero timuit in prsescien- inlelligàmus, id est, si loquendo : non enim ab-
tia futurorum, ut eam labefaclare dispulatione de-, nuere possumus esse scriplum in litteris sanctis :
teslabili nileretar? Videlicët quia si prsescila sunt Semel loculus est Deus, duo hoecaudivi quoniam po-
omnia futura, hoc ordine venient quo futura esse lestas Dei est ; et tibi, Domine, misericordiaqui reddis
prsescita sunt, et si hoc ordine venient, certus est [al., quia lu reddes] unicuique secundum opéra ejus
ordo rerum prsescienti Deo et si certus esl ordo (Psal. xxi, 12, 15). Quod enim dictum est, semello-
rerum, certus est ordo causarum, non enim fieri Bi cutus esl, intelligilur immobiliter, hoc esl incom-
aliquid polesl quod non aliqua efficiensCausaprser mutabiliterest locutus, sicut novit incommutabiliier
cesserit. Si autem certus esl ordo causarum imo fit omnia quse fulura sunl, et quse ipse facturus est.
omne. quod fit, falo, inquit, fiunt omnia quse fiunt; Hac itaque ratione possemus a fando fatum appel-
quod si ita est, nihil esl in nostra poleslate, nullum- lare , nisi hoc nomen jam in alia re solerel intelligi,
que esl arbrilrium voluntatis. Quod si çoncedimns, quo corda hominum notamus inclinari. Non esl au-
inquit, omnis humana vitasubverlilur, frustra leges lem cbnsequens ut, si Deo certus esl omnis ordo
daninr, frustra objurgationes, laudes, viluperalio- causarum, ideo nihil sil in nostrsevoluntalis arbitrio.
nes, exhorlaliones adbibentur, neque ulla justilia Et ipsse quippe nostrse volunlates in causarum or-
bonis prsemia, et malis supplicia conslilula sunt. dine sunt, qui certus est Deo, ejusque prsescientia
Hsecergo ne consequantur",indigna, et absurda, et conlinëtur, quoniamseet humansevoîuntateshumano-
perniciosa rébus humanis, non vult esse prsescien- r'um operum caussesunt. Alque ila qui omnes rerum
tiamfuturoruni*,alque in bas angustias Cicero coar- causas prsescivit,profeclo in eis causis eliam nostras
clat animum religiosum, ut unum eligal e duobus, voîuntates ignorarè non potuit, quas nostrorum
aut esse aliquid in nostra voluntale, aut esse prse- operum causas esse prsescivit. Nam et illud quod
scienliam futurorum. Quoniam utrumque arbitralur *" idem Cicero coneedit, nihil fieri, si causa efficiens
esse non posse, sed si allerum confirmabitur, alte- non prsecedat, salis esl ad eum in hac qusestione
rum tolli, si elegerimus prsescienliam fulurorum, redarguendum. Quidenim eum adjuvatquoddicit, ni-
tolli voluntatis arbitrium ; si elegerimus volunlalis hil quidem fieri sine causa, sed non omnem causam
arbilrium, tolli proescientiamfulurorum. Ipse itaque, essefalalem, quia est causa fortuita, estnaluralis, est
ul vir magnus et doctus et vilsehumanse plurimum vohinlaria? Sufficit quia omne quod fil, non nisi
ac peritissime consulens, ex his duobus eligit [al., causa prsecedente fiericonfitétur. Nos enim eas cau-
elegit] liberum voluntatis arbilrium, quod ut con- sas quse dicunlur fortuite, Undeetiam fortuna no-
firmaretur, negavit prsescienliam futuroruni ; alque men accepit, non esse dicimus nullas sed latentes :
ila dum vull facere liberos, fecit sacrilegos. Religio- easque tribuimus vel Dei veri, vel quorumlibet spi-
sus aulem animus ulrumque eligit, ulrumque con- riluum volunlati, ipsasque naturales nequaquam ab
Uietur et fide pielatis ulrumque confirmât. Quomodo, illius volunlate sejungimusqui esl auclor omnis con-
inquit, nam si est prsescientia futurorum, sequentur ditorque nalurse. Jam vero caussevolunlarise aul Dei
illa omnia quse connexa sunl, donec eo pervenialur ut sunt, aut angelorum, aut hominum, aut quorumque
nihil sit in nostra volunlate. Porro si est aliquid in animalium, si tamen volunlates appellandsesunt ani-
nostra voluntale eisdeni rëcursis gradibus eo pérve- D marum [al., animalium] rationis expertium molus
nitur ut non sit prsescientia futuroruni : nam per illa illi quibus aliqua faciunt secundum naluram suam,
omnia sic reçurritur. Si est voluntalis arbitrium, non cum quid boni malive vel appelunt vel évitant. An-
-omnia falo fiunt; si non omnia fato fiunt, non est gelorum aulem volunlates dico seu bonorum, quos
omnium certus ordo causarum ; si certus causarum angelos Dei dicimus, seu malorum, quos angelos
ordo non est, nec eorum certus est ordo prsescienti diaboli vel etiam dsemonesappellamus, sic et homi-
Deo, quse fieri non.possunt nisi prsecedenlibusel ef- num , bonorum scilicet et malorum. Ac per hoc col-
ficientibuscausis. Si rerum ordo prsescienti Deocer- ligiiur non esse causas efficientes omniumqusefiunt,
tus non est, non omnia sic veniunl-ut ea venlura: nisi voluntarias illius nalurse scilicet quse spiritus
prsescivit. Porro si non omnia sic veniunl ut ab illoi vite esl. Nam et aer isle seu vpntus dicilur spirilus,
venlura prsescita sunt, non est, inquit, in Deo prse- sed, quoniam corpus est, non esl spiritus vite. Spi-
scientia omnium fulurorum. Nos advërsus istos sa- ritus ergo vite qui vivificat omnia (II Esdr. ix, 6),
crilegos ausus atque impios, et Deumdicimus omniai creatorque est omnis corporis et omnis creati spiri-
scire anlequam liant, et voluntale nos facere quid- tus , ipse esl Deus Spiritus ulique non creatus; in
1143 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 1144
ejus volunlate summa polestas est, quse [al., quaj A tate non esse : inulta enim facimus, quse, si nolle-
creatorum spirituum bonas voîuntates adjuvat, ma- mus.non utique faceremus; quoprimituspertinet
las judicat, omnes ordinat, et quibusdam tri- ipsum velle. Nam si volumus, est -, si nolumus, non
buit potestalem, quibusdam nen tribuit. Sicut enim est. Non enim vellemus, si nollemus. Si autem illa
omnium naturarum creater est, ita omnium pote- definilur esse nécessitas secundum quam dicimus,
sialum dator, non voluntatum : malsequippe voîun- necesse esse ut ita sit aliquid vel ita fiai, nescio cur
tates ab illo non sunt, quoniam conlra naturam eam timeamus ne nobis libertatem auferat volunta-
sunt quse ab illo est. Corpora igitur magis subjacent lis : neque enim et vitam Dei et prsescientiam Dei
voluntalibus, qusedam nostris, id est omnium ani- sub necessitate ponimus, si dicamus necesse esse
mantium mortalium, et magis'hominum quam be- Dèum semper vivere et cuncta .prsescire .•sicut nec
siiarum : qusedam vero angelorum; sed Omnia potestas ejus minuitur cum dicitur mori fallique non
maxime Dei voluhtati subdita sunt : cui etiam vo- posse. Sic enim hoc non polest, ut potius si posset
îuntates omnes subjiciuntur, quia non habent pote- minoris esset utique Doteslatis, recte quippe omni-
statem, nisi quam ille concedit.'Causa ilaque rerum, potens dicitur, qui tamen mori et falli non potest.
quse facit née fit, Deus est, alise vero causseet fa- Dicitur enim omnipotens faciendo quod vult, non
ciunl. et fiunt$' sicut sunt omnes creati spiritus, " patiendo quod non vult; quod si ei accideret, ne-
maxime,rationales; corporales autem causse, quse quaquam esset omnipotens. Unde propterea qusedam
magis fiunt. quam faciunt, non sunt inter causas non potest, quia omnipotens est : sicut etiam cum
efficientesannumerandse; quoniam hoc possunt quod dicimus necesse esse ut cum volumus, libero veli-
ex ipsis faciunt spirituum volunlates. Quomodo igi- mus arbitrio, et verum procul dubio dicimus, et
tur ordo causarum, qui prsescienti cerlus est Deo, non ideo ipsum liberum arbitrium necessilati subji-
id efficit ut nihil sit in nostra voluntale, cum in ipso chnus,qua adimimus libertatem [al., quseadimil].
causarum ordine magnum habeant locuin nostrse Sunt igitur nostrse voîuntates, et ipssefaciunt quidquid
volunlates? Contendat ergo Cicero,cuni eis qui hune voléndo facimus, quod non fieret si nollemus : quid-
causarum ordinem dicunt esse fatalem, vel potius quid autem aliorum hominum volunlate nolens quis-
ipsum fati nomine appellant, quod nos abhorremus que palitur, etiam sic voluntas valet,.et si non il-
prsecipue propter vocabulum quod non in re vera lius tamen [al., tantum] hominis voluntas, sed po-
consuevil intelligi. Quod vero negat ordinem omnium testas Dei est. Nam si voluntas tantum esset nec
causarum esse certissimum, et Dei prsescientiseno- posset quod vellet, polentiore voluntale impedirelur,
tissimum, plus eum quam Stoici detesiamur. Aut n nec sic lamen voluntas, nisi voluntas esset', nec
enim esse Deum negat, (quod quidem inducta alle- alterius, sed ejus esset qui vellet, etsi non pos-
rius persona in libris de deorum natura facere moli- set implere quod vellel. Unde quidquid prseter
1ns est), aut si esse confiletur Deum, quem negat suam voluntatem palitur homo non débet tri-
prassciumfulurorum, etiam sic nihil dicit aliud quam buere [a/., rétribuera] humanis vel angelicis, vel
quod ille : Dixil insipiens in corde suo, non est Deus cujusquam creati spiritus voluntalibus, sed ëjus
(Psal. xin, 1) : qui enim non estprsescius omnium polius qui dat potestatem volentibus. Non ergo
futurorum, non est utique Deus. Quapropter et vo- propterea nihil est in nostra voluntate, quia Deus
lunlates nostrse tantum valent quantum Deus eas prsescivit quid futurum esset in nostra voluntale :
valere voluit atque prsescivit;.et ideo quidquid va- non enim qui hoc prsescivit, nihil prsescivit. Porro
lent certissime valent, el quod facturas sunt, ipsse si ille qui prsescivit quid futurum esset in nostra
omnino faclurse sunt : quia valituras atque facturas voluntale, non utique nihil, sed aliquid prasscivit,
ille prsescivitcujus prsescientia falli non polest ; qua- profecto el illo prsescienle est aliquid in noslra
prppler si mihi fati nnmen alicui rei adhibendum voluntate. Quocirca nullomodo cogimur aut retenla
placerai, magis dicerem fatum esse infirmioris po- prsescientia Dei tollere voluntatis arbitrium , aul
lentioris voluntatem qui eum habet in potestate, p. retento voluntalis arbitrio Deum quod nefas esl, ne-
quam illo causarum ordine, quem non usitato sed gare prasscium futurorum. Sed utrumque amplecti-•
suo more Stoici fatum appellant, arbitrium nostrse mur, utrumque fideliter et veraciler confilemur
voluntatis auferri. illud ut bene credamus, hoc ut bene vivamus; maie
(Idem, c. 10.) Unde nec illa nécessitas formidanda aulem vivitur nisi de Deo bene credilur. Unde absit
est, quam formidando Stoici laboraverunt causas re- a nobis ejus negare prsescienliam ut liberi esse ve-
rum ila distinguera ut quasdam subtraherent nëces- limus , quo adjuvante sumus liberi vel erimus !
sitati, quasdam subderent; alque in bis quas esse Proinde non frustra sunt leges, objurgationes, ex-
sub liecessitale noluerunt, posuerunt eliam noslras hortationes, laudes et vitupéraliones, quia el ipsas
voîuntates, ne videlicët non essenl liberse, si sub- fuluras esse prsescivit, et valent plurimum quantum
derentur nëcessitati. Si' enim nécessitas nostra illa eas valituras esse prsescivit, etpreces valent ad ea
dicenda est quse non'est in nostra potestate, sed impelranda quse se precanlibus concessurum esse
eliam si nolimus, efficit quod potest, sicut esl né- prsescivit, et justa prsemia bonis faclis, et peccatis
cessitas morlis, manifestum est volunlates noslras supplicia consliluta sunt. Neque enim ideo peccat
quibus recle vel perperam vivitur, sub lali necessi- homo quia De-'s illum peccaluriiin prsescivit;. imo
 1145 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1146
ideo non dubitatur ipsum peccare cum peccal, quia ,Arus. f Quibus enucleaiissimis beati Palris senten-
ille cujus prsescientia falli non polest, non fatum, liis pêne omnes superius comprehehsi senlentia-
non fortunam, non aliquid aliud, sed ipsum pecca- rum tuarran fetores exhausti sunt. Verum non
turum esse prsescivit; qui si nolit, ulique [al., om- ab re esse duximus, si adhuc ejusdem Palris dicta
nino] non peccat : sed, si peccare noluerit, etiam ad médium producamus, qualiter de poenis a Deo
hoc ille prsescivit relributis alque relribuendis senserit, ex libro vi-
delicët ejus conlra adversarium legis et prophetarum.
c.
(Ibid., 11.) [Deus ilaque summus et verus, cum
( Conlra advers. leg. et proph. lib. i, cap. 15. )
Verbo suo et Spiritu sancto, quse tria unum sunt, aulem cui displicet peccalor. prohibitus a
Deusunus omnipotens creator et factor omnis animse [Porro
sunt fe- ligno vite, quid nisi impune vult maie vivere? Nec
atque omnis corporis cujus parlicipatione erat Deo et alio quolibet modo vitam sub-
sunt non vaniiate felices, magnum
lices, quicunque veritate,
ex anima et cor- trahere homini, quem vivere noluisset; sed quoniam
qui fecit hominem ratioiiale animal
esse rationales animse ae sapientia vivunt, quarum mors
-pore, qui eum peccantem nec împunilum per- est insipienlia, hujus rei significandse gratia lignum
misit, nec sine misericordia dereliquit, qui bonis et
vitoe(Gen.n, 9) in paradisofriictu sup mori hominem
malis essentiam etiam cum lapidibus, vilam semina-
B sineret. Quodergo indeseparatus traditus
lem etiam cum arboribus, vitam sensualem etiam neccorpore est morti consumendus setate (Gen. m, 22, 23),
cum pecoribus, vitam intellectualem cum solis ange-
dédit a est omnis modus, omnis species, _ quod nequaquam illi accidisset, si semper eodem
lis, ; quo cibo fruerelur, significatum est quod prius ab spiri-
omnis ordo, a quo est mensura, numerus, pondus, a
tali vilse ligno prppter.peccatum anima ejus exclusa
quo est quidquid nàturaliler est, cujuscunque geiie- et ita quaoam sua interiore morte jam morlua ;
ris est, cujuslibet asslimatiouis est ; a quo sunt se- est, nam de sapienlia scriplum est : Lignum vitoeest am-
roina formarum, formas seminum, motus seminum
pleclenlibus eam (Piw.m,18). Quod iste non intelli-
atque formarum ; qui dedil et carni priginem, pul- ait : Quatenus ergo ante malediclum iramorlalis
chritudinem, valetudinem, propagationis lecundita- gens bomo perpeluo vivere poterat, qui nondum ex ista
tem,"mémbrorum dispositionem , salulem, concor-
arbore cibum sumpserat, quasi aliquis ei dixerit, aut
diam ; qui et animse irrationali dédit memoriam, in illo libro alicubi legerit, quod nondum Adam
sensum. appelitum ; rationali autem insuper men-
ex cibo.arboris vilse; quin potius intèlli-
tem , inlelligentiam, voluntatem^ qui non solum sumpserat
coelum et lerram, nec solum angeïum et hominem, "tua gendus est, quoniam inde illi vila in corpore perpe-
suppetehat, ne vetustate consumeretur setaiis.
sed nec exigui et conlemptibilis animanlis viscera, (G
Ad hoc inde prohibitus, ut ex peccati poenajam.illi
nec avis pennulam, nec herbse flosculum, nec arbo-
esset nécessitas mortis : quomodo, inquit, ex Dei
ris folium sine suarum parlium cônvenientia, et
nullo modo est cré- maledicto mori coeperit, cum vila ipsa nunquam ex
quadam veluli p ace dereliquit,
ipso inilium sumpserit, quasi optaverit ei Deus mor-
dendus régna hominum, eorumque omnium domi-
sicut homo homini^ ac non Dei verba ad sen-
nationes et servitutes,a suse providentise legibus tem,
tentiam pertineant punienlis, non.ad iram maledi-
aliénas esse volùisse.]
centis. Punire autem morte corporali, fuit a vilse
f Idem in homilia 53 in Evapgelium Joannis : arbore separare, cum jam fuisset spiritaliter morluus,
Cum aulem tanta signa fecissel coram eis non credi- animo utique separatus ab alimenta sapientise : Deus
dejunt in eum, ut sermo Isaioe propheloeimplerelur, itaque quid ei .contigisset in animo significare vo-
quem dixit : Domine, quis credidit auditui nostroy et luit, separando eum a ligno vite, quo significabatur
brachium Domini cui revelalum est?(Joan. xu, 37; sapienlia. Sed isla, inquit, arbor, quse in paradiso
Isa. LUI, 1.) Ubi salis ostendit brachium Domini vite fructus ferebat, cui proderat? Cui? nisi prius
ipsum Dei Filium nuncupalum, etc. Quidam ergo illis primis hominibus masculo et feminse, qui prius
inler se niussitant, et ubi possunt aliquando procla- in paradiso fuerant conslituli. Deinde istis de para-
mant, et turbulenla disceplatione contendunt dicen- diso pro merilo suseiniquitatis ejectis mansit ad me-
tes : quid fecerunt Judsei, vel quse culpa eorum fuit, moriam significandse spiritalis arboris vite, quod
si necesse erat ut sermo Isaise prophetse impleretur? esl,' ut diximus, ipsa sapientia, beatarum cibus im-
quibus respondemus Deum prasscium fulurorum per mutabilis animarum. Utrum autem illo cibo nunc
Prophetamprsedixisse infidelitaiem Judseorum, prse- vescatur aliquis, nisi forle Henoch et Helias, non te-
dixisse tamen, non fecisse : non enim proplerea mere asseverandum puto : ligno tamen illo vite, quod
quemquam Deus ad peccalum cogit, quia futura est in spiriluali paradiso, nisi alerentur animsebea-
hominum peccata jam novit? Fecerunt ergo pec- lorum, non, pro munere pietatis et fidelissimsecon-
.catum Judsei,quod eos facere non compulit, cui pec- fessionis, latronis animse credentis in Christum le-
calum non placet, sed facturas esse prsedixit, quem geremus paradisum eodem Dei munere fuisse con-
nihil lalet. Et ideo si non malum, sed bonum fa- cessum : Amen, inquit, dico tibi, hodie mecum eris
cere voluissent, non prohiberentur, et hoc facluri in paradiso (Luc. xx-ni, 45). Esse autem ibi cura.
prseviderentur ab eo qui novit quid sit quisque Christo, hoç esl esse cran vilse ligno. Ipse esl quipps
facturas, et quid ei sit pro ejus opère redditu- sapientia, de qua, ut superius commwnoiravi,&cn-
1147 S. PRUDENT)! TRËCENSIS EPISCOPI lyg
pluta esl, lignum vitoeest amplectentibuseam (Prov. A . fidelis lector adverterë. Hoc ergo eliam de dilùvio.
m, 18). . Neque enim DominusJésus non taie aliquid futurum
(Cap. 16.) Nunquidnam et hoc refellendum est in suo prsenuntiavil àdvèhiu, quando ait : Sicul in
quod velut acute, ut sibi videtur, irrîdèt : primo diebus Noe mandûcàbaht et bibebànt, novellabanl,
Deum non prsescisse quod conligit; deinde implere oedificabant,nubebaiit,uxores diicebanl,venitdiluvinm
non Yaluisse quod magnopere cogitavit; tertio ad et perdidit omnes. Sic erit el adventus Filii hominis
maledictum se convertisse superatum. Unde scit (Luc. xvn, 26). Hoc et de obduralione cordis Pha-
Deum non prsescisse quod contigil? an quia conli- raonis : Neque enim Novi Testamenti litterse non
git? q'uinimo si non- contigisset, nullomodo id prse- dicunl de quibusdam : Tradidit illos Deus in repro-
scisset futurum, quia non erat futurum. Aut si putat bam mentem, ul faciunt quoenon conveniunt (Rom. i,
propterea non prsescisse, quia si prsescissel, ne.con- 18). Hoc de spiritu mendaci, quem Deus, qui bene
tingerei providisset [al., prsevidisset], potest hoc et ulilur eliam malis, justissimo judicio ad impium
"de Chrislo dicere, qui lalenlum dëdil homini nihil regem decipiendum misit (III Reg. xxn, 20). Sicut
acquisiluro, quod propterea ulique dederat ut ejus Michseasprophela sibi in visione prophetica clenion-
augeretur pecuiiia, quidquid est quod illa si- slratum esse leslatur : neque enim dubilavit lale.ali-
gnîlicàt (Matth. xxv, 24, etc.). Ergo quia conligit B quid dicere apostolus Paulus, cum se sciret verissime
ut ille sua pigriliâ nihil acquireret, hoc non prsesci- dicere, ubi ail: Mittet.illisDeus operationemerroris,
vit ille qui dédit? Dicere etiam polest non implesse ut credant mendacio,' el judicenlur omnes qui non
de hoc lucro Christum quod magnopere "cogitavit. crediderunl veritati, sed consenserutftiniquilati (II
Polest el illud lerlium, ad maledictum se conver- Thess. n, 10). Hoc de faclo per Moysen, cui Deus
tisse superatum, quoniam dixit : Ligaië illi manus dixit : Accipe omnes duces populi, et viclima illos
et pedes,el projiciie eumin tenebras exleriores(Matth. Domino conlra soient, hoc est in manifesta per diem
xxu, 13), sicut de Adam dictum est ut, a ligno vite (iV»?»..xxv, 4). Vel quod factum idolum Moyses ila
séparâtes (Gen. ni, 22 et 25), mprte eliam Corpo- vindicavit ul nec. proximo suo quisque parcerel,
ris plecleretur. Huic enim homini déserta déficien- ferro perimens impios (Exod*xxxu, 27 et 28). Neque
tis [al., défihïenlis] maledictum videtùr impolentis enim et Dominus Jésus non dixit : Eos autem qui
imperium. Dicat ergo impolënlera Christum, quo- noluerunt nie regnare sibi,adducile; interficile coram
niam deacquirenda spirilali pecunia non potuit quod me (Luc. xix-, 27) : Ubi profecto, quia moriem si-
Cùpiebat efficere; dicai semulumàc màlitiosum, quod gnificat animarum, magis est ulique illa fidelibus
servo suo inviderit lucera ac salulem, qiïem projici horrenda et metuenda quam corporum. Unde idem
jussil in tenebras, ubi esset fîetus el.stridor dèntium G Dominusdicit : JVotite.timereeosquipccidunl corpus,
(Matth. xxu," 15). Si autem de Chrislo ista non dicit,- animant autem non possunt occidere; sed polius eum
ne hoc modo se judicet non esse Christianum; cur timete qui potest et animantj et corpus perdere in
audel dicere dé hominis conditore, el peccati merilo gelwnnani (Matth. x, 28). Hujus generis mortes, per
damnalore, quod non audet dicere de hominis re- quas animse roiltanlur in gehennam, si quis fideli
demplore ? Et si ejus prascepla contempserit, poenà mente (ut dignum est) cogitaverit, valde vililer
selernsemorlis plecletur, ultore eodem ipso scilicet. sestimabit quamlibel ingentissimam slragem, et
Nam in quem alium nisi in Chrislum hsec maledicla sanguinis fluvios morlalium corpbfum, et quoniodo-
nesciens isle jaculalur? Quandoquidem ille ait: Si cunque quandocunque moriturOrum; quas csêdes
crederelis Moysi, credereliset mihi : "deme enim ille iste exaggerans et scbolastica vanitate desçribens,
scripsit' (Joan. v,-46). Quid enim Pater sine Filio, ad blaspbenipndum'Deum, qui talibus morlibus eos
vel lune fecil Velunquam facil. Si ergo salubriter quibus bujusraodi lerror nlilis fuerat flageïlabai;
non solum boniiatehr, verum etiam sèveritalem Dei horrprem incutit morlalibus sensibus, "et aliquid se
sancta Scriptura commendat, quoniam el amatur agere pulat calces advërsus siimulum jaciëndb, ut,
Deusuliliier et timetar (unde Apostolus eodem loco " . cum de niorle carnis accusai Dei prôvidenuam, in
ulrumque commémorât, dicens : Vides ergo battita- morte cordis intratur (à{t,-miltalur) iii geheniiam.
lem el sèveritalemDei [Rom. xi, 22], quid esl quod Quis aillera uiriuslibet sexus boniô non mallel gla-
iste insanus et prsèceps, cum Chrislianum esse se dio trucidari, eliam illo modo quo trucidavit Sacer-
jâclet, et hoë reprehendit in Deo prophetarum, quod dos Phinees (Num. xxv, 7, 8, 11) fdfniCarips in
in Deo invenil aposlolorum? quoniam idem Deus ipso complexu nefarise voluplalis, terribile consli-
est etillorum et istoriun. Quod aulem de isto com- tuens advërsus exsecranclas libidines uliionis exëm-
memorâvî quem pigruni sm'wm misil in tenebrasexle- plum, propier quod maxime Deo placiiil, quis, iii—
riores (Mallh. xxv, 24), severilas est Dei, ubi nec quam, non mallet tali gênera"mortis interfici? Quis
futurorum improvidus dicilur quia tali pecunianv non postremo igné consumi, vel ferinis mbrsibus
suam credidil ; nec impotens, quia quem ut bene per ipsa pudenda laiiiâri, qnam milti in gehennam
ageret non ipse rexil, ipse correxil ; nec sernulus ac ignis selerni? Cur igilur Dëus Christianorum peccan-
malitiosus quod a lucë separatum in tenebras misil. tes talibus morlibus puiiiat, ut, post corporis inléi'i-.
Hpc de omnibus poenis homimini, quas leguniur in tum transilorium, sequaiiirin gehennamsine fine siij>-"
Prophelicis libris inflicte fuisse peccanlibns, débet plicium, nisi (al., nonne), quia testamenti ulriii&aiïf
 1149 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCÔTUM. 1150
unus est Deus? Nam possent Judsei dicere advërsus A Significationibussacrîficiortimvesiisque iiuptialis în-
hujus impielatem, quantumlibet exaggeret bëlla, convénientemcarnalibus sensibus velle ihculcare ser-
casdes, vulnera, funer-a, sanguinem, longe incom- roonem?Ecce quod est manifestius proferanius, Eyan-
parabiliter Deo noslro Deum se habere mitiorem : gelium legi veteri comparans Dominus, et non illud
longe scilicet mitius punientem transiluris (al., iran- malum quod homines anle dedicerant, sed quod ipse
sitoriis) morlibus corporum, quam flammisperpétras dbcebat, perfectius esse contestaus. Audislis, inquit,
gehennaruni. At enim propterea videtur lniic Deus quid dictum est : Non occides; qui autem occiderit,
legis et prophetarum, qui unus et verus est Deus, reus erit judicio. Ego aulem dico vobis : Quicunque
crimine erudelitatis arguendus, quia propter levis- iralus fuerit fratri suo, reus erit judicio ; qui aulem
simas causas vel eliam erubescendas poenammorlis dixerit Radia, reus erit cdnsilio: qui autem dixéril
vel corporalis inflixil, quod David populum numé- Fatue, reus erit géhenne ignis (Matth. y, 21, 22, 23).
rasselj quod infantes, sicut iste dicit, filii Heli sa- Quid tamparvum inpeccatis,quam fratri dicere Fa-
cerdolis de ollis vel cacabis Deo prseparalis aliquid tue? quid lam magnum in suppliciis, quam gelienna
dégustassent : qua in re non disputa quantum et ignis?Si in lege vel prophelis iste invenisset aliquem,
quam perniciosum ëlationis vitiura lam sancto viro, quoniam dixisset fratri suo Falué, lapidare jussum
ut velle Dei populum numerare subrepserit, eorum- B fuisse divinitus, quanteDeum erudelitatis argueret?
que morlibus non selernis, sed jam humana condi- Quis non aulem non dicP lapidari, sed pèr singulos
tione venturis, et celeriter transiluris, fuerit flagel- artas, imo pèr singula corporis fruslâ paulatim#at-
latus, quorum fuefât mulliludine inflatus (II Reg. quë minutatim vivens et sentiens dilaniari consi'i-
xxrv, 10, etc.). Nec dico filios Heli non fuisse in- . mique maluisset, quam gehehnseignibUs nuncupari ?
fantes, ut iste loquilur, nesciens quid loquatur, sed Absit lamen ul cradelioreih quisquam dicat Evan-
ejus sétalis qua possent et délièrent, pro sacrilego gelii quam legis Deum! intelligeiis utriusque esse
ausu quo se Domino Deo in sacrificiis prseferebant, tirium el eumdem Deum, in lege lérreriteiji carnali-
digna coercilione cohiberi (IReg. n, 2, 12, seq.); bus, in Evangelio spirilalibus poènis, et ibi et hic
quod neglectum Deus, non sibi consulens, sed po- fidelem, nusquam crudelem. Quid'illUd? nonne si a
pulo cui religio pietasque profuisset, bello etiam Christo linguam reperiret alienam, in ëumquë bla-
vindicavit, ubi Dei limorem poluerunt augere vi- sphemam, et (qualis est hujus) impia gàrrulitale
cluri, per eorum mortes qui fueranl, el, si se nesci- damnabilem, acerbiuset amarius exagilarelur, quam
rèni post non lohga temporum spalia morituri. Mor- quod iste, de obsonio sacrificii prsegustato,corpora-
libus quippe corp.orum legimus alios eliam morluos lera temporalemquepoenamsacrilegio sic indignaïur
propter non sua, sed aliéna peccata (1 Reg. iv, 10). G ingeslam ? ubi venturum se Dominuset ad sinistraih
Ubi raagis est in dolore cordis plaga vivenlium, posilis gentibus minalur esse dicturum : Ile in ignem
quam in resolutïone carnis poena morientium ; ubi oelernum, qui paralus est diabolo el angelis ejus
animas de corporibus exeunles suas causas habent (Matth. xxv, 41,-'42). Hujus tanli" supplicii quséro
vel malas vel bonas, non propterea gravalse quia [al. quseris] causam. Esurivi, inquit, et non dedislis
exute; animarum vero morte alius pro alio pleçtilur mihi nianducare ; eccepro esca temporali non ablata,
nemo. Sed hoc dico, quantum e.xisliinet iste fuisse sed' non data seternum et horrendum suppliciuni
peccatum, Quod in convivio nuptiali invenius est comminatur, et recle, si consulas veritatem. Perpa-
homonon habens veslem nuplialem. Pulo, si humana rum est enim quod in eleemosynis datur; sed cum
consideratione ista meliamur, huic aliquàntulum pie dalur, seternum inde merilum comparalur : et
sufiicere debuil erubescere, et, ut plurimum invitan- ideo polius, quia parum est quod datur; magna im-
tis indignalio proleiiderelur, veslem niutare coni: pietale non dalur. Unde non mirum est quod tante
pelli. Et lamen dielum esl : Ligote illi maints et pe- sterilitati, velut infructuosaram àrborum", ignis
des, et projicile eum în tenebras exleriores; ibi erit selërni suppliciuni proeparatur. Si autem consulas
fletus et stridor dentium (Matth. xxu, 12, 13). Sed hominem ut de suo respondeal, ubi [al.: tibi] omnis
quod dicitur (àl., sed dicit), nonlèvera culpam signi- D homo mendax, contemnit culpam et exaggerat poe-
fical veslem non habuisse nuplialem quoniam ista nam, illam quippe non videt mente carnali, hanc
parva magnarum signa sunt rerum. Sic ergo el sa- cxhorrel càrhe mortali. Talis est' iste in omnium
crificia visibilià, eum sint in terrenis rébus exigua, hominum qui puniuntur vel corripiuntur in Veteri
magnarum, quoniam (ai., ex) diviliarum signa sunt Testamënto, longe milibribus quam leguntar in Evan-
rerum, in quibus filii Sacerdolis se ipsos Deo, cujus gelio, corporalibus poenis. Quod enim diluvium coin-
lipnor iii sacrificiis attendilur, prseferebant. Non au- parari selernis ignibus potest? quse casdes? quse vul-
tem ille conviva se prsetulit sponso, sed lanlum non nera? qusecorporum mortes cruciatibus sempilernls?
congruil, quia nupliarum (al., nuplialem) tunicam Viginli quatuor millia cadentium (Num. xxv, 9),
non habebat. Verumlamen jnter ipsas poenas quibus tanto' buccarum slrepitu inflât insanus, quasi isbii
ulrumque vindicatum est, illé quid distèt advcrtit, innumerabilia millia quotidie morîanlur tolo brb'e
quamque incomparabiliter ista illam vincat, intelli- lerrariim, sed transitoria isla corporis [al. corporum]
git qui corporalibus et temporalibus spirilalia et sem- mors est. Quis vero seslimare possit quoi millia slâ-
piterna prseponit. Verum quid opus est de mysticis buntad sinfstrara ex omnibus gentibus, qusesempi-
 1151 S. PRUDENT» TRECENSIS EPISCOPI 1152
ternis damnanda sunt ignibus? Eat iste et clamet ore A mendatur Dei bonilas , el econtrario de Novo ,
àperto, et oculis clausis, quasi confessus sil Deus quibus ibi commendatur Dei severilas;- et clamet in-
suam crudelilatem, quia dicit per prophetam : Exa- vidiosus atque venenosus : Ecce qui Deus colendus
cuam sicut fulgur gladium meum, inebriabo sagittas est, misericors et miserator, longanimiset multoemi-
mens sanguine, et gladius meus manducabit carnes de sericordioe: qui non in finem irascelur, nec in oeter
sanguine vulneratorum (Deut. xxxn,41, 42). De qui- num indignabilur : qui non secundum peccata nostra
bus verbis sic isle accusât Deum velut semper hu- facit nobis, neque secundum iniquitates noslras relri-
manum sanguinem esurientem ; quasi dixerit : buit nobis ; sed quantum distat oriens ab occidenle,
inebriabo me sanguine, et manducabo carnes de longe facit [_al., fecit] a nobis peccata nostra, qui
sanguine vulneratorum. Sed quantumlibet hanc uti- sicut miseratur pater filios, sic miseralur limenlesse
lem Dei comminationem tanquam facinoris avidam, (Psal. eu, 8-15). Qui dicit : Nolo mortem impii [al.,
el, ut dicit, in sola crudelitate malis tantummodo peccatoris], quantum-ut revertalur [al., lanlum ul
gloriantem, vanus et vesanus exhorreat. Quid aut convertatur] et vivat (Ezech. Xvni, 23). Non ille qui
quantum valet, verbis comparata dicenlis : Discedile propter lucrorum avaritiam etiam eum servum qui
ame,maledicti,inignem oeternum qui paratus est non perdidit talenlum quod acceperat, sed tantum
diaboloet angelis ejus (Matth. xxv, 41). Ibi non san- B quia non amplius acquisivit, ligatis manibus et pedi-
guine inebriabuntur sagittse, sed jion satiabuntur bus projecturus sit [al., projici jussit] in tenebras
membris-omnibus flammse; nec carnes gladius man- exleriores, ubi esset ei fletus et stridor dentium
ducabit, sensum doloris citius auferens mortuis quam (Matth. xxu, 12), et qui hominem non habentem
inferens vulneraiis ; sed nemo cruciatibus sallem vestem nuplialem de convivio suo tollit' et similiter
moriendo subtrahitur, ne in moriente simul etiam alligatam simili supplicio punit ; et qui venienlibus
ipsa poena moriatur. Cur non hic dicit : colendum ad se et pulsantibus et dicenlibus : Domine, aperi
ne istum, an potius exsecrandum fugiendumque esse nobis, respondet : Non vos novi (Matth. xxv, 12);
dicemus? An limet de Chrislo ista dicere, ne ipsius tantum quia oleum secum quod infunderent suis
ignis seterm suppliciuni non évadât, quo ille impios lampadibus, non tulerunt; et qui propler unum
prasparat mittere? Et ignorât miser hsec dicendo de contumeliosum verbum mittit in gehennam, et qui
Deo prophetarum, de ipso se dicere cujus lam tre- pro temporali cibo non accepto, igné damnât seterno
mendam severitatem in Evangelio formidat offen- (Matth. y, 22, etc.). Hsec atque hujusmodi si quis
dere. vesana mente sacrilegus inde lenia, hinc aspera
Reprehendit etiam quod poena»impiorum, signi- colligat, ac sic homines ulrarumque litlerarum im-
ficalas per uvam fellis, et botrum amaritudinis, et C peritos a Christo tanquam ssevoet crudeli conetur
furorem draconum alque aspidum, collectas dicit esse avertere, et ad Deum prophetarum misericordem
Deus apud se, et signalas in ihesauris suis, reddendas mitemque convertere, nonne et huic ipsi qui hoc
in lempore, cum lapsus fuerit pes eorum (Deut. xxxu, facit, Veteri Téslamento, quod ab homine similiter sa-
32, 33, 34) ; ignorans thesauros hic appellalos occul- crilego posset fieri Novo, impunis atque impius appa-
tas disposiliones Dei qui disponit reddere unicuiquese- rebii?Qui autem recte colit Deum,et profeclo utrius-
cundumopëra ejus (Ib., c.17).UndeApostolusdicit:Tu que Testamenti invenit unum Deum, et ejusdem unius
aillent secundum duritiam cordis lui et cor impoenitens Dei in utroque diligit bonitalem, in utroque meluit
tltesaurizas tibi iram in die iroe et revetalionis justi severitatem, inillo intelligenspromissumChristum, in
judicii Dei, qui reddet unicuique secundumopéra ejus isto accipiens reddilum Christum. Nonneibi prius in
(Rom. ur5,6). Apud quem enim sibi ibesaurizat iram illis veteribus libris lectum estnon reddendum malum
cor impoenitens, nisi apud eum qui vivos est judica- pro malo, ubi prsecipitur, ul si jumentum inimici sui
lurus etmorluos? Neque enim nesciunt etiam illi errare quisque invenerit, revocet Dominoejus, et si
vêleras libri ihesaurum desiderabilem (Prov. xxi, cecidisset in via, non pertranseat, sed levet cum
illo? (Exod. xxiii, 5.) Nonne ibi prius scriplum est
20), de quo ibi scriplum est, quod requiescat in ore
D
sapienlis : Et in Proverbiis legitur, quia Deusthésau- quod Aposloius ponil : Si esuril inimicus tuus, ciba
risât diligentibusse salulem. El Isaiasprophela dicit: illum; si silit, potum da illi? (Rom. xn,20; Prov.
In thesauris est sains nostra, ibi sapienlia et disci- xxv, 21.) Nonne ibi prius homo Dei Deo suo quod
dicit : Domine Deus meus, si
plina el pietas ad Dominum(Isa. xxxm, 6). Hi sunt ei utique scit placera
thesauri juslilise, sed vaniloqui et mentis seducbores feci istud, si est iniquitas in manibus meis, si red-
adversantes lilleris sacris, quas inlelligere notant : didi rétribuent/bus mihi mala? (Psal. vu, 4.) Nonne
eligunt ex eis aspera quse ibi leguntur, ad commen- ibi prius Jeremias propheta describit sancti palien
dândam sèveritalem Dei, et de lilleris Evangelicis liam prsebentis percutienti semaxillam? (Thren. m,
atque apostolicis levia quseibi leguntur ad commen- 50.) Nonne ibi prius per alium prophetam prsecipi
dandam bonilalem Dei, et apud hommes imperitos tur ut malilise unusquisque fralris sui non remi
hinc ingerunt horrorem, inde quserunt favorem ; niscatar ? (Lev. xix, 18.) Quid est ergo quod isle
quasi difficilesil ut quisquam similiter blasphemus blasphemus hsec tanquam contraria Veleri Testa- .
atque impius eo modo adversétur Novo Téslamento, menlodeNovo colligit,aututrasqueiilteras nesciens,
quo iste Veteri, carpens de Veleri quibus ibi com- aut ul decipiat imperitos se scire dissimulans? A
1155 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1154
quo lamen, si quseratur utrum non reddat malum .\ CAPUT XI.
pro malo, qui pro cibo non accepta in ignem mitlit Quod divina humanaque auctoritale comprobaripos-
sit -nonesseDei proedeslinationem,nisi de his qui
seternum (Matth. xxv, 42), profecto lurbabitur et sunt ad oeternamfelicitatem.
mitius oculum proeparati
admonebilur incomparabiliter esse Undecimo porlentorum tuorum monstro ais :
\
pro oculo, dentem pro dente (Exod. xxi, 24) ho- JOANNES SCOTUS.
mini auferre, ubi mensura vindicte modum non
transit injurias ( Lev. 'xxiv, 19, 20) quam quod (Cap. H, num. 1, sect. 1.) 6 Quod divina huma-
auctoritate comprobaripossitnon esseDei proe-
propter exhibitam humanilalem tantam repre- naque
hendere [rependere] sèveritalem, ubi transitoria est deslinalionem, nisi de his qui proeparati sunl ad oeter-
nam felicitatem.
culpa, et finemnon habet poena : atque ila discet, si
CORRECTIO.
pervicax non est, in utroque Dei unius Testamento,
et amandam bonitalem et timendam'severitatem. f In quo cum dicta replicas, tuam insaniam ma-
Quamvis enim in Veleri Testamento propter tem- nifestas ais enim :
poralium bonorum promissionemmalorumque com- JOANNESSCOTUS.
minationem servos pariât temporalis Hierusalem : (Num. 2.) S Aut quomodo a veritate abhorreat, si
in Novo aulem, ubi fides imperat charitatem, qua B dicatur a simili, proescivitDeus omnia quoefacturas
lex possit impleri, non magis timoré poense quam esset, dicatur a contrario proescivitquoefaclurus non
delectalione [al., dilectione] juslilise liberos pariai esset pro nescivit: similiter de proedestinationeintel-
seterna Hierusalem : tamen et illis temporibus fue- ligendum a simili, proedestinavitDeus quos proepara-
rint jusii spiritales, quos non occidebat liltera ju- vit ad suam graluitam graliam accipiendam, a con-
bens, sed vivificabat spiritus juvans. Unde et fides trario proedestinavitimpios ad inleritum vel suppli-
venluri Chrisli habitabat utique in prophetis, ven- cium oeternum,quos lamen non proedestinavit.
lurum pronuntiantibus Christum ; et nunc sunt plu- CORRECTIO.
rimi carnales, qui vel hsereses faciunt, non întelli- J- 0 ingenium venenis infectum, o sensum erro-
gendo Scripluras, vel in ipsa Catholica aut adhuc rum tenebris incomparabiliter. obscuratum, nun-
parvuli lacté nutriunlur, aut tanquam palea perse- quam quippe etiam hsereticorum quislibet ante le
verans futuris ignibus prseparanlur. Sicut aulem hune nefarium inlelleclum admisit : nullus catholi-
Deus unus et verus creator bonorum est, et tempo- corum saltem mente concepit, ut Deum scire pro eo
ralium et seternorum, ita idem ipse auclor est am- quod est nëscire, et prsedestinare pro eo quod est
borum Testamenlorum, quia el Novum in Veteri est non prsedestinare, aut intelligerent, aut intelligen-
figuratum, et Velus in Novo est revelalura. Igno- diuu suaderenl. Neuipe omnes saiictarum Scripiu-
scendiaulem ixisericors mansneludo, propter quam rarum fidelissimi et doctissimi tractatores nunquam
dictum es' : Ncn solum sepliès, sed etiam septua- a contrario Deum scire, vel prsedestinare mala quse-
gies septies fratri remittenda esse peccata (Matth. libet docuerunt : sed sicut se habet veritas leclionis,
xvni, 22) : non ad hoc valet, ut sit iniquitas impu- ita ut sonat seposito omni obscuritatis nubilo intel-
nila, aut lorpens et dormiens disciplina, quod po- ligendam veraciler prsedicarunt. Itaque si secundum
tius obsit quam diligensvigilansque vindicla. Claves tuam pravitatem (quod absit) accipitur ut scire pro
quippe regni coelorumsic dédit Chrisius Ecclesise, nescire, et prsedestinare pro non prsedestinare in-
ut non solum diceret : Quoesolveritis super terrant, lelligalur, quid absurdius, imo perversius, dici
soluta erunl et in coelis (Matth. xvi, 19); ubi aper- queat non video : omnia enim, qusecunque in divi-
tissime bonum, non malum pro malo reddit Ecclesia; nis, vel patrum litteris similia proferuntur, eidem
verum et adjungeret : Quoeligaveritis in terra, erunl insanise subjacebunt. Videlicèt ul quoliescunque le-
ligata et in coelo,quia bona est et vindicandi ju- gitur Deus facere, creare, scire, prsescire, deslinare,
stilia. Illud enim quod ait : Si necEcclesiam audierit, prsedestinare, ordinare, prseordinare, disponere,
sit tibi tanquam ethnicus et publicanus (Mallh. xvni, Il deputare, delegare, décernera, statuera, constituera,
17), gravius est quam si gladio feriretur, si flammis tradere, punira, excilare, suscitare, convertere,
absumeretur, si feris subrigeretur [al. subjiceretur]. damnare, condemnare, judicare, perdere, disper-
Nam ibi quoque subjunxit : Amendico vobis, quoeli- dere, ducere, inducere, indurare, occidere, parare,
gaveritis in terra erunl ligata et in coelis.Ul intellige- prseparare, a contrario intelligatur : videlicët non
relur quam gravius sit punitus, qui velut relictus facere, non creare, nescire, non prsescire, non de-
est impunitus. Hic dicat isle si placel, Siccine man- stinare, non prsedestinare, non ordinare, non prse-
data Salvaloris accepimus jubenlis? Nemini reddi- ordinare, non disponere, non deputare, non dele-
derilis malumpro malo; sed, si quis vos percusserit gare, non décernera, non statuera, non constituera,
in unam maxillam, prsebete et alteram; et : Dimil-' non tradere, non, punira, non excilare, non susci-
lite injurias fralribus vestris. Ecce ab hominibus tare, non convertere, non damnare, non condem-
non reddenlibus malum pro malo ailigatur homo nare, non judicare, non perdere, non disperdere,
araarius et infelicius Ecclesise clavibus quam qui- non ducere, non inducere, non indurare, non occi-
buslibel gravissimis et durissimis ferreis vel ad- dere, non parare, non prseparare ; qiiod si admilli-
anianlinis nexibus. tur, prorsus omnisjudiciorum Dei verilas abroBatur,
 1155 S. PRUDENTH TRECENS1SEPISCOPI 1156
Nam si ea quse diximus cl limita alia ubicunque A. ubi erit eis fletus el stridor dentium (Matth. xxv, 50),
de Deo dicunlur, addita negativa parlicula accipian- tanquam populo moeroris,,quanquam populus mee-
tur, sequitur ut Deum nequaquam curare mortalia roris eliam diabolus et angeli ejus, non incpnvp-
fateatur, cl auferatur Dei judicium, qùod ideo con- nienier intelliguntur, sive quia seternam miseriam
slilùtum Scriplurse clamitant, ut in eo de justis et eis, quos decipiunt ,acquirunt, sive quia et ipsi
peccatoribus judicetur, separalisque impiis a so- selernsemiserisedeputati sunt.]
cielale justorum, sequalur utrosque ramuneralio f Hujus rei lestis est sanctus autistes Fulgenlius,
mérita, ut secundum Domini dictum : Emit hi in qui super hoc sermone spiscitandi Mpnimo plenis-
suppliciumoeternum,justi autem in vitam alternant sime planissimeque respondens pulcherrinium volu-
(Matth. xxv, 46). Ergo si nescil Deus peccatores, men edidit, in quo nihil luorura figmenlorum se-
eorumque peccala, nec judicalurus credeudus est. cutus est, sed plana eloquenlia prsedeslinasse Deum
Quidquid enim aut nunc parliculariter in peccatores impios ad inierilum veritalé catholica. docuit el pro-
agit, aut ad extremum generaliler acturus creditar, bavit. Aul igilur vera sunt quse aslruis, et falsa quse
texte Scriptura vero judicio agere, acturusque sine tanins doctor fideliter exaravit : aut quia hoc de
dubio prsedicatùr. Porro cum vel in divinis eloquiis, tanlo lalique doolore nefas est credere, falsa sunt
vel in patrum lilleris de Deo talia referunlur, ab B omnimodis quse mendaeiler conscripsisti, el vera
omnibus, ila nt sonant iniellecta alque exposila sunl procul dubio quse lanius doctor fideliter ac ve-
invenimus..:quis vero non horreal hanc tuse perver- raciler intiraavit. Cerle si nulla nobis alia aut auclo-
silatis amentiam, ul orlhodoxos tractalores sancta- rilas aul ralio suppediiaret, solus ille nobis in hujus
rum paginarum, quibus omnino sludii fuit absirusa sermonisintelligentiasufficere polerat, cujusdôctrina
.aperire, clausa reserare, figurata explanare, obscura alque scienlia tanlo in catholica Ecclesia honore el
elucidare, dicat vel ea non inlellexisse, vel invide aniore convaluit, ut de illius scriplis nullus unquam
suppressisse : nullus sane illorum reperiiur, qui dubilaverit, nullus derogaverit, quippe qui el libera-
juxta tua.m prayitaiem e.a vel intellexerit, yel tra- lium disciplinaruin erudilionibus splendidus, et
ctayerit, yel.dpcueril, : qup elenin) pacta credendi Scriplurarura sanclaruni. doclrina prsefulgidus, et
sunt à contrario talia inlellexisse, qui ubicunque non minus Grseci quam Latiui eloquii perilissimus
necessarium fuit de eisdem çontrariis nullatenus inveniiur. Teslis esl etiam sanctus Prosper, vir in
tacuprunt aut quomodo in suis litleris atque explana- omni lillerarum eruditionedoctissimus aefacundis-
tipnibus figuïate loculipnis modo uierentur, qui ad sinras, qui Gallorum aliorumque Pelagii sequacium
hoc ipsum easdem pxposilibnes susceperant, ut om- impudentiis el libris fideliter edilis, el liomani pon-
nes figuralas locutiones apertis diclionibus expedi- G' Uficisediclo sua instantia impelralp, propugnalor
rent, forlissimus ac fidelissimusobviavii. Proinde impu-
0 mpnslrum hprrenduai, o linguam prsecidendam! denlior cseteris tais similibus coraprobaris, qui cum
quse vel ignorantiam, vel invidiam tantis doctoribus eoruni venerabilia scripla legeris, quippiam secus
inipprlare non meluil, ut qui obscura révéla re sub- ausus es mussitare. Nainelsi nusquam eorum scripta
ieran{, obsc.urioribusdiclis ea implicasse credanlur, legisses, satis ea le poierant de his omnibus Infor-
prsecjpueque in sermonibus ad populos, lucidis- mare, quse anle bienniumex illorum libris, deflorala
sime yel dictaiis vel enuntialis, quos apertis opor- quibusdam fratribus consensu synodi mttlere curavi,
lebat sermocinationibus informari, non figuralis quse ad te pervenisse si nosse aliter nequivjssem,
locuiipnibus impediri : de qua re lestes nobis sunt infauslissimus liber tuus, cui largiente Dominores-
libri bealissimi Palris Augustini, quos de Doclrina pondemus, probabiliter nos inslruerepolerit. In quo
Chrisliana plenus versecharilalis edidit, in quibus earumdem defloralionum pleraque inlerposila atque
cuique prsedicatori ila loquendum persuasil, ul post- ad luas pravitales delorla violenlerque inflexa repe-
posilis tplius plausibililalis appetentiis, fucoque rimus.
coihurnaii sermonis propulso, ila audientium auri- Absit, absit, inquam, a cordibus calholicorum ut
itus inseryiat, ut menlibus eorum per omnia pro- ignoranlia Deo ullaleuus deputelur. Tribus lamen
desse conlendat ; neque in qualuordecim libris Quse- modis in divinis eloquiis, quanlum mea fert memo-
slipnum alque locutionum (quorum ssepe memiuimus) ria, Deusnescire tropicos dicilur. Scilicet aut non
ullam hujus tuse pravilatis inyenilur fecisse menlio- experiendo, aul reprobando, aul nescire faciendo.
nem, quinimo prsedestinare et deputare, sicut in Dicit quippe ipse Dominus per Prophetam ; Quoe
omnibus pêne libris suis alque sermonibus, in his ignorabam,inlerroyabanl me (Psal.. xxxiv, 21), quia
quoque posuisse reperiiur. Nam in libro Quseslionum videlicët peccatum ab eo exigebanl, quod nunquam
septimo cum exponereiJephleliistariam, ita ulrum- cognoverat, id esl nunquam experlus fuerat, nun-
que,, el prsedestinare scilicet et deputare, sub.uno quam fecerat, dicente bealpPelro aposlplp : Qui pec-
epdemqueintelleclu.ppsuit,;iit differre nibil penilus calum non fecit, née inventus est dolus in ore ejus
edpeeret (Àugust. in Eptateuch. lib. vu, cap. 49). (I Pelr.. i, 22). Et beato Panlo aposlolo: qui cum
[Profecto autem, inquiens, illi significantur inimici, non cognovissetpeccatum(II Cor. y, 21), id est non
qui ex ipsa gente persévérantes in infi.delitaieprse- fuisset experlus neque commisissel, Novit ergo pec-
dicli sunl, aut onniino omnes gejiennseprasdeslmali,. calum per eam scientiam quam. nihil lalel; non
H57 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1158
novit aulem per experientiam, qua nunquam cor- Ài scivit maie victùrum, et in malis operibus obstina-
rumpi poluit. Iterum idem loquitur in Evangelio di- tissime perseveraturum : proinde çulpa est ejus, qui
cturum se quibusdam in judicio : Nesciovos (Matth. talis futurus prsescitus est, non Dei; qui talem prse-
xxv, 12) unde silis; id est non approbo in arte sciens, merito prsedeslinavit ad poenam. Nunquid
disciplinasmeae,quam pravis semper operibus inipu- non eadem caluraniandi licenlia potes garrire, ut
gnaslis. Rursum ipse ad discipulos ait : De die aulem asseras : Si prsedestinati ad vitam non sunt, neces-
illa et hora nemo scit, neque angeli in coelo, neque sario periburit, poenasque palientur inevilabiles?
Filius, nisi Paler solus (Matth. xxiv, 56). Qualiter Quod si ila est, quomodo juste judicabitur mundus,
enim nescire Filius polerat diem, quem ipse ineffu- quem nécessitas prsedestinationis çogil perire, quo-
gibili potentia etiam anle temporaneos dies slaluisse niam prsedestinatus ad vitam non est? Simililer, si
non dubitalur ? Itaque nescire diem intelligendus est quidam misericorditer electi sunt, cseleri vero juste
pro eo quod est nescire facere apostolos, quod non derelicti, necessario peribunl, poenasque patientur
Militer scirent. Unde el eis postmodum loquilur. inevilabiles : quod si ila est quomodo juste judica-
Non est veslrum nosse tempora vel momenta quoePa- bitur mundus. quem nécessitas electionis, vel dere-
ter posuit in sua potestate (Act.i, 7). His tropicis lictionis cogit perire, quoniam non elecli, sed dere-
locutionibus cum Deus nescire vel ignorare quid le- •5 fiaisunt?
gatur, secundum proprielatem vero majestalis, es- Hseccalumniandi libido tam late patet, ut in om-
sentise atque scientise susenihil prorsus potuit, polest nibus qusecunque super misericordia Dei atque ju-
aul poterit ignorare. Hanc Dei scientiam intuilus stilia fideliter prsedicantur, oblique possil affingi ;
fuerat prophela, qui ad Deum bumililer loqoebalur: quapropler prolurbanda esl penilus damnabilis as-
jtfiwdi sunt oculi-lui, ne videanl malum (Habac, i, serlio pravitatis, et fatendum juste mundum hune a
13), id est, ne approbent vel experiantur. Item alius Domino judicandum. Neque enim ideo peccant, qui-
prophela : Ecce enim oculi Domini super regnum pec- cunque peccanl, quia judicabuntur, sed quia pec-
cans, ut disperdat illud (Amosïx, 8). Et rursum : cant, ulique idcirco inevitabiliter judicabuntur :
In omni loco oculi Domini coitlemplaniur bonos et non ergo nécessitas judicii peccantes cogit perire,
malos (Prov. xv, 5). Et rursum: Vullus-aulem Do- sed nécessitas peccandi, quam sibi volendo insolubi-
mini super facientes mala, ut perdat de terra memo- liter consciverunt, compellit inevitabiliter interne.
riam eorum (Psal. xxxui, 17). Non hsec a contrario Sicut itaque nécessitas judicii nullum périra-cogit,
intelligenda omnes catbolici iraclatores, sed veritate ila nécessitas prsedestinationis nulli vim pereundi
diclorum simplicium senlipnda lenendaque sanxe- imponit. Verum si diligenier altendas omnia, aut
runt. Abi igilur, et esta hserelicorum omnium te- G pêne omnia, quse sunl judicii Dei, eadem prsedesti-
terrimus, qui contra universorum opinionem Deo nationis inveuies. Slaluit Deus futurum judicium,
ignorantiam affingere impudentissime prsesumpsi- in quo reddal.unicuique secundum opéra sua (Matth.
sti. Jam vero quod addis de impiis ad interitum prse- xvi, 27), electis prsemia,impiissupplicia sempiterna,
destinalis. et hoc est totum quod de prsedeslinatione fideliter
JPANNES SOPTCS. ac salubriter confirmatar, ut judex omnium electis
(Cap. 11, num. 3, sect. 1.) e Si enim proedesli- per misericordiam beatitudinem, relictisper justitiara
nali sunt, necessario peribunl, pcénasquepalientur poenas lormentaque rétribuât. Legimus ^itio ^MJnon
inevilabiles; quod si ila est, quomodojuste judicabi- crédit jam judicalusest (Joan. ni, 18), id est dam-
tur mundus, quem nécessitas proedeslinationiscogit nalus. Exsurgat nunc sycophanla impudoratus et
perire ? causelur : Si qui non crédit jam judicalus est, ne-
CORRECTIO, cessario peribit, poenasque palielur inevilabiles :
f Licet super hoc satis abundeque actum fuerit, quod si ila est, quomodo juste judicabitur mundus,
non piget veraciler ilerare quod le non puduit men- quem nécessitas judjeationis, id est damnationis,
daciler inculcare. Prsedeslinalio Dei, sicut et prse- cogit perire? Dicit etiam evangelista Joannes de Ju-
scientia, nullam vim fuluris ingerit, nullam nécessi- dseisnon credëntibus Domino : Proptereanon poterant
tais violenliam importai. Quamvis enim quidquid credere, quia dixit Isaias prophela : Excoecacorpopuli
Deus prsescivit el prsedestinavit, ita, nec omnino hujus, el aures ejus aggrava, ul non videanl oculis,
aliter, necesse sit fieri : non lamen ideo quia prse- et corde non inlelliganl, et convertantur, et' sanem
scita vel prasdestinala sunl, fiunt; sed quia futura eos (Joan. xu, 39). Si propterea non poterant cre-
indubilabiliter sciebantur, prsescita ac prsedesli- dere, quia hoc prsedixit Isaias, necessario non cre-
naia potenlissime intelliguntur. Non ergo ideo fit. diderunt, poenasquepalienlur inevilabiles ; quod si
aliquid quia Deus prsescivit^ sed ideo ille prsescivit ita est, quomodo juste judicabitur mundus, quem
quia futurum scivit. Ac per hoc non est culpa prse-> nécessitas prophétise coegit non credere? Et ipse
scientis et prsedesiinanlis Dei, si aliquis périt, sed Dominus, Propterea vosnon audilis, quia ex Deo non
creaturseratipnalis, quse sibi merilum pereundi maie eslis (Joan. vuit 47) ; etiierùin -.Propterea vosmon
vjvendo, ejusque bonilatis largitalibus abutendo, credilis, quia non estis ex ovibusmets {Jf/an. x, 26).;
eomparavit. Prsedestinavit igilur Deus peccanlem ad ei rursum : Nemo potest venire ad me, nisi Patei\
supplicium seternum, secundum id quod eum prss- qui misil me, traxerit eum ; et : Nemo polesl vernie
 1159 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1160
ad me nisi dalum fuerit ei a Paire meo(Joan.y i, 44 66) A sese in prsecedentibus ejusdem Epistolse duntaxai
Et omnia qusecunque de Dei occullis judïciis prc- ad Romanos partibus salis egisse meminerat. Mbij
pheticse et apostolicse paginasprotestantur, eisdem ergo tuam insaniam verba aposlolica juvant. Non
calumniis subjacebunt. Omnis igilur ab his nécessi- enim aut tantammodo eleclos prsedestinatos, aut re-.
tas coactiva propëllalur, et judiciorum Dei humilitei probbs non prsedestinatos dixit ; quod tamen ubi
profunditas stupeàtur, dicaturque cum Apostolo : commodumduxit, utrumque alternatim commendare
0 altitudo diviliarum sciëntioeacsapientioeDei! (Rom, non distulit : ait enim in eadem Epistola cum de
xi, 35.) electione gentium et reprobaiione Judseorumsubti-
Nunc ad videnda reliqua, favente Domino, trans- liter veraciterque tractaret : Sin autem Deus volens
eamus. Denique volens probare quod sanclse Scri- ostendere iram et notam facere potentiamsuam, su-
pturse auctoritas inconcussa prsescientiam simul el stinuit in multa palienlia vasa iroe. secundum Am-
prsedestinâtionem, aut solam absolute prsedestinâtio- brosium proeparata, secundum Augustinum et omnes
nem, nonnisi in his quos Deus elegit ad asternan Africanos perfecta, secundum :'nostrorum codicum
beatiludinem possidendam invenialur posuisse.ponis consuetudinem apta vel aptata in inlerilum. Ut oslen-
apostolica testimonia ad Romanos : Scimus, inquien- deret divitias glorioe suoe in vasa misericordioe quoe
tia, quoniamdiligenlibus Deum omnia cooperantur h -B proeparavit in gloriam, quos el vocavit nos non solum
bonum: his, qui secundum propositum vocalisunt; ex Judoeis, sed eliam ex gentibus (Rom.ïx, 22-24), et
quoniam quos ante proescivitet proedestinavit confor- csetera quse sequunlur. Si secundumea qusein prse-
mes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipseprimogenitus in cedentibus confirmare molitus es, nihil est aliud
multis fratribus : quos aulem proedestinavit, illos el Dei prsedeslinalio quam prseparatio operum illius,
vocavil;et quos vocavit, ipsos et fuslificavit; quosmi- quare manifeste Apostolus, vasairoe proeparata vel
tent jûslificavit, ipsos et glorificavit (Rom. vmy 28- perfecta vel apta sive aptata in inlerilum clamitat :
30). Item ad Ephesios : BenedictusDominus et Pater nam de varielate interpretum non est meum judi-
Domini nostri Jesu Chrisli, qui benedixilnos in omni care : quantum lamen ad meam attinet sitapliciia-
benediclione spiritali in coelestibusin Chrislo : sicut tem, cuncta et recipio et approbo. Si, inquam, se-
elegit nos in ipso ante constitulionemmundi, ulessemus cundum Ambrosium vasa iroeproeparatasunt in inle-
sancti, et sine macula in conspectuejus in charilate ; rilum, el juxta definitiones tuas prsedestinare nihil
proedestinans nos in adoptionem filiorumper Jesum est aliud quam prseparare : liquet profecto Aposto-
Christum in ipsum secundumplacilum voluntalis suoe, lum vasairoeproeparatainintérilum, nequaquam aliud
ad laudemglorioegratioesuoe; in qua gratificavitnosin sensisse quam prsedestinala, quoniam omnis ejus-
dilecto Filio suo ; in quo habemus redemplionemper C dem apostolicsedisputationis circumstantia hoc idem
sanguinem ejus, remissionempeccatorumsecundumdi- continet, adeo ut nullus sobrisemenlis aliter locum
vilias gratioe ejus, quoesuperabundavil in nos in omni eumdem apostolicseprsedicalionisinlellexisse aut do-
sapientia, et prudentio, oslendens nobis sacramen- cuisse ullatenus reperiatur.
lum voluntalis suoesecundum bonum placilum ejus, .Et licet mihi tantorum pontificum, Ambrosii vi-
quod proposuit in eo ; ad dispositionemplenilndinis delicët et Augustini, in assenione hujus rei sufficiat
temporum, ut restaurarenlur omnia in Chrislo, quoe auctoritas, ne cui tamen inlerpretalionis displiceal
sunl in coelis, et quoe super terrant. In ipso in quo et varietas, idem Apostolus scribens ad Corinlhios,
sorte vocati sumus proedestinatisecundum propositum ait : Puto nos Deus elegit novissimos aposlolos tan-
Dei ; ab eo qui omnia operalur secundum consilium quam morli deslinatos (I Cor. iv, 9) ; quod ne amicis-
voluntalis suoe (Ephes. i, 3-11). Quibus proemissis sima tibi perversilate detorqueas, audi qualiter S.
adjungis dicens." Ambrosius exponal. Ambrosius (in I Corinth. iv,
JOANNES SCOTUS. ïx) : [Hoc ideo personse susedéputât, quia semper in
3. Contra veritalis tam necessilatë fuit, persecutiones et pressuras ultra cse-
(Cap. 11, num. 4, sec. ) f sunt Henoch et Elias, qui
ctarain tubamquis homosobrioevigilanlisquefideivoces D leros passus, sicut passuri
sunl aposloli : mitli enim ha-
admittal humanas, quis mea non audiat, proedestina- ullimo teinpore futuri
tionem oiimimodoesse sanctorum, nullo modo posse bent ante Christum ad prasparandumpopulum Dei,
? et muniendas omnes Ecclesias ad resistendum Anti-
fieri reproborunt
christo, quos et persecutiones pati et occidi lèctio
CORRECTIO.
Apocalypsis leslatur. Horum ergo tempus suo tem-
f 0 quam-tibi necessaria fuerat sobrietas, vigi- pori comparavit Apostolus dicens, quasi morti de-
lanliaque verse fidei, ut videras quid tuba apostolica ttinaios : ad hoc enim venluri sunt ul occidantur.]
diceret : et nequaquam excogilares quod tante con- f Et in libro Ecclesiastico legitur : Deus paravil
centus lubse minime sonuissel. Apostolus siquidem illumad rhomphoeam(Eccli. xxvi, 27). Et ipse Dominus
in his quse proposùisti exemplis totam intentionem ad Job cum ei maliliosissima et extra Deum invi-
suam ad eleclprum Dei prsedeslinationem, et glori- ctissima arma atque argumenta diaboli exponeret.
ficalionem commendandam prsedicalor Veritalis di- Quoeproeparavi,inquit, in diem pugnoeel belli (Job
rexeral : nullamque reprohorum, vel prsedestinalio- xxxvni, 23), quibus documentis manifeste destriiitur
iiera, vel damnationem adnolara subierat, quod jam tiiorum astructio mendaciorunt, quibus prsescienliam
 1161 DE PR/EDEST1NATI0NECONTRAJ. SCOTUM. 1162
et prsedeslinalionem, vel prseparalionem Dei in ele- i/^ leros adeoque sanctos Paires, maximeque islo con-
ctis tantum ad vitam, non etiam in reprobis vel ad trariorum génère in traclatibus suis sermonibusque
poenas, confirmare perlinaciier studuisli : quamvis ad populum enunlialis, usos fuisse jam dixrmus:
de his omnibus salis in superioribus, quantum pro prsecipuetamen a vocabulo prsedestinationis divinse,
opportunitale visum est, egerimus. Aut igitur repre- id genus loculionis procul abesse sanctus Fulgeniius
hende Ambrosium et Auguslinum, eosqucmendacii, proprio in hoc ipsum édita volumine, et Prosper
imo hasreseos argue ; aut quia id fieri nullo modo aliique complures, omni ambage semota, perspicue
polest, humiliare tantorum Patrum saluberrimis edocent : prsedestinationës eliam pluraliler efferri,
sensis, et fatere, quod verum est,. prsescienliam, beali Gregorii papseatque Isidori episcopi senlentiis
prsedeslinationem et prseparalionem Dei bifariahi, indicavimus. Veram quod ad rem allinet, qusero
id est el ad electos, el ad rëprobos perlinère. " ulrum judicia Dei vel duo quollibet, vebunum sin-
His aposiolicis sententiis nulla obscuritate, quan- gulariter censeas? Nam mihi prsedeslinatioet judi-
tum ad prsescienliam et prsedeslinationem Dei atti- cium Dei in tanlum t convenue videntur, ut unum
net, involulis, nullatenus ad eorum quse astruere sine altero esse non possil. Sicut enim prsedeslina-
conatus es perlinentibus, ideoque verilate privalus, lio, ila et judicium Dei quosdam ducit ad regnum,
transis ad ea leslimonia quse ex beati Augustini IB quosdam damnai in Tarlarum : illos per misericor-
scriptis Golteschalcus decerpser.it, alque ad suum diam, istos. per-justiliam. Judicari autem el bonos
errorem,,ut ais, detorserit. Qusedum non inlellecla et malos cum omnes Scripturse testentur, sufficere
asseris secundum Aposlolum, aliis odorem vitoein prsesenti actioni unum ex Evangelio Domini tesli-
vitam, aliis odorem morlis in mortem facla (11 Cor. monium credimus, quo ait : Cûm venerit filius ho-
u, 16), ulinam et ipse sano capite ad ea perscru- minis in majeslale sua, et omnesangeli cum eo, lune
tanda simpliciler accéderas, ne tanlas de eis vomi- sedebil super sedem majestatis suoe : et congrega-
tuum nauseas eructares. Tania quippe diclorura eo- buntur anle eum omnes- génies, el separabit eos
rumdem piis menlibus perspicacia elucet, ut in eo- ab invicem, sicut paslor segregat oves ab hoedis.
rum intelligentiisfide atque auclorilale dignis nullus Et sialuet quidem oves a dextris suis, hoedosaulem
piorum valeat hsesitare. Tibi itaque nisi cilius resi- a sinistris. Tune dicel rex his qui a dextris ejus
pueris, facla sunt-odor morlis in mortem, quem non erunt : Venile, benedicliPalris mei, possideteparatum
ut ab eo dicta, sed ut a tua pravilale interpolala vobis regnum a conslitulionemundi : Esurivi enim et
sunl, interpretari fallaciter non erubuit. Iste quippe dedislismihi manducare, sitivi et dedislismihi bibere,
mos cunctis hserelicis fuisse dignoscilur, ut qusecun- hospeseram et collegistisme; nudus, et operuistis me ;
que prophetica et apostolicaPatrumque orlbodoxo» *G infirmus, et visilaslis me; in carcere eram, et venislis
rum dicla suis figraentis contraria, aut de suis codi- ad me. Tune respondebuntet justi dicentes : Domine,
cibus eraderent, aut eo'sdem libros exauciorarent, quando te vidimus esurientem,et paviiims?sitienlem,
aut cerle perversis interpretationibus depravarent, el dedimustibi polum? quando aulem te vidimusho-
suisque erroribus confirmandis quocunque colludio spilem, ël collegimusle ? aut nudum, et cooperuimus
agglulinare satagerent : cui le vitio filtra cseleros te? aut quando te vidimus infirmum, aul in carcere,
inservisse, nullus, qiii tua legit, ignorât. PosiUs igi- el venimusad te ? Et respondensRex dicetillis : Amen
lur teslimoniis memorati Patris, quibus impios ad dico vobis, quandiu fecislis uni de his fratribus meis
inlerilum prsedestinatos vel prseparalos creberrime minimis, mihi fecislis; lune dicet et his qui a sini-
dixerit, quia negare nullatenus poteras, depravare stris ejus erunl : Disceditea me, maledicti, in ignem
contenais, ut eum figurate, id est a contrario ea oeternum, qui paralus esl diabolo et angelis ejus :
dixisse mentiaris, quod nec ille, nec quispiam do- Esurivi enim, et non dedislismihi manducare ; sitivi,
ctorura dunlaxat calholicorum fecisse convincilur. el nondedislis mihi polum; hospeseram, et non colle-
Dicis ilaque. gistis me, nudus, et nonoperuislis me; infirmuset in
JOANNES SCOTUS. carcere eram, el non visilaslis me ; lune respondebunt
D et ipsi dicentes: Domine, quando te vidimus esurien?
(Cap. 11, num. 5, sect. 6.) 0 Quis enim ignoran- lent, aut
tium modos locutionumquibus sancti Patres uti so- sitienlem, aul hospitem, aut nudum, aut
non seduci audiendo infirmum vel in carcere, et non minislravimustibi ?
ient, facile possit proedestinatos tune
oeterno igni proeparalos ad iram Dei, proedestinatos " diu non respondebitillis, dicens: Amendico vobis, quan-
uni de minoribushis, necmihifecislis.
mor.tisempiternoe,proedestinatosad interitum, ad poe- Et ibuntfecistis hi in suppliciunioeiernum,justi autem in
id
nam, coeteraque genus, ut sine ulla hoesilalione - - -
vitam oeternam(Mallh..xxy, 51, 46).
concédât aut duas proedeslinationes,unamplane san- Ecce ipse Dominus Rex regum ,• oinnipolentissi-
ctorum, alteràm impiorum sibimet per omnia contra- mus et sempilernus, qui anle ssecula diem judicii
rias, aut unam eamdemquedivinamproedeslinalionem futurum
simul con- constituit, ipse in fine temporum seipsum
sanctosqûe impiosque'amplecli, eamque identidem agilalurum prsedixit, et absque cujusquam
trariorum, quod ratio denegat, esse capacem. . figurasloculionis fuco juslis paralum regnum, dia-
CORRECTIO. bolo el angelis ejus paratum ignem seternum léstâ-
•j-Figuralis loculionibus nec Auguslinum,nec ças- tus esl, nullo prsedicatorùm Udelium docente, imo
PATROL.CXV. 37
1165 S. PRUDENTI1 TilECENSIS EPISCOPI Î164
senliente, quod solus omnium hominum fingere A [al., quid] lex habeat non requirit. Neque enim lege
nullatenus metuisti, videlicët uli bonis para tam necesse est perimi, qurlege nunquam poluil leneri.
regnum non rigurate, impiis yero paratum suppli- Ita ergo in exlremo judicio et legalis illuin inveclio
cium figurate, id est non paratum intelligatur : con- perculit, qui ab eo quod professione tenuit, actione
tra oinnem penitus diyinam et humanam auctorila- deçliiiavit, et iste sine judicii invectione perimitur,
tem, quse utrisque paratum a Deo yel regnum, vel qui lege fidei non tenetur. Ex eleclorum vero parte
supplicium inclamanl ; judicium autem vel bifariam, alii judicantur el régnant, qui vite maculas lacry-
vel quadriiariam agilandu.nibealo.Gregorio iii libris mis tergunt, qui, mala prsecedentia faclis seqilénli-
îloTalibus exponenie discamus,-qui in libro xxvi bus' Tedimentes, quidquid illicilum aliquando fece-
(cap. 20) ila eloquilur. . runt ab oculis judicis .eleemosynarumsuperductionë
[Sed non salvat impios, et judicium pauperibus cooperiunt. Quibus judex veniens in 'dextera consi-
tribuit (Job xxxvi, 6), id esl elalps désirait, humi? stentibus dicit : JEsuriiii,et dedislis mihi manducare;
les vero per judicium liberos reddit : vel certe judU sjtivi, et dedistisntihi bibere : hospes.eram, et colle-
cium pauperibus.tribuit, quia hi qui -nunc nequiter gistis me; nudus, et operuislis me; infirmus, eivhrta-
opprimuntur, ipsi lune super oppressoïes suos judir stjs me. In carcere eram, et v'enistisad.me; quibus
ces ventant.. Duas quippe sujit partes;, eleclorum ? prasmittit dicens : Venile,benedicti Palris mei, possi-
scilicet atque reproborum, sed bini [n^,.-boni]lordi- dete paratum vobis regnum a conslitulione mundi
nes eisdem singulis.parlibus çontinenlur, alii nam- (Matth. xxv, 34, 35). Alii autant'"non judicantur et
que judicantur et pereunl; alii non judicantur et régnant, qui etiam prsecepla legis perfeclione virlu-
pereunt; alii judicantur et régnant; alii non judi- tum transcendunl; quia nequaquam hoc solum quod
cantur, et régnant. Judicantur et pereunt, quibus cunctis divina lex prsecipit, implere contenti sunl,
Dominica inclinatione [al., voce in damnatione] sëd praéstantiore desidério; plus exhibera àppetant
dicilur : Esurivi, et non dedislis mihi manducare; quam prasceptis generalibus audire potueruht; qùi-^
sitivi, el non dedislis mihi polum : hospes eram, et bus divina voce [al., Dominica] dicitur : Vos qui're"-
non collegistisme; nudus, et non operuislis me; oeger liqûistis omnia vestra, et sectiti estis me, cum sëderii
et in carcere, et nonvisiiastisme ; quibusprsemittitur : FiliusMminis insede majeslàtiïi sua?,-sedebilisél vos
Disçediteq me, maled/cli, in.ignemMlernumquiproe- super dupdecimIhronos, jûdicàniès dûàdëcith tribus
paratus est diabolo et angelis ejus (Matth.- xxvy Israël. (Maïth. xix, 28) ; et de quibus prophela ail :
42,.41.).Alii vero in exlremo judicio non judicantur- Dominus*àd judicium veniei cuni senioribûs popùli
et pereunt : de quibus per Prophetam .Dominusait, sui (Isa. m, 14). El de quibus Saldmbncum de san^
^
[ni., Prophela ail] non resurgunt [al., résurgent] cte Ecclesisesponso [al., sponsa] loquëreiur, intalit
impjiin judicio (Psal, 1,4); ^t de quibus Dominus dicens ; Nobilisinporlis vir ejus, quando sederit cum
dicil : Qui aulem non crédit,jant judicalus est (Joan. s.enatoribus terroe (Prov. xxxi,~ 25). Hi itaque in
ni, 18); el de quibus Paulus ait : Qui sine lege pec- exlremo judicio non judicantur, etrégnant, quia cum
caverunl sine legeperibunt (Rom, il, 12). Resurgunt auctore suo eliam .jùdices 'Ventant. Relinquentes
vero eliam omnes infidèles, -sed ad tormenta,. non quippe omnia, plus prompla dëvotionë éxsecùtï
ad judicium; non enim eorum tune causa disculie- sunt,quam juberi [al., jubere], generaliter audierunt
tur, quia ad conspectam districti judicis jam cum speciali quippe jussione paucis perfectioribus, et non
damnatione suse infidelitatis descendunt [«/., acce- generaliter omnibus dicitur hoC, qiiod'adblesCeiisdi--
dunt] : professionem verse fidei retinenles, sed pros- ves audivit: Vade, vendequod [al., omnia quse]habes,'
fessiphis opéra non habentas, redarguunlur ul per- et da pauperibus, et habebisihesaurum iri Coelo,et veni
çant; qui vero nec fidei sacramenta tenuerunt, et sequereme(Matth. xix, 21). Si enim sub hoeprse-
increpatipnein judicis in extrema examùialione non cepto cunclos jussio generalis •âstringëret, Cuipse
audiunt, quia prsejudicali infidelitatis suse tenebris; [al., culpa] profecto esset aliquid nos de hoc mundo
ejus quem despexerant inyectipne redargui non me- -. possidere. Sed aliud est quodper.Scripluram sacram
reniur]. Illi saltem verba judicis audient, quia generaliter omnibus prascipilur, aliud quod specia-
ejus fidei sola [al., saltem] verba tenuerunt; isti liter perfeçlioribus impèralur. Hi ergo recte siib.ge-
in.damnatione sua selerni judicis nec verba pér- nérali judicio non tenenlur, et quia prsecepla,gene-
cipiuut, quia ejus. reverentiam neC. verboterïus- ralia vivèiidbvicerunt : sicut enim non judicantur
seryare voluerunt [al„ maluerunt]. Illi legaliterper- et pereunt, qui suadente perfidia lege leneri con-
eunt, quia sub lege positi peccaverunt; istisiin per- temnunt : ita non judicanlui' et régnant, qui sua-
diiione sua de lege nibil dicitur, quia nihil legis ha- dente pietate eliam ultra genèralia [al., generalis]
bere çonali sunt. Princeps namque lerrenam rempu- divinse legis prsecepla proficiuni. Hinc.;est quod
bliçam regens aliter punit civem inlerius delinquen- Paulus eliam specialia proecepla transçendens, plus
tero, alque aliter hostem exterius rebellantem ; in opéré exiiibuit, quam instilulione promiisipnis [al.,
illo jura sua consulit,, eumque sub verbis dignse in- permissionis] accepit. Cum enim açcepisset uiEyan-
vectionis addicil ; contra hostem vero bellum movet, gelium prsedicahs de Eyangelie viveret, et Evange-
instrumenta perdilionis exercet, dignaque ejus ma- lium audientibus contant, et tamen Evangelii sumpti-
ilise tonnenla relribuil; de milo yèro ejus quse bus sustéhtarî rècusavit. Cur ergo islé jiidiçetur ut
 H65 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1166
rçgnet, qui minus quod servaret accepit, sed majus A meritis, impendere misericordiam ; illis propter mala
quod viveret, invenit. Dicatur igilur recle -.Judiciun prsecedenliaJustissime rependere ultionem. De qui-
pauperibus tribuit (I Thess. n, 9), quia quanta hui< bus Apostolus proclamât : Quoniam cujus vull mise-
mundomagna humililalate despectisunl, tanto tuncac- relur; et quem vull, indurat (Rom. ïx, 18). Nempe
ceplis sedibus majore culmine poleslalisexcrescunl, miseretur nullo débita, indurat nulla iniquitale sua^
f Quidquid de hoc Dei omnipolentis inevitabili quoniam non est iniquitas apud Deum (Ibid., 14),'
tremendoque judicio vel ipse, vel prsedicatorësejus, dicente eodem Aposlolo : Nunquid iniquus, qui in-
pietalis intimée litteris mandaverunt, id et nihil fort iram ; cui humiliter veraciterque corresponde-
aliud de ipsius prsedestinatione senlimus : ita ut nec mus, absit, omnino absit ut esseullatenus iniquilas
prsedeslinalionem absque judicio, neque judicium valeat apud Deum. Qui infert iram, id est velindurat
sine prspdestinatione fateamur ; quoniam quod se eum qui meretur, vel vindicat atque ulciscilur in
judicaturuin prsescivit, hoc utique nequidquam eum qui procul dubio promerelur.
aliud facturum prsedestinavit. El hsec sunt : Magna Auferens ergo prsedestinâtionem malorum, aufer
êpera Domini,exquisita in omnesvolunlatesejus(Psal. judicium ; quo sublalo, consequenter toile justiliam ;
ex, 2). Misericordia videlicët et justilia quibus red- ablata justilia, nega ipsum eliam Deum, quiestnor
Ml unicuique secundum opéra sua (Matth. xvi, 27); B accidenlaliter,sedessentialiter, perindeque immuta -
hsec se facturum prsedeslinavit, quoniam hsec seju- biliter semp'uerna justilia. Quomodoèrgo reddet uni-
dicaturum retribulurumque prsescivit atque prsevi- cuique secundum opéra sua ? Ah unicuique bonorum
dit : hoc est illud Dei judicium capax contrariorum, et nulli malorum ? Peccet ergo quisque quantum-
quod tibi displicet, quod, etsi tua ratio denegat, ve- libet, quoniam, sublato judicio delraclaque justitiâ,
rilas probal; judicium utique malorum et bonorum : impune peccabil ; et die cum illis qui posuerunt in
etsi negare voles, destruere nunquam vales, cujus coeloos suum , et lingua eorum transivit in terra ; et
tanta est evidentia , ut de eo nulli liceat dubilare. dixerunt : quomodoscit Deus, et si est scientiain ex-
Hanc contrariorum capacitatem si denegas in prse- celso (Psal. LXXII,9-11) ; atque judicandos et bonos
deslinatione, necesse est in judicio ; quoniam, sicul et malos superiori Domini senlentia declaralum est,
diximus, quod se judicalurum Deus prsesciverat, hoc et Aposloius leslatur dicens : S'cimus enim quoniam
se facturum nec aliud prsedeslinaverat. Huic rei per iudicium Dei esl secundumverilatem in eos quitalia
omnia cqncinit defraitio super nomine prsedestina- agunt. Exislimas autem hoc, o homo, qui judicaseos,
tionis beatissimi Palris Augustini, quam conaris per- qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugiesjudicium
vertere perindeque evertere. Ait enim, ut ponis, in Dei ? aul divitias bonilatis ejus et patienlioeet longa-
libro ad Prosperum et Hilarium de Proed. Sanct., nimitalis contemnis? Ignoras quoniambenignilas Dei
cap. 10 : [Prsedeslinatio est quse sine prsescientia ad poenitentiamte adducil ? secundumduritiam autem
non potest esse : potest autem esse sine prsedeslina- tuam et impoenitenscor thesaurizas libi iram in die
tione prsescientia ; prsedeslinatione quippe Deus ea iroe et revelationis justi judicii Dei, qui reddet uni-
prsescivit quse fuerat ipse faclurus ; unde dictum cuique secundum opéra ejus, his quidemqui, secundum
est : fecit quoefutura sunt (Isa. XLV,H sec. LXX). patienliam boni operis, gloriam et honorent et incor-
Prsescire autem potest [al., potens est] etiam quse ruptionemquoerenlibusvilam oeternam: his aulem, qui
ipse non façit, sicut qusecunquepeccala.] sunl ex conléntione, et qui non acquiescuntveritali,
•j- Hoc et nos dicimus, hôc fatemur, nec ab isla credunt aulem iniquitati, ira el indignatio, Iribulalio,
définitione ullalenus aberramus : quàm si veritalis et angustia in omnem animam hominis operanlis ma-
lumine fuisses intuitus, nunquam ila prsescienliam Çum,Judoei primum et Groeci.Gloria aulem et honor
et prsedeslinalionem confunderes, ut unum alque et pax omni operanli bonum,Judoeoprimum, et Groeco:
idem, nec aliud omnino esse firmares. Prasscivit non est enim personarum acceptio apud Deum (Rom.
enim Deus omnia, el quse fuerat ipse facturas, ut n,2-ll).
sunt qusecunque bona, et qusenon fuerat ipse factu- |x Quia igilur justilia judiciumque. Dei negari mi-
ras, ut sunt qusecunquepeccata ; prsedestinavitau- nime possunt,. sequitur ut prsedeslinatio et prsepa-
tem prorsUs nihil aliud nisi quod fuerat ipse factu- raiio illius nullatenus denegentur, in his duntaxat
ras, id est misericordiam et judicium, sive justi- quibus justitiâ illius alque judicium prsedicantur,
liam, seu veritateni, quod lantumdem valet. De qui- quoniam ea sunt quse beatus Augustinus in defini-
bus duobus loquilur et Prophela : Semel loculus est tione, prsedestinationis dixit : [QuseDeus se factu-
Deus : duo hoecaudivi, quia polestas Dei, et libi, Do- rum esse prsevidit sive prsescivit.] Qusedéfinitio quo-
mine, misericordia : quia lu reddes unicuiquejuxta niam tuis asserliunculis plurimum répugnât, cona-
opéra sua (Psal. LXI, 12, 13). Hsec sunt magna ris eam invertere, et quod neque Augustinus dixit
opéra Domini, exquisita. in omnes volunlates ejus neque sensit aflingere. Dicis enim.
(Psal. ex, 2). Nimirum hsec sunt opéra Domini et
nulla alia, quse se facturum prsedestinavit, videlicët JOANNES SCOTUS.
gratis misereri et juste damnare. Horum misereri, {Cap. 11, num.,6, sept, 1.) Q.Est igjtur.talis dijfe-,
nqnquia meraerunt; illos damnare, sine dubio quia rentia inter proedestinationem et proescientiamquod,
meruerunt : istis gratis, id est nullis prsecedenlibus Qmnis proedestinatioproescientia, non aulem omnis.
 1167 S. PRUDENTH TRECENS1S EPISCOPI 1163
proescientiaproedestinatio: proescientianamque ipsa A prsescisse autem lanlummodo, non eliam prsedesli-
qua Deus proescivitea quoefuerat ipse faclurus, proe- nasse, quse non ex ipso erant causam opèralipnis
destinatio vere specialiterque dicilur. Ea vero proe- habitura.] f Fulgenlius initium responsionum se-
scientia, qua ea quoenon facit, proescivit,id esl pec- cundi libri ad Monimum ita exorsus esl : [Satis, ut
cala eorumque poenas, proescientia absolme ptacuit arbitrer, Monime charissime, qusestionem de diver-
voeari. lia ul ea lanlummodo proescientia,quoedicitui sitale prsedestinationis,justorum scilicet et iniquo-
proedestinatio, in bono semper intelligalur : sola vero rum, hoc est eorum quos gratuita misericordia Dei
proescientiasine proedestinationeomninomalorum est, prseveniens juslificandos convertit, glorificalura
quoeDeus non facil. conversos, et eorum .quos justa Dei severilas in
CORRECTIO. peccalis derelinquit punitura damnalos, superior
sermo, in quantum Dominus pusillilatem noslram
} Àgimus utique Deo gratias, qui le nolenlem dignatus est àdjuvare, pertractalam conlinei el so-
forlassis neseientemque fecit aliqualenus quod ve- luiam : ita ul plerique, licet in ea soient non leviier
rum est confiteri. Qui enim bâclerais prsescienliasi perraoveri, facile possint et divinorum librorum
et prsedeslinalionem unum esse astruxeras, nunc teslimoniis instrui, el S. Augustini libris, et Prosperi
differre, quamvis subdole, confiteris. Dicendoquippe, ? erudilissirai viri respbnskniibus informari, quibus
omriis proedestinatioproescientia, non autem omnis agnoscant prsedeslinalionem Dei nihil aliud esse,
proescientia proedestinatio,profeclo.ea aliquo modo nisi prseparationem operum ejus, quse in seterna
differre demonstras. Verum, quod prsescienliam sua disposilione, aut misericorditer se facturum
prsedestinâtionem nuncupas, a vero dévias : neque prsescivit, aul juste.. El quia in peccalis nec miseri-
enim prsescientia est prsedestinatio, neque prsede- cordia invenilur nec justilia : ideoque omnem ïni-
slinatio prseseienlia, quamvis prseseienlia pro prse- quorum malam voluntatem qua peccant a Deo prse-
destinatione soleat aliquôlies poni ; veluli cum dixil scilam, non lamen esse a Deo prsedeslinalam, cum
Aposloius : Secundum proescientiam Dei electos ipsam volunialem malam non aliter essent habituri,
(1 Pelr. i, 2), ulique prsescienliam pro prsedeslina- nisi in eo quod fuissent a Domino recessiiri, nec
tione posuisse inlelligilur : prsedéstinalio vero pro Deum prsedeslinasse discessioriem hominis a se,
prseseienlia nusquam posila reperiiur. Proinde di- cum causa ipsius discèssiouis sola volunlaria esset
cendum fuerat, sicut memorandus Pater Augustinus aversio peccaloris, quse quia Deum fulura non la-
dixit (de Proedesl. Sanct., cap. 10), quia prsedesli- tuil in selerna prsescientia ejus prseparatam sibi
natio sine prseseienlia non polest esse, potest autem poenamjuste relributionis invenit.]
esse' sine prsedestinatione prsescientia. Quid clarila- t Quibus definitionibus sanctorum Patrum liquet
lem diclorum obnubilas? quid aquas purissimas aliud esse prsescienliam , aliud prsedestinâtionem.
fseculentis dispulalionibus lui-bas? Cur nos a vivi Sed cum dicis : Sola vero proescientiasine proedesti-
fônlis potu purissimo ad cislernas quoenon valent natione omnino malorum esl, quoeDeus non facit ;
aquas continere (Jet: il, 13) Iraducis? Nempe cum verum esl, si tamen malorum nomine peccata, non
aliquid pro altero ponilùr, aliud necesse est sit eliam eorum poenas inlelligis, quas Deo vindiCere-
qùod ponitur, aliud proqiio ponilur. Et cum dicilur tribui nullus calholicorum negat. Porro malorum
prsedeslinatio, non potest esse sine prsescientia ; prsescienliam dicens, utquid superius malorum prse-
prsescientia aulem polest esse sine prsedeslinatione, scienliam tantisper negaveris, aul ulrum in his
perspicue dèciaratur aliud esse prsescienliam atque eliam verbis tais a contrario idenlidem velisinlelligi
aliud prsedeslinationem. Ideo quippe prsedeslinatio non elucet. Quod si admiititur, prorsus nihil esse
non polest esse sine prsescientia, quia nullus nisi convincilur. Verum ne de contrariorum adhuc capa-
prsûsciendoprsedeslinal : nemo enim nesciendo prae- cilate queraris, falendum esl fide inconcussa quod
destinat; prsescientia vero idcirco sine prsedestina- neque prsedeslinalio, neque judicium Dei secundum
tione polesl esse, quoniam multa possunt sciri alque _. quemdam modum contrariorum capacia recte di-
prsesciri, qusenullatenus prsedesiinenlur. caiilur, cum in eis nihil sil omnino coiilrariuni. Ad
Hoc habet definitio bealissimi Augustini, hanc prsedeslinationem namque ac judicium Dei nihil
sequunlur omnés catholici divinorum eloquiorum tra- prseler misericordiam et justiliam, vel quibuscunque
ctatores, quorum Prosper ila advërsus Pelagianos,pa- aliis vocabulis nuncupenlur, perlinère certain esl :
rentes luos, agens loquilur (ad capital. Gall:, cap. 15) : quse nuliàlenus sibi dici valent contraria, quoniam
[Qui prsescienliam Dei in nullo ab ipsius prsedesli- et misericordia et justilia absque conlradictione
natione discèrnit, quod tribuendum est Deo de bo- bona sunt, illo nimirum auctore, qui summe vere
nis, hoc ei etiam de malis. conatar ascrihere : sed serapilerneque bonus est, et a quo est quidquid boni
cum bona ad Iargitorem coopëraloremque eorum est. Ac per hoc si quis misericordiam et justiliam
Deum, mala autem ad voluntariam ralionalis Crea- ' Dei bona esse negaverit, fidei catholicse inimicus
turse nequiliam referenda sint, dubium non esl sine absque dubio comprobatur. Sit ergo' prsedestinatio
ulla temporali differentia Deum et prsescisse sim'ul et judicium Dei nequaquam contrariorum 1capax,
et prsedeslinasse quse ipso erant auctore facienda, quia quse bona bono auctore, videlicët Deo, existant,
vel quse malis meritis juslo erant judicio fribuendà ; contraria sibi esse nullatenus possunt. Prosper (ad
1169 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 4170
object. Gallor., cap. 6) : [Prsedeslinationem autem / i CORRECTIO.
Dei sive ad bonum, sive ad malum in hominibus
t Huic definiiionis conversion! quoniam vera est,
operari ineptissime dicilur, ut ad utrumque homi- tibique per omnia repugnans, conficis aliam conver-
nes qusedam nécessitas videalur impellere ; cum in sionem
prorsus contrariam, cum in fine superioris
bonis voluntas sit intelligenda de gratia, in malis au- ex verbis
Augustini posueris. [Definilio nihil minus,
tem voluntas intelligenda sine gralia]. f Idem Pro- nihil
amplius conlinet quam id quod susceplum est
sper (Ibid.). [Prsedestinatio igitur Dei semper in explicandum, aliter omnino viliosa est]. Hinc conji-
bono est, aut ad reiribulionem justitise, aut ad do- cilur falsam esse aliam tuam
conversionem, quseita
naiionem peninel gralise.] f Idem Prosper (Ibid.) : se habet:
Prsedeslinatio quoque Dei semper in bono est, quse
peccatum sola hominis voluntale commissum, aut JOANNES SCOTUS.
remiitcndum novit cum laude misericordise, aut (Cap. 12, num. 2, sect. i.) e Si omnis proescientia
pleclendum cum laude justitise.] f Adjungis et qua Deus opéra sua fulura disposuit, divina proedesti-
dicis. natio est, omnis proedestinatio,qua Deus opéra sua
JOANNES SCOTUS. fulura disposuit, divina proescientiaest.
(Cap. 11, num. 8, sect. 7.) e Et ne ullus inde ^î CORRECTIO.
dubitaret, adjecil : [Quocircaproedestinatio Dei quoe
in bono est, gratioe est proeparatio, gralia vero est f Non hoc continetur in definitione Augustini :
ipsius proedeslinalioniseffeclus.] Idem in librode Do- non enim dixit quod omnis prsescientia,-qua Deus*
no perseverantioeeadem planius aperil dicens : [Isla •pera sua fulura disposuit, divina prsedestinalioest
igitur sua dona quibuscunqueDeus donat, procul du- sed quod in sua, quse falli mutarique non po-
bio se dalurum esse proescivitet in sua proescientia test, prseseienlia opéra sua futura disponere, id
proeparavit, quos ergo prsedeslinavit ipsos et voca- omnino nec aliud quidquam esl prsedestinare. Nec
vit (Rom. xi, 29), vocalioneilla de qua dictum est : dixit, Prsescientia est dispositio operum Dei fuluro-
Sine poenitenliasunl dona et vocatio Dei; Namque. rum ; sed in prseseienlia posuii dispositionem, id est
in sua, quoefalli mutarique non polesl, proescientia, prsedeslinalionem. Aliud est ergo prsescientia, in
hoc esl prsedeslinanlur opéra Dei
opéra sua futura disponere,id omnino nec aliud quid- qua disponuntur,
hoc esl prsedeslinatio fulu-.
quam est proedestinare.]Huic clarissima;luboealque fulura : aliud dispositio,
rorum operum illius in ejus prsescientia constituta.
apertissimoeChristianorum caslrorum quis dissonare
Prseseienlia enim disposuit, hoc est prsedeslinavit,
proesumat? quoeaperiissima voce resonare non desi-
nil. Id omnino nec aliud esse Deum proedeslinareG opéra sua fulura, non prsedestinalione prsescivit
quam proescientiasua opéra, quoeinse facturus fuerat opéra sua fulura : prsescientia quippe ratione prse-
deslinationem prsecedil,videlicët quia ex prsescientia
disponere.
CORRECTIO. prsedeslinalio, non ex prsedeslinatione prodit prse-
seienlia. Et sicut recte dicitur prsesciendoprédesti-
t Tu sine dubio huic clarissimse lubseausus es nât,
prscdesiinandoprsescit :ila non recte generaliter
dissonare, qui conlra Augustini definilionemmagnis dicitur, prsescientia prédestinai, prsedeslinatione
quanium in le est dispulalionibus efficere voluisii, prsescil.Id est cum recte dicalur, prseseienlia prse-
nihil aliud prsedestinâtionemDei quamprsescientiam
destinare, non lam laie recle dicalur prsedestinatione
ejus debere accipi : et inter opéra illius poenas prsescire; non enim ex prsedestinationeprsescientia,
quas peccantibus juste prseparavit, nullo modo sed ex prseseienlia prsedestinalio sumilur. Ideoque
compulari. Hoc ipsum definiiionis ratione moliens possunt mulla prsesciri absque prsedeslinatione, id
affirmare, transis ad conglutiualas tibi consuelissi- esl quseprsescianlur lanlum, et non prsedeslinenlur,
masque ratiocinaliunculas, quibus veritalis muni- nulla vero possunt prsedesiinari nisi prsescianlur.
nienia confringere îiiachinaris, eaque ab alio dispu- Nusquam sane vel Augustinura, yel cseleros Patres
tationis initio ordiris. " dixisse invenimus omnem prsescienliam esse prsede-
CAPUT XII. slinationem, vel omnem prsedestinalionem esse
De definitione proedestinationis. prsescienliam; sed posse prsescienliam esse sine
prsedeslinatione, prsedestinalionemvero sine prse-
Duodecimus igilur disputalionum luarum lilulus scientia nunquam. Igilur falsitalis convincilur con-
est : versio tua, quse definiiionis metas excedens, com-
JOANNES SCOTUS. menta est, quod non jiabcl verilas definiiionis. Nec
(Num. i, sect. I.) 9 De definitione proedestinatio- mirum si conversionem nomines, quse a verilale
nis. Fiat igilur, inquiens, hujus definiiionis conversio discedens conalur inducere falsitatem, cum voca-
sic : Si verumest sua, quoefalli mutarique non polest, bulran conversionis ambiguum habeaiur, tam sci-
proescientiaopéra fulura disponere, id omnino nec licet a malo in bonmn, quod est laudabile, quam
aliud quidquam est proedeslinare,quam in sua quoe a bono in malum,, quod est vituperabile. Non iia-
Deus
falli mutarique non polesl proescientiaopéra sua fu- que dicenduin est, omnis prsescientia qua
lura disponere. opéra sua futura disposuit, divina prsescientia est;
 1171 S. PRUDENiII TUECENS1SEPISCOPI 1173
el omnis prsedeslinatio, qua Deus opéra sua futur:i A qui poslhabila, imo nec cogitata perversilale tua,
disposuit, divina prsescientia; sed . in prsescienti:i beatam Auguslinum prsedestinatos ad poenamnon
Dei, <jûabpërà sua futura disposuit, divina prsede- contrarie, sed recte, non negalioiie sed veritale sen^
stinalio est, el omnis prsedestinatio èjus, qua oper;i sisse alque dixisse confirmai. Proinde cum poense
Sua futafa disposuit, in'divina prsescientia est. Ve prsedestinalio donum Dei non sil, sed peccati judi-
rum est igitur qubd concludisdicendo. cium, id est juslilise retributio, non necessario se-
JOANNES SCOT.US. quitur ut aut falsum sit quod ipse Augustinus ait :
in
: (Cap. 12, num. 3, sect. 1.) e Conficitur ergo proe [Prsedestinatio Dei, quse bonp est, gralise est prse-
Aut a contrario accipiatur prsedeslinatio
destinationem Dei non esse nisi in operibus ejus' paratio.]
nihil nihil continetur in poenarum ; qui enim non dicit ahsolute, prsedestina-
quando minus, amplius ejm tio Dei gralise est prseparatio, aut omnis
prsedesti-
definitione proeter divinorum operum dispositionem nalio Dei
gralise est prseparalio, aut prsedestinatio
CORRECTIO. Dei nihil est aliud quam graliseprseparatio, sed ad-
f Verum quod hoc dolose proluleris manifestas, didit, quse in bono est, profeclo innuit se eam lan-
cum protinus adjungis. lummodo prsedestinalionemqusead electos perlinet,
JOANNES SCOTUS. f* non illam quse reprobos juste punit, définisse : sed
num. 0 Sed ad una eademque sentenlia, sicut veraciler dixit, prse-
(Cap. 12, 4, secl. 2.) hoec, in-
destinatos ad ita veraciler inlulil, prsede
quiens, diclurus es ad Dei opéraperlinèrejuste dam- stinatos ad gratiam,
handos proedeslinaread poenam,sicul ad ejus opéra poenam. Quod cum libi displiceat, neque
alios latere videris, quin quod nunc breviter prse-
perlinet gralia salvandos proedestinare ad beatiludi- Se-
nem ; el hoc teslimoniisejusdem S. Augustinifirmare libavimus, libi quisque prudens posset opponere.
cutus adneelis.
eo
conaberis, quoe quopùsùisli ordine posuimus, ut in
eis non quod tu, sed quod ille voluit videamus,quo- JOANNES SCOTUS.
rum si unum recte fuerit exposiium,sufficial ad coe- (Cap. 12, num. 5, sect. 5). e Sed ne forte, in-
tera intelligenda. Ponamus ergo illud (August., . quiens, objicias, non dixit proedestinatioDei est gra-
Enchir. cap. 100) : tioeproeparalio, sed, proedestinatioDei, quoein bono
Magnaoperâ Domini, exquisita in omnes volunla- est, gratioe est proeparalio, tibi videlur locus relinqni
tes ejus (Ps. ex, 2). El lam sapienter exquisita, ut alterius proedestinationis,quoe tanquam in malo sil;
cum angelica el'humana creatura peccassel,idest non aul eodem proedestinatio,si una solaque esl, in bono
quod ille, sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per Q et mnlo ftéri-posse non negatur. Primum attende
eamdem creaturoevolunlatem, qua factum -estquod unam definitionemduas proedestinalionesomninonon
Creator noluit, impleretipse quod voluit. Bene utens posse conlinere: deinde'quod si nulla alia definitio
et malis tanquam summe bonus, ad eorum damna- proedestinationisverior apliorqueinveniatur quant illa
lionem, quos juste proedestinavit ad poenam; et ad quoeproedicta est, nihil nisi opéra divina comprehen-
eorum salulem, quos bénigneproedestinavitad gra- dit, quoe, nullo pie eredenlium dubitanle, bona sunt,
liam. Ecce in una eademque sentenlia, proedestinavit, quid nos cogit aliud aliquid subaudire, audientes
inquit, ad poenam,proedestinavitad gratiam. Ubi, proedeslinalionem Dei, quoe in bono esl, nisi semper
'
quoesumus, respôndeas ad ea quoe interrogamus : eam et bonamet in bonoesse?
Utrum ad justiliam Dei an ad ejus gratiam perti- CORRECTIO
neat proedeslinare impios ad poenam? Respondebis,
}• 0 régule de radiée colubri egrediens, de quo.
credo, ad ?
justiliam Ail.enim, quos juste proedesti- canitur. 0 lortuose
navit ad poenam,non igitur ad gratiam. Ac per hoc, serpens, qui mille per meandros
flexuosas agitas quieta corda, et-item-
si poenoeproedestinatiodonumDei non est, sed peccati fraudesque
cui sunt mille nocendi arles, quid verilati tanta ob-
judicium, necessario sequitur ut aut sit
falsum quod ._ stinatione obsislis? Quid perspicuitatem, veritatis
ipse Augustinusait : [ProedestinatioDei, quoein bono ;mendaciorum cuniculis inficere
esl aut econtrario satagis? Si tabler
st, gratioe proeparalio], accipietur Fulgenlius Auguslinum sensisse atque dixisse no-
proedestinatiopoenàrum. Est aulem verum el immu- vissel, nunquam div'ersilatëm prsedestinationispro-
tabile quod dixit -: [proedestinatioDei, quoe in bono
tulisset,
esl, gratioeest proeparalio]; econtrario igitur intelligi raliter nunquam Gregorius prsedeslinatibnes plu-
voluit quod posuil, proedestinavitad poenam. enuntiassel; nunquam Isidorus geminam
prsedestinalionem nuncupasset ; nunquam casteri
CORRECTIO. quique catholici doçtores in suisscriptis tolies desti- •
f Quicunque veritalis lumine illuslraïur, omnino natos, prsedestinatos, paralos, prseparalos, depuia-
videt quam falso isla proluleris dicendo beatam Au- tos delegatosqué ad poenas vel inlerilum intimas-
gustinum prsedestinâtionem impiorum a contrario sent. Ac perhoc et nps semperDei prsedestinâtionem
posuisse, cujus absurdilaiem intelleclus tam auctori- bonam, et in bono esse indubitanter, sicut eùjudi-
late Scripturarum quam ëxemplis Patrum venerabi- cium illius, fatemur : quoniam cum nihil aliud in
lium supra refellimus. Omissis siquidem caslerisso- Dei prsedeslinatione atque judicio quam misericor-
lus yel maxime ad hoc sanctus Fulgenlius sufficit, dia et justilia conlinealur, nequ.iquamkejusprsede-
1173 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. If74
siinaiio et judicium vel mala vel in malo esse pos- i!A.aliud restai, nisi ulneges Deum esse qui ;el justus 1,
sunl, quse non aliud quam bona in se continent, et judex est? lia quippe ad omnes ejus judicium:
misericordiam videlicët et:justiliam; quse, sicut separàsli, ac si malum velles intelligijudicium : Ita
diximus, licet semper bona el in bono sit, aliud ta- enim se habenl verba tua : Sed quoniam non est Dei
men beatus Augustraus in sua definitione attendit; donum, cuni ejus-sitjudiçinin, quasi nihil aliud pos--
dicendo.'(<fe.Proed, suncl., cap. 10) : [Proedeslinatitt sit esse bonum, nisi Dei donum : est autem judicium >
Dei, quse in;bono esl, gralise est prseparatio]. Quse eslque justilia et omnino bona; si ergo el justilia
in bono est, inquit,; id est quse ad bonum eleclionis et judiciunrindubitanler bona sunt, necessario col- "
sanctorumîperlinet:: ul altéra inlelligalur in malo,- ligitur prsedeslinare impios ad poenam bonum esse,
qusenon sit omnino mala, quia ad Deijustiliam per- cum sit Dei justilia atque judicium; quse quisquis '
linet; sed tamen juste, puniat reprobos, quia nullo. bona esse negaverit, sine dubio impietatis reus esse
obsislente justilia ulique bona est. Quod ila se in-. convinciturt c .: . <
Ipllexisse ex aliis suorum librorum diclis ipse mani- - -Ilemquequodais (cap. 12, num. 7, sect. 4),' Omnis •
festai, qui in libro Enchiridion (cap. 55) dicit.: [Ali- autem proedestinatioDei omninoest proeparaliogratioe,
quandoenim; judiciuin Dei ponilur in malo; unde falsum éx definitionebeali Augustini aTguiiur;, qui
illud est : Qui autem maie egerunt, in resurrectionemJB. nusquam dixisse reperiiur : Omnis prsedestinatip Dei
judicii (Joan, v, 29), aliquando et in bono, secun- gratiseesl:prseparalio,sed sim.pliciter,quia veraciler :
dum. qupd dictum esU Deus, in nomine tuo salvum PrsedeslinalioDei qusein bono est, gralise esl prsepa-
me fac, etinviriutetuajudicame(Psal. LUI,3). Per ratio. Sicut ergo justilia Dei atque: judicium bonis
judicium quippe Dei fit ipsa bonorum malorunique bona, el malis.mala retribuunl : ita prsedeslinalio
discrelio, ut [al, ubi] liberandi a malo, non perden- bonis.bona, et malis mala reiribuenda disposuifc
di cum malis, boni ad dexleram segregentur, pro-. Deindeinsérais (cap. 12,-num. 8, sect. 4) : Poena
pler quod ille clamât [al., clamabal] : Judica me,. proculdubio impiosjusle iorquel, quoedonum non est ;
Deus, Et quid dixeril velul exponens : Et.discerne, alioquinsi esset donum, non lorqueret, sed ulique libe-
'
inquit, causam meam,(Ps., XLII,1) ]. f Sicut ergo, raret : non est igilur proedestinatiopoenoe.Cur non
judicium vel in malo, vel in; bono, ila incuncianier perpendis quia justa est et ad Dei justitiam perli-.-.
'
praedeslinalionem vel in malo, vel in bono, dici et nens, poena? Itaque quia concedisjusle impios poena
inlelligi voirai,-quse a Dei judicio nequaquam difr. torqueri, concédas necesse est bonum esse, quia
fert, jnterea subneçlis. . .t omne juslum bonum. Ergo si bpnum est .quia juslum,---
JPANNES SCOTUS. constat impios poena torqueri,. falsum est non esse
C :
(Cap. 12, num. 6, sect. 3). 9 Si autem dicis : Bo- prsedestinâtionempoense quia quemadmodum,ju-
numest proedeslinareimpios ad poenam, et ideo inler slum est rétribuera, ita nimirum juslum perin-
bonum fuit identidem prsedeslinasse. Nisi
opéra Dei reputandum, respondemus: Bonum, quia . deque
enim esset'justilia, nec prsedestinalio prsecesr
juslum; sed quoniam non est Dei donum, cum ejus sit'
'.udicium, omnis.aulem proedestinatioDei omnino est sissel, neque judicium futurum esseï; est autem
.
proeparaliogratioe,omnisquegratia donum, necessario! judicium quo rëlribualur unicuique secundum opus
est igitur prsedestinalio ejusdem judicii, id
coiligilur. omnis.divina proedestinatio donorum ejus;. ejus;
est prseparatio atque dispositio in prsescientia Dei
proeparatio, Poena procul dubio impiosjusle iorquel, [,
quoedonumnon est; alioquinsi esset donum, non tor- futurorum operum ejus; est etiam poena quse rëlri-
queret, sed ulique liberaret : non est igilur proedesti- bualur impiis, sicut esl prsemium quod retribuatur .
natio.poenoe;quod.si esset, nonessetpoena,sed gralia: ' piis. El hoc est lolum prsedeslinasse Deum, quod 4
est aulempoena; non est igilur proedestinatioejus. erat ipso aûçtare futurum, misericordia scilicet
atque judicium. Plane miror "csecitateratuam inter-
CORRECTIO. dum negare, interdum confirmaïe poenas : nam qui
f Quantum a veritate abhorreas, el cum Baalam haclenus poenaspeccalis débitas usquequaque nega7
apertis bculis cadas, quisquis diligenter Iegerit, fa- V veras, nunc confileris dicendo : Poena procul dubio.
cile pervidebit. Dicens itaque, bonum esse proede- impios juste torquet. Et item : Est autem poena : •
slinare impios ad poenam,quia juslum, procul dubio cumquejam poenam fatearis, insanise plénum de -
apertis oculis verum vides. Adjungens autem: Sed prehenditar prsedestinalionemejus negare, qusejusta
quoniam non estDei donum, ciirn ejus sit judicium : est. Omne quippe juslum bonum : bona est. ergo
nonest igitur proedestinatiopoenoe;quod si esset, non prsedestinalio poense, sicut judicii, quia sine dubio •
esset poena, sèd gratia, perspicue ' justiliam Dei al- jusla. Nihil autem injustam bonum ; omne autem
que judicium aut penitus negas, aul omnino mala juslum bonum; bonum igitur prsedestinatio poense, .
èsse confirmas. Si enim nihil aliud perlinet ad bo- quia procul dubio justum.
riitatem Dei quam dona gratis tribuere, restât ut; Quapropter frivola prorsus conyincilur argumen-,
justitiâ, judiciumque illius, quibus reprobi puniun- tatio tua, cum id cpnaris evertere quod et aucto-
tiir, aut mala sint, aul omnino non sint. Omnesi rilas et ratio perspicue persuadent. Sentenlia. vero
autemSCripturseDeumeljuslum el judieem clamant.;; Auguslini, quam confirmaiioni prsedeslinationis.
rjuassi bona non sunt, quia dona non sunt, quidI adhibes, semper in donis divinse. largilatis intelli-
 '
4175 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI i}76
gehdse, prorsus in nullo tuse adminiculatur asser--' A propriam, mirum est quare propriam reproborum
tioni. Dicendo enim (Augnst. deDon. persev., cap. 17 dixeris, eum verilas Christiansefidei habeat, excepta
in fine) : Hsec Dei dona, si nulla est prsedestinatioi Deo et Domino nostro^Jesu Chrislo, nullum ex pec-
quam defendimus, non prsesciuntur a Deo ; prse- cairice propagine nisi peccalorem nasci, perindeque
sciunlur aulem : Hsecest igitur prsedestinalio quami poenamjuste Dei judiciopromereri. Acperhoc quem-
defendimus. Unde aliquando eadem prsedeslinatioi admodum omnes peccatores naturse traduce, ila
significatur etiam nomine pfsescientise, sicut aiti omnes poenis débitas incunctanler tenemus ; et
Apostolus : Non repulit Deus 'plebem suam, quami sicut a peccato non nisi gratuita gratia, ita a poenis
proescivit(Rom. xi, 2). Hoc quod ait proescivit, noni non nisi eadem misericordia libérât. Propria est
recte intelligiliu nisi prsedeslinavit. Et csetera quas: ergo peccatorum omnium poena, sicut post primam
sequunlur, de e.'j quse ad sanctos pertinet, se tan- transgressionem peccatrix est omnium natura : et
tummodo dixisse manifeslavit, addendo videlicët, ila omnium communis est poena, sicut communis est
quam defendimus, eam quippe deféndendam susce- omnium culpa, dicenle Apostolo : Sicut per unum
perat; quoniam eadem jam impugnabatur a luis, ut hominempeccalum intravit in mundum, et per pec-
ita dixerim, propugnatoribus; sicut epistola Pros- calum mors (Rom. v, 12); et iteran : In quo omnet
peri et Hilarii ad eum, et responsio ejus, titulusque B peccaverunt(Ibid.).
libri, atque actio satis aperteque déclarant : necdum Cerle Iradilione majorum primum' hominem,
namque prsedeslinalio impiorum coeperat denegari, quamvis tam graviter peccaveril, ut omne hominum
quam fréquenter in Pelagianorum eliam libris atque genus ex sua propagine per concnbitum maris et
Origenis positam invenimus, quorum idcirco tésti- feminse nascilurum peccato mortique substraverit,
monia proferra non necessarium duximus ; quoniam salvalum Dei gralia sanctorunique collegio sociatum
catholicorum munimentis nos abùndare, favenle credimuset fatemur ; qui sicul primus omnium ho-
Domino, copiosius congaudemus. Hinc interposila minum cum conjuge sua peccavit, ita primus poenam
beati Augustini sentenlia, quam ex libro illius de damnalionis excepil. Qusere itaque utrum propria
Dono perseverantise decerplam, tuis actionibus in- ejus poena fuerit, an extranea ; proprium aulem
serendam, quamvis inepte prorsus cënsuisti, qua de ejus fuisse peccalum, nemo cunctatur : juslum igilur
prsedeslinatione sanctarum fideliler dispulans prse- fuit ut ipse propriam poenam perciperet, licet in-
scienliam pro ea aliquando poni solere edocuit, con- vitas, qui propria voluntate peccalum commiserat
sueto tibi errore argumentaris. non invitas. Propria ergo peccatorum omnium
JOANNES SCOTUS. poena dicenda esl, non tanlummodo reproborum,
" omnium culpa communis est, qua poenam nie-
(Cap. 12, num. 10, sect. 5.) 8 Omnis, inquit, proe- quia
scientia pertinens ad eleclos proedestinatioest : nulla ruerunt, non solummodo reproborum. Et hoc est
fideliter dicitur Deum prsedeslinasse, vel prse-
proedestinationisi eleclorum est; nulla igilur proescien- quod
tia pertinens ad eleclosproedestinationon esl. Nullus parasse, vel disposuisse, vel députasse, vel delegasse
- eligilur ad poenam,quomodo ergoproedeslinalurpoena, peccatoribus poenas, quas peccantibus se prseviderat
merilo redditurum; Si enim non prsedeslinavit
quoe reproborum esl propria ?
poenas, quid est quod prseceplum obedientise dans
CORRECTIO.
prirais hominibus dixil : Quacunque die comederilis
f Quseargumenlatio ex prsecedentibus falsa esse ex eo, morte moriemini? (Gen. n, 17.) El rursum,
convincilur. Dicens quippe (num. 11), nulla proe- si ipse non rependit méritas poenas, quid esl quod
destinatio nisi eleclorum est, mentiris, quia et Scri- eisdem jam peccatoribus dicit : donec reverlaris in
pturse sanclse aucioritas et sanctorum Patrum unani- terram, de. qua sumptus es, quia pulvts es et in pul-
milas desliualos vel prsedestinatos, paratos vel verem reverteris? (Gen. m, 19.) Si, inquam, nec
prseparalos, ac deputatos ad poenam vel inleritum praescivil nec prsedestinavit hanc poenam, quomodo"
infucale atque concordiler indicat. Quodque infers : _ eam et ante peccatum prsedixit fuluram, et post
Nullus eligilur ad poenam: quomodo ergo proedesti- peccalum reddidit consecutam ? Proinde sicut pro-
natur poena, quoe reproborum est propria ? videris priam culpam, ila propriam poenam illius dicendarn
intelligere electionem et prsedeslinalionem Unum omni peccatori fortassis non incongrue dixerim,
esse, cum plurimum interesse nullus ignoret : nam quoniam, secundum Aposlolum, omîtes peccaverunt,
aliud eligére, aliud esse prsedestinare quis nesciat ? et egenl gloria Dei (Rom. m, 23). Et : ConclusitScri-
Sicul enim aliud est eligere, aliud disponere, ila ptura omnia sub peccato ut omnium misereatur
aliud est eligere, aliud destinare : quoniam deslinare (Gai. m, 22).
vel prsedestinare non esse aliud quam disponere vel Verum, quia electionis Yocabulum ad amicissi-
prseparare, vel quidquid idem significat, jam supra mam libi conlrarietalis perversitatem delorques,
monslratum est. Porro eligi quemquam ad poenam adhibila beali Augustini sentenlia, qua satagis con-
vel inlerilum divina eloquia râro leslantur ; prsedes-: firmare reprobos, appellari eleclos, cum non sint
tinari vero poenas omnis Veteris et Novi Testa- elecli, te necdum plene inlellexisse quid senseril
menti Scriplura lestalur. evidentissime indicas ; dicit enim Augustinus (Aug.
Sed quod dicis (num. 12) poenamesse reproborum de Correct, et Grat., cap. vu, 9). [Elecli enim sunt
 1177 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1178
ad regnandum CumChrislo, non quomodoelectuses : A erant filii etiam quando erant in professione et no-
Judas ad opus cui congruebat: ab illo quippe electa! mine filiorum.]
est, qui novit bene uli etiam malis, ut per ejus t Cujus sentenlise documentum quia in aliam pe-
opus damnabile, illud propter quod ipse vénérai ricopen differs, et nos responsionemeatenus differa-
opus venerabile compleretur. Cum itaque audimus : mus.
Nonne ego vos duodecim elegi, el unus ex vobis dia- CAPUT XIII.
bolus esl (Joan. vi, 71)? Illos debemus intelligerc Quid polesl colligi ex proedicla sancli Augustini
eleclos per misericordiam, illum per judicium. Illos sentenlia.
ergo elegit ad oblinendum regnum suum, illum ad Terlia décima itaque tali titiiloprsenotatur :
fundendum sanguinem suum : Firmum autem funda
JOANNES SCOTUS.
mentum Dei stal habens signaculum hoc : scivit Do-
minus qui sunt ejus (II Tim. n, 19). Horum. fides, (Cap. 13, num. 2, sect. 1) e Quid polesl colligiex
sancli Augustini sentenlia?
quoe per dilectionem operalur (Gai. y, 6), profecto proedicla
aul omnino non déficit, aut si qui sunt quorum CORRECTIO.
déficit, reparatur antequam vita ista finiatur, et f In qua, cum ex verbis sancli Augustini (Aug.
deleia quse incurrerat iniquilate, usque in finem B ibid.) colligere niteris sulficientia his quse suadere
perseveranlia deputalur. Qui vero perseveraluri non conaris probandis, multum a sensu ejusdem Augu-
sunt, ac sic a fide Cbristiana et conversalione lap- stini recedis : nam cum poneret lesliraonium dicen-
suri sunl, ut taies eos vite hujus finis ïnveniat, tis Domini: Nonne ego vosduodecimelegi, et unus ex
procul dubio nec illo lempore quo bene pieque vobisdiabolus esl (Joan. vi, 71), subjunxit el ail : [Illos
vivrait in istorum numéro compulandi sunt : non debemus inlelligere : eleclos per misericordiam,
enim sunt a massa illa perditionis prsescientia Dei illum per judicium; illos ad oblinendum regnum
et prasdestinaiione discreli. Et ideo nec secundum suum, illum ad fundendum sanguinem suum.] Quse
propositum vocati, ac per hoc nec elecli, sed in eis verba pie considerata sobrieque perpensà multo
vocati de quibus dictum esl : Mulli vocati, el non in aliud quam quod colligis résonant. Dixit enim ele-
eis de quibus dit lumest : pauci veroelecli(Matth. xxu, ctos undecim per misericordiam, Judam prodilorem
14). El lamen quis eos neget eleclos, cum Credunt, per judicium. Colligenda sunt ergo eliam ex aliis
et baptizaulur, et secundum Deum vivunl ? Plane ejus vel libris vel sermonibus omnia, vel pêne om-
dictmtur elecli a nescientibus quid fuluri sunl, non nia, qusesuper Judseeleclionediversismodis, sed non
ab illo qui eos novit non habere perseverantsam, quse diversa fide Iraclavit, quibus liquido perpendi queat
ab beatam vilam perducit electos sicque [al., scit- G utrum a contrario uspiam docuerit inlelligendum,
que] illos ila slaré ut prsescierit [al., prsesciret] ut lu somnias, an veritate manifesta dictorum, si-
esse casuros. cut omnibus orlhodoxis doctoribus absque ulla dis-
crepantia concorditer visum est, de qua re idem do-
Nec nos moveat quod filiis-suis quibusdam Deus ctor venerabilis in libro Qusestionum de Genesi ita
non dal islam perseveranliam ; absit enim ut ila loculus est («n*.117), exponens quippe Scripiurse lo-
esset, si de illis prsedeslinalis essent et secundum cum quo dicitur : Jïi sunl filii Israël, qui nali sunt ei in
propositum vocalis : qui vero non sunl filii promis- Mesopotamiaetcomputanlurduodecim(Gen.xxxv,26),
sionis, jam isli [al., qui vera sunt filii promissionis. cuni Benjamin longe postea natus est. '[Nulla, inquit,
Nam isli, etc.] cum pie vivunt, dicunlur filii Dei, tamen esifaciliorsoluiioqusestionishujus, quam utper
sed quoniam vicluri sunt impie, el in eadem im- synecdochenaccipiatur:ubi enim pars major est aut
pielaie moriluri, non eos dicit filios Deiprseseienlia potiorsolet ejusnomine eliam illud comprehendiquod
Dei : sunt enim filii Dei, qui nondum sunt nobis, ad ipsum nomen non perlinet, sicut ad duodecim apo-
et sunl jam Deo, de quibus ait evangelista Joan- stolos jam non pertinebat Judas, qui etiam morluus
nes : Quia Jésus morilurus erat pro génie : el non fuit cum Dominus resurrexit a mortuis ; et lamen
tantum pro génie, sed etiam ut filios Dei dispersos " ipsius duodenarii numeri nomen Apostolus in Epi-
congregaret in unum (Joan.xi, 51, 52) ; quod ulique stola sua tenuit, ubi ait eum apparuisse illis duodecim
credendo fuluri erant per Evangelii prsedicatio- (I Cor. xv) : cum arliculo enim hoc Grseci codices
nem : et lamen antequam esset factum, jam filii Dei habent, ut non possint intelligi quicunque duodecim,
erant in memoriali Palris sui inconcussa stabilitate sed illi in eo numéro insignes; eo modo locutionis
conscripti. Et sunt rursus quidam filii, qui [al., qui pulo el illud a Dominodictum : Nonne ego vos duo-
filii Dei] propter susceplam temporaliter gratiam decim elegi, et unus ex vobis diabolus est (Joan. vi,
dicunlur a nobis, nec sunt tamen Deo, de quibus 71), ut non ad electionem eliam ipse pertinere vi-
ail idem Joannes : Ex nobis exierunt, sed non erant deatur : non enim facile invenitur eleclorum nomen
ex nobis, etc. (/ Joan. n, 19). Cuni ergo filii Dei di- in malo, nisi quando mali eliguntur a malis. Quod
cunlur, de his qui perseverantiain non habuerunt, si putaverimus et illum electum ut per ejus tradiiio-
Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis. Et addi- nem Domini.passiocompleretur, id estraaliliam ejus
lur [al., et addunl], quod si fuissent ex nobisperman- ad aliquidelectam, beneutenle Deoeliam malis, illud
sissent utique nobiseum. Quid aliud dicunlur nisi non attendants ubi ait: Non de omnibus vobisdico: ego
 1179 S. PRUDENTIITRECENS1SEPISCOPI 1180
scio quos elegi(Joan. xni, 18). Ubi déclarât ad elec- A lamen, quam maie utitar oculis! Fallacia, qnam
tianem non perlinère nisi bonos ; ac per hoc illud maie ulilur lingua ! Falsus teslis nonne linguam
quod dictum est: Ego vos duodecim elegi, persy- suam et animam suam .prius trucidai, el alle-
necdochen dictum est,.ut.nominemajorismeliorisque rum lsederese peremplo conatur? Maie ulilur,.lin-.
partis etiam illud complecleretur, quod ad ipsum gua, nec ideo malum est.lingua ; opus Dei est lingua,
nomen non perlinet.] sed bono opère Dei maie utitur illa nequitia. Quo-
-J-Qua senlentia d.eliratiotua Irustratur, qua çon- modo utantar pedibus qui currunt ad sçelera, quo-:
trarietatis nobis inlelligentias imponis, cran per modouluntur manibus hpmicidse, et illis adjaeenli-
tropum.synecdpchen dictum potius aperilur. Quibus bus forinsecus bonis creaturis Dei. Quam maie
cassatis intelligendum est eleclionis vocabulum a uluntur mali auro, judicia çorrunipunl, innocentes
Deo semper in bono poni, aut secundum memoratas opprimunt! Luce ista mali maie uluntur: maie vi-
senlenlias ad percipiendum regnum seternum, aut vendo enim etiam ipsam lucem qua [al., quam] vident
secundum alios orihodoxos Ecclesise tractalores, ad ad ministerium stiorum scelerum usurpant. Vad°.ns
aliquod bonum Dei volunlate et jussione eliam lem- ut faciat aliquid mali malus, lucere sibi vull ne o£-
ppraliier exhibendum; quemadmodum de Saule fendat, qui jam inlus offendit et cecidit. Quod timet
Scripturarefert, dicente Samuple ad populum : Cerle ? in corpore, jam incuiril in corde. Omnibus ergo bo-
videtis, quemelegcritDominus, quoniam ton sil simi- nis Dei, ne per. singula currere longura sil, maie
lis illi in omni populo(I Reg. x, 24) ; ubi eleclionis utitur malus : contra malis hominum malorumbene
nomen nequaquam selerni regni perceplionem, sed ulilur bonus. Et quid tam bonum quam bonus [«/.,
transilorii adminislratioiiera significat. Quod dili- unus] Deus? quandoquidem ipse Dominus dixit :
gentius idem prophela genealogiam palris ejus de- Nemo bonusnisi solus Deus (Marc.,x, 18); quanto
scribens ita exsequilur : Et <eratvir de Benjamin ergo ille melior, tanto melius utitur et malis nostris.
nomineGis, filiusAbiel,filii Seor,filii Bechorathi,filii Quid Juda pejus? Inter omnes adhserentesmagistro,
Sared, filii Aphia, filii viri Jetnini fortis roboié; el inter duodecim loculi ei commissi sunl, et dispen-
erat ei filius vocabulo Saul electus et bonus : el non sais pauperum distributa : ingratus tanto beneficio,
erat vir de filiis Israël melior illo (I Reg. ïx, 1). Si lionori tanto, accepit pecuniam, perdidit juslitiam,
rie eleclipne forsilan ambigebas, boni et melioris. tradidit vilam mortaus ; quem ut discipulussecutus,
vocabula omnem liassilalionisnebulam exploserunt; ut inimicus persécutas est. Totum hoc maliim Judas,
ila et Judam eleclum a Domino ad aposlolalus tem- sed malo ejus bene usus est Dominusl Tradi sëper-
porale officium,non tamen ad aposlolalus prasmium tulit, ut redimerai nos. Ecce malum Judasin bonum
G
sempilernum. Nam eum cum cseteris accepisse a conversum est : S.lanas quanlos martyres persécu-
Domino potestatem cakandi super serpentes, et tas est; si Salanàs a persequeiido cessaret, hodie
scorpiones, et omnem virtutem inimici (Luc-.x, 19), tain gloriosam coronaiii sancti Laùrentii non cele-
etpostpatrala miracula potestatisaccepte reversum braremus. Si ergo ipsius diaboli malis operibus bene
cuni eisdem adJioimnum Evangelium indical (Marc. utitur Deus, quod facil malus maie ulçndo, sibi no-
yi, 13). Quibus exemplis docelur eos a Domino cet, non bonilati Dei conlradicit : arlifex illo ulilur,
haudquaquam fallaciler aut dolose vel simulale ele- et magnus arlifex. Si illo uli non posset, nec eum
clos, sed omnino veraciler, quanquam non ad seter- esse përmilteret. Ergo unus ex vobis diabolus est,'
nam beatitudinem capescendam, verum ad aliquam ait, cum ego vos duodecimelegerim (Joan. vi, 71).]'
temporarisedispensalionis adminislralionem. Et ne f Idem in homilia 7, de Coena Domini. [Unus
Saulis electionem a contrario accipienciamcenseas, ex vobis tradet me (Joan. xm, 21), unus ex vo-
vel ad malum infleclas, liquido verax Scriptura le- bis numéro non merito, specie non virtule, com-
slatur quia esset bonus, et non esset melior illo in mixtione corporali, non vinculo spiritali, carnis ad-
filiis Israël, Hoc nequaquam a nescienlibus pulalum junciione, non cordis soehis uniiate : proinde non
dictumve fuit, sed a prophela, quem ejus bonilas, qui ex vobis esl, sed qui ex vobis exilurus esl, Nam
inspirante Domino, non latebat. Augustinus in ho- quomodo erit verum quod proteslaliis est Jésus et
milia 27 in Evangelium Joannis. dixit, «nwsex vobis?Si verum est quod ait idem ipse
[Aitergo Dominus Jésus : Nonne ego vosduode- in Epistola sua cujus est hpc Evangelium: Ex nobis
cim elegi, et unus ex vobisdiabolus esl ? (Joan/ vi, exierunt, sed non erant ex nobis? nam si fuissent ex
71.) Érgp electus est el iste, de quo, nblenle et ne- nobis, mansisseniutique nobiscutn(I Joan. n, 19),
sciente, magnum aliquid bonum fieret, hoc esl pro- secundum communionem.saçramenlorum ex nobis ;
prium Dei, çonîrafium iniquis. Sicul enim iniqui secundum suorum proprielalem criminûm non ex
maie uluntur bonis operibus Dei, sic contra Deus nobis.] .
bene ulilur malis operibus hominum inïquorum : f Idem in homilia 52, de CoenaDomini. [Non vos
sicut iniqui, inquam, audite et intelligile, sicut ini- nie elegislis,sed ego elegi vos (Joan. xv, 16), hsecest
qui maie ulunlur operibus Dei bonis, sic contra Deus illa ineffabilis gratia. Quid enim eramus quando
bene utitur malis operibus iniqubrum. Quam bonum Christum nondum elegeramus, el ideo nondumdili?
est membra corporis ila esse quemadmodum dispo- gebamus? nam qui eum non eligit, quomodonon &-
ni non possenl nisi ab arl'.ficcDomino. Pelulantia ligil? Nunquid jam in nobis erat quod in psalmoca-
 1181 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1182
nitur : Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis A démise, quod veste sordida munditias pollueril nu-
quam habifare in tabernaculis peccatorum (Psal. ptiales.]
LXXXIII,11)?Non ulique. Quid ergo eramus, nisi •j-Qui eliam identidem in Judse salutatione sen-
iniqui et perditi? neque enim jam credideramus in liendum perdocuit. liera Gregorius (Moratium,lib. m,
eum ut eligeret nos. Nam si jam credenles elegit, cap. 14) : [Hseretici autem, quia sanctam Eccle-
electus elegit. Cum ergo diceret : Non vos me elegi- siam sua docere desideiant, ad eam quasi consolan-
slis, quid aliud dixit nisi quia misericordia ejus proe- tes appropinquant. Nec mirum quod qui adversan-
venit nos (Psal. i.vni, 11), generaliter inique non lium formam exprimunt, amici Voèanlur, cum ipsi
personaliler, ut sibi circa omnes constat divina jus- quoque traditori dicilur : Amice, ad quid venisti/?
titiâ? Hic cerle vacat vana illorum ratiocinatio, qui (Matth. xxvi, 50.) El dives qui in inferno igné exu-
' prsescienliam Dei defendunt contra graliam Dei, et ritur Abraham filius vocatur (Luc. xvi, 25), quia élsi
ideo nos dicunt electos ante mundi constitulionem, per nos mali corrigi negligunt, dignum tamen est
quia prsescivit nos Deus futuros bonos, non se ipsum ut a.nobis, non ex sua nequitia, sed ex nostra beni-
nos facturum bonos. Non hoc dicit. Quid dicit? Non gnitate amici nominentur.]
DOS me elegislis, quoniam si propterea nos elegisset f Idem (Moratium lib. x, vi, cap. 11) : [Quo contra
quia bonos futaros esse prsescierat, simul eliam B recle sub Rabylonis specie per prophetam menti fè-
prsescisset quod eum fuissemus prius elecluri. Ele- probse dicitur : Descende, sede in pulvere, virgo filia
git ergo per graliam, sicut elegit et Judam, sed opus Babylonis, sede in terra, non est solium filioe Chal-
est ut divinse electioni humanse obedienlise et dili- doeorum(Isa. XLVII,1). HOCenim loéo humana mens
gentise cura respondeat.j virgo non incorrupla, Ut arbitror, dicitur, sed infe-
f Ecce vir sanctus loties de una eademque re pru- cunda. El quia Babylon confusio interprelatur, recle
denter et fideliter eloculus, nusquam a contrario in- infecunda mens Babylonis filia vocalur, quse in eo
lelligendum eleclionis vocabulum docuisse invèni- quod nequaquam bona opéra germinat, dum nullo
lur. Porro quod in asserlionem contrarielatis addis ordine recte vite componitur, quasi confusione ma-
(cap, 15, num. 3, sect. 2), similiter amicus, qui sem- ire generatur : sin aulem virgo non infecunda di-
per erat inimicus, mirum qua auctoritate id prolo- citur, sed incorrupla, postquam slatum salulis per-
qui attemperaveris, cum inter eligendum minime didit, ad confusionis susecumulum appellatur quod
credatur aut legalur uspiam inimicum animum ha- fuit.] f Hieronymus(conlraJovinianumlib. u) : [Arbor
buisse, donec post lantorum bénéficia munerumpro^ mala bonos fructus non facit, nec bona malos (Matth.
dilioni animum prsepararet. Nam in ipso vocationis vu, 17). Si hoc ila est, respondë mihi quomodo
suse ârticulo necdum de perdilione Domini poterat C Paulus, cum esset arbor mala persequëns Ecclesiam'
cogitare, quem a Judseis non dicam insequi, verum Chrisli, fecerit postea fructus bonos; et Judas, cum
nec jProphetam aut Dominum cognosci sciebat : ne- esset arbor bona, signa faciens cum aposlolis, postea
que enim credibile est eum a Domino inimicum ele- versus in proditorem, fecerit fructus malos. Tandiu
clum : quamvis enim non ignoraverit ' id futurum, ergo nec arbor bona fructus malos facit, nec mala
sed processu temporis de bônilaie ad maliliam com- bonos, quandiu vel in bonita le sua vel in malitia
mulatum : sicut angélus et liomo boni sine dubio a persévérant.] f Idem quod dicis.
summo bono creatore conditi, deinceps sua volunla-
ria aversione mali effecli sunl; dicente siquidem JOàNNES SCOTUS.
evangelista, cum alabaslri erga pedes Domini fra- (Cap. 15, num. 4, secl. 1).© Et quemadmodumnon
ctionem narraret, Judam murmurasse. Utquid sunt filii si non sunt hoeredes, sic elecli non sunt si
per- non sint dilecti : quomodoergo , nisi e contrario, di-
dilio hoec unguenli, potuit enim venundari multo, et
dari pauperibus. Hoc autem dixit quia fur erat, el lo- ceretur Judas electus, dum non esset dileclus?
culos habens ea quoe mittebantur portabat (Matth. CORRECTIO.
xxvi, 8). Ex eo proiilionis malum concepisse cre- f Debueras diligentius investigare vocabulum di-.
dendum esl, ex quo et ipse a Domino dispensationis lectionis et electionis in
Scripturis sanctis, quarum
officiumpercepit et Judseorum rabiem in illum con- auctorilate
fultus, non eis repuguanlia susurrares.
citari cogriovit. Hoc ipsum beatus Gregorius sen- Nam in libris
Regum et Verbis dierum legimus Salo-
tiens, nobisque sentiendiim venerabilitalis susescri- monem Ididiam id est dilectum Domini vpeatum ; et
ptis relinquens, in homilia Evangelii vocatorum ad quod, inquit, diligeret eum Dominus, hoc non a ne-
nuplias, cum de eo qui vesle nuptiis minus digna so- sciente quolibet, sed a prophela utique sciente
lemnitatem nuptiarum dehonestaverat, atque a rege Domini voluntatem dictum est (/•/ Reg. xu, 24, 25).
sub amici nomine increpaïus fuerat, tractaret, ait Sic et
evangelista cum adolescentem divitem ma-
(Greg., hom. 38 in Evang.) : gnarumque opum ad Dominum venienlem,' et man-
[Mirandum valdé est, fralres chàrissimi, quod datorum legalium observationem promentem descri-.
hune et amicum vocal, et reprobat ; ac si ei aperlius béret, secutus adjunxit : Inluitus autem eum Jésus,
dicat: Amice, et non-amice, amice per fidem, sed dilexil eum (Marc, x, 21) : nimirum ob custodiam
non amice per operationem.] Hieronymus : [Amicuin prseceplorum Dei, qui tamen quoniam erat mullas
yocat, quod inviiatus ad nuplias est, arguît impu- possessiones habens, audilo perfeclionjs consiliOj,
 1183 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI 1184
abiit iristis. Ecce prophela et evangelista dilectos A siiione id plerumque fieri docuerunt. Unde per
a Dominopronunliant, quos filios promissionis for- Ezecbielem Dominus dicit : In die qua elegi
silan non esse minime dubilabant : nam bonam Israël, et levavi manimi meam pro stirpe domus
aclionem eliam in impiis Deo placera oslendit san- Jacob, et caslera (Ezech. xx, 5) : Hieronymus (ubi
ctus Gregorius, qui in expositione prophète Ezechiel supra; cap. xx, 5) : [Juxla litteram vero, in-
ila loquitur (Lib. i, hom. 10) : [ Sic Achab iniquus quit, inclytam esse terrain Judseseet cunctis terris
rex a prophela reprehensus cum conlra se divinam ferliliorem dubitare non poleril, qui a Rhino-
sententiam audisset, pertimuil, et magno moerore corura usque ad Taurum montera el Euphratem flu-
depressus est, ila ul prophète suo Dominus diceret : viuin cunclam consideraverit lerram : el urbium
Nonne vidisli humilialum Achab cotant me? quia polenliam, amoenilalemque regionum, Palseslinam
igilur humiliatusest causa mei, non inducam malum videlicët, el Pboenicen, Arabiam, Syriam, Coelen,
in diebus ejus (111Reg. xxi, 29). In quibus Domini Ciliciam et cseleras regiones quas Israeli, si Dei
verbis pensandum est quomodo ei in electis suis prsecepla servassel, Dominus repromisil; quas quia
nioeror amaritudinis placeat, qui amittere liment non accepit, vilium fuil incrediiliiatis ejus, nain et
Dominum, si sic ei et in reprobo [al., reprobi] poeni- in ipsa Palsestina Judseaque provincia, génies plu-
lentia placuil qui limeba.tperdere prassens sasculum:: g rimas remanserunl qusenon sunt éjecte. Neque enim
aul quomodo ei gralia sit spontanea affliclio pro sponsor in élimine est, si ille cui repromiuitur iu-
cnlpis in eis qui placent, si hsec ad lempus placuil dignum se fecerit sponsione, prsesertim cum propo-
in illo qui displicebal [al., et in eis qui displice- nalui' oplio promillenlis Si volueriiis et audierilis
banl]. me, quoebona sunl terroecomedelis: sin aulem nolue-
f Débiterai igilur atlendere a Patribus .vocabula ritis, gladius devorabilvos (Isa. i, 19, 20). Eligunlur
dilectionis et eleclionisnon a contrario intellecia et ergo prsescientia [al., prsesentia] nec slatim qui
jiosila, sed pro varielale causarum aul bealitudini eligilur lenlari non polesl nec perire, quia el Saul
aelernse, aut dispositioni témporarise depulala. Et electus in regem, el Judas in aposlolum suo oo-
licet ex Augustini sensu super eleclionis posilione, stea vitio corruernnt].
quseprsemissa sunl protulèrim, lamen in malo etiam f Idem in eodem (in Ezech. c. i, v. 15 et 14) : -
a prophela Ezechiel positum nomen eleclionis repe- [Quomodo igilur crebris mical ignibussellier, et in
riiur, qui ait : Traducam vosin deserlumpopulorum, ictu oculi atque momenlo discurrunt fulgura, et re-
et judicabor vobiscumibifacie ad faciem. Sicut judi- vértunlur non amillentia malricem et, ul ila dixe-
cio conlendi adversumpatres vcstrosin deserto terroe rim, fontera ignis atque materiam : ita et hsec ani-
Mgypli ; sic judicabo vos, dicit Dominus: cl subjiciam 'G malia, cran inoffensopergant pede, ad priora fesii-
vossceptro meo, el inducam vos in vinculis foederis, nant; sin aulem conalui suo aliquid opposilum [al.,
et eligam de vobistransgressons et impios,et de terris obsilum] viderinl.non tam rcverlunlur quam con-
incolatus eorum educamillos, el in terrain Israël non trahunt se exlendentia sursum [al., extendenda
ingredientur, et scielis quia egoDominus(Ezech. xx, rursum], et prsebilura lumen quod parumper
55-58). Quod Hieronymus ila exponit (in Ezech. cap. absconderanl, ul dent servis cibaria in tempora suo,
xx, 55) : [Faciam, ait, vobis qui eslis in Babylone, nec tribuant sanctum canibus, nec mitlant marga-
et nunc servilis idolis, quod feci patribus vestris in rilas anle porcos. Unde et Paulus dicit : Lac vobis
Egyplo, ul educam vos in deserlum populorum, et polum dedi non escam, necdum enim capere potera-
ibi judicet vobiscumfacie ad faciem, sicut adversum tis (I Cor. m, 2). Eleclioque Judse,et Saulis unclio,
illos judicio conlendi, quando egressi sunt de jEgy- non arguuntDeum igiioranlisefuturorum, sed prse-
plo. El postquam vosjudicavero, subjiciam vos scep- sentium monstrant esse judicem.j f Ambrosius (in
iro meo el imperio, et inibo paclum vobiscum, et Epistola ad Romanosïx, 11) :
inducam vos in lerram.'vestramin vinculis charilalis, [Prseseienlia Dei ilagitat in his causis, qusenon
ut ligali amore meo nequaquam a me possitis recé- aliud potesl evenire, quam quod Deusfuturum, scien-
dera. Transgressores autem et impios qui cordis D dum [al., sciendo] enim quod unusquisque illo-
durilia in malis operibus persévérant, eligam de rum qualis fulurus essel, dixit : Hic erit dignus qui
vobis non ad possidendum, sed ad abjiciendum. Et erit minor, et qui major erit indignus (Gen. xxv,
educam quidem eos de terra incolatus eorum ut 23); unum elegit prseseienlia, el allerum sprevit
educii non ingredianlur terram Israël, sed in diver- (Mat. i, 2); et in illo quem elegit, propositum Dei
sis pereant regionibus, et dislinctione bonorum et manel, quia aliud non polesl venire quam scit el
malorum cognoscatis quod ego sira [al., quia egoi proposuit in illo, ul salute dignus sit. El in illo quem
sum] Dominus qui facio cuncta judicio]. spernil [at., sprevit], simili modo manet propositum
-J-Claret ilaque electionem Dei eliam m maloi quod proposuit de illo, quia indignus erit. Hoc quasi
poni secundum prophelicam aslipulalionera et Domi- pràsscius non personarum acceplor (Rom.ix, 13),
ni comminationein. Verum, quod lemporariam quo- nam neminem damnât anlequam peccet, et nullum
que dispensalionem signifiée!, tesiantur eximii di- coronat anlequam vincai (II Tim. u, 9). Hocpertinet.
vinorum eloquiorum iraclatores, qui nunquam a ad causant Judseorumqui sibi prorogative [«(., prse-
contrario tuo, sed a lemporali quadam Dei dispo- rogalivam] defendunt, quod filii sinl Abrahse(Joan,
1185 DE PRSEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1186
8, 59, 40); Aposloius autem consolatur se, ut, A admissum scelus, poenilentia molus laqueo vitam
quia dilexerat, dolorem habere se cordis, continuo flnivit (Matth. xxvu, 5). Non enim potest in aliquo
causam [al., conlinuum causa] incredulilatis illorum omne bonum penitus oblitlerari ;quippe, cuni nalura
quorum adoptio erat filiorum, et legis conslitutio non possit immutari, sed volunlas ; non in„omnibus
(Rom. ix, 2,4), el ex quibus Chrisius Salvalor, sicut tamen causis, quia remanet in nalura quod teslimo-
et ipse, ait : Quia salus ex Judoeis est; traclala nio sil Creatori.]
lege invenit quia non omnesqui exIsraël sunl, credi- f His omnibus evidenler oslendilur sanctos Pa-
turi sunl ; neque qui dicunlur filii Abrahoe, omnes tres tuse contrarietalis modum in sanctarum Scri-
Abraltoefilios dicendos : sicut supra memoravi [al:, plurarum explanalionibus minime secutos, sed,
commemoravi].Minuit ergo dolorem suum inveniens ubicunque nécessitas postulavit, per tropum anli-
olim prsedicium quod non essent omnes creditari phrasim quas fuerant elucidanda loculos; in suis
(Joan. iv),ut hi soli doleant[«/.,his solis doleat],qui vero locutionibus eos islo loquendi modo unquam
per invidiam incredulitate laborant : possunt tamen usos fuisse, prorsus ratio conlradicit : quoniam qui
credere, quod ex subjectis aperit : incredulis tamen ad hoc obscura divinorum eloquiorum Iractanda
prasdictis, non valde dolendum est, quia non sunt sùsceperant ul eorum mysteria suis auditoribus ape-
prsedestinati ad vitam ; prsescientia enim Dei olim B rirent, nullo modo ratio sinit eos figuratis diclioni-
hos non salvandos decrevit. Quis enim plangal eum bus insudasse, quibus audilores suos non instrue-
qui olim morluus habetur, sed subintrantibus gen- rent, quin potius obscurarenl. Quocirca nullatenus
tibus quse sine Deo prius erant (Eph. n, 3), et sa- eadem loculio putanda est, quandiu legitur prsedesti-
lulem, quam illi perdiderunt, accipientibus, exsu- natos ad poenam ; vel inlerilum, quse est cum di-
scilalur dolor; sed iterum, quia ipsi sibi perditionis citur electus Judas , quia eleclionis nomine sanclse
causa sunt, sopitur. Prsescius itaque Deus malseillos Scriplurse, earumque fidelissimi tractatores, raro,
voluntalis futuros, non illos habuit in numéro bono- nisi in bono vel asierno vel temporali, usi fuisse re-
rum ; quamvis dicat Salvalor illis sepluaginta duo- periunlur. Prsedestinationisvero significalionebifa-
bus discipulis, quos elegerai secunda classe, qui ab riam ssepenumero publiée privaiimque, vel in ser-
illo postea recesserunt : Nomina vestra scripla sunt monibus videlicët ad populum, vel in tractatibus
in coelo (Luc. x, 20). Sed hoc propter justiliam, minime in vulgum enunlialis, tanta frequenlia uli
quia hoc est juslum ut unicuique pro merilo respon- malueruiit ut super eo nulli sludioso, nisi infideliler
dealur; quia-enim boni erant, elecli sunt ad mini- perlinaci, liceat dubitare. Dicens ilaque :
slerium, et erant scripta nomina illorum in coelo JOANNES SCOTUS.
propter justitiam , sicut dixi : secundum prse- G (Cap. 13, num. 5, sect. 2.) e Si ergo Dominuspro-
scientiam vero in numéro erant malorum. De ditorem suum non erubuil appellare electum, cur ejus
justilia enim Deus judicat, non de prseseienlia, imitator sanctus Augustinus erubescereteumdemsci-
unde et Mosi dicit : Si quis peccaverit ante me, licet proditorem vocare proedestinalum, similiterque
deleameumde libromeo (Exod. xxu, 32, 53). Ut se- Judaicunt populum,invidioepërfidiareferluin, Domini
cundum justiliam judicis tune videatur deleri cum nosiri Jesu Chrisli Iradilorem ac per hoc inlerem-
peccat, juxta prsescienliamvero, nunquam in libro plorem , cur hoesitaret proedestinatumdicere ad in-
vilsefuisse. Hinc et aposloius Joannes de hujusmodi terilunt ?
ait : Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis: si CORRECTIO.
enim fuissent ex nobis, permansissenl ulique nobi- f Quia aliud nomine proedestinationis, aliud ele-
scum (I Joan. n, 19). Non est peroonarum acceplio clionis vocabulo inlellexil. Electionem quippe Dei
in prsescientia Dei (Col. in, 25) : prsescientia vero notait nisi -in bono accipi, prsedeslinalionis vero
esl quse [al., enim Dei esl qua] definilum habet significationera, sicut juslilise atque judicii ejus, bi-
qualis uniuscujusque fulura volunlas erit, in qua fariam prsedicavit. Et ideo non erubuit dicere sse-
mansurus est, per quam aut damnetur aut coione- pius , proedestinatosad poenamvel inlerilum, quo-
tur. Denique quos scit in bono mansuros, fréquenter " niani noverat id veritati justiliseque judiciorum Dei
ante sunt mali, et quos malos scit permansuros ali- per omnia convenue. Aliud est autem eleclos vel
quolies prius siinl boni : unde cesset querela, quia filios Dei per seternam misericordiam , atque aliud
Deus personarum acceplor non est (Ibid.). Nam el vel per creationem vel per temporalem aliquam,
Saul, et Judas Iscarioles ante fuerunt boni, dicenle nullomodo aulem falsam vel fictam, disposilionem
Scriptura de Saul : Erat vir bonus et non erat illo appellari. Quia et cuni venitur ad sacrse regeneralio-
meliorin filiis Israël (I Reg. ïx, 2). El de Juda Isca- nis myslerium, nequaquam fide aul dolose peccalis
riole dicit Pelrus aposloius : Qui soriitus est soriem omnibus absolvuntur, etsi postmodum proprise ini-
ministerii hujus in signis ac prodigiisfaciendis(Act.i, quitalis inquinatione ejusdem sanctse absolulionis
17). Quomodoigitur ministerium salutare sortirelur, atque unctionis munere priventur. Ilaque si absolutio
nisi esset bonus ? in sorte enim Dei judicium fuit, sacrosancli baptismatis in abolendis criminibus vera
dignum illum fuisse lempore quo elecius est. Sicul fuit, necesseest ul gratise regeueralricis filialiovera
et illi septuaginla duo, quos supra memoravi (Joan. fuerit. Proinde sicut mali filii secundumlerrenam
vi, 67). Hinc esl unde et Judas, post mali tolius gêneralionein,si a paierais moribus exorbitant, jure
 1187; . S. PRUDENTHTRECENS1S'EPISCOPI 1188
exbséredanlur, cum lamen filii non esse nequaquani A Augustinus(de Corrept. et Grat., cap. 8), [vel eleclos
possint : Ita et hi quos gralia régénérât, haud falla- vel filios dici a nescienlibus quid fuluri sunl, non ab
citer ypçaiitur filii, quamvis a parerais meribus ini- _ illo qui eos novit non habere perseverantiam qusead
quissime desciscenies , illius sese muneribus adec beatam vitam perducit eleclos; neque illos stare,
indignos efficiant, ut bsereditatis sériera minime ut prsescierit esse casuros. Nec vos moveat qubd
nanciscantur. Nam, dicente Domino, Filios genui e\ filiis suis quibusdam Deus non dat islam perseve-
exatlavi, ipsi autem me spreverunt(Isa. i, 2), quis rantiam. Absit enim ut ila essel, si de illis prse-
lam veeprs sit ut audeat saltem piitare Dominum desiinaiis essenl, el secundum proposilum vocatis '
non hoc veraciler, sed a contrario dixisse pro non Qui vero non sunt filii proniissionis,jam isli, cum
genui filios? nempe si dixeris filios genui pro eo pie vivrait, dicunlur filii Dei; sed quoniam vicluri
quod esl non filios genui, vel filiosnon genui, quid in sunt impie, el in eadem impietate moriluri, non eos
diclis sequentibus intelligi valeat, dicere non po- dicil filios Dei prsescientia Dei.] Nequaquamintelli-
teris. Si enim filii non fueiunt,'nequaquam eos ge- gendus esl prsedictis filielatis modis , quos tam se
nuil, aut si non gehuit, hullo modo filii fuerunt, quam alios adscque csilhplicosPatres noverat dili-
quompdo ergo sprevisse patrem gignentemque di- genter fuisse coniplexos',alium superadderevoluisse,
cunlur, qui vel filiivel geniti non fuerunt ? B sed quantum humana infirmilas, ac per hoc et igno-
Siquidem filii in Scripturis sanctis multis modis rantia, a divina scienlia remofa sit intimasse, cui
appellari soient, quorum usitatiores sunt, nalura , divinorum cpnsiliprum atque judiciorum minime
adoplione imilaliône, doclrina. Nalura Isaac et palet intuitus. Dicunlur ergo a nobis filii Dei, nec
Ismaél filii Abraham ; item filii Isaac, Jacob el tamen mendaciler,. prôpier sùscëptam tëmporâliler
Esau. Quorum Ismael et Esau quamvis palernse gratiam qua non fallacilër sed veraciler generan-
sortis fùnicùlos ex repromissione minime perce- tùr, quamvis non sint ad hoc elecli ut hserediiatem
pissent, nequaquam tamen filii esse deslilerùnt. cum repromissionis filiis consequàntùr. Sùnt ilaque
Adoplione, sicul el humanseconsuetudinis affeetio- filii, sed lëmporaliier; nPn sunl filii, sed seternali-
nibus fieri assolet, el, quod est multo excellenlius , tër. Si eîiim veraciter generanlur, veraciler sunt
quando per iiidebilanî gratiam adopiamur, ut simus filii, licet minus in eadem generatione permansuri,
filii Dei : Uiide dicil Apostolus : Non enim ac- nëc ad hsereditPlempermanènliumperveniuri. Sunt
cepislisspiritum servilulis iterum in timoré ; sed ac- ergo filii regeneràlionis , sed teniporaliter , non
cepislis spiritum adoplionis filiorum, in quo clama- sunt filii repromissionis,sed perpëtualitèr : Exierunt
mus Abba Pater ; ïtaque jam non sumus servi, sed • ex nobis (1 Joàii. n, 19) fidei.communiôné, quam
filii; quod si filii, el hoeredés,hoeredesquidemDei, C ad tempus nobiscUmpefcepërant : Sed non erant ex
cohoeredesaulem Chrisli (Rom.viii, 15 seq.). lriiita- nobis eléclione gralise perseveranliam largientis :
tione ut idem Apostolus admonet : Imitatores Dei Exierunt ex nobis parlicipaiione niysterii quod për-
estote sicul filii charissimi (Epli. v, 1), et sicut Do- ceperaiil ; sed non erant ex nobis adoplione regni,
minus Judsèis naturalem Abrahse generalionem ob- qua se prave vivendo indignos eliècerant.Ëraht ergo
tendentibus, proindeque sese superbiusefferenlibus, filii teniporaliter regeneralionis, 'ion eram filii pro-
dixit: Voè ex paire diabolo estis (Joan. vin, 44), missseseternaliterhserediiatis.
quod quo sensu dixerit, aperit cum subjungit : El Quoëirca cum dicis (cap. 15, num. 6, séet. 3) non
deslderia patris veslri vultis facere (Ibid.). Judsei esse filiosDei proelereleectosejus, neque eleclosëjus
quippe imilaliône, non natura erant filii diaboli. proelerab eo proedestinatos ; el conversimnon esseproe-
At cum essent. nalura filii Abrahse, longe a raorran destinatos proelerelectos,nequeeleclosproeler filios].
illius imilaliône discesserani. Unde el eis Dominus Verum est, si de his lanlummodoqui ad règnûmprse-
exprobrabat : Si essetisfilii Abrahoe, opéra Abrahoe destinali sunl, inlelligatur. Nam, sicut diximus non
fècissetis(Ibid., 39), ubi non naturam negavit, menJaciter, neque a contrario, sed veraciter, utique
sed iinitalioneni dissimilem objurgavit doctrinse, ut loquilur Deus: Filius meusprimogenitûsjsraèl(Èxod.
Apostolus ail : Filioti mei, quos iterum parlurio do- D iv, 22), cuni hoc de populo^gypliis'seryiéntediceret;
nec forrhetur Chrisius in vobis (Gai. iv, 29)-; et rur- el fiilos genui et exaliavi, ipsi aulem spreverunt me
sum : Nam per Evangeliumin ChrisloJesu, ego vos (Isa.t, 2).Et rursum : Nunquidnonipsëestpatertuus,
genui (I Cor. iv, 15). Dicunlur eliam , filii Rcgni qui possedille, et fecitetcreavitte? (Deut.XXXII, 6 seq.)
(Matth. vin, 12); et filii lucis (Joan. xn, 36), et filii Deum qui te genuil dereliquisti, el oblituses Domini
resurreclionis (Joan. xvn, 12) : sicut e contrario creaiorislui:Vidit Dominus,.et ad iracundiam conci-
filii tenebrarum, el filii perditionis, et filii gehennoe, tatus est, auiaprovocaveruhiëunifiliisui el filioe:gene-
non ab ea geniti, sed ad eam dëstihati. Dicitur quo- ralioenim perversaest, et infidèles.filii(vers. 18. etc.),
que filiui iniqùiiâlis (Mâlili: xxni, 15), non ab ea Cum itaque sola etiam creationedicantur omnes ho-
generatus, sèd ei insep'arabililér sociâtus, quos om- mines Filii Dei,nunquid, quia non sunl omnes bea-
nes cum auctorilate Scripturse sacrse Patrum tradi- litudinera percepluri, ideo a contrario dicendi sunt
tione percëperiraus, nusquam tuse contrârielatis appellati filii Dei? Si, inquam, pater omnium crea-
modum accepimus. lione dicilur Deus, et non a contrario, sequitur ut
Quaniobrëm,quodail in superiore sênlenlja beatus filii quoque crealione non a contrario ilicli intellî-
1189 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1190
gantur. Quod si et filios et palrem a contrario inlel- A A.quomodo filii dicanlur filii perditionis adversum eos
ligas , sequitur ut, et creationem et facturam a con- qiii voluiit diversas esse naluras : aliam quasper-
trario intelligens, creatorem hominum Deum neges : dita sil el mala, et salvari nequeat, et aliam bonam,
qui enim non veraciter, sed a contrario dicuntur quseperire non possit. Si enim, ut illi puiant, filii
paler hominum, vel filii Dei quos ipse creaverit, perditionis naturse pessimsesunt, quomodo inven-
COnsequentercrealor et factor atcontrario dicilur. lum est quod prius perditum fuerat? Denique in
Ipse eliam Dominusin Evangelio dicil : Filii autem paraboiis poenitentium et ouis perditoe de centum
regniejicienlur in tenebrasexteriores(Mallh.vm, 12). ovibus (Luc xv, 4), et drachma qusede decein perie-
Nunquid et hic dicturus es a nesciente filios-regni rat (vers. 8 seq.) reperiuntur, et perditusfilius inve-
appellalos? quod quia absurdissimum, imo impiis- nilur (vers. 12 seq. ; vers. 52) : de quo ad majorera
simum est, necesse est ut fateamur non a contrario natu dixerat pater : Iste frnter luus perierat et in-
filios Dei,.eliam qui sanctorum illius sortera sunl ventas est, mortuus erat, et revixit; nunquam enim
minime"pereeptari. périt nisi quod prius salvum fuit, et nunquam mori-
Verum ne npstrà npsjd conjectura sestimarecau- tur nisi quod ante vixerat. Ergo isti qui nunc appel-
seris, accipe quid ipse quoque contra ladversarium lanlur filii perditionis, sive iniquitalis ac sceleris
legis et prophelafum scribens hinc in defensionem IB (Isa. i, 4), proprio vitio dereliquerunt Deum, et de
veritalis prêtaient- Augustinus (conlra adversariuni filiis Domini, filii perditionis esse coeperunt, dicente
legis èlprophet., 1.1, cap, 22). [De tesliinonioquo- ad eos hoc eodem propheta : DereliquistisDominum,
que Isaias prophète ealumnialur atque blasphémât, et ad iracundiam provocastis sanctum Israël (Isa.
eo quod dixerit : Filios genui et exaltavi; ipsi aulem LXV,11). t Ambrosiusin Epistola ad Ephesios.
me spreverunt (Isa. i, 2, 4). Et eosdem paulo pos Eramus nalura filii iroe, sicut et coeteri(Epist. ad
appellaverit semen pessimum,tanquam se pslenden Ephes., c. 2, 3) : Naturse enim cum mala volunlas
genilorem[al., generatorem] malorum, cujus filii sun, supponilur, fit natura irse, id est quse ultioni subji-
semen pessimum, nesciens ob hoc eos dici semen cienda sit, immulata non subslantia, sed mala volun-
pessimum,quoniam gratise Dei, qua filii facti erant, tale : hoc enim depulatur naturse quod sequitur :
peccando dégénères exslilerant, eorum filii facti Unde ait in Isaia semen pessimum(Isa. i, 4), et
quorum hnitatarés esse yoluerunt. Unde illis alio quare sil semen pessimum subjecit : Reliquistisenim.
locodicilur : Paler luus Amorrhoeus,et mater tua Ce- Dominum, ait, et ad iracundiam provocastissanctum.
thoea (Ezech. xvi, 3) : quarum genlium sunt impie- Israël (Ibid.), ul natura quse deserit Deum pessi-
lalein maliliamque seclali, ex quibus tamen carnis mum semen dicatur : degenerare enim est ab
originemnonducebant, Sed solvebalislequseslionem " auctore rtscedere, et cum malum exëmplum cseteris
evangelicam, ubi Dominus dicit : Si vos, cum sitis prsebet, malum est semen, fruclus enim pessimos
mal/, nostis bona data dare filiis veslris, quanto ma- facit (Matth. m, 10); si vero redeat ad auctorem,
gis Pater vesler, qui in coelisest, dabit bona pelenlibus bona erit natura secundum Aposlolum, qui immu-
se! (Luc. xi, 1S.) Dicat quemadmodum sit bonus tatus dum cognoscit Creatorem suum, vas electionis
Deus, malorum pater : ulrumque enim verilas dixit, (Ad. ïx, 15) appellatur.] f Beda iri expositione pa-
Annon erant mali quibus ait, Si ergo vos,, cum *i'M rabolarum Salomonis (in Prov. Salom., 1. ni, c. 31
ntali ? aaaon habebant Deum bonum patrem, qui- sub finem). ..-.-..•
bus ail, : Quanto magis Paler ve,ster,quiin coelisesl, . Mulloefilioecongregaveruntdivilias, tu supergressa
dabit bona pelenlibusse ? Porro si mali appellali sunt es universas (Prov. i, 29). Mullas filias Ecclesias
propter peccata sine quibus non esl in hac infirmi- dicit hasrëlicorumel malorum turbas calholicorum,
tate mortalium quorumlibet etiam yita justarum, quse filisedicunlur vel Chrisli vel Ecclesise : quia
quanta couyenientius. semen pessimum dicerelur eliam ipssesunt Dominicis renalse Sacramenlis, et
quod nasceretur impia voluntate, et jnoribus exse- adoplionem filiorum, quam non custodiere, perce-
srabîuLus pullularet! ] f Hieronymus in Isaia pro- TVpermit (unde el Joannes ait : De nobis exierunt, sed
phela, lib. i. non erani ex nobis) (I Joan. u, 19). Quoe congrega-
, Hieronymus (in Isaiam, ç. 18). Nec mirum .si Sion verunt divilias, videlicët bonorum operum opera-
appeUetar filia,. cum etiam Babylon ssepissimefilia lipnes, jejunia, eleemosynas, affliclionemet casli-
nuncupetur : opines enim nalura Dei filii suiit[a/., moniam carnis, continenliam linguse, meditalionem
sumus]., sed nostro vilio alienirefficiuntur[al., efûci- Scripturarum, el casteràhujusmodi, quse verse sunt
mur]. fidem in Isaia lib. xvi, (Isa, LVH,5) : [Nunquid; diviliasspiritus, ubi pura mentis sinceritate gerun-
non vosfilii,scelesti,semen mendax, vel juxta LXX, tur. Ubi aulem sine fide, quoeper dilectionemopera-
filii perditionis, semen,iniquum (Joan. xvu, 12), voSj lur, fiunt; nihil agenlibusprosunt : sed et illse.filise
inquit, ista fecistis, quseprseteritus sermo narra vit, frustra congregarunt divilias : de quibus Dominus
qui estis filii sçelerati seu perditionis, qualis fuit et ait : Mulli dicentmihi in /lia die : Domine,Domine,
Judasproditar, qui. appellatus esl filius perditionis,, nonne in nomine tuo prophetavimus,et in tuo nomine
et semeniniquum sive mendax alque mendacii,: cumi doemoniaejecimus,et in tuo nomine virlutes mullas
.ergo manifesta sit historja, qupd filii sunt ,inter? fecinius? Et lune confiteborillis quia manquantnovi
Jèptores Chrisli ista facientium, oççurrit qusestip > vos (Mallh. vu-, 22, 23). Sed omnes isliusmodi
 1191 S. PRUDENT!!TRECENSIS EPISCOPI 1192
filias Ecclesia catholica supergredilur : quse, fidei A ipsos, aberrando pessimeque vivendo, indignos effe-
casla et ODereperfecta, redemploris sui vesligisi cerinl el experles. Quocirca quidquid in conclusio-
sectatur nibus et conversionibus luis agere machinaris, si de
f Negabisne quempiam a bono proposilo exorbi- lus tantum, ut diximus, qui ad regnum prsedestinati;
tantium, vel bonum vel in bono fuisse ? Nëmpemultci elecli atque adoplati sunt agitur, verum "est. Si
aliud Dominusper prophetam clamât : Justus, in- vero in hoc laboras, veliiti apparat, ut prsedestina-
quiens, si averlérit se a justilia sua, omnes justilia ' tionem impiorum et poenarum illis debitarum neges,
ejus non recordabunlur (Ezech. xvm, 24). Et ini omnino falsum est. Quapropter quemadmedumJu-
Apocalypsi Joannis : Scio opéra tua el laborem et; dsei perfidi, quibus Salvalor ait : Vos ex patrè dia-
polientiam tuam, et quia non potes suslinere malos boloestis (Joan. vm, 44), a Deo prsedestinati sunt ad
et tentasli eos qui sedicuntapostolos esse et non inlerilum, invenire facillime quisque calholicus po-
sunt, et invenisli eos mendaces (Apoc. u, 2) : Et test, qui novit Dei justiliam, et ratione, et auctori-
patientiam habes, et sustinuisti propter nomenmeum late perpendere ; quoniam quos prsescivit in massa
et non defecisli : sed habeo advërsus te quod cha- perditionis perpetuo interiluros, ipsos prsedestinavit,
rilatem tuam primam reliquisti. Mentor esto ila- hoc est prseparavit, depulavit alque disposuit suo
que unde excideris, el âge poetiilenliam,et prima B justo judicio puniendos.
opéra fac. Sin autem, venio libi, et movebo caride- Ailende, quseso, Apostolum dicenlem : Scimus
labrum tuum de loco suo, nisi. poenitentiamege- quoniam diligentibus Deumomnia cooperantur in bo-
ris. Sed hoc habes quia odisli facla Nicolailarum, num, his qui secundumpropositumvocatisunt sancti:
quoeet ego odi (Ibid,, 2, 3, 4, 5, 6). Pelrus etiam nam quos proescivitet proedestinavitconformesfieri
Aposloius : Sicut et in vobis erunt magistri mendaces, imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenilusin multis
qui introducent seclas perditionis, et eum qui émiteos fratribus; quos autem proedestinavit,hos et vocavit;
Dominumnegant (UPelr. n,l); et infra (vers. 20): et quos vocavit,hos et justificavil ; quos autemjusli-
Sienim résurgentes [al., refugientes] coinquinatio- ficavit, illos el glorificavit(Rom. vm, 28, 29, 50) ;
nes mundi in cognitioneDomini nosiri ël Salvaloris El ad Timoiheum : Noli erubescere lestimonium
Jesu Chrisli, his rursum implicati superantur, facla Domini nosiri, neque me vinctum ejus; sed collabora
sunl eis posleriora détériora prioribus. Melius enim Evangelio*secundum virtutem Dei, qui nos liberavit
erat eis non cognoscereviam justilioe, quant post et vocavitvocationesancta. Audis secundum proposi-
agnilionemrelrorsum converti ab eo quod illis tradi- tum vocatis (II Tiin. 1-9)? Audis quos autem proe-
tum esl sancto mandato (vers. 21) : Conligitenim eis deslinavit,illos el vocavit, et quos vocavit, illoset ju-
illud veri proverbii • Canis revenus ad suum vomi- 'J sliftcavit?Audis qui liberavitnos, et vocavitvocatione
lum, el sus Iotain volutabroluti (vers. 22). Item Pau- sua sancta ? Audi quid Dominus dicat : Mulli sunl
lus : Impossibile est enim eos, qui semelsunt illu- vocati, pauci vero elecli (Matth. xx, 16). Qusenam
minait, guslaverunl eliam donum coeleste,et partici- est hsec, rogo, unius ejusdem vocabuli tanta diver-
pes sunt facti Spirilus sancti, guslaverunl nihilomi- silas? servus fidelis dicit : Secundum propositumvo-
nus bonum Dei verbum, virlutesque soeculivenluri, catos sanclos, et quos proedeslinaveritvocatos, et
el prolapsi sunt, renovari rursus ad poenitentiam; quos vocaverit justificatos, el item vocatosvocatione
rursum crucifigenléssibimelipsisFilium Dei,etoslentui sancta, et Dominus clamai, mulli sunt vocati, pauci
habenles (Hebr. vi, 4, 5, 6.) Voluntarie enim pec- veroelecli (Maltfu xxu, 14) : pulandumne est fidelis-
canlibus nobis post acceptant notitiam veritalis, jam simum servum Domino suo contraria prsedicasse?
non relinquitur pro peccalis hoslia : terribilis autem an alia potuit in ministerio sibi crédita seminare,
est quoedamexspeclaliojudicii, et ignis oemulatio, quam a coelestiprseceptore perceperat? absit. Atqui
quoe consumptura esl adversarios. Irrilam quisfa- ipse • sese non ab hominibus neque per hominem
ciens legem Moysi sine ulla miseratione duobus. vel eleclum vel doctum, sed a Deo pâtre Dominum no-
tribus testibus moritur : quanto magis putatis dété- |. strum Jesum Christum liberrima assertione testatur
riora mereri supplicia, qui Filium Dei eonculcaverit, (Gai. i, 1). Quia ergo nulla potuit fidelis dispensator
et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo erogare, nisi quse a creditore susceperat, falendum
sanctificulusest, et spiritui gratioecontumeliam fece- est nusquam Dominosuo vel sensîsse vel docuisse
rit ? Scimus enim, qui dixit, mihi vindictam, ego red- contraria. Proinde alia vocàliointelligendaest, quam
dam (Hebr. x, 26-29). Et iterum : Quia judicabit Dominusprotulit, alia quam servus edoeuit. Aliter
Dominus populum suum. Horrendum est inciderein enim vocàntur secundum proposilUmDei,-qui sor-
inanus Dei viventis(vers. 30, 31). tent consequanlur selernam, aliter non secundum
Aut igilur, hsec et similia denegans, tuse modo propositum, qui poenam recipiant - sempiternairi.
contrarietalis in perversum detorque, aul, si hoc Sicut itaque alia esl vocalio eleclorum, alia repro-
impium esl, sine castos, pudicos, sobrios et bumi- borum, ila alia intelligitur prseseienlia et prsedesli-
les, miséricordes, juslos, filios, electos, sanclifica- nalio piorum, alia impiorum ; qui, sicut vocari di-
los, illuminâtes, emplos non phaniastice, nec per- cunlur elecli, sed vocatione sancta, ila vocari di--
functorie nequé fallaciter, sed veraciter in divinis cunlur mulli qui non sunt elecli. Certe nullo modo
eloquiis nuncupari, quamvis tantis muneribus se- dixisset Apostolus : Secundum propositum sancto»
 1193 DE PROEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1194
vocatos(IPTim. i, 8), et vocatione sancla, nisi dis- A j Nempe aut non vidisli interiore aspectu quod vi-
cretionis gratia ab ea vocatione qua vocanlur mulli dendum erat, aut te non videre finxisli, perindeque
qui non sunt elecli. Ergo quemadmodum negari non ad eas calumnias prserupisti ut beatam Augustinum,
potest diversitas vocalionis, ita nullatenus débet quod nunquam cogitavit, dixisse confingeres, el tua
abnui diversitas prsescientise, juslilise, judicii, ele- legentibus ita illuderes ac si^a inlelligere nequi-
ctionis et prsedestinationis. Aut igitur diversitatem vissent. Te solum omniumaculissimum Gallisetrans-
vocalionis nega, aut, si hoc blasphemum est,'varie- misit Hibernia, ut quse nullus absque te scire po-
tatem prsedestinationis admilte. Non ergo, ut impu- teral, tais erudilionibus oblineret : sed absit ut,
denler prsecipis, lacebil fidelissima integrilas et Cellica eloquenlia tôt tantisque fluviorum exunda-
purissima charitas orthodoxorum, quin veraciler tionibus debriala tuas uubilationes admiltat, quam-
prsediCetDei prsedestinalionem, sicut judicium ju- vis Christiansehumilitatis eminentia, allerutro cha-
slissiraum perditorum. Neque prsedeslinalosa con- ritatis ofliciovicissim suppedilari minime prohibeai:
trario, pro eo quod est non prsedeslinalosadmitlet, imo, undecunque commodum duxerit, alternatiro,
ut desipis ;'sed Dei infiexibilijustilia credet irrevo- quserecta sunt, exhiberi percenseat.
cabililer puniendos. Ilaque puritatem mentis adhibe, et simplicilatem
B charitatis benignilate intellectus oslende, qua duce,
CAPUT XIV.
quse pie sunt dicta pie iulelligas, et pietalis abun-
Testimonia sancli Augustini simul collecta, quibus dantia piorum inslructionibus cultor pietalis exhi-
aperte conficiturnon esse nisi unam proedestinalio- beas : quod si,
nent, eamquesolummodoad sanctos perlinère. quando ista dictabas, agere voluisses,
profecto vidisses quia non absolute (ut somnias)
Quarla décima phanlasmatum tuorum periodos beatus
hoc habet : Augustinus solam esse eleclorum prsedesti
nationem vel asseruerit vel confirmaverit, sed eam
JOANNES SCOTUS. tantum de qua agendum susceperat, defendere, et
(Num. 1, in T. cap. 14, num. 2, sect. 1.) 0 2'esîi- contra hsereticorura versutias munire catholica veri-
monia sancli Augustini simul collecta, quibus apertei late studuerit. Agebat quippe advërsus novos sui
conficitur non essenisi unam proedeslinalionem,eam- lemporis hserelicos, videlicët Pelagianos, qui san-
que solummodoad sanctospertinere. Et ne quis forte, ctorum prsedeslinationem omnimodis denegabani;
inquiens, nos oestimet noslro sensu proprio talia: dicentes Deumesse personarum acceptorem| srquos-
dixisse, nullius uuctorilalis gravilale suffulti, plaçait dam et non omnes homines generaliter ad vitam
nobis testimonia sancti Palris Augustinisimul colli- prsedeslinasset seternam ; quorum dementisedoctor
gere : ut prudens quisquecognoscat nullomodo eum C beatissimus, orthodoxasfidei armis instructus, ob-
duas proedeslinationesdocuisse, nec unam bipertitam, viare festinans, semper de memorata sanctarum
nec duplam ut Gollescalchusedocet. El illam unam( prsedesiinaiione sermonem inlulit, quemadmodum
videlicëtdivinam non nisi ad sanctos perlinère. Im- in ejus verbis, quisquis sobrie attendit, intelligit.
piorum vero nullomodo posse esse. In librode Cor- Dicit enim fréquenter de ea quam defendimus, vel
replione el Gralia (cap. 12) : [Sanctis, inquit, in, quam defendendamsuscepimus,vel quam asseriinus;
regnum Dei per gratiam Dei prsedestinatis donum, et stullum erat, prseiermissa ea cui contradicebatur
perseveranlise dalur, non solum ut sine îslo dono, qusequeoppugnabalur, ad aliam Iransilire, cui ne-
persévérantes esse non possint, verum etiam ul perr gandsevel impugnandsenecdum aliquis insurrexerat :
hoc donum non nisi persévérantes sint [al., non, nam de prasdestinalis ad poenam Patrum temporibus
tantum taie adjuiorium perseverantise dalur, sedI nullam fuisse motam qusestionem evidenti judicio
taie ut eis perseverantia ipsa donelur]. Et post ali- coraprobatur? quod nullus pro ea conlra ejus vel
quania, ipse igilur eos facit perseverare in bono,, assertores vel negatores scripserit, prseter Monirmim,
qui fecit [al., facit] bonos : qui aulem cadunt ett qui, nullatenus reprehendendo, verum intelligentiam
pereunt, in prsedeslinatorum numéro non fuerunt.]] illius pie requirendo, sanctum Fulgentium ad hoc
Attende quam ubsolule dixit, qui cadunt et pereuntt D-sua inquisilione impulit ut, qualiter a bealo Augu-
in prsedestinatorum numéro non fuerunt. Quomodo j stino inlelleclafuerit sive prolata voluminead hoc so-
hoec dicerel, si vel. duas proedeslinationesvellet t lum permagnifice edito vir per omnia suspiciëndus
asserere, vel unam in duas partes divisam, vel du- intimaret. .
plam , unam quidem sanctorum, alleram vero impiis s Sed et in memorala sentenlia beatus Augustinus
deputalam. unde dixerit perspicue déclarai, quam ila inchoat :
CORRECTIO. [Sanctis, inquit, in regnum Dei per gratiam Dei
f 0 disputatorem sublilissimum, qui, cum hsec C prasdestinalis (Aug., de Corrept. et Grat. cap. 12).Et
dicerel, neque cum Aristotele calamum in mentee infra : Ipse igilur eos facit perseverare in bono qui
tingebat, neque cum Dominici pecloris recubo dee fecit bonos; qui autem cadunt el pereunt, in prsede
fonte verse sapientise fluenta doctrinse salutaris hau-- slinatorum numéro nonfuerunt.] Quid aperlius, quid
riebal ! Nimirum eliam in te videmus impletumil manifeslius? De sanctis enim in regnum Dei per
quod Apostolusloquilur : Perdam sapienliamsapien- .- gratiam Dei prasdestinalis loqui coeperat, deque ipsi*
tium,et prudenliamprudenliumreprobabo(I Cor. i, 19). i. subjecit quod ipse eos facial perseverare in bono,
PATROL. GXV. ^
 H95 S. PRUDENTII TRECENS1S EPISCOPI 1196
qui fecîtbonos ; qui aulem cadunt et pereuni in prse- \ diem, et amium,ul occiderentlerliam partem hominum
destinatorum (eorumdem videlicët sanctorum. atque (Apoc.ïx, 15).
bonorum) numéro non fuerunt. Nisi forle novas Nunquid, ubicunque absque additamento ponun-
oratorum declamationes inducere paras, ut res de lur, ideo licebit cuicunque pro libilu suo, vel malos
qua agitur nunquam nisi crebra imo continua sui pro bonis, vel bonos pro malis accipere? Absit hoc
repetitione signetur, et quse semel, vel quolies op- quippe aspirante Domino, piis intelleclibus reservâ-
portunitas expelil, memorata sufficeret, frequenti tùr ut, perpensa fideliter ac veraciler loci reique
iteratione fastidium suis auditoribus ingérât. In- circumstanlia, quid qualiter accipi debeat perscru-
cunctanter itaque dico quia si vel te, vel quempiam tetur. Hoc modo et Dominus in Evangelio loculus
alium, sive hebetem seu ceri.e calumniosura intel- est, cum ait : Omnia quoe.vultis ul fqciant vobis ho-
leetorem scriplorum suorum, in hac duntaxat causa mmes, et vos facite illis similiter (Matth. vu, 12):
futurum pulavisset, omnino tanta perspicuita te Nunquid hic perversilas malivolorum-gesliensdicet
scripsisset ut, qusecunque calumnialoribus congrua a Domino sibi prseceptum ut, libidinibus. alusque
prsevidisset, opportunius expedisset. sceleribus implicati, qusecunque votant ab aliis sibi
. nequiter fieri, eadem et ipsi illis faciaiit? et hoc
déni ulique Prosper et Hilarius salis indicant, B absit ! Pietas
ad eum studio quippe benevolorum modo quodam
qui, super oblatraloribus ejus pro id Dominum dixisse intelligil, ut, qusecun-
solummodo proprio
scribentes, de sanctorum prsedestina- bona et honesta ac secundum Dei voluntatem,
motis ; que
tione quseslionibus responderi peliverant charilate non ficta, nobis fieri volumes, eadem aliis
quorum petilionibus satisfaciens ad interrogala faciamus; et mulla alia quse exsequî non necessa-
responsiones congruas elimavit, quorum vel maxima rium judicamus. Quod ergo dicis :
de sanctorum prsedestinalione vertebatur, cui enu- JOANNES SCOTUS.
cleandsedoctor suavissimus ac veracissimus, quan-
tamen adeo (Cap. 14, num. 5, secl. 1.) e Omnishomoaut bo-
tum satispuiavit operam impendit, nec
nus, aut malus est; similiter d§ angelo. .
suppressit alieram, quin sicubi opportanum judi- CORRECTIO.
cavit, illam eliam commendaret. f Et nos, eamdem definitioneni tenenles, secun-
Quasi vero in sanctis tam veteribus quam novis dum aucloritatem Scripturarum, Patrumque.vener
Scripturis nequam isle modus loculionis inveniri randoriim concordiam, dicimus bonos prsedestinatos
possit, cum dical Psalmista : Panem angelorumman- ad vitam, malos ad poenam; quia base sunt : Opéra
ducavil homo (Ps. LXXVII, 25), ubi non nisi sancto- . Domini magna, exquisita in opines volunlates ejus,
rum angelorum intelligi débet. Nam cum angeli dir ^ misericordia videlicët et judicium (Ps. ex, 2). Omnes
canlur et boni el mali, crebrius cum additamenlo enim nos manifestari oporlet anle tribunal Christi;
proprise distinclionis poni soient, ut : Angelis suis ut référât unusquisquepropria corporis, prout gëssit
mandavi de le (Ps. xc, 11). EC,~BentdinleDominum, sivebonumsivemalum (II Cor, y.,,10). Si ergo omnes
angeli ejus potentes virtute, facientes verbum ejus, manifesiabimur anle tribunal Christi, omnes judi-
• ad audiendam vocemsermonum ejus. BenediciteDo- cabimur. Si omnes judicabimur, de omnibus prse-
mino omnes virtutes ejus, minislri ejus, qui facilis deslinatum est qualiter judicemur. Et hoc est quod
volunlatemejus (Ps. eu, 20, 21). Et : Qui facit angelos ait Aposloius : Ut référât unusquisquepropria corpo-
suos spirilus, et minislros suos ignem urentem (Ps. ris, prout gessil sive bonum sive malum. Non enim
cm, 4). El : Laudale eum, angeli ejus, laudale eum celebrabilur fortuitum judicium, et quod nullus ante
omnes virlutes ejus (Ps. CXLVHI, 2). El Dominus in prsescierit, vel prasfinierit. Prsescivit et prsefinivit
Evangelio : Mittet Filius hominis angelos suos, et atque disposuit, vel prsedeslinavit,atque prasordina-
sepatqbil malos de medio juslorum, el millet eos in vil judicium suum Deus tantummodo : angélus au-
caminum ignis (Matth. xm, 41). De malis aulem: tem et homo prsescivit, non etiam prsedestinavit
Angéluscrudelis mitletur contra eum (Prov. xvu, 11)., -neque disposuit. Quia igitur judicium Dei futurum
Et : Immissionemper angelosmalos (Ps. LXXVII, 49). negari non potest bonorum atque malorum; neque
Et, Spiritus Domini malus; et rursum sine addila- prsedestinatio, id est dispositio illius, ullalenus nisi
menta de bonis quidem : Cum venerit Filius hominis ïnfideliter denegatur. Pertinuit quippe ad prasscien-
inmajeslale sua, et omnesangeli cumeo (Mallh. xxv, tiam Dei ut in ea disponerel ipse ac prsedestinaret
31). Et item : Messores angeli,sunt (Matth. xiii, 59). quod fuerat facturus. Habiturus est itaque judicium
El item : j}ui,sedessuper Cherubim. Et rursum : Cui in quo judicaturus est bonos el malos, et hoc prse-
enim angelorum dixit : Filius meus es tu, ego hodie destinavit, hoc est disposuit, in ea prseseienlia quse
genui le? (Hebr. 1,13.) Et item : Et ad angelosquidem nec falli valeat nec mulari. Si ergo non sunt prasde-
Aiiu (Ibid.), El rursum : Latuerunt quidam angelis slinali mali ad id quod merentmyconsequenter nec
hospites receptis(Hebr. xm, 2). De malis aulem : In judicabuntur. Judicabuntur autem.;;.prsedestinati
Cherub extentus, et protegens in monte sancto Dei sunt ergo judicandi. .Est igilur prsedestinatiomalo-
(Ezech. xxViii, 14). El: Nescitis quod angelosjudica- rum, Quia ille reddet unicuiquesecundumopus suum,
bilis, quanto magis soecularia? (1 Cor. vi, 3.) El : So- qui omnes judicaturus est, cuique dedil Pater omne
utis quatuor angelis, qui parali erant m horam, et judicium.
 1*197" DE PRSEDESTINATIONECONTRAI. SCOTÙM. 1138
Porro quod cavhTarïs-(cap. 14, num, 4 sect. 2), V ejus prsecedeniibusmeritis ; et irivestigàbilis verilas,
B. Augustinuni non dixisse in proedesiinatorum ad qua.quem vultobdùrat. Ejus quidem prsecedeniibus
vitam numéro non fuerunt, sed absolute, inproedesli-'- meritis, sed cum éo cujus miseretur plerumque
natorum numéro non fuerunt, Sufficëre piis meu^ communibus : sicut- duôrum geminorum, quorum
fibus débet, quôd dixi eum a sanctis et bonis in re- Unus àssUmitur, iinus relinquilur, dispar est exitas,
gnum Dei per graliam Dei prsedestinatis coepisse, mérita communia ; in quibus lamen sic alter ma-
deque ipsis sermonem sàluberrimum conseriiisse, gna Dei boniiate liberatur, ut aller nulla ejus ini--
nec opus fuisse ut itidem crebrius ac për hoc tse- quitatedamnetur. Nunquid enim iniquitas est- apud.
diosius, inculcaretur quod sanis cordibus semel in- Deum ? absit! sed investigabilessunt vioeipsius (Rom.
hibilum baberetûr : quod facile quisquis pie legit, ïx, 14). Ilaque misericordiam ejus in his qui Iibe-<
àdverlit. Cognoscens videlicët ëumdem librum id- rantur, et veriiatem in his qui puniunlur, sine du-
circo edituiii ; quoniam, cum coepta essôt sancto bitatione credamus, neque inscrutabilia scrulari aut
runï prsedeslinatio prsedicari, irisurgehtes quidam, [al.-,neque] învestigabllia vestigâre conemur.] ''
et maxime Peiàgiahî, coeperurit omnem Ecclesia- f Cernis frustrari per omnia collèctiones tuas, qui-
sticam disciplinam atque cbrreplionem fundilus bus agere conaberis prsedeslinationemnullam esse,nisi
eveïlérë, dicentes : Nullam foré necessariam bb- B sanctorum? ecce doctor veracissimus in uno eodem-
jurgaiio'ném, Ubi tolum Dei gratia operaretur ; sed, que libro prsedeslinationem piorum alque impiorum
agenie unbquoque impune quod vellet, gratia in docei. Manifestum est enim quod dicit, etmajoribûs
eis operaretur ut boni essent, cui qiiserelse doctor èliam his quos prsevidil, si apud eos facla essent suis
facundissimus catholica suavitate respondens, quan- miraculis crëdituros, quibus non vult subvenire, non,
tum correptiones et disciplinasecclesiasticse per Dëi subvenit, de quibus in sua prsedeslinatione occulte-
graliam in regnum prasdestinalis sanClis prodes- quidem, sed jusle aliud judicavit; quid aperlius dici
sënt, edocuit. Et idèo, quotiès prsedeslinaiorum poluil? Cerle absque ulla caligine totius nebulo-
menlio adhibenda fuit, superflue, iteralo repeteretur sitatis prsedeslinasse eum quibus non vult subve-
quod, jam pioruni sensibus inculcatam, salis ad nire, ul punialur, insinuai.
omiiia, quse super eadém re dicenda fuerant, éx- Idem in eodem (Augusl., de Donopersev.,cap. 15).-
stilisset. Quod evidenter iii senlentiis ejus, quas [Sed'aiunl, inquit, ul scribitis; neminem posse
pônendas judicasti, bstenditur cum dicitur : [ Hsec correplionis stiraulis excilari, si dicalur in convenlu
est prsedestinatio sanctorum j et nihil aliud prse- Ecclesise audientibus multis : ila se habet deprse-:
scientia scilicet et prseparatio beneficiprum-Dei, destinatione définila senientia volunlatis De.i, ut
'
quibus ceriissime liberanlur quicunque liberantur G alii ex vobis de infidelilale accepta, obediendi vo-
( Aug., de Dono përsev. c. 14). Et per lotam libri luntate, venirelis ad fidem, vel accepta perseve-
ejusdem seriem eâ moderatione disserentis sermo ranlia maneatis in fide; cseleri vero qoi in pecca-
libralùr, ut de qubrran prsedestinatione tante pro- torum delectatione remoramini, ideo nondum rè-
Iikitatis sermone subjecil, luce clarius videatur. . surrexislis,.quia necdum vos adjulorium gratise miT
Verumtàmfenmirahda est vel potius horrenda ap sërantis erexit : verumlamen si qui estis .nondum
detëstandà versuliarum tu arum astatia,. qua, ta- vocati,» quos gralia sua prsedestinaveril eligendos,,
citîs omnibus qùsè dé prsedeslinatione malorum accipietis eamdem graliam, qua velilis, et silis
(llcètid raroconligerit) posuit, itaëa solum quse de electi : et si qui obeditis, si prsedestinati estis re-
sanctorum prsedeslinatione disseruit, decerpseris, jiciendi, sublrahentur obediendi vires, ut obe-
acsi nihil de illa fuerit elocutus (cap. 14, num. 5, dire cessetis. Isla cum dicunt, ita nos a confilenda
sect. 2). Audi igilur quid etiam de illa in eodem Vera Dei gratia, id est quse non secundum mérita,
libro proseculus sit (August.,de Dohopersev. c. 11) : nostra datur, et a confilendaea [al., secundum eamj
'
[Proinde, inquiens, sicut Apostolus ait-, non volenlis, prsedestinatione sanctorum déterrera non debenl :
neque curréntis, sed miserenlis est Dei (Rom. ïx;16), sicut non deterremur a confitenda prsescientia Dei,,
"Oui et parviiiis quibus-Vult, etiam non volentibus "si quis de illa populo sic loquatur, ut dicat- sive
'
néqûè cu'rrentibus'siibvènit, qubs anfè conslitutio- nunc recle vivatisisive non rectav taleseritis postpa
' rièrii
mun'(ii:ëiègit in Chrislo, daturus eis graliam quales vos Deus futures esse prasscivit^ vel boni si
gratis', nbc est nullis eorum vèl fidei vel operum bonosj yel mali si malos. Nunquidenim, si hocaudito
'
myritis'froecèdëntibusV et mâjoribus etiam his, honnulli in torporem segniliamque verlanturj et ta
qiios'prasvidii, si àpud eos facla essent suis mira- labore proclives ad libidinem post concupiscenlias
çulis crëdituros, quïbùs non vult subvenire, non suas eant, propterea de prsescientia Dei falsum
'sùbvènït, de quibusi ïn sua prsedestinatione oc- putandum estasse quod dictum est? Nonne si Deus
culte quîdènï, sed juste aliud judicavil: Non- est illos bonos futaros esse prsescivit, ^boni erunt, in
enim iniquitas,'àpudDëum (Rom. ïx, 14); sèd ïhsètu- • -qufthlalibet nunc malignitate yerseniur; si autem
tàbilia'suni judicia ejus, et investigabiles.vioeêjus malosV;ffiâli erunt in quaiilalibet nunc bonitale
Doinini inise- cèrnanliir? Fuit quidam inrnoslro moiiasterio -qui
' '(fto'm.%, 55)'"':twfitiérsitedutëni-'vioe
ïicordia et verilai(Ps. xxiv; lOlPïhvësligàiMlis^èrgo '"Cor'ripientibUs fratribus cur <jucedammon .facienda
estmisencofdîây *qti'acùjiis iult- miierêlùr, 'n'ùÛis - faceret, et facienda non facerel, resoonde'tal. Una-
 1Ï99 S. PRUDENTII TRECENSISEPISCOPI 1200
liscuaqùe nunc sim, talis ero qualem Deus me fu- A menlem recensendum quemdam pseudographum li-
tifnim esse prsescivit, qui profeclo et verum dice--.. belluin. qui falso HypomnesticonAugustini inscribi-
bail, et hoc vero non proficiebalin bonum : sed usqm; lur, quem non esse heaiissimi Augustini plurinia
adeo profecit in malum;,ut, déserta monasteri i documenta sunt ; videlicët quia nec cum cseteris li-
societate, fieret canjs revenus ad suum vomilun. i, bris suis ab ipso relraçlalus est, neque in indice
(H Pelr. n,21); et tamen adhuc qualis sit futunii3. sermonum, librorum, epislolarumque illius a S.'
incertain est. Nunquid ergo propter hnjusccmodi Possidio episcopo,discipulo ejus, eniimeralus inve-
animas, ea quse de prsescientia Dei vera dicunluir. nitur, neque quibuscunque ejus diclis cpneers fa-.
Velneganda sunt vel tacenda, tune scilicet quando,, cillime comprobatar. Ipsa quoque loquendi facie
si non dicanlur, in alios itur errores?] quisquis lanli Palris lilleris jugi medilatione pasci-
f Itempost mulla (August,,de .Donopersev.cap.22) : lur et delectalione nulritur, perfacile alterius esse
[Quamvis ergo ita se babeat de praedeslinalionts perpendit; qui, licet, juxta quod ipse confitelur,
definita sentenlia voluntatis Dei, ul alii ex infide prwficienler.scripserit, et tanlo gralise Dei munere
litate, accepta voluntate obediendi, convertantur adI donatus sit ut librorum suorum pariem maximam
fidem, vel persévèrent in fide ; caeteri vero, qui ini relractaret, perindeque perperam dicta corrigerai,
peccatorum damnabilium delectalione remoranlur,, B nunquam in una eademque re, tanlis librorum ser-
si et ipsi prsedestinati sunt, ideo nondum surre- msnwnque suorum speculis indita, uno solummodo
xerunl quia nondum eos adjulorium gralise mise-. libello adeo conlrarius exslitisset, qui lot, ul dixi,
rantis erexit. Si qui enim nondum sunt vocali, quosi librorum sermonumque illius niagnitudinemsua con-
gralia sua prsedestinavit eligendos,accipient eamdemi trarielate fusearet; imo, inler retractamlum. sua
gratiam, qua elecli esse velint, et sint; si qui •puscula, illud minime prselerisset, quin censoria
aulem obediunt, sed in regnum ejus et gloriam severilaie, Chrislianaque humilitate et nolasset et
prsedestinati non sunt, temporales sunt, nec usque correxisset. Namet in libro Qusestionùm, voluminis
m finem in eadem obedieniia permanebunt. Quam- quod Judicum vocilamus cuin quseque figurata vel
vis ergo hasevera sint, non lamen isto modo di- obscura dissoheret, ila, sicut et supra posuimus, de
cenda sunt audienlibus mullis ut sermo ad ipsos eadem prsedeslinationeIocutus est, dum hisloriam
jiisun convertaïur, eisque dicanlur illa istorum factumqueJephle judicis perlraclaret.
verba qusevestris lilleris indidislis, el qusesuperius Augustinus(Quoeslionumin Heptat. lib."vu, q. 49).
inlerposui.] [Quod vero, inquit, contra filios Ammon dnx quse-
f Et caetera quse de modo prasdicandas prsede- rebatur Jephle (Judic. xi, 8), quibus viclis liberareu-
stinationis exsequitur. Et rursum in eo, quod anle G tur, qui eo duce advërsus illos bellare cupiebant :
finem libri ejusdem eum postasse dixisli (cap. 14, quoniam interpretalur Ammon filius populi mei, seu
num. 6 sect. 3). [ Nullumest (inquam) illuslrius populus moeroris, profeclo illi significantur inimici,
prsedestinationis exëmplum quam ipse Mediator, qui ex ipsa génie persévérantes in. infidelilale prse-
quisquis fidelis vult eam bene inlelligere, allendat dicli sunt; aul omninoomnes gehemise [al., poenis]
Ipsum atque in illo inveniet et seipsum (Augusl., de prsedestinati, Ubi erit eis flelus et stridor dentium
Dono persev. cap. ult.). ] Quidquid vel multo ante -(Matth. xxv, 3), tanquam populo moeroris. Quan-
hanc sentenliolam, vel post usque in finem libri quam populus moeroriseliam diabolus et angeli ejus
iocutus est, prorsus de sanctarum prsedestinatione noninconvenienterintelliguntur, sive quia seternam
tanlummodo loculum, quisquis pius inlellector ac- miseriam eis quos decipiunt, acquirunt ; sive quia et
cedit, absque scrupulo dubielatis agnoscit. Ac per ipsi selernsemiserise depulali sunt. ] f Vides quod
noc nullum tuse assertioni adjumenium conferre et homines et diabolumçum angelis suis prasdesti-
probatur,-quasi solam sanctorum prsedeslinalionem natos et depulatos gehennse seternasquemiserisedo-
probaverit, malorumque negaverit; his ita se ba- ceal,etaffers conlradiclorium sui, quod nunquam
benlibus, divertis ad aperla mendacia, et ponis .dixit, nunquam.scripsit : sedet hoc nolandum quod,si,
senienliam nomine Augustini qua oslenderelur quod & secundum tuam fictionem figurate inlelligi deberet,
-Deus neminem prasdestinasset ad poenam, poenam omnino in expositione qusestionùmet figurarumnullo
vero prseparasset, hoc est prasdestinasset, merilo . modo,figurate loqui delegisset, ubi aperla eliam non
damnandis. Ubi primo nolandum video quanta te dissolverel,sed ligaret. Prsedeslinasseigitur, hoc est
ipsum repugnantia diclorum tuorum ludibrium au- , disposuisseetjudicasse Deumpeccatores suppliciiset
dienlibus exponas, qui cum prius poenas a Deo prse- . supplicia peccatoribus, tara auclorilas, lum ratio
scitas, praedeslinatas yel prasparatas negaveris, jam persuadet, quoniamjustus Dominusjustifias dilexit,
assevèrandis alque confirmandis sentenliarum lesti- - oequilalemv/dit vullus ejus. Qui nequaquam se a con-
' nioniis munire adoriaris. trario, idem vocabulum posuisse manifestât, cum,
' Dein sententia qua id roborare nisus es (cap. 14, . exponens verba Dominidicentis : Nunc princepshujus
' num. sect.
7, 4), jura est Augustini, neque ex ullo mundi judicalus est, quid in judicati vocabulo debe-
librorum, epistolarum, sermonumve ipsius excer- . ret accipiexplanandosubjecit(Aug., in Evang.Joan.,
pta; de qua cum anceps diulius haesilaram, ubinam hom. 95) : [Utique-judicalus est; quoniam judicio
diclorum ejus reperiri posset, repente subiit in ignis selerniirrevocabiliter deslinalus est. f Et ilem
1201 DE PROEDESTINATIONECONTRAj. SGOTUM. i202
Quos dedisli mihi custodivi, et nemoex eis periit nisi \. auream ediclis regiis censuit adoraticiâni, interpo-
filius perditionis. Filius perditionis dictas est tra- sila poena inobedieniibus fornacis ardenlis? (Dan.
dilor Chrisli, perditioni prsedèstinatus.] m, 5.) Hoc ipsum statuisse Darius,Medorum Persa-
f Quse si, ut desipis, a contrario vellet intelligi, rumque ducibus arclatus, legitur : unde et Daniel
profeclo non obscura populis aperirel, sed aper- prophela maliliosorum faclione leonibus exponitur,
ta magnis obscuritalibus imiddarel. Mirum etiam sed Dei veri potentia mirabiliter liberatur (Dan. vi,
valde est quod ex Patris Augustini diclis Deum 16, 22). jElius Adrianus tanta calamito suo Antinbo
ad poenam nullo. -modo peccantes prsedeslinasse lurpiludine adhsesit, ut ei mortuo templum, sacer-
dicis ; sed suis meritis supplicia condigna prse- dotes et sacra eliam legibus sancirel. Quid Anlio-
destinata eis ab eo esse. Quod cum creberrime chus? Nonne pro abolendis Dei veri sacris et legibus
dixeris, ut lamen veritatem prsedestinationis abo- non solum décréta edidit, verum eliam calamitates,
leas, alio verteris, et nunc isto, nunc illo modo sen- persecutiones et mories Dei cultoribus invexil? (11
tiendo divaricas ; ita ul quse prius astruxeras, post- Mach. vi, elc). Omnis divinse legis censura usuras
niodum negare contendas, quemadmodum sequenlia resecat, ab.usuris prohibet, earumque appelitores
satis indicabunt. Quod aulem humanarum legum damnai (Deut. xxm,19,20): lex aulem Romani
conjectura vis approbare, nullatenus homines sup- BjUrisearum lucra cerlis etiam dimensionibus exi-
pliciis deslinalos, sed peccaluris poenas definitas : genda sancit ». Valenlinianus eliam, Chrislianus im-
nisi cascus esses, profecto vidisses homines legibus peralor, libidine superatus, priori conjugi alieram
udicari atque damnari, ut poenis cuique condignis superinducens, legem constiluit, quemeunque viro-
'mtereanl. Quid enim agilur tôt senatbrum judicum- rum duabus pro libilu pariler uli conjugibus(So'cralis
que conciliis, nisi,ut discussus atque convictas pec- Hisl. îv cap. 26). Qusecum lanta sint et lam eviden-
eaior debitse poensecunctbrum judicio deslinatus ac lia, ut a me vel superfluo refricenlur, vel non neces-
dixeras ; Nunquam
judicalus addicalur ? prius quippe judicatur ac de- sarie recenseantur, cassato quod
îtinatur merito supplicio, ac postmodum pleclitur. enim respublica homines decrevil peccare, animum
Ita sane dicis. vidëndis sequentibus, duce Domini nosiri Jesu Chri-
SCOTUS. sti gralia, intendamus.
JOANNES
Inlerea nequaquam negligenter prsetereundum vi-
(Cap. 14, num. 9, sect. 5.) 8 Nulla enim lempo- detur quod, quorumdam favens improbilatibus, ad
raliajura hominem definiunUad peccandum. hoc terrorém legum hunianarum adhibitum peccalu-
CORRECTION ris dixisli, ut suppliciorum alrocitate territi cohibe-
»
f Quasi tanla quis vecordia hebeletur, ut Deum rentar; ac per hoc magis misericordise quam vindi-
quempiam, vel angelorum, vel hominum ad peccan- cte trànsgressoribus suis efficerent : quam perver-
dum prsefinisse dixerit. De qua re quia satis supra sitatem cum et fides Catholica jam dudum censurse
actran videtur, castera videamus. Inter quse mirari severitate damnavëril, el Patrum reverenda canilies
non desino hominem acutissimum, et quem nulla resciderit, nullatenus nobis in eo destruendo est
vel legum humanarum vel hisloriàrum pagina fuge- diulius immorandum. Nam ita id possumus e divers*
rit, poluisse ejus vel scienliam vel memoriam prse- colligere : si falsum est poenas peccatoribus redhî-
tèrire, labenle quondam multis, imo jugibus bello- beri, falsum erit et juslis prsemîa rependi : si auteiii
rum incursionibus statu reipubliese, senalusconsulto verum est sanctis beatiludinem retribui, verum est
Romse<proletariosinstitulos, quorum Usu in quasli- impiis poenas méritas et supplicia reddi. Qui enim
bet feminas continuo juventus bellicosa alque mulli- dixit : Ibunl hi in suppliciuni oelernum, ipse dixit,
nioda reipubliese gigneret. iusti aulem in vitam oeternam (Mallh. xxv, 46). Qui
^ Et quod sanctus Augustinus in libro de Civitale etiam se dicturum veraciler protestatus est impiis
Dei terlio inler csetera memorat (cap. 21). [Nam quidem : Disceditea me, maledicii, in ignem oeler-
tunC, inquit, id est inter exslinclura secundum num, quiparalus est diabolo et angelis ejus (Ibid.,
et poslremum bellum Carthaginense, lata est 41). Juslis autem : Venite, benediefi Patris mei, per-
etiam lex illa Voconia, ne quishseredem ferainam cipile regnum, quod vobis paratum est ab origine
faceret, nec unicam filiam, qua lege quid iniquius mundi (Ibid., 34). Sicut ergo justi beatiludinem
dici aut cogitari possit, ignora. ] f Illud etiam, ut de veraciter consequentur, ita impii poenis debitis vera-
casleris sileam, quod post passionem Dominisenatus citer addicenlur. Falsum est igitur, quod mundana-
censuit, nullum nisi sui décréta deorum numéro-de- rum legum simililudine nihil aliud appeti earurn se-
pulandum : neenon et illud, quod loties in persecu- veritate dixisli, quam pronos ad peccandum suppli-
tiones Chrisiianorum, el abolitionem fidei et nomi- ciorum atrocilate territos cohiberi : ac per hoc non
nis Christi, leges imperatorum el consulum cautse minus misericordise quam vindiclse trànsgressoribus
sunt : sed et Seroiramis prima omnium legitur deerc- suis effici : quippe cum non solum mundanse, ve-
visse filios malium connubio sociandos, qusejam rum eliam divinse leges inullos, etiam temporaliter,
eodem flagilio foedabatur. Quid Nabuchodonosbrrex tam morte, quam diversis suppliciorum genëribus
Babyloniorum ? Nunquid non faclam a se statuant dighosplëcli décernant; quibus jam riullà Valet su-
« Hoc fabulosum. '' ''''
 4203 S. PRUDENT!! TRECENS1SEPISCOPI 1204
peresse correctio. An divina correptio in AnliochUmA.' ; JOANNES SCOTUS.'
el Herodem (Il Mach. rx,.ll) correclionis dicenda (Cap. 15, num. 3, sect. 3.) 6 Simili modoab omni
est medicamentani., et non potius asterni, supplicu" coeleslipaternitate dbdicalo, quasi filio inler filios Dù-
increnientum : hic quippe temporaliter coeptum est, ptinus dicebat : Noliie vocare vobis patrem in terra,
quod illic asiernaliter paterenlur. Fatendum est igi- unus est enim Paler vesler; qui in coelisest (Mallh.
lur divinas humanasque leges ad hoc supplicia pec- xxin, 9) ; ac si sapienli inter sapientes donum intellir
.canlihus intentare, ut eorum terroribus admoniti genlioeconcessumvidelur, dumaposlotis dicilur : Vo,-
peccare désistant : quibus tamen si obslinale polius bis dalum est nosse mysleria regni (Marc. iv. 11).
pbviare quam humililerobsecundara'delegerint, non CORRECTIO.
' '
,eos jam misericordiam, quam coiitumaciter respuë- f Idcirco ab re inlerpositam videlur, quia mystè-
runt, conseculuros, verum poenam inëxtricabilem, rium regni Dei cum cseteris àpostolis prsedicasse te-
quam propria sibi iniquitate consciverunt, merito ste Evangelioreperitur. Nunquam ulique prsedica-
,perpessuros. ret, si ignoraret : sciendo elenim prsedicavit, prse-
CAPUT XV. dicando scivit. Nisi forte, juxta quosdam hsereticos',
Quo génère (ocutionumdicitur proescireDeus peccata, insanisse
cuni nihil sint, aul proedestinare eorum supplicia, prophelas et aposlolosastruis, ut quemad
quoesimiliter nihil sunt. modum poêla ludit,
Quintus decimus (num. 1) larvarum luarum hor- Dat sine mentesonum,
ror tali inscriptione signalur.
nescisse eos quid prophetaverint vel prsedicaverinl
JOANNES SCOTUS. asseras : quod quia et veritate et ratione explodi
6 Quo génèrelocutionumdicilur proescireDeus pec- lur, fatendum est eum Dei veracitei
cum mysleria regni
cala, nihil sint; aut proedeslinareeorum suppli- asseculum, sed avaritise
magnitudine el prodiiionis
cia, quoe similiter nihil sunt. impietate justo Dei judicio tanto munere privatunu
CORRECTIO. atque damnatum. Nequaquam plane credendus es»
f Ubi nulla nos urgel refèllendi nécessitas diutius Dominus ei, quantum prsesenii dispensationicompe-
immorari, quam salis semperque ex prsecedeniibus, tens prsevidebat, inler csetera donorum suorum
et a te replicata, et auctorilate rèscisa noscuntur. mimera intelligentiam secrëloruni coeleslium dene-
Vis enim, sicut el in superioribus vomituum tuorum gasse, qui solemsuum orirï facit super bonoset ma-
nauseis fastidiosius ingerens intimasti, a contrario los ; et pluit superjuslos et injustos (Matth. V, 45)";
.intelligiquotiescunque Deus dicitur prsescisse pec- qualenus et concessis muneribus proditoris rabiem
G
cata, vel eorum prsedeslinasse supplicia, id est ne- miligaret, et.ingralitudinem justius vindicaret. Nam
scisse, et non prsedeslinasse omnino, contra om- ulcselera prseleream, cerle post damnatum Donii-
nium catholicorum sensum, vel cerle omnium ho- nuni, tribunalibusque vel ponliïicum, vel prscsidis
minum opinionem, in quibus nullum auctorem in- addictani, ut ait evangelista •.Poenilentia ducius re-
venire poleris, cujus te sequacem valeas apprpbare. tulit triginta argenteos,dicens: Peccavi, Iradens san-
(Nullusquippe isto loqnendi gênera prsescienliam, et guinemjuslum.(Matth. xxyn, 3) ; quem nullo modo
prsedeslinationem accipiendam uspiam annotavit. juslum çonfileretur, nisi juslum scirel; juslum nul-
Nullus scienliam et dispositionem ejus a peccalis latenus cognovisset, nisi mysterium regni coeleslij
et eorum poenis ullatenus denegayit. De quibus jam aliquatenus hausisset : neque in desperationis mor-
Ipqui siipersederem, nisi comprimendse gratia tuse liferse prsecipilia irremediabiliier incidisset, nisi
jactantise, ne quod fingeret falsitas invenirat, et non enormilatem non ferendi sceleris agnovisset.
haberet veritas quod responderet. Ideoque quod in- Absque illa quippe exceptipne verba divini oracuti
ter tuse abnegatipnis testimonia de proditore Juda cum cseterisaudiebat, et ad pnedicandum regnum
dicis : Dei pariter mittebalur : quod quanani ratione prae-r
JOANNES SCOTUS. dicare poluerit, si ejus mysteria ignprabat, nulla-
'-lenus video
_ (Cap. 15, num. 2,' sect. 2.) e Item alibi tanquam ;aç per hoc nihil suffragii in ep le asse-
consors divinoedilectionis inter veros proedestinatos, culumcredideris, quod,aicontrario ei dictum asse-
eleclos, amicos, abusive colteclus audierat : Non dico ris : Vobisdatum estnossemysteria regni.Dei (Marc..
vos servos, sed amicos (Joan. xv, 14). iv, 11); dalum est cerle et illi, quamvis danti ingra-
CORRECTIO. tus tanto se munere fecerit alienum. Nihil quippe,
f Falsum esse consulta Evangelii verilas edocet, ut ait beatus Gregorius, simplex Verilas per dupli-
qua hune Domini sermonem post buccellam prodir citatem agit : ea enim est nalura veritalis, ut si
tori porrectam, ab eoque impudentissime sumptam, dolose quid piam egeril, verilas non sit. Dédit ergo ei
monilionemque Domini, quod facis, fac cilius (Ibid., •" Veritas simplex veraciter nosse mysterium regni
27), et egressum illius celebratuin , quisquis ad- Dei, quantum instanli dispensationis suo occulta
Verlit, inlelligil. Unde coiijicitur te potius tuis so- consilio congruere judicavil : quem cerlissime prx-
phismalibus fidere, quam Sciiplnrarum medilalio- sciebat in ejusdem regni muneribus nullatenus per-r
nibus inservire. Sed el illud quod continuo sub- mansurum ; ul vel beneficiorummagnitudine abim
lungis ; pietalis immanitale dulcius revocarelur, vel ea çon«
 1505 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1206
temnens ac respuens jusiius damnarelur. Proinde JA se nec prsescivil, nec prsp.ilestinavil: aliud ergo ali-
quod asseris, Auguslinum aculissimum veritalis în- quid extra se prsescivitet prsedeslinavit, id est quod
quisitorem et assertarem talium nobis exempla locu- ipse non 'sit. Non sunt igilur prsescientia ël prse-
tionum in suis ex'emplaribus relinquera procurasse, deslinatio Deus, sicul veritas : quia veritas essen-
uti nos accipere non pigéat in prasdesliriationealqiié lialiter, prsescientia et prsedestinatio relative di-
prseseienlia divina eumdem omnimodo intellectum , cunlur.
ideb falstlhi 'est.' Quoniam B. Augustinus proescien- Item quod aigumentaris (num. 8), peccalum non
tiam et prsedëstibàtionem unuin esse nusquam di- esse ex veritate, esse aulem nihil, perindequenec ex
xisse reperiiur, quamvis prsescienliam pro prsedesli- proescientia;nec ex proedestinationeDei, quis hoc vel
natione interdumpbsitam veraciler docueril. Ëlquod démens exisliniàverit? Prsesciri aulem ab eo pec-
"
àddis : 'J"- cala omnis et auctoritas, el ratio edôcet: prse-
JOANNES SCOTUS. sciri quoque el prsedeslinari ab ipso justissimas eo-
(Cap. 15, num. 6, sect.'4.) 6 Ac per hoc saluber- rum relribuliones, videlicët poenas, lormenta alque
rtnio verissimoqne sensu debemus sentire, quod ipse supplicia simililer et auctorilate et ratione iristrui-
tanquam nos ddmonens ait : Omnis prsedeslinalio mur.
prsescientia, sed non'omnis prseseienlia prsedesti-1B Quodque subneclis, beali Augustini le auctorilate
nàtio (August., de Proedestin. sanct., c. 10). Ac si proedixisse divina proedestinationenullum p'roeparari
àpërle dicerel : Quanquam proescientianon transcen- ad lormenta, non est mirum fallax falsiialrâsiruen-
dât fines proedestinationis(quippecum sint unius ejus- dse falsilalem injeceris : cum constel libellum ex
âëmque divinoevidelicët naluroe), in qua aliud alio quo illud exemeras nunquam ab Augustino edilum :
plus minusvenon est : merito ubi est naluroe simpli- quippe qui in multis a sensu, loculione, et libris il-
cités , non esl ulla diversitas : quoniam in ea omnia lius nimium sit aversus, imo advërsus. Nempe cran
unum sunl : lanlum ergo in Deo valet proescientia, idem vir bealissimus opuscula sua retraclaret, elad
quantum proedestinatio,plane quia unum sunt. lncura relractandi libri sui, cujus esl tilulus de
CpRRECTIP. Octoginla tribus Quseslionibuspervenirel (lib. i, cap.
f Si saluberrimo verissimoque sensu senlires quod 26), ila Iocutus est : [Ulrum Deus mali auclor non
Augustinus ait : [Omnis prsedestinalio prseseienlia, sil. Ubi videndum est, inquil, ne raale intelligatur
sed bon omnis prseseienlia prsedeslinalio], nunquam quod dixi : mali auclor non esl, quia omnium quse
le "adlias imposluras verteres, ul quod ille neque sunl auclor est, quia in quantum sunt, in tantum
sensil neque dixit, in ejus diclis effingeres; Trans- bona sunt. El ne hinc pulelur non ab illo esse poe-
cendit siquidem prsescientia fines prsedestinaiionis, C nam malorum, quseulique malum esl iis qui pttiiiuu-
quia prsesciunlur vel ab ipso Deo, vel ralionabilibus tur : sed hoc ila dixi quemadmodum diclum est,
creaturis, ea etiam quse ab ipsis non fiunt : prsede- Deus moriem non fecit (Sap. i, 13), cum alibi scri-
slinantur vero lanlum ea quse ab ipsis vel fiunl vel plum sit : Mors et vita a DominoDeo est (Eccli. xi,
facienda disponuntur. Unius quoque, ul desipis, ejus- 14). Malorum ergo poena quse a Deo est, malum est
demque divinse,videlicët naturse non sunl, quia nulla quidem malis, sed in bonis Dei operibus esl, quo-
auctorilate Dei nalura prseseienlia vel prsedeslinatio niam jiistum esl ut mali punianiur, et utique bonum
nuncupat'ur, prseserlim cum sint relaliva, quorum est omne quodjuslum est.]
non est deinonstrare substanlias, neque in Deo tan- f Idem in libro Qusestionùm Judicum (qu. 13).
tum valet prsescientia, quantum prsedeslinalio om- [Quid est autem quod angélus Domini inler csetera
nino, quia non unum sunt : prsescil enim Deus"quse- divinse comminationis dicil : Non adjiciam transmi-
cunque peccata, quse ipse non facit ; prsedestinat grare populum, quem dixi ejicere ; non auferam eos a
autem solum quse ipse facit vel bénigne, vel miseri- facie vestra, el erunt vobisin angustias, el dii eorum
erunl vobis in scandalum (Jud. n, 3) ; nisi ul inlelli-
corditer, vel juste. Quodque infers : '
gamus nonnulla eliam dé ira Dei venire peccata?
JOANNES SCOTUS. B Ut enim dii genlium, inler quas non a se exlermi-
(Cap. 15, num. 7, sect. 5.) e Si Dei proescientia natas
' Deus est, necessarioet verilas. Hoc dixerim de proede- Israèlitse habiiarc voluerunl, essent eis in
stinatione; si el ipsa Deus, procul dubio veritas.. scandalum, id esl, facerent eos scandalizari in Do-
mino Deo suo, eoque offenso vivere, indignans hoc
CORRECTIO. coraminatus est Deus ; quod cerle manifeslum est
f Si puro et simplici mentis oculo perspexisses, magnum esse peccatum.] f Idem in libro Qusestio-
profecto vidisses quia verilas substantiam Dei de- nùm Deùteroiiomii (qu. 2) : [Et noluit Seon rex Eze-
monstret tam auctorilate quam ratione. Ipse enim bontransite nos per ipsum ; quoniam induravërat Do-
dixit: Ego sum veritas (Joan. xiv, 6); atqui nus- minus Deus nosler spiritum ejus, et
confortavil cor
quam dixit : Ego sum prsescientia vel prsedeslinatio. ejus, ul Iraderelur in manus tuas sicut in hac die
|Veritas non est relalivum, sicut nec sapienlia, nec (Deut. n, 30). Hsec dicens Moyses, dura populum
scienlia, nec justilia, nec bonitas: ideoque quolies alloquilur, taie aliquid commémorât quale dicebat
de Deo dicitur, essenlialiter prsediealur : prsescien- in Exodo : Ego induravi cor Pharaonis (Exod. x, 1) ;
Itiavero et prsedestinalio ad aliquid referunlur. Deus,^ et quod in Psalmis legitur : Convertitcor eorum, ut.
 1207 S. PRUDENT!!TRECENSIS EPISCOPI 1ç>nà
odissent populum ejus (Psal. civ, 25). Nec lacetaiir À putasse. Peccata a Deo non esse nullus
hic causa induralionis hujus cum dicitur, ut tradere- ambigit,
e- poenas peccatoribus vel factas ab ipso vel illatas
tur in manus tuas, sicut in hoc die, id est, ut vince-s- omnis et.auctoritas et ratio comprobal. Ac per hoc,
retar a te, quod non fieret nisi resisleret : non au- i- sicut et superius ex verbis beati Augustini posui-
tem resisteret, nisi corde obduralo. Cujus rei ju-i- mus, omnes peccatorum. poense bonse
sunt, quia
stiliam si qusesierimus-,inscrulabilia sunt judicia Dei
ei juslse sunl. Omne enim justum bonum, nullum autem
(Rom. xi, 33) ; iniquitas [autem non est apud Deum ln justam non bonum. Proinde quidquid a sunime
(Rom. ïx, 14). Sane nolandum est confortatam cor ir bono et summe justo est, bonum est. Juslum est
posse dici eliam in malo.] f Idem in Quseslionibus iS aulem relribui peccatoribus quemadmodum et bonis
Exodi (qu. 143) : [Et propitialus est Dominus de ma- (- quod merentur. Vere enimvero se nequaquam a
litia, quam dixit facere populo suo'(Exod. xxxi, 14). I. contrario id vel inlellexisse vel posuisse salis lucide
Maliliam hic poenam inlelligi voluit, siculi est: JEsti-
;'. subindeque ipse intimai, qui tacito prsedestinationis
mata est malitia exilus illorum (Sap. m, 2j. Secun- i- vocabulo idenlidem verbis aliis evidenler inculcat.
dum hanc dieitur et bonum et malum a Deo nonu Quid, quasso te, majus esse censés prsedestinare an
secundum maliliam, qua homines mali sunt. Malus s facere ? Nempe vel semper vel pêne semper verba
enim Deus non est, sed malis ingerit mala, quiaa B Aposloli inlerserens (Rom. ïx, 22), de vasis irse,
justus est.] f In eodem (qu. 148) : [Merito quas- prseparatis vel aplis ad interitum, perfecti seu facti
ritur cum superius populum dissipasse dictass vocabulo utitur, ut innueret se nunquam prsedesti-
sit Aaron, cur in ipsum vindicta nulla proces- nationis significationem a contrario sensisse sive
serit, neque cum Mbyses interficï jussit omnem quii prolulisse : unde et in libro de Civitate Dei quinto
Levitis euniihus ad portam et redeuntibus occurris- decimo, ila loculus est Augustinus (cap. 1):
sel armalis ; neque cum postea factura est quodj [Sicut enim in uno-homine, quod dixit Apostolus,
Scriptura dicit : Et percussit Dominus populuma pro- experimur quia non primum quod spiritale esl, sed
pter facturam viluli quem fecit Aaron, maxime quial quod animale, postea spiritale (I LCor. xv, 46);
et hic hoc idem repelendo inculcatum est. Non enimi unde unusquisque, quoniam ex damnata propagine
dictum est : Et percussit Dominus populum propterr exorilur, primo sit necesse est ex Adam malus
facturam viluli quem fecerunt, sed quemfecit Aaron : atque carnalis; quod si in Christo renascendo pro- ,
et tamen non esl percussus Aaron; quin etiam illudI fecerit, polerit esse [al., postea'erit] bonus el spi-
quod de sacerdolio ejus anle peccatum ejus Deuss ritalis : sic in universo generè hiimano cum primum
prsecipiebat impletum est. Sed jussit et ipsum el fi- duse istse coeperuht nascendo atque moriendo pro-
lios ablui, el sic ordinati sunt in sacerdolio. Ita no-. G currere civilates, prius est natus civis hujus sseculi;
vit ille cui parcat usque ad commulationem in melius;; poslerius [al., posterior] aulem isto peregrinus in
el cui parcat ad lempus, quamvis eum prsescieril in1 sasculo, et pertinens ad civitatem Dei, gratia prse-
melius non mulari : el cui non parcat ut mutelur ini destinatus, gralia electus, gralia peregrinus dëor-
'
melius, et cui non parcat, ita ut vitse mutationemejusj sum, gralia civis sursum. Nam quantum ad ipsum
exspectet ; el hoc lotum ad id redit quodApostolusdi- attinet, ex eadem massa orlus, quse originaliter est
cit exclamans : Quam inscrulabilia sunt judicia ejus5 tota damnata : sed lamen [al., tanquam ] figuras
et invesligabilesvioe ejus! (Rom. xi, 55.) Deus ( hanc enim similitudinem, non impudenter,
IOANNES SCOTUS. sed prudenter inlroducil Apostolus) ex eademmassa
num. sect. e Aul similiiu- fecit aliud vas in honorera, aliud in contumèliam
(Cap. 15, 10, 6.) per
dinem proedestinatio pro proescientia ponitur ; aut (Rom. ïx, 21). Prius aulem factum est vas in con-
tumèliam, postea vero allerum in honorera : quia
per illum tropum, qui dicitur hypallage, quem pos- et in
sumus nominare subalternationem,#tc. ipso uno, sicut jam dixi, homine prius est re-
CORRECTIO. probum.undenecesseest incipiamus, etubi nonest ne-
u. .... • . ... • . ..- " cesse ut remaneamus. Poslerius vero probum, quopro-
ficientes veniamus, et quo pervenientes maneamus].
fieri, ut destinati vel prsedestinati ad poenam, vel
a contrario, id est per tropum qui dicitur anti- f Idem in libro de Nupliis et Concupiscenlia (lib. u,
phrasis, vel per illum qui vocatur hypallagedeberent cap. 28,29) : [Quid ergoestquod dicit; Sinalura opus
intelligi. nunquid tam multa alia atque ad idem est Dei, per opus Dei opus diaboli transire non sinitur.
pertinentia passim tam per Scripturas sanctas quam Nonneopusdiaboli,quandoprimum in angelo,qui dia-
apud calholicos doctoresinveniuntur, eo delorquenda bolus factus est ortum est, in opère Dei orlum est ?
sunt, ut simili insanise supponanlur? Quod quia Quapropler si malum, quod omninonusquam erat, in
fieri nulla raliô nullaqué sinit auctoritas, fatendum Dei opère oriri potuit.'cur malum, quod alicubi jam
est et èloquia divina et oribodoxos tractalores ea erat, per opus Dei transira non potuit, prseserlim
ita ut résonant inlellexisse, Deique, absque nubilo , cum ipso verbo ulalur Aposloius dicens : Et ita in
cujusquam inlerprelationis, jusiissimis judiciis de- omnes homines pertransiit (Rom. v, 12). Nunquid
» Hic scissum folium inlegrum deesl in ms. lum, cum pericope Joannis Scoli quse in sequenti- ,
cod., sed residuum senlenlise S. Augustini reposi- •bus corrigilur.
1209 DE PROEDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1210
homines non sunt opus Dei ? Pertransiit ergo pec- À \. gubernat aquam, sicut scriplum est (Luc. vm, 24,
càlum per homines, hoc est opus diaboli per opus 25), qualiter illi placueril. Fluitat enim humana
Dei; alque ut alio modo id ipsum dicam (quia dia- memoria per varias cogitaliones, .nec in cujusquam
boli opus, id est peccatum, per ipsum diabolum potestate est quid et quando ei veniat in menlem.
exortum, qui factura vel opus est Dei, per aliud Cum ergo illi scilicet [al., sancti et] veraces viri
opus Dei, id est hominem, pertransil), opus operis quasi forluila recordationum suarum propter nar-
Dei per opus Dei. El ideo Deus est solus immuta- ralionis ordinem occullse Dei polestali, cui nihil
bilis, et potentissimse bonilatis, qui et antequam fprluitum est, commisissent, non oporlet quemquam
esset ullum malum, bona opéra fecit omnia, el de hominum dicere longe abjeclum ab oculis Dei et
malis quas in bonis ab eo factis orta sunt, bene ope- longe peregrinanlem. Hoc loco poni debuit, quod
ralur per omnia. valde ignorât cur eo loco Deus poni voluerit. Quia
In uno, inquit, homine jure viluperatur intentio, etsi obvelalumesl Evangelium noslrum, ut ait Apo-
et origo laudatur, quia duo sunt quse contrariis ap- stolus, inhis quipereunt obvelalumest (II Cor. iv, 5).
plicentur : in parvulo aulem unum est, natura tan- Et cum dixisset : Aliis quidem sumus odor vitoein
tum, quia voluntas non est. Illud ergo unum, inquit, vitam, aliis odor mortis in mortem (Il Cor. n, 16),
aul Deo ascribilur, aut dsemoni. Si natura, inquit, '.B subjecit slatim : Et ad hoec quis idoneus ? (Ibid.
per Deum esl, polest in ea esse originale malum. Si 16. ) Id est, quis idoneus est intelligere quam
a diabolo, nihil erit per quod homo divino operi juste fiât ? Quod idem Dominus dicit : Ego veni, ut
vindicetur. Perfecte itaque [al., autem] Manichseus qui non vident videant -, el qui vident, coecifiant
est, qui malum originale défendit : audiat polius (Joan. ïx, 39). Ipsa est enim allitudo diviliarum
adversum ista quod verum est. In uno homine jure scienlioe el sapientioeDei, qua fil ex eadem massa
vituperalur intentio, et nalura laudatur, quia duo aliud vas in honorent, aliud in contumeliam(Rom. xi,
sunt quse contrariis applicenlur : sed eliam in par- 35) ; el dicitur carra et sanguini : 0 homo, lu quis
vulo non unum est tanlum, id est natura, in qua es qui respondeas Deo? (Rom. ïx, 20.) Quis ergo et
•creatus est homo a Deobono ; habet enim et vitium, in hac xecognoscil intellectum Domini, aut quis con-
quod per unum in omneshomines pertransiit (Rom. v, siliarius illi fuit ( Rom. xi, 54 ), ubi sic gubernavit
12), sicut sapit Apostolus, non sicut desipit Pela- corda reminiscentium evangelislarum, et in Ecclesise
gius, vel Coeleslius,vel eerum quicunque discipulus. fasligio tanlo auclorilalis culmine sublimavit, ut
Horum itaque duorum, quse in parvulp esse diximus, per hsec ipsa quse in eis contraria videri possunt,
«num ascribilur Deo, allerum diabolo. Et quod mulli excsecarentur, digne tradili in concupiscentias
ulrumque propter unuin horum, id est propter vi- 'G cordis sui et in reprobum sensum (Rom. i, 28), et
tiuin, subjicitur polestali diaboli, ideo non est in- multi exercerentur ad elimandum pium intellectum
•congruum,quia non fil ipsius diaboli potestate, sed secundum occullam Omnipolenlis justiliam. Dicit
Dei. Subjicitur autem vitium vilio, natura naturse, enim Prophela Domino: Nimis profundoefacloesunt
quia et in diabolo ulrumque est, et [al., ut] cum cogitaliones luoe, vir imprudens non cognoscet, et
dilecti et elecli de potestate tenebrarum eruuntur, stultus non intelliget hoec(Psal. xci, 6). Peto autem et
cui jure subdunlur, appareal quid donelur justifi- admoneo eos qui hsecleguiil, per nos adjuvante Do-
catis bonis a Deo bouo, bene opérante de malis. mino elaborata, ut hujus sermonis quem hoc loco
•Quodautem isle sibi quasi raligiose dicere visus est : interponeudum arbitralus sum, in omni simili quse-
Si natura per Deum esl, non potest in eo esse origi- stionùm difficultate meminerint, ne ssepius eadem
nale malum, nonne religiosius sibi alius videretur repetenda'sint.]
dicere : Si nalura per Deum est, non potest in ea f Idem in epistola ad Sixtum (Epist. 105) :
•oriri ullum malum ? Et tamen falsum est : hoc enim [Quamvis itaque Deus faciat vasa iroe in perditio-
Manichseiasserere voluerunt, et non creaturam Dei nem, ut ostendal iram, et demonstretpolenliam suam,
faclam de nihilo, sed ipsam naturam Dei malis om- n quam bene ulatur eliam malis, et ut notas facial di-
nibus implere conati sunt. Non enim ortum est ma- ' vilias glorioesuoein vasa misericordioe(Rom. ïx, 12),
lum nisi in bono, nec lamen summo et immulabili, quse fecit iii honorera, non damnabili massse debi-
quod est natura Dei, sed facto de nihilo per sapien- tum, sed suse gralise largitate donatum : tamen in
tiam Dei. Est ilaque per quod homo divino operi eisdem irse vasis propter meritum massse in contu-
vindicetur, quia non esset homo, nisi divino opère meliam debitam factis, id est in [al. om. in] homini-
crearatur : malum natura [al., autem, id est nalura] bus propter nalurse quidem bona creatis, sed pro-
non esset in parvulis, nisi volunlate primi hominis pter vilia supplicio destinalis, iniquitatem, quam
peccarelur, et ex origine viliata peccalum originale rectissime veritas improbat, damnare novit ipse,
traheretur. ] non facere. Sicut enim voluntati ejus tribuitur hu-
. f Idem in libro de Consensu evangeli.starumtertio mana natura nullo dubitanle laudanda, sic hominis
(cap.15) : [DigiieturergoconsilioMarcievangelistsesu- voluntati culpa tribuitur nullo récusante damnanda.]
perari consiliumsuum,qui eo locoidponendum judica- f Quse quia incunctanlër bona sunt et justa, non
vil,quo loco divina inspirationesuggeslum est. Recor- sunt in eo contraria a quo sunt, licel palientibus
dationes enim eorum ejus manu gubernatsesunt, qui vel non palieniibus videantur contraria].
•I2H S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1212
vin : V JOXSNES SCOTUS.
AuguslinusinllbroConfessionum (lib. cap.5)
ex voluntale perversa facla est limnîo; et (Cap. 15, num. 11,'sect. 8.) e Aut cui non facile
[Quippe ab una originenasci non posse invicemsibi ad-
dura servitur libidïni,' facla est consuetudo ; ,èt dum paleat
' versantia. Profecloquidem unde bonum sil, inde ma-
cbnsuëtadini non resistilur, fâcta est nécessitas.
sibimet innexis, lum non erit; unde Itumilitas, non inde superbia. Ex
Quibus quasi àrisulis quibusdam manàt iniquitas, ex vitoeprin-^
unde catenam tënebat me obstriclum dura fontejustitioenunquam
appellavi, mors, beatitudonon est causa
Volunlas àùtem nova, mihi esse coe- cipio nunquamprocedil
servitus. quse miserioe.Poslremo summa essentia nullo modo efficit
perat, ut té gratis cblerein, fruique te vellem, Deus
erat idonea ad quoe non sunl, peccatum, mors, poena,justitioe, vitoe;
sola certa jucùnditas, nondum supe-
beatitudinis defectus sunt :,ab eo igilur qui est, non
randam priorem vetustate roboralam. lia duse vo- sunt :.ac si ab eo non sunt, quis audeut dicere
una alia illa carnalis, per hoc,
lunlates mese, velus, nova,
discor- in eis aliquid esse.
illa spirilalïs, confligebant inter se, alque CORRECTIO.
dantes dissipabant animam meam. Sic intelligebam
id caro f Quamvis satis, ut sestimo,jam ex his quse prse-
meo ipso expérimenta quod legeram, quod misimus evacuatum sit, tamen' quia de contrariis
concupisceret advërsus spiriium, el spiritus advër-
8 tua confirniare salagis, miror dialecticorum subiiiis-
sus carnem (Gai. v, 17). Ego quidem in utroque, simura nullatenus perspexisse animse naturam lam
in
sed magis ego in eo quod meapprobabam, quam boni
quam mali esse capacem,et ex voluntale quse ab
in eo quod in me improbabam. Ibi enim magis jam ea procedil, vel malum,vel bonum sive cogitari, sïrt
non ego, quia ex magna parle id patiebar invitas •
dici, seu perfici : imo uno epdemque momenlo bona
quam faciebam volens.] et màla concipi, alque diulius in eadem allernatione
fin eodem Augustinus (cap. 9,10) [Et : ideo sunt
versari.
duasvolunlates, quia una earum tota non est, et hoc rei unum ex libro beati Augustini, qui
alteri. Pereaut a facie Cujus
adest alleri quod deesl tua, Enchiridion dicitur, sumamus lestimonium : [Quid
Deus, sicut pereunt vaniloqui et mentis seduclores,
est autem , inquit ( cap. 13-15 ), malus homo
qui cum duas voîuntates in deliberando animadver-
nisi mala natura, quia homo natura est? Porro si
terint, duas naturas duarum menlium esse asseve-
homo aliquod bonum est quia natura est, quid est
rant, unam bonam, alleram malam.] malus homo nisi malum bonum ? Tamen cum duo
f Et infra Augustinus (cap. 10) [Ego : eram qui •ista
nec discernimus, invenimus nec ideo malum quia
:
yolebam, ego qui nolebam ego , ego eram, homo est, nec ideo bonum quia iniquus est; sed bo-
plene volebam, nec plene nolebam. Ideo mecum " num quia homo, malum quia iniquus. Quisquis ergo
conlendebam, etdissipabar a më ipso. Et ipsa dissi- dicit : Malum est hominem esse, aut : Bonum est
patio me invita quidem fiebat, nec tamen ostende- iniquum esse, ipse incidit in propbelicam illam seri-
bat naturam mentis alieuse, sed poenam mese. Et tenliam : Voe qui dicunt quod bonum est malum, et
ideo jam non ego operabar illam, sed quod habita- quod malum esl bonum (Isa. v, 20). Opus enim Dei
bal in me peccatum (Rom. vu, 14), de supplicio li- culpat, quod est homo ; et vilium hominis laudat,
bérions peccati, quia eram filinsAdam. Nam si lot quod esl iniquitas. Omnis itaque nalura elianisi vi-
sunt contrarias naturse quot volunlates sibi resi-> tiosa esl, in quantum nalura est, bona est; ïn quan-
stant, non jam duse, sed plures erunl.] tum vitiosa est, mala est.
f Augustinus contra Adversarium Legis et Pro- Quapropter in bis contrariis quse mala el bona
phetarum (lib. i, cap. 22) ; [Sed hune, inquit, Do- vocantur, illa dialecticorum régula déficit, qua di-
minus Chrisius appellavit arborem bonam, facien- cunt nulli rei duo simul inesse contraria. Nullus
tem fructus malos. ( Mallh. vu,, 17). Imo vero enim aer simul est et tenebrosus el lucidus ; nullus
hujus talia senlientis, tanquam malse arboris isle cibus aut polus simul dulcis et amarus; nullum
ipse sermo blasphemus, fructus est malus : Nam corpus simul ubi album, ibi el nigrum : nullum si-
hominem malum dixisse Dominum arborem ma- *' mul ibi déforme ubi formosum. Et hoc in multis ac
lam, cujus fructus mali essent opéra mala; et - pêne omnibus contrariis reperiiur, ut in una re si-
hominem bonum arborem bonam , cujus fruclus mul esse non possint. Cum autem bona et màla nul-
boni essent, opéra bona, id est, ipsas hominum vo- lus ambigat esse contraria, non solum simul esse
'
lunlates, yel malam mali hominis, vel bonam boni possunt, sed eliam mala omnino sine bonis et nisi
hominis, diversas esse arbores diversos fructus fe- in bonis esse non possunt, quamvis bona sine malis
renles, satis eyidenter ipse testatur dicens : Bonus - esse possint. Potest enim homo vel angélus non èsse
homo debonoth^esaurocordis sui profert bona, et ma- rajustas; injustus antein noii polest esse nisi homo
lus homo de malo thesquro cordis sui profert mala vel angélus : et bonum quod honio, bonum qûbd
(Matth. xn, 35). Quomodo aulem dicerel, aut facile angélus ; malum quod injustus. Et hséc duo contra-
arborem bonam, .el fructum ejus bonum, aul facile ria ita simul sunt, ut si bonum non esset in quo
arborem malam et fruclum ejus malum, nisi home malum esscl, prorsus nec malum esse potuissel :
posset, nunc in hoc nunc in illud, muiala voluntale, quia non modo ubi consisterai, sed unde oriretar
converti.] f Quapropter quod ais : corruplio non baberet, nisi esset quod corrumpere-
 1213 DE PREDESTINATIONS CONTRA J. SCOTUM. 214
vlur-;quod, nisi bonum esset, nec corrumperetur : j\ peccatores el impii a Deo prsesciti, aut poenis debitis
quoniam nihil est .aliud c'orruplio quam boni exter- •- destinali, cum ulrumque et ratio et auctoritas fieri
rainaiio. Ex bonis igitur mala orla sunt, et nisi in Deo judice protésleiur.
aliqùibus bonis non sunt : nec erat alias unde brire- Verum de poenis a Deo etiam temporaliter in pec*
:lur! ulla mali natura".'NanTsi esset, in quantum na- catores el impios irrogatis, unum ex prophetis lêsti-
tura essel, profeclo bona esset : et aut incorrupti- monium adhibuisse sufficiat ; nam in eo loco ubi
bilis natura magnum esset bonum, aut etiam natura propheta Joël ait : Et reddam vobisannos quos co-
côrruptibilis nullo modb-ésset nisi aliquod bonum, medit locusta, brucl/us et rubigo, et eruca : forliludo
quod bonum, corrumpendo posset ei nocere xor- mea magna, quam misi in vos (Joël, n, 24).
-rupiio. Sanctas Hieronymus exponens eumdeni locum, ita
Sed cum mala ex bonis orta esse dicimus, non poslqusedam effatusesl(inJoel.cap.n) : [Quserimuscur
•putêtuf hbc Dominicsesenlentiserefragari, qua dixit : eruca forlitudo velyirtus Domini appellata sit, et non
.Non potest arbor bona fructusmalos facere, neque ar- solumvirlus, sed viriusmagna. Quomodopolenlia Dei
.bormala fructus bonos façere.'Non potest enim , si- in Jîgypliis plagis oslensa est perparva animaiia, et
cut Veritas ait, colligi uva de spinis (Malth.yii, 16, praecipueciniphes (Exod. vm, 16, 17), qui tam parvi
-18), quia non polest uvà nasci de spinis; sed ex ]B sunt culices, ul vixcernantur oculis : sic et nunc in
-bona terra' et viles nasci posse videmus et spinas. parvo tardoque verniiculo, qui.vix moveri polest, el
Eo modo [al., et eodem modo] tanquam arbor mala lèvitactu cbnteritur, Dei potentia et humana fragiliias
fructus bonos, id est opéra bona, non potest facere dem'onstràtar. Non quod Dëus ad nutura suum et
voluntas mala : sed ex bona liominis natura oriri potenlise majestaiem nequeat terrain subvertere, et
voluntas et bona polest et mala ; nec fuit prorsus opërire cuncta diluvio, vel fulmine concremare; sed
unde primitus oriretur volunlas mala, nisi ex angeli per parva, et, ut ita dicam, puiicla corporum osten-
et hominis natura bona. Quod el ipse Dominuseodem dit humanani fragilitatem.' Unde et illud solemui
loco ubi de arbore et fruclibus loquebalur, apertis- Marcioni et cseleris respondere hserëticis,'qui Vêtus
s.im'eostendit ; ait autem'[a{.,-'ënhh] t Aut facite ar- laniant Teslamenfum, quod et pulices, cl culices, et
borem bonam et frudûm ejus bonum, dut facile arbo- cimices, et hujuscemodi animantia idcirco feceril
rem malam et' fructum ejus mâlum (Mallh. xn, 53)M Deus, ut fragilitatem et imbecillilatem nostrse carnis
salis admonens ex arbore -quidem bona malos, aUt oslenderet, quse in tantum nihil est, ut ab bis quse
ex mala bonos nasci fructus non posse; ex ipsa parVa suiit vulneretur. Si aulem eruca parvusque
tamen terra cui loquebatur utramque arborem oriri Vermiculusforlior homine est, quid gloriatar terra
posse.] ' et cinis
. G (Eccli. ïx), el elata per superbiam (cum ex
f Videseversam omnem tuse àrgumentalionis ma- hurao sit, a qua homo appellatur) humana conlëm-
chinant, qua a bona origine nasci non posse invicem nit ? Quidam autem locum islum sic interpratantur :
sibi adyersantia coiiabaris astruere? Docuit omnino A dextris et a sinistris virtutes et fortitudines Dei
vir disèrlissimusabuna origine, id est natura vel an- legimus, quas Grseci5uv«p.Evvocant. A dextris se-
geli vel hominis prpdire contraria. Unde ergo humi- rapliim et cherubim, cunctasque angelicas potestà-
lifas, inde superbia, id est ex natura angeli vel ho- tes, à sinistris contrarias fortiludines, de-quibus
minis bona, ex qua voluntas vel bona vel mala ; ita scriplum est : Misil in eos iram ihdignalionis suoe:, -
ut humililas Voluntas bona, superbia dicatur volun- furoremel iram, el iribulàtionem, immissionemper an-
las mala : quse lamen volunlas bona, cum primilus gelos malos (Psal. LXXVII,' 49). De quibus et Michseas
nalurse raiionali dono Crealoris fuerit insila, propria in Rëgum voluminë loquilur : Vidi DominumDeûrtt
depravatione cOTruptajnequaquam ex se vel per se Israël sédentèmsuper thronum suùm, et omnis£Xerci-
bona valet existera, donec sanétur, reparetur, alque tus coeli slabat juxta eum a dextris et a sinistris
infuudatur ab ille, qui semper summe et essentiali- (111Reg. xxu, 19). Egbputo sinistrum fuisse spiri-
}.ter est velunlas bona :"ex fente juslilise nunquam _ tuni, qui egressus est, et stelit coram Dominoet ail :
manare iniquitatem, id est ex Dee, nullus ignorai, . Ego decipiam Achab ël ëgrediàr, et ero spiritus men-
quia nonest iniquitas apud Deum (Rom. ïx, 14) :atta- dax in ore omnium prophetarum ejus (Ibid., 21).
men juste relribuit peccatoribus supplicia quse me- Ad quam sinistram , et cbntfariâm potestaterà; qui»
rentur. Quia (« «(Mes, inquit, unicuique secundum apta'erat ad decipiendiim, et ëxërcitalaad ruinas, et
opéra sua, ex vitse principio,' id est Deo, infertur multos a'nlé decëpërat, loquilur: Deùs ': Decipies et
mors peccatoribus, quia, testante Scriptura :Ab ipso proevalëvis,egredëre, et fac sic. Spiritus quoque qui
est vita el mors (Eccli. xi, 14). Beatitudo non est suffocabat Saul, de quo dixerunl ad èum pùeri sui :
causa miserise, quiâ'Deus non esl causa cujusquàih Ecce spiritus Dei malus le obslupescerëfacit (I Reg.
peccati ac poense; est lamen irrogator àtqûeillatbr xvi, 14, 15), dé sinistris partibus erat qui raissi
miserise^ mortis et poense: quse cUm a Déô, aucto- erant a Domino [aï., qui ministrant Domino] adpu-
rilate sacri eloquii, vel prsesêntialiter vèl postmô- niendos èos qui cruciari meruérunt propter peccata.
dum setemaliler meritis juste rependantur, prsescita Nën solum eiiim homines minislri -"suntel ultorës
et pïaedestinatà ab ipso rectissime cënsenlur, quo irse ejus in his qui malum operaniur, et non sine
judice inféruntur. Qua vero impudenlia neganiur causa portant gladium, sed etiam contrariai fortttu-
1215 S. PRUDENTH TRECENSIS EP1SC0PI I21fi
dines, quse appellanlur furor et ira Dei, quos Pro- A prorsus ad rem de qua agittir hon perlinet, quod a
pheta declinans ait : Domine, ne in furore tuo arguas Pairibus recte intellectum alque tractalum tuam
me, neque in ira tua corripias me (Psal. vi, 1). Isti'us- pravilatem funditus evertit.
modi, ut ila dicam, quseslionariis alque tortoribus Hieronymus in Epistola ad Ephesios (cap. u, 1) :
tradidit Apostolus peccatorem in interitum carnis, m [Manifeste autem mors animsedicitur esse peccatum,
spirilus salmis fieret (1 Cor. -y, 5) : de quibus et Sa- in eo quod ail : Et vos cum essetis morlui delictis
tanas est, cui tradidit alios, ul discerent non blasphe- et peccalis vestris, juxta illud quoque quod in Ezechiel
mare (1 Tim. i, 20). Hsecde eruca, cur Dei appellals scriptum est : Anima quoe peccaverit, ipsa morietur
sil virtus.] f Deinde infers : (Ezech. xviu, 20). Et quia delicla quse Grsece
JOANNES SCOTUS. KKpxTtTÛpaTK nuncupanlur, juxta ejusdem lin-
guse elyraologiam proprie verbum est Scriplura-
(Cap. 15, num. 12, sect. 0 ni
9.) Peccalum, fallor, rura (licet delicla jr).ï)ftf«).ei«t reclius Iransferanuir),
et peccala, et poenas,nec a Deo fieri, nec ab eo proe- dislent a peccalis,
' quseramus quid significent, quovë
sciri, vel proedeslinari: Delicla enim quis intelligit id est quid intersit inter wajOKBTwp.«T«c et àuapxiaç.
(Psal. xviu, 15.) Aiunt enim quod napKnràip.ara,quasi initia pecca-
CORRECTIO. B torum sint, cum cogitatio lacila subrepit, et aliqua
f Ssepediximus peccata a Deonullatenus fieri, prse- ex parle convenientibUs [al., Connivenlibus] nobis,
sciri sulem auclorilate probavimus, dicente beau necdum tamen nos impulit ad ruinara. Unde et in
Job : Jpse novit el decipientem,el eum qui decipitur . octavo decimo psalmo scribitur : Delicla (hoc est
adducil consiliarios in slullum finem et judices h ic«pomxâ>it«x« ) quis intelligit? quia scilicet difficile
ttupaxe_m(Job xn, 16). Gregorius (Moral, in Job, lib. sil radiées et initia inlelligere peccatorum. Peccalum
xi, cap. 7) : [Cum omnis qui proximum suum deci- vero esse, cum quid opère consummatum oervenit
pere conalur iniquus sit, et iniquis Verilas dicat : ad finem.]
Nunquam novi vos, disceditea me omnes qui opéra- f Gregorius Moralium lib. xi ( cap. 21 ) : [Inler
mini iniquitatem (Matth. vu, 23), qualiter hoc in locç scelera et delicta hoc distat, quod scelus etiam pon-
dicitur quia Dominus decipientem novit? Sed quis dus peccati transit, delictum vero peccati non tran-
scire Dei aliquando cognoscere dicitur, aliquandc sit, quia et cum offerri sacrificiumper legemjubetur,
approbare, el scit iniquum quia cognoscendo dijudi- nimirum prsecipilur sicut pro peccato, ila eliam pro
cal (neque enim iniquum quempiamjudicasset, si ne delicto. Et nonnunquam scelus in opère est, deli-
quaquam cognosceret), et tamen iniquum nescil, ctum vero plerumque in sola cogitatione. Unde et
quia ejus facta non approbat. Et novit' ergo quia G per Psalmistam dicitur : Delicta quis intelligit (Psal.
deprehendit; et non novit, quia hune in suse sapien- xviii, 13) ? Quia videlicët peccala operis tanto cilius
tise specie non recognoscit : sicut de veraci quolibel cognoscuhtur, quanto exlerius videntur.: peccala
viro dicilur quia falsitatem nesciat, non quia cum vero cogitalionis eo ad intelligendum difficiliasunt,
yel ab aliis falsum dicitur, hoc reprehendére ignorât, quo invisibiliter perpelrantur.].
sed eamdem ipsam fallaciam et scit in examine, el f Cassiodorusin psalmodecimooctavo (v.15) : [Illud
nescil in amore, ut videlicët ipse hanc non agat quam tamen debemus advertere, quoniam mullapeccala sunt
actam ab aliis damnât. Et fil plerumque ut nonnulli quseomnimodisignoranius,quorumnec originespossu-
insidiis vacantes aliénas yitse perversilatis suse la- mus nec subrepliones agnoscëre. Unde subaudiendum
queos tendant ; et cum quis nesciens eisdem laqueis est delicta,; omnia, quis intelligit, Nam cum dielurus
capi conspicilur, ulrum basedivinitus videaatur for- sit in quinquagesi.mo(v,5): Delictummeum coramme
tasse dubilatur ; miranturque homines si hoc [al., est semper; et alibi : Deliclummeumcognilumlibi feci
hsec] Deus videat, cur fieri permiilal ; sed ipse novit (Psal. xxxi, 5), quomodo non potest intelligi, quod
decipientemet eum qui decipitur. Novit etenim deci- peccans cogitur eonfiteri? Sed si adjeceris, omnia,
'
pientem, quia plerumque anleriora ejus mala con- tune hsec quseslioprobatur exclusa.]
spicit, el hune justa judicio cadere eliam in alia pec- " f Augustinus in QusestionibusLevitici(qu.20):[Quid
cata-permit tit. Novit decipientem,quia in manu suo- est quod de ariete pro delicta cura dixisset, legem-
rum operum dimissum hune ut ad pejora proruat que sacrificii exposuisset, ait: Quomodoquod est pro
deserit, sicut scriptumest :Qui nocet, noceat adhuc; peccato, ila et id quod pro delicto;iex una est eorum
et qui in sordibus est, sordescat adhuc(Apoc.xxn,H). (Le«.Vii,7). Quseritur inter peccalum el delictum quse
Novit quoque el eum quit decipitur, quia ssepe com- sit differenlia; quoniam si nulla esset, nullo mododi-
miltunl homines mala quse sciunt; et idcirco permit- ceretur: Quomodoquodest propeccato, ila et quod pro
tunlur decipi, ut cadant etiam in mala quse nesciunt. delicto. Quamvis enim lex ejusque sacrificium nihil
Quod lamen deceptis aliquando ad purgalionem, 'dislet, quia lex una esteorum; lamen ipsa duo, quo-
aliquando vero ad ultionis initium fieri solet.] f Ast rum unum est sacrificium, id esl peccatum.et deli-
poenaseum prsescisseet prsedeslinasse, quoniam ad ctum, si inter se nihil differrent, etsi unius rei duo
judicium juslilise illius perlinet, el auctoritas et ratio nomina essent, non curaret Scriplura tam diligenter
. convincit. commendare unum esse utriusque sacrifiçium.Fpr-
Tèslîmonium sane nrouhelicum quod adhibuisli tassis ergo peccatum est perpelratio mali, deliel'tni
1217 DE PRSEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1218
autem deserlio boni : ut, quemadmodum in laudabili jVaut gaudium, aut quies, aut sapienlia, tune eorum
viîa aliud est declinare a malo, aliud facere bonum, vel absentise, vel defeclus talibus vocabulis censean-
quod admonemur dicente Scriptura : Déclina a lur. Scriptura sancta a Deo paratum ignem gehenn'se
malo, et fac bonum (Psal. xxxvi, 27) ; ita in damna- diabolo et angelis ejus ac peccatoribus perspicue
bili aliud sil declinare a bono, aliud facere malum; clamât, dicente ipso Domino : Jfe.in ignemoelerhum,
et illud delictum, hoc peccatum sit. Nam et ipsum qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. xxv,
vocabulum si disculiatuf, quid aliud sonat delictum, 41). Et Isaias prophela : Parala est enimab heri a rege
nisi derelictum? et quid dereliquit qui deliquit [ai., Topheth,parata et dilatala (Isa. xxx, 33). Quemignem •
qui delinquit quid derelinquit] nisi bonum? Grseci si nihil esse dixeris, meudacem facis Deum, qui
eliam duo nomina usitala huic pesli imposUerunt. lam per se quam per prophetam suum eum a seipso
Nam delictum apud eos et napuitrânu dicitur et paralum dicit : non enim paratur nihil ; sed quod
7rA>i^p.s>ti«. Isto ipso quippe loco Levitici it^ftûsia paratur, aliquid sit necesse est. Si vero a cbnlrario
est. Aposloiusaulem ubi dicit : Si proeoccupalusfuerit pro eo quod est non paratum asseris , videris ipse
homo in aliquo delicto ( Gai. vi, 1 ), 7rap«7rTwfMmquibus aucloribus id persuadera queâs; nam veri- .
Grsecushabet : quorum nominum si origo discutia- làtis filii penilus illa non audient. An eadem insania
tur, in kaptmtiip.Ktt, tanquam décidera intelligitur B dicturus es frigus nihil esse, calorem, cibum et po-
qui delinquit. Unde cadaver, quod Latini a cadendo tum ; humores noxios, ventos, dsemoneset mulla alia
dixerunt, Grsece Tcxûpux dicilur «wô TOÛitiirzsi-j,id quse poensevel supplicia nominanlur? Verum plus
est ab eo quod est cadere. Qui ergo peccando ma- aliquid Dionysio philosopho astruis : qui cum prius
lum facit, prius delinquendo a bono cadit. Et irïnp.- dolorem non esse malum asseverasset, postea op-
piïua. simile nomen est negligenlioe: nam Grsece pressus calamitatibus, et dolore crucialus, coepit af-
negligenlia «pi/sia dicitur, quia curse non est quod firmare quod dolor esset summum omnium malo-
negligitur. Sic enim Grsecusdicil: Non euro, où pi\- rum. Et quia cum Epicuro dicis : Mors ipsa nibil
ht pot. Particula ergo, quse addilur, 7rWv,ul dicatur esl, poteras etiam cum ipso dicere : Post mortem
izï.-np.p.èhix, proelersignificat, ut àpikeia.quod voca- nihil est; et cum peccatoribus quibusdam : Come-
tiir négligent/a, videatur sonare sine cura ; itl-np-iii- damus, et bibamus, cras enim moriemur (I Cor. xv,
\tia, proelercuram, quod pêne tantumdem est. Hinc 32). Si itaque Deus poenam merenlibus non infligit,
ei quidam nosiri TrAJippsXsiav non delictum sed ne- quid est quod per prophetam Isaiam dicitur? Stulti
gligentiaminterpretâri voluerunt [al., maluerunt]. In facti sunt principes Taneos, emarcuerunt principes
Latina aulem lingua quid aliud negligitur nisi quod Mempheos,deceperuntjËgyplum angulum populorum
non legitur, id est non eligitur. Ûnde eliam legema G ejus. Dominusmiscuit in medio ejus spiritum verti-
legendo, id esl ab eligendo, Lalini auctores appel- ginis (Isa. x_x, 13).
latara esse dixerunt. His quodammodo vesligiis col- Hinc S. Hieronymus ita loquitur (in Isai. xix,
ligilur quod ille delinqu.il, qui bonum dereliquit, H ): [Hoc significat quod regnum sapientise sse-
et relinquendo a bono cadit, quia negligit, id est cularis slultum èsse monslretur, et singulorum
non legit. Peccatum vero unde sit dictum -, quod dogmalum principes, qui ihterpretantur tribus, ar-
Grsecehpuptia.dicilur, in neutra lingua mihi intérim guantur slultos habuisse doctores. Dominus enim
occurrit. Polest etiam videri illud esse delictum miscuiteis spiritum verliginis, sive erroris [«J.,erro- -
quod imprudenter, id est ignoranter; illud pecca- mm] juxla Illud quod scriptum est : Et sicul non
tum , quod ab scienle commiltitur. Huic differentise probaverunlDeumhaberein notitia, tradidit illos Deus
vîdenturista testimonia consonare divina : Delicta in reprobumsensum (Rom. i, 28). El quomodo qui
quis intelligit? (Psal. xvm, 13. ) et illud : Quoniam sanctus est cum Isaia dicere polest : Spiritum salulis
tuscisli imprùdenliam meam; cpntinuo quippe secu- luoefaciemus suver terrant (Isa. xxvi, 18), sic qui
tus adjunxil : Et delicta meaabslenon sunl abscon- peccator est, bibet [«/., faciet] erroris, hoc est msi-
dila (Psal. LXVIU , 6), velut alio modo repelens eam- _ litise spiritum, secundum quod' et in Jeremia legi-
dem senlentiam. Nec ab eadem ratione discordât, mus : Arguel te proevaricaliotua, et malitia tua cor-
qubd paulo ante commemoravi,Apostoli dictum : Si r'tpiette (Jer. u, 19). Sin aulem scandalizatur hsere-
proeoccupalusfuerit homo in aliquo delicio (Gai. Jicus, qui Velus non recipil Teslamentum, quod
vi, 1); hinc enim quod prseoccupatum dicil, impru- Dominus miscere dicalur erroris vel vertiginis spi-
déntem [al., imprudenter] lapsum esse significat. ritum , audiat scriplum in Aposlolo, hoc est in Novo
Peccatum' vero ad scientem perlinère apostolus Ja- .Testamento : Tradidit illos Deus in desideriiscorats
cobùs tanquam definiens ait : Scienti igitur bonum sui in immunditiani (Rom. i,2). Et iterum : Propter-
facere, et non facienti, peccalum esl illi (Jac. iv, 17). ea tradidit eos Deus'in passionesignominioe.Et rur-
f Post hsec adhibes plura exémpli gratia (cap. xv, sum : Tradidit eosDeus in reprobumsensum , ut fu-
num. 14",sect. 9), quibtis poenarum alque suppli- mant quoenon conveniunt. Tradunlur autem in de-
ciorum veritatem deneges, videlicët tenebras, si- sideriis cordis, quia muta verrait gloriam incorru-
lentium, dolorem , trislitiam, labbrem, slultiiiam, 'piibiïisDeiinsimilitudinemimaginis corruplibilis ho-
qvsenon possunt ullatenus sciri nisi nesciendo : qiiia minis, et volucrum, et quadrupedum, et replilium.
eam déesse lux dicitur, aut acclamalio, aut sanitas, Quod quidem non solum in Epislola ad Romanos,
 'Uti S. PRUDENTll TRECENSIS EPISCOPI . 1220
sed ad Thessalonicensesde Antiehrisip legimus : Pro À nem carnem in qua spiritus vitoe est subter çoelutn,
eo quod charilaiem veritatis non receperunt [al., sus- universaquoein terra sunl consumenfuri Ibid., 17).
Cëperunt],ul salvarenlui; millet eis Deus operatio- El in Evangelio : Nolilejimere eosquiocçidunt cor-
nem erroris, ut credant mendacioet'jtidicentur omnes pus, animam autem non possunt occidere; sed potius
qui non credideruntveritati, sed placuerunl [al., com- eunîtimete quipotesl et animam et corpus perdere in
placuerunt] sibi in mendacio(II Thess. n,.10, .11)*, gehenna(Matth.x,. 28). Et rursus : Ëslo consentiens
f, Audis iraditionem, missionem, niislionem Dei àdversqrip tuo dum es in via cum eo, ne forte tradat
in impios, et.audes negare poenas a Deo,prsesciri et te adversariusjudicj, et judex tradat te minislro, et
prsedestinari ? Quod si a contrario yelis inlelligi, in carcere piitiar'/s. Amen dico tibi, non exiës indè
quid faciès in eis lotis in quibus Iraclatores verbi Dei donec réddas novissimum.quadrantém(Matth. v, 25).
sub uno eodemque vocabulo destinâtes vel prse- SiDeusnonpunit qu8efeçit,quisjudicatarusesi.yiyosel
destinatos ad poenam vel gloriam crebro fatentur ? morluos? quis dicturusest impiis : lie in ignem oeier-
NamS. Hieronymus in ExpositioneIsaiaspropbelsej numquiparatus estdiaboloet angelisejus ? (Matth. xxy,
ilà eloquiiur (in Isai., xxiv , 1 ) ;-[Et reveïa- 41.) Si,inquam,nonpunilqusefecit,cujusvox est inler-,
bit faciem ejus, ul procédant morlui desepulcris . minanlis? Ignis succensuseslin furore meo, et ardebit
suis : sive nudabit eam ut omnia opéra ejus profe- R . usque ad inferni nov'/ssima,devorabitqueterram.çum
rantur iii publicum, el dispergantur habiiatores ejus germinesuo, et montiumfundamenta comburet(Deut:.
in diversa loca prasmiis vel suppliciis destinati. ] xxxu, 22). Et rursum : Ego occïthm, et ego vivere
f Augustinus in libro de Çivitatè Dei quinlo de- faciam;percutiam, et ego sanabo; et. non est qui de
cimo (cap. ï) : [Quas eliani mystiçe appellamus civi- manu mea possil eruere. Levabo ad coelummanum
tales duas, hoc est duas soçielales hominum, qua- meam, et dicqm : Vivoego in oeternum: 4/ àcuero
rum est una quseprsedeslinala est in seternum re- ul fulgur gladium meum, et arripuerit judicium
gnare cum Deo, altéra seternum suppliciuni subira manus mea. Reddam ullionem hostibus meis, et his
cum diabolo:] f Cernis absque ulla exceptione de- qui oderunt nie relribuam •' inebriabo sagiltas nteas
slinalps prsemiisyel.suppliciis dici, et latras a con- sanguine, el gladius nteus devorabitcarnes. De cruo-
trario debere intelligi, nempe si suppliciis destinati re occisorumet.de çaplivitatenudaliinimiçorum ca-
prp npn destinatis accipiuntur, procul dubio et pras- . pitis (Ibjd., 39-42)., Et alia mulla, quse nequeunt
miis destinati ex aequopro non destinatis accipiendi nisi a nolenlibus ignorari.
sunt, Quod,quia absurdissinium est saltem cogitare, Si Deus ab his quas.fecit naturalja munera npn
incunclanter fatendum estçtprsemiis et suppliciisde- . iollit, quid est ut de cseteris sileam, quod tpt.homi-
' néseseeps,surdos, muios, débiles, claudos,
slinatos, remola omni contrarietale, Deo justissimo C infirmps,
judice, .fideinconcussa liberp confitendos. pigrbs hebelesque videmus : adeo ut nihil. omnino
Quocunque igitur vis modo vel sensu, accipe vel sensus habere videanlur, quos vulgo moriones yo-
peccata vel poenas Deum, ralionalesque, craaluras canl? Quid est quod ipse iiiEyangelip dicit ad.yersns
scire vel prasdeslinare : nos auctorilate divinorum peçunise suse repostorem :. Tollile ab ea innam, et
eloquiorum , et consensu omnium orlhodoxorum fa- date illi qui habet decem mt\as : omiti enim;haben{i
tëbiraur Deumpeccala prsescisseet scire, judicare al- dabitur; et abundabit ei autem qui non.habet, et juod
que damnare, poenasqueeorum constituisse, fecisse,- habet anferetnr ab eo (Luc. xix, 24). Et; per Isaiam ;
créasse, prsescisse et prsedeslinasse, intulisse, irro- ldëo ecceego addam, ut admirationemfactum populo
gasse, misïsse, voluisse,dècrevisse, parasse, dispo- huicmiraculo grandi et slupendo: peribit enim sa-
sasse, et prseparasse, vel anie ssécula in prsescien- pienlia a sapientibusejus, et, intellectusprudentium
tia et prsedestinatione, vel in sseculis per locà et illius abscondelur(Isa. xxix, 14).
tempora opportuna, vel postmodum in asternilate. Quod sanctus Hieronymus ita exponit..(inIsai,;,
Poirb quod Infèrs : xxix, 14) : [Ulperdal, inquiens, epruni sapienliam
J, quinonrecëperunlDeiyirluieni-peiquesapicnliam.et
JOANNES SCOTUS.
intellectum ;prudentium-abfsçpndat,et çelel, ne sçilir
(Cap. 15, num. 15, sect. 10.) B Non enim Crea- cet eum reperianlijui in.litlera conlinetur. De hoc
tor punit quoe fecit, née ab eis haturalia munera loco
apostolus Paulus scribens ad Corinthios ppsuit
'iollit.' teslimonium : Perdant sapienliam,sapientium et intel-
CORRECTIO. lectum prudentiumreprpbapp(IÇor.i, 19) ; aliis vè,P-
•j-Quam sit véri,lati adversum liquido patet. Si biscumdemsensum edisserens.Nonquod Deussit ini-
enim Deus non punit quse fecit, faililur ipse qui di- micus sapientise,cujus pater est, et per quam omnis
cit : Délebohominem quem creavi d facie terroe, ab est in hominibus sapientia, sed cum addilamenlo
homine ùique ad dhimqniia, a'replili usque ad volu- posuit, ut in Hebraicp est : Sapientiam populi el pf/t?
cres coeli : poenitetenim nie'fecisse eos (Gen. vi, 7). dentiam i//iws, id est populi Judseorum.Et reyessi
El item : finit universoecarnisvenitcoramme, replela grande miraculumDeus fecit in populo post adve%-
est terra iniquilate a fade eorum, et ego Deus perdant lum Domini Salvatoris, ut uno alque eodem tempora
eos cumterra (Ibid., 13). El infra : Ecceego. addu- arderet Jérusalem templumque corrueret el pmyi
êàm dilùyïi aqiids super térram, ut interjteiani om- magistro [al., omnis magistroruml scientia tôlière-
{221 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1222
Ittr. impleto illo quod supra dictum est : Ecce domi- A h advërsus eum ipsum iiiobediehtia éjus ipsius, ut qui
natorDominus sabaoth auferel ab Jérusalem eta.Juda quodvoluitpotuil[o/., ut quoniam noluit quod potuit],
validum et validam, omnemforliiudinempanis, ël omne quod non potest velil? In paradiso enim etiamsi nbn
robur aquoe; giganlem, el hominembellatorem, etju- omnia poterat anle peccalum, quidquid tamen non
dicem et prophetam et collectorem[sl., conjeclorem], poterat, non voiebat; et ideo poterat omnia quse vb-
et senem, el quinquagenarium, et adriûrabilemet con- ïëbat. Nunc vero sicut in éjus slirpe cognoscimus,
siliarium,ei sapienlém architeclunt, ël prudenlem àu- et divina Scriptura testatur, hoiiio vanitati similis
dilorem (Isa.m, 1, 2), elcaslëra'quseprophéiicusser- factus est (Psal. exirii, 4). Quis enim "enumëret
mo conlèxuit.] f Post inlerlèctïônem quippe illius quam mulla quse nbn potest velit, dum sibi ipse,
omnes gralise et dohaiiones sublàtse sunt Judseis, et id est voluntati ejus, ipse animus éjus", éoquè'infè-
secundum quod in ÈvaiigeÛo scriptum est : Lex et rior caro ejus non obtempérai? Ipso namque invita
propheloeusque ad Joannein Baplistam (Luc. xvi, 16), et animus plerumque turbalur, et caro dolét', et vé-
f Hinc ipse Dominus loquitur ad Mosen : Quis fecit terascit, et moritur; et quidquid aliud patiraur,
surdum, elmulum, videnlem et coecum?nonne ego? quod non palcremur invili, si voïuii'lali 'nostïsè
(Exod. iv, 11). Dicens ergo : „ nostra nalura omnimodoalque ex "omnibusparlibus
B obediret. At enim aliquid Caropatilur, quo servira
JOANNES SCOTUS. non "sinitur. Quid inferest Unde,'dum lamen pro
(Cap. 15, num. 16.,secl^ 10.) @Proinde qui dolel., justifia damnanlis [ai., per justitiàm dbnïinan-
quid scit, nisiabesse saniialem? Dolendo igilur non ip- fis] Déi, cui subditi servira lioluimus, caro nostra
sum dolorem,sed ipsam sanitatem novit,quam profecto nobis, quas [al., qua nobis] subdita fuerat, non ser-
non nosset, si de illa nolionemquamdam non haberet. Viendomolesta sit ; quamvis nos Deo non serviendo,
Reçordalio quippe sanitalis in sensibus remanet,ipsa molesli nobis poluerimus esse, non illi ? -Nequeenini
vero in illa subslantia quam Deus creavit residet.: non sic ille nostro, ut nos servilio corporis indigemus :
enim Creator punit quoe fecit, nec ab eis naturalia el ideo nostra esl quod recipimûs [dl., percipimus],
munera,. iollit. Nam si in ipsa natura. dolentis quo- non illius poena quod fecimus. Doîo'rësporro qui di-
dam/nodo.Militas non inesset, eam penilus ignoraret, cunlur carnis, animsesunt in carne et èx carne. Quid
neque ab ejus occultascientia memoria patientis ipsius enim caro.per seipsam sine anima yej dolel, vel
absenlia formaretur, neque amore proesenttoeejus eoncupisçit? Sed cum concupiscere caro dicilur. ye)
torqueretur. . • dotere, aut ipse homo esl,_ sicut disséruimus; aut
CORRECTIO. v;G aliquid animasquod carnis afiieit passip, yel aspera.,
ut faciat dolorem; vel lenis,.Jut voluptatem. Sed
f.Stades omnem judiciorum Déo polenliam et dolor carnis, lantammodo offensio est animse ex
veritatem abrogare, quibus ssepissime peccatores carne, et qusedam ab ejuspassione dissensio; sicut
merito suseimpietalis donis Dei privaritur ; etiam ipsa animse dplpr, quse tristitia
nuncupalur, dissensio
sanitas corporis creberrime non solum a peccalori-" .est ab his rébus quse nobis
^plentihus acçiderunt.
bus, verum etiam a juslis subtrahilîir, causis nostram Sed tristitiara plerumque .prsecedil metus, qui et
infirmilaïem laientibus, Deo vero indubilanler paten- ipse in .anima est, non in .carne, Dolorem autem
tants. Et quoties quis infirmalur, vel quocunqu'e lan- carnis non prsecedil
ullus^quasi metus.carnis, qui
guoredeprimitur, nunquidinesteisanilas? Si unquam ante dolorem in, carne senliatur. Voluptatem yerp
decubuisses, potuisses jagnosceredefuis.setibi sanita- prseqedit,appëtilus quidam, qui sentitur in carne
tem dicendocum Prophètâ salutaritefpoenilente : JVon
quasi cupiditasejus, sicut fames.et ^sUis,,et ea quse
est sanitas in carne mea a facie iroe tuât., non estpax in geifitalibus usitalius libido nominalur, cum
hpç
ossibus meis a fade peccatorum meorum (Psal: .sit générale vocabulum oninis
èi cupidilalis.]. f liera
xxxviïjï, 8); paulo post -.Quoniam lumbi meîim- subdendo : . -..---, .. .-.,.; ->. .
pleti sunt iïlusiônibiis , et non esl sanitas in-carne mea> ' JOANNES
v. Ël r\ SCPTCS.
(lbïd. 8). Dominus per prophetam : Omneca-
put languiduni, et opine cor moerens; a planta pedi's (Cap. të, num: 171;sëçt.'iO:) e N'ûtla siquidem
usque qâverlïçem non est in ëo sanitas (Isa. i, 6). rationalis natura est, qéé.'non vèlil fûgëre miseriam,
*Namjicet oegrbtânïibus nobis iii memoria nostra sit et perveniread beaiïtudiîiem, aut gûèlaia bëdtithië vê-
reçordalio sanitalis, quam appetimus etoptamus, tit récëdér'eniiseramqueèsse.
déesse tamen nobis saniialem cognosciinus et plnri- CORRECTIO.
miim doïemus. Àç per hoc non, est tune in natura
f Cur non attendis diabolum et angelos ejusvguf
npslra sanitas, quamvis in memoria recordemur il- Stata beatitate voluntarie
lius : quoeflpîi est animse nostrse subslantia, sed do- -factos racessisse.,.. miserosque
nunquam a miseria velle recédera,Toeque ad
num divinï muneris, collatirai noslras substàntïse. .beatiludinem
pervenire; maxime,dieente Dominoad
j, .UndeAugustinus in libro dp Civitate Deiquarto de- iJpb : Qui factus est ut nullum iimerett.(Job w, -24).
jCimp^cap. 15) :;[Denique, ut breviter dicatur, in .Unde beatus Gregorius in Moralibus, libro .trigësimo
..iUiuspecçatip,oenatquidinobedienti3eiiisiinobedientia quarto (cap. 17) : [Factus est ergo,nt nullum limeret.
mributaest? Nam quse hominis esl alia miseria, nisi Nullum videlicët, quia nec
Deum, sed neque hoc
 1223 S. PRUDENTII TRECENSISEPISCOPI 1224
quod passurus est metuit. Cui felicius nimirum fue- A Annon erat natura Cain, qui primus omnium
rat timendo vitare supplicia, quam non limendo to- mortalium invidisefacibus accensus fratrem suum
ierare; appetilum itaque celsiludinis vertit in rigo- occidit? Audi qualiler et ipse punilus sh: Dixitque
rera mentis, ut damnatus jam Per duriliam se maie . ad eumDominus: Quid fecisti ? vox sanguinis fratris
esse [al., egisse] non sentiat, qui prseesse per glo- tui clamâtad me de terra : Nunc ergo maledictuseris
riam quserebat. Nam, quia jus qusesilse polestatis super lerram, quoeaperuit os suum et suscepit sangui-
non obtinuit, quasi quoddam superbise suse reme- nem fratris lui de manu tua : Cum operalus fueris
dium insaniam iusensibilitaiis invenit,«et quia pro eam, non dabit fructus suos : vagus et profugus eris
feclu transgredi cuncta non poluit, despectu se con- super terram. Dixitque -Cain dd Dominum : Major
tra cuncta prseparavit.] f In eodem Gregorius (Ibid.): est iniquitas mea quam ut veniammerear. Ecce eji-
Cor ejus indurabitur quasi lapis, cor enim antiqui ciesmehodie a facie terroe, et a facie tua abscondar,
hoslis ut lapis indurabitur, quia nulla unquam con- et ero vagus et profugus in terra : omnis igilur, qui
versionis poenilentia mollietur. f De qua re quia in- invenerit me occidet me. Dixitque ei Dominus :
sequentibus mulla prosequeris, et nos intérim fa- Nequaquam ila fiel ; sed omnis qui occiderit Cain,
venle Domino respiremus. seplup'lumpunietur. PosuilqueDominus Cain signum,
CAPUT XVI. B ut non eum interficeret omnis qui invenisset eum
De eo quod nulla natura naluram punit, et nihil aliud (Gen. iv, 10-15). Item : Dixitque Lamech uxoribus
essepoenaspeccatorum, nisi peccata eorum. suis Adoeet Selloe: Audite vocemmeam, uxores La-
Sexlus decimus phanlasiarum luarum horror a mech, auscultalesermonemmeum quoniam occidi vi-
veritate, atque auctorilate Veleris et Novi Testa- rum in vulnus meum, et adolescentulum in livorem
menti omnimodo convincilur alienus. Ita quippe meum ; septuptumultio dabitur de Cain, de Lamech
virus tuse perlidias cudilur. vero sepluagiessepties(Gen. iv, 23, 24). Audis pu-
JOANNES SCOTUS. nienles, audis punitos ; et audes gannire natura non
naturam ?
(Num. 1. in T.) e De eo quod nulla nalura natu- puniri
ram punit, et nihil aliud esse poenaspeccatorum, nisi
peccata eorum. Aut igilur falsum est quod verax Scriptura testa-
CORRECTIO. tur, el verum erit quod fallax ficlio comminiscilur ;
f -Quod Deus puniat peccatores, omnes divinorum aut si nullatenus ratio admitlit Veritalis Scripturam
eloquiorum paginastesianiur. Negas ergo Deum esse posse mentiri, sequitur per omnia falsum esse quod
naturam qui punit, et angelosaposlatas, atque ho- tua falsitas adinvenit. Annon est natura, qui dicil:
mines transgressores, quos punit.: Nam de diaholo G Delebohominem, quem creavi, a facie terroe, ab ho-
per prophetam ad Deum dicilur : Nunquid non tu mine usque ad animanlia, a replili usque ad volucres
percusiistisuperbum,vulnerasti dracônem?(Isa. LI,9.) coeli.Poenitetenim me fecisse eos : Et infra : Finis
Et item : Tu humiliasti sicut vulrieratum superbum. universoecarnis venit coram me : replela esl terra
In brachio virtutis luoedispersisli inimicostuos (Psal. Aniquitate a facie eorum, el ego disperdam eos cum
xxxxvui, 11). Et rursum : Tu confregisticapita dra- lerra. El rursum : Ecce ego-adducam diluvii aquas
conit-: dedisti eum escam populis jEthiopum (Psal. super terram, ut interficiant omnem carnem, in qua
LXXIII,14). Peccanti vero homini diclum est utique spiritus v'uoeest subler coeluni.Universa,quoein lerra
a Deo : Maledicla terra in opère tuo (Gen. m, 17): sunt, consumentur (Gen. vi, 7, 13, 17). Et "ite-
Cum operalus fueris eam', non débit fructus suos rum : Cumque transissent septem dies, aquoediluvii
(Gen. îv, 12). Spinas et tribulos germinabit tibi : In inundaverunl super terram : Ruptique sunt omnes
sudore vultut tui comedespanèm tuum cunctis diebus fontes abyssi magnoe,et calaractoecoeliaperloesunt, et
vitoeluoe, donec rëverlaris in terrant de qua sunt- factoesunt ptuvioe super lerram quadraginta diebuset
pluses, quia pulvis es, et in pulverem-reverterit quadfaginlanoclibus-(Gen.vu, 10, 11,12). Et infra :
(Gen. m, 18,19). Audis Deum punientem hominem-.'p. Quindecimcubilis altior fuit aqua super montes, quos
que punitum ? et non solum hominem, veruin eliam operuerat. Consumptaest omniscaro quoemovebalur
lerram in poenam illius punitam ? et negas nalura super terram, volucrum, animantium, bestiarum, om-
puniri naturam ! Ilem dixit Dominus Deus ad ser- niumquereplilium,guoereplant super lerram, universi
pentent : Quia fecisti hoc, maledictuses inler omnia homines,et cuncta in quibus spiraculum vitoe est, in
animanlia et bestiasterroe: Super pectus tuum gradie- terra mortua sunt. Et delevilomnemsubstantiam quoe
ris, et terrant comedes cunctis diebus vitoeluoe. Ini- erat super terram, ab homine usque ad pecus, tam re-
micitiat ponant inler te et niulierem, el semen tuum ptile quam volucrescoeli; el deletasunt de ierrà (Gén.
et semen illius :ipsa conteret caput tuum, et lu insi- vu, 20,21,22,23). Quid manifestius aul ceriiusquàs-
diaberis calcaneoejus (Gen. m, H). Mulieri quoque riiur? Deus ulique nalura est incorpofea, incommula-
dixit : Multiplicabooerumnastuas el conceplus tuos : bilis, omnipotens, sempilerna, creatrix aliarum om- .
in dolore paries filios, et sub viri potestate eris, et nium naturarum, corporalium atque incorporalium,
ipse dominabitur tui (Gen. m, 16). Audis punitum et mutabilium. Eccé verax Scriptura Deum clamât
angelum, pariterque feintaam ; et diffiteris nalura delevisse creaturas hominum, volucrum, bestiarum
puniri naluram ! atque reptilium, quse quia mentiri nunquam polesl,
 1225 DE PROEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1226
cerlissime nos docet credere, et libère confueri na- , i Ihseum(Cap. xx,28.-) ila cdisserit. [Duplicemaulem
turam, punira naturam. esse gehennam nimii ignis el frigoris in Job, ple-
Quse tamen punilio in quibusdam abolilionem nissime legimus. f Beda ni expositione Parabola-
31 in medio) ;
omnimodam, in quibusdam temporariam operalur. rum Salomonis (lib. m, cap.
Nam animanlia ralionis experlia «mnimode consumi Non timcbit domui suoe a frigoribus nivis ; pos-
ratio et auctoritas indicant; rationales vero creatu- sunt autem frigora nivis eliam lormenta seieraa
ras non omnimode, ita ut non sinl : verum ita ut inlelligi, quse igné et frigora misla esse legi-
ac congrue pro modis sibi competentibus ordU mus. Cum dicitur : Ibi fletus et stridor dentium
juste
natas atque judicalse sint quidem per substantiam, (Matth. vm, 12), fletuni quippe oculis, ignis et fu-
sed non sint per misericordiam, quam, in poenis mus, slridorem vero dentibus solet frigus gignere.
meritis construise, nunquam consequi merebuntur. Unde et beatus Job de poenis reproborum lbquens
Nempe ignem et sulphur pluit Dominusa Domino, et asternis : Ad calorem, inquit, nimium transeant ab
consumpsit homines et omnia quoefuerant in Penta- aquis nivium (Job xxiv, 19).] f Sin vero eadem du-
poli (Gen. xix, 24) ; in lot plagis a Domino in iEgy- plex poena non ad duplicem substantiam aquse et
ptios illatis, semper Dominus facere, et creaturse ignis, sed ad unam, videlicët ignis referenda polius
Domini volunialem exsequentes inducuntur. Num B sestimatur, potest,. secundum Philippum presbyte-
erant nalurse maris Rubri fluenla, quse Pharaonem rum explanatorem beati Job, et ila inlelligi, qui de
el ejus exercitum interfecerunt (Exod. xiv,28)?Non memoratis beali Job verbis ita Iocutus est (in Job,
erant naturse ignis in eremo serpentes, et exlermi- lib. u, c. 24, sub finem).
nalor, qui lot hominum millia peremerunt ? (Num. [Quasi duas gehennas sanctus Job dicere videtur
xxi, 6, 7 seq.) Sed quid de Scripturis lanta con- ignis et frigoris, per quas diabolus, hserelicus et
geri necesse est? cum facta quolidiana nos doceant homo impius commuletur, cum in Evangelioduplicis
nunquam naluram nisi natura puniri. Aut enim hujus poensesibi dissimilis auclorilatem non ha-
ipse Creator naturarum Rebelles sibi atque inobe- beamus. Certum quidem est non minus quam in igné
dienles naluras rationales nutu omnipotentissimo esse aduslionis in frigora ; sed si gehenna lanlum-
punit aut aliquando manifesta, aliquando occulta, modo ignis est, forte in ipsa talis sensus cruciatuum
nunquam tamen injusto judicio naturas '
creatas a fiet illis qui in ea torquebuntur, «l nunc quasi
naturis crealis puniri jubet vel sinit. ignem ardentem senliant, nunc nimii algoris incen-
Nunquid homo hominem interficiens, aut bestia dium ; et poenaliscommutalio, nunc frigus sentien-
bestiam, vel avisavem, seu ignis ligna, siveferrum, tibus, nunc calorem, quasi de loco ad locum alium
quselibet animanlia non sunt naturse, punienlia et G transitas sestimelur. Et inde fbrtassis illud sit quod
punita? Siquidem veneno, boletis nïmiaque quo- Dominus ait in Evangelio : Mitlite illum in tenebras
rumlibet ciborum edacitate, potusque superflui exleriores, illic erit fletus el stridor dentium (Matth.
ebrielale, multos perimi et audivimus et dolemus: xxu, 13) ; ut hic stridor dentium de rigore frigoris
de qua re nulla inter cathelicos tractatores unquam oriatur. Ubi et similitudinem quamdam ex nostris
dissonantia fuit. corporibus aliquatenus possumus invenire, in qui-
Illud vero quod addis peccatorumpoenasnihil esse bus, ex fellis rufi abundanlia,' quod est calidissi-
aliud quam peccata eorum. Quomodo nunc peccata mura in lopicis morbis, inlolerabilis rigor prsecedit
poenas peccatorum enuntias, quse hactenus nihil ignem febri ardentissima secuturuin. Et dicuntur a
esse confinhare molitus es? Quomodopeccata, quse rnedicis hsecduo qusesibi contraria dignoscuntur, ex
nihil sunt, poensepoterant esse, quse, secundum te, una fellis maieria in homine procreari.] f Rëatus
simililer nihil sunt? Sed quia poenas nihil aliud Gregorius in Expositione Job, lib. xn.
quam conscientiam peccatorum juxla Origenem, vel [Et ignis devorabit labernacula eorum qui munera
secundum le solum absenliam beaiitudinis vis intel- libenter accipiunt (Job xv, 34) : sin vero eorum ta-
ligi, et in sequenlibus loquacius imo fallacius ea .j. bernacula corpora debemus accipere in quibus illo-
exsequeris, locissuis (Chrislo propitio) de singulis rum animse habitant, ignis eorum tabernacula de-
videamus. Sequeris igitur, et dicis. vorat : quia qui hic in menle ardent igné avaritise,
JOANNES SCOTUS. illic etiam in carne concremantur ignibus gehennse.]
Idem in libro xvi (cap. 26) : [Nonne succisa est
(Cap. 16, num. 2, sect. 1.) e In magno itaque f
oelerniignis ardore nihil aliud sit poenalis miseria, erectio eorum, el reliquias eorum devorabit[al., devo-
quam bealoefelicitalis absenlia. ravii] ignis (Job xxu, 20)? Hic namque iniqui erecli
sunt, quia in pravis aclionibus extolluntur, quia
CORRECTIO. et perverse agunt, et lamen pro perversis actibus
f Ast orlhodoxi tractatores non solum aliam poe- minime feriuntur : peccant el florent, peccata au-
nam, verum etiam duplicem esse poenam gehennse gent, et tërrena bona mulliplicanl; sed eorom ere-
senliunt auctorilate sanclse Scriplurse, qua per ctio tune succidetur cum vel a prsesenli vila ad in-
beatum Job dicilur : Ad nimium calorem iranseat ab terilum, vel a conspectu selerni judicis ad seternum
aquis nivium (Job xxiv, 19). Quorum sanctus Hie- gehennse incendium perlrabuntur. Quia, etsi hic
ronymus in expositione Evangelii secundum Mat- . morluam suam carnem relinquunt, ipsam quoque
TATROL.UXV. 39
 "' '
1227 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1228
in resurreclione recipiunt, ut cum carne-ardeanl, in A tione pascunlur. Unde quibusdam dicitur : Vosautem
quâ peccaverunt. Sicul enim eorum culpa in mente in carne non estis, sed in spirilu (Rom. vm, 9). Ne-
fuit et corpore, ila eorum poena in anima erit pa- que enim in carne non erant, qui per magistri Epi-
riter et carne. Quia ergo nec hoc eis erit liberum a stolas exhorlationis eloquia suscipiebam ; sed quasi
tormento, qiiod hic morluuui relinquunl, recle nunc jam non in carne esse est, de amore carnalium nihil
dicitur : Reliquias eorum devorabit ignis.] f In eodem habere. At contra iniquus iste, quia omne gaudium
(lib. xv, cap. 50) : Et sicut favillaquam turbo disper- suum in carnali vila posuit, in labernaculo carnis
git ante omnipolenlis Dei oculos (Job xxi, 18). Ini- habitavil; quam videliCet carnem cum in resurre-
qui vita favilla esl, quia, elsi apparat ad momentum clione receperit, cum ea gehennse ignibus iraditus
viridis, ab ejus lamen judicio jam consurapta cërni- ardebit, luncab ea educi appétit, tune ejus lormenta
tur, quia consUmplioni esl seternse depulata, hanc évadera, si valeat, quserit, tune incipit velle vilare
favillam turbo dispergil, quia Deus manifestusveniet, quod amavit : sed quia eamdem carnem Deo prsepo-
Deus noster et non silebit. Ignis in conspectu ejus suit, judicante Deo agitur ul ex ea amplius in igné
ardebit, et in circuilu ejus lempestas valida (Psal. -crucietur. Hic ilaque èam relinquêre non vult, et
XLIX, 5, 4). [ Hujus enim tempestatis turbine ab tamen ab ea abslrahitur. Illic eam relinquêre appétit,
seterni conspectu judicis iniqui rapiuntar, et qui B et lamen in ea propler supplicia servalur. Ad au-
bic menlem desiderio perverso solidaverunt, ibi gmentait! ilaque lorraenti et hic de corpore nolens
palese et favilla? vidêbuntur, quia eos ad seterna • educitur, et illic in corpore tenelur invitas. Quia
supplicia turbo rapiens asportat.] f In èodein (lib. ergo ejus spiritus carnem, quam sibi maie amando
îv, cap. 17)i prseposuit, evadere in tormento volet, et non valet,
[Devorabiteum ignis qui non succenditur [al. sue- *ecie nunc dicitur : affligëtiir reliclus in taberhaculo
cendelur] (Job xx, 26). Miro valde modo pauois suo.] f Idem in libro nonO (cap. 58).
verbis expressus est ignis gehennse. Ignis nam- [Antequamvadam et non revëridr ad terram tene-
que corporeus, ut esse ignis valeat, corporeis in- ~brosamet operlammorlis caligine (Job t, M). Quid
digel fomenlis, qui cum necesse est ut servetur, enim terras tenebrosse nomine nisi*terra târlari
per congesta ligna procul dubio nutritar, nec va- claustra signahiur, quse sèiërhsè môriîs caligo ope-
let nisi succensus esse et nisi refotus subsistera, rit? quià dàmnatos qùosque in 'përpetuûîn a vila lucis
At contra gehennse ignis cum Sit incorporeus, et in [al., vita luce] disjungit : nec immérité iiifernusterra
se missos reprobos corporaliler exurat, nec studio dicitur, quia quiquî [al., qmcunqiiè] ab eo capti
huniano succenditur, nec lignis nutritar : sed creatus fiierintstabilitéPténentur. Scriptum quippe esl: Gene-
semel, durât inexslinguibilis, et succensione non in- ** ratio proeleril, et gchëratioativè'nii, ïérràveroin oeter-
digel, et ardore non caret. Bene ergo de hoc inique itum sial. Recie igitur inferni elausti'â téiiébrosa terra
dicilur : Devorabit eum ignis qui non succenditur. nominantur, quia quos puiiiendos àccipîunt, nequa-
(Job xx, 26.) Quia Omnipolenlis justitiâ fulurorum quam poenà transitoria vel fâhtasticà; i'mâginalionè
prsescia, ab ipsa mundi origine gehennse ignem crea- cruciant, sed ultione solida përpètuse damnàlionis
vit, qui in poena reproboriun esse semél inciperat: servant. Quse aliquando tamen loci àppellatione si-
sed ardorem suum eliam sine lignis nunquam finjret. gnantur, propbëta atlestanle, qui ait : PortaVerunt
Sciendum vero est quod omnes reprobi, quia ex ignominiam suam cum his qui descëndùhiin lacum
anima simul et carne peccaverunt, illic in anima (Ezech. xxvi, 20). Infernus ergo et terra uomina-
pariter ei carne crucianiur. Unde per Psalmislam tur quia suscèptPs Slabilitër tenet, et lacus dicilur
dicilur : Pones eos ut clibanum ignis, in lempore quia hos quos seriiel éeperit, semper fluctuantes et
vullus lui ; Dominus in ira sua coniurbabit eos et trepidos tormenlis circiimfluentîbus absorbet. Saii-
devorabit eos ignis (Psal. xx, 10). Clibanus namque ctus autem vir sive sua séu humani generis voce di-
inlrinsecus ardet; isyero quiab igné devoraïur, ab milti se postulat, antequam vaAat; ii'bn quia ad ter-
exteriori incipit parle coneremari. Ut ergo sacra ». ram tenebrosara qui culpam deflècturiis est, sed quia
eloquia ardere et exlerius et inlerius reprobos de- ad hanc procul dubio qui plangerè nèglèxil [àï., negli-
monstrarent, eos el ab igné devorari, et sicut cli- git], vadil. Sicul dëbitOri suo créditbr dièii : Sblve
banum poni testantur, ut per. ignem crucientur in debitum priusquam pro debitô*constringaris ; qui
corpore, et per dolorem ardeanl in mente. Unde hic tamen non constringilur, si quod débet sôlvere non
quoque; cum de hoc impio diceretur devorabit eum moralur. Ubi el recte subditur : No» reverlar; quia
ignis qui non succenditur, prolinus de ejus spirilu nequaquam ultra misericordia parcenlis libérât quos
additur : • semel in locis poenalibusjustilia judicanlis damnât :
Affligitur [al., affligetur] reliclus in labernaculo quse adhuc subiilius loca describunlur. Cum dicitur
suo ; iniqui enim tabernaculum caro est (Job xvm), terra miserioe et tenebrarum, miseria ad dolorem
quia ipsam lselusinhabitat, el, si sit possibile, optai ut perlinet, et lenebrse ad csecitatem. Ëa ergo quse a
eam nunquam relinquat, justi vero, quia gaudium conspecta dislricli judicis expulsos tënel miserise
suum in spe coelesliumponunt, eorutnquè conversalio et tenebrarum terra perbibelur, quia foris dblpr
n coelisest (Phil. m, 20), et Cranadhuc in carne sunt, cruciat quos divisos a vero lumine inlus csecilas
quasi in carne jaih non sunt, quia nullacarnis delecta- obscurat; qiiamvis miserioe"e( lènebrariiin lërr^ ta-
1229 DE PROEDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1230
tëlligi et aliter potest. Nam hsec quoque terra in A j vi, 7, 9). Hinc in Babylonis damnatione dicitur :
qua nasciirtur, est quidem miserise, sed tenebrarum Quantum exaltavit se et in deliciis fuit, tantum date
lion est, quia mulla hic corruptionis noslras mala illi tormentaet luctum(Apoc. xvui, 7). Si igilur juxtà
gàiimûr, séd tamen adhuc in ea per conversiônis modum cuipsepoena dislinguitur , constat nimirum
graliàin ad lucem redimus verilate suadenle, qùsè quod in suppliciis ordo servatur; el nisi tormento-
ait : Ambulàte dum lucem habetis, riè vos tenebrë funi summàm meritorum âcts dirimerent, nequa-
comprehendant(Joan. xu, 35). Illa vero simul mise- quam judex veniens dicturum se messoribus èsse
rioeel tenebrarum terra esl, quia quisquis ad tole- perbibéret : Colligiteprimum zizania, et ligate ea in
randa ejus mala descendent, neqUaquamulterius ad fasciculos ad comburendum (Matth: xm, 30). Si
hicem redit. In cujus adhuc descriptione subjungi- enim nullus in suppliciis ordo servabilur, cur com-
tur : Ubi umbra morlis, ël nullus ordo (Job x, 22) : burenda zizania in fasciculis liganlur? Sed nimirum
Sicut mors exlerior ab anima dividit carnem, ita fasciculos ad comburendum ligare est, hos qui
mors interior a Deo séparât animam. Umbra ergo selerno igni tradendi sunt pares paribus sociare, ut
morlis est obscuritas visionis [al., divisionis], quia quos similis culpa inquinat par etiam poena con-
dainnâtus quisque cum selerno igné succenditur, ab, stringal, et qui nequaquam dispari iniquilate polluli
interno lumine tenebratur. Natura vero ignis est, B sunl, nequaquam dispari tormento crucienlur :
Ut ex sëipso et lucem'exhibeat, ël concremationera, qualenus simul damnatio conterai quos simul elatio
séd transactorum illa ultrix flanima vitiorum con- sublevabal; quosque non dissimililer dilalavit am-
cremalionem habet et lucem non habet. Hinc est bilio, non dissimilis afflictioarigustel,' et par cruciet
ënirn quod reprobis Verilas dicit : Discedite a me, flamma supplicii quos in igné luxurise paT succendit
maledicti, in ignem oelernum,qui paratus est diaboloi flamma peccati. Sicut enim in domopatris mahsiones
et angeliséjus (Mallh. xxv, 41) ; quorum rursus om- inultoe sunt (Joan. xiv, 2) pro diversilate virtutisj
nium corpus in unius persona significans, dicit : sic damnatos diverso supplicio gehennse ignibus
Ligate ei manus et pedes, et miltite eum in tenebras! subjicil dispariliias criminis; quse scilicet gehenna
exleriores (Matth. xxii, 13). Si ilaque ignis qui re- quamvis cunctis una sil, non lamen cunclos una
probos crucial, lumen habere poluisset, is qui re- eademque qualitale succendit. Nam , sicut uno sole
pellilur, nequaquam mitti in tenebras diceretur. omnes langimur, nec tamen sub eo uno ordine
Hinc etiam Psalmista ail : Super eos cëcidil ignis, et; omnes sesluamus , quia juxta qualilatem corporis
non viderunt solem(Psal. tvu, 9) : ignis enim supëf» senlilur eliam pondus caioris, sic damnatos et una
impios cadit, sed sol igné cadente non cernilur; G est gehenna, quse afficit, et lamen non una omnes
quia quo illos gehennse flamma dëvorat, a visione, qualitale comburil; quia quod hic agit dispar vale-
veri luminis csecat, ût el foris eos dolor combuslio-, tudo corporum; hoc illic exhibet dispar causa me-
his cruciet, et intus poena csecilatis obscuret. Qùa- ritorum. Quomodo ergo nullus inesse ordo .supplicii
tenus qui àuciori suo corpore et corde deliquerunt, dicitur in quibusprofecto quisquejuxta modum cuipse
simul corpore et corde puniantur, el utrobique poe-, cruciatur ? Sed sanctus vir, postquam umbram mor-
nas semiant qui dum hic viverent pravis suis dèle- lis inlulil, quanta sit confusio in damnaiorum mente
ctationibus ex 'utroque serviebant. Unde bene per. subjungit : El nullus ordo. Quia ipsa quoque sup-
prophetam dicitur : Descënderuhl in infernum cumj plicia quse ordinata sunt, ordinata procul dubio iii
amis suis (Ezech. xxxu, 27).' Arma quippe peccari- corde morienliura non sunt. Ut enim paulo superiug
tium sunl membra corporis quibus perversa desi--, diximus, dum damnalus quisque foris flamma suc-
deria quse concipiunt exsequunlur. Unde recle perj. cendilur, intus csecitatis igné devoratur. Alque in
Paulum dicilur : Neque exhibealismembravestra ar- dolore positus, exlerius inlëriusquë confunditur, ut
ma iniquitalis peccato (Rom. vi, 13): cum armis ergoj sua dexlerius confusione Crucietur. Repulsis ërgo
ad infernum descendere est, cuin ipsis quoque mem-. ordo in supplicio non erit, quia in èorum morte
bris, quibus desideria voluptalis expleveruirt, seternii atrocius ipsa confusio mentis ssevit, quam tamëh
judicii lormenta tolerare. Ùt cunélos[ai., tune eos]i mira potentia judicantis seqoitas ordinal ut poenâ
Undiquédblor âbsorbeat, qui hune, suis deleclaiio1- animum [al,, âniinain].quasi ihôrdinate [al., inordi-
nibus subdili, undique conlra justiliam juste judi- nata] confundat. Vel cei-te abesse brdo suppliciis
canlis pugriant. dicitur quia , quibuslibet rébus in poenam surgenti-
Mirumvero esl valde quod dicitur : Ubi nullus ordo0 bus, propria qualitas non servatur; ûnde et pro-
(Rom. xxxix, 22). Neque eniin omnipotensDeus, tiniis subinferlur : Et sempiternus horror inhabitans
qui mala béne punit, inordinata e'ssé nullo modo B i [àl., inhabitat] (Job x, 22) , in hujus yilse tor-
vel lormenta permittit, quia ipsà quoque supplicia a mentis timor dolorem habet, dolor timorem non
quseex lancé juslilise prodëunl, iriferri sine ordine e li:tbei. Quia nequaquam mentant niélus crucial cum
nequaquam possunt; quomodo 'namque in suppli-. patïjàm coepefiiquod mëtuëbât; infernum vero et
ciis ordo "nonerit, dum damnatum qiiémquë juxtaa imibrâ mortis obscurat, et sempiternushorràr inha-
modum crîiiiinis retributio sequitur. uliionis ? Hinc c bitài, qiiia ejus ignibus tradili, et, in suppliciis dolo-
quippe scriptum est : Patentés polehi'ertormenla pa- ,. rèni senliunt ;"-et in doloriS anguslia puisante se
fièntiir, et fbriioribus fàrlior iiislat cruciatio (San.K semper payore feriuntur, ul et quod liment tolèrent,
 1251 S. PRUDENTU TRECENSIS EPISCOPI 1232
et rursus quod tolérant, sine cessatione perlimescant . A cruciat, credendum est quia lumen ad tormentum
De his elenim scriptum est : Vermis eorum non mo servat, quod si approbare teslimoniis in sua expres-
rielur, et ignis eorum non exstinguetur (Isa. LXVI , sione non possumus, superestut e diverso doceamus,
24) ; hinc flamma, quse succendit illuminât, illini; Très quippe Hebrassegenlis pueri per Chaldasirégis
(ut superius verba Psalmistse [Ps. xxxvn, 9] edo - imperium, succensis camini ignibus, ligatis manibus
cuimus) ignis qui cruciat, obscurat. Hinc meluis pedibusqùe , projecli sunt, quos tamen, cum idem
amiltitur, cum tolerari jam coeperit quod timeba- rex in camini inçendio miseratus exploraret, illoesis
tur : illinc et dolor dilaniat, etpavor angustat. Hor- vestibus déambulantesvidit (Dan. m, 22,24,50 seq.,
rendo igitur modo erit lune reprobis dolor cun i 92). Ubi aperte colligitur quia , mira dispensatione
formidine, flamma cum obscuritate ; sic, sic videli- [al., dispositione] Conditoris, ignis qualitas in diversa
cët a damnalis senliri pondus summse sequitalii: virtule temperata, et vestimenla non atligit, et vin-
débet. Ut, quia a voluntate Conditoris nequaquan i cula succendit, sanctisque viris el ad inferendum
sunt verili discrepare dum viverent, in eorum quan- tormentum flamma friguit, et ad solulionisminisle-
doque inleritu ipsa a suis qualitatibus etiam lor- rium exarsit. Sicut ergo electis ignis ardere novit ad
menta discordent ; quatenus quo se impugnant. solatium , et tamen ardere ad supplicium nescit,
cruciatus augeant, et cum varie prodeunt, mullipli- B ita e diverso gehennse flamma reprobis et nequa-
ciler sentiantur. Quselamen supplicia in se diversos, quam lucet ad consolalionis gratiam, et lamen lucet
et ultra vires cruciant, et in eis vilse subsidium ex-• ad poenam. Ut damnalorum oculis ignis supplicii el
stinguentes [al., exslinguendo] servant, ut sic vitam nulla claritale candeat, et, ad doloris cumulum, di-
terminus puniat, quatenus semper sine termine lecli qualiler cruciantur oslendat. Quid aulem mi-
cruciatus vivat; quia et ad finem per lormenta pro- rum, si gehennse ignem credimus habere supplicium
perat, et sine fine deficiens durât. Sic [al., sil] simul obscurilatis et luminis, quando expérimenta
ergo miseris mors sine morte, finis sine fine, defectus novimus, quia et tsedarum flamma lucet obscura ?
sine defectu ; quia et mors vivit, et finis semper Tune edax flamma comburit quos nunc carnalis
incipit, et deficere defectus nescit. Quia igilur el delectatio polluit; lune infinité païens inferni bara-
mors perimit, sednonexstinguit; dolor cruciat, sed tlirum dévorât quos nunc inanis elatio exallat ; atque
nullatenus pavorem fugat; flamma comburit, sed ne- qui quolibet ex vitio hic voluntatem callidi persua-
quaquam tenebras deculit [al., disculit] : quantum soris expleverunt, tune cum duce suo reprobi ad
per notiliam prsesenlis vilse colligitur, supplicia or- tormenta perveniunt. Et, quamvis angelorum atque
dinem non habent, quse non suam per omnia quali- hominum longe sit natura dissimilis, una lamen
latem tenent : quamvis illic ignis el ad consolationem ^ poena iinplicat quos unus in crimine realus ligat ;
non lucet, et tamen ut magis lorqueat ad aliquid quod bene ac breviter insinuât prophela qui ait :
lucet.- Nam sequaces quosque [al., quoque] suos se- Ibi Assur, et omnis multiludo ejus et in circuilu ejus
cum in tormento reprobi flamma illustrante visuri sepulcra illius (Ezech. xxu, 12). Quis namque Assur,
sunt, quorum amore deliquerunt, quatenus qui superbi régis nomine, nisi ille per elalionem cadens
eorum vitam carnaliter contra prsecepla Conditoris antiquus hostis exprimitur, qui, pro eo quod multos
amaverant, ipsorum quoque eos intentas in au- ad culpam perlrahit, cum cuncta sua multiludine ad
gmenta [at., augmentant] suse damnationis afïligat. inferni claustra descendit ? Sepulcra autem morluos
Quod profecto Evangelio teste colligimus, in quo, tegunt. Et quis alius mortem acrius pertulit quam
Veritate.nunliante , dives j)le, quem contigit ad is qui, conditorem suum dispiciens, vitam reli-
seterni incendii tormenta descendere, quinque fra- quit ? Quem videlicët mortuum cum humana corda
trum describitur meminisse (Luc. xvi, 27, 28) ; qui suscipiunt, ejus procul dubio sepulcra fiant [al.,
Abraham petiit ut ad eorum eruditionem eum mit- sunt]. Sed in circuilu illius sepulcra ejus sunl,
terét, ne illuc eos quandoque venientes par poena quia in quorum se mentibus nunc per desideria
cruciaret. Qui igitur ad doloris sui cumulum pro- sepelil, hos sibi poslmodum per tormenta conjungit.
pinquorum absentium meminit, constat procul dubio " Et quoniam nunc in semetipsis reprobi malignos
quia eos ad augumentum supplicii paulo post potuit spiritus illicita perpetrando suscipiunt, tune sepul-
etiam prsesenles videre. Quid autem [al., ergo ei] cra eorum cum mortuis ardebunl.]
mirum si secum quoque reprobos aspiciat cremari, f Cur aulem incredibile sil illic jam in acternuni
qui, ad doloris sui cumulum, eum quem despexerat, damnatos fore miseras, cum in hac vita adhuc sub
in sinu Abrahse Lazarum vidit? Si ei, cui ut poena spe poenitenlise degenles multis miseriis contingat
cresceret, et. vir eleclus apparaît, cur non creden- involvi ? De quibus beatus Gregorius, in libro Mora-
duin sit quod videre in supplicie ecs etiam qups lium xx (cap. 15). Ita disserit : [Squalentes calami-
centra Deum dilexerat possil? qua ex re colligitur tate et miseria (Job xxx, 5.) ^Egra namque caro si
quod eos quos inordinate nunc reprobi diligunt, studiose curari negligitur, squalore desuper duclo
miro judicii ordine secum tune in loruieniis vide- in infirmitale deterius gravalur, et, dum calamilàli
buut, ut poenam proprise punilionis exaggeret illa asgriludinis negligentisemiseria aditur, gravior mo-
Auctori prseposita carnalis cognalio, pari anle oculos lestia oborto [al., oborta] squalore toleratur. Nalura
ullioiie damnata. Ignis ilaque qui in obscuritate igilur humana bene condila, sed ad infirmitatën'
1233 DE PROEDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1234
vilio proprisevoluntalis lapsa, in calamitalem ceci- J^ inferno damnatis altribuis, et a miseris miseriam
dit, quia pressa innumeris necessitalibus, nihil in demis. Dicisenim :
hac vila nisi unde affligeretur invenit ; sed cum JOANNES SCPTCS.
eisdem naturse nostrse necessitalibus plerumque,
plusquam expedit, deseruimus, meniisque curam (Cap. 16, num. 3, sect. 1.) 8 In qua tamen nullus
non habeat insilam sibi naluraliter absentis
negligimus, ex miseria negligenlise infirmitati no- erit qui
strse addimus squalorem cuipse. Nécessitâtes nam- beaiitudinis notionem, ejusque desiderium, ut eo
que naturales hoc habere valde periculosum soient, maxime torquealur quo ardenter appelât, quod ju-
quod.saepein eis minime discernilur quid circa illas slum Dei judicium comprehendere non sinat; qui
per ulilitatis studium, et quid per voluplalis vitium procul dubio appëtilus in misero non esset, si penilus
non haberet. Occullissimo itaque veris-
agalur. Crebro enim, occasione seduclionis inventa, quod appétit
dum nëcessitati débita reddimus, voluplalis vilio simoquemodoin profundissima suppliciorummiseria
deservimus, 'et infirmitalis velamineanle discrelio- damnali habebunt félicitaient, et non habebunleam;
nis oculos excusalio nostra se palliai, ac quasi sub habebunl quidem quamdam notionemad ejus memo-
patrocinio explendse voluptatis occultât; inlirmi- riam ; vullum vero ejus in fructum contemplationis
lalem vero naturse noslraspernegligeniiam relaxare, 'B non habebunt. Quam profeclo felicitalis notionem,
nihil est, aliud quam calamitàti miseriam addere, ac miseri, ul diximus, non haberenl in sua memoria, si
vitiorum squalorem ex eadem miseria mulliplicare. non aliqua ejus scientia fieret in sua nalura. Sicut
Unde sancli viri iii omne quod agunl, sludiosissima aulem nullus extra se veritalis habet notionem, ita et
intenlione discernunt ne quid plus ab eis naturse ejus.scienliam: veritas est félicitas. Nullus ergo ex-
suseinfirmitas quam sibi debelur exigal, ne sub ne- tra naluram suant, felicitalis el notionemel scientiam
cessitatis teginine in eis vitium voluplatis excres- habiturus sit. In miserorumitaque natura erit veritas,
cal. Aliud enim ex infirmitale , aliud ex tentalionis erit igilur félicitas. Ast quomodo illa nalura mi-
cui félicitas iiieril, quoeesl verilas. Quid
suggeslione sustinent; et, quasi quidam reclissimi sera erit,
arbilri inler necëssitaiem voluplatemque conslituli, si nulla natura fuerit punila ? nunquid erit misera ?
banc consulendo [al., consolando] sublevant, illam Non video: qua enimcausa aliqua natura erit misera,
preraendo frenant. Unde fit ut et infirmitalis suse nisi fuerit punila? Ilaque si nulla nalura puniri po-
calamilatem tolèrent, et tamen ad squalorem mise- lest, nulla nalura misera erit. Quis aulem non credi •
rise per negligentiam non descendant. Hoc ipsum deril omnem naluram aul Deum esse, aul ab eo
enim esse in calamilate est, necessilales nalurse ex faclam? (cap. 13, num. 4, sect. 1.) Naluram crec-
carnis adhuc corruptibilis infirmitale sustinere ; G tiicem miserioe esse capacem demenlissimum est
quas videlicët nécessitâtes cupiebal evadere, qui di- suspicari. Crealrix aulem nalura quali justilia puni-
cebat : Denecessitalibusmeis eripeme (Ps. xxiv , 17). lura sil naturas quas ipsa creavit, non invenio.Nulla
Sciebat enim plerumque. voluplatum culpas ex ne- dehinc natura punietur ; non punila non erit mi-
cessitalum occasioneprorumpere, et, ne quidsponte sera.
illicilum adrailteret, hoc ipsum satagebat evelli CORRECTIP.
quod nolens ex radice tolerabat. At contra pravi f 0 dispulationem vanissimam! o dogma peslife-
gaudent in his corruptionis susenecessitalibus, quia rum ! o vanitalem venenis lethalibus oblilam! nempe
nimirum eas ad usum voluptalum rétorquent. Cum paulo ante dixeras quod in magnooeterniignis ardore
enim reficiendis cibo corporibus nalurse serviunt, nihil aliud esset poenalismiseria quant bealoe felicila-
per delectationem guise in voluptatis ingluvie dis- tis absenlia. Nunc aulem eo usque disputatio lua
tenduntur; cum tegendis membris vestimenta quse- producla esl ut auferres miseriam, quam prius dede-
runt, nonsolum quselegant, sedetiam quseper molli- ras, et dares felicitatem, quam prius abstuleràs.
tiem délectent; non solum quseper molliliem tactum Taillis ilaque conlrarietalibus te ipsum impedis, ul,
mulceant, sed etiam quse per colorem oculos sedu- JJ labyrinlhum ingressus, quia filum reclricis gralise
cant[a/., sed eliamquseextollanl expelunt, et contra non quseris, qua elabi valeas minime invenias. Quid
torporem frigoris non solum quse per pinguedinem igitur? Nunquid csecalus quispiam ideo non carebit
munianl]. Nécessitalis igitur causam in usum vo- oculis, quia notionem habitorum quondam oculo-
luplalis verlere, quid est aliud quam calamitàti suse rum adhuc in memoriaratinet? nunquid claudusideo
squalorem miserisesociare? Pressa itaque tempora redis pedibus erit, quia vel se unquam fuisse re-
adversitatis Ecclesiareminiscalur eorum ex quorum clum meminit, vel esse desiderat, vel alios rectos
merito talia suslinel, cl dicat : Qui rodebant in soli- incedere conspicatur? Nunquid paralylicus, omni
tudine squalenlescalamilate et miseria (Job xxx, 5), membroruni officiodeslilutus, ideo erit sanuset vali-
calaiititatescilicet non squalerent si insitis[a/.,in is- dus, quia inestejus mémorisedesideriumatque scien-
tis] necessitalibus voluptalum miseriam non super- tia sanitalis? Et, ne mulla replicem, nunquid pecca-
adderent, quas videlicët nécessitâtes ex parenlis tor quilibel ideo non eril peccalor vel impius, quo-
primi culpa meriiimus.] niam juslilise et pietalis notionem in-memoria re-
f Post hsecaddis blasphemias, et mala pejoribus colil? aut e contrario justus et. pius idcirco non erit
aggeras,.qui contra omnium opinion.esfelicitatem in justus et pius, quia injustiliseet impielatis, quse pe-
 1335 S. PRUDENTH TRECENSIS EPISCOPI 125J
nitus adversanlur, vel caVendovel alîosprohibeiidio A menta. quando etiam suos ne in hsec inciderent do-?
meminerunl? céri cupiebat. Quid ergo est, in inferno autém qui»
Quod enim scientia beatiludinis illic damnatis dee- confitebiturtibi (Ps. vi, 6)? an infernum vult intel-
sit testatur Salomon qui ail : Quodcunque potetst ligi, quo post judicium prsecipitabunlur unpii, ubi
manustua facere, instanter operare, quia nec opuss, jam propter profundiores tenebras, nullam Dei lucem.
nec ratio, nec scientia, nec sapientia erunl apud infë;- videhunt, cui aliquid confileanlur?]
ros, quo tu properàs (Eccle. ïx, 10). Quod quia verii- • f Si enim adest illis félicitas, et aoest miseria,
tati el rationi omnino constat adversum , fatendunn procul dubio adest eis Dei memoria alque corifessio;
est, aucloritale divinorum eloquiorum, in supplicii0 certum est autem nullam esse beatiludinem prseter
positos et miseras esse et seternsemiserise addiclos : Deum. Si igilur sentenlia dislricti examinis tollentur
prseserlira cuni, sicut supra posnimus, beatus Jobi, impii, ne videant gloriam Dei, profecto nulla bea-
loca poenasquegehennse describens, dixerit : Ante- liludo vel félicitasinerit quibus lollitui copia visionis
quam vadam ad terram tenebrosamel opertam mor- Dei. Porro cerium est in bac adhuc vita positos mi-
tis caligine, lerram miserioeet tenebrarum, ubi nulluss seros dici, testante illo prophelico poenitenie, et sa-
ordo, sed sempiternushorror inhabilans [al., inhabi- lubriter suam miseriam déplorante : Jllî'ser factus
tat.] (Job x, 21). Audis terram miserioeet tenebra- - B sum el curvatussum usque in finem : tota die con-
rum, et audes damnatorum negare miseriam. Audis s Irista'.us ingrediebar (Ps. xxxvn,7); et Aposlolo :
«M sempiternushorror inhabilal, et felicitaiem mise- Miservel infelix egohomo! Quis me liberalnt de cor-
ris polliceris. Nunquiddivesille in inferno sepultuis pore morlis hujus? (Rom. vu, 24.) quibus concinit
pelens inaniler digiio Lazari in requie' quiescenliss etiam Jacobus apostolus dicens : Miseri estoie et
refrigerari linguam suam, ideo beatus erit quia beati- lugele(Jac. iv, 9). Si, inquam, bide quibus, quan-
tudinem sinus Abrahse non solum mente volvebat, diu hic vivitur, non est desperandum quin per salu-
verum etiam oculis prospectabal? (Luc. xvi, 19, elc.)\ brem poenitudinembeatiludinis gaudia nanciscanlur,
Alqui aliud mullo verba respondenlis Abrahseinsi- vocanlur miseri, quis,ambigat irrecuperabililer mi-
nuant, qui dixit : Fili, recordarequia recepislibona in, seros, quorum tam cerla esl perditio quam in eos
vila tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem hic. dislricti judicis fixa sentenlia ? Legimus (dicente Do-
consolatur, lu vero cruciaris (Luc. xvi, 25). Ecce> mino): Mslimatus sum cumdescendcnlibusin lacum:
cruciatus : ubi félicitas? Sicut ergo non ideo vel1 factus sum sicut homo sine adjutorio, inler morluos
Abraham vel Lazarus dicendi sunl miseri quià mise- liber (Ps. xxxvu, 5). Quod cura ille solus. veraciler
riam divilis et intuebanlur, el sciehanl, ita neC dives5 dicere poluerit, qui eadem veritalis régula solus
felix bealusve fuit quià videbat a longe et memine-. " dicere poluil : Venit enim princeps mundi hujus, et
rat beatiludinem in requie posiiorum ; dicente Scri- in me non habet quidquam (Joan. xiv, 50). Liquet
ptura : Quoniamnon est in morte qui memor sit tui:: nimirum selernsemiserise esse mancipatos, quibus
in inferno autem quis confitebilur tibi (Psal. vi, 6) ?t libertalis nihil relinquitur. At quse félicitas absque
Et item : Nunquid narrabit aliquis in seputcro mi- libertate? Constat quippe felicitatem absque liber-
sericordiam tuam, et veritatem tuam in perditionem?» taie infelicilatem polius deputari, veluli de Antî-
nunquid cognoscenturin tenebrismirabilia tua, etjus- chrislo filio iniquitalis. Salomonis parabolse tanto
tilia tua in terra oblivionis? (Psal. LXXXVII, 12, 15.)I anle prsedixerunt : Quod sil incessurusféliciter. Cui,
Unde Cassiodorus in psal, tiv. [Tu vero, Deus, quemadmodumet omnibus membris ejus transiloria
deduceseos in puteum. inlerilus (Ps. LIV,24), quiai felicitale poUenlibusatque gaudentibus, beaiitudo
dixit de justis, nunc dicit de impiis qui in gehennse verse sempiternaeque felicitalis nunquam. 'aderit;
profunditate mergendi sunt. Pnleus quidem dicilur quamvis fenea félicitas (Prov. xxx, 29) eo usque
hiatus païens in lerrse sinibus excavalus, aquas arriserit, donec se supraomne quod dicilur Deusaut
cpnlinens humanis usibus atlributâs : sed, ne hune quod colitur superbuserexerit (11 Thess.n, 4). De qiro
puteum ut talem inielligerepotuisses, addidil infenV legitur : Quem DominusJésus inlerfic.itspiritu ori*
tus ; de quo alio loco legitur : Neque aperiat super sui, et deslruet illustrationë advenlus sui (Ibid., 8).
me puteus os suum (Ps. LXVIH, 1b) ; fovea morialis, Audis interfeclum, audis deslructum, et interfecto
mersuia lerribilis, ubi nec spaliran ullum concedi- alque destruclo felicitaiematlribuis. Sine dubio qui
tur, nec ipsa miscris respiramenta prseslantur, sed interficituratque destruitur, libertate et felicitale câ-
obscuritas tenebrosa circumdans, amoeni luminis rens punitur; esseauleméum naturam creatam, quia
lollel aspectum; ex pulei siquidem simililudine hominem (quamvis plénum diabolo) nullus ignorât;
gehennsetormenta nos admdnel formidare.] f Au- punitur ergo natura cuminterficitur homo peccati ; de
gustinus in psalmo vi : [Confessus est in inferno ille cujus membrisprophela intentans clamai: Injustipu-
dives;de quo Dominus dixit : Qui Lazarum vidit in nienlur, el semenimpiorumperibit(Ps. xxxvi, 28). Et
requie,,se aulem in lormenlis dolebat (Luc. xvi, 24); Dominus ad Cain : Omnis qui occident Cain septu-
usque adeo confessusut eliam inoveri suos vellet ut plum punietur. Quod omni merilarum poenarumul-
se a peccalis ephiberent propler poenas, quse apud, lione damnabilur. Quia ergo non dubitalur puniri
infères esse non credunlur. Quamvis. ergo frustra naiuras, nequaquam débet ambigi peccatrices, el
confessus est, tamen merilo sibi illa accidisse lor- /^irius peccato etposlmodum poena fieri miseras.
 1237 DE PROEDESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1238
Proinde quod dicis le non invenire quali justilia tA cum sibi velint Iribui si quid egerint boni : Mulier,
creatrix natura punitura sit naturas quas ipsa crea- inquit, quam dedisti mecum, id est quam dedisli ut
vit (cap. 16, num. 16, sect. 1), nunquid non legislï esset mecum, hsecmihi dédit aligno et edi (Ibid., 12):
juslissimum Deum causa inobedieniiaspriraos nosiri quasi ad hoc data sit ni non ipsa polius obedirèt
generis propagalores punisse? (Gen. m, 16, 17.) viro, et ambo Deo. Et dixit DominusDeus mulieri :
Nam consullis Domini eosdem increpaniis verbis, quid hoc fecisti ? Et dixit mulier: Serpens seduxit me,
quibus benîgnissima paiieniia eorumdem poenilu- et nmnducavi (Ibid., 13). Nec isla confiletur pec-
cinem qusefebal, qua justitiâ punili fuerint ostendi- catum, sed in allerum refert, impari sexu, pari
lur. Et vocavit(ait Scriptura) Dominas Deus Adam, fastu. Ex his lamen natus est, nec eos imitatus est,
el dixit 'illi : Ubi es? Respondit Adam : Vocemtuam sed lamen [al., plane] pluribus malis exercilus [al.,
audivi in Paradiso, et timui quia nudus sum, cl abs- exercilatus] qui dixit [al., dicil] et dicit usque ad
condi me (Gen. m, 10). Hinc Augustinus in libro terminum sseculi : Ego dixi : Domine, miserere mei,
undecirao de Genesi ad litleram (cap. 34). fSalis, sana animam meam, quoniampeccavitibi (Ps. XL,5).
inquit, probabile est solere Deum per creaturam Quanta melius sic et isti? sed adhuc cervices pecca-
tali aclioni congruam in forma humana prirais illis torum non concideral Dominus (Ps. cxxvin, 4), res-
hominibus apparere, quos tamen nunquam permisit B . tabant labores, dolores, mortes [al., morlis], et om-
advertere nuditatem suam, eorum inienlionera in nis conirilio sseculi, cl gralia Dei, qua [al., quia]
superna sustollens; nisi cura, posl peccatum, puden- lempore opportuno subvenit hominibus, quos affliclos
dura in membris molum poenali membrorum lege docuit non de seipsis debere pràssumere. Serpens,
sensissent. Sic ergo affecli sunl ut soient afficihomi- inquit, seduxit me, et manducavi; quasi cujusquam
nes sub oculis hominum. Et talis affectio de peccati suasio prseceploDei debueril anteponi!
poenaerat, eum latere velle quem latere nihil polest, Et dixit DominusDeus serpenti: Quia fecistilu hoc,
el ab eo carnem occullare qui cordis inspectai-est. maledictustu ab omnibuspecoribus,et ab omnibusbes-
Sed quid mirum si superbe [al., superbi] volentes liis quoesunl super terrain. Superpeclustuum,el venirem
esse sicut dii, Evanuerunl in cogitationibus suis, et tuum ambulabis. et lerram edes diebus [al., omnes
obscuratumesi insipiens cor eorum? (Rom. i, 21.) Se dies] vitoeluoe (Gen. m, 14), et inimicilias ponam in-
quippe dixerunt esse sapientes in abundantia sua, et, ter te el inler mulierem, el inler sementuum et semen
illo averlente faciem, stulti facti sunt (Ibid., 22), ejus. Ipsa libi servabil capul, el lu servabis ejus cal-
quod enim jam ipsos pudebat erga seipsos, unde caneum (Ibid., 15). Tota ista senlcnlia figuràta
sibi et succincloria feceranl, multo vehemenlius ab esl, nec aliud [al., aliquid] ei débet scriptoris fides
illo eliam sic succincti videri videbantur, qui, tan- G narrationisque veritas, nisi ne illam diclam fuisse
quam familiari temperamento, ad eos videndos per dubitemus. Quod enim posilum esl: Et dixit Domi-
creaturam visibilem vélut humanos oculos afferebat. nus Deus serpenti, verba sola scribentis sunt ; base
Si enim propterea sic apparebal ul homines tanquam exigenda sunt per proprielatem. Hoc ergo verum
cum homine loquerentur, quemadmodum Abraham [al., vere] esl dictum esse serpenti (Gen, m, 14), jam
ad quercum Mambré (Gen. xvm, 1), illa ipsa prope cerla verba Dei sunl, quse libero lectoris intellectui
ainîcitia pudore onerabal posl peccalum, quse fidù- relinquuntur, utrum proprie an figurate accipi de-
ciam dabat ante peccatum ; nec jam illam nuditatem beant, sicut in exordio voluminishujus nosiri praelo-
audebant ostendere talibus oculis, quse dis'ilicebàt culi sumus. Proinde quodserpens cur hoc fecerit
et suis. non est interrogatus, polest videri quod non ipsé
Dominus ergo volensjam peccatores, more juslilise ulique id sua [ah, in sua] natura, et volunlate fece-
inlerrogatos, punira amplius quam erat illa poenade ral, sed diabolus de illo et per illum et in illo fuerat
qua jam cogebantur erubïscere : Quis nuntiavit, operalus, quia jam, ex peccato impietatis ac super-
inquit, libi quia nudus es, nisi a ligno quod proece- bise suse, igni deslinalus fuerat sempiierno. Nunc
peramtibi tantum ne ex eo manducares, ab eo edisti? ergo quod serpenti dicilur, et ad eum qui per ser-
(Gen. m, 11.) Hinc enim mors concepla propter penlem operalus est, utique referlur procul dubio
Dei sententiam qui •sic fuerat comminalus, fecit figuralum est; nam in his verbis lèntalor ille descri-
adverti concupiscentialiter membra ubi [a/.,.elïbi] bilur, qualis generi humano futurus esset : quod
dicli sunt aperii oculi. Et sccuiuin est quod puderet genus humanum propagari tunç coepit quando hsec
[al., puderent] ; El dixit Adam : Mulier quam dedisti in diabolum est, tanquam in serpentera, prolata
mecum, hoecmihi dédit a ligno; et edi (Gen. LXXVII, sentenlia, etc.
12). Superbia nunquid dixit : Peccavi? Superbia El mulieri dixit : Mulliplicans multiplicabo trisli-
habet deformilalem confusionis, et non habet con- tias tuas el gemiium tuum; in tiisliliis paries filios, et
fëssionis humilitatem. Ad hoc ista conscripta sunt ad virum tuum conversiotua, et ipse lui dominabilur
quia et ipsse interrogaiiones nimirum ad hoc faclse (Gen. m, 16). Hsec quoque in mjdierein Dei verba
sunt ut el veraciler et uliliter scriberenlur ; quia si figurate ac propbelice mullo commodius inlelligun-
mendaciter, non ulique uliliter. Ui adverlamus quo tur. Veiumiamen, quia nondum pepererat femina,
morbô superbise laborent homines hodie, non nisi in nec dolor et gemitus parierais, nisi ex corpore mor-
Creatorera Conantes referre si quid egerint mali, lis est quseilla proeceptiIransgressionecônceot» esl;
 123Ô S. PRUDENT1ITRECENS1S EPISCOPI l2if
animalibus quidem eliam lune membris, sed si homo A Omnes paginse divinorum eloquiorum ad hoc diem
non peccasset, non utique morituris, et alio quo- judicii prsestitulum prsedicant, ut in eo recipiat unus-
dam statu feliciore victuris, donec post vitam bene quisque, tam justus videlicët quam injustus, proni
geslam in melius mutari mererenlur, sicut jarn su- gessit, sive bonumsive malum (II Cor. y, 10). Et hsec
pra pluribus locis insinuavimus. Refertur hsecpoena fides est catholica, quia vera alque sincera. Quia
et ad proprielatem lilterse. Nisi quia id quod dictum ergo certum est futurum esse judicium, et in eo
est : Et ad virum tuum conversio tua, et ipse lui do- relribui unicuique, tam pio quam impio, quod mere-
minabitur, videndum est quomodo proprie possit ac- tur, nihilominus certum esl sicut bonos afliciprsemiis,
cipi : Neque enim et ante peccatum aliter faclam [al., ila malos addici tormentis. Atqui torquebunlur
factum] fuisse decet credere mulierem nisi ut vir ei poenis iiiterminabilibus addicti ; punientur ergo,
dominarelur, et ad eum ipsa serviendo converiere- quoniam non est aliud punira quam poenis vel trans-
tur ; sed recte accipi potest hanc servilutem signiû- iloriis vel selernis afficerc. Juslum est igilur ut
calam quoe cujusdam condilionis est potius quam crealrix natura puniat prasvaricatricem naturam,
dilectionis; ut eliam ipsa salis servitus qua homines quse voluntati reclissimse auctoris sui prasposUit
hominibus postea servi esse coeperunt, de poena suam perversissimam voluntatem. Quod si omni pro-
peccati reperialur exorla. Dixit quidem Apostolus : 3 cul ambiguo certum est, haud secus certum sequitur
Per charilaiem servite invicem (Gai. v, 13),. sed ne- omnes quicunque punientur miseras esse sempiter-
quaquam diceret, invicem dominamini. Possunt ila- nseque miserise subslralos, nunquam ab ejus lam
que conjuges per charilaiem servira invicem, sed mentis quam corporis cruciatibus evasuros. Hsecest,
mulierem Aposloius non permiltil dominari in vi- .. inquam, inflexibilis justitiâ terribiliter judicanlis,
rum (I Tim. u, 12) : hoc enim viro polius sentenlia quam nunc le invenire dissimulans, post paululum
Dei delulit, el marilum habere dominum meruit experieris invenlam.
mulieris non nalura, sed culpa : quod tamen nisi Jamvero quod adhibes senlenliam sancti Augustini
servetar, depravabilur amplius nalura, et augebilur ex libro ejus nndecimo de Genesi ad lilleram (cap. •,
culpa. 21), qua dicit : [Verum esse alque manifestnm ju-
Dixil ergo el ad virum ejus : Quia audisti vocem slilise ipsi esse conlrarium, ul nullo prsecedenie
mulieris luoe, et edisli de ligno, de quo proeceperam merito, hoc ipsum in quoque Deus damnet quod
libi de eo solo non edere, maledicla terra in operibus in eo ipse creaverat,] quantum veritati calholiese
tuis ; in trislitiis edesillam omîtesdies vitoe luoe,spi- consenlial cuivis, etiam simpliciori, palet. Nullum
nas el tribulos edet [al., germinabil] tibi et edesfenum enim Deus damnare credendus est, nisi prsecedenii-
agri. In sudore faciei luoe edes panent tuum, donec ' bus malis meritis ejus, quoniam hsec est juslilise
convertaris in terram, ex qua sumplus es, quia terra illius relribulio indeflexa in eos duntaxat quos poenis
es, et in terrain ibis (Gen. m, 13,18, 19). [Hoc esse ultricibus irremediabiliter cruciandos censor asquissi-
in lerra labores humani generis quis ignorât? Et mus tradit. De diabolo autem (quod nullo modp in
quia non essent, si félicitas quse in paradiso fuerat ee natura quam Deus creavit, sed mala propria vo-
tenerelur, non est ulique dubitandum, ac per hoc luntas poena ignis selerni plectend.a sil, nec ejus
eliam proprie verba hsecprimilus accipere ne pigeai.] natura significata cum dictum est,- Hoc est initium
f Hsecest incunclanter justilia, qua nalura summe figmenti Dominù quod fecit, ut illudalur ab angelis
sempilerneque bona et jusla punit naturam super- ejus (Psal. cm, 26) : sed vel corpus aereum, quod
bieniem, suique Facloris imperium cpolumaciter tali voluntati congruenter aptavit, yel ipsa ordinalio
iransgredientem : quse punilio bifariam dividitur, in qua eum*fecit etiam nolentem utilem bonis, vel
et nunc, in absolutione animse a suo corpore, com- quod prsesciens eum malum futurum, fecit eum,
parata hujus primse prsevaricationis merilo, quod tamen non abstinens bonilatem suam in prsebenda
ab ipsa radiée in omne poslerilalis ejusgenus transfu- vila alque substanlia futurse etiam noxisevoluntati ;
sum atque innalum est, etpostmodum in gehenna, simul prsevidens quanta de illo bona esset sua mira-
quse, tam hujus quam aliorum multiplicitate cri-. bili bonitate ac potestate facturas) mulla in eodem
minum libidinosa perversilate eentraetprum, ac- et sequenli duodecirao libro sublilis disputator dis-
quisita est, dicente Salomone : Et cuncta quoe fiunt seruit, quse aliter ab aliis adseque catbolicis viris
adduces, Deus, in judicium pro omni errato, sive bo- disserta alque enodata, competentiorem auctoritati
num sive malum sit (Eccli. xu, 14). Et ilem : Loetare, intellectum pie recleque quserenlibus exhibent,
ergo juvenis in- adolescenlia tua, et in bonosit cor quorum saluberrimis sensibus pius quisque scruta-
tuum, in diebus jnventutis tuoe: el ambula in viis tor inmilabililer acquiescit : quorum lamen qusedam
cordis tui, et in inluitu oculorum tuorum, el scito retractavil, quasdam, sicut ipse leslatur, plura
inventa
quod pro omnibushis adducel le Dominusin judicium qusesila quam inventa sunt, et eorum quse velut
cselera vero ita posita,
(Eccli. xi, 9). Si nulla nalura punielur, quare, quseso, sunl, pauciora firmala;
verbis doctor humil-
judicium celebrabilur ? Nam si non imputa eopunien- adhuc requirenda sint. Quibus
di sunt, qua rationejudiciura agitandum sit, prorsus limus dédit oecasionem aliis sanctarum Scriplura-
ut ea quse auctoritati- divinse.
ignore: an propler jusios tanlum, utprsemia reci- rum explanaloribus, con-
piant qusemerenlur? Quis hoc vel démens dixerit? scrupulosius pertraclata et lucidius enucleala
1241 DE PROEDESTINATIONECONTRA i. SCOTUM. 1242
gruerenl, suis opusculisindila, tam prsesentiumquam .A tuose[o/.,infructuosse]bonsenecimpunitsemalsesint].
posteriorum eruditionibus aperirenl. Sed et ipse in fidem in eodem : [Deus itaque super omnia, qui
opère de Civitate Dei multo melius alque orlho- condidit omnia, omnes naturas bonas créât, omnes
doxiuseademelimata disseruit, dissertaque explicuit, voîuntates justus ordinat.]
quse compeienti loco post, si Dominus annuerit, f Hieronymus in Expositione Isaias prophetse,
inserenlur. libro sexto (cap. xiv, 21) : [Deus enim omnia fecit
Constat eliam te superioribus lilleris tuis salis bona, sed ab his.qui sua voluntate sunt pessimi, se-
egisse, ut ostenderes voluntatem esse naturam : . mei [al., semen] ortum sit malum, quod voluntale fit.
Quod si esset verum, mirum est quomodo nunc ex non natura.]
verbis beati Augustini velis asserere, non naluram, f Idem in libro tertio decimo (cap. XLVII,in
sed volunlatem, esse plectendam. Si enim volunlas fine : [Ex quo perspicuum est nalura bonos, volun-
nalura esl, el voluntas, licet perversa, punitur, pro- tate malos fieri. Deniqueinfertur, homo in semetipso
fecto natura punitur. Nam elsi nalurse omnes a erravit, non nalura, sed mentis arbitrio.]
bono auctore bonsesunt instilutse, rationales tamen f Idem in libro quinlo decimo (cap. nv, 16) :
proprio vilio malse non irrationabiliter appellantur. [Ego enim sum per quem habilura es proselylos,
Ilaque si volunlas perVersapunitur, et voluntas na- '.P ego qui creavi fabrum sufflanlemin igné pruinas (Isa.
tara esl, necessario sequitur ut nalura paniri dicatur. LIV,16), hoc est, diabolum, omnium malorum arli-
Eo usque aulem volunlas a nalura secernitur, ut ficem, non necessilatë naturse, sed mentis arbitrio:
Patres orlhodoxi ssepenumero eas sequesirare luce qui suscilabit incendia, et proferet contra te vasa,
clariusvideanlur, quorum memorabilis Augustinus in quales fuerunt Simon et Elymas magi, Petro et Paulo
libro de Genesi ad lilteram undecimo (cap. 9) ita aposlolis resistenies. Ego creavi interfeclorem
loquilur : eorum qui increduli sunt futuri, non quod ego sim
[Al enim, inquiens, si Deus vellet, eliam isli boni causa perditionis eorum, sed quod creatus adversa-
essent. Quanto melius hoc Deus voluit ut quod rius ad pugnanduin, et viclis perdiiio et victoribus
vellent essent ? sed boni infructuose , mali aulem causa sil prsemiorum, oranesque qui contra te a fabro
impune non essent, et in eo ipso aliis utiles esseni? sufflante sunt fabricali, non dirigenlur, sed el prse-
Sed prsesciebat quod eorum futura [al., quid eorum sentes poenasseraient et futuras.]
factura] esset voluntas mala, prsesciebat sane, et f Idem in sexlo decimo (cap. LIX, 8) : [Vioe
quia falli non polest ejus prseseienlia, ideo non ip- eorum perversoe(Ad. vm, 13), non nalura, sed pro-
sius, sed eorum est voluntas mala. Cur ergo eos crea- pria voluntate.]
vit, quos laies futuros esse prsesciebat? Quia, sicut G f Cum igilur clareat voluntatem non esse natu-
prseviditquid mali essent facturi, -sic etiam prsevidit ram, quo pacto id quod natura non est, puniri pos-
de malis factis eorum quid boni esset ipse facturus. sit, minimeintueor. Sed dUoliesvoluntalesperversse,
Sic enim eos fecit, ut eis relinqueret unde et ipsi id esl peccata, plecti dicuntur, metonymicos potius
aliquid facerent, quo quidquid eliam culpabiliter accipiendum existimo, videlicët effectum pro effi-
eligerenl, illum de se laudabiliter operantem inveni- ciente, id est voluntatem pro volente, et peccalum
rent. A se quippe habent voluntatem malam, ab illo pro peccanle debere intelligi. Quoniam id justis-
aulem cl naluram bonam, et juxta poenam sibi de- ' simum duxerim, ut qui vult perverse, id est qui
bilam locum, aliis [et justam poenam sibi debitum peccat, ipse quod meretur recipiat ; nam animo vo-
locum aliis....] exercitalionis adminiculum etlimoris tante corpus operari certum est : operatur ergo ani-
exëmplum. Sed posset, inquiunt, eliam ipsorum vo- mus qusedamper se tantummodo cogitando, quse-
luntalera in bonum convertere, quoniam omnipotens dam per corpus sibi subdilum perpelrando : itaque
est? Posset plane. Cur ergo non fecit? Quia noluit. volente animo corpus perficit : dignum est igitur ut
Cur noluerit, pênes ipsum est.] sicut non dissentiunt in operando, ita non sint dis-
fidem in libro oclavo (cap. 19) : [Locus itaque n pares in patiendo. Quid est enim quod lot morbis
magnus neque prselereundus proponitur, ut intuea- atteritur et morte dissolutum scatet vermibus,pu-
mur quantum possumus opus divinse providenlise trescit, fatiscit, in pulverem redigitur, et multolies
biperlitumin nalura et voluntale.] f Unde cum mulla in nihilum deducitur, nisi natura ? Interrogemus lot
utililerveraciterquedissereret, inter cselera veraci- sepultorum cadavera, tôt animantium, volalilium,
ter ait Augustinus (cap. 23) : [Naturas creans boni- repenlium pisciumque examina, tôt terroe nascenlia,
tate, volunlates ordinans poiestate ; ut in naturis vel annuis, vel menslruis, vel quolidianis casibus de-
nulla sit quse non ab illo sit, in voluntalibus autem cidentia, et ipso ruinse, corruplionisque suse ine-
nulla bona sil, cui non prosit; nulla mala sit, qua vitabili fine videbimus naturas puniri, naturas cor-
bene uli non possil.] rumpi, naturas dissolvi, et pêne ad nihilumdmpelli.
f Ilem Augustinus : [Qui nunquam ila punit, vo- Hinc Augustinus in homilia 59 in Evangelium
lunialem malam, ut nalursepérimât dignilatem.]f Et Joannis (Iract. XLII), [Propterea vos non auditis>
paulo post : [Ergo Deiprovidenliaregens atque admi- quia ex Deo non estis (Joan. vm, 47) : Iterum no_
nistrans universam creaturam, et naturas et volunla- lite- altendere naturam, sed vitium. Sic sunt isli
tes, n-luras ul sint, volunlates aulem ul nec infruc- ex Deo, el non sunt ex Deo; natura ex Deo, vitip
 1243 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI 1244
non ex Deo ; natura enim bona, quas ex Deo est, A vmius et pedes, et tenebras exleriores, quse. oculo-
peccavil voluntale credendo quod diabolus persuasil. rum poena esl lumen Dei non videntium ; et fielum,
el vitiala est ; ideomedicum quseril, quia sana nor qui utique el ipse ad oculos perlinet; et slridorëm
esl. Quodergo ail Dominus: Quiest ex Deo, verba De; denlium : miror quosdam aereum corpus, et paula-
audit- proplerea,vosnonuuditis, quia ex Deononesth tira in auras tenues dissolvendum post resurreciio-
(Joan. vni),non naiuràrbm mérita discrevit, autprse- nem inlroducere; quia Dominus potentia majestalis
1ersuam animam et carnem aliquam naluram inhorai suse ad apostolos clàusis ingressus est januis (Joan.
nibus, qusepeccato vitiala non esset, invenit.] f Quod- xx, 19, 26). Qui cerle et anle resurreclionem pen..
que infers : dulo super mare ambulavit incessu, et hoc ipsuir
JOANNES SCPTÇS. apostolo prasbuit Petro, ut qui fide ambulabat, in-
na- fidelilate posteamergeretur (Matth. xiv, 25,26,29) ;
(Cap. 16, nura. 7, sect. 2.) 8 Si ergo angelica cui diclumest : Quaredubilasti, modicoefidei ? (Ibid.,
lura in diabolojusle non sinitur puniri, quid mirum
id àccipiendus, quod et
si humanam subslantiamin hominibusetiam impiissi- 51.) Ignis quoque juxta
mis eademdivinajustilia prohibeat torqueri ? vermis, qui tandiu succenditur quandiu habeat ma-
teriam qua vorax flamma pàscalur. Si quis igitur
CORRECTIO. B habet in conscienlia sua zizania, quas inimieus
f Salis lam auctoritalis quam beati Gregprii ver- homo , dormienle palrefamilias , superseminavit,
bis osténsum esl humanam subslantiam, id est ani- hsecignis exuret, hase vorabil incendium. Et omnia
mam et corpus, anle diem judicii secretim, post vere [al., omnium] sanctarum oculis eorum supplicia
pariter cruciari. Verum ne unius docloris le singu- monsirabuntur, qui pro auro, et àrgenio, el la-
laritasoffendal,ponaraus etiam bealumHieronymum, pide pretioso, sedificaverunt super fundameiilum
qui verba lsaise prophelse fideliter explanans, hanc Domini, fenum, ligna, stipulai», ignis pabulura
depromit catholicse veritalis sententiam (Hier, h sempiierni.J
Isa. cap. uli., v. ult.). f Idem in libro decimo (cap. xxx, 20) : [Vox Do-
[Egredientur,el videbuntcadaveravirorum quiproe- mini alque prseceplum omnibus nota fient, et forti-
varicati sunl in me. Vermis eorum non morielur, et tudo brachii illius cunctis patebil, quando retribu-
ignis eorum non exstinguetur, et erunl usque au tionis tempus advenërit, flammse et lurbinis, gran-
sàtietatem visionisomni carni (Isa. LXVI,24) : Omnis dinisque magnitudine, et pondère lapidum deseretur.
caro qua?.adoralura est in conspectu Domini, vel in Super quo Ezechiel in prophelia Goget Magogpleno
Hierusalem coelesti,vel in omni locoin quo levantui sermonedescribit[«/., scribit] : Advocisejusimperium
mundsemanus, egredielur, ut videat cadavera homi- 'J pavebitAssur virga percussus (Ezech. xxxvm, 31).-
num mortuorum qui praevaricali fuerunt in Deum. Omnis impius, omnis imitator gentis inimiese, non
Quod vel de Judseis inlelligi potest, de quibus quo in die judicii solus sit feriendus Assyrius, sed
dictum est : Filios genui et exallavi, ipsi autem me propter [al., quoper] Assyriumdiabolumintêlligamus.
Spreverunt(Isa. i, 2); vel de omnibus qui, habentes Denique sequilur : Et erit transitas virgoe fundatus,
notitiamDei in Cordibus suis, aversi sunt in vauita- quant requiescerefaciel Dominussuper eum (Isa. xxx,
tem, utadorarenl creaiuram polius quam Creatorem 32). Et esl sensus: Nequaquamcum Tirga perculiet,
(hom. i, 25). Egredientur autem non loco, sed inlelli-- et eam rursuslevabit, ac more csedenliumfinemfaciet
gentia. Neque enim cadavera morluorum possunt in- verberandi ; sed quasi fundatam et alla radiée defi-
tus esse cum Domino. Quod si omnis caro adoralura xara in poenisejus faciel permanere. Quod si ita in-
esl Dominum, et e contrario cadavera virorum qui lelligilur, ubi erit poenilentia diaboli : prsesertim
prsevaricalisurit in Domino, selernis tradenlur ardo- cum dicalur peccatoribus : Ite in ighem oeternum,
ribus, in ulramque partem vera?carnis erit resur- quem proeparavit Deus diabolo et- angelis ejus
rectio. Vermis aulem qui non morietur et ignis qui (Matth. xxv, 41). In ttjmpanisel cilharis, ël in bellis
non exstinguetur a plërisque conscienlia accipilur h proecipuis expiignabil eos, dasmones videlicët el
peccatorum, quse torqueal in suppliciis constitulos : omnes impios cum gaudio omnium Dominus expu-
quare vilio suo atque peccato tante [al., eleclorum] . gnabit. Ab heri quippe el a prasleritolempore proepa-
caruerint bono, juxta illud quod dicilur: Versatus rata est a rege Domino Thophel (Isa. xxx, 33), id
sumin miseria, dum infigilur mihi spina (Ps, xxxi, est tala et spaliosa gehenna, quse eos selernis urat
4) ; et in Proverbiis : Tinea ossium cor inleltigens aTdoribus. Nutrimentum ejus et fomes ignis est, et
(Prov. xiv, sec. LXX); el iterum sub obelo -.Sicut ligna mulla, id est flamma perpétua et supplicia
litiea vestimenltim,et vermis lignum, sic moeror ex- peccatorum. Et quoniam sicut de camino el fornace
truciat'cor viri (Prov. xxv, 20). lia dunlaxai, ut non ignis ardenlis prophelicus sermo prsedixerat, serval
negeni prsevaricatorum et Deum negantium asterna metapboram, ul statu el spiritu ac voluntate Domi-
supplicia, dicente Dominoin Evangelio : lie in ignem ni hanc succendi sciamus, misto sulphure, quod
oeternum, qui paralus est diabolo et angelis ejus flaminas excitet, ut facial acriora lormenta.]
(Matth. xxv, 41). Et in alio loco: Ligate manus ejus et f Idem in libro sexio (cap. xiv, 18) : rigimr Na-
pedes, et mitliteeum in tenebrasexleriores: ibierit fle- buchodonosor quasi stirps inutilis inc'endio praspa-
tus et stridor dentium(Matth. xxu, 13). Si manus audi- raltis, vel sicul sanies pollutus, et involulus iis-out'
 ' 1246
1245 DE PROEDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM.
ab eo interfecti sunt gladio,«et descenderunt usque JL Et propterea non erit mundum, quia terram Domini
ad fundamenla laci, detrahilur in profundum et ne perdidit et populum ejus inlerfecit, lerram Judsese,
cum iis quidem.habebit consortium sepulturse, quos terram coiifessionis, et sanctos quosque perdens at-
inlerfecit : allerius enim poenseest auclor delicli, et que inlerficiens : et idéo non manebil in sélénium.
allerius qui ab auctore compulsus est. Iste esl gla- Unde et in Evangelio dicitur : De in ignemoeternum,
dius quo vulnerati sunl plurimi et interfecti, de quo qui proeparalus est diabolo et angelis ejus (Mailla
et in psalmo legimus : Nisi conversi fuerilis gladium xxv, 41).]
suum vibrabit: arcum suum tetendit, et paravil eum ; f Philippus in Expositione beati Job (lib. u, cap.
et in ipso paravil vasa mortis, sagittas suas ardentibus 24): Dulcedoillius vermis; per antiphrasim diclum,
effecit (Psal. vu, 15, 14). His videlicel qui in suum quod est dulce sil verniibus, et ab eis infaligabililer
cor ignita diaboli jacula susceper.unl, etc. Funda- consumalur, sicut Evangelista vel sicut Isaias prophela
menla aulem laci pro lapidibus laci inlerpretalus est de prasvaricaloribus dicit : Vermis eorum non morie-
Symmachus, ut aliis verbis profundum et tartarum lur et ignis eorum non exslinguelur (Isa. LXVI,24).
significaret inferni. Quasi cadaver pulridum non ha- Talis igitur dulcedo erit ignis iniquis et odientibûs
bebis consortium, neque cum eis sepulturam [al., in Deum.]
sepultura.] Tu enim terram tuam disperdidisti, lu po- B f Fulgenlius in libro ad Pelrura de Fide : [Ho-
pulum tuum interfecisti (Isa. xiv, 21). LXX : Quo- mines vero, quia rationales facti sunt, et de se et
quomodo veslimentum sanguine non erit mundum, de omnibus rébus quas in usum vilse prsesentis acce-
sic nec tu eris mundus, quia lerram meam perdidisti, perunt, ralionem reddituri sunt Deo, et pro suorum
et populum meum interfecisti. — Sicut cadaver pu- acluum qualitale récipient aut poenam,aut gloriam :
lridum, sive, ut Aquila Iranslulit, conculcalum, non Omnes enim nos manifestai/ oporlet ante tribunal
habebis consortium sepullurse, nec.cura his quidem Christi ul recipiat unusquisquepropria corporis, prout
quos interfecisti. Tu enim magister es, illi fuere di- gesseril, sive bonum, sive nialûm (11 Cor. v, 10);
scipuli : et cui plus creditum est, plus exigelur ab eo tune scilicet cura, secundum ipsius nosiri Crealoris
(Luc.xn, 48). Tu enim terram tuam disperdidisti, po- ac Redemptoris elogium, omnes qui in monumentis
pulumluumoccidisli, eosvidelicët qui tibi sunt credili sunl, audient vocemejus, et procèdent, qui bona fece-
gubernandi. Unde ad Salvalorem audet dicere : Hoec runt, in resurreclionemvitoe; qui vero mala egerunt,
omnia mihi tradita sunt, et dabo tibi ea, si procidens in resurreclionem judicii (Joan. v, 28,29), ul scilicet
adoraveris me (Matth. iv, 9). Cadaver aulem dia- qui mala egerunl, eant in combustionem aHernam,
boli pulridum ob magniludinem peccalorum dubi- cum diabolo 'semper arsuri principe omnium malo-
tare non polerit, qui legerit peccatum esse felidis- ^ rura; qui vero bona fecerunl,eantin vitam seternam,
simum, ipso peccalore dicente : Computruerunt, et regnaluri sine fine cura Chrislo principe [ al., regé]
corruptoesunt cicatrices meoea facie insjpientioemeoe omnium sseculorum.]
(Psal. XXXVII, 6). Iste quia lerram sibi creditam perdi- f In eodem : Singula vero corpora illis singulis
dit, et.commissum sibi populum trucidavit, nequa- suis animabus in resurreclione reddentur, quas in
quam eos vivos reservans Deo, sed socios suseprsepa- materais, ut vivere inciperent, yenlribus habere coer
rans sepullurse,propterea non erit nec vocabilur seier- perunt; ut scilicet animsein illo examine justi judi-
tmm.[al., nec vpcabHur in seternum.semen pessimo- cis in eisdem singulis corporibus suis accipiant re-
rum]. Porro juxta LXX hune habetsensum: O Lucifer, Iribulionem, sive regni, sive supplicii, iu quibus sive
quimane orkbaris (Isa. xiv, 12), qui quando habebas bonam, sive malam qualitatem vilse prsesentis ha-
opéra virlulis et luminis, vestimenlum eras Dei, et de buerunt. Qualitas autem malse vilse ab infidelilale
le dici poterat-: Amictuslumen sicut veslimentum[al., incipit, quse ab originalis peccali reatu initium su-
lumine sicut vestimento] : quia multos interfecisti mit : in quo quisquis ita vivere incipit, ut anle finiat
gladio, qui descenderunt ad infernum, et eorum pol- vilam quam ab ejus obligalione solvatur, si unius
luius es sanguine, nequaquam vocaberis vestimen- diei vel unius horse spatio anima illavixitin cor-
lum Dei, sed vesiimenlum cruore permislum, non pore, necesse est eam cum eodem corpore intermi-
maculalum alque poljutum, ut aliquid mundum [at.., nabilia gehennse supplicia stistinere, ubi diabolus
mundi] habere videaris, sed tolum sanguine cruen- cura angelis suis in sélénium arsurus esl, qui el
tatum. Et hoc nolandum quod ad diabolum dicalur ; primus peccavil, elpeccatunaprimiis [al.., primis]ho
sicut vestimenlum commislum sanguine non erit minibus persuasit : uià cum eo eliam fornicarii, ido-
mundum, sic et tu non eris mundus. Ubi sunt ergo lis servienles, adulteri, molles, masculorum concubi-
quidant diabolo poeniteniiam, et dicunt illum posse tores, tares, avari, ebriosi, maledici, rapaces el
mundari? Nec statim palebimus hieresi [al., fate- oranes qui opéra carnis agunt, de quibus beatus
mur hseresim], quse diversas asserit esse naturas'; dicit Apostolus : Quia regnum Dei non consequenlut
et aliam esse quastiunquàm recipiat saniialem. Non (Gai. v,21), si ante hujus vilse terminum a viis [al.,
enim hoc vestimenlum per se immundum est, et ita vitiis] suis malis conversi npn fuerint, seternis igni-
a Deo condilum, quo olim Deus Vestiebatur; seil bus exurentiir. Omnis enim homoqjii in hpc sseçulo
quia commislum est sanguine, et tolum se polluit usque ad finem iniquitatum dileclione [al., délecta
suo vilio, et malis accedentibus, non erit mundum. lione] el cordis obduratione permanseril : sicut hic
 1247 S. PRUDENTH TRECÊNSIS EPISCOPI 1248
eum noxia criminum dilectio tenuit, sic eum sine A J JOANNES SCOTUS.
fine sempiterna cruciatio retinebit. Erit enim eliam
sed sine mulaiione im- (Cap. 16, num. 8, sect. 2.) e Non enim juste pu-
iniquoram resurrectio, [al.,
et ex fine vi- nitur, nisi quod delinquereconvincitur.
mulatione], quam solis fidelibus jusle
ventibus daturus est Deus; Hoc est enim quod ait CORRECTIO.
beatus Paulus : Omnts quidem resurgemus, sed non f Verum est, et idcirco jusle punitur anima et
omîtesimmutabimur (I Cor. xv, 51) : oslendens au- corpus, quia utraque delinquere cognoscûntur. Sed
tem justos divino munere commutandos, ait : Et nos hoc cum de peccatoribus dicatur, non excedit regu-
immutabimur. Habebuntergo iniqui cum justis resur- lam veritalis : verumtamen mullos puniri et videmus
reclionem carnis communem, immutalionis lamen el legimus, in quibus tuasententia omninofrustra lur.
gratiam non habebunt, qusedabitur juslis : quoniam Incipiamus quippe ab Abel protomarlyre, et inve-
a corporibus impiorum non auferetur corruplio, et niemus in eo iniquilatem non esse punitam, sed eum
ignobilitas, et infirmitas, in quibus seminanlur : asquilalis merito interfeclum ; cujusjustiliam el liber
quse ob hoc morte non exslinguentur ut illud juge Geneseos et ipse Dominusin Evangelio commendat
lormenlum corpori atque animse sit morlis selernse (Gen. iv, Mallh. xxm, 55). Liber eliam propbetse
supplicium.] 1 Samuelis, Achimelech cum cseteris sacerdotibus
B
f Et infra : [Ideo aulem hic poenilentia fructuosa propter misericordiam David bénévole impensam
est quia polest hic homo deposita malitia bene vi- iniquiiate Saulis necatos indicat (1Reg. xxu). Et ne
vere, et mutata voluntate injusla mérita simul ope- mulla ex veteribus revolvani, septem fratres liber
raque mutare, et in timoré Dei ea generare quse Machabseorumpropler leges Dei, quas nullis terro-
plàceant Deo. Quod qui in hac vita non fecerit, ha- ribus relinquêre voluerunt, lantis cruciatibus occisos
bebit quidem poenitentiam in fuluro sseeulode malis intimât, ut horrorem îegentibus audientibusqueincu-
suis, sed indulgentiani in conspectu Dei non inve- liat (IIMach. vn).'Beatus Joannes Bapiista in malris
niet, quia etsi erit ibi stimulus poenitudinis [al., ulero sanclificatus (Luc. i, 15), quo inler natos mu-
plenitudinis], nulla ibi erit correctio voluntatis : a lierum major non surrexit (Luc. vu, 28), unius mu-
talibus enim ita culpabilur iniquitas sua, ut nullate- .- lierculse saltalui meralricio mercës exponilur, et
nus ab eis possit vel diligi vel desiderari justilia. ampulalione capilis funesli régis convivium delur-
Voluntasenim eorum talis erit, ut habeat in se sem- pavit (Matth. xiv). Filius Dei Deus et Dominus no-
per malignitalis suse supplicium, nunquam tamen sler Jésus Chrisius, qui peccalumnon fecit, nec dolus
reeipere possit bonitalis affeclum. Quia, sicul illi inventus est in ore ejus (I Petr. n, 22), tantis oppro-
qui cum Chrislo regnabunt, nullas in se malse vo- C * briis affectas novissime crucis palibulo, clavorum
luntalis reliquias habebunt, ita illi qui errait suppli- afflxioné suspensus exspiravit, nec quiescenle ssevitia
cio ignis selerni cum diabolo et ejus angelis depulali, persequenlium,lancea lalus ejus mundissimum ape-
sicut nullam ullerius habebunt requiem, sic bonam rilur. Pelrus, paslor universalis Ecclesise, Neronia-
nullatenus habere polerunl volunialem. El sicut co- nam insaniam crucis appensione damnavii. Paulus,
liseredibusChristi dabitur perfeclio [al.-, profeclio] doctor genlium, Neronianumgladium cruentavil. Sic
gratise ad seternam gloriam, sic consorlibus diaboli cseleri aposloli eorumque sequaces omnes usque in
cumulabit ipsa malignitas poenam,quando exteriori- finem sseculiDomini nosiri Jesu Christi martyres,
bus deputati tenebris, nullo illuslrabuntur interiori nunquid sua iniquiiate puuili, aut iniquitas in eis
lumine verilatis.] ulla punila, vel punienda créditai'? At si Dei Filium
f Cassiodorus in Expositione psalmi vi (vers. 6) : punitum negare volueris, omnes divinorum eloquio-
[Moverepolest quare dicat, in morle nullum esse, rum paginas luis vecordiis, repente ullroque obviant,
memorëm Dei, dum vicina possit amplius ira judicis. inler quas, ut vocabulo punilionis, quod tanta de-
contremisci : sed bene perfidos dicimus immemores lectalione persequeris, obsequamur. Liber Sapientise
Dei, de quibus et Isaias : iVon enim qui in inferno, ad Patrem Deumsuper Filii sui nece queritur dicens:
sunt, laudabunt te; neque qui mortui sunt, benedi- D Eum quoque, qui non débet puniri, condemnas (Sap.
ceni le (Isa. xxxvm, 18). Nam cum dicit Apostolus : xn, 15), quod de ipso inielligendura bealus Grego-
In nomine tuo omne genu flectetur, coeleslium, ter- rius in libris Moralibusexponit. Et Psalmisla : Capta-
r'eslrium et infernorum (Phil. u, 10), hic de solis in- bunt in animam justi, et sanguineminnocententcon-
fidelibus ac perlinacibus débet accipi dictum, quiI demnabunl(Ps. xcm, 21). Audis toi sanctorum exa-
nullam fiduciam confessionis suse habere prome- mina pro confessioneveritalis et asquilalis oppelere,
rentùr. Merito ergo hic sibi festinat dimilli, quià{ et audes dicere humanam subslantiam non puniri?
post lucis occasum non restât nisi sola retributiot Kursus quod adjuiigis :
merilorum]. f His tantorum Pairuin concinnis ca- JOANNES SCOTUS.
iliolicisque senlenliis cuncta quse in sequenlibusi (Cap. 16, num. 9, secl. 2.) e Nullius hominisinve-
garrula loquacitate velloquaci garruliiate efllas,, nitur iniquitas, nisi suoeproprioevoluntalis culpabilis
orthodoxa animadvérsione Iruncatà sunt : ideoque; perversitas, quoe verissime natura non est, quia ex
compendiosa brevilàte altacla signanda sunl potius-, Deo omnium creatore in nulla substanlia est creata :
quam effasius repetenda. Quodergo ais : juste igilur punila fil misera.
1249 DE PRSEDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1250
CORRECTIO. I condidit, invenilur. De qua rejam supra senlentiani
A
f Si neque nalura neque substantia est creata, beali Augustini posuimus ex libro ejus Enchiridion
quomodopunitur, aut ht misera? Id quod omnino (cap. 15), qua dicit quod [ex bona hominis natura
non est, qualiter vel puniri potest, vel fieri mise- oriri volunlas el bona polesl et mala, nec fuisse
ïum? AuMrapd beatitudinem nunquam habuit, qua- prorsus unde primilus orireiur volunlas mala, nisi
tenus miserise subjacebil? Proinde quod ex verbis ex angeli et hominis nalura bona. ]
beali Augustini tuam sententiam confirmalurus an- Qui etiam in eodem hsec est proseculus (cap. 25) :
nectis, reparalurus inquientis in multis quod ipse [ Verum hsec communia mala sunt el hominum et "
fecit, punilurus in multis quod ipse non fecit, nequa- angelorum pro sua malitia Deijustilia damnatorum.
quam tuse perversitali suffragalur ; quoniam punilio Sed homo habet "et poenam propriam, qua etiam
vitiorum ea potius régula, quam supra delibavimuSj corporis morte punilus esl. Mortis ei quippe suppli-
débet intelligi, ut merilo vitiorum puniatur amator cium Deus comminatus fuerat si peccaret : sic enim
palratorque vitiorum : non enim poenam sentit, munerans libero arbilrio, ut tamen regeret imperi®,
quod omnino non est sed quod aliquatenus- est. terrerai exitio, atque in paradisi felicitate, tanquam
Quid, quseso, puniebalur in Irangressoribus veteris in umbra vitsc, unde justilia custodita in meliora
B
legis eliam temporaliter diversis modis poenarum conscenderet, collocavit. Hinc post peccalum exsul
divinitus indictarum, nisi natura. Hinc Augustinus effeclus, stirpem quoque suam,, quam peccando in
in Epistola ad Galatas ( cap. ni, 12) : [Lex, in- se tanquam in radiée vitiaveral, poena morlis et
quiens, non est ex fide, sed qui fecerit ea vivetin illis. damnaiionis obstrinxit, ut quidquid prolis ex illo, el
Non ait, Qui fecerit eam, vivet in ea, ut inlelligas simul damnata, per quam peccaverat, conjuge, per
legem in hoc loco pro ipsis operibus posilam ; qui carnalem concupiscenliam, in qua inobedienlise
aulem vivebant in his operibus, timebant utique ne poena similis retributa est, nasceretur, traheret
si non ea fecissent, ut lapidationem vel crucem hu- originale peccatum, quo traheretur, per errores do-
jusmodi paterentur. Ergo qui fecerit ea, inquit, vitiet lorasque diversos, ad illud extremum cum deserlo-
in illis, id est habebit prsemium, ne ista morte pu- ribus angelis, viiiatoribus, et possessoribus, et con-
niatur.] f Idem, in lib. xxi de Civitale Dei (cap. 24) : sorlibus suis, sine fine supplicium. Sicut per umm
[Ninivitse quippe in hac vita egerunt poenitentiam hominem peccatum inlravil in mundum, et per pec-
(Jonoeni).; et ideo fructuosam, velut in hoc agro se- calum mors, et ila omnes homines pertransiit, in quo
minantes, in quo Deus voluit cum lacrymis seminari, omnes peccaverunt (Rom. v, 12) : mundum quippe
quod poslea cum lselilia meleretur. Et tamen quis ( appellavit eo loco Apostolus universum genus hu-
negabil quod Dominus prsedixit in eis fuisse com- manum. lia ergo se res habebat : jacebat in malis,
plelum, nisi parran adverlat quemadmodumpecca- vel eliam volvebatur, et de malis in mala prascipi-
tores Deus non solum iratas, verum etiam miseratus tabalur lotius generis humani massa damnata ; et
everlal?Evertunlur enim peccatores duobus modis, adjuncla parti eorum, qui peccaverant, angelorum,
aut sicut Sodomitse (Gen. xix, 24), ut pro peccalis luebat impise desertionis dignissimas poenas. Ad
suis ipsi homines puniantur; aut sicut Ninivitse iram quippe Dei perlinet justam quidquid cseca et
(Jonoem, 5), ut ipsa hominum peccata poeniteude indomila concupiscenlia faciunt libenler mali, et
destruantur.] f Item sequeris : quidquid manifestis apertisque poenispaliunlur in-
vili. ] f Deinde adjungis el dicis :
JOANNES SCOTUS.
JOANNES SCOTUS.
(Cap. 16, num. 10, sect. 3.) 0 Cum ilaque om-
(Cap. 16, num. 11, sect. 3.) 0 In quo tamen
nium hominum universam naluram in primo homine omnes peccaverunt, ac
per hoc in ipso omnes mo-
Deus condiderit, quod in ipsa naturaliter crealum est riunlur, el omnes puniunlur, proinde
consequenler
nullo modopotuit naturalem legemCrealoristransire : rectissime credilur.
Quemadmodum in illo Deus ge-
non igilui in illo peccavitquod in illo Deus creavil. neralem humani generis creare voluit subslantiam,
CORRECTIO. ita et omnium hominum propriam substiluit volun-
f Animam et corpus hominis Deus creavit, quse tatem. Si enim in uno communis omnium el cor-
pariler peccaverunt, anima volendo et pomum in- poralis et spirilalis naluroehumanoepleniludo sil con-
lerdiclse arboris concupiscendo, et corpus inobe- slilula, necessarioei ineral singulorum voluntas pro-
dienlissime comedendo; quse sicut ulraque Deusfe- pria. Non ilaque in eo peccavit naluroe generalilas,
cit, ila utraque peccaverunt, animus volens, el cor- sed uniuscujusqueindividua voluntas.
pus iniquissimeobsequens, quia sicut est animi velle, CORRECTIO.
ita est corporis operari. Si enim voluntas perseve- f Caro quidem natura est, animam nullus naturam
ratura non esl, necesse est alicujus naturse volunlas dubilat, voluntas, quia natura non sit, satis el ra-
sit. Est igitur animi velle, et voluntale, id est motu tione et auctorilate monstralum est. Non igitur volun-
suo, vel se, vel corpus suum ad hsecvel illa movere : las filii ex voluntale parenluin gignilur, sicut caro
quo conficilur ut ejus sit peccasse cujus fuit et velle. prolis ex carne prodire genitorum minime dubilatur.
Nunquam enim voluntas nisi in nalura et ex nalura, Non ergo volunlate in Adam omnes posteri pecca-
quam Deus , summa et incommutabilis volunlas, verunt, quam nec ab illo nàturaliler Iraxcruni : sed
 1251 S. PRUDENTll TttECENSIS EPISCOPI 1252
tota nalura, propria ejusdem protoplasli voluntate A est subslunlia fiedemptoris, in ea remansit incorru-
vitiala, quae non est ulique viiium, sed sponle serael ptum, proeler quod omnes peccaveruntsimid in ho-
vitiata, nihil prorsus ex se nisi vitiatum gignerè po- mme uno : non enim ille péceavitin omnibus,sed
tuit, quidquid naturali commislionepropàgavil. Unde omnes in Mo; sicut enimille habebal proprianï voliïn-
et Apostolus: Non, iiiquit, per unam vel unius volun- talem, ita et proprium peccatum. El quémadmodum
taleni, in omnes voluiitâtes mors pertransiit, nec in in Mo unusqmsquepôtùit proprium committére deli-
quam omnes peccaveriint, sed yer ûhuni hominemin ctum, in nullo quippe iiindicatur juste allérius pecca-
àmriei hommesmors pertransiit, in quo omnes pecca- tum, proinde in nullo natura punitur, quia ê* Deo est,
verunl {Rom. xu, 5). Qui cura huila nècessitale na- et non peccat. Motus àuleni voluniarius libidinose
turse, sèd voluntate peccaverit, ita se, id est natu- utens naluroe bono, inerïïo funitur, quia naiuroeté-
ram siiaiii, animain videlicël et carriëm, peccando gem transgreditur, quam procui dubib non trànsgrë-
vitiavit, lit nihil ex ea complexu. naturali hisi vitia- deretur, si substantialiler a Deocrearetur. Hinc aperte
tum prodirftpossit. Quod in riioiupudendo membro- colligitur in impiis supplicia non perpeli quod Deus
ruin genilalhîm post èorunidëm protoplaslorum in- fecit, sed quod superbia viliose invenit: libido siqui-
obedieriliam declaratum est, qui nunquam suoenudi- dem perversmvoluntalis crucialur, dum ea auoemalè
talis anteà erubuisse sibique perizoïnata consuisse B aut indigneappétit, habere nonsiniturt
referuhtur [Gèn. iii, 7)^ Natura itaque membrorum
CORRECTIO,
genitalium voiuptuose ac concupiscentiabiliter mu-
tùo sexu cbmmista, omrtinoquamvis non âbsque vo- f Quamvis abundé bis tuis pravilalibus respon-
untale, peccarë convincilur, quse taiii improbabili sum sit, illud tam'en in eis primo përpëndi oportët
niôtu deservire hequiter comprobatur. Audi : Nunc quod voluntatem a substantia secernere videariSj
tandem certé Pélagianum, Coeleslianum, imo si ita quam primis tui operis partibùs essenliam obstina-
dici possit, Juliamim te esse pronunlio, qui post lissime aflirmabas. Sed si natura non est, quo pacto
damnatam olim cohserisu mundi totius eorum hseré- à Deo subslilutam in bomine dixeris nequaquam
siftï, riôvus, ut ilâ dixérim, sopitorum cinerum ex- video : nam si nalura non esl, quomodosicut nalura
suscilator ëinërgis, et naturale atque originale pec- ad omnes transiit? Et de natura quidem corporis,
catum humani generis abjuras, ut graliam gratuilam quod in illo uno omniumbominum fuerit, nullus ain-
auferas. ÏUienini dixëruht eadein ihsania, imitàiionë bigil : nascitur enim de carne caro ; sed utrum et
peccatum Adsétransisse in posteros, non natura : anima similiter de anima nascatur magna quacslio
quémadmodum verilas in Apostolo et per Aposlolum est, et a Patribus diu inultumquë discussa, sed abs-
jclamat : quorum tu sëquacissimùs voluntate, non G que certa definilione relicta. Quapropler quidquid
natura idenlidem clamilare probaris. Gumenim con- de voluntate (quam constat per se non esse naturam
stet, hodieque Evangelio Doinini noslri Jesu Ghristi sed natura;, idest anima: motum spontaneum) agis,
ubique genlium rëfûlgénté, vix proveeiioris sëtatis, frivolum prorsus et veritati contrariuin judicatur :
sed omnes pêne pârvulOsinfântilis selalis ad sacra- quippe cum volunlas sicut per se non esse, ita per
il!enta baplismatis dëportàri, quid in eis pëccali se velle, y est moveri, non possit, éi quidquid vo-
propriae volùritàlis dilîiiiur quam necdum selalis ac- lunlalt: agilur, volenti procul dubio iinpiïletur. Yult
cessu babërë valùeruht? Habet igilur inconvulsuni autem animus, et cura perverse vult, ipsius perver-
fldes catholica, non in ëis mundari priva tum, sed silalis merilo jure punitur.
originale, naturale avitumque peccatum; quod non Si natura non peccat, arguis mendaciiApostolum,
propria cujusque nascentis, sed protoplastorum vo- qui de Deo Pâtre dicîl quia misent Filiùm suuin in
luntate commissum, ita se omnemque ex se posteri- similitudiné carnis peccati (Rom. vm, S), qui nun-
tatem concupiscëntialiler processuram viliavit, ut quam habuit carnem quoe esset siinilitudo carnis
seierna damnatione lenéatur obstricla, hisi succur- peccati, id esl noslroe, si nalura, quod est bomo, id
rentis graiise fiièrit rniseratione liberata. Non enim •~.est anima et caro, non peccat; Bifariam igilur men-
diceretur naturale peccatum, si non esset etiam na- " lilum deprebendis Ajjàsto'itim,quod et Filius Dei
turjp, jam iàmeh vitïaloe, non lantumihodovoliinta- iïoii liâbûërit similifudinëmcarnis peccati, id est Ve-
tis, quam non esse naturam, ëliam te àdnilente, jam ram carnem. Et quod nullà sit; id est noslra caro
diclum est. Itaque, aut nega cum Pëlagianis naturale peccati, quse originaliler ac haturaliter riullum tra-
puccalum, et evèfte Àpostolum àicèntem : Fuinw» hat peccatum. Nec advertis, vel forte à riëmineàd-
enim natura filiiirè sicut et céleri {Eph.n,3), om- vërti autumas, qiiania id absurditas, imo impietâs,
nesque caibolicos obruë ; aut, quod oplamus, veri- consèqùàtiir : si enini nalura non peccat, efgb iiécj
tàtem naluralis, proindeque ofiginalis peccati re- bomo peccat; si honrô îiori peccat, ergO née Dëi
cip'e, el ië sinceriiàii ifidëlebrlstiartaeascisce. Filius Dominûs [ripsièr ,)ésuà Chrislus à câîiériJ
IOÀHNES SCOTUS. hominibus, ëxcëptiâ gëhefâtîôhis ei hâtmlatis siri-
gularitate, dispescil : si. haë exceptiOne seërëtà^ ht
(Cap. 16, num. 12, sect. 3.) 6 Siquidemsi ea na- nullo a cseleris mortalibus diflerl, falsum est qiiod
tura delinqueret, cum una sit, tota profectoperiret; ail Prophetâ : Quoniàm quié in niibibûs oeqûMiiur
sed non periil, quahdo medicamcntwn vnlneris, hoc Domino, similis érïi Domino in filiis. Dèi? fi*ifa4.
1253 DE PR^DESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. 1254
Lxxxviii, 7.) Si enim nalura, id est bomo, non pec- ^\ punita, sed nalura : in quo, ut diximus, ideo nalura
cat, sequales sunl proprius Dei Filius et adoplivi pùnila est, quia natura perierat, dicente ipso : Ve-
filiiDei ; quod quia omnes pêne blaspbemias superat, nit enim Filius hominisquoerereet salvumfacere quod
falendum esl teslimonio veracis Aposloli carnem perierat (Matth. xvm, H). Si enim non nalura pe-
nostram carnem esse peccati, id esl cum peccato rierat, sed voluntas nequam, necessarium fuerat a
generalara, conceptam et edilam. In cujus simililu- Dei Filio naturam suscipi, sed id tantummodo quod
dine, id est verilale carnis cum peccato nec geni- perierat, id est volunlatern. Perierat autem anima,
tse, nec conceptse, nec édita;, miserit DeusPater quse a bealiludine exlorris diulissime exsulabâl;
Filium suum. El ne usitalissima vobis pravitale perierat et corpus, quod in pulverem, unde sumptum
bacclieris in aliud apostolica verba defleclens, audi fuerat, faliscebat : sed ulrumque reparatum est,
sequentia, ut de peccato, inquit, damnarel peccatum quia el anima beatitudini, et corpus incorruplioni
in carne, hoc est, ut de carne sua quam instituerai; per Medialoris humilitatem ineffabilem reslitui-
esse hosliam pro peccato, damnaret peccatum, no- tur.
sira; carni ingeneratum,a quo, proeleripsam solam, Ambrosius exponens in Epistola ad Corinlhios
nulla nosira caro expers, nulla exsors nunquam post Aposlolum dicentem (I Cor. xi, 26) : Morlem Do-
proloplastorum inobedientiani; juslamque tremendi ]B mini annuntianies donec veniat [Quia enim, in-
judicis animadversionem, potuil, poiest aut poterit quit, morte Domini liberali sumus, hujus rei me-
generari. Itaque si quidem absque ullà formidatione mores in edendo elpotando carnem et sanguinem,
l'atendum esl, caro proprii Filii Dei similitudo fuit quoe pro nobis oblala sunt, significamus, Novum
carnis peccati, id est non cum peccato sala, conce- Teslamenlum in bis conseculi, quod est nova
pla et édita, sine quo caro peccati, id est nostra, lex, quae obedientem sibi Iradit coelestibus re-
nec seri, nec concipi, nec edi valet, sequilur ut na- gnis : nam et Moyses accepto sanguine vituli in pa-
tura, quae esl. caro peccati, videlicël nostra caro, iera, aspersit filiosIsraël dicens: Hoc est Testamën-
peccare convincalur. Quoniam quis in nubtbus oequa- tum quod disposuit Deus ad vos (Exod. xxiv, 6-8).
bitur Domino, similis erit Domino in (Mis Dei? Hoc figura fuit Testamenti quod Dominus Novuhi
(Psal. LXXXVIII, 7.) Inconcusse quippe fldes catho- àppellavit per prophelam, uï illud Vêtus sit quod
lica tenet et proedicat Filium Dei in hoc, excepta Moyses tradidit. Testamenlum ergo sanguine consti-
deilalis eminenlia, a coeteris hominibus discerni, tutum est, quia beneflcii divini sanguis teslis est
quod nec concupiscentialiter, nec sexuum commis- incujus typum nos calicëm mystieum sanguinis ad
lione, sed sola sancti Spirilus operatione conceptus, tuitionem corporis et animoe nostrae percipimus,
nulla, originalis noxoe potueril noxialione vitiari. 'G quia sanguis Domini sanguinem nostrum redemit,
Ideoque tant conceptione quam naiivitate, et vitae id est lotum hominem salvum fècit. Caro enim
processu, omnis peccati immunis solus liber potuit Salvatoris pro salute corporis, sanguis vero pro
inter mortuos esse (Psal. LXXXVII, 6), cujus naturali anima nosira éffusus est, sicut prius praéfigiira-
mundilia omnes nostrae nalurales afiectivsequeim- tum fuerat a Moyse (Eebr. ix). Sic ènim ait:
luundilise lergerentur. Caro, inquit, pro côrpore veslrô offèriur, sanguis
Peccavit itaque in primo homme naturai generali- vero pro anima (Levil. xvn, 11), ideoque non maii-
tas, id est anima concupiscens illicilum, et corpus ducandum sanguinem. St. igilur ïtpud veieres
suse animse concupisçenliis obsecundans. Non enim imago fuit veriiatis, quae nunc apparus1 et manifë-
Yolunlaiem ex voluntate nasci, vel per traducera ia stala est in Salvatoris advenlu, quomodo hafirëticis
propaginem diffundi,recte possumusdicere, cum non conlràrium videtur Velus Novo, cum îpsa sibi invi-
sit natura, sicut recte diciinus, hominem ex homine, eem teslimonio sinl?
quod esl natura. Ac per hoc tota perlerai, quia tota f Beda in Exposilione Geuesis : Et quidem, ipsi
dëliquerat ; et quia tota perieral, tota a Dei Filio sibi fecerant perizomata de foliisfici, quibiis puden-
veraciler misericorditerque sùscepta est. Tota auteni da tegereht {Gen. ni, 7) ; sed Deusfacit illis tunicas
suscepta est, id est, ut tota liberarelur; lotavero D pellicëas quibus omne corpus illorum induat, quia
liberala est, quia tota in Déi Filio passionem perpes- ipsi, perdila per praevaricalionem gloria innocentioe,
sa est. Tolaineo tormenlum, tamelsi indebile, per- praelendere sibi velamen excusationis, qua suam
tulit, quia et corpus crucialibus atlritum sepulturoe- culpam in Coiiditorem transfunderenl, et ipse Con-
que mandalum esl, et anima, relicto ad tempus ditor illos per sententiam justi judicii, oblalb sta lu
corpore, liberrima iuferôs penetravit. Tota item li- vilceimmutabilis, in anima simul et càrne mulctavit
béra est, quia cilse resurrectionis gloria de corrup- poena mortalilatis.]
lione ad incorruptionem, de mo\'le ad vitam, de f Mémento quid beatus Auguslinus dixërit (En-
mortalitale ad immorlalitatem transiil. Non itaque chirid., cap. 30) : [Quid enini boni opërâtur [a/., Ope-
in Dei Filio voluntas punita est, quae nulli unquam rari potest] perdilus, nisi quantum .fuërit a perdi-
pravitati fuît obnoxia, sed natura, quam in Adam tione reparatus [al., liberalus]? Nunquid libero vo-
perdilam in seipso mirabili dignalione repara vit et luntatis arbitrio? Et hoc absit : nam libero ârbîlrio
liberavit. Sicut enim paulo ante prsemisimus, nulla- maie ulens hômo, et se perdidit et ipsum.
tenus in eo et quibusdam membris ejus iniquitâs est f Idem in epistola ad Yilalem : [El sic eripit vasa.
1255 S. PRUDENT» TRECENSIS EPISC0P1 1256
ejus quoecunquepraedestinavileripere, arbitrium eo- A Alia esl ergo crucialio perversae voluntalis, dum ea '
rum ab ejus liberans potëstale.ut illo non impe- quaemaie aut indigne appétit, babere non sinitur,
diente credant in istum libéra volunlate, proinde hoc quod tamen ad crucialum volenlis fëfertur; alia
opus est gralise, non naturae. Opusest, inquam, gra- cum hic vel poslmodum anima el corpus manifeslis
tiae,quam nobis allulit secundus Adam,non naturae, atque evidenlibus lormentisafflcitur. Intueamur sane
quam lotam perdidil in semetipso primus Adam.] cujuscunque maris semen in femina seminanlis, quod
f Se enim perdidit, id est naturam suam, quod naturam esse nunquam negabis, videlicëtex natura,
est anima et corpus. Hoc ergo perferat, quia hoc id est carne serentis prodiens, exceptorio uleri mu-
utique peccaverat ; et quia hoc tolum peccaverat, liebris infusum, quae in eo voluntas? Certe inani-
propterea totam massam corruperat, ut nihil ex ea mum esse semen masculi quando profundilur, riulius
naturali conjunctione maris et feminsenisi corru- difiitclur : ubi ergo voluntas in semine? Nam volun-
plum, ac per hoc morli subditum. nasceretur : et tatem animi esse, quis nesciat? Cum ergo in serenda
propterea juste alterius, id est primi hominis, pec- proie conslet solum semen inanime seminari, et post
catum in altero, id est proie illius, quae est tolum per intervalla temporum illud'a conâitore universi-
genus humanum, vindicalur, quia corruptionem pa- lalis coagulait, coagulalum in membra propria deli-
ternae radicis lola naluraliier soboles traxit ex gé- B neari, delineatum formari, formatuin solidari, solida-
nère. Certe in parvulis nullam voluntalis vel aciionis tum spiraculo vilae animari? Nimirum constat ne-
propriae singularitatem asserere poteris, qui tamen quaquam sibi velle prius inesse,quam id videlicët
omnes extra baptismi graliam morientes, non suo, animam auctoris munere consequatur, cujus proprie
sed protoplasti peccato perpétua plexione damnan- velle non dubitatur. Clamât tamen Propheta inge-
tur. miscens, et dicit : Ecce enim in iniquitatibus conce-
Hinc Augustinus in libro Enchiridion (cap. 46) : ptus sum, et in peccatis'concepitme mater mea (Psal.
L, 7). Concipi autem semen nullus ignorât, quod cum
[Parentum quoque peccatis parvulos obligari, non
solum primorum, horainum, sed etiam filiorum [al., absque conlradictione bonum, quia omnis creatura
de nali non Dei bona, mundumque sit : omne quippe bonum mun-
siiorum], quibus ipsi sunt, improbabili-
ter dicilur. Illa quippe divina sentenlia : Reddampec- dum, et nullum mundum non bonum : quaerendum
cata patrum in filios (Deut. v, 9), tenet eos utique, est quare se in iniquitatibus conceptum deploret.
Non enim in quae per propriam volunlalem
antequam per regeneralionem ad Teslamentum No- adbuc nulla suis,
vum incipiant pertinere. Quod Testamentum prophe- sunt, sed procul dubio in primi propa-
ex quo cum humana subslanlia jure
tabalur, cum diceretur per Ezechielem non acceplu- k gatoris nostri,
ros filios peccata patrum suorum, nec ulterius fulu- damnata iniquitateni nascendo trahimus, quam nul-
ram inIsraël parabolam illam: Patres manducaverunî lalenus nisi renascendo evadimus. Hoc tamen ipsuin
uvamacerbam, et dentésfiliorumobstupuerunl(Ezech. semen beatus Job immundum vocare non nieluit,
xvin, 20). Ideo enim quisque renascitur, ut solvalur cum dicit : Quis potest facere mundum de immundo
in ëo quidquid peccati est cum quo nascitur : nam conceptumsemine? Nonne lu qui solus es? (Job xiv,
peccata quaemaie agcndo postea committuntur, pos- A.) Quare, quàeso, immundum? cum Dominus pa-
sunt et poenilendosanari, sicut etiam post baplismum stori Ecçlesiaftdicat : Quod Deus mundavit,tu ne com-
fteri videmus. Ac per hoc non ob aliud est inslitula munedixeris (Act.xi, 9) ; et in Evangelio: Noneaquoe
vitrant in os coinquindnlhominem, sed quoede corde
regeneralio, nisi quia viliosa est generalio; usque
adeo ut etiam de legitimo matrimonio procrealus exeunt, ea coinqumant hominem (Matlh. xv, H). In
dicat : In iniquitatibus conceptussum, et in peccatis • semine vero, quod seritur, nullam inesse propriam
mater mea me in utero ahiil (Psal. h, 7). Neque hic' volendi possibilitatëm alque scientiam quis nesciat?
Unde ergo immundum esl? Nunquid ex eo quod esl
dixit, in iniquilate vel peccato, cum et hoc recte
clicï possel ; sed iniquilates et peccata dicere maluit. creatura Dei? Absit. Restât igilur ut ex traduce
immundum îaleamur, quod ex
Quia et in illo uno, quod in omnes horoines per- iniquitatis primigense
transiit. quodque [al., atque] lam magnum est, ut dignitate primée conditions mundum catholica tenel
eo mularelur et converteretur in nécessitaient mor- et convincit Ecçlesia. Palet itaque reatu paternoe
tis humana natura, reperiuntur, sicut supra disse- transgressionis immundum seri, concipi et nasci,
nt!, plura peccata et alia parentum, quaeelsi non quodpurilale primae crealionis mundumfactum nul-
ila possunl mulare naturam, reatu tamen obligant lus nisi expers veritatis ignorât aut negat.
filios, nisi graluila gralia et misericordia divina sub- Hinc Gregorius in Moraliumlibro undecimo(cap.
venial.] ult., in fine), [ls qui per se solusesl mundus, mundare
praevalet immunda. Homoenim in corruptibili carne
f Audis parentum peccalis parvulos obligari, et vivens, habet tentationum immundilias impressas in
dicis in nullo vindicari juste alterius peccalum? Au- semelipso, quia nimirum eas traxit ab origine. Ipsa
dis naturam morte punilam, et dicis in nullo natu- quippe propler deleclalionem carnis ejus conceplio
ram puniri? Verissime itaque dicilur in impiis sup- immundilia est : unde et Psalmista ait : Ecce enim
plicia perpeli quod Deus fecit, id est lotam humanam in iniquitatibus conceptus sum, el in déliais peperit
subslanliam, sed mcrilo peccati, quod tota commisit. me mater mea (Psal. i, 7). Hinc est ergo quod pie-
 1257 DE PRiEDESTLNATIONECONTRA J. SCOTUM. 1258
rumque lentalur et nolens ; hinc est quod immunda \ JOANNES SCOTUS.
qustdam in mente patiiur, quamvis et judicio relu- (Cap. 16, num.,14, sect. i.) O Quoe,inquis, ratio
ctelur, quia conceptus de imntundilia, dum ad mun- hinc maxime probatur quod nullius peccatiaucloritas,'
lïiliam tendit, hoc conatur vincere quod est. Quis- nisi mendosissimeimpiissimeque, ad Deum refertur ;
quis aulem occultastentalionis molus alque immun- ac si peccatumesset ex natura, nalura autem ex Deo,
diliam cogilalionis evinceret, nequaquam sibi suam profeclopeccatumex Deo esse sequerelur.
munditiam tribuat, quia de immundo conceplum
CORRECTlO.
semine nullus facere mundum potest, nisi is qui
ïtiundus per semetipsum solus est (Job xiv, 4). Qui f Nunquidpeccata régis Manasse, qua; tam mulla
ergo jam ad locum nmnditiae mente pervenit, conce- fuisse leguntur, recte patri ejus, viro juslo et sancto,
ptionis suaeviam respiciat, per quam venit, atque deputanda sunt? (IV Reg. xxi.) Nempe Manassëm
inde colligat quia ex sua virlute non habet mundi- ex Ezecbia natum nullus ignorât, peccata aulem quae
tiam vivendi, cui de intmundilia factum est inilium Manasses impiissime palravit, nullatenus ex Ezechia
subsistendi.] f Quodque infers : prodierunt. Falsum est igilur quod proponis, ut ideo
JOAKNES SCOTDS. sequatur peccatum esse ex Deo quod esl ex nalura,
'B quod natura ex Deo sit. Non enim'juste Deo nosira
(Cap. 6, num. 13, sect. 4.) & Quod si nullam na- est naturam
turam puniri ratio suasit, necessarionullam naturam facinora ascribunlur, ex quo nos.id
creatrix. nosiram, esse non dubilalur. Certe liberlalem arbi-
punire suadebit. Neque enim Neque creala
nulla substantia alterius subslan- Irii Deus homini largims est, el eadem arbitrii liber-
punit creatam, quia laie homo peceavit : nunquid ideo deputabilur Deo
tioe contraria esse potest.
viliuni liberae voluntalis, quia donalor ejus, id est
CORRECTlO. liberse voluntalis, certissime credilur? Est igilur
\ Suflicit huic phanlasiae dissolvendoeYeritatis nalura omnis ex Deo, vilium vero ex nalura, cujus
elogium, quo dicit: Nolile limere eos qui occidunl merito natura punitur. Dixerat eadem quondam Coe-
corpus, unimam autem non possunt occidere; sed po- leslius, Pelagii discipulus, qui lecum tantum natura;
tins eum timele qui habet polestalem et animam et tribuebat, uteam ab omni vitio-postpeccatum exlor-
corpus perdere in gelienna (Mallh. x, 28) ; et item : rem assereret, voluntalique soli quidquid mali fieret,
île in ignem oelernumqui paratus est diaboloel ange- altribuere nullatenus formidaret, cui tamen a Patri-
lis ejus (Mallh. xxv, 41). Quod utique ltominibus, id bus responsum est : peccatum non esse vilium na-
est naturis, diclurus est, non per se voluntalibus, turae in primo homine, sicut eam Deus condidit,
quae per se esse non possunt, quia naturae non sunt. C quasi in ea et cum ea conditum, sed sicut sua volun-
Porro de originalis peccati damnatione, cujus merito tate propria depravata est ac vitiata : quo pacto igi-
justissima Dei senlentia universuin genus humanum tur solius voluntatis peccatum esse dicilur, cum vo-
morii fecil obnoxium, quantum Pelagianis palribus luntas per se substantia non sit? Si ergo natura non
tuis faveras in promptu est : unde plura dicere su- est, sequitur ut per se sicut non subsislere, ita nec
persedimus, quia satis superque a Patribus inde velle boni aliquid vel mali nec operari possit. Est
actum terminatumque cogtiovimus. Substantias vero autem voluntas naturae alicujus, vull ergo nalura, vel'
substantiis contrarias, mulla documenta sunt : et ut bonum ex Deo, vel malum ex se. Est igilur peccatum
caeterapraeteream,pfirspicuumesl aquam igni,ignem naturae vitiata; atque depravata?, volenlis quod vel
aquaelignisque et caeleris terrestribus materiis : con- condilor prohibuil, vel ratio et probilas dissuasït.
trarium venenum homini, salivam hominis diu jeju- Quocirca jure punitur natura, cujus est tolum quod
nanlis serpenli, hominem homini, diabolum homini, sua propria voluntate delinquitur. Unde et Aposto-
et caetera hujusmodi. Deum vero naturis a se crealis lus monet : Non regnet peccatum in veslro moriali
in lanlum non esse contrarium, in quantum ab eo - corpore, ut obediatis concupiscentiisejus. Sed neque
creatae sunt; in eo autem quod ab eo superbiendo exhibealismembraveslra arma iniquilatis peccato,sed
discedunt, non solum rationabilibus, verum etiam " exhibetevosDeo tanquam ex morluis viventes,el mem-
irrationabilibus adeo 'contrarius juslitiae cequitale bra veslra arma justilioe Deo (Rom. vt, 12, 13). Et
oslènditur, ut illas jure praevaricalionis transgres- rursum: Omnesenim nos manifestari oportet ante tri-
sione plectat, et lias illarum merito vel perdal vel bunal Chrisii,ui referai unusquisquepropria corporis,
in deterius commutet : ut in diluvio, Sodomis et prout gessit,sivebonum,sivemalum (II Cor.v,10).Et
inullis aliis lerrarum orbis parlibus factum legimus iterum : NescitisquoniameorporaveslramembraChri-
faciendumque in judicio credimus et exspectamus. sti sunt. Tollens ergo membra Christi faciam membra
Dicit etiam Apostolus: Caro concupiscitadversusspi- meretricis ? Absit. An nescilis quoniam qui adhoeret
ritum, et spiritus adversus carnem. Haie enim sibi în- meretrici, unum corpus efjîcitur: Erunt enim, inquit,
vicem adversanluf, ut non quoecunquevullis , Ma fa- duo in carne nna (Ibid. 15,16). Et Dominus per
ciatis (Gai. v, 17) ; et item : Video autem aliam legem Prophelam : Anima quoe peecdverit, ipsa morietur
in membrismets repugnanlemlegi mentis meoeet ca- (Ezech. xviii, 4). Hac ratione syllogismus tuus non
plivum me ducentemin legepeccati, quoe'est in mem- verissimus, sed mendosissimus ; non piissimus, sed
bris meis (Rom. vu, 23). impiissimus, el cliaritalis et calholica; ftdei non
l'ATROl,. KJM. W
 1259 S. PRUDENTÏ1.TRECENSISEPISCOPI 1260
plenissimus, sed inanissimus, cassatur, quem sici A ea: b°no thesauro donatur, id est, ex eo in quo sunt
Droposuisli: omnes ihesauri sapientia?et scientiaeabscondili (Col.
JOANNES SCOTUS. n, 5) : Omne malum, quod cogitalionesua mala ma-
(Cap. 16, num. 15, sect. 4.) 6 Omne bonum aut lus homo profert, ex malo thesauro est, snperbia sci-
Deus est, aut ex Deo factum esl ; omne quod ex Deo licet quoeest inilium omnis peccali (Eccli. x, 15).
faclum est, nullum vilium boni efficii: omne igitur CORRECTlO.
bonum nullum vitium boni efficere polest. Et re- t Hserelicissemper fuisse moris ut reciiiudinem
flexim : Nullum vilium igitur boni ex bonoest. Omne sanciae Scripturce ad suos delorquerent errores, loin
peccatumquia malum est, vilium boni est': omne vi- omnes catholici doctores, tum vel maxime B. Gre
tium boni ex bono non est : omne igilur peccatum, gorius in libris Moralium affatim demonstrat, quem
quia malum est, ex bono essenon potest. Omniscrea- admodum in bac tua non expositione, sed deprava-
tura ralionis parliceps magnum bonum esl : ex nullo tione fecisse convinceris. Non enim dixit, ex cogita-
bono malum : ex nulla igitur creatura ralionis parti- lione sua, sed.ex thesauro cordis, ubi mulliludinem
cipe pecçalumest. bonarum cogitationum piarumque voluntatum san-
CORRECTlO. clam congeriem voluit intimare. Et rursum non dixit,
B donatur a Deo, quamvis isle pius thésaurus non nisi
f Multoante verba beali Augustini posuimus, qui- ab illo
1ms tuus iste syllogismus mendacii deprehendilur percipiat quod haberi -possit, sed profert, quae
mullum inter se differunt: aliud est
dicenlis (August., Enchir. cap. 13) : [Quid esl aulem personaeet aclus
aliud alteriusque donare.
malus bomo nisi mala nalura, quia bomo nalura est. enim el alterius proferre,
Porro si homo aliquid bonum est quia natura est, Similiter mali hominis thésaurus non una sola cogi-
sed mullis pravarum cogitationum tumulli-
quid est malus homo nisi malum bonum ? Tamen talione,
cum duo isia discernimus, invenimus nec ideo ma- bus comprëhenditur. Nec'ex sok superbia, sed alio-
lum quia homo est, nec ideo bonum quia iniquus rum complurium vitiorum struicibus agilalur atque
est ; sed bonum quia homo, malum quia iniquus. ] prolërtur.
El : baec duo contraria ita si- Beda in homilia de Encaeniis : [ Thésaurus cordis
•J- infra'(cap. 14) [El
mul sunt, ut si bonum non esset in quo malum esset, intetUio est cogitationis, ex qua proventum operis
internus arbiter judicat. Unde fit plerumque ut mi-
prorsus nec malum esse poluissel :,quia non modo
ubi consisterez sed unde oriretur corruptio non ha- nora bona nonnulli majori ccelestis gratis: merçede
beret nisi esset quod corrumperetur ; quod nisi bo- opereniur, videlicët propter inlentionem cordis qua
num esset, nec corrumperetur; quoniam nihil est majora voluerant patrare bona si possenl, et alii
G
aliud corruptio quam boni exterminalio. Ex bonis majora virlutum opéra oslentanles, ob injuriam cor-
dis lepidi minora a Domino praemiasprtianlur. Deni-
igilur mala orla sunt, et nisi in aliquibus bonis non
sunl, nec erat alias unde oriretur ulla mali nalura. que opus viduae quoe duos nummos delulil ad lem-
Nam si esset, in quantum nalura esset, profeclo bona plum innumeris divitum donariis abinlerno cordium
esset ; et aut incorruplibilis natura magnum esset scrulalore proeferlur : Ex abundantia enim cordis os
:
bonum, aut etiam nalura corruplibilis nullo modo loquilur (Mallh. xn, 34) humanum quidem judicium
esset, nisi aliquod bonum, quod bonum corrumpendo soepefallit, quia cor proximi nescil nisi ex ore et
Deus autem ipsum opus el sermones
possel ei nocere corruptio (cap. 15). Sed cum mala opère pensare ;
ex bonis orla esse dicimus, non putetur hoc Domi- nostros ex cordis radice perpendil : illi ergo ex abun-
niez sententioe refragari, qua dixit : Non potest ar- dantia cordis os loquitur, qui ex qua intentione pro-
bor-bona fruclus malus facere, et coetera: non potest nianant verba non ignorât. ]
enim (sicut Veritas ail) colligi uva de spinis (Mallh. f Léo in sermone (7) de Jejunio mensis septimi.
vu, 18, 16), quia non potest uva nasci de spinis; [Verissimum namque est quod ait Dominus: Ubi est
sed ex bona terra et viles nasci posse videmusel spi- thésaurus tuus, ibï erit et cor tuum (Malth. vi, 21).
nas. Eo [al., El eodem] modo lanquam arbor mala D Quis aulem est thésaurus hominis nisi quaedamfru-
fruclus bonos, id esl opéra bona, non potest facere ctuum ejus congregalio laborumque çollectio? Quod
voluntas mala ; sed ex bona hominis natura oriri enim seminaveritquis, hoc et metet; et quale cujusque,
voluntas et bona potest el mala ; nec fuit prorsus opus lalis et quaeslus : et ubi oblectalio fruendi con-
unde primitus oriretur voluntas mala, nisi ex angeli stituitur, ibi cura cordis obstringitur. Sed mulla sunt
et hominis natura bona.] f Qua sentenlia evaçualur [al., cum mulla sint] gênera diviliarum, dissimiles-
nihiloininus quod ad probalionem propositi syllo- que materiae gaudiorum, thésaurus cuique est suse
gismi adbibueras dicens : cupiditalis all'eclus,qui si de appetitu est terrenorum,
non beatos facit sui participatione, sed iniseros.]
OANNES SCOTUS.
t Augustinus in Natali S. Joannis : [ Quid est :
(Cap. 16, num. 16, sect. 5.) e Hinc ipsa Veritas Arborbona bonos fruclus facit, et mala arbor malos
ait : Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert fruclus facit ? Bonus homo de bono thesauro cordis
bona ; malus homo de malo thesauro cordis sui pro- sui profert bona: et malus homo de malo thesauro
fert mala (Mallh. xn, 35). Ac si dicerel : Omnebo- cordis sui profert mafa (Matth. vu, 17 ; xn, 35). Ho-
num quod ex cogitalionesua bona bonushomoprofert, mines arbores posuit, lltesauros aclus
posuit. Qualis
1261 DE PR^DESTINATÏONE CONTRA J. SCOTUM. 1262
homo est, taies aclus habet ; si bonus homo est, bo- A qui suivifiunt, el in his qui pereunl; quibusdam quidem
nos aclus habet ; si malus homo est, malos actus odor vitoe in vitam, quibusdam vero odor mortis in
habet ; non polest bonus homo malos aclus babere, morlem (H Cor. n, 15,16). Sed cum conlinuo se-
nec malus homo bonos aclus habere.] qualur, et dicat : El ad hoecquis idoneus (Ibid.) ;
f Idem de Scriba erudito : [ Quidquid homo malus nonne importuni quodatn modo sumus ingerere ista
de corde suo profert, malum est, ibi enim thésaurus carnalibus, non sludiosis, sed contentiosis nullo-
malus : quidquid autem homo bonus de corde suo modo idoneis ea capere quae ulinam saltem de-
profert bonum est. Ibi est enim thésaurus bonus. ] sinerent carpere. f Idem in libro de Civilate Dei xn
f lient quod ex verbis S. Augustini ponis : ( c. 3 ) : Sola ergo bona alicubi esse possunt, sola
JOANNES SCOTUS. . mala nusquam ; quoniam etiam naturae illae quae ex
malae voluntalis initio [al., vitio] viliatse sunt, in
(Cap. 16, num. 17, sect. 5.) ® Vitiumergo animoe
quantum vilialae sunt, malae sunt; in quantum
et
est quod fecit, difficnllas ex vitio poenaquam palilur. aulem naturae sunt, bonse sunt; et cum in
Et rursum : Quid est enim dolor qui dicilur corporis, est natura poenis
vitiosa, excepto eo quod nalura est, etiam
nisi corruptio repentina salutis ejus rei quam maie hoc ibi bonum
est, quod impunila non esl ; hoc enim
ulendo anima corruptionibjisobnoxiavit? Quid aulem B est
dolor qui dicilur animi nisi carere mulabilibus rébus justum, et omne justum procul dubio bonum.]
? Hoc [- Hanc tamen vesaniam, qua nullam poenam a
quibus fruebalur aut se
frui posse sperabat est Deo lantisper aslruis factam, bealus Job mucrone
tolum quod dicilur malum, id et
est peccatum poena verilatis recidal dicens : Si bona
Et : non sit a Deo suscepimus de manu
peccati. paulo superius Quod.mors Domini, mala quare non suscipiamus? (Job n, 20.)
(Aug., de vera Relig., capp. 20 et 12). Gregorius (Moral, lib. m, c. 7.) bona scilicet doua
CORRECTlO. Dei vel lemporalia vel aeterna, mala autem flagella
f Ul bine colligas Deum non punire quod creave- praesentia appellans ; de quibus per Prophetam Do-
rit, nec aliam naturam ab alia nalura puniri, nec ul- minus dicit : Ego Dominus, el non est alter formons
lam poenam a Deo factam, neque ab eo praescitam, ~ lucem et creans tenebras, faciens pacem, et créant
neque praedestinatani. Primo omnium vellem le pie mala (Isa. XLV,7) : [Neque enim mala qua; nulla
advertere sanclum Augustinuni, sicut ipse fatetur sua natura subsistunt a Domino creantur, sed creare
proficienter scripsisse, et mulla tam ex eodem libro se mala Dominus indicai cum res bene comblas
cujus esl. titulus : de vera Religione, ex quo ista de- nobis maie agentibus in flagellum format, ut ea
cerpseras, quam ex aliis suis voluminibus retra- ipsa, et per dolorem quo feriunt:, delinquenlibus
ctasse, quorum ununi ad coetera sobrie providenda mala sint, et per naturam qua existunl, bona : unde
posuisse suffleeret. Quod etiam antehac posuisse me et venenum mors quidem est homini, sed tamen
recolo (Aug., Relract. 1. i, cap. 21). [Alio, inquit, vita serpenti. Amore enim proesentium ab auctoris
loco dixi : Nullius morlem Deus quaerit,quod sic acci- nostri dilectione recessimus, et per versa mens, dum
piendum est, quia sibi bomo acquisivil morlem de- deleclationi creaturoe se subdidit, a Creatoris so-
serens Deum, et acquiritqui non requitit [al., re- cietate disjunxit. Ex his ergo ab auctore ferienda
çurrit ad ] Deum : secundum quod scriptum est: erat, quaeerrans auctori praeposuerat; ut unde homo
Deus morlem non fecit ; sed etiam illud non minus culpam non timuit superbus admittere ; inde poenam
verum est, Vila el mors a Domino Deo esl (Eccli. xi, corrigendus inveniret ; el tanto citius resipiscerel ad
14) : vita scilicet a donante, mors a vindicante.] illa quaeperdidit, quanto doloris plena esse conspi-
f Idem in libro contra adversarium legis et .prophe- cere, quae quoesivit. Unde et bene dicilur formant
larum (1. i, c. 23). [Sed ipse Dominus, inquit, per lucem, et creans tenebras, quia cum per flagella ex-
eumdum prophelam fatetur, et dicit : Ego sum Deus terius doloris tenebrae creantur, intus per erudi-
faciens bona, et creans mala (Isa. XLV,7). lia plane, lionem lux mentis accenditur : Faciens pacem et
ipse est enim Deus,- de quo dicit Apostolus : Vides j) creans mala ; quia tune nobis pax cum Deo redditur,
ergo bonitatemet severitalem Dei (Rom. i, 12), liste cura hoec quae bene sunt condita, sed. non bene con-
aulem severitas ejus damnabilibus mala est, quia cupita, in ea quoenobis mala sunt flagellavertuntur.
malum damnalionis illis importât. Nam quia justa Per culpam quippe Deodiscordes exslitimus : dignum
est, alio modo reperilur bona, omne enim justum ergo est ut ad pacem illius per flagella redeamus ;
bonum est.] Et infra Augustinus (Ibidem) : [Et, ut, cum unaquoeque res bëne condita nobis in dolo-
si aliquando cum aliqua differenlia dicilur, hoc rem verletur, correcli mens ad auctoris pacem liu-
rectius potest interesse quod dixi : ul facere militer reformetur. Hoec itaque flagella beatus Job
sit quod omnino non erat ; creare autem ex eo mala nominat, quia salutis et' tranqtiillitalis bonum
quod jam erat ordinando aliquid construere. Ideo- qua perturbatione feriant pensât.]
que hoc loco diclum est, Deus creans mala (Isa. XLV, f De difficultatibus tamen atque peccatis, qu»
7), quoni'im peccantibus ea convertit in malum dicuntur non solum peccata, sed et poenoepeeca-s
dispôsitione severilalis suse, quoe bonitatis ejus- lar- torum, quod in bac intérim vita quam maxime
gitate bona facla sunt. Unde dicit apostolus Paulus : fiant, nec his poenoealioe,vel praesentës vel futurae
Christi bonus odor sumus Deo in omni locoet in his ullatenus excludantur, plenoe sunt orthodoxorum
 1363 S. PRUDENT» TRECENSISEP1SC0P1 1264
paginoe Iractiitorum , quorum sanclus Augustinus A I"'» poena ex illis jusla infligilur dignis : Sic lex in
in libro v (cap. 3) contra JulianumboereticumPela membris répugnons legi mentis (Rom. vu, 25), non
gianum ita effatus est : [Inseris alia de libro mea ideo ipsa juste agit, quia ejus qui egit injusta [al.,
verba, ut dixi, carnis inobedientiam inobedien.l i injuste] poena sit justa. El sicut coecitas cordis,
homini dignissime retributam; quia injustum era t quam solus removet illuminalor Deus, et peccalum
ut obtemperaretur a servo suo, id est a corpore suo, est, quo in Deum non credilur, et poena peccali,
ei qui non obtemperaverat Dominosuo; et conaris qua cor superbum digna animadvërsionepuniiur, et
ostendere banc inobedientiamcarnis polius esse lau- causa .peccati, quod coeci [al., cum mali aliquid]
dabilem, si poenapeccanlis est : et, tanquam person;i - cordis errore commiilitur : ita concupiscentiacar-
sit aliqua quoepeccalorem scienier aflligat, sic eant nis adversus quam bonus concupiscit spiritus,
velut ullricem sceleris, et in hoc Dei minisirant el peccatum est, quia inest illi inobedientia contra
tanquam magnum aliquod bonum cothurno sermonii; dominalum mentis ; et poenapeccali est. Quia red-
exornas, nec cogitasposse le islo modolaudare ange- dila est merilis inobedientis, el causa peccati est de-
los malos qui utique non sunt nisi proevaricatorei s fectione conseitlienlis vel conta'gione nascenlis :
alque impii, per quos tamen Deum méritas poenasi proinde oainia quoepro hac tua coecaet inconside-
irrogare peccantibus sancla Scriptura testatur di- B rata opinione dixisli, qua carnis concupiscenliam,
cëns : Misil in eosiram indignalionissuoe,indignutio- eo ipso quod eam poenam diximus esse peccali, non
tient et iram et tribulalionem,immissionesper.angeloti solum non viluperandam, verum etiam laudandam
malos (Ps. LXXVII, 49). Lauda etiam istos, lauda eo- putasti, quamlibel prolixa disputatione in eo fueris
rum principem Satanam, quia et ipse vindex-pec- immoratus, evanuisse certissimum est. Nam quod
cali fuit, quando ei tradïdil Apostolus hominem in: aisti : Si libido poena peccali esl, abjiciendamesse
intention carnis (I Cor. v, 5). Valde enim disertus: pudiciliam, ne rebellis in Deum casiitas illalam ab
es contra gratiam Chrisli, et idoneus dicere panegy- eo dicalur enervare senlenliam, et coeterahujusmodi
ricum Satanoe et angelis ejus, per quos multorum quoehanc vanilatem consequenlia alque hinc reli-
Deus judex atque ullor esl peccatorum, retribuens gaia contexis. Totidem verbis de coecilale cordis,
eis secundum opéra sua, eos ipsospessimos el dam- errore simili [al., simillimo] modo dici potest. Si
nabiles spiritus puniendorum supplicia faciens, qui coecitascordis poenapeccatiest, abjiciendadoclrina,
bene justeque utitur et bonis et malis. Proedicaigi- ne rebellis in Deum mentis illuminatioillatamab eo
tur iniquissimas potestales, quia per ipsas mala re- dicatur enervare sentenliam. Quodsi absurdissimum
tribuuntur malis, quiproptereaconcupiscentiamproe- est dicere (quamvissit coecitascordis poenapeccali),
dicas carnis : quia inobedientiaretributa est inobe- G eo modo absurdissimumest eliam quodipse dixisli,
dienlioepeccaloris. Lauda iniquum regem Saulem, quamvis sit libido, id esl inobedientia carnis poena
quia et ipse fuit poenapeccantium; Dominodicente : peccati : quoniam coecitali cordis débet resisleie
Dedi tibi regem in ira mea (Ose. xin, 10); lauda scientia, et libidini conlinenlia. Eam vero poenam
doemoniumquod rex ipse paliebatur, quia et hoc quoenec error est nec libido, débettolerare patientia.
'
poenafuerat peccaloris. Lauda coecitalemcordis, quoe Quapropler, quando, Deo donante, ex vera vivilur
ex parle in Israël facta est, nec tacelur de coeeitate ftde, ipse Deus adest et menti illuminandoeet concu-
Israël, quare donec pteniludo, inquit, gentium in- piscenlioe superandoeet molestioeperferendoe: hoc
traret, nisi forte et islam poenam negabis esse, enim lotiim recte lit, quando fit propler ipsum; id
quam, si lucis internasamalor esses, non solum ali- est, quando gratis amaïur ipse. Qualis amor nobis
quam, sed valde magnam poenamesse clamares ad esse non potesl nisi ex ipso; alioqttin, quando sibi
istam coeciiâlem[al., at isla coecitas] fuit Judoeis homo multum placet, et de sua virtute confidit, si
grande incredulitatis malum, et grandis causa pec- tradilur in desideria superbioesuoe,tanlo amplius au-
cati, ut occiderent Christum. Jam istam coecitalem getur hoc malum quanto magis ei cupiditates coeteroe
si poenamfuisse negaveris, similem te perpeti etiam cesserinl, easqiie, velut laudabilis, banc unam oble-
non confiions judicabis. Si autem poenam quidem D ctando, compresserit. Quod ergo in aliis opusculis
fuisse, sed peccati poenamnon fuisse contendis, in- meis legisse te dicis, alque id frustra refutare cona-
térim faleris quod unum aliquid et peccalum esse tus es, esse nonnulla peccata, quoepoenoesinl etiam
possit, et poena: si autem non est hoc [al., hoec] peccatorum, deposito vincendi studio diligenter at-
poenapeccati, profecto iniqua poenaest, el injustum tende, el.invenies esse verissimum, secundum ea
lacis Deum quo jubente vel sinent^, aut infirmura quoede cordis coeeitateIractala sunt. Quid enim egi-
quo non averlenle infligilur innocenti [al., nocenli].. sti, quoesole, quid egisti contmemorando apostoli-
Quod si etiam poenampeccati esse concedis (ne, hoc cum testimonium, quo ego illud probavi quod in
non concedendo[al., non deest], tu ipse corde coecus alia. mea disputatione legisti : quia de quibusdam
appareas), vide jam, quod videre nolebas, islam scripsit dicens : Tradidit illos Deusin reprobumsen-
quam movisii solutam esse quoeslionem; quia, sicut sum, ut faciant quoe non conveniunl? (Rom. i, 28.)
diabolus atque angeli ejus, et mali reges non solum Hocenim voluisti videri hyperbolicumdictum : quod
ipsi peccatores sunt, sed perjustitiam Deifiuntetiam fit cum, ad permovendos animos, lidemrerum qui
supplicia peccatorum. Nec ideo laude sunt digni, sermocinatur excedit; ubi ergo id Apostolusfecerit,
 1265 DE PR^DESTINATIONE CONTRAJ. SCÔTUM. 1266
non graveris oslendere. Cum inveheretur, inquis, in A etiam consenliat eis ad commitlenda eadem mala ?
impiorum crimina; poenarum ea nominibus aggra- ac per hoc, aliud est babere mala desideria cordis,
vavit, quanlumque pectori suo virtutum omnium aliud tradi eis : utique, ut consentiendo eis possi-
domicilio turpitudo horreret, ostendens, non tara dealur ab eis, quod fit cum divino judicio traditur
reos quam damnatos sibi laies ait videri. Imo, sicut eis. Alioquin frustra dictum est : Post concupiscenlias
ipse loquitur, non sicut eum tu loqui fingis, et dam- tuas non eus (Eccli. xvm, 30); si jam quisquereus
natos demonstravit et reos, nec solum de proeleritis est, quod tumulluanles, el ad mala irahere nîtentes
reos propter quoe damnatos, sed inde etiam reos sentit eas, nec eassequitur, si non eis traditur, exer-
ubi [al., unde etiam] damnatos : nam reos oslendit cens adversus eas" gloiiosa certamina, si vivit in
ubi ait : Et colueruntetservierunt creaturoepotiusquam gralia, Quid tibi enim videtur, qui observât quod
Creatori qui est beiiediclusin soecula,amen (Rom. v, scriplum est : Si proestasanimoetuoe concupiscenlias,
25) : deinde damnatos propter islum reatum; sequi- ejus (quod quid esl aliud quam desideria ejus mala)
tur enim : Propter hoc iradidil MosDeusin passiones faciel te gaudium inimicis et invidis luis? (Ibid.,ol.)
ignominioe (Ibid., 26). Audisti : Propter hoc, et Nunquid jam isle reus est? habendo taies anima;
quoetis inaniter quomodo intelligendus sit tradere concupiscenlias, quas ei prsestare non débet, ne in
Deus, multum laborans ul ostendas eum tradere de- B gaudium veniat diabolo et angelis ejus, qui sunt ini-
serendo! Sed quomodolibet tradal, Propier hoc tra- mici atque invidi noslri. Cum ergo dicilur homo
didit, propier hoc deseruit ; el vides ejus tradilionem, tmdi desideriis suis, inde fit reus, quia desertus a
quamlibet et quomodolibet iitlelligas, quoe consecuta Deo cedit eis alque consentit, vincilur, capitur, tra-
sint. Curavil enim Apostolus dicere quanta poena sit hilur, possidetur : A quo enim quis deviclus est, huie
a Deo iradi passionibus ignominioe,sive deserendo, et senms addiclus est (II Pelr. n, 19), et fil ei pec-
sive alio quocmique vel explicabili vel inexplicabili catum consequenSj proecedentis poenapeccati. An-
modo, quo facit hoecsummc bonus et ineflabiliter non est peccalum et poena peccati? ubi legilur:
justus. Nani feminoeeorum (inquit) immutaverunl na- Dominus enim miscuil Mis spiritum erroris, et se-
luralem usum in eum usnm qui est contra naturam : duxerunt JEgyplum in omnibus operibus suis, sicut
similiter aulem el masculi, relinquentes naturalem seducitur ebrius? (Isa. six, 24.) Non est peccalum,
usum feminoe,exarserunt in appelitum suum in invi- et poena peccati ubi Deo dicit Piopbeta : Quid
cem, masculi in masculos, deformilalem opérantes, errare fecisti nos, Domine, a via tua, oblulisti nostra
et mercedem muluain, quam oportuit error.s sui, in corda: ul non limeremus te? (Isa. LXIII,17.) Non
semetipsis recipientes (Ibid. 26, 27); quid hoc est peccatum, et poena peccali ubi rursus Deo
evidentius, quid aperlius, quid expressius? Merce- C dicilur : Ecce lu iralus es, et nos peccavimus: prop-
dem mnluam récépissé dicit utique damnatos, ut terea erravimus, et facti sumus siculi immundi omnes?
tanta operarentur mala : el tamen ista damnatio (Is. LXIV,5, 6.) Non esl peccalum, ,et poena pec-
etiam realus est quo gravins implicantur. lia et cali ubi legilur de Genlibus quas debellavit Jésus
peccata sunt isla et poenoeproecedentiumpeccato- Nave : Quia per Dominum factum esl confortari cor
rum : et quod est mirabilius, etiam oportuisse dicit eorum, ut obviantirent ad bellum ad Israël, ut exler-
eos islam mntuam mercedem reciperè. Ita se habent minareniur? (Jos. xi, 20.) non esl peccatum et poena
eliam superiora verba Aposloli, quoeipse posuisli : peccati ; quod non audivit rex Roboam plebem bene
Mutaverunl gloriam incorruplibilis Dei in simililudi- monenlem? quoniam , sicut Scriplura loquitur:
nem imaginis corruplibilis hominis, el volucrum, et Erat conversioa Domino, ut staluerel verbum suum
quadrupedum, et serpenlium : propter quod tradidit quod de illo loculus esl in manu Abioe propheloe
illosDeus in desideria cordis eorum, in immundiliam, (III Reg. xn, 15). Nonest peccatum et poena peccali
et coeteraquoesequnnlur ; et hic utique vides causam in eo quod scriplum esl, Amasiam regem Juda
propier quam traditi sunt sine ulla ambiguitate noluisse audire Joam regem Israël bene monenlem
monslralam. Dixil quippe quid mali ante fecissent, ne procederet ad bellandum ? sic enim legilur : Et
et adjunxit : propter quod iradidil illos Deus in desi- " non audivit Amasias quoniam a Deo erat ut trade*
deria cordis eorum. Proinde proecedentisesl hoecpoe- r.etur in manus hostium, quoniam quoesierat Deum
na peccati, el tamen etiam ipsa peccalum est, quod Edom (H Par. xxv, 20). El multa alia commemo-
verbis consequentibus explical. Sed tu conlra dis- rare possumus, in quibus liquide appareat occulfo
serens eo modo tibi videris istam suivisse quoestio- judicio Dei fieri perversitaiem cordis, ut non au-
nem, quia desideriis suis Apostolus tradilos dixit : dîatur quod verum dicilur, et inde peccelur, et sit
Jam enim flagitiorum iniquis [al., inquis] desideriis ipsum peccatum proecedentis etiam poena peccali.
oesluabant; et adjungis ac dicis : Quomodoergo per Nam credere mendacio, et non credere verilali,
potentiam tradentis deputandi surit in lalia facla utique peccalum est ; venit lamen ab ea coeeitate
cecidisse? quid ergo plus factum est, obsecro te, aut cordis, quoe occulto judicio Dei, sed tamen juslo,
quid diceret : Tradidit illos Deus in desideria cordis eliam peccali poena monslratnr. Quale est eliam
eorum ; si jam erant possessi quodnmmodo malis illud quod ad Thessalonicenses scribit Apostolus :
desideriis cordis sui? Nunquid aulem consequens Pro eo quod dileclionemveritatis non receperunl, ut
est ut si habet aliquis cordis desideria mala, jam salri fièrent, et ideo millet Mis Deus operalionem er-
1267 S. PRUDENT!! TRECENS1SEPISCOPI 1268
roris, ut credant mendacio (II Thess. uT10). Ecce \. libet [al., quanlamlibet] enim proebeal patientiam,
peccati poena peccatum esl. Ulrumque claret, bre- nisi ipse dederil, quis habet [al., agit] poeiiitentiam?
viter "diclumest, aperte dictum est, ab eo dictum est An oblilus es quod idem ipse doclor ait : Ne forte
cujus alia verba in tuam sententiam frustra detor- deiMis Deuspoenitentiamad cognoscendamveritatem,
quere conatus es. Quid est autem quod dicis, Cum el resipiscanl a diaboli laqueis (II Tim. H, 25, 26),
desideriis suis Iraditi dicunlur, relicti per divinam sed judicia ejus mulla abyssus (Psal. xxxv, 7).Nos
patientiam intelligendi sunt, non per potentiam in cerie si eos in quos nobis polestas est, ante oculos
peccata compulsi, quasi non simul posuil [al., po- nostros perpetrare scelera permittamus, rei cum
suerit] hoec duo idem Apostolus el .patientiam el ipsis erimus. Quam vero inmimerabilia ille permitlit
potentiam, ubi ait : Sic autem volensDeus oslendere fieri ante oculos suos, quoeutique si noluisset, nulla
iram, et demonstrarepotentiamsuam, atlulit in mulla ratione permitleret, et tamen juslus el bonus esl,
patienlia vasa iroe, quoeperfecta sunt in perditionem et quod proebendopatientiam, Dat locum poeniien-
( Rom. ix, 22 )* Quid horum tamen dicis esse, lioe, nolens aliquem perire (Il Petr. m, 9); Novit
quod scriptum est ? Et propheta si erraverit, et Dominus qui sunt ejus (II Tim. n, 19). Et omnia
locutus fuerit, Ego Dominus seduxi prophelam cooperalur [al., cooperantur]in bonum; sed his qui
illum, el' 'exiendam manum meam super eum , " secundum proposition vocati sunt (Rom. vm, 28).
et exlerminabo eum de medio populi met Is- Non enim omnes qui vocati sunt, secundum propo-
raël : patienlia est ac potentia? quodlibet eligas, silum sunt vocali. Multi enim vocati, pauci vero ele-
vel ulrumque fatearis. Vides tamen false prophetan- cii (Mallh. xxn, 14). Qui ergo electi, hi secundum
lis peccatum esse, poenamque peccali. An el hic propositum vocati. Unde et alibi dicit : Secundum
diclurus es quod ait : Ego Dominusseduxi prophe- virtulem Dei salvos nos facientis, et vocantis voca-
lam illum, intelligendum esse desetui, ut pro eis tione sua sancta, nonsecundum opéra nostra, sed se-
[AI., ejus] meritis seduclus erraret. Age ut vis : ta- cundum suum propositum, et graliam quoedata est
men eo modo punilus est pro peccato, ut falsum nobis in Chrislo Jesu ante soeculaalterna (II Tim.
prophetando peccaret. Sed illud inluere, quod Vidit n, 8, 9). Denique et hic cum dixisset : Omnia
Michoeaspropheta Dominum sedentem super thro- cooperanturin bonumhis qui secundum propositum
num suum, et omnisexercilus coelislabat circa eum a vocali sunt, continuo subdidit : Quoniam quos ante
dexlris ejus et a sinistris ejus, et dixit Dominusquia proescivit, et proedeslinavitconformes imaginis-Filii
seducet Achab regem Israël, et ascendil et cadat ejus, ul sit primogenitus in multis fratribus. Quos
[al., ascendet et cadet] in Ramaoth Galaad?Et dixit autem proedeslinavit,illos et vocavit, el quos vocavil,
iste sic et isle sic. Et exiit spiritus, el slclil in con- u ipsos et juslificavil, quos autem justiftcavil, ipsos et
spectu Domini, et dixit : Ego seducam eum; el dixit glorificavit (Rom. vin, 28, 29, 30), hi sunt secun-
Dominus ad eum : In quo ? El dixit : Exibo, et ero dum propositum vocali (Ephes. i, 11), ipsi ergo
spiritus mendax in ore omniumprophetarumejus. Et electi, et hoc ante mundi constilutionem ab eo qui
dixk : Seduces,et proevalebis;exi, et fac sic (III Reg. vocalea quoenon sunt, tanquam tint (Rom. xiv, 17).
xxn, 20,21, 22). Quid ad ista diclurus es? nempe Sed electi per eleclionemgralioe. Unde dicil idem
rex ipse peccavit falsis credendo prophetis : at hoec doclor el de Israël : Reliquioeper electionemgralioe
ipsa erat et poena peccali : Deo indicanle, Deo sahoe factie sunt (Rom.xi, 5). Et ne forte ante con-
mittente angelum malum, ut aperlius intelligeremus stilutionem mundi ex operibus proecogriitis pula-
quomodo in Psalmo diclum sit, misisseiram indigna- rentur electi, secutus esl et adjunxit : Si aulem
tionis suoeper angelos malos (Psal. LXXVH, 49). Sed gralia, jam non ex operibus: alioquin gralia jam non
nunquid errando? nunquid injuste quidquam, vel est gralia (Ibid., 6). Ex isto numéro eleciorum et
temere judicando sive faciendo? absit; sed non proedeslinalorum,eliamqui pessimam duxerinl vitam,
frustra illi diclum est : Judicia tua sicutmulla abys- perDeibenigntlatemadducuntur adpoenitenliam, per
sus (Psal. xxxv, 7). Nonfrustra Apostolus: 0 altitudo .. cujus patienjiam non sunlhuiç vitoein ipsa scelerum
divitiarum sapienlioe et scieniioeDei, quam inscruta- perpelralionesubtracli, ut ostendalur el ipsis et aliis
bilia sunt judicia'ejus, et invesligabilesvioeejus? cohoeredibuseorum de quam profundo malo possit
quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consi- Deus gralia liberare; ex his nemo péril, quacunque
liarius ejus fuit ; aut quis prior dédit illi, ut relribua- oeiale morianlur [al., moriatur]. Absit enim utproe-
tur ei (Rom. xi, 33, 34, 35) ? nulluni elegit dignum, deslinalus ad vilain sine sacramenio Medialoris fl-
sed eligendo eflecit dignum, nullum tamen punit nire permittalur banc vitam. Propter hos Dominus
indigne [Al., indignum]. ait : Hoecest aulem voluntasejus qui misit me Patris,
Ail, inquis, Apostolus : Bonilas Dei ad poenilen- ut omne quod dédit mihi, non perdant,ex eo (Joan. vi,
liam te adducit (Rom. n, 4). Verum esse constat ; 39). Coeteri aulem mortales qui ex isto numéro non
sed quem proedeslinavit adducit; quamvis ipse, se- sunt, ex eadem quidem massa ex qua el isli, sed
cundum duriliam el cor iinpoenitcns(quantum ad vasa iroefactisunt (Rom.îx, 22, 23), ad utililatem na-
ipsum allinet) thcsaurhet sibi iram in die iroeel re- scunlur istorum. Non enini quemquam eorum Deus
velalionis justi judicii Dei, qui reddet tinicuiquese- temere ac fortuite créai, aul quid de illis boni ope-
cundum opéra ejus (Ibid., IV, 5, 6) ; quanlum- relur ignorât, cum et hoc ipsum [al., ipso] bonum.
1269 DE PRJÎDESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1270
operelur quod in eis buinanam créât naturam, et ex À \ iratus; el rursus : non pareil propitius, parcit ira-
eis ordinem soeculiproesenlisexornal. Istorum nemi- tus; alque in bis omnibus bonus persévérai et ju-
nem adducit ad poenitenliam salubrem et spirilalem stus : Sed ad hoecquis idoneus (II Cor. n, 16), uti-
qua homo in Chrislo reconcilialur Deo, sive illis am- que ad hoec ejus perscrulanda et invesliganda judi-
pliorem patientiam, sive non imparem proebeat. cia quis homo idoneus (Sap. ix, 13), quem corrupti-
Quamvisergo omnes ex eadem massa perditionis et ble aggravât corpus , etiamsi babeal jam sancti
damnationis. secundum duriliam cordis sui el cor Spiritus pignus?Sed, bomo intelligenset acutus, ju-
impoenitens(quantum ad ipsos perlinel) thésaurisent slam dicis esse libidinem el laudis proeconioproedi-
sibi iram in diemiroe; quo reddelur unicuique secun- . candam : si eum qui Deo non obedivit, non illi
dum opéra sua (Rom. n, 5), Deus tamen alios inde obediendo punivil. Si prudenler hic saperes, profecto
per misericordem bonitalem adducit ad poenitenliam, esse iniquilatem videres, qua pars inferior hominis
alios secundum justum judicium non adducit; habet répugnât superiori atque meliori, el lam [al., tamen]
enim potestalem adducendi et trahendi, ipso Domino juste iniqiium, suoecarnis iniquitale punilum, sicut
dicenle : Nemo venit ad me, nisi Paler, qui misit me, est rex iniquus maligni spirilus iniquitale punitus.
traxerit eum (Joan. vi, 44). Nunquid aulem Achab An et ipsum maliguum spiritum laudare disponis ?
regem sacrilegumel impium addnxil ad poenitenliam, *>Eia quid moraris ? decet enim le. inimicum gratuits;
sui saltem per mendacem spiritum jam seduclô at- Dei bonitatis, laudalorem spirilus esse mendacis ;
que deceptopatientiam el longanimilalem pracbuil? nec laborabis invenire quid dicas, laudes ejus paratas
(III Reg. xxti, 20.) Nonne in eo statim, propter habes. Si hoecipsa in eum verba liansluleris, quoe
quod eral seduclus, morte rapienle completum est? posuisli in lande libidinis, velut consequenlia senlen-
(Ibid., 34.) Quis eum dicat non peccasse spiritui tia.m meam ; quia ego dixi : Injustum enim eral ut
credendo mendacii, quis dicat hoc peccatum poenam oblemperaretur a servo suo, hoc est a corpore suo
non fuisse peccati vemenlem de judicio Dei, a quo ei qui non oblemperaverat Dominosuo. Quod lu ne-
legil mendacem spiritum sive missum sive permis- gans, et falsum esse deridens, velut oslendere volui-
sum?Quis horum aliquid dicit, nisi qui dicit quod sli quoe sequerelur absurditas, tanquam ullricem
vult, et quod verum est audire non vull? Quis vero peccati, si hoc ita est, libidinem laudas [al., lau-
ila desipiat ul, cum audierit quod in psalmo canilur : dans]. Certe istum mendacem spiritum, quia impium
Ne tradas me, Domine, a desiderio meo peccalori regem sicut merebalur fallendo traxit ad morlem,
(Psal. cxxxix, 9), hoc dicat a se homo, ne Deus sit non negas iniquilalis ullorcm (IH'Reg.xxu, 21).
paliens erga illum, si Deus non tradil, ut mala fiant, Ecce ego et hic dico : Injustum enim erat ut qui
nisi patientiam, bonilatem proebendocum fiunt. Quid C non crediderat Deo vero non deciperelur a falso ;
est aulem quod quolidie dicimus : Ne nos inferas in lauda ergo el istius jusliliam falsitalis, et die, ut
teniaiionem'(Mallh. vi, 13), nisi ul non tradamur dixisli in laude libidinis, quia nihil ea potest lauda-
concupiscenliis noslris. Vnusquisque enim tentatur, bilius oestimari , si iniquitale mulla [al., ulla] com-
à concupiscenliasua abstraclus el illectus (Jac. i, 14). misse est, si vindicavit injuriant Dei. Et, quia ita
An forte hoc a Deo pelimus, ut non sit erga nos pa- consortium peccali non habuit, ut officiumvindican-
tiens bonilas ejus? Non ergo ejus invocamus mi- tis assumeret, omnia hoec secundum tuos acutissi-
sericordiain, sëd polius iracundiam provocamus. mos sensus recte dicunlur, el in illius immundi spi-
Quis isla sapiat sanus?lmo quis vel furiosus hoec ritus laude. Ergo proeconiumlaudis [al., vocis] luoe,
dicat? Tradit ergo Deus in passiones ignominioe, ut in simili causa, aut mendaci redde spiritui, aul con-
fiant quoenon conveniunl(Rom. 1,26). Sed ipsecon- tumaci toile libidini. Quid fugis ad obscurissimam
venienter iradit, et fiunt eadem peccaia, et peccato- de anima quoestionem in paradiso? ab animo qui-
rum supplicia proeleriioruni, et suppliciorum mérita dem coepitelalio, et ad proeceplumiransgrediendum
fulurorum. Sicut tradidit Achab in pseudoprophela- inde consensio : propter quod diclum est a serpente:
ruin mendacium (III Reg. xxn, 20). Sicut tradidit Eritis sicul dii (Gen. ni, 5), sed peccatum illud
Roboam in falsum consilium (III Reg. xn, 15) : fa- " homo lotus implevit; tune est caro facta peccali,
cit hoecmiris et ineflabilibus mpdis, qui novit jusla cujus vilia sananlur sola simililudine carnis peccati.
judicia suanonsoluni in corporibus hominum, sed et Ut ergo et anima et caro, pariier utrumque punia-
in ipsis cordibus ôperari; qui non facit volunlales lur nisi quod nascilur renascendo emendetur, pro-
malas, sed ulitur eis ut voluerit, cum aliquid inique fecto aut ulrumque vitiatum ex homine trahitur, aut
velle non possit. [» Quae Deus pro vêtis huma- alierum in altero lanquam in viliato vase corrumpi-
«is propitius annuat, iratusve non animât. Ac rur- lur, ubi occulta justitia divinoe legis includilur.
sus : quoe iratus annuat, propitiusve non annuat. Quid autem horum sit verum, libentius disco quam
Atque iterum : Quoe conlra vota humana propi- dico, ne audeam docere quod nescio : hoc tamen
tius faciat, quoe iratus non faciat : et in his scio id horum esse verum quod fides vera antiqua
omnibus bonus persévérât et justus :] exaudil pro- calholica, qua creditur el asserilur originale pecca-
pitius, non exaudit iratus ; et rursus : non exaudit tum, non esse convicerit falsum. Ista fides non ne-
propitius, exaudit iratus ; parcit propitius, non parcit getur, el hoc quod de anima latet; aut ex olio disci-
« Hoec a Lovanensibus proelermissa,quasi in textum maie irrepserint.
 1271 S. PRUDENTII TRECENS1SEP1SC0P1 4272
tur, aut (sicut alia mulla in bac vita) sine saluli >A edocuit, non quid myslica fictio mentirétuf asseruit.
labe nescitur. Magis enim curandum est, sive in par Dilucide quippe perdocuit in bac mortali vila de^
vulis, sive in grandibus, in quo anima sanetur auxili ) gentibus, peccaloque sese volunlarie inquinantibus,
quam quo vitiata sit merito : quoetamen si vitiat t justo Dei judicio poenam alterius peccali, vel unius,
negabitur, nec sanabitur. lllud sane cur dixeris, ex - vel plurium relribui : quibus coecali in baralhrum
cogitare non potui , in eo quod commemorasl i jure sibi debilum perducantur; nec tamen excludï
dixisse Apostolum, et lenebris obletlum [al., opple eas poenas, quibus vel hic temporaliter, vel illic
tum] insipiens cor eorum (Rom. i, 21). Addidisli oelernaliter et anima el corpore punianlur. Proinde
enim notandum esse quoniam insipientiam causan i senientia sancti Auguslini ex psalmo vu, quam suf-
dicat omnium malorum. Hoc quidem dixisse Aposto fragatricem, ut tibi videlur, lui erroris adhibes,
lum non salis constat, sed non inde conlendo : ti veritali polius favet, quam convenit falsitati. Dicit
potius cur hoc dixeris quoero. An forte quia parvul enim (August. in psal. vu propefin.) : [Intelligamus
non recte dicuntur insipientes, quia nondum sapien- unicuique homini supplicium fieri de peccalo suo, et
lise possunt esse participes? Ideo nullum malum eis ejus iniquitatem in poenam converti, nec puiemus
inesse vis credi, quod esse consequens arbitraris, s; illam tranquillitalem et ineffabile lumen Dei de se
malorum omnium causa insipienlia est. Sed, si dispu- B proferre unde peccata puniantur, sed ipsa peccata
tatione subtilissima et élimalissima opus est ut scia- sic ordinare, ut quoe fuerunt delectantenla homini
mus utrum primos homines insipienlia superbos an peccanti, sint instrumenta Domino punienti.] f Qui-
insipientes superbia fecerit ; hune, propter id quod bus verbis addis :
inter nos agitur , quis ignorât omnes hominès, qui- JOANNES SCOTDS.
cunque sapientes fiunt, ex insipientibus fieri, nisi (Cap. 16, num. 18, sect. 6.) © Pulchre quidem
forte aliqui ex proeconibusMediatoris, magna ejus atque proeclare definiens, non esse alia instrumenta
multumque insolita gralia, ad sapientiam non ex torquendoe impietatis , proeler illam ipsam impie-
insipienlia, sed ex infantia~transire poluerint. Quod lalem.
si natura sine fide Mediatoris fieri posse contenditis, CORRECTlO.
ar'eanum virus panditis hoeresisvestroe. Nihil enim f Verum, hoec dicens, excludere conaris etfani
vos agere apparet tanta defensione et laude naturae, poenam"ignis oeterni, in quo si nullus ardebit, ad
Nisi ut Christus gratis mortuus sit (Gai. n, 21), cujus quid proeparalus diaboloet angelis ejus (Mallh. xxv,
nos dicimus fidem,quoeper dileclionemoperatur (Gai. 41), impiisque hominibus a Deo fuerit, vel ad quid
v, 6), eliam natura insipientibus opilulari. Sunt enim „ in eum mitlendi sunt, prorsus nescire me fateor.
qui tanta cordis obtusiiate nascunlur, ut similioçes Sed ne de proeinissa Auguslini sentenlia tibi blan-
pecoribus quam hominibus esse videanlur ; quorum diaris, quamvis superior ad cuncta sufficeret, po-
tàntoe faluitatis, quoe in illis naluralis apparet, non namus et altérant ipsius, quoe tuant debellet impie-
pôlestis ullum dicere aawilum, qui nullum esse di- tatem ; ail quippe in libro suo qui est de Fide et Ope-
citis originale peccalum. Quis autem non quotidie ribus (c. 15) : [Neque illud hic proderit [al., dici hic
probet (testibus rébus humanis) parvulum prius nihil poteril], in quo nonnulli seipsos seducunt, ignem
sapere, deinde crescendo vana sapere, et poslea, si .EGlerhumdictum, non ipsarn poenam [al., com-
ad sapientium sorlem perlinet, recta sapere alque bustionem] oeternam: per ignem quippe, qui oeternus
ita àb infanlia ad sapientiam per insipientiam me- erit, transiluros arbilrantur eos quibus propier fi-
diam pervenire. Quapropler humana natura, quoe dem mortuam per ignem promillunt salutem. Ut
jacet in parvulis, cui laudibus vestris Salvalorem, videlicët ipse ignis oeternus sit, combustio vero
tanquam sana sit, invidelis, quémadmodum prius eorum, id est operatio ignis, non sit in eos oeterna,
proférât, insipientioe,quam sapientioefructum vide- cum et hoc proevidens Dominus tanquam Dominus
lis, et radicis ejus vilium videre non vullis, aut vi- sententiam suam ita concluserit dicens : Sicibuni
detis, quod pejus est, et negalis.] n illi in combustionem oeternam; jusli autem in vitam
f Si aures inlelligentioeel veritalis lua tibi pervi- oeternam(Mallh. xxv, 46). Erit ergo oelerna com-
cacia non obstruxerit, perspicaciter videre potes buslio, sicut ignis, et eos in illam ituros Veritas
vanissimum le laborem subiisse, nequidquam tri- dicit, quorum non fidem, sed bona opéra defuisse
visse, frustra insudasse, ut diceres ad exercitium declaravit.] f Confer his tanli Patris sentenlias, et
noslroe inlelligentioe Deum procurasse, et in Scri- eum aut veraeem, si contraria sibimet ipsi non
pturis suis, et in trâctatoribus earum, ut audientes dixit, comproba, aut mendacii, si secus dixisse
laies loculionum modos, evigilaret nosira intenlio conviceris, argue. Ne ergo compugnanlia inter se
ad inlelligendum quid in eis. myslicum lateat, non posuisse fallaciter confingatur, dicamus enicuiqu&
quid verborum simplex superficies oslendal. Vide- homini supplicium fieri de peccato suo, eL ejus ini-
licët ul proescisse, et praideslinasse Deum peenas quitatem in poenam converti, cum secundum ea
pro non proescisse,et non proedeslinasseaccipere de- quaTsupra ex verbis ipsius lalius posuimus, pecca-
beamus. Ecce doclor eximius, sub nomine Juliani tor propier peccata proecedenlia deterioribus Ira-.
jam inde contra le agens, omni sublato loculionum ditur, quorum merito ad inlerilum perlrahatur, aut
fuco, quid verborum simplex superficies osiendat post hauc vitam merito perversorum actuum perpes
y
1273 DE PRjEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1274
luis crucialibus coarctetur. Ul hoc sit ei iniquitalem , . fideliter intîmaverint. Quorum Augustinus, in libro
in poenamconverti, quod est merito iniquilalis poenis de vera Religione, non ut a te mendace positum est;
addici : dicanturque instrumenta Domino punienti, sed ul ab ipso sincerissime constat editum, iractasse
quia illorum compensatione justas poenas relribuit dignoscitur.
promerenli : vel certe, quia poenoeperpétua; ani- (Cap. 16, num. 20, sect. 8, de vera Reli-
mab'uset corporîbus pariter infliguntur, sint peccata gione, c. 52.) [Cavettdisunt ergo inferiores ittferi, id
etiam poenoeanimarum, ut eorum jugi recordalione est post hanc vitam poenoegraviores, ubi nulla potest
cassaque poenitudine torqueanlur : ita ut a corpo- esse commemoralio veritalis, quia nulla raliocina-
ribus ignis oelerni combuslio nullatenus avellatur. lio ; ideo nulla ràtiocinatio, quia non eam perfundit
Nam illam tranquillilatem, et ineffabile lumen Dei, lumen verum (quod illuminât omnem hominem ve-
nequaquam de se, id est de sua substantia, necess, nientem in hune mundum) (Joan. i, 9), quare festine-
est proferre vel gladium vel ignem vel aquam ve» mus et ambulemus cum dies proesloest, ne nos lene-
aliquid hujusmodi unde peccata punianlur, quin pet broecomprehen'dant(Joan. xn, 35), festinemus a se-
ipsa peccata sic poenas ordinat ut per ea (quémad- cunda morte libcrari, ubi nemo esl qui memorsit Dei:
modum diximus) puniat contumaces ; unde, cum el ab inferno, ubi nemoconfilebilur Deo (Psal. vi, 6).
' Sed miseri bomines , quibus cognila vilescunt,
quoedamsuperflue disseruisses et ad ullimum con-
clusisses : et novitalibus libenlius discunt quam norunt,
JOANNES SCOTUS. cum cognilio sit finis discendi, et quibus vilis
num. sect. 0 Merko, est facilitas actionis, libenlius cerlanl quam vin-
(Cap. 16, 19, 7.) inquiens,
hic dulcedo libidinis, illic verlelur inama' cunt , euro Victoria sit finis certandi, et qui-
perniciosa
riludinem ullionis, ut, quia hic donum divinoelargita- bus vilis esl corporis salus, malunt vesci quam
hoc esl liberunt voluntalis est nà- satiari, et malunt frui genitalibus membris,
lis, arbilrium, quod : inveniun-
turalis inlelligentioemunus, id esl mentis acies, quam quam nullam talent commotionem pâli
malunt dorntire quam non dormitare;
Conditor omnibus generaliler donavil ad se quoeren- lur eliam qui
in usus mu- cum omnis illius voluntalis [al. voluplatis] finis sit
dum, diligendum, (ruendum, lurpiludinis et non desiderare concubi-
tare superbiendonequissimevoluerat, Mie ne omnino non esurire, ac silire,
fines
veritalis honestate frualur, juslissime perdat, et, eo lum, el non esse corpore faligato. Quare qui
curiositate carent, cogno-
carcere iniquilalis proprioein quo hic se ipsum inclu- ipsos desideranl, prius
eam esse certam cognitionem quoeiiilus est,
seral, tenebras oetcrnoeignoranlioeinexlricabililer poe- scenles
non evitet. et ea perfruenles quantum in bac vila queunt :
nalilerque ' fleinde accipiunt actionis facilitatem, pervicacia
CORRECTlO.
posila, scientes majorera esse facilioremque viclo-
f Miror cur, lui oblitus, non videris quod inilio riam non resistere animositati cujusquam, et hoc
liujus pericopes dixeris : felicilatis nolionem, et scien- quanlum in hac vita queunt : senliunt postremo
liam, atque verilalem illic inesse miseris, proindeque eliam quietem corporis abstinendo ab his rébus
abesseab eis miseriam, ut, qua natura non punirelur, sine quibus agi hoec vila potest. Ita gustant quant
non punila non esset ntiseria.. Quomodo enim eis suavis est Dominus {Psal. xxxm, 9), nec erit eis
inerit félicitas, ejusque scienlia et nolio, si mentis dubium quid posl hanc vilam futurum sit, et per-
aciem perdiderint, el tenebras oeternoeignoranlioe fections suae fide, spe, et chaïilale nulriuntur; post
inexlricabililer poenalilerquë non evilaverint ? Aut hanc autem vitam et cognilio perficietur, quia ex
enim illic eis félicitas ejusque scientia deeril, et sta- parle nunc scinlus : cum autem venerit quod perfe-
tut quod aisli, ut mentis aciem perdant, et tenebras ctunt est, non erit ex parle (I Cor. xm, 9), el pax
oeternoeignoranlioe inexlricabiliter poenaliterque non omnis aderit. Nunc enim [al. autem] alia lex in
évitent. Aut si félicitas ejusque scientia illis affuerit, membris meis répugnât legi mentis meoe; sed libe-
nec mentis aciem perdent, nec tenebras oeternoep. rabit nos de corpore mortis hujus gralia Dei per
ignoranlioe inexlricabiliter poenaliterque patienlur. Jesuin Christum Dominum nostrum (Rom. vu, 23,
Sed, quia omnis félicitas infelicibus subtrahetur, 24), quia ex magna parle concordamus cum adver-
verum est quia tenebras oeternoeignoranlioeinexlri- sario, dura cum illo sumus in via : et tola sanitas,
cabiliterque poenaliterque suslinebunt; ita tamen ut el nulla indigentia, et nulla fatigalio aderit corpori :
cum eis ignis oelerni combusiionem corpoream non quia corruptibile hoc lempore alque ordine suo quo
évitent. Jam vero sentenlioePalrum Augustini alque resurrectio carnis fulura est, induelur incorruptione
Gregorii, quas confirmationi tuoehoereseos adhibui- (I Cor. xv, 15). Non mirum autem si hoc dabilur
sti, quibus coecilalemcordis inclusionemquepeccali his qui in coghitione solam veritalem amant, et iu
veraciter docueruiii, ut per eas suppiieiorum poenas actione solam pacem, et in corpore solam s'anita-
excluderes, prorsus quisquis pie adverlit, secundum tem : hoc in eis enim perficietur pôst hanc vilain,
superiores eorumdem senlentias facillime videbit quod in bac vila plus diligunt.
quia nequaquam tormenta quoe eorporibus corpora- Qui ergo maie uluntur lanlo mentis bono ut extra
liier exhibeniur, ademerint, sed poenasquoecoecatis eam visibilia magis appelant, quibus ad concupiscen-
mentibus jnslo Dei judicio hic intérim soient ingeri, da et diligentlaintëlligibiliacommemorari debuerunt,
 127S S. PUUDENÏll TRECENSiS EP1SC0PI \n(
dabuntureis exteriorestenebroe;harum quippe inilium A si nemo exterius accusel? Qui cum judicaitte Dec
est carnis prudenlia, el sensuum corporeorum im- in malitioe suoe coeeitate relinquitur, quasi intra
becillitas, et qui cerlaminibus delectanlur, aliena- semelipsum claudiiur, ne evadendi locum inveniat,
bunlur a pace, et summis difficullatibusimplicabun- quem invenire minime meretur. Nam soepenoniiulli
tur : inilium enini summoediflicullatis est bellum exire apravis actibus cupiunt : sed, quia eorumdem
alque contenlio. Et hoc significare arbitrer quod actuum pondère premuntur, in maloe consuetudinis
ligantur eis manus et pedes (Mallh. xxn, 13), id est carcere inclusi, a semelipsis exire non possunt; et
facilitas omnis aufertur operandi; el qui sitire et quidem culpas proprias punire cupienles, hoc quod
esurire volunt, et in libidinem ardescere, et defali- recte se agere oestimant, in gravioribus peccatis
gari, ut libenler edant, et bibanl, et concumbant, et [ah, graviores culpas] verluht, fiique modo misera-
dormiant, amant indigeittiam,quod est inilium sum- bili, ut quod exilum pillant hoc inclusionem inve-
morum dolorum. Perficietur ergo id quod amant, ut niant. Sic videlicët reprobus Judas, cum morlem
ibi eis sit ploralus et slridor dentium (Mallh. xni, sibi contra peccatum intulit (3fa«/j. xxvn, 5), ad
50) : plures enim sunt qui hoecomnia vilia simul oeternoeniorlis supplicia pervertit, et pejus de pec-
diligunt, et quorum vila est speclare, contendere, cato poeniluit, quam peccavil. [Dicalur ergo : Si
manducare, bibere, concumbere, dormire, et in co- B incluserit hominem,nullus est qui aperiat; quia, sicut
gitalione sua nihil aliud quam pbanlasmata quoede nemo obsislit largilali vocantis, ita nullus obviât
lali vita colligunt amplexari, et ex eorum fallacia juslilioe relinquenlis; includere itaque dicilur [al.
superstilionis vel impietatis régulas figere, quibus Dei est] clausis non aperire. Unde et ad Moysen
decipiunlur el quibus inboerent, eliamsi ab illecebris dicilur de Pharaone : Ego obdurabo cor ejus (Exod.
carnis se abslinere conentur; quia non bene utun- iv, 7) : obdurare quippe per justitiam dicilur Deus
lur talento sibi commisso, id esl mentis acie, qua quando cor reprobum per gratiam non emollil; re-
videnlur omnes qui docli aut urbani aul faceti 110- cludit ilaque bominem quem in suoruin operuni le-
minaniur, excellere; sed habfnl eam in sudario nebris relinquit.] Manifeslissime beatus Gregorius
obligalam[al., tigalam] aut in terra obrutam, id est eam inclusionem qua in bac vita peccatores coecari
delicàlis, et superfluis rébus aut terrenis cupidila- adsolenl, proemissa sentenlia declaravit. Quod cir-
tibus involutam et oppressam : Ligabuntur ergo his cumstanlia ejusce sententioe indubitanter denion-
manus el pedes, el mittenlur in tenebrasexteriores: slrani, quorum clausulam adjiciendam duxi, quo
ibi eril ploralus el slridor denlium (Luc. ix, 20), non evidens quid in proecedenlesentenlia senserit, fiât.
quia ipsa dilexerunt, quis enim hoc diligal, sed quia Gregorius(Moralium,1.xi cap. 5). [Quasienim-ape-
illa quoedilexerunt initia isiorum sunt, el necessa- C rire hanc inclusionem cum Isaac primogenito filio
rio dileclores suos ad ista perducùnt; qui enim ma- voluil, cum hune fratri proeponere benedicendo co-
gis amant ire quam redire, aut pcrveniré, in longin- natus esl; sed filium quem paier voluil, Dominus
quiora mittendi sunt, Quoniam caro sunt, el spirilus reprobavil, et quem Dominus voluit, paler etiam
ambulans, et non 'revenais (Psal. LXXVII,39). Qui nolendo benedixit : ut qui jam primogenita fratri
vero bene ufuntur vel ipsis quinque sensibus cor- pro esca vendiderat, primogenitorum benediclio-
poris ad credenda et proedicanda opéra Dei, et nu- nem non aeciperel, quam ex cupidine guloereliquis-
triendam charilaiem ipsius vel aclione el cognilione, set ; qui terrena ambiens, fugiliva sequens, hoeredi-
ad pacificandam naturam suam el cognoscendum tare cupiens benediclionem, reprobatus est. Non
Deum, intrant in gaudium -Domini sui. Propterea enim invenil poenitentioelocum; quanquam cum
lalcnlum, quod maie utenti aufertur, illi datur qui lacrymis inquisisset eam; quia videlicët fructum
talentis quinque bene usus est (Mallh. xxv, 29), non non habent lamenta quoe strident cum gemilu desi-
quia transferri polest acumen inlelligentioe,sed ita derare perilura. Aperire ilaque Isaac nec filio po-
significatum est posse hoc amiuere négligentes, et tuil, quem Deus omnipolensjuslo judicio in suoema-
jmpios ingeniosos, et ad eam pervenire diligentes, litioecarcere inclusit]. j- Sed, ne conlentiosus obslre-
cl pios, quamvis ingenio lardiores. Non enim daliim " père deligas, videamus alteram ejus sententiam ex
est illud lalenlum ei qui acceperat duo (habet enim homilia Evangelii, qua poenas corporis corporeas
et hoc, qui jam in aclione et in cognilione bene vi- judicari. nullus ambigat. Ait enim Gregorius (Homit.
vil) sed ei qui'acceperat quinque. Nondum enim 38). [Ligantur tune pedes el manus (Matth. xxn, 13)
habet ad seterna conlemplanda idoneam mentis per disirictionem sententioe,qui modo a pravis ope-
aciem qui visibilibus tantum, id est temporalibus, ribus ligari noluerunl per melioraiionem viloe.Vel
crédit; sed habere polest, qui horum omnium sen- çerte tune ligat poena, quos modo a bonis operibus
sibilium Deum arlificem laudat, et eum persuadet ligavit culpa; pedes enim qui visilare oegrumnegli-
fide, et spectat spe, et quoeril charitate. Gregorius gunt, manus qiioe nihil indigentibus tribuunt, a
autem in libro xi Moralium, cap. 5. bono opère jam ex voluntate ligatoe sunt. Qui ergo
[Si incluserit hominem, nullus esl qui aperial (Job nunc sponte ligantur in vitio, tune in supplicio ligan-
xn, 14) : quia omnis homo per id quod maie agit, tur invite : bene autem dicilur quod in exteriores
quid sibi aliud quam conscieniioesuoe carcerem fa- tenebras projicialur; interiores quippe tenebras di-
ÇÏt,ut hune animoe[al. animi] reatus premat, etiam- cimus coecilatem cordis, exteriores vero tenebras
 1277 DE PR^DESTINATIONE CONTRAJ. SCOTUM. , 1278
oeternamnoctem damnaiionis. Tune ergo damnalus A moria juslilioe ejus, quas fecit, hoc maxime nobis
qùisque non in interiores, sed in exteriores tenebras cousiderandum est quia, cum mala commitlimus,
miltitur, quia illic invilus projicitur in noctem sine causa ad memoriam bona nostra transacta re-
damnaiionis, qui hic sponte cecidit in coecitalem vocamus, quoniam in perpelratione malorum nulla
cordis. Ubi flelus quoque et slridor dentium esse débet esse fiduciabonorum proeterilorum.Sed quoeri
perhibelur, ut illic dentés strideant, qui hic de polest ulrum juslo, poslquam cecideril, proedican-
edacilalegaudebanl; illic oculi defleant, qui hic per dum sit; an et priûsquam cadal, invigilare proedica-
Hlicilas .concupiscenlias versabanlur in mundo : lor debeal, ne ad casum veniat ; procul dubio et
quatenus singula quoeque membra supplicio subja- priûsquam cadat. Nam sequitur : Si autem lu an-
ceanl.quoe hic singulis quibusque vitiis subjecta ser- nuniiaverisjusto ut non peccetjustus, et ille non pec-
viebant.] f Idem in Moralibus, lib. xn, cap. 20. caverit, vivens vivel, quia annuntiasii ei : tu aulem
[Superbire enim minime debuisset, eliamsi an- animant luam liberasti (Ezech. in, 21, etc.). Si ergo
norum suorum numerum cerluin babere poluisset proedicalorideo animam suam liberavit, quia juslo
ut, sciens quantum.viveret, proesciretquando se ab ne peccaret annunliavit, cum justus ad peccatum
elatione removerel. Al, poslquamproesensvila sem- proedicatore lacente ceciderit, proedicalor, quia la-
per incerta est, lanlo semper mors subripiens limeri B cuit, reus tenelur. Sed quis, rogo, noslrum ad hoec
débet, quanlo nunquam proeviderivalet. Bene au- sufljcialut non solum peccalores studiose corripiat,
lem superbiam impii lyrannidem vocal; proprie sed etiam jnstis invigilet ne cadant ? nos enim, in-
enim tyrannus dicilur qui in omni republica non firmitatis nostroeconscii, cum justos viros conspici-
jure principalur : sed sciendum esl, quia omnis su- mus, admonereeos non proesumimusut juslilioeviam
perbus juxta moduin proprium tyrannidem exercet. teneant, quant quia tenent videmus; et tamen proe-
Nam 'quod nonnunquam alius in republica, hoc est dicatoris est debilum etiam justos admonere. Unde
per acceptam dignilatis potentiam, alius in provin- proedicaloregregius dicebal : Sapientibuset insipien-
cia, alius in civitale, alius in domo propria, alius tibus debitor sum (Rom. i, 14). In his vero omnibus,
per latentem nequiliam hoc exercet apud se in co- quoe de justo ad iniquilalem converso dicta sunt,
gitatione sua; nec. intuetur Dominus quantum quis- hoc est laboriosum ad loquendum. hoc valde perli-
que mali valeal facere, sed quantum velit; et, cum mescendumquod Dominusdicit : Ponam offendicu-
deesl poleslas foris, apnd se tyrannus esl cui iniqui- tum coram eo. Ail enim : Si conversusjustus ajusli-
lasdominalur intus; quia elsi exterius non aflligit lia sua fecerit iniquMilem,ponam offendiculumco-
proximos, intrinsecus tamen habere potestatem ap- ram eo (Ezech. in, 20). Nos enim dicimus quia,
pétit ut aitligat : et quia omnipotens Deus corda C si iniquitatem fecerit, oflendit; et verum esiomnino
pensai, jam in ejus oculis impius fecit quod cogita- quod dicimus : cur adbuc ei Deus omnipotens offen-
vii. Ad hoc aulem conditor noster latere nos voluit diculumponet, quemjam impieegisse, eteecidisseper
finem noslrum, ut, dum incerti sumus quando mo- iniquitatem quam perpelravit, conspicit? Sed distri-
riamur, semper ad morlem parali inveniri debea- cta sunl omnipotenlis Deijudicia, el qui peccalorem
mus [al. inveniamur]. Unde recte poslquam di- diu exspectat ul redeat, non redeunli alque contem-
ctum est : Cunclisdiebus suis impiussuperbit,adjun- nenti ponit adhuc ubi gravius impingal. Peccatum
gil, et numerusannorum incerlus est ttjrannidis ejus quippequod per poenitenliamcilius non deletur, aut
(Job xv, 20). Ac si aperte dicerelur : Cm-quasi de peccalum est et causa peccali, aut peccalum et poena
cerlo exlolliiur, cujus vila sub poena incertitudinis peccati, aut peccalum siraul causa et poena peccati.
tenelur? Sed omnipotens Deus prave agentibus non Omne enim quod prius committitur, peccatum est ;
solum ventura supplicia réservât, sed eorum corda, sed, si cilius poenitendo non lergitur, juslo judicio
hic eliam ubi delinquunl, poenisimplicat, ut eo ipso omnipotens Deus obligatam peccanlis[al., peccatis]
quo peccant semelipsos feriant ; ul, semper irepidi mentem etiam in culpam alteram permiltit cadere,
semperque suspecli, mala ab aliis palî metuant quoe ut qui flendo et corrigendo noluit mundare quod
se aliis fecisse meminerint.] f Qui tamen evidenter fecit, peccalum incipiat peccalo cumulare. Peccatum
île peccatis quoe sunt poenoepeccatorum in Exposi- ergo quod poenitentioelamento non diluilur, pecca-
.ione Ezecbiel proplietoeHontilia11, partis primoe, tum simul est et causa peccati ; quia ex illo oritur
:ia disseruit : unde adhuc peccatoris animus arctius- obligetur;
[Sed Et si conversus justus a justitià sua fecerit peccatum vero quod ex peccato sequitur, peccatum
iniquilalem,ponam offendicutumcoram eo. Ipse mo- simul est et poena peccati, quia, excrescente coeei-
rietur, quia non annuntiasii ei : in peccatosuo morie- tate, ex relribulione prioris culpoe generatur, ut
lur, et non erunt in memoria juslitioeejus quas fecit. quasi jam quoedam sint in peccatore supplicia,
Sanguinem vero ejus de manu tua requiram (Ezech. ipsa incrementa vitiorum. Fit vero nonnunquam ut
m, 20). Quia juslo qui in peccalo ceeiderit,4)roedi- unum idemquepeccatum, et peccatum sit, et poena
cator tacuit, ejus sanguinis [al., sanguine] reus te- peccati, simul et causa peccati. Ponam enim ante
nelur, et qui sollicitus esse non studuit in proedica- oculos quempiam rem proximi cbneupisse, quam.
lione, factus est parliceps in damnatione. Sed cum quia aperte non valuit, furto diripuit ; sed in furti
dicilur : In peccalosuo morielur, et non erunt in me- accusalione positus se banc diripuisse jurejurando
 1279 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISC0P1 1280
clenegavït.Huicergo concupiscenliapeccalum fuit et À poenitendonoluit ubi jam impegil,juslo eum judicio
causa peccati, quia per eam pervenit ad rapinam ; deserens, ponam ei ut et alibi intpingat. Quod tamen
ipsum vero furtum quo rem concupitam diripuit, et Domini ponere, est nequaquam ad peccandum pre-
' peccatum ei faetum est et poena peccali, quia ex meré, sed nolle a peccato liberare; sicut de Pha-
retributione jam non repressoe eoncupiscentioefa- raone dicilur: Ego indurabo cor ejus (Exod. iv, 21).
ctum est ut veniret ad furtum, et culpa cordis ex- Non enim cor peccantis Dominus obdural; sed ob-
cresceret in opère ex [ul., el] uliione coecilatis; sed durare dicilur, cumab obduralioitenonlibéral. Mise-
quia furtum perjurio légère curavit, ex peccalo rur- ricors enim Deus lempus nobis ad poenilehtiam re-
sum peccalum genuil. Furtum ergo quod ex concu- laxai; sed , cum ejus gralioe palientiam nos ad
piscenlia processif et perjurium protulit, peccatum augmenlum vertimus culpoe, hoc ipsum lempus ,
e poenapeccali factum est, culpoeproecedentipecca- quod adparcendum pie disposuil, dislriclius ad fe-
tum, et causa peccati culpoesubsequenti, quia de riendum verlil ; ut cum reverti quis eliam spatio
iila nalum hanc genuil. Quod bene Paulus apostolus temporis acceplo noluerit, per hoc mala sua ad re-
de quibusdam Deum intelligentîbus, sed non hono- alum augeat, per quod ea diluere poluit, si converti
ra iitibus,insinuai dicens : CumcognovissentDeum,non voluisset. Unde scriplum esl : Ignoras quoniam be-
sicut Deum glorificaverunt,aut gralias egerunt, sed B nignilas Dei ad poenilentiamle adducit? Secundum
evanueruntin cogitationibussuis (Rom.i,21). Ecceest duritiam aulem tuam el cor impoenilens,thesaurizas
peccatum et causa peccali, ex qua causa quid sequa- tibi iram in die iroe et revelalionisjusli judicii Dei.
lur adjungit : Et obscuratumest insipienscor eorum: (Rom. n,4, 5.) De bënignilate ergo omiiipotenlis
dicenlesenim se esse sapientes, slulti facli sunt. Et Dei iram sibi in die iroe reprobus lbesaùrizat,'quia,
• mulaverunt gloriam incorruptibilisDei in simililudi- . dum ad poenitendumlempus accipitur, et ad pec-
nem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum,et candum exhibèlur, ipsum remedium gralioeverlit in
quadrupedum, el serpenlium (Ibid. 21, 22, 23). -augmenlumculpoe.Undeet omnipotens Deus, quia
Ecce esl peccalum el poenapeccali, sed peccalum collala remédia conspicitad culpoeaugmenlum trahi,
solummodo et poena peccati esset, si non adhuc ex ipsam benignilalem quam coitlulit, in judicii dislri-
hoc peccalo et aliud sequeretur. Nam post infideli- ciionem verlil. Ut inde [al., posl] per amplius fe-
talem eorum subdilur : Propier quod tradidit illos riat,' unde modo amplius exspeclat : et quia homo
Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam,ul deserere malum non vult, ut vivat, augel unde mo-
conlumeliisa/ficerentcorpora sua in semetipsis(Ibid. . rialur. Sed sive justus in culpa, sive peccator in
24). Quia igilur cognoscentes Deum , non sicut morte corruat, speculatori timendum est ne bunc
Deum glorificaverunt(Ibid. 21), ex eo peecato " ex suo silentio reatus pèceantiumpariler iuvolvài].
el causa peccali, ad hoc quoque perducli sunt ut ad f Si veroe pielatis afleclu Chrisliana; humililali
euiluin serpentium et volucrumlaherénlur. Sed quia dévolus anhelas, nulla obstanle diflîcullale,palentis-
per banc eliam coecitalem usque ad immundiliam sime perspicis inclusionemex beati Job verbis san-
et carnis conluinelias ceciderunt, ipsa infidelilalis cto Grcgorio ëdisserlam, non poenamsignilicare ge--
eorum coecitas proecedentiintellectui et peccalum hennoe,sed eam qua reprobî, in hac mortalitate suis
esl et poenapeccali ; subsequenti vero immundilioe voluptalibus lethaliter favenies,juslo Dei judicio fe-
peccatum'facla est el causa peccati. Sed quia de bis riuntur. Attamen Chrisliana te charitate admoneo
in libris moralibus diu traclatum esl, nobis nunc ne verbis beati Auguslini, quibus de poenis iriipio-
diulius in eis iramoranduin non est. Hoc aulem no- rum .diverse in opusculis suis tam mullis' senlire
bis cum tremore considerandumesl quomodojustus videtur, eo usque inboereas ut verilati tanlopere
: et omnipotens Deus, cum proecedentibuspeccatis contradicas. Nam ille vir sanctus et doctus mulla
irascilur,. permittit ul coecala mens etiam in aliis prioribus suoeconversionistemporibus scripsit, quoe
labalur: Unde Mosesait: Nunduin complétapeccata posrmodum hecessario relractanda judicavit. Quo
sunt Amorrhoeorum(Gen. xv, 16). David quoque. munere speciali coelitus donatus plura relraclavil,
dicit: Apponeiniquilalem super iniquitatem eorum,' quoedam in posterioribus suis opusculis veracius
nt non inlrent in tua justifia (Psal. ixvni, 28). Pro- scrulata disseruit, pleraque relractanda morte proere-
phela eliam aliis dicit : Malediclum, et mendacium, plus dereliquil. Ac per hoc, quoecunquevel re-
et horhicidium, et. furtum, el adulterium inundave- tractavit, vel post elimatius proindeque veracius
.runt, el sanguis sanguinemletjgit (Osée iv, 2). San- exquisivit et scripsit, sequenda et pio amore vene-
guis enim sanguinemtangit, quando peccato pecca- randa atque tenenda pius quicunque intelleelor sa-
lum addilur, ut aille Dei oculos adjunclis iniquita- nissijne judicabit. Qui tamen nunquam ita poenas
. lîbus anima cruentetur. Paulus apostolus ait : Ut cordis adslruxil, ut corporis denegaret. Sed prout.
. impleanl peccata sua semper(I Thess. n, 16). Joanni commodum duxit, de utrisque pariter aut de aller-
quoqueper Angelumdicilur : Quinocet,nocealadhuc, ulra sjgillatim tràclavil. Sicut in libro ni de libero
etqui in sordibusest,sordescatadhuc(Apoc.xxn, 11). voluntalis Arbilrio. (cap. 20) breviler dilucideque ' '
.Unde eliam Dominusdicit : Si conversus
justus a ju- ostendilur ubi ail : .
. stilia sua fecerit iniquilalem,ponamo/fendiculumco- [Ul aulem de illo primo conjugioet cum iguoran
:rameo(Ezech.iu,2d).Ac «i aperte dicat:Quia videre lia, el cum difficultate,et cum mortalitate nascamur;
1281 DE PR^EDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1282
quoniam illi cum peccavissent, ei in errorem et in A Parum est nobis dicere : facit hoec Deus, donat hoec
aerumnamel in mortem proecjpilati sunl, reruin mo- Deus; sed solus hoec facit, solus donat'. Quid enim !
dératori sumrno Deo justissime plaçait ul et in Facit hoecDeus, sed facit boec et aliquis non Deus?
ortu hominis originaliler appareret juslitia punien- Facit hoec, et solus facit, et sine causa ista petun-
lis, in proveclu misericordia liberanlis.] -f (Idem, turvel ab hominibus vel a doemonibus; et quoecun-
ibid., cap. 25.) [Quidestenim aliud dolornisi quidam que bona accipiunt inimici Dei, ab illo accipiunt; et,
sensus divisionis vel corruptionis impatiens? unde cum ab aliis pelunt et accipiunt, nescientes ab illo
iuce clarius apparet quam sit illa anima in sui cor- accipiunt. Quomodo, cum puniuntur, et putatil se
poris universitate avida unitatis et tenax, quoe nec ab aliis puniri, nescientes ab illo puniuntur. Sic et
libenler nec indifferenler , sed potius renilenler et cum vegetanlur, implentur, salvanlur, liberantur.
reluclanter intendit [al., intendilur] in eam passio- Et si hoc , nescientes, vel hominibus vel doemoni-
nem corporis sui qua [al., per quam] ejus unilatem bus vel angelis tribuunt; non habent nisi ab illo pê-
atqueintegritaiem labefaclari molesteaccipit.] f Idem nes quem poleslas est omnium.]
(in libro de vera Religione,cap. 41.) [Ergo mirum est CAPUT XVII.
si omnis anima quoecunque, ubi sit [al., si homi- Cur Deus dicilur proedestinassepoenas, cum eas non
nis animant quoeubicunque sit], et qualiscunque sit B faciat nec proedeslinet.
omni corpore est melior; dicam pulchre ordinari, et Septimâ décima noeniarum luaruni habet titulum.
de poenis ejus alias pulchritudiites fieri, cum ibi non IOANNES SCOTUS,
sit, quando misera est, ubi esse beaios decet, sed
ibi sit ubi esse miseros decet.] -j-Idem in eodem (Num. 1). e Cur Deusdicalur proedestinassepoenas,
cum eas non faciat nec proedestinel,proinde ralione
(cap. 41). [Quod si ab ea parte cui dominari nos
Dèus jubet, alque ut in nostrampossessionem resli- atque auctorilate qua conficilur firmissime tenendum,
luamur et horlalur et opitulatur, si ergo ab bac prorsus suppliciorum, quibus superba impielas oeterno
torquebilur crucialu, nullomodo Deum esse auclorem,
parle per negligenliam et impielalem vir subditus nullo modo eorum esse factorem, nullo modo proede-
fuerit, id est mens.et ratio, erit quidem homo lurpis
el miser , sed destinatur in bac vita, et post hanc stinatorem. CORRECTlO.
vitam ordinatur, quo eum destinari, et ubi ordinari
summus ille rector et Dominus judicat.] (Idem ib., f Deum auclorem suppliciorum vel temporalium
vel oeternorum et praedeslinatorem , tam auctorilate
cap. 11, in fin. cap. 12.) -j- [Quapropter vila, quoe, sacri
fructu corporis delectala, negligit Deum, inclinatur eloquii, quam doçtorum çoncordia satis demon-
ad nihilum, et ista esl nequilia. Hoc aulem pacto G stralum est. Sed quia lu supplicia peccatorum nihil
vila carnalis et terrena efficitur, et ob hoc etiam aliud quam peccata esse susurras, peccatorum au-
caro et terra 'nominatur, el quandiu ita est, regnum ctorem Deum minime dicimus ; ailameu, quotiescun-
Dei non possidebil (J Cor. xv, 50), et eripitur ei quod que vel hic vel illic peccala suis auctoribus in poe-
amal. Id enim amat quod el minus est quam vita, nam converlunlur, secundum ea quoe proecedens
hune sérmo abundanter exsequitur, non nisi Deo
quia corpus est, et propter ipsum peccalum , quod
amal [al., amalur], fit corruptibile, ul fluendo dese- vindice fieri proclamamus.
' JOANNES
rat amatorem suum, quia et ille hoc amando dese- SCOTUS.
ruil Deum : proecepta enim ejus neglexil dicenlis ; (Cap. 17). Ea tamen, inquis, ralione auclor eo-
hoc manduca, et hoc noli. Trahitur ergo ad poenas, rum esse dicilur, et factor, el proedeslinator, quia
in verissime creditur lotius universilalis , in qua sunt
quia diligendo inferiora, egesiale volupiatum sua-
el ordinalor. lia enim (num. 2, sect. 1) uni-
rtim, el in doloribus apud inferos ordinalur. Quid factor
est enim dolor qui dicltur corporis, nisi corruptio versoecreaturoe suai, anlequam ipsam crearel, slalum
repenlina salutis ejus rei quam,malë utendo, anima pulchriludinis proedeslinavit esse futurum, ut malo-,
rum lurpiludo, quam non proedeslinavit,quia non eam
corruptioni obnoxiavit [al., fecit obnoxiam] ? Quid esset in universo, lurpis non esset, malilia
est aulem dolor qui dicilur animi, nisi carere mu- D faclurus
nocentium non noceret, error erranlium non erraret,
labilibus rébus quibus fruebatur aut frui se posse
miseria torquendorumfélicitaient non turbarel eleclo-
speraverat? et hoc est lotum quod dicilur malum, id nullius enim lurpiludo, vel malilia vel error seu
esl peccalum et poena peccali.] f Idem iu psalmo rum;
miseria proedestinatumante saicula naturalem ordi-
LXVI(in principio).
nem dehoneslare permittitur.
[Quis autem ndstrum diclurus est non esse illam
Deibenediclionem si vel agriculiura ei fructum ferat, CORRECTlO.
vel domus cujusque abundet copia rerum tempora- f Si eo modo dicilur Deus factor et proedeslina-
lium , vel ipsa corporis salus aut teneatur, ne amit- tor suppliciorum, quo verissime creditur lolius
tatur, aut amissa reparelur? fecunditas etiam fe- universilalis, in qua sunt factor et ordinator, ve-
minarum, et casta vota filios desiderantium ad quem raciter nimirum factor et proedeslinator eorum di-
pertinent, nisi ad DominumDeum? Qui enini creavit cendus est, quia veraciter, factor et ordinator uni-
quando non erat, ipse prolis successu facit perma- versilalis habelur. Quia vero lu supplicia non aliud
nere quod condidil. Facit hoecDeus, douai hoecDeus. quam peccata esse contenais, non est hic nobis
 1283 S. PRUDENT11TKECKNSIS EPISCOPI 1284
diulius imniorandum, quoniam salis superque de A ita recte de ipso dici polest : ubique est proescientia,
his Iractalum in proecedentibus constal ; quodque sed non ubique est proedestinalione.Quoniam qui
a"ddis: omnia proescivit,et bona et mala, id est peccata ; ne-
JOANNES SCOTUS. quaquam proedeslinavit nfsi botta, id esi misericor-
(Cap. 17, num. 3, sect. 2.) © Cum ergo audimus : diam el judicium, in quo sunl etiam poenoequoea
proedestinavil Deus Mos vel ad inleritum vel suppli- sensu patienlium maloevocantur, quoeomnino nullo
cium, vel poenas,seu cruciatum, seu quvquomodovo- proeler ipsum auclore fiunt.
cari solel miseria qua torquetur iniquilas a seipsa, Poslremo, quod dicis veritalem clamare de Deo,
in seipsa, per seipsam , non aliud intelligerejubemur ubicunquefuerit proesentiaibi esse habitatione, proin-
quam ipsum ante tempora proescisseet proedestinasse deque ubicunque fueril proescientia,necessario esse
quo ordine universilalis fnturi sunt illi, quos occullis- proedestinalione, adeo régulant veritalis et pielatis
simo, justissimo lamen, judicio amaritudinem pecca- transgredilur, ut apertissimis oraculorum divinorum
torum suorum sentira permisit, quia eos in damnabili lestimoniis resuliare minime dubitetur, dicente ipsa
Verilale : Si quis diligit me, sermonem meum ser-
origine reliquit.
CORRECTlO. vabil, et Pater meus diliget eum, el ad eum venie-
B mus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. xiv,
f Licet diversa tibique adversa proferas, qui proe- 23) : El item : Et ego rogabo Palrem, el alium pa
deslinatos pro non proedeslinalis adstruxeras, mul- raclelum dxibil
vobis, ut maneat vobiscumin oeternum:
tuin verilati proedestinationis approprias , proeler
veritalis, quem mundus non polest accipere;
illa quoe a verilale aliéna inlerseris. Nàm et verilas Spiritum non videt eum, nec scit eum : Vos autem cogno-
hoc clamât: Proeordinasse Deum, quo ordine univer- scelis quia
eum, quia apud vos manebit, et in vobis erit
sitatis futuri sunt illi, quos justissimo suo judicio ( Joan. xvi, 17 ). Unde et liber Sapienlioe dicit :
amariludinem peccatorum suorum senlire, non (ut Quoniamin malevolamanimant non introibil
sapien-
menliris) permisit, sed ul verum est judicavil, et lia, nec habilabit in corpore subdito peccatis (Sap.
judicando compellil.Nec id solum eis poenaesl, quod i, 4) : Et Apostolus : l'os aulem in carne non eslis,
eos in damnabili (ul dicis) origine reliquit, sed red- sed in
spirilu ; si tamen Spiritus Dei habitat in vobis,
dita esl eis eliam poenaignis oeterui, qua torqueantur
quod si Spirilus ejus, qui suscitavitJesum a mortuis,
invili. habitat in vobis, qui suscitavit Jesum Christum amor-
JOANNES SCOTUS. . tuis, vivificabitel mortalia corpora veslra propier in-
(Cap. 17, num. 4, sect. 2.) 6 Servata, inquis, Ma habitantem Spiritum ejus in vobis (Rom. vin, 9, H).
nolissima differentia inter proescienliamet proedesti-iC Et rursum : ATo/»7e jugum ducere cum inftdelibus:
nationem, ut, cum tanlum laie pateat proedeslinatio Quoe enim participalio juslilioe cum iniquitale, aut
quatitum proescientia (unum quippe atque idem divi- quoe societas luci ad tenebras? quoe autem conventio
nant profecto subslantiam significantes), proedeslina- Christi ad Belial, aut quoe pars fideli cum infideli?
tio ad ea tanlum quoe in bono sunt perlineat, proe- qui autem consensus
templo Dei cum idolis? Vos
scientia vero ad bona malaque; quoelamen difj'erenlia enim eslis templum Dei vivi; sicut dixit Deus,
quo-
non est ex nalura, sed ex usu loculionum. Quémad- niam inhabilabo in illis, et inambulabo, et ero illo-
modum enim dicilur de Deo : ubique est proesen- rum Deus, et ipsi erunt mihi
populus (H Cor. vi,
lia potestalis, sed non ubique esl gralia habila- 14,15,16) : Et ilerum : An nescilis
quoniam mem-
tionis, ita de eo dici possit:: ubique proescientia, bra veslra templum est Spirilus sancti qui in vobis
sed non ubique proedestinalione; cum aperlissime est,
quem liabelis a Deo? (I Cor. vi, 19.) Quibusom-
veritas clamel de Deo : ubicunque Deus fueril proe- nibus
liquet Deum nullatenus inhabitare nisi lent
sentia, ibi profecto erit habitatione : similiter ubi- plum suum, templum vero ejus non esse nisi mem-
cunque fuerit proescientia,necessarioerit proedestina- bra Christi, dicenle eodem Apostolo : Nescilis quo-
lione. niam corpora veslra membra Chrisli sunl (Ibid., 15).
CORRECTlO. " Hoc clamât verilas, hoc proedical pietas, Deum non
f Procul dubio falsa sunt quoeexsequeris, sicut habitare nisi in lemplo suo ; templum ejus non esse
superius abunde monslravimus. Primo quod proe- nisi sancios suos. Hinc Augusiinus in libro ad Dar-
destinatio el proescientia Dei substantia non sunt, danum de Proesentia Dei (Epist. 57 ad Dardarium
quia relativa sunt, quoe non ostendunt essenliam. ante médium).
Deinde quod proescientia el proedestinalio adco in- [Verum illud esl mullo mirabilius, quod cum
ter se differunt, ut proescientia Dei dicalur eliam Deus ubique sit tolus, non tamen in omnibus ha-
in his quoe ipse non fecit, ut sunt peccata ; proe- bitat : non enim omnibus dici potest, quod ail Apo-
deslinatio vero in his soluramodo quoeipse faclu- stolus, vel- quod jam dixit, vel etiam illud : Nescilis '
rus erat vel in conditione et ordinalione rerum, quia templum Dei eslis, et Spirilus Dei habitat in
vel in electione gralioe, vel in condemnationeinflexi- vobis? Unde el e contrario de quibusdam idem di-
bilis judicii, sed nunquam injusti. Ac per hoc quém- cit : Quisquis autem Spiritum Chrisli non habet, hic
admodum recte dicilur de Deo : ubique est proesen- non est ejus (Rom.\m). Quis porro audeai opi-'
Viapotestalis, sed non ubique esl gralia habitalionls, nari, nisi quisquis inseparabilitatem penilus Tri-
1285 DE PR^EDESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 12S6
nilatis ignorât, quod in aliquo babitare possit Pater . t quémadmodumproesentiaet habilalio Dei non est nisi
et Filius in quo non habilel Spirilus sanclus, aut in his quoe ab eo fada sunt, ita ejus proescienliael
in aliquo Spiritus sanclus iti quo non el Paler et proedestinalionon nisi eorum quoeipse faclurus esset,
Filius ? Unde fatendum esl ubique esse Deum per credenda sunt. Ac per hoc, quémadmodumproesentia
divinilalis proesentiam, sed non ubique per babi- ejus el habitatio in his, quoe nec ab eo sunt, nec ea
lationis graliam. Propter hanc enim habita lionem ; facit, e contrario esse dicunlur, cum in eis non sint ;
ubi procul dubio gralia dileclionis ejus agnoscitur, ita proescienliaejus et proedestinalioe contrario pro-
non diximus : Pater nosler qui es ubique (cum et nuntiatur in Mis, quoe non fecit, nec donavit, quia
hoc verum sil) ; sed Pater nosler, qui es in coelis nihil sunt.
CORRECTlO.
(Matth. vi, 9) : ut templum ejus potius in oratione
commemoremus, quod et nos ipsi esse debemus, ei f Dei proesentia ubique in sacris eloquiis proedi-
in quantum sumus, in tantum ad ejus socieiatem calur, ejus habitatio non nisi in templo ipsius inve-
el adoptionis familiam perlinemus. Si enim populus nitur. Nusquam enim ubique Deum habitare, sicut
Dei nondum factus oequalisangelis ejus, adhuc in ubique esse reperies, nisi in luis Inique similium
ista peregrinalione dicilur templum ejus (/ Cor. m, ficlionibus : Dicit enim ipse Dominus : Coelumet
16), quanto magis est templum ejus in coelis,ubi 3 terrain ego impleo (Jerem. xxm, 24) : El Prppheta
est populus angelorum, quibus aggregandi et c«- ad eum : Quo ibo a spiritu luo, et quo a fade tua
oequandisumus, cum, finila peregrinalione, quodpro- fugiam ? Si ascenderoin coelum,tu illic es; si descen-
missum est sumpserimus. Cum igitur qui ubique deroin infemum, ades ; si sumpseropennas meas di-
est, non in omnibus habitet, etiam in quibus habi- luculo, el habiiavero in extremis maris, etenim Mue
tat, non oequaliler habitat. ] f ('Idem ibid., paulo manus tua deducet me, et lenebit me dextera tua. Et
post.) [Sicut autem nec ab illo abest in quo non ha- dixi. Forsilan tenebroeconculcabunt me, el nox illu-
bitat, et lotus adesl, quamvis eum ille non habeat, minalio in deliciis meis. Quia tenebroenon obscura-
ita et ille in quo habitat lotus esl proesens,quamvis buiilur a le, el nox sicut dies, Muminabilur : sicut
non ex toto eum capial.] (Idem, ibid., in medio :) tenebroeejus, ila et lumen ejus, ( Ps. cxxxvm, 7
[Cum itaque proficientes, in quibus mortalitas 12). Non ergo a contrario (ul fatue desipis ) Deus
habitat, dum de die in diem renovanlur, magis ma- inesse dicitur ubique, quia non a contrario dicta
gisque justilicet, exaudiat orantes, mundel confi sunt quoeproemisimus,vel ab ipso vel a prophetis
tentes, ut exhibeat sibi templum immaculalum in ejus. Veraciter namque dicebat idem propheta :
oeleraum, merito dicilur non habitare in eis qui, Dixi iniquis : Nolile inique agere, ei delinquenli-
cognoscenlesDeum, non sicut Deum glorificaverunt, y bus : Nolile exallare cornu; nolile extollere in allum.
vel grqtias egerunt (Rom.i, 21) :colendo enim, el ser- cornu veslrum ; nolile loqui adversus Deum iniqui-
viendo crealuroe polius quamCrealori, non imius veri lalem : quia neque ab oriente, neque ab occidenie,
Dei templum se esse voluerunt. (Idem, ibid., ad me- neque a deserlis monlibus (Ps. LXXIV,5, 6, 7, 8),
dïum) : Quamobrem Deus, qui ubique proesens est subaudilur palet via fugiendi et additur quare :
el ubique tolus, non in omnibus habitat, sed in eis quoniam Deus judex est. Ilaque, cum crebro in—
tanlum quos efûcit bealissimum templum suum, vel venialur Deum polentia majeslalis ubique proesen-
beatissima templa sua, eruens eos a polestate tene- lent, nunquam proeler domum suam ei habilaculum
brarum, et irunsferensin regnum Filii chariialis suoe, reperilur. Quamobrem, sicut falsum est quod nisus
quod incipit a regeneraiione (Col. i, 13). f (Idem es affirmare de proesentia et habitatione Dei, ita
ibid., prope finem). Deus igilur ubique proesensest, sine dubio falsum esl quod probare molilus es de
el ubique tolus proesens, nec ubique babitans, sed proescienliaet proedestinalione : unde mirum valde
in templo suo, cui per graliam benignus esl et pro- esl quod dicis.
pitius. ]f Non est igilur diflerenlia inter proescien- JOANNES SCOTDS.
tiam el proedestinationem sumpta usu locutionis,
D (Cap. 17, num. 6, sect. 3.) © Non incongruetamen
sed a nalura ; quia naturaliter aliud est proescire, oestimanturesse in his
quoe vitio crealuroe orla sunt,
aliud proedestinare : sicut aliud est proesenlemesse, cum non solum creaturam sapienter ordinet,
aliud habitare. Multa quippe proesciunlur, quoenon sed eliam vilium ipsam
, ejus suas leges excederenon sinat.
proedestinantur; sicut mulla sunt proesentia, quoe
non sunl habilanlia. Nam soepe in his locis et cum CORRECTlO.
bis personis adsumus per proesenliam, in quibus et f Quomodo non incongrue oestimantur esse in bis,
cum quibus nullatenus habilamus ; habitare quippe id est peccalis quoe vitio crealuroe orla sunt, cum
non dicilur quis, nisi in domo : esse vero eliam non peccata nihil sint? aut quomodo vitio crealuroeorla
in domo : ila et Deus ubique esse dicitur, per omni- dicis, cum superius creaturam non peccasse, nec ex
potentiam majeslalis, qui tamen non nisi in templo creatura peccatum prodiisse, sed ex voluntate, lo-
et in domo sua dicitur esse per gratiam habita- quaci falsitate prosecutus sis ? Palet igilur non esse
tionis. ex verilate quod ais ; quia verilas nunquam est
JOANNES SCOTUS. sibi ipsi contraria, nunquam sese ipsa impugnat :
(Cap. xvn, num. 5, sect. 3.) © Proinde, inquis, quod le fecisseet facere tolies deprchendimus,,Çhrisl<j
 1287 S. PRUDENT!!TRECENS1SEP1SC0P1 1Î8S
propilio, el oslendere parati sumus. Jam vero simi- A Quid ergo mirum est si hominis animam, quoe,ubi-
litudo domus amplissime magnificentissinieque dis- cunque sit, et qualiscunque sit, omni corpore est
posiloe eujuslibet patris muliarum familiarum ordi- melior, dicam pulchre ordinari, et de poenis ejus
nantis in ea aliter filios suos, aliter servos, aliter alias pulcbriludines fieri, cum ibi non sit, quando
sanos, aliter inopia (ut ais) malarum cupiditalum, misera est, ubi ésse bealos decet, sed ibi sit ubi
quas inlemperanlia suoelibidinis traxerunl cruciatos, esse miseros decet. ]
dentibus stridentes, vermibus scalenles, diversis f Attende quod animam peccatricent in poenarum
perennis tristitioe generibus laborantes, qua conaris ordinem proecipitari dixerit, et ibi esse ubi lalem
astruere non eum recle oestimari durissimum puni- esse deceat, procul dubio in loco poenarum, id est
lorem qui laudalur justissimus ordinator, nihilo- tartaro. Noli ergo dicere : Nulla universitalisparie
minusveritali judicanlis non usquequaque répugnât, punitur impius, sed sua propria impielate in seipso,
neque juslilioe illius rigorem nullatenus énervât, si ut proedictoesanctorum Patrum senlenlioeteslanlur, ]
ad inlimum cerebrum verilas exsculpatur. Quid quia veraciter animadversoe alque discussoe hoc
enim ille universitalis condilor, ordinator et judex, dicere comprobantur quod verilas babel, non quod
in bac universilalis pulchritudine aliud agere recle falsitas adhibel. Legerant enim de Dominodiclum :
dicilur, quam filios colligereper graliam, el impios B Ignis in conspeclu ejus exardescet, el inflammabit
vel deserendo vel judicando damnare per justiliam ? in circuitu inimîcos ejus (Ps. XLIX,3). Et rursura di-
Nunquid et ille quem palrem muliarum familiarum cente ipso : Ignis succensus esl in furore mco : el
per simililudineni adhibueras, non polerat miseris ardebit usque ad inferni novissima,devorabilque ter-
in domo sua conslilulis succurrere si vellel, eosque ram cum germine suo, et montium fundamenla com-
a miseria liberare ? Quod quia minime fecit, quid buretl Congregabosuper eos mala, et sagittas meas
aliud sensisse inlelligendus esl, quam eos digrioemi- compleboin eis (Deut. xxxn, 22, 25) : Item : Levabo
serioe addiclos, nunquam debere affici dignitale? ad coelummanum tneam, et dicam: Vivo ego in oeter-
qui ergo eos a miseria noluit, cum potuerit, liberare, num; si acuero, ul fulgur, gladium meum, el arri-
nimirum ipse eos damnavit, qui a' miseria nunquam pueritjudicium manus mea, reddam uliionemhoslibus
liberandos judicavit. Sed quid necesse est nos in his meis, et his qui oderunl nie rétribuant, lnebriabosa-
ulterius hoerere, cum Deum vindicem ulloremque gittas meas sanguine, et gladius meus devorabilcar-
malorum omnium, el ratio et auctorilas, ex his nes (Ibid. 40, 41, 42).
quoeproeeedentibusactionibus disserta et pertractala Interea [al., inlermitle] quoeso, acrimoniam luoe
sunt, affalim persuaserit? quia, sicut beatus Augu- vivacissimoe disputalionis, ut digneris adverlere
stinus ail, quod et lu licet in contrarium posuisli 'G quid ex verbis lanti Palris posueris. Ea vero, in-
(cap. 17, num. 7, sect. 6) quienlis, quoe peccavit, ibi ordinala est ubi esse
Augustinus (De vera Religione,c. 23.) : [Animoe taies decet. Duo hic (De vera Relig., c. 23) tibi con-
vilium non nalura ejus, sed contra naturam ejus est, traria posuit. Substantiam peccavisse,quod tu negas;
nihilque aliud esl quam peccalum el poenapeccali ; el ibi peccantem substantiam ordinalam essëubi esse
unde inlelligilur nullam naturam, vel, si melius ila taies decet. Nunquam enim quid absque proedeslina-
dicitur, nullam substantiam sive essenliam malum tione ordinatur, neque absque ordine aliquid proede-
esse ; neque de peccatis poenisque ejus animoeeffi- slinatur : quidquid ilaque de praedeslinaiione di-
cilur, ul universilas ulla deformilate lurpelur, quia cilur, tolum haud aliter quam de ordinatione ve-
ralionalis substantia, quoe ab omni peccato munda rissime proedicalur, dicenle Apostolo : Quoe aulem
est, Deo subjecta, subjeclis sibi coeterisdominalur. sunl a Deo ordinala sunt (Rom. xm, 1), ac si aliis
Ea vero quoepeccavit, ibi ordinal» est ubi esse taies verbis diceret : a Deo deslinata alque disposilasunt,
decelut, Deo condilore atque rectore universilalis, ea duntaxat discretione servata, quam supra a ver^
décora sint omnia ; et est pulchritudo universoecrea- bis Auguslini posuimus, ul ordinatio ipsius rei ef-
luroe,per hoectria inculpabilis : damnatione peccato- " feclus, deslinatio vero prior illius in consiliis dispo-
rum, exercilalione juslorum, perfeclione bealorum.] ' sitio habealur, proeordinalio aulem nihil aliud
f Vide quid dical, quod quamvis peccalrices ani- quam praedestinatiotenealur. Nequaquamigilur pra>
moe punianlur, carum lamen punilione nullatenus destinationem impiorum denegas, quos ibi ordi-
universitas ulla deformilate turpetur : nullam quippe natos, id est posilos ac locatos legis (neque ulla-
turpiludinem juslilia ingerit, quoepulcherrima esse tenus abnuis) ubi esse miseros decet, ubi nullatenus
convincilur. Omnis itaque et ordo et juslilia Dei ordinarentur, nisi ordinandi proedestinati fuissent.
pulcbra sunt. Ac per hoc, ubicunque, et in quibus- His omnibus colligitur vanissimam esse dispula-
cunque sunt, non turpitudinem , sed pulchrilu- tionem tuam, qua niteris ostendere nullam poenam
dinem ingerunt. Unde et idem"doclor in eodem libro impiis irrogari, nisi proprioeimpielalis conscientiam.
(c. 41). Consequeris:
[Defeclu, inquit,"suo in puchritudines corrupti- . JOANNES SCOTUS.
bilës, id est poenarum ordinem proecipitatur; nec (Cap.17, num. 8,secl,7). © UtenimDeusnon ideo
nrîremur quod adhuc pulëhritudihes nomino, nihil fecit soient ul ejus radiis ordinale eum aspicienlit
enim est ordinatum quod non sit pulchrmn, eic. oculorum visus refringalur, eosquein lenebris reper-
1283 DE PREDESTINAT10NE CONTRA J. SCOTUM. 1290
culiat (quod profecto non ipse, sed ipsa inordinata tA combureretur, sed iniquitale sua torquerelur. Si
visioefficii),,nequeut palientem oculorumgravissimam enim cum oelhereocorpore peccavit, quando contra
passionem lorqueal; cum illi in sua passione nihil 1 Auclorem lumuit, quid causa; fuit ut, eo sublato, ei
tanlum noccat quantum spiendor solaris, dumipsa' aliud adderetur.in quo torqueri possel?Cuni; ratipni
passione non exlrinsecus naturam rerum contingat, atque juslilioe illud potius. congruere videatur ut in
sed intrinsecus aliqua corporalis sanitatis corru- quo peccaverat in ipso cruciaretur : et non aliud
ptione dolentemtorqueal : sic nimirum ignis Me oeter- ei ad tormentum copularetur, quod nequaquam
nus, qui proeparatus est diabolo et angelis ejus ejus iniquilalis parliceps fuerat ? Expers ilaque ejus
(Matth. xxv, 41), nullo modo ad hoc creatus. Proe- impielatis corpus qua juslilia ei ad pnniendum ad-
serlim si quartum mundi elemenlumsit, probabilius diluin fuerit non video ; cum, sicut dicis, jam habe-
creditur ad universitalis integritalem, quam Deus fa- ret ex ipsa sui conditione cum quo et in quo super-
ciendam proeviditconditus, quam ad urendum upo- bisse credatur. Quoe'res quoniam abslrusissima et
stalam, cui sua superbia sujfecerat ad tormentum. scrupulosissima atque ad absolvendutn difflcillima
CORRECTlO, mihi videlur, ad coetera in nomine et adjutorio Do-
mini iran'seamus. Nec proetereundum quod corpus
f Quomodocunque se habeat combustio ignis B hominis de'lerra
oelerni erga diabolum et angelosejus qui utique na- factum, animam divihilus inspira-
tura spiritus a -Deo sunt condili, quoniam aperlis lam, legamus: angelos vero, sive coeli prioris, sive
judiciis Scripluroe sacroe id ".minime i.niiuu-nt,*eis Iucis primàrioe vocabulo, Scripluroe Geneseos, fide
lamen proepàratum, el in eo'torquendos atque cru- debeamus acëipëre, seu quoeunque àlio modo' vel
ciandos manifeste déclarant, in quem eos proecU melius vel aperlius eorum cohditiodoceri possit, âb
pitandos sub.nomine capilis eorum Dominusad Job universitalis conditione in coelissuperioribus factos
testalur, dicens : Et videnlibuscunclis proecipilabitur omnibusPatVumsënsis in hoc concinentibiis certis-
(Job XL,28 ) : non tamen ignoramus îdenlidem simum tenemùs. Nonin oetherë, ul somnias, sed in
quondam dixisse Origenem, et eum pro bis cum coelis, id est supra hoc visibile firmamenlum side-
coeleiissuarum hoereseondamnàbilibus sensis fuisse ribus adornaium, conslitutos, et Aucloris Iaudibùs
dejeclum. Yerumlamen quod adjungis : jugiter insislentes, ejusque jùssis h-refragabili obë-
dientia obsequentës ; qui, cum semper sint spirilus,
JOANNES SCOTUS.
quando tamen hominibus ul appareant milluntur,
(Cap. 17, num. 9, sect. 7.) © Huic, inquiens, ra- corpora vel ex celhere vel ex hoc pinguiori aère,
lioni addilurquod, cum in oethereo corporeprimum quibuscum loqui et convesci queant lerrigenis, assu^
a Deo crealus sit, in quo nihil pâli potuit, corpus ejus G mère nullatenus dubilantur. •
oethereuin,.poslquam superbia inlumuit, a supernis Hinc Auguslinus (in libro de CivitaleDei vin, cap.
sedibus videlicët oelhereisin hune aèrent humidilale 22) : [Quia igitur nihil istorum quatuor eligendum est,
crassum, caligine lenebrosum, perlurbulionibus pas- ne in quolibet eorum,de-diis tant maie sentialur; re-
sibilemdetrusus est, ut ei inde corpus merilis suis con- statut nullomodocredendumsilquodApiileiuspersuar
dignumipso nolente copularelur, aeper hoc in eo ini- derenililur,.et,quicunque alii sunl ejusdem senten-
quitale sua torquerelur. , tioephilosophi : : ita, esse medios doemones inter
r CORRECTlO. :• deos et homines tanquam internunlios. et in-
f Tarn sunt ad explicandum difiicilia, ut unde. terpreteSj qui hinc ferant peliliones nostras, inde
probari valeant minime reperialur. Nulla quippe référant deorum suppelias ; $ed esse spirilus no-
prophelicarum aposlolicarumque lillerarum pagina; cendi cupidissimos, a juslilia -peiûlus alienos-,-
corpus vel.oelhereumvel aereum ab Auclore creatura superbia tumidos, invidenlia lividos, fallacia calli-
refert, sed tanlum spiritum simpliciter factum, post dos, qui in hoc quidem aère habitant,.quia, de coeli
superbissimaeimpielatis lyphum, a coelestibus pro-; superioris sublimitale dejecli, merito irregressibilis
turbatum, juxta beati Pétri aposloli sententiam :: transgressionis in hoc sibi congruo velut carcere
In carcere hujus aeris Irusum, illo igni in die judicii <proedamnali sunt.]
cruciandum, cum omnibus suoeconlumacioeco.tnpl.i--, f Phihppus inExposilione beati Job (c. 24, sub
cibus reservari (// Pelr. n, 4; nij 7)-1» quo duo,pra>: médium ) : Non immerito autem hoç loco de his
ter alia, quam maxime mihi admiranda _viden.lur:. beatus Job ait : Sicut in .die condixerunt sibi (Job
videlicët si corpus oelhereum ei primo factum. est, xxiv, 16 ), quando, persuadente adhuc. archan-
et oether dicilur vel ignis, vel.certe sedes ignis, cur.. gelo reliquiSj de quibus dicitur : Traxit secum ter-r
non igneq corpore magis quam in aereo poenas pâli, liant partemslellarum. contra- Deum, in coelisfacta
potueril, cum, secundum opinationem tuam, ignis ille est cqnspiratio rebellionis .(Appc.xn, 4). Collocutio-
quan.um elementum mundi sit, nec fuerit necesse ut nem ego oeslimompbilemquamdamvolunlatem fuisse
ad inferiora illo igni crucianduspropelleretur, in quo, consensuum potius quam sonora colloquia, quoniam
ipse constituais, et a quo corpus habens, compelen- spiritus sunt =et non.corpora membris CQmposila.
lius inibi lorqueri potuerit,: quam inde, abipso vel in Unde fieri. potest ut; siiuiles motus per subtililatem
ipso crucia^dus, alio transportari ; et quod aereumcor- naluroe suoe;in se perspexerint, et hoc dictum sit
pus ei copulatum dicis, ut in eo non jam ab igni colloquium. Non enim quidquam affecluum suorum
PATROL. CXV. 41
 1291 S? PRUDËNTll TRECENS1SÈPISCOPr "" 1205
ab invicem latëré spirilus possunt; simplices eîiimi A poretim mens iricorpofea eliam corporea [«/., în-
créature, lîullum habentés quasi obstàculum cor- corporea] flamma cruciëtùf. Quamvis coïligerèdiclis
pulëhtum/perspicuoesibi suitt. !Uhdë arbitrerquod I Evângelicis pbssumùs quia incendium anima' lion
liiigua iîla, quoeest eis secundum condilionis suoe ; solum videndo sed eliam -experiendo patiatur. Ve-
moduni, longe dissimilis, âlque îh'suspicabilïdistin-• ritalis etenim voce divês mortuus in inferno dicitur
etîonë sine sono vocis, quoefit verberato àerë, quodI sepultus, cujus anima .quia in igné teneatur, insî-
voluht illico cnuntieiit, nec sit necesse éis humanoi nuat vox [ai., voce] divilis, qui Abraham depreca-
more brevissimi saliem tëmporis spalio loquelami tur dicens : Milie Lazarum, ut intingat exlremum
a £ogltatione discernére. f Àttàhien quod sequerisi digiti sui in aquam, et refrigeret linguam meami quia
non minus vèl mifabile vel fatuum judicatur : crucior in hac flammd (Luc. xvi, 24). Dum ergo
JOANNESSCOTUS. peccatorem divitém dàmnatùm Veritas in ignem
{Cap, 17, «uni, 10, sect. 8.). é Sive, inquiens, ita- perhibet, quis?sapiens reproborum animas teneri in
ignibus neget — PETRUS. Ecce ralione ac teslimonio
que ignis Me corporeus (ut.ail Auguslinus) sive inçpr- ad credulitaiem flectitur animus ; sed dimissus iie-^
ppi;eus,,ul Gregprioplacet, pro sui (ulopinor) sublilir rum ad redit; enim res incorpo*
taie, propterea,proedestinalusvel proeparatus dicitur B rea a re rigorem teneriQuomodo
diabolo^quoniam in ep fuerat ordinqnduscum omni- corporea atque aflh'gi[al., res cor-
rem incorpoream teneat alque aflligere]possit,
'bjusmalilioe,consorlibuspuniendus, El quémadmodum porea
idem, ignis bonus profecto, quoniam, a bono fqctus, tus ignoro.— GREGORIUS. Die, quaesote, aposlatas spiri-
a coelesti gloria deduclos [ql., dejeelos] esse
non aliani ob,cqusam malunt diçaiur, nisi quod .in eq
mali ordïnatissime disponanlur;, ita etiam ptena npn corporeos an incorporeos suspicàris?—PETRUS.Quis
sanum sapiens esse spiritus corporeosdixerit? —GRE-
incongrue asserilur; quoniam ident mali in.eqdem GORIUS. Gebennoeignem essè incorporeum an-cor-
crintinibussuis libidinosecpmmissi»laboriosemisera-
poreumfateris ?^-PETRUS. Ignemgeheiinaecorporeum
biliterque cruciantur. Non.ergo Me ignis.est poena, esse non
ad eam vel sed ambigo, in quo cerlum est corpora cru-
neque proeparatus proedestinatusj. qui ciari.—GREGORIUS.
Cerle'reprobis Veritas in fine di-
fuerat proedestinalus,,ul et in universitate omnium ctura est : lie in
bonorujn, sedes façius est impiorum. „ ignem oete'rnum,quiparatus esl dia-
bolo et angelis ejus (Mattli. xxv, 41). Si igilur dia-
,>...-: .-..:..,. «ORREÇT1Q. ;; bolus ejusque angëli, cum sint incorporei, corporeo
'^:-Primo hoec tua' sentenlia in-eofalsitalis-argui- sunt igné crticiandi, quid niirùm si animoe,et ante-
tur> quod ignem illum ab Aùgûslind corpdreum,' quam recipiant corpbrâ, possunt corporea sëntire
a Grègorio incorporeum dici reêntitur; nam uter- C tormenta?—PETRUS. Patet ratio nec débet animus de
que; eum absque contradictione corpOreum confile- hac '
ulterius quae'slionedubitare.]
tur. El, quia super Auguslino tu ipse fassus es, ipsius f Ecce dum ignis illius corporei teslimonia certa
sententiam ponère non hecessarium judicavimus; propohimùs, ad omnia pêne qùoein proefatatua sen-
super sestimatione aulem Grëgorii; ne cui in dubium lëntia posueras, responsio verax reddila comproba-
veniat, lamelsi paulo superiùs sententiam illius de tur ; nam aûctoritate' tanti docloris non solum ignis'
eodëm ighë ex libris Moralibus posnerimus, qua ille corporeus asseveratur, verum eliam cl animas'
eum corpOreum fatetur, non- abs Tëtamen vidëtur hominum et apostalas spirilus in eo sensibiliter cru-
si aliamTejus sententiam ex alio ipsius opère ad ciari probabiliter dôcetur; Wèc minus nobisillùd
médium deducamiis. Nam, sicut liberillius qui Dia- clarissime illuxit, uhde nostra infirmilas aliquate-
logorumproenolaïur réfert, Petrus Diaconu's, eum nus hoesitabat, scilicet de corporibus spiriluùmim-
de'memôràtô igni inter alia sciscitans, ita adorsus mundorum. Iste quippe -doetbr"sanclissimus etërii-
est : Et qua ralione credendum est quia rëiri incor-' dilissimus non corporea eis addita, noneos in cor-
porëam' lënere ignis corporeuspossit ? — GRECORIÙSporibus quibuslibet, sed in ipsis quibus constant
(Dialog. ïib. iv, cap. 29) : Si viventls hominis ihcor-^D incorporels spiritibus-pali lormenla denuntiai. Non
porëus spirilus tenetur in corpore, cur non postJ ergo propterea proedeslinatusvel proeparatus dicitur-
morlem, cum incorporéûs sit spirilus, etiam côrpo- diabolo quoniam taritûinmodo in eo fuerat ordinan-
reo igné leneaiur ? — PETRUS. In vivente~quoiibefid- dus, sed quia in eô vèl videndo, vel ëxperiendo,
circô incorporées spiritus lenetuf in corporeiqùià velutroque modo fuerat cruciandus. Nenideo "malus
vivificatcorpus.—GREGÔRiùs. Si incoïpëreus spiritus, diclus est quod in eo mali ordinalissime disponanlur,
Pëtrei lh hoc teneri potest quod vivificat, quarè non sed quia omnis poena mala a patiehtibus oestimatur; '
'
pcenaliter et ibi teneatur ubi morlificatur. Teneri' qui" ideo etiam poena' iôrquendôntm congruen-'
aulem pérignem spiritum dicimus, ut in tormentO' lissime huncupatùr, quoniam in eo mali, non solum
ignescat videndo atque seriiiendo [al., ut in tor- anima, sed etiam corpore sensibiliter iorquèbunï'ur:
menlo ignis videndo atque sëntiendo punialur]. Est igilur ille ïghis poena, ad hoc proeparatus, fa-
Ignem.nainque eo ipso pâlilur quod videt, et quia ctus et proedeslinatus, ut in eo non cohsciehiia tah-
cremari se aspicit, çremator : sicque fit ul res cor- tuni, verum eliam sensu et éxpëriëntia comburàniur
porea incorpoream exural, dura ex igni visibili ar- omnes ihî'qui; neë ut sedes s'il inipiôrûiu, sed; ut
dor ac dolor invisibilis Irahilur. Ut per ignem cor- poeita, cruciatu.s, tormentum, conibùslioquc"'sit re--
1293 DE PRJEDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM. 1284
proborum. Cujus rei copiosiora documenta in sexta A . gnum sanctorum usque ad firmamenlum., ibique
décima actione congessimus,Deindenon minôri.imo lam angelos sanctos, quam sanctorum animas , et
inaudita haclenus insania de eodera igni subnectis :, ipsum Doininumnoslrum Jesum Christum corpore
JOANNES SCOTUS. commorari : cum consulta Veritas atque auclotitas
/
catholicoefidei aliud pr^edicet; neque qui.squameç-
(Cap. 17, num. H, sect. 8.) © In quo, inquiens, clesiaslicorum lanloe vesanioeassertor aut conscn-
vrecul dubio non minus habitabunt beati quam miseri. lanëus
Sed sicut una eademquelux éanis (ùt diximùs) ocûlis' lur uspiarn inveniatur vel inveniri posse creda-
; qnin potius ex ea, cui lotis viribus. innileris ,
comenït, impedii dolentibus, unus idemquecibus vet leclione damnabili bausisse et vomuisse virus (ethi-
palus faucibus languenliiim amarus, sdnilate fruen- liferum
ti'um dulcis; Mis quippe suoe salutis placet intégra comprobaris.
Nam.ille tuus Capella, exceplis aliis, vel maxime
loelitia, is'lis suoe corruptionis displicet poenalîs tri- le in hune. induxisse creditur , cujus,
stitïa; ùna eademque aquanataniem eïevat, caden- medilationi labyrintbum veritati
tém suffôeat. Duoruni in aïilaregali uno eademque magis quant evangelicoeanimum
appulisli : Quin etiam cum légères beati Augustin)
Ibcoposilorum, unus febricïtat, aller gqudel. Gaudènti
omnia ïolius auloe ornamenià dêlectabilitér placent^" libres, quos De Civitale Dei adversus paganorum
làùdabiliter apparent, honorabililer concordant; fé- B'fallacissimas falsissimasque opiniones mirabili af-
flueniia digessil, invenisli eum posuisseac desiruxisse
bricitanti Dero intra seipsum doloribusque suis ar-
quoedam ex libris Yarronis, quibus, quoniam Capelloe
denli, omnium, quoe exlrinsecus videt, nihil essedéle-
tuo consonayîdebantur, potius assentiri quam veridi-,
ctai, nihil laudabile,~quiaomnia vitupérai; nihil con- ci
Auguslini allegalionibus fidem adhibere delegisti.
sêniiens, quia omnium abhorret : merito'; quid enim Ponit enim ita ex verbis illius Augustihus (De.
bonorum'illi non noceret',quando ei auctor nomnium
non dut ubi ullum bonum Civit.^Dei,lib. vu, c. 6) : [Dicit ergo idem Varro,
bonorum'plàcere poteraf? adhuc de naturali iheologia proeloquens,Deumse .
non nocebil,'cui summobono frui nonplaçait?
arbitrari esse animam mundi, quem Groecivocant
ÇpRRECTip. xpo-ftpy,et hune ipsum mundum esse Deum; sed
f 0 insaniam inauditam! 0 vecordiam deteslan- sicut hominem sapientem, cum sit ex corpore et
dam ! 0 hebeludinem exhorrendam ! 0 subtilitatem animo, tamen ab ammo dici sapientem, ita mundum
omni obtusione duriorem ! 0 virulen.tiam omni abo- Deum dici ab animo cum sit ex animo et corpore.
minati.oneexlricandam ! Quid est (o mortalium su- • Hic vidëtur quodammodo unum confiteri Deum.
perbissime) quod ausus es tanta impudentia decla- Sed ut plures eliam inlroducat, adjungii mundum
mare? Ignem, quem Veritas diabolo et angelis ejus G dividi in duas,parles : coelum et lerrani;. et coelum
dicit ab initio pracparalum, non minus miseris quam.- bifariam in oelheraet aéra,.terrain vero in aquam
bealis habitationem attribitis? Certe in judicio. judex ethumum; e quibus summum esse oelhera, secun-
omnium diclurum se reprobis proteslalur : Ile in dum aéra, tertiam aquam, infimam terra m ; quas
ignem oeternum, qui paralus. est diabolo et angelis..; omnes partes qualuor animarum esse plenas ; in
ejus,(Matth- xxv, 41). Justis autem : Venile, bene- oelhere et aère immortalium, in aqua et terra mor-
dicli Patris met, pcrcipileregnumquod vobisparatum talium. Ab summo autem circuilu coeli ad cir-
est ab origine mundi (Ibid. ». 34). Istis regnum pa- culum lunoe, oethereas animas esse aslra ac slél-
ratum dicit, non ignem; gloriam, non poenam. Mis las, eosque coelestes deos non modo inlelligi esse,
autem ignem oeternum, qui paralus sit diabolo et sed etiam videri ; inter lunoe vero gyrum, et
angelis ejus; poenam, non gloriam. Unde et-illic di- nîmborum ac ventorum cacumîha, aereas esse
cilur: Et ibunt hi in suppliciumoeternum,justi autem animas; sed eas animo, "non oculis videri/Et
in vitam oeternam (Ibid., 46). Quid est hoc, o mi- vocàri heroas, et lares, et genios.] f Quod quam sit
serrime omnium terreno pulvere compactorum ? veritati adversumauctoritatetâm divinornm ëlôquio-
Veritas sicut mérita, ita et. loca partis ulriusqùe rum , quam Patrum veherabilium, largîente Do-
disçernit; et tu unum eumdemque, ignem justis et, v mino, pro captu et viribus «xsequàmur. Primoquë
injustis habitalionem dogmalizas? Nempe aperitur advertehdum ubi Dominus;et Salvator noster, cor-
quid velis, quod quamvis non aperte.posueris, elucet pore quod absque peccato sumpsitet egit ex Yirgine
tamen quid mente conceperis , vel quid dictis ta- incorrupta, degat : nam ep congregari sanctos
libus, elsi.perverse, suâdere volueris. Memini siqui- omnes iestalur ipse in.Evangelio , dicens : lllanoete
dem me olim, quod eliam passim jam rurnor asper- erunt duo in lecto: uno unus assumetur,et aller reliivr
sit,,te ipso narrante audisse, quod ultra hoc visibile quelur ; duo in agro, unus assumelur, elralter relin-
coelum, quod firmamenlum Scriptura nuncupat, , quelur. Respondentesdicunl illi : Ubi, Domine? .Qui
quodque Apostolus velainen taberna.culi (Heb. vi, dixit Mis :. Ubicunquefuerit corpus. Mue congrega*
19), quod erat oppansum ante qraculum, inlerpre- buntur et aquiloe.(Luc xvn, 34r37). Quod absque
latur ,. nihil esse, et infra terrain nihilominus nihil . dubio super coelumsidereuin omnes calholici et o.r-
esse; sed in hac quasi domo coeli et lerroe ambilus thodoxi doctores intelligunt.
cpntineri omnia, esséque quem infernum dicimus a Quo eliam bealum Paulum raplum «ancttis Ambro-
terra usque ad Uinam, et deinde paradisum vel re- sius,(ini/a(i Cor. xn, 2) inlelligii dicens : [Quia ub-
 1295 S. PRUDENT11TRECENSIS EPISCOPl 1296
ira omnia mundi sidéra ràptus intëlligitur, et ideo A angelis sublevaius legilur, quia is qui feceral omnia
magnifiant! et mîrabîle est quod narrât.' Significat nimirum siiper omnia sua viriutèferebalur.-]
ehihi'suprâ firmamenlum in lertium numéro coelum- ; El infra:: [Ut Veniret postiiiodum qui nec tràns-
' Iatus nec
dë'Spiritàlibus coelis raplutn semèïipsuhi.] subveelus, <coelum oetherëumsua virlute
f Quod nobis Apostolus aperii, qui ad Ephesios penetraret.].
loquitur :'Ut Deus, Domini nostri Jesu Chrisli'Palèr' f Beda, in Homilia de- eadem festivitale, naturae
claritalis, det vobis sptrilum sapienlioe él revelaiionis humana; a Dominosumploe gloriam fideliler enun-
in agnitione : illuminâtes habere oculos cordis vestri lians ail :.[ Hanc super pennas ventorum evexit,
ad'hocUt sciaiis quoe est spes vocationisejus, quoe cum assumplam de lerris non solum super universa
divitioe hoeredilqtisglorioeejus in sanctis ; 'et quam aeris hujus spatia, sed eliam super omnem oeilieris.
excelsa magnïludo èjiis in vos, qui credïlis secundum alliludinem sustollens, in Majeslalis Paternoe dex-
operaiionempoicntioeforiitudinis ejus, quant operdius tera collocavit.fEt infra : [Nam et septimus ab Adam
est in Christo, suscitonsillum amorluis, etcolloçavilad Enoch translâlus de mundo, et Elias in coelum,
déxteramsibiin coelèstibus,superomnemprincipalum','; sublevaius aereum ascensuro super omnes coelos
el poUsialem,èi virlulem,etdominatiQnem,et omneno- Domino testimoniuin proebuerunl. ] -J-His veracibus
mèn, quod noininqtur' non sàtiim in hoc soeculosed B fidelibusque testimoniis proemunili, nullius ambi-
in futuro (Ephes. i, 17, 18, 19, 20,21).] guitalis obslaculoproepedimur quin humanam sub-
Quam Àpostoli senienliam sanclus Ambrosius ila stantiam a Dei Filio sumptam super oranes crealur
explanat (ad Ephes.ï, 19):[Exemplum salutis credén-' ras elevalam, regn.antemet consistentem credamus,
lium,ët glorioe,in resurreclione Salvatoris consistere et fideliler collaudemus. Quo eliam, secundum pro-
p'rbfilelur,ut ex ea cognoscant fidèles quiileis promis- missionemsuam, et nunc (id est ante dierii judicii)
sitm est. Simili enim modo ëxtollenlur supra coelos sànclorum anhnas, et postr èprumdein ç.orpora snb-
futuri cum Chrisio,; sicul ipse dicit : Pafer, v'oloiit,~ levanda, el glqrificanda,atque, juxta Apostolum, ei-
ubi ego fuerojei hi me'cunt'sin1,'èl videanl gloriam dem conregnalura el consessura minime dubilamus.
meam (Joint, xvn, 24) ; hoc propter ihcarnationem" Unde el beatus Gregorius in quarto Dialogorumli-
FilirDei : ut eliam honio faclus super dmhes coelos bre (cap.25) eloqiiitur, euriîeum Petrus inlerrogaret :
1
esse dicatur, et super cunctam creaturam, sedens ad [Placet quod dicis, sed^tosse velim; [al., velîem] si
dexteram Dei (Apoc.in, 21), habenS nomen Dei per nunc, anle' resurrècliohem: corporuîn , in -coelo re-'
—
naturam, non për adoplionem, ut cognoscant esse cipi vâleant animé justoruni. GREGORIUS^ Hocne-
illumFilium Dei quiillum crucifixerunt. Honor énim que de omnibus jusiis fateri possu'mus,neque de om-
C nibusnegare, nam sunt qùoruindamjuslorum animoe,
qiièm illi dédit Pater per généralionem, lune mani-
festatus esl cum hatus hoinô passus est, et vicia quoea coelestiregno quibusdam adhuc mahsionibus
morte resurrexil, ascendens undè descenderat super' difiertinliir; in quo dilaiionis damno quid aliud in-
omnes coelos. ] miilttr nisi quod de perfecta juslilia aliquid - minus
hal>uerunl?el tatneniucé-clarius constat quiâ'per-
f Item idem Apostolus in eadem :
Epistola Qui feciorum
ascendil omnes ul juslorum animoe, mox ut hujus carnis
descendit, ipse esl.qui super Coelos, claustra exëunl, in coelèstibus [al., coelestis regni]
implerel omnia. Quod bealus Papa Gregorius simili
sedibus ei Verilas attestalur,
fide jaroedicansetiam jnlra missarum solemnia, die- dicéhs': recipitintur, quod ipsa
Ubicunquefuerit corpus, illuc congrègabun-
Peniecostes, in Dei laudes, devolissimus persullans tur
et çecinit et canendum usque in .finem soeculidére- nosler uquiloe(LHC.XVII, 37) : quia Ubi ipsë-Redemptori
est corpore, illuc procul dubio colligunlur et
liquit. Qui cum dignum, eljnslum, et oequum, et sa-
ahimoejuslorum;ElPauIusrDissolvidesidero[al., cupio
lutare dicerct nos Deo Paul gralias-agere perChri-
stum Dominumnostrum, subjuhxjt (in L Sacrqm., die dissolVi]elcumClirïstoessé(PliilipA,%3).Qmerg<yChri-
slumess'e in coelonon dubitàt; nëcPauli animam esse
Pentecosles),:[Qui ascendens super omnes coelos,
jdexteram n
I incoelonegai,qui etiam de s'olulidneffl/.,dissoluliôiie]
sedehsque.ad tuam,,promissum. Spiritum sui corporis, at'qùe inhabilalione
sandum hodierna die in filios adoplionis effudit. ] patrioe coelestis
dicit: Scimus quoniam si terrestris' dômus nostra
f Idem in Homilia 29, de AscensibneDomini:: [In; hujus hàbitationis dissolvatur,. quod, oedificalionem
Veleri, inquit, Teslamènlo cogiiovimusquod Elias habemiisa Deo domnmnon manufactam, sed oeter-
sit rgplut in coelum (IV Reg. n, 11), sëd aliud est nam in coelis(II Cor. v, 1). — PETRUS. Si igitur nunc
coelum: aereum , aliud oetherëum. Coelum quippe in coelosunt animoejuslorum; quid est quod in die
aërëum terroe est jproxiinum,imde et àves coeli di- judicii projùstilioesuoeretributionerecipient?—GRE-
cimus, quia eas volitare in aère videmus.'In coelum GORIUS. Hoc eis nimirum crescit in judicio,' quod
ilaque aereum JElias siiblevatus est, ui in secretanr nunc animanim sola, postmodura' vero "étiain cor-'
quamdam terne rëgionem repente duceretur, Ubiin porum beatitudine perfruèntur ; ut in ipsa qùbque'
magna jam carnis el spirilus quietç viveret, quo- carne gaudeant, in'quà dolores pro Domino crucia-'
usque ad finem mundi redeal, et mortis debitum lusqueperlulerunl.'Pro hac quippegeminalaeoruhi'
soivat. Ille enim morlem dislulit; non evasit, etc. gloria scriplum est : In terra sua duplicid posside-
Redemplor hùtëm nosler non currû (Id., 'ibid)', non bunt (lia. LXI,7). Hinc eliam ante rësûrrecijbnis:
1297 DE PRjEDESTlNATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1298
diem de sanctorum animabus scriplum est : Datai A elùquii secrela pétuerunt. Cum ergo ad solvenduin
sunt Mis sihguloestoloeàlboe; et dictum est Mis ut [al., aperièndum] librum iiùllus sub terra invenlus
tequiescerènltempus adhuc modicum, 'donecimplea- dlgnus dicitur, quid obstet non vidéo, ut sub terra
lur numerus conservorum et fratrum eorum (Apoc. esse infernus credatur. ] . "'.'
vi, H). Qui itaque nunc singulas acceperunt, binas •J-IdëminHomilia^Sante médium, in Evangèiiuhi:
in judicio stoïashabituri sunt, quia modo animarum [Bonieninisolinusquam sunt nisi in coeio,et mali soli
làntum, lune animarum simul et corporum gloria husquam sunt nisi in inferno. 'Hoecaulem vita quoe
loetàbuhlur.] ; '."' ' <-.,...••. inter coelumet infërnum sit'a est, sicut in medio
r
f Et quia; u ibuenle Domino, de loco et gloria subsistii ; ita Ulrârumqueparliiim cives commuhîier
sanctorum ejus, quanlum suscépto ôperi compe- recipit : quos lamen sancta Ecçlesia', et nhne indi-
tëns duximus, satis fidefibusegimus, mine de loco scrète siiscipit,et poslmodumin egress'iohediscèrnît.j
et ignominia reproborum, ipso favente, videamus f Idem in Moralibus, lib. xm (c. ult.): '"['Cum
quoesub terris èsse auctorilate" veridica perdocen- constet quod apud infères jusli non irt ïoeis /poe-
tur; de qua re ita beàlûm Gregorium percontatus nalibus, sed in superiori 'quietis sinu lenerëhtur,
est Petrus (Gregor.Dialog.1. ny c. 28) : [Inquisilioni magna nobis oboritur quoestio, quîdnam sit quod
meoe,aiehs, sufiicientër jam vidéo salisfaclum, sed B beatùs Job asserit diceiis: In profundîssimum infër-
hoc est adhiie quod quoeslioneanimum puisât, quia, numdescendentOmniamea (Job xvn, 16) : qui, elsi ante
cum superius diclum sit esse jam sanctorum animas advenlum mediatoris Dei et hominum, infërnum de-
in coelo, restai procul dubio ul iniquorum qubque scehsufus erât,' liquet tamënquîainprofundissimum
animoeesse non nisi in inferno credantur; et quid infërnum descehsurusnon erât. Anipsasuperioraloca
de bac re habeat veritas ignoro : nam humana oesli- inferi profundissimuminfërnum vocat, quia vidéli-
matio non habet peccatorum animas ante judicium • cet, quantum ad sublimitàlem coeli,jàm hujus aeris
possecruciari. — GREGOTJUS. Si esse sanctorUniani- spalium non immèrito dici infernus potest? Unde,
tnas in coelo sacri eloquii •sâiisfactione credidisli, cum àpostaloearigeli a coelèstibussedibus in hoc'ea-
oporlct ut per omnia esse crédas et iniquorum ariii liginoso aère Sunl demersi, Pelrits apostolus'dicit :
mas ininfernoj quia ex retribulione oelërnoejustilioe, Ahgèiis peccùntibusnon pepercit, sed riidèniïkus in-
exrqua jam jusii gloriantur^nècesse est per omnia fërni délraclos intartarum tradidit in judicio crùcian-
ut et'injusti crucienlur. Nam sicut eleclos béatitude dos reservafi(ll Pelr. n,4). Si itaque ad celsiludinem
loelificat,ita'crédi nécésse est quod a die exilus sui coeliaer isle, caïiginosus infernus. est, quantum àd
ignis reprobos exurat. —PETRUS.Sed, quoeso,qùia ejusdem aeris altitudinem terra, quoeinferius jacet,
superior sermo de-lotis poenalibus ihferni versaba- " et infernus intelligi et prôfundior polesî;' quaittum
lur,'Ubinam esse infertmm putémus? super hanc vero ad èjusdehi tërroe altitudinem, et Illa loca in-
terrain an subter terris [ait, sub hac terra] esse çre- feri quoe superiora sunt aliis receptaculis, ihférnï
dendus est?—GREGORIUS.Hàe dere lemere définire hoejoco non incongrue profundissimi appeîlatione
nihil audeo. Non'nullinàmque in quadam terrarum signanlur, quia quodaer ad coelum, terra ad aeréhi;,.
parle infërnum esse putavérunt; alii vero hune "sub libc ille est superior infernorum sinus ad terram.]*-
terraessèoestimaut. Sed lamen hoc animum puisai, ' -\ IdemIn Mor., 1. xn, c. 6 : [Nec tamen ita juslo-
quia, si idëir'côinfërnum dicimus quia inferius jacët, rum animas ad infërnum dicimus descendisse, ùfin
quod terra ad coelum[al., a coelo] est, hoc esse in- locis poenalibuslenerëhtur, sed esse superiora in-,
fer'nusdébet ad terram [al., a terra], Undeelputo ferni loca, esse alia inferiora credenda siint; ut et
per Psalmisiam dictum [al., et fortassëper Psalmi- in superioribus justi requiescerent, et ih inferiori-
stam dicitur] : Liberdsti animam meam ex inferno bùs ihjusli cruciarentur. Unde et Psalmista, pro-
infèriàri (Psal. LXXXV, 1.3); ul înférnus superior in pter proevenientemse Dei graliam, dicit : Eripuisti
terra, inferior sub terra' esse videatur. Et Joannis animam meamex inferno inferiori (Psal, LXXXV, 13)".]
voxinea oeslimatioiieconcordai ; qtii cum signatum n -f Hîeronymus in exposiliônè Isaioepropli.,lib. V,
librum sepiem sigillis vidisse se diceret, quia nemo c. 14,19 : [ Tu autem projeclus es de sépulcre tuo
itivëntuséstdignus neque in coelo,nequein terra, ne- quasi'stirps inutiiis, pollutus el obvolùlus,cum his qui
que sribtnsterram, aperire librum et solveresigriaculà inlerfecti sunt gladio, et descenderunt usque ad fun-
ejtis, adjunxit : Et ego flebam muïtum (Apoc. v, 1,5, damenla laci (Isa. xiv, 19). Et est sensus : sepullis
4, 5, etc.). Quemmultum lâmen poslmodum librum omnibus qui a te ihterfëcti suîit, tu solus' ihsepultus
per Lëoiiëmde tribu'Juda dicit apèriii. in quo vi- jacebis. Alii vero locum istum sicihte'rpretahlur : Om-
delicët libre quid-aliudquam sacra Scriplura signa- nes animoeapud inferos aliquam requiem accipiunt,
uir?'quain soius Redemplor- nosler aperu'it; qui, . ' lu solus in extremas; tenebras re'Hgaberis,omnium
homofactiis est, moriehdo, resurgendo,ascehdendo, enim operteris sanguine, et universorùm cruor te
cuncta mysteria quoein ea'fueranf clausà/pâtefecil. perimël ; simulque discimus, quod infernbs subterra
El nullus in coelo,qùia heqùe ângelus, nullusih terra, sit, dicente Scriplura : Usque ad fuiidàmenlaidci.]
1
quia neque homo vivens in corpore, ei nullus sub- f Idem in lib'- in, c. 7,' 10 : [Vis, inquit,' ut scin-
tûs terram dignul iûvehlus est, quia neque animoe datur terra, et grandi iiialu inferi pateant qui ih
corpore exuloeaperire nobis proeler Dbminum sacri corde-terroe esse dicunlur.
 1S99 S, PJtUDENTII TRECENSIS EP1SG0PI 1300
. -j-Idemin Epistola ad Ephes. (cap. 1,7): [Inferiora A ctis, inferiorem peçcalpribus doclor Augustinus
autem terra; infernus accipilur, ad quem Dominus oestiinat esse deputandum. Unde nunc gratias agens
nosler Saivatorque'descendit, ut sanctorum animas, fidelis populus dicit : animam suam ab inferno infe-
quoeibi tenebanlur inclusae, secum ad coelos yictor riori,id est poenali,esseliberalam.]
adduceret ; unde et post resurreçtionemejus plurimd . f- Verumne tôt Patribus, teslimonio unius, id est
corporajuslorum in sancla civilate visa sunt(Mattlu Auguslini, proescribendumpulos, qui mullo aliter de
xxvii, 52). Quod autem infernus in inferiori parle inferis in duodecimolibro (Aug. Retr. l.n) de Gçnesi
terroe sit, et Psalmista testalur-.dice'ps : Aperta est ad litleram disputavit, audi quid eliam ipse dum eum-
terra, et deglutivit Dalhan et operuit super congrega- dem relractarel (cap. 24) deprpmpserit. [In duode-
tionem Abiron (Psal. cv, 17). Id ipsum in Numero- cim, inquiens, de inferis, magis ntibi videor docere
j'um libro plenius expiicatur. Alio quoque loco le- debuisse quod sub terris sint, quam rationein red-
gimus.; Veniat-mors super eos, et descendant in infër- dere cur sub terris esse credentur sive dicanlunQ
num viventets(Num..xvi, 3.1seq.). ] , f His tantorum-Patrum veracibus disputalionibiif
. f Philippus in exposilione beati Job (c. 26, in prin- omnes tuoeargulioe,omnesque fallaçioeinconvenieii
cîpio) : [Quod aulem ait: Sub aquis giganlesgemere, lesque similitudines conlritoe pessumque datée sunt
ita, inquit, velut sidixissel sub terra, idest in inferio- B ut prorsus nihil esse judicentur, quibus etiam con;
Tibus lerroe,. ubi inferi esse perhibehlur ; unde el jungitur quod in conelusione subnectis :
ipsi inferi nun.cupanlur. Àquoe ergo ejus naturae iOANNES SCOTUS....
sunl ul- sine terra esse non possint : sicut ergo in- ( Cap. 17 , num. 42., - sect. 9. ) e Proinde , in-
feri in pfofuhdo. terrarum sunt, Ita terroe in pro- quiens, si nulla beatiludo est nisi vila Koeterna,
lundo aquàrum, vila aulem wterna est veritalis ^cognilio,nulla igir
f Jflem in eodem (cap. 36) : [Ore.autem auguslp tur bealitudo est nisi veritalis cognilio. S,ed ne ista
inferi ideo appëïlanlur, eo quod amplum sit ad reci- collectio nullo modo in mentibus. nostris nulel,
piendjuni»angustum ad dimittendum, quoniam mor- audiamus ipsam illam Veritatemaperte clqmantepi::
tuos inlra se teneant, et eos ad vitam non patiantur Qui ddigit me diligelur a Paire meo, et ego diligaiu
e-yire. David quoque sanclus similiter ait ad Domi- eum, et manifestabo meipsum illi (Joan. xiv, 21).
num -.Libéra me ex odientibus me, et de profundis Item alibi: Hoecest autem vila oeterna, ut cogno-
aquarum ,,non nie demergat tempestas aquoe, neque scant te solum verum Deum, et quem misisti.Jesum
Mbsorbealme profundum, neque contineat super me Christum (Joan. xvn,.5)^ Quidquidaulem de beatitu-
puleus bt sùum(Psal. LXVIII,15,16). jProiiide nove- dine creditur, de ejus defeclu, id est miseria, necesse
rimus quia loca infernalium crgastulorum, secundum C est e contrario credalur.,lia, si nulla miseria est nisi
fidem Scriplùràrhm, inter immensas abyssi aquas mort oeterna,oeternaautem mors veritalis ignorantia:,
sint consliluta.] nulla igitur miseria est nisi veritalis ignorantia. Ubi
fidem in eodem (cap.S) : [Quod aulem infernus in itaque. ignoralur veritati ibi nulla vita ; ubi autem
inio terrarum sit4 Jonas jirophela, qui specialiler nulla vita, ibi necesse est continuant morlem adesse.
iiguram habuit Salvatoris, in oralione sua quam in Quoe,si ila sint, quis audeat dicere Deum esse proede-
ventre piscis fuditiid Deum manifeste demonslrat, stinalorem poenoe,nisi.qui audel eum asserére.quclo-t
quemque infërnum abyssi aquoe circumvallani. Et rem ignoranlioe dum ab eo sit omnis intelligentia?
mullis aliis locis Scriptural de qualilate inferorum Ununiquemqueigitur sua punit conlumacia,quoenullo,
loquuntui'.] modo a Deo.est, ac per hoc ejus auctor yullo modo
--
f Cassiodorus in psalmum LXXXV: [Sed considere- credendusest. \
mus quia, cum dicat infërnum inferius, infërnum de- CORRECTlO.- -..;
monslrat esse superius. Argumenta.laba in topicis •j-Nisi coecassette iniquitas tua, niillomodo lam
dicuntur conjugala, quoeorla ab uno nominevarië tibi ipsi contraria protulisses. In sexla décima quippe
commulanuir.ut hic posilumest infernuminferius. In- periocba dixisli habere miserosielicilalis nolipnem at-
fërnum yëro non irrationabililer. forsitan arbitramur. D que scienliam..[Ventât,est, inquiens, félicitas. Nullus
esse sub terris, cum in Veteri Testamenlo de Dalhan ergo extra naturam suam felicilalis et nolioneni et
et Abironlegilur : Aperuit se terra, el deglutiviteos,et scientiam habiturus sit. In miserprum ilaqiie natura
yiyi. desçenderunl qd inferos. Sed quo ilinere illuc , ""erit verilas, -erit igitur félicitas,. Ast quomodo illa
animoetransferanlur, quoniam in auctorilate divina. natura misera erit, cui félicitas inerit, quoeest,verir:
nonlegilur, habemus incertum. Infërnum autem ha- tas ? El ad ultimum.çpnclusisti : Nulla dehinc nqturu
bere inferiorem, partem Êvangclii locus ille (Luc, punielur; non punila non, erit misera.] Nunc-verp
xvij,13),testalur qui dicit, cum impiunj divilem ul- dicis : [Si nulla miseria est nisi mors oeterna, ae-lerna
trix flamma torquerct, levasse oculos suas, et in aulem mors est veritalis ignorantia, nulla.igitur mir
^iou A.brahoevidisse Lazarum ; unde apparet. utros- séria est„nisj veritalis ignorantia,. Ubi ilaque }gno-;
que apud inferos fuisse, ut se videre, yalujssent, et ralur veritas, ibi nulla vila: ubi aulem niiHa vila;
illum ex inferiori loco ad superiora oculos élevasse. ibi neçessç est contihuam inortem aiiesse.} Quid est
Sed, licetutrique apud inferos esse viderentur, pro hoc?"nunc das miscris. veritalis sçienliani, aufer»
meriloru'm (amen discrclione superipremlocum san- miseriaro ;. uunc tribuis ignorantiam vëri.lalis, mot-.
 1301 DE PR*DESTlNATi0NE C0NTRA;J. ^COTUM. 1302
tem, atque miseriam. Si enim verum est ëos habere i rilas, ibi nulla vita (Joqn.xvi, 6). Non enim polest
veritalis scientiam,.falsum est eosdem hajiere ignp- ignorari vel s.ciri yeritas, njs.i ab aliqua. vila, Erit
ranliam.. Rursum, .si verum esl eos habere verilatis igitur in gehenna damnatus vita et ànimoe.et corpo*
ignpran.liam,falsum est eis inesse veritalis scieur ris, quamvis sine vera vila, quoedixit :.Ego sunt via,
iiam. Item, falsum est .quod dicis -.Nullam essemise? veritas,,et vita. Erit, ihquam, illis vita, sed misera :
riam nisi.morlem oeternam. Mullis enim et peccato- quoniam et anima semper vivet, ut- semper crucie-;
;res et jusli in. hac vita miseriis- et çalamitatibùs tur, et corpus poenis çombu'slionequealtritum nun-
noxiantur, a.quibus Dei gralia aliquolies eruunlpr, quam defiçiet, nunquam dissolvetur, jn pulverém,
sed
aliquolies èjusdem juslilia -non liberantur. Nain, si nunquam ila consumetur ut omnino non sit,
beatitudp dicilur assequi nulloque çarere quidquid oeterniscruciajibus durabile permanebit. H.arumonï^
rationabililer volueris, cura tanto bono privaris, non nium poenarum Deum justissimum judieem esse ir-
im.me.ritp^miserdiceris j^cumque tot.-miseriis tenmp- "rogatorem, ac^per hoc et auctqremj omni propulsa
ralibus pios addici soepissime.yideamus, nequaquam formidine confitemur., quoniam, teste Scriptura.:
eos: ad oeternam morlem cred.imus-properare : nec Mors, et vitfiq Domino Deo est (Sap,. xyi,13), et
idep eisyeritatisignorantiamingeri, quia fre^quentir Psalmisla : Arcpm suum tetendit, et paravit illum-.
bus, videnius infelicitalibus. quemlibe,^.temporaliter î Cassiodorus (in Psof. vn, 13):,[ArcumitaqueSçri-
affligi.. ALC per hoc, siid dé sohs inCenuxtraduis dir pturarum Noyi.et Veleris Testamenti. congruenter
cerelur, nullatenus. abhorreret a.vero. Cum- aulem açpipimus, qui duobus quodammpdo curyatis flexi-
generaliter nulla esse miseria, nisi mors oeterna,dir bus devotorum -,colla complectitur : hic fidelibus
citur,jveritatisque ignorantia, .ipsa videndi et expe- suave jugum oslenditur. Cpntumacibus autem arma
riendi assiduilale fajsissimiim esse convincilur. Quart} terribilia declarahlur : tetendit &d}ectamest, ne ejus
perverti tatemtuambea tus Job jugulo [al. forte, gla- patienlia jemissa putaretur, ad postremum posuit :
dio] veritalis transfigat, qui demiseriis humanis ila paravit/Mum, ut mos ipse sagiltanlium plenissime
déplorât : Homo, inquiens, nqlus ,de.muliere,.brevi yiderétur expressus, qui, poslquam tetenderint ar-
mvens terhpore, replelur mullis,miseriis (Job xiv, 1:). cum coptra signum, nianum collocanl, in sagiltandi
Cui sanclus. Gregorius ,,(Mor. lib, ..xi, ç. ult,) opère bracbia préparantes. Sed yideamus arcus iste
exponendo consentions^ quasnam, inlelligere misé- proeparatus quas sagillas emiserit:. Et in. ipso para?
rias debeamus edicat : [Quid in se habebit for-r vit vasa morlis ; sagillas suas ardentibus effecit^Psal.
tiludinis,. qui nalus est ex inftrmiiqte,.brevi. vivens ¥11,14). Hic dislributio divinoe rnajesialis pslendi^
tempore, repletus multis miseriis? Eeçe sancli viri tur, quja per arcumjidcst per Vêtus et NovumTe-
vocibus poena hominis ,breyiter est expressa ; quia î slamentum,.sicut jàro dictum est, et effeçtus mordis
et angustatur ad vitam, et dilatatur ad mise- veniti elsagittis ipsius vita. proeslatur. Ejn/essoesunt
riam.. Si enim sublililer çonsideretur, quod hic autem de isto arcu tanquam sagittoe, id est apo-
agilur,, poena et miseria est; ipsi etenim.cor- Stoli, qui ardentibus, hoc est désideranlibus animis,
ruptioni carnis servire ad neçessairia atque XOIIT in modùni sagittarum proeçepta s.alutaria transmi-
cessa, miseria est : ut* contra frigus veslimenta, serunt : unde et impii sauciarentur, et fidelibus eflj-
contra famem alimenta, çontra.oeslumfrigorarequi- cax cura preveniret. Effecit aulem. significat ppe-
rantur, quod mujta çautela custodilur salus corporis, ratus est.], ...-....'
quod etiam custpdila amiltilur, amissa cum gravi f Quis vero verijàtis igncrairtiam danmatis-iii
labore reparalur,et tamen reparata semper in dubio tarlaro illaturus est, nisi judex terribilis atque ju-
est, Quid hoc aliud quam morlalis vitoemiseria esl? slissimus, qui noyit quid cui vel demat, vèl tribùat?
quod amamus amjcos. suspect^ ne Offendi.valeanl; Sed de his salis actum est. Nuncin nomine et ad-
formidamus inimiços, atque securi de eis non sumus julorio Domini ad reliqua divertàmus.
utique quos iormidamusjquodjîlerumqueinimicis sic CAPUT XVJII.
fidenter quasi amiçis loquimur,etnoflnunquam pura . Quod error eorum qui aliter quam Paires sancti sen-
yerha proximprum, el niultum nos fortasse diligentium . liant de Proedestinalione, ex liberalium discipliiia-
quasi verba suscipimus jnimicorum ; et qui falUnun- rum ignorantia inolevit.
Oclavus decihms proterviarum li1.9rn.tntumor ita
guamyel fallere.volumus, ex çautela nostra gravius
erramuS'..Quid itaque hoc, nisi humanoevitoe mise- proenotalur.
ria esl?. quod amissa. coelesti patria repulsus homo JOANNES SCOTUS. '
dejeçtalur ejsilio, gravatur.curis, et tamen cpgilare (Num. 2, sècl. 1.) e Quod errot-eorum quiallier
dissimulât quam grave sit,. quia mulla cpgitantur, quam Patres îsuncti senliuni de Proedestinalione, ex
quod privaius est interne lumine :. el tamen in hac liberalium disciplinarum ignorantia inolevit, Errorem
.vila diu vull perpe.ti coecitalem suam. Quid hoc itaque soevissimumeorum qui venerabilium Patrum,
aliud,quam de poena no.slra nala miseria est?,Sed maximequesàncli Augustini,sententias confuseaeper
quamvis diu -hic stare dësideret, ipso tamen çursu hoc mortifère ad suum pravissimum sensum redigunt,
morlalis viloeimpellitur ut egredialur.] ex utilium disciplinarum, quas ipsa Sapienlia stias.
,. -j-,Eodem modo nilnlo secius confutatur quod ais comitésinvestigatricesquefieri voluil, ignorantia cre-
(cap, 17, num. 13,.secl..9):.(76f. ilaque ignoralur ve- diderim sumpsisseprimordia.
 1303 S. PRUDENT!! TRECENS1S EP1SCOPI 1504
CORRECTlO. A horum ighoranîiam-iuuris, nunquid raoveri débet
f Vidëtur mihi vox ista illius dicto coiicinere, qui nostra humilitas, cum videamus omnes orihodoxôs
primus dixisse legilur : In coelumascendant, super patres nostrôs eidem injurioe substralos, eadehvih-
tidera coeliponam soliuni meum, sedebo in monte faritia denotalos, qui omnes tantà liberalium disci-
Tesiaménli, in' laleribus uqùilbnis, ero similis Altis- plinarum eruditione coruscarunt; ut nullus eis, quos
sïmï>(Isa. xiv, 15),-de qtio ad beatum Job Dominus apprimephilosophos mundus suscipit, veraciler oequi-
loquitur : Omne sublime videt, îps'ë est rex 'super parari possit : quippe cum ila eos in omnibus véra
omnes filios sup'erbioe(Job X'EI,25) ; neque a mem- sapientîa inslruxerit, ul tanto evidenlhis Bossent
bris ilh'us descisccre de quibus Propheta proniinliat: quid in eis vitandUm,quid esset appélendum, quarito
Posueruntin coelo[al., in coelum]os suum, et lingua eidem veroe sapienlioe connexius inhoererent. Sed
eorum transivil in terra (Psal. LXXII,9); Yeruinta- nunquid, quia ea sciriprelëmpore Veritas nohpro-
nien filii fiurâiliiatis elTeritatis nequaquam talibùs hibuil, ideo mëntiri jussil sive coegil? Àiin quahtis
ïrijuriis commoventur.'ut convicia conviens,'et con- mentibus sis, quisquis eadem'Verilale illuslratus tua
tuméh'as contumeliis référant : quin huhiiliores efle- legit, pa tenter adverlit. Ac për hoc, quémadmodum,
cli, quidquid sibi magistra humilitale et verilale donante Domino, superiora ihdicani; lu potius non
datum gratis noveriint, ad danlis gloriam et hoho- B solum dicla-Dontinicâ, verum eliam Patrum senleit-
rèm felorquere penitus élaborent ; cujus si magiste- lias tanta depravaiione luis erroribns inlorsisii; ut
rio vel doceri, vel pli quoesivisses,nunquam ih tan- leclor illôrum necessariam prorsus habeat et ex'er-
:as blasphemias atque impudehtias prorupisses. Nam cilalionem sedulam, et proesehtissiraàm veriiatem.
ipsa ad dèstrtiendam mundi sapientiam, cui supërbiis Quaprôpler mah'ifestumest tè, ideo a'verilale lântis-
insudas, idiôlas et piscatores; non sophistas elegît, per exorbitasse, quia innisus,inflantiscienlioe,quod
quorum lumores cum apud "Corinthiosvei maxime verum eral sporilaiieaproindeqûe sûpërbissihlà avër-
el Colossenses Apostolus divînà auclorilale comini- sione reliquisli.
hticril, nauci faclis omnibus et explosis,;de se-sui- Nunquid sanctus Fulgenlius, vir absque hoesiia-
qtic parlicipiblisdixit : NihiljudfCavi me s'cireinter tione doctissimus, ignorantia disciplinarum eariini-
vos, nisi Christum Jesum, et ékne cru'cifixunï(I Cor. dem meniilus est-, exponendo de proedestinalione
ir, 2). Et ipsa .Veritas clamai : Yeniîe ad me omnes sententiam" Aiigustini, in cujus explanatiohe librum
qui labo'ratis etoitefali estis, el ego:reficiamvos. Tol- mirabili eloquéntia et veritalis scientia referlissimum
lile jugum meum super vos, et discite a me quia mi- absolvit? quem ita' vicinum iemporibus ejusdem Au-
lis sum et liumilis cordé; et inifeniélisrequiem ani- guslini nôvimns, ulvelab ipsfiv,vel ab audilbiibus
mabus vèstris. Jugum enim meum iuave est, el oiius " illius, integritaiem ëjusdoclrinoe sinceriter âddiscereK
meum levé (Mailli. XI-,28). Ecce magistra Veritas poluisseti Nunquid et sanclus Prosper harum insci-
disci a se buniiliiâlem et-mansueiudineni, non'rhe- tia erravit, qui eumdem propriis epistolis consulëns,
toricam et dialeelicam jubet.'Ef Apostolusejus, âb ab eoque rëscriptis- calholicis edoclus, âdeoin as-
liàcinflante scientia filios suos.prohibens, humililali serliohe veritalis roboralus est, ut tamproprioe eru-
cl veritati evaitgelicoestudendum proecipit (I Tim. diliohis scriptis quam àpostolicoeSedis decretis do-
vi,'20). Hinc et Isâias propheta ait : Ubi esl lillera- ctrinam tanti Palris defënderit, defendique studuerit:
lus? Ubi verba legis pondérons? ubi doclor parvulo- Nunquid beati aniisiites Gregorius et lsidorùs har'um
rum? Popùlum imprudentem[al., impudentem] non ignorantia erraverunt, qitarum eisaffuisse plurimàm
viàebis, populum alii sermonis, ita ut non possis inlel- scientiani nullatenus igiioramus? Desine igitiir ca-
ligere disertiludinem linguoeejus in quo nulla est sa- lholicis virisque eruditissimis hanc importaïe con-
vièniia (Isa. xxxtn;18, 19). lumeliam, quos magistra Veritas per sanctum Spiri-
Hinc Léo in Sermone de Passione Domini : tum oninem docuit veriiatem. Nempe cum loi urbîum
[Hanc, dilectissimi, incarnationis Dominicoe fidem, coenobiorumquesancta examina mèmoratarum ar-
per quam loia, Ecçlesia corpus: est Chrisli, incon- tiura videain flores légère, fétus fédère, dulcissima'
cusso corde servantes, ab omnibus hoerelicorum mëlla componere, nunquam uni tibi Singùlaritér-de-
jejunaie mendaciis. Et ita vobis crédite misericor- putaverim quod sapientia : Divesin omnesqui invocant
uiip.opéra profulura, ila fructuose habendara conii- illam (Rom. x, 12), passim lanta largitalis affluenlia
nenlioe puritatem, si mentes veslroe huila pravaruni disperliri cognoscitur. Neque silentio praeteréunduni
opinionum intaminalione sordescunt. Abjicite exosa vidëtur,'quod ausus es dicere, libérales disciplinas
Domino mundanoeargumenta sapienlioe, per quam comitésesse, investigalricesquesempiternoeSapientiw],
nemo ad cognitionem veritalis potuil pervenirc, et quas constat nimirum inventione bominnm a Deo et
hoc fixumiîabete in/animo quod dicitis in symbolo.l una Sapientia extorrium atque cxperliunl reperlas.
•[•Apparet igilur cujus sis filius, qui, ab horum Si enim illse comités invesiigalricesquc crcdnntur
salutari inslilutione desciscens, illis le inscris, illis sempilernoeSapientioe,sequitur ut invenlores earutc
inflaris quoeisli et repr^baverUnt et flocci pendenda honiines oequentur ipsi sempilernoe Sapicntiâc, peT
duxerunt. Quamvis quidquid.in ëis utile salubrilaii quos sui "conîilessuique investigatrices iiiveiinè proe-
et siinplicilali Chrisliahoefidei judicatiir, ustpiequa- dicantur. Nulla autem, creatura oetertioeSapienlioe
qne nec improbetur nec ignoielur. Ac certe si nobis requari débet, eaque uîlatehus valet. Falsum est igi-
 1305 DE PR&DESTINATIONECONTRAJ. SCOTUM. 1306
tur easj.id est invenliones hunianas, earumque re-. A runt, et priûsquam fièrent de eis cogilatum est, et
perlores, comités alque investigatrices esse veroe poslea subs-literunt.
sémpiternoequeSapientioe, dicente 'Propheta : Quo- f Et infra (Id., ibid.) : [Quod cum proedeslinetnos,
niam quis in nubibus oeqùa'biturDomino,similis erit sive proefiniaÎDeusin adoptionem filiorumper Jesum
Deo inter filios Dei (Ps. LXxxviti,7), quànlo ritirius Chrislum.]f Et p'oslpaulûlum :'[Quoelaus, inquiùnt,
-filiosdiaboli?Deinde alfingisalierain ignoranlioe în- glorioe gralioe Dei (ld.,i6td.)'esl'aliis gfalificari in
'famiam, quoead rem non pèrtinere ' nihilbminuscom- Chrislo, alios oeternis proeparare suppliciis.]
probatur.^ •"•' ''" "f In eadem : [Supra secundumplacilunt voluntalis
''< ' JOANNES SCOTUS. ' ' suoe(Eph. v, 5), nurie secundum placilum suitm vo-
(Cap. 18, num. 3, sect."l.)'e Insuper etiam, in- luntate delracla, 7r/jowpto-(*ov, id est proedestinationem
quiens, Groecarumlillerarum inscilia in quibusproe- in adoptionem filiorum per Jesum Christum posuit,
deslinaliûnisinlerprelalio nullam ambiguitalis caligï- liic Vero itpoBsqtv,id est propositionem.Inter proede-
nem g'tgnit; quoesi diligenlius ab iiwuisiloribusveri- slinationem aulem el propositum, hi qui soient inter
talis , non ab assertoribus falsitalis, atlendantur , verba discutere, hoc asserunl intéresse, quod proe-
'quotiesciinquesive de bonis usilule, sive de matis abu-. . deslinatio alicujus rei inullo ante, in raënlè ejus qui
sive proedestinaliofroulis suoe, sapienlibus quidemBdestiiiet, quid futurum sit proefiguret; propositum
nôtissimoe,injlalisvero stiperbioelyphoabstrusissimoe, autem, cum jam vicina sit machinatio, et pêne cogi-
primas parles aperuerit, tota nimirum, nulla inter- tationemsequatur ëffecius.]
stanle liiora, pie inlèlligcnl'xbus eampalebit. Est igilur 'f Et ihfra (Hier., ibid.) : [Omnis dispensalio qua;
verbuinapud Groecosàpû, quod apud Lalinos tribus ahlè mundum et poslea esse coepil in mundo, laiii
excipitur verbis; ùpS>quippe et video, et definio, et invisibiliu'nïquâm visibilium crealurarum.a'dvènlum
dëst'mo interp'relalur. Similiter compbsilumnpoùpû, Dei Filiï pollicebatur.],
proevideo,jtroedefinio,proedeslino.. f Et postpauca (Id., ibid. 11) : [Cqnsi.dcraitduni
' quddèthic7rj5ow/)K7fiof,x«i7r/jo6£(j£f id est proedëstina-
.; ^ CORRECTlO; •• i- '"
tio, el proposilum simul posita sunt, juxla quodope-
--J--0 virum sagacissiinUm, qui, quod in Latinis iatur omniaDeiissecundumconsiliùmvàlUnlatissua:]
defecerit, ad Groecanos relrah'it,él in Romanisser- fidem in Isaia (c. ix, 5), libre terlio : [Quo-
monibus Graccasorigines effingit. Quid, quoeso,per- modo enim veslis, quoe huniano sanguine cruchlàia
tinent verba Lalina vidéo, definio,destino,à.dGroecum est, lavari non potest, sed infecta sanguine igni com-
vocabulum,:qiiod est à'pâl nunquid ab eo veideri- . buritur, ul maculoecum vesliinenlo foedicruoris in-
và'la sunt, vel dehominata? nunquid s'aliem ipsaiit- C tefëant; sic diaboli violenta proedatio, eltumullus
teràrum superficies quiddam similë reproesenlat. aclurboe, quibus humanum sibi suhjecerat genus,
Verum, quia nobis hanc jnsciliam ihuris, "nunquid gehënnoeignibus depulatoesunt. ]
et sanctis Patribus, non minus Groecaquam Lalina f Idem in Zacharia propbela : [Quod autem se-
eruditione ;,lampanlibus , ideni facinus obtendés? cundum LXX leginms : Et pascam evesoccisionisin
quorum ( ut coeleros omillam ) Ambrosium, Hié- terra Chanaan (Zachar. xi, 7), sic possumus intelli-
ronymum ; Auguslinum", Gregorium , isidorum , gere quod populum Judoeorum, qui déstiiiatus est
Fulgenliuin, Cassiodorum testes veritalis adhibeo, morli, in loto orbe dispërsum, hoc est in terra Cha-
quos Groecam novisse linguam atque scienliam , naan atque genîiliura, pascal Dominuset nulriat'ad
nullus nisi nihil scicns ignorai; qui omnes alio immolandunt.]
sensu verbi ejusdem intelligentiam prosëquuntur. f Idem in Isaia (c. xxiv, 1), lihro oclavo : [Et
Nam sanctus Ambrosiusin eô loco ubi Apostolusad dispergehtur habitatores ejus in diversa loca, proe-
Ephesios dicit : Proedeslinansnos in adoplioneinfilio- miis vel suppliciis desliriati.]
rum per Jesum Christum in ipsum (Eph. i, 5). Ilaex- fidem in Michoea(c. ni, 3) : [Et satiaverunl se
ponendo subsequitur ; [Hoc dicit decrèvisse Deum ft carnibus, elincrassalî sunlj et sùb [al., sicut] p'in-
ut cr'edenlesin Christum adoptarentur in filiosa Deo,- guissima boslia interfëctionis et sunt suppliciis Do-
ut capul ipsorum sif Christus verus Filius Dei.] miiii praeparati.]
..-[-Et infra: [In qiio-sorlili[al., et nosforte cbnsiiluii] fidem in Àbdia (ci, 16): [lia universoe gen-
sumus,proedeslinatisecundumpropositumDei, quiuni- tes vel forlitudines contraria;, suppliciis dèlegaloe],
versa creavit, secundumconsiliumvoluntalis suoe. Ui f Ambrosiiisih Epistola I ad Corintltios: [Quant
simus inlaudem glorioeejus.nos, qui ante speraviliius proedeslinavitDëus ante soeculain gloriam nostram
in Chrislo. Hoc est quod dicit, quia dispensalioproe- (I Cor. n, 7) : usque adeo vera sapientia,' et cum
dicalionis his décréta est a-Deo, qui ex Judoeiscrè- Deo semper fuisse declara'lur, ut ante soeculaproe-
diderunt in Christum : unde nullus ex gèntibus ad dèstinala in gloriam nbsiram dicaiur, qui credi-
aposiolalum eleclns est; dignum enim êrat ex his mus, proesciusenim Deuserrores futures in mundo-,
eligi proedicalores,qui ante speràverutît salutèm quoe quem erat facturus hoc decrevit ad confusionemil :
illis promissa eral in Chrislo. ] - lorunij qui sibi slullilia'm sapientiam facturi érànt
- f literonymus in exposilione ejusdeni Epistoloe.• (Sap.y, 4), ad nosirani àulem gloriam, qui credi-
JipoupiaTcvTo; ad eos referlur qui antea non fue- tu'ri eranius el credimiis. ]
 1507 S, PRUDENTHTRECENSIS EPISÇOPI 1308
Idem in exposilione Evangelii beati Lucoe(c. n, À quo. ante soecula per proedeslinalionemconcepti su-
25 seq.) : [Ecce et Simeon prophelat in ruinam nms, ila ut crea.li per soeculaproducamur.j .,.
et resurrectionem plurimorum venisse Dominum f Idem, in Ezeçhiel homilia ,prima partis extremse
Jesum Christum, ut justorum, iniquorumque mé- (hom.J3 post médium) : [El. calamusin mensura.in
rita discernât, et pro noslrorum qualitate factorum, manu ejus. De sançla Ecçlesia per^rophelam.alium
judex verus et justus, aut supplicia décernât aut Dominuspollicelur dicens : Orielur in eaviror calami
proemia. el junci (Isa. xxxv, 7). QuodJn loco.alio cxposuis.se
Augustinus in libro de Proedestinalione Sanclo- me memini : ut per calamum scriplores, per juncum
rum (cap. 17) : Quocirca proedeslinatioDei, quoe in vero debeant auditoresinlelligi ; sed quia ad humorem
bono-est, gralioe est proeparatio.j aquoeet junciis et calamus nasci splet, et ex una,ea-
-J-Idem, in libre de Dpno perseverantioe(cap. 17) : demque aqua.utraque profiçiunl: et calamus quidem
Namque in sua, quoe falli mutarique, non potesfe ad scribéhdum.assuriiilur, cura junco vero scribi non
proescienlia, opéra sua fulura dispoitere, id omnino potest ;. quid' in junco el calatno accipere debemus,
nec aliud quidquam est proedestinare.] nisi quod iina esl doctrina veritalis quoe raultos au-
j Idem, de ProedestinalioneSanctorum (cap. 16) : ditores irrigal? Sed irrigati alii ad hoc usque ,in
B
[Legimus in Aclihus aposloloruni : Cum dimissi a verbo Dëi proficîunt, ut eliam scriptores fiant,
Judoeis aposloli venissenl ad suos, et indicassenl videlicët tanquam calami ; alii vero verbum viloe
quanta eis sacerdotesel seniores dixerunl [al., dixisr audipnt, bbnoe spei el rectorum operum viridita-
sent ], levaverunl illi vocem unanimes omnes ad tem teiienl : sed lamen ad scribendum proficere
Dominum, el dixerunl : Domine, tu es qui fecisli nullatenus possunt ; hi quid in aqûa Dei, nisi
coelum el terrant et mare, et omnia quoe in eis quidam (ûl.ita diçam) junci sunt, qui quidem viri-
sunt, qui per os patris noslri David sancli pueri lui descendendô proficiunt, sed litteras exprimere ne-
dixisli : Quare fremuerunl génies, et populi meditati quaquam valent. Redemptor igitur nosler, quia
sunt inania : Asliterunl reges lerroe, et principes, verba quoe dixit etiam per doclorum sludium scribi
conveneruntin unum adversus Dominum, et adversus largitus est, in manu calamum tenuit, qui cala-
Christum ejus (Psal. n, 1, 2). Convenerunlenim. in mus mensuroe dicilur : quia ipsa. [al., in ipsa] do-
verilale in civitate ista adversussanction puerum lumn clorum sludia sub quadara oçculli judicii dispen-
Jesum, quem unxisli, Herodes el Pilaïus, el populus salione relinentur [al., detinenlur], ut et aliis le-
Israël, facere quanta manus tua et consiliumproede- gentibps prosiut, et aliis legentibus prodesse non
slinavit fieri (Acl. iv, 27, 29). Ecce quod diclum possint. Unde et sancli aposloli, cum magistram
est secundum Evangeliumquidem iniroici propier " Veriiatem sibiaperlius loquenlem requirerent, cur
vos (Rom. xi, 28) ; lanla quippe ab inimicis Judoeis, lurbis hi parabolis loqueretur, audierunt,. quia
manus Dei et consilium proedeslinavit/îeri, ^quanta vobisdalum esl nossemysteriumregni coelorum, Mis
nccessaria fuerunl Evangelio propier nos.] aulem non (Malth, xni,. H). Vel certe calamus
f Ubi S. Augustinus ih teslimonio Açluum apo- mensuroe esl, quia in ipso sacro ejus eloquio
sloloruni posuit proedeslinavit, ibi noslri .codices quod nobis conscriplum est, occultas esse di-
habent decrevil. spensaiiones ejus agnoscimus. Nam per incom-
Idem de Genesiad Jitt. lib. ix(c. 4) : [Cur ergo coie- prehensibile ejus judi.cium, et aller inlra men-
runt, nisi cum exissent de paradiso ? Cito responderi suram electorum miltilur, el aller foras relinqui-
potest : quia mox, creala muliere, priûsquam coirent, tur, ut jiullo modo ad electorum numerum per-
facla est illa transgressio, cujus merito in morlem linere mereatur. Habet ergo funiculum, habet in
deslinati, eliam de loco illius feliçitalis exierunt.] manii calamum mensuroe. Qui enim funiculo locum
f Gregorius in Moralibuslibro xxvni(c. 6) : [Quod meti.tur, alibi funiculum trahit, aliunde ralrahit, et
idcirco a Dominojam quasi proeteritumdescribitur, hue ducit, quem aliunde subducit. Sic nimirum,. sic
quia quidquid foras fulurum est in opère, inlus jam JJ Redemptor nosler in collectionehominurafacit, dura
factum esl in proedestinalione..] alios a suis, iniquitatibus educit, alios in sua iniqui-
f Idem in lib. xix (c. ult. sub finem) : [Arcuntnam- tale derelinquit. In his enim quos colligere dignalus
que suum Dominus lelendil, quia cunclis. peccatori- est, occulloemensuroe funiculum traxit, et ab his
bus per Scripluram sacram minas exhibuil; in quo quos derelinquendos esse judicavit, quid aliud nisi
arcu scilicet vasa morlis proeparat: quia, secundum funiculum retraxit ? Ul et poni intra mensuram coe-
eloquii sui sentenliai'n, eos qui nunc corrigi negli- lestis fabricoeteneanlur,.et mali extra fabricam,-in
gunt, reprobps damnai. ] quibus bona quoeexislimenlur [a/.,oeslimantur] non
J- Idem (Ibid.,xv, cap. 30) : [AnleomnipotenlisDei sunt, quasi sine mensura rcmaneant. Hune funicur
oculos iniqui vila favilla est; quia,elsi apparel admo- lum, et mensuroecalamum in manu sua Redemptor
menlum viridis, ab ejus tamen judicio jam consum- nosler tenuit,. cum Paulum apostolum per apparen-
pla cernilur : quia consumplioniest oeternoedeputatav] tem virum Macedonem admonere dignalus est, ita
f Idem (Ibid. 1. xiv, c. 28) : [In utero autem pro- ut iisdem Macedovir diceret : Transiens adjuva nos
ies concipilur, quoein hac vita proferalur. Quid ergo (Acl. xvi; 9). Et tamen yolentes aposlolos[al.,yo-
uleruui Dei, nisi ejus consiliumdebemus accipere, in lentibus aposlolis] ad proedicandumire in Asianij
 1309 DE PRiEDESTINATIONE E CONTRAJ. SCOTUM. 1310
non permisit Spiritus Domini , (Ibid., 7). Quid A i slino sermo proedestinariopisimpiorum-pôsitus fue-
estquod.sancti aposloli, et ibi vocanlur ire ubi for- rat ; ideoque nonproevisionem;1.sed proeparatîonem
lasse pergere non cogjtabanl, et illuc ubi desideia- et dispositionemejus'prolationeintclligendam; quëm
barit pergere, ire probibentur ? Nisi. quia occulti si Atticoelinguoeseientiam habuisse autignoras, aut
judicii funiculuS} et mensuroecalamus tenelur-in negas, lege lihros illius, qui Mythologiarumseu Vir-
manu: ut alii verba vitoe audiant, et alii nullatenus gilianoeconlinenlioeinscribuntur, et invenies ei maxi-
audire mereanlur,? Funiculus ergo mensuroeest, qui mam illius b'riguoeanuisse periliam, qua facillime
alio tractus est, aliunde relractus. Sancio quoque nosse poterat quid sub hujus vocabuli enunliatione
Evangelio,leste [«(>, testante], didicimus quod veriit iaccipi debuisset. . .;
qui diceret : Magister,sequarte quocunque ieris.Gui . Cassiodorus (in psal-.\n-, sub fin.) :.[Prinium est
responsum est :,. Vûlpesfoyeas habenl, et vôlucres quia iniqullas, dum-ex alto proecipitata descendit-,
coelinidos, Filius gulem hominis nonhabét ubicaput violenter perculit, deinde potenter; quomodo' impii
suum. reclinet, Venit, aller qui diceret : Magister, torqueantur exporiit: nam cum Supra eos propria
sine me primum ire, el sepelirepatrem meum. Cui di* peccata dëscenderint, suis mâlis, suis sceleribusin
citur ; Sine martap^, sèpelianl mortuos suos : Tu poenas débitas destinanlur.]. ,''
autem nié sequereet annunlia regnum Dei (Mallh. rai, 1B .fidem,in psalmo u : Destruit Deus in hâcv'ita
19,20, 21- 22). Quid est quod ille promittit se ire; prospérrime quos iterum ,oedificareTdecreverit ; in
et deseritur ?'Is.te domumi vultredire, et tamen Ht fine, aulem ^qui destruetur^aelernis suppliciis de-
sequi debeat, jubetur. Ille non suscipitûr, iste née pulaiur. ] --- .-. ;. • -
adiioroe. momentum ab obsequio relaxatur. In lerra - f Idem, psalmo tiv: [Nam omnium dieS'-in
proe-
-
[al., interno ergo occujtoque judicio] ergo;,bCculti destinalione noscunlur ësse définiti.] -
judicii funiculus, et mensuroe calamus duçitur,in . fidem, in psàlmo txxxn i: [Cônfundanlur autem
quo i|te Iraliitpr,. et illej relinquitur, '.ut coelestis eleonlurbentur in soeculumsoecuti,,qui oeterna ul-
fobriça. non-sine piô., et justo examine constïuatur.] tione damhandi sunt. Sequitur et ^reverèaniûr et
f; Hanc beati Gnegorîi sententiam ideirco inter-? pereanl (Psal. >LXXXII,48)'. Ipse sensus est quem
posui,Ajitper eam.cognoscatur.quid de proedpslina- superius dixit ; quia ibi reverêndo; non profieiurtt,
liope inleUexerit, intelligique vbluérit. Nam, cumin sed pereunt,quiadoeternum supplicium destinantur.]
Mpralibusreumdemsehsum plenius explicueril, quod t, Idem, in psalmoaxxxvii : Fréquenter emun--
ille proedestinalionespluraiiter, hoc in Ezechiële dis^ dat Divinilas quos flagellât, ut purgauim recipiat
pensatîonemadoequepluraliterposuit.ut aperte dàce- quem peccatis sordidum réspuebat ; quos verb'"ab
relvocabulopraëdestïnationisdispositionesetdispen* G * emundatione- dissolvit i id est Temoviti hos jâm et
'
salioncs alque ordinaliones Dei debere accipi.. Cum damnare decrevit,]---i-,- '.-•"'
cpnstet ea et aliacomplura sub uno eodemqiie sensu f>Idem, in psalmo xcii : [Parala seirfestua Dent:
tain in. saçris; eloquiis, quam in tractorum exposir parata «ignificat proedestinalioriem,quia totum illi
lionibus poni. ., -.-., ...>.. veritale eonsistit.quidquidinàdministraliène mundi
.
Fulgentius in lib. ad Monimum (1, i, cap; 20 çvenire :contigerit.], ,
et 21 ) : [Neque. enini est : alia ejus; proedestina^- f Sed et Primasius, Africanoe Ecclesioe antîstes
tio, nisi' fulu'rorum opérum ejus sseterna: proepa- erudilissimus, in cxplanatione Apocalypseos' bealî
ralip; in qua nullius causa mali, poterit inveniri, Joannis, eàdem-sensisse reperîtiir; cum ait : [Proete-
quia ex volunlate Dei nunquam processitorigo pec-: rilo namque tenipori tanquam anteribri promissa
cati. Misericors^étenim Dominas, et justusy de quo dispensatio Chrisli Domini deputâtur, quoesicut priê-
et alio loco scriptum est : Misericordiam et verita- dicia a prophetis legilur,- péracta jam "perdocélùr',
tem. diligit DominusDeus'.(Pjsal. LXXXIJI, 7 12). Ih proesentis credulilalis augmenta, él Ecclesiarum
omnibus ergo operibus ejiis, aut jusla veritas cuslo- conveniunt incremenla -fulurorum bonoruitf, malo-
'
ditpr, ,aut. pia misericordia proerogatur.] . >: tuniqueledemptio qua justos in vitam/ impies in
Et infra (Ibid,, cap. 21) : [Proedeslinatio enim " poenam futures credimusdéputatosi]. ; . i-
ejus, praeparalio est opërum ejus. . • Bpnifaeius, episçopus et martyr Germanise. [Quid
fEl item (Ibid., cap. 23) :,[Dei enim pfaedesti- enim parénli proficit, si ltabeal filium tormenlis per-
natione, aut peccatorum proeparata est piaremissio, peluis.deputàtum.] • '
aut peccatorum.justa piinilio.-Nonquamjgilur Deus „ f Hanp sentenliarum cbngeriem ad hoc nécessaric-
ad; hoc hominem pQtuit proedeslinare„ quod ipse «X Patrum voluminibus colligendain duxi, ut, varie-
disposuerat et pr-oeeeploprohibere, et .roisericor-' taie vocabulorum, ;et -unitate sensuuni, quid super
dia; dilueré, et jusliliA puttire. Iniquos ilaque, quos nuncupatione .•iproedestinalionis-ienserint facillime
proesçivit,Deus hanc vitam. in peccalo termina-, p.erpendatur. Siquidem-cuhiopus esset, ufeamdenii
turps, proedesliuavit,supplicio.iiilerminabili puriiefiT causam soepius'inliinarënt, maluerunt diversis sigmV
dps.] . . ;';.:.' -'.-. ficationibus eamdemTem gralia vitandi faslidii pô-
, f Isle doclor et aniistes, absque refragalionë fider nere, quam uni eidemque vocabulo, quasi-sermoùnni
lissim.us,atque erudilissimiis, noveralGraccam ap^ iiidigenlïa laborânlesy toediosiusinsèrvire, ac përiibc
prime loculionem, noverak qualilér a bealo Augu.- nequaquam nos ir\Latiiiisdicliohil>ils ad'Groecas'?&
 1511 S. PRUDENTII TREGENS1SEPISCOPi 1312
hueras origines invilare, afquibus necderivalionem, jA non cognovil mundus per sapientiam Deum, plaçait
nec denominaiionem cerlum est eas accepisse. Inter Deo per stulliliam proedicalionis s'alvos facere ère-'
hoecnolandum, non incongrue fortassis censui, quod dénies; nobis aulem revelavitDeus per Spiritum snum
oralor mirabilis proedêfmioverbum pulchra nimirum (I Cor. i, 21). Spiritum sanctum philosophi mundi
compositione nôslroe . ignoranlioe invëxerit, cum neC habuërunt, nec invenerunt; quomodo ergo,
multo commodius honesliusque dicere poluérit proe7 quamlibèt astuli atquë acuti, per earumdem disci-
Qnio, quémadmodum eliam a.sancto Hieronyino'po- plinarum erudilionem Dominum invèsligare potué-
silum supra inseruimus. Quibus omnibus liquido re- runt,ijui nec invesligalur veraciler iiec invénilnr
fellilur quod deslinare vel proedeslinarepro eo quod hisi perSpirilumsanctum? Sequitur igilur nec com-
est ^idere, vel proeviderefatna asseriione. dixisli, mîtes eàs'fuisse sapienlioeDei, -qua*uiia-,eademque,
quippe cum a nullo eorum sub hoc sensu posilum et sola semper est, nec bis invesligari eam ; sed reve-
uspjam valeat reperiri. lari per Spiritum ejus. An beafus Pater Augustinus,
Nec proelereundumquod oeternoeSapienlioecomités omnibus bis examussim insiructus,1earum âcuhlîne
'
invesligatriçesque memorAlas. disciplinas asserueris Deum aut investigare aut valuit invenire? qui, cum
(cap. 18, num. 4, sect. 1) contra auctorilatem uti- per tôt annos earuni studiis insudâret, et tamen
que prophelicarura apostolicarumque litterarum, Si -3 B mullis erroribus, maximeque Manichoeoruminsaniis
enim comités .habuit, sequitur magna abstirditas ut impediretùr, nunquam veriiatem cognoscere potuîti
alicujus indiga proedicelur; quoe, cum. nullius egere priûsquam sancta; gehilricis suoe inslantia; oralione
aut eguisse ullaienus comprobelur, et sola sui oelet'T et lacrymis, respeclu superhoe inspiralionis Dei et
îtitale alque omnipotentia omnia disposuerit, atiin- beati Ambrosii proedicatione, el Deum'agnoscere,
gans videlicët a fine usque ad finem foililer (Sap. vin, et-fidei gratiam-peretpere meruit. , x •'•'-
1), nullaque impolenlia unquam polueril-infirraari. . Unde et ipse beatissimus Augustinus (libre De
Nesçio penilus quamobrem comités tuas necessarias Civilate Dei octavo) inquit (cap. il) :• [In Tithoeo
conrogarit, quarum- fulluris ac veluli suflragiis, vel aulem Piato, quem' libèTiim de mû'ndi consiiiu-
ad se investigandam, vel ad aliud quid opus habue- lione conscripsit, Deum dicit in illo- opère ter-
rit, cum tesie.Scriplura transférai sein animas son- ram primo ighemque junxisse. Manifestum ^est
das, et insérât se cogilalionibusquoesunt sine ficlione autem-quod, igni tribuat coeli locum, lerroe vero
(Sap. 1,5), qua fit sapiens, quisquis pro muhéreil- ipsam : terram.- Habet - ergo hoec -senlentîa quâin^
luslraiilistyei caplu aecipieittislit sapiens, Omnesila- dam Hlius simililudiiiem, qua'dictum estr Inprin^
que paginas ulriusque Teslamenti percurrens,- nun- cipiô fecit Deus coelumet terram (Geii; i, 1). "Deinde
quam inveniesproecepjum,per bas invesligari Deum; G ( illa duo média, quibus interpositis sibimét hoecex-
sed per fidem, quoeper dileclionenïoperatur, mundilia Irema copularenlur, aquam dicit et aereim-Una'e pu-
cordis, mandalorumque Dei obedienlia et obsèr.va- talur sic iritellexisse quod scriplura est : Spirilus
lione quoerendutn fideliler et inveniendum veraciler Domini superferebalur super aquam (Gcn. i, 2) ; pa-
edocui. Quid enim, nunquid omnes propbeloe his rum quippe atlendens quo more soleal illa Scriplura
Deum investigasse alque invenisse dieendi sunl? appellare Spiritum Dei, " quoniam el aer spirilus
Cerle, ut coeteros proeleream, Amos, de paslorali- dicilur quatuor opihalus elemenla loco illo com-
bus,;ad prophelandura repenlina inspiratione assuma memorata videri poiest. Deinde quodPlato dicilama-
plus (vAînosi,l), nunquam earura erudilionem per- lorem Dei essephilosophum, nihil sic in illis sacris
cepisse credendus esl. Quid bealus Pelrus, el coeleri lilieris flagrat, et maxime illud (quod et me pluri-
Aposloli, .pisealores, et idiotoe(Marc, i, 16) nun- mum adducit ut pêne assenlial Platonem-illorum li-
quid earum studiis erudili oeternam Sapienlianr in- brorum experiem non fuisse) quod, cum ad sanctum
quisierunt etperçepcmnt? Moysenita verba Dei per angelum perferantur, ut
Aliud omnino clamât Verilas, quoedicit : Cum au- quoerenti quod sit nomen ejus qui eurii pergere proe-
tem venerit ille Spiritus veritalis, docebil vos omnem cipiebat ad populum Hebroeumex ^Egypio liberan-
veriiatem (Joan. xvi, 13); el item : Cum venerit Spi- dum, respondealur : Ego sum qui sum. Et dieel-filiis
riim paracktus,quem-miitel Pater in nomine nieo, Israël : Qui est misit me ad v.os(Exod.-m, 14),- lan-
ipse vos docebil omnia, el suggère!vobis omnia quoe- q'uam in, ejus comparalione qui vere est, quia in-
cunque dixero vobis (Joan. xiv,' 2 i) ; el Her'umI commutabilis esl, ea; qua muiabilia facta suivi, non
Nemo novil. Filium, nisi Pater : ne,ne Palreni quis sinti Vchementer hoc Plalo tenuit, et diligehlissime
novii, nisi .Filius> et cui volueril Filius revelare comniendavil, el Hesciôutrum hoc uspiam repëriâ-
{Mallh. xi, 27).; et iterum : Exsullans Jésus Spirilu lurinlibris eorum qui aille Plalonem fuermït, nisi
sancto dixit : Confitedr tibi, Pàter Domine coeli el Ubi diclum est : Ego sum qui sum. Et dicés eis : Qui
lerroe,quia abscondisti hoeca sapienlibut et prtiden- est misit me ad vos. Sed undecurique ista ille diceretj
tibus, el.revelasti eapanulis. lia, Pater, quoniam sive proecedentibuseum velerum libris, sive.potiùs;
sic fuit placittmt aille:le (Matth.xi, 25). El ad bea- quomododicit Aposlclus : Quia quod nolum est Dei,
tum Petrum : Realus'ct Simon Barjoita^ quia caro el manifeslumesl in illis. Deus enim illis manifestavti :
tanguis /ion revelavit tibi, sed Pater meus, qui est in invisibilia enim ejus a . constilutione mundi, per ea
coelis(Maith. xv'i,-17). Et Apostolus : El quoniam quoefacla sunl, inlellccta conspiciunlnr.; scmpilerna
1315 DE PR^EDESTINATIONECONTRA J. SCOTUM, 1514
quoquevirlus,ejus,etDivinilas\(Rom.1,19,20). Nonim- A esldeputati, delegali, parati, proeparati, decreti.ju-
tnerilo me Platonicps philospphos elegisse cum qui- dicati, danmati, addicti, disposili, dispensati, ordinali,
bus agam quod in ista quoestione, quam modo su- staluli, consliluli, proefixi, definiti, proefiniti, et coe-
scepimus, agilur.] f.Unde heatus Paulus apostolus : tera, Quoe, ad eumdem intelleçtum cpncurrenlia,
Videtene quis vos decipiat per philosophiam et ina- passim in divinis paginis, Patrumque venerabilium
nem fullaciam, secundum tradilionem hominum, se- scriptjs-posita inveniuntur. Verum quis.nesciat non
cundum elemenla hujus mundi, et non secundum idem esse proeviditjquod est proefinivil?Ac.per hoc
Christum, quia in ipso habitat omnis plenitudo divi- cum proefinire.etproedeslinaresibi concinant, proeyi-
nitatis corpordliler (Col. n, S, 9). dere ab his mullum differre nulli sobrio incognitum
Ambrosius (ad Col. cap. n, 8) : [Philosophiam di- liquel ; quia, sicut soepenptatum est, multa proevi-
cit lerreiiani, per quam soient seduci qui cupiunt dentur., quoenullatenus proefiniunlur! Interea admi-
prudentes judicari in mundo. Hoec argumentis, et randum interprétera quo decetitonore afficiendum
subtililale minuliarum quarumdamcomponitur, quasi video; qui, novas nobis inlérpretandi lineas afiîn-
pbysicas investigaverit raliones (Sap. xm, 14), quoe- gens, nequiitinlrospicere quod non omnia verba La-
dam liabens admixla quoe hortamenta sint bonoe lina, quoeloco.unius vel Groecivel Hebraei seTmonis
vitoe, vel documenta, aliquando de mensuris, nec B vel cujuslibet linguoe inierprelala ponuniur, unum
non de numeris, aliquando de elemenlorum quali- semper significare n,ecessesit; sed pro locorum qua-
talibus et quantitatibus ordinala : in cuj.us disputa- litalilius, nunc hoc nunc illud ostendere : quémad-
lionibus qui incident, vix rare [al., aut nunquam] modum, inter.coeteros, vel maxime sanclus Hierony-
evadet : deliheiur enim verisimilibus causis, ètcom- musdemonslrat; sicut est Bar, quod in nosira lingua
méntiiiis rébus, nihil lam verum oestimans, quam filium, purum triticutn, et spicarum fasciculum,atque
quod consp.icituret ihtelligilur in elemenlis (Sap. xv); eïectum signifiçat. Nunquid ideo unum idemque di-
et quia quoe ad proesenssunt, et cernuntur oculis, centursignificare lot Romana vocabula, quia pro
suavia et obleclabilia videntur, aliquantos seducunt, uno vel Hebroeo, vel Syro sermoite pro intelligen-
qui spiritalem ralionem despiciendam et rejicien- liarum varielalibus posila legunlur ? Prpinde, quod
dam pulant, dësperalione futuri (Sap. n), omnem de proedestinalione , proevisione et proefinilione
vim astris assignantes (Sap. xn), çarnali rationi morte, poenisalque suppliciis, loquaci loedio,garru-
obnoxii, ne gravià credenda sint sustolli posse in lus magis . quam eloquens,'itéras ; quoniam suprâ
coelo, vel ievia venire ad terras, aut aliquid çor- salis abundeque confutatum el comminutum nosci-
poreumsinererum admislione generari, répugnantes lur, ne lui exemplo eadem non necessarie r'ëpela-
poiêntioe ac prôvidehlioe Dei : scuiiït enim legi in C mus, consulte transiliendum credidimus. f-
divinis vèleribusHebroeqrumvol.umiriibusmulla gesia Aitamen illud notandum censeo quod cum nior-
per Moysen, quoe humana ratio non capit (Deut. îv) lem a Deo esse nëgaveris (cap. 18, n..5, sect. Wj',
Simili modo et in novis libris, facta a Domino aut morlem morlisLoeternoe vitam oeternam,id est Domi-
per appstolos, quoe tractatur carnaljs prohibet credi num noslrum Jesijm Ghrislum dixerjs, ipso per
(Àct. xni). Hàric ergo tradilionem philosophiam fal- prophelara proenunliante : Ero mors tua, o mors;
fàcëm et iiianem appellal (I Cor. n), quia non a po- ero morsus tuus, inferne (Osée,xm, 14). Si ergo ipse
tenliâ Dei ordinata est,' sed ab imbecillitate ratioci- se m.orlem pronunliat.esse morlis, quomodo negare
nationrs humanoe, quoe potentiam Dei iritra scien- audes morlem esse a Deo? Item quod dicisdeseri a Deo,
liam suam coarctat, né aliter credatur facere, quam id.esse interimi (cap.18 , n. là,,.sect. 5) ; nec quod
èarnàlis' se conliitef ïalio ; quam singulis elemenlis ineïsipse fecit, relinquivel-deseri-.alioquinearumnalu-
divinitalis 'divcrsitalé [al.., divèrsitatem] députant ramac nihilum redire, sisummaessenliq in eis non sit,
ad culturam,iit obligent'animos imperilorum, ne se sed quod in eis non fecit, id est superbiam,sperni (cap.
ad Deum verum ' exlendant. Quamobrem cavendàm 18, n. 7, sect. 6) : prorsus veritati reniteris , quoe
monet traditioiiem islam quia mundi cultrix est Deum judicem justissimum atque irreprehensibilem,
(Sap. xm); non Dei qui unus est, nec ad Christum P id quod fecit, id est angelos apostalas et hommes
soda Cbristô abslrahit, in quo pérfectïo divinitalis impios, merilo iniquilalis eorum punire proedicat.
est.'] '",""' Deuni quoque in ea natura quam ad se creavit sem-
f Sed, ut ad propositum rédeàmu's, quia in Lali- per habitare falso aslruis, cujus habitatio non nisi
nis diçlibnibus nobis Auiças origines iihportas, lot per graliam edoeelur. Proinde quod in laudibus
Eccie'siaruni màgislris, Groecitalemapprime scienti- beali Àugiistini perorans, non eum eodem- modo
bns, nunquam proedestinalioneriipro proevisionepo- volpisse inlelligi assevcras^quod dixit : quos juste
sila lëgimus, quoniam ea per omnia diflerre nop proedeslihayit ad poenam, quo yoluit quod dixit.:
nescierunt. Nam, licet nihil absque proevisionepossit quos bénigne proedestinayit ad gralianx, affalimproe-
praédêstinari, quémadmodum de distanlia proescien- missa cohfutanl. Neque.necesse est^ul loties évitata,
tia: et proedeslihationisjàm plura congessimus. Quod quasi formidanda superflue'inculcentur.
si proedestinalionis voçabulum huic intelleclui sub- Quid.lantbpere Dei providenliam calcas, et ejus
jacet, quid de coeteris sentiendum censés^ quoe in disposilionibus impius obvias? Cerle qui, Deijtoten-
éùmdêmsensum posita creberrime legunlur, veluli tioe dispensationisque expertes , vitam dùxcrunt,"
 1315 s; PRUDËNTJITRECENS1S EP1SC0PI l&fc-
quantalibel- ingeniofinn acrimo'nia proepoïlentem,i A considérât;, ut de eo unumquemque dijudicet, Videi
quamvis fàlo fortunaque vitam huimanamagi suadèrii llcet ut âul de fine oonô^ bohis bona rétribuât, aut
conareniùr, nequaquam absque5 providentia" fier i deHnë malo"malïs oequèniala-rependat. Quid itaque
proedicabanti ctim ëa diis dëàbUsqiîè 'adscrîberéh t cbritfariùffl velfidei velDei juslilioe SUs.urratur,si ir]
quOs'propriis etiam vocabulis nuncupàbant, faturii praedestihassë "fldélissîmëproedicetùr, qùpd eum Vel
videlicët, et foftunàm. Ac rursùnifati trifidâmdis/ - dëcrévissë;' vel ebristituisséi vél cohsiderare, vefax
tribuiionëm stib noiriinibus'Megeroe,• Àlecto, et Ti- Scrîptiira nôri tacet. Terminos ïgilof hominis qiiôs
sïphone.*Quâriihi dîsposiliohibus "vila;humanoe or côhstîtiiit, id est proedeslinavit àtqiie' disposait : El
tum, prbCursûm, finemque tribuebant. Ita tïl hëi; universorum finem ipsé considérât, ttt ex eis unieùi-
Tetîcltaicm/nec infeUçîiafenr, née fortunia, nëquî; que «rétribuât quod merëtur, hoc procul duhibproe-
infortuhia ahsquë dëorum suorum deariïmve or'di-'- destînavit, id est ante soecula disposuit; qùia hoc
nalione fieri pôssè ullaténus ^ûirmàrênt. Tu contra ,' proescivit indùbitânter, atqué proenovif: non ergo
et veritati' et figmëhtis pârilër' contrâdicens, au - nëgëtur imo -tâhia perlinàcialmp'ugiiëtur quod au-
fers vêfï imo solras Dei pfovidehtlam, dïspositio- ctorilate et TatioTiëverkàtis lùcidissimoecoihprob'a-
'' '" "
hém atque judicium, cum rprophetà Isaïâs dé ttno ë t ;. tur.
verà Deo manifesté proclamet, S. lliëronymb expo -B Undë et Gregorius in Moràlibus (lîb.xviu, ç. 17)
nëhïé ih'ïs'àiâ, lib. vr: Hoc consilium, quod cogïtavi sic ait : [Ténipusposuit lenëbris,!étuniversorum finëth
sUpër omném terrant, et hoecest manus "ëxtenta supé;' ipse considérât, ipsetëmpùsposUil'lénebris(Jbb xxvni,
uhivérsas gentés; - Dominus' enim êxerciïuum décré- 3j,~ihïquis videlicét hiodum quo iniqui èssë desl-
' staiil. Uhdë eis
tât;'et quispùteril ihfirnïare? et manus ejus ëxienitÇ-, pèr Apostolum dicilur :"Eratis ait-
et quisiavériet eatîï?(Isa, xiv; S.) Hoc locp =quidariy quarido'ienebr'oe,nunc aulem liix in Domino(Ephes.
àrbitranlur ' gëriëralërii es'së Contra omnem orben ' v, 8). Sicut aliis quoque discipulis isdem doetpr
propheliâm, et quod vastitas Babylonis et Assyrla• eg'regius dicit : Nox proecessit,dies autem apprapin-
çivitàlis typus sit cônsummatïonis mundi, quibuii qiiavïl, abjicidmus ergo opéra ténebrarum,el indua-
nëqùaquâm cbntradïcimtis, 'dum sciamus hic omnén:i mus nos arma ïucis, sicul in die honesteambulcmus
terram Àssyriorum ;proprie significari, et Univërsaii (Rom. xm1',12). Undë et in Canticis cantiebrum,
génies socias régis Assyrii dënionstraïas : quidquïcI Ecçlesia venientë, dicitur :,Quô; est ista quoeprogré-
autem a Domino decretum est, nûlliusvirtule proïi ditur, quasiauror'a corisUrgens.?(Cant. \i, 9.) Apèrle
bëtùr, etextèntariî manum ejus, et'ad pércutiëndùtri enim Ecçlesia auro'roecomparata describitur, qùoe
pàratum, nemo poterit côércëre.] f Idérh in éôdëm; per çogiiitionem fidei a peccatorum suorum tene*
[Hoc -verbum, quod loculiis. est Dominus ad M'ô'dl ' C bris in clara luce.juslltioe Commutatur. Tempusërgo
èx lutte (Isa', xvi, 3); ex quo putâs temporë? vide- posait tenebris, et universorum finem ipse considérât
licët ex'eo quô crèatus estMbab; et Dominus ait: (Job xxvin, 3) : «niiiersoramnomine et elëctps voluit
Moabiloeel Ammonïtoenon ihtràBunt in Ecclèsiam1 et reprobos^ comprëhendi. Nam boria faciens et or-
Dei (Deut. -xxin, 3), sîvë extuhë pro âhliqûo tèm- dinans Deus, inàla vero npn faciens,"sëd ab iniquis
pore inlelligainus, quod oiim divina sënténliâ istai" façla,-ne inôrdinate eveniantipse disponens, con-
décréta •sinl; non quod proescientiaDei causamva- sidérât "universorum finem , et patienter .tolérât
sïitàtis âttulerit, sed'quod futura vasliiàsi)ëi inaje- omnia. Alque intuelur electorum términum, quod
statë proenotâ'sit.] fidem in eodem ï[bbmihus exer- ex malo mutentur ad bonum ; iiiluetur eliam repro-,
cituimt cogitavit ut delrâïierét'supérbiam oihnis glo- borum finem, quod de malo opère dignum relra-
rioe, et ad ignominiam déduçerët Universosinclijtbi hàntur.àd supplicium. Videt finem jersequenlis
terra (Deut. xxiit, 9), quia„supra, inlèrrOgahiis -Sauli quo prosiratus djeeret : Domine, quid'mejiibet
more, dixerat : Quis cogitavithoc super Tyrùfn quàh- facere (Act. rx, 6), vidit JQnemquasi obsequenlis Di-
dani corondtam? (Ibid., 8) nunc ipsé respondet : sciptili quod pro commisso seelére gulturlaqueo.
non falorum (ut stuïti putànt) slé fila deducta sunt, slringeret (Matthi xxvn, 5), seque et^ peccantera
non fortunoe ciirrit rota ; sed Déi judicio et ipsius ^ punïrei, etdeierius puhiendo.deciperel ; vidit Nini-
voluntate perféetum est: Qui superbis resislit, et hu- vitas delinquentes (Jon. i, 2), sed consideravil fineni
milibùs da't gratiam '(J'ai. îv, 6), et commohët arro- delinquentium poenitentiam.correçlorum (Jon. m,
gantes condïtionis suoe, ut dïseant potentiam ejus 10). Vidit quoque Sodomam deiinquentem (Gen.
per misëriain, cujus clëmënliam per bénéficia Sën- xvin, 20), sed consideravit finem ardoris luxuriae,
lire holuérant.] f "Ceïlum est omhîpolentissimumju- ignem gehénnoe(Gen. xix, 24), Vidit gentilitalis fi-
dicém aueiorilàte divinoeScripluroe,' ac côncinëntia nem, quod, possessa iniquitatum tenebris, quan-:
tractatoium fidelium non; de iniliis, sed de Une doque fidei ïuce claresceret. Vidit etiam Judoeoetér-
quemquam judicare, diçehlê Scriplura : Et ùniver- minum, quod, ab.ea luce fidei quam tenebat, ob-
torum finem"ipse considefdt (Job xxvin, 3), quare, duratoe pérfidioe se tenebris coecaret. f Saiie cum
quacso, nniversoruntfinèmipse considérai? nunquid, dicis. ' "" /
ût quidpiam novi, et qiiod eatehùs ignorâvërit, addi- JOANHÎES
SCOTUS. "'';:'':
séai? Absit : sed qui hominis terminos conslituit,.qui (Cap. 18; num. 9, sect. 7.) e Proedestinavïtjtaguf
proetériri non poterunt, ad hoc ùnivërsoruih finem Deus impios ad poenamvel inleriluni : hoc esl circum-
 ' DE
1317 PR^EDESTINATIONECONTRAj. SCOTUM. 1518
scripsiteos tegibussuis incommulabilibus,quas eorum A SMnquam nihil aliud est proedestinalioquam proe- *
impietasevàderenoiipermitlit. paratio; sequitur ut,, quémadmodum proepara'li, id
f Profecjo veraciter definisti ; porro quod addis : est proeparia seipsis ad poenam permissi sunt ; ita
. (Cap. 18, num. 10, sect, 7.) 0 Ad poenamprofecto proçul dubio proedestinati,id est proedestinari a se-
suam. Eaquippé difficultasqua prohibentur'pervènire ipsîs ad,poenàm permissi, inlelligendi sint. Est aur
ad ea quoeiibidiflose appelant, efficituréis poendlis tèm malum, et, ut ita dixeiim, malorum omnïum
intérims, et suoemïserrimoecupidinisjustissimus cru- pessimum, proepararevel proedeslinarese quemlibét __
ciatus'. ad poenam,ad quam nullus proeparatur a se vel pfoe-
CORRECTlO. deslihatur nisi mala perpetrandô, id'est péecando :
f Omninofallaciter 'asseveras ; ubi et illud salis Et quid faciès proeclarissimoeexposilioni tuoe, qua,
stuperé nequeo, quipridem ignoranliam veritalis et tam, perlinaciter astruere subiisti proedestina-
beatitudinis miseris induxeras, cujus appetitus ëge- tionem,, et proepâràtionem, ac proevisionem,Dëi,
staté riunc eos cruéiari definias, quibus bonicujus- non nisi in electis poni ? Nempë paulo superius fi-
pia'mappetendijamnec séièntia subêrit nec voluntas. xeras : ' .;
Sed et cumveraciter asseveras numerum utriusqûé , JOANNES SCOTUS.
partis electorum atque reprôbbrum a Dèo proedésti-
n.itum et proefinitum, quid eâusoe.est ut proedesli- j(Cap.,18, num. 15, sect. '8.) © Omriiumigitur
qttos Deus creavit, proedestinalusest numerus.Sed,'
nalOsad inleritum ueges, quorum numerum proedë- Condilorproeviditipsum numerumin primo
stinatum et proefinitumminime denegas ? Videamûs quoniam vulnerismedi-
Deni- hominègeneralitër perilurmh, excepta
quid eliam contra leipsùm agât tua ëxpositio. ' camento, quod est Chrislus ; proedeslinavit,hoc est
que cum de Deo dicerës :
antequam fièrent definkit, et eorum numerum quos
JOANNES SCOTUS. sua gralia liberalurus, et eorum quos sua'juslilia reli-
(Cap;.48 jnum.il, sect. 8.) e Omnibustribuëm cturus : in istis clemenlioesùoedona'daturus, in Mis
leges suas servandi potestalem, si vellent, anteqvtam naturoenumerum, quo universitasperficereiur, implê-
omnesin.uno peccarènt; sedhon omnibustribuëns Ul twrus. -.'..-
vélint post peccatum, proeparanselectosad be'atitudi- CORRECTlO.
nem, disponensreprobo'sHt suis, quamvisinviti, legi- f Ecce proeviditin mâlo posilum, tanta evîdentia
bus servianti cum non, ut sic sibi servirent, proedesti- pôsuisti, ut negare prorsus nulla impudénlià valeas.
naviteos faciendos,sed ul ei voluntate perfecta àdhal' Quis enim pèrire, malum esse non dixeril? si ergp
rerent, Inviti autem e'fserviunt, non illorunï nalura, G Deus proevidit ipsum numerum in primo homine
quam in eis fecit el in eis non punit, sed 'mala volun- generalitér periturum, profecto malum proevidit, et
tate quam in eis non fecit et in eis punit; in eo eniri si, ut juras, imo perjuras, nihil est aliud proedesli-
quod ei inviti serviunt, in seipsis sua poena. nare quam proevideré et proeparare; colligitur tantis
CORRECTlO. tuoe pervicacioe astruCtionibus, ut dicàtur Déus
f Velut explanando subneclis. quémadmodumproevidisse, ita eliam proedestinasse
JOANNES SCOTUS. . et;proeparassenumerum hurhani genëris periturum ;
(Cap. 18, num. 12, sect. 8). © De qua quos justi nec stare poterunt sententioe iuoe, quibus h'àclénus
Deus non libérât, ad eam illos quodammodoproeparat tânta pértinacia éflîcere molitus es Deum nèc proe-
dumeos ad eam seipsosproepararepermittat. vidisse, nec proedestinasse,nec proeparasse malum,
t Dixisse le multo antea legimus. peccatum, poenas atque tormenta; "Përire quippe
13, 10, sect. © Simili modo si nihi t' quemlihet-suo vitio malum est: poenam sibi quem-
(Num. cap. 3.)
aliud est proedestinalio, nihil eorum, quoe Deus fa que malis actibus comparare.nihilpmînus malum
cienda proeviditproeparatio. est. Si igilur ista Deus proevidit, proepararique
f Et rursum. peccatores a seipsis ad ea permisit, malum u'tjque
: ac proeparavit. Quodque
(Num. 14, cap. 9, sect. 6.) © Quo jure potest die D proevidit,•proedestinavit,
proedestinalio,id est proeparatio in eo, qui nulle tem subjuhgis:
polis ihiervallo proecessit, quo disponeretea quoefa JOANNES SCOTUS.
ciurus esset, cujus opérationentnon proecediiproepa (Cap. 18, num. 16, sect. .9.) & Proedeslinavit-
ratio. '' " - .," itaque impiqsoeterrùsvuisjjusli.ssimisquelegibus'invite
CORKECTIO. „ serviturosi eosque nullo impelu impielatis 'suoe.in
f Si secundum te nihil aliud est proedeslinati1 profundummalilioe.tendenlistransituros, eoqùemodo.
qùam proep'aralio, cogimiir in bac tua exposition \ puniendi interituros. Nulla quippegravior poena in?
irilelligérë Deum sicut préparasse, id est iinpios a<' fligilur servo iniquo,.quam ut=iogatur servire invitus
poenamseipsos proeparare permisissë, ita proedesti\ juslo Domino. Plus etenim inneipso interius superboe
nasse, id est eos ad eam se ipsos proedeslinareper [, voluntalis palitur incilamenta, quam eoeteriusin cor-
misïsse. Efconséquenter evertetur quod tantïs aile pore dp'issimq. flagella; qui cum Domini sui yolun-
gàtiohibus conaris éfllcère ':'proedestinaiionem e t latemspernere non.sjnilur,,intra semelipsuma seipsg.
proepâràtionemDei, non nisi ihelectïs et justis fieri cruciatur.
4319 JS.PRUpENTlI TREÇENS1S ËPISCOPI 1520
.....:., ., .,.; . CORRECTlO. ,, .,.,.,.. A paret : quippe quoe ab eis nec seiisnm praviiate,
f :Quocùiique modo sè luibeat poenalis ista dam- née blasphemiarum asseveraiione seceriiUur. Ais
natio, utique a Déb proedestinàtam asseris, a quo ergo. : , ,, ".
r'èfrénàtam-atque çOhibitam pereuntîum malivolen- .. \ JOANNES SCOTUS. .'
tiam, ne ad optaiosprocursus pjervenlat, dogmalrzas. (Cap. 19, num, 12, sect. 1.) 0 De oeterno vero
SÏ.igitur Dei est ista refrenatio atque cojiibitio, le- igné de quo Dominusin Evangelioait : Ile, malediçli, in
guniqiiê diviharum circumscriptio, nt légibus ejus ignem oeternum,qui proeparatus est diabolo et ange-
inviii'serviant, ètiioec ipsa servîtus illis poena effl- lis ejus (Matlh. xxv, 41), nulli dubitandumcorporeum
cittir, omniprocùï ambiguo-abipso poena proedèsti- esse, quamvis pro subtililalenaturoe incorporeus esse
na'ia intëlligilbr, a quo invita servitus impqsita itie- dicalur quémadmodumsolemusdicere oetherëumspi-
vrtabiliter pr*diç'alur, attestante beàto Job, qui ritum, cum quarla pars sit corporalis crealuroe; nec
dicit -^Conslitùistî terminos ejus, qui ~proeteriri non facere crediderimàliumignemproeparqluntad pUnien-
poterunt (3bb 'xiV; S) : ubi nihil àlùîd constitutiohis dum diabolum cum omnibus suis membris, proeler
nUncupàtipnë, quam~pfoe'desiinatioriissigniftcalfone istum.ipsum,qui estquartum mundielementum. Quid
sobrie yalet intelligi. Quid enim metuerent caiholici enim! nunquid mirum si illa impiorum corpora, quoe
tractalores proedesïihàtosad interitum dicere, quo- B profecto de his quatuor corporalibus démentis sunt
rum, terminos constiuitosa.beatp Job n.oyer;antproe- compacta, in eademqueresolvenda lempore quoque
diçatos.; quos videlicët terminos qualiter inlelligere proedefinilo, ab eisdem iterum resurreclionis, »wo-
debeamus, yeracissiuius explanator edoçcat, Gre* menlo revocandà, in Mo igné quo rcsnrreclura om-
gprius videlicët) qui in MoraUbus,.lih. xn, cap. 2, nium corpora maxime subsianlialiter constabunt, me-
lia elpquitur: • .: rito impielatis suoetormënta patianlur oeterna..
; |Nulla quoein hoc mundo hominibus fiunt.absque -.
Dei nam CORRECTlO.
oninîpolèntis oçculto; consilip véniunt;
çuncla Deus seoutura proesciens, apte soeculadecre- f Corporeum essé flammeiim.atque vîsibilem
yit qualiter per soecula; disponanlur. Slatutum mixta obsçuritate ignem gehenhoe omnes ortho-
quippe jam homini est vel quantum hune mundi doxi consentiunt ; utrum aulem ipse sit qui quar-
prosperitas sequatur, ve{quantum adversilas feriat, tum mundi elementum vocalur,..non parya quoeslio
ne eleclps ejus aut immoderata prosperitas elevet, est. Videlur tamen. tam ex verbis sancli Grégorii,
aut nimia • adversilas gravel. Statutum quoque est quoe•supra postiiinus, quam ex sentenlia-Domini,
alius esse : dicenlis,: Ile in ignem oeternum,qui.pa-
quantum in ipsa vita mortali temporaliler vivat,
etc. Quod làmen intelligi etiam juxta spiritum valet;- fj ratus -est diabolo et angelis ejus (Mallh. xxv, 41).
quia nonnuriquàm ih virlulibus proficere conamur, Quid énim necesse erat specialiier dici paratum cru-
et quoedam doha' percipimus, a quibusdam vero ciaiui peccatorum, si ipse esset qui omnium morla-
repulsi in imis jacemus. Nemo enini est qui tanlum lium necessitatibus atque titililatibus rioscilur pro-
virlutis appréhendât quantum desideral,.quia omni- curatus ? hue accedit quod dicenle Scriplura: Devo-
pôtens*Deus, interiôra discernons, ipsis spiritalibus rabil eum ignis qui non sùccenditur (Job xx, 26), alius
•
profeçlibus modum ponit,'ut ex.hoc homo quod.ap- accipi debeat, quoniam iste qui nobis necessarius
prehendere Cônatur, et, non valet, in _illis . se non quotidianis usibus Cxhibelur, nequaquam subsislere
eîèvet, quoevalet.' Unde ille quoque egregius proe- valet nisi lignorum alteriusve niaterioe pabulis nu-
dicalor, quirapïus usque ad lertium coelum fuerat, triatur, quibus gehërihalemnon iridigere perspicuum
paradisi arçana pénétraverat, esse post.revelationem est; unde et inexstinguibilis(Marc. îx, 42, 44) in
trànqûillus àtquë inténtatus vplebat [al., non yale- Evangeliis proedicatur. Sed et qualilas illius abliujus
bàt]. Sed, quia omnipotens Deus terminos.cbnstituit qualilate plurimûm dislat. Iste quippe nulla diversi-
homini, qui proeleriri non poteranl,.ei elevavit hune tate quidquid attigerit consumit ; ille cum animas et
ad cpgnosçenda sublimia, et redûxil iterum ad in- corpora sit crematurus, nec id àgit'ul omnino non
firma loleràndaî ut^ modi sui mens'uras [al., mensu- D sint, nec oequaliteromnia adurit, sed, pro varîelate
ram] âspiciens, dum securitalém comprehendére seu immaniiatë facinorum, huhc minus, illum am-
conareiûr et non posseï, ne per elàtionem exira se plius cruciare non dubiiatur : ut, sicut in regno coe-
iretVpèr bumilitalém cogereiur ïntra suos semper Ibrum diyersitatem mânsibnum facit disparililas me-
terminés redire (J/Cors xh, 2, 7,8; 9).] f Coetera rilorum , itâ"inférai baralltro demersis varietalem
quaeHisquèad finémiiujits. pericbpes' evomis poilus tormentorum generet imparilitas operum iniquo-
quam'dïssëris, quoniam fastidiosa' loquaeiiàté soe- ïum. . . .
pius efllalà rëplicas; ullërius' répeterë' supèrsédi-- Hinc"(Grégor. Diaïog.X. iv, c. 43) Petrus bèatum
••'-'-. -i\'j:'-i '-.-'
mirs.' "-'•;. .".' Gregoiriumila àdorsus est : MÉTRÉS. Quoesote^ in-
t-- - -\ -,-,-< CAPUT X13L ;-: :--' : quiens, ùnus esse'gëhënnoeignis credendus est ? An
-f1L ;.?,. '.Deigneoetemo; 1
quanta peccatorum diversitas fuerit, tahta quoque
- Noria: décimaKporro ehïslo'riùrtrtùaru'm de•
igné existimahda sunt et ipsa incendia esse para la?—GRE-
oelerriOdisputât, quaVquamlibët sui quantitate mi- GORIUS. Unus quidem est géhennoeignis, sed non uno
rior.coetëiris"Vi'dëàlùr,inipielaleiaméii majores sequi- mbdb onihës cïuciat pëccatores. Uhusquisque enini
1321 DE PREDESTINATIONS CONTRA J. SCOTUM. 152Î
[al., uniuscujusque ; elenim], quantum exigit culpa, A J tenliam eorum corda converlere, atque îjpsa conver-
tanlum illic seniiet poenam [al., lanla illic senlitur sione salvare : quid enim aliud est prtf inimicis
poena]. Nam, sicut in hoc mundo sub uno sole mulli orandura, nisi hoc quod Apostolus ail .:' Ul det illis
consistunt, nec tamen ejusdem solis ardorem oequa- Deus poenitentiamad cognoscendamveritaiem, el re-
liter senliunt, quia alius plus oestuat, atque alius sipiscanl adiaboli laqueis (I Tim. n, 25), a quo captf
minus, ila illic in uno igné non unus est incendii tenenturadipsiusvolunlalem.—PETRUS: Placelquod
modus ; quia quod hic diversilas corporum, hoc illic dicis. Et quomodopro illis lune orabiluï [al., ora-
agit diversilas peccalomm ut et ignem non dissi- bunl] , quijani nullalenus possunt ad justilioe opéra
milem habeant, et lamen ëosdem singulos dissimi- ab iniquitale commulari ? —GREGORIUS : Eademila-
liter exurat. — PETRUS(Ibid., cap. 44) : Nunquid- que causa est, cur non orelur tune pro hominibus
nam, quoesote, dicimus eos qui semel illic mersi fue- oeterno igné damnatis. Quoe nunc etiam causa esl,
rint, semper arsuros? — GREGORIUS: Constat nimis ut non orelur pro diabolo et angelis ejus oelerno
[aL, nimirum], et incunclanler verum est quia, sicut supplicio deputatis, quoenunc etiam causa est, ut non
finis fion erit gaudio bonorum, ita finis non eritlor- omit sancti homines pro hominibus iriïidelibus im-
roenlo malorum. Nam cum Veritas dicat : Ibunt im- piisque defunclis, nisi quia de eis utique quos oelerno
piiin supplicium oeternum,justi autem invitant oeler- B I supplicio depulatos jam noverunt, ante illum judicis
nam (Matth. xxv, 46), quia verum est quodpromisit, justi conspectum oralîonis suoemèritum cassari re-
falsum procul dubionon erit quod minatus est Deus. fugiunt : quod si nunc quoque viventes justi mor-
—-PETRUS: Quid, si quis dicat : idcirco peccanlibus tnis et damnatis injustis minime compatiuiilur,
oeternam poenam minatus est, ul eos a peccatorum quando adhuc aliquid judicabile de sua causa [al.,'
perpetratione compescat? [al., compesceret?] — carne] sese perpeli eliam ipsi noverunl, quanto di-
GREGORIUS: Si falsum est quod minatus esl,ulab strictius tùnç iniquorum tormenta respicïunt, quando
injusiitia corrigeret, etiam falsa est pollicitns, ui ad ab omni vilio corruplibnis exiili, ipsi jam juslilioe
justitiam provocaret ; sed quis hoc dicere vel insa- vicinius atque arctius inhoerebunt. Sic quippe eo-
mtsproesumat ? Et si minatus esl quod non erat im- rum mentes per hoc, quod justissimo-judici inhoe-
pleturus, dum asserere eum misericordem volumus, renl, vis dislriclionis absorbé!, ut omnino eis non
feMacem(quod dicere nefas est) praedicare compel-. libeat, quidquid ab illius oeternoereguloe subtilitaie
limur. — PETRUS:Scire vellem quomodojustum sit viderint discordare [al., discordât, om. viderint].
ut culpa quoe cum fine perpetrata est, sine fine pu- f Quoe omnia cum in isto lemporalibus nostris
niatur. — GREGORIUS : Hoc recle diceretur si distri- necessilatibus commodalo igni nullalenus possc
ctus judex non corda hominum , sed facla pensarel. ^ fieri cerium sit,conjicilur alium debere accipi illum,
Iniqui enim ideo cum fine deliquerunt, quia cum fine qui paralus dicitur diabolo, et angelis ejus (Mallh.
vixerunl ; nain voluissent ulique, si poluissent siqe xxv, 41) : ac per hoc non improbabiliter forsilan di-
finevivere, ul poluissent sine fine peccare. Oslen- citur, alius ad cruciandos impios a Deo crealus,
dunt enim quia in peccato semper vivere cupiunt, quia absque materiarum alimenlis çorum corpora ,
qui nunquam desinunt peccare dum vivunt. Ad mjr- et animas sine sui illorùmque defeclu possit exurere,
gnam ergo justitiam judicanlis pertinet ut nunquam quod istum sine fomenlis corporalibus nullalenus
careant supplicio, qui in hac vita nunquam voluerunt valere manifeslissime comprobatur. De quibus quia
carere peccalo. —:PETRUS: Sed nullus justus cru- lemere nihil afïirmare proesumo, hoc certum lenco
delitale pascitur, et delinquens servus a,suo [a/., in illo igni, quod quarlum elementum dicilur sancto-
justo] Domino idcirco coediproecipilur, ut a nequilia rum corpora nequaquam subslànti'aliler conslalura,
corrigalur. Ad hoc ergo vapulat.ut emendari debeai; quia quorum vera erit gloria, et incorruptio , certe
iniqui autem gehennoeignibus traditi si ad çorreclior sicut aère el aquanon indigebunt, ita nec ignis eos
nem non perveniunt, quo fine semper ardebunt? — necessilatem perpeli verax ratio innuit: promiltitur
GREGORIUS. Omnipotens Deus, quia pius est, misero- _. quippe sanclis omnibus, quod erunt in illa beatoe re-
rum crucialu non pasciiur; quia aulem justus est, ab . surreclionis gloria oequalesangelis Dei (Luc. xx,
36).
iniquorum ullione in perpeluum non sedatur. Sed ini- Sicut ergo sancti angeli non' habent bealitudinis
qui opines, oeterno supplicio deputati, sua quidem suoegloriam in isio igni, quippe qui nequaquam ex
iniquitale puniuntur, el tamen ad aliquid ardebunt, elemenlis compacti, sed ex iiihilo facti credunliir :
scilicet ut justi omîtes él in Deo videant gaudia quoe iiasancti, quamvis habeant eadem corpora,
quoeper
percipiunl, et in illis perspiciant supplicia quoe éva- morlem fuerant resolula, perenni glorificatione im-
seront : quaienus lanlo magis in oelernum divinoe routala, nullomodo lamen bealitudinis proemium in
gralioe debitores se esse cognoscant, quanto in oeler- igné percipient, sed in conlemplatione semper vi-
num mala puniriconspiciunt, quoeejus adjutorio vice- veniis Dèi, qui nullis elemeniorum crealurarumve
runl. — PETRUS: El ubi esl, quod sancli sunt, si pro quarumlibel spatiis circumscribitrfr ; quin
potius
inimicis suis, quos lune ardere viderint non orabunl, cuncla suoe omnipotentioe virlute circumplectitur ,
quibus ulique dictum est : Pro inimicis veslris orale régit, implet et commet.
(Luc. vi, 28). — GREGORIUS : Orant pro inimicis Quia igitur, quémadmodum jam probavimus, Do-
suis eo lempore, quo possunt ad frucluosnm poeni- minus nosler Jésus Chrisius corpore ultra oimios
PATROL.CXY. 42
 1523 S. PRUDENTR TRECENSIS EPISCOPI 150i
créatures ascendisse et esse veraciter creditur, et.•A lifts, ubi venlosi, ac procellosi motus non possunt
fideliler proedicalur : ibi nimirum sanclos omnes exislere, ad coeléstemperlinel parlera. Isie vero tùr-
societale beaiorum spiriluum oeterna exsultatione bulehlior, qui exhalationibus humidis corporascit,
gaudenfes futures credimus, dicenle ipso : Ubicun- lerroe deputatur, quique ex se multas species reddit :
que fuerit corpus, illuc congregabunlur el aquiloe nam commotus venlos facit, vehementius concilalus
(Matili. xxiv, 28), non ihtra mundi quatuor elémenla ignés et' tonitnia, contractas nubila, cbnspissatus
-quibus'eos jam non egere fide infaligabili tenelur pluvias, congelanlibus nubibus nivem, lurbulenlius
el slîpulatur. Si enim sanclos angelos inlra mundi congelantibus densioribus nubibus grandinem, dis-
elémenla suoe bealitudinis proemiumpercepisse ab- tenlus serenum efficit. Nam' aerem densum nubem
surdissimum est oeslimari, quo pacto homihes sancti esse constat, nubem rarefaclam et solittnm aerem. ]
eorum bealitudini cooequati alio dicantur locandi, f Bedit in Genesi (Hexam. lib. i, col. 22) : [Hoc
quam illo ubi certissime credunlur consislerc, qui- enim faclis sideribus ad augmenlum primarioeluçis
bus oequantur, nec rationi nec auctorilaii viderim accessit, ut etiam nox luminosa procederel, vel lunoe
convenire. De quo adhuc continuante]' adjungis di- ulique splendore, vel slellarum, vel utroque irra-
scens : diata, quoe ealenus nihil proeler tenebras novera*
J JOANNES SCOTUS. B anliquas. Nam elsi nobis soepissimenox tenebrosa
vidëtur, et coeca,obscuralo videlicët nebulosisturbi-
(Cap. xix, num. 5, sect. 2.) © Ubi non incongrue nibns lerroeproximus est, superiora tamen
credendiim,quodcorpora sanctorum inoelhereammu- illa aère, qui oetheris nomine censentur, et a tur-
tabuntur qualitaiem, quoe ab alia qualitâte consumi spalia, quoe
non potest, cum inferiorum corporumqualilates in se bulenlo hoc aère usque ad siderum pertingunt coe-
mulare possit, impiorum vero corpora in aeream lum, semper ob siderum circumeuntium reddun'
lûcida fulgorem.]
qualilatem iransitura, ut a superiore igné patianlur.
f Quoecum ila sint si sanctorum corpora in oethe-
CORRECTlO. ream qualilatem mutabuntur, aut erunt ignis, et
-j-Hoecfidei Catholicoeadversaprorsuspronuniio; amiltent veritatenrlerreni corporis, aut erunt coelum
dicentebealo Job : Et rursus circumdaborpelle mea, et sidéra* et carebunt nihilominus carne, ossibus e'
et in carne mea videbo Deum, quëntvisurus sum ego nervis : quod quam sit a sinceritale Christianoefide-
ipse, el oculi met conspecluri sunt, el non alius alienum neminem studiosorum l'atel : nam cum di
(Job xix, 26). jEther quippe non est caro, neque cat Apostolus (i Cor. xv, 51 et seq.) : Omnes qui-
pelle camea circumdatur, neque ossibus et nervis dem resurgemus, sed 'non omnes immutabiniur, quoe-
compingitur. Quam ipse Dominus jam resurre- C nam illa immutatio credi debeat, ipse nos doceai :
clione glorificalus se habere manifestai, qui dixit : Seminalur, inquit, in corrupiione, surgel in incor-
Videtemanus meas, el pedes meos,quia ipseego sum: ruplione; seminalur in ignobilitate,surgel in gloria ,
palpate, et videte quia spirilus carnem et ossa non seminalur in infirmilate,surgel in virtute ; seminalur
habet, sicut me videlishabere (Liic. xxiv, 58). Item corpus animale; surget corpus spirilale: Et item :
aposlolo Thomoe: Infer digiium luum hue, el vide Omîtesquidem resurgemus, sed non omnes immuia-
manus meas, et a/fer manum tuant, el mille in latus bimur. In momento,in iclu oculi, in novissimatuba;
meum, et noli esse incredulus, sed fidelis (Joan. xx, canet enim tuba ; et mortui résurgent incorrupii ;
27). Ille enim dixeral : Nisi videro in manibus ejus et nos immutabiniur: oporlel enini corruplibile hoc
fixuram ctavorum,el mittam digiium meum in locum induere incorruplionem, et ntorlale hoc induere im-
clavorum,etmiùam manum meam in latus, non cre- mortalitatem. Ecce ApostolusImmutationem sancto-
dam : quibus palpalis respondit Thomas et dixit : rum, non substantioe amissionem, sed glorificatio-
Dominus meus, et Deus meus (Ibid., 25, 28). Hoec nem proedicat, videlicët, ut corpus, quod cum cor-
in aelhereé corpore posse fieri nullus unquam ortho- ruptione, ignobilitate, et infirmitate sepelitur, in illa
doxorum asseruit, nullus docuif. Tu autem in Ori- resurrectionis beatitudine incorruptum, validùm,
genis scila concedis, qui multiplicité!' de resurre- D gloriosumque rësurgat. Ita in verilale suoe sub-
ciione disserens, resurrecliônem, glorificationemquë staniioeet palpabile, el Iraclabile, visibile subsistens,
corporum multoties ingemihat, carnis vero vel om- ut gloria pro merilis ei sit addita, non nalura in na-
hinb negat, vel subdole vocabulb corporis palliai. turam aliam quolibet commentomutata.
. ' Proihdé prius quoerendumvidëtur, quid sit oelher, Unde et sanclus Hieronymus in Epistola ad Ga-
ut consequenter coetera compelenlius perlraclentur. latas : [ Cum. enim, inquit, sancto mundus fueril
[JEikéf, ut Isidorus ail (Orig. lib. xm, c. 5, 7) crucifixtis, Nequaquam est ei circumeisio, et proepu-
locus est in quo sidéra sunt, el significat cum ignem, lium, non Judoeus, nec Genlilis, sed nova creatura,
qui a loto mundo in allum [al.,inalterum] sepa- in quant transfiguralur corpus humililatisnoslroecon-
ratus est. Sane oelher est ipsum elementum, oelhera forme corporis glorioeChristi : vêlera quippe transie-
vero splendor oetheris, et est sermo Groeçiis.Aer est runl, eccefacta sunt omnia nova, et quomodoalia esl
inanilas plurimum habens admistum raritàlis, quam gloria solis, alia lunoe, alia slellarum, Stella quippe a
coetera elementa, hic autem partim ad terram, par- Stella differt in gloria, sic et resurrectio morluorum
Jim ad coeléstem maleriam perlinel. Nam ille sub- (Gal.xi, 15; Col. in, 11 ;.// Cor. v, 17; I.Cor.xv,
n05. DE PR^DESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 152b
41 ), de qua el Daniel pari voce concordat dicens : li novimus eum secundum carnem. Cerle in resurre-
Plurimi dormienliuin de lerroe pulvere surgent, hi in ctione eadem erit corporum.substantia , qua nunc
vitam oeternam,et hi in opprobrium et confusionem utimur, licet auclior gloria : nam et Salvator in tan-
teternani: Et intelligentes fulgebunt, sicut splendor tum ipsum corpus habuit post inferos, in quo et
firmahienli, et de justis mulli sicut slelloein sempi- crucifixus est, Ut manus perforalas clavis el laleris
(ernum (Dan. xn, 2, 3). Neque enim in sole et luna, vûlnus oslenderel(Joan. xx, 20 et 27). Porro si clau-
firmamento et stellis circumcisio aliquid valet aut sis ingressus est ostiis (Ibid., 13, 26), quod hurnario-
proeputium;sed est nova condilio sine his parlibus rum corporum nalura non |patitur; ergo el Petrum
corporum, quoe possunt secari. Ita igitur et nos qui et Dominum negabimus vera habuisse corpora ,qui
diligimus Deum et praeparata sunt nobis, quoenec ambulaveruntsuperaquas (Matlh.xi\,'&Set 29), quod
oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis contra naturam esl. In resurreciione mortuorum non
àscenderunt (I Cor. n, 9), cum de corpore humili- nnbent, nequenubentur,sedsimiles erunt angelis(Luc.
Jatis transforntali fueriraus in corpus glorioe Do- xx, 55, 56), quod alii postea in coelis fuliiri sunt,
mini Jesu Chrisli. Illud habebimus corpus quod nec hoc virgines in terra esse coeperUnt. Si angelorum
Judoeuspossit incidcre, nec cum proeputiocustodire nobis simililudo promiltitur, inter angelos autem non
Gentilis, neque aliud [al., non quod] juxta substan- B ] est sëxus diversilas, aut sine sëxu erimus , quod
liam sit, sed quo juxta gloriam sit diversum.] angeli sunt aut certe qiiod liquido comprobatur, ré-
f Idem in expositiohe Jonoeprophetoe. [ Et suble- surgentes in proprio sexu , sexus non fungemur
v'abisde corruptione vitam meam, DominéDeusmeus officie]
(Jon. n, 7). Sepluaginta : Et ascendel de corrup- f Augustinus in libro Enchiridion (cap. 88) :
lione vita mea, Domine Deusmeus. Propterea dixit [Non enim périt Deoterreiia materies, de qua mor-
sublevabis, vel ascendet de corruptione vila mea, talium creatur caro : Sed in quemlibel pulverem
quia ad Corrupiionemel ad inferna dèscenderat. Hoc cineremve solvatur, in quosliliet lialitus aurasque;
est quod apostoli interpretanlur decimo quinto psal- dilfugiat, in quameunque aliorum corporum substan-
nio ex persona Domini prophelatum : Quoniam non tiam vel in ipsa elementa vertatur, in quorumeun-
derelinquesanimam meam in inferno, nec dabis san- que animalium eliam homimimcibum cedat carheni-
ctum tuum videre corrupiionem,quod David scilicet, que mulctur, illi animoe humanoe punclo leinporis
êl montais sit et sepultus : Salvatoris autem caro redit [al., reddit], quoe illam primitus, ut homo fie-
non videt [al., videbit] corrupiionem. Alii vero in- ret, crescerel, viveret, animavit.]
tcrprelantur, quod ad eomparationem coelestisbea- ç, f Et post aliqùa (Ibid., cap. 91) : Resùrgeqt igi-
litudinis et verbi Dei humarium corpus corruptio sit, lur sanctorum corpora sine ullo vitio, sine ulla de-
quod seminatur in corruptione, et in ccnte'simo se- formilate, sicut sine ulla corruptione, onere, diffi-
cundo psalmo ex persona justi significelur : Qui cullate, in quibus tanta facilitas, quanta félicitas
sanat omnes iufirmilatestuas, qui redemiiex [al.,de] erit. Propter quod et spirilalia dicta sunt, cum
pro-
intérim vilani tuant. Unde et Apostolus dicat: Miser cul dubio corpora sint fulura, non spirilus. Sed sicut
egohomo, quis me libérabil de corpore mortis Hujus? nunc corpus animale dicilur, quod lamen corpus,
( Rom. vu, 24), et appellelur corpus mortisvel Corpus non anima est, ila nunc spiritale corpus erit : cor-
liumilitatis. Hoc illi ad occasionem suoeducanl hoe- pus tamen, non spirilus eritl Proinde
qnanlum atli-
reseos, ut sub persona Chrisli mentiantur Antichri- net ad corruptionem, quoe nunc aggravât animam
stum , Ècciesias teneant, ut ventrem pinguissitmim (Sap. ix, 15) et ad vitia, quibus caro adversus
spiritum
nulrianl, et carnaliler viyenles, contra' carnem dis- concupiscit(Gai. v,17), luncnon eritcaro, sedcorpus,
putent : nos aulem scimus de incorfupla virginé quia et coeleslia corpora perhibentur, propier quod
corpus asumplum non corrupiionem Christi fuisse, diclum est : Caro et sanguis regnum Dei non possi-
sed templum. Quod si in Apostoli ad Corintliios debunl, et tanquam exponensquid dixerit :
Nequecor-
(I .Cor. xv, 44) senlentiatn trahirtiur, in qua corpus ruptio, inqu)t,incorruptionempossidebit(/Cor.xv,50).
dicilur spiriiale, ne contenliosi videamur, dicemus Quod prius dixit : Caro el
sanguis, hoc posterius
ipsum quidem corpus el eariidém carnem resurgere, dixit corruptio ; et quod prius regnum Dei, hoc pos-
quoesepulla est, quoeSrihurtio condita esl, sed mu- terius incorrûplionèm. Quantum autem attiriel ad
lare eam gloriam, non mutare naturam. Oportci substantiam, etiam tune caro erit. Propier et
quod
enim corruptivumhocinduereincorrûplionèm,el mor- post resurrectionern corpus Chrisli caro
appellala
tale hoc induere immortàlilaleni,quando dicilur hoc, [al., appellatum] est (Luc. xxiv,
39). Sed ideo ait
quodammododuobus digitulis comprehensum corpus Apostolus: Seminatur corpus animale, surgel [al., re-
ostendit'ur, hoc in quo nasciniur, hoc in quo mo- surget] corpus spiritale (I Cor. xv, 44), quoniam
rimur, hoc quod liment recipere, qui puniendi sunt, tanta erit tune concordia carnis et spiritus, vivifi-
hoc quod virginitas exspeclat ad proeinium; adul- cante spirilu, sine sustentaculo alicujus
indigëntioe
terium formidat ad poenam.] [«/., suslentaculi indigerilia] subditam carneni, ul
f Idem in libre contra Joviniarium I : [Qui in nihil nobis repugnet ex nobis , sed sicut foris ne-
Christum credimus Christi seelamnr exenipla etsi minem nec ila inius nos ipsos
patîamur inimicos.'
hOYeramusillum iuxla carnem, sed jam nunc non f Gregorius in Moral, lib. xiv, c. 58 : [Sed ecco
 13H S. PRUDENTIITRECENSIS EPISCOPI 1325
resurreciionem audio, effectum lamen ejusdem re- A Verbum caro factum est, et habilavii in nobis (Joan.
surreclionis exquiro : credo namque quia resurrec- i, 14); caro vero juxla culpam, sicut scriptum est ;
lurus sum, sedvolo, ul audiam qualis, sciendumi iVe-npermunebilin hominibusistis Spiritjts meus, eo
quippe mihi est, ulrum in quodam alio sublili, for- quod sunt caro (Gen. vi, 3); et sicut Psalmista ail :
tasse vel aereo, an in eo quo moriar corpore resur- Membratusest quia caro sunt, spirilus vadenset non
gam. Quod si in aereo corpore resurrexero, jam ego rediens (Psal. LXXVII, 59) ; unde et discipulis Paulus
non ero, qui resurgo : nam. quomodo est vera re- dicebat : Vosautem in came non eslis, sed in spiritu
surreclio, -sivera esse non poleril caro ? Aperla ergo (Rom. vin, 9); neque enim in carne non eranl qui-
ratio suggerit,quia si vera caro non fuerit, proculdu- bus Epistolas transmittebat, sed quia passiones car*
bio resurrectio vera non erit; neque enim recle resur- naliura desideriorum vicerant, jam liberi per virtu-
rectio dici potest, ubi non resurgit quod cecidit, Sed lem spiritus, in carne non erant. Quod ergo Paulus
bas nobis, béate Job, dubietalis nebulas toile, et qùia apostolus dicit : Quiacaro el sanguis regnumDeipos-
per acceplam sancti Spirilus graliam de spe nobis sidere non possunt (I Cor. xv, 50), carnem vult se-
liiqui nostroe resurreciionis coepisti,aperte judica, si cundum culpam intelligi, non carnem secundumna-
caro nosira veraciler resurgat. Sequitur : El rursum turam ; unde et mox quia carnem secundum culpam
circumdabor pelle mea (Job xix, 25). Dum aperle JJ diceret, ostendit subdens : Neque corruptio incorru-
pellis dicilur, omnis dubitatio veroeresurreciionis au- ptelampossidebit. In illa ergo coelestis regni gloria
fertur, quia non sicut Ènlicius Constaniinopolitanoe caro secundum naturam erit, sed secundum deside-
urbis episcopusscripsit, corpus noslrum "maliaresur- ria passionis [nf.,passionum] non erit, quia deviclo
rectionis gloria erit impalpabilc,venlis, aereque sub- mortis aculeo in oeterna incorrupiione regnabit. Qui-
tilius.; in illa enim r.esurrectionis gloria erit corpus bus dictis idem Eulicius consenlire se prolinus
noslrum subtile quidem per effectum spirilalis poten- respondil. Sëd lamen adhuc corpus palpabile resur-
lioe, sed palpabileper, veriiatem naturoe.Unde eliam gére posse denegabat, qui eliam in libello, quem de
Rederopior nosler dubilanlibus de sua resurreclione Resurreclione scripserat, Pauli quoque aposloli
discipulis, Ostendit manus, et latus, palpanda ossa testimonium indiderat dicenlis : Tu quod seminasnon
carnemque.proebuit dicens : Palpate el videte, quia vivificatur, nisi prius moiiatur ; et quod seminas, non
spirilus ossa et carnem non habet, sicut me videtis ha- corpus quodfulurum est, seminas, sed nudum grd-
bere (Luc. xxiv, 38). Qui cum Eulicio eidem in Con* num (ICor.xv, 36); hoc nimirum .oslendere fesli-
slanlinopolilanaurbeposilushocEvangelii [al.^Evan- nans quia caro vel impalpabilis, vel ipsa non erit,
gelicoeveritalis] testimonium protulissem, ait : Id- dura sanclus apostolus de resurreciionis agens glo-
circo hoc Dominus fecit, ut dubilalionem Tcsurre- C ria : Non corpus quod fulurum est seminari dixerit.
clionis suoede discipulorum cordibus amoverei. Cui, Sed ad hoeccilius respondetur, nam Paulus aposto-
inquam, mira est res valde quam aslruis, ut inde lus dicens : Non corpusquodfulurum est seminas,sed
nobis dubietas surgat, unde discipulorum corda a nudum granum, grunum hoc insinuât quod videmus,
dùbietale sanala sunt. Quid enini delerîus dici po- quia granum cum culmo el foins nascitur, quod sine
lest quam ut hoc nobis de ejus vera carne dubium culmo et foliis seminatur- Ille itaque in augmenlo
fiai, per quod discipuli ejus ad fidem ab omni sunt " glorioeresurreciionis non dixit grano seminisdéesse
dùbietale reparali? [al., separali?] Si enim hoc non quod erat, sed adesse quod non erat. Iste aulem
habnisse astruitur quod ostendit, unde fides dis- dum verum corpus resurgére denegat, nequaquam
cipulis ejus confirmala est, inde nosira deslruilur, dicit adesse quod deerat, sed déesse quod erat. Tune
qui adjungebat etiam dicens : Corpus palpabile ilaque hac de re in longa contenlione perducli gra-
habuit, quod ostendit : sed post confirmata corda vissima a nobis coepimussimul ralione resilire. Cum
palpanlium, omne illud in Domino quod palpari po- pioememorioeTiberius Consianiinus imperator, se-
îuit in subtilitatem esl àliquam redactum. Ad hoec crelo me et illumsuscipiens,quid inter nos discordioe
ipse respondil dicens : Scriptum est : Christus sur- versarelur agnovil, et ulriusque partis allegalionein
gens a morluis jam non morilur, mors ei ultra non D pensans, eumdem librum quem de Resurreclione
dominabilur (Rom. vi, 9).; si quid ergo in ejus cor- scripserat, suis quoque allegationibus desfruens, de-
pore post resurreciionem poluil immulari, conira liberavil ut flaminis cremari debuisset. A quo ut
reridicam Pauli senlentiam , post resurreciionem egressi sumus, me oegritudovalida, eumdem vero
Doiriinirediit in morlem; quod quis dicere vel slul- Euticium oegritudo et mors prolinus est secula ;
tus pvoesumat,nisi qui veram carnis ejus resurreclio- quo mortuo, quia pêne nullus erat qui ejus dicta se^
nem'dencgai? tune mihi objecit dicens : Cum scri- querelur. dissiniulavi coeptaprosequi, ne in fabellas
ptum sit : Caro et sanguis regnum Dei possidere non [al., favillas] viderer verba' jaculari. Dum tamen
possunt{I Cor. xv, 50), qua ralione credendum est adhuc viverel et ego validissimisfebribus oegrolarent,
resurgére veraciler carnem ; cui, inquam, in sacro quicunque noli mei ad eum saluialionis gralia per-
eloquio aliter caro dicitur juxta naturam, atque ali- gëbant, ut eorum relaiione cognovi, anie eorum
ter juxta culpam vel corrupiionem : caro quippe oculos pellém manus suoelënebat dicens: Confiteor
juxta naturam, sicut scriptum est : Hoc nuncos de quia omnes in hac carne resurgemus, quod sicut
.,-e&sibus meis, et caro de carne mea (Gen. n, 23). El : ipsi fatebanlur, omnino prius negare consueverat.
î529 DE PREDESTINATIONS CONTRAJ. SCÛTUM. 1530
Sed nos ista postponentes, in beati Job sermonibus Ai Deinon possidebunt(I Cor. xv, 50), non intelligentes
sublililer exquiramus, si vera erit resurrectio ve- quod ipse dicit Apostolus : Oportet corruptibile hoc
rumque corpus in resurreclione.' Ecce enim jam de induere incorrûplionèm, et mortale hot induere im-
spe resurreciionis dubitare nos possumusdum ait: mortalitalem(Ibid., 53, 54) : cum enim hoc factum
Elinnovissimo die de terra surrecturus sum {Job xxv, fuerit, jam non erit caro et sanguis, sed coeleste
36). Dubielalem quoque de reparaiione vera cor- corpus : non sic accipiendum est quasi carnis non
poris abslulil, qui ait : Et rursum circumdaborpelle sit fuluroe substantia, sed carnis et sanguinis no-
mea. Qui adhuc ad auferendas ambages nostroecogi- mine ipsam corrupiionem carnis et sanguinis jiitel-
tations subdit : Et in carne meavideboDeum. Ecce Iigendus est Apostolus nuncupasse; quoeutique in
resurreciionem, ecce pellem, ecce carnem aperlis regno illo non erit, ubi caro incorruptibilis erit.
vocibusfatetur : quid ergo remanet unde possit mens Quamvis et aliter possit intelligi, ut carnem et san-
nostra dubilare? Si ilaque iste vir sanclus ante ef- guinem opéra carnis et sanguinis dixisse accipiamus
fectum resurreciionis Dominicoereducendam carnem Apostolum,et eos Dei regnum non possessnros, qui
in intègre slalu credidit, qui erit realus nostroedu- perseveranler ista dilexerunt. ]
bilationis, si vera carnis resurrectio, nec post exem- f Item in retractalione libri de Fide et Symbole :
plum creditur, Redemploris? Si enim post resurrec- ]B [In hoc libro cum de resurreclione carnis agerelur :
tionem corpus palpabile non erit, profecto alitid Resurget, inquam, corpus secundum Cbristianam
surgit, quam moritur, et quod diclu nefas est cre- fidem, quoe fallere non polest. Quod cui vidëtur
dere, quia ego niorior et alius resurgat. Unde, quoeso incredibile, qualis sit riunc caro attendit; qualis
te, béate Job, subjunge quoe sentis, et hujus nobis autem futura sit, non considérât : quia ilkt tempore
quoeslionisscrupulum toile. Sequitur : Quem visùrus immulationis angelicoenon jam caro eril et sanguis,
sum egoipse, et oculi met conspeclurisunt, el non sed tanlum corpus, et coelera quoe ibi de corpoium
alius (Ibid., 27). Si enim, sicut quidam erroruin terreslrium in corpora coelestium mutatione dis-
sequaces arbitrante, quia post resurreciionem cor- serui. Quoniam dixit Apostolus cum inde loque-
pus palpabile non erit, sed invisibilis corporis subli- relur : Caro et sanguis regnum Dei .non possidebunt
lilas caro vocabilur, quamvis substanlia carnis non (I Cor. xv, 50). Sed quisquis ea sic accipit ut exi-
sil, profecto alius est qui moritur, et alius qui re- slirael ita corpus terrenum, quale nunc habemus, in
surgit. Sed bealus Job banc in eis sententiam veri- corpus coelesleresurreclione mutari, ut née membra
dica voce destruil, qui ait : Quem visurus sum ego isla, nec carnis sit futura substantia, procul dubio-
ipse el non alius, el oculi mei conspeclurisunt. Nos corrigendus esl, commonitus de corpore Domini,
aulem beaii Job fidem sequentes, et Redemploris(C qui post resurreciionem in eisdem membris non
noslri post resurreciionem corpus palpabile veraciler solum conspiciendus oculis, verum etiam manibus
credenles, fatemur carnem nostram post resurrec- langendus apparuit, carnemque se habere eliam
iionem fuluram et eamdem et diversam ; eanidem sermone firmavit dicens : Palpalc, el videtequia spi-
per naturam, diversam per gloriam ; et eamdem.per ritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis ha-
veritalem, diversam per potentiam. Erit itaque sub- bere (Luc. n, 59). Unde constat Apostolum non
lilis [al., spirilalis], quia et incorruptibilis; erit carnis substantiam negasse in Dei regno fuluram,
palpabilis, quia non ainitlet cssenliam veritalis [al., sed aul hommes qui secundum carnem vivunt carnis
vertii ] natura;. ] et sanguinis nomiue nuncupasse, aut ipsam carnis
f Veritas ulique carnis, et ossium quantumlibel corrupiionem, quoetune ulique nulla erit. ]
•' f Idem in libro vicesimo secundo de Civilate
glorificandorum in illa resurreciionis gloria ab om-
nibus conéordiler proedieatur, et a nullo oelhereoe (cap. 24) : [ Quoeigilur illa sunt, inquiens, si loi ac
lalia el tanta Sunl isla ? Quid dabit eis quos proede-
qualilalis immulatio perdocelur. Verum ne ex verbis
slinavit ad hoecdédit etiam eis quos prgy
Auguslini nobis proejudicandumpules, qui in libro deslinavit vitam, qui
ad morlem? Quoe bona in i lia beala vila
Quoes;ionum ocloginla irium dixisse legilur angelica D
faciet eos sumere, pro quibus in hac miseria "uni-
corpora qualia nos speramus habiluros lucidissima
Filium suum voluit usque ad morlem mala
alque oetlierea esse credendum est, audi quid super genilum
lanla perferre, Unde Aposlolus de ipsis in illud re-
lioc diclo ipse relractaverit.
gnum proedeslinatis loquens : Qui proprio, inquit,
1.
f Augustinus (Retract., i, c. 26) : [Si hoc, in- Filio non pepercil, sed pro nobis omnibus tradidit
quiens, sine membris, quoenunc habemus et sjne illum : quomodonon eliam cum Mo omnia nobis do-
substantia , .quamvis incorruptibilis lamen carnis navil? (Rom. vin,
32.) Cum hoec promissio comple-
accipiatur, erralur ; mullo aulem melins in opère bilur, quid erimus, quales erimus,
quoebona in illo
, de Civitale Dei quoeslioisia Iraelata est.] regno accepturi sumus? quandoquidem Chrislo mo-
f Idem relraclans Librumsuum de Agone Chri- rienle pro nobis taie jam pignus accepimus; qualis
sliano(Idem, ibid., lib. n, c. 3). [In quo, inquit, erit spiritus hominis, nullum omnino habens vilium,
illud quod position est: Nec eos audiamus qui carnis; nec sub quo jacebil, nec cui cédai, nec contra quod
resurreciionem fuluram negant et commemoranll sallem laudabililer dimicel, pacalissima virilité per-
quod ail apostolus.Paulus : Caro el sanguis r,egnnm ; fectus ? Reriiin ibi omnium quanta, quant speiosa,
 1331 S. PRUDENTH TRECENSIS EPiSCOPl 1532
quam certa scientia, sine errore aliquo, vel Jabore, A mutanda vel transilura, sed eadem quoe lemporali-
ubi Dei sapientia de ipso suo fonte pôlabilur cum termortua fuerant, surreclura, ul in eisdem reci-
summa félicitate sine ulla difficultate? Quale erit piant quod merentur. Hinc etiam vel maxime tua
corpus, quod omnimpdo spiritui subditum, et quo impudentia deprehendilur, quod immutationem dam-
[of,,.eo] su.flicienlervivificatum nullis alimoniis inii- natis attribuas, quam solis sanctis Apostolus com-
gebit ? Non énim animale, sed spiritale erit, habens promittit dicens : Omnes quidem resurgemus, sed
quidem carnis, sed sine ulla çarnali corruptione non omnes immutabimur (I Cor. xv, 51). El item :
substantiam.] Mortui résurgent incorrupti. Et nos immulabimur
f»Idem in homilia Pasehoe (Serni. 18) : [Audi, (Ibid., 52). Nec mirum si contra sequaces aposto-
imperite, contra quotidianas leclionum voces, surde, Kcoedoctrinoeet fidei impudensobslrepas#qui conlra
audi quomodo redit ad corpus quidem, séd non apostolicam sublimitatem ausus es obgànnire. Nëque
mortis hujus : non quia aliud erit corpus, sed quia a superiore igné, ut déliras, impiorum corpora pa-
opor.tet corruplibile hoc induere incorrûplionèm et tientur, sed in eo igné incommutabiliter ardebunt,
mortalehoc induere immorlalilalem (ICor. xv, 52). qui proeparatus est diabolo et angelis ejus (Mallh.
praires mei, quando dicebat Apostolus, corruplibile xxv, 41). Hinc Augustinus in libro xxi de Civitate
hoc, mortale hoc, quodammodo carnem suam voce B Dei (cap. A). [ Quid adhuc a nobis rerum poscuniur
langebat, non ergo aliud. JNon, inquit, pono corpus exempla quibus doceamus non esse incredibile ut
terrenuni et accipio corpus aereum, aut accipio hominum corpora sempilerno supplicio punitorum
corpus oetherëum, ipsum accipio, sed jam non mortis et igné animam non amiltant et sine detrimento
hujus, quia oportet corruplibile, non aliud, sed hoc, adeant, et sine intérim doleant. Habehit enim tune
induere corrupiionem, et mortale, non aliud, sed hoc, ista carnis substantia qualilatem ab illo indi-
induere immorlalilalem.] tam, qui tara miras et varias lot rébus indidit
ut eas, quia, multoesunt, non mire-
f Omnium itaque orthodoxprum ista resurre- quas videmus,
ciionis corporum humanorumconcors sententia est, ut mur.]
in vera, imo eadem carne qua dissoluta sunt, atque in f In eodem (lib. xxi,. cap. 9) : [ Quod igitur
.putredinempulveremqueredacla, in eisdemossibus, in de sempilerno supplicio damnatorum per suum
eisdem membris eisderaque ofûciis resurreclura cre^ prophetam Deus dixit fieri, omnino fiet: Vermis
dantur, addita omnibus immortalilale, sedsolis sanclis eorum non morielurj et ignis eorum non exstingueltir
glorificalione perpétua, impiis naturoetantum, licet ad (Isa. txyi, 24). Ad hoc enim vehemenlius commen-
poenam, immortalilale servala. Quidquid etenim de Âdandum eliam DominusJésus cum membra, quoeho-
resurgentium corporibus fallaciler autumari el men- mincm scandalîzant, pro his omnibus poneret quos ut
daciier fingi poterat, evacuavit verilas carnis resur- sua membra dexlra quisque diligit, eaque proecipe-
genlis Domini noslri Jesu Christi, quam palpabilem rei amputai i : Bonum est tibi, inquit, debilemintroire
el mortalibus oculis visibilem, cicatricibus quoque in vitam oeternam, quam duas manus habenlem milti
cQgnoscibilemproebendo,quid de membris ejus credi in gehennamignis inexslinguibilis [al., in ignem in-
deberct oslendit, videiicel nequaquam in oethereo exslinguibitem], ubi vermis eorum non morielur, et
vel-aereo corpore surreclura, sed in eo in quo dis- ignis eorum non exstinguelur (Marc, rx, 42). Simi-
splvi polueranl quamlibel glorificato. Nec illud minus liler de pede. Bonum est tibi, inquit, claudum in-
probabile huic asserlioni addilur, quod cum in ju- troire in vitam oeternam, quant duos pedes habenlem
dicio omnes eliam pecçatores vîsuri sint Dominum milti in. gehennam ignis inexslinguibilis: ubi vermis
Salyatorero, nullalenus in oeihereo corpore, sed in eorum non morietur, el ignis non exslinguelur(lbid.}„
eame Hcet iinmortalï eum visuri credun^ur, quoniam Non aliter ait et de oculo : Bonum est tibi luscum
Videbunt in quem compunxerunt.. Cicatrices quippe introire in regnum Dei, quam duos oculos habenlem
in oelherèo corpore nulloe sunt, aut esse possunt, mini in gehennamignis inexslinguibilis, ubi vermis
resiat ergo ul in terrenoe subslantioe, quamlibet coe- p. eorum non morietur, el ignis non exstinguetur (Ibid.,
lesli atque inçorrupiibiliposthac, imo ineffabili, gloria 47). Non eum piguit uno'loco eadem verba ter
clonato, corpore videatur in quo cicatrices plagarum dicere; quem non terreat isla repeiitio et illius
videant impii ; quas crudeliter, et iniquissime in- poenoecommendalio [al., comm|natio] tara vehemens
flixerunt, quas contumaciter et superbissime con- ore di.vino.Ulrumque aulem horuin,.ignem scilicet
lempserunt ac deriserunl. Nisi forte cum Marcione atque vermem, qui volunt ad animarum [al., animoe]
ejusque compliçibus diclurus es Dominum nostrum poenas, non ad corporis pertinere, dicunt etiani uri
Jesum Christum labernaculum, id est corpus suum, dolorè animi [al.., animoe] sera, alque infrucluose
ascendenlem in coelum deposuisse, et aut sine cor- poenitenteseos, qui fuerint a regno Dei separaii, et
pore in coelo cpnsislere, aut aliud vel oetherëum, vel ideo ignem pro isto doiore iirenlem non incongrue
quodcunque libuetit resumpsisse. Quam impietatem poiii poluisse conlëndunt. Unde ftiud Aposloli est :
jam olim eçclesiaslicapiçtas cumsuis auctoribus proe- (?wisscandalizatur, et ego non uror? (Il Cor. n, 29)
damnayit. eumdem etiam vermem pulant intelligendum, esse.
Certuro est igilur nulla sanctorum corpora in Nam scriptum est, i'nquiunl : Sicut lineaveslimeu'um
oelheream, nulla reoroborum in aeream qualilatem et vermis liqnum, sic nxoerorexauciut cor viri (Prov.
1333 DE PR^DESTINATIONE CONTRA J. SCOTUM. 1334
xxv, 21), Qui vero poenas et an.mi [al., animoe]et j i ignés ipsi, quibus adhoerebunl,eoruni junctura inspi-
corporis nullo supplicio futuras esse non dubitant rentur, et animalia fiant, quoe constent spirilu et
igné uri corpus, animum [al., animam] autem rodi corpore; sed, ut dixi, miris et ineflabilibus iriodis
quodammodo verme moeroris affirmant. Quod el si adhoerendo, accipientes ex ignibus poenam, non dan-
credibilius dicitur, quia utique absurdum est, ibi tes ignibus vitam. Quia et iste alius modus, quo cor-
doloremaut corporis aut animi [al., animoe]defulu- poribus adhoerent spirilus, el animalia fiunt, omnino
rum:ego tamen facilius est [al., exislimo] ut ad mirus est, neé comprehendi ab homine polest, et
corpus dicam utrumque perlinere quam neutrum ; hoc ipse homo est. Dicerem quidem : sic arsuros sine
et ideo tacilum in illis divinoeScripluroe verbis ani- ullo suo corpore spirilus, sicul ardebat apud inferos
mi dolorem, quoniam consequens esse intelligilur, ille dives, quando dicçhal : Grucior in hoc flamma
cliamsi non dicalur, ut corpore sic dolente, ani- (Luc. xvi, 24) ; nisi convenienler responderï eerne--
mus quoque slerili poenilenlia crucietur. Legilur rem, talem fuisse illam flammam, quales oculi quos-
quippe et in veteribus Scripluris : Vindicta carnis levavit, et Eleazarum [al., Lazarum] vidit, qualis
impii, ignis et vermis (Eccli. vu, 19). Poluit brevius lingiia, cui humorem exiguum desideravit infundi,
dici, Vindicta impii, cur ergo diclum estcanifs impii, qualis digilus Eleazari de quo id sibi fieri postula-
nisi quia, utrumque, id esl el ignis et vermis, poena Il vil ; ubi tamen erant sine corporibus animoe.Sic ergo
eril carnis? Aut si yindiclam carnis propterea di- incorporalis et illa flamma qua exarsit, et illa guttula
cere voluit quia hoe in homine vindicabilur, quod quam poposcit, qualia sunl eliam visa dormienlium,
secundum carnem vixerit : propter hoc enim véniel sive in exstasi cernentium res incorporâtes, haben-
in morlem secundam, quam significavit Apostolus tes tamen simililudinem corporum. Nam et ipse
dicens : Si enim secundum carnem vixirilis, morie- homo cum spirilu, non corpore, sit in talibus visis,
mini (Rom. vin) ; eligat quisque quod placet, aut ila se tamen tune similem suo corpori videt, ut
ignem iribuere corpori, animo vermem : hoc proprie, discernere omnino non possit. Al vero gehenna illa,
illud non proprie [al., tropice, dei. non] ; aut utrum- quod eliam slagnum ignis et sulphuris dictum esl
que proprie corpori. Jam satis superius disputavi (Apoc. xx, 9), corporeus ignis erit, et cruciabil cor-
posse animalia etiam in ignibus vivere in ustione pora damnalorum, aut et hominum et doemonuni,so-
sine consumptioné, in dolore sine morte, per mira- lida hominum, aerea doemonum; aut tanlum hominum
culum omnipotenlissimi creatoris. ] corpora cum spiritibus, doemonesautem spirilus sine
f Et paulopost (Ibid.). [Eligat ergo unum e duobus corporibus, hoerentessumendo poenam, non imper-
quisque quod placet, uirum et vermemad corpus pro- tiendo vitam corporalibus ignibus. Unus quippe
prie an ad animam, translalo a corporalibus ad incor- G ulrisque ignis erit, sicut Verilas dixit :
poralia vocabulo, existimet perlinere, etc. Dum tamen f Idem in libro Enchiridion (cap. 92) : [Quicun-
nullo modo illa corpora talia futura esse credamus, que vero ab illa perdiiionis massa, quoefacla esl per
ut nullis ab igné aflîciantur doloribus (cap. 10). hominem primum, non liberanlur per unum Mcdiar-
llic occuri'it quoerere si non erit ignis incorporalis toreni Dei et hominum, résurgent quidem etiam ipsi
noxius, sicut est animi dolor, setl corporalis, taciu unusquisque eum sua carne (/ Tim. 11, 5), sed ut
noxius, ut eo possinl corpora cruciari ; quomodo in cum diabolo et ejus angelis punianiur. Utrunt sane
eo erit etiam poena spiriiuum malignorum? Idem ipsi cum vitiis el deformitalibus suorum corporun'
quippe ignis eril supplicio scilicet hominum atlribur resurganl, quoecunque[al., qiiicunque] in eis viliosa
tus et doemonum,dicenle Chrislo : Disceditea me, et deformia membra geslarunt, in requirendo labo-
maledicti, in ignem oeternum, quiparatus est diabolo rare quid opus esl? Neque enim fatigare nos débet
el angelis ejus (Matlh. xxv, 41). Nisi quia sunt quoe- jncerta eorum habiludo vel pulcbriludo, quorum
dam sua etiam doemonibus-corpora,sicut doclis I107 C.ritcerta elsempilerna damnalio. Nec moveàt quo-
minibus visum est, ex isïô aère crasse atque humido, modo eril iu eis co.tpusipcorruptibile, si dolere po-
'cujus impulsus vcnlo flanle sentilur. Quod genus terit, aul quomodo corruplibile, si mori pon polerit.
clementi si nihil ab igné perpeti possel, non urerel D Non est enim vera vita nisi ubi féliciter vivilur,
fervefactus in balneis. Ut enini urat, prior uriltir, nec vera incorruptio, nisi ubi salus nullo dolore
factique quod patitur. Si autem quisquam nulla ha- corrumpitur. Ubi autem infelix mori non sipitur, ut
bere corpora doemonesasseverat, non est de hac re ita dicam, mors ipsa non morilur;. et ubi dolor
aut laborandum operosa inquisilione, aut conten- perpeluus non inlerimit, sed affligit, ipsa corruptio
liosa disputatione certandum. Cur enim non dica- non finitur ; haçc in sanelis Scripluris seconda inors
mus, quamvis mi ris, lamen veris médis, eliam spiri- dicilur. Nec prima lamen, qua suum corpus a,nima
lus incorporées posse poenacorporalis ignis affligi, relinquere cogilur, nec secunda, qua poerialecorpus
si spirilus hominuni, eliamipsi profecto incprpqrei, anima relinquere non perniillitur, homini accidisset
et nunc polueninl includi corporalibus meinbris, el, si nemo peocassel.] f Salis dilucideque monsltalum
lune- poterunt corporum suorum vinculis insphibili- pst auclpritaie ; Pairumque concordia çprpora hu-
ter alligarj. Adhoerebunlergo, si eis nulla sunt cor- mana resurreciionis tempore neque oelhe.rea,neque
pora, spiritus dacmonum,imo spirilus doemones,li- aerea futura, sed carnea, quoe sempilerna iminorla-
cet incorporel, cofporeis ignibus cruciandi : non 11} Jitalc dpnala pro meriiis suis vti gloriam pereipiant
 *S35 S. PRUDENTHTRECENSIS EPISC0P1 1356
vel ignominiam. Jam porro caeteraquoeseqiiuntui A ris vinculo, ita superioribus, id est igni, cédant, ut
cum ex prioribus fruslrata alque ad riihilujmredacla ejus alimentum fieri non delrectent, mirum si ille
sint, ad hoc tanlum ppuenda videnlur, ul vo- superior ignis elemenlis infërioribus egeal, ut non-
miluum luorum nauseoe cuivis facilius innôte- nisi eorum pabulis alatur, subsistëre queat. Debueras
scant. ...'•• siquidem eodem modo de coeteris tractare, cnjus
'JOANNESSCOTUS.
unumquodque, ut subsistëre possit, indigeat. Nam
(Cap. 19, num. 4, sect. 2.) © Hinc est, inquis, hujus noslri ignis natura est, ut, exceplis miraculis,
quod diabolus post lapsum delrusûs ab oethereospatio, quidquid altigerit consumât. Cur ergo ille non côn-
ndjunclum est ei invito aereum corpus, in quo 'poenas sumil coetera elémenla, si ejus sunt alimentum?
suoe superbioe'lual, tiiiro atque ineffabili naturarum Cumquelegamus et incuncianier cérlissimum tenea-
modo peragilur; occulto tamen jusloqne judicio, ut mus conspeclu judicis Iremendi ignem accenden-
quod elémenla mundiinterse, quasi quodamnaturalis dum, quo coelumet terra, id est aer nebulosus, et
amoris vinculo, complexa inscparabililerqueconjun- terrenoe matériel superficies , transeant, nescio
cta, ordinatissimo moin appelant, veriiatemodienli- quid necesse sit illum tanta manifestatione lanloquë
6MSvertalur in . supplicium. Ignea quippe quàlitas terrore ad hoecrehovanda accendi, cum possent il-
superior naturali vi inferiorumelemenlorumqualitales " liûs oelherei, ut dicis, alimento absumi. Falsum est
in se transfundere semper appétit naturali molu quasi igitur, inlra hune ignem oetherëumciinctaambiendo
quoddam sui alimentant. Cum ergo, ut diximns, su- coarclari, atque inlra eum naturarum mirabilè perfici
pi enta omniumcorporumquàlitas, quoeest oetherea, gaudium, malarumque volunlatumineffabiletormen-
inferiores qualitales et inlra se ambiendocoarctat, el tum. Quomodo enim convenienl gaudium atque tor-
in se,prout lex naturarum sinit, commoverenondesi- mentum? Nullus quippe dum lorquelur gaudet, proe-
nat, naturarum inlra se inhabile perficil gaudium, ler illos qui sponte tormenla subeunl,- quod vel
malarum vero voluntatum inejfabile tormentum. maxime iirsanclis omnibus elucel. At cum omnes
Proinde impiorum omnium, angelorum videlicël ho- poenas corporibus amovêas, et insuper gaudium,
minumque perversorum, corpora ita sunt supplicia pulchritudinem fulgoremqueomnibus impiis, angelis
ignis oeterniperpessura, ut inlegriiale eorum.substan- alque hominibus adbibeas,"voluniatesque solas tor-
'
tioe. nullo modo perilura, eorum pulchriludine nullo mentum pâli perhibeas, quas inlentio animarum
mododefulura, eorumnaturali incolnmitale perman- infelicium de suis corporibus paliatur oerumnasnon
sura, omnibus deinde naturoe bonis ad universitalis video?Si enim gàudebunt, si omnem pulchritudinem
ornamentum mirabili ordine refulsuris, excepta bèa- habebunt eorum corpora, si refulgebunt, si gloria
titudine qua privabuntur, quoenon esl ex natura, sed C omnibus erit corporibus, et inlrinsecus iniquitale
ex gralia; superioris ignis corporel cum inferioris propria lantutnmodo damnabunlur, quoe,illisexlrin-
aeris corporibusqualilale conluclanle,naturali vi ser- secus çumulabilur poena? Si neque dolebunt.cor-
vata infelicium animarum inlentio de corporibussuis pora, neque poenam sèntient, quid eorum animabus
oeternaspaliatur oerumnas, ila videlicët ul idem ipse exlrinsecus çumulabilur poeïioe? Si nunquam ille
ignis omnibus corporibus fiai gloria quo damnandis ignis omnibus corporibus fiet gloria, sequitur ut
animabus inlrinsecus iniquitale propria, exlrinsecus nulla extrinsecus animabus cumuletur poena. Aut
çumulabilur poena. qua ralione ab eis bcaliludinèm excipis, quibus gau-
CORRECTlO. dium pulchriludineni, fulgorem gloriamque non adi-
f His tua? perversitatis exhalalionibus responsio- mis? Quoe quam sint frivola et ratio el auclorilas
nem breviler perslringendam, ex abundanli non in- patenter insinuât. Luctam vero superioris ignis cum
congruum judicavi de aereis doemonumcorporibus, corporibus aereis quam ridicule garrias, prudens
quid Patribus visum sit sufficienler eorum dictis quisque faéililale qua adverlit, evertit. Verum quo-
conjici valet. Magisquippe, ut eis visum est,substan- modo corpora semper arsnra subjungas, cum ea ni-
tia propria, quam in corporibus undëcunque conro- hil' perpeti lanla pervicacia lanlaqueimpudentia lia-
galis alqué condiclis poenas"suis mer'nis débitas ctenus exsecutus sis, minime perpendere valeo : quo
iueiil. Quod etiam sanclus Fulgentius ad Pelrum pacto eleniïn àrdebit quod et nihil patielur el omni
' •
confirmât cum dicit: pulcliriiudine, fulgore et gloria decor.îbitur. Ais
| Quosdamigilur spirilus sic Deuscreavit ut semper enim :
essent, quosdam vero, ut esse spirilus quandoque JOANNES SCOTUS.
desinerént : illos itaque desituros, qudsdam ex
aqiia, quosdam vero, quia sic. voluil Omnipotens, (Cap. 19, num. 5, sect. 4.) © Quodsi alïcui incre-
produxil ex lerra; supofiores vero spirilus nullum dibile vidëtur corpora quidem-semper arsura, et de
cum corporeis elemenlis habere fecil naturale con- ipsorum nihil periturum natura, vi'dealMuni lapident
:
sortium.] f Si igitur auciorilati lanti docloris ac- qui in Arcadia sub monte nascilur Erimanthi qui
quiescimus, neque oetherea, neque aërea angelicis cum sit ferrei nitàris taclu accensus, ab igni exstih-
spiriiibus corpora cômmodâmus. gui nequit, quem Groeci nomine vero asbeslum, id
Sane quod de eleméntortim ainicilia fabellas vani- est incxrtinguibilem memorant, ita ul et color
tatis eruclns, quasi infetiora quoequn,quodam amo^- ei proebealur ignea nalura, et. nihil minualur de
 '"
1557 DE PR.*DESTINATIONE CONTRA J.SÇOTUM. 1558
ejus substantia : videal salamandram in igne-'oi- A . res ponuntur, qui in future judicio el moeroreaniiiti,
veulent. el poenali exçruciatione lorquendi sunt, quia contra
CORRECTlO. , régulas Domini obslinala mente vixerunt. Dominus
{• Quoe cum ex beati Auguslini Iibris mutua- in ira sua •conlurbabil eos et devorabit eos ignis.
veris, vel potius compilaveris, alio penilus sensu Ordo judicii pulcherrima narralione 'describitur-r
quam ab,eo fuerant posita prolulisli : ille enim ad illos enim peccalores, qui se pro actuum suorum
hoc de. asbesio, salamandra, et monlibtis jEtnoe malignitate discruciant, ira Domini dicit esse tur-
similitudinem proposuit, ul paganorum conlra- bandos , quando audient : Ile in ignem oeternum
diclionibus exemplo lemporalium rerum mullisque (Mallh. xxni, 41;, et isla senlenlia consequentur, ut
non igriotarum occurrerel, qui negabant fieri posse perpétua flamma devorentur, nam jussiônera Domini
ul corpora igni ardèrent et consumi nullalenus pos- nulla mora subsequilur, sed mox ut decernit imple-
sent; ad hoc ergo bis el aliis exemplis eorum infi- tum est, iste lamen ignis.sic absumit ut servet, sic
delitali responsum esl, quo docerenlur impiorum serval ut cruciet, dabiturque miserisNvita morlalis
corpora illo igni et semper cremanda, et semper do- el poena servatrix. ]
lititra, sed nunquam consumenda, nunquam perilura; f Idem in psalmo XLVIII.[ Peccalores enim in iiir
videlicët ut per ea integritatem subslanlioe semper ferno positos mors oeterna dëpascit. Nam-sicut oves
mansuroe fidelissimus doclor astrueret, nec tamen lanoe suoeamissione jugiler persévérant, sic in illO;
eis crucialus doloresque perpeluos auferret, quod le semper sine imminulione subslantioe invenit quod
fîcere manifestas, qui conclusionem hujus pravitatis poena discruciel. Depascil enim a jumenlis tractum:
hoc fine déterminas. est, quoe herbas non radicilus vellunt, sëd abscidunt
JOANNES SCOTUS. ipsas potius summitates.]
(Cap. 19, n. 6, sect. 4.)© Hinc, inquiens, potest f Nec omittendum credidimus quod cùm in coele-
conjici non substantiam, neque ejus qualilates ge- ris Origeni paria sentire delegeris, in génère poena-
hennali flamma torquendas , sed sensum patienter et rum ab illo inullum diversus alnerîs. Nam ille ignem
animant reluctanlis oeterna miseria lecturos, el vermes impiorum conscieritias criminum proprio-
CORRECTlO. rum et sensit ei docuit : tu ignem hoc quarlum ele-
Ecce corisuetissima libi contrarielale miseriam metflorum dogmalizans, excepta beatitudine qua
oeternam indicis, quibus paulo ante gaudium, pul- priventur,. nullam eis poenam ullatenus vel in anima
in corpore adhibendam, eosve asseveras. Hinc
chritudinem, fulgorem gloriamque contuleras. Sed vel
de animo patiente audi set)tenliant sancli Hieronymi, 'Q sanclus Ilierbnymus conlra Rufinum sectatorem in-
brevem quidem verbis, sensu lamen et fidei veritale terpretemque Origenis scribens ilaeloquitur(Videsis
Hieron. Conlra Rufinum, lib. n, in principio) :
sublimera, qui in Epistola ad Ephesios ita hujus rei
legilur meminisse, cxponeits quod ait Apostolus : [Quod autem imprecaris fratribus, hoc est crimk
Nemo vos decipiat inanibus verbis :. propter hoecenim na|oribus tuis, oelernos ignés cum diabolo, non lam
tenit ira Dei in filios diffidentioe(Ephes. v, 6). fralres mihi.videris premere, quam diabolum suble-
[Verba, inquiens, quoedecipiunt alque supplan- vare, cum iisdem quibus homines,Chrisliani ignibus
tant, inania suât et vacua; quoevero oedificantau- puniendus sit. Ignés aulem oelernos quos. intelligere
<'ientes, plena, cumulala, cottferta. Quia igilur sunt solet Origenes, pulo quod tenon fugiat, conscien-
plerique qui dicunl non fulura pro peccatis esse tiam videlicël peccatorum, et poeniludinçmjulerna
supplicia, nec exlrinsecus adhibenda lormenla, sed cordis urentem : de qua et Isaias loqualur :.
ipsum peccatum et conscienliain delicli fulurum esse Vennis eorum non morietur, el ignis eorum non
pro poena, dum vermis in corde non morilur, el in exslinguelur (Isa. LXVI, 2i) : el ad Babyloriem
animo ignis accendilur : in similitudinem febris quoe scriplum sit : Hubes carbones ignibus, sedebis su-
lion torquet exlrinsecus oegrotantem, sed corpora per eos ; hi erunt tibi in adjulorio (Isa. XLVII,14) :
"
ipsa corripiens, punit sine cruciatuum forinsecus et in Psalmo.poenilens audiat : Quid delur libi, aut
adbibitione quod possidet; has itaque pcrsuasiones quid apponalur tibi, ad linguam dolosam : Sagitloe
et decipulas fraudulentas verba inania appellavil et poteniis aculoecum carbonibus desolatoriis (Ps. cxix,.
vacua, quoe videnlur floreniem. quemdam habere 3, 4), ut linguam dolosam : sagitloe proeceplorum
Sermonem, et blandiri peccantibus, sed dura fidu- Dei, de quibus in alio JocoProphcla dicit : Versalus
ciam Iribuunt, magis eos ferunt ad oelerua suppli- sum in miseria dum configitur mihi spiua (Ps. xxxi,
cia, quia de nullo [al., nulla re] sic irascitur Deus 4) : vulnerenl alque confodiant, et peccatorum in
quomodo si peccalor superbiat, el erectus ac rigidus. ea soliludinem faciant. Illud quoque testimonium in
non fleciaïur in fletum, nec misericordiam poslulet quo Dominus loquitur : Ignem veni millere super
"
pro delicto. ] terrain, el quam volo ul ardeat (Luc. xn, 49), sic
f Cassiodorus in psalmo xx (ycrs. 10).[Poneseo.sut inlerpretalur : Omnes cupio agere poenitenliam, et
clibanum ignis. Clibanus est coquendis panibus oenei excoquere Spirilu sanclo vilia alque peccata. Ipse
vasculideductaroiundilas, quoesuburenlibusflammis . enim sum de quo scribitur : Deus ignis consumens
ardet inlrinsecus : in qua simil.itudinemerito peccato- est (Deut. iv, 24). Non ergo grande esl hoc de dia-
 1339 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPÎ 1510
bolo dicere, quod el hominibus proeparalum esl . A non arsil ad trium puerorum supplicium, et arsil ad
Magis debueras, ut suspieionenl salulis diabolicse comburenda ligamenta [al., ligamina] vinculorurri:
declinares, dicere : Perdilio fadus es, et non eri s ila ignis gehennoe el lueebit miseris ad augmentai
in oeternum(1er. xxvn). Et ex persona Domini lo poenarum, ul videant unde dôleanl, et non lueebit
quentis ad Job de diabolo : Ecce spes ejus frustra ad consolalionem, ne videant unde gaudeant ; ittler
bitur eum, et videntibus cunclis proecipilabilur( Jo b hujus viloe el futuroe infelicilalis miserjam mulla
XL, 28) : non quasi crudelis suscitabo eum : quis discr.etioest : illic enim et miseria est propter cru-
enim resislere polerit vullui meo? Quis ante dedit cialionum dolorem [al., crucialionem dolorum], et
mihi, ut reddam ei? Omnia quoe sub coelosunt meti tenebroepropier lucis aversionem, quorum Unum in
sunt : non parcam ,ei, et verbis polenlibns, et ad depre hap vita, id est miseria est, aliud non est ; in in-
cqndymcompositis (Job XLI,.1, 2, 5).] ferno aulein utrumque est.]
-f Cassiodorus in Psalmo ix : [CogiioscelurDominaii -f Ambrosius iu Epislola prima ad Corinthios.
judicia faciens :, in operibus manuum su arum corn-- ( xv, 22): Sicut enim in Adam omnes moriun-
prehensus est peccalor. Vera niiiiis el absolula sem tur, ita el in Chrislo omnes vivificabuntur.Hoc dicit
ten lia, quoniam tune manifeste coguoseelurDominu;i quia sicut Adam peccans mortem invenit, et omnes
judicia faciens, quando peccatoribus dabil -oelerna B ex ejus origine tenuit ut dissolvantur, ita el Chrislus
crucialione lorqueri : hic enim, quia sunt eis libéra non peccans, et per hoc vinçens morlem (quia qui
scelera, relinqui creduntur forsitan impunila; sed non peccat vincit morlem, quia mors ex peccato),
ubi dies ille manifeslalionis advenerit, et thronc omnibus qui sunt ex ejus corpore acquisivil vitam,.
majeslalis,suoe Dominus salvalor insederil, tunege- id est resurreciionem. Quamvis ergo geheralem
neraliler agnosceiur operari judicia sua, quando iribuerit resurreciionem, ut sicut in Adam omnes
humanum genus, sive a sinistris, sive a dexlris ejus sive jusli sive injusli moriunlur : ila et in Chrislo
fuerit arbilrio segregatum : hoc est enini judicia omnes tam credemes quam diffîdentes resurgant
veré facere, uniuscujusque hierita sine aliqua con- (liom. v, 9, 18, etc.), Iicet ad poenam increduli,
fusione discernere. Sequitur sententioe hujus aperta tamen viyificari videnlur, quia corpora sua réci-
declaralio. Dicit enim unde cogiioscitur Dominus pient jam non morituri, sed passuri poenam in eis
vére judicia facere, scilicet quando nexuosis operibus sine fine, quod credere noluerunl.
suis peccalor aslringitur, et secundum acluum qualita- •J-Idem in eadem Ambrosius (xv, 37) : [Et quod
lem dignam recipil ullionem. Nam sensus ille omnino seminas, non- corpus quod futurum est seminas, sed
vilandus est, qui pulal peccatorem sola deliclorum nudum granum, ut puta tritici aut alicujus coelero~
suorum ïecordalione cr'uciandum. Nam si hoc tan- C rum : Deus autem illi dal corpus proul voluil [al.,
tum sufficeret, quare dicerelur : Ile in ignem oeter- vuli], et unicuique seminum proprium corpus. Si
num, qui paralus esl diabolo et angelis ejus (Multh. ergo nudum granum seminatur, et [al., ul] Deinutu
xxv, 4i). Et illud : Vermis eorum non morietur, et quodammodo elemenlorum minislerio veslitum re-
ignis eorum non exstingueliir {Isa. LXVI,24). Non surgit [al., resurgal], mulla secum habens incre-
enim hic loca tonnentorum negat peccatoribus dari, menla ulililalis huroanoe : cur non -credibile sit Dei
sed per qualitales operura suorum eos dicit esse virlulë morluum posse resurgére, meliorata tantum
torquendos. Sènliamus ergo locum peccalorum substantia, non numéro multiplicalum? (Joan. xn,
suppliciis esse proeparalum, inlelligamus exlrinsecus 25,) Quid ergo requirilur ab iufideli, quo corpore
poenale.malum, quod sceleralis legimus imminere : resurgant morlui, cum exempla proecedantad fidem
nam ul rêvera cognoscamus bealiludinem a damna- hanc melioratoe resurreciionis [al., resurreciionis
tionibus quibusdam lerminis esse riividendam, re* proedicanl fidem], non amissae substanlioe? quia*
cordemur divitem oculos sublevasse, pauperemque proprium corpus recipiet in quo creatus Adam est,
Lnzarum in sinu Abrahoe fuisse conspeclum, se juxla exempla supradicla. Non omnis caro eadem
aulem flammis jillricibus dcpulalum. Unde ordo caw, sed alia quidem hominis, alia autem pecoris,
iste veritalis -nullatenus dicerelur, si peccalores D alia caro volalilium, alia caro piscium (I Cor. v, 20).
malorum recordalio sola lorqueret : hoec sunl oc- Cum ex eadem ma?sa omnis caro sit, unde el quo-
culta filii quoe lilulus proedixil.] modo in his lanla diversilas est, ut una impensa
Isidorus (Sentent, lib. i,c. 28) : [Duplex damnalo- facerel gênera diversa? Dicant nunc sophistoemundi,
rum poena' est in gehenna quorum el mentem urit et scrulalores siderum si valent comprehendere quoe
trisliiia, el corpus flamma, juxta vicissiludinem, ut extra se sunt, cura quid inlra se sit, nesciant.
qui mente traclaverunl, quod perlicereiit corpore, Deuique omnes mundani philosophi, qui mentem
simul et animo puniantur et corpore, ignem gebennoe suam legi Dei humiliare, ul fidem ejus susciperenl,
ad aliquid lumen habere, ad aliquid non habere. : noluerunl, diversa semper et contraria asserentes,.
hoc est habere lumen ad damnationem, ut videant inanissimis dispulalionibus invicem se confuderutil;
impii unde doleant, et non habere ad consola- quia in nullo horum leslificatoe veritalis signnm
lionem, ne videant unde gaudeant. Apta fit compa- agnitiîhi est, quod ante posilum verbis comineiidarci
rait de caraino trium puerorum (Dan-, vi, 23, etc.) doctrinam, sicul et Deusdecrevil disciplinoeiioslroe;
ad cxcmpluin ignis gehenrioe; nam sicut ille ignis auoe non verbis orobalur sed virtûle, cui non pos- .
15;il DE PRJEDESTJNATIONECONTRA J. SCOTUM. 1342
sunl verba resislcre. Quémadmodum ergo ex una A ea conditione minime obsislimus asseri, qua ab
impensa diversa animantium caro esl; ita cl unius ipso eûra procedere credimus, et proedic.amus:
carnis bomines diversi erunl dignitaie in resurreclio- ulrum sane sui eliam principium dici debeat,
ne, it-tlalisunusquisqueappareat qualis fuerit meriti.] viderit quicunque talia de eo senlire velit, quoe nec
f Et pos' paululum Ambrosius (xv, 42) : Te- divina eloquia continent, neque ralio ullalenus
iricis aulem stellis, et omnium novissimis, perfido- persuade!. Unde quoniam quid omnis significatione
rttm resurrectio similis est; quia errorem secuti, senseris minime palet, incongruum de eo ullerius
stellis in errorem ducenlibus comp'arandisunt. Sicut duximus disputandum, ne de'incerlis quasi certain
dicit Judas apostolus in Epistola sua (Jud. xni). In- aliquid definire reprehensibilller judicaremur, sed
fidelilas enim non polesl clarara resurreciionem quod conlinualim adjungis :
habere; quia sicul carbo cmere suo coopertus o'b- JOANNES SCOTUS.
coecalur, ita et hi perfidia sua erroris tenebris cir-
cumdati luce carebunl. (Epil. n. 3, sect. 1.) e El ejus unam, et solam,
• veram prmdeslinalioiiemprofileor, quoe est quod ipse
EPILOGUS. est, quia lex ejus oeternaet inCommuiabilisest.
De divina proedeslhialione.
B CORRECTlO.
Epilogus porro tuus vicenario tandem conclusus
numéro confessionem tuoe fidei conlinens ab omni f Deteslabiliter exsecramur, quoniam relativum
calholicorum el secludi- ejus nunquam poterit illius esse subslanlivum : aliud
pêne sinceritale, purilate
tur. Dicendo quippe : quippe est proedeslinare, aliud esse;.hoc substantiye,
illud relative. Item dicendo :
JOANNES SCOTUS. JOANNES SCOTUS.'
(Num. 1, sect. 1.) © Quoecum ila sint, ecceunum
Deum colo. (Epil. n. 4, sect. 1.) 0 Quoe sicut neminem proe-
deslinavitad malitiam, quia bona est, ita neminem
CORREGTIO.
proedeslinavitad inlerjtum, quia vita est, el reflexim:
f Salis aperleque demonsiras te non aliter Deum sicut nulti malo proedeslinavitmalitiam, quoe inté-
colère, nisi tôt tantisque mendaciis, imo blasphe- rims est, ita nulli malo proedeslinavitinterilum, quia
îniis eum incessas, a quibus ille oranimodis noscitur malilia esl. Nulli namque Calholico licet credere
alienus, ac per hoc nec veraciler colore convince- summum bonilalem, ex qua est omne bonum, proe-
ris, quemlotphanlasiis insimulare non metuis. Quod- destinasse alicui aliquam malitiam, etsummam vilain,
que adjungis, quem unum Deum te colère falearis : Q ex qua, et in qua, et per quam, omnia vivant, alicui
JOANNES SCOTUS. proedestinasseinterilum, vel poenam : quando ne id:
(Epil. n. 2, sect. 1.) © Unum, inquiens, omnium quidem, quod se invicemperdit, perire permitlit.
principium, et sapientiam, qua sapiens esl quoecunque CORRECTlO.
anima sapiens est, et ipsum munus, quo béata sunl quoe-
beata sunt. f Venenorum tuorum purulentias efllas, quibus
cunque
CORRECTlO; impudenlissime veritati atquê auctoritali tam sa-
crarum liiterarum, quam ettrumdcm iraclatorum.
f Ampleclimur congratulantes veroecalholicoeque fidelium obslrepere nullatenus erubescis. Dicimus
fidei, quasanctoe, summoeatque individuoeTrinilalis itaque summam bonilatera, summamque vilam Deum
veriiatem, et unilatem proedicari cognoscimus; si nullum ad malitiam, id esl peccalum proedestinasse;
tamen nomine principii non aliud lalebroelui peclo- neque vel proesciendo,vel proevidendo,vel proedesti-
ris, quam orlhodoxoe fidei sanitas continent : non nando coinpulisse,aul necessitatem cuiquam ulJa-
enim elucet quorum omnium unum principium Pa- lenus inlulisse : sed peccatoribus poenam, quam lu
irern Domini noslri Jesu Chrisli dixeris, utrumnam intérims el malitioevocabulisdénotas proedestinasse,
crealuram omnium, an et Filii et Spirilus sancti, quia justum est : et peccalores meritis suppliciis,
vocabulis vor rj
quos sapienlioe,munensque appellare quia jusius est : quamvis enim poena quoelibet, vel
luisti, an etiam sui ipsius : quoniam absque ulla ex- tcmporalis, vel oeterna oequilate omnipoientissimi
ceptione dicendo omnium, nihil sequeslratum videris Judicis merentibus irrogala palienli cuique mala,
intelligi voluisse : nam omnium creaturarum non vel malilia videatur, quia tamen a summo bono, et
solum Palrem, nec solum Filium, neque solum summe juslo est, profecto el jusla, et bona est :
Spiritum sanctum, sed simul Patrem et Filium et porro quod adrieclis : '
Spiritum sanctum in tribus perspnis, unaque essen-
tia, majeslale, polestate, voluntale, incommutabiliT JOANNES SCOTUS,
taie, oelernitale unum solum, et verum Deum auclo- (Epil. n. 5, n. 2.) 0 Proinde cum qudio proedica-
rem conditoremque, ac psr hoc unum principium tares luos,o bealissima Veritas, vita omnium cont-
fide infaligabili atque iramutabili confitemur. Pa- munis, dicenles te proedestinasseimpios ad inten-
trem vero Filii principium eo modo dicimus non tion,, aut interilum imp'ris,continuayideovie.proedesti-
abnui quo Filii genilorem, non crealuroe çondi- nasse, id est, ante soecula définisse intr.a leges tuas
lorem falemur. Spirilus eliam sancli principium incommutabilescerliun numerum eorum, qui in sua
 15J5 . S. PRUDENTIITRECENS1SEPISCOPI 1314
impielate(quam nunquam,et nusqûam proedeslinasli)Jk tur, qui" mittunlur in caminum ignis, quo paeto re-
inlerituri esscnt, quod alio modo dici potest. Proe- linqui a se ipsis puniri dicendi sunt, cum ad hoec
deslinastijDomine, in tua proescienlia,quoefalti mu- omnia inviti, nolenlesque ab aliis perlrahantur.
tarique non polett, numerumillorum-qui suoe inipie- Dicimus itaque a Deo secundum Scripturas ejus
• tatis et poenam,et interilum proeparaiuri esseht, non mala, id eslTpoenas,atquë supplicia, ne cum Colu-
in eis quod fecisti punilurus, sed in eis, quod non lianis hoereticisdamhemur, qui dicenies Deum non
fecisti, puniri reliclurus. facere mala contra illud quod scriplum est : Ego
Dominuscreans mala (Isa. XLV,7), ab Ecçlesia dam-
CORRECTlO. , nali atque expulsi surit. Rursum dicimus a Deo
f Non minus impium quam faluum judicatur : secundutriScripturas ejus non esse mala, id est pec-
non enim proediçalores veritalis dicuni, quod eos cata vel malas naluras, ne cum Flbrimânis boere-
dicere confingis, sed dicunt veraciler el fideliler iicis ab Ecclesioeimilale pellamur. Qui a contrario
Deum, sicul supplicium peccaloribus, ita peccalores dixerunl Deum créasse malà, contra id quod scri-
uppliciis destinasse : quoniam juslilioe illius indu- plum est, Fecit Deusomnia bona (Gen. i, 31): punit
titanler compelit, quod.et verax Scriplura clamât :, igilur Deus quod fecil, id esl naturam angelicam, et
Quia tu reddes, inquiens, unictdque secundum opéra B buriianam qiioepeccavit, non relinquil puniri in eis
tua (Mollit, xvi, 27), non dixit, tu reddi permutes, quod ipse non-fecil, id esl malam solummodovolun
aut puniri a seipsis seipsos relinques, sed tu reddes . lalem quoe sicut natura non est, ila per se poenam
uhicuiquesecundum opéra suai Ipse- itaque puhiet, senlire non polest : sed merito"poenam natura sen-
qui reddet, non qui recipiel, qui eliam se in judicio liei, quoeperperam voluit, ac fecil. Accédât Doclor
dieturum impiis testatur : Ile, maledicti, in ignem genliura in fide et verilale, et lias tuoeperversitalis
oeternum, qui paralus est diabolo et angelis ejus ineplias aposlolica auctorilate delruncet, qui cum
(Mallh. xxv, 41) : non dicit relinquam vos, ut.a de hac difficillima imo indissolubili quoeslionefor-
vobis ipsis paliamini, quod proeparastis,sed judi- lissime dispularel, adjunxit: O homo, tu quis es, qui
ciaria severilale, et irrevocabili polesiate : Ile in respondeas Deo? Nunquid dicit figmentumei qui se
ignem oeternum: nec dicit, quem'proeparavit, vel fthxit': Quare-fne-sicfecisli? An nonhabet polcstalem
pra;parat sibidiabolus, et angeli ejus; sed, Qui pa- figulus luti ex eadem massa aliud vas facere'ih hono-
ralus esl diabolo, et angelisejus. Si quoerisa quo pa- rent, aliud veroin conlumeliam?(Rom. îx, 20, etc.)
'
ralus, audi Isaiam prophelam tcrribiliter inlonan- Quid sibi vult proposila figuli simililudo facienlis
lem : Parafa est enimab heri a rege Tophel; parata ex eadenimassa aliud vas in honorent, aliud in con-
et dilalala (ha. xxx, 55). Tophet siquidem gehen- " tumeliam,nisi ul hin.c oslendatur bonilas Dei, atque
nam, regem vero Deum, his verbis propheticis de- juslilia facienlis quosdam gratuita misericordia in
signatum nullo obsistente sanclus Hieronymus ex- gloriam, alios juslilia inflexibiliin ignomiitiamsera-
planat : et licel recte dici soleat quemque peccato- pitemam? Ne clenim hue illucque more lymphalico
rem proeparare sibi mortem, vel poenam, quam pec- disiïahamur, et alia in verbis illius, quant ipse dixe-
cando comparare consuevil, tamen qui nunquam ral effingamus: non ait relinquere, vel sinere, sed,
mori, nunquam lormgnla pati vellet, nequaquam ea propulso tolius ambiguilalis nubilp, facere. Veniat
sibi ipse vult facere, vel ingerere recle diciiur, ad et coaposlolus ejus Peirus, et pari, sentenlia tuam
quoenimirum ducalur ac pertrahalur invilus : di- proturbet insaniam, qui cum diceret : Novii. Domi-
ceiile Pr.opheia ad Deum : Tu vero, Deus, deduces nus pios et de lentationeeripere : subjunxit : Impios
eos in puteum interitus (Ps. LIV,,2i). Nisi forle el tero igni in judicio reservare(II Petr. n, 9). Ecce
hic eadem insulsilale diclurus es, deduces pro de- prôpugnaior fortissimus viclorqiie fidelissimusnon
duci permiltes posilum, quod e vestigio judex dixit : novit impios relinquere igni perpétue in ju-
districlus everlil, qui diclurum se tempore messis dicio cruciàndos, sed reservare.
suis messoribusproedixit; Ite, colligilezizania, et li- n Properet quoque heatus Judas apostolus, el pati-
gote ea in fasciculos ad comburendum,et mitlite eos lem suis coapéslolis in le ferai senlenliam, qui in
in caminum ignis : ibi erit flelus el slridor dentium Epistola sua ila de te luisque similibus profalur
{Mallh. xm, 29, etc.). Angelorum quippe sancto- (Jud. 3 seq.) : Necessehabui wribere vobis,depre-
ruin id erit officii, ul omnes impios senlentia jttdi- cans supércerlârisemel iraditoesanclis fidei : subin-
cis accepta pro qualilale facinorum disciiminaios, troierunt enim quidam hommes, qui olim proescripli
atque conjunclos flammis ultricibus raillant, tara sunt in hocjudicium impii, Dei noslri graliam trans-
videlicël hommes, quam diabolura, et angelos ejus, ferenles in luxuriam, el solum dominalorcmel Deum
de quo Dominus ad Job loquilur (Job XE, 28) : Et noslrumJesum Christum lieganlcs.' Commonere au-
videntibuscunclisproecipilabitur,a quo quoeso, nisi ïeni vos volo, scienles semel omnia, quoniamJésus
districlione proecipienlisjudicis, et obseculione an- populuinde terra jEgypli satvans, secundoeos qui
gelicoeservilulis? quo vero, nisi In ignem oeternum iioh crediderùniperdidit ; angelos vero, qui non.ser-
qui ei paralus est ab origine mundi. Sicul enini vavërunlsuum principalum, sed dereliqnerunt suum
justis regnum, ila injustis et impiis ignis paralus est doniieiliuin, in judicium imigni Dei vinciilis aiternis
ab origine mundi. Qui igitur colligunliuy qui ligan- sub caligincfeïcrvavil: sicul Sodoma, et Gomorrha,
 1345 DE PUiEDESTINATlONECONTRAJ. SCOTUM. 1316
et finitimoechitales simili modo exfornicaloe,el ab- A des censeat orthodoxa. Si itaque causandus est Deus
euntes post carnem altérant facioe sunl exemplum: secundum le, tuiqtie complices,quod proedeslinave-
ignis oelerni poenam sustinentes. Audis proescriplos, ril impios poenis, poenasque impiis : consequenter
el negas proedeslinatos. Audis Sodomitas exemplum causandus est, quare non credentesjam judicaverit,
ignis oeterni, et dicis a se puniendos relinqui ? Non jamque damnaveril : quod si blaspbetnum alque
enim Sodomiloe seipsos punierunt, aut a seipsis impium est, restât ut sincerilas Catholicoefidei tan-
puniri relicti sunt, sed nefarie vivendo meruerunt torum judiciorum imperscrutabili abysso humillime,
flammeis atque sulphureis imbribus coelilusinfluen- fidelissimeque substrata, nequaquam de supernis
tibus concremari : sic ergo et tarlaro trusi igné ad dispositionibus causelur, verum cum Apostolo ex-
hoc faclo et proeparatosine dubio comburenlur. clame! : O aliitudo diviliarum sapienlioeet scienlioe
Videamus eliam quanta leipsum luis asserlioni- Dei ! quam inscrutabiliasunt judicia ejiis, et investi*
bus corilrarietate impugnes. Nam tu ipse mullo ante gabilesvioeejus ! Quis enim cognovilsensum Domini,
dixeras, propterea proedeslinalum vel proeparalum aut quis consiliarins ejus fuit, aut quis prior dédit
illum ignem diabolo dici, quoniam in eo fuerat or- Mi, et relribuelurei : quoniam ex ipso, el per ipsum,
dinandus cum omnibus suoemal'ttioeconsorlibns pu- et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in soeculasoeculorum:
niendus, et quémadmodum idem ignis bonus pro- B Amen(Rom. xi, 35-36); audialque terribililer inten-
fecto, quoniam a bono factus non aliam ob câusam lantem : Noli altum sapere, sed tinte (Rom.xi, 20) ;
malum dicalur, nisi quod jn eo mali ordinalissmie et prophetam salubriler raonitanlem : Altiora te ne
disponanlur : ita eliam poena non incongrue asse- quoesieris,el profundiora le ne scrutatus fueris (Eccle.
ritur, quoniam idem mali in eodem criminibus suis ni, 22). Unde et Psahnisla lestatur, Terribilis in
libidinose commissis, laboriose, miserabililerque consiliis super filios hominum (Psal. LXV,5) ; et ite-
crucianlur. Aut igitur falsum est a Deo illum ignem, rum, judicia tua abyssusmulla (Psal. xxxv, 7). Tanto
qui poena est reproborum, factum, et verum erit ergo, ut ait bealus Gregorius, necesseest ut quis-
quod ais : a Deo nec proedeslinatam, nec proepara- que in huntilitate se déprimât, quanto et si sit ele-
lam poenam; aut certe, si verum est a Deo factum, clus ignorât.
le quoque adnilenle et proepàratum': procul dubio Quid sane adjumenli conférai as'serlionibus luis
falsum erit à Deo nec poenam, nec supp'icium desti- explanalio,quâ dicis (Epilog. num. 6, sect. 2), Deum
nalum, vël proepàratum. Evidenter quippe ipse illius prédestinasse, id est, anle soeculadefinisse certumnu-
conditor alque irrogalor se tanto anle diclurum merum eorum, qui in sua impielale inieriluri essent.
proedixit : Ile in ignem oeternum, qui paralus esl Minime video, quam refragantem eis polius, non
diabolo et angelis ejus'(Matlh. xxv, 41); qui igitur G ignore. Quid estproedestinasse,id est définissenume-
secundum aposlolos suos : Potest ex eadem massa rum periturorum, nisi perituros proedestinasse,id est
aliud vas facere in honorem,aliud veroincontumeliam définisse. Si ergo proedeslinavit,id est definivit nu-
(Rom. ix, 21), novitque pios de leiiiatione eripere, merum periturorum, proescivilutique perituros : quid
impiosvero igni cruciandos reservare (1 Pctr. n, 9) , autempejus autperniciosius creaturisraliorialibus di-
ipse nimirum sua irrevocabili sentenlia poenis a se ci potest, quam perire? Qui ergo proescivilperituros,
faclis,'proedeslinâlis,proeparatis,proeordinatis,atque malum ulique proescivil: malum est enim et omni
dispositis torquendos reprobos proescienliainenarra- malo deterius perire. Si, inquam, proedeslinavit, id
bili proedamnavitac judiçavit eliam anteqiiam conde- est, definivit quoi'essent perituri, nullo reluclanle
ret; qui solus proescirepotuit, qualis quisque fulurus, malosmalumqueproedeslinavit,id est definivit,et ubi
et quo fine vitam esset feneahi terminalurus. Ipse si- est astructio tua, qua tahlopcre nisus es aflïrmare;
quidem de quibusdam eorura dixit : Qui enim non Deum nec proescisse,nec proedestinassemalum, quod
crédit, jam judicalus esl (Joan. m, 18), nec dixit ju- estpoena,alque supplicium: nunquamenim proedesti-
dicabilur, quod tamen certissimefulurum credirnus; nare, id est definire posset certum numérùm peri-
modo superius satis adnotalo, sed judicalus est, . turorum, nisi proescisset perituros. Malum igitur
"
quando, qùoeso,nisi anlequam factus? Si ergo jam proescivit,quia perire incunclanter malum est.
judicalusest, qui non crédit, id esl damnatus, quare Quodqué adneclis (Epilog. num. 7, sect. 2) iden-
nonproedesthiatus, vel proeparatuseademdivinoeoequi- lidem alio modo dici posse, proedestinasse Deum
talis régula ad poenam verissime dicatur : siquiden» numerum illorum qui suoeimpielatis et poenam, et
qui tanto anle in proescientiasua poluil judicare al- inlerilum proeparaluri essent, non in eis quod ipse
que damnâre, ulique poluil proedeslinareeidem dam-' fecerat punilurus ; sed in eis quod non fecerat pu-
nalioni, ac proeparare : niri relicturus : verum quidem est impios sibi et
Porro si proponamus Deum dicentem : Se facere poenamet interilum peccando, id est impie vivendo
mala, el creare tenebras (Isa. XLI,7), teqiie id ne- proeparare; sed non minus verum est a Deo illis
gantem imo inficiantem,, quicuhque sano cerebro eamdem poenam juslissime proeparaïam. Nam quod
fueril, Deo polius, quam libi credulilalis assensum illi sibi proeparântnequiter vivendo, lioc eis Deus
humillimus adhibebit : proeserlim cum nihil aliud proeparat oequissimejudicando, el juslissime repen-
de Deiproedeslinationibus, quam de ejus judiciis dèndo. Scriptum est enim : Quia tu reddes unkui-
•uslissimis perindeque inevitabilibus senliendum fi- quejuxta opéra sua (Rom. n, 6). At p.usqitërmscri-
 1317 S. PRUDENTll TRECENSIS EPISCOPI 1518
plum est : reddet sibi unusquisque juxta opéra sua. A utrumque, id est et corpus et animam, perdendum
. liera scriplum est : Omnes enim nos manifestari censuil in gehenna, nimirum quod in eis ipse fecil
oportel ante tribunal Dei, ul recipial unusquisque sese perdilurum, id est puniturum salis aperteque
propria corporis,prout gessit, sivebonum,sive malum declaravit. Relinqui a Deo, malum indubilanler est :
(Il Cor. v, 10). Sed nusquam scriplum est : Dabit si ergo secundum te proedeslinavitDeus, quos relin-
sibi unusquisque propria corporis, prout gessit, sive queret perituros, malum omnino proedestinavit, nec
bonum, sive malum : qui enim recipit, procul dubio jam poterit slare tua definitio dicentis : Deum mala
alio retribuente recipil, quod merelur non sibi tri- proedestinasse. Quid enim pejus dici potest, quam
1 huit, quod ex se habere non poluil. Quis vero se^ relinqui a Deo ? Unde et ipse per Psalmistam dicil :
ipsum punire ullalenus vellel, quin punienlis inevi- Et dimisit. eos secundum desideria cordis eorum;
labilem necessilalem fugerel, si valeret? Eni'mvero lbunl in adinvenlionibus suis (Psal. LXXX, 15). Hinc
nullus est, qui seipsum punire velit eliam lempo- eliam oral quisque dévolus cum Psalmisla dicensad
rali morte, nedum oeterna gebçnnoe cruciatione. Deum : Ne derelinquas me, Domine Deus meus, ne
Nam elsi legamus quosdam sibi manus, vel laquco, discesserisa me (Psal. m, 22). Si igitur relinquere
vel ferro, vel veneno, vel proecipilio, vel submer- Dei malum est, et deterius omni malo, et hoc ipsum
. sione morlem consciscendo injecisse, plures eliàm B Deus proedeslinavit ut relinqueret, el malum ei poe-
pbilosophorum id appelisse: uiide etepistoloenobilis- nam pessimain ulique proedeslinavitvel proefinivil.
simi secundum suos Senecoein hujusce laudes elo- Vide saltem nunc quid haclenus tua eflecerit dispu-
quenlissime perorare noscunlur : fides lamen, et ta lio versipellis. Deindeinfers :
religio Chrisliana summoeimpielatis députât, si quis JOANNES SCOTUS.
manus sibi violenter inférai, roagnaque sit glorioe (Epilog. num. 9, sect. 2.) e Hoec est fides mea, o
sanclos pâli hilariter, morlem sibi pro nomine Do- oeterna lux mentium,de tua proedestinalionequoetu es.
mini noslri Jesu Chrisli allatam, non sponle subire di- CORRECTlO.
latant. Undeet proeceptumipsiusacceperant dicenles: -j-Imo est infidelilas tua de Dei proedestinalione,
Si vos persecuti fucrint incivitateista,fugilein aliam quoenon ipse est : multa etenim de Deo relative proe-
(Matth. x, 23) : neque. enim ipse Dominus Jésus, dicanlur, quoe certum est Deum facere, quoe tamen
seipsum punivit, alque interfecil, qui peccalum non ipse non est. Scriptum est quippe : Tentavit Deus
fecit, el in cujus ore dolus inventus non est (I Petr. Abraham (Gen. xxn, 1), et rursum tenlaturus Do-
n, 22) : sed utique sponte subiit, ac pertulit illalam minus Deus vester : et ipse Dominus loquitur : Ego
ab hostibus passionem. Quid tanta beatorum mar- Dominus seduxi prophelamillum (Ezech. xiv, 9) ; et
tyrum multiludo?Dicendinesunl semetipsospunisse, Psalmisla de illo : Perdes omnesqui loquuntur men-
qui persecuioribus tôt eis tormentorum gênera in- dacium (Psal. v, H). Item : Convertitcor eorum, ut
vehentibus non solum reluclati non sunt, verum odirent populum ejus, ut dolum facerenl in se'rvos
etiam fide interrita succumbere maluerunt? quod ejus (Psal. civ, 25). Item : Et errare fecil eosin invio,
si in hac vila absurdissimum pulari certum est, et non in via (Psal. evi, 40). Et alius propheta ad
quanto minus credendum est punire se quemquam, eum : Excoecacor- populi hujus, el aures ejus ag-
ubi locus effugiendi nullus datur? Fatendum est grava (Isa. vi, 10). Et Apostolus : Tradidit illos
igitur Deumillic nullos a se ipsis puniendos relin- Deus in reprobum sensum, el tradidit illos Deus in
quere, sed ipsum eis ineflugibilijuslilia retribuere, passiones ignominioe(Rom. i, 28 seq.) , etc., et
quod merenlur, qui dixit : Nolile limere eos qui multa alia, quoe nunc perseqni, et longum est et
occidunt corpus, animantautem non possuntoccidere: non necessarium judicatur. Ideoneerunt hoecomnia,
sed polius eum timete, qui potest animam et corpus quoe proemisimus, et simiiia Dei substantia, ul dica-
p.erderein gehennam (Matth. x-,28). Non dixit re- tur Deus esse tentalio, seduclio, perdilio, conversio
linquere, ut se perdat : sed qui potest animam, et in malum, error, excoecalio, aggravalio, tradilio,
corpus perdere, qui etiam dixit ; Ego oçcidam : Non occisip, et alia innumera, quoepassimin divinis elo-
occidi a seipsis permitlam. Et ego vivere faciam : quiis de Dei juslilia veraciter el fideliler proedican-
non a seipsis vivere reliuquam : percutiam, non per^ lur? Quibus omnibus nullalenus ejus subslahliam
cuti a seipsis reliuquam. El ego sanabo, non a seipsis demonstrari nullus nisi menle captus ignorât. Fal-
sanari reliuquam. Et hoc quare ? audi quare? Et non sum esl igilur Dei substantiam esse ejus proedeslina-
est, qui de manu mea possit eruere (Deut. xxxn, 59). lionem, sed ila eam de illo relative proedicari,
• Et ilem : Mea.est ultio, et ego rétribuant in tempore quémadmodum creationem, operationem, factum,
(Dent, xxxn, 35). Et iterum : Mihi vindicta, ego ordinalioneni, dispositionem,dispensationem,gubér-
relribuam, dicit Dominus (Rom. xn, 29). nalionem, et plura simiiia, quibus illius ontnipo-
Jam vero quod aïs (Epilog. num. 8, sect. 2) non in tentia, vel bonitas, vel oequilas, vel judicia per-
eis puniturum Deum quod ipse fecerit, sed in eis docenlur. Tandem qpasi victor;subdilorum contri-
puniri relicturum, quod ipse non fecerit, per omnia tione gratulabundus elDas virus pesliferoe exhala-
falsum esse convincitur. Corpus enim el animam tionis, dicens :
ipse fecil : quorum dum corpus ab hominibus périrai JOANNES SCOTUS.
posse, non aulem et animam dixit, a se vero (Epilog. num. 10, secl. 5.) e Ac per hoc cum
 1349 DE PRJEDEST1NAÏ10NËCONTRA J. SCOTUM. 1350
omnibus orthodoxis fidelibus analhcinatizo eos qui A rum , qui judicia sua sese proestituto tempo,veerga
dicunt duas proedestinalionesesse, aut unam geminam, probûs el reprobos inevitabili dispositione proede-
Oui bipartitam, aut duplam : si enim duoe sunt, non slinavit : imo quod nobis vel per tempora, vel in fine
est ûna diviiia substantia : si gemina, non est mdi- lemporum fulurum proeviderat, antequam conderet,
vidua, si bipartita, non est simplex, sed partibus com- slatuit, inlemporaliter judicavitatque definivit.Quid-
posila ; si dupla esl, complicala est ; quod si prohibe- quid enim de Déi judiciis propheloe apostolorumqùe
mur divinam unilalem dicere Iriplam, qua demèntia successores, vel voce pronuntiaverunt, vel litteris
audet.hoerelicus eam asserere duplam ? Tali igilur mandaverunt, nonnisi ipso inspirante, docenle ac
monstruoso,venenoso, mortifero dogmate a cordibus jubente locuti sunt. Ac per hoc quidquid in eos ana-
nostris radicilus exploso, credamus unam oeternam thematis ingeritur, indubilanter in injuriam in eis
proedestinalionemDei Deum esse, et non nisi in his et per eos loquenlis refertur : qui quam de Dei proe-
quoe sunt esse, ad ea vero quoe non sunt nullo destinalione concordiler senserint, unanimifer proe-
modo perlinere. dicarint, quoniam jam salis superque quantum visum
CORRECTlO. est demooslravimus, nunc repetere supersedimus.
-J- Quis dabit, inquit propheta, capiti meo aquam, (Epil. 3, num. 11, sect, 5.) Cum"quibus omnibusne-
et oculis meis fontem lacrymurum, el plorabo vul- B quaquam metiiimus dicere proedestinalionem gemi-
tteratosfiliospopuli mei? (Jer. ix, l.)El ipse Dominus nani, nec eam pluraliter enunliare formidamus,
;përituram videns impiamcivitatem,flensquesuper eam approbantes argumenlationem tuam qua dicis : Si
dixit : Quia si cognovissesetlu (Luc. xix, 41) ; subau- enim duoesunt, nônestuna divina substantia : verum
dilur fleres. Quoeduo testimonia mihi tibique conve- est quippe non esse proedeslinationemdivinam sub-
tiire, si pia mente adverteres, proecaveres, quoniam slantiam, sed ejus disposilionem, ordinationem atque
nec mihi salis tuam deflendi miseriam copia inest, judicia. Similiter : Si gemina est, inquis, non est
nec libi effugiendi ingruentis intérims proecipilium individua; si bipartita, non est simplex; si dupla est,
•çautela subest. Cui cum minime suffecerit lanlis in complicata est. Quod si prohibemur divinam itnita-
Deum blasphemiis prorupisse, analhemandos a ejus tem dicere triplam, qua demèntia audet hoereiicus
electos cum ipso in oeterna beaiitudine glorianles, eam asserere duplam? Licet Dei proedestinalionon
imo ipsum omnium Deum et Dominum impudenlis- signifieet ejus substantiam; non enim esse, seddis-
•simapervicacia pervicacissimaque impudentia, cum ponere monstral : disponere autem, sicut proedesli-
heslia quoede abysso ascendere scribitur, os aperire nare, ad créaluras ejus relative dicitur; quémad-
blas'phemissimum nullalenus formidastî. Verum ut modum tamen in primis hujus operis parlibus, lar-
coetera facilius omnibus viribus effelentur, prima in- J gienle Domino , dictum est; multa de Deo esseniia-
sanioe falsitas denotelur. Ideoque falsissimum esse liter proedicanlur, quoe pluraliter efferri unitas illius
non dubilatur, quod lecum omnibus orthodoxis fide- essenlioe non proejudicat. Quibus, ne fâslidii gralia
libus analhematizare blasphémas. Nullus quippe or- repetantur, omissis, unum libi ex Evangelioproferi-
Ihodoxorum fidelium in tua scila coneedit, nullus mus, quod coelerorumcônfirmationi non obsit. Domi-
tuis impiélalibus indulget, nullus luis insaniis ac- nus condilor universilalis atque disposilor dicit : Ego
quiescit. sum resurrectio et vita (Joan. xi, 25), cumque re-
Sed mirum valde est quod homo analhematus an- surreciionem tanta evidentia intimaverit, alibi la-
tequam nalus in quemquam analbenta ferre proe- men in eodem Evangelio ait : Nolile mirari hoc,
sumpserit : nimirum de illorum te numéro esse de- quia veiiit hora qua omnes qui in monumentis sunt,
monslras, qui posuerunl in coelo[al., in coelum]os audient vocem ejus; et procèdent, qui bona fe-
suum, et quorumlinguatransivil in terram (Psal, LXXII, ccrunt, in resurreciionem vitoe; qui vero mala, in
9). Necessarioque perpendendum censeo, in quos resurreciionem judicii (Joan. v, 28). Secundum
-anathema tanta impietale prolnleris : nempe iri pa- hoec Domini testimonia, et Patres exponunt, et
çam Innocenlium, Zosimum, Bonifacium, Sixtuni, verilas edocet, duas esse resurrectiones, unam
Leonem, Coelestinum, Gregorium, omnesque tam sanctorum, alteram impiorum, quas Dominus vitoe
Romanoeurbis pontifices quam sequenlium ordinum atque judicii nuneupavil : judicium aulem hoc loco
gradus et populos : in Ambrosium episcopura cum pro damnatione positum Patres intelligunt. Et veluli
omnibus Italis; in Augustinum, Primasium , Fulgen- alia est resurrectio animoe, qua relictis viliis per
tiumque episcopos cum omnibus Africanis; in Hie- Dei graliam virtulibus vivere incipit, de qua idem
ronymum presbyterum cum omnibus Orientalibus Dominus dicit : Amen, amen dico vobis, quia venit
el Groecis';,in Prosperum et Hilarium cum omnibus hora, et nunc est, quando mortui audient vocem Fi-
Gallis; in Isidorum, cum omnibus fidelibus Hispa- lii Dei, el qui audierint vivent (Ibid., vers. 25) ; au-
nis; in Cassiodorum quoque cum his omnibus; in dient, id est obaudient atquè obsequentur : et alia
Bedam presbyterum cum omnibus Anglis atque Bri- est resurrectio corporum, de qua quod proemisimus
tannis; in Bonifacium episcopum cum omnibus Ger- itidem loquitur, quia venit hora, quando hi qui in'
nianis; in ipsos insuper apostolos prophetasque : el monumentissunt, audient vocem ejus ; el procèdent,
quod his omnibus majus est, in ipsum Deum deo- qui bona egerunt, in resurreciionem vitoe; qui vero
a Hoc verbo soepiususus est D. Augustinus, epistola 95 adlnnocenlium, de Gralia, c. 2-.
1551 S. PRuDENTll TRECENSIS EPISCCPI 1583
mala, in resurreciionemjudicii. lia alia est resur- A se ipso ?. Quo judice illis regnum , islis relribuitur
rectio. qua justi beatiludinem càpient sempilemam , • ignis supplicium.
et alia qua injusli miltentur in supplicium sempi- Hoecest nosira fides : quia hoecest vera prophe-
ternum-non quo diyer.so tempore fiant, sed quo tica, aposlolica, orlhodoxa atque calholica fides.
diverso fomite gestiant; Hanc resurreciionis diversi- Poteram quidem et ipse tibi dicere anathema, nisi
latem angélus quoque Danieli propheloe denunlians, exspèciarem, et mallera, et optarem lui -correctio-
iticoirimendat : El. mu.lli de his qui dormiunt in nem quam perditionem. Prôinde nondum in te se-
terroe pulvére, evigilabunt, alii in vitam oeternam, et. veritatemanathemalisjaculor, quoniam hortor, mo-
alii in opprobriuin, ul videant semper (Dan. xn ,2). neo, el tolis cordis affectibus rogo, ut respectu su-
Quid vero sacraiius, dulcius desiderabiliusque in pernoe gralioe resipiscas, et a tam lethali velerno
religione Chrisliana vocabulo potest dici resurre- tandeni evigiles; et quid Chrisliana purilas sentiat,
ciionis. El tamen tanla diversitate profertur, ut de exquiras benevolus, humilis appréhendas, mitis ac-
ea dubilare solius démentis sit. Ipse igilur qui se quiesças , mansuetus secteris, dévolus leneas, et fi-
resurreciionis noinine designavit, eamque prirnus in delis in omnibus exsequaris. ,
oeternum victurus, propria resurgendo virlule in se Relinque quadruvium vanilatis, quod sequens ex-
victor mortis exhibuil, hoc ante soeculase facturant g lorris vioefactus es veritatis, Quanto melius, quan-
proedestinavit, - id est disposuit, quod in resurre- loque salubrius ageres, si uni veroe sempiternoeque
ciionis verilate et diversitale et se faciendum proesci- vioe innitens, quadriga illius humilis vehi, quam
vit el post facturum eduxit. Quia videlicët ipso au-, quadruvii lui inflatus lypho raptum ire in diversa
clore acjùdice résurgent, qui bona fecerunt, in re- diligeres! Quadriga hujus vioesunl quatuor Evange-
surreciionem vitoe; qui vero mala, in resurreciionem lia, uno paradisi fonte mananlia, quibus nobis via
judicii. Hoc se faciurum proedeslinavit, qui hoc se panditur salularis. Quadriga hujus vioequatuor sunt
facturerai proenovil, misericordiam videlicët alque virlules, prudentia, temperaiitia , forliludo, jusli-
judicium, quibus omnis rationalis creaturoe disposi- lia , quibus omnis morum probitas venustatur. Qua-
lio comprehendilur, nec extra valet quippiam repe- driga hujus vioesunt quatuor divinorum eloquiorum
riri. . species historica, ethica, allegorica, anagogica,
Et quémadmodum disposiliones, ordinaliones, dis- quibus ad omnem sacrarum Iitlerarum intellectum,
pensationes, gubernaliones adminislralionesque di- illuminante gralia ejus, inducimur : quoesi humili-
vina; nequaquam ejus essentiam, sed effectum cla- ler fidelilerque sectari studuisses, nunquam in tanta
milanles,pluraliter eûerunlur : sic ineunclanter proe- errorum atque ahominalionum, imo blaspheniiarum
destinaliones ipsius liberrima pluraliiate censenlur : C proecipilia incidisses. Verum dum quadruvio vari-.
quas sicul ais in his, et nos dicimus, quoe sunt, id coso tanla perlinacia inhoesisti, nequaquam elogium
esl in misericordia et judicio, in gloria et ignominia, libri Ecclesiaslici evadere yaluisli, quo dicilur :.Qi«
id est vila oelerna, et igné oelerno, quoea Deo esse sophisliceloquitur, odibilis.est, omni re defiaudabi-
calholicorum ambigit nemo : ad ea vero quoe non lur. Non: enim data esl Mi a Dominogralia. Omni
sunt perlinere Dei proedestinaliones, quis nisi qui enim sapientia defraudalus est (Eccli. xxxvn, 25). Et
non est, arbilrelur? Non enim proedestinatur alque illud : In multiloquio non e/j'ugiespeccalum (ProVj
disponitur, quod nequaquam est : est aulem vila x, 19). Quibus si expediri desideras, humililali su-
oelerna, est et ignis oeternus; illa ad gloriam , isle bliraissimoeCrucifixi supplex prosternere, ut cum
ad poenam; illa ad regnum, isle ad tormentum. Ad Apostolo dicere valeas : Nihil jndicavi me scire inter
hoec proedestinaliones Dei perlinere dicimus, quia vos nisi Christum Jesum , et hune crucifixion (I Cor.
esse èa nullatenus dubilamus. Proedeslinavitigitur n, 2). El item : JlfiTriaulem absil gloriari nisi in
Deus vitam oeleruam bonis, proedeslinavit ignem cruce Domini noslri Jesu Christi, per quem mihi
oelernum malis, proedeslinavit vitam oeternam piis,: mundus crûcifixus est, et ego mundo (Gai. vi, 14).
proedeslinavit poenam ignis oelerni impiis. Unde et His in nominëet adjulorio Dei, pro captu et viribus
se diclurum in examine ullimo proedixit islis : lie " meoe pusillilalis, magis dévote quam docte, tuoe
in ignem oeternum, qui paralus est diabolo et angelis quoque correclionis, frater Joahnes, gralia exaralis,
ejus; illis : Vènite, benedicli Palris mei, percipile libel quam hreviler quamque . succincte capitulatim
regnum quod vobis paralum esl ab origine mundi singiila adnotare, qtio legentis audientisve intenlio
(Mallh. XLI, 54). Et regnum paralum dixil et ignem lecla velaudila niemorioetenaciusvalealcommendare,
paralum adoequenon tacuil. A quo, quoeso, nisi a

RECAPITULATÏO TOTIU'S OPERIS.

BEF.I, CAP.1 T. ET SËCT.la. T Respondemits : Née illud quadruvium ', nec ullas
0 Dicis : Qûàdruvio régùldrùm'quatuor tolius phi- mundanoesapienlioe species ad omnem quoeslionem
losophioeomnem quoeslionenisolvi. dissolvendam suiïicere absque gralia Dei, et fide quoe
.?.Yide Cellolium in Golléscalcho, pag. 133.
1353 DE PR^EDEST. CONTRAJ, SCOTUM. — RECAP1TULATI0. 1354

per dileclionemoperatur, ac veraci studio, et san- ;A DEF.VIII, CAP.2, SECT.2; 0AP.-5, SECT.1.
clarum scientia Scriplurarum. © Dicis : Quidquid de divina voluntate inlelligilui,
de proedestinalioneDei senliri debere.
DEF.II, CAP.2, SECT.2 ET 6, ET CAP.3, SECT.1.
f Respondemus : Quamvis nullus nisi volendo
, O Dicis : Proedestinationemel proescienliamDei, aliquid proedèslinet, lamen aliud esse dicimus
volunlalem, el velle,
ejus esse essenliam sicut sapientiam aliud proedeslinare : velle enim ad se lanlumdici,
veriiatem. proedeslinare vero referri ad alia, ac per hoc non
f Respondemus : Sapientiam, verilalem et volun- ununi esse.
lalem in Deo essentialiter proedicari, proedesiina- DEF.IX, CAP.3, SECT.5. - :
lionem vero el proescienliam relative, proindeque 0 Dicis : Proedestinationem, ni chafilatem, non
non esse Dei substanliam.
esse geminam, vel duplam, vel multipliceni, et plura-
DEF.111,CAP. 2, SECT.2, ET CAP. K, SECT.4. lilate carere.
© Dicis.-.Proescienliam et proedestinalionemunum f Respondemus : Proedestinalionem,el charilalcm
idem esse. a Patribus, et geminam, et bipcrlitam fréquenter
f Respondemus : Plurimum diffère, quoniain positas, et proedestinalionespluraliter prolatas
mulla proesciuntur quoe non proedeslinanlur; nulla DEF.X, CAP.4, SECT.1.
vero proedeslinanlur, nisi proesciantur. © Dicis : Très hoereses,unam Pclagianorunt liScri
I)EF.-IV, CAP.,2, SECT.3. trbitrii commendationesine gralia ; altérant, gralioe
© Dicis : Hominem ad Deum quem libero arbilrio solius; teniam, Goltescalchanam,proedéstinalioni'jus
sine labore deseruerat, sine laboris studio et coopé- nécessitâtesel vint inferenleni.
rants gralioedbno pervenirenon posse. f 'Respondemus : Délestai! nos Pelagiànos àsse-
rentes boni per liberum arbilriinh fieri possë
f Respondemus_: Nullum nisi proeveniëntis Dei sine aliquid
adjutorio gralioe,el eos, si qui sunt (quos lamen
gralioe aspiralionem sallem laborjs sludium posse
cbncipere. nunqUam audivimus), qui graliam solam ila com-
meudant, ul fundilus liberlaietn arbiuii auferani;
DEF.V, CAP.2 , SECT.3. . sed ila liberûm arbitrium vilialum et infirmatum
' ©Dicis : Proedeslinalionemin Deosecundumsub- transgressioiie
primorum noslri generis, ut per se
, stantiam esse, relative aulem fieri-nonpasse. prorsus ad nihil boni assurge.re valeal, nisi proeve-
. f Respondemus : Cuivis facillime paiere proede- nialur aspirante gralia, et subsequalur auxiliante :
stinalionem in Deo semper relative, sed nunquam C nec minus eos qui proedeslinalionibusDei.nécessi-
secundum subslanliam dici, esse quippe-ad nihil tâtes et viih inferri crealuris soniniant. Quam.visenim
aliud refertur; proedeslinareverq nunquam , nisi ad Deus çuncia praéscierit, et de omnibus crealuris
aliquid dici potest. secunduin proescienliamsuam proedeslinaverit, nul-
DEF.VI, CAP.2 , SECT.0. lum lamen eadèm proescientia et proedestinalio ad
0 Dicis : Sicul' duas èssenlias coeleraque omnia aliquid impellil.
DEF. XI, CAP.4, SECT.6.
quoe de Deo dicunlur, geminari,-vel triplicari ,' vel
multiplicari, impium esse, ila proedestinalionesduas © Dicis : Substanliam hominis esse tria, id est
asserentem reatu impielatis. esse, velle el scire, et hanc peccando non amisisse.
f Respondemus : Essenliam Deinullalenus gemi- f Resporidenius : Non esse substantiam hominis
nandam, vel iriplicandam, vel mulliplicandam. velle et scire : quoniam, cum semper habeat homo
Mulla tamen eorum quoede ipso subslantialiter proe- esse, non semper habet velle et scire. Nam et bo-
dicar.tur, pluraliter efferri : neque ideo ejus.essen- num velle, et bonum scire peccando amisit, nec per
liam gemiriari, vel Iriplicari, vel multiplicari, quo- se eadem nisi per proevenienlem Dei graliam asse-
niam tali phiralitale non jam ejus essenlia, sed D qui ullatenus polest.
effectus ipsius demonslranlur; ac per hoc non reatu DEF,xm, CAP.4, SECT.6,-
impielatis ligari asserentem proedestinalionesplura- © Dicis : Nullam naturam posse perire.,
liter, quia non essenlia ejus, sed efficientioeipsius f Respondemus : Ralionales.çrealuras in.tolum
tali vocabulo eûerunlur. non posse perire, irralionales vero posse. . :
DEF. vu, CAP.2, SECT.- 2; CAP.5, SECT.1. DEF.XII,CAP.4, .SECT.fi. -
8 Dicis : ProedestinaiionemDei unam esse, sicul O Dicis : Hominemlibérant volunlalem, id est'rià-
unam divinamoperalïonem, savienliam, subslanliam, luram suàm, non perdidisse.
volunlalem. f Respondemus : Naturam ejus non esseliheram
f Respondemus : Proedestinalionem, et operalio- voluntatem, eam lamen ad malum semper habuisse-;
hem divinam relative ad nniltadici ; sapientiamvero, ad bonum vero ita perdidisse, ul absque gralioe proe-
subslanliam et volunlalem, ad uaturarn Tsimplicem venlione-nulla sit.
taniumuiodo, quamvis elvo'uniaies Dei pro efft- DEF.XIV,CAP.4, SECT.6.
cienliis ejus creberrime legamus. © Dicis : Liberiatem homim post peccalum reman-
PATROI,. CXV. . /,3
 J355 S, PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1350
siste, vhjorem vero et potestatem ejus perdidisse. A liberlale, sive in molu liberoe naluraliter voluntalis ,
f Respondemus : Nullam esse liberlalem, si ca- sive in munere inlelligentioedicatur.
reatvigore et poteslale : remansisse autera liberla- f Respondemus : Falsissimam esse lalem differen-
lem homini ad malum lanlummodo. tiam : quoniam voluntas hominis non est natura
<DEF.XV, CAP.4, SECT.8. ejus, liberum vero arbilriuni nihil aliud quam vo-
fuhiatem id est eleelionem boni vel mali,
© Dicîs : Velle homini a se per naturam esse, in- vocari. liberlatis,
•choare vero posse et perficere, non nisi per graliam. DEF.XXI,CAP.10, SECT.1.
f Respondemus : Nec velle , nec inchoare, nec © Dicis : Dei proescireaut proedestinare peccata ,
posse, nec perficere hominum quippiani boni, nisi
vel morlem, vel poenas; hominum vel angelorum, a
el
proeveniente subséquente gralia Dei. contrario intelligendum.
DEF.XVI,CAP.5, SECT.4 ET 5. f Respondemus : Deum proescire tanlum peccala,
© Dicis : Deum, sicul neminemcompellalpeccare , morlem vero vel poenas, et proescisse, pariter et
ita née benevivere. proedestinasse : neque a contrario ullatenus sen-
f Respondemus : Deum neminem impellere ad liendum.
peccandum, ad bene vivendum vero mullis corre- B DEF:xxn, CAP.10, SECT.5.
plionuin generibus irivilare, imo compellere, dicenle © Dicis : Omne malum peccalum, et ejus poenam
ipso : Faciam min proeceplismeis ambulelis (Ezech. esse, et hoecnihil esse.
xi, 20). Et item : Gompelleihtrare (Luc. xiv, 25). f Respondemus : Peccalum nihil osse, at poenam
DEF.XVII,CAP.5, SECT.4. ejus aliquid esse : id est crealuras Dei quae-pecca-
toribus poenalesefliciuntur, exceplis eis peccatis quoe
© Dicis : Si qua causa proecedutvolunlalem, id esl poenoedicuntur proecedentiumpeccatorum.
jiaturamad bona, vel mala cogitanda , vel facienda ,
DEF.XXIII,CAP.10, SECT.5.
, non esse naturam.
f Respondemus : Volunlalem non esse naturam. © Dicis : Morlem miseriamque suppliciorum oeter-
Proeeedi tamen eam ad bona quidem diversis causis nalium omnino nihil esse: ac per hoc nec proesciri,
roedeptis et miserëntis Dei; ad mala vero, nullis nec proedeslinari.
jiisi. proprise perversilalis merilis exigentibus. f Respondemus : Mortem quidem per se non esse
naluram : separationem tamen animoe, et corporis*,
DEF. XVIII,CAP.6, SECT.1. et poenas gehennalium tormentorum, non nisi Deo
6 Dicis : Nullum peccalumnullamque ejus poenamC judice fieri, ac per hoc et proesciri ab ioso et proe-
aliunde nasci, nisi propria hominis voluntate libero deslinari.
mâle uténlis arbilrio. DËF.XXIV,CAP.11 , T. ET SECT.1.
f Respondemus : Peccatum propria hominis vo- © Dicis : Non esse Dei proedestinalionem nisi de
iunlate nasci : poenam vero ejus Deo justo judice his
qui proeparalisunl ad oeternamfélicitaient.
irrogari. f Respondemus : Si .ila est, nec Dei judicium ,
DEF.XIX, CAP.8, SECT.5. . nisi de his esse qui proeparali sunt ad oeternamféli-
© Dicis : Sicut animale corpus poluisse mon, quia citaient : omnis quippe Dei proedestinalio ad ejus
adhuc non erat perfeclum, id est spiritale : ita volun- juslissimum judicium perlinet.
tatem liberam adhuc animaient merito, quia morta-
, uEF. xxv, CAP.11, SECT.1.
lem poluisse peccare : quoniam adhuc non esset per-
© Dicis : AiMsivetranslaleque dici proescireDeum
fecta. et proedeslinare.
f Respondemus :'Non ideo peccasse hominem ,
quia nondum erat spirilalis , sed quia de nihilo con- f Respondemus : Verum esse sed abusione, el
translaiione nulli, proeler ipsum proprie et principa-
dilus, non de Factoris substantia fuerat edilus, pro- ' -
Hierconvenire»
pria voluntate sèse a summo bono avertit atque D
avertendo inlumuit. Nam -eldiabolos non ideo pec- DEF.XXVI,CAP.11; SECT.4.
cavit quia nondum esset spirilalis, çujns tota natura © Dicis : Quoties ' dicilur Deus proescisseet proe-
spirilalis, imo spirilus condita fuerat; sed quia et destinasseimpiosad interilum velsuppliciumoeiernum,
ipse de nihilo factus, volùit quod velle non debuit. pro non proescisseet non proedestinasse.
Voluntas quoque non ideo peccare poluil, quoniam f Respondemus : Nullum sanctorum Patrum hanc
.adhuc non erat perfecta, sed quia spùntc se a vero perversilalis insaniam admisisse ; sed ita omnes
liberaiore et salvatore. avertit auctor-voluntalis , sanclo quoque Fulgenlio exponente sensisse. quém-
•
quam morlalëm quasi naturam ineplissime nun- admodum hodicque calholica sentit Ecçlesia : quia
cupas. sicut veraciter dicitur judicàsse bonos ad gloriam,
DEF.XX,CAP.8, SECT.9. malos ad poenam; ita veraciter dicitur proedesti-
6 Dicis : Talent esse differentiam inter liberum ho- nasse bonos ad regnum, malos ad tormentum.
minit arbitrium, el ejus substantiam, ul nalura in DEF.XXVII,CAP.1!, SECT.li
.voluntate ralionali : liberum vero arbilriuni in ejus © Dicis : Si enim proedeslinati suit! , necessario
 1557 DE PR^EDEST. CONTRA J. SCOTUM. — RECAP1TULATIO. 1558
peribunt, poenasquepalienlur inevitabiles : quod si. A primum eleclus est, licet post avarit|oe pondère factus
ila est, quomodo.juste judicabitur mundus, quem sit inimicus, leque contradicere Deo dicënli per
nécessitasproedeslinalioniscogit perire? Psalmislam : El si inimicus maledixisset mihi, susti-
f Respondemus : Eadem argumentatione de san- nuissemutiquei Et si is qui oderal me, super me magna
ctis posse dici. Si enim proedeslinatisunt, necessario locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu
salvabuntur, regnumque percipienl inevitabile. Quod vero unammis, dut meus, el noms meus, qui simul
si ita est, quomodo juste judicabitur mundus, quem mecum dulces capiebas cibos : in domo Dei ambula-
nécessitas proedeslinalioniscogit salvari? Ubi enim vimus cum consensu (Ps. LIV, 13-15). Et item : El-
nécessitas infertur, vis quodammodo impendilur , enim homo pacis meoe, in quo speruvi : qui edebat
non gralia proerogatur. panes mèos, magnificavit
' super me
" supplanlallouent
'
DEF.XXVIII,CAP.H, SECT.5. (Ps. XL, 10).
DEF.XXXIV, CAP.'15, SECT.4.
© Dicis : Sanctas Scripturas proescienliamel proe- © Dicis : Peccalores reliclos oeternoigni pleclendos.
destinationem non nisi in solis sanclis ponere
: Deo nos credere f Respondemus : Non reliclos solum, sed eliam
f Respondemus potius quam ac tradilos oeterno igni
IV Isaiam proedestinalos, judicalos
tibi. Ipse enim in libro Regum per pro- B
pleclendos.
phetam conlra Sennacherib loquitur inter coetera: DEF.XXXV,CAP.14, SECT.1.
Habitaculum tuum, elegressum luum , et introilum 0 Dicis : Ex verbis Auguslini probari proedestina-
tuum , el viam tuam ego proescivi,et furorem luum los non nisi de dici.
et tua ascendil in jusiis
conlra me. lnsanisli in me, superbia
f Respondemus : Nunquam ila sensisse Augusli-
aures meas (IV Reg. xtx, 27). Item per Jeremiam : dixisse. '
nura, nunquam
Audivinius superbiam Moab :. superbus est valde; '' •-
sublimilatem cjùs, et arrogantiam, et superbiam, et DEF.XXXVI, CAP.-14,SECT.4.
altitudinem cordis illius ego scio, ail Dominus,jaclan- 0 Dicis : Conlra teipsum poenam proede'slinàta'm
liam ejus, et quod non sit juxta eam virlus ejus, nec peccatoribus, ipsos vero proescitos tanlum , non prxe-
juxta quod paierai conala sit facere (Jer. XLVIII,29, deslinhtqs.
30). El Apostolus : Nos Deus elegit ultimes apostolos, f Respondemus : Licet libi contraria proferas ,
velut morti destinatos (I Cor. iv, 9). verumlamen dixisse poenam proedeslinatam pecca-
toribus, ipsosque non tanlum proescitos,verum etiam
DEF.XXIX,CAP.11, SECT. 2; ET CAP. 12, SECT. 2 .
proedestinatos.
© Dicis : Au</Hsfi>mm in
aliquolies reprobis proe-
Ç DEF.XXXVII, CAP.15, SECT.8. '
desiinalioneni a contrario posuisse.
f Respondemus : S. jFùlgenlii veracissimoeexpo- © Dicis : Poenàsmalciesse, ideoaue non a Deo,'à
sitioni nos assentiri, non luoefalsissimoe deprâva- quo non sit malum
liohi. f Respondemus : Deum dixisse per prophetam :
DEF.XXX,CAP.12, SECT.5; ET CAP.15, SECT.4. ciens Ego Dominus formans lucem, el créant- tenebras;. fa-
pacem, el créant mala. Eao Dominus faciens
8 Dicis : OmnemproescienliamDei proedestinatio- omnia hoec(Isa. XLV,7). .
nem esse, et omnemproedestinationemproescienliam.
DEF. XXXVIII, CAP.15, SECT,8. -
•| Respondemus : Falsum esse, quoniam proescil © Dicis : Deum,non punire quoefecSt.
Deus peccala quoe non proedéstinat.
f Respondemus : Nihil aliud Deum punire, id est
DEF.XXXI,CAP.12, T. ET SECT.4.
poenis addicere, quam quod fecil : sed merito pec-
© Dicis : Omnem. proedestinationemDei omnino cati, quod ipse non fecit : non enim in bealo Job
esse proepâràtionemgralia. peccatum aliquod puniebatur, sed tanlum caro ,
-j-Respondemus : El hoc falsum esse , quia proe- quam Deus fecit, et quod omnibus majus esl. In
deslinavit Deus peccatoribus poenas, quoe non ad Domino noslro Jesti Chrislo nihil aliuc punilum est,
graliam, sed adjusliliam illius pertinent. nisi quod ipse fecerat, id éslcaro ipsius.
DEF,XXXII,CAP.12, SECT.5 ET 6. DEF.XXXIX,CAP.15, SECT.8.
0 Dicis : Electos pro non ekctis, filios Dei pro 0 Dicis : Deum ab eis quoefecit naluralia munera
non filiis non lollere.
f Respondemus : Nunquam id Paires ita seusisse. f Respondemus : Deum coecôs facere, surdos^
DEF. XXXIII,CAP.13, SECT.1 ET 2; ET CAP.15, mulosj et claudos, et stériles, et coetera simiiia."
SECT.2. , . DEF.XL, CAP.16 T.
O Dicis : Electum Judam pro non eleclo, el ami- © Dicis : Nulla nalura .naturam puniri.
cum, qui nunquam non fueril inimicus,. a contrario f Respondemus : Nullam naturam nisi ab alia
accipi. nalura puniri, videlicët crealam naturam a créatrice
:
f Respondemus Electum Judam ad aposlolalus nalura, ut ipse
qui factor esl naturarum ereataruni,
officium, et ad opus cui congruebat, quamvis ipse sit judex , ipse punilor, vel crealas pâturas a
non ad regnum oeternum: similiter amicum ouando crealis naturis.
 1359 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISGOPI 1360
DEF.XLI, CAP.16 T. A DEF.XLV1I, CAP.16, SECT.3.
O Dicis : 'Nihil aliud esse poenas peccatorum, nis» 0 Dicis : In primo homine non peccasse natura!
yeccala eorum. generalitalem, sed uniuscujusqueindividuàm volunia-
f JRespondemus: Multa esse gênera suppliciorum,, tem.
i tel proesenlium, vel futurorunvjuslissimi Judicii3 f Respondemus : Peccasse iir eo naturoe génerà-
proeter peccata: nam ut dehis intérim laceam, quid., litalem, quam massam damnaiionis Scripluroe voci-
quoeso,punitum esl iniquilalis in coeconalo ? Quemi tant, ideoque tolam a justo Judice damnatam, non
cum propter peccala ita punitum apostolipularent,, solam voluntatëm, nec répara'ri posse penitus, nisi
Dominum sciscitati sunt : Rabbi, quis peccavit,Jik; per Mediatorishumililatera
aut parentes ejus, ut eoecusnascerelur ? (Joan. ix ,' DEF.XLVHI, CAP.16, SECT.3.
2.) Quibus ipse ait : Neque hic peccavit, neque pa-
rentes ejus, sed ni manifestentnr opéra Dei in illo © Dicis: Si ea nalura delinquerel, cum una sit, tota
(Ibid., 5). Similiter de Lazare infirmato : In- profectoperiret. : Totam naturam
deliquisse,proih-
firmitas hoecnon ad mortem, sed pro gloria Dei, ut, f Respondemus
totam quodammodo périsse. Ac per hoc Ii-
glorificelur Filius Dei per eam (Joan xi, 4). Cum deque
tamen legamus per plures infirmitates corporibus, B beralore eamindigere. Non enim in parvulis volun-
scelerum poenas merito irrogari, dicente DominoadI tas peccali, quoenulla est, sed natura damnatoeorî-
paralylicum sanalum : Vade, et amplius noli peccare, ginis punitur.
ne delerius tibi aliquid conlingal(Joan. v, 14).,. DEF.XilX, CAP.16, SECT.3.
DEF.XLH,CAP.16, SECT.1. ô Dicis : Proinde in nullo naturam puniri, quia
© Dicis; in igné celerno nihil aliud esse poenam ex Deo sit, et non pecçet:sed libidinem perversoevo-
luntalis cruciari, dum èa quai maie aut indigne ap-
quam bealoefelicilqlis absenliam..
f Respondemus : Et banc esse poenam, et ignis pétit habere non sinatur.
ardorem nimium, et vermium consumptionem, f Respondemus : Esse quidem et hanc poenam in
DEF.XLHI,;CAP. hac intérim vita, étante diem judicii; post. aulem non
16, SECT.4.
aliam, quam et memoriam peccatorum, et ignem
© Dicis : In illo igné nullum esse qui non Itabeat
gehennoe inexslinguibilem.Apostolus"aulem e contra
insitam sibi nalïiraliler absentisbealitudinis nolionem, clamât : Fuinnis nalura filii iroe (Eph. 11,5). Et
ejusque desiderium. item : Sicul exhibuistis membra veslra servire im-
f Respondemus : Propheloe nos potius credere di- -g munditioeetiniquitali ad iniquitatem, ita nunc exhibele
cenli : Nunquid cognoscenturin tene.brit.mirabiliatua, membra veslra servire justitioe in sanciificationem
et juslilia tua in terra oblivionis? (Psal. LXXXVH, 1.3.) (Rom. vi, 19). Etilem: Video aliam legemin mem-
DEF.XL1V,CAP.16, SECT.1. bris meis, repugnantem legi mentis meoe et captivant
© Dicis : Habituros miseros felicitalis et veritalis me ducenlem in lege peccati, quoeest in membris
nolionematque scienliam, ac per hoc non esse miseros meis (Rom.vu, 23). Membra corporis utique nalura
nec puniri. sunt; qùoecumsint facta'a Deo, non a Deo habent
j-Respondemus :.Dixisse Prophelam : Introibit quod peccant, sed a se per propriam volunlalem :
usque in progeniespatrum suorum, usqiiein oeternum _ ideoquejure puniuntur.
non yidebit lumen,(Ps. XLVHI,20) : ac per hoc el DEF.L, CAP.16, SÉCT.i.
miseros, quia ad beaiitudinein nunquam assurgant, 0 Dicis : Ex nullo bonomalum esse.
el puhilos, quibus poena nunquam desil.
f Respondemus : Nullum malum, -.
hisi
• éx bono
DEF.XLV,CAP.16, SECT.2 ET 7.. esse.
© Dicis : In diabolo, et impiis hominibusnon pu- DEF.LI, CAP.16, SÉCT.7.
niri, nisi perversitaiemproprioe voluntalis. D 0 Dicis : Eum qui hic libero voluntalis arbilrio,
f Respondemus : Puniri. in eis naturam deprava- quod est naturalis inlelligentioemunus, id est mentis
tam et vitialara propria voluntate. actes, inususturpitudinis mulet, illic ne omninoverita-
lis honeslate frualur, juslissime perdere et tenebras
DEF.XLVI,CAP.16, SECT.2.
oeternoeignoranlioenon evitare.
©Dicis: Non peccasse naturam, tpd volunlalem. f Respondemus: Verum esse quidem, sed conlra
f Respondemus : Naturam peccasse quidem, sed teipsum quipaulo ante miseris illic bealitudinis, fe-
non fuisse vilium naturoe, sicut a Deo bono condila licilatis et veritalis nolionem, scientiam ac desi-
esl : sed sicut per propriam volunlalem corrupia est, derium dederas : nec tamen hac verilale excludi
ipsum lamen peccatum non solummodo voluntali .poenasignis aeterni.
quoenatura non est, sed ejus nalura; depulandum,
cujus voluntas est ; ideoque naturam peccatricem DEF.LU,CAP.17, SECT.5.
jure punitam. "Naturaquippe, id est anima, suasio- 0 Dicis: Deum ubicunquefueril proesentia, ibiesse
nem serpçntis admisit, et ëadem per naturam, id et habitatione., ':...
est per corpus suum, ligni inhibili pomum comedil. {•Respondemns : Scripluram dicere : Quoniam
 1361 DE PR^LDEST. CONTRA J. SCOTUM, — RECAPITULATIO. 1362
'tn malevolamanimam non introibit sapientia, nec ha- A nam ; morlem oelernam, nisi verimtis ignoranliam ;
bilabit in corpore subdito peccatis (Sap. i, 4). nullamque miseriam esse, nisi veritalis ignorantiam ;
DEF.Lin, CAP.17, SECT.4. el ubi ignorelur verilas, ibi nullam vitam.
f Respondemus : Peccalorein in hac vila salula-
O Dicis : Proeseiitiamel habitaiionem Dei in liis riier dicere : Jtlisér factus sum, et cur-
a poenitentem
quoe nec ab eo sunt, nec ea fecit, contrario dici, valus sum usque in finem (Ps. xxxvn, 7), et Aposto-
cum in eis non sin'. lum : Miser ego homo (Boni, vu, 24) ; el allërum :
. f Respondemus.: In divinis eloquiis nusquam Dei
Miseri estoie'el lugete (Jac. iv, 9), quos utique oelernoe
habitaiionem in his quoe non sunl ppsilam ; proe- morti Dei exempios, nullaque veritalis igno-
scienliam vero ejus eliam ntalilioeel peccatis noslris rantia gralia tenebratos libère confilemur. Verum re-
non abesse., libi sensa et dicta tua quisquis nonadvertil,
DEF.L1V.CAP.17, SECT. 5 . pugnare
inlelleclu carel. Nam supra dixeras inesse illis bea
© Dicis : Shnililudinem domus cujusdam palris- titudinis, felicitalis et veritalis nolionem, scientiam
fumilias inlra hanc domum coeli et terrai; malos in eldesiderium. Item ubi ignorelur verilas, ibi nul-
aère, bonosin oelhereconalituii : lam vitam. Si impii in illo igné sèdem tanlum ha-
j Respondemus : Malos sub terris in inferno igni j $ biluri, non et poenam passuri sunt, quomodo nullam
perpétue mancipari, bonos supra omne hoc visibile vitam habebunl ? sed Veritas clamât habiluros illic '
coelum, quod lirmamenlum sancloe.Scripluroe nun- impios vilant, sedpoenalem.
cupant, sempiterna beatiludine gloriflcari. DEF.LX,CAP.18, T. ET SECT,1.
DEF.LV,CAP,17, SECT.7.
© Dicis : Errorem proedeslinalionis ex liberalium
© Dicis : Iynem oeternumad urendum diabolum et disciplinarum ignorantia, et Groecarumlitterarum in-
angelos,ejus,non homines factum. scitia ortam esse.
f Respondemus : Dixisse Deum : Si oculus tuus f Respondemus : Nonesse errorem, sed veritateir:
sçandalizal le, crue eum etprojice abs te : meliusest proedeslinationisgeminsea Patribus approbalam tan-
libi luscum introire in vitam oeternam, quam duos topere ac proedicatam eosque ptrfectam earumdem
ocidos habenlem milti in ignem inexstinguibiiem,ubi scientiam habuisse nullatenus dubitamus, teque po-
vermis eorumnon moritur et ignis non exslinguilur lius lanlillula earum scienliola ullra vires tuas m-
(Marc. îx, 46, 47). Similitei-de manu et pede. muisse alque in lantas blasphemias impie proru-
DEF.LVI,CAP.17, SECT.7. pisse.
© Dicis : Didbolb, poslquam oelheredelrusus sit, in DEF.LXI,CAP.18,-SECT.1. . •
«t* in oethereocorpore non polerat poenas senlire,.ad- 0 Dicis : Eas Dei sapientiam tuas comitésinvesti-'
dilum corpus aereum, in quo ignem sentiret. galricesquefieri voluisse.
f Respondemus : Id âucloritate Scripluroe pro- f Respondemus : Nullo comité Dei sapientiam
pheticoealque aposiblicoeminime posse probari. indiguissé, nec per eas seinvestigari. Sed per Spiri-
DEF.LVU,CAP.17, SECT.8. tum suum de quo ipse promillit : Cum venerit Me
docebilvosomnemveriiatem (Joan.'
0 Dicis : Non esseillum ignem poenam,neque ad Spirilus veritalis,
xvi, 13); quod absque conlradiclione in prophelis
coin proeparalum vel pra'deslinalum. in apostolis piscaloribus lillerarura in-
pasloribus,
f Respondemus : Dixisse Dominum, cum para- sciis comprobalur, dicente Aposlolo : Nam cum non
bclam piscium bonorum alque malorum pronun- mundus per sapienlium Deum, placuit Deo
liasset : exibunl angeli, et separubunt malos de medio cognovisset
slultiliam proedicalionis salvos facere credentes
per
juslorum, el miltenleosincaminumignis : ibi eril flelus (I Cor. i, 21). Et evangelisla : Erat lux vera, quoe-
el slridordentium (Mallh. xm, 49,50). Quodle adver-' illuminât omnem hominem venientemin hune mun-
sus leipsuni patenter dixisse monstralur, qui prius dum
(Joan. i, 9).'Et item Aposlolo : Evangelium
eumdem ignem ad urendum diabolum el angelos
TJ quod proedicalumest aine, non est secundum' homi-
ejus facluni dixeras, quo enim paclo quis uri, nisi nem; neque enimab homineaccepiillud, nequedidici,
poenaliler queat, non video. sed per revelationemJesu Chrisli (Gai. i, 11, 12).
DEF.LVHI,CAP.17, SECT.8. DEF.LXU,CAP.18, SECT.3.
©'Dicis : Eumdem ignem sedem factum esse im- © Dicis : Proedeslinalibnem, et proedefinitionem
piorum, in quo non minus habitent beati quam miseri. nihil aliud esse quam proevisionem.
j Respondemus : Non sedem suavitalis et digni- f Respondemus : Falsum esse : mulla quippe
tatis, ut desipis, impiorum sed oeternum esse tor- proevideniur quoe nec proedeslinanlur nec proedefi-
. inenlum, nec ineo habilaluros beatos, dicente Do- niumur.
mino : Ibunl hi in supplicium oeternum,justi autemin DEF.LX11I,CAP. 18, SECT.4.
vitam oelernam(Malth. xxv, 46). Nusquam aulem sa-
0 Dicis : Deum nec proevidisse nec proedestinasse
crarum litterarum ille ignis vila oeterna nuncupalur. morlemet
poenas,quia nihil sunt.
DEF.LIX, CAP.17, SECT.9. f Respondemus : Deum el proevidisse et proede-
O Dicis : Miseriam nullam esse, nisi morlem oeler- stinasse morlem elDoenas, oui oeccaiurum hoiiiiiietu
 1363 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI 1504
proevidensjei nepeccaret ihterdixit, et si peccaret A DEF.LXVIII,CAP.:19, SECT.1.
morilurum illum proedixit © Dicis : Ignem oeternum islum ipsum quarium
DEF.LXIV,CAP.18, SECT.7. mundi elementum.
© Dicis : Dei 'sapientiam proedestinasse in suis niam f Respondemus : Alium polius multo videri, quo-
et qualitalis diversoe sint.
legibus modos ultra quos impiorum malilia progredi
non possit, nec sini alicujus malitiam in infinilum, DEF,LXIX,CAP.19, SECT.1.
prout vêtit, exlendi, divinis legibus progrediendi mo- © Dicis : In eo corpora sanctorum in oelheream
dum imponentibus. mulari qualitatem, impiorum vero in aeream qualila-
f Respondemus : Verum esse, dicente heato Job : tem-transilura.
Gonslituisli terminas ejus qui proeteriri non poterunt f Respondemus : Sanctorum corpora nequaquam
(Job xiv, 5). Quoe sentenlia tua nobiscum potius vel in illo igné, vel absque ipso in oetheream mutari
quam lecum agit, vis enim hanc esse poenampecca- qualitatem, sed in verilate propriae carnis alque
toribus, quando non tanlum peccare sinuntur quan-. membroruni quâmlibel glorificatoemaitsura, atque in
tuni voltint. Si ergo hoecillis poenaesl, a quo, quoeso, oeternum viclura; impiorum vero corpora nullam
est, nisi ab illo a quo proedeslinali sunt modi, ultra omnino immutationem habiiura proeler immorlalita-
quos impiorum malilia progredi non possit. Si, in- terii, qua jam corrumpi per mortem atque deficere
quam, divinis legibusprogrediendi modum imponen- nunquam possint.
tibus, non sinitur alicujus malilia in infinilum, prout DEF.LXX,CAP.19, SECT.5.
velit extendî, et hoec-poena est, a quo, rogo, nisi ab illo 0 Dicis : In eodemigné naturarum inlra se mirabile
cujus legibus coercetur? Fatere igilur hanc cohibi- perficigaudium, malarum vero voluntatem
tienehi poenalem illis a Deo impositam, ac per hoc ineffabile
tormentum.
absque contradictione ab ipso esse poenam. f Respondemus : Nullumillicgaudiumnaturarum,
DEF.LXV,CAP.18, SECT.7. ubi, testante Domino, fietus erit et slridor dentium, '
0 Dicis: Nihil appetereimpiorum omnium, el dia- teque ipsum validissime impugnare, qui anle dixe-
boli nequiiiàm, nisi ab eo qui est summa essenlia, ras miseriam nullam esse, nisi morlem oelernam,
oelernam mortem veritalis ignorantiam : et ubi
recedere, in tanlum ul eorum nalura, si lex divina
sinerel, innihilum rediret. ignorelur verilas, ibi nullam vitam. Quod, quoeso,
illis irrogas.quibus oelernam morlem, mise-
f Respondemus : Mirari nos disputatorem argu- gaudium veiitatis ignorantiam, nullamque vitam inesse
tissimum, ut qui -prius dixeras insitum cuique na- (C riam,
turahier bealitudinis appetilum, eamque omnes ap- docueras?
DEF.LXXI,CAP.19, SECT.5
petere, nunc e contrario asseras nihil eos appetere
nisi ab eo qui est summa essenlia recedere : cum 0 Dicis : Impiorum aiigelorumel hominumcorpora
.summa essenlia ipsa sit indubilanter bealiludo pulchritudinem et naluralem incolumitatem habiiura
sempilerna. Item qui ante dixeras nullam naturam et refulsura.
perire, nunc asseris naturam, si lex divina sineret, t Respondemus : Dicere Scripturam : Ubi nullus
in nihilum redire. ordo et sempiternushorror inhabilai (Job 10, 22).
DEF.LXVI,CAP.18, SECT.8. DEF. LXX1I,CAP.19, SECT,3.
© Dicis : Excepta beatiludine qua privabuntur, nul-
, e Dicis : Invitât Deosenire impios, non naturam,
lam habere poenam.
quam in eis fecit, et in eis non punit, sed malam vo-
f Respondemus : Eos et animarum et corporum
lunlalem, quam in eis non fecit, el in eis punit ; in eo oelernos
perpeli cruciatus.
quod ei inviti serviunt, puniri in seipsis sua poena.
-,-J-Respondemus : Utrumque , et naturam scilicet DEF.LXXIII,CAP.19, SECT.3.
et volunlalem impiorum Deo invite servire juste- n ©Dicis : Infelicium animarum inlenlionemde cor-
que puniri, non a seipsis sua poena, sed ab illo, cu- poribus suis oeternaspâli oerumnas.
jus est poleslas jusla. Verum le bis dictis plurimum f Respondemus: Nullatenus nos videre quamobrem
impugnas, qui supra nullum vel ad bonum vel ad infelices homines, quibus ante gaudium conlulisli;
malum compelli aslruxerasl vel quas oerumnas de corporibus suis palianlur, qui-
bus integrilatem, pulchriludineni, incolumitatemful-
DEF.LXV1I,CAP.18, SECT.8.
goremque dedisti.
© Dicis : De qua poenaquos juste non liberet, ad DEF.LXXIV,CAP.19, SECT.3.
eam iltot quodammodopresparet dum eos ad eam se
© Dicis : Ipsum ignem omnibus corporibus fieri
ipsos proepararepermittat.
f Respondemus : Id Patres nunquam tali locutione gloriam
dictum sensisse, quin imo et proeparare seipsos ad t Respondemus : Nullam prorsus fieri gloriam.....
tormentum.
poenaminique vivendo, el in iniquitale perseverando ; verum inierminabile
et Deum vel proeparare, velproedeslinare, illos juslis- DEF.LXXV,EriL. SECT.2.
sime judicando. 9 Dicis : Prédestinasse Deumimpios ad interilum
f5f,5 EPISTOLA AD VENILONEM. 1300
aut interilum impiis,'id est, ante soecula définisse cer- A sionem vide ad Epilogum, n. 6. — Definilio ultima
tum numerum eorum qui in sua impietate inleriluri in Hincmar'ohabelur de Proedest., c. 31, pag. 232,
unde hic reposila.)
essent. '
DEF.LXXV1I ET ULT., EPIL. SECT.3
f Respondemus : Id nos amplccli atque faleri,
lamen aliud © Dicis : Analhemalizare le eos qui geminam
explosa lergiversatione tua, qua quam
sonet inlelligis. . , proedestinationemdicunt, aut. proedestinaliones plura-
liter efferunt. •
DEF.LXXVI, EPIL.SECT.2.
f Respondemus : Tibi polius convenire, qui ve-
0. Dicis : Non in eis Deum quod fecerat punitu- riiatem judiciorum Dei tanlisper impugnas, fidem
rum, sed in eis quod non fecerat puniri relicluruin. diclorum veracium negas, sensa Patrum per omnia
..(Quoesupersunt, responsîo scilicet ad hanc defini- reverendorum fidelissima dépravas, el ea insuper
tionem, cum ullinia defintiione, désuni in manu- novus falsitalum invenlor enunlias, quoe nullus
scriplo bibliolhecoe Jac. Aug. Thuani," sed rêspon- ante bac dixisse vel scripsisse ullatenus rèperitur.

SANCTI PRUDENTIÏ
TRECENS1S EP1SCOPI

EPISTOLA TBACTORIA"
" AV VEMLONEM,

Quam per vicarium misit ad ordinationom jEneoe ' Pacisiensis, cum. ipse adesse non
posset..

Palri venerabili et coeleris Patribus fratribusque I t De libero arbilrio.

stncerissime diligendis alque coepiscopis reverendis, Primo. Videlicël, utliberum arbilriuni in Adam nte-
PRUDENTIUS oeternam in Domino salutem. riloinobedientioeamissum, ita nobisperDominum no-
Quantum ad meritum peccatorum meorura spécial slrum Jesum Christum redditum aique Uberatuni con-
justissimo, Dei judicio, quatenus vero ad indebilas fîlealur : intérim in spe, poslmodum aulem in re,
alque indeficienles ejus misericordias perlinere di- sicut dicit Apostolus : Spe enim salvi facli sumus
gnoscilur, misericordissimoipsius munere infirmita- (Rom. vin, 24). Ut tamen semper ad omne opus
libus pêne omnibus nolis depressus, sancto desidera- bonum Dei omnipolenlis gralia indigeamus, sive co-
bilique vestro conventui adesse prohibeor. Quod au- gilandum, sive inchoandum, operandum ac perseve-
lem possum proesentibus lilleris atque legato noslroe ranler consummandura, et sine ipsa nihil boni nos
Ecclesioepresbytère Arnoldo mei consensus proesen- posse ullatenus, aut cogitare, aut velle, aut operari
tiam ealenus exhibeo, ut is qui ordinandus esl, apo- sciamus.
stolicoesedis omnibus inslilulis, et bealorum Palrum, De gemina proedestinalione.
Innocentii, Zosimi, Bonifacii, Xisli, Leonis, Gelasii, Secundo. Ut Dei omnipolenlis allissimo secrëto-
Coeleslini, Gregorii, Hilarii, Âmbrosii, Auguslini, que consilio credat alque fateatur, quosdam Dei
Isidori, Primasii, Fulgéntii, Gregorii,. Hieronymi, IC grauiita misericordia ante omnia soecula proedesti-
Cassiodori, Bedoealiorumque, adoequecatholicorum nalos ad vilam, quosdam imperscrutabili juslilia
alque orlhodoxornm virorum scrjptis et dictis,* ac proedeslinatos ad poenam, ut id videlicët, sive in sal-
specialiter super quatuor capilulis, quibus omnis vandis, sive in damnandis, proedestinaverit quod se
Ecçlesia calholica adversus Pelagium ejusque hoere- proescieral esse judicando facturum, dicente pro-
seos sequaces pugnavil ac.vieil, âtque ad posterorum pheta : Qui Jecit-quoe fittùra sunt (Isa. XLV, 11.
memoriam lilleris auctorilate et veritate plenissimis seo. LXX).
mandavit, confilendo subscribere, subscribendo De morte Chrisli.
eonfiteri voluerit, ejus me ordinationi eonsenlaneum Tertio. Ut credat ac confilealur cum omnibus ca-
esse profileor. Sin alias, prorsus neque assentior, tholicis, sanguinem Domini noslri Jesu Chrisli pro
neque fidelibus Chrisli assenliendum suadeo". Capi- omnibus hominibus ex loto mundo in eHmcredenti-
tulorum vero quatuor proemissorumseriem, quamvis bus fusum : non autem pro illis qui nunquam in cum
vestram prudenliam niullo vivacius quam meam ex- crediderunl, nec hodieque credunt, nunquamquc
tremilalem comperlam esse non dubilem, necessario credituri sunt, dicenle ipso Domino : Venit enim
lamen breviler anneclendam judicavi. Ut facilius Filius hominis non minislrari; sed minislrare, et dare
quidsenliam, cui verilali conseiiliam, vestra bonitas " animam suam in redemptionem pro mullis (Matth.
recognoscat. xx, 28).
a Vide Hinemarum, lib. de Proedestinalione, cap. 21,
 1367 S. PRUDENT!! TRECENSIS EPISCOPI 1368
DevoluntateDei. A atque subscripserit, hoeclamen specialiter adversus
Quarto. Ut credat atque confiieatur.Deum omni- eum ejusque complicesper aposlolicam sedem, in-
potentem quoscunque vult salvare, et neminem slantia beatissimi Aurelii, Canhaginensis episcopi,
posse salvari ullatenus, nisi quem ipse sàlvaverit : alque Auguslini, cum aliis ducenlis quatuordecim
omnes autem salvari quoscunque ipse salvare vo- episcopis ab ejus pravissimis sensibus eruta, vindi-
lueril. Ac per hoc quicunquè non salvantùr, penitus cala, et mullis tain epislolis quam libris lolo orbe
non elsé volunlatëm illius ut salventur, dicente vulgata, omnis hodieque gaudel, confitetur, proe-
Propheta : Omnia quoecunquevoluil Deus, fecil in dicat, et tenet alque tenebit Ecçlesia. His per omnia
coeloel in terra, in mari et in omnibus abyssis(Psal. consentaneam, proedicabileinpatërnil'atem, fratër-
cxxxiv, 6). nïtatémque vestram gralia superna inviclam atque
Et licet quoedamsint alia quibus in Pelagio dam- proevalidam,-et siio munere gaudentem perpëluo
natis uniyersaliter Ecçlesia consenserit, satagerit cônservare dignetur.'

EJUSDEM EPISTOLA AD QUEMDAM EP1SCOPUM.

(Mabill.,Vet. Analect.)

Domino mihi in dominorum Domino desiderabili- B meum ii/. gernîanum unanimem, imo me alierum
ter venerando «7/. merito sacerdolali patemoque quoerilans, landeni reperisse me jolurimumgaudeo :
culmine insignilo, PRUDENTIUS famulorum Chrisli quoniam qui ipso mihi audilu exstinelus videbatury
liumillimus, sempilernam in omnium Salvatore subito vivens apparuit; et quem abisse autumabam
salulera. superesse non ambigo. Agens itaque auctori bono
Quanlum, mi fralrum cliaiissime, littéroe tuoe rum omnium gralias, indefesse hoc uno inexplebili-
perdesiderabilis mihi germanitalis lextus meam diu ter bono afficior, quo te non lam vivere quam bene
insatiabiliterque colleelam silim oeslumquedulcedo vivere audio, audiens gralulor, gratulans desidero.
recreaverjt, quanlumque jiicuhdissimoeoblectalionis desiderans poslulo; et ut ipse convivere merear
invëxeril, fideliler fateor dici nequil : quippe' cum - luis [piis] precibus oplo ac merilis, -quibus me ab.
tôt lantisque perturbalionhra fluclibus perië irre- omnibus propositum volumque Cltristianoe miliiioe
vocabililêr obrutus, ne sibilo quidem, ut dicilur, lui infatigabililer oppugnantibus irinutabiliter relevai!
quidquam haurïre valuerim, ulrum le super ad Do- confido. Age nunc, fralrum dulcissime, et duce
minum jam redisse conlingeret, cum repente vix omnium ordinantis, omnia serenantis gralia, me
tandem a palalinis excubiis, quibus diu inservire meoequediscretioni commissos sanctissimoeinstan-
coactus fueram. absoluius, latorem quam desidera- C tissimoequeintercessionis ope fulcire non desinas :
biliura mihi apicunr... vestroe Trecâs, cui me di- quos plurimum vivere si xenia proprioeadinvenlio-
vina gralia, non aulem ulla meriiorum meorum nis vel ligalae, vel soluloe crebro visilans, millenda
plenitudo proeesse dignata est, oflendi. Et audito, imperans; desideranlibus miseris. Bene te semper-
quod exstinclum metuebam, alterius mei nomine, que in Domino valentém, nosque imporlunârum-
explosis, gaudio superante, soporibus, desperatione clavo supplicalionum ad portum optali lilloris reve-
polius quam oblivione contraclis, respiravi ; et su- lientem virtus omnipolenlis brachii cônservare di-
pernoe bonilati, quoeinter adversa et prospéra suos gnelur.
servare consuevit gratulalus, litterarum insatiabili Quoi votes oculis, lingua, audiluque manuque
atque mullolies ilerala recursione inhoerens illic v Ilausisti, lolidem loelificerebonis.

SANCTI PRUDENTII
TRECENSIS EPISCOPI

SERMO M VITA ET MORTE GLORIOSI «IRuMIS IHAURI

anliq Tricass.dioec.)
(ApvJCatnuz.,Prontptuariom

Inslalis, charissimi filii, opporiune, importune, ]D sea ei scriplum reliuquam posleris profulurum. Ad
ut loco sermonis quem diebus solcmnibus vobis fa- hoc enim fraler ejus Eulropius, proepositus vester,
cere consuevi, de vila gloriosa, et morte pretiosa qui fuit spirilali affectione germanior, quam çar-
surpris nostroeMauroe,non solum dicam quidquam, nali; me ex parle veslra, et vir religiosissimusLco
1369 . DE VITA ET MORTE B. V. MAUR/E. 1370
abbas, vicinus noster, qui eam calechizavit el re- S. ex nupliis, sed vitalem ex lacrymis, ejus saporem
generavil ex aqua et Spirilu sancto, ex parle sanc- guslans in coelis, cujus odorem olfecit in terris.
lorum monachorum solliciiavit fréquenter. Gaudeo Non doleas, Eutropi fili mi, nec te in opibus dçre-
in Domino de uberrimis vestroe devotionis mani- lictis, tuoe inlenlionis fructu frustralum caus.eris,.
pulis, quibus non sufïîcit quod virtutes Dei in illa rêvera ipsis mediantibus, Maura soror tua nobiliores.
propriis oculis aspexistis, nisi eliam pluries reci- thalamos sitbiit, et solemnius connubium sqriila
latas propriis auribus liauriatis. Ad ipsarum enim est, de mammonainiquitatis, magnosamicosetspon-
audilionem iteratam, in odorem unguentorum suo- sum poienlem et divilem in omnes qui invocant-
rum ferventius currilis, et exemplo domestico pro- eum et speciosum forma proe filiis hominum acquisi-
vocati, rursus laborem ampleclenles, bravii fructum vit. Magnusamicus princeps apostolorumet claviger.
el honorera exspeclalis, quem jam prudens virgo regni coelorum, magnus sanctus Paulus eleclionis
adeptaest, quoe,acceplooleo etaptata lampade, Cum vas, quorum obsequiis in Tricassina ecçlesia et se-
sponso ad perennes nuplias est ingressa, de quibus et sua pro parle non modica dedicavit. Quis oleum
modo noslro cautemus intérim dum vialores, ut ad lampades ministrabat? Maura. Quis palas con-
ad eos recumbere valeamus compreliensores, re- ferebat? Maura. Quis vestimenla sacerdolalia de
cepli ubi jusli epulantur et exsullant in conspectu B proprio comparabal,? Maura. Preliosius habeo su-
Dei, per aurum et topaïium , collatum mihi lineum
Sedula in Christi et Ecclesioeservilio Sedulia vi- indumenlum, quod propriis manibus nevil, com-
dua,beaioemalerpuelloe, et praefatusEutropius fraler posuit, dealbavit, et ut eo induerer inter sacra
ejus asserunt nondum eam oetalis suoe annum vi- missarum solemnia humililer postulavit. O virgo
gesimum terlium peregisse, cum, calcalis carnalibus liberalis et benigna, hoec fecisti, et tacui! Tacui,
nupliis, ad proediclas coelestes nuplias est admissa. nunquid semper tacebo ? tempus tacendi et tem-v
Porro Marianus pater ejus, qui in ecçlesia Aposto- pus loquendi, cum jam cum Sponso gloriaris ;in-
lorum sepullusest, paulo ante ipsam migravit a coelo. Fateor, virgo prudentissima, jam continere
soeculo,quem ipsa filia, ab ipso carnaliter mundo non posstim os meum. Ih una re duo pretiosissima
génita , multo semine lacrymarum Deo studuit spe- munera conlulisti, qua donahte non posset quid-
cialiter generare. Qui cum esset dives, potens et quam mihi esse, nisi preliosum et maximum, qua
nobilis, jam ingréssus erat latas soeculivias, sed per tribuenle omne dalum est gralum, omne receplum
Dei graliam ad arctam viam quoe ducit ad vitam, acceptum,- omne rarum est charum. Quid mihi ?
duce filia, reversusesl. Rêvera tractabilis homo erat, Plus animunt pensabam quam manum, plus affectura
et consiliis acquiescens, et qui nihil qualecunquè u quam factum, plus hilaritalem quam tristitiam.
patri suo de salulari conversione Eulropii filii sui Grialias a go, virgo graliosa, graluitati luauiuoe tant-
credidit, de salule propria virgini Mauroefilioecre- proeclarum habitum indigno conlulisti. Sed nunquid
dere non negavit. Adduxit ad me feihina virum, ju- solum? Non ulique : donum geminasti, et abundans
vencula senem, filia patrem, o'vicula leonem : et ad abunde donasti. Ornalum duplicem proebuisti, unum-
pedes meos procumbere faciens, admiranda çautela corporalem,etallerum.spirilualem, unum exteribrem-
docuit el de commissis medullilus conteri, el ple- et allerum inieriorem, unum patentera, alterum laten-
narie confileri. Qui etiam de consilio meo et filioe lem, (niera ad operiendam divinam et tuam clemen-
suoequam optimam habui adjutricem, témporalibus liam, et miseri cordis mei duritiam, non jam latere
abdicalis, et" ecclesiam Apostolorum a hoeredem volo, sed patere. Ficuseram arida,eliam merito non
conslituit, et in ipsa tandem corpus proprium ex nisi incendium exspeclabam ; arueram tanquam
multa cordis deyolione sepeliri mandavit. Gratias fenum merilo mittendum in elibanum; anima mea
libi agc, Domine Deus, qui talem nobis in tuo mi- sicut terra sine aqua, efideo sterilis et infrucluosa.
nislerio cooperatricem libi complacuit concessisse; Quid exspecto? Quid miseriam meam manifeslius"
quoesicut ignis qui comburit silvam , et sicut flam- r» non oslendo? Dominiçi corporis sacramentum cum
ma comburens montes, prius proxima quoeque,ut rare devolionis butyro tractabam, quando vestem
palel in pâtre et familia patris, et remota poslea eonlulil memoratam, sine lactucis agreslibus agmim
inflammavit, igné quem venisli mitteré in terram. et edèbam, sine pane lacrymarum ad paneni accède-
ut ardeat voluisti. bàm angelo'rum. Quid plura ? Ipsa forlis millier quoe-
Nihil secum frater Eutropius, in conversione sua sivit, non dico lanam, sed linum, el operala est
de rébus paierais altulit, ea unicoe sorori suoe, ea consilio manuum suarum, complevilque diebus pau-
inlentionehabendas Telinquens, ul ipsis mediantibus cis opus suum quod fecerat, in quo facientisinduslria
nobiliores subiretlhalamos,et solemnius posset ma- relucebat, et tandem Prudentio dédit episcopoquem
trimonium celebrare. Mira res! Eutropius, ut salva ainabat. Non abscondam amplius, Domine, miseri-
pace sua loqiiar, valedicens soeculo,de soecularibus cordiam tuam a consilio multo, narrabo allissima
cogiiabat ; Maura"vero, remanens in soeculo,secum quoe fecisti magnalia per famulam luam Mauram ;
de coelo Iraclâbat, unde fruclum nunc reportât in nam receplum indumenlum, statim illius anliquoe
respeclione animarum sancla'rum, non mortalein virgoe virlutem habuit, ei. aquam copiosam de me
a Ecçlesia Apostolorum est ecçlesia episcopalis Ti ecensis, quoesanctis Pelro et Paulo dicata est.
 1571 S. PRUDENTIITRECENSIS EPISCOPI . 1572
duriore quam pelraproduxil, quanloequeposlea efïi- A mini ab adolescentia, et niane manna recolligens,
cacioe fuerit, quoties eo plures noslrum inler sacra rêvera summo mane in Dominicam vineam missa
missaruin solemnia sunt induli, quod lam iiotum est operatrix. O bone Jesu, verum prorsus esl, quod
est et experlum, conmiemorare el displicetpro tiiil- adolescentuloedilexerunt te nimis, et in adojescen- l
lalione inanis glorioe more fragililalis humanoe, et tula Maura videraus completùm quod fuerat salis
placet proDeoel Dei laude. Displicet, quia timeo de anle proedictum. Ab ineànle oelatequolidie a matti-
amissione tanli tbesauri, quem vident palam to,l et linis laudibus usque adhoram sexlam moramfacie-
lanli hostes invisibiles reporlari. Placet, quia,per bat-in ecçlesia Apostolorum, ubi, sicul nostis, tribus
hoc intelligo Dei magnalia proedicari. Félix es, Se-. moJis imago Domini depîngitur Salvaiorjs : nam re-
dulia, quoe lalem non lam mundo quam Deo sobo- proeseijtatur tanquam puer sedens iii'gientio mâtris,
lera genuisli, et quoein terris nala est cum anguslia et tanquam magnus Dominus sedens in solio-maje-
tua, nunc in coelisnascilur cuin loelilia tua et nosira ; slalis, et tanquam jureras pendens'in palibulo erucis.
imo magis sua quam tua vel nosira, quippe nostra Porroltanc beata Màura consueludinema tenera ob-
semiplena est, nam flemus pariler et gaudemus. Gau- servàvitoelate, ut quolidie tolum proedictumnon ces-
demus quidem quod 'talent habuimus, et ipsius oeter- saret expendere, primo se toto corpore proslernens
nis jgaudiis congaudemus ; flemus vêro quod lalem B coram infanle, secundo coram juvenc,-tertio coram
amisimus, quam tolius honestalis, devotionis et pu- rege, nec unquam ulla nèoessitale potuit abstraiii,
dicitioeexeraplar el spéculum habebamus ; sua vero quin singulis diebus Dominum sub effigie triplici
jam loeliliaplena est et perfecla, quia, lorrente coe-: cerneret indefessa oculo corporalî. Rêvera triluin
leslis volupialis polala, gaudêt de iis quoe cvasit et verunï esl, ublamor, ibi oculus, smeeroque et
periculis alque poenis; gaudet de iis quoe invenil integro adolescenlula Dominumdiligens affeclu, qua;.
proemiis, mansionibus el concivibus suis. Jam ergo, saliari non poterat ex aspeclu.
bona Sedulia, fletus ahsterge, sicca lacrymas quoe Jam aperire libet, fratres charisstmi, quod usque
de coelo vocem lapsam publiée nobiscum in ejus modo clausum, quod hactenus occullavi. Quia et de
transilu audivisli : Veni, inquit, dilecla-mea, et po- coelerodamnosum lacère et frueluosum arbitrer re-
nam in te thronum meum, quia concupivit rex -spe- serare, iempusque est ut exponani sponlaneus quod,
ciem tuam, dum eliam invocaret Dominum. Deus ab ore suo extorseram importunus. lnstabat dies
deorum locutus est et vocavil. Mauram, vocans eam vocalioriis suoe, et velox depositio'tabernaculi sui.
manifesta voce sonoque audibili, qui prius eam vo- Unde cupiens ab ipsa tandem instructionem aliquam
caverat inspiraiione aientali. Stabam ,ego ex. uria reperire Teslamenti, quoesiviab ea, et' quoeslionem
parle grabali, el Léo abbas ex altéra, qui lune, sub- C pluries iteravi, cur coram supradicta dicli Salvatoris,
niissa voce, more suo, psalmos Davidicos ad caput effigie,prosiernebal se morose, quolidie, successive.
beatoe virginis ruminabat. Stabanl eliam nobiscum Denique muliipliciler obseçraia, non sine multa dif-
Maurieius, Eutropius Levita, cbnsanguineus virginis, ficullale respondit : Félix, inquit, Apostolorum-ec-
et mulla turba fideliura circumfusa. Tacebamus çlesia, in qua fréquenter audivi, el puerum in raalris.
omnes, teexspeclanle Sedulia , quoequandoque sin- gremio vagientera, el juvenem in cruce gementem,,
gultus et gemilus emillebas, cum repente proefatum et regem in solio lerribililer intonanlem, sed mihi
organum insonuil inoeslimabiliel ineffabilisuavitate, virgam auream amicabililer donaulem. Cumquc
omnium aures et corda supra omnem modum hu- sîatim ei noyam movere inciperem de Salvatoris no-
manum demulcens. Nec defuit curiositas importuna, slri gemitu et vagilu quoeslionem, manum meam
si quis forsilan esset inlus.vel extra, qui tain dulci-, • manu sua conslringens, et per hoc linguam meam
fluam harmoniam effundere poluissel, verum vera- compesçens, hoecpauca subjunxil : Non naluroe, sed
ciler deprehensum esl et odore et canore, quod tune mitaculis ascrihendum est, si ad recolenda fidei no-
etiam descendit in jubilalione, qui ascendit Dominus stroe mirifica sacramenta, etea in menlibus fidelium
in jubilalione, nec dedignatus est tanquam sponsus roboranda lignutn aridum, gemiluin edidit aut vagi-
Dominus procedens de thalamo suo, post visa longa " tum. O quam felix filia nostra Iaboriosa, non fecmi-
sponsalia, sponsoevenienli oceurrere, et in ejus oc- dilate filiorum, sed sanctorum operum ! 0 mater lam
cursu canlica loelitioedignanler decantare, qui eam sollicita et circa plurima perlurbata! Non solum
jam disponebat traducere, el sibi çonnubio slabili enim clericorum, sed monachorum necessitatibus.
jungere propriamque dicare. Npli, jam socrus Dei subvenire curabat, quod Léo abbas et sancla ipsius
ergo effecla Sedulia, amplius lamentari,.qiioe ipsum congregalio recognoscunt, quibus de proprio cucul-
audivisli Dominum, in traduclione filioegràiuiari. las et mapulas acquirebat, graliam et sulfragia
Sed cur jam sermonem facio de egressu, qui pauca beatorum aposlolorum Pelri et Pauli sollicita quoe-
vel nulla adhuc de ingressu locutus sum, aut pro- ritabat in ecçlesia clericorum, el sanctorum inariy-
gressu. Quare jam finem teneo nondum capite ap- ruut Gervasii el Prolasii palrocinia sludiosius im-
prehenso? Rêvera preliosum finem occulta [f., ocu- plorabal in monaslcrio monachorum, quod licel apud
. lala] fide prospexi, sed te teste, Sedulia, teque Manliniacum circiter quatuor millibus ab hac Tri-
constanter asserente, Eulropi, gloriosa oelatis suoe cassina civilale dislal, qualibel lamen quarla et sexla
primordia inlellexi. Portare quippe coepiijugum Do- fcria causa peregrinationis nudis pedibus cl absque
1373 DE VITA ET MORTE B. V. MAURES. 1374
lineis, in arclo panis et aquoejejunio visitabalur ab \ fluenlibus, nequaquam potui quem incoeperam com-
ipsa. Quantoeaulem virlulis et efficacioesit raapula plere sermonem. Verum illico propier infidèles, ma
quam Leoni Maura tribuit, Claris indiciis proteslan- gnalia Dei certius probaturi, ad Apostolorum eccle-'
lur et Melanuselericus et sanclissimus monachus et siam properavimus universi, in cujus inlroitu fa-
Paulinus elericus, ipsius taclu a febribus liberati. Et cientes modicam slationem, vix tandem audire po-
quamvis hoe quidam mansueti Leonis merilis attri- tuirnus adhuc legentis Mauricii vocem tenuem et
buant et ascribant, potius tamen arbitrer senlien- exilera. Tum finilo Evangelio Dominicoepassionis,
dum quod et ipse Léo sentit nobiscum, ul illud in communiier offerentes Domino gloriam et honorera
gloriam sanctoe virginis cpnvertalur, quod Spons.us offerenles Domino gloriam ,nomini ejus, in templo
suus mirabililer operalur, ne murenulas aureas sibi ejus omnes diximus gloriam, qui in sanclis suis glo-
proesumat alius usurpare, quas in signum dileclionis riosus est. Porro virgo.Dei ad pedes meos treme-
et ornaraentum decoris, dileclus dilecloevoluil proe- bunda jacebat; aliis gaudentibus, ipsa flebat, peclus
sentare. Nondum, frater Maurici, a memoria.mea lundebai, et quoeverbum salutis turbasset, se pecca-
elapsum est quod te minislrante occultata [f-., ocu- tricem riïiserrimam clamilabat.
lata] fide cognovi. Explela namque raalutina synopsi, Paulo post illuxit dies vocationis proedicioe,dies
innuisli mihi ut Mauram aspicerem >arcliusample- 3 cui magnum proeerat luminare, Matlboeusvidelicët
clentem et dulcius osculantem allare ubi corpus apostolus et èvangelisla, lune cujus agebalur solem-
beatoe virginis Mâslidioerequiescit, sed et hora sexla nilas gloriosa ; sed luminare minus adjuncluni est
a fratribus decaniata, ad pedes ejusdem altaris la- ci, Maura videlicët sponsa Dei, placita prorsus et
crymarum suarum rivulum ostendisli, quo proprios grata aposlolo, quoeplacet coram Deo in lumine vi-
oculos linivisti, quoelinitio quantum libi profuit, et ventium, ut jam sini duoe olivoeet duo candelabra
gratia lacrymarum quam habes, et oculi macula lucenlia ante Dominum, par turlurum aut duo pulli
quam modo non habes cerlis probant et irrefragabi- columbarura. Habesenim lu, beale Mallhoeeapostole,
libus argumentis. Ipse namque mirabilium Agni et potestalem sororem circumducendi mulierem sicut
sponsoesuoeoperum quoad vixeris, clarissi'mum, vi- fraler Domini Jacobus et Céphas, et minus rêvera
vum et verum testimonium effectus es; nam laudes censés esse telonarium, quam sponsoeChrisli para-
Christi et Mauroe,etsi lingua taceat, oculus tamen nymphum. Nec jam dedignaris invocanlem virginem
quocunque perrexeris proedicare non cessai. in tuum ascisci consortium, qui te fuisse recolis pu-
Scimus omnes, Maurici Levila charissime, quod blicanum, et rêvera Mauroediligis sanctilalem, qui
parum sonoram vocem habeas, ila ut cum sanclum perennem Mauritanioe proedicasli salutem : el erga
Evangelium legis, ab ostio ecclesioeaudiri vix possis. £ candidani virginem dulciter mansuescis, qui ^Ethio-
Unde ergo sonoritas illa fuit quoedie Parasceves au- pes borridos nequaquam expavescis. Advenienle
res Mauroe, sed solius el longe positoepenetravit ? igilur meraorata solemnitale, quam beatoe Mauroe
Dicta siquidem die, inter Sexlam et Nonam, apud vocationis suoejucunditas duplicabat, nobis videnti-
sancliAvenliniecclesiam in suburbio civitalis ipsius, bus, de leclulo infirmitalis suoe,prout potuit, caput
sanctoe proedicationis semina ego peccator miserri- erexit, et erectum in parles quatuor inclinavit; et
mus, lalis qualis episcopus, pro oificii mei debilo cur hoc faceret a Leone familiariter requisita, re-
in cordibus audienlium jaciebam, et pro modulomeo spondit : En lectulum meum qualuor fortes a qua-
dLvinisermonis hamo piseabar pisciculos, etsi pau- tuor partibus ambiunt, cruentas beslias repellenles,
cos et parvoS. Aderat et Maura attente audiens, et Petrus videlicët atque Paulus, Gervasius et Prota-
sedens inter alios audilores, quoenulla unquain oc- sius, quibus quoad vixi devolibne, qua potui deser-
casione, ab hujusmodi pia occupaiione potuit revo- vivi. Slalimque ad me conversa subjunxil : Hoc
cari, sed quia ex Deo erat, verba Dei audiebai, ea extremum munus a le pelo, Prudenli Pater episcope,
in. corde suo, quasi in libro conscribens, cumque ul in eorum proesenlia de manu tua eucharislioeet
pro lemporis exigentia sermonem facerem de Do- unctionis exlremoe recipiam sacramenta, quod et
ininicoepassionis sacramento, repente se erigens, factum esl; slalimque oratione Dominica inchoata,
aliis sedentibus, slelit supra pedes suos, et lotam se cum secundam petitionem i.mplesset,qua dicitur :
signo vivificoecrucis munivit. Cumque quoesissem Adveliiat regnum luum, consummalo supernoe voca-
ab ea quid ei accidisset, etqitare, contra morem, tionis jubilo féliciter migravii ad Dominum.- Mox
eum aliis sedentibus non sederet, ul erat ipsa vere- Mauriciana malrona, soror Sedulioe, et duoe filioe
cundo vultu, el columbina simplicitate, respondil : Mauricianoe,Datnona el Tbecia, cilicium de sanclo
Eslne, Pater, sedendum, quando sanctum legilur corpore rapienles, in quatuor parliculas divise-
Evangelium? En Mauricius Levita in ecçlesia Apo^ runl, et sibi tribus retentis, qiiarlam mihi, quam
siolorum Dominicam coepitlégère passionem, si pla- pro magno thesauro custodio posuerunt, corpusqtie
cet aslantibus, omissis paululum aliis audiendam ; de more lavantes, aquam in lac couversam, teslimo^
slalimque si quid audirent a circumslantibus inqui- nium pudicilioe virginalis , videndam meis oculis
sivi, facloque silenlio tota mulliludo se nihil prorsus proesenlarunt. Quod Leonicus, lilius Damonoe,dul-
audire respondit, unde divinam intelligens in proe- cedine captus, abonde degluiiens, a febrifi ardore
clara virgine adfuisse, virlutcni lacryntis uhcrlim sanalus est ; lacluque sancti cilicii Thecia a macula
3373 S. 'PRUDENT1ITRECËNS1SEP1SC0PI - 1376
qûadani in facieqitam a malris utero conlraxerat, el ;\ proximi sâucto corpori senliëbant; . Quo condigue
ob hoc vire displicebal,iiberata esl. Ipsa eliam hora tradilo sepulturoe, in loco ubi nunc a fidelibus hono-
niigrationis sahcloe virginis-, Veranus monachus, ratur, inhumera miracula subsecuta sunt, ipso opé-
olfaclus sensu diu anle prorsus amisso, eumdem rante, qui vivit et régnât in omnia soeculasoeculoruni.
odorem suavitalis sensit in monasterio Leonis quem Amen.

SANCTI PRUDENTII

TRECENSIS EPISCOPI

ANNALES

SIVE

ANNALIUM BERTINIANORUM PARS SEGUNDA.

(ApudPertz., MonumentaGermanisebistonca.)

EXCERPTUM
EX PERTZII AD ANNALES BERTINIANOS^PRiEFATIONE.

Secundam Bertinianorura Annalium parlera Pru- B Apparitionis Domini Festum dicere, res Francorum
dentio, claro olim ïrecensium episeopo, deberi, ex et in universum Christianorum nostras vocaré (d),-
Hincmari Remensis epistola quinla et "vicesima,tad si qua res poscal, non vocem hostis sed Romano
Ëgilonem archiepiscopum Senonensem directa (a), more exercitus adhibere , ulque ex Juin Coesaris
inielligilur, qua ila scribit : i Domnus Prudentius Commeniariis et Ilinerario Antoninianp didicërit,
in Annali gestorum nosirorum regum, quoe eompo- urbes Gallioeveleri appellalione Agedincum Seno-
suit, ad confirmandam suam sententiam, gestis anni num, Augustam Trecorum, Angustam Trevirorum ,
Dominicoe incarnationis 859 indidit dicens : Nico- Augustam Veromandnorum,CoesarodunumTuronum,
colaus ponlifex Romanus de gralia Dei et libero ar- Durocorlorum Remorum, Samarobrivant Ainbiano-
bilrio , de veritale geminoe proedeslinalionis et de rum, Lotitiam Parisiorum, Tullum Leucorum nomi-
sanguine Christi, ul pro credenlibus omnibus fusns nale, dum contra a continualore operis poslannum
s'il, fideliler confirmât et catholice decernit; quod per 861 semel tanlum Durocorlorum Remorum adhi'
alium non audivimus, nec alibi legimus. Unde, quia beatur, el vox hostis loco exercitus (e) génère mascu-
ipsa gesta, quibus hoecconscripla sunt, jam in plu- lino el feminino, et honores'(f) loco bénéficiafeùda-
rinïorum manus devenerunl, necesse esl ul tabler lia (g) apud eum occurrant, proposuit» Porro Pru^
de hoc dorano apostolico suggeratis, ne scandalum dëntium non solum Hispanica plurima relërre (h),
inde in Ecçlesia veniat.... Ipsum aulem Annale quod sed in omnibus quoe ntemoralu digha çonligerint ,-
dico, rex habet, et ipse est ille liber quem coram mtitalionibus solis et lunoe (i), comelis (j), aurora
vobis in ecçlesia, ubi vos nobis commendavit, coram boreali (k), pluviis et tempestalibus (/), lerroe moti-
vobis ab illo mihi proestitum ei reddidi. J Verba ab hus(wi), exundationibus aquarum (JI),fulmiuibus (o},
Hincmaro relata, exceplo de anle sanguine, in An- •J hieme et pestibus (p), famé (q) et luporum devasia-
nalibus nostris sub finem,anni 859 legunlur. Cum Lionibus(i) describendis versàri, et res ecclesiasti-
vero Prudentius anno 861, ul ibi paulo post habelur, Cas leviler tanlum et verbis antiquitus usitatis at-
obierit, certe ultra ejus anni initium opus suum tingere (s), et omnia, bona malave, animo pio et
producere non potuit, Dociissimus olim abbas Lé- benigno diyinoe omnipotentioe libenler ascribere (t),
neuf peculiari ea de redisserlatione(i) commentants, quibus omnibus omissis , conlinualorem id maxime
reliqua inde ab anno 861 a prioribus plane diversa agere, ut, quantum necesse fuerit, historiam Caroli
esse probavit. Et primum quoad singitlas voces', régis , coelerum anle omnia nincmarf Remensis
Prudenlium ex Hispania oriundura , palrio more, archiepiscopi gesla, nullis proelermissis, quara laiîs-
quotiescunque occurral (c), non Epiphanioe, sed sime exponerel. Quod cum cuilibet inspiciemi jpa-
fa)-In Hincmari Opp. tomo II, p. 292. (i) Annis 858, 840, 860.
(fc)Dissertationssur l'histoire ecclésiastiqueel civile (j) Anno 855.
de Paris, Paris, 1739, pag. 432-499. (k) Annis 839, 859.
(c) A.inis 838, 859, 840, 842. (/) Annis 846, 858.
(d) Annis 856, 857 bis, 858 bis, 859, 845, 847, . (m) Annis 842, 849.
849, 850. (») Annis 859, 846. Cf. 858.
(e) Annis 865, 866, 867, 872, 873, 875, 880. (o) Anno 858.
(f) Prudentius semel anno 859 de honoribus bene^-D (p) Annis 856, 860.
ficiariis loquitur. (q) Annis 845.
(g) Annis 865, 866, 869 bis, 872, 882. (r) Annis 846,858.
(h) Annis 859 et 847 de Puoione; 844, 847, 848, (sï Annis 857, 846, 853, 859.
849, 852. 858, 859. (t) Ann s 839, 845, 845, 848, 850, 853, 858.
1577 ANNALES . 1578
leat, nec, Prudentium(a),ila conlinualorem quoque A 876 tam laie exponéndoecurara suscipere voluisseï?
summis in Ecçlesia gradibus sublimatum fuisse (b), Jam igilur, Hincmarum, Prudentio defuncto,An-
dubitare liceat, et complura, quémadmodum Pru- nales ejus a' Carolo rege sibi conimodaios descri-
dentio Trecas aut alium in Senonum atque Antis- psisse atque continualione auxisse, staluere licebit.
siodori vicinia (c), ila ler-tioepartis auctori Galliam Quoesi ila se habere concédas, facile quoque intel-
Belgicam et Remos sedem assignent (d), Annalium ligitur, cur locus de Gotteschalco, quem, qualis ho-
indeab anno'861 auctorem ipsum Hincmarum fuis- die in annalibus anno 849 exslet, a Prudenlio scribi
se, extra dubium venit. Ita jam ante abbatem Lebeuf non poluisse viri docti existimanl, eam in speciem
Cardinali Fleury et episeopo de la Ravallière persua- mutants sit. Hincmarum enim ex sentenlia sua
sum fuit; et quicunque eam Annalium parlera atten- librum suo usui deslinatum correcturum fuisse, re
tais evolverit, archiepiscopi illius, non solum in ipsa patel, nec est quod vel leviter in eo reprehendi
jure canonico, sed et in rébus ipsis suo lempore possit. Abbas Lebeuf in edilione Bouqueliana loci,
gestis versaiissimi', ingenium minime desiderabit ; qualem a Prudentio profeclum fuisse exislimat, re-
et quoedamab eo allata vix cuiquam proeler Hinc- Sliiuendi periculura fecit; cujus sententiam infra
marum nota esse poluerunt. Ejusmodi sunl quoe quoque referemus.
anno 867 de clericis peregrinorum habitti ab Hinc- Coelerum Annales non in monaslerio sancti Ber-
maro Romam ablegatis, de die quo Hincmarus papoe tini composites esse, menlio de eo anno 845 injecta,
epistolam accepil regique Carolo legit, et anno 882 cum a quodam monasterio Silhdiu nomine direpto...
de Hincmari fuga Sparnacum refert; et quisnam repedarenl, salis demonslrat.
praeter Rémensem archiepiscopum contentionis de g Annum Prudentius atque Hincmarus a nalivitate
primalu Galliaeinter Hincmarum et Ansegisum anno Domini inchoant.
(a) Anno 846 880 de Ludovici régis ilinere ab Aquis in istas partes,
" (6) Annis 865, 872. usque ad Duziacum, Auiniacum, Ércuriacum et Ri-
(c) Annis 841, 846,858,859. bodimontem affert, quorum iria priera in dioecesi
(d) Cf. quoeannis 862, 8(i6, 871, 877 de Transse- Remensi sita, vigintiquinque , undecim et quinque
(juanis, 870 de Caroli vastationibus in Belgica, et tanlum leucis Remis distant.

S. PRTJDENTII ANNALES

SIVE

ANNALIUM BERTTNIANORUM PARS SECUNDA.

AB ANNO 835 USQUEAD ANNUM861.

His et aliis regni ulilitalibus iure disposilis, omni- C renlioe ac obedienlioepaternoe, pacisque iij concor-
nusque ad propria absolutis, ipse imperator sanctum diam niullipliciter inculcantes; ad quod manifeslius
Quadragesimoetempus in eodem palalio, sacrosan- agnoscendum, iussum est, ut suos, quibus maxime
ctara fesCrvitatemPaschoein soepedicta urbe apud fidebat, legatos ad patrem dirigeret, cum quibus
memoratum Drogonem archiepiscopum celebravit, traclari de suo honore alque salute posset, et qui
ac deinde ad placitum suum générale, quod in Slre- paternam erga illum voluntalem audire sibique fi-
ntiaco a prope Lugdunum civilatem se habiturum deliter nunciare valerent. Qui -palris iussionibus
indixerat, profeclus est. Quo in mense Iunio habilo, non usquequaque refragans, mense Maio in villa
et douis annualibus receplis , disposilisque markis Theodonis ad imperatoris proesentiam direxit Wa-
Hispanioe,Seplimanioesive Provincioe,ad Aquisgrani lonem abbatem..... 2, cum quibus de adventu eius
reversus est. Verum dum in eodem placito morare- tractatum est, ac nostra ex parle firmatum, ut in-
tur ', Nordmanni secunda irruplione Dorestadum columis una cum suis ad patris veniret proesentiam,
irruentes, vastaverunt atque hostiliter deproedati et deinceps redire potuisset ; sed et a suis similiter
sunt. Imperator aulem graviter ferens, Aquis per- sacramento promissum est, eum 3 ad genitoris sui
veniens, dispositaomnî marilima custodia, Arduenna proesenliam slaluto placilo absque dilatione venlu-
"auturanalem venationem exercuit, aé deinde Aquis- rum. Quibus absolutis, ipse circa Rumerici montem
grani.;ad hiemandum rediit anno- incarnalionis Do- diebus aliqupt venatione patrala , tandem mense
mini 836. ^eplembri ad indictum placitum Wormatiam venit.
DCCCXXXVI. j» In quo cum dona annualia more solito reciperet, ac
Ubi Natalis Domini festivilale celebrata, missos Lolharium operiretur *, nuriciatus est febri corre-
iterum ad Lolharium direxit, nionenles eum reve- plus nullatenus advenïre posse. Ad quem direclîs
' • 1
VARIANTESLËCTIONES.
(EXCHESNIO ET BODQOETO.)
1 Moratur Ch. et B, a Hic nomen excidisse
* Opperirelur manifeslum. Cf. Ludovici anon: cap. 55. s Ei Chesn. et Bouq^
Bouq.
KOTJE.
a Cremieu ad Rhodanum. Valesii Notil. Gall., pag. 554.
 1579 S. PRUDENTII TRECENSIS EPISCOPI 1580
denuo Hiigone abbale a et Adalgario comité, de in- A integrilali earum reslilueret, ne tali eliam occasiohe
finriitate ac recuperatione eius el voluntate in posle- divinam conlra se iracundiam ardentius incitaret.
rum veniendi quoesitum.est, necnon de reslitulione Qui taniorum pairum assensus consilio, cuncta resli-
rerum ecclesiis Dei in Francia-constitutis, quoein luit, ac singulis ecclesiis easdem res scriptionibus 4
tlalia sitoe, a suis pro libitu fuerant usurpaloe; ve- annulo " suo roboratis proprie resignavit. Igiiur
rum et de episcopis atque comitibus, qui dudum imperator, disposita Frisioe Marilimoeque6 <=custo-.
cum Augnsla fideli devolione de Ilalia vénérant, ut dia , mense Maio ad Theodonis villam veniens et
eis et sedes proprioe et comitalus ac bénéficia seu animalia dona recipiens, iler suum Romam defen-
res proprioe redde'renlur. Ad hoecLotharius per mis- sionis sancloe Romanoe Ecçlesioe atque oralionis
sos suos, oppositis quibusdam condilionibus, non in gralia indixit, directisintérim ad Lolharium legalis,
omnibus se assentiri posse mandavit. Eodem lem- monenlibus ut eum paterna reverentia susciperet,
pore Nordmanni Doresladum * et Frisiam rursum atque ilineris- apparatum decenlér opportuneque
depopulali sunt, sed et Horicli, rex Danorum, per lé- procuraret. Ea tempeslate Nordmannid irruptione
gales suos in eodem placito amicilioe atque obe- solila Frisiam irruenles, in insula quae Walâ-
dienlioe condiliones mandans, se nullalenus eorum cria e dicitur nostros imparatos aggressi, raulios
importunitatibus assensum proebuisse testatus , de B ' trucidaverunt, plures deproedali sunt ; et aliquamdiu
suorum ad imperalorem missorum interfectione inibi comniorantes, censu prout libuit exacto, ad
conquestus est, qui dudum circa Coloniam Agrip- Dorestadum eadem furia pervenerunt, et tributa
pinam quorumdam proesumplione necaii fuerant ; similiter exegerunt. Quibus imperator audilis',
quoritrii necera eliara imperator, missis ad hoc solum proelermisso memorato ilinere , ad Noviomagum
legatis, juslissime ullus est. Peracta autumnali ve- caslrum , vicinum Doreslado , properare non
nalione in Fraitconofurd palalio , ad Aquisgrani re- distulit; cujus adventu Nordmanni audilo, conti-
versus est, ubi etiam missi eiusdem Horicli vene- nuo reCesserunl. Imperator vero generali conven-
runt, quoerenleSsummam eorum , quos ipse capto's lu habilo, publiée cum his quoeslionem habuit,
ex bis inlerfici fecerat, qui in noslros"fines talia quos principes ad eamdem cuslodiam delegaverat.
iamdudum moliti sunl. Azenarius quoque, cilerioris Qua discussione patuit, partira impossibilitale,. par-
Wasconioe contes, qui ante aliquot annos a Pippino tira quorumdam inobedientia eos inimicis non po-
desciverat, horribili morte inleriit; fralerque illius tuisse' resistere; unde et ad comprimendam Frisio-
Sancio-Sanci eamdem regionem negante Pippino num inobedientiam strenui abbates ac comités di-
occupavil. Tune eliam Walo abbâ s, cuius consiliis G rectisunt,e!,utdeincepsillorum incursionibus facilius
Lotharius plurimum utebatur , in Italia obiit. obsisliqueat, classis quaqua versus diligenlius parari
ussa est. Lolharius autem clusas in Alpibus mûris
DCCCXXXVII. firmissimis arclari proecepit.EtLantberlus, fautorum
Lolharii maximus,et Hugo,socer illius, defunelus esl.
Imperator aulem posi nalalilioe celebrilatis so- Inlerea Britlones, quadam insoleniia -moli, rebellare
lemnia, purificalione b beatoe semper virginis Marioe conali sunt; quoruramoltts imperalordireclaexpeiîi-
episeoporum conventum in Aquis habuit, in quo de tione cito compressit, redditaque nostris lerraet da-
sanctis Dei ecclesiis plurimum tractalum est, et tis obsidibus, fidèles sesepolliciti sunt permansuros.
quid cuique ordine proprio conveniret, patefactum Post hoecadvenienlealque annuente Ludoicoet rais-
alque descriplum est. Epislola etiam ab eodem ve- sis Pippini,omniquepopulo qui proesentesin Aquis pa-
nerabiliura episeoporum convenlu ad Pippinum di- lalio adesse iussi fuerant, dédit filio suo Carolomaxi-
recta esl, in 3 qua eum salutis suoe magnopere mo- mam Belgarum parlera, id est a mari per fines Saxo-
nuerunt, et insuper , ut memor moris progenitorum nioeusque ad fines Ribuariorum totam 8 Frisiam, et
suorum, proecipuepiissimi geniloris sui, res eccle- per fines f Ribuariorum comitalus Moilla g, Batua,
siarum Dei pridem a suis invasas alque direptas Hammelant", Mosagao; deinde vero quidquid inter
VARIANTESLÊCTIONES.
1 Doreslatnm Chesn. 3 Abbas B. 3 Deesi Ch. 4 s In autographe sine du-
Easdem rescriplionibus Ch.
bio anulo legitur. 6 Ch. et B. disposita Frisioe marilimaque cuslodia; quod ita dépravation esse pulo, quia
propriam vocis Marilima »n« non intellexerim. ' Fresnionum, Chesn. 8 t; F. etp.'f. R. deesiCh. "Hanc
NOTJE.
a Fratre iinperatoris; cf. Vitam Ludovici, cap. 55.. J) Campania et Marilima nie legisse memini, non quod
h Hic.conventus anno superiori habiliis est, nec Seelandia a Frisia, el Marilima a Campanta Romana
die Purificali'onis bealoe Virginis, sed sexta die fe- prorsus diverses,sed quod earum parles fuerinl.
lii'iiarii, ut demonstrant verba, quibus inchoatur : d Nordmanni usqùe conlinuo recesserunt ex no-
Cum convenissemusepiscopi... Aquisgrani palatii in stris decerpta in ebronico de geslis Nordmannorum
secretario basilicoesanctoeGenetricisDei Marioe,quod in Francia, quod infra sequetur.
dicilur Lateranis, anno incarnationis Domini Noslri c Walchern in Seelandia.
Jesu Christi $Z6indict. 14, anno vero imperii proedicli f Per fines, id est inde a finibiis; comitalus enim
Coesuris25, 8 scilicet Iduum mensis Februarii. BOU- jam nominandi Frisioe et Austrasioe partes, et ad
QUET. fines Ribuariorum siti erant.
c Frisioe Marilimoequeh. e. Frisioe et Seelandioe, s Comitalus Moillaad Vahalem in confinibus Fri-
eodem modo quo in charlis medii oevi haud raro , sioe el Ribuarioe ponenrius, ubi inler Noviomagum
 1581 ANNALES. , 1382
Mosamel Seqtianam usque ad Burgundiain una cum ;\ dentibus submersi sunt. Ludoicus 6 autem patris
Viridunense constilit, et de a BurgundiaTullensem, proesentioe, secundum quod jussura fuerat, sese
Odoruensem^jBedensem,1c Blesinsemd,Pertinscm e, offerre non distulil, habitaque secus quam opprlue-
utrosque Barrenses f, Brionensem 8, Tricassinum, rat conflictalione verborum, quidquid ultra citraque
Altiodrensem, Senonicum , Wastinensem t, Milidu- Rhenuni paierai juris usurpaveral, recipiente paire
nensem », Slampensem, Castrinsem, Parisiacum , et amisil, Helisaliam videlicël, Saxoniam, Thoringiara,
deinde per Sequanam usque in mare oceanum, et Auslriam alque Alamànniam. Inlerira Sarracenorum
per idem mare usque ad Frisiam ; omîtes videlicët piraticoe classes Massiliam Provincioeirruentes, ab-
episcopatus , abbalias,.comitalus, fiscos , et omnia duclis sanctimonialibus, quarum illic non modica
inlra proedictos fines consisienlia cum omnibus ad congregaiio degebal, omnibus, et cunctis masculini
se pertinentibus, in quacumque regioue consistant : sexus clericis et laicis, vastataque urbe, lltesauros
. sicquejubente imperatore, in' sui proesentia episcopi, quoque ecclesiarttm Christi secum universaliler
abbales, comités et vassalli dominici in memoralis asporlarunt. Igitur imperator ad placitum suum
locis bénéficia babentes, Carolo se commendaverunt, générale, sicut condixerat, mediante Auguslo in
et fidelitalem sacramento firmaverunt. Carisiaco pervenit; quo Pippino paternis obsequiis
B assistenle atque favente, fratri Carolo, tune cingulo
DCCCXXXVIH. insignito, pars Niusirioead proesens data est, duca-
Post hoec peractis sacroe Nalivilalis, apparitionis tus videlicët Cenoinannicus, omnisque occiduoeGal-
atque oblalionis dorainicoesolemnilalibus, inchoa- lioeora iulra Ligerim et Sequanam eonslituta. Abso-
lisque Quadragesimoejejuniis, imperalori sermo in— luloque conventû, ipse oralionis gralia Parisius san-
noluit, Ludoicum s fratris Lolharii inlra Alpiùra ctorumque martyrum basilicas curavit invisere. Di-
septa colloquium expetiisse 3 ; quod, quia se inscio recioque Carolo in partes Cenomannicas, ipse in
inconsultoque proesumpserat, oegretulit, direciisque Verno i, Compendio ceterisque circumiacentibus
quam ceïerrime quaquaversuin cursoribus, genera- locis venationi congruis slativa habuit, alque invi-
liter fidèles accersit, propereque undique adcurren- tante Hugone , fratre et beati Quintini martyris
tibus filiorum.suspeclum colloquium patefacit, et Si monasterii abbate, eiusdem marlyris festivitkte ho-
ila nécessitas posiulet, ad resistendum paralissimos norifice alacriterque celebrata, Altiniaoum perve-
nionet. Quo Ludoicus cognito , ociavarum sanctoe niens, Carolum redeunlcm suscepit, Ubi eliam missi
Paschoe hehdomada 4 jubente paire advenit, sub- Horich venienles, piralarum in nostros fines dudum
liliterque discussus, tandem sacramento cum sibi irruentium maximos a se ob imperatoris fidelitalem
maxime credulis, nihil fidelilati patris atque honori 'C captos alque interfici iussos relulerunt, pelenles in-
adversum illo colloquio meditatum, firmavil; sicque super' sibi dari Frisianos alque Abodritos. Cujus
remisso ad propria, ut mense Maio imperalori in pelitio, quanto imperalori indecens sive incongrua
Noviomagooccurreret,injunclum est. Nam illo iuxla visa est, lanlo vilius sprela et pro nihilo ducla est.
condictum imperalor progredi disponebat, quatenus Verum pridem imperalore in verno venaiioneni
sua proesentia damitum quod annis proeteritis pira- exercenle, Adalgarius el Egilo cornes, ad Abodriios
tarum " imporlunilale nostrorumque desidia conti- et Wilzos a fide déficientes dudum direeti, reversi
geral vilaretur; habitoque conventû fidelium, co- sunt, adductis secum obsidibus imperalori deinceps
piosuscirca marilimaapparalusdistribulus est. Inter subditos fore nunlianles. Imperalor vero coeplum
quoe Danorum piratoe palria egressi, ortoque subito peragens iter, ad Franconofurd hiemandi gratia pro-
marilimorum flucluum turbine, vix paucissimis eva- fecius est Eclipsin 7 luna quiniadecima medio no-
VARIANTESLECTIONES.
Meam coniecluram se. ipsam defensuram esse confido. Chesn. et Bouq. legunt Moilla, Ellrahani, Mêlant, Ni-
thardi historia lib. I. cap. 6. Moilla. Hall, Trahammolant, quod Valesius corrigit Moilla , Halluarias, Ham-
molant. ' deestCh. 2 Lodoicum Ch. 3 Expelisse Ch. " Ebdomada C7i. " Pyralaium Ch., ila pluries.
* Lodoicus Ch. '
Eclypsin Chesn. scriberesolet.
WTM.
el Schenkenschantz hodieque vicus Millingen oc- ;D ferior adhuc soeculoproxirae elapso Pays Blesois
currit; pagi Balua, Hanimolant et Mosagao satis audiebat.
noti e Ad Matronam, in quo, e. g., Perles infra Saint-
a De ut supra per, idem ac inde a; nam omnes Dizier, et Pontion.
pagi jam recensendi extra Burgundiam eiusque in { In quibus Bar-sur-Seine et'Bar-sur-Aube.
confinibus collocali erant. 6 Circa Brienne, Tioyes, Auxerre, Sens.
i> Ad fontes Odornoe sive Ornoe,quoe infra Vitry- h Le, Gastinois; quod poslea et pagum Milidn-
le-Français Matronam induit, Pays d'Ornois.
c Pagus hic inter Tullensem et Blesensem in Bas-* nensem complectebatur; pagus inter Auiëlianensem,
Anlissiodorensem, Senonicum. Milidunenseni et
siniaco situs fuerit; nam vocem ab imperito quodam Slampensem silus erat.
inlrusam esse, statui nequit, quod eam el Niibardus i Circa M'elun, Etampes, Chartres, Paris.
i. I. c. 6. agnoscit. i Vernum locus est Ver Crispiaco et Silvoe
à Inler Odornensem el Barrensem-, ad fluvium ac Isaroe propinqnu's. Et diclus, certe in iisdem annalibus
B/sise qui Matronam influil, in t[uo e. g. Blesy, ad a. 877, Verni silus designatur inler Gompendiimi
Blaize-le-Chàleau, Blezy-au-Bois; pagi ejus pars in-- et monasterium sancti Dionysii. BOOQ.
-ISSJ S. PRUDENTIi TRECENSIS EPISC0P1 158i
dis Nonas Decembris passa est. Pippinus filius im- \ doma J>dicilur properavit. .îiterea lacrymabile hi-
*
peratoris, rex Aquitanioe,Idus Decembris defunclus miumque cunclis caiholicoe Écclesïoefiliis ingeini-
est," reliclis diiobus filiis Pippino et Carolo. Profi- scenduni, fama perferente, ihnotuit. Bodo c diaco-
ciscenti igilur imperalori imnciatus est Ludoicus, fi- rius, Alamannica génie progenitus, et ab ipsis pêne
liusejus, Franconofurd hostilibus vailalus agmînibus cnnabulis in chrisliana religione palalinis erudiiioni-
itisedisse, sibique non solum eiusdem palalii sessio- bus divinis humanisque lilteris aliquatenus imbu'lus,
nem ad hiemandum, verum eliam Rbeni fluminis qui anno proecedenteRomam orationis gralia prope-
moliri iransilnm inhibere; quo imperator nuncio randi licentiam ab Augustis poposcerat, multisque
haud mediocriter motus, quaqua versum fidèles ac- donariis muneratus intpetraverat, humani generis
ciri decernit; at ipse, ut cceperat, Maguniiàm per-1 hoslepelleetus, relictâcliristiànilale ad judaismuhi
venit anno ab incarnatione Domini 859. sese convertit. Et primum qtiidem consilio proditio-
nis alque perditionis- suoe cum ludoeis inilo, quos
iDCCCXXXIX. secum adduxerat paganis vendendos callide machi-
Ubi Nativitalis atque apparilionis dominicoefesti- Hari non timuit; quibus distractis, uno tantumtnodo
vilatibus emensis, direclis celerrime fidelibus, ad secum, qui nepos eius ferebâlur, retenlo, abnegala
— quod lacrimabiliter dicimus — Christi fide, sese
pacis concordiam Ludoicum hortalus est. Sed nequa- 8
quam valuit revocare, quin insuper consistemi Ma- ludoeum professus est. Sicque circumcisus capillis-
'»
guntioeimperalori, ipse ex adverso in Caslellal ultra que ac barba crescentibus, et mutalo poliusque
Rhenum posita' pertinaciter atque hoslililer immo- usurpalo Eleazâri nomine, aecinclus eliam cingulo
Tans, transitu fluminis cohibebat. Imperator aulem, militari, cuiusdam Iudoeifiliam sibi matrimonio co-
•
sanguinem comraunis populi fundi admodum mc- pulavit, coaclo memorato nepote suo simililer ad
tuens, ad loca alia transpositioni opporluna diver- judaismura translato, landemque cum iudoeis, mi-
lere nullatenus dedignalus est; in quibus omnibus serrima cupidilate devinclus, Coesaraugustam, ur-
econtra ripis insislentem et transfretare conantibus bem Iiispaniaé, mediante Augusto mense ingressgs
obsislentem filium conspicatus ; eratque videre mi- est. Quod quantum Augustis ciinclisque chrisliauoe
sériarS, bac pio palre^ illac impio filio digredieii- fidei gralia redemptis luctuosum exliterit, difficullas,
tibus* Qua necessitate imperalor compulsus, Ma- qua imperalori id facile credendum persuaderi non
guniiàm repedat, iideliumque hinc inde propere con- potuit, patenter omnibus indicavit. Proelerea die
fluentium ob asperitatem hiemis incommoditalem seplùno Kalendas Ianuarii, die videlicët passio-
diutius non ferens, tribus ferme infra memoratam nis beati Stephani protomartyris, tanla inundalio
urbem millibus Rheno transposilo, Saxones obvios ] contra moremmaritimorum oesluumper 3 totam perie
suscepit. Ludoicus vero, comperto patris ealenus Frisiam occupavit, ut aggeribus arenarum illic co-
sibi inopinalo transpositu, deficientibus quos ex Au- piosis, quos dunos vocilant, ferer cooequarctur, et
strasiis, Thoringiis atque.Alamannis illexerat seeum- omnia quoecumque involveral, tara homines quam
que adduxerat, concilus aufugit, Noreiamque, quoe animalia cetera et domos, absumpserit ; quoriirir
nunc Baioaria dicitur, regnum videlicët sibi olim a numerus diligéntissime coraprehensus, duorum mil-
pairetraditum.reverlitur. Imperatorpaternoe pietatis lium quadringentorum triginta seplem relaïus est.
non immemor,filiumpersequi supersedit, recepiisque Acies quoque in coelo igneas colorumque aliornm
qui ab illo ad imperatoris clemenliamfugerant, ac sa- mense februarii, sed et slellas ignéos crines eniit-
cramento firmatis, et insuper discordiarum incentori- lêntes crebro videri conligit. Verum post sanctum
bus fautoribusque pro merilo criminumparlim rébus Pascha imperatori in Francia repedanti rex Anglo-
parlim exsilio damnatis, Franconofurd pervenit; ubi rum legalos misft, poslulans per Franciam pergendi
aliquot diebus perendinans, marcas populosque Romam oralionis gralia fransilum sibi ab imperatore
Germanicos disponere sua-.quefidei. arclius subju- iribui, monens etiam curam subjeclorum sibi erga
gare non dislulit, ac deinde in parles Alamannioe animarum salutem sollicitius impendendam, qùo-
lempore Quadragesimoead villam regiatn quoe Bo- ) niam visio cuidam apud illos pslensa non minimum
VARIANTESLECTIONES.
1 In caslella Ch. et B. : sed haud dubie in Caslella scribendum, ut fecu a catholicis Ch. 3 id est lotam
Frisiam peroccupavit.
NOT.E.
a Casse/, contra Mogunliam sittim, el a Romanis rentes, desercret penttus cnrislianorum regnum ; et
conditum. Cf. Meginhardi Vilam.S. Ferrulii. nunc apud Hispaniam inler Sarracenos Iudoeis socia-
. h.Bodman, ad lacum Bodamicum. * tus, persuasus sit ab impiis Christum Dei Filium n.e-
« Deeodem sic habet Rhabanus in libro- adversus • gare, baptismi graliam profanare, circumcisionem
Iudoeos,cap. 42 : Quod nunquam antea geslum me- carnalem accipere, nomen sibi mutarc, ul qui antea
minimus, seduclus est ab eis [Ijudoeis] diaconus pala- Bodo, nunc Eliezer appellelur; ita ul et superslitioiie
tinus, Habiliternatus, nobililer nutriluset in ecctesioe et habitu lotus ludoeus effeclus,quolidie in synagogis
officiisexercitalus, et apud principent bene habiluset; Salanoe, barbatuset el cbniugalus, cum coeleris blas-
ita ut eorum diabolïcis persnasionibus abstraclus pliemet Christum Ecclesiam eius. BouQ.
illectus', desereret valatium, descrerel palriam et pa-
 '
1385 ANNALES, 1386
animoseorum terruerat; cuiusseriem visionis im5 Ai Venerunt etiam legali Groecoruma Theophilo.ini
peralori mitlere studuit, habentem hune modum : peratore directi, Theodosius a videlicët, Calcèdo-
Visiocuiùsdam religiosipresbyleri de terra Anglorum nensis melropolitanus episcopus, et Theopbanius
quoe.post Natalem Domini ei rapto a corpore spatharius, ferentes cum donisl imperatore dignis
ostensu est. epislolam; quos imperator quinlo decimo Ealendas
J Quadam nocle cum idem religiosus presbyler Iunii in Ingulenheim honorifice suscepit. Quorum
dormiret, quidam homo ad eum venit, proecipiens legalio super confirmalione pacli et pacis alque per-
illi ut eum sequeretur. Tune ille surgens, secutus pétua; inter utrumque imperatorem eique subditos
est ;ëum ; duclor verojllius duxit eum ad terram amicitioeel. charitatis agebat, neenon de victoriis,
sibi ignotam, ubi varia et mira oedificia construcla quas adversus exteras bellando geptes coelitus fue-
vidit, inter quoeecçlesia facta erat, inquam illè et rat assecutus, gratiûcalio et in Domino-,exullalio
1 ductor eius introîvit, ibidemque plurimos pueros ferebatur; in quibus imperatorem sibique subieclos »
legentes vidit. Clinique duclorem suum inlerroga- amicabiliter datori vicloriarum omnium gralias-re-
ret, an inquirere auderet quinam pueri essent, re- ferre poposcit. Misiteliam cura eis quosdam, qui se,
spondit ei : Intérroga quod vis, et libenter tibiindi- idestgeutem suam, Rhos b vocari.dicebànt, quos
cabo. Et cum ad illos appropinquaret, ut videret IB rex illorum, Chacanus vocabulo, ad se amicitioe,sic-
"
quod logèrent, perspexit libres eorum non solum ni- ut asserebanl, causa direxerat, pëlens per rhemo-
gris lilleris, verum eliam sanguineis esse descri- ratam epislolam, quatenus benignilate imperatoris
plos; ila videlicët, ut una linea nigris esset lilleris redeundi facultalem atque auxiliura per imperiura
descripta, et altéra sanguineis. Cumque interro- suum totum habere possent, quoniam ilinera per
gassem, cur libri illi sanguineis lineis descripti es- quoead illum Conslantinopolimvénérant, inter bar-
sent, respondit duclor meus : Lineoe sanguineoe, baras et nimioe ieritatis gentes immanissimas •ha-
quas in islis-librisconspicis, diversa hominum chri- bueranl, quibus eos, ne forte periculum inciderent,
slianorura peccata sunt, quia ea quoein libris divinis redire noluit. Quorum adventus causam imperator
illis proecepta et iussa sunt, minime facere et adim- diligenlius invéstigans, cômperit eos genlis esse
plere volunt. Pueri vero isti, qui hic quasi legendo Sueonum, exploratores potius regni illius nostrique
discurrunt, animoesunt sanctorum, quoequotidiepro quam amicitioepelilores ratus, pênes se eb usque
christianorum peccatis et facinoribus déplorant, et relinendos iudicavit, quod veraciter invenire posset,
pro illis inlercedunt, ut tandem aliquando ad poeni- utrum fideliter ep neene pervenerint; idque Theo-
tenliam convertantur ; et nisi istoeanimoesanctorum philo per memoralos legatos suos atque epislolam
tam iricessanler cum fletu ad Deum clamarent, iam G intimare non dislulit, et quod eos illius araore li-
aliqualenus finis tanlorum malorum in christiaho -benter susceperit; aé si fidèles invenirentur, et fa-
populo esset. Recordaris, quia anno proesenti fru- cultas absque illorum perveulo in patriam remeandi
ges non solum in terra, verum etiam in arboribus daretur, cumauxilio remiltendos^sin alias, una cum
et vitibus abundanter osîçnsoe ^unt, sed propter missis nostns ad eius proesentiam dirigendos, ut
peccata hominum maxima pars iilarum periil, quoe quid de talibus fieri deberet, ipse decernendo éflice-
ad usum atque ulililalera humanam non pervenit ; ret. Quibus peractis, imperator urbem Vangionum
' iuxta
quod si cito hommes christiaiii de variis viliis et fa- condiclum tertio Kalendas Iunii pervenit, ibi
cinoribus eorum non egerint poenitenliam, et diem susceptis quibusdam, quos ad hoc * specialiter pro-
dominicum melius et honorabilius non observave- perare iusserat, fidelibus, Lolharium filium suum
rinl % cito super eos maximumet intolerabile peri- ab Italia venientem paterno suscipere affectu mi-
culum veniet ; videlicët tribus diebus et noctibus su- nime renuiti Quo palam omnibus ad genitoris vesti-
per terram illorum nebula spississima expandetur, gia suppliciter procidenle et proeterilorum exces-
el slatim homines pagani cum immensa multitudine suum veniam humiliter postulante, imperator, rai-
navium super illos venient, et maximam parlera po- _ sericordia qua incorporaliter 6 semper viguit flexus,
puli et terra; christianorum cum omnibus quoepos- quidquid in eum proecedenlibus annis ipsé suique
, sident igni ferroque devasiabunt. Sed tamen, si ad- deliquerant, paterna benignilate concessit, ila ta-
huc veram poenitenliam agere volunt, et peccata il- men, si deinceps nihil adversus eum pravis machi-
lorum iuxta proeçeptumDomini ieiunio et oratione itaiionibus molirentur. Suorum quoque complures
adque eleemosynis 3 emendare sluduerint 4, tune; non solum proprietalibus, verum eliam beneficiariis
has poenas et pericula per intercessionem sancto- donavit honoribus, insuperque descriptione regni sui
rum evadere polerunt. > oequalibuspêne partibus discreta, oplioneih illi,
VARIANTESLECTIONES.
» deest Ch. 8 honorabilius observarint. Ch. *
elemosynis Ch. 4 studuerunt Ch. * quos adhuc Ch.
incomparabililer? ',,
NOTJE.
« ineouosius patncius erat, non
episcopus, ut Curopalata et Cedrenus. ' ' 'Bono.. -
testalur chronographia jussu Constantini Porphyro- b Id est Russi.
scriota lib. num. 37 : .-.,
geniti ni, quod docent etiam
PATROL. CXV." U
 mi S. PRUDELNTU TRECENSISEPISCOPI ig8g
quam earum mallèl, offerrenon dédignatus est, Cilius. A Saçramcnlisque mullifa.riam a Lothario suseeptis
divisionis formula ita se habuit : Quarum altéra re- eum in Ilaliam redire permisit.
gnum Italioe partemque-Burgundioe, id est vallern Imperator autem indiclo generau placilo Kalendas
Augustanam.», comitatum Valissorum b , comita- Septembris erga CavallonemtV, legalos ad Ludoicum
tuni Waldensem c usque ad mare Rhodani d ac direxit, proecipiens, ut fines Baioarioe nullalenus
deinde orientalem atque aquilonalem Rhodani par- egredi nisi sese inbente proesumerel, idque sacra-
lera usque ad comilatuni Lugdunènsem, comitalum inento firmare iuberet; sin. alias, circa initia Se-
Scudingium ' e, comitatum Wirascorum f, comita- ptembris ad Augustburg hosliliter sibi oceursuruni
tum Portisiorum g ; comitalum Suentisiorum h, co- minime dubitarçl. Descriplis ilaque.atque deslhialis,
mitatum Calmontensiurai, ducatum MosellicorumJ, qui secum Baioariam, si nécessitas eompelleret,
comitalum Ardûennensiuml, comitalum Condoru- qtiique cura filiosuo Carolo Cavallonem contra mo-
sio l, inde per cursum Mosoeusque in mare, duca- tus Aquilanicos, quibus cum Pippino, Pippini filio,
lum Ribuariorum m, Worraazfeldan; Sperohgouvri°, quidam Aquitanorum nuper ab imperatore defece-
ducatum Helisalioe, ducatura Alamannioe,Curiam, ranl, compescendos,etiani cum Saxombus adversus
ducatum Austrasiorum cum: Swalafelda P et Norl- Daporum Sclavorumque, qui ferebanlur, incursus
gowi i et Hessi 2, ducatum Toringuboe cura mar- B occurrereni, ipse in Cruciniaco cc castre sese vena-
chis 3 suis, regnum Saxonioecuin marchis 4 suis, du^ lionibus alacriter exercendo, missorum in Baioa-
calum Fresioe usque Mosam, comilatuni Hamarlant, riam direclorum redilum slatuit opperiri ". Quire-
coniilatum Balavorum r, comitatum Tesirabenti- versi, missis Ludoici ad imperaloris usque proescn-
cum », Doreslado. AÛeram partem Burgundioe, id liani cpmilantibus, nuntiayerunl, paternis eum ius-
est comitatum Genavensem *, comitalum Lugdu- siothbusnon admodum obviasse, sed ea se parilurum
nènsem u, coniilatum Cavalloneusemy, comitalum conditione spopondisse,si sacramenli firmilas quam
Amaus *, comitalum Hatoariorum y, comitalum quoerebal,ab imperaloris fidelibus sibi etiam fieret.
Lingonicum 2, comilatuni Tullensium aa, et sic per Verum quia lune contigit defuisse primates, per
deçursum Mosoeusque in mare, et inler Mosam et quos eamdem firmiiatem fieri deposcebat, illius fidei
Sequanam, el inter Sequanam et Ligerim cum mar- imperalor alque supplicibus promissionibus potius
cha Britannica, Aquitaniam et Wasconiam cum commiltendum delegit, quousque a partibus Aqui-
marchis ad se perlinenlibus, Septimaniam cura mar- tanicis adepla divinilus Victoria rediens, mandatis
chis suis, et Provinciam habuit. Quo superiorem po- Pérseverantem bénigne suseiperet, secus vero roor
lius eligenie, imperalor Carolo filio suo inlëriorem lienlem pro viribus insequi non tardaret. Sed ë'
6
contulit, ea conditione, ut vivent! fideliler obsequen- C ipso petenlë concessit quibusdam propter motus
les, eo decedenle memoralis porliouibuspotirentur. illius nuper a se separatis et. rerum ' proprietate
VARIANTESLECTIONES.
1 Sucdingium Chesn. et Bouq., Valesius recle coniecit scudingium. *ita depravatam Chesniiet Bouqueli
leclionemducatum Austrasiorum cum Sunalafelda et Norogo, Wiechessi, emendare connais sum.- 3 Cum
archisCh. et Bouq. 4cum archis Ch. el B. ' "operiri Chesn. eIlaemendavi; Chesn.et Bouq. legunlnecessit, ' '
el Bouq. in margine coniecitnecesse fuit. nuper in se separatis verum Chesn. '.
NOTiE.
» Vald'Aosla; 'Batua.
i> Wallis. s Testerbant.
0 Waadlland, pays de Vaud. » Genf.
d Lacus Lemanus. "Lyon.
0 Circa Salins. *>Chàlons-sur-Saàne.
t Ad utramque Dubis amnis ripam circa Veson- *y Valesius nolit. Gall., p. 481, cofrigendum
lium. censet Amons; pagi Amansensis inèrainii Erricus
s Le Perlois ad fontes Araris fluminis in regno r, monachus in libre de Miraculis S. Gennani, ex
Burgundioe(non, ul Valesius el Bouquelus opinan- cujus verbis palet, eum non longe ab Arari, Oscara,
lur, le Perlois ad Matronam). Vincennaet Tila fluviis abesse. Haloarii isli ad Au-
b Le Sainlois, e septentrione Portisiorum, et a mèn Ararim jacebaht. In Chronico S. Benigni Hugo
raeridie Tulli; Valesius, Bouquelus et Chronicon Atioariorum conies inemoralur. In Chronico Be-
Gottwicenseconlra Miroeumet Scoe'bpflinuni(in Al- suensi pagi et comi.latus Atoariensis frequeus fit
sat. Illustr., lom. I, p. 671.1Sundgaviatn in Alsalia menlio. Exïslimat Valesius Altuarios Francicam
interpretantur. genlem, Caplos et translatos a Constanlio —
Chlore
i MagnusLotharingioepagus, in quo Nancy, Spi- Coesarenomen ei pago dédisse. BOUQUET. Ex ipsa
nal et Remiremont. divisionis tabula apparet, pagos Amaus et llatoario-
j Cujus melropolis Augnsla Trevirorum. rum à raeridie ad seplenlrionem inler pagos Caval7
k In quo Siablo, Malmcdy. lonètisein el Lingonicum, él ab occidente pagoruin
1 Intra Mosam et Urtam circa Huy; vide infra Scudingii, Wirascorum et Portisiorum silos fuisse;
a. 870. - , . . . imo Batiuarii Lingonibus accensebanlur. Vales. No-
mCujus melropolis'ColoniaAgrippina. tit.,p. 281. .''''
DPagus Wprmatiensis. 7 Langres.
0 Pagus Spirensis. «a Toul.
p Ad fontes Alcmonoe... i''1Chàlons-sur-Saône.
11n eo, e. g., Eichstadl, NUrriberg, Eger, Lngol- " Kreuwhth propelBiiigeu-
ttal. Sulzbach, étal.
1589 ANNALES. , , , 1390.
multatis, ùt sua cuique restituerentur, eo diimlaxat .,A gressione reversus est. Qua imperalor necessitale
pacto,-si fidëra ïriviolàbilitër iihperatori servaré slu- cOmpulsiiSîet a.speritate hieniis immïnentis deten-
déreht, et nullam periitus regni fidéliutnque sollici- tus, absplulo ïeliquo exércllu, ad Pictavos in hi-
tationem quoquo modo aut tergiversatioheitr machi- berna concessit, Saxones inlerea contra Sorabos.
narentur. Directis intérim' ad hoc specialiier missis, qui Colodici d vocahtur, apud Kesigesbiirçh dimi-
qui ab his huiusmodi firmitalem Sacramento susci- cantes, coelèstibus auxiliis fulti, viçioriani adepti
përent, disposilis quoque Saxoiium adversus Sora- sunt, regeque ipsorum Cimuscloinlerfeeto, eamdem
borumet Willzorum * incursiones, qui nuper quas- rirbem et undecim castella ceperunt; reeeptis etiam
dam ipsius marchoeSaxoiiioesvillas incêridiocrema- sacramentis a rege inter eosdem luràultus repente
verant, et Austrasiorum Toringorumquë contra çï'eato, insuper obsidibus, multam terraè indixerunl;
Abodritorum et qui dicuntur Linonés 3 defeclioites Sed et legati imperaloris ad Horicli ^'pacis gralia.
expeditionibus1,ipse per Arduënna.m venatu sese dè- directi, reeeptis sacramentis, .iiidïssolubilempepige-
le'etabiliter exercens, ceterbs totius regni sur fidèles ruut.
circa'Calendas Sëptembris Cavallorienî, ut côridixé- DCCCXL.
rat, sibi obvies adesse proecepit. Quidam a eliam Imperator auleni, nativitàtis atque apparilionis
piraloe in quamdàhi Frisioe partem irruentes, non B, dominicoefeslum, sed et beatoe Marioesemper virgi-
parum incomtnodi nostris fînibus intuleruiit.-'Direxit nis purificalionem in urbe Pictavorum celebrans,
et Oricus missosad imperatoremj quemdam videli- motus Aquitanicos cômpohere satagebat, cura inté-
cët,' cuius coiisîliis"proecunctis fidere et omnia agere rim propinquanie qùâdragesimali observatione, si-
videbatur, et cum eo nepolem suum rhitnera genti- nistrum quippiam illi nuriciatu.m est, Ludoicum vi-
litia déférentes, pâeis amicitioeque arctius stabilius- delicët, filium suûta, cbrisuéiâ iamdudum insôlenlia
que gralia eonfîrmandoe; quibus hilariter susceplis" usque ad Rhenum regni guberna'culum hsùrpare.
atque muneratis, quià propter qùoedâm incoinmodà Quo admodum nunciô mollis, relictis Augusla et filio
superFrisionibns querebantur, duces strenui desti- Carolo cum non pauca parte exércilus in urbë me-
nât! sunt, qui-lempore consiituto illis de omnibus morata,ipse ad !Aquis palàtîùhi veniens, resurre-
iustiliam adimpierent. Imperator aulem Câvadlone clione dominiea inibi celebrata, Germanîàm transpo-
reeeptis, fidelibus, in Aquitanîam exercilum omnem sito Rhèno ingreditur, fugatoque filio et paganôrum
convertit, pariterque tertio ferme ab urbe Arverno^ exterarumque genlium adniinicula etiam sui proesen-
rum mîliario castra ponëns, Aquitanos obvios ha- tia, compluribus datis rriuneribus, expetente, eum
buit, quos filio suo sacramenti interpositione firma- ullerius perséqui déstitît. Eclypsis solis m Nonas
vit. Et Augustam quidem cum filio ad Pibtavossese 'C Maii ante noham e diei horam mullis in locis,a plu-
proecederedecrevit, ipse vero ad caslrum quod vulgo rimis visa est. Imperalor, vero a persequendo filio
Carlilaluffli»dicitur conlëndil, quoniam eo quidam rédiens, correplus morbo in insula Rheni infra Ma-
complicùm Pippini 4 consistera ferebantur ;r quod guniiam ad prospecluril Ingulenheim palatii sila xu
caslrum. nihil quidem manu artifici addiluin, natu- Kalendâs Iulij défunclus est.
rali tantum rupe editum, hinc inde proecipilio'val- Lotharius, comperto genitoris bbitu, ab llalia.
lium muniebatur, proeter ôrientaiem dumtaxât par- Gâllias îng'ressus, iura naturoe transgressus, impe-
tem, qùa parvo admodum intervallo continenti diri- raibrio elalus nomine, in utrumque fralrem, Hb v
mitur. In quo tamëh consistenles obsidiohe ad de- dowicum videlicët et Çarolurn, hostiliter armatui'j et
dilionem coegit, eisque consuelissima pietaie vitam, nunc hune, nunc illum proelioimpetit, sed ulrumque
membra et hereditatem concessit. Inde in partes minus prospère. Secundum suam dumtaxal insôlen-
Torennoe0, quoinfideles eius delitescere frustraque tiam patrato negotio, quibusdam conditionibus usque
résistera moliebahlur, abitum divertit; verinn his ad lempus ab utroque discessil; nec lamen conlra
in diversa vàganlibus sparsiriique quaqua versuni eos, seu clam seu manifeste, pravitatem suoe çupidi-
fugilantibus, imperaloris exercitus continua àlitumni latis atque criidelitatis destitit machinari.
serénitàte solisque inclementia non parum iricôm- D
riioditâtis expertus est. Nam febre maxima éx parte' DCCGXL1.
correplus, partim oécubuit, partim diflîcillima re- Hludowiçus autem et Carolus, aller ultra, aller
,. VARIATES *LECTIONES.
Vyïltibrum>C^,.eifB,;^ fege saxpnicoe. ilhîo Çiu pippinum Ch. . ila correxi; Chesn.el Bouq. Corich.
miM.
* Hoecexscripta sunt in Chronico de Normanno- Nienburch, monasterinm antiquum ad confluenles
rum gestis in Francia an.^0. Buda; et Saloe, antea Thangmaresfeld audiebat. Cf.
-iÇarlal in Arvernia'supériore^ â quo pagus Car- Beckmann, Hisi. serenissimoe domus Anhâltiiioe,
tilatensis nomen accepit, le Carladez. Valesii Notit, pag. 428. Cbronici Gollwicensis auctôr loco Kesi-
GaU.,p. 130, - gesburg, legit Resigeburg, et Rosenburg m dexlra
* ï'ai'enne. - r .- Saloeripa interpretatur. Qua de re codex ipse con-
fl.-Pagusprincipaïus Anhalliui, in quo oppidum sulendus erit.
Kolheii silum est, quod sub voce Kesigesburchlatere e Circa meridiem ; cf. l'Art de vérifier les da-
posset. Certe quod,primo in mentem venire poleral tes.
 1391 S. PRUDENT» TRECENSIS EPISCOPI 1392
cïlra Riienuin, partira vi, partira minis, partim ho- A que mandalura, ut die crastina, qua eiusdem ici
noribùs, partim quibusdam conditioni.bus, omnes gralia in loco eodem stativa habuerunt, mortuorum
partium suarum sibivél subdunt vel conciliant. Et cadavera, prout temporis * opportunilas sinerel,
Lotharius quidem diebus quadragesimoeMogunliam sepulturoe mandarent. In quo proelio Georgius, Ra-
usque adversus Hludowicum procinctum ducit; sed vennatis episcopus, a Gregorio Romano pontifice àd
obsistente ipso, a transi tu fluminis diu abslinetur ; Lotharium fratresque eius pacis gratia direclus,
verum astû quodam atque perfidià populi Hludowico sed a Lothario detentus, neque ad fratres venire per^
inboerentis * Lothario transeunte, Hludowicus Ba- missus, captus est, et cum honore ad propria re-
ioariam pelivll. Carolum quoque a Sequanoe transilu missus. Lotharius lerga vertens et Aquasgrani per-
Lotharii.multiplex populus nititur inhibere; qui veniens, Saxones ceterosque confinef restaurandi
tamen, virili prudentia prudentique virtute transpo- proelii gralia sibi conciliare sludel, in tantum, ut
sitô flumine, omnes in fugam bis terque coegit. Saxonibus qui Stellinga d appellanlur, quorum mul-
Lotharius, audita suorum fuga Carolique adventu, tiplicior numerus in eorum génie habelur, oplio-
iterum Rhenum transponit, dispositisque adversus nem cuiusçumque legis vel antiquorum Saxonum
Hludowicum custodiis, obviam Carolo proûciscilur. consuetudinis, ulram earum mallent, concesseril ;
Hludowicus in Lotharii adversus se dispositas tur- B qui semper ad mala proclives, magis rilum pagano-
raas irruens, magnaque ex parle internecipni do- rum imitari, quam chrislianoe fidëi sacramenla le-
rians, ceteros in fugam egit • ac deinde Carolo fratri nere delegerunt. Herioldo, qui cum céleris Danorum
opem laturus properare festinat. Inlerea « piratoe maritimis incommoda tanta sui causa ad patris iniu-
Danorum ab" oceano Euripo i> devecti, Rotumam c riam invexerat, Gualacras e aliaque • vicinaloca
irruentes, rapinis, ferroj ignique bacchantes, urbem, huiusmeriti gratia in beneficium contulit. Dignum,
monachos, reliquumque vulgum et coedibuset cap- sane omni detestatione facinus, ut qui mala clui-
livitale pessumdederunl, et orania monasteria seu stianis intulerant, iidem christianorum terris et po-
quoecumqueloca flumiiti Sequanoe adhoerentia aut pulis Christique^cclesiis proeferrenthr, ut persecu-
depopulati sunt, aut mullis acceptis pecuniis territa tores fidei chrislianoe domini christianorum existè-
relinquunt. Hludowico denique propinquariti * Caro- rent, et doemonum culioribus christiani populi de-
lus frater summo desiderio atque amore obvius servirent.
venit, pariterque coniuncti, sicut fraterna cari taie, Hludowicus partim terroribus, partim gratia,
ita eliam castrorum metatione, convivii etiam eon-. Saxonum quidem complures, Austrasiorum, Torin-
siliOrumque unitate, apud fralrem Lolharium super gorum atque Alamannorum suoe omnes subiugal
pacis et unanimitalis, totius quoque populi et regni C dilioni. Carolus, dispositis, quantum opportunitas
gubernatione, creberrimis s legationibus salisagunt ; rerum 6 sivit, Aquitanicis parlibus, per Cenoman-
qui tamen soepissirais eos legalis et iuranienlis lu- nos t, Parisios atque BeUovagos B, Franciam
dens, tandem receplo ab Aquitania Pippino, Pippini permeans, Hasbanienses K adit, sibique plus amore
dudum defuncti fratris filio, in pago Alliodorensi, quam timoré conciliât.
in loco qui dicitur Fontanidus, utrumque fralrem Lotharius, Rheni amne transposilo, Hludowicum
regni porlionibus hostili apparatu privare conlendit. hello iinpetere moliens ', cogitatuum suorum conati-
Cumque ad pacis fraternitalisque concordiam mi- bus'frusialus, in Carolum subilo verlitur, ratuseum
nime revocari posset, obviis fratribus septimo Kalen- longius a fralre' Hludowico separalim aggressum fa-,
das Iulii die sabbalo mane interceptas, multis cilius evincendum. Carolus Loliliam i Parisiorum
ulriutque cadentibus, compluribus profligatis, turpi- regressus, transito Sequana flumine Lotharii raoli-
ter victus aufugit. Palanlium autem' coedespassim tionibus diu obsislit. Lotharius transpositione fluvii
agitabalur, donec Hludowicus et Carolus pietale prohibitus, superiores ipsius expetens parles, per
ferventes ab eorum interfeclione céssandum decre- Mauripensem i pagum Senones pénétrât, unde et
verunt; quin etiam longius a castris obtentu chri- n Cenomannos nullo negolio adiens, cuncta rapinis,
slianitalis fugientes persequi desierunt, episcopis- incendiis, slupris, sacrilegiis, sacramentisque adeo
VARIANTESLECTIONËS. ?
* inhserentes Ch. * propinquanie Ch. 3 celeberrimis Ch. * corporis Ch. et B. Quod emendandum
centui. * invexerat, Gaula Crusalia, quoe vicina loco Ch. * rerum deett Ch. T molliens Ch. •cbna-
tthus deett Ch.
mis. .
a Hoecni Chronico de geslis Normannorum ex- > I. e. Lutetiam. .>'9r
scribunlur. i Abbas Lebeuf putat Mauripensempagum exlen-
r i>Fr'eto Caletano, Canal. sum esse sëcus ripant dexleram Sequanoe atque
c Rouen. - etiam
d Cf. Nithardi Hist., lib. iv, cap. % parumper secus dexteram Icaunoeripam. Voj-
catur Morivensis in actis synodi Suessionis Kabitoe
e Walcheren insula. anno 862 ; et Morvisus in Caroli Calvi capitulis Sil-
f Le Mans. vacensibus, an. 853. Lingua vernacuia dictus fuerat
8 Beauvais. te Morvois, poslmodum corruplo noniine le Montois.l
k Circa Leodium. BOUQ.
1395 ANNALES.. 13|t4
imuriat, ut ne ab ipsis adytis temperaret. Nam quos- J^.vitatem célébrantes, hommes ipsarum parlium ad
cumque salvandi gratia repositos vel in ecclesiis sese refugientes suscipiunt, fratremque.,* persequi
vel in earum gazophylaciis thesauros, etiam sacer- desïstentes, Quibus multipliciter reeeptis, fratris
dotibus et ceterorum ordinum clericis iuramento abitum gradu tardiusculo insequuntur, quia ' apud
devinctis, reperire potuit, auferre non distulit; fratres super pacis foedere licet invitus satagens,
ipsas quoque sanclimoniales divinis cultibus deditas legatos quibus plurimum nitebatur dirigit. Electo.ad
feminas in soi sacramenta coegit. Carolus apud hoc negotium * Matasconis urbis.; vicinio , illuc
Parisius diutius diversatus, urbem Calalaunis, do- utrimque coilur, et utriusque partis castra Arare
minicoe nativitatis festum ibi celebraturus ad- fluvio diriraente, in quamdam insulam eiusdem flu-
venit. minis adeoinmune colloquium aspectumque coeunt^
." , • DCCCXLII. Ubi venia de proeleritis perperam gestis vicissim
Iride Treeas adiens, per Alsensem a pagum et postulata alque accepta, sacramentum quoque alter
Tullum civitatem, Vosegi saltu transposito, pênes alteri veroepacis fratèrnitatisque iuraverunt, et de
Argentoratum urbem fratri Hludowico coniungitur. regni tolius oequisportionibus diligentius faciendis
Lotharius nulla penitus sua suorumve uiilitate infe- Kaleridis Octobribus in urbe Mediomatricorum ,
riores Gallioepartes tantopere populatus, erga Pari- 1B Melis vocabulo ", décreverunt. Eaiempestate Nor-
siorum Loliliam fluvium Sequanoe transiens, Aquas- mannorum classis iri emporio quod Quantovicus •*
grani rediit, fratrumque coniunctionem audiens, dicitur, repentino sub lucem adventu deproedationi-
oegre tulit. Hludowicuset Carolus, quo sibi firmius bus, caplivitate et nece sexus utriusque hominuril
populos utrique subditos necterent, sacramento sese adeo ôebacchati sunt, ut nihil in eo proeter oedificia
alterutro devinxerunt; fidèles quoque populi partis pretio i0 redempta relinquerent. Maurorum eliam
utriusque pari se iuramento constrinxerùnt, ut uter piratoe per Rltodanum propè Arôlatum delati, cuncta
eorumdein fratrum adversus alterum sinistri quip- passim deproedati, impiute oneratis navibus regressi
piam moliretur, relicto prorsus auclore dissidii-, sunt. Carolus autem a Matascone Aquitaniam in-
omnes sese ad servatorem fraternitatis amicilioeque gressus atque pervagatus, ad roemoralum placiti
converterent. Quibus patratis, ad Lolharium pacis locùin et tempus venire non distulit. Lotharius
gratia dirigunl ; qui legatis eorum a sui proesentia apud Augustam Treverorum legatos Groecorum e
atque conloquio inhibilis, ad obsistendum fratribus suscipit, eisque absolutis, eiusdem placiti tempore
se suosque hostiliter proeparat. Quo in Sentiaco i b palatio quod Theodonis villa dicitur resedit.
palatio, a Mosellaflumine octo ferme milibus con- , Hludowicus, peragrata omni Saxonia, cunclos
structo, eiusdem *, transeundi facullatem dispositis '^ sibi eatenus obsistentes vi " atque terrore ita per-
custodiis deneganle, Hludowicus navali, Carolus domuit, ut comprehensis omnibus auctoribus tantoe
equestri apparalu, caslrum Confliient.esperveniunt, impielatis, qui et chrislianam fidem pêne relique-
ibique, Mosellam viriliter 3 transire inchoanlibus, rant, et sibi suisque fidelibus tantopere obstiterant,
omnes Lotharii excubioe velociler aufugerunt. Lo- 140 eapitis amputalione plecteret, 14 patibulo pen-
tharius, inopinalo fralrum adventu territus, cessit, deret, innumeros-membrorum proecisione débiles
sublatisque cunctis ad Aquisgrani palatio tam sanctoe redderet, nulluraque sibi ullatenus refragantem re-
Marioequam regalibus thesauris, disco etiam miroe linquerel. Interea Beneventanis inter se dissidenti-
raagnitudinis ac pulchritudinis argenleo; in quo et bus, Sarraceni ab Africa ab eis invitati, primo qui-
orbis totius descriptio et aslrorûm consideralio, el dem auxiliatores, poslmodum vero violenti insecu-
varius planetarum discursus, divisis ab invicem tores, plurimas civilatum vi obtinent. Carolus mense
spatiis, signis eminenlioribus sculpta radiabant c, Octobri ab urbe Mediomatricorum Vangium pro-
parliculalim proesciso suisque distributo, a quibus fectus, Hludowico fratri coniungitur. Quibus inibi
lamen, quamvis taie mercede conductis, per contu- diutius immorantibus, et missis alternatim ad Lo-
bernia turmatim deserebatur 4, per Calalaunis fu- tharium intercurrentibus ac de regni portionibus
giens, apud Treeas paschali solemnitate peracta, . multum diuque consultantibus, tandem inventum
Lugdunum petiit. Hludowicuspênes Coloniam Agrip- est, ut missi trecitini f per universum suoe ditionis
pinam, Carolus in Heristallio palatio eamdem festi- • regnum deligerentur, quorum industria diligentior
VARIANTESLECTIONES.
1 Quo Hisenliaco Ch. ! et eiusdem Ch. 3 deest Ch. 4 ita
• 6 ' 8 emendavi, Ch. et B. defererebalur le-
gunt. fralrem Ch. qui? Ch.
negoeium 10 iterum convenire vel aliud eiusmodi ante decie-
9
verunt excidissevidëtur. quentovicus Ch. precio Ch. " sic legendum censeo; Ch. obsistentes sui,
atque terrore, B. obsistentes suisque terrore.
. '. NOT^E.
a AbbasLebeuf Alsensem putal pagum esse iAzois sancti Judoci, in Ambianensi dioecesi; alii vero
dictum, inter Treeas et Barrum ad Albam. BOU- ipsum esse sancti Judoci monasterium existimant.
QUET. Quatovici cladem in annum 844 rejicit Chronicon
h Sinzig. Fontanellense. BOUQ,
c Cf. Eginhardi Vitam Caroli, cap. 33. e Id esl Theodoroe Augustae et Michaelis
d Alii putant Quantovicum locum esse ad. Quan- Boup. ejus filii.
tiam situm, non longe a Stabulis, aut a monasterio f IAest tri.ceni. „ .
 1395 S. PRUDENT» TRËCENSIS EP1SC0PI 1598
descriplio fieret, cuius série trium fratrum oequis-A Beneventanis, Dei auxilio de illis parlions Sarra-i
siir.a regnorum divisio -irrefragabiliter ssatuto tem- cèni expulsi sunt.
pore patraretur : quibus destinatis, Hludowicus DCCCXLlV:
Germaniam repêdat, Lotharius medioximis ' regni
Francôrum immofatur; Garolus Carisiacum pala- lîiems mollissima usque ad Calendas-4 Februarii
tium veniens, Ërmeridrudj neptehi Adalardi comitis, quadam temperie modificàta. Bernardus f, cornes
uxorem ducitj atque Augustam Viromandorum, ad marcoe Hispanicae, iamdudum graitdia moliens '
memoriam videlicët beati Quintini martyris, nalivî- summisque inhians, maièslalis reus Francôrum
tatis Domini et apparilionis festum celebraturus, iudicio iussu Carsli in Aquitatîia capiialein senten-
proficiscitur. Inter hoec terroemolus in inferioribus tiam subiit. Gregorius, RomanoeEcclesioe pontifex,
Gallioefactus est. decessit, cui Sergius succedens, in eadem sede sub-
DCGCXLIII. stiiuilur. Quo in sede apostolica ordinato, Lotharius
Lotharius et Hludowicus intra fines regnorum filium suum Hludowicum Romam cum Drogone,
suorum sese cohibentes, pacifiée degunt. Carolus Mediomatricorum episeopo, dirigit, actures, ne
Aquitaniam pervagatur. Quo illic conslituto, Nome- deinceps decedente aposlolico quisquam illic proeler
nogius Briltp et Lantbertus, qui nuper ab eius fide- B sui iussionem missorumque suorum proesentiam
litate defeeerant, Rainalduin, Namnetorum ducem, ordinetur anlistes. Qui Romam venienlèSj honori-
inierficiunl, complures capiunt. Emergenlibus igilur fice suscepli sunt, peractoque negotio, Hludowicum
hinc inde tôt taniisque incessabililer malis, vastanle pontifex Romanus unciiohe in regem CbnSècralum
passim cuncta raptore, coacti sunt per mulla lotius cirigulo decoravit; Drogonem vero episcopum sui
Gallioeloca homines lerroe mixtam paucitalem fa- vicarium Galliarum Germaniarumque partibus desi-
rinoe alque in panis speciem redaciam eomedere, gnavit. Siginulfus, Benevenlanorum dus, ad Lotha-
eratque lacrimabile, imo exeorabile nimiumfacïnus, riam cura suis omnibus sui deditionem faciens,
cum iumenta raptorum pabulis abundarent, et ho- centum inilium aureorum muleta sese ipsi fecit ob-
mines ipsius terrenoe admixtionis crustulis indige- Moxium; quibus Beneventani, qui pridem alias versî
rent. Piratoe « Nordmannorum urbem Namnetum s fuerant, compeflis, ad eumdem Siginulfum sese
adgressi, interfectis episeopo et mullis clericorum convertenles, Sarracenorum reliquias a suis finibus
atque laicorum sexusque promiseui, deproedalacivi- expellere moliunlur. Lantbertus cura Britonibus
tale, inferioris Aquitanioe parles depopulari ado- quosdam Caroli markionum Meduaiioes ponte inter*
riunlur; ad postremuminsuiam quamdam b inpressi, ceplos périrait. Pippinus, Pippini quondam régis
convectis a continent! domibus, hieinare velui per- G filius, exercilui * ex Francia ad Carolum Tolosam
pétras sedibus statuèrent. Carolus ad condîctum civitalem obsidione vailanlem properanti in page
fratribus obvians pênes Virodunum coniungitur ; Ecolesinto occurrens, ita brevi et absque suorum
ubi distributis porliouibus, Hludowicus ultra Rhe- casu profligavit ut primoribus inlerfeclis, ceteros
num omnia, cilra Rhenum vero Nemetum, Van- fugam eliam anle congressum ineuntes, vix paucis
gium el Mogunliara civilales pagosque sortilus est ; evadentibus, aut caperet, aut spolialos sacramento-
Lotharius inter Rhenum et Scaldem in mare decur- que adslrictos ad propria redire permilleret. Qua
renlem, el rursus perCameracensem, Hainnoum c ' inopinala congressione Hugo, présbyler el abbas >>,
Lomensem d, Castrititim e, et eos comitatus qui filius Caroli Magni quondam imperaloris el frater
Mosoe cilra contigui habentur usque ad Ararem Hludowici itidem imperaloris patruusque Lolharii
Rodano influentem.etperdeflexum Rodani in mare, Lodoici el Caroli regum, neenon Richbolo abbas *,
cum corailalibus simililer sibi ulrimque adhoerenii- et ipse consobrinus regum, nepos videlicët Caroli
bus; cetera usque ad Hispaniam Carolo cesseront : imperaloris ex filia, Eckardus quoque et Ravanus
factisque sacramenlis, tandem allrinsecus esl dis- comiles cum aliis pluribus inlerfecti ; capti vero
cessum. Ea tempeslàle, concordàntibus ad invicem Ebroinus, Piciavorum episcopus, Ragenarius, Sa-
VARIANTESLECTIONES.
1 medioximus Ch. * nannelum Ch. 3 hainnaum, ioeinsem Ch. » kalendas Ch. " mollieiis 67». 6 exer-
citu Ch.
NOTJE.
a In Chronico de Nornïannorum ::-.;!'s r>:stri- D Benedict., part, i, pag. 750, publicato. Ex quo ëtiam
plum. liquet Willefmum, Bernardi filium nalu majorem,
b Vile de Rhé. hoc anno annum oetalis 18 egisse; ait enim Dodana
c Hennegau. eum nalura esse anno 15 Ludovici Pii, m Kalèu-
d Comilalus Namurcensis . el pars episcopatus darum Decembrium, hoc esl anno Chrisli 826.
Leodiensis inler Sabini et Mosam. Willelmus patris morlem ullurus, Pippini auxilio
e Ad fluvios Mosam et Bartim, in quo Donchery. Tolosam iniercepit, quam statim Carolus rox ô!;si-
Valesii Notil. Gall., p. 135. Versus sepientrionem dione cinxit. Bou(j.
igilur usque ad pagi Lomensis confinia perlinuisse a Mayenne.
vidëtur. 1 Sancti Quiritmi et sancti Berlini.
1 Is duos ex uxore Dodana reliquit filios, ul ipsa- i Cenlulensis
met lestatur in suo Manuali a Mabillbnio soec.iv.
1597 ANNALES. 1398
marobrivoe*. a Ainbianoïum episcopus, et Lupus ab- Ai septein milium librârum eis exhibito, a progrediendo
bas, ac filii Eckardi comitis duo, item Lokardius *, compescuit, ac redire persuasit. Fulcradus cornes
Gunlardus et Richuinus comités, Engilwinus etiam, el ceteri Provinciales ab Lothario 3 deficiunt, sibî-
aliique non pauc-i nobilium. Nomenogius Briiio que poteslatem lotius Proviitcioe usurpant. Nord-
eadem lempeslate fines sibi suisque antecessoribus mannorum rex Oricus c sexcentas naves pér Albim
distributos insolenter egrediens, Ceitomannos usque fluvium in Germaniam adversus Hludowicum diri-
cuncta longe lateque populando, ignibus etiam plu- git ; quibbs Saxones occurrentes, comraisso proelio,
rima cremando, pervenit; ubi audita Nordmanno- Domini nostri Jesu Christi auxilio victores efficiun-
rura in fines ejus irruptione, redire compulsus est. tur : unde digressi, Sclavorum qiiamdam impelulit et
Hludowicus, rex Gérmanorum, populos Sclavorum capiunt civitatem. « Famés valida Gallioeinteriora
et lerràs aggressus, quosdam in deditionem cepit, consumit, adeo ut mulla hominum milia eadem in-
quosdam intërfecit, omnes penë illarum partium valescenle absumpla sint. Carolus agrum Floria-
régules sibi auï vi àut gratia subegit. Norlman- - cura'E, in quo sancli Benedicti moîiasierium cbn-
ni •>Britanniam insulam, ea quam maxime parte sistit, duodecim ab Aurelianorum urbe leugis, ve-
quani Angli-Saxones incolunl r bello impetentes , riiens, Pippinum Pippini filium suscîpit, et reeeptis
triduo pugnando victores effecti, proedas, rapinas, 1B ab eo sacramentis fidelilatls, quatenus ila deinceps
necês pâ'ssiffl-facientes, terra pro lïbilu potiuntur. ei fidelis sicut nepos patruo existeret, et in quibus-
Ihterea îrâtrum, id est Lotharii, Hludowici el Ca- cumque neeessitatibus ipsi pro viribus auxiliuin fer-
roli, alternatim fraterno affectu legatis multifariam ret, loiius Àquitanioe dominalum sibi pernisit,
discurrentibhs, mense Octobri iidem pênes Theo- proeler Pietavos, Sanctonas et Ecolimenses ; unde
donis villam conveniunt, habitoque diebus aliqupt et omnès Aquitanici, qlii eatenus cutri Carolo fue-
amicabili pernecessarioque conloquio, inter se-ira- rant, ad eumdem Pippinum continuo sui eonversio-
ternitatis et caritatis jura in posterum non violanda nem efficere siudùeïimt.
confirmant-. Omnes quoque discordiarum satores Beneventani cum Sarracenis, veteri discordia re-
cauturos sollicitius exsecratorosque,et statum eccle- crudescente, denuo dissident. Nordmanni f, alveo
siarum, immineniibus riecessitatibus foedissime,ré- Sequanoe remenso, maria repetunt, cuncta maris
bus dilacerauim, ac personis minus congruis, id est loca finitimadiripîunl, vastant, atque incendiis coh-
laicis, vulgo conlraditum, redinlegraturos sese pro- cremant. Sed licet peccatis riostris divinoebonitatis
mitiunt. Unde et ad Pippinum, Landbertum atque oequilas nimium offensa, (aliter christianorum terras
Nomenogium pacis gratia missos pâriler destinant, et régna altriverit, ne iamen eliam paganï impre-
ut fratri Carolo ut obedientës fidèles de cetera ^ videniioe aut certe impotenlîoe Dominum omnïpo-
permansuri occurrere non différant; sin alias, eis tentissimum impnne diutius insimularerit, cum a
tempore oppbrtûno viriliier congloball, eorum in- quodam monaslerio, Sithdiu g nômine,.direplo in-
fidelitaiibûs ulciscendis, se hilerminando profecturos censoque, oneratis navibus repedarefit, ita divino
prônuncianl. iudicio vel tenebris coecati et insania sunt percutai,
Nordmanni per Gàrrondam Tolosam usquè pro- ut vix perpauci évadèrent, qui Dei omnipoténtis iter *
ficiscenles, proedas passîm impurieque perficiunl ; ceteris nunciarent. Unde, ul fêrtur, commotus aninio
unde regressi quidaiiï Gàlliciamque adgressi, pariim rex eorum * Oricus, ad Hludowicum, regem Ger-
balistariorum occursu, pariim tempestale maris in- nianorum, legatos pacis gratia destinai, captivita-
tereepli dispereunt ; sedet quidam eorum ulterioris tem t absolvere thesaurosque paralus pro viribus
Hispanioeparles adorsij diu acriterque cum Sarra- restituere. Lotharius Provinciam ingressus, fere
cenis dimieantes, tandem vicli resiliunl. totam 6 suoe potestali récupérât. Dani, qui anno
DCCCXLV. proelerito Aquitaniam vastaverant, remeantes, San-
Hiems asperrima. Nordmannorum naves centum ctonas invadunt, confligenles superaiit, quietisque
;
viginti mense Marlio per Sequanam hïric et abinde sedibus immoranlur. Karolus Britanniam Gallioecum
cuncta vaslanles, Loticiani Parisiorum nullo penîtus paucis minus caute aggressus, deficientibus suis
obsistente pervadunl. Quibus ciini Carolus occur- rébus sinistra fortuna universis, Cenomannos festi-
rere moliretur, sed proevalere suos nullalenus posse nato reverlitur, reparatoqueexercitu, eamdem parât
prospiceret, quibusdam paclionibus, et munere impetere
VARIANTESLECTIONES,
1 Ch. somàrobricoe. s CH.in niatgine Leulharius 5
fortasse a Hlolario. * iram? "deestCh. "ingres-
sus Brelôtiam suoeCh. B. -•"-,-
NOT.E.
a Amiens. „ e Fleury, ubi soeculisaliquot post Hugo Floria-
b In Chronico de geslis Normannorum exscri- censis scripsit.
' piiiin. f Cf. Chronicon. de geslis Normannorum.
c In Chronico de gestis Normannorum exscri- « S. Bertini.
plum. Md est eaptivos universos.
a Hamburgum innuit.
 1399 à. PRUDENTII TRECENSIS EP1SC0PI 141)0
DCCCXLVI. A duba Hispanioe ad Carolum pacis petendoe foede-
Piraloe a Danorum Fresiain adeunles, receplc risque firmandi gratia veniunt, quos apud Remo-
rum Durocorlorum t decenter et suscepit et absol-
pro libitu censu, pugnando quoque victores effecti,
tota pêne provincia poiiuntur. Ventus aquilo per to- vit. Bodo qui ante annos aliquot 8 chrisliana vëri-
tam hiemem.usque ad ipsa fera Maii mensis initia taie derelicla ad Iudoeorumperfidiam concesserat, în
acerrime segetibus et vineîs incumbit. Luporum tanlum mali profecit, ut in omnes christianos Hispa
incursio inferiorum Gallioepartium boulines auden- hioe degentes tam régis quam gémis Sarracenorum
lissime dévorât, sed et in partibus Aquilanioe in animos concitare studueril 4, qualenus aut relicta
modum exercitus usque ad trecentos ferme conglo- chrislianoe fidei religione ad Iudoeorum insaniam
bati et per viam facto agmine gradientes, volenti- Sarracenorumve dementiam se converterent, aut
busque resistere fôrtiter unanimilerque contrastare cèrte omnes interficerentur. Super quo omnium il-
ferunlur. Carolus apud villam sancli Remigii b, lius regni christianorum pelilio ad Carolum regem
Sparnacura c nomine, conlra morem conventum regnique sui episcoposceterosquë nostroe fidei ordi-
populi sui generalem mense lunio habuit, in quo nes lacrimabiliter missa esl, ut memoratus apostata
episeoporum regni sui pernecessaria admonilio de reposceretur, ne diutius ebristianis illic versantibus
causis ecclesiastieis ita flocci pensa est, ut vix um- Baut impedimento aut neci foret.
quam revereniia potilificalis, christianorum dun- Dani s partem inferioris Gallioe, quam Britones
laxat temporibus, sic posihabita legatur. Quadam die incolunt, adeuntes, ter cura eisdem bellantes su-
iunior quidam l cum equa coiens repertus, iudicio perant ; Nomenogiusque viclus cum suis fugit,
Francôrum vivus incendio crematur. Inde parles dein per • legatos muneribus a suis eos sedibus
Britannioe Carolus cum exercilu petens, pacem cum amovit.
Nomenogio, duce Brittonum, intervenientibus hinc Sergius, Romanus pontifex, vi Kalend. Februarii
et inde ' sacramentis paciscitur. Huius anni mense - defungitur, et Léo in eius locum eligitur. Sarràceni,
Maio tanta. apud. Altiodorum civitatem inundatio oneratis thesaurorum multitudine, quos ex basilica
pluviarum fluxit, ut parietes penetrans, ipsas etiam beati Pétri apostoli asportarant, navibus redire eo-
cupas plenas vira*in fluvium Icaunam d retulerit, nali, cum inter navigandum Deo et Domino nostrr
sed et, quod est mirabilips, quamdam vineam cum Iesu Christo ejusque apostolis ore pestifero deroga-
terra, vitibus et arboribus omnibus in nullo disru- rent, orto repente inevitabili turbine, conlisis in sese
ptam, ita ut erat solidam, a parte Icaunoe fluminis navibus, omnes pereunt : quoedam thesaurorum in
in alleram eiusdem fluvii partem transposuerit, acsi r sinibus defunctorum, quos mare liltoribus reiecerat,
in eodem agro naturaliier fuerit. inventa, ad beati Pelri apostoli memoriam revçhun-
Mense Augusto Sarracgpi Maurique Tiberi Bo- tur. Scotlil a Nortmannis 6 per annos plurimos im-
raam aggressi, basilicam beati Pelri apostolorum peti, tributarii efliciuntur, insulis circumquaque po-
principis dévastantes, ablalis cum ipso altari, quod silis nullo resistente potui immoranles 7.
tumboe memoraii apostolorum principis superposi- Hlotharius, Hludowicus8 et Carolus legatos ad
tum fuerat, omnibus ornamentis alque thesauris, Oric, Danorum- regem, destinant, mandantes ut
quemdam montera centum ab Urbe milibus muni- suos a .'. christianorum infestationibus cohiberel,
tissimum occupant. Quos quidem ducum 3 Hlotarii sin alias, bello se impetendum nullatenus du-
minus religiose adorsi atquedeleti sunt; pars autem bitaret.
boslium ecclesiam beati Pauli apostoli adiens a
interfecla est. Ea tempestate Mauri et Sarràceni Beneventum in-
Campaniensibus oppressa, prorsus
rex adversus Sclavos vadunt, et usque ad Romana confinia populantur.
Hludowicus, Germanorum, Dani Aquilaniam marilimam impetunt et proedantur,
profectus, tam intestino. suorum confliclu quam urbemque Burdegalam diu oppugnanl ; alii quoque
hostiimi Victoriaconterritus, reversus est. Hlodoicus
Danorum emporium quod Dorestadum l0 dicilur.et
Hlotarii filius, rex llalioe, cum Sarracenis pugnans, D insulam Batavam obtinent. Hludo-
occupant atque
yictus vix Romam pervenit. '
wicill, Germanorum régis, exercitus adversus Scla-
DCCCXLVH. vos prospère dimicant, ita ut, quod ante annum
-" Légâli e Abdirhaman, régis Sarracenorum, a Cor- araiserat, reciperet.

VARIANTESLECTIONES.
1 luniorem cum Ch. a et abinde Ch. " ita Chesmi et Bouq. leclionemdudum correxi. * statuent Ch.
et B. * deett. C. ., ° Normannis Ch. sic pluries. ' Locus haud dnbie corruplus; fortasse legenavm : efli-
ciuntur; quiiJ (i. e. Nortmanni) insulis..... immorantur.
8 HlodowicusCh. "Deett Ch. "• DorasU-
dum Ch. Hlodowici Ch.
NOTiE.
» Cf. Chronicon de gestis Normann; lib m MarcoeHispan., cap. 27.
i>Id est EcclesioeRhemensis. • f Reims.
<"Epérnay. ' x Cf. supra an. 839.
d Yonne. -1Cf. Chron. de gestis Norm. an, 84o.
8 De causis hujus legationis cf. Petrnm de Marca,
1401 ANNALES. 1402
DCCCXLVlll. A valide sed nulla quormnlibcl oedificiorumruina fa-
Sclavi in regnum Hludowici liostiiiter irruentes, ctus est. Godescalcus Gallus quidam., monasterii
abeo iu Chrisli nomine superantur.Carolus Nortmanno- Orbacensis paroecioeSuessionicoemonacbus et pre-
rumBurdegalamoppugnantinm partem aggressus,viri- sbyter, scientia tumidus,, quibusdam supèrstitioni-
liter superat. Exercitus Hlotharii contra Sarracenos bus deditus, Italiam spçcie religionis aggressus,
Beneventum obiinentes dimicans, victor efflcitur. Da- inde turpiter eieclus, Dalmaliam, Pannoniam No-
ni a Burdegalam Àquitanioe,Judoeis prodentibus, ca- reiamque adorsus, qnoedamnostroe saluti valde con-
ptam depopulatamque incenduni. Aquilani desidia traria, proecipue sub nomine proedestinationis, pe-
inertiaque Pippini coacti, Carolum peturit, alque in sliferis dictis et sîriptis adstruens,. in proesentia
urbe Aurelianorum pêne omnes nobiliores cum epi- Hlqdowici, Germanorum régis, episcopali concilio
scopis et abbatibus in rëgem eligunt, sacroque chri- detectus atque convictus, tandem ad dioceseos suoe
sraatedelibulumetbenedictione episcopali solemniler urbem metropolim, Remorum Durocorlorum no-
consecrant. Piratoe Groecorum Massiliam Provincioe mine, cui Ingmarus vir venerabilis proesidet, redire
nullo obsistente vastanles, impune recedunt. Norl' compellilur, quatenus illic dignum suoeperfidioeiu-
mannib Metullum * vicum « populantes, incendio diciura subiret. Quem sanctoe Dei Ecclesioestrenuis-
tradunt. Scotti super Norlmannos irrwentes, auxilio ]Bsimus cullor* Carolus, advocato sanctorum memo-
Domini nostri lesu Christi victores eos a suis finibns ratoe dioceseos episeoporum conventû 3 {, suis aspe-
propellunt; unde et rex Scottorum ad. Carolum ctibus proesentari decrevit, quo perduclus, publiée
pacis et amicitioegratia legatos cum muneribus mit- flagellants librosque suarum adsertionum igni cre-
tit.viam sibi pelendi Romam concedi deposcens. Mauri mare compulsus est. Hludowicus et Carolus ger-
denuo Beneventum invadunt. Guilbelmus d, filius mana carilate convenientes, tanto fraterni amoris
Bernardi, Impurium e, et Barcinonam dolo magis vinculo devincli patuerunt, ut aller alteri baculos
quam vi capit. publiée tribuendo, regum uxores el libères superstiti
DCCCXLIX. commendaret.
Blotharius et Carolus, sanioribus usi consiliis, in Carolus Aquitaniam aggreditur. Nomenogius Bri-
pacem. germanamque concordiam redeunt. Apud to* consueta perfidia Andegavis etvicina eis circura-
Galliam xm Kal. Marlii, noete sequenli clericis quaque loca invadit. Norlmanni 6, Petrocorium !\
nocturaas preces Domino solvenlibus, terroe motus Aquitanioecivilaiem, populantes s incendunt, atque
VARIANTESLECTIONES.
1 Metallum Chesn. et Bouq., qui tamen metullum corrigenaum censuil. 2 Suoeperfidioe..Strenuissimus
cullor Ch. 3 Quoesupra legunlur, resiiluere conalussum, anlequam, Bouqueti conjecturant vidissem. Ea
sic se habet perfidioesupplicium lueret : quem sanctoeDei Ecclesioe st. c, nec ila quoquelegi posse diffiteor.
Bouquelus adjicil : Doclissimus abbas Lebeuf ' qui hanc annalium parlent Prudentio tribuil, hune de Go-
thescalcolocum ab Hincmaro inlerpolatum suspicatur, sicque primum a Prudentio scriplum : Godescalcus
Gallus quidam,- monasterii Orbacensis dioeceseosSuessonicoe monachus et presbyter, reprebensus quod
quoedamnostroe saluti valde contraria, proecipue sub nomine proedeslinalionis, suis diclis et seriplis àd-
strueret, Italiam aggressus, inde turpiter ejectus, Dalmaliam, Pannoniam Noricaihqueadorsus, in proesentiaHlu-
dowici Germanorum régis episcopali concilio deiectus alque convictus, tandem ad dioeceseossuoeurbem me-
tropolim Remorum, Durocortorum nomine, cui Ingmarus vir venerabilis * proesidet, redire compellilur,
Quem non multo post EcclesioeDei strenuissimus cultor Carolus, etc. Brilto Ch.
NOTiE.
a cf. Chron. de geslis Norlmann. (] sancla paliebatur Ecçlesia : nam nullo ferente barba-
h Cf. idem. rorum vesaniam, erat non modica Iribulalio, quia per
» Metullum, Metulum, castrum in Pictonibus si- omnes pêne pagosjuxta Gallicum oceanum dispersée
lum. Bouo.. sunt ecclesioeurbesque depopulatoe,atque monasteria
a GuillelmuS'ducatum Tolosanum a Pippino, Aqui- objecta. Tanla namque fuerat rabier persequentium,
tanioe rege, oblinuit vel post mortem patris, vel ni quos capere Christianos quivissent, aut mucrone
anno 845, quo Pippinus, pace facta cum Carolo, necarent, aut eliam quos horror necis innocentumin-
maximam Aquitanioepartem acquisivit. BOUQ. vaseral, propter redemplionem servare nitebantur.^
0 - Nonnulli equidem Christianorumtorvissimam experti
' ! Ampurias.
Carisiaci. Hincmarus in libello de Prcedestina- persecutionem, relinquenles proedia et palernos abji-
tione, cap. 2, ail : In synodali conventûin Carisiaco cienles fundos, partes Orientis se incolatus dedere.
palatio iterum auditns Gothescalcusab episcopiset cé- Multi deniqueelegerant magis cuspidibus occumbere
leris quamplurimis virh ecclesiastieisatque religiosis, . polius, quant incolumespalernos linquere lares. Alii
qui eidem synodo inlerfuerunt, videlicëlWeniloheSe- . nempeplures, quorum in cordibus fidés minime ra-
nonensium archiepiscopo, Hincmaro Remorum epi- diées ceperat, lavacrum sanctoe regeneralibnis négli-
seopo, aliisque duodecimibidemnominatis. BOUQ. gentes, sed paganorum lalebrosas diligentes astutias,
. s Cf. Chron. de geslis Norm. a. 848. illorum se foederi et viliis [sociabant].'... Eral igilur
t Périguèux. eo temporemonasteriumin provincia Gallioein Pelra-
1 Dehac.clade ipsignis est epistola AgiiVabrensis corio pago, nomine Palnalus, in quo jugiter, deicoloe
abbatis, quam ineunle soeculo decimo scripsit de 'r» Chrislo famulabanlur, nihil habentes propriumproeter
origine monasterii Vabrensis : cujus epistoloe fra- quod normar sanCli Benedicti cedebat: Alia namque
gmenlum rendit Catellus in Historia comilum Tolo- monasteria in eadem provinciaoppidodiliora, inmulti qui-
sanorum, pag. 69 : Tempore, inquit Agius, quo ex bus, jam fata ingruente peste, famis periculo
partibus Europoe ab aquilonis cardine diffusa gens monachorumsancli Benedicti normam negligere«<»•
Marchomanorum soevissimaatque barbarorum im- perant, etc. BOUÛUET.
manior, Galliamque inlrogressa, forlissimis iclibus
1403 S. PRUDENTU TRECÈNSIS EPISCOPI 14W
DCCCLI.
inipiine ad hâves remeant. Mauri et Sarràceni Lii- À
7
nàra, italioe'.civitatèni, â'dproedahies', nullo •bsî- Nomenogius* Brilo moritur. Lotharius , Hludo-
sterite marilima omnia risque ad Proyinciam déva- , wicus et.Carolus apud Marsnam 6 patalium oenve-,
stant. Karolus filius Pippini, rèïïçto Hlothârio, fra- niunl, ubi eliam fralerne pauçis diebusmorali, hoec
lrem suum Pippinum in Aqùitaniâ vagahtëm adiré commun! procerum suorum consilio alque consensu,
ciipiehs, à fidelibus Caroli régis comprehënsus est, decernunt, propriorumque nominum monogramma-
et ad ejus prâesënfiâm përductué; "qui, nïeritb per- tibus confirmant:&.
fidioein eumdëni patrujim sùitni et patrém. èx foiile CAP.I. « Ul omnium proeteritorum malorum et
s'acro, sententiam quidem câpitalëiii mériterai, sed conlrarielatum et supplanlalionum ac malarum nia-
clëméntioe rëspectu servâtûs est. Unde et niense cliinaiionum seu nocimentorum in invicem actorum
îiihio apud urbem CarnulUni a Carolo regë Corivën- abolitio ila inter nos fiât, et a noslris cordibus peni-
tûm habente, posl.'missarurasOlômnia ambohem ec- tus avellalur cum omni malitia et rancore, ut nec in
ëtesîoeconscendeiis, inhotùlt omnibus voce propria, memoriam ad retributionem mali yel contrarietatis
se ob divin'oesérvitutis amorëm tlericuni nullo co- vel improperii de ceiero exinde quiddam fiai.
gérile velle fieri ; ibiquë ab èpiscopis qui proesentes CAP.II. « Uttanta inter nos, Domino coopérante,
aderant bènédictus, et âd clericum tonsus est. Hlu- R
veroe caritatis benignitas abhinc semper maneaf, de>
dowicus rex Germanorum oegrotans, exercilum
corde pure et conscientia bona et fide nonUcia* sine
suum in Sclavos dirîgit; qui turpiter profligalus,
dolo et simulalrone, ut nemo suo pari suum regnum
quid dispendii sibi absentia ducis intulérit, càdendo
aut suos fidèles, vel quod adsalulem et prosperita-
fugieiidoqrie expertus est. Carolris Aquilaniaui ih-
* lem ac honorera regium perlinet, discupiat aut for-
gressus,' pêne ohines Christo sib' propitio conci-
consiliet, aut per occultos susurrones libenier com- •
iiando subiugat, marcam quoque Hispanicam pro
posila mendacia seu delractiones accepte!.
libilu dispoiiit. Noraehogius Brïtto cbnsuetasibiinso-
CAP.III. « Unusquisque fideliler suum parera ,
lentia bacchatus est. . " .' ,
ubîcumque nécessitas ei fueritvet ipse pouierit, aut
: DCCCL. per se aut per filium aut per fidèles sues et consilio
Guilhelmus, Bernardi filius, in riiàrca Hispaiiica et auxilio adjuvèt, ut regnum, fidèles;prôsperitatem
Aledramnum et Isembardum comités dolo capif, sed atque honorera regium débite valéàt obtibere, et'
b '- veraciter unusquisque erga allerum certatim de-
ipse dolosius caplus, et apud Bareinoneth intêr-
feclus est. Màuri usque ad Arelatum, nullo obsi- monstrel, quia in frairis sui adversitate, si eveneril, -
fraterno modo coniristatiir, et in prosperitate illius
stente, cuncla dévastant, sed cura redirent, vento C
contrario reiècti etînterfecli sunl. Lotharius filium loetalur. Et t'alem fidem8 sicut inter nos modo abhinc
suuni Hludowicum " Romam mitlit, qui a Leone in anle conservaturos confirmalum habemus, sic
infanlibus fralris sui, si obierit, qui
papa honorifice susceptus et in imperatorem unclus unusquisque
est. Oric *, fex Norlmannorum 6, iinpugnanlibus superfuerit conservabii.
sese duobus nepotibus suis, bello impetitur; quibus CAP. IV. i Et quia per vagôs et inreverè'nies ho-
6 mines pax et tranquilliias regni perturbai! solel, vo-
parliiione regni pacatis; Roric nepos Herioldi, qui
nuper a Lothario defecërat, assumplis Nortmanno- lumus ut ad querricùmque nostrum lalis veheril, et
rumc exercitibus, cum multitudine navium Fresiam de his quoeegit rationem et iustitiani sublerfugere
et Balavum insulam aliaque vicina loca per Rhenum velit, nemo ex nobis illum ad aliud recipial vel re-
et-Vahalem dévastât. Quem Lotharius cum compri- tineat, nisi ut ad rectam rationem et débitant enien-
mera nequiret, in fidem recepit, eique Dorestâdum dalionem perducalur ; et si rationem rectam subter-
el alios comitalus largitur; ceterprum vero pars fugerit, omnes, in commune^ in cujus regnum vene-
Menapiosd, Tarvisios* aliosque mariiimos deproe- rit, illum persequamur, donec aut ad rationem per-
dantur, pars Britanniam insulam Anglosque itnpe- ducalur, aut de-regnodeleatur .
tenles, ab eis auxilio Domini noslri lesu Chrisli D CAP.V. « Similiter et de eo agendum est, qui
superantur. pro aliquo capital! et publico crimiiie a quolibet
VARIANTES LÉCTIONES
1 aut dut %Propicio Ch, * ludoicum-Ch. 4 Orich Ch. ».Nor-
Legèndum deproedantes adprëliendentes.
mannoi-um Ch. ' Bbrich'CA. T Hlotbarius Chesn. 8 conversaturos Ch. et B.
- - NOT;E.
» Chartres. nationis ab eodem Nomenoiomonasletiô Rotonensi
b Cf. Marcam Hispanicam, lib. m, cup. 17, num. factoe, quas datas pillai Wabilloniusanno 834, quas-
5 et 6. que Soec. 4 Benedicl. parte n, p.ig. 185, 'récitai..
c Cf. Chron. de gestis Normann. BOUQ.
d Flandrioe pars», B Marsnapalalium ad confluentes Mosoeel Gulioe
e Id esl Tarvannenses, quorum caput Tervanna infra Trajectum supeiins silum, hodie Mersen. '
St. Orner silum est. t Cf. Baluzii Capilularïa, t. H,' col. 45, edil,
prope
f Nomenoius,dux Brilannioe, primuin fuilmissus' Cltiniac. ; a quibus noslri aliquol verbis ' omissis
Ludovici pii imperaloris, ut discniiiis éx lilleris do- velinulalis differunt. .
 ""'
1405 ANNALES.. , 14Ôë
1
episeopoc.brripifur, vél èxcommUhicalîoiiis çrimën X.laritër parcat, ut spiritualitèr et salubrité!'parçeré
raciëris",tègnitraet.régis régimen mutât, ftë dëbitam possit ; quin, sicut, proemisimus-in proeëedeîiticapi-
poeniiëhtlàin suscipia.t, aut susceptarii légitime per- tulp, vero consilio et sincero àuxilib iîlâ in commune
agat; ïhtërduhi'etiam incèstani. propinquam suant cerlâlim emen.daretotis viribus prôcurertiiis,quan-'
aut sahctiïnbnïaiéih, Vel raptam sive adulteram, tpcius ratiohabîliter potèrimus.
quam illicei ripnlïcebat habere, fugi'éhssëcumduxit:' CAP.VIII. « Et si aliquïs ex subditis in quoeum-*
hic talis, ciim episcopus,ad cui'us ciiràm pertinebat, que ordine et siatu dé hac conv'enierilia exierit;;
nobis nolum fecerit, diligeiiier perqûîr'alur, rië mo- aut.se retraxerit, vel huic çominuni decrêlo coritra-
rahdi vël lâiendi lôçum in regno alië'uiùs noslrum dixèrit, seniores cum veraciter fidelibus suis hoec
invenlai, et Dëi ac nostros fidèles suo niorbo infi- secundum Dei volunlalem et'legerit ac iustàin ralio-
ciat ; sèd à nobis vel a ministris reipublicoe con- neth, velit iiolit ille qui divino consilio et deçrelo et
"siririgatur,ut et simulcum diabolica proeda, quam huic convenientioe'resisténs et conlradicens fuerit,
secum duxit, adépiscopum suum redeat, et dé com^ ëxêquaniur. Et si aliquis de senioribus de hac con-
înisso criinine publicb debitam poenitenttahi sus- venientia éxieril aut se retraxerit, cum plures se-
cipiat, aut sitscéplam légitime perageré com- ,. niorum iiostrorura fidèles et regnorum primores con-
péllatur." B vènerint iiiuiium, eorum" qui hoec observâvërint
CAP.Vl. «'Ul nostri fidèles unusquisque ih suo *' seriîorum consilio et episeoporum iudicio ac com-
ordine et statu veraciler sirit de nobis securi, quia' muni cpnsensu, qualiter de éb, qui débile admoni-
^ nullum abhinc inante contra legem et iustiliam, au- lus incorrigibilis perseveraverit, agendum sit, fa-
cloritatcrii âc iustam rationem, aut damnabiraus aut venle Doriiinô deeerne'mus et ut obnixius supra-
dehonorabimus aut opprimenius, vel îiidebilis ma- dicla capitula a nobis'auxiliànle Dominoinviolàbîii-
chinationibtïs aflligemus, et illorum, scilicet Vera- ier bbserventur* et nos illa observaturos certiûs'
ciler'nobis fidéliuni, communi consilio, secundum credatis, manibus propriis sublcrfirmavimus. »
Dei voluritalemet commune salvamenlùro, ad resti- Post» hoec piraloe.Danorum Fresiam et Batavos
lutionetn sanctoeDeiEcclesioeet staiiim regni, ël ad populantur; sed et usquè ad monasterium sancti
honorera regium3 atque pacem populi fcommissino- Bavonis quod Gant b dicunt debacchanles, Idem mo-
bis périment!; assensura proebebimos in hoc, ûl nasterium incendunt, venientesque uibem Rôtu-
illi non solum non sint nobis eonlradîeentes el re- inumc, usque ad Bëlvac'unid pedestn gi'adu.pervé-
sisletitesr ad ista exequenda; verum elïapi sic sint niunt. Qua incensa cura redirent, a noslris intèr-
nobisiddelësetobedientesac veri adiulores ac coope- cepti, et aliqua ex parte profligàii sunt. Béspogius,
ralores, vero consilio et siricero auxilio, ad ista per- " filius Noménogii, ad Carolum yenjêh.s, in urbe An-
agenda quoe proemïsihius, sicut per rectum unus- degavorum datis manibus suscipilur, et tam rega-
quisque in suo ôïdîne et statu suo prin'eipi et séniori libus indnmentis quani pàiernoe potestalis dîtiphe
esse débet; donatur, addilis insuper ei Bedohihtise. Namnelis 1
.CAP. Vfl. i Ut sic simul coniuncti, et nos fratres et Râleuse 6.
ad invicem, el nos cum fidelibus riostris, et fidèles Sarràceni Beneventum et alias civitatès qu.iela
nostri nobiscum, et omnes simul cum Deonos re- statiohepossidént''. Hludowicus6 rex'Sclavos perie
coniungamus, et, ut nobis s'n propitius, illi pro de- omnes populatur et suoesUbuigatditîorii. Léo aposlo-
voto munere offeramus, ut unusquisque oranium licus; Sarracenorum inruptiones metuens, eccle-
noslrum absque sua propria ëxcnsalione aut iustifi- siam beati Pétri hinc inde muro communiens,
calione recognoscanius, in quibus aut singulalim aut eumdem munira usque ad civitalem perducit, Ro-
commnniler conlra illius mandata et décréta suo- manoequeurbi cohtiguum ëflîeil.
rum 4 fecimus aut cqnsensimits in ordine ecclesia-
stiéo et statu regni, el per smgula in médium illa DCCCLII.
producàmus, et nemo noslrum suo aut amico aut ^ Nortmanni'i 252 navibus Fresiam adeunt, ac-
propinquo vel confoederato, imo nec sibi ipsi, secu- ceplisque mullis prout ipsi statuerunt., ad alia di-
VARIANTESLECTIONES. . -,
1cum BaïuziolegendumvelexcommunicMur, aul anle excommùhîcalionem crimen faciens, etc. -2suo
deesiCh s regum Ch. * deestSanclorum. '
»eos Ch. s ludovicus Ch. ' norraanni Ch. ; soepiusquod hic
monuissesufficiat. '
..' WTM. " .' - f
* Cf. Chron. de gestis Normann. a. 850. structura essè Credunt.
- Valesii Notit. Gall., pan.
l> Gent. 465.
' c Rouen. h Pagius àdannuni 851, num. I, îegendum cen-
d Beauvais non possideni; crediderim potins auétorem, qua;
e Rennes. ' set
de civilatibusBenevenlanis, proecipueBari, ferri au-
f Nantes. dièril, de ipsa Bënevebtourbe.perpéram iiiiellexisse.
« Prope pagum Namnetensem situm (te pays et Eam jam anno 848 Ln'iiovicus11Saracenis eripue-
duché de Raitz ou Retz) vocabulum a vico Raliaiensi rat.Cf. Erchemperli Hist. .Langob., c. 20. Murai,
traxit, quem alii le -Restait, alii liié, alii jam dé- SS. II, I, 242.
' Cf. Chron. de geslis Nowh. .
 1407 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 14C8
vertunt. Mauri Barcinonam, "Judoeisprodenlibus, A dit. Danid, mense Iulio, relicta Sequana, Ligerim
capiunt, interfectisque pêne omnibus christianis et adeunles, Namnetim urbem et monasterium sancti
urbe vastata, impune redeunt. Carolus fratrém Lo- Florentii ac' vicina loca populantur. Carolus mense
tharium ad sui conloquium invitans apud Augustam *Aprili synodum episeoporum iuxta urbem Suessio-
Viromandorum a, quoe beati Quinlini marlyris cor- num in monasterium sancti Medardi àdgregans,
pore insignitur, frateme suscipit, honorifice aflicit, duos presbytères, monachos eiusdem monasterii,
germane iractat, regaliler munerat, redeunlemque ipse synodo proesidens, episcopis iudicantibus, de-
bénigne deducit. gradari fecit, eo quod Pippinum furari et cum eo in
Landbertus et Guarnarius fratres, pars vel rnaxima Aquitaniam fugere disposuissenl. Ingmarus, Remo-
discordiarum, alter dolo, aller iudicio inlerficiuntur. rum episcopus, omnes ecclesioesuoe presbytères,
'Salomon Brilto Carolo fidelis efficitur, tertiaque diaconos et subdiaconos, quoscumque Ebo post de-
Britannioeparle donatur. Sancius, cornes Vasconioe, positionem suam ordinaverat, synodoiudicante, de-
Pippinum Pippini filium capit*1, et usque ad proe- posuit. Pippinus Carolo sacramentum fidelitatis iti-
sentiam Caroli serval; quem Carolus captum in rât, et insuper habitum monachi suscipit, reguloe-
Franciam ducit, ac post conloquium Lotharii in que observationem more monachi solito promitlit.
monasterio sancti Medardi apud Suessiones tonderi B Carolus inde ad Carisiacum veniens, cum quibusdam
iubel. Hludowicus ', Lotharii filius, Beneventum episcopis 'et abbatibus monasticis quatuor " capitula
adiens, Bairarac civilatem oppugnat, interruploque edidit, etpropria subscriptione roDoravii.Quorumpri-
muro, pessimis usus consiliis a coepto resilit; nam mum est : a Deoneminem proedeslinatumad poenam,
dicenlibus consiliariis suis, magnam illic partem unamque esse Dei proedestinationem, quoe aut ad
esse thesaurorum, qua penitus fraudaretur, si passim donum pertinet gratioe, aul ad restributionem iusli-
omnibus intrandi copia darelur, in castra sese reci- tioe. Secundum : liberum arbilrium, quod in primo
pit, prohibais omnibus ab irruplione urbis. Quibus ordine perdidimus, nobis proevenienteet adiuvante
recedentibus, Mauri ila noclu mûri inlerrupla tra- Christi gratia redditum. Tertium : velle Deum ge-
bibus muniunt, ut venientem in crastinum hostem neraliter omnes homines salvos fieri, licet non om-
nullatenus formident ; proinde in cassum tanto la- nes salventur. Quarlum : Chrisli sanguinem pro om-
bore deducto, Hludowicuscum exerçitu suo ad pro- nibus fusum , licet non omnes passionis mysterio re-
pria remeat. Abdirhaman*, rex Sarracenorum in . dimanlur. Aquilani pêne omnes a Carolo recedunt,
Hispania consistentium, Corduboemoritur, regnum- alque ad Hludowicum, regem Germanioe, legatos
que eius filius ipsius adsequitur. Godefridus, He- suoededitionis cum obsidibus mittunl. Idem Hludo-
rioldi Dani filius, qui quondam sub imperatore Hlu- wicus pro quibusdam condilionibus, tempore per-
dowico Maguntiaci3 fuerat baplizatus, a Lothario turbaiionum inler se et Carolum factis, adversus
deficiensad suos se confert; unde conrogala.manu Carolum acriter permovetur. Gunedesf contra Hlu-
valida, Fresiam cum multitudine navrant4 adgre- dowicum solilis sibi perfidiis mentiuntur. Lotharius
dilur, deinde vicina Scaldisfluminis, ad postremum imperator, defuncta ante biennium Ermengarda
Sequanam "ingreditur. Quo occurrentibus Lolhario chrislianissiraa regina, duas sibi ancillas ex villa'
et Carolo cum omni suo exerçitu, utramque ripa m regia 6 copulavit, ex quarum altéra, Doda vocabulo,
eiusdemfluminis obsident. filium-genuerat, quem Karolomannum yocari iubet;
aliique filii eius similiter adulleriis inserviunt. Pi-
DCCCLIJI. ratoeBDanorum a Namnelibus superiora peientes,
In qua obsidione dominicoenalivilatis feslivilalem mense Novembri, vi videlicët Idus, urbem Turonum
célébrant. Sed nolentibus qui ex parte Caroli erant impune adeunt alque incendunt cum ecçlesia sancli
iiiirc bcllum, absque ulilitate recessura est. Carolus Martini et céleris adiacentibus locis ; sed quia evi-
eumdem Godefridum quibusdam pactionibus sibi denli cerliludine hoc proesciiumfuerat, corpus beati
conciliai ; ceteri Danorum usque ad mensem Mar- Martini ad Cormaricum11,monasterium eius eccle-
liunt inibi absque ulla formidine résident, cuncla eo sioe, ac inde ad civilatem Aurelianorum transporla-
furiosiiis quo libcrius diripiunt, demain atque verunl'.
captivant. Lothariusque filiam Caroli a sacro fonte Bulgari, socialis sibi Sclavis, et, ul ferlur, a no-
suscipit, et paucos nost dies ad sua remeare conten- stris muneribus invitati, adversus Hludowicum,
VARIANTESLECTIONES.
1 Ch. hic et alias ludowicus, ludoicus. * abdirham Ch. B. " raagunciaci Ch. * navium deestCh.
" Sequanam deett inCh.et Bouq., vocabulumtamen excidisse patet ; pro ipsa re vel Sumnam vel Sequanam
restituendum erat, Sequanam lamen esse, quoe anno sequenli narranlur el annales Fuldeuses ad a. 850
evincunt. ' sibi ancillas ex villa regia sibi copulavit B. »légèremalo, cumchronicode geslisNormannorum,
transporlatum est.
NOTJE.
a Saint-Quentin. Cf. Vales. Not. Gall., p. 595, 596. d Cf. Chron. de gestis Norm.
k Mense Seplembri. Cf. Chron. Aquitanicum sive « Cf. MabilloniiAnn. Bened., lib. xxxiv, n. 52.
Meramianuni et Chron. Engolismense apud Bouq. f Id est Winedi.
Vll,pag.222,223. 8 Cf. Chron. de gestis Norm.
>>Bari civilas intelligitur. k Cormeri, in pago Turonico.
1AHQ ; - - > •
ANNALES. 141C
Germanioeregem-,-acriter promoventur, sed Domino A j fugatum ad patrem in Germaniam redire compellit.
pugnante vincuntur.Groeci vero non minus contra Karlus j'Pippini frater; iam diaconus ordinatus, a
Hludowicum filium Lotharii, regem Italioe, conci- Cbrbeiensi monasteriorecedit. Karlus rèx Karlomàn-
tautur, propter filiam impëratoris Constantinopoli- num, filium suum, lonsura ecclesiastica dedicat.
tani ab eo desponsatam sed ad eius nuplias venire Dani « ih testino inter se proeliodimicantes, adeo trï-
differentem. Romani quoque, artati Sarraceiiorum dui concertatiohe obslinatissimà bacchati sunt, ut
Maurorumque incursionibus, ob sui defensionem Orico rege et ceteris cum eo interfectis regibus, pêne
omnino negleclam apud imperatorem Lothàriurn omnis nobilitas interierit. Piratoe Nortmannorum
'
conqueruntur. Ligere insistentes, denuo civilatem Andegavorura
incendio concrëmant.
DCCCL1V.
Carolus super fratri s sui Hludowici fide suspectas," DCCCLV.
ad Lolharium in vicoLeulico a venit, ubi diu de
communi amicitia atque indissolubili ' tractantes, Lotharius totaih Fresiam filiosuo Lothario douât ;
tandem coram omnibus qui aderant, idenildem super unde Roric et Godefridus patriam, id est Daniam,
sancia iurando vicissim, firmaverunt, commendatis ; repèdaht spe polestatis regioe nanciscendoe.Lotha-
altcrnalim filiis, procèribus et regnis. Interea, Hlu- rius infirmatur, qua de re occasio data est Hlu-
dowicus adolescens, filius Hludowici. régis Germa- dovicb et Carolo fratribus ad concordiam re-
deundi.
norum, ab Aquitanis a pâtre expelilur, Ligerim
Nortmanni à Burdegalam, Aquilanioe civilatem,
transit, et ab eis., a quibus fuerat postulatus, susci-
et hac illacque pro libitu pervagantur.
pitur. Carolus profectionem in Aquitaniam tempore invadunt,
Karlus Aquitanis petëntibus Karlum filium suum,
quadragesimoe célébrât, in qua usque paschalem
feslivilatem demoralur, eiusque populus proedis, in- regem désignation atlribuit. Karlus etiam Edilvul-
fum e, regem Anglorum Saxonum , Romam . pro-
cendiis, hominumque captivitatibus tolum suum
laborem impendit, nec ab ipsis ecclesiis et altaribus perantemVhonorificé suscipit,~ omni regio habilu
Dei suam cupiditatem et audaciam cohibet. donat, et usque ad regni sui terminos cum obsequiis
Lotharius fratrem suum Hludowicum super Rhe- rege dignis deduci facit. Lotharius adversus Karlum
num de fraternitate erga Carolum alloquitur ; sed occasione suspectoe fidei queritur. Mulla calholiéoe
fidei contraria in régno ' Karli, ipso quoque non
prius acriter sese mordenles, tandem ad concordiam '
concitantiir :
redeunt, pacisque nomine foederantur. Unde non nescio,
modice Carolus sollicitas, ab. Aquilania nullo pe- 'Q Mense Auguste, Léo, apostolicoe sedis autistes,
raclo negotio * repedans, fratrem Lolharium ad pa- defunctus est, eique Benedictus successif. Eodem
lalium suum Atliniaçum invitât; quo convenientes, mense duoe stelloe,maioris et minèris quantitatis
quod dudum pepigerant firmaverunt. visoesunt a parle oçcidentis orientera versus ince-
Dani in Ligere consistenles, usque ad Blisum 8» dere, et hoc per decem vices adeo alternatim, ut
caslrum veniunt, ipsumque incendunt, volenles inde, mâiore permanente, minor aliquolies nullatenus ap-
Aure'lianis pervenire eadem patraturi. Proeparanti- pareret, Lotharius imperator, morbo correplus vi^
bus vero adversus eos navigia et bellatores episeopo, tamque desperans., monasterium Promeoe in Ar-
Aurelianensium Agio et Carnutum Burcbardo 4, ab, duenna constitutum adiit, seculoque et regno pe-
inlentione désistant, et inferiora Ligeris répétant.. nitus abrenuncians, tonsus est, vitam habitum que
AHiquoque piratoeDanorum Fresiam Saxonioeadia- monachi humiliter sumens. Dispositoque inter filios,
centem populantur. Lotharius et Carolus legatos adI qui secum morabantur, regno, ita ut Lotharius
fratrem Hludowicum pro pacis concordia^et ut fi- cognominém " eius Franciam, Karlus vero Provin-
lium suum ab Aquitania revpcet, mi ttunt. Carolus. ciam oblineret, inlra sex dies vita decessit ivKalen-
iterum Aquitaniam adit. Pippinus, Pippini filiqs, darum f Octobrium, atque in eodem monasterio
qui in monasterio sancti Medardi tonsus habitum, j) sepulturam, ut desideraveral, coriseculus est
monachi susceperal, et iuramentum permansionis> Aquitani urbem Lemovicum mediante Octobri
fecerat, Aquitaniam ingreditur, parsque maximat mense convenientes, Karlum puerum, filium Karli,
populi terroe ad eum convolât. Karlus rex, Pippinii regem generaliter constituunt, unctoque per ponli-
causa posthabita, Hludovicumnepolem ab Aquitaniat ficem coronam regni imponunt sceplramque attri-
VARIANT£S LECTIONES.
1supplepace. s negocio Ch. 3 Blisium Ch. 'Burdiardo Ch. B. Buchardum
ex
atnohe tertio concilii Suestionentit secundi a. 853 celebratiinfert. "ita correxi; legendumesse Bouquelus
Gn.et B: cognomen. '
NOTiE,
« Lultich.
b Blois. perrexisse, securaque suum fihum jElfreduin
c Cf. Chron. de geslis Norm., an. 855. duxisse, teslantur Asserus Vitoe^llfr.ëdi àuctor cooe-
i Cf. Chron. de geslis Norm. a. 853. vus, et Ethélwerdus anliquus.chronogràphus lib. m.
e Hocanno Edilvulfumseu jElhèlwolfum Romain BouO.
r Alii (e. g. Necroiogium Sangallense P.) habeni
 1411 S. PRUDENT!! TRJÇENSIS ËPISCQPl 1412
buunt. Nortmanni aj Ligerini: ingressi, reîiclis navi-?,.\ episeopobenedicente,.i.mposiloçapiti. ejus diademaie
bus pedeslri itinere urbepi Pielayorum adiré mp- reginoe nomine insignit, quod sibi siiaèque.gënti
liuntuï; sed pççurranti.bus^Aquitanis adeo profligati eatenus fuerat insuetum : patratpque regiis appara-
§unt, -ut uitra treçëntos pauci. eyaserint, Rpric et, libus utrimque atque muneribus malrimooio, cura
Godefridus.^.nequaquam arri.deq.tibussibi successi- ea Britanniam, regni sui ditionem, nayigio repetii.
bus, Dorestad» se-continent, et parte maxima Fre- Hludowicus/ imperator italioe, et Lotharius frâler,
sioepotiuntar? iHludowiçuSj rex fiermanorum, fixe-. eius, rex Francioe, cura.Karlo"puero gerinano suo
bris Sclavorum defectiqnibps agitatur. apvtd Urbani t çonveniunt; ubi adeo pro regni; pa-
. -.. -.-'. DCGGLVI. . ;.' ierai portionibus dissident, ut pêne arntis inter sese
Hiems asperrima et sicca, pestilentia valida, qua dccemanl. Karlo tamen fratri suo Provinciani el
ducatum Lugdunensem iuxta' pâternam disposiiio-
magna pars hominum absumitur. Hludowicus rex
Ilalioe, filius Lotharii, super;portione regni paierai nem d'istribuunt, eripientibus jeum a fralre, Loihario
in Frauda apucfpatrups suos Hludowicum. et, Kar- pptinialibus, qui illum moliebalur in cjeriçum tcu-
lum conquerilur *, Italiam lârgitalé avî Hludbwiçi surare, Sarràceni de Benevehlo, Neapolim, fraude:
imperaloris se assérens assêcutum. Aquitani Karlum adeuntes, vastanl, diripiunt e<funditus everlunt.
puerum, quem nuper regem conslitueràht, sper* B DGCCLV1I
hérites, Pippihuni ex mohâcho, qui de monasterio Piraloe i Danorum v Kalettdas Ianuarias Loliciam
sancli Medardi àufùgèr'àt, ëductum cùstodia régëin" Parisiorum irivadunt ataue incendio tradunl. Hi
simulant. Karlus. rex euro Respogio VBritbnunia vero qui.apud inferiora Ligeris morabanlur, Tu-'
paciscehs, filiam ejus filio suo HJudowicpdesppndët, rones et omnia circumquaque locà usque adBlisum
dalo illi duealu Cènomannico usque ad viam quoe a caslrum deproedantar. Aquitanorum .ahqui persua-
Lotitia Parisibruni Coesaredunum Turonum ducit. sione occulté cohspiranlium Francoriim quorum-
Preceres quondàhi'LoThàrii filium ejus, Lolharium, dam in Karlum, a Karlo admodum puero déficien-
*
regem Francioe,eliam saëra unelione consiiîuunt. tes, Pippino socianlûr,- Karlus rex et Lotharius,-
. Piratoe c' Danorum xiy tKàlehd. Maii civilatem Au- nepos eius, sacramentis vicissim exhibitis foederan-
relianis âdéunt, proedântùr et impune revertuntùr. tur, similiter Hludowicus, rex Germariioe,>et Hlu-
Comités penè oriniës çx' regiib Karli régis cura Aqui- dowicus, imperator Ilalioe.Pippinus Daiioruin piratis
tains adversus eum' eoriiurant', invitantes Hludowi? socianir, Piciavorum eivitalem dévastai, et multa
cum, regem Germanorum, ad siium consilium perfi- alia Aquiianioeloca depopulal. Lotharius côneubinis
ciendum; quo diutius in expeditione Sclavorum dé- abutens, uxorem suam reginam abicit. '
tente, ubi el inagnam partem sui' exercitus airiisit, 2 In urbe Colôiha Agrippina Gunlhario episeopo
isli inoras illius non ferentes, Karlo regï reconci- adstante, in ecçlesia beati Pétri nubës densissima
liantur. El Aquitani 4, spreto Pippino, Karlum pue^ desuper crebris fulminibus incubât, cum subito fui-
rum, filiumKarli régis quem antea pepulerant, reci- gor in modtira ignis pèr subgrundia i, eiusdem eci
piunt, et in Aquitaniam reducunt. Iterum d pirataë clésioeintrahs, unum sàcerdotem et unum-diacôriiim
Danorum alii mediante Augusto Sequanam ingre- unumque ex iaicis inlerficit, ac lerroe àbdilïs récon
diurrtur, et vaslatis direptisque ex uiraque fluminis dilur.
parle-civilatibus, etiam prbcul positis monasleriis In Augusla eliam Trevirorum Teotgaudo episeopo
atque Villis, loéùm qui dicitur FoSsa Givaldi e, Se- cum-clero et populo célébrante, nubes telerrihia su-
e
quanoe contiguum slalioriique munitissimum deli- perincumbens , tonîtruis fulminibusque ëcclesiairi
gunt, ubi hiemem quieli irânsiguht. Edilwulf f, rex tërrilans, turrem campanarum sonanliuin comnii-
occidenlalium Ariglorum, Roraa rediens, Iudilh , nuit, tantaque tenebrosilate ecclesiam implevit, ul
filiam Karli régis, meiisëIulio:despohsâlam'Kaléndis vix altërutruui sese èognoscere vàlerènt ; visusque
Oclobi'ibus in Vermerla g palatio in mairimonium est eanis nimbas' enormilatis in circuïtu altaris
accipit, et: eam, Ingmaro Durocoilori Rèmôrum discurrerej. subilb lerroe hialu.
":
VARIANTESLÉCTIONES.
1 coiiquirilur Ch. ' rege èxéidit. ' ralione'CÀ. B. 4 rèconciliantur. Exaqui spreto Ch, B. ffif.Exr
inde Aquitanitcôm'jfif,• « congiuuni chron.dé geslis Nàrm.
NOTiÈ. .
in Kal. Ocl. Forte Lotharius îriortaus fueril îv Kal. I i feréns secum Iuditham, Caroli Francôrum régis
Oct. aepostridie sépultus, el alii ad diem iportis, alii . fijiqnt, -Etbelwerdus quoque supra cilatus : Igilur
ad diem sepulturoerespexerinl. Lotharius èlïanïnôciè rcvèriènlè'éo[Alhulfo] ad pulrium, Carolus rex Fran-
inler ivet ni Kal.-Oël. vita:fiingi poluil. BOUQ. côrumfiliam suant iradidil ei in ihairimbnium,qucim
a cf. Chren; de gestisMorm., •. '".'..' susceptant duxit ad palriam suam: Bdupï
^ Id eslErespogio seu Herispogio. B Verberiead Isaram (Oise) prope Senlis.
c Cf. Chron. de gestis Norm., an. 855. ' k Orbe ad Orbam, iacuni Meuenburgensein in-
* Cf. Chron. de geslis. Norm. fluenlem.
r * Neç Valésio flecBpuquelo notas, ' i Cf. Chron. de geslis Norm.
'- 'Asserus ad annum ^55 sic habét de ^Ëliielwolfo; i Subgrundium.Pars teçti proeminens, qua aquoe
Ibi [Romoe] anno iiïtegro demoratus esl [usque ad a niuro pt'ojiciuhlui'.
a. 856] : quo peraclo ad palriam suam remeavit, af-
1413 t . .- .ANNALES. , ,., „ . ., , 1414
Danj a Sequanoeiqsistent.es cuncta .libère vaslant, ji evulsam et.Gallicanisproyinciis ante jgnolam eiecit, '
Liitetiainque Parisioruin b adgressi, basilicam beati carentem fôliis, sed loco frondium iiàbèrilem" ramd-
Pétri et sanctoe.Genovefa; c incendunt et çeteras seules similitudihe'hérboepariim .laloe'sè.dlé'ngioris,
omnes, proeler domum sancli Stephaiii et eccle- loco vero foliorum quoedam triangula spêcie, colore
siam sancti Vincenlii atque Germani, proeierqueec: autem unguium hutaànoram velossiuni 4 pisciuirî,
clesiara sancti Dionysij, pro quibus tanlummodo, ne quoein eis tenùia sont ; et hoec ita summitati ëa-
incenderehtur, mulla solidorum summa soluta est. rumdem' herbàrum' inhoerentia, âc si exlrinsecus
Alii Danorum emporium quod Dpi'estadum ' dicilur adposita viderentur, • rnore eorum qui ex diversis
vicapiunt., totamque.Balavoruininsu.lam et cetera' melàUis in'ôrhamenlis çingulorum vel hominum vel
loca contermina diripiunl. Respogius, duxBrjtoninn, equestrium falérarum extrinsecus adfigi soient. :
a.Salonione.et, Almàro Brilojiibus diu conlra"se dis^ In page Senônieo, in ecclësia' sanôfse ÏNri'carioes,
sidenlibus inlerimitiir. Quidam procerum Karli die "Dominicbcélébrante" riiissas presbytei'o, lupfls
régis Aquitanis soçiati, militas proedaspluraque in- subilo introiens plehemque àssislentem disçurréndo
commoda perpétrant. Frotbaldus, episcopus Carno- perturbans, tandem inlër feminasidehlidenl fàcieris,
tum, insistenlibus sibi Danis in eadem civitale, pe- disparaît.
dibus fugiens fluviumque Auduram « natatu petens, 1B Edilvulf, rexoccidènlalium Saxonum, hiorïtùi.Té-
* llçtam eius Judith regiriam, Edelboldus ".filius eius .
aquis interceptas moritur e.
uxorera ducit. n Bernp, dux partis pirataruni Se-
DGCCLVnl. quanoe i insistentium, ad Karlum régem in Vernie-"
Quando ipse Karolus inlravit in insulam Sequanoe ria palatio venit, eiusqué se manibus dedeiis, fidè-
diclamOscellum f, ubîniagnura suslinuitpericulum, litatem stafim iurat. Pars altéra ebrumdèm pirà-
sicut a multis tune fuit cognitum, et quando frater taruin Hludowicum i, abbalem monasterii sancli'
suus Hludowicus super illum venit cum omiti hostili Dionysii, cum fratre ipsius Gauzleiiocapiunt, éisque
apparatu; sed, largiente misericor.dia Dei, cum ho- redemptionis suoe gravissim'àm multam imponunl,
nore non recëssjt. Dominicoenalivilalis festo noctu ob quam multi thesaurorum ecclesiarum Dei éx
et inlerdiu, Moguntioevalidus et creberrimus 3 lerroe regno Karli ipso iubenle éxhausti sunt; sed his mi-
motus efficitur, quem etiam valida hominum mor- nime sufficiënlibus, ab eodem rege et omnibus epi'
talitas insequilur. scopis, abbalibus, comitibus, coeterisquevi'ris po-
In territorio..... mare quamdam arborera radicilus téiitibus multa ad supplëtionem proediclaësummoe
VARIANTES LECTIONES.
1 dorstatum Ch. s interceptis Cit. 3 celeberrimus Ch. > oscium Ch. et B. " adalboldus
ÇA; :-.
.' - mim,
a Cf. Chron. de gestis Norm. G et depidam, miserabili concremdrunl incendia, nec'
h Funestaïn hanc cladem luget Paschasius Radber- sacro loco parcenies, nec béat'oevirgini aliisquë san-
liis lib. vi, in Lamentatioues Jeremioe : Quis um- ctis, qui ibi requiescunt, venerationent exhibentes:
quam; ail,.crederet, vel quis umquam cogilare po- BOUQ. * VEure.
luisseï qupd accidere taie aliquid poluisset in no- '."''.
slris partibus, quod transcùrto tempore omnes ac- e fn Nécrologie Carnutenoe ecclesioe^cujus partem
cidisse conspeximUs,doluimus ac deflevimus,et valde edidit Mabillonius tomo H Aiialect., pag. 550, lioeci
perlimuimus; unde et adhuc hodie non minus per- coedesin annutu sequeniem rejicitur, et Frotbaldus-.
fimescimus, ut piratoe, diversis admodum collecli coesus dicitur : Anno inçarnalioitis Domini 8SB, in-
ex jàmitiis, ParisibrUm atlingerent fines, êcclesiasque dict. 6, a paganis Sequanensib'usfdct'à-est magna.
Chrislihinc indecremarenl circa liltus? Quis umquam, C0des Carnotis, in qua interemvli sunt Frotbaldus
quoeso, crederet quod lalrones promiscuoe gentis episcopus, Slephqnus presbyter, etc.—- In ebartariq
umquam lalia auderent ? vel quis oestimarepoluisset.,. monasterii skheti Pelri Carnuletisïs episcopùm cura
quod lam gloriosumregnum, lamque munitum et la-- canonicis el monachis cruenlis gladiis mactatum
tissimum, lam populosum et firmissimum, talinm ho- fuisse legitur, nenipe pridie Idus Junii, BOUQ.
minum liumiliari vel sordibus foedarideberetl Fateor f A similitudinë Rostrum Àsini„Gallicë Cistede
enim quod nullus ex regibus lerroe ista cogilaret, ne- Besdqne, alias Ois'sel,vpeatur. BOUQ.
que,ullus habitalqr orbis nostri audire potuissptquod 8 Nunc (id est anno 1749) proediuiiiest Sainte^-
Parisium nostrum hostis intraret. BOUQUET. Procaire diclum, ab âbbatia Poritiniâcensi déperif
c Aiictor anonymus niiraculôrum sanctoe,Geno-, dens, ab eaque di-staii'sleucoediraidio.. BOUQ. ''
Q h Ingulfus in Historia de hoc hiàlrinjohio sic Jo-
vefoe,qui hoc tempore vivebat, hoec ïiabel : Beà-
tissima virgo Genovefa per quinque altnorum curri- quitii'r : Ethelbaldus "'thoruih patris sui ascendens,
cula mansit extra propriam sedem, populantibus quod nec inler génies usquam est qiidilum, propriam
Normannis omnem regionem Sequanoe adjacentém. novercam Juditïiam, quondam filiam reqis Francô-
Quibus ad sua reverlënlibus, reduximus ad locum rum, sumplam a pâtre Elhelvolfo in coiMgwn, cum
sanctum dominant noslram, Loquitur eliam de lu- omnium comprovinci'aliumscelus'sUumabnprrentium
gubri oedis sançla; Genovefoeper Normannos çom- maximo slupore, duxit in uxorem. BOUQ.'
buslione Stephattus Tornacensis in epistola 164 ad ' Cf. Citron, de geslis Norm., an- 857.
episcopunîLondinensem data : Inler alius,: inquit, i Ludovicus el Gauzleiiits eumdem palrem ha-
quod sine suspirio ac singultu referre non. pçssu- buereRoriconem, comitem Cenomarinensèm» sed
mus aut debemus, ecclesiam apostolorum Pelri el non eamdem malrèm. Ludovicus filius erat Rotrudrà;
Pauli, in qua beata virgo Genovefarequiescit in cor- Caroli magni,filioe; Gauzlènns filius Blichildis; qqiS
pore, regali ope et opère construclam, mùsjvo iiitus fuit abbgs Glannafoliensis, etc. BOUQ.
el extra, sicul reliquioe qdhuç testantur, ornatum
 141S S. PRUDENT» ÏRËCENSIS EPISCOPI 1410
certatira conlata sunt. a Comités vero Karli régis A ceptis ab Aquitania et Nieustria atque Britonibus
cum Britonibus iuncti, déficientes a Karlo,. filium
filium. qui ad eum se venturos spoponderant, eadem pêne
«Jusque sequaces a panibus Ce- ' via usque ad Cupedenses remeàt. Quibus Karolus
eius.Hludowicum «iusque
nomannicis deterritum, Sequanam transira alque rex. co'mpertis,per Catalaunos usque ad-Breonem »
ad patrem refugere compeïiunt. Lotharius rex cum villam.feslinus gradilur,obiconcurrentibus<ad éum
fratre suo Karolo, Provincioe. rege, amiciliam Ar- Burgundioe primoribusj Hludowicum iiiseqùenteni
l
mât, datis ei duobus episcopalibus ex regno suo proestolatur; sed ïnlercur'rerilibus nunciis, cum nulla
portionibus, id, est Bilisio h et Taranlasia c : simi- pacis compositîo fieret, tertio tandem die, id est
liter Karlus eidem fratri suo Lothario regnum suum pridie Idus Noyembris, proeparàtisbine inde aciëbus,
ea conditione tradidit, ut si, antequam uxorem ac- videns Karlus se a suis .desëri, récèssit et parles
ciperet et filios generaret, ab hac vita decederet, ei Burgundioepeliit. Hludowicusvero, reeeptis his qui
Lotharius iure boereditariosuccéderai. a Karlo defeceranl, Auguslam Tricorum i adit,
Mense Maio, in vico Leudico, in quo corpus saricti ibique distribuons invitatoribus suis comitalus, mo-
Landberti quieseit, tanta subito pluviarum inundalio nasteria, villas regias alque proprielaleS, ad Atti-
effusa est, ut domos et mures lapideos seu quoeeum- niacum palatiiim revertitur. Quo Lotharius rex ëi
que oedificiacum hominibus el omnibus quoecumqueB occurrit, et confiriiialis inler se pàctionibus, ad
illic invenit, usque ad ipsam eecleslam mémorise sua repedat. Hludowicus vero per Durocorlorum
sancti Landberti violenta irruplione in Mosam flu- Remorum et Laudunensem pagum ad Auguslam
vium proecipilaverii. Dani d Saxoniam adgrediun- Veromandoruni, in coenobio videlicët sancti Quin-
tur, sed repelluntur. Bénedictus R'omanus pontifex lini martyris dominicoenalivilalis lestam celèbra-
moritur; Nicolaus proesentia magis ac favore Hlu- turus, ingreditur 5. Interea auidara k mbnachus 'ex
dowici régis et proceruni eius quam cleri electione monasterio sancli Vincenlii niartyris vel sancti
subslituilur. Lotharius rex, cogentibus suis, uxorem Germani confessoris, aCorduba, civitate Hispâ-
quam abiecerat recepit, nec lamen ad lliorum ad- nioe, redieus, corpora beatorum martyrum Georgii
mittit, sed çustodioetradit. Karlus réx insulam Se- diaconi et Aurelii capntque Nathalioe secum de-
quanoevbcabulo Oscellum,Danos in ea comraorantes liilit, atque in villa Acmanto i in locùlis servanda
obsessurus, mense Iulio aggredilur, ubi ad eum collocavit.
Karolus puer, filius eius, ab Aquitania pervenit. DCCCLIX.
Cum quo Pippinum iam laicum suscipit, et ei co- Dani m loca ullra Scaldem populahtur. Vulgus
milatus ac monasteria in Aquitania tribuit. Lolba- promiscuum inler Sequanam et Ligerim inler se
rius eliam rex ad eamdem insulam mense Au- G coniurans adversus Danosin Sequana consislenies,
guslo properatavunculo adiutorium conlaturus; ubi, .fortiter resislit; sed quia incaute suscepla est eo-
usque ix Kalendas Oclobris absque'profectu obsi- rum coniuralio, a potentioribus nostris facile inter-
dionis deraorantes, tandem ad propria remeant.. ficiunlur. Karlus rex recuperaiis viribus fratrem
Intérim comités ex regno Karoli régis Hludowicum, suum Hludowicum nec opinantem adgreditur, et de
Germanorum regem, quem per quinque annos in- regni sui finibus peliit. Lotharius rex ad Karlum
vi'làverant, adducunt; qui Kalendas Septembris palruum suum festinat, et die dominico inilii qua-
Ponteonem ° regiam villam adveniens, per Cata- dragesimoe in arcas ».palatio, publiée sacramentis
launos f et Cupedenses 8 Agedincum Senonum b vicissim per se ipsos dalis, sese iterum confirmant.
pervenit; inde Aurèlianensem pagum adiens, re- Karlus quoedam monasteria, quoe antea clerici IN-
VARIANTESLECTIONES.
1 episcopatibus Ch. el B. * regreditur?
NOM.
a Ex parte monasterii sancti Dionysii daloesunt D h Sens.
ex auro sexcentoeoctoginlaquinque libroe,ex argento 1 Brienne.
tria millia ducenta quinquaginta, proeter vassallos j Troyes. -
eorumque uxores àc liberos. lia legi ad calcem VMonachus iste Usuardus est, Martyrologii scri-
Aquisgranensis reguloe canonicornm, in codice ptor. Hujus translalionis bisloriam composuitAi-
sancli N'casii Rheineiisis ab annis 800 exaralo ; no- :: moinus, monachus ccenobii
' sancli Germani apud
tat Mabillonius,"lib. xxxv Annal. Bened., num. 35. Parisios. BOUQ.
BOUQ. 1 Idem Aimoinus, lib..m, cap. 7 : Itum enim Ac-
I>Belley àd Rhodanum.
'" mùntum Villamnbslroepbssessionis,in qua lune major „
e Moustiers. pars fratrum 0b infestant pàganorum degebat persé-
d Cf. Chron. de gestis Norra., an. 857. cutionem, aggredienles:Cura corpore sancti-Gérmani
o Ponlion. ' in hanc villam confugerant monachi, ut colligitur
f Châlons-s'ur-Mdrne. ex libro n deMiraculis ejus ab eodem Aimoino com-
s Doctissimus abbâs Lebeuf, in disserlatione pe- pôsilo. Vicus est vulgo-dictas Aimant propë Mo-
culiari (Mémoiresde l'Acàd. des Iitscriplions, tom. nasleriolum ad Icaunoe et Sequanoe confluenlem.
XVIII, p. 282 et suiv.) ex Helingaudi comilisdona- BOUQ. ™ Cf. Chron. de gestis Norraann.
iioné (Mabill., ann. BI, pag. 671.) centënam Cupe-
densein in pago Meldico circa Sesanne positam, n Arcoe,"olim villa regia inter Maccrias et Caro-
et caput ejus Cubtas, vulgo Queudes, fuisse pro- lopolim ad Mosam flumen, nunc vicus qui velus
bavit. liomeh retinet, Arches. BOUQ.
 1417 ANNALES. 1418
bere solebant, laicis distribuit. Piratoe a Danorum,A Lotharius fratri suo Hludowico, Italoruin régi,
longo maris circuitu, inter Hispanias videlicët et quamdam regni sui portionem attribuit, ea 4 vide-
Aûicam navigantes, Rhodanum ingrediuntar, depo- licët quoe ultra Iuram montem habebat, id est Ge-
pulatisque quibusdam civitalibus ac monasleriis, in nuam, Lausonnam et Sedunum k civitales, cum
insula quoe Camaria i>dicitur, sedes ponunt *. Kar- episcopatibus, monasteriis et comitatibus, proeler
lus rex per diversa loca conventus episeoporum hospitale quod est in monte Iovis l et Pipincensem
agit, sed quarto a Tullo Leucorum miliario in villa comitatum m.
Saponarias c cum Lothario et Karlo, nepotibus suis Guanilo, episcopus Senonum, absque audièntia
regibus, synodo episeoporum adsistens, libellum episeoporum Karlo régi reconciliatur. Nicolaus pon-
accusationis adversus Guanilonem, Agedinci Seno- tifex Romanus, de gratia Dei et libero arbitrio, de
num melropolitanum episcopum, porrigit. Quoe ta- veritate geminoe proedestinationis et " sanguine
men aclio propter absenliam eiusdem Guanilonis Christi, ut pro credenlibus omnibus fusus sit, fide-
episcopi dilata est. Inde ad conloquium fratris sui liter confirmât et calholice decernit
Hludowici régis in insula Rheni inter Antunnacum *
et<Confluentes properat. Cuius colloquii effeclus DCCCLX
diflertur usque ad vm Kalendas Novembris apud.!B Hiems diutina et continuis nivibus ac gelu dira,
Basiliam ciyitalera. Quo Hludowico advenienle, a mense videlicët Novembri usque ad Aprilem. Lo-
Karlus propier Lolharii abseiïtiam ab itinere coepto tharius reginam suam Teutbergam irrevocabili odio
revertitur. Aquitani ad Karlum puerum omnes pêne habitam 6, ut ipsa coram episcopis confiteretur,
convertuntur. Pippinus Rotberto comili et Britoni- fratrem suum Hucbertum sibi sodomitico scelerê
bus sociatur. commixtum; unde et poenilentioecontinuo addicta
Aciesin coelo mense Auguslo, Septembri et Octo- est atque in monasterium retrusa/Karlus rex, inani
bri noclurno tempore visuntur, ita ut diurna clari- Danorum in Somna consislenlium pollicitalioiie
tas ab oriente usque in' seplentrionern continue pelleclus, exactionem de thesauris ecclesiarum et
fulserit, et columnoe sanguine» ex ea discurrentes omnibus mansis ac negociatoribus eliam pauperlinis,
processerinl. Dani d noviter advenientes monaste- ita ut etiam domus eorum et omnia utensilia adpre-
rium sancli Walarici e et Samarobrivam, Ambiano- ciarenlur, et inde slatutus census exigeretur, fieri
rum civilatem, aliaque circumquaque loca rapinis iubel; nam eidem 7 Dani promiserant, si eis tria
et.incendiis vastant; alii quoque eorum insulam milia librarum argenti pondère examinato tri-
Bheui Palavum * simili furore invadunt; hi vero bueret, se adversus eos Danos qui in Sequana ver-
g 1G sabanlur iluros,
qui in Sequana morautar^Noviomum civilatem eosque inde aut expulsuros aut in-
noctu adgressi, Immoriem episcopum cum aliis no- terfecluros.
bilibus lam clericis quam laicis capiunt, vaslataque Pridie Nonas Aprilis nocte sequenti, nova vide-
civitale secum abducunf, alque in ilinere inlerfi- licët luna iam inchoala, fertur quoedam obscuritas
ciunt. Qui eliam anle duos menses Ermcnfridura corniculata, eodem schemate 8 quo luna splende-
Belvagorum h in quadam villa i'nterfecerant, sed et bat, per médium eiusdem lunoe apparaisse, ita ut
anno proelerilo Baltfridum s, Baiocassium i episco-, bine inde luceret, sed in medio obscurarelur. Simi-
pum, necaverant. Ossa beatorum martyrum Diony- liter dicitur vm Idus Aprilis sol ortus, quamdam in
sii, Rustici et Eleutherii inelu corumdem Danorum medio sui orbe, lenebrositatem passus, qua ad in-
in pagum Mauripensem, in villam, sui -iuris Novien- feriora eius delabente, mox alia a superioribus ei
tum i, devecta sunt, atque n Kalendas Octobris in ingruerit, eiusque orbem usque ad infini» similiter
loculis diligenter conlocata. percurrerit, et hoc luna décima.
VARIANTES LECTIONES.
1 dicitur se disponunt ÇA. s autunnacum Ch. 3 blalfridum Ch. B. 4 eam videlicët quoe B. "et de
S. Hincmari epistola 25. * supplendum coegit vel aliud ejusmodi. ' idem Ch., eadem sententia. 8 sce-
mate Ch .. • ., .
NOTJ;.
a Cf. Chron. de gest. Norm. D aclis, quod non rare fiebat, subseribere potuit, ut
J>La Camargue, in ostio Rhodani. Vales., Not. certe iisdera subscripsereAntissiodorensesduo, Abbo
Gai., p. 119. scilicet et Christianus. Ita Mabillonius lib. xxxv
< Hujus villoe quoe una leuca distabat a Tullo, Annal. Bened., num. 50. BOUQUET.
multa supersunt vestigia. BOUQ. > Bayeux.
d Cf. Chron. de gest. Norm. • Nogenl-sur-Seine.
e Saini-Valefy. k Genf, Lausanne, Sitten.
t Id est Batuam. 1 Hospitale in monte sancti Bernardi, in quod et
s Noyon. - ego Kalendis Augustis an. 1823, ex Italià redux,
k Beauvais. ,— Immonem tamen Noviomensem' diverti, et pro more Patrum oplimorum humants-
episcopum, et Erménfridum Bellovacensemad men- sime exceptas, grates iis in hoc loco post privatas
sem Octobrem anni subsequentis superstites fuisse, publicas solvo. ,
manifestant est ex aclis concilii Tullensis apud m Sine dubio comitalus Pipinènsis, a castre Bipp
Tusiacum, cui ambo subscripsere. Rainelmus qui- nomen sortitus, in occidentali Juroemontis laiere,ad
dem, Immonis successor, ibidem etiam inler subscri- fontes Birsoe fluminis, cujus mappam videsis in
benlium tiomina invenilur : at post synodum ejus SchoepfliniAlsal. Illusir. I, p. 619.
PATROL,GXV:. -.- ... 43
 1419 , S. PRUDENTIITRECENS1SEP1SC0PI 1420
Dani a in Soinna consisleptes, cuin eis non daretur A suum Karlum, Hludowico régi Germanisesociatur,
supradiclus census, reeeptis obsidibus, ad Anglo- atque 6b eamdem societatem partem regni sui, id
Saxones navigant; a quibus profligaiiatque repulsi, est Heïîzâliam, tfadit. UXorLotharii, tinièns odium
alias partes petunt. Hi vero Dani qui in Rhodano viri sui atque îhsidiàs, ad frafrëm sùûm Hucbertuni
morabantur, usque ad Valenliam b civilatem va- in regno Karli aufugit. Karlus rex inonasterium
slando perveniunt; unde direptis quoe circa èrant sancti Martini filio suo Hludowicolargitur.
omnibus, revertentes ad insulam in qua sedçs po-
sueranl, redeûnt. DCCGLXI.
Hludowicus,Karlus et Lotharius rages Kalendas Dani d mense lanuario e Lutetiam Parisiorum el
Iunias apud castrum quod Confluentesvocâtur con- ecciesiam sancti Vincentii martyris et sancti Ger-
veniunt, ibique de pace inter se diu tractantes, mani confessorisincendie tradunt; negotiatoresquo-
tandem concordiam atque amicitiam ipsi per se iu- que per Sequanam navigio sursum versus fugienies
ramento Urinant. Hludowicus,imperalor Italioe,suo- irisequunlur et capiunt. Alii quoque Danorum pira-
rum factione impëtitur, ëi ipse contra eos ac contra toeTarvanensem pagum adeunt et dévastant.
Beneventanosrapinis atque incendiis desoevit. Quarto Kalendas Aprilis luna post horara noclis
Dani c qui in Rhodano fuerant, Italiam pelunt, B oclavam iota in nigredinem vertitur. Karlus rex
et Pisas civitatem aliasque capiunt, deproedantiir filium suum Lolharium claudum in monasterio
aiquë dévastant. Lotharius rex, metuens avuncumm sancti lohannis { clericuriifieri iubet.
NOTiE.
« Cf. Chron. de geslis Norm. ""
ria miraçulorum, sancti Germani Paris., lib. n,
* • Valence. num. 10, hoc excidium accidisse tfaâit die sancïo
c Cf. Chron. de.gestis Norm. Paschoe.BOUQUET.
A Cf. idem an. 861. r Id est in moriasterioReomaensi.Lothariuseliam
e Potior fides habërida Aimoino, monachosancti ejusdem loci abbas fuit, ilidemque monasterii sancti
Germani, qui hoc tempore Uorebat.b>enim in Histo- Germani Anlissiodorensis. BOUQ.

VERSUS SANGTI PRUDENTII.

ant.Tricass.dioecesis.
(ApudCamuzat.,Promptuarium '

AugustamThrici [f., irini] nutu statuera monachi G Verbum Joannes proevertenstempora prima
Augusti, quondam Rorauleoequemanus :
AëDomini Chrisli cunctum radiante per orbem
NomineChristicolis conditur alta domus,
Quam pulvis Pelri décorât, Pauliqué vérendus,
•
Culmenapostolicumqui pietale gerunt.
Hinc ego devoto famulans Prudentius actu
Hoc Evangelii solvo libenter opùs
Hesperiagenitus, Celtasdeductas et altus
Ponlificis trabeis oflicioquodatas.
Quattuor aiflati supero quod lumine-scriboe
Veraci nimium coriiposuerestylo.
Initiis [Principes] Christum variis ac fine latentes,
At non disparili gesta beata Dde.
Virgine MatthaèushominemgennenleMaria,
Mandantemgénies inslruierque refert.
Fine tenus seclisanclos comitarier omnes, .
Spondentem semper adfore, sequesuis.
Altiihroni Marcussubolem frëmiluque leonis
Scandentempulso celsa sopore cariit.
Discipulosaulem mundum peragrasse docendo,
Doctrinam signis aç stipulasse novis.
ConceptumLucas reboat Spiràmine sàncto
Oblatumvitulura dira subiisse crucis
Ast illos celebristrivissesacraria templi,
Perciperent donec, oetheredona Patris.
Atque hominem factum, esse simulqne Deum.
Proepetibuspeunis.aquiloevolitandoperenneni
Inluitu solemnon hebelante tuens '
Commissisovibus pascendi munere Petrum,
Tranquilla narrans se quoque sorte daiuni.
Christus ab bis Jésus, Donririusque Deusque ro-
{feriur,
Omnia proecedens,omnia sponte creans.
jEterno oeternus,Genitoris peclore manans,
Filius omnipotens,Omnipotente satus.
Virgineasumens hominem matrice creatum,
Criipinjs expertem, terrigenique patris.
Admiranda dpçens, faciens miranda.polenter,
Tradilus in risus, fixus et inde çruci.
D Emittens animam propria ditione beatam,
Tarlaridis [Tartareis] solvens eripiensque suos.
Hinc inçorruptus, triduaria morte résurgehs,
Libravit summis, vivida membra polis.
Consèssusquetbrbni donaïus ire paierai,
Exsullat pedibus subdita cuncta suis.
Perstriclis breviter, referai qiioecodicis bujus
'Aclio : nunc ad te, Rex bone, verto.preces. -
Respice devotimiseratus munia servi,
Ac miserandomei, annue gtala tibi
1421 FLORlLEGIUMEX SACRA SCRIPTURAL 1422

SANCTI PRUDENTII
TRECENSIS EP1SCOPI

FLOftîLEGIUM EX SACRA SCRÎPTURA.

(ApudTrombelli,Vet. Patr. Opp., Bononi»17SS.)

LECTORÏ, RENEVOLO.

Quale sit Opusculum Prudentii Tricassini, quod .A rèlur Léclor, quod in hoc florilegio inter proecepta
libi, liumariissimé Lector, exhibéo, tradit Clarissi- Cbrisliano populo imposita recenseatur abstirienlia
mus Joseph Blancliinus his verbis : Est Florilegium ab animalium sanguine, ideoque a morticinis. Scilicet
locorum Veteris ac Novi Testamenti ad imbuendos .Çhrislianis imposilum in Hierosolymitano Concilio
in fide et moribus eos qui ordinandi sunt homines , ab apostolis mandalum,-iii abslineant se a conlami-
accommodationad instar florum Psalmorum. Misërat nalionibus simulacrorum, et fornicalione, et sujfoca-
illud idem ex Valicano regio Alexandrino codice, lis, et sanguine (Acl. Aposl. xv, 20) priscis lempo-
191 exsçriptum idem Clariss. itemque humanissimus ribus in Ecclesiis plurimis diligentissime observa-
blanchinus OplimoProepositqCorio, ut in suis Sym- balur alque id quidem perspicue discis ex Concilio
bolis illud erieret. ÂlGorbùs, ut est comissimus, Quinisexto a , ex Wormatiensi Synodo Adrîano II',
mëique amicissimus, illud mihi dorio dédit, hoc Pùntifice, et régnante Ludovico Pio ceiebralo b, ex
tanlum a me exposcens, ut Clariss. Blanchini, a Poenitenlialibus quoque plurimis id ipsum proeci-
quo ille receperat, nientipnem facerem. Id ulique pientibus, atque inculcantibus. Quamobrem niirum
libentissiraefacio : quem enim, nisi ingratus is sit, ' non est, si Prudentius nosler vir ea oelaiè celeber-
et omnis humanilàtis expers, prodere pudeat eum ririius «id a populo suo êxquisierit. Vale.
a quo bénéficie non levi affectas, sit? Nolo vero mi-
: » Can. 67. Divina nobis Scriplura mandavit, a Aves et alia animalia, si in retibus strangulanlur ,
sanguine, et suflbcatb, et fbrnicalioiie abstinere non sunt çomedenda, pag. 466 tomi X. Concil., edit.
Si quis deineeps animalis sanguinem quovis modo •-n Ven. 1650.
comedere aggredialur, si sit quidem Clericus, depo- » Vide quoede Prudentio Tricassino, seu Trecensi
natur : shi autem' Laicus, segregetur, pag. 1579, • docet Gallia Chrisliana de Episcopis Trecensibus ad
tonti VII Concil., edit. Ven. 1729. annum 846. Cave de Scripioribiis Ecclesiastieis, de
b Can. 65. Animalia, quoe a lupis, seu canibus Prudente Tricassino, ad annum 846, pag. 36, tomiII.
laçeranlur, non sunt çomedenda, nisi porcis, et ca- Jounnes Alberlus Fabricius in Bibliolheca Latina,
nibus, nec cervus, nec caprea,si mortui inveniuntur. medioe el infimoeoetatis lib. xvi, pag. 19, lom. VI,
Porcî autem, qui sanguinem hominis gustantes leli- edilionis Palàviné. Denique ne cunctos enumerèm,
gerunt, manduceritur, sed qui cadaver mortuum la- Me ipse Clariss. Joseph Blanchinus,.quem creb'rotau- -
ceranlos manducaverinl, carnes eorum manducare davi [tpm. I Operum Venerabilis Cardinalis Thomasi
non licet, usque dum macerantar posl animai.... in appendice,part, n, lom. I, pag. 464].

INGIPIT LIRER.
Hoec PRUDENTIUSEPISCOPUSI RECENSEStam de Veteri quam de Novo collegit Testamenlo,
et ad sacfos ordines properautes memorioe eommendare preecepit, quoe et PR^GEPTA
vocaulur. .
IN GENESI.(Gen. ix, 3, 4,5) Dixit Dominus ad C patrem luum et matrem tuam, ut sis longoevussuper
Noe: Carnem crini sanguine non comedëtis, etc. terram, quam Dominus Deus nuls tlabit libi. Non
INEXODO. DixitDominus adMoysen. (Exod. xm, 9) ocçides. Non moechaberis. Non furtum faciès. Non
Lex Domini semper sit in oie luo. (Exod. xix, 15) loquëris contra proximum tuum falsum testimonium.
Estote parali in diem lertium, et ne appropinquelis Non concupisces domum proximi lui, nec deside-
uxoribus vèslris. (Exod. six, 22) Sacerdotes quoque, rabis Uxoremejus , non servum, non ancillam, non
qui accedunt ad Dominurii, sanclificentur, ne pér- bovem, non asinum, nec omnia, qùoe illius sunt.
cu'liam eos. (Exod: xx, 2) Ego sum Dominus Deus (Exod.xx, ^5) Nonfacietis deos argenteos, nec deos
tuus, qui èduxl te de lërrâ jEgypti, de domoservi- aureos. (Exod. xxi, 12) Qui percusseril hominem
tutis. Non habebis deos alïenos coram me. Non faciès volens occidere, morte moriatur. (Ibid.,v. 14et seq.)
tibi sculplile, neque omnem similitudinem, quoeest Si quis per industriam occiderit proximum suum, et
in coelodesu'per, et quoeih terra deofsiim, nec eo- per insidias, ab altari meo avellés eum, ut moria-
rum, quoesunt in aquis sub'terra. Non adorabis ea, tur. Qui percusseril 'patrem 'siium, aul matrem,
neque coles. {Exod. xx, 7) Non assumes nomen Do- morte moriatur.Qui furatus fuerit hominem, et ven-
mini Dei tuiin vanum. (Ibid., v. 12 el seq.) Honora dideril eum , convictus noxoe morte moriatur. Qui
 1423 S. PRUDENTIITRECENS1SEPISCOPI 1424
maledixerit patri suo aut matri, morle morialur,. A suam. (Ibid., v. 4) Anima,quoejuraverit, et prolulerit
(Exod. xxi, 20) Quiperçussent servum suum, vel an- labiis suis ut vel maie quid faceret, vel bene, et
Cillam virga, el mortui fuérint ih manibus ejus ,' idipsum juramento, et sermone firmaverit, oblitaque
criminîs reus erit. (Exod. xxn, 16 et subseq.etianii postea intellexerit delictum suum, agat poenitenliam
cap. XXIII)Si seduxerit quis virginem necdum de- pro peccalo. (Levit. vi, 2) Anima, quoe peccaverit,
sponsalam, dormieritque cum ea, dotabit eam , elt et contempto Dominonegaverit depositum proximi
babebit eam uxorem. Si paler virginis dare nolue- sui, quod fidei ejus credituni fuerat, vel vi aliquid
rit, reddet pecuniamjuxta modura dolis, quam vir- extorserit, aut calumniamfecerit, sive rem perditam
gines accipere consueverunt. Maleficosnon patieris,, invenerit, el inficians insuper pejeraverit, et quod-
vivere. Qui coierit cum jumento , morlé morialur. libet aliud ex pluribus fecerit, in quibus peccare
- Qui immolât
diis, occidelur, proelerquam Dominoi soient homines, convicta delicli raddet omnia, quoe
soli- Advenamnon contristabis, neque affliges eum. per fraudem voluit obtinere, intégra. (Levit. vu,
Viduoe et pupillo non nocebilis. Si loeserilis eos, , 26 et subseq.) Sanguinem quoque omnis animalis
vociferabunlur ad me, et ego audiam clamoremt non sumetis in cibo, tam de avibus, quam de peco-
eorum', et indigriabilur furOr meus, percuiiamque> ribus. Omnis anima, quoe ederit sanguinem. peribit
vos gladio , et erunt uxores vestroe viduoe, et filiii B de populis suis.
vestri pupilli. Si pecuniam mutuam dederis populoi (Levit. x, 8 et subseq.) Dixit Dominusad Aaron :
meo pauperi, qui habitat tecum , iion urgebis eumi Vinum et omne quod inebriare polest, non bibetis
quasi exaclor, nec usuris opprimes. Si pignus a tu et filii tui. quando intratis in tabernaculum testi-
proximo tuo acceperis, vestimenlum ante solis oc- inonii, ne moriamini : quia proeceptum est sempi-
casura redde ei; ipsum enim est solum, quo operitur ternum in generationes veslras, et ut hahealis scien-
indumenlum carnis ejus , nec habet aliud, in quo tiam discernendi inter sanctum et profanum, inler
dormiat. Si clamaverit ad me, exaudiam eum, quia pollulum et mundum. (Ibid., xi, 44) Filii Israël,
miséricors sum. Diis non detrahes, et principi po- sancti eslole, quoniam ego sanclus sum. Ne pollualis
puli lui non maledices. Décimas tuas et primilias animas vestras in omni reptili, quod movelur in
tuas non tardabis offerre. Viri sancli eritis mihi. terra.
Carnem, quoe a bestiis fuerit proegustala,non co- (Levit.xv, 16) Dixit Dominusad Moysenet Aaron :
medelis, sed projicielis canibus. Non suscipies vo- Vir de quo egreditur semen coitus , lavabit aqua
cem mendacii; nec junges manum tuam, ut proim- omne corpus suum : et iramundus erit usque ad
pio dicas falsum testimonium. Non sequeris lurbam vesperum. (Ibid., y. 18) Mulier, cum qua coierit,
ad faciendum malum ; nec in judicio plurimorum C lavabitur aqua, et immundaerit usque ad vesperum.
acquiesces sententioe, ut a vero dévies. Pauperis (Ibid., v. 24) Si coierit vir cum muliere tempore
quoque non misereberis in judicio. Si occurreris sanguinis menslrualis, immundus erit. (Levit. xvu,
bovi inimici tui, aut asino erranti, reduc ad eum. •10)Homo quitibet de domo Israël, et de advënis ,
Si videris asinum odienlis te jacere sub onere , non qui peregrinantur inter eos, si comederit sanguinem,
pcriransibis, sed sublevabis cum eo. Non declinabis obfirmabo faciem meam contra animam illius, et
in judicium pauperis. Mendacium fugies. Insontem disperdam eam de populo suo. (Levit. xx, 22) Cuslo-
et justum non occides. Nec accipies munera, quoe dite leges meas, atque judicia, quoe faciens homo
excoecant etiam prudentes, et subvertunt verba vivet in eis.. Ego Dominus. a Omnishomo ad proxi-
juslorum. Peregrino molestas noneris. (Exod. XXIII, mam sanguinis sui non accédât, ut ravelet lurpitu-
w. 12 et subseq.) Sex diebus. operaberis ; septima <dinem ejus. Ego Dominus. Turpiludinem matris
die cessabis, ut requiescat bos , et asinus luus; et tuoenon discooperies : mater tua est. Non revelabis
refrigerelur filius ancilloe luae, et advena. Omnia , turpitudinem ejus. Turpitadinem uxoris patris tui
quoedixi vobis, cuslodite; et per nomen externorum non discooperies, lurpiludo enim patris tui est.
deorum non jurabilis, neque audietur ex ore vestro. Turpitudinem sororis tuoeex paire, sive ex maire
(Ibid., v. 15) Non apparebis in conspeclu meo ya- D non revelabis. Turpitudinem filioefilii tui, vel neptis
cuus. (Ibid., v. 19) Primilias frugum terroetuoedé- ex filia non revelabis, quia lurpiludo tua est. Tur-
fères in domum Domini Dei lui. (Ibid., v. 25) Ser- pitudinem filioeuxoris patris lui, quam peperit patri
vietisque DominoDeo vestro, ut benedicam panibus tuo, et est soror tua, non revelabis. Turpitudinem
tuis, et aquis, et auferara infirniitaleni de medio sororis patris sui non discooperies, quia caro est pa-
tui; (Ibid., v. 27) cunctorumque inimicorumluorum tris tui, Turpitudinem sororis matris tuoe non reve-
coram te terga vertani labis, eo quod caro sit matris tuoe. Turpitudinem
IN LEVITICO. Dixit Dominus adMoysen. (Levit. \, palrui tui non revelabis, nec accèdes ad uxorem
i et subseq.) Si peccaverit anima, et audierit vocem ejus, quoe tibi aûinitate conjungitur. Turpiludinem
jurantis , teslisque fuerit quod aut ipse vidit, aut nurus tuoenon revelabis, quia uxor filii lui est b ;
conscius est * nisi indicaverit, porlabit iniquilalem et uxorem fratns sui nullus accipiat. Turpitudinem c
» Levit. xvin, 6, et subseq. cum aliqua tamen va- h Vulgala vers. 16. Turpitudinemuxoris fratrit tui
rietate. non revelabis,aida lurpiludo fratrit tui esl.
Vulgata Turpitudinemuxorit tuoe[deest filiae.]
 1425 FLORILEGIUMEX SACRA SCRIPTURA. 1426
filioeuxoris tuoe, el filioeejus non revelabis. Filiam A oequasint pondéra, justus modius , oequusquesexla-
filii illius » non sûmes, ut reyeles ignominiamejus : rius. Ego Dominus Deus vester. Custodite omnia
quia caro illius est, et talis coilus incestus est. So- proeceptamea, et universa judicia mea, et facile ea.
rorem uxoris tuoe non accipies , nec revelabis tur- Ego Dominus. (Levit. xx, 7) Sanclificamini, et
piludinem ejus b. Ad mulierem, quoe palitur men- estote sancti, quia ego Dominus Deus vester. Custo-
strua, non accédas, nec revelabis foeditatem ejus. dite, proeceptamea, et facile ea. Ego Dominus qui
Cum nxore proximi tui non coibis, nec seminis sanctificovos. Qui maledixerit patri suo, aut matri,
commislionemaculaberis. Cum masculo non com- morte moriatur. Qui patri, malriquë maledixerit,
misceberis cqilu femineo, quia abominatio est. Cum sanguis ejus sit super eum. Si moechalusquis fuerit
omni pécore non coibis, nec maculaberis cum eo. cum uxore alterius , et adulterium perpetraverit
Mulier non succumbet jumento, nec miscebilur ei, cum conjuge proximi sui, morte moriantur et moe-
quia scelus est. Nec polluamini in omnibus his, qui- chuset adultéra. (Ibid.,v. 15)Qui dormierit cum ma-
bus contamihatoe sunt universoe gentes. Custodite sculo coitu femineo,uterque operatus est nefas, morte
légitima mea et judicia, et non faciatis ex omnibus moriantur : sit sanguis eorum super eos. Qui cum
abominalionibus istis. (Levit.xvm, v. 29) Omnis ani- jumento, et pécore coierit morte moriatur, pecus
ma quoefecerit de abominalionibushis quidpiam, pe- B quoque occidite; mulier, quoe succubuerit cuilibet
ribitdemediopopulisui. (Levit. xix, v.3) Unusquisque jumento, simul interficiétur cum eo : sanguis eorum
patrem suum, et matrem suam timeat. (Ibid. v. 9) Cum sit super eos. (Ibid., v. 27) Vir, sive mulier, in quibus
messueris segetes terroe tuoe, non londebis usque ad pylhonicus, vel divinalionis fuerit spiritus, morte
solum, nec rémanentes spicas colliges : neque in moriantur : lapidibus obruent eos : sanguis eorum
vinea tua racembs et grana decidentia congregabis, sit super illos. (Levit. xxiv, 15) Homo , qui male-
sed pauperibus et peregrinis carpenda dimiltes. dixerit Deo suo, portabit peccatum suum, et qui
Non facietis furtum. Non mentiemini, nec decipiat blasphemaverit nomen Domini, morte morialur.
unusquisque proximum suum. Non perjurabis. in Qui percusserit, et occiderit hominem , morte mo-
nomine meo, nec pollues nomen Dei lui. Ego Do- rialur. (Ibid., v. 22) jEquum judicium sit inter vos,
minus. Non faciès calumniam proximo tuo, nec vi sive peregrinus, sive civis peccaverit, quia ego sum
opprimes eum. Non morabîtur opus mercenarii tui Dominus Deus vester. (Levit. xxv, 35) Si atténua-
apud le usque mane. Non maledices surdo : nec co- nts fuerit frater tuus, et infirmus manu, et susce-
ram coecoporiesoffendiculum; sed timebis Dominum peris eum quasi advenam, et peregrinum, et vixerit
Deum tuum, quia ego sum Dominus. Non faciès tecum, ne accipias usuras ab eo, nec amplius quam
quod iniquum est, nec injuste judicabis'. Non con- r1 dedisti. Time Deum tuum, ut vivere possit frater
sidères personam pauperis, nec honores vultum tuus apud te.' Pecuniam tuam non dabis ei ad usu-
potentis. Juste judica proximo tuo. Non eris crinii- rara,, et frugum superabundantiam non exiges.
nator , nec susurre in populis. Non stabis contra c Animal autem, quod immolai! polest Domino, si
sanguinem proximi tui. Ego Dominus. Nec oderis quis voverit, sanctum erit et mutarî non poterit,
fratrem tuum in corde tuo, sed publiée argue eum, id est, nec melius malo nec pejus bono. Quod si
ne habeas super illo peccalum. Non quoeras ultio- mutaverit, et ipsum quod mutatum est, et illud pro
nem ; nec memoreris injurioe civium tuorum. Di- quo mutatum est, consecratum erit Domino.(Ibid.,v.
liges amicum tuum sicut leipsum. Ego Dominus. 28) Omne, quod Domino consecralur, non vende-
Leges meas cuslodite. Ego Dominus Deus vesler. lur, nec redimi poterit. Quidquid semel fuerit con-
(Ibid., v. 26) Non comedetis cum sanguine. Non secratum , Sanctum sanciorum erit Domino. Omnes
augurabimini, nec observabilis somma (Ibid.,v. 29). decimoeterroe, sive de frugibus, sive de pomis arbo-
Non.prostituas filiam tuam, ne conlaminetur terra, ruin Domini sunt, et illi sanctificantur. Omnium de-
el impleatur piaculo. Sabbala mea custodite, et cimarum bovis, et oyis, et caproe,quoe sub pastoris
sanctuarium meum metuite. Ego Dominus. Non juga (virga) transeunt, quidquid decimura venerit
declinelis ad magos , nec ab ariolis aliquid scisci- sanclificabilur Domino. Non (eligetur) legetur nec
temini, ut polluamini per eos. Ego Dominus Deus bonum, nec malum,'nec allero commutabitar. Si
vester. Coram cano capite consurge, honora perso- quis mutaverit : et quod mutatum est, et pro quo
nam senis, et lime Dominum Deum tuum. Ego Do- mutatum est, sanctilicatur.
minus. Si habilaverit advena in terra veslra , et In libre NUMEM. (Num. m,. 10, etc.) Dixit Do-
moralus fuerit inter vos, ne exprobrëtis ei; sed sit minus ad Moysen: Aaron autem et filios ejus consti-
inter vos quasi indigena, et diligeiis eum quasi vos- tues super cultum Sacerdotii. Externus, qui ad
metipsos. Nolile facere iniquum aliquid in judicio , ministrandum accesserit, morietur. d Alii nulla cu-
in régula, in pondère, in mensura. Statera jusla, et riosilate videant quoesunt in Sanctuario priûsquam
a Deest itaque et filiam filioeillius per amanuensis c Levit. xxvn, 9. An ad pecora respicit oblata
errorem ulique. Ecclesioe? an potius ad filios, qui more eorum tem-
•>Deest adhuc illa vivente, quia scilicet in lege porum adhuc parvuli, Domino offerebantur ? Judi-
veteri, si ex priori marito non habiterai hoeredem, caverit Lector.
frater mariti compelletur eam accipere, ut suscitaret d Num. iv, 20. Indicare vidëtur înorem muliarum
semen fratris sui. Ecclesiarum [per ea proeserlim tempora] quoelaicos
 1427 S. PRUDENTII TRECENS1SEPISCOPI 142&
invoivanlpr, alioquin morientur. (Num. xv, 30) A Moyses dixit ad filios Israël. (Deut. x, 17) Deus
Anima , quoe per superbiam aliquid cotomiserit, niagnus, et.potens, et terribilis, qui personam non
quoniam adversus Dominum rebellis fuit, peribit accipit, nec munerâ, et facit judiciuni pupillo et vi-
de populo suo : vérbum enim Domini contempsit, et duoe: amat peregrinurii et dat ei viclum , atque
proeceptum illius fecit irrilum : idcirco delebilur, et veslilûm. Et vos ergo amate" peregrinos. (Deut, xi,
portabit iniquitatem suam. (Num. xxvin, 2) Obla- 1) Ama Dominum Deum tuum, et observa proecepta
tibnem meam , et panes , et incensum odoris sua- ejus, et coeremonias, judicia, atque mandata omni
vissimi Offerteper tempora sua: (Num. xxx, 3) Si tempore. (Ibid.,v. 18)Ponita hoecverba meain çordi-
quis virorum votum Domino voverit, aut se cori- bus, et in animis veslris, et suspendite ea pro signo
sîrinxeril juramerito , non faciet irrilum verbum in manibus, et inter veslros oculos collocate. Docete
suiim,.sed omne.quod prpmisit i.mplebit.(Ibid,, v. 10) filios veslros, ut illa medileptur. Quando sederis Jn
Vidua et repudiata quidquid vdverint , reddent. domo taa, et ambulaveris, alque surrexeris, scribes
(Num. xxxv, 50) Homicida sub lesiibus punietur : ea super postes, el januas domus tuoe,ut multiplicen-
ad unius testimonium nullus condemnàbilur. Non lur dies tui,.et filiorum ttiorum. (Deut. xn, 5) Ad
accipietis pretium ab eo, qui reus est sanguinis. locum, quem elegeril DominusDeus vester, venietjs
fe DEUTERONOMIO. (Deut. iv , 9) Cuslodi igilur B et ofleretis in illo loco holocausta, et viclimas ve-
temetipsum, et animam tuam sollicite : ne oblivisca- slras, décimas, et primilias manuum yestrarum s et
ris verborum, quoevideruht oculi lui, et ne excidant vota atque donaria. (Ibid., v. il) Illuc pmnia, quoe
de corde iuo cunctis diebus vitoe tuoe. Docebis ea proecipio, conferetis, holocausta,. et bbstias, ac dé-
filios, ac hepoles luos. (Deut. vi, 4) Audi Israël, cimas, et primilias manuum vestrarum, et quidquid
Dominus Dëus nosler Deus unus est. Diliges Domi- proecipuum est in muneribus, quoe b vovistis Dor
num Deum tuum ex loto corde tuo, et ex tola anima mino. c Cave ne offeras holocausla tua in onpii lpco,
tua, et ex tota fortitadine tua : eruntque verba hoec, quem videris, sed in eo, quem elegeril Dominus.
quoeego proecipiolibi hodie, in corde tuo, el nàrrabis (Ibid., v. 19) Cave ne derelinquas Leyitem in omni
ëa filiis luis, et meditaberis eis sedens in domo tua, tempore, quo versaris in terra. (Ibid., v.23,24)ÏÇave
et àmhulans in itinere dbrmiens, atque consurgens : ne sanguinem comedas, sed super terram funde,
et ligabîs ea quasi sïgiiiim in manu tua , eruntque , quasi aquam , ul six libi bene, et filiis tuis post te,
et movebunlur ïnter oculos tuos, scribensque ea in cum feceris quodplacet in «inspecta Domini. (Deut.
limine et ostiisdômus tuoe. (Ibid.,v. 16)Non tentabis xm, 4) Dominum Deum vesirura sequimini, et
Dominum Deum tuum, sicul tentasli in loco lenta- ipsum timele , mandata illius custodite , et. audite
tionis. Fac quod placitum est, el bonum in «inspe- C vocem ejus, ipsi servielis, et ipsi adboerebilis. (Deut.
cta Domini, ut bené sit tibi. (Deut. vu, 12) Si post- xtv, 1) Filii estote Domini Dei yeslri. Non.vos in-
quam audieris hoecjudicia, custodierisea, et fecéris, cidetis,non facietis calvitium super morluo,quoniam
cuslodiet Dominus Deus tuus libi paelum , et mise- populus sanclus es DominoDeotuo. (Ibid.,v. 21) Quid-
ricordiam, quam juravil patribus luis, et diliget le, quid morlicinuni esl non vescemini ex eo. (Deut.
ac mulliplicabil, benedicetque fructui venlris lui, et xv, 4) Omnino indigens, etmendicus non eril inler
fruclui lerroe tuoe , frumento tuo, atque vindemioe, vos, ul benedicat tibi Dominus. Si lamen audieris
oleo, et armentis, gregibus ovium luat'um super vocem Domini, et cuslodieris universa , quoejussit,
terram : benediclus eris inter omnes populos : non et quoe ego proecipio tibi i benedicet libi, ut polli-
erit apud te sierilis utriusque sexus, tapi in homi- cilus est. (Ibid., v. 6)Dominaberis nationes pîurimas,
nibus qriam a in jumenlis. Auferet Dominus a te el lui nemo dominabitur. Si unus de fratribus tuis
omnem languorerii et infirmitaies. (Deut. vin, 1) ad paupertalem venerit, non obdnrabis cor luum,
Omne mandatum, quod ego proecipio libi hodie, nec contrahes manum , sed aperies eam pauperi, et
cave diligenier rii facias, ul possilis vivere, et mul- dabis mutuum, quo eum indigere perspëxeris. Ne
tiplicemini. (Ibid., v. 11) Observa, el cave nequando aveitas oculos a paupere fratre luo, nolens ei quod
obliviscaris Domini Dei lui, et neglfgas mandata " postulat mutuum coramodare, ne clamel conlra le
ejus, atque judicia : ne poslquam comederis, et sa- ad Dominum, et fiai libi in peccatum, sed dabis
tiatus fueris, domos pulchras oedificaveris, et habî- ei : d non neges qnidpiam callide in ejus necessi.la-
laberis in eis, habuerisquearmenta, et ovium grèges, libus sublevandis. Non deeruiil pauperes in terra
argenli, el aiiii, Cunclarumquë rerum copiam ; ele- habilatiqhistuae, idcirco ego proecipiotibi, ut aperias
velur cor tuum , et non reminiscaris Domini Dei manum fratri luo egeno, et pauperi, qui tecuin
tui. (Ibid., v. 17) Necdiccs in corde tuo : Fortitudo versatur in terra. (Deut. xvi, 16) Non apparents
mea, et robur manus meoe, hoecmihi omnia proesli- anle Dominum vaçuus, sed offeret unusquisque set
terunt, sed reeorderis Domini Deitui ^quod ipse tibi cundum quod habuerit, juxta benedictioiiem Domini
vires proebueril Dei sui, quam déderit ei. (ibid., v. 19) Non accipies
ab allari nonnihil retnolos esse jubebant, dum sacri- lici el hoereticiad evitandas Ecclesioereprehensiones,
ficium peragebalur. non rare faciririt, his verbis damnala, pulal [nisi
a Vulgata, gregibus luis. nostër scriptor.
ï>Vulgata, vovebilis.- plane fallor]
° In vulgata, nec âges.
0 Vers. 13. Convenliculain domibus,quoeschisma-
 1429 FLOUILE(,IUMEX SACRA SCR1PTURA. 1430
oarsonani, nec inunera : quia mimera excoepantAi, tuus : el si moratus fueris reputabitur tibi in pec-
oculos sapienlium, et niulant verba juslorum. Juste calum. Qito-d atftem semel egressum est de labiis.
quod justum est,persequeris, ut yjvas et possideas tuis, observabis, et faciès sicut promisisti Domino
terram, quam Dominus Deus tous dédit libi. (Deut. Deo luo, et propria voluntate, et ore tuo locutus
xvu, 8) Si judiçuni videris verba variari, surge et es. (Deut. xxiv, 10) Cum répètes a proximo luo
ascende ad ioeum, quem elegeril Dominus Deus rem altquam, quam débet tibi, non ingrédieris do-
tuus, veniesque ad Sacerdoles , et ad judicem, qui mum ejus, ut pignus auferas, sed stabis foris, et ille
fueril in illo tempore, quoeresqueab eis, qui indica- tibi proferet quod iiabuerit. Sin autem pabperest,
bunt libi judicii veriiatem, él faciès quodcunque non pernoctabit apud ie pignus, sed staiitn reddes
dixerint qui,proesunt loco, quem elegerit Dominus, ei anle solis occasuni,ut dormiéns in vestimento suô'
et dociierint ië juxia legem ejus : sequerisque sen- benedicat tibi, et habeas justitiam coram Dûmino
tenlïani eorum, nec declinabis ad dextéram, vel ad Deo tuo. Non negabis mercedein indigentis, et pau-
sipistram; qui aulem superbierit, nolens obedire peris fralris tui, sive advenoe,qui lecum moratui in
sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat Do- terra, sed eadem die reddes ei prelium laboris sui
mino Deo tuo, et décrète judicis, morietur homo anlesolisoccasum. (Ibid.,v. 16)Nonoccidenturpatres
:41e,et auferes malum dé Israël, cunctusque populus Jï pro fiiiis, nec filii pro patribus, sed unusquisque pro
audiens timeb.it, ut nullus deinceps intumescat su- suo peccato morietur. Non pervertes judicium ad-
perbia (Deut. xvin, 10), NecJnveniatur in te qui venoe', et pupilli; nec auferes pignoris.loco viduoe'
lustret filium suum, aut filiam, aut qui ariolos sci- vestimentum. Quando messueris segelem in agro
sciietur, et observet somnia, atque auguria , nec sit tuo, et oblitus manipulum reliqueris, non reverteris
maleficus, nec incantalor, nec pylhpnes consulat, utlollas euni, sed advenam, etpupillum, et viduam
nec divinos, a nec quoerat a mortuis veritalem. patieris auferre. Si vendemiaveris vineam tuam ;
(Deut. xix",14) Non assumes, et transfères termi- non coliiges rémanentes racemos, sed cèdent in
nos proximi tui, quos fixèrent priores in possessione usus advenoe, pupilli ac viduoe. (Deut. xxv, i) Si
tua, quam Dominus Deus tuus dabil tibi in terra, fuerit causa inter aliquos, et interpellaverint Judices,
quam açceperis possidendam. Non stabit testis unus quem justum esse perspexerint, illi juslilioe paliri'am
contra aliquem : quidquid illud peccali, et facinoris dabunt ; quem impium, condemnabunl impielatis ;
fuerit, sed inore duorum * aul trium teslium stabit sin aulem enra qui peccavit, dignum viderint plagis
omne vprbum; si fuerit testis mendax contra aliqueni prosternent, et coram ee facient verberari : pro
accusans eum, b Cumque invenerini falsum lestem mensura peccali eril, et plagarum modus, ita dun-
dixisse contra fratrem suurn ntendacium, reddent ei ' -1laxat,,ut quadragenarium numerum non excédant.
sicul fratri suo facere cogitavit. (Dent, xxn, 5) (Deuti xxv 13). Non habebis in sacculo diversa pon-
Noninduetur mulier veste virilj', nec viruletur vesle déra, majus et minus, nec erit in domo tua modius
ferainea : abominabilis enim apud Dëum est qui major, et minor : pondus habebis justum et vërum.
facit hoec.(Ibid., v. 22) Si dormieril vir cum uxoré Abominatar enim Dominus eum qui facit hoec, et
alterius, ulerque morietur, id est adultër et adultéra. aversatur omnem injusliliam.
Si puellani virginem desponderit vir, et invenerit Delibro JOSUK. c Bennun. (Josue xxiv, 1-14, etc.)
eam aliquis.in civitate,, et concubuerit cura illa, edu- Dixit Josue filiis Israël : Timete Dominum,et servilè
ces ulrumque ad porlam çi.vilatis illius, et lapidibus ei periecto corde, atque verissimo, et auferte dçôs,
obruentur ; puella, quia non clamavitj cum esset in quibus servierunt patres vestri. (Ibid., v. 23) Au-
civitate; vir, quia liumiliavil uxorem proximi sui. ferte deos alienos de medio vestri, et inclinate corda
(Deut. XXIII,9) Quandoegressusfueris adversus liQstes vestra ad Dominum Deum Israël, <
tuos in pugnam, cuslodies le ab omni re mala. Si De Libro REGUM. Dixit Samuel propheta. (I Reg.
fuerit inler vos homo, qui nocturao pollutus sit som- xv, 22) Melior esl enira'obedientia, quam victiraoe,
nio, egredietur extra castra, et non reverielur, ^ et auscultare magis quam offerre adipem arietum ;
priûsquam ad vesperam lavetur aqua, (Ibid., v. 15) ' quoniam quasi peccatum ariolandi est, repugnare ,
NonJrades servirai Dominosuo, qui ad le coiil'ugeril, et quasi scelus idololatrioe,nolle acquiescera.
sed habilaMt tecum in loco, qui ei placuerit, nec De PROPHETIS. (Isa. v, 22) Voequi polentes eslis
contristes eum. Non erit nieretrix de filiabus Israël, ad bibendum vinum , el viri fortes ad miscendam
neque scorlator. Non fenerabis fratri luo ad usu- ebrielatem.
ram pecuniam, nec fruges, nec quamlibel aliam rem. Secundum MiTTH^uM. (Matth. m, 2) Poeniten-
Fratri tuo absque usura, id quod indiget, commo- tiam agite : appropinquabil enim regnutn coelorum.
dabis-, ul benediçal libi DominusDeus tuus in omni (Ibid. v. 8) Facite ergo fructum dignum poénitéri-
opère luo.cCum volum voveris DoiriinoDeo tuo, non tioe. (Mallh. v, 13) Vos estis sa! terroe. Quod si sal
lardabis reddere, quia requiret illud Dominus Deus evanueril in quo salielur? (Ibid., v. 16) Sic liiceat
» Cod. set'quoerat [per errorem utique.] causa est, ante Dominum in conspectusacerdolum ei
t>Hic per Amanuensis imprudenliam désuni non- judicum, qui fuerint in diebus Mis.
nulla, quoeex Scriplura ipsa, Lector suppléât, ne- c Quo speclet vox hoecBennun , ignorare me fa-
cesse esl. Sunt porro ista ; Stabunt ambo, quorum leor,
 1*31. S. PRUDENTIITRECENSIS EPISC0P1 um
lux vestra coram hominibus; ut videant vestra bonai A Omnia ergo quoecunquevultis ut faciant vobis ho-
opéra, et glôrificent Pàtrém vestrum. (Ibid., ». 19)i mines, el vos facite illis. Intrate pèr angustam por-
Qui enim solveriturium demandalis islis minimis, elt tam, quoeducit ad vitam. (Maith. x, 9) Nolitepos-
docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno»' sidère aurum, neque argentum, neque pecuniam in
coelorum; qui autem fecerit et docuerit, hic magnus: zonis vestris; non peram in via, neque duas tuni-
vocabitur in-regno coelorum.Nisi abundaverit justi- cas, neque calceamenta, neque virgam ; dignus est
fia vestra plus quam Scribarum et Pharisoeorum, enim operariuscibo suo. (Ibid., v. 28) Nolile limere"
non intrabitis in regnum coelorum.Dictum esl anli- eos, qui oecidunt corpus, animam aulem non pos-
quis : Non occides; qui autem occiderit, reus erit sunt occidere : sed polius eum timete, qui potest
judicio. a Si ergo (Ibid., v. 23 et seq.) offeres animam et corpusperdere in gehennam. (7*irf.,ii.37)
munus tuum ad altare, et ibi rëcordalus fueris quod Qui amat patrem, aut matrem plus quam me, non
frater tuus habet aliquid adversum le, relinque ibi est me dignus, et qui amal filium, aut filiam super
munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari me, non est me dignus. (Ibid.,v. 40) Quitecipil vos,
fratri tuo, et tune veriiens offeres munus tuum. me recipit. Quicunquepotuni dederit uni ex minimis
Esto consentiens adversàrio tuo cito dirai es in via islis calicem aquoe frigidoe, amen dico vobis non
cum eo. (Ibid., y. 28) Omnis, qui viderit mulierem B perdet mercedem suani. (Matth. xi,29)Tollite jugum
'
ad concupiscendum eam, jam moechatusest eam in meum super vos, et discite a me quia mitis sum
- corde suo. et humilis corde, et invenietis requiem animabus
(Ibid., v.32) Quidimiserit uxorem suam, excepta vestris. (Mallh. ix, 13) Misericordiam volo , et non
fornicationis causa, facit eam moechari, et qui di- sacrificium. (Malth. Xn, 36) Omne verbum otiosum,
missam duxerit adultérât. Diclum est aniiquis : Non quod loculi fuerint hominer, reddent rationem de
perjurabis ; reddes aulem Domino juramenla tua. eo in die judicii. Ex verbis enim tuis justificaberis,
Non jurare omnino, neque per coelum, quia ihronus et ex verbis tuis condemnaberis. (Matth. xv, 4) Ho-
Dei est ; neque per terram, quia scabellura pedum nora patrem et matrem, et qui maledixerit patri
ejùs est ; neque per caput tuum jurabis ; sit aulem vel matri, morte moriatur. Quicunque dixerit pa-
sermo vesler, est, est : non, non; quod autem his tri vel matri : Munus quodeunque est ex-me, tibi
abundantius est, a maloest. (lbid.,v. 39)Nonrésistera proderit, et non nonorificabit patrem situmaul ma-
malo : si quis te percusseril in dexteram maxillam, trem suam : et irrilum fecistis mandatant Dei propier
proebeilli et alteram. Et ei, qui vult tecum judicio trâditionem vestram. (Malth. xvi, 24) Si quis vult
contendere, et tunicam tuam tollere, dimitte ei et post me venire, abnegel semetipsum, et lollat cru-
J
pallium ; et qui te arigariaverit mille passus, vade Ci cem suam, et sequatur me. Qui enim voluerit ani-
cum illo et alia duo. Qui petit a te, da ei, et volehti mam suam salvam facere , perdet eam : qui autem
mutuari a te, ne avertaris. (Matth.y, 44)Diligiteinimi- perdiderit animam suam propter me, inveniet eam.
eos vestros, benefacite his qui oderunt vos : et orale Quid enim prodest homini, si mundum universum
pro persequeutibus, et calumniantibus vos (Ibid., vl lucretur, animoevero suoe detrimentum paliatur ?
48). Estote ergo vos perfecti, sicut et pater vesler coe- (Matth. xviii, 3) Amen dico vobis, nisi, conversi
lestis perfectus est (Mallh. vi, 1 et seq.). Atlendite fueritis,'et efiVramim sicut parvuli, non mirabilis
ne justiliam vestram faciatis coram hominibus, ut in regnum coelorum. (Ibid., v. 6 et seq.) Qui aulem
videamini ab eis : alioquin mercedem non habebitis scandalizaverit unum de pusillis islis, qui in me cro-
apud patrem vestrum. Cum ergo facis eleemosynam, dunt, expedit ei ut suspendalur mola asinaria in
noli tuba canere ante te, sicut hypocritoefaciunl. Te collo ejus, et demergatur in profundum maris. Voe
aulem facienie eleemosynam , nesciat sinistra tua mundo a scandalis. Necesse esl enim, ut veniant
quod faciat dexlera tua. Et cum oratis, non eritis scandala : verumtamen voehomini illi, per quem
sicut hypocritoe; orantes aulem nolite multum loqui. scandalum venit. Si autem manus tua, vel pes tuus
Sic ergo orabitis : Pater nosler, qui es in coelis,etc. scandalizat te , erue eum, et projice abs te. Videie
J ne contemnatis unum ex
v.
(Ibid., 14) Si enim dimiserilis hominibus peccata pusillis islis, qui in me
eorum : et Paier vester coelestisdimitlet vobis pec- credunt (Ibid., v. 15 et seq.). Si autem peccaverit
cata vestra. (Ibid., v. 19) Nolile ihesaurizare vobis in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te, et
thesauros in terra. (Ibid., v. 54)Noliteergo esse solli- ipsum solum : si te audierit, lucratus eris fratrem
cili in craslinum. (Matth. vu, 1 et subseq.) Nolite tuum. Si aulem te.non audierit, adhibe tecum unum,
judicare,utnon judicemini : in quo enim judiciojudi- vel duos, ut in ore duorum , veLtrium lestium stet
caveritis, judic'abimini, et in qua mensura mensi omne verbum : quod si non audierit eos, die Eccle-
fueritis, remelietur vobis. (Ibid., v. 6) Nolile dare sioe.(Ibid.,v. 21) Petrus dixit : Domine, quoties pec-
sanctum canibus : neque mittatis margaritas véslras cabit in me frater mens, et dimittam ei? usque
ante porcos. Petite et dabitur vobis; quoerite, et seplies ? Dixit ei Jésus : non dico tibi usque septies,
Ac-
invenietis; pulsale, et aperietur vobis. (Ibid., v. 12) sed usque septuagies septies. (Malth. xix, 3)
a Vidëtur nonnulla déesse, quoe ex Matlhoeoipsa reiis erit judicio : qui aiitem dixerit fratri suo, raca,
supplenda sint. Hoec porro liabet Matthoeus: Ego reus erit concilio. Qui autem dixerit, fatue, reus,erit
autem dico vobis, quia omnis qui irascilnr fratri suo, gehennoeignis.
1455 FL0RILEG1UM EX SACRA SCRIPTURA. 1434
cessèrent Pharisoeidicentes : si licet homini dirait- .A tiam. ( Boni, vu, 2 ) Quoe sub vira esl mulier ,
tere uxorem suam quacunque ex causa ? Propter hoc vivente vira, alligata est legi : si autem mortitus
ïelhiquet homo patrem , et matrem , et adhoerebit .fuerit vir ejus ,diberata est a lege viri : igitur, vi-
uxorî suoe, et erunt duo in carne una. (Ibid., v. 6) vente vira , vocabitur adultéra si fuerit cùm alio
Qui respondens ait : Quia quicunque dimiserit uxo- viro. (Rom. xu, 1 et seq.) Obsecro itaque vos, fra-
rem suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, tres, per misericordiam Dei, ut exhibealis corpora
moechatur, et qui dimissamduxerit, moechatur.(fiid., vestra hosliam viventem, sanclam, Deo placentem,
v. 17 et seq.) Si autem vis ad vitam ingredî, serva raliona'bile obsequium "vestrum.(Bom.xin, 1) Omnis
mandata. Non homicidium faciès, non adulterabis, anima potestatibus sublimioribus subdita sit; non
non faciès furtum, non falsum testimonium dices. est enim poteslas nisi a Deo : quoeautem sunt a Deo
Honora patrem, et matrem, et diliges proximum ordinatoe sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei or-
tuum sicut leipsum. Omnia hoec custodivi : quid dinationi resistit. Qui autem résistant, ipsi sibi
adhuc mihi deest ? Ait illi Jésus : si vis perfectus damnalionem acquirunt. (Ibid., v. 7) Reddite omni-
esse, vade, vende omnia, quoehabes, et da paupe- bus débita : cultribulum, tributam; cui vecligal, ve-
ribus, et veni, sequere me, et habebis thesaurum in ctigal ; cui honorem, honorera ; cui timorem, timo-
coelo.Amen dico vobis, quia dives difficile intrabit B rem. Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem
in regnum coelorum. Et iterum : facilius est came- diligatis. (Ibid. v., 13) Non in comessalionibus et
lum per foramen açus transira , quam divilem in- ebrietatibus, non in cubilibus et impudiciliis, non
trare in regnum Dei. Apudvhomineshoc impossibile in Contentione et oemulatione; sed induimini Domi-
est : apud Deum autem omnia possibilia sunt. Petrus num Jesum Christum, et carnis curam ne feceritis
dixit : ecce nos reliquimns omnia , et secuti sumus in desideriis. (Rom. xiv, 3) Is qui manducat, non
le, quid ergo èrit nobis? Dixit ei Jésus : Amen dico manducantem non spernat, et qui non manducat
vobis, cum sederil filius hominis in sede majestalis manducantem non judicet : Deus enim illum assum-
suoe, sedebitis et vos super sedes duodecïm, judi- psit. Tu quis es , qui judices alienum servum ? suo
cantes duodecim tribus Israël; et omnis qui reliquerit Domino slat, aut cadit. (Rom. xvi, 17) Rogo vos,
domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut fratres , ut observetis eos, qui dissensiones , et of-
matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter fendicula propier doctrinam , quam vos didicislis,
nomen meum, centuplum accipiet, et vitam oeternam faciunt, et declinate ab illis. (Ibid., v. 19) Volo vos
possidebit. (Matth. xxm, 12) Qui autem se exalta- sapientes ésse in bono, et simplices in malo.
verit humiliabitur. (Ibid., v. 21) Qui jurât in tem- Ex EPISTOLAI AD CORINTMOS. (I Cor. i, 10)
plo, jurât in illo qui habitat in ipso : et qui jurai in C Obsecro autem vos per nomen Domini nostri Jesu
coelo, jurât in throno Dei et in eo qui sedet super Christi, ut idipsura dicatis omnes, et non sint in
eum. (Matth. xxiv, 42) Vigilate, quia nescilis qua vobis scbismata ; sitis autem perfecti in eodem
hora Dominus vester venturus est. (Matth. xxv, 34) sensu, et in eadem a scientia. (Ibid., v. 31) Qui glo-
Dicet rex his qui a dextris ejus erunt : Venite, be- riatur, in Domino glorielur. (I Cor. iv, 5) Nolite
nedicti Patris mei, percipile regnum. Ësurivi enim, ante tempus judicare, quoadusque veniat Dominus,
et dedistis mihi manducare. qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et mani-
Ex EPISTOLA ADROMANOS. (Rom. i, 28) Qui non festabit consilia cordium, et tune laus erit uniçui-
*
probaverunt Deum habere in nolitia tradidit illos que a Deo. (/ Cor. v, 9 et seq.) Non commisceamini
Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quoe non fornieariis ûîî us mundi, aut avaris, aut rapacibus,
convenïunt, repletos omni iniquitale, malilia, forni- aut idolis servientibus. Si is, qui fraler nominatur,
catione, avarilia, nequilia, plenos invidia, homicï- est fornicalor, aut avarus, aut idolis serviens, aut
dio, contentione, dolo, malignitate ; susurrones, de- maledicus, aut ebriosus, aut rapax : cum ejusmodi
tractores,' Deo odibiles , contumeliosos, superbos, nec cibum sumere. Auferte malum ex vobis ipsis.
elatos, invenlores malorum, parentibus nonobedien- (I C.yr.vi, 9) Nolite errare, neque fornicarii, neque
tes, insipientes, incompositos,sine affëctione, absque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, ne-
foedere, sine misericordia ; quoniam qui talia agunt, que masculôrum çoncubitores, neque fures, neque
digni sunt morte : et non solum qui faciunt ea, sed avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapa-
eliam qui consentiunt facientibus. (Rom. n, Il et ees, regnum Dei possidebunt. Et hoecquidam fuistis,
seq.) Non est enim personarum acceptioapud Deum. sed abluti estis, sed sanetificati eslis in nomine Do-
Non enim audilores legis justi sunt apud Deum, sed mini Jèsu Christi. (I Cor. vu, 1) Bonum esl hoinini
factures legis juslificabuntur. (Rom. vi, 12 et seq.) mulierem non langera : propter fornicationem au-
Nonergo regnet peccatum in veslra morlali corpore, tem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquoe-
ul obediatis concupiscentiis ejus ; peccatum enim que suum virum habeat (Ibid., v.B). Dico autem non
vobis non dominabilur : non enim sub legé eslis, nuplis, et viduis : bonum est illis, si sic maneant,
sed sub gratia. Cui exhibetis vos, servos ad obe- sicut et ego. Quod sinon se continent, nubant: jae-
diendum, servi eslis ejus, cui obeditis , sive lius est enim nubere quam uri lis autem , qui
peccali ad mortem , sive obeditionis ad justi- malrimonio juncti sunt, proecipio non ego, sed Do-
8 Vulgata : sententia.
 1455 S. PRUDENTII TRECENSIS ËPISCOPI 1436
minus, uxorem a vira non disçedere. Quod si dis- A Ex EPISTOIAII ADCORINTHIOS. (II Cor. v, 10)
cësserît, mànere innuptara, aut vira suo reconci- Omnes enim nos manifestai! oporlel ante Tribunal
liari; et vir uxorem non dimiltat. (Ibid., v. 27) Christi, ut referai unusquisque propria corporis,
Alligàtus es uxori? npli quoerere solutionem ; solu- pro.ulgessit, sive bonum, sivemalum. (// Cor.vi,: 14)
ius es ab uxora ? noli quoerere uxorem. (Ibid., v. 29) Nolite.jugum ducere cum infidelibus; quoeénira par-
Qui habént uxores,.tanquamnon habentes sint : et ticipatio juslilioe cura iniquitale? aut quoespcietas
qui flent, tanquam non flentes : et qui gaudent, tan- luci ad tenebras ? quoeconventio Christi ad Belial?
quam non gàudentes sint. (Ibid., v. 58) Qui matri- aut quoe pars fideli cum infideli ?
monio jurigit virginem suam, bene facit : et qui non ADGALATAS. (Galat. i, 10) Si hominibuspïacerem,
jungil meiius facit. Mulier alligata est legi, quanto Christi servus, non essem. (Galat. iv, 10) Diesobser-
lempore vir ejus vivit. Quod si dorniieril vir ejus, vatis, el menses, et tempora, el annos : liraeo vos ne
liberata est; cui vult nubat, tantura in Domino; forte sine causa labpraverim in vobis. (Galat. v, 9)
bealior autem erit, si sic permanserit secunduni Modicum fermentura tplam raassam corrumpit.
meum consilium. (I Cor. ix, 7) Quis militât suis sti- (Ibid., v. 15).Vos enim in libertatem vocali eslis, fra-
peiidiis unquam ? quis plantai vineàm, et fructum tres, tanlum ne libertatem in occàsionem detis
ejus non edit? quispascilgregem, etdeiaclegregis B carni, sed per charitatépi servite invicem. (Ibid., y.
non"manducat ? Scriplum esl in lege Mqysi : Non 14) Diligesproxirauni tuum sicul leipsum; quod si
alligabis os bovi triluranti. Nunquid de bobusçura invicem mordelis, elcomedilis, videle ne ab invicem
est Deo? an propter nos utique hoc dicil ? Nam consumamini. (Galat. \i, 6 el seq.) Cbmmunicet
propter nos scripta sunl; si nos vobis spirilualia aulem is, qui caiechizatur vèrbo, ei qui se cale-
seminaviraus, magnum est, si nos carnalia vestra chîzat, in omnibus bonis. Nolile errare : Deus non
melamus? Nescitis quoniam qui in sacrario. operan irridetur ; quoe enim seminaverit homo ,. hoec et
tur, quoedé sacrario sunt, eduni : el qui Aliari de- melet.
serviunt, Cum Altari participant ? (I Cor. x, 6) Non Ap EPHESIOS, (Ephes. iv, 28) Omnis sermo malus
simus concupiscentes riialorum, sicut et illi coii- ex ore vestro non procédai; sed si quis bonus ad
cupieruht. Nequeidololatroeefficiamini,sicul quidam sedificalionemfidei, ut det graliam audienlibus. No-
ex ipsis, quémadmodum scriptum esl : Sedit populus lile çonlristare Spiritum ' sanctum Dei, in quo si-
maitducare elbibeie, et surrexerunt ludere (I Cor. gnati estis in diem redemplionis. Omnis'ainaritudo,
x, 24). Nemo quod suurii est quoerat, sed quod al- el ira, el indignatio, et elailior, et blasphemia, tol-
terius. Ôinne quod in màcello venit, manducale, latur a vobis cum omni malilia ; eslote aulem in-
nihil interrogantés propter çonscientiam '(Ibid., v., f vicem benigni^inisericordes, dopantesinvicem, sicut
31). Sive ergo manducalis, sive bibiiis, vel aliud et Deus in Chrislo donavil vobis.. (Ephes. v, 11)
quid facitis, oninia in gloriam Deifacile. (J Cor. xi, Nolite communicare operibus infructuosis lenebra-
4 et seq.) Omriis vir orans, aut proplietans velato rum, magis autem redarguite; (Ibid., v. 18) nolile
capite, deturpat caput suum ; omnis autem mulier inebriari vino, in quo est luxuria. (Ibid,, v, 22) Mu-
orans, aut prophetans non velalo capite, deturpat lieres viris suis subditoe sint, sicut Domino, quo-
caput suum : nam Si non velatur mulier, londealur ; niani vir caput, est mulieris .. sicul Christus capul
si vero turpé est mulieri tonderi, aut decalvari, velet est Ecclesioe. Viri, diligite uxores vestras, sicul et
caput suum. Vir igitur non débet velare caput, Chrislus dilexit Ecclesiain, et seipsum Iradidil pro
quoniam imago et gloria est Dei. (Ibid., v. 16) Si ea, ut illam sanclificaret, mundans lavacro aquoein
quis aulem vidëtur conteniiosus esse, nos talent verbo vitoe, ut exhiberet ipse sibi eam glortosam.
consuetudinein non haberaiis, neque Ecçlesia Dei Qui suam uxorem diligil, seipsum diligit, Nemo
(/ Cor. xi, 27). Quicunquernariducaverilpanera,velbi- enim unquam carnem suam odio habuit, sed nulril
beril calicem Domini indigne, reus erit corporis el fovet eam, sicut et Christus Ecclesiain. (Ephes.
et sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo, J: v, 29) Filii, bbedite parentibus vestris in Domino,
et sic de pane illo edai, et de calice bibat. Qui enim hoc enim justum esl. (Ephet. vi, 1) Etvos patres, no-
manducat, et bibit indigne, judicium sibi manducat lile ad iracundiam provocare filios vestros, sed
et bibit : non dijûdicans corpus Domini; quod si nos- educate. illos in disciplina el correplione Domini.
metipsos dijudicàrèraus, non ulique judicarèmur ; Servi, obedite dorainis carnalibuscura omni limore,
dum judicannir aulem a Domino coriipimur , ut et tremore, in siraplicitate cordis vestri ; sicut
non cum hoc mundo damnemui. (I Cor. xiv, 20) Chrislo : non ad oculum servientes, quasi homini-.
Fratres mei, holite pueri efûci sensibus, sed malilia bus placenles, sed ul servi Christi, facienles volun-
parvuli eslote : sensibus. aulem perfecti eslote. lalem Dei ex animo, cum nona voluntate. Et vos,
(Ibid., v. 34) Muliëresin ecclesiis laccanl.non enini domini, eadem facile illis, remiitentes minas : scien-
permillitur eis loqui, sed subditas esse, sicul et lex les quod et illorum, et vesler Dominus est in coelis,
dicit. (Ibid., v. 38) Si quisautëm ignorai, ignorabiiur. el personarum acceplio apud Deum non est.
Itaque, fratres, :oemuiaminîprophétare : el loqui lin- AD PHILIPPENSES. (Philip, u, 3) Nihil per conlen-
guis honte-prohibera. (/Cor. xv 35) Cor'riimpuiit lioneni, neque per inanem gloriam, sed in humili-
mores bonos colloquia mala. tate superiores sibi invicem arbitrantes, non quoe
 1437 FLOBILEGIUMEX SACRA SCRIPTURÀ. 1438
sua sunl singuli considérantes, sed eaquoe aliorum. A Seniorem ne increpaveris, sed obsecraut patrem ; ju-
(Ibid., v. 14) Omnia autem facite sine murmuratio- venes ut fratres ; anus ut matres ; juvenculas ut sorp-
nibus, et hoesilalionibus, ut sitis sine qtterela , et res in omni castitate. Viduas honora; quoevere viduoe
simplices filii Dei, sine reprebensione. sunl; si qua autem vi.dua filios aut nepotes habet,
AD COLOSSESSES. (Col. v, 5 el seq.) Morlificate discal primum domum suam regere, et niuluam
ergo membra veslra, quoe sunt super terram ; for- vicem reddere païenlibus : hoc enim acceplum est
nicationem, imraunditiam , libidinem, cpncupiscen- coram Deo. Nam quoein deliciis esl, yivens mortua
tiam malam, et avariliam, quoeest simulacrorum ser- est; et hocproecipe, ut irreprehensibiles sint. Si
quis
vitus. Nunc aulem deponite et vos omnia, iram, aulem suorum, et maxime dpmeslicorum curam non
indignatioBem, malitiam, blasphemiam, lurpem ser- habet, fidem negavit, et est infideli delerior. Vidua
monem de ore vestro ; nolile menliri invicem, ex- eligâlur non minus sexaginla annoruni, quoefuerit
spoliantes vos velerem hominem cum aclibus ejus, unius viri uxor, in operibus bonis testimonium ha-
et induentes novum, qui renovalur in agnilionem, bens, si filios educavit, si
hospitio recepit, si sancto-
secundum imaginem ejus, qui creavit eum; induite rum pedes lavit, si tribulationem patienlibus sub-
vos ergo sicul elecli Dei, sancli et dilecti, viscera ; minislravit, si omne opus bonum subsecula est.
misericordioe, benignilatem, ltuinilitatem , mode- B Adolescentiores aulem viduas devita; cum enim
stiam, patientiam supportantes invicem et donantes Iuxuriatoe fuerint in Chrislo, nubere volunt : ha-
vobismelipsis, si quis adversus aliquem habet que- behtès damnalionem quod prïmam fidem irritam
relam. (Ibid., v. 17) Omne quodcunque facilis in fecerunl; simul aulem, el olibsoediscunl circuire
verbOjaul in opère, omnia in nomine Domini Jesu domos : non solum oliosoe, sed el verbosoe, et *u-
Chrisli, gralias agenies Deo et Patri per ipsum. riosoe, loquentes quoe non oportel. (Ibid., v. 17) Qui
(Col. îv, 6) Sermo vester semper gralioe sale sit bene proesuntpresbyteri, duplici honore digni ha-
condilus, ut scialis quomodo oporléat vos unieuiqitë " bënfaf, riiaxinië qui laborànt iii Vërbo, et doctrina;
respondere dicit enim Scriplura : non b infrenabis os bovi
AD THESSALONICENSES I. (/ Thess. x, A) Rogamus iriluranli, et dignus est operarius mercede sua. (Ibid.,
autem vos, fratres, ut abundetis magis et operam «i.20) Peccaules coram omnibus argue, ul et coeteri
detis, ul quieti sitis, el ut vestrum negolium agalis, limorem habeant. (I Tint, vi, \) Quicunque sunt sub
et operamini manibus vestris, sicut proecepimusvo- jugo servi, dominos suos omni honore dignos arbi-
bis, et ut boneste ambulelis ad eos qui foris sunl, et trenlur. (lbid.,v. 7) Nihilenim inlulimusin hune mun-
nullius aliquid desideretis. dum; haud dubium quod.nec auferre quid possu-
AD TnESSALomcEis'SES IL (II Thess. in, 6) Denun- ^ mus, habentes autem alinîenta, el quibus tegamur,
liamusaulem vobis, fratres, in nomine Domininostri his contenti simus. Nam qui vblurit--divitès fieri,
Jesu Christi, ut sublrahalis vos ab omni.fratra am- incidunt in tentationem, el laqueum diaboli, et~
bulante inordinate. (Ibid., v. 10) Cum essemus apud desideria multa inulilia, et nociva, quoe mergunt
vos, hoc denunliabamus vobis : quoniam si quis hommes inleritum el perdilionem.
non vult operari, nec manducet ; audivimus enira AD TIMOTHEUM II. (// Tim. n, A) Nemo mililaris
inler vos quosdam ambulare in quiele, nihil opéran- Deoimplicat se negoliis soecularibus, ut ei placeat
tes, sed curiose agentes. lis autem, qui ejusmodî cui se probavit. (Ibid., v..14)Noli verbis conlendere:
sunt, denunliamus, et obsecramus in Domino Jesu ad nihil ulile esl, nisi ad subversionem audienlium.
Chrislo, ul cum silenlio opérantes, suum panem * Radix omnium malorum est cupidilas. a Profana
manducent. Vos autem,fratres, nolile deficere bene- autem et inania vaniloquia devita.
facientes a (in Chrislo Jesu Domino nostro). ADTITUM.(TU. il, 1)Tu autem loquere quoedecent
AD TIMOTHEUM. I (I Tim. n, 9) Similiier et mu- sanam doctrinara. Senes ut sobrii sint, pudici,
lieres in habita ornalo , cura verécundia, et sobrie- prudentes, sani in fide in dileclione, in patienlia. Anus
tate ornantes se non in lortis crinibus, aut auro, n similiier in habita sanclo , non criininatrices ,
aut margaritis, vel veste prétiosa : sed quod dëcet non vino multum servienles, benë docentes, ut
mulieres, promiltenles pietateni pér opéra bona; prudentiam doeeant adolescentulas, ùt viros suos
mulier in silenlio discal cura omni subjeclione : do- amenl, filios suos diligant; prudentes, castas, so-
cere autem mulieri non pernïitlo, neque dbminari in brias, domus curam habentes, benignas, subdilas
virum, sed esse in silenlio. (JT'im.m,ll)Mulieres si- suis viris ; juvenes similiier hortare ut sobrii Sint ;
mul pudicas, non detrahentes, sobrias, fidèles in (Til. ni, 1) admone illos, principibus, et poiestati-
omnibus. (/ Tim.iv, 7)Ineplas etaniles fabulas devita, bus subditbsesse,diclo obedire, ad omne opus bonum
exerce autem teipsum ad pietatem. Nam corporalis paralos esse. Neminem blasphemare, non litigiosos
exercilatio ad modicum utilis esl, promissionem esse, sed modeslos, omnem ostendentes mansuelu
habens vitoe,quoenunc esl, et fuluroe.(1 Tim. y, 1) dinem ad omnes homines. (Ibid., v. 9) Slultas aulem
a Hoecaddidil. Scriptor nosler, ad hune inodum c 1 Tim. vi, lO.Alleganous itaque erat locus isle
interpretans, quoe post versiculum 13 scribit Pau- antea.
d II Tim. n, 16. Codex habet et inani loquelq, per
lus.
» Vulgata : alliqabts manifestait! utique Amanuensis errorem
1439 EXCERPTA E P0NTIFICAL1 S. PRUDENTII. 1440
qusestioiies, et genealogias, et conteittiones, et pu- .h. aulem-disciplina in proesenli quidem vidëtur non
gnas legis devita ; hoereticum hominem post unam esse gaudii, sed moeroris ; poslea autem fructum pa-
et seeundam correpliohem devita. catissimum exercilalis per eam, reddet justitioe.
ADHËBR-EOS. (Hebr. m, 12) Videte, fratres, ne forte (Ibid., v. 14) Pacem sequimini cum omnibus, el san-
sit in aliquo vestrum cor malum incredulitalis, disce* ctimoniam, sine qua nemo videbit Deum. (Hebr. xm,
déndia Deo vivo; [Et post plura] (fleèr.x,35) nolite 1) Charilas fraternilalis nianeat in vobis, et hospi-
itaque amiltere confidentiam vestram, quoemagnain talitatem nolite oblivisci.: per hanc enim placuerunt
habet remunerationem ; palientia enim vobis neces- quidam, angelis hospitio reeeptis. (Ibid., v. 17) Obe-
saria esl, ut volunlalem Dei facientes reporletis re- dile proeposilisvestris , et subjacele eis : ipsi enim
promissionem (Hebr. xn, 5). Fili mi,-noli négligera pervigilant quasi rationem pro animabus vestris
disciplinant Domini,neque fâligeris, dum ab eo ar- reddiluri, ut cum gaudio hoc faciant, et non ge-
gueris : quem enim diligit Dominus, castigat; flagellât menles.
aulem omnem filium, quem recipit. In disciplina per-
severate : tanquam filiis vobis offert se Deus; quis LudovicusCsesarfactuscoronante
a Stephano.
enim filius, quem-non corripit pater? Quod si exira Hac in sede papamagnolune Esebopontifex.
Kundamentarenovavîlcunctalociistius.
disciplinam eslis, cujus particeps facti eslis omnes : ;B Urbisjura sibi subdensProesulauxil omnia.
ergo adulteri, et non filii eslis. (Ibid., v. H) Omnis
Ferlasse Eusebius : Sed cujus civitatis episcopus, seu pontifex fuerit, Eusebius isle, qui oedem
sacram renovavit, ignorare me fateor. v

EÏCERFTA ES P0NT1FICAH S. PRUDENTII,

SIVE

ANTIQUI RITUS ECCLESIOE TRECENSIS.

(ApudMarten.,de Ant.Eccl.Rit., lom.I.)

G Alia.
I
Domine sancte, Pater omnipotens, oeterne Deus,
ORDO AD VISITANDUMINFHIMUM.
eic.
Cum ingredilur sucerdos ad visitandum infirmum Pottea dicat ad infirmum : Quid me vocas,-frater?
primum dicat : Pax huic domui III. Et Resp. Et cum RespondetMe : Ut mihi peenitentiam tradas. Respon-
spiritu tuo. Deinde anliph. Benedic, Domine, domum det sacerdos : Det tibi Dominus Jésus Christus ve-
istam. Et aspergatur aqua benedictacumodoreincensi. niam. Tamen si Dominus respexerit, custodies illam?
Pbsiea dicat Orationet-: Respondet : Custodiam.
Domine Deus, qui per apostolum tuum locutus Tune sacerdos faciet crucem'e cinere super peclus
es, ele ejus, et imponel cilicium super caput ejus. Post hoec
Alia.
tequitur oralio :
Dominum Jesum Christum cum omni supplica- Deum omnipoienlem ac misericordëm, qui non
tione, rogemus, etc. vult mortem peccatorum, sed ut converlantur et
Alia. vivant, fratres charissimi, supplices deprecemur,
Succurre, Domine, infirmo isti N., et medica eum ut conversum ad veniam rectam famulum suum N.
spiritali medicamine, utpristinoe sanitati resiitatus " misericordioe suoeveniam propitialus indulgcat, et
graliarum tibi sanus referai acliones. Per. si qua sunt culparum suarura vulnera, quoe post
Alia. sacri lavacri undam attraxit ; ila in hac publica
Deus qui famulo tuo Ezechioeter quinos annos ad confessione delicta sanentur, ut nulla in eo cicalri-
vitam, etc. cum signa rcmaneant. Per.
Alia.
Alia.
Respice, Domine, famulum tuum in infirmitate
sui corporis, etc. Deus justorum gloria, misericordia peccatorum,
Alia.. da huic famulo tuo N. plenam indulgenlioe veniam,
Deus qui humano generi et salutis remedium, poenilentioeloco exoratus indulge, ul qui proeterita
etc peccata déplorât, futura-mala non senliat, neque
4/i«, jam ulterius lugendo committat. Dimitte ei omnia
Virtutum coelestiumDeus,. qui ab humanis cor- crimina, et in semilis eum juslilioe plaçatus restau-
ooribus, elc. ra : ut securus mereatur deinceps inter tuos bene
 1441 EXCERPTA E PONTIFICALIS. PRUDENTII. 144a
raeritis currere, et ad pacis oeternaproemia perve- A Alia.
nire. Per. Benedicat te DeusPater, cuslodiat le Jésus Chri-
Alia. stus, elc.
Domine Deus omnipotens, sempiterne, qui pecca- Benedicat te Deus Pater, sanet te Dei Filius,
torum indulgentiam in confessione céleri posuisii, etc *
suecurre lapsis, miserere fessis, ut quos delicto- Alia.
rum catena constringit, miseratio luoepietalis absol- Omnipotens sempiterne Deus qui subvenis in pe-
vat. Per. riculis, etc,
Tune infirmus dicat orationemDominicain et sym- Benedictionessuper infirmum
balum cum signaculo sanctoe Trinilatis. Interroget Dominus Jésus Christus apud te sit, ut te defen-
sacerdos ita : dat, etc.
Vis dimittere his, qui in te peccaverunt, omnia Benedicat le Deus coeli, elc.
ut et Deus dimittat libi omnia peccata tua,ipso di- Benedicat le Deus Pater, qui in principio cuncta
cente : Si non remiserilis hominibus peccata eorum, creavit, etc.
nec Pater vester coelestis dimitlet vobis peccata Deus Pater, Deus Filius, j)eus Spiritus sanctus,
veslra? Si non vult dimittere, non suscipias ejus con- B etc.
fessionem.Et require eum diligenlersi est incestuosus; Oratio aa communicanduminfirmum.
etsi vult dimittere ipsa incesta, da ei poenitenliam;et Salvalor noster Bedemptorque omnium, qui non
-si non vult, noli dare ei poenitenliam.Erpost hoeccon- solum poenitenlibiis, sed etiam his qui nec ad
filealur omnia peccata sua quantum recordari potett : te venire cupiunt, veniam ultroneus, ac propitius
et post hoecdicat hoec verba : Multa sunl, Domine, miserator
indulges, te supplices quoesumus, ut
peccata mea in verbis, in faclis, in cogitationibus. hune famulum N. ad corporis et sanguinis tui com-
El inclinet se ad genua sacerdotis. Tune dicat sacer- munioitem indulta venia coelesti. benediclione per-
dos orationem post confessionem'• ducas.Per.
Domine sancte, Pater omnipotentens, oeterne Alia.
Deus, creàtor et cohservator humani generis, qui Exaudi nos, DomineDeus noster, et proesta ut per
peccantium poenitenliam vis potius quam mortem ; manus imposilionem nostroe descendat superhunc
hune servum iuum, qui mundi erroribus lapsus, famulum tuum idoneitatis auxilium, qui omnibus
atque diaboli infestatione deceptus, prostratus jacet: lapsis veniam libenter ignoscis, et salisfactionem
anle conspectum majeslalis tuoe, tu qui pius es et contentas ad te complecteris reverti, da ei ut com-.
misericors, respice, et érige elisum, solve compedi- C munionis recepla gratia, référât de soeviente hoste
tum, illumina coecum, etrevoca eum ad saluteni. Tu victoriam, quatenus divinis redditus mensis, coele-
enim per prophelam dixisli : Nolo mortem peccato- sti pane saturetur. Per. - -- .
ris, sed .ut converlatur et vivat : concède etiam, Tuncjubeat sacerdos recitqre Pater noster; et cum
'
Domine, ut fructum dignum poenitentioeperagat, perfeceril dicat collectamsequentem ,
et perpetuam veniam percipere mereatur, el Eccle- Humili mente, charitateque devota, imntensum
sioetuoesanctoe conjunctus graluletur. Per. alque clemenlem Dëum invisibilem petimus, ut la-
Alia. psorum gemilus atque' obsecrationes exaudial, obli-
vioni tradat priorum actuum maculas, ut eumdem
Da nobis,. Domine, ut sicut publicani precious et N. sub indulgentia pietatis suoead sacra; communio-
confessione placatus es, ita et huic famulo tuo N. nis Per
participationem perducat.
placare, Domine, et precibus ejus benignus aspira,
ut in confessione flebili permanens, et petitione per- Hinc detur sacrificium infirmo ita dicendo.
pétua clementiam tuam clementer exoret, sacrisque Corpus et sanguis Domini nostri-Jesu Christi sint
altaribus et sacramentis restitatus, rursus "coelesti tibi ad perpetuam salutem hic el in oeternum. Amen.
glorioemancipetur. Per. j) Post hoec sequitur oratio.
Alia. . ' . Domine sancte, Pater omnipotens, oeterne Deus,
Omnipotens et misericors Deus, confitenti tibi te fideliler deprecamur, ut accipienti fratri nostro
huic famulo luo N. delicta pro tua pietate relaxa, N. sacrosanctum corpus et sanguinem Domini no-
ut non plus ei noceat conscienlioe reatus ad poe- stri Jesu Christi Filii tui, tam corporis, quam animoe
nam, quam indulgentia tuoe pietatis ad romain. sit salus. Per eumdem Dominum.
Per.
Alia. Reconciliatiopoenilentisad mortem.
Respice, Domine, propitius super hune famulum Deus misericors, Deus clemens, etc.
tuum N., etc. Hic Ungendusest infirmus de oleo sancto. Tune ti
Conversusad infirmum dicet : episcoput affueritjimponattive sacerdotis, sive cujus.
Misereatur tui omnipotens Deus, et dimittat tibi cunque infirmi capiti manum : àlioquin presbyler
Dominus peccata tua, liberet te ab omni malo, con- réconcilions presbytero infirmo manum sunerponere
servet in omni bono, et perducat te in vitam oeler- non débet. Coelërisvero infirmis superponat manum-
iiam. Amen. et dicat hanc orationem :
 1443 EXCERPTA E PONTIFICAL! S. PRUDENTU, 1444
Omnipotens Deus, qui in nomine Unigeniti sui A Ad pedes.
misit Spiritum sanctum, etc Ungo hos peoes de oleo benedictoj ut quidquid
Poslea accepta anipulla cum oleo dicat : superfluo vel nocuo incessu commiserunt, ista abo-
Per istani unctionem et Dei benedictionem m'un- leat perupctie. Per.
dentar ab omni sorde peccati, et sânctificéntur ma- Deinde ungatur in gutlure, in collo, in scapulis, in
nus, et os, cor quoque, taclus, odoratus, sensus, umbilico, seu in loco ubi plus dolor imminerit perun -
visus, audilus et gustus, tolum corpus et anima tua, gatur. Hoc enim faciunt, ul si aliqua n\acula adhoesit,
ut idoneus efficiaris ad invocanduin in noniine cjus- hac mediçina Dei sanetur, et tune dicantur istoe orç.-
dem Dei nostri. Reddat libi Dominus loetiliantsalu- tiones super eum,
taris sui, et spirilu principalicpnfirmet le; Spiritum lnungo te.de oleo sancto, in nomine Patris, et
saitctùm innovet ih Visceribustuis, et ne âuferat illum Filii, et Spirilus sancli, ul non lateat in te spiritus
a te, sed benedictio Dei Patris, et Fipi," et Spiritus immundus, neque in membris, neqûe in roedullis,
sancti descendat super te, quàèçopiosasupra defluat, neque in ulla compagine membror.um,sed in le ha-
et in ëxtrëma totiu's-corporis tui descendat, interius bitat virtus Christi altissimi et Spiritus sancti, qua-
exleriusque te repleat atque cirçumdet, etsit semper tenus per hujus orationem mysterii, et per hanc
tecum. Amen. B sacrati olei unctionem atque nostram deprecationem
Sic denique ungal oegrotum,dicens lias oraiiones yirtute sancloe Trinitatis medicatus, sive fotus, pri-
viclssim. stinam et melioralam recipere merearis sanitatem.
In nomine Patris, et Filii, el Spiritus sancti, sit Per Dominumnoslrum.
libi,hoec perjinctio ojfii sanciificalionis ad purifica- Oratio post unctionem olei.
tionem mentis et corppris. Jesu, Salvalor noster et Domine, qui es véra sahis,
- Item. . , el mediçina, etc
in nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, un- His expletis communiceteum.
go te oleo sancto in Temissionem tuorum omnium Oraiiones post communionem.
peccatorum in vilam oeternam. Amen. Propitiëtur Dominus cunctis iniquitatibus tuis,
Dum inutigilur oegrotus, dicaiur anliphbnà : Sàna etc. "
me, Dominé, etc. Sequuntur octo psalmi ad imiiatib- Deus, qui con'lïtentiurà tibi corda purificas, etc.
nëm ocio bealiiudinum, sivead spem octavoediei re- Omnipotens sempiterne Deus, qui oegritudines
surreciionis. Domine, hé infurorél. Ad te îevavi. animarum, etc.
Beati quorum. Dominé, ne infurore'2. Domine, exàu- ]C Dominum noslrum Jesum Christum cura omni
di ï. De profuhdis. Dominé, exaUdi 2. Kyrie eleison. supplicatione, etc.
Pater noster. 'Capitula. Ego dixi, Domine, miserere Sequitur inissa pro infirma. Item alia missa pro
mei. Convertere, Domine.Salvum fac servuiu tuuni. infirmo qui
proximus est morti.
Domine conserva eùm. Domine, opéra fer ei supë*
leclum. Mitte ei, Domine.Nihil proficial. II
Oratio in superciliis oculorum. Ad noct. sexta Sabbali vel septima Sabbati non pul-
Ungo oculos luos de oleo sanctificalo, ut quidquid salur signum, nequead cursus per diem, sed langun-
illicilp visu deliquisli, hujus olei unctione expietur. lur tabuloe.In Parasceve, hoc esl feria sexta, ad offi-
Per Dominum. ciumslalim incipial iector: Lectio Oseoepfophéîoe.Hoec
4d oures deinlut. dicit Dominus Deus in tribulatione sua. R).Domine,
audivi, etc. Lectio libri Exoiii. In diebus illis dixit
Ungo auras sacrati olei deiiquore, ut quidquid Dominus ad et Aaron. Tract. Eripe me, Do-
deleçlatione nocua audilus admissum Moysen
est, mediçina mine. Passio Domini nostri Jesu Christi secundum
saluiaris evacuet. Per. ... •
Joahnem. In illo tempore egressus est Jésus trahs
Ad nares in tummiiate. _torrentem, etc.
Ungo bas nares de oleo sacrato, ul quidquid Finita passione, dicuntur oraiionespro omniEccie-
noxie conlraclum est odotatu superfluo, ista emun- sià et ejus ordinibus: quibus peraralis, corpus Domi-
dei medicatio; Per. nicum pridie consécration fertur in patena. et ponitur '
Ad labia exlerius. super altare. Sacerdos vero accèdent ad altare dicat
Oremus, proeceplis salutaribus monili, elc. Et cum
Ungo labia isla consecrali olei medicamento, ut dixerit ;Peroraniasoecula soeeulorum,stt)?!î7 desancla,
quidquid otibsa vel èriminosa pëëcasti locutione di- et ponil in calicemnihil dicens: quia ipso die non con-
vina clementia miseran'te expiëlur bac unctione. cédilur ei saltttare poculum. lia fiunt omnia per ordi-
Per Dominum nem, quando finiloefuerint oraiiones Istoea sacerdote,
Ad manusexteriut. sicut supra scriplum est: Oremus. dileclissimi nobis,
Ungo lias manus de oleo cùnsecrato; ut quidquid ,pro Ecclësia sancla Dei, etc.
illicito vel noxio opère peregérunt, per hanc unctio- Iiïterea procédant duo cantores portantes crucem
neiii évàcttetur. Per, juxta vositionemloci rétro altare , ed dicanl cum lent-
1445 EXCERPTA Ê PONTIFICAL! S. PRUDENTII. . 1446
taie vocis: Popule meus, elc. Similiier slent duo ante .^ Super feminus.
érucem: respondeantin eademvoceantiphoiiamAgios, Deus coeli,Deus lerroe, etc., ibid
etc. GroecaGroece,Latine eliam eamdem omnistertio masculot. •
Super
reincipit chorus: Sanctus Deus, elc. Post trinam vero
decanlationem, nudalur crUx syndonequo legebalur, Deus, inniiortale praesidium, etc.
et respicientesqui eam psallendo deduxerint in popur- Audi, maledicte Safana, etc. "."
Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob.
lum, incipiunt antiphonam hanc alta voce: Ecce li-
gnum crucis, in quo salus mundi pependit : venite, Super masculos.
adoremus. Psal. Beati immaculati. Exorcizo te, immunde spiritus, etc..
Sacerdos autem descendat reyerenler cum com- Item super feminas.
presbyleris et diaconibus, et-adoralam deosculalur
crucem : similiier et reliqui post ipsos ordinibus suis. Exorcizo te, immunde spiritus, etc.
Inde langai dures de spulo, et dicat ei : Eflela, quod
Indeque reascendens sacerdos ad altare, communicat
et omnis clerus.post insum'; et populus. Sequumur est adaperire, in odorem suavilatis. "Tu autem effu-
diabole, appropinquabit judicium Dei.
antiphonoeel rursus : Crucem tuam adoramus, ul in gare,
Miss. Rom. g Deinde oret his verbis: Nec te latet, Salana, etc.
Postea vero tangat peclus et inler scapulas de oleo
Agnus Dei non canunt, neque communionem; sed exoreizalo crucem
communicanlibusomnibus, explela sunt omnia. faciendo cum pollice, et yocato no-
mine ejus dicat ei interrogando : Abrenuntias Satanae-?
III $1.Abrenuntio. t
Sabbalo sancto Paschoe agilur primum litania se- Interrog. Et omnibus operibus ejus? fy Abre-
ptena propter septiformem Spirilus sancli gratiain. nuntio.
Agnus Bei-noii cûmtur, nhi in terna litania, qua>ad Interrog. Et omnibus pompis ejus? R).Abrenuntio.
inlroilum canilur Et'egolinio te a salutis in Chrislo Jesu Domino
nostro in vitam oeternam.Pàx tibï.
ORDOBAPTISTERU DICENDUSUBI EVENERIT. Hoc expleto, Cumlitaiiià descendat ad fonlem bene-
Prius tribus vicibusinsufflai, el dicit quodsequitur : dicendum, et dicat .'Dominus vobiscum. Omnipotens
Exi ab ep, Spirilus immunde, et da locum Spiritui sempiterne Deus, adesto magnoe, etc., ut in lib. S.
sancto paraclito in nomine Patris el Filii, et Spi- Greg. Per omnia soecula.Qui inyisibili potenlia, etc.
ritus sancti. . Gfatiam de Spiritu sancto. Hic dividitur aqua in mo-
Accipe signumcrucis tam in fronte, quam in corde, C dum crucis. Qui hanc aquam regenerahdis hominibus
etc., ut in lib. Sac. S. Gregor. proeparatam, etc.' Hic mutât vocem sicut leclibhem
Poslea faciès crucem in fr'onlé, et in pectore : Si- legens : Hoec nobis proecepta servantibus, etc. Hic
gnum crucis et Salvatoris-Domini nostri ih fronte non sufflare, sed aspirare débet : Tù n'as simplices
tua pono. Signum crucis Salvatoris Domini nostri aquas, etc. Hic deponantur duo cerei m aqua: De-
Jesu Christi in pectore tuo pono. Signum crucis Sal- scendat in banc plenitudinem fontîs, etc. Déînde ac-
vatoris Domini nostri Jesu Christi in pectore tuo cipiens sacerdos vas cum chrismale fundat ex ea in
pono criice super ipsam, èl dicat : In nomine Spiritus sancti
Deinde dices orationem • Omnipotens sempiterne paraclili sanctificetur et fecundelur fons iste. Et mi-
eus, Pater Domini nostri Jesu Christi, respicere scensea manu sua cum aqua, aspergat lam super fon-
dignare, etc. lem, quam Superpopulum circumstantëm
Alia Credis in Deum Patrem omnipotentem; cfèàtorem
Preces noslras, quaesumus, Domine, clementer coeliet tertoe ? Credo
à).
exaudi et hune electum, etc.
Interrog. Gredis in Jesum Christum, Filium ejus
Alia. unicum , Dominum nostrum natuin et vassum?
Deus, qui numani generis ita es condilor,-etc. j)$. Credo.
Benedictiosalis ad dandum catechumeno. Interrog. Credis et in Spiritum sanctum^ sanctani
Exorcizo te, creatura salis, etc., uiinSacr. S. Ecclesiam calholicam, sanctorum communionem,'
remissionem peccatorum, carnis resurreetionem; Vi-
Greg. papoe.
Hac oralione ëxpieta, Uccipialsacerdos de eodem tam oeternam? Amen. ^. Credo.
sale, et ponat in ore infantis dicendo Mi : Accipe sal Interrog. Vis bàptizari ? R).Volo
Et accipiens eum a parenlibus sacerdos mergat sub
sapienlioepropitialus in vitam oeternam
Oratio. irina mersione, sanctani Trinitatem semel'voeant, ita
Deus Patrum nostrorum, etc., ut in lib. Sacr. S. dicendo:
Greg. papoe. Baptizo le, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
Super masculos. sancti. Ul aulem surrexerit a fonte, facial presbyler'
Deus Abraham, Deus Isaac, etc., ibid. Ergo, male- signum crucis dechrismate cum pollice, et dicat hanc
dicte, ibid. orationem;
* Adde oleo
 1447 EXGiMÉA E P0NTIF1CALI S. IfcUDENTIi. 1448
Deus omnipotens et Pater Domini nostri Jesu, etc., Xplendum. Spiritum nobis, Domine, etc., ut in Mit-
sali Rom. '
ut in lib. Sacram. S. Greg.
Deinde accipiat sacerdos vestemcandidam, ponat IV""
super caput, et dicat ei : Aecipe/vestem candidam et DE AGONIZANTIBUS.
immaculatam, quam perferas ante tribunal Domini Cum animain agone sui exilusdissolulionecorporis
noslri Jesu Christi, Mabeasque vitain oelernam, et visa
vivas in soeculasoeculorum.Amen- fuerit laborare, fratres çonvenianl omnes, et ca-
vestimeiitissuis. Si vero nanlur septempoenitentioepsalmj,- alque agenda est -
Et vestitur infans episcopus
statim de et litania, prout tëmporit permisërit ratio, et secun-
adesl, confirmari oporlei chrismale, poslea dum
communicare.Et si episcopusdeest, apresbyterb corn- quod egressus ejut causa vbtuerit perspici, vel
oestimdri.
municetur, et dicat orationem: (itaniam:
et Domini noslri Jesu Christi cu- Sequitur oratiojiost
Corpus sanguis
slodiat te in vitam oeternam. Amen. Suscipe, Domine, animam famuli lui N. n bonum.
Oratio Libéra eam ex omnibus përiCulis infernorum, et de
laqueis poenarum et ex omnibus tribulationibus lar-
Omnipotenssempiterne Deus, qui regenerare di-
B tari."
gnatus es, elc
Libéra, Domine, ahihîam ejus, Sicut liberasli
Oratio ad baptizanduminfirmum. Enoch et Eliam, elc. o
Medelamtuam deprecor, Domine sancte, etc., ut Sequitur R).Subvenite, sancti Dei.
in lib. Sacrant. S. Gregor. jL Suscipiat te Christus, ele,
Tangal ei nares el aures de sputo dicens: Ephphela. . Quofinito, dicatur pro eohoecoratio sivecommendalio:
Tangat et peclus et inter scapulas dicens : Abrenun- Tibij Domine, commendamus, etc.
lias? Misericordiam tuam, Domine sancte, Pater omni-
Benediclio fontit. , etc.
Exorcizo te, creatura aquoe, etc., in remissionem polens,
Si autem quidquam supervixerit., cananlur alii
peccatorum, in nomine ejusdem Domini nostri Jesu
psalmi, sive legantur Passionés-Christi, vel iterum
Christi, qui venturus esl.
Credis in Deum Patrem? Et lutte ba- agalur litania usquequoanima corpore terrenoecorru-
Interrog. in cujus egressu dicalur antinhona :
ptionisabsolvatur,
ptizas et Unis eum de chrismale Crucemfaciendo in Suscipiat te Chrislus. Psal.: In exilu Israël.
verlice ejus ac dicens: Deus omnipotens, Pater Do- -
mini nostri Jesu Christi, etc. Accipe véstem candi- r Sequitur oratio .
dam, etc. Omnipotens sempiterne Deus, qui liumano corpori
Benediclio cerei in Sabbato sancto. animam ad similitudinem,.etc.
Exsultet jam angelica turba, etc. Sequitur anliphona:
Post hoeclegunlur lectiones secundum Gregorium Chorus angelorum. Psal.: Dilexi quoniam. Canan-
hoc modo. tur et alii quatuor usque Ad Dominumcum tribularer
Sequitur limita qutnta propier quinarium videlicët clamavi.
sensumpro quo orat Ecçlesia., ut his averiat Deus qui Oratio.
baplizanlur Diri vulneris novitale percussi, etc.
Sequitur litania irina ob reverentiam sanctoe Trini- Tune roget tacerdot orare pro eo dicens: .
tatis, Kyrie eleison, etc. Kyrie eleison. Pater noster. Requiem oelernam.
Cum cantor dixerit Fili Dei, te rogamus audi nos, Ne tradas bestiis. Anima ejus in bonis, In meinoria
mutata voce dicat : Accendite, Tune erigunt se dia- oelerna.,Nonintres in judicium. A portainferi. Surge,
coni ab oratione, et tamen tête non oscutantur juxta Domine, in requiem tuam.
morent. Cantor aulem in eadem voce subsequalur dir Partem-beatoe resurreciionis obtineat, etc. ..
cent • Agnus,Dei. Explela litania, sacerdos incipiat " ' . Oratio.post lavatum corpus..
Gloria in excelsis Deo.Oratio : Deus qui hanc sacra- Suscipe, Domine, animam servi lui N. reverten-
tissimam. Lectio Epistoloe beati Pauli aposloli ad tem ad te, etc
Colossenses. Fratres, si consurrexistis cum Chrislo, Sequitur i$. Paucitatem dierum.
elc. Alléluia, y. Confitemini.Tract.: Laudate. Lumen y. Ecce in pulvere sedeo
vero ante Evangelium non portalur, offerenda non Oratio antequant de domoefferatur.
canilur neque communio. Sequentia sancli Evangelii Suscipe, Domine, animam servi lui N. quam de
secundum Matthoeum.Inillo tempore, vespere aulem ergastulo, etc.
Sabbali.ietc. Sécréta: Suscipe. Proefatio: Te quidem Deus cui competit medicinam proestare post mor-
omni tempore. Communicantes,et noctem sàcratis- tem, etc.
shnam, ele. Hanc igilur, etc., ut in Missali Rom. Tune -cum'rçj.Subvenile, sancli Dei, et aliis respon-
Statim incipiam vetperat canonicas in dheclum psal- toriis deporlelur ad ecclesiain, et cum appropinqua-
lentes. Capitulum non dicatur, nec versus, sed in- lum fuerit, canilur psalmus Miserere mei, Deus, cum
cipiatur anliph. : Vespere autem Sabba.li. Ad com- anliphona Requiem oelernam. Deinde in ecçlesia ter-
1449 S. PRUDENTIITRECENSISJJPISCOPIBREV1ARIUM IN PSALMOS. 1450
relurcorpus defuncliquoadusqueproejut animaniissa \ de ecçlesiaçnm anliphona Aperite illi portas. Psal.
canatur. ConfileminiDomino. El deportelur usque ad locum
Oratio ad missam. sepulcri.
Quoesumus,Domine, etc. Oratio ante sepulcrum.
Post celebrationémmissoestet sacerdoseum cereis Pioerecordalionis affecta, etc. ( Sequuntur plans
et incensojuxta ferelrum, et dicat hanc orationem. antiplionoe,psalmi, et oraiiones dicendoeanle et post
OREMUS. tepùllum corpus, quibussubjungiCurhoecrubrica.) .
Non intres in judicium, etc. DieaulemDominicononcelebrenturagendamortuo-
Sequitur fy Subvenite. Kyrie, III. rum, nec notnina eorum celebrenturad missam; sed
Deus cui omnia vivunt, et cui non pereuntmo- tanlum regum, vel principum, et sacerdolum,vel pro
riendo corpora nostra, elc.
" omni populoChrislianooblata velvola reddantur. De-
Sequitur. fy Aniequam nascerer. Kyrie eleison. functorunt autem qui moriuniur die Dominico, Clin- ,
Ter. Fac, quoesumus,Domine,hanc cum famulotuo, tins Filius Dei ipse dei eis requiem, qui semetiptum
etc. pro ipsis,vel pro Universogénère humano hosliamob-
Tune roget sacerdosorare pro eo. '
lu{it. - .
Pater noster. Requiem oeternam.A porta inferi. B Missa pro defunclo in die tertio, seplimoel tri-
Sequiturwatio. gesinio.
Inclina, Domine, aurem luam, etc. Et tic levatur

SANCTI PRUDENTII
TRECENSISEPISCOPI

BREVIARITJM PSALTERII.

INCIPIT PROLOGUS a.

Cum quoedam nobilis malrona in civitalibus vel 2 volvi] versiculos : reraotls^cunclis, in quibus ex
oppidis a pluribus fuisset oppressa, alque ex acci- parte Judoeorumvel coelerorum perfidorom, aper-
dentibus variis iribulationibus, ut ple'riquè nove- tissime lucideque patuli manent versiculi; ut psal-
runt, adessel angusliata, nimisque toediis aiSicta, mus continet secundus, vel terlius, quintus, terlius
direxit ad me, rogans obnixe ut aliquid ex laude decimus, vigesimus primus, neenon et tricesimus
psaluiorum ad eonsolalionem cômpassionis suoe quartus, tricesimus quintus, et tricesimus sextus.
brevissimis scriptilarem versiculis. Quod ego non vel, Quid gloriaris (u), seu sexagesimus septimus,
solum condolens pétition), verum eliam ad omnes' sexagesiraus oclavus, et sexagesimus nonus, atque
qui per diversas peragranlur provincias monlesque Deus laudem meam(cvm), vel coeteri qui licet in
ae valles, neenon et qui per flumina discurrùnt et suis sunt congrui sensibus, tamen in his non per-
maria, limenles périclitai-!,ut ait Scriptura, peri- tinent flagitari anxiëtatibus. Sed ne quis totum,
culis in flumine,periculis in mari, periculis in civi- quod absit, perdat in rébus proeoccupatusactivis,
tate, periculis lalronum, periculis in soliludine, et' hos, dum vacat et potest, non tardet ornando reci-
coetera, cupientes éripi, et a Deo gubernalore sal- lare psalmorum versiculos. In his, ul scriplum est,
vari ; hoc opusculum parvitatis nieoe,veluli ex im^ totum pro parle, et partem pro lolo, potest, juvante
manissimo praio summatim breviatimque studui D DominoChristo, cenlum quinquaginlaperficerepsal-
psalmorumcarpere flores. Et licet sint plures imi- mos. Et ne immemor sit, ternis quaiernisque ho-
tantes sanctorum Patrum exempla, quod expéri- rarum temporibus, sépiies in die Deo «nnipotenl-
menta didicimus, qui omni videlicël die in divinis persolvens efûciat laudes; ut idem beatus David
laudibus totum complent Psalteriuni; et tamen hi ait: Sepliet in die laudem dixi libi, Deut, et coetera.
qui hoc pelunt opus, et qui in diversis sunt peri- Sed jam coepturaaggrediar opus, inserens primum
culis conslituti, nec tolum queunt expiera Psal- cum ullirao ila : Beatut vir qui in lege Domini me-
lerium, eliam nec horis valent psallere canônicis; ditatur die ac nocle,et cujut spirilus in excetsislau-
hos non pigeât in corde et ore reVolvëre[codi re- dat Dominumde coelis; nam. omnis spiritus laudat
a Ex codice Valicanovetere sumpsi hune prolo- non judicavi; cùm nihil fera Davidicaverba
Priidentii proeter
gnm episcopi Trecensi.s,qui soeculoix in ibi occurrat. MAI.—Al hos psalmorum flores ex
:
Gallia claruit ipsos lamen psalmorum flores, sive Psalterio Thomasiiexcepimus. EDIT.PATROL.
ipsum quod consequilur opusculum, exscribeadum
PATROL.GXV. ' . 46
 1451 '.Bi-PR#É^l"TBlGÉJS^'ihlî&OPl''' 1453
:.Donumim.Tu autem 'liujù's hégo'tii uliliiatis rëèë- A;vërsiculos cohsecralos, quos supplex decantare ego
nominis lui, pro me misero in^-
;ptor recepirixque, inchda Iprihium èï brà cuhi Da- cupio in honorera
vid ila dicendo : D'eus,in adjutorium meum "inièndé, digno peccalore, et pro omnibus facinoiibus meis,
-tribus vicibus, cum Gloria îPalri. Alque deinceps sive aclis, sive faclis, dictis, cogilalionibus iniquis,
ut pernristûm inseriumqùe ïepëreris,, ora recilando, Concupiscentiis, sive omnibus negligenliis meis ma-
et flores cum gûbilo fidëhter ëàrpë> Davidicapsal- gnis ac minimis. Ut hi versiculi proficiant mihi
-anala càhehdo, ^ prinio rncipiéns psalmoita." ad vitam oelernam, et ad remissionem omnium pcc-
' ;
ORÀsrio. catorum, et ad spalium bene viv.endi, et ad vcram
Suscipêre digneris, Domine Deus Omnipotens,hos et çondignam poenilentiam agendam. Amen,

IHCIPIT BREVIAMUM PSALTERII

-Continens versus Bsalmorùm verba orationis continentes^ .

Terba mea anribus percipe, "Domine,intelligé cla B ris me in animas persequenlium me. Ad te, Domine,
morem meuni. Intende voci orationis meoe, réx clamabô. Dëiis meus, ne sileas a me, et ero similis
meus et Deus meus. Domine, ne in ira tua arguas descendenlibus in iaciim. Exaudi, Domine, vocérh
'
me, neque in furore tuo corripias me. Miserere deprecalionis meoe, dum oro ad te, et dum exlollo
jnihi, Domine, quoniam infirmus sum Sâiîa'me, Do- manus mëas ad templum sanctum tuum. Ne simul
mine, quoniam conlùrbalâ sunt oihiïia Ossa mëà el trâdas me cum peccatoribus el cum operanlibus ini-
anima mea turbaia est valde : el tu, Domine,usque- quitatem né perdasine. Salvum fac populum tuum,
quo? Convertere, Domine, et eripe animam meam. Domine, cl benedichoereditati tuoe, et rege eos, et
Salvum me fac ex omnibus persequentibus me, el «xtoHe illes usque in soecnlùm.Ih le, Domine, spè-
libéra me. Miserere ipjhî,' Domine. Vide hlumïlitâ- ravit non confundar in ailèrnum, in lua juslilia li-
lem^mëam de inimicis meis. Respice, et exaudi me, béra me. Inclina ad me aurem tuam, accéléra ul
Domine Deus meus. Illumina oculos meos, ne eripias me. Esto mihi in Deum prolectorara et in
^unquamobdormiam in morte. Perfice gressus méos locum refugii, ulsaivum me facias. In manus tuas,
in semîtîs.tuis, ni non moveanlur vestigia mea. Ego Domine, commendo spiritum meum. Redemisti me,
clamavi, quoniam exaudisli nie, Deus.Inclina aurem Domine, Deus verilalis. Eripe me de manibus inîin»-.
tuam mihi, et exaudi verba méa. Mirifica misericor- C çorum meoruin, et a persequentibus me. Illumina)
-diasIuàs, Domine, qui salvos facis sperantes in le. faciem tuam super servum tuum, et salvum me fac
'Ciistodî me, Domine, ul pnpitlain oculi. Sub umbfa in lua niisericordia. Domine, non confundar, quo-
alarUni.tuarum protège mea facié impiorum qui me niam invocavj te. Fiat niisericordia tua, Domine,
affiixerunl. Ab occultis meis munda ipe, Domine, et super nos, sicut speravimus in te. Judica, Domine,
abàlienis parce servo tuo. Tu autant Domine, ne nocentes me : expugna impugnanies me. Appréhende
longé facias miserationesiuas à nie. Ad defensionem arma et scutuin et exsurge in adjutorium mihi. Ne
meam aspice. Erue â framea,'Deus, animam meam: sileas, Domine, ne discedasa me. Exsurge, Domine,
-el de manu canis unicam meam. Salva me ëx intende judicium meum. Deus meus et Dominus
ore leonis, et a cornions utiicoinium humiliialem meus, in causant meam. Judica me. secundum mise-
meam. Yias tuas , Domine , notas fac mihi, et ricordiani tuam, DomineDeus meus. Proeteride mise-
semilas tuas èdoce mè':'el dirige me in verilale ricordiam tuam scienlibus te , et justitiam tuam
tua. Reminiscerë miserationum tuarum, Domine, his qui recto sunt corde. Non veniat mihi pes super-
et misericordioe tuoe, quoe a soeculo sunt. Dêlieta bia;, et manus peccatorjs non moveat me. Ne dere-
juvènlutis et ignoranlioe meas' ne memineris: Se- linquas me, Domine Deus meus, ne discesseris a
-cundum magnam raisèricordiam luain, meinor esto D me.intende in adjutorium meum, DomineDeus sa-
'.mei Propter bônilatem luahi, Dominé, propier no- lutis meoe.Exaudi, Deus, orationem meam et depre-
men tuum, domine, propiliaberis peccalo meo. Co- calionom meam. Auribus percipe lacrymas meas :
piosinn est enini. Vide humiliialem nieam et labo- ne sileas a me, quoniam incola ego sum apud te in
renimenm, et dimitle omnia peccata mea. Ne per- terra et péregrinus sicut omnes patres mei. Remitte
. das cura impiis , Deus, animam meam, el cum Viris mihi ut réfrigérer priûsquam abeam et amplius non
aanguinum vitam meam. Exaudi, Domine, vocem ero. Tu autem, Domine, ne longe facias misericor-
meam, qua clamavi ad té : Miserere mei et exaudi dias tuas a me : niisericordia lua et veritas tua
iih'e. Ne avertas fâciém tuam a nie; el ne déclines in semper susceperuntme, quoniam circumdedcrunt nie
ira a servo tuo, Adjutor meus esta. Ne dereUnquas mala, quorum non est mimeras. Comprelienderunt
me, neque despicjàs me, Deus salularis meus. Le? me ihiquitates meoe, et non potui ut viderem. Mul-
gem ppne mihi, Dominé, in via tua ; et dirige me in tipiicala; sunt super capillos capilis mei et cor
semilam rectam propier inimicos meos. Ne tradide- meum dereliquii me. Complaceat tibi, Domine, ut
1455 ,"-,r :'-. EREVIAR!U|I:1N;^SALMQS,;,.;; .u. .'," •. ; , Î*5I
erîpias nie, Domine, in auxilinm meum respice. Ego A meum.laude tua;, ipt possïm cantare gloriam luam.
vero egenus et pauper sum, Deus, adjuva me.Ad- tota die magnilicenliam iuanK:Ne. projjcias.me in.
juior meus et libcraior meus;esto, Domine, ne tar tempore senectu lis, dinn delëcerit virtasmea. Deus,
daveris. Ego dixi : Domine, miserere mei, sana ne deralinquas me;.Deus, ne elonges a me. Deus
animam meam, quia peccavi tibi. - meus, in auxilium meum respice: ego autem semper -
Exsurge, quare obdormis, Domine? exsurge, in te sperabo, Domine, el adjiciant super omnem >
et. ne repellasin finem. Quare faciem tuam aver- laudera tuam : os ineum pronuntiabit justitiam
tis? oblivisceris inopian.i nostram et tribulalionera tuam, loia die salutare tuum.
noslram? Exsurge, Domine, adjuva nos et libéra Ne tradas besliis animas confitenles libi, et ani-
nos propier nomen luum. Miserere mei, Deus, mas pauperum tuorum ne obliviscaris in finem.
secundum magnam misericordiam tuam : ei secun- Respice in lestamentum tuum, quïa replet!' sunt
dum multitudinem misera li.onuin luaruni , dele terroe donioruin iniquitalum. Adjuva nos, Deus sa-
iniquilalem meam. Amplius iava me ab injusii- lutaris poster, et propter honorera nominis tui, Do-
lia mea, et a deliclo meo munda me. Averie, fa- mine, libéra nos, et propitius esto peccatis nostris
çiem tuam a peccatis meis,- el omîtes iniquilaiesi propter nomen luum. Excita, Domine, potentiam
meas dele. Cor mundum créa in me, Deus, el spiri- B luam, et veui ut salvos facias nos. Domine Deus vir-
tum rectum innova in visceribus meis. Ne projicias tut.uni,couverte nos, et qslehdefaciem luam, et salvi
me a facie tua, et Spiritum sanctum luum ne aufe- erjmus. Couverte nos, Deus salutaris noster, et
ras a me. Redde mihi loeliliam salutaris lui et Spi- averie iram tuam a nobis : ut non in oeternum iras-
rilu principali confirma me. Domine, labia mea caris nobis, neque exlendas iram tuam a progenie
aperies, et os meum annuntiabit laudem luam. in progenies. Deus, tu converteps vivificabis nos, et
Deus, in nomine luo salvum me fac, et in virlute plebs tua loetabitur in te. Ostende nobis, Domine,
tua libéra me^ Deus, exaudi orationem. Anribus per- misericordiam tuam, et salutare tuum da hobis.
cipe verba orismei. Exaudi, Deus, orationem meam, Inclina, Domine, aurem luam ad mè el exaudi me,
et ne despexeris deprecationem meam. Intende in quoniam egenuset pauper sum ego. Cuslodi animam
me, et exaudi me. In, Deo laudabo verbum, et in meam quoniam sanclus subi. Salvum fac servum
Dominolaudabo sermonem : in Deo sperabo, non li- luum, Deus meus, speraniem in te. Miserere mihi,
niebo quid facial mihi homo. In me sunl, Deus, vola, Domine, quoniam ad le clamavi tota die : loelifica
quoe reddam, laudationes tibi, quoniam eripuislii animam servi lui, quia ad te, Domine, levavi ani-
animam meam de morte, oculos meos a lacrymis, mam meam. Et tu, Domine Deus meus, miseralot-
pedes meos a lapsu, ut placeam coram Domino in G et misericors, paliens et inullum misericors, et ve--
lumine viventium. Miserere mei, Deus, miserere rax, respice in me, et miserere mei : da poteslatem»
mei, quoniam in le çpiifidit anima mea ,: et in tim- puero tuo, et salvum fac filium aucilloetuoe.Fac me-
bra alarum tuainm sperabo, donec iranseat injqui- cum, Domine, signum in bonum, ut videant qui me
tas. Eripe me de inimicis meis, Deus meus, el abi oderunl el confundantur, quoniam tu, Domine, ad-
insurgenlibus in me libéra me. Eripe me de ope- juvasti me. DomineDeus salutis meoe,,in die clamavi
ranlibus iniquilalem, et de viris sanguinum salvai et nocte coram [le].Intret oratio.mea; in «inspecta
me : quia ecce occtipaverunl animam meam, irrtiè- luo : inclina aurem tuam ad precem meam, Domine.
runt in me fortes : ego vero orationem meam ad te, Ubi sunt misericordioetuoeantiquoe, Domine, sicut
Domine. Tempus beneplacili, Deus. In inulliludinei jurasti David in veritaietua? Memor esto ppprobrii
misericordioetuoeexaudi nie, in veritate salutis luoe. servorum tuorum (qupd continu! m sinu meo) mul-
Eripe me de lulo, ut non inhoeream. Libéra me ex iarum gentium.
odientibus me, et de profundo aquarum, non mei Convertere, Domme, aliqtianlulum,, et. deprecare
demergat tempestas aquoe, neque absorbeat me pro- super servos luos. Et sit splendor Domini Dei nostri
fuudum, neque urgeat super nie puleus os suum. super nos, et opéra manuum noslrarum dirige super
Exaudi me, Domine^ quoniam benigna est niiseri- " nos. Domine, exaudi oralionera meam,. et clamor
cordia,tua; secundum muliiiudinem miscralionumi meus ad te perveniat. Ne avçrlas façietn luam a me :
luarum respice in me. Ne avertas faciem tuam ai in quaçunque dielribulpr,inclinaadmeaurem tuam :
puero luo, quoniam Iribulor. Veloci1er exaudi me. in quacnnque die invoçavero te, velociter exaudi me.
Intende animoemeoeel libéra eam ; propter inimicos> Ne educas me in dimidio dierum meorum in gene-
meos eripe me. Deus, in adjutorium raeura inlende.; raiionem et. generationem anni tui. El lu, Domine,
Domine, ad adjuvandum me feslina. Ego vero ege- fac meçum misericordiam propter nomen luum, quo-
nuset paupersum. Deus, adjuva me. Adjutor meusi niam suavis est misericordia tua. Libéra me, quo-
et liberator meus [es tu], Domine : ne tardaveris. niam egenus el pauper sum ego,-et cor meum. con-
lu te, Domine, speravi : nonconfundar in oeternum.. lurhatum est in me. Sicut umbra cura déclinât abla-
In tua justitia libéra me et eripe me. Inclina ad mei tus sum, el excussussum sicut locusla, Adjuva me,
aurem luam : accéléra ut eripias me. Esto mihi int ' Domine Deusmeus, et salvum me fac propier miseri-
Deum protcciorem et in locum refugii, ut salvum niés eordjam tuam. Rétribue servo tuo [m]-viyam étcuslo-
facias. Et tu, Domine, adjutor fortis. Replealur os> diam sermones tuos. Revela.oculosmeos, et conside-
 1455 S. PRÙDENTH TRECENSIS EPlSCÔPiBRÉVIARIUM IN PSALMOS. 1456
rabo mlrabiUadelëgeUia, lncolàego sum in terra : vi meum in verbum malum. Intende in bumiliiateni
non abscoodas aine mandata lua. Confirma me, Do- meam, quia humiliatus sum nimis. Libéra me a per-
mine, in sermonibus tais.Viaminiquilalïsamove a me, sequentibus me, quoniam conforlati sunt super me.
et delegé tua miserere mei. Deducme in semilam . Educ de carcere animam meam, ad confitendum no-
inahdalorum tuorum ,. quia ipsam volui. inclina mihi tuo, Domine. Meexspeclant justi, donec rétri-
cor meum in testimonia lua, et non in avariliam. buas mihi. Domine, exaudi orationem meam : in ve-
Averte oculos meos, ne videant vanitalem. In via lua ritate exaudi me : in tua justitia : et ne intres in
vivifica me. Statue servo, tuo eloquium luum in. judicium eum servo luo, quia nbn justificabilur in
timoré tuo. Bonitatem, et disciplinam, et scientiam conspectu iiio omnis vivens. Quia persécutas est
doce nie, quia in mandalis tuis credidi. Bonuses lu, inimicus animam ineani, humiliavit in terra vitam
Domine, et in bonilate nia doce me juslificaliones meam. Velocïler exaudi me, Domine; defëcitspiri-
,tuas. Fiatnnnc, Domine, niisericordia tua, utcon- tus meus. Ne averlas faciem tuam a nie, et ero si-
solelur me secundum eioquium tuum servo tuo. Ve- milis descendenlibus in lacum. Audilara mihi fac
niant mihi miseratîohes tuoe, et vivam, quia lex tua mane misericordiam tuam. Notam fac mihi'viam in
meditatiomea est. Fiat cor méum immaculalum in qua amhulera, quia ad te, Domine, levavi animam
tuis jusuficalionibus, ut non confundar. Humiliatus B meam. Eripe me de inimicis meis. Domine, ad te
sum usquequaque, Domine. Vivifica me secundum confitgi; doce me facere volunlalem luam, quia tu
verbum tuum. Voluntaria oris mei beneplaeiia fac, es Deus meus. Spirilus tuus bonus deducet me in
Dominé, et judicia tua doçe me. Suscipe me secun- viam rectam, propier iranien tuum, Domine, vivi-
Tdumeloquium tuum, el vivam, et ne confundas me ficabis me in oequitaleMa. Eteduces de tribitlalione
ab cxspectatione mea. Adjuva nie, et salvus ero, et animain meam, et in niisericordia tua disperdes
roeditabor in luis juslificationibus. Fac cum servo inimicos mèos. Et perdes omnes qui tribulanl ani-
tuo secundum misericordiam luam et justilicationes mam meam , quoniam servus liras sum ego.
tuas doce me. Servus tuus sum ego : da mihi intei- Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Sicut
leclum, ut scianv testimonia tua. Respice in me, et erat in principio, et nunc, et semper, cl in soecula
miserere mei secundum judicium diligentium nomen soeculorum.Amen.
tuum. Gréssus meos dirige secundum eloquium luum, Benedicam Dominum m omni tempore : semper
«t non dominetur mei omnis injustitia. Redime me laus ejus in ore meo. Tibi soli peccavi, et malum
a calumniis hominum, ut ciislodiani mandata nia. coram le feci Delictum meum cognittim libi feci,
Facieni luam illumina super servirai muni et doce me el injusliliam meam non abscondî. Dixi : Confileber
^ àdversura me
juslificaliones tuas. Vocem meam audi secundum injusliliam meam Domino; etlurenii-
misericordiam tuam, Domine, el secundum judicium sisli impielatem peccali mei. Pro hac orabit ad le
tuum vivifica me. onxiis sanclus in tempore opportuno. Tu aulem,
Vide humiliialem meam et eripe me, quia legem Domine, miserere mei; et resuscita me, et ralri-
tuam non sum oblitus. Judica judicium meum et buam eis. In hoc cognovi quoniam voluisli me, quo-
redime me : propter eloquium -luum vivifica me. niam non gaudebit inimicus meus super me. Me au-
Appropiet oratio mea in «inspecta tuo, Domine, lem propier innocenliam suscepisli, et .confirmasli
secundum eloquium tuum da mihi inlëllectum. Inlret [me] in conspectu luo in oeternum. Benedictus Do-
poslulalio mea in conspectu luo, Domine, secundum minus Deus Israël a soeculoet usque in soeculum.
eloquium tuum eripe me. Eruciabunt labia mea hym- Fiat, fiât. In manus tuas, Domine, commendo spi-
nUni, cum "docuerisme jiislificationes tuas. Pronun- ritum meum. Redemisii ine,'Domine Deus veritalis :
tiabit lingua mea eloquia tua, quia omnia mandata salus mea de manu Domini, et gloria mea in con-
tua oequilas. Fiat manus lua, ut salvum me faciat, spectu Dei.
quia mandata tua elegi. ORATIO IN TRIBULATIONE.
Concupivi salutare tuum, Domine, et lex tua me-
ditalio mea est. Vivet anima mèa, et laudabit le, et Si anle oculos luos, Domine., culpas quas feçimus,
judicia taaadjuvabunl me. Erravi sicul ovis quoe el plagas quasexcipinitts, conferamus, minus est
perieral..Require servirai tuum, Domine, quia man- quod patimur, majus est quod meremur. Peccali
data tua non sum oblitus. Miserere nobis, Domine, poenam senlimus, et peccandi pertinaciara non vila-
miserere nobis, quia muliitiii tëpleli sumus con- îhus. In flagellis tuis fragilitas nostra frangilur, et
temptione. Benëfàc, Domine [bonis], et redis iniquitas non inulatur. Mens oegrola torquelur, et
corde. Converte, Domine, captivitalem nostram cervtx dura non flectitur. Vita in dolore suspirat, et
sicul lorrehs in austro. De profundis clamavi ad le, lamen in opère non se einendat. Si ,exspectas, non
Domine, Domine, exaudi vocem meam. Fiant auras corrigiraur; si vindicas, non durainus. Confitemur in
tuoe inteiidentes ih orationem servi lui. In quacun- correpiione, quod fecimus; obliviscimur in visiia-
que die invoçavero te, exaudi me : mulliplicabis in tionc quod flevimus. Si impresseris manum, facienda
anima mea virlutem tuam, et deducme, Domine, promiltimus; si suspenderis gladium, promissa non
in via oeterna.Pone, Domine, custodiam ori meo, et facimus. Si ferias, claniamus, ut parcas; si parcas,
ostiura circumslaiilioelabiis meis. Non déclines cor jlerura te provocainus ut ferias. Si anguslioeveniunt,
 M57 OBDO RERUM QUiE IN HOC T^ÔMOCONTINENTUR. 1458
:tèinpus peiimus poenitendi; si misërieordia subve- A lalronem in criiee confttenieniël de criice ad parà-
niat, abutimur patienlia qua; peperciL Adhuc plaga disum transeuntem aspicio ; ciiîn Mariain post niultas
illàta vix proeleril.-el jam non récolit mens ingrata crirainum culpas fonle pietatis ablutàra , cura Pelruni
quod pertulil. Si cilius nos exaudias, ex misërieordia post negaiionem apostolatiis graliam récupérasse in-
insolescimus; si lardius, ex impaiienlia murmura- tuéor. Sed rogo, ineflabilis pielas, ut cui de tantis
mus. Te, Domine, volumus servare quod feceris, non exemplis proesuniere donasli, gemitus publicani,
limemus négligera quod. jusseris. Habes, Domine, conlëssionem laironis , lacrymas merctiicis flelusque
confttentes reos: parce, quia pius es. Novimus quod, neganti? aposloli concédas. O Domine, si flagello
nisi diinittas, recte nos punias. Sed apud te est multa temporaii scelera mea vindicanda provideris, lacry-
miseralio et propitiatio perabundans. Proesta sine uiosus implore ul dum conlra hoeciratus desoevis,
merito quod rogamus, qui fecisti ex nihilo qui te semper in ira misericordioerecorderis. Quem ëhïm
rogarent. Clamantibus aulem nobis ad te, Domine, diligis, corripis; flagellas autem omnem filiumquem
miserere. Moveatmisericordiam tuam vox fidelis el reeipis. Quibus nimirum verbis, etsi virga perçus -
flebilis, atque illa (de qua totum speramus) pietas non sionis minalur, palernus lamen pietatis affectas
reputel qaod offendimus,dum réspiçit quodrogamus : monsiralur. Da ergo inter flagella loleraniiani, ne
et cuin grandis sit miseria esse nos reos, major libi g murmuralioms notas , ul malus servus, ineurrâra : .
sit clemenlia esse nos miseros. Tuo supplices auxi- sed magis v quasi, bonus filius, graliarum actiones
lio, ante le et crirainis nostri mala ponimus et 'do- rependam. Illud etiam magnopere peto ut diem ob-
lores, a le precando misericordiam (quam peccando ilus, diem exlremi judicii, damnalionem oelerni sup-
repulimus) exspectamus. Proeslelur his de indulgen- plicii, bealitiidinemque regni fuluri, semper raerai-
tia quod rogaris accipere, quos agnosçis fiduciamde nerim. Quod nemo indesinenler polesl, nisi qui ad
sua justitia non habere. Erige nos, Domine Deus vilain proeordinatus est oeternum. Et ut elficaxhoec
nosler, et alleva in misërieordia tua, uteommunione mea sit deprecalio, beatoe Marioe virginis suffragia
salutis et gandio charitâtiSj dum ipsi salvari ex mu- peto. Quam lanti nierili esse fecisti, ut prima inler
nere tuo cupimus, eliam fideet pace cunclarum gen- mulierès novum niunus offerret, et nulla proeter
1
tium gaudeamus. Per,* ipsam tam novuni acciperet. Novum scilicet mu-
nus prima offerret, ut puerpera virgd persevera-
PIAPRECATIO
-ret; nulla proeter ipsam lam novum acciperet, et .
EXLONGIORE ORATIONE SANCTI AMBROSII EPISCOPI. post partum virgo nianeret.- Apostolorum ihlerces-
. Te amatorem Ecclesioe tuoe deprecor, Deus, pro sionem imploro.qui bealissimam Mediatoris pau-
sacerdotibus ejus, ut verbis simul et meritis viloe [] pertatem ejusque passiones vesligia inseqiientes,
populum sibi credilum àd coeléstempalriam invitent. ad tanlum celsiludiuis cubnen pervenerunl, ut quoe-
Pro regibus, ducibus, et iis qui in sublimitate positi cunque ligarent super lerram essent ligala et in coe-
sunt, ul paires orphanorum,.et judiçes viduarura lis, alque solverenl super terrain essetil soluiaél in
semetipsos exhibeanl : miseriis iiiopum el gemiii- coelis; atque in extremis sederent super duodècim
bus pauperum doleant : nil nisi quod justum est in thronos, judican tes duodècim tribus Israël. Martyfum
judicio quoerant; sicque administrent proesentia, ne preces deposco; qui pro Verilate non dubilarunt
ambiant bona fulura. Pro virginibus, continentibus, sanguinem fundere, nec dilexerunt animas suas us-
ac mundo renunliantibus, ut proesentia despiciant, que ad morlem, ul îhorlis superarent aiiclorém. Con-
futura requirant : ne se negotiis soecularibus impli- fessorum oraiiones exposlulo, qui hella lehlanlis ini-
cent, ut tibi militanles placeant cui se probaverunt. mici, dum pie viverenl in calltofica paçe; yel eliam
Pro conjugatis, ut sic sibi invicem carnis debitura hoerelicorumcoiiflictalioneindiulurno certamine pro-
solvant, ne a desiderio palrioe coelestis exorbitant. lulerunt, atque, ul verum dicam, longiorisoccullique
Sed quid ago, Domine? Quasi oblitus peccatorum martyrii palmas acceperunt. Talium, Domine Deus ,
ineorum pro aliis orare proesunib?O quam in mullis preces nunquam spernis, si ut pro me exorent, ipse
offéniîiatque offendo! Sed non subrepit desperalio , ) inspiraveris : qui in oeternilàle perenni vivis et régnas
cum publieanum in lemplpjustificalum attendo ; cum cuncla per soecula et in omnibus soeculis. Amen.

ARDORERÏÏM

QJJMM HOC TOMO CGNTINENTUR.

ABYTOseuHAITO BASILEENSIS EPISCOPUS. Liber de FonteVite. - , .17..

Excerpla hbri Reyelationum,quas Audradusilodicus
MonilumAcherii. - lt9 scripsit. .23
Ahytouiscapitulare.
AUDRADUSSENONENSIS CHOREPISCOPUS. ALDRICUS CENOMANENSIS EPISCOPUS.
Notilia hislorica. ' -16
2V
EpistolaAndradiad Hincmarum. J6 GestàAldricia discipulis"ejus
script*.
 UH9 ORDORERUM net)
ANGELOMUSLUXOVIENSIS CAP.III. 278 CAP.VII. 437
MONACHUS. CAP.IV. 280 CAP. V III. 455
WoiiiUliisiôrica; r, CAP.V.
108 CAP.VI. 283 CAP. IX. 460
. Coramentariûs in Gencsin. 107 CAP.VU. 284 CAP. X . 464
^Prooemium. 107 CAP.VIII. 286 CAP. XI et XII. 47t
Prjelaiio. 108 CAP.IX et X. 291 CAP. XIII. 472
CAPOTPBIUUH 112 CAP.XI. 291 CAP. XIV. 473
CAP.II. 124 CAP.XII. 293 CAP.XVI. *73
CAP.III. 155 CAP.XIII. ; 294 CAP. XVII. 477
CAP.IV. 146 CAP.XIV. : 295 CAP. X VIII. 480
CAP.V. 155 CAP.XV. 299 CAP.XIX. 4*2
CAP.Vf. 135 GAP.XVI. 303 CAP.XX. 486
CAP.VII. 1S9 CAP.XVII. 308 CAP. XXI. 48»
CAP.VHI. 1S9 CAP.XVIH 310 CAP. XXII. 49r
CAP.IX. 161 CAP.XIX. 513 IN LIBRUMQUARTUM.
CAP.X. 165 CAP.XX. 314 Praêfatib. 49S
CAP.XI. 166 CAP.XXI. 318 CAPOT PBIMBM. 493
CAP,XII. 168 CAP;XXII. 3I9 CAP.H. 495
Ci»: XIII. 171 CAP.XXIII. 321 CAP.III. 498
CAP.XIV, 173 CAP.XXIV. 52â CAP.IV. . 500
CAP.XV, 176 CAP.XXV. S23 CAP.V. 505
CAP.XVI. 179 CAP.XXVI. 325 CAP.VI. 509
CAP.XVII. ; 180 CAP. 327 CAP.VII. i$09
CAP.XVIII. XXVII.
183 IAP.XXVJII-XXIX 327, CAP.THI. «u
Or. XIX. V 185 CAPXXXI. et XXX. 327 CAP.IX. ., . 511
CAP.XX. 189 IS L1BHUM 351 CAP. X. - .511
CAP.XXI. 191 Prâ;r*Uo. SECUNDUH. CAP. XI, 511
CAP.XXfl. 19* CAPOT 331 CAP.XII. 515
CAP.XXIII..' PHUIOM. 331 CAP.XILT. 5lff
197 CAP.II. . 855 5I&
CAP.XXIV. 198 CAP.111. CAP.XIV..
OP;XXV. 205 CAP;IV. 339 CAP;XV. , 518
CAP.XXVI. 208 CAP.V. 342 CAP.XVI. . 519
CAP.XXVHi 211 CAP.VI. 3*3 CA'.XYII. 522
CAP.XXVIH. 211 CAP.VII. 348 CAP. XVI1E 524
CAP.XXIX. . 212 CAP.VIII'. 353 GAP.XIX. 527
. CAP:XXX:; 217; CAP/IX. 557 CAP.XX. 551
' 359 CAP.XXIiXXIIv 558
CAP.XXXI. 221 CAP.X. 360
CAP.XXXII. - - 221 CAP.XI. CAP.XXIII; 53»
, l'JftXXXhi.. : " " 223 CAP.XII. 361 CAP.XXIV.. 543
CAP.XXXIV; :. 22* GAP.XIII. 363 CAP.XXV. 546
; CAP.xxxy; . '-'"- -aaii CAP.XIVet XV. 367
CAP.XXXVk '':—'' 225' 368 ENARRATIONESIN CANTICA
^ ' 227 CAP. XVI. 370
CAP.XXXVIL: CAP.XVII. 571 CANTICORUM.
CAP.XXXVIII. 228 CAP.XVIII. 373 • Froefatio
CAPJXXXIX. 228, ad Lolhariumimpe- ,
CAP.XL. ' CAP. X IX. ; 376 ratoreni. 551
228 CAP.XX. 577
CAP.XLY1. 229 CAP.XXI. 378 înclpttliber. 555
CAP.XLVII. 250 CAP.XXII. CAPOT PIMIDM. 562
CAP.XLVlii. 251 CAP.XXIII. 380 CAP. I I. 586
CAP.XLIX. 252 CAP.XXIV. 381 CAP.III. 602
CAP.L. 242 IN LIBRUMTERÏ1UM. 387 "CAP^IV; 606
CAP.V. «12
ENARRATIONESIN L1BROS Pra?làlio.. 591 CAP/VI. 617
REGUM. CAPOT PBIHUII. ' 392 CAP."VII. 62»
Prologns. 245 CAP. I I. 393 CAP.VIII. 023
IN UBRUMPRIMUM 247 ; CAP.III. 597
Prafalio. 247 CAP.IV. 4<U LEO PAPA IV.
-'- CAPOT PMMUV. 248 CAP.V, .. -464
: CAP.II. 261 CAP.VI. 411 Nolitiahistoriés. 629
V LEONIS PAPJE IV EPISTOLJE ET DECRETA. XIX.—AdVidonemcomilem. ^-Fragmenltim. 671
606 XX.—Colorodoarchïepiscopo et Ber'tuso. lïït
le—Ad rxercilum-Frsncoriim. XXI.— Ad-Prudentiûm episcopumTricassinum. Ulmo-
II. — AdLolhariumAiigusnim.—Cur Alleo episeopo nasleiHim Adremaroconslruciumconsecret. 671
AuRUSlodiinensi 1alliumnonconcédai. 657 'XXU.— abAd Hincmarumarchiepiscopum.Cur sjnodi
III. — LotharioAitgusl». 657 Sii'-ssiotiensisconlirmalioiiein différât. 672
-, IV. — Ludovico(Lothario)régi. 657 XXIII.— AdHincnuruineiimdem.—Dee»dernsynodo
•;V.— JudicatumLeonîspapa?IVet LudoviciII impera- duobus legalis demandaliimseribit; . 672
loris.— In concilio1BomanoproepiseopoSenensicontra —
XXIV. Ad Nomênoiumducem U
Brilanniae. t Gislar-
episcopumArelinum,in conlroversiade diversisecclesiis duminvasorem sedisNamnetic* desinit.-:.072
delensarip.
sive parochiis,anno855. 658 XXV\— Ail Ebruiuûm et; Adèllrediimepiscopos--
VI.—Ecclesiae cujusdninprivilégia conlirmantur. 665 675
..'"VII. — Excommunicalio Anastasiipresbyteri. : 665 Fragmenlum.
XXVI.— AdjuùiccruSardloise. . 673
..' VIII.—Ad episcoposBrilantiia*. — Docelepiscopossi-
judicemSarditiisé. 673
nioniacosin conciliojudicandosesse:deïiide respdiidet "XXVJÏ..—Art —
XXVIM. De eo qui plures ecclesiasretinel. — Fra-
aliiseorumconsullaliouibus. 667. 674
IX.—AdLudovicum (Lotbarium)Angustûm.— ExRe- gmentuftu
gesto— LeonisIV. 669 XXIX.—De éso carnium— Fragmenlum. 674
669 XXX:—ÀdLadovicamAiigusi»m. —Fragmenlum. 674
X. AdLudovicum imperatorem. —
XXXI. Lolliàrioet Ludovicoimperatoribus. — Fra-
XI.—AdJoaDtiemarcltiepiscopum. 669 6' 4
XII.— Lotharioel Ludovicoimperatoribns. 669 gmenlum.
XIII.—AdAnaslasium presbyterumexcommuiricalum. LEONIS PAPiE IV HOMILIA
Adconciliumillumvocal. 669. Golbectoris-praîmonilio. 676
. XIV.—EpiscopisBrilanniae. —Fragmenlum. 670 BENED1CTUS PAPA III,
—
XV. AdLolhariumAng.islum:—Fraguit n luin. 670 Notitialtislorica 685
XVI.—AdLolhariumAuguslum.—Fraginenlum.671
XVII.—AdCarolumCalyum.—FragmenLum. 671 BENEDICTI1R EPISTOLA.
=:.XVIII.—AilVaroluii, Calïurii.— Fragmenluiii. 671 Epistolaprima.— AdHincmarumarchiepiscopum ilhe-
 446T- OJLE IN HOC TOMO GONTINENTUR. 14C2
jtip.iiS«n» —Confirmai synodiimSuessionensem n cumpri- CAP.IV.—lu seditioneproyiociarunn •--,;>-• <80J
; vi eglisKcclesioe et archiepiscopiHhemensis. 689 —
CAP.V. De odio suorum adversumregem, et de
rv EpistolaII..—Ad episcoposin regno Caroliconslittilos. ipstus-avarilia, —
et de tribulis Christianiaiinposilis. 802
AdversusHuberlumclericum, u t infradies tiiginla Romam CAP.VI. De insullatioiie proceruni contra mar-
de crim'mibus insiniulabalur responsnrus. tyres. ' '':-"<.;:-.-.- .-803
veniat, quorum
- 692 GAP.VIL^-DeFandila martyre. 804
EpistolaIII.— AdepiscoposGalliarum. In "confirmali<- CAP.Vlll Gësïa Anastasii,Felicis el Dignseniar-
; rieni privilegiorumCorbeise. .>. - . 693 tyrtim. — 805
Epistola IV. — Ad Luilôvicum abbaieni SI Dionysii i n CAP:I X. Benildis mairona martyr. 806
s Francia. Oootirmat.privilégia,MonasteriiS. Dionysiiin CAP.X.-T-SanctàColumbamartyr. 806
Francia. 701 —
CAP.XI. Pomposavirgo et martyr. '812
; BENEDICTI IIIDIPLOMA,quomonasteriumFoldense CAP. X II..— Abundiuspresbyter martyr. et 813
sub aposlolic-ae sédis proteclioherecipil,-ejusqueiinmùni- CAP.XIII. — Marlyrium sanctorum Ainatoris. P elri et
tatés continuât. 702 Ludovici. — 814
SANCTUS EULOGIUS ARCHIEPISCOPUS 7/0- CAP.XIV. De Wilesindomartyre. 814
CAP.XV. — Heli* presbyteri, Pauli et Isidori mona-
LETÂNUS ET MARTYR. cherummarlyririm. 814
Mohitumad leclorem. t. 703 CAP.XVI.— De Argimiromonactao et martyre. 815
MouitumAmbrosiiMoralis. 705 ÇAP,XVII.— De Aureavirgine et martyre. '815
\ITA SANCTI ' ËULOGII. DOCUMËNTUMMARTYRIALÈlv
Pra>fatio. ^;''J:\. 705 Eulogitts Alvaro. - 819
CAPOT —
PBIMDM.S. Eulogiipia educatio,sludia,sacer- - AlvarusEulogio, ,s.820
dolium, titûlus doctoris, l aniiliaritas c umAlvaroVilae scri- IncipilliberDocumentum martyril Eulogiipresbyteri,
ptore. >, 707 -quod in carcere posilùsvirgiolbusChristiFlotte et Mariai
CAP.II. —S. Eulogii caplivilas,liberatio; inartyribus ergastulomaricipalisdicavit.-.- 821
eonstànùadata; acla conscripta. / •-,. 709
X>p»lIC—S. Eulogiidodnua et virlus, peregrlnalio, . T)E VITAET PASSIONESS.VIRGINUMFLORiE
-«lectio in archiepiscopum Tuielanuiu, 711 ET MARLÉ, 835
'CAP. IV. —Novain Christiaiios snb rege Mahometeper- SANCTI;EULOGU EPISTOLiE,
seculio.S. Leocritiaab Eulogioejusque-sorore instruct» EPISTOLA PRIMA. — Ad Alvarum. Marlyrium dnarum
et adjula. 714 Floraîet Mariascélébrai.
CAP.V.— MarlyriumS. Eulogiiel Leocirilise. Corporum virginum ; 841
EPISTOLA
716 Flora; H. —AdBaldegoitionem. Narrât Baldegothoni
sepultura. sororis
CAP,VI.— Avari scriptoris erga S. Enlogiumaffeetns niiltit:, martyrium, cingulumqueejus ei "'trans-
:ét invocalip. ./ ÏI8 844
viHymmis i n diem S. Eul.igii, v Idus Marlii. 720 EPISTOLA III. —-AdWiliesindumepiscopum-Pampilo-
: TratislaiiocorporisS. Eulogii. 722 nensem. CuminGalliamiler divùsEiilogiusfaceret,apud
; JEpiiapliium S. Eulogii. 722 huneanlisiitemfuerat diversalùs,qui beali Zoiliinarty-
: Oratio Alvari. 722 ris Cordubënsis ab eo reiiquias pelierat. Ejussuaspere-
ScholiaAmbrosiiMrralisin diviEulogii Vitam. 723 Acisclietiam grinatiunishistoriam hic retexens, reiiquias Zoili et
MEMORIALISSANCTORUM. iransniittii,calamitales,quas Cordubënsis
• EpistolaEulogiiad Alvarum. perpètiturEcçlesia,niuliorumqùèmartyriarecensens:845
751
KescriplumAlvariad Eulogium. 754 LIBER APOIEOGETIÇUSMARTÏRUM.
Divi Eulogiiiu primuiulibruui Memorialissaaclorum Argumentunioperis. ~": .'',''351
prsefaua 755 Prplogus auctoris.; 851
LIBEBPBIMUS. 739 Incipillextus opusculi. 852
LIBERSÉCUNDUS. 765
Pr*fatio. 765 AMBROSII MORALIS SCHOLIA AD OMNIA
CAPOT PRIMUM. — De Perfeclo, presbytero Cordubensi, SANCTI ËULOGB OPERA.
martyre. ,765 I.
CAP.II.—De Isaacmonaoltomartyre. 770
CAP.III. —De Sanctiomartyre. 771 IN MEMORIÀLESANCTMUM.
-. CAP.IV.— De Petro, Walabonso,Sabiniano,Wislre- IN LIBRUMPRm«M: 870
mundo,Habenlio el liiertmia martyribus. 771
CAP.V.— De SisenandoLe\iia martyre. 772 IN LJBIICMSECUNDUM. 878
CAP.VI. — Pauli diacoci Coniubeiisiset Theodemiri CAPOT PRÎSIUM. . 878
monachimarlyrium. 775 CAP.II. ' 881
—
CAP.VII. Nunilo'et Alodia, virgiues CAP.111. « .882
' et marty- CAP.IV. 882
res. , .,774
CAP.VIII- —Vitamcontinel et passioiiemsanctorum CAP.V. 884
virginumFlora et Marise. 776 CAP.VI. . 8S4
CAP.IX. — GumesiudusTnlelaouset servus Dei, Cor- CAP.VÙ .-"" 885
dubsepassi. 7.76 CAP.IX. -. 890
CAP.X.— De sanctismartyribusAurelioFelice, Geor- CAP.X. "'-.': 891
giOjSabigothoneet Liiiosa. 777 CAP.XI *'892
CAP.XII, XIII, XIV,XV. ' / '' 895
CAP.XI. -r- Chrlstophoruset Leovigildus,monachimar- " "
tyres.;., ,,. =.'.'.'. . 792 CAP. X VI. ;"' .-=-894
CAP.XII.—EmilàetHieremiasmartyres. 795 IN LIBRfM TÉlitlUM. ".""', ,:;? 894
CAP. XIII. — De Rogêlioet SerHo Deo martyri- '• CAP.IV et VII. 89I-
Ims. . • 793 CAP.VIII. 895
CAP. X IV. — Consilium Ctirislianos disperdendi,quod CAP.IX. .890
rex cum proceribus iniit. - 79a CAP. X. 896
—
CAP.XV. Cbrislianorumperliirbalio, eorunidem el- CAPXI. S!)7
variassenteutiae inconcilio episeoporum Cordubae coogre- CAP.XII. 898
- 795 CAP.XIII. 898
-gato.
CAPXVI.—rHabdarrhgmanrex subito moritur; filius CAP.XIV. 898
ejus Mahomadin réiuiosuccedii. 796 CAP.XV. ,899
Ubsecratio ad Christum in
ejusdemEulogii Complemen- CAP.XVI. km
lum Libelli,sive pro omnilapsuqui in liocopèrecoinniis- CAP.XVH, - «00
sus esl. 79» II.
LIBEBTEBTIUS. 799
'-:'.Pratt'alio. 799 IN DOCUMENTUM MABTYRIALE. 899
CAPUT PBISIUM. — Inilium regni Mahomad régis. 800 - -
CAS.II. — Pnevaricatio illius exceploris,qui-pridem ." 111. -
fcinc^sanathemalizari conipuleral. 801 IV VITAMET PASSIONEM SS. VIBGINUM FLOR-*
CAP.111.—Destrucliobasilicarura. 801 ET MARÎ/E. . 9J.'â
 1463 ORDO RERUM QUJE IN HOC TOMOCONTIiNENTUR*- » t IC4
• . IV., ', ,,- -•-' CAP.XII.-—ExCassiodoroin p*a!dtos el Beda. ffl»
IN EPISTOLASÈULÛGII.. 802 CAP.XIII.—De Gratiaet libero Arbitrtoex dipersi*.-
1005
DE PRjEDESTINATIONECONTRAJOANNEM
IN LIBBUMAPOLOGETICUM. 909 ^SCOTUMCOGNOMENTO ER1GENAM.
EPISTOL.B DÈD1CAT0R1* EDITION! AMBROSII M0RAX1S Pf*byi£ ' . 1009
PRJEFIX^E. IncipilIlher. — iOtl
CAPUT pptmjM. Quadruvioregularmnlotius philoso-
EXCERPTAEX ÀJIBROSIO MORALE phie qoaliioromnemquxslionemsolvi. 1011
I. — Devocabulislictis el novalis, et loto divi Eulogii CAP11.—"Ârglimeiilo n'ecessilatis colligitur duas
' pra?-
sermone. '.' 917 destiiiationeslierinonpos.se. li*: - 1024
—
II. Qui status Christian^ religionis Cordubaesub CAP. 111. — De èo quodduaspra3de6tinationesratio"non
ArabumimperioD. Eulogiitemporefuerit. '917 sinitesse. '. ".-•
...- 7«;;. - ..;£: ': . 1058
III. —Chronologieralio ex D. Eulogiioperibus. 922 CAR. IV. — De nna
IV. — De Cordubseurbis origine, situ ei àntiqui- * -' " ''veraquesolaqueprsëdeslruatienê.
-'-:.. >AS' 1045
tate. 928 CAP. V. — De èo quodprspsciënliaet prsedeslinatipne
APPEND1X, Deinemocom^elilur seu boneseu maiefacere.. 1078
Monilum. 937 nisi —
CAP.VI. Dee.i quodnonaliundesit omne peccatum
.'.. libcioproprixvoluntalisarb trio.
De translationsSS. niarlyrnm.Sêorgiimonachi,Aitre- 109.7
lii et Nalhalioeex urbeCorduh»Parisios: - CAP.
939 randwuVII.—'Qund"liberum voluntalisarbitrium nume- -
Observallones Mabillouii..
proevise sit
y39 eo inaleniatur: inler botta qua; Deushomini largilur,quamvis
lucipitprafalio. 959 . qu.-e e st causa pèeçoïi , et pecçàlUin.1097,.
CAP. V —
Ill-. De diflereulia iuler-nalUrain hominiseiîl;
Incipil translatioeorumdi-m sanctorummaityrutn,son liberum arbilrimn. - ^- 1099'
liber primustranslations. 911 'CAP.IX.—De ejus
Incipilbber primûsde miraculisSS. marlyrumqui est reiuii siniililudine ep quodnon.propriejsed temporaliuui
translattonissecundus. 917 praidicanturde Deo prsescienliaet
Incipilprolbguslibri secttndimiraculonim. 919 prjcdesiinaiio ....'.. 1113
—
CAP.X. De co quod a contrariointelligeiidumsit,
Incipitliber secundusniirneulorum, qui esl translalionis quando
terlius. 949 vel diciturDeusproe.scire, aut proedeslinare pe:caia', •
SPERAINDEO ABBAS.—Contrahoerelicosqupsdam n egan- niorleni, vel poenashàiuiniini,vel jangclôiùm. -1124
—
tesin Deo triuiiaiempersonarumin unilale Subslanlise, CAP.XI. Quodiliviuahumau.'q"eauctorilateci mpro-
atque divinilalemin Chrislo. .959 bari possit s
nonesseDeiprsedeslinalionent,
unladaslernam
nisidis!,is
~ qui
1154
EpistolaAlvariabliaiiSperaindeodire.ria. '":_,'. î}5,9 pneparali felicititem..
-
llesuousioalibatisSpérairideoAiyaro/diréclâ.'.- ->960; CAP.'XII. — Ile defliiilinue praîdestinationis. 1169
—
I. — Bespondetad primantpartem interçog^ationis:'Al- CAP.XIII. Quidpotestcol.igiex prusdicia sanjli A.u-
vari, id est confulaleorumerroreiiitisèreiiôorunt'qùltri- gusliiii senlenli.1. 1178
tuim in unilale et unum in iriuilàié Deumnoncrede'- CAP. XlV. — 'i'eslimnuia s ancti Augnstini s imul collecta,
' - conticilurnonesse nisi unam
-.baiii."-;,..;' ',' V.: ;962 quibus aperle ad
pr.tdeslina-
il..— Bespondetsd secu:dampartem iriterrogationis lionem,eainque soluinmpdo sar.r.los p erlinere. 1193
Alvari, id est opptiguat<orum impietatëmqui Jesum 'Deus .Ç*P. XV.—-Quo-^euere luciitiinimi ilic-i.iurproescire
Christumhominemlâutummodo cotilitcbahlurex péryersa peccata, cum ..nihilsint, aùl pfoeJeslinasseteorum
explicalioneEvangeiii. 863 supplicia, quae similiiernihilsunl. 120?
—
CAP.XVI. De eo quod nullanalura naturampunit,
S. PRUDENTIUS TRECENSIS EPISCOPUS. et nihilaliudesse poenaspeccatorum,uisi peccata.eorùm.
Notitiahistorlca. 963 :-. . 1225
—
CAP.XVII. CurDeusdicilur prsedeslinassepoenas.
S. PRUDENTIIEPISTOLAAD HINCMARUMET .cum easnonfaciatnec prsedestinet. 1282
PARDULUM. CAP.XVIII.—Quod erroreorumqui aliter quamPaires
Prsefalioauctoris. 971 sanctisentiuntde pi;edeslinatioue,ex liberaliumdiscipli-
CAPUT pniuoM. — Encomium S. Auguslini, et ejus rîo- narum ignorantiainolevit.
tolius
1302
1331
clrinamquantil'eeerinlponlilicesBomani. 973 Recapitulalio opëris.
CAP.H. — Sancli AugusùiiidoclrinamFulgenlius et EPISTOLA TRACTORIA. 1365
Prosperdel'eiiderum. 974 EPISCOPUM.
CAP.III. — lugressu in dispiitationemtrès produit EJUSDEMEPISTOLAAD QUEMDAM 1367
qusstior.es: De prxdestinalionereprnborum;de Chrislo :
pro soliseleclismortuo;de Deitoluiuale itouomîtes ' lio- DE VITA ET MORTEGLORIOS.OE V IRGINIS
uiines vocaudiel salvandi. 975 MAURiE. 1367
CAP.IV. —TerliamaximeproposilioScripluroe sanclae
auclorilatibusprobatur 977 S. PRUDENTIIANNALES. - 157G
CAP.V. — Incipilcolleclioex Palribus,quaprimapro- VERSUS SANCTIPRUDENTII. 1419
de
posilio geminapraede>iinaiione probatur. 979 FLORILEGIUMEX SACRASCR1PTURA-
CAP.VI. — Ex S. Augnstiiioin épislolaad Sixlum.9.S0
CAP.VII.—Ex variislibrisejusdemS. Auguslini.984 Incipilliber. 1421
CAP.VIII.—Ex sancto Fulgeutio,libro de Pra;desti- EXCERPTAEX PONTIFiCALIS. PRUDENTII.
naiirin'ead Moniniutu. _ 989
CAP.IX.—Ex S. Gregorio papa in libris motalium. BREVIARIUMPSALTERIl.
993 " li'»9
—
CAP.X. Ex S. Isidoroet Hierpnymo. . Incipitprologus;
999 Inripit BreviariuinPsallerii continensversus psalum.-
—
CAP.'XI. Ex Prosperiresponsionibus ad capitulaG.-il- ruhrverbaoratiomscoulineules. l'4bt
toruiu. 1001 Oratioin tribulalioue. 1*JI>

FINIS TOMICËNTESIM1QUINTIDEC1MI.