Léon 04 (pape ; 07..?-0855). Leonis IV, Benedicti III, pontificum romanorum, SS.

Eulogii, Prudentii, toletani et trecensis antistitum, Angelomi Luxoviensis, Opera omnia...

emendata. Praemittuntur Ahytonis, basileensis episcopi, Audradi, cenomanensis e.... 1852.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 P^TROLGGIiE

CURSUS COMPLETUS
S1VB
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS> PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQÙE ECCLESIASTICORUM

QUI
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOG1CA
OMNIUMQUJÉ EXST1TEREMONUMENTORUM GATHOLIC.ETRADITIONS PER DUODECIMPRIORA
ECCLESI.E SPECULA,
ItJXTAEDITÎONES ACCURATISSIMAS,INTÈRSE CUMQUE NONNULLIS CODICI8US MAMJSCRIPT1S COU.ATAS,.
PERQUAMDlLIGENÎÈR CASTIGATA ;
COMMENTAIS
DISSËRTATIONIBUS, LECTIONIBUSQÙE VARIANTIBUS CONTlNENTER IL.I.lfSTRATA;
DEBEÎrfOR
' " OPE
OMNIBUS RIBUSPOSTAMPLISS1MAS EDITIONESQVJETRIBUS NOV1SS1MIS S.ECULIS ' AfiSÔLUTA»
DETECTAS, ADCTA; ,., . .' /'
INDICIEUSPARTICULARIBUS SINGULOS
ANALÏTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJÙS MOMENT!
SUBSEQÙENT1BUS, bONATA;
CAPITUUS INTRAIPSUM TEXTUM NECNON
RITE-DI9POS1TIS, ET TITULIS SINGGLARUM PAGINARUM MARG1NKM
SUPERIOREMDIST1NGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATER1AM S1GWFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUSCCMDUBIIS TUMAPOCRYPH1S, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORD1NE ADTRADITIONEM
* bUOBUS ECCLESIASTICAM
POLI.ENTIBUS, AMPLIFICATA ;
INblCIBUS
GENËRALIBUS LOCUPLETATA: ALTERO SC1LICET RERUM, 0.UOCONSULTO, QUIPQUI»
PATRÙM
CNUSQU1SQUE INQUODLIBET THEMA SCR1PSER1T UNOINTU1TU CONSPICUTUR; ALTERO'
SCRIPTLRJË SACRAI, EX QUOLECTORI COMFERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERbMSUORUM LOCISSINGULOS' SINGULORUM L1BRORUM
SCRIPTCRJG
TEXTUS COMMENTAT! S1NT.
ÏDITIOACCURATISSIMA,C^TERISQUE OMNIBUSFACILE ANTEPONENDA, SI PÈRPENDANTUR : CHARACTERUM NttlDlti.4
CBARTiE QUAMTAS,1NTEGRITAS TEXTUS,PERFECtIO CORRECTIONISi OPERUM RECUSORUM TUMVARIEIAS^
TUMHUMERUS, FORMA VOLUM1NUH PERQUAMCOMMODA INTOTOOPERIS
SIBIQUE DECURSU CONSTA^ÉT ZT^S.
PRETII
SIMILIS, EXIGUITAS, ISTACOLLECTIO,
PRJESËRTIMQUE UNA,METHODICA ET CHRONOLOG10A, ^S^fosSt
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUMj/ g ( tf3N^3>\
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS »D OMNES STATES, I "l ^. \>JJ*>
LOCOS, L1NGUASFORMASQUE PERTÎNENTIBUS, COADUNATORUJI. I 1 ^Ç, \£
SERIES SECUNDA, \>\ ^i V
IN QUA PRODEUNTPATRES, DÔCTORÈS SCRIPTORESQUE ECCLESi*!LATINE \*>\ -< A
A 6REG0RJ0 MAGNO AD 1NNOCENTIUM III. WA ***
ttccuranfe 3.^. SRignr, V^\^
BIBZrlOTHSCJE CI.ERI aiflVERSA, NT -O
su* ^^ ^*~"'
CtJRSCTJil
COMPLETORUM IN SISGtlLOSSCIENTI.EECCLESIASTICJÎ
RAMOSKDITOHË;

BINAEDITIONETYPlS MANDATA
PATROLOGIA EST, AMANEMPELATINAjALÏAGRjfeCO-LATIJU.—
VENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMISA EDITIONISLATINjÉ; QCTINGENTIS
ET
MILLETRECENTA —
GRiBCO-LATiN/E. MERELATINAUNIVERSOS AUCTORES TUMOCCIDENTALES,
TTJlt ^:
ORIENTALES
BQU1DEMAMPLECTITUR ; HI AUTEMjIN EA, SOLAVERSIONEI.ATÉNADONANTOR.£.';

PATHOLOGIE TOMUS CXV.

^"M;
ALDRIGUS, Ï.EO IV, BENEDICÎTOS III, ANGELOMUSrS. EÙLOGlUSi S. PRrJBENTHJÏi

EXCUDEBAÎÙR ET VENIT APUÏ) J.-P. MlGNÉ EDITOREM,

M VIADICTAD-AHJiOISE-,PROPE PORTASfLUTETI/E PÀRISIORUMVULGOO'EA'f Eti NOMlNATÀNi,
SKI; PlîTtt-MONTnorGK.
iSM
 SMCVLVM IX.

LËONIS IY,

BENEDICTIIII,

PONTIFICUM ROMANORUMy

SS. EULOGII. PRUDSMTII.

TOLETANI ET TRECENSIS ANTISTITUM,

ANGELOMI LUXOVIENSIS,

OPERA OMMA,
JCXTA ERUBITISSIMASLCCUBRATIONES MANSI,P. DE LORENZANA,MORALIS,PERTZH,CARD.MAH,
PHII.IPPI JAFFÉ, KXPRESSA
, ET PERQUAMDILIGENTEREMEiSDATA.
PRJÎiHITTUNTUR

AHYTONIS, BASILEENSIS EPISCOPI, AUDRADI, SENONENSIS CHORMPISCOPI,

ALDRICI, CENOMANENSIS EPISCOPI,

SCRIPT A QVJE SUPERSU1M UiMVERSA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC1ECLERI UNIVERS»,
SIVE
CUR8UUMGOMPLETORUM
IN SINGULOSSC1ENTIAÏECCI.RSIAST1CE
RAMOSIÎDITOBE.

TOMUS UNICUS.

VENIT8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

US VIADICTAD'AMBOISE PROPE PORTAMLUTETLE PAR1SI0RUMVCLGOZ^iVFE JtNOMLNATAM»
SIÏU PETIT-MONTIiOUGE.
1852
 * , EIjENەHJS
y

AUCTORUM ET OPEHUM QUJE IN HOC TOMO CXV COSTINEirHJÏl.

AHYTO BASILEENSIS EPISCOPUS

Çapitulare Ecclesioe Basileensis Col» H
AUDRADPS SENONENS1S GHOREPISCOPUS.
, Efeistofff ad HiBemaraMo. .46
Liber de fonte vitoe. 17
Excerptalibsi B-€velationuni,; . 23
ALDlllCUS CENOMANENSlà EPISCOPUS.
GipstaAïdwci 10
AKGELOMltSLUXOVIENSIS MQSACttftS.
Commentarius in Genesin. 10?
r- ia libros. Régirai. 243
*» Ihi Génfj^ 0nRcorum. 651
LEO PAPA I\f4
Leonis IV vita. 629
— Epistolse et Décréta. 6S!t
BENEDICTUS PAPA 111.
Benedicti III vila. 683
— Epistaloe. 689
• - ..- 7QÏ
Diploma.
S. ËULOGItJS ARGHIEPÎSGOPUS TOLETANCS ET MARTYR.
S. Ealogii vita. 705
Memèrialis sanetorum. 731
Documentum martyrinle. 819
S. Eulogii Epistolae, 841
Scholia Amb. Moralis in S. Euïogii opéra, 869
Appendix ad opéra S. Eulogii. 937
S. PRUDENTIUS TRËCENSÎS EPISCOPUd.
Epistola ad Hincmarum. et Pardulum» 977
De Proedestinatione contra Èrigenam. 1009
Epistola Tractoria. 1368
Sermo de vita et marte gloriosse virginis Mauroe. 1367
Annales, sive Annalium Bertinianorum pars secunda. 1376
Florilegium ex sacra Scriptura. 1421
Flores Psalmorum, 1449

£» tjora MIGNE,nu l'élit-Mmiiroiige.

 ANNODOMINIDCCCL.

AHYTO^ HAITO

BASILEENSISEPISCOPUS.

MONITUM ACHERII IN LIBELLUM SUBSEQUENTES

(Spicilegiitomo I.)

Nobilissimum AHYTONIS (qui aliis Baito, Heito, A Exstat et id Capitulare in codicibus mss. biblio-
Haido nuncupatur), episcopi Basileensis,fetum, posl thecaeVatican* nolatis 1146, 1147, 1148.
oelingenios et amplius annos pulvere obsitum ac Ahytonem vit», sanctitate, doctrina, rébus gestis,
negleclum, emiliimus in lucem. Hocce monumen- et apud imperalorem Graecorum obita legalione in-
lum primum V. Cl. Emerici Bigotii indicio debeo, signem, laudibus multis extollunt scripiores quam-
qui Roma cum Parisiorum Luletiam rediisset, ac plurimi. .
înihi retulisset quid antiquitatis ibi reperisset, as- Annales Francorunl veteres an. 811 : t Absoluto
seruissetque exstare in Urbe Ahylonis Basileaeepi- atque dimisso Arsafio (hoc erat nomen legato Nice-
scopi Capitulare viginti quatuor constans capitulis, phori imp. ), ejusdem conflrmandae gralia legaii
velerrima manu exaratum, ego acluium fui ejus Constantinopoljm ab imperatore ( Catolo Magno)
desiderio vehementer inflammatus; atque haud miltuntur Haido, episcopus Baslensis, et Hug (Hugo),
nmito post desiderium meiim epislola testalus sum cornes Turonicus, » etc. Eadém Eginhàrdus in An-
reverendissimo Patri Joanni Bpna, qui susepietalis nalibus an. 811, cui Halto Basiliensis episcopus di-
ac doclrinse splendore Ecclesiam illustrât calholi- citur pro Haito. Vita Caroli Magni, incerto auctore
cam. Ipse igilur operam dédit ut mihi satisfaceret, habet ipsissima verba. Monacbus Engolismensis in
sicut ex subjeclis disces ejus ad me lilteris : - eadem vita : i Absoluto... pacis confirmante gralia
ADMODUM REV.PATER. legali ab imperatore Conslaniinopolim mitlunlur
« Citius quam credideram mitto tibi Capitulare Haido episcopus Baslensis, t etc. Annales Fuldenses
Ahytonis episcopi Basileensis. Reperi illud prseter anno 811 : c Imperator legatos suos Constantino-
spem in bibliotbeca eminentissimi eardinalis Barbe- j poliin misitHaidonem Basilienseni episcopum, > eic
rini, et laelatus sum, sicut qui invenit spolia limita. Hermannus Contracms in Chronico ad an. 806 :
Tum nulla interposas mora petii, obtinui et ama- « Augiae Waldone abbale ad regendum S. Dionysii
nuensi transcrïbendum tradidi, quod Jidelissime coenobium trausposito, Heito nonus abbas praeluit
peractum est. Insères illud VI aut VII tomo lui Spi- annis 17. » Anno 811 : « Heito abbas Augiaeepisco-
cilegii; dicesque te illud accepisse ex bibliotheca pus Basileae cum Hugone et Aione comitibus Coii-
eminenlissimi eardinalis FrancisciBarberini, S. R. E. siantinopolim missus Hodoepoiïcnrasuum scripsit. >
vicecancellarii. Anno 816 : c Augioebasilica S. Maria; ab Ileilône
i Cap. 21 genu posilum reperies pro generatione abbate et episcopo conslructa, dedicata est. » Anno
sive gradu generationis, obsoleto plane vocabulo, 822 : « Augiae Heilone abbate et episcopo prival^m
nisi quod in usibus feùdorum geniciUumeodem sensu et quietam viiam adoptante, ErlebaMus, abbas ter-
usurpatum reperitur. tius decimus, praefuit annis 13. » Anno demum 824 :
f Multum laudat summus pontifes Spicilegium « AugiaeWetimis monacbus e corpore duclus ei re-
tuum, dixitque sibi prae omnibus placere virorum ducius, post triduum obiit; cujus visiones Heito
illustrium epislolas, et ea quae pertinent ad lïisio~ episcopus prosa, et Walachfridus heroico métro
riam et antiquam Ecclesise disciplinam; nam hsec, scripsit. i Hepidannus, monachus S. Galli, ifi An-
inquit, singularia sunt, et historia epistolaris om- nalibus quos ab anno Christi 709 ad annum 1044
nium cerlissiina est. Tum subdidit, utiliorem prae- deduxit : «Anno, inquit, 802, Heito episcopus in
stare operam reipublicae litterariae qui eruendis e concilio Karoliclarus habetur. t An. 810 (811polius)
silu bibliotbecarum velerum lucubrationibus incum- , < Heito super mare transivit, i id;est,mari Constan-
bunt, quam qui novos cudunt libros : libri enim ' tinopolim legatus peliit. Anno 820 : c Heito episco-
novi, si quid boni continent, ab antiquis mutuari pus in Augia militât. » In Chronico Sancligallensi
soient. Hoc erl judicium de studiis quod ab ore ab anno 748 ad annum 926, Hatio corrupto nomine
sanctissimi domini nostri acceplum libi sincère appellatur pro Haito vel Heito, et dicitur t an. 806
repraesento, nihil addens, nihil minuens. Deus tibi Waldoni Augiae abbati successisse > (quod et Her-
vires largiatur, ut plures bujusmodi spicas colligere mannus scribit); et anno 811 : i Hatto super mare
possis ad ordinis monastici decus et totius Ecclesiae iransivisse. » Anno 822 : « Hattoni Erlaboldus >
utilitatem. Id voveo ex animo. [alias Erlebaldus] in regimine Augiae i successisse,)
«Romae, die 10 Septembris 1665. ac demum auno 856 « Hatto episcopusobiisse; i quaa
pleraque Hermannus Contractus in Chronico»suum
<Tuus in Ckristo servus obsequentiss. translulit.
t D. JOANNES BONA cong. reform.
i S. Bern. abbas generalis. >

PATROI-,CXV»
 U , AHYTONISBASILEENSISEPISCOPI H

AHYTHONIS CAPITULARE.

Hoec Capitula,..quae sequuntur Ahyto Basielensis Ecclesioe antistes, et abbas coenobii quod
Augia dicitu% prëSby féris stia3 di'oefceseos ordinavit'; guibys mpnerejntuE qualiter seipsos
ac plebeiLv sibî commissam caste et'juste regere v at'o'ue in reiïgiotie uivina confirmare
debeant. '^JL-L

Primo, omnium discutienda est sacerdôtufti'fi'dê's;.Ac&sïitâs vis Tiabet legem : et ut vas ad fontem ba-
qu'aliter credant et alios credere doceant : ubi et ptismatis. habeanl, quod ad reliquos usus nullatenus
exempla proponenda sunt, quatenus a creatura assumalur.
Creator quantulumcuni}û^p)Ssitfntëil'igi. O'ctavô;prôftuntianduîflMl,ut sciant tempora fe-
Secundo, jubendum est ut Oratio Dominica, in riandi per annum; id est, omnem Dominicaina mane
qua omnia necessaria humanae vitae comprehén'dùh- Wqii'è àd vespëram, [ob veneralionem c Dominicae
tur, et Symbolum apostolorum, in quo fldes catho- resurrectiouis ; sabbatum vero operandum a mane
lica ex iniegro comprehenditur, ab omnibus disca- «sque ad vespëram, ne in] Judaismo capianiur.
tur lam Latine quam Barbarice, ui quod ore prbïi- Fëriandi verb per, annUm isti suhldies, lit supra
te'murVcorde crëdatur, et intelligatur. orsi sumus, ÎNatalis Dômini , sancti Stephahi,
Tertib, intimahdum.est ut ad sàhitationes sacer- sancti Joannis Evangelistae, ïnnocentum ;, Oc-
dotales congruae respbnsiones discantur, ubi non lavà Domini, Theopnanïà, Puri'ficâtïô sàn'clae
soluin cléricl et Deo dicalae sacerdoli rëSponsionem Mariae,sànctum Pascba, sîcui ïii supërïori càpilulo
offerànt, sed ôihnïs plëbs devbla corisôna Voce re- comprehensum est : Rtfgàiiones tribus diebus, As-
spondërë débet 0 cénsib Doinïni, Sabbàtùm sanctùm-, Pehiecbsïès :
Quarto, ut fides sancii Àthanasii a sacerdotfbus g sancii Joànhîs Baptislae, diiodecim apostolorum,
discatur, et a ex corde omni die Dominicoad horam maxime tâmen SS. Pétri et Pauli, qui Éuropam sua
primâhi rëeifetur.. praedicàtionë illuminàveriint : A'sSumptio sanctaj
Quinto, ut sciant,quid sit sacramenlum baptisma- ftrâri^jD'éâjcâlib.bàsïlicse sancii àrcliângëii Michaë-
tis et confirinauonis ; et quale sit myslerium corpo- lis, dedicalio çujuscunque oralorii, sëu cujûslibeï
ris et sâpguïhis Domini, quomodo in eisdem myste- sançli in cujus honore eâ'deni ecclesià fundâta est ;
riis visibilis c'rèalurà vidètur, et tamen invisibilis quod yicihis tàiitum circum cbmiiibràntibus-indicén-
salus ad seternitatem anima? subminisiratur, quod dum, est, non geheraliter omnibus. îndiclum verb
in soîa ûde contiiiëtur. jejunium qiiando, d a palatioj vei a doiiiôfuerit dé-
Sexto, que ipsis sacerdotibus necessaria sïini ad nuni'iaium, àb omnibus (gënèralitèy6ïïsërvetur.Reli-
discendum; id est, Sacramcnlariuui, Leclionariuiii, quat verb festiyitates per annïïm, sicut sancii Rë-
Anliphonariuni, Baptislerium, Compulus, Canon niedii, sancii Mauricii, sancti Martini, non"sunt
pbehi'tëntiâlis,Psallerium, Homiliaeper àrini circu- cbgefidâêàd feriaridulii, heb tamën rp"ftiilbënaùinisi
lum Dominicis diebus et singulis festivilalibus aptae. plèbes hoc caste et zelo Dei cupiunt ëxèrcese.
Ex quibus omnibus si unum defuerit, sacerdotis Nono, jubendum est eisdem sacerdotibus ut non
nômeïi vïx in eo cons'tabit : quia valde pericûlosueiC përmittaht secum mïilières tebitare éxtraneas,'juxtâ
sunt ëvâhgelicae minae, quibus dicilur : Si coeais Nicaenumconcilium, nisi eas tantuni ïh quibus"sii'spl-
coeco, ducaïwn proeslet, ambo in foveam cadunt . cio nulla malaefamae oboriri potest,
(Mattii. xv, 14). Décinio, ut tabernas non ingrediantur, née sè-
Sepliinb, ut sciant tëmpora légitima ad baptizan- dénclodoini, née in itinere bccùpati. Si vero necësse
uiini in anno ; id est, sabbato sanclo Paschaë, ut illa liabent ibidem aliquid emendi, misses suos dir'igant,
iiina mersio in baptismate imiielur triduanam nior- et oblata in aham domum conférant et cum gratia-
lem Domini clarificâtam resurrecliorie. El îdcirco rum àclibiïe fideliter pêrcipïânt.
usque ad octavum diem ipsa regeneralio sanctà ab tlndecimo, ul placila saecula'riànon bosèïvëiil, hëc
omni populo Chrisliaiîo celebrabilur. Aliud verr» fidejussoiesexsistant, nec canes ad venandiim, nëc
tempus baptismalis sabbato sancto Pentecosles ce- à'ecipitres, bec falcbnés, heC Sparavarios, nec ullius
lebrândum est. Si vèro nécessitas contîgèri't, omni lùdi aui speclàçùli licentiaih hàbëahi. Sufficit énini
tempore b in perieulp subveniendum est, quia ne- eis quod in primo psalnio legitùr : In legi Domini
» Ex corde. Hoc est memoriter, "Gai.par coeur, ul observalionemlegityr, ... ,,_ ;- . ,
recte monet Acherius. Slatim voculam omni ad-, à A palatio. De jejnniis, a.re'gibus nostris indiclis
*'
didimus ex codice quodam anliquissimoSangallënsi, cbh'siilipossuntGi'ëgori'ùs.Tbfbnfnsfelib. îx, cap. 21,
quocum piiorem edilionem contulii Baluzius. et Càrolus Màghus,,.eçiVi^fe..a'cl.. Fastradam. Quod
t In periculo. Haec addidimus e duobus codd. deinde legitur a itîirh'ovitio's'ùiii'ésse Acherius recle
S. Galli. et legendum esse a domno, sed idem non
c Ob veneralionem. Quod uncis includi curavi- inonet, recte explicat a domno aposlolico,sive papa ; verius
mus, ex iisdem codicibus adjecimus. In eorum allero ^ est, a proprio episcopo.
 13 CAPITULARE. 14
esse eorum voluntalem, el in lege ejus medilaridie ac A Decimo octavo, ut nullus ordinatus sive ordinan
ïto'cte(Psal. i, 2). Et quod in Apostolôp'raecipitur: dus migret de sua pàrochia ad aliam ; nec ad limina
Nenio militons Deo im'plicèlse negotii'sstecùlaribus, apostolorum causa orationis, ecclésiaesuaecura de
ut ei pla'cèal.cuise prooavit(il Tint, n, 4). relicla ; nec ad palâtium causa inlerpëllandi ; nec a
Duoueeimo,iït sciahl qùià nemo per pecuhias ôr- 'communionesuspënsus, ab alio communionemreci-
dinandus est; nec per munera Eeclesiàm débet oc- piendi, sine pérmîssiôbe et praescientiâepiscopi sûi.
cùpare, quia si faclum fuerit, et ipse et 'ôrdmàlor Quod si fecerit, nihil valet hujusmodï communie,
ejjis HepoiVendisurit : quià inanifesiuni est 'eos qui aut ordinatio aut demigi-àtio.Et hoC omnibus fide-
talia agunt simoniaca haeresi aegrolare; et taleni libus denuntiandïïm est, ut qui causa orationis ad
lion për ostium in ©vileovium juxtà Evâiïgeîii ver- limina beatorum apostolorum pergere cupiunt, domi
ba, sed ascendentem aliunde, furein esse et làtrb- Confiteaiilurpeccàlàsûà, et sir prolîciscantur : quia
îietfu Et non soluni ipsi qui hoc fâciuht, sed et qui a proprio episcopo àut sacerdole litigandi aut soU
corisentiunt faciëntibus, exconimunicandisurit. vendi sunt, non ab éxlraneo.
Tertio decimo, ut imllus vagantem ex aliéna pa- Nono decimo (Burchard. lib. in, c. 198), ut aliud
rochia audeal recipere, aut secum commoràn'di-,àiit in ecclesia 'non legalur aut cantetur, nisi ea quae
missam celebràndi, nisi permissione nostra : nec Ul- B aucloritatis diviriàe sunt, et Patrum orlhodoxorum
lius Ecclesise aut plebis gubernacula suscipieudi, sarixit aucloritas. Nec falsà e nomina arigelofum co-
nisi praeveniente conscientia nostra ; qui secus fecé- lant, sed éa lantum quae proph'ética et ëvàhgelica
rit, excommunicabitur. docet Scïîptura, id est, Michael, Gabriel, Raphaël.
Quarto decimo, ut in tuguriis, vel in ecclesiis non Nec diversà 'sënlïant in judiciis poehitëritiùm,cum
consecratis, vel in domibus, nisi forte visitandi gra- unùs minus, aller-vero majus alleri adulandô, àlteri
tia infumitale detentis, missarum mysleria non cé- detrahéndo placere velit : sed consîdèralà qualilàle
lébrait. Quod si fecerint, proptef inobedieatiaro personse jux'tà mbdum culpae agàtur censura vin-
'
degradandos se sciant. dictée.,
Quinte decimo, quod décima, quaea fidelibus da- Vicesîmô, ààmc'nèridi sunt lit perpehdaiit, quia
tur, Deia census nuncupanda est, el ideoex integro quidquid a fidelibus datur, rêdëmptiô péccatorum
est reddenda. Cujus terlia pars secundum canonem est :'et ideo non glorientur talibus sumptibus uti,
Toletanum (Conc. Tolet. ix), episcoporum uebel sed magis limeant quod in Veteri Teslàmenlo de 1
esse. Nosvero hac polestate uti nolumus, sed tantum sacerdotibus dicluni est : Iniquitatem pbpuli eosde-
quarlam parlemb juxta constiluta Romanorum pon- bere portare. Et ideo cum magno timoréf super eos
tificiinl,el ôbservarilîàm sànclae ËccïesïâeRoniànae,C sôlliciti sirit, quorum "dôriispàrlicipanlur, quia ma-
de eadem habere volumus. Quod si quis contenlio- gnum periculum est judicem fieri vitae alienae, qui
sus inde repertus fuerit, sive clericus, sivec laicus nescit tenere moderaniina vitae suae.
ille sit, communione privabitur, et synodalicensura Vicesimoprimo, ut sciant et intelligant quid sit
dijudicabitur. ïnëesti crimén , "et Këc unusquisque in sua pàrochia
Sexto decimo, ut unusquïsquë hoc prbvidealyut Jprbvideat ne fiât, ek si faclum fuerit, quantum ce-
mulieres ad altare non accédant, nec ipsac Deodi- lerrime poluerit emendetur ; io est, ut nullus sibi
calae in nullo minislerio allaris intërmiscèâ'ritur. accipîàt de ^rbpinquitate usqué 6 in quinto genu.
Quod si pallae allaris lavandae sunt, a clericis abs- Quod si ignoranter faclum fuerit, non facile creda-
liahanlur, et ad cancellosfeminis tradantur, et ibi- tur, sed judicio Dei examinetui : c ucn separentur
dem repetanlur. Simililer et prèsbyten* cum ob- in quarto gëiiu, h ?se'd.ih poenitenlia cunclis diebus
lata ab eisdem mulieribus offerunlur, ibidem acci- conjunclionis suaepersévèrent. Simililer et vir duas
piantur, et ad allare deferanlur. tix'dresihter se simili ralione conjunctas, aut uxor
Seplimo decimo, ut ipsi sacerdotes verbo et duos viros inler se eodem modo conjuncios, aut
exemplo omnibus proedicent, ut nullas usuras acci- compater, aut commaler, filiolus aut flliolaspirilua-
"
piani, nec sescupla, nec speciem pro specie. Quia lis de fonte, àut de confirmatioiie, aut Deo dïcala,
valde infideliset rebellis Dei jussionibus est qui hoc aut allerius uxor vivente marito; aut alterius niàri -
agit : quod omnibus Christianis d aeque dictuni di- tus vivente uxore. His tàlibus nulïà ràlioh'è ih iiia-
gnoscilur, maxime lamen sacerdotibus, qui 'forma trimonium I citum est conjungi. In primo vero genu
et exemolumlidei omnibus esse debent. vel secundr si inventi fuerint scelus perpétrasse
a Dei census.Sic laudati codices, recte : prior edi- cuidam suae septem angelorum nomina ignola in-
tio, Dei censo: in eadein et Deo ex integro reddenda. seruerat. , .
i>Juxla constiluta. Utërquë codex S. Galli, secun- f Super eos. E duôbus codicibus S. Galli haecad-
dum usum. didimus.
c Laicïis 'ille. Prior editio, diaconus, quod cum 8 In quïrito genu. Laudati codices, m quinlunï ge-
viliosum esset, codices duos saepe laudatos secutî nus : et infra, in quartum genus. In conc. Vermer.,
sumus. In fine legebalur, jûdicubitur. anno 75? perinde atque in Legibus Ripua»
AMque diclum. Prior editio, oeque intçrdictum riorum, -c.elebrato, l 55, § 5, et in LegibusLongobardoiuni,
esse.
c Nomina cotant. Ut Adalberlus episcopus an. tit.,14,1. 1, geniculumpro generaiione usurpatur.
11Sed in poenitenlia. Tolum hoc usque ad simililer
7 H in concilioSuessiouensi damnatus, qui orationi in neulro S. Galli codice reperilur.
15 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI 16
fornicationis, matrimonii a jura alterius sciant se A Vicesimotertio, admonendi sunt ut sciant quia
funditus perdidisse. In terlio vero genu si invenli ecclesiis quibus prsesunt, sponsi facti sunl : et ideo
fuerint tali crimine pollutos esse, digna poenitenlia omni vigilantia qualiter eâs décorent, et incessanter
eos subsequatur, et tamen matrimonii jura eis, non deserviant, totius vitaesuae vigilamiam impendant.
vicissim, sed ad alios non negentur. Ubi vero man- Vicesimoquarto, ut horas canonicas, tam noctur-
cipia nonunius sed diversaepotestatis juncta fuerint, nas quam diurnas, nullatenus prsetermittant. Quiasic-
nisi consentientibus utrisque dominis, hujusmodi ut RomanaEcclesia psallit, ita omnibus ejusdempro-
copulalio rata non erit. L Quidquid vero negligendo positi viam tendentibus faciendumest. Et non solum
sentitur, et virtute qua potuerit non emendelur; Novi Testamenti sunt documenta eadem formulam
nam hujus copulaeauctor erit, qui huic negligendo observandi, sed etiam Veleris Testamenti
palet ra-
consentit. Plura sunt quae ad incesti crimen scribi tio : quia Propheta Spirilu sanclo instinctus profert :
poterant, sicut iu matre, et filia, et noverca, et pêne Septies in die laudem dixi tibi (Psal. cxvm, 164).
innumera quaementi ad scribendum non occurrunt : Et : Medianocte surgebam ad
confilendumtibi (Ibid.,
hujusmodi tamen, et bis similibus personis, copula vers. 62).
maritalis in sempiternum subtrabitur.
Vicesimo quinto , ut plebibûs denuntient quod
Vicesimo secundo, admonendi sunt ut sciant po- n
filios et Glias spirituales quos in baptismale susci-
pulis denuntiare quae sint opéra misericordiae cum
fructibus suis, quae evangelica et apostolica pagina piunt, eis fidejussores et sponsores fidei exsistunt, et
eis diabolo, cui aiite mancipati fueranl, abre-
complectitur, quibus perveuitur ad vilam : quaevë pro nunliani : et ideo usque cum adulti fuerint, et eis
opéra iniquilatis eum fructibus suis multiplicibus, fidei suae
calie sinistro ad aeternumtendilur interitum. sponsionem et abrenuntiationis exposue-
quibus
Et ut perjurii crimen omni modo devitent : quia non rint et reddiderint, in sua providentia habeant. Et
illi pro eis spoponderant, ab eis eadem responsa
solum in Evangelio vel reliqniis sanctorum crimen quod
ex integro exigant
perjurii, sed in veritate quae Deus est (si mentitur)
perpetrare dignoscitur.
a Jura alterius. Sic laudati codices, rectius quam rius :
Quidquid vero negligenter consenlitur et virili-
prior edilio, jura ulterius. té, etc.
b Quidauid vero. Locum hune ita emendat Ache-

ANNODOMINIDCCCLIV.

AUDRADUS

SENONENSISCHOREPISCOPUS.

NOTTTIA HISTORICA IN AUDRADUM.

(Galland.,Bibl.Patr., tom.XIII.) . ..

Ex sacerdote chorepiscopus Senonensis fuit Au- iG Floreffiensis, inter Scriptores Galliaeet Belgii. Erra
dradus noster ad annum usque 849, quo in Pari- vit tamen vir doctus tpto coelo, dum libellum hune
siensi concilio omnescliorcpiscopiqui erant in Fran- ipsimet Hincmaro altribuit, cum Airdradum sine
cia depositi sunt (a). Scripsit librum De Bevelalioni- controversia parentem agnoscat. Ex eo nos illum ex-
bus, anno 855, cujusexcerpla legas apud Andraeamdu hibemus. Fuilporro Audradus cognomento Modicus,
Chesne (6). In liis memoratur liber De Fonte vitw, Burchardi Carnolensis episcopi consanguineus,inter-
hexamelns scriptus, ad Hincmarum Rhemensem, fuitqueconcilio Senonensianno 853 (a).
quem primus edidit Oudinus (c) ex ms. abbatiae
(a) Lupus, ep. 40, eum magistrumsuum vocat. (c) Annal. Fuldens.
(b) Baron., ad an. 858, num. 6. (d) Sigehert., cap. 94 de S. E.

EPISTOLA AUDRADI AD HINCMARUM.

Wobilisingenii linguam, facunde poêla, Dum flagrans animo, virtutuin pascm»lustras,

Goelitusesse tibi dulci modulamine pandis, Dum salienlis nquaeperfundis luniina ion!.
 17 LIB. DE FONTE V1TJE. 1»
Ocius hine leclaelauri succedis et umbrse A Audi consiliuin, cur his exureris auris ?
Pallentis hcderae, necnon et pinguis olivae: Hue quidam juvenis, te nocte dieque fréquentât, v.
Dans miro nexam capiti de fonte coronam. Et scypho nostris libamina fundit in aris :
Denique quos dudum sitienles ire per agros Olli nos nostris dedimus viridantia pratis
Cernébas miseros, studio florerite monebas, Tecla, quibus maneat jussus, seu prosit amicis.
Ut (fontis vitae)clarissima cernere templa Cygnea jamque sibi coslinis atria gyrat,
Irent, et votis pelèrent sibi dona salutis. Utilur et claris nostro moderamine lymphis,
Me quoque jamdudum charum quem ducis amicum, Jam seu dives amat pictis fecubare tapelis.
Talibus Audradum .dictis, Hincmare, monebas : Ocius accelerans, illi haecmea dicta referto :
Ul vivas felix, monitis nunc utere nostris, Hospitio sanctam requiem meruisse fidèles
Rumpe moras, cursu properans quo moenia cernis. Sis memor ! o juvenis, nunc et sine fine valeto.
Fons ibi de medio sedis diverberat auras, Aunbus noc capiat, teelis te vimine textis
Et mihi largitur vivos haurire sapores, Temperet atque sitim, somnum sub nocte quiète
Atque tibi faciam prsecedeus limina pandi. Sternat, et haerenles recreet per viscera fibras.
Et prima cum luce dies dejecerit umbras,
Fictio poelica Audradi episcopi.
B Molliat argillam, primo vel sole tepescat,
Credulus his equidem dictis festinus amici Et nota tornet specie, quamnovit abunde :
Explorare lôcum, cernens sed culmina veni. ObdUcatcera, ceramque recondat arena,
Sive ûdes horret dictu, seu fictiofratris Innocuos ignés juxta mox collocet illud,
Fama mox facili sancto me clausit ab imbri. iEquet lance, metalla placet cum pondère librae.
Vertex cum subito paret de margine bino Quaecommissa sibi meminit, lucrique memor fit
Sacrarum lereli fontem circumdare saxo, Per quaepollet ovans, nostris vernantibus aulis ;
Si foret emensus, seplem bis redderet ulnas Ambabus manibus post ouinia follibus eiflet,
Candida septeni species fulgebat in ulnis, Et vacuet formam cera, repleatque métallo.
Ac tolidem mixtas nebulis obduxerat Eurus. Post aliquod spatium, vas teslis exuat assis,
Illic dum frustra duodenis atteror horis, Efflgiemquenovam ferro diffumiget unco,
Tuque domi placidis celares tempora ramis, Concilielque tuis manibus venerabile pignus.
Incusare fidem ccepi fallacis amici, Illud hue lecum veniens déferre mémento,
Nec desunt lacrymaî, cur te praecedere sivi. Hoc Hbabis aquae fonlem salientis ad aslra,
Occiduis quoque surgebant jahi partibus umbrae, Insuper et causam reseret quid vasefigurem,
Vesper et Hesperias ornabat lampade terras. G Et dubios verbis animos tibi firmet amicis.
Cum fletu victos oculos per moenia volvo, Interea triplum solvat cum carminé nodum,
Vocibus bis Dominum, votis iterumque reposcens : Quem poterit fusum reserans ornare metallum
0 quicunque loci custos rectorque videris, , Hune tibi mente locans. Olli sic pangere mando
0 dignare sitim misero reslinguere tantam ! In geminaespecie lunse distinguitur orbis,
Mox de sede sacra vox est allata per auras : Scilicet obscura claraque fugante tenebras,
Sum rerum custos, sum vivi fontis qrigo, Luminis el faciem terras dum verlit ad inias,
Sed sine vase suos mortalibus abnegat haustus : Altéra pars coelotenebris obducta tenetur.
Sit cui cognoscas talis compacta figura, Denique bis seplem lumen mirabilevisu
Scilicet ut calamis septenis surgat ab imo, Evomit in terris glomerata fronte diebus.
Erigat et summum distinguens ausa cacumen, Nam, mirum dictu ! crescunt dum lumina Phoebae,
Ora quidem tolidem colli de vertice flagrant. Instituere Paires nimium solemnia Pàschae.
0 quam gralisonis celebrabat talia verbis ! Sed sursum pallens, utprimum condere lumen
Demum quid faeerem, docuit sermone paterno. Coeperit,et terris nigra vilescere forma
Curre domum, manibusque refer quae mando, mi- Ter septem numerant, quos non excedere soles
[selle; D Sit, sed in his licitum, sanctum solemne requiri.
Aut sipauperies te illud non sinit habere, Quid hic Pascha pium numerus, seu luna figurent
Invida seu furtim rapuit de nocte noverca, Explicet : et triplum poterit dissolvere nodum.
Aut si nulla domi mansit spes inveniendi. Hic memor esto, locum juvenis responsa capessant.

LIBER DE FONTE VIT M.

Tum praesensjuvenis referens haecordine jusso,
Jussa refers, agnosco quidem mandata relalis,
Immortale decus Domino, regnumque perenne
Qui mihi dignatur geminas mandare salutes,
Quique dédit vivo faciem perfundere rivo,
Vimineasque domus frondenti legmine cessil :
Excipit ac nostri scypho libamina voti,
Illius haud dubium nobis praecepta tulisti.
Da, dilecte, manum, mecumque hac nocte quiesce,
Florenlemque domum jam nunc fidissimus inlra,
19 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI
Atque sedens animum recreato salubribus undis,
Ulere vel stratis somno sub nocte tapetis.
Caetera quaequerefers, aurora teste facessam.
Non meritis indigna tuis tibi gloria crevit.
Tanta, bonus hospes sacro de fonte bibisti,
Namque vales doctis aegrum sanare loquelis.
En quaesitanianus, quo vis properemus, amice?
Nec fraudabo torum membris, nec pocula làbris •
Illius oeternum maneat per saecula nomen
Hospitis eleeli, qui me diréxit ad aulam.
Sed cura tanta libi virtus laudesque manerent;
Miror cur tanlis voluisti subdere poenis
Me, qui nil nocui, juvenem sed semper amavi.
Dicere si liceat, placilum culpabo magistri.
Nam quondam placidis cancres cum vocibus odas,
Me ceu dilectum, mulcebas carminé tali :
Consule festinus, propriae, dilecle, saluti.
Te quoque paulatim prsecedens limina pandam,
lntra quae saliens fon'svivus verberat astra.
Ficla fides placili rapuit vesligia pacti,
Condiclôque loco veniens incognitus horror
vocans vocibus
Bisque quaterque Hincmarum,
Hauribam vacuas crebra de voce loquelas
Aure, tuque fidem velans, responsa negabas.
Allitonans donec me misit parlibus islis,
Cunclaque quaeretu'li, docuit sernione paternp.
Confortaré, precor, violet ne cura quieiem ;
Sit libi nuncrequies, spatîo sub noctis opacae,
Et veniente die dictis responsa parabo.
Pallida luciferum sequitur jam filia solis,
0 meus Audrade, sospes sis, somnia linquis,
0 venerande nimis, sanum me somnia Jinquunt
Principio lueis, pacti vel temporis hora.
Perfice namque precor multum laudabilis hospes,
Pignus : et exponas missum cum carminé nodum.
Incipenunc mecum coeleslis gratia carnien
iEterni fontis, ciphri Paschalis, et horae.
Sit régi Domino virtus, laus, gloria semper,
Ulius et faciem precibus poscamus uterque,
Sensibus ut nostris aspirét jussa fàteri,
Qui libi differri jussit sua pocula, donec
/tëlemum fatearis eum, credasque colasque.
De crealione mundi et hominis, cui Deus infundi
vitam.
Incipe nunc mecum cçelestis gralia carmen
jEterni fontis, ciphri paschalis et horae.
Yult eteniin sciri, mundi qui tempora ducit,
Pontum, lelluremque, polosque creavil, el illis
Mre sublili formam speciemque reducil,
Astris qui coelos, variis animalibus arva,
E grege squammoso fluviqs, volucrumque perornai Excepil dignas tanlopro carminé
Aéra, post hominem fecil ratione repertum,
Talibus et dictis effatur conditor illum.
Proeceptuma Deo domini primo impositum, sub poenc
amittendi fontis vjtoe.
Quaequemoventur in orbe novo, frbndentque virent- Vim, quoi sponte sua cuncti periere seqiienles.
Omnia lrado tibi, mihimet tu subditus esto : [que:i Sic viclor serpeiiSj-viclorumsigna levavit,
llla luis vivant, nostris lu condite jussis,
20
A Confero multa libi, nobis lu pauca rependas,
Unius ut ligni tangas ne mala mémento, .
Nam te de limo feci, vitaque replevi
Ut semper vivas, si non neglexeris illud :
Et mecum règnes, senio non fractus in aevum.
Quod si de vetita gustaveris arbore malum, _^^
Conlinuomortalis eris, captivus et ibis,
Fonsque tibi vitae claudetur cum paradiso.
Nam le qui terrae dominum concedo manere,
Carcere flammivomo, Iristi nec lorqueo fumo,
Horrisonique canis rabiem non cernere cogo,
Nec feci gelidum tenebris senlire dolorem,
Alterius fugias domini succumbere jussis.
Cujus suggestu, misero siriseris aclu.
Quas retuli supra, merito succumbilo poenis.
Homopeccans amillit sibi et posteris fonlem vitce.
Eheu ! qui primi rccinain nunc facta parpntis
Qui sprevit praecepta Dei, yitamque reliquit,
Et morlis domino çonsensit, el intulit prbi
Alquesuis patis, omni soboUquesequenU
:
addo. Quas meruit poenas, dominomereatur iniquo.
Qui veliti malum ligni porrexerat Ev*,
Eva viro, mortem cunctisque sequacibus ambp.
Sic homo cum voluit, vitam.pro morte reliquit.
Incipe nunc niecuni poelestisgratia carmen
jElerni fqnlis, ciphri paschalis, et horae.
Ad quem revocalura Deo per poenitentw.m.
Sed tamen Omnipotens rerum cui summa potestas,
Quem fecit hominem doluil, miseràtus et illum,
Dulcibus alloquiis et celsa voce réclamât.
Quofugis, o factura mei? per dévia vallis
Tendis ad ighotas et caeeicarceris aedes.
Sulphureasque domos, (laminas sine fine vomenles.
ïllie mors inimica sedens tua funera sarcit,
Obvia mille tuo praemittens spicula cordi.
Fleclo, miser, cursum, quo sol consurgit eoo •
Est ubi nostra domus, etvivi fontis origo.
Et septem palmaefaciem salienlis amiclant
Fecundoefriiclu, quarum non poma putrescunt.
Temperies veris, flores et rosckla mella,
El miranda suos emillunt gramina flores,
Pulchrius in loto verum nil cerniturorbe.
Hue plangenslacrymansque redi, veiiiamque preçens,
n Et volis exposée libi pia pocula fontis,
Et fructu palmaepeccati vincula splvi :
Namque luae mortis, tu conscius esse videns.
Haeccélébrante Deo démenti carminé verba,
Infelix oculos, gressum nec flexil ad illum,
Sed morlis dominum lethali fonte seculus,
crimine poenas
Hostis ul agnovit reybeari vinclum,
Frau.dedolos acuit, figiique cacumine culmi,
Mortiferum pomum nexit, calamoque draconein
! Extulit, et virga signum pomo colubroque
Ante patrem prolem suam : i;on intulit iliis
Et sibi per campos, urbesque domosque pelivil
21 L1B. DE FONTE VilA\.
Et nemora, sculpi simulacra,»Deumqueprecari
Se jussit, hominumque genus sibi siibdidit omne.
Mitlil: Deus
'' ad revocandum hominemprophetas,
' '
nihil possunl in liac re.
Incipe nunc mecum çoeleslis gratia carmen
JE terni fonds, ciphri paschalis, et horae.
Sed Deus,oelernus hominem saevire métallo
Indoluit, ejegitque viros, quos esse prophetas
Jussit, et errantem dpcuit revocare parentem.
Hi Domini vidërç domum, foniemque biberunt
Gusiayit palmae fruclum, sed nullus eprum,
Vincula nec pptuit caplivi solyerç quisquam.
Christus, fons viloe oeternus, hominem sua morte Qui
redimit.
jEqualis Patri donec de Virginenatûs
Filins advenit, homines relinere labenies, '
El revocare sibi morlis de çarcere lapsos.
Ipse quidem praesensDominus, haec verba salutis,
Eloquio dulci saliens fons, intulit orbi :
Terrigenaequicunque sitim restringuere rivo
Vultis, aeternum çursim contendite fontem.
Unicus ecce Dei fons vitae,jure perenni
Effluonunc largos vpbis silientibus imbres.
Namque meas hominum quisquis guslaverit undas,
Ultra non siliet, felix sed viyet in aevum.
Cemitis ecce quidem praesenlicorpore nalum,
Me Patris aeterni genjtum sine temporis hora.•
De me, deque Paire prpçedil Spirilus àlmus,
Quem seplem palmae faciem quaefontis amictant,
Mulliplici dono dislinctae, myslice signant.
Nam dederam mundp vitam, quam respuil Adam
Humario gèneri gigriens lethale venenum,
Unde fuit lotum, morlis lenebrisqiie pererrat,
Illum qui feci, jam praesens ipse requiro.
Merilo'ëxclusume paradiso.
Eligo namque hominem morieiis absplvere lelhp,
Namqueper excessùm vilain pro morte reliquit,
Proque suis meriUs paràdisi përdidit aulam.
CognitioneDei yaçuus, simulaçra deqsquç
Effigiaresibi studuil, dominosque precari.
Hune ego decrevi, soit mihi subdere colla.
Quid facit? ab furis rapitur deceptus àmore,
Ulque Deum veneratur eum, cui claustra gehennae Qui ponens animam sanclo coinmisit ab ore :
Infèrus et flammae,lenebrisque obducta vorago
Atra manet sedes, spiran|,jbus iiiiilique flammis.
0 factura mei, tristi sub sorte laborans !
Quam feci manibus fadeur, vitaque repleyi,
Ad me defleclas. Nam qui voco corpore sumpto
Te revocaje yolens, yeni moiiuirus in orb.em
Signifer ille quidem lelhi,mortisque repêrtor
Talibus auditis, furiis accensus et ira,
Artibus insimulat fidis ; Sal possumus, inquit.
Cum mater hominum nostro sine numine tantum
Ediderit terris, culpati nescia partus.
Conditor ille pôlens, coeliqui possidet arcem,
In terris hominem primum quem fecit, adivi,
Disjeciquesuis clausum quem sepserat aulis,
Et mihi subjeci, et natos, vulgusque nepolum,
22
A Insuper et proprio complevi dogmate mundum..
Me sine nec prolem maires genuere mari lis,
qui Ex quo nostra volens Adam praecepta secutus,
Seque suosque dédit nobis servire parentes :
Legibus his donec pacto quo nescia fractis,
Tanins in orbe puer, nullius criminis haeres
Inlrat, et antiquas praesumit frangere leges.
Dummihi prbstratum, quaerit sibi surgere mundum,
Hune ego ter tènlans hominem cognoscere purum
Arle mea volui ; heu pulsus dubiusque recessi !
Ergo decet majora virum senlire peïicla.
Morsmihi te sbeiam solilo cum foedere jungam,
nisi cognoscal semper quid possit arnica,
Esse potèst totum revocet per carmina mundum.
- Quem mors alloquitur, regnaturum ubique terrarum.
B
Morsdédit econtra taies de pectorè voces :
Foedera si quaeris, tecum sum semper ubique,
Perfice quodgaudes, lotus quam susdpit orbis,
jEmulus ille tuus morsu degustet amaro.
Erige, nil tardes, virgam, pomum colubrumqùe;
Quo lato digne Dominus veneraris in orbe,
Lexque manet, piiscos subdens tibi jure colonos,
Illius in faciem viçtricia signa levato.
Humano qui mpr§ nisi tua sceplra sequatur,
Serte mea calidam divellam corpore mentem-
Tuque pptens animam rapies, raptamque tpnebis,
Corpus in'pptata çlaudetur morte sepultuin,
Sic quoque cessabit noslrps irrqmpere fines.
Dixerat; et daempn,concusso culmine signi,
C Audet in aeternq tprquendus Sulphuris igné
Infestare Dei faciem, pomp colubroque.
Fons viloerestauratur per Christum ~resurgenlem a
morlis sepUlcro.'
w Incipe nunc mecum coelestis gralia carmen
jEterni fontis, ciphri paschalis, et horae.
Al paliëns Dominus hominum cui cura perennis,
Signa levât contra lignum, pomumque Deumque;
Pro fùrlo pomi sacrum dans incruce pomum.
Hujus non speciempoluit mors fere nec hydrus,
Moxquefugam caperenl, si non vis proxima Christi
Majestasque Dei Leviathan prenderet hamo,
Et natus hoininis mortem mbrièndo nëcarel,
Protinus aima jubet, hostis saevissimacolla
" Divinis slringi vinclis ; lorvumque draconem
Portas morlis e/fringentem.
Jam tornienla preniunl suspecta, trahuntque ge-
[ mentem
. Ad portas erebi, D.ominusquas pbruit, atque
Tartara disrupit. Caecitune carceris aedes
Lux Deus irradians, evertit luce lenebras.
El eripienleme faucibus draconis hominet.
0 nova captiyis faciès luiip visa Tonan^is,
Qui genus humanum rapuit de fauce draconis.
Vincula dissolvit, proedampatrique reduxit,
Armillaequetétras percussit cuspide fauces,
Posse nec induisit sanari vulnus apertum
 25 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPI
Tune mortis mprsus praedictus voce prophetae »
Exstitit, et partem rapuit, partemque reliquit.
Primus et ad vitam devicta morte triumphans,
Ter redeunte die, post haec surrexit ab umbris
Christus, et e tenebris lumen resplenduit orbi.
Ut sol post tenebras consurgit luce coruscus,
Condere quem denssenunquam potuere tenebrae.
Sic chaos exsuperans Christus, de morte migravit,
Atque pium celebri cum nomine Pascha sacravit.
Quo transivit enim lux est, et vita perennis,
Dans formam nobis tenebris exsurgere posse,
Si tamen illius celebremus dogmatis hora m,
Lumine quam lunae numéro signavit et almo.
lnferiora legas, si vis haeccarmina nosse.
Explicalio mystica Paschalis et ejus dierum.
Perfice nunc mecum coeleslisgratia carmen
jElerni fonlis, ciphri paschalis, et horae.
Nunc audi, fraier, quaesit displosio nodi.
In gemina specie lunae distinguilur orbis,
Scilicet obscura, clarique fuganle tenebras.
Dicitur hac specie pars terras, parsque polorurn.
Luna hominis figura.
Effigies hominis, manibus plasmata creanlis.
Hactenus et terris conversum lumen ad illum
Vertereluna monet, quae dum sua liimina terris
Volvitet ad coeluni, tenebris obducta tenetur.
Dal hominis formam, qui dum terrestriâ quaerit,
Ingenii lumen terras convertit ad imas :
Excipit et vulgi gaudens dum murmure laudes,
Dispectus coelo, tenebris obductus habetur.
Celebralio Paschoeprohibetur anle luttant xv.
Interea minimum poterit solemnis baberi,
Bis etenim seplem glomerata fronte diebus
Evomit in terris lumen mirabile luna,
In quibus est vetitum sanctum solemne requiri.
Qui duo, quaeCbristum pracedunt tempora signant, Pignora çhara satis, recinas quaesaepius oro.
Ante datam legem primum, sub lege secundum.
Per quaeterrigenaepeccati pondère pressi
Ingénium vitaesibimet conferre volentes,
Indigni coelo,tenebris mersere seneclam,
Morte nec abjecta, meruerunt cernere Pascha.
a Ose. XIII, 14.
EXCERPTA LIBRI
Quas AUDRADUS MODICUS scripsit
(Apuddu Ctaesn.,Script.Rer. Franc, t. II, p. 390, ex ms. cod.eruditissimiviriJacobiSirmondl.)
CAPUT Mil.
Et ecce descendens Dominus, et cum eo omnesi
sancti. Et sedit in confinio oetheris et aeris. Tune;
sel obscuratus est tribus continuis diebus, et luna
tribus eisdem noctibus, el iiullum radium in hoc;
spatio fuderuntin terrain, cum nulla nube tegeren--
tur. Jussitqne Dominusante se venire omnes orinci-
24
A Sed sursum pallens, ut primum condere lumen
Ceeperit, et terris nigravilescere'forma :
Ter seplem numerant, quos non excedere soles
Sit, sed in his licitum, sanctum solemne requiri.
Sic lacrymans, primum coelocum verlere vitam
Coeperit, et terris vilis despectus et esse.
Jam coeloclarus, ter seplemsuppute! illud,
Scilicet in mundo, Christi quo gratia fulget
Témpus : et ex toto conversus corde requirat
Pascha salutiferum, celebri.ratione repertum.
Deque tenebrosa saliens caligine noclis,
Transeatad lucem, Christus quam conlulit orbi :
Ut, tribuente Deo, felix per saeculavivat.
Perfice nunc mecum coeleslisgratia carmen
B ^Elerni fontis, ciphri paschalis, et horae.
Auxiliante Deo cujus mihi-verba tuUsti,
Arcanum fidei reserans, sub nomine Paschae,
Explicui : triplum potuique resolvere nodum.
Marginis et geminas cecini jam forte figuras,
Clara seplenis specie qui fulget in ulnis,
Ac tolidem mixtis varialur torlice nigro.
Vos quoque jam fudi, venerabile pignus honoris,
Septenis calamis, horis totidemque ter ornans.
Hoc fine quisque sitit, frustra contenait ad timbras
jEterni fontis, hic est sapienlia patris ;
Non intrabit enim commercia pectoris atri,
Subdila peccatis nec mens amplectitur illam.
Spirilus ipse Dei, sed qua dignissimus hospes
Expurgans vitiis, septeno munere dotât,
C Perpeluoque sibi mensuram dedicat aulam,
Haecsitiens Iymphaspoterit haurire salubres.
Hoc vas quisquis habet, fontis festinet ad undas.
Haurial et sacris fundat libamen in aris.
Cursibus aethereis, sonitus fit maximus orbi,
Qui tegit hune sonito, monuit me sensibus imis.
Haec,Audrade, tibi modulari carminé dulci,
Sic quoque felici tractabis gutture fonlem
Quaesitum,longo cerlamine, dulcis amice.
Maxima dôii.àtibi coeleslisgratia confert.
Haecmemor esto mei, sacris cum fonderas aris, "
Obsecro, mi frater, nunc felicissimusesto.
REVELATIONUM
anno Christi 853.
]
D pes Ecclesiarum. Qui mox adfuerunt, et adorave-
run.i. Cumque benedixisset eos, dixit : Cujus culpae
est, fralres amantissimi, quod sic alterilur et vexa-
tur hoereditasmea, quam redemit Pater sanguine
meo?Al quidam eorum dixerunt: Domine, culpa
- regum est. Dixit igilur Deus : Qui sunt lu reges ?
Non cognovi, non constilui. Responderunt, ci oixe-
 25 • LIBER REVELATIONUM. 26
runt ei -Ludovicus paler eorum. Dixitque Deus : A Martino principe, libères ab infidelibus, et tuo re-
Ubi est ille? Et adduxerunt eum, et dixerunt : Ecce gno ad honorem nominis mei secundum liberiatem
adest. Et dixit Dominus ad eum : Quare posuisti -fidelium meorum consocies. Nec gens Sçytharum, -
inler filiostuos tantam discordiam, ut ob hoc tam quae regnum. tuum immodice affligit, contra te
acriter fidèles mei vexentur? Respondit ille, et dixit : tuumque regnum praevaleat, et falsi fratres ac re-
Domine, ego nutans quod filius meus major Lolha- belliones tui regrii ante faciem tuam velut fumus
rius tibi vellet obedire, et secundum tuam volunta- ante faciem venti deficiant. Tibique tui filii et nepo-
tem Ecclesiam tuam regere, constitui illum loco tes, si hoc pactum servaverint, succedendo féliciter,
meo ad regendum populum tuum. Sed postea videns dpnee in eo coram me steterint, in regnum succé-
eum in superbia contra te erectum, et nolle acquie- dant. VerUmtamen quia Ecclesias de suo statu sub-
scere ut secundum te gubernaret plebem tuam, sub- moverenon timuisti, et propter te tantum malum
movi eum, et parvulum quem dedisli mihi nomine affligitEcclesiam meam, scias te.sequentî anno in
Carolum videns hiimilem et obedientem, intellexi hoc ipso mense qui nunc est, Britanniam venturum,
dona misericordiae tuae in eo esse, et ideo constitui ibique ila ab .inimicis tuis dehonestandum, ut (f.
eum loco majoris, ut humilis semper et obediens add. vix) vivus.évadas. Ibique morietur perfidus et
secundum tuam voluntatem serviret tibi in ministe- •Bnefandus Viyianus, qui non extimuit.conculcare 110-
rio gubernatioms populi tui. Respondit Dominus, et bilitalem Ecclesiarum "mearum, abbatem se glorians
astantibus sibi dixit : Certe verum dicit, majorem monasterii beali Martini'et caeterorum. Devorabunt
propter superbiam a regno removere voluit, mino- enim ideirco carnes ejus ferce silvarum. Similiter et
rem propter humililatem et obedientiam regnare çaeteri multi corruent, et tu, ut dixi, difficulter éva-
constituit.Ubi sunt? iuquit. Quiprotimis adductisunt des. Si quidem noli tune desperare de recuperanda
ante eum. Et ait Dominus : Lolharius quia dixit, salute, sed quascunque Ecclesias eo bello delibera-
Ego sum, dejiciatur. Carolus propter obedientiam vero, restitue in statum suum, et ego tibi omnesalias
et humilitatem stabiliatur. Quid, inquam, de tertio? quaesunt in regno tuo deordinàtae, cpnsequenter de-
Et dixerunt quidam de astantibus : Domine, arma liberabo. Vide tu omnimodis ut neque pro aliqua
movit in patrem. Cumque gravis sententia de illo ambitione, aut pristina temerilate, iterum a suo
jam immineret, aliî de astantibus dixerunt : Domine, ordine vel statu eas amplius removeas, si pactum
opus bonum in.ventum est in-eo. Nam licet multi meum quod hodierna die tecum pepigi vis inviolabile
ejus causa de luo sint absumpti servitio, tamen ille permanere. Quod si hoc tu non servaveris, nec
studet ut de alienigenis loco eorum tibi alios acqui- verba pacti mei libi se conservabunt. Et tu, Ludo-
rens subroget. Etait ad haec Dominus : Lolharius, C vice Germanorum rex, accipe sceplrum regni et co-
quia opus bonum inventum est in eo, slabiliatur et ronam liane in firmamento pacti hujus. Quod sieon-
ipse. servaveris, duce beato Paulo principe, erit in génies
CAPUT IX. quae sunt adhuc infidèles apud Germanias felicis-
Veniant igitur ante me, et inibo foedus cum eis, simâ dilatatio tua. Si autem tu hoc non conserva-
quod non liceat violari. Tune jussu Dei adductus est veris, nec pactum meum quod ego tecum pepigi
et Ludovicus Italorum rex, filius Lotharii, et statut! stabile manebit. Tu autem, Ludovice Italorum rex,
sunt hi très ante Deum. Et dixit Dominus Carolo : accipe sceptrum regni. et coronam banc in firma-
Tu puer meus, si humilis et obediens fueris, et per- mento pacti hujus. Quod si servaveris, duce .beato
manseris coram me, et Ecclesias meas reslitueris in Pelro principe, erit contra gentes quae opprimunt
statum suum quo ordinavi eas, et unicuique ordini regnum tuum, felicissima extensio tua. Sin autem,
et istud. Hi enim très principes, quos
congruum suae religionis reslitueris caput, et ordini mutabitur
unicuique propriam legem tenere feceris, et a ra- duces et adjutores cum exercitibus suae speietatis
pinis et deprsedalionibus et ecclesiarum violationi- vpbis dedi, ab imminent! damnatione mundum suis
bus omnem populum qui libi jcommittitur cessare, inaestimabilibus precibus mode eripuerunt. Sine
nulla ve-
feceris, et unicuique homini justiliam servaveris, et P quorum ut ordinavi ducatu et proteclione,
corde bono et optimo voluntatem meam semper se- slris congressibus cedet prosperitas. Servantibus
culus fueris, ecce do tibi sceplrum regni et coro- quoque vobis, ut dixi, pactum hoc, quod hodie so-
nam : et ut inler le et fratrem tuum Ludovicum lemniler vobiscum pepigi : tune hi duces et coram
Germanorum regem pax sit perpétua, et ipsa, qua me vestram vestrorumque regnorum causam semper
parlilum est reguum inler vos cum fugarem ante peragent, et quoeunque, sive ad bellum, sive ad pa-
faciem vestram Lotharium, erit divisio regnorum cem, processerilis, vestri vestrorumque duces opla-
vestrorum, nec tuus in partem Lotharii, nec ejus in tissimi et invicli prolectores erunl. Haec complens
parlem tuanrprocessus. Et tu, Ludovice, in sermo- Dominus ordinavitin omnibus Ecclesiis , principes
nibus islis eumdem babeas mecum pactum firmatum. sive pastores suaebonaevoluntatis, dans finem his
Simihter et tu, alter Ludovice, Italorum rex. Et in- qui falso vocabulp censentur pastores. Similiter ca-
ler vos très pax perpétua in his verbis et în hoc pita plebium universorum Christianorum. Et bene-
: homi
paclo maneat. Et ob hoc quod mihi in hune modum dixit mundum dicens Quia pro iniquilalibus démentis
servierilis, do libi, Carole, ut Hispanias, duce beato num modo quasi jam damnatus omnibus
87 AUDRADISENONENSISCHOREPISCOPILIBER REVELATIONUM. 2b
appares, nûoc accipe benedietionem meam et esto».A Nam ego, si esse posset, satis hoc-vellem.Est enim
fecùndissimus hoc anno seqùenti, ut nulli dubium mihi consaiiguineus. Ago ergo ut moneo, et si ali-
maneat quin ego,his tribus diebus, quibus solis et quid"indedignatus fuerit ostendère tibi Deus, non
lunaeradii se" absconderunt, ,visitaverim Ecclesiam abscondas a me illud, in fide Dei te obtestor. Cum-
mearo, «jusque causam disposuerim. Factumque que orarem. solito prb fratrum salute* etiam et. pro
est. Et haec percomplens Dominus, ascendil super supradictp negotio, ecce'Dominus dignatus est me
omnes -coelos"in dextera Patris. Venit quoque anni- audire,' et deseendens de.coelo lumine sUo circum-
yersarii dies, et sermo Domini completus.est in Ga- fulsit me in loco quo eram orans, et dixit : Male-
rolum et exercitum ejus. Namque Vivianum ab ho- dicta dies qua erit BurGhardus episcopus. Et haec
stibus interiectum devoraverunl ferae silvarum, et dicens, in coelumrediit. Unus autem ex angelis qui
multae Ecclesise ab oppressoribus suis, ut Dominus cum eo vénérant, ad dexteram mihi remansit, et
praedixerat, eo bello sunt deliberatae. Mandaverat ait : Nosti quid dixerit Dominus? Et aio : Domine,
hoc legatus Ecclesiarum Carclo régi per Rothber- apertius scire vellemi At ille dixit: Omnibus diebus,
nura quemdam cubicularium régis, et omnem tex- quibus fuerit Burchardus episcopus, stillabilira Dei
tum narrationis exposuerat : quod rex obedire ne- super omnes ecclesias usque ad ruinam illa'rum. Id-
glexit, sed inhoneslissime a Brilannia reversus, ùori g; circo excommunicando prohibet ordinaiorem ejus
restituil Ecclesias in ordine suo. Quàmobrem ad- Altissimus, ne imponat illi manus in benedictione
duxit Nortmannos in Gàlliàs Deus, qui eas terra episcPpali- Et haec dicens,' Dominum secutus est.
marique-vastarent, et immanitas omnium malignan- Ego autem adorans etgraiias agens, retuli universa.
tium velut ira Dei coepit umdique in partem horum archiepisçopo meo, qui mox scriplum misit oracii-
regum effervescere. Tune legatus Ecclesiarum tri- lum istud régi Carplo. Et ego conventui episcopo-
bus diebus et noclibus continuis, terlio sine cibo et. rum, qui pb hoc Sénonas convenerunt, monënte jam
potu, coram Deo permansit, ' brans ut misereretur dicto archiepisçopo,. retuli illud. Qui primo quidem
populo suo, et non subtraheret inducias datas. Qui noluerunt prdinare episcopum eumdem Burchar-
iterum flexus ad pietatem miserlus est, et uîcunque dum, tara evidens Dei oraculum pavescentes. Sed
ex parle mitigavit iram furoris sui, sustinens adhuc imperium régis postea, et mullorum episcoporum
lnduciarum spatium. ac principum regni consensus praevaluit, et mense,
' quarto anni lnduciarum noni, ordinatus est episco-
. CAPUT XV .
pus. Cujus ordinationem aperte ira Dei mox seciita
Et factura est anno 853, hoc est lnduciarum nono, est, et seqùenti mense per totum mundum vento
tertio mense, iterum evocavit me rex Carolus ad se. Q < urente percussae sunt vineae, tempeslates et tonitrua
Et cum principibus Ecclesiarum, testibus Waniloae, et pericula coelilus ultra quam dici possit emissa.
Hincmaro, Amalrico, Leopardulo, venerabilibùs ar- Eodemque anno Nortmanni per Ligeils alveUm
cbiepiscopis, praesentéGhrisliariissimàregina Erme*- ascendenles monasterium sancti Martini Turonense,
trudei coepit"percontari de his omnibus, vel si in et basilicam ejus loto orbe venerabilem, nullo ob-
aliquo potuissem deprèhendi mendacio sciscitari: stante, mense nono incendunt. Corpus autem beali
At ego in sermone Domini iterum illi ut supra scri- domni' Martini clerici ejus inde fugientes secum
pta sunt omnia enarravi. Qui coepit iterum atque portaverunt in monasterium raonachorum quod di-
iterum promittere quod infra duos nlensës sancti citur Cormaricus, eideiri sanclo subjectum. Tune
Martini ecclesiam, seu caeteras, quae videbanlur pactum quod pepigeral Christus cum regibus irri-
aperlae, in suo ordine restituisset : quod non adim- tum faclum est, quia non ad emendationem se ullo
plevit. Sed ad provocandaiii adhuc iram Omnipoten- modo, sed apertissime ad provocandam super se
tis, accersivit quemdam diaconum, nomme Bur- magis iram Dei bmnipolentis converterunt. ldcirco
chardum, qui eràt e partibus Lotharii régis, et com- et omnis pax rupla est, et omne malum ilerum ceu
meridavit illi Ecclesiam Carnutensium, ut esset in reviviscens super omnes ecclesias velut intolerabilis
ea pontifex ; ac si nullum in regno dignioris nominis D
1 maris procella, superinundavit; ut nulli dubium esse
clericum invenire potuisset. Et dixit Weniloni Se- posset fideli aut infideli ira Dei coelitus Ecclesias
nonum archiepisçopo, ut eum ordinaret episcopum. omnes, et totum mundum undique et ubique con-
Vocavit autem"me idem archiepiscopus ,. et dixit : quassari. Tune maxima pars legationis meae irrita
Scio ad iram Dei prpvocandam regem nostrum Ca- facta est, el omnis confusio et malediclio coepit su-
rolum egis^sè, ut Burchardum a partibus Lotharii perinundare.
evocaret, et pastorem Ecclesiae constïtuérei. Nam CAPUT XVIH.
de eo perunivérsas regni hujus ecclesias fama Apdi me, frater. Hic est fons, de quo îuulto la-
et dictu horribilis divulgata est. Sed si esse posset bpre e( studio edidisli venerabilem librum quem
ut Dëi jracundia non pïoyocaretur, quia apud sae- bene titulasti de Fonte vitae. Et dixit mihi doctor :
culi causaih strenuus esse dignoscitur, rogo te om- Reçpgnpscescyphum istum :. de eo quidem carinina
nimodis ut ores Deum, qualenus dignëtur tibi osten; clara in memoralo Libro vitaefontis composuisti.
dere, si esse possit ullo modo, Ut secundum ejus vo- CAPUT XXIV.
junlàtem idem Burchardus fièri merealur episcopus. Et lune coepit (Deus Pater scilicet) a priucipio
29 ALDR1CICENOMANENSISEPJSCOPI VITA. 50
universa dmendo repetere, dicens : In die, Fili, A ulla poenitenlia in eis perdurant Cumque in hoc
qua secundum tuam humanilatem resurrexisli a crebr'o ab illis dispectus aflicerer taedio, evaginavi
mortuis, postulasti a me omnipotente Pâtre tuo, om- gladium meum ut inleriicerem eps, et quantae infe-
nipotens Fili, mihi per omnia coaequalis,et con- licitalis essent, ac quantae apud me dejcctionis,
subslantialis , et dedi tibi gentes in haereditalem. Et- ostendens , diem sanclissimum et celeberrimum
nunc vides quomodo quos redemisli te deserunt, et Paschae ritu pagano in medio eorum apud urbem
contra le, qui te cognoverunt et adorare didicerunt, Parisiacam màculari permisi ; ut vel sic experiren-
arma tyrannicâ cum sacramento militari partis ad- lur morlem sibi instare vicinius, qui Pascha sa-
versae sumere non sunt veriti. Ego quidem, Fili, crum in celeberrimis suorum locorum basilicis di-
mullas inducias, te volente, ut ab bac nequilia poe- gni celebrare minime viderentur. Sed illi menle
nitendo resipiscerent, pro eis me aequeet te, acSpi- superba in suis.sceleribus obstinatissime obdurue-
ritum nostrum a te meque ajque procedenlem, no- runt, el ego exsurrexi in ira ut delerem eos om-
bisque per omnia coaequum et consubstantialem, nes. Sed lu conlinuisli me, et has decennes inducias
exoranlibus sanctis tuis illis concessi: quas neglexe- voluisti illis mecum inseparabilis voluntas ad poeni-
runl, et in superbia omnia haec pro nihilo duxerunt. tenliam adhuc dare, etc.
Auxeruntqùe potius sibi opéra neauitiae, et absque B

ANNODOMINIDCCCXTI.

ALDRICUS

CENOMANENSIS EPISCOPIIS,

GESTA ALDRICI
A D1SC1PULISEJUS SCRÎPTA.
(ApudBaloz.,Miscellâneahistorica,tom. I.)

I. C secrele.psalmos SUPSçantans, în,stinç.tvidiyinp.çprde

Domnus Aldriçus Cenomanicaeurbis episcopus, admpnitus est ut mililiam. saeçularem (Hmillere.tet
natione patvis ex parte Francus sive Saxo, matris Domino solumniodp famulari sluderet. ipse quoque
queque ex parle Alamannus atque Bajuvarius. Pater adhuc tenerae aetatis erat algue pube, tenus,. Tune
ejus nominabatur Sion, mater quoque ejus Gerildis. primo is.. se incipiebal, timens valde ne hoc illi
Proediclus ergp episcopus regia ex progenie orlus diabobea ex parle suggereretur, phnixe Deum der
atque aliis nobilissimis pareplibus est procrealus. preçatus est ut, interçessione beatas Mariae.,in enjus
• Ab infanlia autem cum episcopis enulrilus atque ab ecclesia prabat, si d.ivinitusjani dicta vplim(lfjsin ejus
eis nobiliter et sapienler est insiruclus; ecclesiasticis corde versaretur, manifestum ei pro sua, îpisericor-
quoque djsciplinis vplunlarie se submillens, ordina? dia faceret ; sin autem diabpliça immissip esset, simi-
biliter ppngruenlerque est inçpnnexus. Jam enim liler et hoc illi noium faceret, Tpiis itaque nisibus et
duodecim annps habens, a jam dicto pâtre suo ad fleçtendo genua, pectusque tundendp, ante proedictse
palafuini deductus est, et glpriosp Carblo Franco^ sanctae Mariaearam deprecatus est ut, Dominiex hoc
rum régi atque domno Ludpvico ejus filio honorifice meruisset facere, voluntatem, ut diabolus eum sedu-
commendatus, et ab eo est décerner susceptus. Ipse cendj nulluni locum haberet, Jpse eiiim fljyinitus in
viddicet omnibus bonis moribusque dulcibus qrna- D antedic|a pppa voluntate confprtatus et firniius subju^
tus, pmnia omnjbus façtus est., et tam régi quam gaïus est et plenius cprrobpratus, Ddnde coepit.tpto
omnibus ejus optimalibiis et regifamulaniibus, Do- corde rpgare Deumut si diaboli psset exhqrtatip, rece-
mino annuente, placere meruit. Per diem itaque deretabep, et si divina es,sefgratia, pleniter eam se-
régi et fidelibus suis aipabUiter niiliians, Domino çund.Hmpd voluntatepi adimpîere.niçruisset. In bac
autem nocte et secrète lotis nisibus et yigilns atque autein intentinne ferme dimidiuin ajinum. corde an-
orationibusserviens, graliam diyinam nierait asse- gens, angejica et divina cpnfortatjpne suffpltus,ad re^
qui, Sed sollicite evenerat u( quandpcunque lpcus ei gem deprecaturus accessil ut saecuiarem ini.litiamtl|-
eveniret, in ecclesia Sanctae Mariae quae est cpn- miltere ei. ljceret et mililiae spirituali se çpnjungere
slructa in Aquisgrani palatip secrele psalmps decan- atqueenni Dominofamulari permitlergt,. Nullp tai^en
laietet orationes faceret. Quadain autem die in prae- nisi tantummpdo uno Deum tinienli amico suo et
dicla ecclesia SanctaeMariaein sinistra parle altaris çharissimo famifiari hoc confessus est, timens quippe
 81 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 52
ne si hoc sui intelligerent parentes et amici, ei hoc: A dictis artibus doclissime erudivil. Videnles igitur
facere minime permitterent. Rex aulem, haecaudiens, eum antedictus pontifex domnus Drogo et cunclus
oppidotristalus est, promittensque.eidupdecimel am- derus sive populus in jam dictis ministeriis et do-
plius cpmitatus se daturum sihcc dimilleret et inisuai ctrinis magnum habere studium et multos doclores
militia perseveraret. Ipse vero a rege hoc audiens ait, et magistros nobiles fecisse, in majus eum minisle-
eiiamsi dimidium suum regnum ei'daret, ipsam vo- rium, quamvis coacte sublimaveruntet primicerium
luntatem propter hoc non dimitteret. Videns autemi secundum Romanum ordinem eum esse constilue-
rex se illum ,a sua intentione non posse avertere, runt, totumque clerum tam civitatis quam et mona-
concessit.ei licenliam et locum ubicunque eligeret steriorum, sive totiusillius civitatis parochiae,eisub-
in suo regno. Tune ergo ipse, inspirante divina ditum esse praeceperunt, et magistrum omnium eum
gratia, petivit locum sibi dari in quadam civitate cu- constituerunt. Ille enim in his studiosissime Do-
jus vocabulum est Mediomatricis, quae et alio no- mino serviens, omnibus bonis hominibus amabiliter
înine Metlis vocatur; sibjque cum duobus'clericis; famulari meruit; eumque cuncti boni ita amabant
lantummodo postulavit dari praebendam.Rex autem quasi semelipsos ; et quidquid eis imperabat, liuen-
et hoc concessit, et quantum volebat sibi dare spo- ter faciebant: Audiens autem Ludovicus imperator
ppndit. Tali enim cenditione licentia accepta, a rege B Francorum ejus opinionem, ad se eum vocavit, et in
osculalusest, et ad jam dictam urbem feslinando suo palatio, volenle vel nolente, eum seniorem sacer-
profectus est; ibique amabiliter et dévote ab omni- ddtem suumque confessorempraeesseconstituit. Qui
bus susceptus, el clericus ab episcopo ejusdem ci- et ibi omnibus palatinis bonis placens, ul solitus
vitatis etcuncto clero divinis benediclionibus decan- erat, omnibus omnia factus, ab omnibus honora-
tantibus et hymnis spiritualibus modulantibus con- : balur atque venerabatur. Ita quoque omnes eum di-
fortatus est, et vestimentis clericalibus indulus, et ligebant, si fieri potest, quasi"semetipsos, ejusque
manuumimpositionibus ab episcopo et acunctis sa- jussionibus in omnibus quasi senioris voluntarie
cerdotibus clericali benedictione cpnsecralus, iiiter • et bpnp animo pbleinperantes erant. Quatuor aulem
seniores fratres est collocatus. Deo igitur ibi tolis ni- - menses cum imperatore in suo palatio nobiliter de-
sibus die noctuque deserviens, faclum est ul multos gens , eique amabiliter serviens, nec ad unum diem
Domino lucrifaceret. Cantum quippe Romanum at- , licenliam exinde .evadendi et iii patriam pergendi
que Grammaticam sive divinaeScripturae seriem hu- ; impelrare valebat. Episcopatum ei quippe quoddam,
militer discere meruit, quibus et donanle omnium cujus vocabulum est Cenomanis, eligente eum ejus-
Dominopleniter atque doclissimeinstructus est. Post dem provinciae archiepisçopo Landramno atque
duos quoque clericatus sui annos ab episcopo ejus- G comité ejusdem parochiae Rorigone, sive omni-
dem civitatis nomine Gundulfo in ecclesia Sancti bus praefixaeparochiae nobilibus hominibus, atque
Slephani diaconusest ordinatus. In ipso igitur gradu cunçtis palatinis, et clero et populo, per baculum
très ferme annos militàns mirabiliter et docte quo- Landramni Turonicoecivitatis et praedictaiparochiae
tidie diaconalus sui adimplere certavit officium. metropolilani jam dictum episcopatum in sua prae-
Mbf.tubquoque jam diclo Gundulfopraîdicto ordina- senlia et eo insliganle a Ludovicogloriosissimo im-
tore suo, alius episcopus in eadem civitate nomine peratore, oranlibus cunclis, cura pastorali est com-
Drogo, filius Caroli piissimi imperatoris, subrogatus missum ; qui et hoc refugiens, et nolens praîdiclum
et ordinatus est : qui videns praedicliAldrici levilae episcopatum suscipere, omnibus tamen1, licet coa-
intentionem et studium bonum, quod lam in mini- ctus, hortanlibus, ipsum sacrum suscepit ministe-
slerio suo quam et ergà omnes habebat, coepit eum rium. Ordinatus quoque a suo praedicto metropoli-
exhortari ut sacerdos efliceretur. Noluit autem jam lano et caeterisnobilibus et sapieniibus episcopis in
diclus diaconus Aldricùs neque ausus est divinam idipsum convenientibus, eligente eum clero et po-
repellere benedictionem , ad quam saepissimevoca- pulo in praedicta civitate et in ipsa matre Ecclesia
batur a Drogone ejusdem civitatis episcopo et suc- die lï Cal. Januarii est, anno igitur incarnationis
cessore jani dicto ordinatori suo, dum nobilifer de- D Domini nostri Jesu Christi octingentesimo trigesimo
gebat in diaconalus officio, eligente eum clero et et secundo, episcopusest consecratus.»Tertio autem
populo presbyter est ordinatus. Ipse autem melius; die post ordinationem suam jam dictus domnus im-
ac melius virlutum pollens actibus, mullosque eru- perator in suam adveniens civilatem, gratias agens
diens suis praedicationibussive bonis exhorlalioni- Dominum laudavit quodjam ordinatus erat episco-
bus, multos et innumerabiles Deoet sanctae Eccle- pus. Praedictus ergo pontifex domnum Ludovicum
siae lucrari meruit. Demum quoque eligentibus fra- imperatorem cum psallentio et hymnis et "caniicis
Iribus, et suadente sive exhortante episcopo suo> sive crucibus el caeleris divinis oraculis bénigne et
Drogone, licet coacte, senior cantor ibi sublimatur. sapienler suscipiens, eumque ad ecclesiam manu
In sebolis vero in quibusjam magister erat consti- tenens et deducens per altaria orando, suis preci-
tutus sapienler multos et innumerabiles in supradi- bus, eum Dominocomraendavil. Suprascripto igitur
ctis artibus erudiens, magnum lucrum in sancla Deii imperatori omnibusque suis nobiliter et dulciter fa-
Ecclesia facere meruit, imo innumerabiles in jami mulari studuit, ibique domnus imperator Ludovicus
a Vide Annales Berlinianos, an. 832.
 55 '-.•'. VITA. 34
nativitatem Domini noslri Jesu Christi, praefaloAl- A clesiaetam infra suam parochiam quam et extra fa-
drico episcopoet suo clero sapientissime et honori- cere meruit, et muitos Dominolucrari meruit. Fecit
fice officium peragente, solemniter celebravit. Octo igiturpraedictus Aldricus pontifex in praescriptoclau-
quoque dies in.eadem civitate domnus imperalor re- stro recta nova et dupla, in quibus et diversas man-
sidens, villam quamdam quaeBrogilus et Novavilla siones ad opus fratrum et ad eorum,nécessitâtes pro-
nuncupalur cum omnibus ad se pertinentibus, quae curandas mirabiliter el nobiliter construxit. Insuper
dudum inde abstracta et in beneficium data fuerat, et in jam diclo clausiro fecit ecclesiam , in honore
per suum praeceptumei atque Ecdesioe suae sedis sancti Stephani a novo, quam et in honore praefixi
sive clericis et domini servis inibi Domino famulan- sancti Stephani et.omnium sanctorum quinta Iduum
tibus jure firmissimoperpetuis temporibus possiden- Novembris,solemniter.consecravit; in qua et in ipsa
dam reddidit. die consecrationis ejus signum apparuit mirabile.
II. Quidam enim sacerdos inibi suos Vfautos perdidit
Praedictusquoquepontifex, in primo pontificatus dum praedictumsacrarelur templum ; quos quidam
sui anno, aquam per aquaeductumin praedictamci- clericus inveniens, furlim de ipsa ecclesia nova ex -
vitatem Cenomanicam., quam nullus hominum ibi portare cupiens, de praedicta Sancti Stephani et om-
antea venire viderai, suo opère et bono ingenio ad- B nium sanctorum ecclesia exire non potuit, nec ipsos
ducere meruit, omnibusque qui antea valde aquain- wanlos secum déferre valuit, antequam eos in ipsa
digebant, nec eam nisi per magnum laborem eatenus ecclesia videntibus multis ejecit, et fuga lapsus eva-
habere poterant, suflicientem, auxiliante Domino, sit. Fecit namque in praedicta:ecclesia altaria sex ;
.habere fecit. Unum siquidem vel duo modia aquae quorum unum sursum posituriiin média absida col-'
infra civitatem antea emere nemo valebat nisi unum localum in honore sanclae Sophiaesacravit, et reli-
denarium afferentibus eam de Sartha vel de aliquo quias Domini nostri Jesu Christi, tam de spongia
fonte dedisset, quoniam nec puteum inibi aliquem quam et de sandaliis ejus propriis, in confessione in:
habebant. Ideo lam chara erat. In ipso quoque anno ec facta ccllpcavit. Fecit quoque atque sacravit jam
claustrum ubi sui canonici conversari regulariter el diclus pontifex in superiori et in dextera parle ipsius
canonicepossent oedificarecoepit,qui anteanunqiiam, ecclesiaealiud altare in honore sancti Stephani, et
ut fertur, claustrum habere meruerunt, sed per ci- sancii Vincentii, ac sancti Gervasii, sanctique Pri-
vitatem hue et illuc vagantes et dormientes et dis- vati, sive sancti Quirini, atque sancti Naboris, nec-
currentes, tam in nocte quam in die, per diversa non et sancti Nazarii martyrumGhristi, et in eode-
domicilia manere solebant, et propter hoc impedi- center eprum rdiquias colleçavit. Fecit namque
mentum ad officiumdivinum occurrere, ut decebat, C jn supericri et in .sinistra parte ipsius-ecclesiaeter-
minime valebant ; eisque suam domum, in qua ma- tium altare, atque sacravit in henore sanctaeDei ge-
nerent, et solarios sive cellaria et alia aedificia,quae nitricis Marias,sive sancti Clemenlis RomanaeEccle-
ad suum opus habebat, tradidit. Et non in hoc suf- siae episcopi et martyris, et sancti Albini, sancii
ficiens erat, sed etiam alias domos per circuitum Amantii ac sancii Arnulphi, seu sancti Martini, at-
nobiliter, sicut ad hoc opus decebat construere cer- que sancti démentis primi Metensisurbis episcopi,^
tavit. Praefalus ergo pontifex fuit vir milissimus et atque sancti Audoeni, neenon et sancti Martialis, ac.
sapiens valde, lingua erudilus, psalmos omnes per• sancti Benedicti, et sancti Paterni, et sancii Silve-
ordinem memoriter relinens, et in eorum sensibus; stri, confessorum Domini, et in eo propriis manibus
subtilissïma exercitatione limatus, lingua quoque ini decenter praediclorumsanctorum rdiquias in confes-
lectione posita, et exhortator omnium bonorum ope-• sione ipsiusallaris collocavit.In subteriori ergo parte
rum, plebique florentissimaesalularia praedicansfidei[ et in absida ipsius ecclesiae,fecit et consecravit quar-
caiholicaeel apostolicae,immaculateconservare peren-• tum altare in honoresancti Stephani et omnium san-
nilersuamonita salularia praedicans, corda fideliumi ctorum, et in eo sancti Stephani atque aliorum mul-
corroborans, orthodoxaefidei semulator ac defensor• _ torum sanctorum rdiquias propriis manibus decen
fcrlissimus, paupertalis amator, ergà inopesnonsolumr ter collocavit atque conclusit. In dextera igitur et
milis, sed etiam sollicitus, captivorum etiam redem- subteriori parte ipsius ecclesiaequintum fecit altare,.
plor, orphanorum quoque et viduarum largitor, ne- quod et consecravit in honore sancti Pauli et sancti
cessaria tribuens, amator religiositalis Christianae Jacobi apostoli et sancti Mafthaeiapostoli et evange-.
normae, et religiosevoïentibusvivere et Dei timoremi listae, et in confessione ipsius altaris praediclorum
habere in suis praecordiisdileclio residens ; vir veroi sanctorum apostolorum rdiquias propriis manibus
erat mitissimus atque suavis omnique bouitate or-. decenter composuit atqueconclusit. In sinistra et
natus, amator cleri omnisque populi Chrisliani, tar- in subteriori parte ipsius ecclesiae sextum fecit al-
dus ad irascendum, etvelox ad miserandum, nullii lare, quod et consecravit in honore sancti Theodori
pro malo malum reddens, neque vindictams secun- et sancii Juliani atque sancii Lamberti, martyrum
dum meritum tribuens ; sed pius et misericors erat; Christi, et in confessione ipsius altaris eorum pi-
omnibus, cunctos altrahens, neminemque dissipans. gnora propriis collocavit manibus.
Magnum gregem adunare in unum et ingens lucrum, 111.
adininiculanle Domino infra sinum sanctae Dei Ec Anno siquidem incarnalionis Domini noslri Jesu
 :SS ALDR1CICENOMANENSISEPISCOPI 56
Christi octingentesimo trigesimo et quarto, indi- A tali quippeparle ipsius ecclesiae, in ipso solârio fecit
fc'tiohëtfero trédecima; et ari'noimperii domni Lu'do- atque sacravit altare in honore omnium sahclorum;
vici piissimi imperatoris vigesimo êtsëcuhdp; ânrib in qùo et niullorum sanctorum pignorâ propriis col-
vero ordinationis praescripti Aldrici episcopi tertio, locavit manibus. In siriistra àutera parie ipsius ec-
praedictathecclesiam jam dictus pPntifex solemniter clesiaeet in sinistre deambulâtoriô in orieritaliparié
et decenter dedicavit. Iki praescriptonamqu'e Gâlén1 fecit et consecravit altare in honoré sancti Dîdriysii
darunvdié, Turohis-imètropoliscivitate per 'coriseri- et Sancii Laurentii, -ac sancti Bëmigii sàrictiqùe
sum et electionein Landramni praedictae Turbnieaê Medardi, seu sancti Bôhifâcii et sancti Rustici; nee-
urbis archiepisçopo sive aliorum episbôpôrunl âtqué non et sancti Eleuihérii mârtyrum et confessbrum
muhorum abbaium atque comitùm necnôh et alio- Christi, et ePrùiri rdiquias in ipso propriis manibus
rum innunïerabilium prudenliùm virbrum a Ludb- collocavitaltari. In praedicto videlicetsinistré solari
vico praescripto imperatore, cura Genomariicaeùrbis et deambulatorio in medio aliud fecit et sacravit
et sollicitudo lolius populi ipsius urbis parochiae Al- altare ih honoré sàriciaeDéi genitricls Màriaèà'c san-
drico praefatoepiscopo Commissaest; cui omnipo- ctae Anastasiàe sahct-àequëCàeciliae,toëcnortet bm-
tens Deus; supplidter bramus, Una nobiseiim tribûât • nium sari'clarûm virginum, et pignorâ sanctârum
requiem senipiternam et vitam aetërnam. Praescripto B virgihunï ih ëo mùlta propriis collocavit manibus.
videlicet anno incarnationis Domininostri Jesu Chri- Deorsum quoque et in dextera; sive orientàli parte
sti -, undecîmo quoque Galéhdarum Dêéëmbrîs die praefataè ecclesiaefecit ël consecravit altare in ho-
solemniter consecravit jam dictus Aldricùs poniiféx nore sancti Ambrosii et sancti Benedicti, sanctique
absidam marris et sënioris civitatis ecclesiae, quà'wi Gregorii, ac sancii Augustin! sive sancti Juliahi at-
a novo fuhdavit et miràluililër ornavit atque fabri- que sancti Hieronyriii; neenon et sancti Vigoris
cavit, in qua et altare mirabiliter fab'ricatumet com- Christi confessoruni, et eorum in ëo decenter et
positum construxit. Jam dietam quippe absidam usa ecclesiastico more collocavit rdiquias. Extra cho-
cum praefaloaltari consecravit In honore sancti Sal- rum scilicet el in dextera parle ipsius ecclesiaefecit
va loris et sanctae Dei genilricis Mariaeet sanctorum et consecravit altârë in honore sancti Gëbrgii et san-
marlyrum Gërvasii et Protasii; sed et sancii Sté- cti Fèlicis, ac sancti Sympboriaiïi sive Sàn'cïiSixti
phanie in que et rdiquias sancti Salvatpris et sanctae atque sancti Tiburtii, sanctorum quippe Mârcellini
ejusdem Dei gehitricis Maria?-,àtquè de propriô cor- et Pétri, et ëbrurii in eo decenter 'collocavitreliquias.
pore sanctorum iriâVlyrumGervàsii et Protasii, sive In siiiîslra namque el iii Priéntàli parte ipsius eccle-
sancii Stephani in soepedicloaltari, propriis manibus siaefè'Citet sacravit altare in honore sàrictàëiScnolà-
decenter collocavit et mirabiliter coniposult. Aliam " sticàe'ét sanctae A'giièlisà'csàricfaeLùciàè, âtqWésan-
quoque partem praescriptaematris et civitatis eccle- ctae L'c'desihdâv,sivé sanctae Afrae, sànclaÇqùeGere-
siae, Cujus consecralionîs dies peïiilus ab omnibus t'rudîs 'et sanctae Aldeguhdis,virgîriùmGhi'isti', 'et iii
ignorabalur, inpraedicto Domini Salvatoris noslri eb earûiii reliquias propriis decéïiier cbllôcavît ma-
Jesu Christi nomine et sancloeDèi genilricis Mariae; nibiis; Exlrâ'chorum autehi in sinistfa parte ipsius
sanclorunique marlyrum Gervàsii et Protasii, atque ecclesiaefecit et consecravit altare in honore sàn'cue
sancii Siephàrii; recpnciliâvit atque solemniter dedi- Agathaeet sanctaeFelicilatis ac sarictaeSabinaë sàn-
cavit. In praefata namque ecclesia senior! aliària ctàequeEûphëmiaesive"sanctaePerpétuéeàtquè sanclae
construxit et a novo fundavit, atque in sùpradicta dië Brigidaë,neenon ét^ànctae Gëhoveïae,virgiiium Chri-
sacravit numéro ïfecem : et nomina super ea 'eô'rum sti, èt'éa'rum ih ëo decenter propriis manibus collo-
sanctorum, ïn quorum memoriis ea Consecravit, de- cavit reliquiàis. Ih média quoque Ecclesia fecit al-
super ascribere jdssit- qùaeet à'dhue pèr singula al- tare in quo et cruciïixum Domininôslri-Jesu Chri-
taria inserta singillatim et distincte ac diligentér ih- sti 'àùréëi àrgèntp mirabiliter fàb'ricalum eréxil, et
vcsligantibu'sreperïri hodierna dië queunt. Deambù- ipsuiïi altare in média ecclesia posiluiïi in honoré
laloria siquidem sursum per tolum ih cîrcùitu h sanclissimaeTrinitàtis ih eo decenter propriis 'côl-
ipsius ecclesiaefecit, in quibus et àHarià quînque locaVit manibus. Antedictus igitur Aldricûs Ceno-
nobiliter construxit atque sacravit. Primum ériimift manicae praefataèurbis episcopus anno incarnationis
dextera etiri orîeùlali parte altare in praedictisdeam- Domini nostri Jesu •Christi octingentesimotrigesimo
bulaloriis positum sacravit in honore sancti Martini etquinto, et aiino imperii piissimi Ludovici impera-
et sancti Hilarii, ac sancti Germani sàncliquè Vè'da- toris vîgèsimo et lerlio, anno siquidem ordinationis
sli, sive sancii Domnoli atque sancii Càrilefiet san- sùaètertio, indictione qùatuordecima; undecimovero
cti Rigomeri confess'orumChristi, et pignorâ praedi- Câleiïdar'umJuliârum 'dië sôlèmh'ilëï coiïsëcravitoc-
clorum sanctorum in êopropriis manibus 'decenter cidèhlàlëm'partem saepëdictâemalVis'è'tCenomanicae
et ecclesiastico more collocavit. Aliud vero altare civitatis sënioris ëcclësièe, quam et a novo fundavit
in sùpradicta dextera parte et in eoderrideambula- et mirabiliter ornavit, ad ëflèctiim quoque usque
torio in medio positum sacratum in honore'sancti përduxît':'în qua et altare fecit in honore sancti Joan-
Pétri el sancti Joannis apostoli et ëvangëlistéeatque nis Bâ'pfistae,quod et insuper dicto Càlëndarum die
sancii Andreae, neenon et omnium apostolorum, et in honore sancti Joannis Baptistaesolemniter conse-
rdiquias eoru'inin ipso collocavit altari. In occiden- cravit, et prsedicli sà'iicliJoannis Baptistaesive alio-
 51 Vit A. 58
rum multorum sanctorum reliquias propriis manibus A sacrata fuit, cujus consecralionis dies ab omnibus
in eo decenter collocavit'.Aliud ergo,in dextera parte penitus ignprabatur, sed modo renovata et reeonci-
ipsius Occidénlalispartis ecclesiae fecit altare el in liata sive consecrata est in honore praadictaesanctae
praescripto die consecravit in honore sancti Chrislo- Dei genilricis Mariasseu sanctorum Gervàsii et Prô-
phori et sancti Hippolyliatque sancti Salurnini, mar- tasii sive sancti Stephani solemniter el canonice in
lyrum Christi, el eorum reliquias in confessione praescripto Calendarum die a praefixpAldrico epi-
ipsius altari propriis decenter collocavit manibus. scopo, consiitui't fieri et plenam refeciion'em jam
Ih sinistra nâinque parle ipsius occidentâlis'partis dictis Dei servis ministrari. In his quoque praedictis
sënioris ecclesiae in suprascripiô CâlêndârUm die quinque festiyitatibus censùit ul praedicti canonici
tertium consecravit altare in honoré sancti Victurii et Dei servi acçi'pereh't dé p'rëfala villa 3ë pàh'ê op-
et sancii Viçluri, ac sancti Brixii, sanclique Arvei, timo per singulbs prëdictârùni fèstivilalum'diës mb-
alque sancti Baumadi, seu sancii Aimai, seu sancti dîps quatuor, àriëlës optimôs ses1,"et de vihb op-
Ulfacii et sancti Juliani primi ipsius urbis episcopi, timo modibs duos, el àe pôtibhé oplimà mbilium
alque sancti Turibii et sancii Pavacii, neenon et unum, et caetera, sicut in ejus testamentsqu'bd "dé
sancti Liborii, confessorum Christi, et eorum reli- eadem re fécit, cbhtïnëntur ihsèrïà.
quias propriis manibus decenter iii supradiclo col- B ;,' y-.
locavit altari. Praescripto namque undecimo Calen- In ipso ergo ordinationis àtquè, côiisècrâlîohis
darum Juliarum die, antedictus Aldricùs ponlifex est praescriptaematris et CenomanicaeCivitatis ecclesiae
de utero matris suaenatus, cui omnipolens Deus as- anno priinb vir tûtes in supradieiâ ecclesia appa-
sidea intercessione praediclorum sive. omnium.san- ruerunt multae, vïdëntibus Domino ihsïgnjtër trï-
ctorum tribuat vila aeternaliler una. cum eis fruî buenle multis. Quidam enim claùdùs et iitrisque
sempiterna. Amen. pedibus debilis in praefala eccièsiâ àd vès'përiihâlëm
IV.. synaxin adveniens, dum îràlres Dominé vota per-
Dedil quippe praefatus Aldricùs pontifex viliam solverent et officia yéspertina perâgerènt, uirisquè
quamdam canonicis suis, cujus vocabulum estBuxa- pedibus restaiiratus ac sanatus mùîtis videntibus
rias, cum omnibus ad se perlinenlibus, una cum fuit, ita vero •prislinum reciperé meruit grèssum
silva cujus vocabulum est, Felicionis, de qua et ple- quasi nunquam clàudus ac debilis fuissél. Aliiis si-
nius, praedicti canonici eorum mererenlur habere quidem ad màlutinalem synaxin veniehs, qûimulus
stipendia, et delectabilius Domino famulari, sive pro ab orlu nalivitaiis suae et surduserat, dumcàhbnici
imperatore antedicto Ludovico et conjuge sua Ju- acDei servi in jam dicta sancti Salvatoris etsamclae
dith, sed et pro liberis regalibus, sive pro universo Dei genitricis Mariae, et sanctorum marlyrum fier-
exercitu eorum, alque pro saepediclo Aldrico ipsius vasii et Protasii, alque sancii Stephani ecclesia de-
urbis episcopo orare cerlatim studerent, et delecta- votissime matutinalem peragerent syiiaxin, tam a.u-
bilius sive studiosius eis Domino militare delectaret. ditum quam et loçutionem inibi pleniter recepit, et
De praefixavidelicet villa censuil, alque suis succes- ita loqui ac audire meruit ceu nunquam surdus ap
soribus cpnteslando in suo privilegio qubd.de eadem mulus fuisset. Seqùenti namque lemppre quidam
villa praedictiscanonicis suis fecit adjuravit ut fra- caecus yeuiens in jam dic.tam ecclesiam, dum missa
tres et canonici Cenpmaniea in urbe degentes habe- a saepedicloAldrico episcopo et a suis consacerdoli-
rent plenam refectionem in Undecimo Calendarum bus sive reliquis minislris de.votissinie'peragebatur,
Januàriarum die, quândp mater et dvkâtis ecclesia visum Domino largienle reciperé in sùpradicta, ec-
senior Cenoinanica in honore, sancti Salvatoris et clesia meruit plénum et ita videre veluli nunquarà
sanctae ejusdem Dei genilricis Marias et sancii Ger- caecusfuissel. Alius ergo plenus daempnio, qui gra-
vàsii et Protasîi sive sancii Stephani est a jam dicto viter a diabolo yexabalur, et saepe tam in jgnem
Aldrico episcopo solemniter dedicata. Similiter een- quam et in aquam sive in rdiqua pericula se demer-
suit 'ut de praefala villa plena praedictis fratribus et n gère volebat, qui et multis funibus constriçtus alque
canonicis undecimo Calendarum Januàriarum die fie-, colligalus erat ne aliquem laedere posset, in supra-
ret plena refèclio ; in quo die et saepedictusAldricùs dictam eqplesiam ad matutinalem synaxin, adve-
ih praescripta civitate et in praefala ecclesia est cano- niens, dum ibi à"Dei servis ibidem ccnsiitutis el a
nicè et solemniter a ïiobilissimis et doctissimis atque jam dicte episcopo divina peragebantur intensissime
sanctissimis episcopis pontifex ordinatus. Similiter officia, a daemonio curatus el pleniter sanatus est
cehsuit Utin UndecimoCalendarum Juliarum ante- ceu nunquam a daemoniovexatus esset. Alla ^quoque
dictis eânbnieis et Dei servis de praefala villa fierét innumerabilia signa in suprascripta ecclesia et in
plena et opïimà refectio, ta quo die et proefixusAl- antedicto primo ordinationis, consecralipnis,. sive
dricùs episcopus est de utero matris suaeïiatus» at- reconcîliationis Suaeanno, neenon el in subsequen-
que oecideiHâlispars praescriptaematris et. civitatis tibûs annis» innumerabilia. multis apparuerunt. yi-
ecclesiaeà'bëodem pohlifice est solemniter dedicata. dentibussigna; quàe propter prolixitatem.sive pro-
Similiter ih à'ssùmptibhe sanctaeDei genilricis Mâ- pter taedîum lectoris atque auditpris hic non inse-
riâVquée est decimo dctàvo^alendar. Seplémb; die, ruimus^ quae tamen tanta sunt in;ejiciendis daemp-
hi cujus honore pr*fata ecclesia a sàhcto Juliano hiis, in rëcipieridisigressibus, in reddendis audilibus»
 59 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 40
et reparândis visibus, sive in reliquis Dei beneficiis A
À et ad opus fratrum ibi degentiuin cum consensu suo-
quanta, ut reor, duo vel très quaterniones minime rum banonicorum atque aliorum tam episcopo-
capere valerent. Alii autem infirmi tam de febribus rum quam et aliorum nobilium virorum fecit lue in-
quam de aliis infirmitâtibus in suprascripla ecclesia ; serere placuit.
innuraerabiliter multi, Domino largiente, sunt sa- vn.
nati, àtqûe pristinam saiiitatem reciperé et plenam Exemplarprivilegii et traditionis quam domnusDom-
merueruht adipisci salutem. mdus de villa Tricione et de Fraxinido, sivevillula
nomineDebuc, atque de aliis villulis sive rébus ac
VI. territoriis sua: sedis ecclesioein die dedicationis
Antedictus enim domnus Aldricùs, praefataèurbis soepedictoe Sattcti Vincentiiecclesioead ipsam eccle-
episcopus,quandoin praedictoquinto Iduum Nov. die siam fecit.
a largitalione.domni Ludovici piissimi imperatoris, Domino venerabili Ecclesiae Cenomanicae clero
per consensum et electionem multorum hobilium Domnôlusepiscopus.
virorum, sicut supra dictum est, accepit jam dictun? Congrùumnobis fuit ut votumdesiderabilein cha-
episcopatum, quidam aemulisanctae Dei Ecclesiaeet ritalis vestraenotitiam poneremus; quia si consen-
sui intiraaverunt atque firmiter protèstati sunt prae- ', sus vester desiderium cordis nostri décréta adver-
lixo domno Ludovico imperatori quod abbatia San- B-ierit, crèdimus nullius nullo unquam tempore con-
cti Vincentii non esset de jure anledicli episcopi, trarietale a nobis pariter firmala posse convelli,
sed fiscus saepedicti domni Ludovici imperatoris - cum pro salute popilli, velut custodiam civitatis, re-
esse debebat. Domnus igiter Ludovicus imperator ad liquias domni ac venerabilis sancti Vincentii marly-
hoc inquirendum atque veraciler ihvesligandum ris ihtéreedente praesumplione ausi fuerimus dé-
suos strenuos et fidèles misit misses, qui hoc inqui- ferre, cum Dei adjulorio et veslro, eidem loco
rerent si fiscus esse debebat, an de jure el domina- dignilatis ereximus in culmine, ita petimus ut no-
tione anledicti episcopi esse deberet. Aldricùs vero stro pariler diletur et munere; et si sensus vester
in hoc valde angebatur, tristabaturque, quodtalioc- in nos'contulerit claritatem, hanc paginolam dona-
casione a jure et dominatione saepedicti episcopii tionis-veslro quaesumus ut firnietur robore. Dono
jam dicta abbatia sancti Vincentii perdila et injuste ergo in ipsius domni Vincentii honore donatumque
ablata fieret. Non enim habebat ibi côgnitos homi- essè volumus villa cognominahle Tricione, quam
nes, nec ipsam rem cognoscebat; sed Dominum ob- Abundanlius visus est quondam tenuisse, per loca
mxe deprecabâtur ut sua nègligentia ipsa abbatia designata ad Confluentes ûsque Bucias defîuit in
Sancti Vincentii de jure praedictaeEcclesiae perdita . Indua lisque lermino Proliacense, subjungente ad se
nec alienata fieret. Quem nempe Dominus in hoc " adjacentia Saturniacinse, inde pervia Saturniacinse
exaudivit, et oppido illum consblalusest ; el ipsas pervenit ad vuacta usque campo Daulfo, deinde a
res adminiculante Domino evindicare meruit-, et ad broialo Censurïo usque ad domum Meroe, inde ad-
'
jus suae sedis ecclesiaejure firmissimoletinere, licet' campura Locogiacinsé pervenit ab ipso Tricione,
in ipso die inlroitus sui, quando primo in feslivilale cum id quidquid Mailaricus Diaconus noster tempore
sancti Marlini in ipsam civitatem Cenomanicamest vitaesuoeusufrucluario possidere videtur, cum agris,
ingressus, ipsa inqtiisitio facta fuisset, ubi et testes; pralis, pascuis, silvis, aqnis a»p.iarumTe uVcursitus,
habuit qui ad jus sui proefixiepiscopatus ipsam abba- cum niàncipiis his nominibus, Leudomado cum
tiam testificaverunt atque confirmantes dixerunt uxore Leudomalla et infantulum Litomeri, Leudolfo,
quod sub dominatione et jure praefati episcopatus item Leudolfo,Chariobandi, Vinollede, et Mogiane,
esse deberet. Privilegium ergo quod domnus Dom-' gregi equino quem Allomeris intra terminum ipsiim
nolus de praefata abbatia ' fecit quando praefalum commanens custodire viderclur. •Jdemque et villa
monasteriolum et • jam dictam Ecclesiam de rébus Fraxeneto, quam bonaememoriae Ap. Presbyter te-
suaesedis Ecclesiae'ditavit, ipso tempore minime in- nuit, cum broialis Marcelliacensis, cum vineis, sil-
venire quivit, quod ëi tune absconditum fuit. Sed _, vis, pralis, pascuis, aquis aquarumque decursibus,
posteaquam illud jam evindicatum et per praece- cum accolis decem commanenlibus in rem Ecclesiae.
ptum cpnfirmatum munasteriolum habuit', ipsum Quicunqueopportuni -ad domum ipsam fuerint, quos
priyilegium Domino adminiculante invenire et adi- per ad signalionem Leudorico defensore perceperit
pisci meruit. Idcirco in hoc opusculo praedictumpri- possidendos, cum mancipiis his nominibus Lanvo-
vilegium nobis inserere placuil; uf si, quod absit, neto, Fredulo cum uxore Taligia, Sesulfo, Castino
futuris temporibus de saepejam dicta abbatia aliqua cum uxore Leudomalla et filio Leudoghisilo, cum
quaestioorta fuerit, et praefalum privilegium aliqua filia Childegunde, Puppa cum filio suo Populonib,
machinations aut malo ingenio aliquis occultare cum Leudomundoet Leudomanda cum libertis om-
vellet, in hoc opusculo exemplarejus inveniretur, nibus praedictipresbyleri.. Pari modo et locello ad
cum quo et solalium fidèles ejusdem sanctae Dei Buccis, quem de Eutdio presbylero accepimus,
ecclesiae habërcnt, q'ualiteripsa abbatia nunquam a cum mancipia qui ibidem excolere videntur, pratum
jure et dominatione praefataèecclesiaeperdila fieret. intra vinarium supra ripa Sarthaesecum quem Abun-
Similiter et privilegium quod jam dictus domnus danlius vel adores Ecclesioe visi sunt tenuisse,
Domnôlusde colonica ad eedesiam Sancti Vincentii Chyldigisilopuero, cum armenlo pecorum quem ipse
11 VITA. h}
custodire videtur, et campo adjacente ad memorato A qui praesens fuerit ordinatus de loco praefatp com-
prato quem ndstro opère fecimus, Sescismundocum memorationem meam annis singulis adimplere pro-
uxore sua Wiliare. Haec omnia quidem per liane curet. Ideo tibi, Niviarde diacone,- ac defensor no-
paginant donationis, quam Aunulfo diacono prae- strae ecclesiae, indico atque jubeo ut hoc tua tradi-
rato unanimiler rogavimus conscribendam, constat tione, sicuii nunc a dicta ecclesia possidetur, cum
delegasse, nuncupata basilica habeat, teneat, possi- omni solidilate vel adjacentia Suolevo abbali facias
deat, quicunque loci ipsius dignitatem perceperit, consignari. Hoc vero inserendum rogavi, ut-qui vo-
jure haeredilario perpelualiter sibimet vendicet pos- luntali meae obvius esse voluerit, malediclionem
sidendum. Si ullo unquam tempore aut pontifex ci- illam incurrat quem Propheta in psalmo CIX decan >
vitatis aut quaelibetpersona a nobis donala vel tra- tavit, et praesens pagina maneat inconvulsa, quam
dita de dominatione basilicae ipsius abstrahere vo- pro rei veritale manu propria subscripsi et domnis
luerit, induat malediclionem pro benedictione, et et fralribus meis muniendam rogavi Domnôlus pec-
Domini noslri Jesu Christi vel omnium sanctorum cator subscripsi. Audoveus peccator subscripsi ro-
marlyrum incurrat offensam, et voluntas nostra per- ganle domno Domnoloepiscopo. Theodulfus pecca-
petim, auxilianteDomino, capiat firmitatem,Ans Ju- tor subscripsi. Aimulfuspresbyter subscripsi. Leu-
liani legis indetamenlionem. Iî doricus presbyler subscripsi.
À'clum Cenomaniscivitate, anno xi régnante do- IX.
mini noslri Chilperici régis pridie Nonas Marlias. Placuit etiam in hoc opuscolo exemplar praecepti
j- Domnôlus peccator subscripsit. Germanus pecca- quod jam dictus Aldricùs a domno Ludovico piis-
tor, roganle clero Cenomanis, subscripsit. Dinamus simo imperatore, quando r'es de saepe dicta sancti
peccator consensil el subscripsit. Drauscio presbyter Vincentii abbatia et ipsam abbatiam adjudicarc et
subscripsit. Injuriosus peccator subscripsit. Meterius adipisci meruit.
presbyter consensum nostrum subscripsi. Populo- Hoc proeceptum(VidePatrologioetomoCIV,cot. 1217,
nius presbyter consensi et subscripsi. Alloveuspres- inler LudoviciPU Diplomata).
byter consensum nostrum subscripsi. Setrius pec- X.
cator consensi et subscripsi. Leudoveus presbyter Similiter in hac scedula vel in hoc libello inse-
subscripsi. Daunaredus presbyter consensum no- rere placuit exemplar praecepti quod supradiclus
strum subscripsi. Frigimodus presbyter, Ursicinus domnus Aldricùs de villa quae Brogilus vel Nova-
diaconusconsensum nostrum subscripsimus. Census villa nominatur cum omnibus ad se pertinentibus
diaconus consensum nostrum subscripsi. Romolus r. tam villulis
diaconus consensi et subscripsi. Daddus diaconus ' quam manicipiis, sive reiculis atque fo-
neenon et omnibus ad eas juste pertinen-
consensum nostrum subscripsi. Noxus diaconus restibus,
tibus accipere meruit ; ut, si necesse fuerit, hoc ex-
subscripsi. Seuvovechus diaconus consensi et sub-
emplar futuris appareat fidelibus praescriptae Ec-
scripsi. omnibus notum sit sùpradicta cau-
VIII. clesiae,qualiter
satio.
Item exemplar quod dominus Domnôlusde villaCa-
non per consensum canonicorumsuorum ad eccle- (Vide ubi supra, col. 1218.)
siam Sancti Vincentiifecit. XI.
Anno xx regni Domini nostri Chilperici glorio- Insuper in hoc opusculo inscribere libuit exem-
sissimi régis, pridie Nonas Septembris, ego Domnô- plar praeceptiquod saepedictusAldricùs de nonis et
lus in Christi nomine episcopus cum evocassem decimis vel restaurationibus ecclesiarum sive Aa
domno et fratri meo Audoveo episcopo Andegavae censibus tam monasteriorum quam cellularum et
civitatis visilare sanctis liminibus palroni peculiaris villarum quae largitione regia vassalli domimei adi-
mei Victorii episcopi imo et solemniter ipsius cele- pisci, licet injuste et contra canonicam auctorita- ,
meruerunt. Nam oblatio fidelium ab episcopis
brassem, cum consensu omnium fratrum meorum ',D tem, et ministris eorum secundum canonicam institutio-
presbyterbrum, quia ante tempustestamentum meum nem
condidi et in ipsam voluntatem meam adhuc non dispensandâ et gubernanda est, non a laicis et
saecularibushominibus ; quoniam qui hoc facere ex
complevi, quod meum conscriplum videtur volo in
omnibus conservetur, el haec paginola plénum ca- saecularibusvel laicis hominibuspraesumpserint, sub
anathematis nomine a sanctis Patribus districte
piat opto'robur. Dono basilicaesanctorum Vincentii feriuntur. Illis quoque hoc valde cavendum est, ne
et Laurenlii, quam meo opère construxi et aedificavi
salvatione civitatis ei collocavi coloni- pro temporalibus hujus saeculi a deliciis coelestis
pro populi
cam cognominalam Cannono, cum agris, pralis, pa- regni perpetuo alienati,quod absit, fiant.
scuis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, et man- (Proeceptumde quo agilur videubisupra, col. 1219.)
cipiola duo Waldardo cum uxore sua vel infanlibus , XII.
eorum qui ibidem nunc commanere videntur, ab Placuit etiam in hoc scripto inserere exemplaria
hodierno die praedictus Abbas anledicti loci ad sti- praeceptorumquaepraefalus domnus Aldricùs, saepe- .
pendia fratrum nuncupalaebasilicae faciat revocare, dictaeurbis episcopus, de monasterioloSanctaeMarias
et tamen post obilum meum, quando Deus jusserit, quod est situm intra murum civitatis et fluvium
PATROL. GAV. 5!
45 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 44
Sarthae accepit, quod etiam domnus Ludovicus  bere queant. Nonnulla etenini alia pràeceplâpraëfa-
urbis episcopus acci-
piïssimus imperator propter amorein Dei et reve- tus domnus Aldricùs jam di.ctae
renliam sanctorum sive propter dilectiouem et amo- père pro firmitalis causa studuit, quae in his sclie-
rem praedicti Aldrici suprascriptae urbis episcopi ad dulis propter prolixitatem vel fastidium audientium
inatrem et civitatis seniorem ecclesiam poleslative vel legentium, sive toedium scribëniium, inserere a
el legaliler tradidit. Quam antedictus domnus Aldri- minime libuit.
cùs in honore Domini nostri Salvatoris Jesu Christi XV.
el ejusdem genilricis Marioe sive sanctorum mar- Praedictus quoque Aldricùs, soepedictaeurbis epi-
tyi'um Gervàsii et Protasii àlque sancii Stephani scopus,collegitquoedamcapitula canonum V3ldeulilia
renovavit, solemnilerque consecravit alque recoh- et necessaria, quoea suis consacerdotibus soepissime
ciliavit, congregalis scilicet episcopis atque sacer- legenda sive memoriae commendanda tribuit. Ex
dotibus multis nobilibus sive reliquis Christi et quibus enim canonibus alque ediclis Patrum proefala
sanctae Dei Ecclesiae ministris, cum consensu vide- capitula striclim colligere curavit, in suo prooemio
licet abseniium mullorum et innumerabiiium nobi- conlinetur insertum. Primo vero collegit capitula
lium episcoporurn praedictam malreai ecclesiam in .. nonnulla ex duodecim conciliis sive ex decrelis Ro-
supradietorum memoriis consecrare sbiémhiter ac "manoe sedis episcoporurn, quorum proefalionem in
sludiosissime meruit. Primo siquidem hoc accepit prima fronle proedicli operis valde ulilem posuit.
proeceptum,quohiàni pùtàbat quod praedictum nio- Demum quoque quoe sequuntur ex aliis collegit ca-
naslerioluni dbnaiio regunl et fiscus esset impérâ- nonibus atque dictis Patrum diversarum provmcia-
lorum. Séd postquam invenit traditiohes et préca- rum, atque nonnulla ex his cum aliis sanctissimis
rias sive privilégia èl strumenta mullariim charla- et doctissimis episcopis in synodîs pariter sanxit,
rum invesligario sive armario praedictoe ecclesioe, sive ex capitulis Chrislianissimorum imperalorum, in
quâliter praefalum moiiastêriolum SanctaeMârioead synodis episcoporurn decretis tam tempore Pippini
jam diclam niatrëih et Civitatiseédësiaïh a Deo de- quam et Caroli sive Ludovici, sicut in proefationi-
votis et liberis alque nobilibus utriusque sexus ho- bus ipsius libelli a diligenler invesligantibus inve-
minibus tradilum fùeral* âliiid inde accepit proe- niri potést. Saepediclus quoque Aldricùs episcopus
ceptum , sicuti in ëo conlinetur iriserlumi IdcirCé fecit tugurium, quod et ciborium nominatur, super
hoc facërô studuit ut sij qiïod absit; futùris lempo- aitare seniori, quod est sacràlum, ut proefixumest,
ribus aliqua ex hoc causatio orla fuêril, et proedictâ in honore Domini Salvatoris et sanctae Dei genilri-
proecepta aliquo ingenio ablata vel perdila fuerint', j eis Marioe alque sanctorum martyrum Gervàsii et
exemplaria amborum in his reperiantur scliedulis Prolasii sive sancii Stephani neenon et simul in
praeceplorum, el in hoc invenianlur inserta libello, veneraiione et honore omnium sanctorum. Ipsum
qualenus ex hoc procura tores jam dicloe sëdis ec- enim ciborium auro el argehto mirifice, sicut hodie
elesiae, si nécessitas fuerit, adjutorium et recuperft- apparet, fabricare studuit ; in quo et cennas argen-
tionem habere valeant. leas et deauratas desuper configere proecepit, sicut
(Vidé ubi supra, col. 1255et 1256.) liacténus a conspiCiëhtibuspraediclum opus videtur.
XIII. Hinc namque fecit in loco in quo olim canes et me-
Hic est inserendum item exemplar praeceptiquod retrices sive lalrones habitare solebant monasterium
saepediclusdomnus Aldricùs de rébus et de monaste- supra fluviumSarlhoe milliario et semis a jam dicta
riolis sive cellulis alque vicis, neenon et villulis si- urbe distante in honore sancti Salvatoris et sanctae
gillalim nominalis sub emunitalis tuitione et guber- Dei genilricis Marioe el sanctorum marlyrum Ste-
ualione suoe sedis ecclesiae, quam reaedificavit,el phani, Gervàsii, et Prolasii, alque omnium sancto-
quasi a novo reslruxit atque inraelioravit, immajo- rum, in quo et dormilorium novum decenter com-
raviique, el in honoré sancii Domini Salvatoris el positum fecit, et in ipso dormilorio absidam in
bealae ejusdem Dei genilricis Marioeatque sanctorum i orienlali parte miriûce conslruxit, et in ea altare
marlyrum Gervàsii et Protasii sive sancti Stephani construxit et erexit ; ipsam vero absidam, una cum
solemniter consecravit, et proeceptum isliiis exem- proedicloaltare in die iv Iduum Septembris una cum
ïilaris a domno Ludovico piissimo imperatore per- suis reliquiis in honore sancii Benedicti confessons
cipere meruit, sicut in eo conlinetur insertum. lia proecipuisolemniter consecravit; el ubi anlea lalra-
elenim in eo hab'etur scriptum. tus canum et ululalus pauperum qui a latronibus
(Vide ubi supra, col. 1257;) inibi inhabitanlibus exspoliabanlur resonabant, ibi
XIV. hymnos angeliecs et propheliccs sivae caeierarum
Pfaeëicla quoque proecepta in hoc opusculo ideo divinarum Scripturarum laudes decaniare et reso-
inserere placuit ut, sicut <lictum est, si futuris aut nare die noctuque Domino constituit. Fecit quoque
modernis de supradictis rébus aliqua quoeslioorla in ipso monaslerio refeclorium novum et nobiliter
fuerit, exemplaria antedictorum in hoc libello in- compositum, et coetera offleina fratrum, tam cella-
yeniantur inserta proeceptorunl; quatenus per ea ria quam et alia ofDcina mirabiliter et decenter
fidèles suprascriptae ecclesiae et reetbres atque gu- construxit et regulariter ordinavit, monadiisque ad
bernateres ejusdemex his exemplariis adjutorium ha- inhabitanduin contradidit. In ipso ergo loco Calend.
45 VITA, 46-
Maii fundamenta ecclesioeet claustri coepit ponere A in proedictorumhonore sanctorum censecravit, et ad
et conslruere ; in quo opère mira et magna virtus fulciendamfratrum neces'sitalemibidem Dominoser-
Dei est declarata, quia quoe in duos aut 1res annos vientium, una cum suis consacerdolibus et clericis
minime putabant esse consummata, in quatuor et sancte vivenlibus, cum consullu et consensu videli-
quinlo dimidio mensibus, Domino adminiculante, cet universi cleri et populi, contradidit quatuor Evan-
consummatum est, id est, a Cal. Maiis usque xvi gelia mirifice conseripta et calicem aureum una cum
Cal. Octobris ; in quo Calendarum die et ipsa eccle- patena sua. Elenim ipsum Evangelium et praedictum
sia est consecrata, et ipsi monachi in dormitorio calicem aureum, Deoque sacratum, una cum coeteris
inibi novo coeperunt dormire, et in refectorio inibi episcopis el consacerdotibus manus eorum desuper
novo manducare, quoe nullo modo fieri potuissent impenentibus, et cunctis reliquis consenlientibus ac
iiisi Domini misericordia et ejus magna virtus hoc exorantibus, ibidem de rébus siloesedis ecclesiaecum
operala esset. Unde et ipse laudalur, qui hoc proe- consullu omnium contradidit, multis lestibus cir-
Btare et concedere atque divinitus operari dignatus cumaslanlibus nobilibuset liberis hominibusvidenti-
est; cui est honpr et gloria in soecula soeculcrum. bus ; id est: villam Apiacum, in qua sanctus Ulfacius
Amen. confessor Christi requiescit in corpore, cum omni
XVI. Jj integritate, et villam Luciacum cum omni inlegii-
In proedicto itaque monaslerio ecclesiam mirifice tate, et medietatem de villa Can, et medietatem de
et ordinabiliter compositam a novo construxit, in villa Bernis, et illas culturas duas juxta praefalum.
qua et quatuordecim altaria erexit, et ea in memo- monasterium infra illam silvam conjacentes, una
rias et nomina atque honores eorum sanctorum de- cum prato ex alia parte monasterii consistente, sic-
-dicavilet consecravit, et eorum pignorâ in eis collo- ut termini ipsorum monachorum dividunt, et illa
cavit, quorum nomina super ea hactenus adscripta inolina duo juxta monasterium supra fluvium Sar-
esse videntur. Ipsam ergo ecclesiam, ut proefixum thoe conslructum, et villam Salvariam cum aliis
est, in honore Domini Salvatoris et sanctre ejusdem villulis juxta eam adjacentibus, cum manentibus
Dei genilricis Marioe,sive sanctorum marlyrum Ger- triginta, et illam yineam indominicatam quoe juxta
vàsii et Protasii atque sancti Stephani, neenon et ipsum monasterium consistit. Hoc totum praefixoe
simul in honore omnium sanctorum solemniter de- ecclesioe et proedictoaltari in dotem nionacbis ibi-:
centerque in die xvi Calend. Octob. consecravit. dem Domino famulantibus regulariter cum consensu
Dum ergo consecratio proedictoeecclesioea jam diclo piissimi Ludovici imperatoris et episcoporurn multo-
episcopo et a suis ministris proeparabatur, mira res rum, maxime comprovincialium et consacerdotum
et minime celanda accidit. Venit quoque quidam JJ suorum, nionacbis ibidem degentibus perpelua.liter
homo, nemine movente hominum aut vocante, sed ad possidendum contradidit, deprecans el contestans
divina clementia inspirante compunctus, nomiBè humiliterque implerans ut nemo ea inde auferat,
Salabardus, nobilis génère, ad proefalum locum et ad sed plura adaugeat, et sicut vult unusquisque ut
jam diclum episcopum, et ad ipsam congregalionem, sua pia facta stabilia permaneant, ita et nostra, li-
qui dixit se velle suum tradere proprium ad eam- cet pauca, perpetualiter manere inconvulsa per-
dem devolionem et ad proefixumlecum et suos filios miltat. In quo die et in qua solemnitate constitua
binos ad supradictam ecclesiam tradere servituti, ut monachi in ipso monaslerio degenles et regula-
ut et ibi, si Domino placuerit, monachi fièrent, et riter vivenles fratribus canonicis matri et seniori
cunctis diebusviloeillorum inibi Dominodeservirent. civitatis ecclesioefamulantibus dent plenam refeclio-
Quod ita post consecrationem supradictam peractam, nem, quae et in subsequentibus commemorabilur*
Domino annuenie, factura est. Tradidit itaque prae- Ipsam ergo refectionem clericis matri el seniori cir
fixus vir, multis nobilibus coram astantibus, proefixo yitatis ecclesioe famulantibus dare censuit; quae
episcopo una cum suis sacerdotibus eljmonachis etiam similiter in honore DominiSalvatoris et sanctae
supra proescriptum altare sancii Salvatoris votum ejusdem Dei genilricis Marioe,sive sanctorum marty-
ejus suscipienlibusde proprio suo quantum, ut reor, P rum Gervàsii et Protasii alque sancti Stephani
cum mille solidis argent! preliosi nemo emere pote- neenon et simul in veneratione et nomine omnium
rat. Unde proedicto episcopo et suis sacerdotibus sanctorum noscitur a proedictoAldrico episcopo re-
atque nionacbis inibi. Dominofamulantibus ebartam conciliatael solemniter, ut proefixum est, sacrata
legalem fecit, et fidejussores ex eodem proprio no- esse, ad cujus simililudinem et imiialionem el banc
biles et electos condonavit. Isla igitur miracula ecclesiam in jam dicto monaslerio consecravit. Quoe
nisi instinclu Dei nullo modo fieri possent. Idcirco igitur quoniam subjecta est matri et seniori civita-
el ea hic inseruimus, ut cuncti servi Dei pro eis qui tis ecclesioe,idcirco et in ipsorum memoria quonsni
hoeclegerint orent qui suis votis Domini famùlalum proedictâ mater ecclesia est consecrata et hanc con-
amplificare magnificareque atque adimplerë cupiunt . secrare disposuit. Quod et ita ordinabiliter et so-
sive cupierint. - lemniter Domino
adjuvante factura est.
xvii, XVIII,
Consecratione igitur solemniter et canonice per- In die namque consecralionis proescriploeecclesioe,
aeta, ad ipsam ecclesiam sive ad ipsum altare quod ut superius conimemor'alumest, censuit supradictis
47 ALDR1CICENOMANENSISEPISCOPI 48
canouicis et Dèï servis matri et seniori civitatis ec- A ecclesioe, quant infra claustrum canonicorum jam
clesiae famulantibus dari de jam diclo monaslerio dictus Aldricùs episcopus a novo construxit, decre-
sancti Salvatoris de pane oplimo modios quatuor, lum est ut praedicti canonici ei ipsius civitatis Dei
et de vino oplimo modios très, et quârûm de polione servi et suburbani omnes presbyleri et clerici ad
bplima, friscingas vero vervecinas duas et porcinas ipsam soleninitatem dedicationis ecclesioesancii Ste-
similiter duas. Conslituit etiam ut jam dicli cano- phani mane prima reveslili convenienles, unusquis-
nici pleniter et decenter venircnl cum psallenlio, id que sacerdos in ipsa ecclesia pro anima praedicti
est cum crucibus et reliquis divinis obsequiis et Aldriçi pontificis cantet missam unam; et si am-
ornâmenlis, ut decét, nobilibus ad vesperas et vi- plius volueril, in ipsius erit benignitale et potestale
gilias jam dicloefestivitalis et dedicationis Domini ut facial. Et unusquisque clericus psalmos quinqua-
Salvatoris el ipsius monasterii ecclesioe, in qua tam ginta ; et si amplius volueril, in ipsius erit benigni-
vesperlinale quam et malulinale seu missale officium tate et misericordia sine remuneralipne et poleslate,
dedicaiionis ecclesioe, sicut in sacramentario et orantes et deprecanles Domini misericordiam ob-
leclionario sive anliphonario atque in coeterissan- nixe ut anima ipsius Aldrici episcopi quiète oeterna
ctorum Pairum institulis et rationabililer ordinatis frui valeat, et requiem sempiternam una cum san-
a prudentibus sanctoeDei Ecclesioecultoribus inve- B ctis et eleclis Dei habere merealur. Amen.
nitur, agaïur, et pleniter decenlerque et rationabili- XXI.
ler atque solemniter una cum nionacbis ibidem de- Sanxil quoque antedictus domnus Aldricùs epi-
gentibus et Domino famulantibus devotissime ab scopus una cum frairibus et coepiscbpis ac canonicis
omnibus perficianlur, et post vesperas jn ipsius de- suoesedis ecclesioe, consideravil ut in die ordinatio-
dicationis vigilia praedicti canonici in refectorio nis ejus omnes presbyteri tam urbani quam et sub-
cum ipsis nionacbis lalem refectionem sicut ipsi urbani, sive monasteriales relisquunque clerus ad ve-
monachi una cum eis habeant. Missa vero crastina speras et vigilias ipsius festivitalis, sicut in nalali-
in' die ipsius solemnilatis canonice et solemniter tiis episcoporurn consiitulum est solemniter 3gere,
peracia, faciant ipsi canonici iiirum episcopus vel pariter et solemniter convenirent, et in ipsa officia
mâgistri eorum melius et rationabilius judicaverint, solemniter cum ipsis canonicis et devotissime per-
aut in ipso monaslerio reficiant pleniter, aut praedi- agerent, et post vesperas peractas in refectorio una
cta stipendia ad eorum refectorium famuli eorum cum ipsius ecclesioe canonicis ter biberent, et ad
déférant, in quo et ipsi pleniter et decenter reficiant, nocturnas vel ad malutinas pleniter postea venirent,
laelantes quippe et gaudenles de proedictâ sol'emni- et matutinalem synaxim ûna cum ipsis canonicis
lale. *- solemniter et decenter peragerent. In ipsius quippe
XIX. solemnilatis die.conslituit alque sanxit una cum sa-
Conslituit etiam praedictusAldricùs, jam dicloeci- pientissimis episcopis alque sacerdotibus ut mane
vitatis episcopus, et humililer deprecatus est, ut in prima omnes sacerdoles tam urbani quam et sub-
praefîxae solemnilatis die unusquisque tam civitatis urbain reveslili infra ipsam malrem et seniorem
sacerdos quam et suburbanus sive praefati monasle- ecclesiam convenirent, el réliquus clerus una cum
rîi presbyter nnam decanlaret, dum in praesenli pc- eis adveniat, et unusquisque presbyter pro jam diclo
regrinaiione vixerit, pro eo vivente missâm, post Aldrico ponlifice missas devotissime decantel 1res,
obitum quoque ejus, quando Dominus volueril, si- et unusquisque clericus pro se psalterium decantet
militer conslituit et suppliciter deprecatus est, alque unum, aut simul omnis clerus versa vice unum de-
una cum eis pariter sanxil ul pro anima ejus prae- canlet in choro psalterium ; haec vero officiaet mis-
dicti sacerdoles in jam dicta die décantent devotis- sarum solemnia pro Aldrico venerabili episcopo de-
sime unusquisque missam unani, et réliquus clerus, votissime compléta, simul omnes ad legilimum et
cuncli videlicet monachi el canonici, unusquisque canonicum tempus in publicum el solemne introeant
psalmos quinquaginta devotissime decanlet, orantes officium, sicut in nalaliliis po:-\tificumfacere con-
namque Dominum coeli ut vitam habere proediclus siitulum est. Post actum quoque publicum alque
Aldricùs merealur sempilemam. Porro similiter solemne officium, simul tam ipsi canonici quam et
consliluil ut in die xi Cal. Januar. dedicationis matris omnes clerici ad proedictâ officia peragenda conve-
et sënioris ecclesiae civitatis sacerdoles et clerici nientes in refectorium pariter el sufficienter soiem-
missas et psalmodia sicut et in dedicatione ecclesioe "nilerque reficiant de proebendaquoeeis, ad proedictâ
Sancti Salvatoris jam dicti monasterii pro Aldrico officia peragenda et ad ipsam solemnilatem com-
episcopo sludiosissime décantent, id est, unusquis- plendam, a proefixoAldrico dare de villa cujus voca-
que sacerdos missam unam vel eo amplius, si lihue- bulum est Buxarias decretum est, sicut in. testa-
rit, et unusquisque clericus psalmos quinquaginta mento de ipsa villa frairibus a jamdicto Aldrico epi-
et eo amplius, si placuerit, orantes et deprecanles scopo praefatoet in eo scripto atque firmato a multis
Dominum coeliul anima ipsius vita sempiterna per- episcopis consiitulum est. Proedictâvero feslivitas
frui et requie aeterna mereatur. Amen. et antedicta refectio fralrum quoe modo agitur in
XX. XII Calendarum Januàriarum die, quoe et una die
Similiter ergo el m dedicatione sancii Stephani anticipatur propler dedicationem proefixoematris et
 49 VITA. Su
sënioris civitatis ecclesioe,decretuni et consideralum JA suburbani sive monasterîales juxta urbem degentes
est a jamdicto Aldrico episcopo et a praedictis san- et omnes. sacerdotes infra illam commanentes, ad
ctis coepiscopis et suis sacerdotibus et canonicis praedictas sex festivilales decenter et revestiti con-
universis ut transferatur in diem deposilionis ejus- venirent, id est xviii Calend. Septembrium, quando
dem, quando eum Dominus'de hoc saeculo vocare festivitas Assumptionis sancloeDei genilricis Marioe
volueril ; et in ipsa die agatur tam refeclio proedictâ celebralur, et in festivilate consecrationis occiden-
quam et antedicla solémnitas, tantum enim ut hoc, talis partis matris et sënioris civitatis ecclesioe,quoe
quod modo pro vino in missis et psalmodiis et eaeie- est xi Cal. Juliarum, et in festivitate dedicationis
ris oralionibus et caeremoniisagitur, lune pro de- ecclesioeSancti Salvatoris infra monasterium nio-
functo similiter, et proedictonuméro adimpleto, id nachorum quod Aldricùs supradictus episcopus su-
est, unusquisque sacerdos missas 1res,et unusquisque pra fluvium Sarlhoe. a novo fundavit, el in quo mo-
clericus psalterium unum, in die deposilionis ejus nachos habilare et regulariter vivere conslituit, et
agatur pro defuncto episcopo, et tune unusquisque in festivitate sacralionis ecclesioeSancti Stephani
devotius et solemnius agerecertet, quia major néces- quam jam dictus Aldricùs episcopus intra claustrum
sitas est tune quam nunc; quoniam non est amicus canonicorum a novo fundavit, quoeest v Iduum No-
in vita qui post mortem animam iHius"non diligit, B J vembrium, et in festivitate natalitii proefati Aldrici
et pro ea orare non certaf, alque pro requie ejus episcopi, quoeest xii Cal.Januàriarum propter anli-
orare et certare negligil et dedignalur. Est namque cipaiionem unius festi diei, id est, inalris el sënioris
a proefixissacerdotibus et Dei servis consideralum et ecclesioeconsecrationis celebralur, et in festivitate
decretuni ut quisque hoecproeterierit, aut cûjus ne- consecrationis matris et sënioris civitatis ecclesioe,
gligenlia proetermissumfuerit, sive in danda proedi- quoeest xii Cal. Januàriarum. Adbas ergo festivilales
ctâ proebenda, seu in peragendis proediclis officiis, consideralum et decrelum est ul proedictisacerdotes
ut ante tribunal districli judicis reddat ex hoc ralio- reveslili mane prima conveniant, et iu jam dictis ec-
nem, et ibi sentenliam suam accipiat. Videte, fra- clesiis bblatas et vinum a custo.libus ipsarum eccle-
tres el sancti successores anledicti episcopi, ut hoc siarum accipiant, et sùpradicta officia pro Aldrico
decretum non negligatis, sed magis adimplere stu- episcopo mane prima ante -horain lertiam faciant,
dealis; qualiter non damnationis poenam, sed re- orantes humiliter et supplicanles, flexisque popliti-
tributionis proemium in oeternum percipere valeatis. bus Dominimisericordiam obsecranies, tam sacerdo-
Amen. tes cuncli quam el reliqui clerici omnes, ut absolvat
Oremus,fratres, ut Dominusanimoeproedielipon- Dominus animam Aldrici proedicti episcopi ab omni
tifieis Aldrici tribuat priraoeresurrectionis partem, " vinculo delictorum, quatenus in resurrectionis glo-
et vitam ei habere concédât in coelis, ubi et gloria ria inter.sancios el eleelos Dei resuscitari merealur,
oeterna perfrui una cum sanctis Dei aeternaliler me- et vila sempilerna una cum eis perfruatur per infi-
realur, ipso dispensante et tribuente qui vivit et nita soecula soeculorum.Amen. Hoecergo officia pro
régnai cum Deo Paire in unitale Spirilus sancti per Aldrico proedictoepiscopo devotissime et bono animo
inflnita soeculorumsoecula.Amen. peracta, hora tertia in publicum et solemne ipsius
xxn. diei officiumomnes introeant, et officium solemne
decenter soleninilerque peraclum in refectorio una
Similiter etiam in festivitate dedicationis occiden- cum sanctoe matris ecclesiaecanonicis in
proedicloe
ta'lis partis matris et sënioris civitatis ecclesioe, in
proedictissex diebus el festivilalibus plenam et con-
qua altare sancti Joannis construxit et alia altaria decenlem refeclionem sicut ipsi canouici habeant,
tria, facere censuit ; id est ut unusquisque presbyter gaudenles et loelanles plaudentesque in proedictis
tam urbanus quam et suburbanils, sive cuncti mo- festivilalibus
persistant, laudantes et benedicentes
nasteriales sacerdoles ad ipsam solemnitatem, quoe Dominum eis tanta bona tribuerenon dedignalus
qui
est xi Calend. Juliarum, mane prima revestiti con- „
• est; orantes quoque et supplicanles Dominum coeli
venant, et ibi pro jam diclo ponlifice Aldrico vene- ut hanc vitam pacifiéeet décerner
rabili episcopo missam unam décantent, et si am- precibusincumbant,
sanctequeet pie degere vaIeant,etpostmodum,quando
plius voluerint, in eorum eritpotestate et misericor- Deus voluerit, vita oeterna in coelestibussedibus una
dia sineretributione, et unusquisque clericus psal- cum sanctis Dei frui mereantur, quod
ipse proestare
mosiquinquaginta, et eo amplius decantet pro anima dignetur, cui est honor et gloria in soeculasoeculorum.
Aldricijam dicti episcopi, orantes quoque Dominum Amen. Hanc a membris
quicunque cupit dissolvere,
coeli et deprecanles misericordiam ejus ut anima Ecclesioedissociatus eat.
praedicti Aldrici episcopi vitam oeternam habere va- XXIV.
leat sive requiem sempiternam una cum sanctis, et Fecit antedictus Aldricùs episcopus mona-
electis Dei oeternaliter frui mereatur per infinita sterium igitur ubi
in loco dudum monasterium fueral in
soeculorumsoecula. Amen. honore sancloeMarioeconstructum, quod et ipse le-
XXIII. gibus et per instrumenta chartaruni a domno impe-
Conslituit enim proefatus Aldricùs venerabilis epi- ratore Ludovieo ad jus soepedictoeecclesiae acquisi-
scopus ut omnes presbyleri, lani urbani quam et vil, sed pêne-destruclum alque dirulum et absque
51 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 52
ulla ratione neglectum. In loco vero supradicto ubi A inibi missas et psalmodia devotissime cantent, id
illud proedictum monasterium fuerat, id est inter est, unusquisque presbyter missam unam aut duas,
murum civitatis et fluvium Sàrthae, monasterium et unusquisque clericus sive monacba, psalmos cen-
proedictus Aldricùs episcopus, ut dictuni est, funda- tum décantent, pérorantes Dominumcoeli ut vilam
vit, et a novo prout melius potuit construere studuit, seternam habere in coelestibus mereatur, insuper
Ecclesiam namque inibi fecit majorera quam ibi de- orantes et devotissime supplicanles ut requiem
struclam invenisset, eamque in honore Domini Salr seternam donet ei Dominus, et lux perpétua luceat
vatoris et sanctae ejusdem Dei genitricis Mariaèsan- ei. Amen.
ctorumque marlyrum Stephani, Gervàsii et Prolasii Sùpradicta enim refeclio canonicorum t'alis débet
iv Idus Oclob. canonice alque solemniter sacravit. esse, id est ul accipiant per singulos annos de pane
Et propterea hoc illi visum fuit agere quia in eorum oplimo modios quatuor, et friscingas porcinas opii-
sanctorum nomine et honore in quibus caput ipsius mas quatuor, et de vino oplimo modiosquatuor, tam
monasterii, id est mater ecclesia civitatis sacrata in vita ipsius Aldrici quam et post ejus obitum, ita
erat, ut in ipsorum memoria et honore membrum fiât qualiter ambobus congregalionibus deleclet sem-
constructum sacratumve foret, et sicut proedictâ per pro eo orare, tara in ipso die quam et in reliquis
mater ecclesia in honore DominiSalvatoris et san-: B diebus, et memoria ipsius nominis ab eis devotis-
ctoeMarioesanctorumque marlyrum Gervàsii et Pro- sime celebretur, qualiter cum sanctis Dei in coelesti-
tasii dedicata erat, ita et ipsa in eodem inonâslerio bus loelariet beata requie frui merealur. Amen.
ecclesia fuisset, qualiter eorumdem sanctorum me- XXV.
moria ab omnibus, ut decet, inibi fuiuris veneretur Proefatns ergo Aldricùs episcopus ingressus villam
lemporibus. Porro claustrum juxta ipsam ecclesiam sui episcopii, in condita videlicet Conedralinse, mo-
fecit, id est refectorium, dormitoriuin, cellarium, et nachos regulariler degentes insliluil, ubi et mona-
Coeteraofficina quoead monasterium pertinent, nobi- sierioluni, prout tunclemporis ratio dictavit et ipse
liter composuit, et ita conslituit ut in medio claustro melius
potui) ; ecclesiam et claustrum aedificavit,et
fons vivus el bonus surgeret, et inde per eorum futuris
lemporibus habitationes monachis regulariter
officina aquam eis ministr.andodiscurreret. In ipso viventibus
proeparavit. Et hoc conslituit, ut semper
quoque monasterio monachas instiluit secundumre- ibi monachi essent, et.pro domno imperatore et pro
gulam sancti Benedicli degenles, quas per licentiam eo sive pro universa Ecclesia die noctuque orarent,
domni .imperatoris Ludovici et domnoeimperalricis siiasque animas inibi salvarent et aliorum lucrarent,
Judith ab Intramnis monaslerio misit ibidem. Et
bonamque vilam perpetualiter regulariter vivenles
hoc decrevit atque sanxit pariter cum suo metropo- - ducerent. Ipsis enim monachis ex rébus suoesedis
litano et suis comprovincialibus,et aliis multis epi- ecclesioesibique divinituscommissisad eorum varias
scopis, auctcrilale proedictiimperatoris Ludovici, ut nécessitâtes sufficienter fulciendas atque supplendas
futuris lemporibus semper monachoeregulariler vi- dare abundanter, prout tune temporis exposcebal né-
venles el secundum regulam sancti Benedicli degen- cessitas, non dislulit. Unde et scriplum quoddam
les inibi permanerenl, el si quis hoec deslruere aut sua coelerorumquevenerabilium auctorilale episco-
infringere nisus.(quod absil) fuerit, ante tribunal porurn reliquorumque ordinum Deo servienlium,nee-
seterni judicis inde tremebundam redderet rationem. non etlaicorum
religiosorumque pariter acnobilium
Ipsis quoque sanctis monialibus el nionacbis villas Manibus roboratum futuris temporibus habendum
dedii, ut inde eorum stipendia et vestimenta alque et custodiendum propriis manibus tradidii, ut ex
coetera supplemenla per singulos annos pleniler ha- rébus in eo inserlis eorum nécessitâtes supplerent et
berent, ut absque ullo impedimento aut indigenlia domino suisque successoribus regulariter militarent,
regulariler vivere possent, id est villam Maceriasin àtque multos Dominolucrarent, et pro
condita Conedralinse cum omni iniegritate, et aliam Principibus et ponlificibus, quibus subjecti esse de-
in condita Vivoniense cum omni iniegritate quoe. bebant, atque pro cunctis sancloeDei Ecclesioefideli-
Taumiacus nominatur, et est sita super fluviumSar- "* bus futuris temporibus exorarent, quatenus eorum
thoe, lertiam vero super eumdem fluvium Sarthoe, et aliorum servorum Dei precibus remissionein om-
quoe Monasteriolus vocatur, et quarlam in con- nium peccatorum et vitam perpetuam habere merean-
dita Gabronense, quoeCambronis appellatur. Consli- tur in coelis.Amen.
tuit namque, ut deproefato monasterio et de supra- XXVI.
diclis villis ministri et monachoeipsius monasterii Saepedictus igitur Aldricùs, Cenomanicae matris
canonicis matris et sënioris civitatis ecclesioede- ecclesioeepiscopus,quoddam monasterium monacho
gentibus, unam refectionem per singulos annos in rum in condita Duciacinse, in loco qui dicitur Tali
solemnitate proedictoededicationis ecclesioe, id est piacus, super fluviolum Rhodani construxit prou
quarto Idus Octob. Dlenam «Hbonam facerent, et melius tune temporis ratio permisil. In ipso enii i
ipsi canonici ad officium dedicalionis ipsius eccle- monaslerio Taliplaco, ecclesiam in honore sancti
sioe revestiti veniant, et illud inibi per singulos Pétri una cum claustro nionachorum et molendinis
annos, sicut in libris cffieiprumconlinetur, solemni- et coeleris officinis quae ad. curam et regulam nio-
ter célèbrent, atque pro proedictoAldrico episcopo nachorum pertinent, prout melius poluit proedictus
55 VITA. 54
pontifex construere et ornare nobiliterque et sapien- Àlissima proie eorum Carolo glorioso rege, quorum
ler componere studuit, lu praefaloenim monasterio lieentia et auxiliô fullus haec agere coepit, et pro
Talipiaco monachos de monasterio -suo quod Ani- omnibus sibi commissis gregibus et populjs fideliter
sola nominatur, in quo sanctus Carilephus corpore et incessabiliter die noctuque implorarent, seu pro
requiescit, misit, ut in eo regulariler viverent, et omnibus sancloe Dei Ecclesiaefiliis inçessanter ora-
multos ad Dominum attraherent, suasque atque mul- rent ut Dpminus Salvatpr noster, qui -nos proprio
torum aliorum animas inibi Domino.mullipliciter sanguine redemit, die noctuque in suo servitio et ad
lucrarent, et pro domno Ludovico imperatore, seu suam peragendam voluntatem ubique custodiaf,
pro filio ejus Carolo, alque pro proefixoAldrico epw vsemperque felicem vitam ducere concédât, et ad so-
scopo, sive pro omnibus sibi commissiset universis cietaieni sanctorum intercedentibus servorum et
sanctae Dei Ecclesioefidelibus, die noctuque fideliter sancloruni Dei merilis perducere dignetur.
exorantes rogarent ut nobis omnibus suam sem-
XXV1H.
per tribuat facere voluntatem vitamque concédai de-
gere felicem, et insuper requiem tribuat sempiter- Commemoratio de mansionibuset novalibus quoeproe-
nam. Amen. In memoralo ergo monasterio Talipiaco fatus Aldricùs Cenomanicoeurbis episcopusad utili-
tatem sancloeDei Ecclesioesuorumque servorum et
prsepositum suum nomine Jacob archipresbylerum R susteiilaliçnem pauperum sive indigenlium alque
abbatem conslituit, qui monachorum curam ibigère? supplementumsibi famulanlium, et ad atenda sive
nulrienda pecora, construere et èxslirpare studuit.
ret, eosque monachos juxta regulam sancii Benedicti
regulariter règeret, suamque atque aliorum animas Juxta monasterium sancti Salvatoris unam sibi ad
inibi salvaret, atque ad supernam patriani, id est inhabitandum fecit niansionem, et in monte Sedone-
coelesle regnum Domino adjuvante deduceret, ut coe- ris oclo fecit mansionilia, et in rébus de villa Vode-
lestibus in sedibus una cum sanctis et electis Dei bistria in Caterniaco tria, in Ruiniaco tria, super
perpelualiter vivere cum eis regnare et gloriari, fluviolum Milicioetria, inler Agniacum et silva Bri-
proestante Domino nostro Jesu Christo, mereantur. scia tria, in Drumniaco duo, in Mantula de ralione
Amen. Ha's ergo yillulas et res jam dictus Aldricùs sancloe Marioeduo, in Manlula Sancti Albini et fra-
episcopus proefixp mpnasteriolo et monachis inibi trum unum, in Novavilla duo, in Rino petroso unum,
Domino degenlibus per suum privilegium confirma ' in Colonica secus urbem, in loco qui dicitur Viva-
vit una -cum lieentia dpmipi Ludovici piissimi tai* riis, unum, in Puscil duo, in illa rua ultra fluvium
peraioris, et una eum consensu Ursmari sui metro- Sartboe duo, Su illa rua Sancii Vincentii unu&i, in
polilani et coelerorumsuprum comprovincialiumsan- Laudemauro unum, in Bellasilva tria, in silva Lau-
ctorum episcoporurn, assensum etiam proebente uni- G densinde duo, in villa Tricicnis quinque, super flu-
verso crdine el dero sibi ccmmisso, sive cnncto ççelu vium Liti juxta Cdturas duo, in monte ipsius villoe,
Cenomanicoein pàrochia inilitanlium saeerdotum aç ubi yinea anliqua fuit, unum, in silva Vaustina
levitarum atquj rdiquorum saerorum prdinum mi» septem, in Mouciaco tria, in Canon duo, in Noiolio
nistroruni unum, hoc est, in Vaustina, in Vindoninse pago
XXVJI. unum, in villa Cipetra super fluvium Sarthoe unum,
CommemoratuspaniqueAldricùs, CehPnianieoema- in Parciaco unum, in Casiliaco duo, in Aciaco unum,
tris ecclesioeepiscopus, diviuo honore fervens pari- in Rupiaco tria, in Asinariis villa fratrum duo, in|
ter et amore, monasterium Sancti Vincentii juxta Colonica duo, in velus vicum unum, in Celsiaco duo,
Cenomanicam urbem situm quasi a novo reoedifiea- in Slauriaco in pago Bajocassimo duo, in silva Bla-
vit et renovare studuit, ipsamque ecclesiam Sancti nau in pago Oxominse duo, in Spelteriis villa fra-
Vincentii teguminibus et aliis oedificiisornare tate? trum duo, in Cplonica duo, in vêtus vicum unum, in
terius exteriusque non distulit, et juxta eum in aqui- Durno unum, in Canania tria, et ta Culcanuasive ad
lonari parte claustrum monachorum una cum aliis Sanctum Julianum duo, juxta monasterium sancti
oedificiisquoead curam et regulam eorum pertinere Carilephi super illud magnum vivarium unum, ad
videntur, prout melius potuit, construere et ornare monasterium aliud, ad Belmont tertium, juxta Mace-
nobiliterque et sapienler atque decenter componerô riolas quatuor, juxta illam silvam quam Godefredus
studuit. In proefatoquippe monasterio praefixiSanclji fecit quinque, in Panitiariis sex et septem, in campo
Vincentii, quod pêne dirutum et quasi annullatiini Cabalorum peto et novem, in Mont Camp decem, in,
inveiùt, jam magna ex parte reoedificalo,posuit mûr Bovonis villare unum, in villam novam duo, in Va-
nachos, ut regulariter in eo viverent, et multos ad rinnas duo, ad Ruciacum unum, in luco AIdricj
Domini Salvatoris servitium et ad decorem sanctae unum, in GipeUjmsuper fluvium Lizi in Belsa unum,
Dei Ecclesioe'attraherent, et ad lucrum animarum et in Perlica ad illam cellam unum, in Runciviacum
corporum sive ad salvationem et exaltationem Chri-, unum, in Sliviale unum, ad mansiones juxta furcam
stiani populi multos acquirerent, suasque alque alio^ Burgast unum, ta Fraxipido in Belsa in Vupdebris
, riini innumerabilium animas mullipliciter inibi san- unum, juxta Vuodehris in loco qui dicitur ad Sain
cte et juste ac pie et regulariter viventes Domino ctum Paternum unum, in Flaciaoo unum, in Rufiaco
lucrarent, et pro domno Ludovico imperatore sive super Sartham unum, ad Curlunvelt unum, in Bri-
pro ejus conjugc Judith impératrice atque pro nobi- ÏUOunum, in villa Maurane ununi, ta Bjreniaçoi#
 55 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 56
Bruslondinse unum, in Brinnaico in ExPminse qua- A nomine omnium sanctorum; qua etiam in domo ego
tuor, ad Cerviâs unum, ad.Curt Cardriciunum, ad et ântecessores mei dudum inhabitare solebamus.
Piscosam unum, âd Gaure unum, in Sarcinaco super Praedictam ergo dPmum nostram alque proefatum
fluviumMeduanam unum, in Cambion unum,in Bol- locum, cum omnibus oedificiissuperpositis et oedifi-
singâs unum, in Aûilingua Saxbnioeunum, in Alona catis, dedi canonicisnostris secundumordtaem cano-
unum, juxta campum Sigdaiei unum, in Brisciola nicumad inhabilandum. Ipsum quoque locum demum
unum, in Molindareslingres unum, in Montmercantin in modum clausiri juxta virium mearum imbecilli-
cano-
unum, in finibusCullurensibus juxta Truecto sursum tâlem restaurare curavi, el ibidem secundum
in illo monte e contra Montcue unum, in silva Car- nicam institutionem ac sanctorum patrum ordinem
nida quinque, in Novavilla in Audecavo unum, in canonicaliter Deo et proediclae ecclesiae servientes
campo Seutdom una cum sua ecclesia unum, in pariter inslitui degere vitam et ad canonicas pari
cullura quoe Monasteriolus vocatur unum, in illo modo cunctos devotissimeconcurrere horas, ac tem-
monte ad Archas unum, juxta Sabonarias unum, pore refectionis, ut sanctus canonialis ordo docet,
juxta Proliacum latronum unum, in Contiliacounum, ad eorum refectionem nostri operis sludio noviter
in Conlidla unum, ad villam Hulduminum, ad Fra- sedificatumad reficiendum occurrant, et omnia quoe
xinp in finibus Balian unum. g ad corporis suslenlatiouem pertinent, secundum or-
Sunt in summa centum quinquaginta duo mansio- dinem canonicum pleniter percipiant. Hoeeergo ita
nilia a novo fundata et reoedificatanon minima. peracta, accessi humiliter ad clementiam domni
XXIX. sënioris nostri Ludovici piissimi imperatoris, petens
ab eo ut pro sua largissima eleemosyna aliquid de
Placuit quoque in hoc opusculo inserere exempla- rébus nostroe sedis ac matris ecclesioe
quas vassi
ria privilegiorum proefati episcopi, et proeceptorum dominici beneficium tenebant mihi reddi-
ab imperatoribus et regibus supra ipsa privilégia fir- disset. per ejus Domino annuente, non
mitatis studio a proescripto donino Aldrico episcopo Quam pelitionem,
renuit, sed sicut deprecatus sum adimplevit, et per
impetrata, ne aliqua niachinaiione proefataprivilégia
et auctorilatibus proeceptum suum, suo quippe annulo sigillatum,
quassarentur, imperatorum regum confirmavil. Hoecautem taliter peracta et a sua ele-
confirmata, quoe suis monachis et canonicis de qui- mentia ut mihi licenliam daret ut
busdam rébus et villulls fecit, ut eorum stipendia impetrata, petii
àliquid de ipsis rébus ad necessaria fratrum et cano-
pleniter haberent, et absque indigenlia Dominoser-
nicorum nostrorum quas mihi reddidit tribuerem.
virent, et mater ecclesia suum privilegium pleniter ita et fecit. Tune ergo gralulanti ânimo in
in hoecscire et ta- Quod
retineret, sicut. subsequentibus
volentibus inveniri ; deemosyha et memoria jam dicti domni mei Ludo-
vestigare poterit. vici piissimi Augusti, dedi sana mente et prompto
Exemplar privilegii quod fecit memoratus pontifex animo proefixis frairibus et canonicis nostris, una
frairibus suis de quinque festivilalibus anni et de cum consensu proefati domni Landramni Turonensis
villa Buxariis.
ecclesioe archiepiscopi et aliorum omnium scilicet
In nomine sancti Salvatoris et veneralione sanctae comprovincialium coepiscoporum nostrorum, ad
Dei genitricis Marioesanclorumque martyrum Ste- supplementum memoratorum fratrum nostrorum
phani, Gervàsii et Prolasii, quorum ecclesioetitula- atque canonicorum nostrorum, in pago Cenomanico
rius, licet indigne, esse videor, ego Aldricùs, Ceno- inl'ra quintam praefixaecivitatis villam unam nomine
manicoeurbis indignus et peccator episcopus, primo' Buxarias cum'omnibus ad se perlinentibus, et silvam
anno ordinationis meoe,oppido moeslusde conversa- aliquam quoe Follicionis vocatur cum omni integri-
tione Tratrum et canonicorum nostrorum, quadani tate, atque futuris temporibus ad eorum supplemen-
nocte in oralione positus, ut credo divinitus inspira- tum augendum per hoc teslamentum confirmavi.
tus, ccepicogitare ut rationabilius et canonice vive- Ita sane hoc feci ut per singulos annos habeant itie-
rent, alque quod niullo seu, ut fertur, nullo transaclo morati fratres de proefatavilla in festivitate dedica-
1
tempore habuere. claustrum haherent, in quo cano-1 tionis occidentalis partis matris et sënioris ecclesioe,
nice et regulariter conversarentur, et religiose ac quoeundecimo Cal. Juliarum die, in qua etiam parte
canonicaliier Domino dévote famulantes praesentibus occidentali est in suprascripto die sacratum altare in
scilicet alque futuris temporibus inhabitarent. Me- honore sancti Joannis, et alia duo in honore aliorum
morato ergo in tempore per consensum Landramni sanctorum quorum nomina super ipsa altaria sunt
venerabilis nostri archiepiscopi, seu et per exoratio- conscripta et quarlum altare desuper ta solario con-
nem comprovincialium nostrorum omnium episco- struclum in honore omnium sanctorum dignoscilur
porurn , dedi proedictis canonicis nostris domum in in jam dicto die a nobis esse sacratum. In memorato
dextera et àustrali parte construciam noslroe sedis itaque undecimo Cal. Juliarum die, in veneratioriejam
et matris ecclesioe, quoe est consecrata in honore dictoededicationis et solemnitatis.'de proedictâ villa
sancti Salvaforis et in nomine ac veneratione prae- Buxarias slatuentesper hoc testamentum censemus,
diclorum sahclorum, id est, sanctae Dei genitricis et censentes consullu et exhortatione multoruin
Mariae,- sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii episcoporurn ac saeerdotum devotissime slatuimus
sive..sancti Stephani, simulque in veneratione et ut accipiant suprascripU canonici et fratres nostri.
57 VITA. 5â
de frumento optimo modios sex et de vino optimo A ciant tam in missis quam et psalmodiis humiliter
modios quatuor, et insuper potione quoevulgo alixona precamur. Hoecergo omnja diligenler peracta, hora
dicitur modium unum, et ârietes oplimos quatuor, tertia in publicum introeant officium, ipsius diei
et porcos opttaios duos. Et in dedicatione' ecclesioe feslivam peragentes solemnilatem. Peraclo autem
Sancti Stephani, quoeest infra claustrum construcla, solemniter proedictoefestivitatis officio, tune in re-
cujus festivilas dedicationis est quinlo Idus Novem- fectorio una cum proedictis monasterialibus el sub-
bris, similiter habeant fratres de frumento optimo urbanis sacerdotibus ac clericis rdigiose lectionem
modios sex, et de vino optimo modios quatuor, et continuo audienles et intendentes religiosissime cum
insuper de potione quoe dicitur silvia modium unum, silentio reficiant. Hoc ergo summopere suppliciler
et friscingas porcinas perbonas duas, et arietes qua- obsecro sanctos successores meos et proepositos ac
tuor. In anniversario etiam ordinationis nostroe, quoe magistros seu ministros canonicorum praediclorum,
colebalur duodecimo Cal. Januarias, quoe tamen an- sive ipsos canonicos proesentes scilicet et fuluros,
ticipatur una die propter dedicationem matris et së- ut proediclossuburbanos seu monasteriales sacerdotes
nioris nostroe sedis ecclesioe,quoe est undecimo Cal. et clericos qui ad proedictam festivitatem venerint,
Januarias, habeant proedicti fratres ad eorum refe- et suprascriplas orationes pro me miserrimo pecca-
clionem de frumento oplimo modios sex, et de vino B tore fecerint, a memorata refectione et ab eorum
optimo modios quatuor, et insuper polionem de fini- refectorio a se non excludant; sed si aliqua necessi-
culo modium unum, el ad pisces emendos de argenlo tate faclum fuerit, tune slaluenles imploramus ut
solidos quinque, de caseo autem modium unum, et unus canonicorum bene fidelis de proedictis stipen-
de legumine oplimo similiter modium unum. In diis quoede memorata villa Buxarias tribuuntur, ac-
dedicatione veroabsidae matris el sënioris nostroe cipiat unum modium panis et alterum vini, insuper
urbis ecclesioeet reconcilialioiie ipsius ecclesioequam et de jam dicta potione sextaria quatuor, et unam
noviter oediûcavi alque reoedificare sludui, quam et friscingam qualem meliorem inveneril, et ex bis,
in honore sancti Salvatoris et in nomine sancloeDei illis proeparet infra praofixum claustrum in optimo
genitricis Marioesancto'rumque martyrum Stephani, loco dévote et rdigiose et refectionem plenam ; sed
Gervàsii et Protasii, simulque in honore et venera- magis opto et supplex deprecor ut cum soepediclis
tione omnium.sanctorum undecimo Cal. Januàriarum canonicis nostris in refectorio cum illis religiosis-
die, cum aliis episcopis etsacerdolibus multis solem- sime. reficiant, solemniter quoque proedictas dies
niter dedicavi, et multorum sanctorum reliquias in ducentes, et de tanlis feslivitatibus loetanles, Deum-
ea propriis manibus collocavi, sive de corpore pro- que in omnibus laudantes ac deprecanles ut tranquil-
prio sanctorum marlyrum Gervàsii et Protasii in C larn hanc degere valeant vitam, et proemia oeternoe
confessione sënioris altaris reliquias dedicando , de- viloep'ercipcie mereantur. Insuper de proedictis sli-
center composui. In ipsa ergo festivitate habeant pendiis deprecans sanctos successores meos atque mi-
jam dicti fratres de frumento optimo modios sex, de nistros proefaloe matris ecclesioe contestor, alque
vino autem oplimo modios quatuor, insuper et de . eontestans humiliter deprecor, ut unum modium de
costo optimo modium unum, et ad pisces emendos praefixopane^per singulas jam dictas festivitates et
solidos quinque, de caseo vero modium unum, et de alium de praediclo vino, et de proefatis friscingis
legumine simililer modium unum. Hoecautem omnia unam quadraginta pauperibus in singulis memoratis
de proefala villa Buxarias roemoratis fratribus, ve- festivilalibus iribuant, et in optimo loco ex his eis
luti proefixumest, devotissime ministrentur. Ea sci- refectionem proeparent; qui inde refectionem haben-
licet ralione hoec illis dare censuimus ul proedictas tes Dominum Salvalorem mundi collaudent, et pro
quinque festivitates saepedicti fratres solemniter et me miserrimo peccatore vivo atque defuncto orare
devotissime célèbrent adjunctos sibi monasteriales studeant, qualiter cum sanctis et eleclis Dei oeter-
omnes, sive suburbanos sacerdotes.et reliquos cle- naliler loelarivaleam, et vita frui perpétua merear.
ricos, qui in supradictas festivitatum vigilias devo- ^ Amen. Quidquid autem in jam dicla villa amplius
tissime veniant, el tune mane prima revestiti, ta elaboratum el acquisitum quam superius in proedictis
ecclesia cujus festivilas celebralur devotissime ad- festivilatibus minislrandum inseriuin est de quali-
esse procurent, ministrante aulem eis custode ipsius cunque justo ingenio vel arle, hoc ipsum veniat ad
ecclesioeoblatas et vinum sufficienler inibi per sin- communem utililatem proedictorum fratrum, et ad
gula allaria pro me peccalore, dum advixero, unus- eorum refeclionum augmenlum proficiat, et nihil eis
quisque sacerdos missam decantet unam et amplius, de sumptibus proefaloevilloea quoquam substractum
si libuerit et charitas ministraverit, et unusquisque vel minoralum fiai, ut magis ac magis Domini om-
clericus psalmos quinquaginta et amplius, quantum, nipotentis servitium adimplere valeant, et pro per-
dilectio et amor Dei insligaverit. Ipsos autem psal- petuitate imperii et domni el sënioris nostri Ludo-
mos tam ipsi canonici quam et suburbani vel mona^ vici proescripti piissimique imperatoris et sospilale
sleiiales clerici alterius chori in proefata ecclesia conjugis et prolis ejus alque invictissima sui exerci-
Vicissim decanlare siudeant. Post obitum vero lus Victoria exorare humiliter delectetur, et quasi ad
meum, quando Deus voluerit, in proedictis festivi- vestigia pedum eorum provolutus deprecor universos
lalibus futuris lemporibus similiter pro defuncto fa- in bac sede succedentes ut banc firmilalem quant
 59 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 60
pro amore Domini Salvatoris et veneratione sanctoe e.Avini cullus amore fervens, ex dominus quas epi-
Dei genitricis Marioesanetorumque marlyrum Ste- scopi anlecessores sui propriis usibus habere sole-
phani , Gervàsii et Protasii, alque omnium in ve- rent, memoratorum canonicorum habilaculis ac
neratione sanctorum, et eleemosyna saepedictidom- variis usibus attribuent, illicque construclis et se-
ni Ludovici imperatoris, ac per ejus licentiam proj cundum opportunitatem cujusque usibus oedificaiis
pondère peccaminum nieorum fieri decertavit, ini acdecoratis, eos secundum auctorilalem canonicam
perpetuum conservent esse mansuram.' Quam devo- fecerit habitare. Retulit etiam serenitati nostroeeo
tionem si quispiam violare proesunipserit,anïe tribu-. quod jam dicloematris ecclesioequibusdam additis
nal Christi, pro cujus amore hoc faclum esse digno- oratoriis aliisque fortasecus ecclesiis, solemniier
scilur, tremebundam in judicium deducat ralionem. religioseque eorum devotionem adimplere curaveril,
Ego Aldricùs Cenomanicoeurbis indignus et pecca- easdem dedicationumfestivitates propriis tempori-
tor episcopus hoc teslamentum a me factura sub- bus solemniter memorali canonici, convenienlibus
scripsi. Ursmarus indignus Turonicoe urbis nrchi- tam sacerdotibus quam religiosis laicis reliquoque
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Dodo> populo solemniter celebrare valerent, eisdem ca-
humilis Andecavensiumanlisles huic testamenii de- nonicis quamdam ejusdem villam Buxarias vocabulo
creio assensum proebuiel subscripsi. Jonas indignus; B per testamenti conscriptionem propria coeteroram-
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Egoi que episcoporurn venerabilium manibus roboratam
Autcarius Magonlioeurbis archiepiscopus subscripsi. proprie delegaveril, quatenus in soepedictis dedica-
Ebroinus indignus episcopus huic leslainento an- lionuni feslivilalibus, proefixisetiam quibusdam con-
nuens subscripsi. Gunlardus indignus episcopus huic; dilionibus dignam ac necessariamrefectionem habere
lestamento annuens subscripsi. Ego Erchinradusi valerent. Quoesua instiluiiout perennibus temporibus
Parisiacae urbis episcopus hoc teslamentum, dépla- inviolabilis persisterepossit nostroe,supplicavit celsi-
çante Aldrico episcopo, subscripsi. Vyarnarius indi- ludini ut super idem devotissime rdigiose inslitu-
gnus episcopus huic testamenlo subscripsi. Ego> lam noslram firmitatis gralia auclorilatem percipere
Echardus episcopus hoc testamenluni, deprecanie. mereretur, per quam fuluris temporibus inconvulse
Aldrico episcopo, subscripsi. Theodoricus Camera- atque inviolabilité!'permaneret. Cujus supplicationi-
censis urbis episcopus hoc testamenluni subscripsi. bus annuentes, per hoc nostroeauclcritatis scriplum
. David chorepiscopus subscripsi.. Ansteus decanus statuentes, decerninius ut qued studip divini hono-
subscripsi. Godenus archipresbyter subscripsi. Ri- ris et cullus religiose patrasse atque instituisse
cardus presbyter subscripsi. Dedivinus archipresby- dignosciîur, el jam dicia inscriplionis suoe série
ter subscripsi. Eruardus, licet indignus, presbyter C ' conscribi ac roborare non dislulit, cunctis tempo-
subscripsi. Geraldus subscripsi. Gansuinus presbyter ribus maneat inconvulsum, nec quispiam suecessor
subscripsi. Ascaricus presbyter subscripsi. Alexan- rum suorum de conditionibus in ea comprehensis
der presbyter subscripsi. Gerihanus presbyter sub- quidquam audeat immutare aut memoratam villam
scripsi. Vineboldus presbyter subscripsi. Flodoinus a jure eorumdemcanonicorum abslrahere ; sed quid-
presbyter subscripsi. Flodebertus presbyter sub- quid de ea secundum inslitulionem ejus, ut dictu m
scripsi. Anisacharus diaconus subscripsi. Rodricus est, ordinare atque disponere voluerint saepedicti
diaconus subscripsi. Regnogardus modicus subscri- canonici, liberam in omnibus habeant poleslatem ;
psi. Vivaldus subdiaconus subscripsi. Data Kalend. quatenus pro nobis, conjuge, proleque nostra, ac
April. in die sanclo Paschoe, anno incarnationis slabililate totius imperii a Deonobis concessi Do-
Dominicoeoclingenlesimo trigesimo et seplinio, indi- mini misericordiam jugiier valeant cxorare. Et ut
ciione vero quindecima, anno quoque vigesimo et haecnostroeconfirmalionisauctorilas nostris succes-
tertio imperii domni nostri Ludovici gloriosissimi sorumque nostrorum temporibus inviolabilem etin-
iînperaioris, et anno ordinationis nostroe quinto. convulsam obtineat firmitatem, de annuio nostro
Actum ergo Cenomanica in urbe publica in Dei no- subter eam jussimus sigillari.
mine féliciter. Amen. *
D Hirminmarus notarius ad vicem Hugonis reco-
XXX. gnovi et subscripsi.
Exemplar proeceplidomni Ludovici imperatoris su- Datum quatuordecimoCalendas Jul. anno, Christo
per proescriploprivilegiode villa Buxarias. propitio, vigesimo et tertio imperii domni nostri Lu-
In nomine Domini Dei et Salvatoris noslri Jesu dovici piissimi Augusti, Indictione quindecima.
Chrisli, Ego Ludovicus, divina repropiliante clemen- Actum Theodonis villa, palatio regio, in Dei Do-
tia, imperalor Augustus. Omnibus sanctoe Dei Ec- mine féliciter. Amen.
clesioeet nostris fidelibus proesentibuset futuris no- XXXI.
tum sit quia vir venerabilis Aldricùs, Cencmanicae Seqttilur exemplar privilcgiiquod fecit proenominalu*
urbis episcopus nostroe, suggcssit mansueludini eb Aldricùs, episcopusecclesioeSancti Salvatoris, su-
per fluvium Sarthoe, et monachisibi Domino fa-
qued primprdiis ordinatipnis suoe ccnfusum canoni- mulantibus.
corum matris ecclesioesibi commissorum ordinem In nomine sanctoeTrinitalis et unicoeDivinitatis.
Slalumqueinvenerit, et claustrum qui canonice vi- Ego Aldricùs, Cenomanicoeurbis indignus et pecca-
père debent çateuus nullum habuerant, sed ipse di- tor episcopus, illuslratione divin» pielalis prOYOCâ?
 61 VitA. 62
tus, una cum ccnsensu et lieentia donini Ludovici A priscis vocabalur; et ad opus monachorum inibi
piissimi imperatoris, seu omnium sanctorum com- regulariter viventium et Domino famulantium, dona-
provincialium episcoporurn atque aliarum multarum lumque in perpetuum ibidem ob mercedem et
provinciarum nobilium ac sapientium ponlificum, stabililalem proedicti domni nostri Ludovici piis-
sive cum omni nostroecuroecommissoe Deo devotoe simi imperatoris, cujus largitione et proefatum lo-
congregalioni matrique et nostroe sedis ecclesioefa- cum acquirere meruimus, sive futurorum domino-
roulanti, pertractans ego casum fragilitatis humanoe, rura, regum videlicet Francorum, seu et nimis pro
pavescensque ullimum vocationisj diem, ne multa pondère peccatorum nostrorum donamus el per hoc
mole peccaminum oneratus, sine fructu aliquo, teslamentum confirmamus confirmalumque futuris
quod absit, boni opesïs repertus inveniar, conforta- temporibus esse volumus, tam opportunitatem quam
tusque alloquio proedicalorisproecipui, Pauli scilicet et pro stipendio fratrum ibidem Dominoservienliuni,
apnstoli, ubi ail : Si cujus opus manseril, mercedem neenon et consolationem peregrinorum, atque hos-
accipial ; idcirco, ut dielum est, cum consensu et pitum advenientium receptionem. Primo vero om-
lieentia suprascripti principis" alque praediclorum nium delegavimus ibidem villam Salvàrias cum ma-
sanctorum proesulum sive proefixorum servorum Dei nentibus triginta et illas .culturas duas juxla illud
promptissimo animo, divina inspirante clementia, B monasteriolum sitas, seu illam silvam. quoe intra
nostroe devolionis decrevit compunctio, ut ad augen- fluvium Sarlhoeet inter proedictas culturas et proefa-
duin cullum divinum sive matris et nostroe sedis tum monasteriolum consislit, atque illam vineam
ecclesioe atque parochioe nobis commissoe, ac cu- dominicain quoe inter Salvàrias et jam dictum
mulandum honorera alque lucrum multarum ani- monasleriolum conjacet, et illa molina duo juxta
marum, ut monasleriolum aliquod in nostra pàro- illud monasleriolum supra fluvium Sarthoe sila,
chia nost.ro labore ad perpetuam omnipbtentis Dei neenon et illud pratum ex alia parte proefati mona-
laudem fundare et construere deberemus, quod ita slerioli situm una cum silva, sicut termini proedi-
annuenle Domino et facere studuimus, in quo et ctorum monachorum dividunt. Delegavimus etiani
ecclesiam, prout valuimus, ad invocandum perpe- ibidem villam nostrae sedis ecclesiae Apiacum cum
tualiier nomen Dei oelerniin honore Domini Salva- omni iniegritate, in qua sanctifs Ulfacius, pre-
toris et sanctoe ejusdem Dei genitricis Marioe sive tiosus Christi confessoiy corpore requiescit; simul-
sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii atque que tradidimus ibi medietatem de villa Canon ; pa-
sancii Stephani, neenon et in honore et memoria rique modo confirmamus ibidem villam Luciacum
simul omnium sanctorum construere et solemniter cum omni iniegritate; simulque inibi dedimus et
sexdecimo Cal. Octob. die cum aliis episcopis et G medietatem de villa quoe Beruas vocatur de ralione
sacerdotibus sive reliquis sancloe Dei ecdesioe mini- Sanctoe Marioe. quam reddilione domni nostri Lu-
stris decenter et rationabiliter canonieeque atque dovici excellenlissimi imperatoris acquisivimus; et
insigniter,Dominoauxiliante, curavimusconsecrare, illam precariam quam Friderardus per precariam
in qua et quindecim altaria erigere et in honoribus de rébus Sancloe Marioe et Sancii Gervàsii tenet,
et memoriis eorum sanctorum quorum nomina su- tradimus totam similiierque donamus, et in villa
per ea inserta esse praesentis temporis momento quoevocatur villa Sancii Aulleni manentes très cum
videnlur, eorumque atque aliorum mullorum san- vineis tribus et campis aliis, et quantum pars Sanctoe
ctorum palrocinia et reliquias meis propriis mani- Marioeibi habetur. Videlicet et illas res quas Sa-
bus collocavi, solemniterque ea et decenter adjun- leardus in die dedicationis ipsius ecclesioe eidem
ctis nobis proefalis sanctissimis sociis ordinabiliter sanclo loco el nobis sive ipsis monachis legaliler
sanctificantes consecrare, Domino miserante, merui- tradidit inibi, per hoc teslamentum confirmamus.
mus, quorum intercessionibus nos adjuvari miseri- Hoec autem omnia in pago Cenomanico sunt sila.
corditer confidimns eorumque perpetuis tueri proe- Supradiclas igitur villas omnes el res cunctas su-
sidiis, largienle Domino, humiliter petimus. In me- perius nominalas et ad proedictas villas jure per-
moralo itaque Calendarum die et in dedicatione - tineiitesjuna cum coeteris domibus, oedificiis,manci-
proefatoeecclesioe cum lieentia et exhortatione jam piis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis,
dicti principis sive proescriptorum sanctorum pa- aquarumve decursibus, farinariis, mobilibus et im-
trum, videlicet episcoporurn ac nobilium et sancte mobilibus, omnia et ex omnibus ad proefatum san-
viventium saeerdotum, per librum quatuor Eyange- ctum locum pro lucranda sancla mercede et au-
liorum nobiliter ornatum et auro ex parte conscri- gmente nostroe sanctoe sedis ecclesioeatque nostroe
ptum, seu per calicem aureum unum cum patena congregalionis ornalu donamus, tradimus, simulque
sua desuper episcopis et sacerdotibus manus eorum delegavimus, et omnia quoe eidem sacrosancto loco
imponenlibus, multis scilicet nobilibus coram astan- et frairibus et monachis inibi Domino famulantibus
tibus et videnlibus, tradidimus simulque delegavi- et regulariter vivenlibus divina pietas deinceps
mus una cum jam dicto Evangelio et memorato augeri voluerit et a bonis hominibus ibidem condo-
aureo calice de nostroe sanctoesedis ecclesioerébus natum atque traditum fuerit, ita ut ab hac die ibi-
ad supradiclum sanctum locum, qui vocatur mona- dem perpetualiler, Dominp auxiliante, in augmentis
sterium Sancti Salvatoris, plim vero Brogilus a proficiant. Unde censtitui ob hec pise devotionjs
 63 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 64
âmore veniente jam dictoeSancti Salvatoris ecclesioeA loetari seternâliter mereamur. Amen. Porro -quod
consecrationis festivitate, omni anno frairibus matri multas episcopales sedes et matres Ecclesias diversa
et nostroe sedis ecclesioe famulantibus eonsolatio- nionasteria sub se habere videmus constructa, quoeso
nem ministrandam ab abbate et monachis in proefato ne quidam superflue hoc me fecisse asserant, proe-
monasterio Domino famulantibus, id est, de pane sertim cum magis pro honore Ecclesioenobis com-
optimo modios sex, et friscingas porcinas 1res, ber- missoe,et pro lucro animarum quam pro facraore hu-
bicinas vero similiter très, et de vino optimo mo- mano, hoc me fecisse profiteur. Nec mirum si proe-'
dios quatuor, et de potione opliraa quinque. Ea vero fatum lôcum de rébus nostroesedis Ecclesioedilave-
ratione hoecillis dare censuimus ut supradictoe ma- rim, cum multos sanctos episcopos jam talia fecisse
tris ecclesioe jam proefati canonici pleniter ad me- et legimus et cognovimus. Idcirco precor cun-
hioralam dedicationis ecclesioe cum silentio el coe- ctbs fidèles sanctoe Dei Ecclesioeut non hoc me su-
teris divinis ornamentis veniant feslivitalem cum perflue fecisse putent, sed magis pro me peccatore
caéleris suburbains sacerdotibus et reliquis clericis, orare non dedignenlur; ut si quam pro hoc merce-
et tune mane prima inibi pro me peccatore, dum dem adipisci meruero, ejusdem fieri mereantur parti-
advixero, unusquisque sacerdos eantel unam mis- cipes. Denique humiliter precor Dominum nostrum
B meum mox
" sam et amplius, si libueritet eharitas ministraverit, Jesum Chrislum, beatum successorem
et unusquisque clericus psalmos quinquaginta et fuiurum, et post eum in sede nobis commissa succe-
amplius, quantum dileclio et amor Dei insligaverit. dentes cunctos episcopos, atque quasi ad pedes eo-
Post obitum vero meum, in proedictâ die simililer rum provolutus suppliciter flagito, omnesque prin-
pro defunclo facianti Hoec ergo omnia diligenler cipes ac nobiles et ignobiles, cunctosque Christianos
peracta, hora terlia in publicum introeant officium obsecro, ut parvula a nobis facta ad divinam omni-
et una cum monachis ibidem Domino famulanti- potentis Dei laudem et incrementum proedicti mona-
bus solemniter ipsius diei fesiivam peragant solemni- sterioli Sancti Salvatoris conservent, et in eorum
iatem ; et tune utrum elegerint faciant, aut inibi eleemosyna sive ob praedicti Domini Salvatoris amo-
eum ipsis monachis pariter reficiant, aul si ibi non rem, in cujus honore jam dictum monasteriolum
refecerint, tune accepta stipendia in refectorio infra oediûcatum et dedicatum esse dignoscitur, augere
domum et claustrum canonicorum una cum proedi- inibi plura dignentur, et de eis quoefecimusatque de-
ctis suburbanis, clericis, et sacerdotibus reficiant. legavimus inibi imminuere aut subtraherénon proesu-
Hoc sane humiliter obsecro sanctos successores meos mant; quatenus etbona illorum facta in proesenli et
atque abbates vel monachos proefati monasterii, et in futuro, sicuti et nostra fecerint, Deo auspice,
proeposilos ac magistros seu ministres canonicorum C conserventur ; quatenus si aliquam mercedem
nostrorum, sive ipsos canonicos proesentesscilicet at- pro pio proefixo facto, Domino annuente, habere
que futures, et proedictossuburbanos, seu monaste- meruerimus, ipsius mercedis, auxiliante ipso Do-
riales sacerdotes et clericos, qui ad proediclam fe- mino Salvatore nostro, pro cujus et amore hoc fe-
stivitatem venerint, et suprascriptas oraliones pro me ciinus, effici mereamur consortes. Precor etiam
miserrimo peccatore fecerint, a memorata refectio- cunctos sacerdotes ac Dei servos sive monachos
ne vel ab eorum refectorio a se non excludant ; sed omnes ul proedictas oraliones in proefata die pro me
si'aliqua necessitale factum fuerit, lune sialueiites peccatore pie et studiosissime adimplere procurent,
imploramus ul unus canonicorum bene fidelis de qualiter absolutioném omnium peccatorum meorum
praedictis slipendiis quoe jam dicti monachi tribue- eorum precibus adipisci valeam, et sanctorum consor-
rinl, accipial unum modium panis et alternuni vini, tio perpelualiler Domino largientefrui mereamur. Si-
insuper ex polione sextaria quatuor, et unam friscin- militer precor obnixe abbaies et monachos cunctos
gam qualem meliorem invenerit, et ex his illis proe- in proefatosancii Salvatoris monasterio degentes,
paret'devote et religiose refectionem. Sed magis opto proedictâstipendia canonicis et fratribus nostris, sive
et suplex deprecor ut cura soepedictiscanonicisnostris suburbanis sacerdotibus et clericis minisirare in
in refectorio cura illis religiossime reficiant, solem- jam dicta die non negligant; quatenus ipsis mini-
•niler quoque illum diem ducentes, et de tanta fe- strantibus nobisque humiliter famulantibus etcoeteris
stivitate loelantes, Dominumque in omnibus laudan- fratribus et Dei servis orantibus, per suffragia om-
tes ac deprecanles ul tranquiîlam vilam hanc degere nium sanctorum nos et illos Jésus Christus Domir
valeant et proemia oeternoeviloe percipere merean- nus noster in oeterna loetilia una cum sanctis suis
' lur.
Insupér de proedictis slipendiis deprecans san- fovere dignetur. Amen. Porro ut hoc testamenlum
ctos successores meos cdnteslor et contestans humi- sive privilegium a me pia voluntate factum, per ra-
liter deprecor atque ministres ejusdem Ecclesioe ul tionem supradictam, omni tempore maneatillibatum
unum modium de proefixopane et alterum de jam atque firmissimura, manu propria illud pro firmilalis
dicto vino et de praefalis friscingis unam quadra- studio roboravimus, sive sanctos paires nostros
ginta pauperibns in memorata festivitate tribuant, episcopos, alque;fratres nosiros sacerdotes et levitas,
qui inde refeclioneni hâbentes DominumSalvatorem seu reliquos clericos coelerasque personas quorum
mundi collaudenl et pro me miserrimo peccatore nomina subler habentur, inserta firmare humiliter
orare sludeant, qualiter cum sanctis el electis Dei poslulavimus.
65 VITA. 66
Ego Aldricùs Cenomanicoe urbis indignus pecca- A , toris, et consensu etiam meeropolitani Ursmari
tor episcopus hoc testamentum a me factum sub- Turonicoeurbis archiepiscopi seu coeterorum com
scripsi. Ursmarus indignus Turonicoe urbis archi- provincialium episcoporurn alque multarum aliarum
episcopus huic testamenlo annuens subscripsi. Dodo 1provinciarum sanctorum episcoporurn, considerare
humilis Andecavensium antistes huic lestamenlo de- coepi cum canonicis et coeteris parochianis nostris,
creto assensum proebens subscripsi. Warnarius in- tam sacerdotibus quam aliis divino cultui famulanti-
dignus episcopus huic- testamenlo annuens sub- bus, atque nobilibus laicis tam noslris quam et aliis
scripsi. Ebroinus indignus episcopus huic testamenlo liberis et bonis hominibus, qualiter mea facultalicula
annuens subscripsi. Ego Autcarius Magontioe urbis et inibi commissa post meum obilum militer et ra-
archiepiscopus hoc teslamentum, deprecanle illo Al- tionabiliter foret in utililalem sancloematris ecclesioe
drico proedictoeurbis episcopo, subscripsi. Guntar- et meam eleeuiosynam dispensata, ne forte (quod
dus indignus episcopus huic teslamento annuens absit) aliquis sibi ea rapere aut furari aut in suos
subscripsi. Ego Erchinradus episcopus hoc teslamen- usus converti faciat, sicut in multis jam factum co-
tum, deprecanle Aldrico episcopo, subscripsi. Ego gnovimus, sed omnia in ulilitalem sanctoe Ecclesioe
Hechardus episcopus hoc teslamentum, deprecanle et substentationes nobis famulantium, seu supple-
Aldrico episcopo, subscripsi. Ego Theôdoricus Ca- " raenla nostrorum clericorum tam monachorum quam
meracensis urbis episcopus. hoc testamentum sub- et canonicorum, sive adminicula laicorum qui nostroe
scripsi. David chorepiscopus subscripsi. Ausleus ecclesioeet nobisfamulari videntur,necne in alimonias
decanus subscripsi. Deduius archipresbyter sub- pauperum, perconsiliumpraedictimetropolilani et per
scripsi. Erauldus presbyter indignus subscripsi. Ri- manus fidelium saeerdotum sive diaconorum atque
caudus presbyter subscripsi. Godenus archipresby- fidelium laicorum qui ad hoc peragendum a me de-
ter subscripsi. Geraldus presbyter subscripsi. Flo- nominati et conslifuli fuerint, fideliter et ratîonabi-
duinus, licet indignus, presbyter subscripsi. Gantzui- liler in supra nominalas utilitates et nécessitâtes,
nus presbyter subscripsi. Ascaricus presbyter sub- sicut in subsequentibus dicemus, dislribuantur, id
scripsi. Flodebertus presbyler subscripsi. Alexan- est, quidquid tune temporis in nostro ergaslulo de
der presbyter subscripsi. Ansbaldus presbyter sub- pecuniis diversi generis et vestimenlis inventum
scripsi. Gerbaus presbyter subscripsi. Anisacar dia- fuerit, tola décima pars distribualur ecclesioequam
conus subscripsi. Rodricus diaconus subscripsi. Vi- fecimus super fluvium Sarthae, in loco qui dudum
naldus diaconus subscripsi. Reginhardus modicus Broilus Casalis nominabatur, quam et in honore Do-
subscripsi. Leodaldus diaccnus subscripsi. Data ^**mini Salvatoris et sanctoeDei genitricis Marioe,sive
Calend. Aprilis in die sanclo Paschoe anno incarna- sanctorum martyrum Gervàsii et Protasii atque
tionis Dominica?857,Indictione vero xv, anno quo- sancti Stephani indigni sacravimus, et monachis
que XXIU imperii domini noslri Ludovici gloriosis- ibi Domino famulantibus fideliter et cum charitale
simi imperatoris, et anno ordinationis nostroe tribuatur, nona vero pars ecclesioe quam fecimus
quinto. Actum ergo Cenomanica in urbe publiée in inter fluvium Sarthae et murum civitatis, in qua et
Dei nomine féliciter. Amen. menachas ccllpcavimus, el sub régula sancti Bene-
xxxn. dicli vivere decrevimus, quam el in henore proedi-
cti Domini Salvaloris et sanctoe Marioeejusdem Dei
Sequilur exemplarproecepli Domini Ludovici impera- et Domini genitricis sive sanctorum marlyrum Ger-
toris, super memoraiumprivilegiumSancti Salvatoris vàsii el Protasii sed et sancti
et monachorum quod eis jam diclusAldricùs episco- Stephani, quoe matri
pus pio affectu fecit. ecclesioesubjecta esse videtur, indigni canonice sa-
(Vide ubi supra, col. 1271.) cravimus, et monachis, sanctimonialibus, sive cun-.
ctoe congregalioni ibidem Domino famulanli fideliter
XXXIII.
et cum charilate absque ulla dilatione aut prohibi-
Sequilur descriptio de eleemosyna proefati Aldrici, tione vel impedimento atlribualur. De reliquo vero,
pmfizoe Cenomanicoeurbi episcopi,qualiter sibi cré- tantum quod in ergaslulo inventum fuerit, juxta dé-
dita singillatim disposuit et discrète Christi famu-
lis ejusquefamulabus per hoc scriplum dare consli- créta canonuin, quatuor portiones fiant tam de auro
tuit. quam et de argenlo , sive de coeteris metallis vel
In nomine sancii Salvatoris et veneratione sanctoe ulensilibus et diversi generis vestimenlis el supelle-
Dei genitricis Marioesanctorumque martyrum Ger- ctilibus omnibus : una quoe remaneat ecclesioenobis
vàsii et Protasii alque sancti Stephani, quorum ec- commissoe, alia vero in nostra eleemosyna detur
clesioe,licet indigne, tilulatus esse videor, Aldricùs fidelibus pauperibus, terlia autem clericis capellanis
Cenomanicoeurbis el proedictoe ecclesioeindignus et et vassallis nostris, quarta presbyteris urbânis et
peccator episcopus, omnibus in nostra dioecesi et monasterialibus sive suburbanis atque reliquis pa-
pàrochia consislentibus, episcopis, sacerdotibus, rochianis et diaconibus seu subdiaconibus neenon
diaconibus, subdiaconibus, et reliquis sanctoe Dei et reliquis ministris et clericis, ut melius fieri poiue-
Ecclesioeministris, seu cunctis fidelibus notum esse rit. Nam et hoe summopere videndum est, ut omnia
cupio quia pertraclans casum humanoe fragilitatis, cum charilate fiant. Similiter'et de vino solummodo
una cum lieentia domini Ludovici piissimi impera- quod tam in civilate quam et in ejus ruis tune in-
 '
67 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 68
ventum fuerit faciendûm est, id est, omnis décima A cunctorum valeam percipere peccatorum, et vitam
proedicti vini detur monachis viris, et noua fundilus habere, annualité Domino, merear sempiternam.
detur monachis feminis in proedictis locis dcgenlihus; Fiat, fiât. Grèges aulem jumenlorum una cum eorum
rdiquum autem in quatuor partes dividatur et, ut amissariis, et vaccaruni ac boum seu porcorum,
proescriptum est, partialur fideliterque et eumchari- et ovium sive caprarum, qui sunt in Breira in con-
late per proefixasturmas, ceu de pecuniis in nostro dita Noviacense, ël in Proliaco infra villam quin-
invenlis ergaslulo diclum est, rationabiliter distri- tam, seu in Novavilla super fluvium Sarlhoe, sive
buatur. De vino quoque quod in civitate et ejus ruis in Cavania, et in Cepeto supra Sarthara, et in Bruo-
tune temporis fuerit inventum fiât ul diclum est. De iiis villare in Belsa, et in altero Proliaco super flu-
reliquo autem vino cuncto, et de annonis omnibus viplum Viduam, ecclesioenpbis commissoeet nostro
diversi generis, et leguminibus sive fenis per diversa successori cum omni integritale possidendos el uti-
loca et in omnibus villis nostris nobisque commissis liler lucrandos et gubernandos relinquimus. Ego
recondilis, voiumus atque proecipimus suppïicilerque aùlem in loto episcopio non inveni viginli jumenta.
flagitamus ut decem partes fiant oequalance divisas : Modo Deo graiias. seplem ei relinquo grèges una
una videlicet fideliter servetur matri ecclesioe et cum eorum amissariis ; neque in loto episcopiono-
béalo successori nostro quem Dominus elegerit, el :B bis comraisso ex omnibus pecoribus vel pecudibus
alia detur vassallis et capdlanis sive servîenlibns qui tantum inveni quantum modo, Domino auxiliante, in
Domino nobisque in nostra niansiuncula militare vi- una ex supradiclis villulis relinquo ex his quoemeo
denlur, ut non ipsi quique , quod absit, in aliquo pretio comparavi el meo labore acquisivi. Ideo sup-.
periclitentur inopia , sed habeant unde sustentari plex flagito ne alicui durum aut contrarium sit si ea.
queant usquequo se cum sancto successore nostro quoemeo sudore acquisivi, et meô pretio comparavi,
mox fuluro collocsre, Domino adjuvante, utililcr va- meis benefacloribus tribuo et mihi servienlibus
leant. Tertia tribualur canonicis et famulis sanctoe dono, alque Domino offerendo in mea eleemosyna
matris ecclesiae et. nonnanis quoe in ea quotidie fideliter distribui proecipio, el pro redemptione mul-
oblationes Domino offerunt, ul et pro me peccatore torum et innumerabilium peccatorum meorum dari
fuluris temporibus Domino offerre eis delectel eo- Dei servis et pauperibus humiliter supplico. Illi ergo
rum oblationes. Quarla Iargiatur monachis qui sunt grèges jumenlorum una cum eorum amissariis et
in monasterio sancii Carilephi et ingressive ta Sa- vaccaruni ac boum seu porcorum et ovium alque
vonariis alque sanclimonialibus monachis quae sunt caprarum qui sunt in Alamaniscas, et illi grèges ju-
Inlramnis monasterio. Quinta detur monachis quoe : mentorum una cum eorum amissariis et' boum
sunt in monasterio sancii Salvatoris paulo minus <J uiriusque sexus, et porcorum sive ovium atque capra-r
milliario ab urbe distante super fluvium Sarlhoe, et rum qui sunt in Drimiaco juxta Mantulam, et in
illis monachis quoe sunt in sancto Vincentio juxta Paciaco, in villoe videlicet parte quam David modo
urbent, seu sanclimonialibus monachis quoe sunt providel, fratribus et canonicis nostris cum omni
in monasterio Sancti Salvatoris el Sancloe Marioe integritale absque ulla dilatione sive diminulione fi-
sive Sancti Gervàsii inler fluvium Sarlhoe et murum deliter et cum omni charilate dentur. Illi namque
civitatis collocalo. Sexta congregationibus quoe per grèges jumenlorum una cura eorum amissariis et
coetera diversa monasteria, tara in Cenomanica pà- boum utriusque generis, seu porcorum et ovium
rochia quam et in pago Andecavo, sive Turonico alque caprarum, qui sunt infra monasterium sancti
alque Oxomense, et per coeterospagos Domino mi- Carilephi, et in villa Floriaco, el in Conflentio, et
litantibus fideliier, in quantum posseet esse facili- in villa Mauri el in Courais, et in villare Marlis, et
tas tribuerit, cum omni discretione rationabiliter Rusciaco, el in campo Sigalaici, et in illa cella sive
tribualur. Seplima presbyteris et diaconibus ac in Cantarnaco, alque in diversis mansionibus circa
reliquis dericis noslra in pàrochia Domino per monaslerium consiruclis, omnes inlegerrime mona-
diversitas ecclesias militanlibus discrète et ratio- chis qui in monasterio sancii Carilephi et in cella
îiabiliier tribuetur, ut eis semper pro miserrimo 1I) quoe Savonarîas vocatur Domino militant! absque
peccatore delectet orare et sacrificia Domino as- ulla minoratione aut tarditate delur. Ternos autem
sidua offerre , et flexis poplilibus precor ut eis assi- grèges jumenlorum una cum eorum amissariis ac
due agere suadealur. Oclava, ul dixiraus, tam de boum et vaccaruni sive caprarum el ovium qui sunt
vino quam et de annona diversi generis et legu- in Haliau, el quatuor pprcariâs quoe in eadem villa,
mina sive feno, rationabiliter et discrète detur fun- tam in mansilionibus quam el in aliis locis esse vi-
dilus familiis in nostris villis nobisque commissis dent!!!', et illos grèges qui sunt in Curie Quadrici,.
comnianenlibus, quoeea suis sudoribuslaboraverunt, in Saxonense, omnes tam jumentorum quam et
ut et eis pro me peccatore orare delectet ; el hoc eis boum et vaccaruni seu porcorum el ovium atque.
agere precor soepissimesuadealur. Ncna et décima caprarum illis monachis qui Dominoin ecclesia san."
pars omnis aiinonoe, vini et feni et leguniinis pau- cti Salvatoris supra fluvium Sarlhoe, ulv jlle abbas
peribus, viduis, el orpbanis fideliter cum omni dis- proeessevidetur, cum omni integritale et cum chari-
cretioneetcharilate funditus tribualur. Omnes enim tate absque ullo scrupulo aut conlradiclione sivedU
precor ut pro me orare dignemini, ul remissionera latione fideliter tribuantur. Illi quoque grèges ju-
 69 YITA. 70
mentcriim una éliihèbrum amissariis et boum ulrius- A lium explere nequimus, de illis qui antea dati mi-
que generis seu porcorum el ovium atque capra- nime fuerint, proecipimusduos, quales meliores in*-'
rum qui sunt in villa Colonicajuxta urbem in illa venti fuerint, proedicto domno metropolilano no-
curte quae dicitur Villa, quam Gundbldus modo stro bene paratos et ornalos dari ; et alios duos,
providet, el in Carrariis super fluvium Sarthae, et quales post hos meliores inventi fuerint, Didani An-
in Canon, dentur monachis integerrime qui Domino decavensis urbis Episcopo bene ornalos tribui jube-
in monasterio Sancti Vincentii militant. Illi ergo grè- mus. Ipsos enim sanctos episcopos, si mihi supers
ges jumenlorum una cura amissariis et boum ulrius- stites Dominomiseranle fuerint, ad obitum meum
que generis seu porcorum et ovium qui sunt in Grès venire deprecor, et animam meam per eorum san-
et ta Fràxinido, ih Belsa, et in Semmuro, mona- clas oraliones Domino devotissime commendari sup-
chis in Grès Domino in ecclesia Sancloe Marioe et pliciler flagilo, et ad corpusculum meum eorum
Sancti Almiri mililantibus fundilus absque ulla tardi- precibus Domino una cum anima commendari et
tate aut minoralione tribuantur. Illi quoque grèges cum orationibus eorum sepeliri humiliter postulo;
una cum eorum amissariis jumentoruni el vaccaruni et in omnibus summopereillos, et quasi ad pedes eo-
ac bofim sive ovium et porcorum atque caprarum rum provolulus, deprecor ut de me et pro me sic
omnes qui sunt in Aviniaco, seu in Casiliaco, et in ~* B faciant sicut volunt ut de illis tam in vita quam et
illa parle Pàciaci quam Gundoldus providet, nostris post obitum fiât. Insuper quatuor equos bonos meoe
sororibus sanclimonialibus monachis quas inter mu- sepulturoe loco et fratribus inibi Domino famulan-
rum civitatis et fluvium Sarthoein ecclesia Domini tibus dari jubeo. De coeteris ergo equis volo ut causa
Salvatoris el sanctoeejusdem Dei genilricis Marioe benedictionis singulos accipiant siuguli qui proescri-
semperque virginis sive sanctorum martyrum Ger- pti et proeordiualiad npstrani deemesynam facien-
vàsii et Protasii atque sancti Stephani sub mona- dam fuerint, ul melius illis delectet pro me orare
slico ordine el sub régula sancii Benedicli vivere cpl- et conimissum sibi negotium peragere. De reliquis
locavimus, cum sunima charitàte et omnium inie- quippe equis et poledris et mulis atque asinis très
gritate absque ulla dilatione fideliter altribuanlur. jubemus fieri porliones : una pars remaneat ec-
Illi quoque grèges jumenlorum una cum eorum amis- clesioenobis commissoeet sancto successori nostro;
sariis et boum ulriusque sexus et ovium sive porco- alia vero largiatur disposite et rationabiliier clericis
rum âtque caprarum qui s'unt iii Rupiaco, integer- et vassallis et servienlibus et minislerialibus nobis
rime fralri meo Isaac filioque ejus Rotgario absque famulantibus. Teitia autem pars dislribualur fideliter
ulla cliniinulione aut dilatione tribuantur. Illi autem et rationabiliter in nostram eleemosynam prout me-
grèges jumenlorum una cum eorum amissariis et G *- lius scierinl et poluerint quibus hoc commissum fue-
bouni ulriusque generis seu porcorum et ovium al- rit. Taliier quoque illis hoc proecipio et deprecor
que caprarum qui sunt in Contrella, et in Varen- agere et tam fideliter et rationabiliier dispensare
nis, in Vindosnense, el in Breuviaco, in Oxomense, qualiter inde rationem non metuant reddere in con-
et in Artinis super Liz, et in Lanciati ultra Lige- speclu Domini nostri Jesu Christi, et ex bec nen re-
riin, sive in Vodebris, vassallis qui nobis in nostra cipiant, quod absit, danmalipiiem oelernam, sed
mansiuncula serviunt et clericis qui Domino in no- proemium sempiternum. Illa vero omnia quoe in
stra capella famulantur cum omni iniegritate dispo- proefatotempore, ut dictura est, in proedictis locis
sée et rationabiliter largiantur. Reliquos namque et agris tam inlernis quam exlernis inventa fuerint,
grèges jumenlorum et boum ulriusque generis et Domino Deo, devota mente et sano corpore, pro in-
ovium seu porcorum atque caprarum, omnes qui genli et niinio pondère peccaminum meorum sup-
sunt in culturis et in silva Uvastina in diversis man- plex et dévolus offero, et per banc chartulam, quam
sionilibus et locis, tara super fluvium Liz quam et sana mente dictavi el supradiclo proelextu scribere
in silva Uvastina, et in Tricione in diversis nian- jussi, atque propria manu subter fiimavi, ad sùpra-
sionilibus et in locis diversis, et in Tauriaco, et dicta etscripla, sicut hoecpaginula testamenti com-
in Bajocassino, et in Vetûsvico, sive in Celsiaco, ® memorat, explenda et fideliter peragenda Domino
ac in Nascas,'seu in Cadarus, et in Colonica ullra Deo sponte et dévote trado ; ut si quis aliter, quod
Medanâni, et in Culcamia ultra - fluvium Ligeris, absit, ex proefatis rébus, in quantum melius proeva-
et in Gallemarcio, sive in monte Sodeuris, in om- luerit ac poterit, agere proesumpserit, ipso Domino
nibus mansionilibus ta eo conslruclis, et in rivo pe- Deo meo el Salvalori nostro Jesu Christo reddat
troso, et in villa nova in Belsa, et in villa Macu- inde rationes, cui hoecproescripta peragenda et ex-
nen, el in Bioca super fluvium Brida, et in Villena plenda dévote oblala et tradila sunt, et ante tribu-
in Parisiaco» ta nostra eleemosyna, presbyteris et nal ipsius judicis oeterniex hoc tremêbundam dedu-
Deiservis sive pauperibus fideliter et rationabiliter cal rationem. Contester enim sanctum suceessorem
cum omni timoré et reverentia dislribui disposite meum mox fulurum, quicunque fuerit, et quasi ad
imploraraus atque rogamus, et omnia fieri cumehari- vestigia pedum ejus provolulus humiliter deprecor
-.,tate oplamus. De equis namque nostris et secraa- ut sic de me et pro me miserrimo peccatore facial
riis sive mulis el asinis aç poledris, quibus adhuc sicut vull ut sui sucessores post oBitum ejus de eo
fruimur, et sine quibus regale et commune servi- faciant, et sic mea facta intégra conservet sicut
 71 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 72
sua vult post.se servari. Hanc ergo paginulam testa- A gavi, et sicut in hac paginula distinçtum et insertum
menti suppliciter flagito ut per omnia conservet; et est summppere deprecandc fieri jûssi et postulavi;
si quis aliter ex his quoehic inserta sunt facere vo- et si quis aliier, in quantum fàcultas fuerit, aut dé-
1-uerit,supplico ut eum corrigat, et eis quos ad hoc tenus de proescriplis rébus Deminpque oblatis ad
peragendum de nomine vero, sive quibus hoc ne- proefixaperagenda egerit, ante tribunal Domini no-
gotïum commissum fuerit, auxilium per omnia prae- slri Jesu Christi de sua praesumptione tremebundam
stet, ut haec absque Ullo impedimento perficere deducat rationem. Obnixe quoque omnes precor, ut
queant. Si autem, qued absit, aliter fecerit, ante taliter ex omnibus in bac charlula conscriptis agant
-tribunal Domini nostri Jesu Christi tremebundam qualiter in conspectu Domini, quod absit, et vilam
ex hoc reddat rationem. Obnixe quoque deprecor oeternam, Domino tribuente, una cum sanctis et ele-
-sanctum suceessorem meum, quemeunque Dominus ctis Dei habere mereantur. Amen.
fore voluerit, et omnes sacerdotes tam monachos XXXIV.
quam et canonicos, sive cunctos clericos et lai- Sequilur exemplar proeceptî aomni Ludovici piis-
cos in*noslra dioecesiet pàrochia commanentes et simi Augusli super proescriptam descriplionem de
eleemosyna Aldrici episcopicausa firmilalis et-in-
conversantes, ut in anniversaria obilus mei per sin- o convulsionis
facli.
gulos annos diligenter tractent et fideliter in eis pre
me orare studeant et vigilias et missas dévote décan- (Vide ubi supra, col. 1275)
tent, ut. Domino annuenle, remissionem omnium XXXV.
peccatorum meorum et indulgenliam misericorditer Exemplar immunitalis Sancloe Marioeet Sancti Gir-
percipere merear, et vitam insuper habere sempi- vasii et Aldrici episcopi de monasterio Sanctoe
Marioe.
ternam valeam. Amen. Precor etiam dominum suc-
eessorem meum per Dominum omnipolentem, cun- (Vide ubi supra, col. 1273.)
closque fratres et consacerdoles noslros conlestor, XXXVI.
quatenus ei fideliter suadeant ul si fàcultas permi- Item exemplar proecepli domni Ludovici piissimi im-
»erit, et illi placuerit, per singulos annos in die ob- peratoris de monaslerioAnisoloeAldrico episcopoet
ecclesioesibi commissoeimperiaiiter actum, quando
ilus anniversarii mei de suo facial proedictis sacer- proedictus domnus Ludovicus imperator illud ca-
dotibus tam monachis quam et canonicis et reli- nonice atque legaliter reédidit ecclesioeSancloeMa-
clericis bonam rioe et Sancii Gervàsii, memoralo Aldrico ejusdem
quis atque pauperibus plenam alque matris ecclesioeepiscopo.
refectionem. Et si illi hoc durum, quod absit, aut
(Vide ubi supra, col. 1275.
difficile fuerit, tune de villa Buxarias, quam fra-
tribus et canonicis nostris pér teslamentum firmitei C XXXVII.
corrpboratum, et per proeceptum domini Ludovici Exemplar proeceptîdomni Ludovici piissimi impera-
toris de monela AldricoCenomanicoeurbis episcopo
piissimi imperatoris confirmatum sponle et devo- ejusque successoribusconcessa.
tissime tradidi, alque perpetualiter possidendam el (Vide ubi supra, col. 1276.)
perfruendam reliqui, illa refeclio quoemodo et sicul XXXVIII.
modo proeparatur et agi tur in die nalalis et ordina-
Item exemplar proecepliimmunitalis domini Ludovici
tionis meoe, precor ut converlalur fundilus ta die imperatoris de Sancti Carilephi monaslerio de Al-
obilus et anniversarii mei, et sicut in proedicto testa- drico episcopoimpetralum.
mentocontinetur per omnia ita agalur, et sicut ir (Vide ubi supra, col. 1278.)
«o scriptum est devotissime et fidelissiineperficialur, XXXIX.
ut refectionem et consolationem habeant in illa die Item exemplarproeceplidomni Ludovici piissimi im-
tam sacerdoles el clerici quam et pauperes et indi- peratoris de villa Lugduno, quod fecit proedictus
gentes qui pro me miserrimo peccatore oravertat, imperator Cenomanicoematris ecclesioeel Aldrico
ul omnes devola mente inibi requiem oelernam ha- ejusdem ecclesioeepiscopo.
bere exorent suppliciter. Insuper supplicoproedictum (Vide ubi supra, col. 1279.)
suceessorem meum ut proefatum teslamentum meum » XL.
quod de proefixa villa Buxarias feci, fratribus De dedicationesënioris allaris Anisoloemonasterii.
et canonicis nostris per omnia conservet, et sicul . Anno incarnationis Domininostri Jesu Christi 858,
in eo conlinetur insertum de quinque refectionibus indictione vero prima,- anno siquidem xxv imperii
eorum et aliorum saeerdotum ac clericorum atque domni Ludovici piissimi imperatoris, anno sexto or-
pauperum diligenter adimplere facial, ut omnes pei dinationis Aldrici Cenomanicoeurbis episcopi, quinto
singulas festivilales exorent et dicant : Aldrico, Do- . quoque Iduum Maiarum die, solemniter sèniùs de-
mine , pontifia nostro da requiem oelernam et vi- catura est altare sënioris ecclesioe monasterii Ani-
tam sempiternam. Amen. De jam dictis ergo rébus soloea proefixo episcopo Aldrico in honpre Domini
nemo aliquid meum pulet esse nisi ad amelioran- Salvatoris et sancloe ejusdem Dei genilricis Màrioe
dum et canonice dispehsandum , quoniam Domine sariclique Martini confessoris proecipui. In proefixo
omnia quoein hac charlula memorata et conscripta ergo Iduum die cum psallentio susceplus est jam
sunt per hoc testamentum proesens taliter tradidi, dictus Aldricùs episcopus, primo postquam ei red-
çt ad praedicta explénda et peragenda firmiter dele- ditum fuit memoralum Anisoloemonasterium a do-
75 VITA. 74
mno Ludovico imperatore, a monachis et reliquis,A ètiam sanctoeJuliae fratrem nonnulli esse testantur,
nobilibus hominibus in ipso monasterio; cui Domi- atque sanctoeTèveslinoe proecipuoevirginis, quoe et
nus precibus praediclorum et omnium sanctorum monasleriolum sancloe Marioein rébus sënioris ec-
oeternam tribuat vitam. Amen. clesioeunà cum adjutorio sancti Iunocenlis proefixae
Proesul,ave, noster, cuncti te, Aldrice, rogamus, urbis episcopi construxit ; sed et sancloeAdoe,quoe
Nunc altus dominus,-nunc humilisque pater. et Adrehildis alio nomine îioniinatur, quoe,ut Iegi-
En tua fama sacri vulgans proeconiafacti, lur, deprecanle proedictosancto Innocente, de mo-
Gallorum celsas venit ad usque doinos. nasterio sancloeMarioequod situm est in urbe Sues-
Qui es pia spes patrjae, solamen et oplima virtus, sionis ad Cenomanicamurbem venit, et ibi in sub-
Àsl munis fortis et clypeus validus. urbio Cenomanico in proefato monasterio sancloe
Marioeregulam sancii Benedicli docuit,. et eam inibi
XL bis.
De hospitalium consthulioneet receptione, et de sex decenter ordinavil; et partem corporis sancti Li-
sanctorum corporibusin sinu matris ecclesioede- borii supradictoeurbis episcopi et confessons opti-
latis et collocatis,quorum nomina hic habentur in- mi, et maximam partem corporis sancti Haduindi. '
serta; et de duodécim signis in clocariis matris Antedicta quoque
ecclesioecollocatis,per singulas horas reboandis, et corpora sanctorum in ecclesia'
de consecralione episcoporurn et saeerdotum ac B quam proefalusAldricùs proefixaeurbis episcopus in
reliquorum graduum sive sanclimonialium, atque honore Domini Salvatoris et sanctoe ejusdem Dei
de commemoralionededicationumecclesiarum. genitricis Marioeatque sanctorum martyrum Gervàsii
Memoralus igitur Aldricùs episcopus in proefata et Prolasii sive sancti Stephani simuïque et in ve-
Cenomanica urbe duo hospitalia facere studuit. neratione omnium sanctorum solemniter consecra-
Unum idque juxta proefatam Cenomanicam urbem vit, et in memorata ejusdem ecclesioe sënioris al-
super fluviumSarthoea radiée ponlis SancloeMarioe laris confessione proedictâcorpora, ul proefixumest,
propl'er abundânliam aquarum et pascuorum con- solemniter decenterque et ordinabiliter collocavit,
struere certavit; ad receptionem videlicet episcopo- ea videlicet ralione ut inibi officia et luminaria et
rurn et comitum'atque abbatum sive cunclorum ad- coeteraad divinum cultum et ad honorera sanctorum
ventanlium, in quo et ecclesiam construxit, quam pertinentia pleniter haberentur, et postmodum ubi-
et in honore sancii Stephani solemniter dedicavit, cunque nécessitas construendorum poposcerit nio-
et alia oedificiaad proedictumopus faciendum ratio- nasteriorum, singillatim proefixa corpora in uno-
nabiliter et mirifice ordinabililerque construxit et quoque monasterio collocaret; quatenus ex eorum
dispôsuit. Alterum ergo hospilale juxta matrem et memoriis et apertis intercessionibus magis cullus
sënioris civitatis scilicet ecclesiam infra urbem con- G cresceret divinus, et laus De; in melius el multis
struxit; in quo pauperes et débiles, coeciac claudi, modis multiplicaretur, sicut in posteris acium esse,
sive aliarum debilitatum subnixi et indigentes multi Dominoannuente, probâtur. Ipse ergo Aldricùs in
reciperentur, quibus alimenta et lectorum stramenta proefata seniore et matre ecclesia civitatis duodécim
sufficienter et discrète ministrarentur. Proefixaquo- signa ex inelallo optimo fundere et firmare studuit,
que hospilia jam dictus Aldricùs venerabilis episco- quoe et in jam dicta seniore ecclesia decenter in
pus de rébus suoe sedis ecclesioenobiliter dotavit, clocariis collocavit, et ad singulos cursus mirabiliter
et villulas seu décimas, sicut in testamenlis de iis et ordinabiliter rehoare et sonarë dispôsuit,' qua-
factis conlinetur insertum, una cum consensu epi- tenus et per ea populum ad ecclesiam decenter et
scoporurn mullorum et suorum consacerdotum ad solemniter convocaret, et ex eis plura et mullimoda
memorata hospitalia et ad usus hospitum ac pere- laus Domini exornaretur et cresceret, ut et in cym-
grinorum atque pâuperum sive relinquoriim adven- balis bene sonantibus cuncli assidue Dominumlau-
tanlium canonice rationabiliterque contradidit, et darent, et quandocunque dulcis eorum sonus in au-
per testamenta ab episcopis et sacerdotibus sive re- ribus pQpulorumreboaret, de eorum sceleribus om-
liquis nobilibus et liberis hominibus roborata con- " nes recordareiilur, et pro eis Domini misericordiam
firmavit. Proescriptus quippe Aldricùs jam dictoe singulis horis invocarent, quatenus remissionem et
urbis episcopus venerabilis invenit quoedam corpora absolulionemeorum percipere mererentur, et mundi
sanctorum sex, quoe in desertis ecclesiis valde di- atque puri ab omnibus sordibus peccatorum fièrent,
vinis offrais et luminaribus alque reliquis divinis atque ad sempiternam pervenire gloriam mereren-
cullibus negligebanlur, quoe una cum Consiliocpn- tur. Proefalus igitur Aldricùs episcopus tantoe fuit
sacerdetum suorum in gremio suoe sedis ecclesioe dignitatis et honoris amorisque ut usque ad Roma-
et ih confessione sënioris ejusdem ecclesioealtarisi nam sedem ejus rumor pervenerit, èique domnus
decenter et rationabiliter collocavit : id est corpusi Gregorius Romanoesedis ecclesioevenerabilis apo-
sancti Juliani proefaloeurbis episcopi et proedicalorisi stolicus Roma in pago Cenomanico suum vestimen-
primi, et sancti Thuribii proedicti episcopi Juliani tura sacerdotale miserit, illud scilicet vesiimentum
successoris, sanclique Pavacii jam dictoeurbis etiam quo in Pascha indulus fuerat. Misit eliam ei bacu-
episcopi et proedicalorisoptimi, seu sancti Romani! lum pastorale, quod ferula nuncupalur, una cum sua
sacerdotis proecipuiel, ut ferlur, nepolis sancti Ju- epistola, vocanseum ut, si possibile foret, usque ad
liani et sanctoe Romanac Ecclesioe ministri, quem eum perveniret, eiquè çpneessit ut qualemcunqua
PATOOL.GXV. 3
 75 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 7«
pbtitîonem el benedictionèm à sedé saiièli Pétri ac- A uma decenter a priefixis episcopis et sacerdotibus
cipere vellet, aut per seipsuni aut per stiurii hiissuir. subsequenlibùs sighis hùmatùni ; quorum precibus
ei voluntarie et libenti ahimo mitterel atque conce- àb omnibus peliihiis liberari niâlis et cunctis frui
deret: Fuit-enim hiembralus episcopus consiliariiu oeternaliter bonis, ipso auxiliâritèj.cuï est honor et
imperatoris et biius ex prioribus, quem tam doninui gloria ih soeculasaëc'ulôriihi.Amen.
imperator quam et sui optimates et fégni prbcèreî XLU.
ôbteniperabànt et eppido crédébànt àtque in om- Cônslitulio: Aldrici urbis Cenomanicoe
nibus obedientes ei se esse et benevpli dieebânt *, episcopi de
luminaribus et incensibus ecclesioe sënioris- eivi-
Sed inde valde trislabàlur quod soepissinie eum in lâiis.
palatio retiiiebâhl, et proptereà sUuhi mihislerium Consiilutuhi est ab Aldrico Cenomanicoe civitatis
ei ut desiderabat et volebât perficere non licebat, episcopo ul ardeant per qublidianas nocles in seniori
quPniam erat persoepe.propé unum àiinum quod de ecclesia dé olèp a vesperë pér tbtarii noCtèm usque
palatio' non absdlvebatur, sed ibi, licet invilus, rào- mané tria, et de èera, quando tèmpus dictàverit,
rabatur; et ideo muita remanserunl tam in sua ci- una, et ad npelurnas sive matutinas ardeant lumi-
vitale quam et in suis monasteriis sive ta sua pàro- narià per quoiidiâiias noctCs dé oleo decem et de
chia imperfecta, sed el quaedain nec irichpâla quae B cera quinque, tria aniè senius âltàré, et quartum
ad divinutn cuïtûm éxpleildum et ad laudem bmni- ante altare sancloe Trinitatis vel crucifixum, et
potenlis Dei magnilicandam atque ad utilitatem san- quintum ante altare sancti Joannis. Illa vero lumi-
ctae Dei EcCiesiaeperfiCiendàmfacere prudentèr dis- iiaria quoede oleo fiunt ardeant pér altaria et loca
ponebat eï perfièi desiderabat. Proedictus quoque deslinata, unum inler senius altare et sedem epi-
Aldricùs episcopus fecit brdinationes per diversa et scopalem, et aliud ante gradus sënioris altaris, et
canôriicà temporà sexaginta. Episcoposergo sacravit terlium in medio clioro, et quartum,in exitu chori,
septem , sacerdoles vero octingenlos, Levitas non- et quintum ante altare sancti,Georgii. el sancti Fe-
gentos. Subdiaconos quoque et reliques ordines prout licis atque saucli Symphoriani et aliorum sanctorum
nécessitas pcscebat; qucrum nomina propter pro- quorum nomina super eo ascripla adesse videntur,
lixilatein et toediumscriptoris alque ïectoris hic non et sextïim anle altare sancloeAgathoe et sanctoeFer
inseruimus, sed in alia scedula, in qua ncmina eo- licitalis et sanctoeSabinoeet aliarum sanclarum vir-
rum el lestes et litulos et temporà et reliqua quoe ginum quarum nomina super illud scripla adesse vi-
ad hoc pertinent plenius inseruimus ; ut si quis hoec dentur, seplimum ante altare sancloe TrinUaiis, et
plenius nosse volueril, in èa reperire valeatj vel si oclavum ante aram sancti Joannis Baptistae, et no-
aliqua allercâlio de ebrum ordinatione futuris tem- C num ante altare omnium sanctorum, et deçimum
poribus orta fuerit, in ipsa scedula appareat ple- ante aram sancii Christophori et sancii Hjppoliti
niter declaratum qualiter aut qua ratione sive ad àlque sancti Saturnini et reliquorum sanctorum
quos tilulos ordinati esse noscuntur.. Ipsam enim quorum nomina super illud scripla esse videntur, et
scedulam apud seniorem custodem matris et civi- undecimum ante altare sancti Victorii et sancii
tatis ecclesioe reperire poterit si quis voluerit. Sa- Brixii atque sancti Aryei et reliquorum sanctorum
cravit etiam proedictus pontifex virgines inter mo- in quorum honore sacratum. esse cognosdtur. In
nachas et canonieas per diversa et canonica tem- Dominicisvero omnibus noctibus et in festivitatibus
porà centum et viginli. In monasterio videlicet In- xx sanctorum constitutum est ut amplius incendan-
tramuensi monachas virgines canoniçe saçrayit lur et ardeant luminaria xxx de oleo, et quinque de
quadraginla quinque. Et in monasterio Sanctoe Ma- cera, et in festivitale sancti Joannis apostoli et
rioejuxta urbem super fluvinm Sarthae, quod ipse evangelistoe, et in festivitate sanctorum Innocen-
a novo fundavit el ornavit, monachas virgines tium, et ta petavis Dpmini, sive in oçtavis Epipha-
consecravit triginta octo, et reliquas canonieas vir- nioe, et ta festivitate sanctoe Agnetis, seu Sn festivi-
gines per diversa iôca Dominp militantes seplem- taie sancta; Agalhoe, et in festivitate apostolpr'um
decim. " Philippi et Jacpbi, et in inventipne sanctae crucis, et
XLI. in festivitate sancti Pétri, simililer et in festivitate
De translatione corporis sancii Pavacii et dextri bra- sancti Pauli, seu in festivitate sancti Laurenlii, et
chii sancii Liborii. in decollâtione sancii Joannis Baptistoe, sive in fe-
Anne incarnationis Dpmini nostri Jesu Christi stivitate sancti Michaelis archangeli, atque in festi-
840, indictipnè m, anno verp imperii Ludovici piis- vitate sancti Barlholomaeiapostoli, el in festivitate
simi Augusti xxvii, el anno viu Aldrici hujus pa- sancti .Mallhoeiapostoli et evangelistae, sive in festi-
rechioe episcopi atque liujus coencbii fundateris, vu vitate apostolorum Simoitis et Judoe,nec non et in
videlicet Iduum Julianum die, solemniter translatant festivitate omnium sanctorum Kalendis Novembris,
est â praescripto episcopo el ab aliis episcopis et sa- atque in festivitate sancti MarUni, etinfesUv-tate
cerdotibus et reliquis sacris ordinibus corpus sancti sanctae Goecilioe virgihis et martyris, atque in festi-
Pavacii et braehium dextrum sancii Liborii in hanc vitate sancii Andreoeapostoli. In his quoque festin
Sancti Salvatoris ecclesiam, hucque in. nobilissima vitalibus âoiplius agatur, id est, in Epiphania cl in
* Vide proeceptum Ludovici Pii pro ecclesia Cenoraanensi, Patrologioe,tpmo CIV, col. 1296. -
 77 f-VITA>, - .; 7g
Purificatione sanctoeMariaéet ta Ascensioné Domini;.lAsubjectum esse debebat, et hoc legibus affirmahat.
seu in Pentecosten. et in dedicatione occidentalis Econtra Sigismundus dicebat quod proprium. domni
partis ecclesiaesënioris et altaris sancii Joannis Bâ*. imperatoris esse debebat, et non de proedictâ eccle-
plistoe,quoeest xi Kal. Julii, et in îiativitate Sancti sia : sed nullam verâm auclontatem exinde ostende-.
Joannis Baptistae, et in Assumptione sancloeMâriae,1 bat, nisi tantum unam epistolam quam Pippinus pro-
el in nativitàié sanctoeMarioe,seu in natale episcopi, pter odium Gauzioleni episcopi cuidam suo monacho
quoe agilur ta die.festivitatis sancti Thomoeapostoli; fecerat, «t illi subjeçtum esset et non Gauzioleno; et
atque in dedicatione matris et sënioris ecclesioesuoe. hoc propter odium Gauzioleni faclum esse perscru-
sënioris altaris. In his namque festivilatibus consti- tâtum est. Quia quando fuit Pippinus Cenomanica
tutum est ut ardeant luminaria triplicata, id est, de in palria, et de quadam persecutione inimicorum
oleo nonaginla, et cera decem, hoc scilicet centum suorum reversusper Cenomanicampatriam transibat,
vel eo amplius, prout oppprtunitaset locus .fuerit. tune eum proefatus Gauziolenus et suus frater Hari-
Tamen nullo modo coneessum est ut minus, sed vius non receperunt, sed infra Cenomanicam urbem
amplius. In nativitale autem Domini tam festive cum omnibus quos secum cpnducere pptuerunt se
cbnstitutum est fieri sicut illos dies decet; et in fe- recluserunt, et domnum Pippinum regem illuc in-
stivitate sanctorum Gervàsii et Protasii sive sancii ]B troire non permiserunt, sed damnum ei. de suis,ho-
Stephani prout melius potuerit fiât. Est etiam con- minibus facere nilebantur, et suum pincernam coram
siitulum a proedictoepiscopo ul incensum boni odo- eo slantem, dum sua castra in vinea sancti Pétri
ris ofleratur per singula altaria et deferalur fra- juxta urbem Cenomanicam posita ,erant,;taterfece-:
tribus in ecclesiam convenientibus et populis ad ecr runt, et alios homines vulneraverunt. Videns ajitem
clesiam venientibus ad matutinas et ad missam sive. domnus Pippinus quod ibi proficere non potuit, va-,
ad vesperas àtque epmpleterium. Haec autem per stans tPtam illam regionem,pergere coepit adFran-
singulos quotidianos dies devotissime, in Dominicis ciam. Tune in ipso itinere yenit ad ipsum proedictum
vero diebus et in festivilalibus amplius et solemnius monasterium Anisolam, el proecepit illis monachis,
agatur. ut nullam obedientiam facerent jam dicto Gauzioleno,,
XLUI. eo quod ei rebellis esset, sed sub suo mundeburdo.
Placuit etiam in hac scedula, quae de quibusdam vel sub sua tantummodo tuitione vel dominatione
actibus. pontificum Cenomanica in urbe. degentium permanerent. Et tune eis ac Siebaldo eorum abbati
usque ad Aldricum ejusdem urbis episcopum con- taleni epistolam dédit, quod propter odium, utdictun»
gci'ipta esse dignoscitur,, jnserere relationem sive est, Gauzioleni, et non propler ullam aliam rem atlt
roemoriale qualiter praedictus Aldrïcus antedicloeur- C < injuslitiam factum esse liquet. Tune enim ipse Sie-
bis episcopus monasterium Anisoloe,in quo sanclus baldus non fuit ausus ibi remanere, sed una cum
Carilephus confessor proecipuusCorporerequieseit, Pippino usque in Franciam perrexit. .Postea vero
ante domnum Ludovicum imperatorem legibus ecn- cognoscensPippinus quod injuste fecisset et propler
quisivil; ut si deinceps aliqua altercatip de eo orta odium Gauzioleni hoc egisset, proecepit.filio suo
fuerit, proefati memorialis.exemplar ta hac scedula Carolo et jurejurando contestatus est ut proefatum
çonscriplum bonis hominibus adIreligendum appa-, monasterium redderet Cenomanicoematri ecclesioe,
real. Quod si aliquis ex hoc aliquam pulsationem cujus juste esse debebat, ne aliquod detrimentum
proedictoematri et civitatis ecclesioe,demeeps suis- sua anima ex hoc.haberet. Et sic fecit postea domnus
"que successoribus ullp unquam tempore facere ten- Carolus, et Frânconi episcopo illud reddidit, atque
taverit, in hac scedula reperiatur qualiter evindica- per proeceptum suum proedictaematri ecclesiaecon-
tum fuerit, et quid repetierit evindicare.non valeat, firmavit. Multi autem hacténus vivunt qui domno
sed subler inserta evindicatio firma et stabilis omni Carolo hoc dîcere audierunt, qualiter suus pater
tempore pernianeat. domnus Pippinus ei hoc conteslando facere proece-
pit. Et quando jam dictum monasterium Brancohi
Incipit relatio vel evindicatio sive memoriale qualiter
monasterium,-Anisoloead jus Cenomanicoematris jj reddidit, multi vivebant qui hoc domnum Pippinum
ecclesioeante domnum Ludovicum imperatorem ab Carolo proedpere et contestari audierunt. Istam vero
Aldrico épiscopù canonice ëi legibus evindicalum rationem pleniter proedictusAidrieus
episcopus per
fuit. scrutatam apud veridicos homines habebal,et hoc
In npminé Démini nostri Jesu Christi. Temporibus leslibus véris et benis ccram omnibus affirmabat.
Ludovici, piissimi Augusti subler inserta causatio Taliter enim Aldricùs et Sigismundus altercantes,
'yeî ëyîndicatio fuit de monasterio Anisoloeinler Al- pervenit ipsa ratio usque ad domnum impératôrèrii ;
driçuni. episcopum et Sigismundum abbatem, qui qui hoc firniiter inquirerè proecepit, et Vérâcitér
ilïud tune tenebat. Nani proefatus Aldricùs dicebat sibi rénUntîarè jussit. Séd àntequam ipsa causatio
et scrip'tis et teslîbûs âpprbbâbât quod dé jlire suaei âhte dbnïriùmîmperà'terëm vënirèt, vblebahf éoruni
.Sèdis ecclesioe^ praefalumhioiiâsièrium cuin omnibus cànïici' et'bohrh'oihiries eos ih'de pa'care et Coiicor-
*
ad' êe pértinéntibus esse dëbeb^l, et sui anlecéssorès aarë. Sed Àldricus episcopus pb'tê'mpèrabat êorûm
illiid ex rébus Cenomanicae niâtris ecclesioe riiàg'nâ jùslis p'étitibnibus, et Sigismundifs non faciebat ; sed
ex paiië fuhdarant, et ad ipsata màtrem ecclesiam quidquid et juste et rationabiliter. sui' amici ageré
 79 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 80
suadebarit, proedictusSigismundus spernebat. Offe- A Habet etiam proefixus episcopus, quos videmus et
rebat enim ei memoratus Aldricùs episcopus ut ali- audimus, suos testes veros et bonos, qui lias auclo-
qiiem censura ei ex hoc solveret, sicut sui antecessc- ritates firmas et veras esse'testantur, et jurejurando
res praedictiepiscopi antecessoribus faciebant, et per quoe dicunt affirmant. Insuper testantur quod infra
suum beneficium illud tenere, et nunquam ei diebus legitimo tempore proedictâ mater Cenomanicoecivi-
viloe suoede illo aliquod impedimentum facere vole- tatis ecclesiavestituram légitimant habuisset de proe-
bat, sed quiète et pacifiée una cum suis monachis dicto monasterio, et adhuc trigtata anni non sunt
eum inibi esse permitlebat. Oflerebat etiam et aliam transacti quod ex eo legitimam vestituram habuit, '
causam proedictoSigismundo, suadentibus proedictis et proplerea inde fuit modo alienatum quod Franco
amicis et bonis hominibus, jam dictus Aldricùs epi- episcopus proedictoeecclesioesuopropinquo Adalghyso
, scopus, ut si hanc non vellet, saltem aliam faceret. illud impetraverit, ut pro illo,regalia servitia e* iti-
Permittebat autem ei duas aut 1res villas, quales sibi nera faceret, quoe ille pro sua infirmitate et sene-
eligeret, per suum beneficiiim habere, et ex his nul- clute facere non valebat. Affirmant etiam eunidem
lum servitium aut aliqua dona requireret, sed quid- Franconem aliquas villulas et quosdam vassallos
quid ex his vellet faceret. His omnibus a Sigismundo casatosque, ut nominant, ex proefixomonasterio ad
spretis, coepit saepediclusepiscopus suam justiliam B suum opus, dum advixit, relinere, sed illis ambobus
juste et rationabiliter quoerere,quia plenam et juslam defunctis non fuit ad praesens episcopus ejusdem se-
rationem sibi in hoc habere videbatur. Proecepitenim dis qui domnum imperatorem Ludovicum ex hoc
hanc justiliam inquirere domnus imperator Ebroïno' interpellaret ad tempus; et sic datum est alio, et
Pictaviensis Urbis episcopo, et Erchtarado Parisiacoe tali occasioné sublalum est de proefixasede. Sed et
civitatis episcopo, et Rorigonicoiniti, et Altmaro se- 'hoc quod isti monachi dicunt quod veslrum pro-
neschalcho domnoeJudith imperatricis, et missopa- prium esset, proedicti lestes Aldrici episcopi per eo-
latino una cum aliis vassis dominicis. Sed dum haec rum auctoritates et per veslros vassalloset alios ve-
res ad eflectum tune minime pervenit propler alias ridicos et bonos homines affirmant non esse. Dicunt
nécessitâtes, et hoc domno imperatori renuniiatura etiam, si veslrum proprium esset, res ipsius mona-
esset, proecepit ut ante se in suo palatio ipsa alter- sterii secundum legem Salicarn aut Ribuariani lue-
catio finiretur. Tune ergo jussit domnus imperator rentur, sicut alia loca et res quoedeveslro sunt pro-
ut haberent ambo eorum auctorilales et teslimonia prio faciunt, el mancipia non parlirentur, sicut de
Atjuisgrani -palatio ad suum placitum quod ibi tem- aliis locis et rébus"quoede veslro sunt proprio in illa
pore quadragesimali cum episcopis et abbalibus et regione est consueludo facere; sed de istis causis
comilibus et coeteris fidelibus suis habebat, ut ibi 'G in rébus sancti Carilephi sicut in propriis domni im-
pleniter proefixaallercatio finem perciperet. Sed Si- peratoris observare âpud eos est consuetudo, nihil
gismundus jam vocatus ad ipsum placitum minime unquam conservâtum fuit; et pro islis causis affir-
pervenit. Qua de re ilerum domnus imperator per mant el defëndunt -jam dieli testes saepedictuni mo-
suam epistolam eum vocavit ut post Pascha veniret. nasterium non vestrum proprium aut alicujus esse,
Quiet hoc renuens, jam tertio vocatus minime ve- sed de jure Cenomanicaematris ecclesiae,de cujus
nit, nequeniissum aliquem misil cur hoc dimitteret. rébus est fundalùm, illud esse affirmant, quod et
Tune cernens domnus imperator suam inobedien- rationabiliter et legibus, ut nobis videtur, facere
tiam et conlumaciam, exspeclavil tamen adhuc post possunt. Testantur etiam supra memorati testes
terlium condïclum placitum quindecim dies ut veni- quod omnes episcopi quiin proedictâ civitate et in
ret; sed cernens eum jam venire non velle, neque jam dicta sede a temporesancti Innocentis episcopi
suam rationem juste diffinire, quia minime hoc ra- secundi, successoris videlicet sancti Victurii, et a
tionabiliter et veraciler se facere conlidebat, et pro- tempore sancii Carilephi confessoris eximii fuerunt,
pterea venire ad placitum nolebat, tune domnus proedictummonasterium subjectum habuissent, ex'ce-
imperator interrogavit suos consiliarios et episcopos plis duobus, quod propter proedictum odium et pro
sive abbâtes el comités et reliquos fidèles suos quid aliqua negligenlia veraciler factum esse inquisitum
ex hoc facere deberet, et quale consiliiim ex hoc ei* est. Testantur etiam quod plus ad jus et subjectio-
darent, et quid de tam inobediente suo proecepto nem proedictoematris ecclesioeproefatum monaste
facturus ësset. Tune respondenles dixerunt ulriusque rium pertineat quam ad veslrum proprium aut ad
ordinis omnes : Vidiinus quod iste episcopus vester aliam aliquam causam ; et hoc, si aliqui testes con-
Aldricùs habet suas aucloritales et proeéeptaregalia tra se venerint, falsos eos, qualiter proeceperitig,
lâm geniloris yestri quam et aliorum vestrorum an- facere posse testantur firmiterque affirmant. Sùpra-
lecessbrum, videlicet regum Francorum, in quibus, dicta vero ralione hanc justiliam diligenlissime ven-
ut coram nobis relictum est, continelur insertunf et lilâlam, rei veritatem cognoscentes, pleniter et ra-
sanctorum saeerdotum ac regum manibus propriis tionabiliter legis divinoe et mundanoenos utriusque
corrobora tum, quod monasterium Anisoloe, unde ordinis vestri fidèles aucloritate inslrucli, et plena
agitur haecjustitia, Cenomanicaematri ecclesioeira- ratione suffulti, judicamus vosque hortamur ut ei
diturn fuit el ab episcopis ejusdem matris ecclesioe auferalur qui vobis inobediens exslititet ad vestrum
conslructum et ornalum atque legibus possessum. placitum non solum semel aut bis vel ter vocatus
8! VITA. 82
venire contempsit, quia de sua absentia culpabilis ALdultc et delegato judicio purgandi se occasionenon
et convictus esse cognoscitur, et ei vëslra auctori- utilur. Nihilenim interest utrum ta proesemiexamine
tale nostrôque. judicio reddalur praefatuin monaste- omnia quoedicta sunt de eo comprobentur, cum ipsa
rium qui vobis inobediens non fuit, nec ad placitum absentia pro confessione constet a.
venjre renuit, sed semper proesenscum suis auctori- Item ex decretis ejusdemBonifacii papoe.
tatibus et nobilibus testibus adfuit, et hoc pleniter et Nulli dubium est quod reus judicium nocens sub-
legaliler approbare est paratus quod suoesedis ec- terfugit, quemadmodum ut absolvatur qui est inno-
clesioe proefatum monasterium esse débet. Et pro- cens quoerit. Confitelurenim de omnibus
aucloritate ad quisquis se'
plerea proefato Aldrico episcopo firma
subterfugere judicium dilationibus pulat.
jus suoe sedis ecclesioeproefatum monasterium cum Item ejusdem cujus supra.
omni integritale utreddaturjudicamus. Quidam au-
tem eorum dixerunt : De nobis ipsis aliter judicare Cavendumest ut si quis adesse neglexeril, dilalio- "
non possumus, quod si aliquis nostrum licet nemine nem seuienlioe de absentia non lucretur; sed quoe
quoerente, aut aliqua causalione puisante, vocatusad maie pullulasse noscuntur, radicilus evellantur et
vestrum placitum venire contempserit, ni infirmitas emendentur.
âut légitima soumis eum detinuerit, et si aliqua *B Ex decretis Coelestinipapoe.
somnis, aut infirmitas eum detinuerit, ni ipse suum Non caret enim suspicione qui âd judicium venire
advocatum aut suam excusationem rationabilem ad contempserit et purgari se distulerit, quia ipsa
vos miserit, juste et plena ralione perdere débet absentia sua est comprobatio. Insuper occurret Veri-
unusquisque nostrum quod de veslro habet. Et pro- tas, si falsilas displicet. Merilo namque causa nos
pterea.sicut et de nobis, sic et de illo judicamus ; respicit si silentio faveamus errori. Ergo corripiantur
quia neutrum fecit, nec ipse venit, nec mandare slu- qui hujusmodi sunt modis omnibus, ut veritas eo-
duit cur illud dimisit. Sed sicut isli homines qui rum versutiis non sopialur, sed asluta eorum cavil-
proesenles adstant, id est Hagano et Benedictus et lalio aptissime et prudenter omnibus manifestetur e*
alii, dicunt et affirmarevotant qualilercunque vobis emendetur, alquerestitualur quod haclenus occultum
placuerit, sive si aliquis ex vobis aliter dixerit, sin- et neglectum fuit.
gulare certamen cum eo proeliari sive in judicio, si Item excerptum ex decretis papoeInnocenta*.
vobis placuerit, seu.cum sacramento verum facere
nullam ob aliam causam proefatumSigismundum re- Veritas soepiusexagitala magis splendescit ad lu-
et pernicies revocala in judicium gravius
rtiansisse, neque propter infirmitatem, neque propter cem,
aliâm necessitalem, nisi quod venire, ne convince- (Q condemnatur. Nam fructus divinus est justitiam
retur, notait, quia nullam justiliam neque aliquam soepius recenseri, et errata corrigere, ablata re-
staurare. Nec oliosa ergo Dominus judex noster in
justam aut rationabilem causam proedictâquoestione
se habere confidebat. Et hoecproedicti homines quo- nobis esse patitur quoe exercenda, non negligenda
tidie ante vos et ante nés et reliques fidèles vestres donavit '«.
clamaut, el apprcbare, sicut proedictumest, vel qua- Sequentia vvro capitula ad eamdem rationem per-
liler vos placuerit et eis proeceptumfuerit votant. Et tinentia a Htpienlibus comitibus et scabinis domi-
hoc soepissimepubliciter in hoc palatio est acclama- nicis sunt prolàta ; et per judicium coram omnibus
tum et perquisitum nobis et coeterisfidelibus vestris sunlrecitala.
audientibus: sed nemo est qui eis contradicere aùt Hoeccapitula quoesubsequunlur de lege Romana
resistere velit, sed plus dicunt omnes eos veritateni sunt assumpla.
dicere, quod et verisimile nobis esse videtur. Sic vos Imperator Valenlinianus inter coetera Firmino
jam quindecim dies per aliud placitum vel terlium proefecloproetorio et patricio data d. Si quis pulsatus
ei concessum exspectantes, neque suum advocatum in judicio adesse noluerit, post secundam aut tér-
aut suas auctoritates misit, neque ullam excusatio- tiam conventionem sciai se conlumacis sententiam
nem de se vel de suo contemptu facere nbluit. Idcirco D 1 subiturum, id est ut quidquid, si fuisset in judi-
de sua absentia vel contumâcia jam convictum atque cio addicendus erat, pelenti litigatori quasi victus
damnatum eum esse legibus judicamus, ita ut nec exsolvat. Data vu. Kal. Maii Romoe,Herculano V. C.
ejus vox amplius de hac causa audiatur. Et ut hoc cons.
quod dicimus et judicamus auctoritate canonum et Quinque capitula de ejfectu sententiarum et finibus
legis plenius confirmemus, precamur ut nonnulloe litium Pauli sententiarumlib. v e. Quicùnque tribus
sentenliaead hoc pertinentes canonum el legum ante auctoritatibus judicis conventus, aut trinis lilteris vel
vos légère jubeatis. Et tune publiée coram omnibus tribus ediclis ad judicium fuerit provocatus, aut
recilaloe sunt hoe sententioecanonum el legum. lino pro omnibus peremptorio, id est quod causam
Excerplumex decretis papoeBonifacii, capitula III. exstinguit, fuerit evocatus, etproesentiam suam apud
Manifestum est confiteri eum de criniine qui in- eum judicem a quo ei denuntiatum est éxhibere
a Lib. v Capital., c. 57; lib. vu, c. 45. d Novell, unica de episc. judicio in interpret.
b Décréta lnnoc .1, c. 55. * Paul. lib. v Sent., tit. 5 in
- « Décret, CoelesliniI, c. 12. interp.
 85 ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 84
non voluerit, adversus eum quasi in çontumacem1 A comprobandam defuit, vestra auclpritate vestroque
judicari pbtest. Quîhimo nec reiractari perappella-- judicio reddantur. Et si talis firmitas ex hoc facta
tiènem negolia ppssunt; qubties in contûmacem fue- sit quoein posterum appareat, nunquam deinceps de
rit judicatum. hoc proedictâ ecclesia sibi commissa aliquod damnum
Item Theodosiuslibro quarto'de sententiisex periculoi aut scandalum àut uliam causalionem paliatur. Et si
tecitalum. aliquis, quod non credimus, ex Jipe deinceps aliquam
±mperatoresGratianus, Valentinianuset Theodosius t pulsalionem aut causalionem ei facere volueril aut
AAA. Clearcho proefecto. Quidquid proesentibuspar- suis successoribus, evïndicare non valeat, née ejus
tibus in causis fuerit ordinatum, habebit plenissi- voxpenitus audiatur qui hoc facere tentayerit, sed
mam firmitalem, nec poterit immutari. Data Kal. hoc judicium quod modo agitur, ratuni futuris ma-
April., Honorio Vin et Boetio conss. neat temporibus", et vestra reddûio firma et stabilis
senlentia de eadem permaneat. His taliter peraçtis, hoc divisimus. Tune
Sequitur lege Romana, de libro'. domnus
Pauli assumpta. imperator coram illis reddidit Aldrico proe-
eorum judicium plena auctoritate
Si enim judicibus talia conceduntur, quanto ma- fixo episcopo per
monasterium Anisoloe, in quo domnus Çarilephus
gis regibus et imperatoribus frena et lora ampliora1 "
et laliora relaxanlur, quoniam de crimine majestatis corpore requiescit ad jus Cenomanicoematris ec-
rei et clesioe,cui proefatusepiscopus proeerat, futuris tem-
gravius judicantur incriminati quam alterius' poribus possidendum, et missos ei dédit
qui ei inde
alicujus generis soecularis ; quia honor capilisdecus plenam vestituram facerent, Fulconem, scilicet, ,çp-
est aliorum membrorum, et dedecus capitis ignomi- miltem
nia est aliorum membrorum. Porro quia omnia et Folcradum palalii, et Arduinum et Gaufrïdum comités,
vassum dominicum, qui postea, sicut
niembra sequuntur caput, scilicet ul in compara-
domnus imperator eis jussit, plenam et legalem ve,-
Ijpne proedecessorum nostrorum, more videlicet ah- stituram
per cloccas et oslia sënioris ipsius mona-
liquorum, loquamur, sicut ab illis non semel aut bis sterii
vel ter sed persoepe firmalum et definilum esse le- ecclesioe,"in qua etiam sanctus Çarilephus
corporaliter requiescit, et per portas ipsius mona-
gimus, ddionoratio el. despectio seniorum et magi- sterii jam dicto Aldrico episcopo multis coram tesli-
strorum et conlumacia eorum conlumelia est subdi-
bus in monasterio solemniter fecerunt. Hoc au-
toruni et juniorum, et honor et exaltatio alque tem ipso
faclum est,anno incarnationis Dominiçae858,
benevoléntia et obedienda seniorum et magistrorum
indiclione H, et anno imperii proefati domni Ludp-
honbrét exaltatio est sùbditoruni et juniorum, quia
vici piissimi imperàloris xxv, annp yero prdinatipniç
et illi ab istis et isli ab illis miituo foventur et exal-
soepedicti Aldrici episcopi. sexto. Pridie quoque Ka-
lantur, et honor regni et populorum amplialur, et lendarum Maiarum Aquisgrani palatio praedictum
vis atqùe justitia eorum crescil et populus salvatur est actum, et ih ipsa die ipsa ratio aprae-f
et exaltâtur. Si quis autem contra hoectaire aut aji- judicium
fixo imperatore legibus est adimpleta et .plena ra-
qua machinatioiie aliquid agere proesumpserit, dam- tione peracta. Propterea ergo hoc memoriale cou-1
natus in omnibus et ab omnibus interius exieriusque
ut si aliqua altercatio deinceps exorta,
senlentia ultionis feriatur, ne in posterum quisquani scribere libuit
fuerit qualiter haec res acta sit, per hoc mempriale
talia agere proesumat, et si quis facere tenl.averit,
:
similiter damnëtur, et ultionis sententiani non ef- declaratum appareat ut si aliquis /ex hoc aliquauj
fugiat. querelam facere tenlaverit, evindicare minime va-
leat. Actum atque çenscriptum est hcç menipriale
Item unde supra, si quis ad placitum venire Aquisgrani palatio Kal. Maii in saçrario.sancioe Ma-
dislulerit. rioe,régnante Domine nostro Jesu Christp in perpe-
Si quis subterfugiendo placitum hucillucque vav luuni, Hae yero charloe et. hoecproeceptapubliçe re-
dit, et ad placitum venire distulerit, et maxime si lecta et recilata sunt ante domnum imperatorem et
vocatus a judicibus fuerit, omnimodis providendumU Drogpnem ejus fratrem et arçhiçapellanum, sive
est iie quoerens suam justiliam prp tali occasione ; etiam ante sucs missps quos domnus imperatpr ac\
përdât, sed quasi çpnyictus ille qui adplacitum ve- hanc causam audiendam et discernendam cpuslituiti
nire ^dislulerit, item culpabilis et çpnyictus de sua seu ante conscriptos episcospoSjcomités et minir
absentia judiceiûr, et deinceps hoc recupare non uistros ac judiceSj quandq hoc judicium in proe-,
valeat, sed magjs metallis et aliis poenis deputetur, sçriptp palatio judicatam est, et quandp proefatum
ne amplius quisquani talia agere proesumat, et ille monasierium ad jus praefixoeCenomanicoematris Ec-
de sua versutia et absentia vicissenpn lucretur, neque clesioeest legibus redditum et snpradictp proelextu
sublèrfiigisse gaudèat, neque suam justitiani perdat* evindicatum ; id est :
Data ix. Kal. Maii. I. Traditio sancti Carilephi quam fecit sancto In-
His et aliis auçtoj;it,âtibus sanctorum Patrum et npcenli episcopoper licentiam et consensum Childe-
cànnnumàique |egum ratipnaliiliter inslructi ju'dica- bçrii. régis.
vimus et iterum judicamus ut Aldrico saepediclo II. Charla pommendationis qualiter se domnus Ça-
Hepiscopojam dicta? rés, qui semper plëiiitèr.instru- rilephus per licèntiàm sui abbatis, exhortante domno
; iptûsproesens adfuit, et nunquam ad suam justiliam : Avito, una cum suis monachulis subdidit ecclesiae
 85 VITA. S6
civitatis, et in manus sancti Innccentis episcepi dua- A
. proedictus rex Gauzioleno memorato episcopoel l)i-
bus vïcibus se tradidit. doni abbati suo,
ID. Preçaria quam sanctus Çarilephus accepit a XIX. Proeceptumemunilatis quod fecit Theodoii-
sancto Innocente de eadem re. cus rex Berario episcopo de cejlulis et villulis sui
IV. Proeceptum Childeberti régis quod jussit fa- episcopii et norninalim de monasterio Anisola.
cere super traditionem sancti Carilephi çt super pre- XX. Proeceptum emunilatis quod fecit Dago-
cariam quam ipse sanctus Çarilephus accepit a san- berlus rèx "episcopo Herlenïundo de cellulis et
cto Innocente. villulis de suo epîscopatu ; ubi el monasteriolum
V. Charta donàlionis de rébus et villulis, et aurq Anisola commémorât, et suoe sedis ecclesioeesse.
et argenlo et vestimentis tam ecclesîasticis quam et affirmai,
aliis, sive libris et'crùcibus et capsis vel reliquiis XXI. Monumentuni de vita sancti Innocentis em-
saiictorum multorum quoe domnus Innocens in ad- scopi.
jutorium ad monasterium Anisoloeconstrueridum et XXII. Exemplar de vita et actibus sancti Turibi
ornândum domnp Carilepho et suis moiiachulisper episcopi.
scripiurani tradidit. XXIII. Proeceptum quod fecit domnus Carolus
VI."Charta de convenlionibus*sancii Innocentis B Franconi episcopo quando ei monasterium Anisola
et sancti Carilephi miroemagnitudinis conscripla, et per judicium el plenam aucloritalem reddidit el suoe
a quindecim episcopis firmala, ut eorum conventio- sedis ecclesioeconfirmavit, sicut in eô conlinetur
nes nullo modo irriloe fièrent, sed per omnia stabiles insertum.
permanerent. XXIV. Proeceptum quod feeit domnus Ludovicus
VU. Preçaria quam sanctus Domnôlus episco- imperator Franconi episcopo de mancipiis sanctoe
pus abbati suo Gallo fecit de monasterio sancii Ca- Marioeet sancti Carilephi, in quo conlinetur mona-
rilephi. sterium Anisoloesubjectum esse debere Cenomanicoe
Vffl. Proeceptum qupd Chilpericus rex sancto. matri Ecclesioe.
Dpninolo episccpp fecit et suo abbati Gallp de mo- XXV. Proeceptum quod fecit domnus Carolus
naslerio Anisoloe. . Franconi episcopo quando ei concessit ut hosles et
IX. Proeceptum emunilatis quod fecit Chilperi- ilinera milla faceret, sed Adalgbisus suus propinquus
cus rex sancto Domnolo episcopo de monasterio omnia regalia servilia pro eo facerel,, et per licen-
Anisoloeet de omnibus villulis et rébus ad eum per- liam Franconis aliquam parlera abbatisesancii Cari-
linentibus. lephi lencret, et post obitum Adalgbisi ad jus etre-
X. Preçaria quam Hadutadus episcopus.de moiia- C gimen Cenomanicoe matris ecclesioe absque ulla
sterip sancti Carilephi Sigrapnp.abbati fecit. contradictione revertetur, sicut jn eo conlinetur in-
sertum.
XL Proeceptum quod rex Clilotarius Haduindo
et Huic judicio et redditioni interfuere subler inserti
episcopo Sigranno abbati' de monasterio Anisbla
viri : Judith Imperalrix, Carolus gloriosissimusréx,
fecit.
Drogo archiepiscopus atque archicapellanus, Aut-.
XU. Proeceptum emunilatis quod fecit Chlo- carius
archiepiscopus,.Hadalboldus archiepiscopus,
tarius rex Haduindo episcopo de monaslerio Ani- Amaluvinus
archiepiscopus, Aiulphus archiepisco-
sola et dé omnibus villulis et rébus ad illud perti-
pus , Rafaldus episcopus, Ecardus episcopus, Erar-
lientibus. dus episcopus, Ebruinus episcopus, Wiliricus epi
Xin. Preçaria quam domnus Berarius episco- sçppus, Albericus episcopus, Gbefridus episcopus,
pus de monasterio sancii Carilephi Ibboleno abbati item Albericus episcopus, Simeon episcopus, Ercan
Ifecit:' "',' radus episcopus, Ionas episcopus, Vuiladus episco-
XIV. Proeceptaqi Oagpberli régis super precariam pus, An.sigaudusepiscopus, Adalardus cornes, Radul-
Ibboleni abbatis quam \ domnp Çérarip episcopo de fus cornes, Bcnefacius cornes, Adalberlus Cornés,
monasterio Anjspja accepit. ^Yuarinus cornes, Herbertus cornes, Audulfuscornes,
XV. Praeçepluni çmunitatis qued fecit Dagpber- t' Stephanus cemes. Râihaldus cernes, Cislebertùs
tus rex dpnino Berario, episcopo. de njonasterip coipés, Landricus cornes,; Gerârdùs cornes, Abbo
Âiiisolà et de omnibus villulis et rébus ad illud per- cornes, Teoto cornes, Poppb cernés, Ërmtaus cornés,
tjnentïbus. Anfredus cornes,Adalgarius cornes, Gebuinuscornés,
"
XVI. Preçaria 'quamGauziplenusepiscopus de mo- Tetghiidiiscornes, Troandus Cornés,Ardoinuscornes,
nasterio sancti Carilephi D/idpnjabbati fecit. Rumaldùs. cornes, Herloinus cpmes, Hungarius co-
XVII, Praecept.uinChîlperiçi.registjuod fecit Gau- rnes, Thebdoricùs cornes, Ricboto abbas, Ludovicus
zioleno episcopoet Siçbaïdo abbati super precariam abbas', Stolido abbas, Hilduinus abbas, Burchardus
eorum de monasterio Anisola!' abbas, Lantramnus abbas, Godolricus abbas, Daniel
XVIII. ProeceptumChilperici,régisisub emunilatis abbas, Georgiusabbas, Èlmeradus abbas, Yuaringa-
tuitione, Cenomanicoesedis. Ecclesioe factum Gau- rïus "abbas,,Aldricùsabbas, Eribertûs abbas, Téihal-
zioleno epjiçppp, Simul et cenfirmalip in hoc ipso dus abbas, Marcoardus abbas, Humbèrtus abbas,
Drajèejitç»cçniinelur quam fecit super precariam Eginardus abbas, Fulco vassus doniinicus et cornes
 87 ALDRICICENOM, ANENSIS EPISCOPI 88
palalii, Ragenarius vassus dominicus et cornes pala- A oblilique apostbHcaesententioe ita dicentis : Subjecti
lii, Teulfridus vassus dominicus, Adalelmusvassus esloleomni creaturoe, sive régi quasi proecellenii, sive
dominicus, Henricus vassus dominicus, Engiscardus duçibus tanquam ab eo missis (I Petr. n, 13). Et hoc
vassus dnminicus, Diso vassus dominicus, Franco non ob aliud fecerunt nisi quod abbas eorum nobis
vassus dominicus, Tepto vassus dominicus, Folcra- inobediens apparuit, et nos eidem abbali idem mo-
dus vassus dominicus, Bernuinus vassus dominicus, nasterium tulimus, et illud Aldrico episcopo eccle-
Ëvrardus vassus dominicus, Salaman vassus domi- sioequesibi commissoelegaliter, sicut a suis proede-
nicus, Egibertus vassus dominicus, Vuinitniarus cessoribus possessum et constructum fuit, reddidi»
vassus dominicus, Vuilbaldus vassus dominicus, Ra- mus, sicut lator ejus èpistoloe tibi dicere poterit,
dulphus vassus dominicus, Gunzo vassus dominicus, quiâprolixum est npbis in hac epistcla emnia inse-
Odorricus vassits dominions, Cadilo vassus domini- rere qualiter actum et definitum rationabiliter fuit,
cus/ Letrkus vassus dominicus, Nantarius vassus et quia in hullp sentimus contrarium esse, auctori-
dominicus, Roberlus vassus dominicus, Isaac vassus tali canonum monachos subjectos episcopis fieri
dominicus, Hugo vassus dominicus, Dagoberlus vas- debere. Quapropter volumus ut missus nbsler sis
sus dominicus, Ebruinus vassus dominicus, et îeli- una cum Henrico abbate, et eosdem monachos plena
qui innumerabiles quorum nomina propler prolixita- B auctoritate canonum et regularî atque noslra ad
tem hic non -inseruimus. proprium monasterium redire compellalis. Si vero
XLIV. quispiam eorum vos non obaudierit, volumus ut
eum venire ad nostram praesentiam in
Exemplar cpisloloequam domnus imperator Ludovicus compellalis
lonoe urbis Aurelianensis episcopoet Henrico ab- proximo placito quod habituri sumus, Domino an-
bati fecit decausa Aldrici Cenomanicoeurbis episcopi nuenle, apùd Carisiacum. Bene vale, et ora pro no-
suorumque monachorumde monaslerio sancti Ca- bis Dominum.
rilephi, quando illud ei domnus imperator plena XLVI.
ratione ecclesioequesibi commissoereddit, etpropler^
ea quidam monachi inconsulte contra omnemauclo- Notitiade monasterio sancti Carilephi in generalisyn-
ritatem canonicamet regularem ex eo sunt egressi, odo in Carisiaco palatio regio , facta ab Aldrico
et res ecclesiasticas non paucas sive sacrata vasa episcopo per judicium episcoporurn accepta, sicut
aurea el argenlea furtim inde exporlaverunt. in ea conlinetur insertum. - -
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu (Vide ubi supra, col. 1290.)
Christi. Ludovicus, divina repropitiante clementia, XLVU.
imperator Auguslus, Jonae venerabili episcopo salu- De responsione Ludovici imperatoris et judicio opli-
téni: in matum suorum contra proecepla quoe monachi de
Notum tibi esse volumus quia perventum est ad monaslerio Anisoloe attulerunl coram eo, quando
contra Aldricum episcopum de proedicto monaste-
nos quod monachi ex monasterio sancti Carilephi rio in rationes venerunl.
in egressu proesumplivoidem monasterium expolias-
Quando Aquisgrani palatio anno imperii domni Lu-
sent ornamentis ecclesiaslicis tam in thesauro dovici
piissimi Augusli xxv, coram eo et principi-
quamque in vasis seu veslimentis, nec non et libris. bus suis tam ecclesiasticis quam et, saecularibusin
Quapropter tibi proecipimus et Henrico abbati ut generali conventu querda de monasterio Anisoloe
vos omni diligentia illud inquiralis, et cum omni et rébus suis inler Aldricum Cenomanicoe
urbis
integritale res ecclesiasticas eidem ecclesioe resti- episcopum et Sigemundum ejusdem monasterii ab-
tuere faciatis. Vale, ex hoc habeto studium sicut de batem agebatur et
diligenlius scrutabatur, alque
te bene confldimus, et sicut in hoc nostram cognc- jam dictus pontifex inter
reliqua instrumenta char-
scis voluntatem. tarura et proecepta regalia unum proeceptum quod
XLV. domnus Carolus facere jussit, sua videlicet propria
Item exemplar alterius cpisloloe domni Ludovici im- manu rbboràtum et annulo suo subter sigillatum, per
peratoris de proedictâre, ad quos supra. quod ipse jam dicium menasterium Franconi epi-
In nomine Domini Dei el Salvatoris noslri Jesu scopo ecclesioequesibi commissoereddidit, -et mona-
Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, chi proedicti Sigemundi quoddam proeceptumde ele-
imperator Augustus, Jonae venerabili episcopo salu- ctione eorum, ut de semetipsis haberent licenliam
tem eligendi abbalem, quod dicebant jussu domni Ludo-
Notum tibi esse volumus quia perventum est ad vici piissimi imperatoris esse conscriptum.-Ad quod
nos: quod monachi, ex monaslerio sancti Carilephi respendit domnus imperator : Si ego hoc proece-
egressi sunt de proprio monasterio, aliéna loca quav ptum fieri jussi, nesciebam quod praedicluin mona-
renies, immemores proprioe promissionis eorum, in sterium de episcopio Cenomanico esset, et ignora-
qua promisenint obedientiam?et stabililatem proprioe bam quod pater meus illud ibi per suum proeceplum
promissionis loci, atque renuntiaverunt propriis vo- redderet. Sed quia vos et pares vestrihoc mihi ce-
luntatibus secundum regulam sancii Benedicli, obliti - làstis, et per fraudem et malum ingenium facere
etiam senlentiam evangelicam, in qua Dominicum ! suasistis, idcirco ipsum proeceptum,quod mihi proe-
exemplar audivimus : Nonvem, inquit, facere volun- cipere fieri dicilis, veslro mendacio infirmatur, quia
tatem meam, sed ejus qui misit me (Joan. vr. 38) ; causa ubi fraus intercedit non valet, sed magis re*.
89 VITA. m
proba eflicitur. Et ideo vestrum proeceptum stare A XLVID.
non poterit, quia vestro mendacio et vestra fraude Memoriale qualiter Anisoloemonasterium à jure Ce-
funditus destruilur. Si enim nos unam vobis tantum nomanicoemairis ecclesia; post obitum Ludovici
declionem concessimus, ipsam cite finitam esse piissimiimperatoris alienalum est.
Si quis nosse desiderat qualiter monasterium Ani-
cognoscimus, quia Sigemundus, quem vobis abba- soloeuna
tem elegistis, memoratum monasterium sua culpa cum rébus suis de jure Cenomanicoe ma-
tris ecclesioepost obitum-Ludovici secundi Franco-
perdidit, quia nobis inobediens et infidelis exstitit. rum
Hoectaliter proedictus domnus imperator agens in- imperatoris elapsum est, in hoc memoriale
breviter comprehensum aliquid invenire poterit. De-
lerrogavit cunctos circumstantes quid super hac re
eis reclius videbatur. Qui respondentes dixerunt functo proescripto domno Ludovico piissimo Augu-
tam episcopi quam abbales, sive comités, et reliqui stiP anno incarnationis Dominicoeoctingentesimo et
seditio orta est in imperio suo.
omnes : Hoecposteriora proecepta, quoe isli mona- qiiadragesimo,magna
chi afferunt, non ppssunt destruere anteriora quoe Inter coeteraaulem mala surrexil quaedam tyranhica
Aldricùs episcopus et ecclesia sibicommissa habet; potestas in pago Cenomanico qua resistere niteba-
sed anterioribus cedendum est, et posteriora, quoe tur Carolo filio ejus, cui proedictus imperator inler
fraude et malo ingenio impetrata fuerunt, infirman- jj coeterasregiones Neustriara dpderat, et suos fidèles
tor et stare non possunt, quia actio qua in quibus- valde infestabat. Proefaloeergo lyrannicae poteslati
se conjunxit Sigemundus, qui dudum de proefatoe
cunque negoliis fraus interccsserit non valebit. Et
ut ralione et lege firmentur ea quoe testamur, ali- Anisoloemonaslerio abbas fuerat, et Aldricùs eccle-
sioeCenomanicoe episcopus, qui illud monaslerium
qua ex authenticis nostris vobis teslimonia indican- una cum rébus suis
les proferimus. Constitutum est a sanctis patribus et tune tenuerat, fideliter Carolo
bonis imperatoribus et lege decretuni ut quidquid seniori suo adhoerebat, et licet memorata tyrannica
falsa petitio a principe obtinuerit, quia fraus inter- potestas eum ad se soepissimevpearet, et firmitatem
ei facere vellent qui eam exercebant qualiter ipse
venu, non valebit. Item alibi : c Quaecunque contra
ut
jus conscripla fuerint non valebunt, ^quocunque quoereret diebus viloe illerum SUPShpnores non
modo fuerint impetrata. > Item alibi : t Qui falsa pèrderet nec imminutos haberet, sed majores et
in illa regione peteret adipisceretur,
principum proecepta detulerint, puniantur. J Item qualescunque
alibi : « Dolus malus est cum aliter agitur, aliud si- si se illis conjungeret. Sed ille propter hoec omnia
mulatur. > Item alibi : « Qui dolum vel metum ad- proposito a proedicto seniore suo se non subslrraxit;
hibuit ut res ad alium transiret, de doli aclione le- sed inconvulse fidelis ei pro viribus adjutor illi exsli-
nebitur, i Ilem alibi : i Dolus malus est si per fal- C Ut, et propler illum omnia sua dimisit, et eum se-
siiatem voluerit quis prius definita convellere. » cutus est per omnia. Cessante vero jam dicta sedi-
Ilem alibi : c Redintegrandum est a proesentibus tione, cepit Carolus rex proedictus consilium ut me-
moralos tyrannos aut a jam dictis finibus ejiceret,
judicibus et in ejus unde abcessit potestate revocan-
dum quod quacunque conditione temporis, aut dolo, aut eos sibi fidèles faceret : ad quos misit optimates
aut caplivilate, aut virtule majorum timoré faciente suos, vocans eos ad se. Quibus responderunt •.Nec
ad illum veniemus, nec illi fidèles erimus, nisi no-
deperierit. i Item alibi: i Quidquid vera seu falsa
bis conviclis concédât omnibus vitam et membra et
petitio a principe obtinuerit, quia fraus tatercessit,
non valebit». i Magna fraus fuit, quoniam monachi taies honores quales modp tenemus, qupcunque
mpdo eps habeamus, inter quos proefatumSigemun-
proedicti memoratum monasterium de jure Cenoma- dum et monasterium
nicoe sedis ecclesioe esse sciebant, quia non sunt Anisoloecum rébus suis com-
adhuc triginla anni quod a pontificibus memoraloe prehenderit. Videns domnus Carolus proefalus rex,
sedis posséssum est; et hoeccelantes, vobisque men- propler alias seditiones quoeundique grassabantur,
sine magno discrimine aliter tune; non posse fieri,
tientes, proecepla sibi sine consensu proedictoesedis consensit
cui juste debelur, facere suadebant. Et pelitionibus eorum, et inler reliquos Sige-
ppntificis, D
hoc justum esset, ut si aliquis laicorum hoc fecisset, mundo concessit memoratum monasterium habere,
ut magnum detrimentum sustineret ; sed et pro et proedicto Aldrico et suoe sedis eedesioe firmiler
certo judicaretur illi ut capilali senlentia puniretur. promisit illud cito redditurum : et tali occasione
Sed quia non laici, sed jam dicti monachi, hoc fece- memoratum monasterium alienatum est lune a jure
Cenomanicoemalris ecclesioe,non legibus evindica-
runt, dignum est ut ita coerceanlur ne alii monachi sed tyrannice alienatum.
deinceps talia agere proesumant. Propterea nonnulli' tum, XLIX.
proefati monasterii monachi cum Sigemundo proe- ; Vertente autem
dicto eorum abbate exsilio damnati sunt. Et sic con- tempore, et proedicto Sigemundo
firmaium esl saepediclum monaslerium Aldrico epi- ad memoratum regem, domnum videlicet Carolum
filium Ludovici minime veniente, et
scopo et ejus episcopio, sicut in ejus notum est facto maximo imperatoris, in pago Allisidiorense inter
et aliis . proelio
praeceptis monumentis chartarum conlinetur
insertum. Carolum et Lotharium, in quo a Domino Deo et
Salvatore nostro data est jam dicto Carolo Victoria,
a Ex Pàuli lib. I Sent., tit. 9, et lib. i Cod. Theod. de dolo malo in interpr.;
 91 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 92
et eo per partes Cenomanicas remeante, nec tune A libi divina Iargilio honoris conferre per taiperialem
memorato Sigemundo ,ad eum veniente, redditur administralionera dignata est. Sed dilectio tua, ut
Kal. Augusti in villa cujus vocabulum est Bona su- debuit, ad me misit ut libi epistolam misissem ad
per fluvium Liz, in -pago Cenomanico, a praescriptoi metropolitaiium luuin censcriptam ut ëi licenliam
domno Carolo legibus proefatoAldrico episcopoper tribuissem te ordinandi. Nunc vero, qu'anquam de-
judicium multorum nobilium et sapienlium virorum, cenlius alque honestius fuisset mihi et tibi ut scripto
proedictum Anisoloemonasterium cum omnibus adi a te.direclo iterum scriplis respondissem, tamen ne
se pertinentibus ; eique ibi missi boni et strenui forte occasio per me differentem donum libi divini-
dati sunt qui eum et Cenomanicam matrem sibi lus^ ut credo, concessum aliquod libi taferret inn
commissam ecclesiam legibus rêves tirent, et ple- pedimentum, charilate frelus feci utpetisti. Undeduas
nam ei atque legalem vestituram ex eo futuris tem- tibi misi epistolas ; quarum una ad melropolilanum
poribus legaliter tenendam facerent. Quod et supra- tuum est conscripta juxta petilionem tuam, ei.retri-
dicto proetextu tertio die Nonas jam dicti mensis buendo licenliam;, altéra vero ad te, ut et tu co-
factum esse liqnet. Et sic falsitas subdilur veritati, gnoscas licenliam a nobis libi atlribulam et nos po-
atque injuste alienata juste restiluunlur ; quoeet tius in augmenta honoris lui gaudere quam ullo
hactenus a proefaloepiscopo et a suoesedis ecclesioeB modo injuriam tibi aliquam inferre voluisse. Vale
ministris legibus possidentur, et canonice atque re- semper in Domino, el confortare, memor semper
gulariter gûbernaiitur. nostri, et fidem quam semper,erga nos jure servastî
. '...,.. L- inconvulsam deinceps per charilalem luani esse ro-
Exemplar epistoloeforinatoequam Drogo arçhicapel- gaoeus.Iteruraque vale.
fanus et urbis Mediomalricoearchiepiscopus Lan- LU.
dramno Turonicoeurbis archiepisçopocanonice mi- Summa de poleclicis vel plenaris fratrum Cenoma-
sit, ut Aldricum proedictoe urbis Mediomalricoe nica in urbe Deo.servientium, de rébus quas Franco,
cardinalem presbyteruni atque ejusdem urbis pri- senior et Aldricùs eorum episcopi eis dedenint et
micerium.suo permissu et jussu domni Ludovici testamèntis àtque proeceplis regalïbus confirma-
piissimi imperatoris episcopum Cenomanicoe matris verunt.
ecclesioe ordinaret, sicut in ea habetur insertum.
Talis enim est prologusproedictoeepistoloevenerabili Debent homines fratrum in summa de umeriçia
Landramno archiepisçopo. vini modios duos et quadringentos, de paslione vïriî.
Venerabili in Ghristo fratri et coepiseopo Lan* modios ducentos unum et septuâgintos, de hosti-
dramno archiepisçopo Drogo in Domino salutem. lense argenti solidos cehlum quadraginla îtnpvem.
Auditu comperi quod domnus imperator concessis- Et debeiitur seplem multonès de pascuarip, cum
set Aldrico presbytero consecrationis nostroe, qui lana séx el sepluaginla, sogàles duo et quadragiiita.
etiam et nester lonsus doctus et clericus Juif, epi- Et debentur duo, et de iàudàtico selidi quinque. Et
scopium Cenomanicoeurbis. Sed ille postea ad nés debeiitur decem de carnalico, arieles quinque et
mittens petiit, sicut debuit, ut ei et crdinatoribus quinquaginta sine lana, de Iignario soli'di sex e* vi-
suis libi atque suffraganeis tuis ad episcopatus cul- giûti, et debentur nevèm de sensu, sol. unus et cen-
men ordinandi assensum proebuissem et licenliam tum de inferendà et de pestiurnp, sive de sensatico
tribuissem. Cujus petitioni ita consensi, ut si ipsum sol. centum et oCloginla; et debentur inde de pa-'
per Dei voluntatem et domni imperatoris dignum et stione inter frumentum et sigale modii quatuor et
utilem sanctoeDei Ecclesioead hoc officiuminveneris triginta, et' sextaria npvem sufuso, de avena modij
cl ita decreveris, quia ipse apud nos probos mpres quadringenti quatuor et quadraginla ; axilios ad
oslendit, licentiam à nebis ccncessantibus' id perfi- alvimannum quatuor et_ quinquaginta, et omni
ciendi atque ipsum conseerandi habere cognpscas. anno scudulas mille cum quadringehtis et quadra-
Orc te valereet omnes fratres, atque memor sis mei ginla.
in sacris oralionibus charitalis tuae. LUI.
Ll jv DieejeçtioneAldrici Cenomanicoeurbis episcopi,et de,
V invasiànealqué vasiationeCenomanicoemattïsèjccle^
Exemplar formata epistoloequam Drogo archicapel- sioeuna cum rerum.
lànus et Mediomalricoeurbis archiepiscopusAldrico
proedictoeMediomatrhx urbis cardinali presbytero Decedente domno Ludovico Francorum impera-
. atque ejusdem urbis primicerio canonice misit, ut tore secundo, filio videlicet Çaroli Magniimperàlb-
suo consensu et domni Ludovici piissimi impera- ris, anno incarnationis Domtaicoe
toris jussu'Cenomanicoe matris ecclesioea suo • octingentesimo et
archiepisçopoet reliquiscomprovincialibûsepiscopus quadragesimo, Indjctione terlia, anno siquidem im-
ordinarelur, ideo quia populus eum sibi ordinari perii sui vigesimo et septimo, surrexit quoedanily-
episcopum petierat, et ad eum epistolam pro hoc rannica pràvilas, inter coetera mala, inter Ligerim
direxeral, ut suo adminiculo et permissu antedi- et
ctus Aldricùs eorum alque jam dictoeEcclesioeepi^ Sequaham, et maxime in pago Cenomanico, in
scopui ordinaretur, canonice eis direxit epistolam quo Aldricùs tune octavum annum ta episcppàtus
hune modum continenlem. dignitale fulgebat. Et licet proedictus imperator in-
-' Dilectp filio Aldricp vocalo episcopo Drogo indi- ler très filiosSUPSrégna sua divideret, id est inter
gnus archiepiscopus in Christo sempiternam salu- Lotharium et Ludovicum alque Carolum, Lotharium
tem. Cognoscat dilectio tua mihi placere ea quae in média Francià, Ludovicum vero in Hostria
 ' '
93 . . . VITA. 94
[Auslria], et Carolum in Neuslria et Aquitania collo- A coepit jam dictus Aldricùs episcopus una cum eis,
caret, coeteravero régna et ducatus inter eos, sicut illisque deprecanlibus, tractare quid officii unus-
in annalibus eorum conlinetur, divisa consensu quisque pro suis confratribus tam pro vivis quam et
principum suprum partivit. Proefatum autem pontifi- pro solutis debiloe morlis diligenter ageret, et quid
ceui meinprato Carolo filio suo minori per manus pro proefixopontifice et grege utriusque ordinis sibi
coinmendavit. Cui jam dictus pontifex Aldricùs fidem cemmisso fideliter adimpleret. Qua de re hoc iu-
seryans debitam, ab infidelibus sancloe Dèi Eccle- slinctu divino pariter considérantes tractavimus,
sioe et suis a proefata tyranniça poteslate in supra- simulque inter nos bonoanimo et pura voluntale de-
'
diclo anno a praescripto episcopio et a sua sede éje- crevimus, ut dum (advixerit) unusquisque nostri
ctas est; et propterea multa quoe in ecclesiasticis ordinis sacerdos pro praescripto domno Aldrico epi-
et aliis rébus pro amore Dei facere coeperat, im- scopo et pro populo sibi commisso in quarta feria
perfecta remanserunt. Nam pêne praedictum episco- una'cumlitania etoblationibus missam decanlet, s\mU
pium tune vastatum est et quasi ad nihilum red- liter et sexta feria faciat; et qui hoc facere non po-
actum. Habebat enim coeptum claustrum canonico- terit, quinquaginta psalmos decantet, orantes et sup-
rum et matrem ecclesiam in média civitate a fun- pliantes Dominum coeli ut Deus omnipolens proe-
damento una cum suis perlicibus et paradisum in- B fixo nostro pontifici secundum suam voluntatem
cheatum, et maximam partem ex<ea factam, simi- hanc tribuat degere vitam, et quando ei placuerit,
liter et aedificia monasteriorum quinque, una cum finisque hujus vitoeadvenerit,«oelestis janua ei pa-
claustris et coeteris eorum. Habebat quoque ad mi- teat, et lecus sanctorum consorlii nebis deprecanti-
litaient ejusdem ecclesioe fulciendam et ad paupe- bus detur. Amen. Similiter et proefaluspontifex pro
res rçc'reandos congregatos grèges jumentorum una nobis omnibus aut per se aut per aliquem a se
cum amissariis amplius quam octoginta, vaccarum. commissuni est pollicitus agere. insuper hoec tra-
et ovium atque caprarum sive porcorum amplius .étantes in prescripto Iduum Maiarum die el in jam
quam ducenta, annonam et fenum ac vinum tam dicta synodo inter nos decrevîmus ut unusquisque
dd opus congregationum hpspitumque ac pauperum nostrum, dum advixerit, pro suis confralribus in
quam et ad sibi ecclesioequesibi commissoeservien- anno duodecim cahtet missas cum oblalionibus et
tium opus sufficieuter. Sed quid amplius dicam ? Ita reliquis oratîonibus, et quandocunque nostrum unus-
habebat jundatum tam in ecclesiasticis quam et in quisque (decesserit), decanus nomina de suis ju-
aliis, rébus praedictum episcqpium et res sibi com- nioribus conscripta in nostra, per singulâ lempora,
missas qualiter non fuerunt a diebus antiquis, vel a synodo déférât, et unusquisque nostrum pro illis
lemppre qnoaliçujus . hominis memoria re- ^ missas cpmpleat duodecim cum oblalionibus et reli-
tinelur^ed hoeçet reliqua bena innumerabilia a quis orationibus et. vigiliam cum novem psalniis et
proediçÉistyrannis, sive hospitalia septem quoead totidem lectionibus et responsoriis, una cura matu-
pauperes et hospites recipiendos et recreandos fece- tinalem synaxim fideliter pro defunctis fratribus per-
rat, fundilus vastata et diruta sunt, Propter lias agat, et sic hoc faciat sicut vult pro se fieri quando
yero insidias et alias militas hoecet alia bona innu- hoc idem ei advener.il, et sicut ante tribunal districti
nierabilia quoe facere.vpluit et coepit in suo episçp- judicis rationem ex hoc reddere voluerit quod hiç
pio non apparent, quoe a Domino illis requirantur coram Deo, et coram nostro pontifice et, epram no-
a quibus hoec subversa et vastata atque prohibila bis pmnibus se facere sponte promisit. Tribuat Do-
sunt, et non ah illOj qui hoecagere et adiraplere vo-, minus omnipptens ut sic i.ridefadamus ut nen dam-
luit et prohibitus atque dejectus dimisit. Proescripti nationem, sed plenam retributipneni ex his a Domino
ergo tyranni de génère Herivei et Vidonis superh> Deo nostrp percipere valeàmus, et vitam habere
rum tyrannqrum remanserunt. sempiternani valeàmus, auxiliante Domino no-
LIV. stro Jesu Christo, qui cum Pâtre et Spiritu sancto,
^ vivit et gloriatur Deus per omnia soeculasoeculorum.
Synodus habita ab Aldrico in urbe Çenomanica. Amen. , - .. .
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Aldri- . LV-
cùs indignus Çenqmaniçoe matris ecclesioeepiscopus
Haec est miss'a ouae pro domno episcopo et pro
omnibus npstroe curoe cpmmissis,sacris crdinibus et
cunctis fidelibus salutem et glpriam sempilernam, omnibus sibi commissis in unaquaque hebdomada,
Cum in Dei nomine anno incarnationis Dominicae id est iquarta et sexla feria, una eum litania adim-
et post istara subsequitur illa quam
octingentesimo quadragesimb, Indiçlicne tertia, et pleri debètur;
anno imperii domni Ludovici piissimi imperatoris pro nobis in ihvicem canere debernus ; et post illam
illa quant pro fratribus nostris defunctis'
vigesinm et septime, anno, yero petavo-prdinatipnis subsequitur :"
Aldrici videlicet Iduum cantâre debemus.
proedicti .episcopi, quarto
Maiaruni die, synodjjniomnium saeerdotum ac levi- Missa quotidiana. y. Intret oratïo mea,
taruta seu reliquorum servorum Dei Çenomanica SanctoeDei genitricis Marioe.aç beatorum aposto-
u^be proedictuspontifex coadunaret, post allocutip-. lorum sive martyrum tuoruni Gervàsii et Protasii
ijera et admpnitionem sive taquisitionem eortini, atque sancti Stephani siniulque reliquorum mar^y-.
98 ALDRICICENOMANENSISEPISCOPI 96
rum et confessorum virginumque atque omnium, \ que in Christp quiescentium impetret bealitudinem
sancterum tuorum assiduis intercessionibus quae- sempiternam, diesque nostros. Ad communionem.
suiBus, Salvator mundi, ponlificem nostrum Aldri- Amen dico vobis. Ad complendum. Purificet, quoe-
cum misericorditer protège, pariterque ei familia- sumus, Salvalor mundi, pontificem nostrum Aldri-
riiate alque consanguinilate conjunclos, et omnes cum divini sacramenti libatio, el gloriosa sancloe
sibi commissps ulriusque ordinis vires et feminas ab Dei genitricis Marioeatque omnium sanctorum orâ-
omni pravitate défende, et secundum tuam volunta- tio, et gregi sibi commisso ac familiaritate et con-
tem eis vivere tribue, omnemque populum Christia- sanguinitale junctis ei et omni pppulp Christi ri' '-
num misericorditer custodi, et animabus famulorum sericordiam tuam ubique proetende, et animabus fa-
famularumque tuarum omnium sibi commissorum mulorum faniitlarunique tuarum omnium sibi com-
et commissarum atque cunctorum cunclarumque missorum el commissarum atque cunctorum cuncta-
in Christo quiescentium requiem tribue benignus rumque in Christo quiescenlium remissionem omnium
sempiternam, et sanctorum tuorum coetibus conso- tribue peccatorum et vitam habere concède sempiter-
ciare digneris propilius. Per Chrislum, etc. Epistola nam. Per, etc. Alia. Omnipotens sempiterne Deus,
«d Colossenses. Fratres , non cessanius pro vobis sanctoe Dei genitricis Marioeet omnium sanctorum
oranles et postulantes. Hj. Domine, exaudi, y. Ne B tuorum pia et assidua intercessione pontificem no-,
avortas. Evangelium secundum Joannem. In illo sirum Aldricum ubique misericorditer protégé et
tempore, sublevatis Jésus oculis in coelum dixit : ab omnibus adversilàtibus corporis et animoe tua
Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi ego sum, et illi polentia défende, commissumque sibi gregem curi-
sinl mecum, ut videant clarilalem meam quam de- ctum ad regendum custodi, et omnem populum
disti mihi, quia dilexisti me ante mundi constîlutio- Chrislianum conserva, atque illi et omnibus in
nera. Pater juste, mundus te non cognovit. Ego au- Christo quiescentibus requiem tribue sempiternam.
tem novi te, et hi cognoverunt, quia lu me misisti Pér, etc.
et notum feci eis nomen tuum, et notum faciam, ut Item aliamissa quam mutuo proedicti sacerdoles inter
dilectio qua dilexisti me "in ipsis sit, et ego in ipsis. se canlare debent
Offert. Exaudi, Deus. Secrela. Oblationis hujus, Deus, qui charitalis dona per gratiam sancii Spi-
Domine,. placare muneribus , et intercedentibus ritus tuorum cordibus fidelium infudisli, da famu-
omnibus sanclis luis protège pontificem nostrum lis et famulabus luis diversorum coenobiorum et
Aldricum el omnes sibi commisses commissasque titulorum atque locorum, tam sacerdolum et'levila-
atque omnem populum Chrislianum a cunclis dé- C rum quam et reliquorum fidelium tuorum quorum
fende periculis, et animabus famulorum famularum- quarumque memoriam agimus, et quorum quarum-
que tuarum omnium sibi commissorum commissa- que his in titulis scripla continentur vocabnlâ, fra-
et familiaribus nostris salutem
rumqûe atque cunctorum cunclarumque in Christo tribus ac sororibus
quiescenlium per hoecsancta sacrificia remissioneni mentis et corporis, ut le tota virtute diligant, et
omnium tribue peccatorum, et vilam habere con- quoe libi placita sunt tota dilectione pérficiant. Per
cède sempiternam. Proefatio. Vere dignum, etc., Dominum. Leclio Jeremioepropheloe. Si iniquitales
et tuam clemenliam profusis precibus implorare, nostroecontenderint contra nos.'Domine, libéra nos,
iiitercedente beata et gloriosa semper virgine' Dei quoesumus,fac propler nomen tuum, quoniam multac
sunt adversiones nostroe, Tibi peccavimus, exspe-
génitrice Maria, sanctisque raartyrihus luis Ger-
vasio et Protasio, sive sancto Stephano et omnibus ctatio Israël es, Salvalor noster, in tempore tribula-
sanctis tuis, cunctorum peccatorum veniam pontifex tionis. Tu aulem in nobis es, Domine, et nomen
noster Aldricùs consequi merealur, et eos easque sanctum tuum super nos invocatum est. Ne derelin-
quos et quas ei cura regiminis conseciasli ac fami- quasnos, Domine Deusnoster. SecundumMauhoeum.
liaritate et consanguinilate junxisli, et omnem po- In illo tempore, dixit Jésus discipulis suis : Petite et
pulum Cbristianum angelorum omnium sanctorum dabitur vobis, quoerite et invenietis, pulsale et ape-
tuorum proesidiis tuere, et animas famulorum famu- •D rielur vobis. Omnis enim qui petit accipit, etc.
larumque tuarum omnium sibi commissorum et com- Sécréta. Munera, quoesumus, Domine, quoepro no-
missarum atque cunctorum cunclarumque in Chri- stra et omnium, quorum quarumque niembriam
sto quiescentium, ut in pacis ac lucis regione consti- recolimùs, et quPruni quarumque his in diplychis
tuas deprecamur. Per Chrislum Dominum noslrum. nomina continentur inserta , redempliorie oculis
Infra actionem. Hanc igitur oblalionera quam libi tiiis tuoe offerimus majestati placatus suscipe, et
pro pcntifice nestro Aldrico alque grege sibi com- ad perpetuam nobis omnibus tribue pervenire salu-
misso et propinquilate ac familiaritate junctis ei at- tem, per.
'
que pro salute cuncti populi Christiani. suppliciter Omnipotens oeterne Deus, imploramus tuoe maje-
immolamus, quoesumus, Domine, ut benignus acci- statem misericordioe, ùt nobis et Omnibus quorum
pias, et tua pietate concédas, ut et illis proficiat ad quarumque recolimùs memoriam, et quorum qua-
salutem hujus pietatis affectus, et" animabus famu- rumque nomina his in diplychis continentur inserta
lorimi famularumque tuarum omnium sibi commisso- veniam largiri digneris peccatorum, ul ab omnibus
rum et commissarum atcmc cunctorum cunctarun?- iuimjcLvinculis liberati, tuis tolo corde inhoereamus
97 VITA. 98
mandatis, et te solum semper tola virlule diligamus, JA ad beatoeresurrectionis requiem, te miserante, cum
el ad tuoequahdoque bealitudinis visionem oervenire sanctis tuis pervenire mereantur. Per Chrislum.
mereamur. Per Chrislum. Hanc ïgilur oblalionem quam tibi offerimus pro
Hanc igitur oblalipnem, Domine, quam libi pro animabus omnium quorum quarumque memoriam
peccatis alque ofiensionibusnostris, et omnium quo- agimus, el quorum quarumque nomina his in dipty-
rum quarumque agimus memoriam, et quorum chis conscripta esse noscuntur, seu cunctorum cun-
quarumque hic continentur inserta vpcabula, cfïe- ctarumque fidelium defunctorum defunctarumque,
iimus, ul cunctorum delictorum remissionem conse- quoesumus,Domine, propiliatus accipias, et misera-
qui mereamur, quoesumus. tionum lagitate tuarum concédas, ut quidquid terrena
Divina libantes mysleria, quoesumus,Démine, ut conversatione contraxerunt, his sacrifiais emunde-
haecsalularia sacraraenta illis prcficiant ad prcspe- tur, ac vinculis mortis absolulae, transilum merean-
ritatem et pacem pro quorum quarumque dileciione tur ad vitam ; diesque nostros, etc.
hoectuoeobtulimus majestati. Per Christum. Propitiare, Domine, quoesumus,omnibus in Chri-
Alia. sto quiescenlibus, et animoefamulorum famularum-
Da famulis et famulabus tuis, quoesumus,Démine, que tuarum, quorum quarumque memoriam agimus,
omnibus quorum quarumque memoriam agimus et B ] et quorum quarumque nomina his in diptychis con-
quorum quarumque nomina his in diplychis conti- scripta esse noscuntur, his purgatoesacrificiis indul-
nentur conscripta , seu etiam coeteris fidelibus genliam pariter et requiem capiant sempiternam.
ulriusque sexus, in lua fide et sincerilate conslân- Per.
tiam, ut in charita le divina firmali, nullis lentatio- Alia
nibus ab ejus integritale vellantur. Per Christum. Deus, cui possibile est omnes homines sine difficul-
Item missa pro defunclis fratribus et sororibus tate salvare, lanlo benignus animabus famulorum
nostris. famularumque ktuarum diverserum coenobiorumet
Deus, cujus misencordioe non est numéros, sus- litulorum quorum quarumque memoriam agimus, et
cipe pro animabus famulorum famularumque tua- quorum quarumque hic assignata continentur voca-
rum, quorum quarumque memoriam agimus, et bula, misericordiam concède perpeluam quanto eos
quorum quarumque nomina his in diptychis conscri- ad Filii tui Domini nostri pertinere gratiam tribuisti.
pta esse noscuntur, preces noslras, el lucis eis loeli» Per
liaeque regionem in sanctorum tuorum socielate Alia.
concède. Per. Deus, vila viventium, spes morientium, salus om-
Alia. (C nium in te sperantium, proesla propitius ut animoe
Deus, cui proprium est misereri et preces èxau- famulorum famularumque tuarum quorum quarum-
diresupplicanlium, propiliare animabus famulorum que memoriam agimus, et quorum quarumque no-
famularumque tuarum diversorum coenobiorum et mina his in diptychis continentur inserta, a noslroe
litulorum quorum quarumque nicmoriara agimus, mortalilatis tenebris absolutoein .perpétua cum san-
et quorum quarumque hic assignala continentur vo- ctis tuis luce loelentur. Per Christum.
cabula, ut te miserante a vinculis peccatorum abso- LVI.
luii, ad oelernoebeatitudinis requiem pervenire me- Exemplar
reantur. Per. precarioede villa Tridenlè, quam Aldricùs
episcopus Bavoni Vasso dominico fecit tempore
Ad Thessalonicenses, Ludovici piissimi Augusli.
Fratres, nolumus vos ignorare de dprniientibus, Domino sancto ac venerabiïi basilicae sanctorum
ut non cpntrislemini sicut et coeleri qui, etc. Gervàsii et Protasii martyrum quoe est conslructa
Secundum Joannem. infra urbis Genomanicoecivilatem, quam Aldricùs
in dominatione et regiminc habere vide-
In ille tempore, dixit Jésus lurbis Judoeorum : episcopus
tur,
Amen, amen dico vobis quia venit hora, et nunc est, ']T lica. ejusque congregationi ex ipsa consistent basi-
Ego enim in Dei nomine Bavo, dum et mea
quando mortui audient vecem Filii Dei, et qui au-
fuit petitio et vestra decrevit voluntas, et per per-
dierint vivent, etc.
missionem domni nostri Ludovici gloriosi impera-
Sécréta.
toris villas yestras de ralione ipsius basilicoe,cujus
His quoesumus,Démine, placatus muneribus in- vocabularsunt Tridentus et Vintleva, cum omni in-
tende, et quod ad laudem tui nominis supplicanles tegritale eorum nobis ad usandum tenere permisi-
offerimus, ad indulgenliam omnium quorum qua- • slis, in ea vero ratione ut dum ego advivo, tènere
rumque memoriam agimus, et quorum quarumque et dominare facere debeam, et post meum quoque,
nomina hic continentur inserta, sive cunctorum fi- Deo jubente, discessum partibus sancti Gervàsii re-
delium proficiat defunctorum. Per. vertere faciatis. Et convenit nobis amnis singulis ad
Deus, qui nobis in Christo unigenilo Filio tuo Do- feslivitatem sancii Martini hibernaticam argenti so-
mino nostro spem beatoe resurrectionis concedis, lidps quinque et viginti transsplvere debeam, aut de-
praesta, quoesumus, ut animoepro quibus hoc sacri- cimam el nonam pleniler persolvam de omni reditu ;
liçium rcdeaiptionis nostrae tuoepflerimus maiestali et si neglisens aut tardus exinde aooarucro. fidem
 jjg ALDRICI CENOMANENSISEPISCOPI 100
exinde facere debeam, et ipsas Villas perdere nor A mo rëgni domni nostri Pippini glbriosi régis. Si-
debeam, et ut ,hoeproecâriaVuno tenore conscripta gnuni Vulfingo, ([tii liane precariam fieri rogavit.
bmniq'ùë témporë firmae et slabiles permaneant S. Fulgoberli. S. Sichardi. S. Vildèïïi. Saïomano
ÂclUrii Cenomanis civitate publiée, anno decimo el rogâl'us subscripsit. AigUbertùssubscripsit. S. Yua-
ociàvô régnante doninô Ludovico glorîosissimoimpe iùafredi. S. Gibolehi. Berlbbodus subscripsit. Be-
ratore Nôîiàs Kal. Maias. S. Bavonis vassi dominicî. râldus scripsit et subscripsit.
^Tfutlianc préCariàni*fierirbgàvit. S. "Viddonis.S. Vul, Ahterioritai episcbpbrum aùlhèriucà ëfprecariae
S. Hérveï. S. Serilonis. S. Berilonis. S. Ebrulfî vi: infrascriptârurii yiîlârum ih àrchivb Ceh'bhlanicae
carii. Hèrcheûs. S. Àdalbérti Gislarnis. S. Àdalgysi. matris ecclçsioe conservantur, et propter prolixità-
S. Gbdbiridi. S. Jacobi. Deu'sdel subscripsil. Bobilc tem bperis in hac scËëduiâ iioii surit îri'sérlâ.
sHbdiàcbnus scripsit et subscripsit. LIX.
LVH.
Exemplarp'récdrioeqùàni Fraiteo episcopusGermundo
Exemplar proecepli domni Ludovici piissimi impera- fecit de villa Fràxinedo, Flexobrachiale, Aciaco,
toris de villa Tridente, quod fecit proedictusimpe- sancto Georgio in condita Sagonense, cum appen-
rator Cenomanicoematri ecclesioeet Aldrico ejus- 5s diciis suis, etfilauniaco, seii longa fdçariq, et Ca-
dem itrbis episcopo. B ' nïiaco, ùtqûè inuridàriâs, cum Omnibusàd se perli-
' neniibus.
'(Vide ibid., col. 1295.)
LVIÏI. Domino sancto ac venerabili basilicae sancti Ger-
sancto vàsii et Protasii martyris infra urbis Cenomanicoe
Exemplar precarioe de Fràxinedo et Georgio
in condita Sagonensevel de aliis villis sancii Ger- civilalem constructoe, ubi Franco episcopus proeesse
vàsii quorum vocabulâin ea habeniur inserta, quas videlur, ejusqiie congregationi ex ipsa Ecclesia
Vulfingùs tenet, quam ei Gauziolenus episcopus consisténti. Ègb enim ta Dei îïôminë Gèrmundus,
, fecit primo anno regni Pippiniregis. dum et cognitum est qualiter domnus Carolus
Domino sancto àc venerabili basilicae sancti Gér- gloriosus rex villas sancti Gervàsii, Fràxinedo, Fle-
rasii et Prbtasii infrâ urbis Cenomanicaecivitatem xobrachiale, Aciaco, vèl sancio Georgio cum ap-
'
cbnstrucloe; ùbi Gauziolenus episcopus proeesse vi- pendiciis suis, Aloniaeo, longua filcaria. Cahiiàcb,
detur, ejusqùe congregationi ex ipsa cônsisienlia. nuiiidàrias, àd ipsani ecclesiam reddere jussit, et'
Ego enim in Dei nomine Vulfingus, dum et cogriitum postea per verburà doriiino nostro Ca'roio glorioso
est qualiter domnus noster Pippinus gloriosus rex régi ùieâ fuit petitio, et vestra decrèvit v'olunlàs,
Villas de sancto Georgio-, sancto Gervasio, Fràxi- , ut ipsa locella pro veslro beneficio àd usus fru-
nedo, Fléxôb'racciâle, Aciacô vèl sancto Georgio J cluario ordine mihi tenere permisistis,. ici est, cum
cûm appendiciis suis, Aloniaeo longà filcaria, Ca- mârisis, càsis, dpmibùs, oedificiïs,mancipiis, aCcb-
miâico niundarias, ad ipsam ecclesiam reddèrè labus, libeflis, terris, vineis, silvis, pratis, et pas-
jussit, et postea per vei'buriv domno nostro Pippino cuis, et quantum ad ipsa lecâ aspèclum esse Vi-
mea fuit petitio, et vestra decrèvit volunias, ut ipsa detur, dum ego advivo pro-vèstro benefièio mihi
lccella per vestra bénéficia ad ususfrucluarip prdine liceat tenere et dominari ; et spondimus vobis ut pro
mihi tenere permisistis, kl est, cum inansis, casis, ihdiciô ipsius sancti Gèrvasii vel veslro non sit' an-
domibus, oedificiis, mancipiis* accolabus, libertis, nis singulis adfëslivilalem sancti Martini illahiber-^
terris; vineis, silvis, pratis, et pascuis, vel quantum natica argenti libra una vobis ad partem' sancii Ger-
ad ipsa loca aspeelum esse videtur, dum ego advivo vàsii et rectoris ecclesiaruni transsoivere faciam,
pro veslro beneficio mihi licet tenere et dominare. aut decimamaut nonamêx omni reditù pleniter per-
Et spondimus vpbis ut pro indicio ipsius sancii solvani ; et si negligens aut tardus exinde apparuero
Gervàsii vel veslro non sit annis singulis ad feslivi- ad praedictumplacitum, fidem exinde facere debeam,
talerii sancti Mariinî: illam hibernâiicâm ârgeiUO et ipsas res* dum ego advivo; perdere non debeam,
Iibra una ad parienvsanclb Gervasioàût rectoris ec- ^etpost meum quoque,,Deo jubente, discËssum, ipsa?
clesiarum transsoivere faciam : et si negligens aut locella cum eorum solidiiate ad se pertineiitis-yel;
tardus de ipso censo ad ipso placiio fuero, fidem aspicientis, vel quidquid ibidem atlraherevel. imme-j
exinde iacere debeam, et ipsani rëra, dum ego ad- liorare potuero, vel quantumeunque lune temporis
vivo, perdere non debeâta, eipost méuni quoque, Deo ibidem invenium fuerit, vos aut rectoris sancti Ger-
jubente, discëssum, ipsa locellâciiin eorum solidiiate vàsii sine iiliiusjudiciis consignaiione àut haèredum.
ad se pérliiïentis vel âspicienlis vel quidquid ibidem taëPrûm coïitradiliphe îri Vestram faciàtis reybcaïë
attrâhère -vèl imnieliôrare potuérp, vel quantum-; dominationem et pôtéstalerii adTacièndum'qupdvo^
eunquë tune temporis ibidem inventum fueritj vos ïùfcriti's,et iiaëcpreçaria, ac si semper per quinqueri-
redores sanctï-'Gërvâsii sine iillajudicis cbnsigna- niiim rënovàta fiiissët, firmaet stabllîs pëfmânëàt.
tiorie aut hoeredummeorum conlradilione ih vèslratt Actum Cenomanis civitate iii ânrio ixii, regbarVte
fa.eiatisTèvccârè deminatipriemet pctêslatem ad fa- domno nostro CàrPÏPglbriesp Rege, fn mense Màr-
ciendum qued voluéritis, et hoec preçaria, ac s lio. S. Gerihundi, qui hanc precariam fieri rbgàVit".
semper. per quinquienriiiinï renevata fuisset, firmî S.Fùlcebérti. S. Sichardi. S'. Vuilduni. HaiffëquS
pèrmarièat. AëlunrCenomanis civitate iriarino pri- subscripsil. Sàlpmbn rogatiis subscripsit. Àlglibèr-
 101 VITA. iOî
tus subscripsit. VuariafreduS Gibolonus subscripsit. A
\ genlo solidos sex transsclvere debeam ; et si negli-
Bertobodus subscripsil. Bavb subscripsit. Ebtardus gens aut lardtis exinde apparuero, fidem exinde fa-
subscripsit. S. Vultadi. Salaardus subscripsit. Vual- cere debeam, et ipsum monasleriolum'perdere npn
tariùs subscripsil. S. Frumaldi. S. Leuberti. Be- debeam, sed hoec precarioe unp lenore conscriptoe
raldus-scripsit et subscripsit. offinique lempcre firnioe et slabiles permaneanl.
LX. . Actum Cenomanis,civitate annexjxn, régnante
Exemplar precarioe de villa quoe voealur Mansiones domino Carolo gloriosissimo rege, ix. Kal. M.aias.S.
in condita Diablenlica, quam Merolus episcopus
Viliberto fecit. Viliberli, qui hanc precariam fieri et firmare ro-
Domino sanclo ac venerabili basilicaesancii Vin- gavil. S. Gedeonis. S. Gripponisi..S. Gauzberti. S.;
centii martyris, quoeest conslructa extra muros Ce- Ragemberti. S. Audulfi. S. GheldulfK S. Brucleni.
nomanis civitatis, quam Merolus episcopus in do- Jonas subscripsil. S. Varan. S. Gulfaldi, Bavo dia^
minatione et ta regimine habere.videtur. Ego enim conus scripsit et subscripsil.
in. Dei nomine Viliberlus, et mea fuit petitio et LXII.
vestra volunlas decrèvit, et per jussionem domini Exemplar precarioe quam Merolus
episcopus Vili-
nostri Caroli gloriosi régis villa vestra de ralione L, berto fecit de Belfaido in canonico, et de Senmuro,
monasterii sancti Vincentii, quod silum est extra ur- B et.Ingranda, et Vivillare, et Fanlanas, et Mona-
bem, cujus vocabulum est ad Mansiones, cum omni steriolum, et Bragolium, cumeorum appendiciis.
integritale et appendiciis in. vicaria Diablenlica Domino sancto et venerabili basilicae sanctorum
nobis ad usitandum tenere permisistis, in ea vero Gervàsii et Prolasii martyrum infra urbem Ceno-
ratipne ,ut dum ego advivo et dominari facere de- manis civilaleni constructoe, ubi Merolus episcopus
beam, et post meum quoque,. Domino jubente, dis- proeesse videtur, ejusque congregationi in ipsa ec-
cessum, partibus sancti Vincentii monasterii rever- clesia consistent^ Ego enim in Dei nomine Vili-
terç faciatis. Et convenit nobis annis singulis ad fç- bertus, dura et cognitum esj. qualiter domnus Ca-
stiyitalem sancti Marlini hibërnalicam. de argenlo rolus gloriosus rex villam sancti Gervàsii, Belfai-
solidos deceni transsoivere debeam, aut dedmam dum vicum publicum cum suis appendiciis, et Sen-
et nonam pleniter persolvani de omni reditu, et si imirurn, et Ingrandam, et Vivillare, sivê Fontanas,
negligens aut tardus exinde apparuero, fidem facere et Monasteriolum, et Bragolium, sive Àuciacuni
exinde debeam, el jain dictam villam perdere non vicum publicum, cum omni integritale vel eorum
debeam, sed hoecpreçaria^ ac si semper per quin- appendiciis ad jam dictam ecclesiam redderejussiti
quennium renovala fuisset, firma et^slabilis per- f_j et postea perverbum domno nostra Carolo glorioso
maneat.. Actum Cenomanis civitate in anno xxxn, regï fuit petitio, et vestra decrèvit volunlas ; ut ipsfi
régnante domno nostro Carolo glorioso rege in locella per veslrum beneficium àd usum fructuà-
mense Aprili. S, Viliberli, qui hanc precariam fir- rium ordinem mihi tenere permisistis, id est, cum
mare ac fieri rogayit. S. Maginardi. S. Barivei. S. mansîs, casis, domibus, aedificiis,'inàncipiis, acco-
Girberii. S. Enigrirai. S. Addberti, Bayo . subscri- labus, libertis, terris, vineis, silvis, pratis, el pa-
psit. Gedeon subscripsil. Ebtardus subscripsit. S. scuis, vel quantum ad ipsa loca aspectùm esse vide-
Bagififricli.Jacob subscripsit. S. Barlaldi. S. Amal- lur, dum ego advivo per vestrum beneficium mihi
berli. S. Joachîm, S. Bpsleni. Verstaus diaccnus liceat ..tenere et ddminari. El spondimus vobis ut
scripsit et subscripsit. . pro indicio ipsius sancti Gervàsii vel veslro npn sit
LXI. aniiis singulis ad festivitatem sancti Martini hïbèr-
Exemplar precarioe quant Merolus epispopns Vili- naticam argenli libram unam et dimidiamvebis açl
berto de cella sancii Frambauai fecit. parlem sancii Gervàsii el rectoris ecclesiarum trans-
Domino sancto ac venerabili basilicae sanctorum soivere faciam, aut deciinam et nonam ex omni re-
martyrum Gervàsii et Protasii quoe est constructa ditu pleniter persolvam ; et si negligens aut, tardus
infra urbem Cenomanis civitatem, quam Merolus ^y exinde apparuero ad proedictuniplacitum, fiderii ex-
episcopus in dominatione, et in regimine habere inde facere debeam, et ipsas res, dum ego advivo,
videtur, ejusque congregationi in ipsa basilicâ con- perdere non debeam, et post meum quoque, Deo
sistent. Ego enim in Dei nomine Vilibertus, dum jubente, discessum ipsa locella cum omni spiîditate
et mea fuit pelitip et vestra. decrèvit volunlas, et ad se pertinentes.vel aspicientes, vel quidquid ibidem
per jussionem Domini nostri Caroli gloriosi régis attrahere vel immeliorare potuero, vel quanlumcun-
monasleriolum vestrum de ralione proedictoebasi- que tune temporis ibidem inventum fuerit, vos aut
licae, cujus vocabulum est ad çellam sancti Fram- redores, sancti Gervàsii sine ullius judiçis*consi-
baldi, in.vicaria Gabronense, cum omni iniegritate gnatione aut hoeredum meôrum contradictione in
sua vel appendiciis nobis ad usandum tenere per- vestram faciatis revecare demtaalipnem et polesla-
misistis, in ea vero ratjone ut dum ego advivo te- tem ad faciendum quod Volueritis et hoe precarioe,
nere et dominari facere debeam, et post meum quo- aç,si semper per quinquennium renevâtaé fuissent,
que, Deojuhente, discessum', partibus sancti Gervàsii firmoe et slabiles permaneânt. Acluni Cenomanis
reyertere faciatis. Et eonvenit nobis annis singulis civitate publiçe anno xxixj régnante dominé Çârplo
ad feslivilalem sancti Martini hibernatiçam de ar- glorioso rege in meriseMaio. S. "Tilibérti, qui hafiç
 405 ALDBICICENOMANENSISEPISCOPI 104
precariam fieri et. affirmàre rogavit. S.Hervich. A ad basilicamsancti VincentiiCenomaniscivitate vin-
S. Adalulû. S. Osberli. Boso subscripsit. S. Vue- dicat, el accipit exinde in pretium, quod et bene
dranni. S. Troduini. S. Gehreii. S. Ramcstani. complacuit alque eonvenit, hoc est, auri solidos
Bavo subscripsil. Eptardus subscripsit. Salahardus probos, optimos atque pensantes numéro ducenlos^
subscripsit. S. Amalberti. Beraldus subscripsit. S. Quo veniens venerabilis frater Patuinus praepositus
Pharamundi. Vinneradus diacpnus scripsit et sub- de ipso monasterio una cum venditione ipsa, in pri-
scripsit. vata collatione ipsa protulit ad relegendum dum
Anteriorum episcoporurn authenlica et precarioe inter se inlenderent, (hi sunt, Berlhofridus, Dodo
lâfrascriplarum villarum in archivo Cenomanicoe una cum conjuge sua Eudilanevel Berlholanda cum
matris ecclesiaa conservantur, atque propter pro- infantibus suis his nominibus Ademaro et Joanne),
lixilatem operis in hac schedula non sunt inserta. chartam ambagibalem ibidem proesentabant quam
Betbta ad ipsos infantes suos fecerat, ubi habebat in-
LXIII.
sertum, dum advivebat, et in partes duas Leogiliso
Exemplar epistoloequamdomnus Ludovicusimperator quondain conjuge suo quam et suam tertiam ad
Elisachoro abbati suoque misso.misit, ul bénéficia usum tenueril, et post suum discessumad jam di-
et res in ea scriptas Aldricoepiscopovel suis missis " clos infantes suos tam illas duas
consignaret,et suum episcbpiumimperiali auctori- parles quam et
. taie ex eis pleniter reveslirel. suam tertiam in eorum reciperent dominatione, dum
inter se intenderent.mediantibusbonis hominibus ad
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu concordiam visi sunt eos revocasse. Convenit
Christi. Ludovicus, divina repropitiante clementia, pacis inter ipsos quod illa qùarta parte quam Ermenfredo
imperator Àugustus Aldrico venerabili episcopo et
Noveril tua industria quondam in Mansionesdebitum erat memorati in-
fideU nostro salutem. quia fantes Berthofredo, Dodo una cum conjuge sua
missus luus nostram adiit proesentiam innotesceus Èodilanével Berlholandacontra venerabilifralrePa-
quod quidam vassali nostri, Gherniuhdus, Yulfar- tutao praeposito vel ipso monaslerio, quàntumcun-
dus, Berchadus, Bodo et sochis suus, bénéficia ex que ibidem habere videntur, bmni tempore habeant
tuo episcopio nabent quoeolim per precarias inde evindicàtum, et reliquo vero tara in Seliàco quara
alienata fuerant. Qua de re volumus ut tu noslra in Bariaco seu et in Briscino quidquid Ermenfredo
aucloritate recipias usque ad nostram proesenliam, quondain obvenire debuit, vel quantum per vendi-
el de nostra fidelitate magnam curam semper ha- tionis titulum memorata Bethta sive jam Noberta ad
beas, sicut haclenus te habere cognovimus. Nam memorata basilica delegatà Contra ipso Berthofredo
memoratus missus tuus nostram deprecatus est pie- et Dodoneuna cum conjuge sua Eodilanéneenon et
tatem ut aliquem missum libi dederiraus qui proe- Berlolandane, tam terris, easis, mancipiis, domi-
dictas res tibi ecclesioequelibi commissoeconsigna- bus, aedificiis,accolabus,pralis, pascuis, vineis, sil-
ret et vestituram legilimara faceret. Qua de re He- vis, aquis, aquarumque decursibus, mobile et im-
lisachoro misso nostro proecepimusul dé supradictis mobile, junctis et subjunclis, vel omni supraposito,
beneficiistibi vestituram faciat quando illas in par- quanlumcunque in jam dicta locella Ermenfredo
tes a nobis directus fuerit. Volumusetiam ut quam quondam habere debuerat, pars monasterii' sancti
citius poteris missum tuum bene fidélemad nos di- Vincentii vel ejus redores contra ipsos homines su-
rigas, qui nos certos faciat qualiter erga vos et reli- perius conimemoratosoequalilance dividere debent.
quos fidèles nostros modo agatur, et quid de illis Unde convenit ut très epistolas uno tenore conscri-
causis factum quàs vobis agere proecepimus. Bene ptas inter se fieri et accipere deberent, quod et ita
Vale,et ora pro nobis. fecerunt, ut nullus contra parem suum de islis con-
venientisse remutare non posset; quod in hoc fa-
LX1V.
cere proesurapsërit,partem suam a pare suo amit-
'
Exemplar proeceptidomni Ludovicipiissimi impera- tat, et insuper fisco sociante auri iibras decem
toris de quibusdam beneficiisvassallorum suorum, " argenti pondeviginticoactusexsolvat, et necsic quod
id est, Germundi, Vulfardi, Berehadi, Bovonis et
sociiejus, quoeproedictusimperatorreddidit et con- reperil vindicare non valeat, et bas epistolas, quas
firmavil Cenomanicoematri ecclesioeel Aldrico in invicem bona volunlate fecerunt, cuni stipulatione
ejusdem ecclesioeepiscopo. . intraposita finrias et inviolabilesomni tempore va-
(Yideubi supra, col. 1294.) learit perdiiraré. Acturii Soliaco in rem ipsam ii.
LXY. anno xi regni domniTheodorici gloriosirégis , quod
fêeil proesentismensisOctobrisdie duodecimo.Dodo
Concordia Belhtoe cum monasterio sancti Vin- subscripsit. S. Eodilané conjuge sua Berthofredus
centii.
subscripsit. S. Berlolandane germana eorum, qui
Dura cognitum est quod Bethta Deosacrala por- hanc epistolam fieri rogaverunt. Derricéus abbas
tione aliqua in locella nuncupanlia Soliaco, Man- subscripsit. Beoraldusin Dei nomine abbas subscri.
sione, villam Bariâco, seu et Brisctao, quam filius psit. Aiglimanussubscripsit. Joannes subscripsit S"a-
suus Ermenfredus quendâm moriens dereliquit , lico subscripsit. DadbloSidonianis subscripsit. fier-
et ad ipsam legibus obvenit, per venditionis titulum tholaudus subscripsit. S. Vuitdoni. S. Turpaldo.
105 ANGELORUM.— NOTITIA IIISTORICA. 106
Bavo subscripsit.Landulfus subscripsit. Odricussub- 1A slrorum sublerfirmandas esse decrevimus. Actum Pi-
scripsit. Caldoberlus recognovi et subscripsi. ctavis civitate publiée, anno xxvn imperii domni
Anteriorum episcorum aulhenlica et precarioeinfra Ludovici piissimi Augusti , ix Kal. Februarias,
scriptarum villarum in archivo Cenomanicoematris S. Agberti qui hanc precariam fieri ac firmare roga <
ecclesioeconservanlur, et propter prolixitaiem operis vit. S. Ragenarii comilis palalii. S. Gauzelini man-
in hac schedula non sunt inserta. sionarii. S. Ragenaldi comilis. S. Ramnulfi comitis
LXVI. palatii. Girbertus cornes signavit. S. Valfredi comi-
Preçaria de villa Calisamenquam fecitAldricùsCeno- tis. Eberardns cornes signavit. Emino cornessignavit.
manicoe sedis episcopus, Agberto vassodominico, Radulfusvassus dominicussignavit. Gauziolenusvas-
temporeLudovicipiissimiAugusli. sus dominicus signavit. Rotgarius vassus dominicus
Dbraino sancto ac venerabili basilicaesancloeMa- signavit. Isaac vassus dominicussignavit. Immo vas-
rioe semper virginis sanclorumque martyrum Ger- sus dominicus signavit. Varnarius diaconus scripsit
vàsii et Prolasii, quoe est construcia infra muros et subscripsit.
Cenomanis civitatis, quam Aldricùs episcopus in Lxvn.
dominatione et regimine habere videtur, ejusque Exemplar proeceptidomniLudovicipiissimi imperato-
congregationi ex ipsa consistenti. Ego enim in Dei j. tor ris de villa Calisamen, quod fecitproedictusimpera-
nomine Àgberlus, dum el mea fuit petitio, et veslra Cenomanicoematri ecclesioeet Aldrico ejusdem
urbis episcopo.
decrèvit voluntas, villam veslram de ralione ipsius (Videubi supra, col. 1295.)
basilicae,cujus vocabulumest Calisamen, cum omni LXVIH.
iniegritate nobis ad usandum lenew, permisistis, Exemplar proeceplidomni Ludovici piissimi Augusli
in'ea vero ralione ul dura ego advivo tenere et quod,precanteAldrico episcopo,fieri jussit quando
dominari debeam , et post meum, Deo jubente, ei concessitut haberetsuum oeconomum qui pro illo
discessum, partibus sancloe Marioeet sancii Ger- secundumjussionem suam gereret exieriores curas
et regalia servitia, et itinera faceret, et proedictus
vàsii sanclique Protasii revertere faciatis ; et con- pontifexsua in pàrochia resideret, et suum ministe-
venit nobis ut annis singulis ad festivitatem sancti . rium dbsqueimpedimetitoadimplerecurant, et re-
Martini hibernalicam arge.nti solidos xxv transsoi- liqua sicut in eo continenturinserta.
vere debeam, aut decimam et nonam pleniter per- (Vide ubi supra, col. 1297. j
solvam de omni reditu, et si negligens aut tardus LXIX.
exinde apparuero, fidem exinde facere debeam, et Exemplar proeceplidomni Ludovici piissimi Augusti
de villa Bonalla quod fecit proedictus imperator
ipsam villam perdere non debeam. Et ut hoeprecarioe quando illam reddiditCenomanicoematri ecclesioeet
uiio tenore conscriptoeomnitempore firmoeetstabiles G Aldrico ejusdemecclesioeepiscopo.
permaneant, manu nostra et aliorum nobilium.no- (Vide ubi supra, col. 1298.)

ANNODOMINIDCCCLYI»

ANGELOMUS

LUXOVIENSIS MONAGHUS.

NOTITIA HISTORICA IN ANGELOMUM.

(Fabric.Bibl.med. el inf*Lat.)

ANGELOMDS, monachus LuxPviensisin Burgundia, ]3 Commentarïa nuperex codicemonaslerii adPelrum

ordinis Benedictini, scripsit ad Lelharium, adepque Salisburgensi vulgavit Bernardus Pez., tom. 1 Anec-
ante annum 855, quo Lolharius imperator et Drogo dolorum, pag. 45, AugustoeVindel., 1721, fol., qui-
Melensisepiscopusobiit(a), Enarrationes, sive Stro- bus Angelomusprooemiumversibus hexametris.prae-
mala in Canticum canlicorum, et post mortem ejus- misit. Ulraque in Caniicum, quoeet ipsa excusa Co-
dem Drogonis, Stromala in quatuor libros Regum loniensibus typis, et in libros Regum récusa exstant
collecta ex Patribus et laudata Sigeberto cap. 86, et in Bibliotheca Patrum Coloniensi, loin. IX, pag.
Trilhemio cap. 266, de S. E. et de illustribus Bene- 780, et Lugdunensi, tom. XV, pag. 507-415. In li-
dictinis II, 42 : qui etiam ejus librum de divinisa fi- bros Regum non diflitetur se Drogonis hortatu ad
ais commémorât.Stromala in libros Regumante edi- calcemtenus perduxisse, nonsolum quidem quia fi-
tionem Rom. 1565, fol., habeo édita Colonioe1550, lius erat proeslantissimiCaroli Coesaris, imo frater
fol., per Eucharium Cervicornum,qui in Praefat.: miîissimiLudovici principis,. verum etiam quig erat
Ulinam reliquaejus opéra,proesertimquod in Genesiil proeclaruspontifexet abbasmeus egregius.
edidisse se fatetur, exstarent, etc. Isla in Genesin
(a) Vide Labbeumde S. E., tom. I, p. 77. ... . . - -
PATBOL.CXV. h
io,7 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 108

ANGELOMI
MONACHI
LUXOVIENSIS

COMMENTARIUS IN GENESIN i

(ApudPezium,Thesaur.Auecd.noviss.,tom. I»)

ÏNCIPIT PROOEMIUMSEQUENTISOPUSCUtI A Islius ut çapias sacra tôt charisihatâ, Iectof,

ANGELOMI DIACONI. E quibus aliilhronum possis dignoscereChrislum,
I>Istius egregii seriem percurre libelli, Et merearis ovans coeli conscendere limen,
Quem dictante Deo libuit depingère, lector, Quoque metas felix muliarum gàudia rerum,
Ut prosam reseret, nec non tibi mystica pandal; CernendoDominum semper per soeculaverum»
Amen.
Propellat nocuas, nocuoque ex corde tenebras,
Vitalesque legens crebro deeerpere sensus, Expliciunt versus.
Atquè salis valeas mentis pinguescere fibras. ÏTEMPRJÊFAfïOINOPUSCULIS EX LIBROGENESIS j
Historioehic Genesis resérantur opuscula sacra. ANGELOMI DIACONI.
Omnia quoepandunt grandoevicondita mundi c Eximio Patri, el floribus virtutum fulcito [/.,
Scilicet oethereiquepoli, telluris aquoeque Patri moribus virl. fui.], sapientioequenitore ornalo
Çorididit,oethralique Deus qui régnât ta arce. LEOTRICO sacerdoli, ANGELOMUS humilis Levita.
Materia in species infcrmi transtulit aptas, Postquam gazophylacia .ae thesauros quatuor
fjpnspicuumquemanet visu, et palpabile quidquid Evangeliorum, quoe omnibus divinarum Scriptura-
tfcstris, exceptumque quidem seu visibus atque T. rum paginis sua merilo auclorilale proecellunt,
Cum sccia Patris, -virlule et Flaminis almi scilicet egregio domino permitlente, ac imperanle
Olim condiderat pariter ralione potenti. abbate, subtil! indagatione , Domino largienle , in
Nam referunl eliam nostroe primordia vitae, quantum quivimus , rimati 'sumus, videlicet magi-
Cum hominem narrant paradisi in sede localum, stro, viro quidem erudilissimo Mellino[2., Meliilico]
Unde draco soevusdetraxit lividus, atque sacerdole sermone lampabili, ac loto caiholico pro-
rartaream sedem, vetitum quia tollere pemum palante spirilalem aurem accommedante intelli-
Ambrp quin vpluit, SPIUSnec pertulil iram; gentiam libenler hausimus , tandem , ut nosli, ad
Sed genus humanumpoenas, heu! sensit Averni, abyssos Veleris Testamenti, Christo proesule,proe-
Quod genuit totum proprio de femore lapsus dicto Paire imperanle, quanquam pavidi, ovantes
Hic ses annorum mansit per millia trusus, appulimus, atque alla pelagi reumaque gurgitum
Filius ille Dei donec descendit ab aula divinoehistorioe nostram carinam avidi scrulatores
Sumere nomen Adoevotait qui ac omnia membra iramersimus. Cura enim, auclore lucis afflanle, etiam
Solvit sic miserum miserans indigna ferendo ; evangelicum clypeum loeva gestantes, gladiumque
Ut caperet plorans tandem coelestia régna, ancipiiem divini verbi dexlra ferentes, in lam va-
Quaelacto poterat sine Christo perdere pomo. ç, stissimos ac mysticosquoque sensus tegmine sublalo
Hic patriarcharum clarissima gesta legunlur, didascali promulgalione testimoniis divinarum cin-
Myslica quoenimium gravidis lypicisque figuris cta polissimo labore desudanles, proficuaque colla-
Signanlur Christi, nostroequeel dona salutis, tione méditantes ea quoeab ore doclorislibentissime
Hic sacra nam sacroecernunlur dyndiraa legis, hausimus, memorioe sensus commendaremus, inter
Atque evangelica salpix [leg. salpinx] typice intonat colloquia coeleslis oraculi coepisti affabili pioque
[orbi. affaminecrebro suggerere, ul ea quoe ubertira ac
Texilur eloquium sanctorum bine purius auro, mirabiliter divinarum auctorilatibus approbala ex-
Clarius argento, forriiosius undique eleclro, ponividebantur, etthesauropectorisjuxiafhigiliiaiem
Quod nobis pandit typice moderamina viloe. sensus recondebantur, in membranulis meo stylo
Myslica deprpmil, promitlit el alla polorum : digererenon abnuerem,ul ha'beretur unde in future
Dorica nam Ilebroeafari, nec lingua Lalina frequentata leCtionememoria recrearelUr. Quodego
Possunt, quoegremio retinet sacra iste libellus. tantoe rei pondus perlractans, omnimodis delile-
Ergo age jam calles ruiilos discurre libenler, scendo facere distuli. Sed nos incoeptoopère gravi
» cProditnuncprimitai in lucem ex ms. codice sis. >PEZ.
celeberrimi monasterii ad S. Peirum Salisburgensis b Sequentesversusabstint a CodiceZweUensi.
ordinis S. Benedicli, diligenter collalus cum codice c Cod.Z. : lncipit prologus bcati Angelomimonachi
ms. inclyti ccenobii Zwellensis ordinis Cistercien- et Levitoe,ad Leodricum sacerdolein,super Geneiim.
 109 COMMENT. . IN GEN. 110
Iabore desudantes, subito, Dominoannuente, in onus A.sus, his me verbis Mande alloquitur,: Quid, inquit,
curoepastoralis, a qua te excusare minime licuit, affabilis fili? quid [Z., quod] cum tanto studio edis-
pro aliorum salule suffeclus es. Ergo inibi le subro- seras ? Quodcum celare non auderem lesle conseien-
gaium, quo sub gravi falce depressum etiam lacry- lia, humili ore deprompsi. Ipse vero nosse gestiens,
mabili ore déclamas, eo quod salutaria dicta et ut est sagacis ingenii solers, si quid ulilitalis edidis-
mella aniniarum sedula meditatione, ut prius imbi- sem, coram se relegi proecepit. Quoeperlecta, ut ita
bere non licet, rursus me accersilo auctoritate proe- dicam, laudavit, atque, inquam, approbavit, conlu-
laiionis, çoepisti,*non suggerendo, ut dudum, sed litque etiam mihi librum beali Auguslini contra
quodammodo intenlando imperare, ul aliqua opu- Manichoeossuper hac re luculento sermone exara-
scula ex libro Geneseos, maxime sex dierum opéra, tum, unde ea quoe digesseram, coraprobare quivis-
a Domino palrata, juxta litteram, quoevalde difli- sem. Quo fervenli astu lustrale, Christo proeduce,
cillima videntur, sicut a doclore tradita, fuerant, non soluin in sensu, verum eliam in quibusdam lo-
liquido sermone depromerem; quoniamspiritalent cis syllabisque concordaniem inveni. Deinde [Z.,
iiitelligenliam,quoe in nonnullis locis magnam obti- Dein] imperat juxta suum nomen locutione melliflua,
net nebulosilatem, in Iibris Patrum le habere, et ut ignavia temporis non pigrescerem, et coeptum
maxime a beato Isidoro, vire eruditissimo, enuclea- g>opus non sinerem, sed solerli studio peragere tenla-
tum lestaris, licet omnia quoe in proefatovolumine rem. Rursus perlradans, ne forte ad aïiquorura.
continentur mysteria, non ab eo inveniantur com- profectum, saliem parvulorum fieri juberetur, jam
pacta, et [Cod. Z. om. et] etiam, quod est gravius, divino auxilio fisus, luis, Pater, ejusdemque magi-
ea quoea tanlo doèlore proetermissa sunt, secundum stri proeconiisprovocalus, orationumque vestrarum
quod [Cod. Z., quoe]tradila mihi fuerant, et per me suffragiis fretus, opus imperalum, quanquam ser-
invenire potuUsem, ut suis insererem locis, libéra mone inculto, lexere sum aggressus. At vero ne quis
auctoritate imperasti. Cujus proeceptionis censuram mea inserta conjiceret, sanctorum Palrum.hinc inde
perlimescens, tacila cogitalione assensum proebere volumina aggregans [In cod. Pelr. deest aggregans],
decrevi. Sed.quanquammulta forent, siquidem proe ul ex eorum dictis corroborarcm ea quoe describe-,
omnibus duo sunt quoe me ab hoc opère maxime rem ; unde nonnulla ex eorum quodammodomagnis.
déterrent. Unum, quod huic oneri me imparem re- flaminibus profundisque gurgitibus in rivulum deri-
perio, praeseriim cum nulla sim scienlia liberaiium vavi exiguUm,proecipuaet propria eorum indidi di-
artium oppletus, non syllogismorumschematumque cta. Nonnulla quippe causa brevitalis, sensum
ac troporurii figuris ornalus, licet aliquid proelibas- eorum sequens, propriis tatuli ve*bis ; aliqua vero
sem. Non eliam flore veteris scientioefultus, sed in- G; quoeex traditione.didici,, et in tpmis pênes nos inve-,
doctus-elpquio , exsors elogio. Aliud , quod tanta nire non potui, constipulata exemplis subnectere
obscuritate obnubilalur, ul mihi vix aliquid interlu- proesumpsi,et in libelli modum finire decrevi, ut
cere videatur. Unde miror quare tanlus vir, non qui diversis causarum tumultibus oecupatus, latis-
solum sapienliam artium indeplus , verum etiam simos doctorum non vacat percurrere campos, hune
sacrarum Scripturarum divilias naçlus, ut merito admodum brevitate collectum ocius lustrare qui-
illud epilhalamium decantare gratulabundus.valeas : visses libellum, quem peto, ut sagaci examinalione
Introduxil me rex in cellaria sua (Gant, i, 4) et reli- percurras, et luis phaleramentis facetoe urbanitatis
qua , mihi viribus destiluto, acerrima jussione decorare studeas, ne sçiolis faslidium generét, et
molem tanti ponderis imponere studueris. aurés sapientium sermp incullior commaculet.
Yerumtamen, ut affatus sum, perpendens quod Sed antequam isagoge ad calccm perveniat, notan-
tuis me obsecundare oporlebat imperiis, memorans dura est quod in quibusdam locis veritateni videlicet
illius Dominici proecepli,quo ait : Qui vos audit, me historioe semper pandens, spirilalem moralemque
audit, etc. (Luc. x, 16), diu multumque dubilans, intelligenliam inserere nisi sumus, inibi scilicet ubi
virium mearum impossibilitatem anxio animo truli- proedixisliut historia veritatem factorum, ac fidem
nans, velut nauta naufragus fluctuum proçellïs tur- D) relationis inculcet, et spiritalis intelligenlia ad code-,
balus , tandem porlum orationis pavens , fateor, slium figurarum sécréta perducat, et moralis persua-
pelii; utlargitor rerum, unica spes, orbis Dominus, sïo ad meliorationem A'itoetavitel; ne solummodo
vires, licet indigno, tribueret, quatenus hoc recto historia [Z., historioe] pressas, sed spiritalis, imo
[Z., rato] tramite, imo intemerata fide explere po- moralisque [Z., moralis] dulcedine captus le.ctor,
tuissem. Denique ipso inspirante, quamvis pavido excusationis invenire possit anf'raclus: sed ex hoc
conatu, tamen tuis jussionibus parère studui; ac cum ambrosios coeperil deeerpere gustus, magis
sex dierum opéra juxta historiam, licet iropica per- libenler campos doctorum satagat luslrare ovans
mista sint, pauca prout mihi tradila fuerant, impo- lalissimos. Vale.
h'to sermone enucleavi. Cumquejam finem defigere "
Explicit proefatio.
ultima didando decreverim, et super hac re reticere
ultra penilus disposuissem, repente magister ingres-
» Z : Explicit prologus Angel.Levitoead Leodricnm Sacerdotem
super Gehesim.
111 ANGELOMILUXOYIENSISMONACHI 112
INCIPITTEXTUSOPUSCELIIN GENËSIM. A sont omnia, eidem iloysr, famnlo suo, revdavit lent-
pore quo votait, ut olim facta conscriberet. Et quo-
In prineipio creavit Deus coelum et terrant. modoei fidemaccommodarépossomu»,vera dixisse,
Adminiculante divina gratia, quoeparvulis confr nisi quia futuris soepè probantur proeteriia,et proe-
dcntiam, mulis proeslat locutioriem, descripturus terilis futura, sicul in Danielecomprobalur,el ta hoc
opusculumin libre Gcnesis-,ahtequamcontexium [Z., libro ostenditur ? Denique de illo tempore Moyses
tcxlum] historioeet enlhecas spiritalis oracuïi altin- scripsit bonio, quando non erat homo, cum sit : In
gam, libet inquirere quare volumen istud specialiter prineipio creavit Deus coelumet terram. Sieul enim
Genesis vocetur, cum in eo multa commemorantur de illo tempore scripsit homo, quando non erat
quoead generationem non perlinere noscuntur,,nisi homo ; ita etiam futura scripsit eo lemporé, quando
quia consueludoest Hebroeorumex principes noriiina erat homo, quoepostea expleta çomprobantur in ve-
librorum imponere, sicut Exodus, et multi alii ritale-, sicut ta palriarchoeJacob benedictionede-
nuncupanlur. Unde Bresilh Hebraice, Latine non daralur, juxta quod ipse ait dicens : Non auferetur
ininierito Genesis interprelatur : eo quod in ipso sceplrum de Juda, etc. (Gen.XLIX,10), quoein figura
exordio de creatione coeli, ac terroe, et genera- Christi praedicta fuerant ; sed jam in verilale cre-
Uone hominum animantiumque narratur. A non- B dunlur compléta. Si enim de future verum non di-
nullis eliam quoeriturquis scriplor hujus libri habea- xisset, deproeterito, quod certum scripserît, v.eiuo
tur ? Licet supervàcue moveatur, cum tamen auclor credere voluisset. Nec non eliam taterrogatnr ubi
illius Spiritus sanclus fideliter credatur : quia nemo Moyseslibres suos edideril? Dicunt enim noilnulli
facta ante homines describere-poterat, nisi Spiritus quod Genesimel Exodum usque : CantemusDomino,
sanclus diclaret, et per scribentis vocem hominibus ta yEgyploconscripserit, coeteravero in soiiludine-.
m prineipio gesta narraret. Sed sciendumest, quan- Alii vero asserunt quod, transita mari Rubro, per
qnara in eoscriptum sit, EratMoijsesmitissimussuper quadraginla annos in deserlo descripseril quod et
omneshominesqui morabanlurin terra (Nnvi. xn, 5) ; ralione comprobari[Z., per ralionem probari] potest.
et : locutus est Dominus ad Moysen,el mil'e talia; Hoec enim scire volenlibus pauca dicta sufficiant.
tamen sicut a doctoribus traditur,-etmukisexèiiiplis Nunc, Dominofavenle [Z., largiente], ad historioese-
comprobalur, unde est : Unum scripsit Moyses-can- riem transeamus. Ail enim Moyses.
licum, et docuil filios Israël (Lev. xxxi, 22), et alia CAPUTPRIMUM.
hujusmodi,ipse Moysesscriplor divinoehistorioeex-
slilit. Moris enim Scripturoe sacroe est ut ipsi qui VEP.S.1. — In prineipio creavit Dens coelumei
scribunt, sic de se in illa quasi de aliis loquantur, (j terram. Primum notandnm quod mox Scriptura pri-
quia Spiritu sancto impellunlur. mo verbo oeternitaiem alque potentiam Dei crea-
Deinde simul quosdam etiam movet, quae causa toris oslendit. Quem enim in prineipio temporum
accidit ut historiam divinoelegis 'idem Moyses suo mundum créasse perhibet, ipsum profecto ante tem-
tempore describerel, et non olim exarala a quoquam porà aeièrnalilerexstitisse désignât; etqneni in ipso
fuerit; nisi quia primis hominibus ante diluvium condilionis inilio coelumet terram créasse narrai,
cognitio Dei, et lex naturafis, alque 'mira Dei opéra lânla cderitale operaiionis omnipolenlem déclarât,
in exordio patrala cognita fuerant. Sed post dilu- cui voluisse fecisse est. Et in hoc aperte dalur in-
vium ista omnia ita oblivioni tradila erant, et ma- telligi quia ulrumque simul ah' eo factum est, qnam-
xime temporibus Moysi, ul plane homines rgnora- vis ulrumque ab honiine diei non possit. In prineipio.
rerit quod ante acta fuissent [Z., quod antea actum Quod duobus modis accipi polest : in prineipioscili-
fuerat]. Unde eliam philosophi principium hujus cet primum-[Z., primo] omnium, hoc est, in ini-
mundi ignorantes dicebant mundumesse cooelernum lio creaiurarum , quod LXX Interprètes, et Sym-
ac cooevum.Et forte hoc audiens Moyses[Z., vel machiiS',et Tbeodolion similiter translulerunt. El in
quia] quia cuncta taliter abolila erant a sensibus ho- Hebroeoscriplum est: Bresith, quod Aquilaiuterpre-
minum , instructus divino Spirilu, ralum duxil te-1 ^ talur, in capilulo. Sive quod ail, in prineipio, intel-
xere crealiones coeliet lerroe, coeterarumquecrea- ligenduraest, in Filio, qui de semelipsoail : Princi-
turarum, atque legem liltcroe, Dominoimperante, pium qui et loquor vobis (Joan. vin, 5). El de quo
filiis Israël tradere ; ul eosdem plenius instrueret Joannes dicil : In prineipio erat Verbum, et reliqua
de Deo, ne ad idola jEgyptiorum redirent, et mun- (Joan. i, 1). Unde et in psalmo de ipso Psalmisla
dum crealum ostenderet. Unde quia jam sicul in ait: In capitclibri scriptum est de nie(Psa/.xxxix,8).
primis hominibus lex bonoenaturaenon servabatur, Et ideo »! prineipio, id est in Filio, imo per Filium
sed pêne abolila erat, per Moysenlex litieroedescri- fecit Deus omnem spiritalem corporalemquecreatu-
pta et data est, ut bona quoe.sciebantur, auctorita- ram, quoe coeliet terroe nomine appellala est. Sed
tem habereni, et quoelaiere coeperant manifeslaren- magis hoc qui ita dicunt, secundumsensum quam
tur, et \H terrer disciplinoecorrigeret delinquentes, secundum verbi iranslationeni de Cbrislo accipi vo-
et fidem reformaret in Deum.' Et nunquid Moyses lunt. Sed forte quoeritaliquisquare fecit Deuscoelum
ibi erat, quando Deus cuncta creavit? Minime; sed el lerram ? Cui respondendum esl : Volunlas enim
ipsa cooelernasapientia Dei Tatris, per quem Aida Dei causa esl coeliel terroe; et ideo major est volun-
113 COMMENT.IN GEN. *'*
tas Dei quam coelum et Icrra ; et qui hocquoerit, iA ponatur quid [Z., quod] Deusfecerii secunda et ler-
majus aliquid quoerilquam esl volunlas Dei, et nihil lia die,, omninonon habent quid responderequeant.
majus invenire pôlesi. Compescal se ergo humana Quivero, ul diclum esl, coelinomine spiriiales inlel-
lemerilas, et id quod non est non quoerat,ne id quod liguntdignitates, ac terroevocabuloinformemmale-
est non tavenial. Et si voluntatem Dei nosse desi- riam, ex qua cuncta formata sunt, hi quoque recte
derat, fiât amicus Dei. Quia si alicnjus voluntaiera sentiunt, et sensus eorum credendus est, ita tamen
hominis nosse vellet, cui amicus non esset, omnes si idonei suntad discernenduni[Z., discendum]quid
ejus impudemiam [Z., imprudentiam] aut slultiliam proecedaloeternitate, quid tempore, quid eleclione,
déridèrent. Allamen arbilrari possumus mundum quid origine. Nam duo quoe in primo el in ultimo
istum hominis causa esse fabricalum, qui domus ponuntur loco, difficillima sunt ad intelligendum.
iiiius quodammodofaclus est; qui, cum diversis con- Arduum namque est el difficillimecomprehendipo-
slel substantiis, unus esl [Z. om. est] lair.en mullis test qualiter Deus sua oeternitate cuncta proecedit
inembris aplanis, ut ex his iuvicemmuluis operibus, [Petr., procedit]. Duovero quoejnedio.ponuntur, id
quoe necessaria homini futura erant gignerentur. est qualiter tempore flos fruclum , et eleclione fru-
Denique quod ait : Créant Deus coelumel terram, ctus florem proecédat,facile valet comprehendi. Coe-4
nonnulli simplicitcr imelligenles, quibus sacra Scri- B terum.quomodoorigine, ut sonus canlum proecedit,'
plura nidus est, el non habentes pennas quibus obscurum ad capiendumesl. Sed notanduni est quia
queanl alla petere, dum audiunl Deum, pulanl eum omnis cantus sonus, non omnis sonus cantus. Sonus
esse corporeuin, et aliqua mole iniroe magnitudinis enim formatus fil cantus, et non solum cantus, sed
summaque potenlia proedilum. Isti enim non sunt eliam suavis ac duleis ideoque sola origine sonus
per omnia contemnendi, sed polius implorandumest proeceditcanlum. Sic quippe informis maleria non
[Z., om. est] pro eis, ut Dominus mittat angelura oeternitate proeceditformatas crealuras, sicut Deus
suiim qui eos in nidum recollocet, et plumescant, ipsam. Noiï tempore, quia temporà non fuerunt nisi
atque alas spiritalis tateïligenliaeaccipiant, ut Deum post formatas creaturas. Necelectionecum penderet
incorporeum et invisibilem intelligant, ne lanquam extremior, quia potiores sunl formatas creaturoe
pulli implumes a vianlibus conculcentur- quam informis substantia ; sed sola sua origine proe-
Alii vero, allions inlelligenlioesapienlia [Z-, talel- cedit formatas creaturas. Deus entai ex niliilo con-
ligenlia sapienlioe]proedili, quibus divina Scriplura didil informem maleriam, et ex ipsa cuncta creavit,
non jam quodammodo nidus, sed fructus est alque juxta quod scriptum est in libro Sapienlioe: Non
cibus, qui per ramos hujus arboris gratulando voli- enim erat manus tua, Domine, invalida, qua creasli
G
la'nt, atiendentcs ipsum Deum incorporeum, invisi- mundumex infonni materia (Sap. xi, 18). Unde phi-
bilem, el intelligent qualiter in Filio, hoc est, in losophi, proul jam diclum est, non valentes pene-
7erbo suo non transeunler sonando, sed oeternaliter trare quemadmodumdivina Sapientia mundumcrea-
manendo, creavil coelumet terram.Itaque [Z., jam- vit ex niliilo, acslimabant cooeternumesse mundum.
que] (]iiodsequilur : coelumet terram, diversi diversa Ista propterea dicunt, quia attendrait l'abrum, et
sentiunt. Nonnulli nomine coelivoirait intelligi coe- non Deum. Aiunt enim : Lignum adjuval fabrum, et
lum islud conspicuum; et lerroenomineterram hanc argenluni argentarium, el aurum aurificem. His
visibilem, ex qua gignunlur universa. Alii quippe enim quamvis indigeant, lamen creare nequeunt.
illud intelligi votant coelumthronum Dei, quod solius Dominusautem nih'.lhormn indiguil, sed ex informi
[Z., solum] proesenlioedivinoeab omni volubililate• materia condidit omnia, non cxtia se lanquam faber
hujus mundi manet secretum, de quo in sequentibusi (non enim faber facil lignum, sed de ligno aliquid
p.enius suo loco dicturi sumus. Alii autem in coelo i facil). Omnipotens aulem nuira re adjuvandus erat,
inldljgunt spiritales Crealuras, id est angelicam di- quam ipse non feceral,ut quod volebal effiçeret,
gnilalem ; quia prima die ipsam spirilalem » con- alioquin Deus non esset.
dislit, de qua legilur in libro beali Job : Cum mei p Sed quoerilur cur ita dictum est : In prineipio
laudarent simul aslra malulina, el jubilarenl omnes fecit Deus coelumet terram, et non diclum est : In
filii Dei (Job. xxxvm, 7); in terra vero informerai prineipio dixit Deus : Fiat coelumet lerra, sicut de
maleriam. Alii quippe vocabulocoeliac terroeipsanii luce narralur : Dixit Deus: Fiat lux, et reliqua?
informem maleriam, ex qua creatura esl coelumet; Nisi quia prius universaliler nomine coeli et lerroe
terra. Nec immerilo, quia fulurum erat ut ex ipsa comprehendendiiin cral, et coniniendandum quod
formarentur. Nam coelum postea scribitur faclum. fecit, et deinde per parles exsequendum, sicuti ac-
Taliter diclum est.quemadmodumsi, semen arboris: tum legitur. Sequilur :
considérantes, dicamus ibi esse radiées, et robur, et; VERS.2. — Terra aulem erat inanis et ttacua.-Cum.
ramos, et frUclus, et folia, non quia jam sunt, sedI superius ait : Creavil Deuscoelumet terram, cur di-
quia inde futura sunt. Ipsa enim confusa [Pelr., m- citur : Terra aulem erat inanis el vacua? nisi quia
cônfusa] maleria quasi semen coeli ac lerroe erat. ipsa informis maleria, quoenomine terroe dicta est,
Namilli qui coelinominehoc visibilecoelum,et lerroei inanis eràl et vacua. Inanis videlicet, id esl in-
vocabulohanc conspicuam intelligi votant, si eis op- composila el needum coadunala in
specics suas.
« Supple,ex cpil. Z., crealuram.
 115 ANGELOMILUX0Y1ENS1SMONACHI 116
Vacua vero, quia vacabat a gîgnendis fructibus., A quod dicitur, ferebatur.'Nunquid tali iriodoquemad-
Unde alia Iranslalio dicit : Invisa el incomposila.In- modum sol lerroe supèrfertur? Minime.Sed fereba-
visa propter obscuritalem, Incomposita propter de- tur non localiter, sed potenlialiter, regendo et sus-
formitalem, quia adhuc tota abysso, id est, iminensa tentando- ipsam informem materiâm ; sicut super- -
profundilale tegebatur aquarum. Unde per hoc quod ferlur rébus fabricandis volunlas artificis.'Undebenè;
ait : Terra, aulem erat inanis et vacua, quale sit coe- alia Iranslalio dicit : In'cumbebat [Z., incubabat%.
lum, quod primum condiderat, potest intelligi, vi- seu confovebat,in similitudihe volucris, ova calorè
delicet quod ab omni hnjusmundi volubilistalu se- an'imantis, ut manifeste intelligatur de Spiritu san-
crelum, divinoeproesenlioemanet semper quietum. cto, et non dé spiritu hujus mundi, sicut hoeretici
Nam de npslre coelo, in quo sunt posita luminarià, puiaverunt. Quia sicut avis confovet, ut fetiis in spe-
qualiter vel quando sil factum,:in sequenlibus decla- cie'sproducat, ita Spiritus sanctus fovebat ipsam in-
ratur. Non ergo superius illud coeluminane creatum formem subslanliam ut cuncta conderet ex ea. Ve-
est et vacuum ut terra, quoniam nihil crealioiie rumlamen quoerèndumest quare nominanlur âquoe,.
[Z., quoenihil crealionis] protulit, quia mox béatis- clmi supra non legaritur creatoe? Ergo nunquid.
simis angelorum agminibus impletum est, de quibus oeternoesunt, sicut llanichoei suspicati sunt? Non..
superius, diximus,-quos in prineipio cum coelo, et B Sed ipsi semelipsos fallunt [Z:, ipsi per semetipsos-
terra ad laudationem sui creavit, sicul ipse ad bea- falluntur], quia non inlelligunl cpiod vocabulo aquoe
lum Job dicit : Ubieras quando-pônebamfundanïentà ipsa invisibilis substantia nominètur, et congrue-
terroe? (Job. XXXVHI, i.) Et paulo posl : Cum melaû- âqua signalur,.quîa fluida erat, et voluntati' divinoe-
darent astra matutina, et jubilarènt omnes filii Dei? adjâcebat,:ut omnia liumorem hâbéntia ex ipsa pro-
(Ibid.) E quibus uni dicitur : Qûomodocecidisti de crearenlur. Cuncla siquidem quoe nascuntur et nu-
coelo? et rdiqiia (Isa: xrv, 12). Si adhuc in Coeloerat triuntur, hùmore aquoeconcrescunt'atqueCoalescunt..
positus, quomodo dicit : In coelumconscendam? Sed Sed sciendum est quoniam idcirco aquoeappellationè
quia' legimus : CoelumcoeliDomino (Psal. cxm, 16), nota'lur ipsa proedictâ informis substantia, quia de-
cura;esset in coelo, id est in firmamenlo, in coelum, illa non poteramus aliquid scire,. nisi sacra Scri,-
ubi solium Dei erat; cupièbat àscendere. Seu sicut ptura nostro more loqueretur. Una quippe res est,,
dixinius superius, aut ipsa aiigelicadignilas, aut ipsa sed diversis nominibus distinguilur ; ne si solunimodo-
informis materia coelumintelligitur. urio nomine appeliarelur, hoc tantunimodo credere-
Et lenebroeerant super faciem abyssi. Abyssi no- tur. Et'ideo variis nominibus nUncupatur, quia ëx.
mine illa informis maleria accipitur, eo quod bb- ipsa cuncla formanda erant, ut res ignota riplis VP-
sCUraerat et profunda. Ait enim : Et lenebroe,et 'C cabulis insinuarelur iroperilipribus. Dicitur enim
reliqua. Quare ergo nominanlur tenebroe,cura su- coelum,terra, abyssus,, et aqua, quia futurum erat
perius non commemoranlur creatoe? Ergo si condi- ut ex ipsa gignerenlur. Sicut enim in parve grano
toe non sunt, nunquidoelernoesunl?Absit. Sed scien- arbpris varîoespecies lalerit, sic profecto,'prout jam
dum est quia lenebroenon est res subslantialis, sed proelibavimus,in hac informî maleria cuncta occul-
proprie nominanlur tenebroe absentia lucis. Sicut tâbanXur.Sed nolaudum est quia in capite hujus
entai sileriiioni non est substantia, sed absentia voluminis tota Tririitas declaraiur. Nam sub'ditur :
vocis; et nuditas nihil esl aliud nihil absentia tégu- VERS.5. — Dixitque Deus : Fiât lux, et reliqua.
ment), et coetera talia, sic quippe lenebroe esl [Z., Qùid est enim quod ait, dixit Deus? Nunquid so-
suni] ipsa privalio Iuos,' et non aliquid sunt; sed riando iranseuntibhs sonis locutus est ? Minime.Ipse
ùbi lux non est, tenebroe dicuntur. Benë namque enim incorporeus est, et si loquitur, nunquid lingua
dicitur : Tenebroeerant super faciemabyssi, quia non- Hebraea,Groeca,aut Làlina loquitur? Non.Sed quod
duiii erat illuminata et manifeslata sùpradicta infor- ait, dixit Deus, non ipse sonus accipitur locutionum
mis maleria. Seu eliam dicere possumus quod Deus 'Z., locutiénis], sed illud quod iiilelligitur in sono.
non teiiebras in aqua aut in aère fecit ullas, sed or- n Apud Deum punis intellectusesl sine slrepilu et di-
dine dislincto providentioesuoe,prius aquas cum coelo vérsilale linguarum. Dicere ilaque Dei facere est,
creavit ac terra, et [Z., sed] bas posl modum,.cum sicut scriplum est : Ipse dixit, el facta sunl, et coe-
votait ipse, lucis gratia venustavit. Quodusquemodo tera (Psal. CXLVIH, 5). Yerbum vero Dei unigenitus
eum el. in aquà ipsa, et in aère per quolidiànum Filius est, Joanne àlteslante, qui ait : In prineipio
solis accessum ac discessum facere videmus. Ubi erat Verbum, et reliqua. Porro quod ait, dixit, id
nolandiiin quia cura duobus démentis, aqua videlicet est, ïnVerbp suo oelernalitermanente fecit. Coelerum
et terra, duo condidit, ignem videlicet et aerem. quod ait, fiât lux, ob celeritatem divinoepolenlioedi-
Ignem in ferro et lapidibus, quoniam [Z., quoe]lerroe citur. Si enim quarla die describuniur lùminaria fa-
viscère jam latebant condita, quod calidi aquarum cta, quoe lucem administrant, quid est quod dixit,
fontes produnt [Pelr., producunt]; Aerem vero in Fiat lux? An forsilan jam erat aliqua lux creata
ipsa terra, cui esse permistus ex eô cognoscilur, supra firmamentum, quo lumine sol illuminarelur?
quod, ium fuerit humectala et temperiem solis ac- Sed nomine lucis aiigelica dignilas figuratur, quoe.
eeperit, mox vapores exhalai largissimos. profecto per superius coelum significalur, nunc lux
El spiritus Dei ferebatur super aquas. Quid esl dicitur. Prius itaque condita est, sed postea conver- ,
 117 , COMMENT.IN GEN. 118
lendo âdcontuendam gloriam sui creatorislux effe- A.Z., dicta] sequi, et exposilionem niagislri nisi
cla. Et ideo dictum est : Fiat lux, el facta esl lux. sumus.
Ac si^manifeste diceretur : Converlalurad contem- Et divisit Deus lucem ac lenebras [Z., alenebris],
plandum incessabililer me. Decebat autem ut ipsa et reliqua. Id est, coelestes angelorum cives ab in-
angelica dignitas, quoe[Z., quia] sua dignitale cun- mundis spiritibus, quando Lucifer averlendo a Crea-
ctis crealuris excellebst, inhoerendo summoe luci tore, el convertendo ad se, oeslimanssibi sufficere,
lux vocarelur, licet mutabilis esset Condita. Si enim superbia lumidus, sine auxilio sui conditoris, ejè-
taimutabilis esset condila, nullalenus alii merilo su- clus est cum suis sequacibus a coeleslibus, et coe-
perbioe ab illa oeterna visione côrruerent. Sed quoe teri in suà stabilitale permanserunt, hos nun'cupans
[Z., quia] mutabrlis exslitit nalura, coeteris ruenli- diem, illos noclem-,justa quod sequilur, appellavit-
bus, gratia divinoe largitionis fecit immulabileni. que lucem diem, et lenebras noctém.Quia ruina rûen-
Sed notandum quod quidam doctorum juxta fidem lium oeterna facta esl stabililas permanentium, licet
liislorioesimpliciter hoc intelligi votant. Àiunt enim quidam dicant quod divisiolucis a tenebris dislihclio
quod in superioribus ejusdem terroe partibus, quas sit formatoerei ab informi; appellatio auleni diëi
et nunc diurna solis lux illuslrareconsuevit, prin- et noclis, inqutant, insinuatip dislribulionis est,
cipalis hoeclux emîeuit, cujus visione beatissimi an- " qUa significetur nihil Deum înordinatum relinquere.
geli frui coeperant. Nec [Z., non esl] mirandum, Sed quod ait, vocavit, dicitur, vocari fecit. Quia sic
divina operalione lucem in aquis possc resplendere, dislinxit omnia et ordinavit, ul discerni passent et
cum et hominum operalione constat eas soepiusjllu- nomen acciperè. Sequitur :
strari, nautarum videlicet (Z., videlicet more], qui VERS.5. —'-Faclumque esl vespere et mane diés
in profundo maris demersi, emissô ex ore oleo, vnus. Quoerendumest cur dicalur, vespere et mane,
perspicttum sibi hoc ac lucidum reddunt. Si enim cum adhuc non erat sol in firmamento, cujus occasu
homo talia per oleum sui oris potesl, quanlam Deus vespere el Crfu mane efflcerentur? Ah forle tantum
per Spiritum oris sui lucem creare posse credendus spatium prima, et secunda, et lerlia dies habuit,
est? Lege Hexaemeron Bedoe, moderni docloris, si quantum est ab ortu solis usque ad occasuin, et
ita volueris..Nos quidem bea-liAngusltai, prout prius iterum aquilonem gy.randb revertitur ad orientem,
inseruimus, dicta sequi decrevimus. ut suo fulgore tenebras mundi propellat, el quod
VERS.4. — Et vidit Deus lucem quod esset bona, spatium iLliqui in autris et in efgastulis, licet luce
el reliqua. Cur dicitur, vidit Deus, quasi novum ali- careant,- sentire per usum possunt; quod fortassis
quid accidisset, cum nequaquam crearel nisi oeter- ita intelligi valeret, nisi adderetur vespere et mane.
haliter videret? Sed vidit Deus pro eo quod est, vi- Unde restât ul in [Cod. Z. om. in] vespera intelli-
dere [Z., videri] fecit. Soepeenim per eificieiitem id gatur perfectio proecedentis operis, et mane in-
quod efficilur designatur. Dicitur loetadomus, et loeta choatio stibsequenlis. Loquitur enim more nostro
epistola, et effundenshydriam [Z., hydria] in canali- Scriptura, ut distinctio operum Dei inlelligalur.
bus, et coetera talia : quod genus loculionis a gram- Porro quod ait, vespere et mane dies unus, potesl
maticis metonymia vocatur. Vidit ergo Deus, id est, referri ad angelicam crealuram. Quando enim in-
videre [Z., videri] fecit, ipsi angelicoecrealurae, tuilum avertebat a Deo, et convertebatur ad *on-
quam "bona a Deo condita est. Seu in hoc quod ait, tuendam crealuram, quodammodovespereerat; cum
vidit, in proedestinatione nobis videre [Z., videri] vero ad Crealorem convertebatur, ul in ipso clarius
fecit quam bona a Deocreata esset. Tàli modo verbis iiilelligeret crealuram, mane erat. Verumtamen si
proeterilitemporis rem fuluram indicavit, quali modo permansisset in consideratiohe crealuroe, non solum
apostolis ait : Omnia quoecunqueaudivi a Pâtre meo, vespere,sed etiam nox esset. Dies unus bene addi-
nota feci vobis (Joan. xv, 15) ; quod futurum erat ut tur propter unilalem angelicoe dignitalis, quoe ita
faceret. Coeterumdum dicit, divisitque lucem a tene- uni Deo contemplando inhoeret, ut nunquam intui-
bris, ostendit quia distinctio facta est inter lucem n tum amoveat a conteinplalione.
et tenebras, non tenebroe faclae; quemadmodum VERS.6. —Dixit quoqueDeus: Fiat firmamenlum,
clamando vocem , silentium autem lion clamando et coetera.Firmamenti nomine coelum conspicuum
dicimus, quia cessatio vocis silentium est. Disliri- appellalur, jam dislinclum ab illa informi materia,
guimus tamen sensu quodani inler ea, et illud vo- de quo in sequenlibus dicitur : VocavitqueDeus fir-
camus vocem, istud silentium. Quemadmodumergo mamenlumcoelum.Sed quoerendumest quale sit fir-
recte dicimus facere silentium, sic recte Deus di- mamcntum, quod dividat aquas superiores ab infe-
citur facere tenebras ; quia lucem, quibus vult, rioribus? Nam nonnulli dfcunl firmamenlum esse
temporibus et locis vel dat, vel delrahit. Quia, lit coelumaereum, a quo avës coeli nominanlur, quod
Cleinensait : Unam [Z.,imam], inquit, mundi par- dividal aquas nubium ab aquis fluniimini.Alii vero
lera illustrans aliam reliquit obscuram. Lucem vi- intelligi voirait coelunïsidereum, sive aelliereum, eo
delicet in superiore orbis parte diffundendo, in qua quod dividat aquas superiores ab taferioribus. Ne-
huraana erat conversalio fulura, ihferiora vero ejus que enim incredibile est invisibiles aquas consistere
priscis in tenebris remanendo. Si cui hoc acciperè super firmamenlum, sed si sunt non fluidoe,quia
placuerit, nos, ut coepimus,B. Augustini [Suppl. ex non Huilant, sicut isloevisibiles. Unde aliqui glaciali
 119 ANGELOMILUX0YIENSI8 MONACHI m
solidiiate persislere oestiniant, non vaporali tenui- A âtque continua Oceano ac mari jungunlur Magno.
tale, sicut ex Stella Saturni, quoe frigidissima est, Sequilur ;
autumant. Quia, inquiunt, ex his aquis frigidam VERS.H-15.^ Germinetterra herbam virement, et
esse, eo quod juxta summum coelum per triginta reliqua, usque cujus semen sit in semelipso.Cur ait,
annos cursura suum peragat, licet hoc negare velint, in semetipso,cum niultoearbores non proférant fru-
qui de ponderibus disputant. Nec propriis distincte clum, ut in ipso habeant semen ? Sed sciendum est
locis locatoelanquam flumina, et non locorum sedi- quia si non habent in fructu, habent in radiée, ex
bus, sed dignitate naluroe superare coelum dicunt ; qua germinentur.
quia cum sit coelum corpus pulcherrimum, omnis Et viditDeus quod essetbonum, et caetera. Si ergo
invisibilis creatura, ut beatus Augustinus ait, excedit herboe, et fructus. lerroe, et ligna pomifera bona
etiam pulchritudinem coeli. Ideoque, ut idem doclor sunt, et diclum est : Vidit Deus cuncta quoefeceral,
eximius putat, aquoe super coelos sunt. Ait enim: et erant valde bona; et ad extremum subjungilur:
Quo modo aulem el qualeslibet aquoe ibi sinl, esse RequievitDeus ab omnibus operibus; quid de herbis
ibi eas minime dubitemus; quia major est, inquit, venenosis, cl lignis nocivis dicendum esl? Et quid
Scripturoe hujus aucioritas, quam omnis huniani est quod ad Adam ait de sptais et tribulis :.Terra tua
ingenii capacitas. Quoeaquoe universam lerroe;su- B spinas eltribulos germinabit libi? nisi ut intelligat
perficiem in tantam legebant altitudinem, sicut alii qui proponil, quia non absolute diclum est:.Terra
doctores aiun.t, ut usque ad illos Iocos pertingerent spinas el tribulos germinabit, sed ait, tibi ; ac si di-
ubi nunc usque super firmamenlum coeli ex parte .ceret : Incipiat libi germinare ad exercilium. labo-
résidentes, nomen. Dei creatoris cum coelis coelo- ris, quoeprius germinavit pabulum ad usus junien-
rum laudare. non desinunt. Denique si aliquis hoc torum el bestiarum. Nisi entai peccasset, nequaquam
negare volueril, isle, si hominem crearet, ut Deus, noxia illa terra germinaret. Unde apparet quia post
epitimam non poneret in capile, sed in stomacho. peccatum lllius coepit terra spinas giguere. Nam de
Altamen de hac re non est nostrum temere definire, herbis arboribusque venenosis et nocuis sciendum
quia remota est a nostris visibus-. Quidam aulem quia valde bona condita sunt-; quia si non praebent
aquas supernas accipiunt populos angelorum, de escam, administrant medicinam ; et si nobis noxia
quibus.scriptum est : Et aquoe,quoesuper coelossunt, videntur,'feris el avibus innoxioesunt, quiaeis proe-
laudent nomen Domini (Psal. CXLVHI, 4). Inferiores bent pabulum, licet nobis non prïebeant alimenlum.
vero. aquas homines lerroe [Z., terra] degenles, de Et ideo, sicut dictum est, omnis creatura valde bona
quibus.dicitur ; Aquas quas vidisli, populi sutit et condita est, sed posl peccatum primi pàrenlis aclunf
génies, quas. ulique coelunisidereum ab invicem se- " est ut aliquoeinfructuosoearbores et stériles appare-
gregat. rent, et herboevenenosoe,ut ex ipsis homo peccatum
VERS.9. — Dixit quoqueDeus: Congregenluraquoe, suum quodammodo consideraret, et commoneretur
quoesub coelosunt.in locum unum, el appareat arida, aliquando averti a peccalis, et ad Dei proeceplacon-
et reliqua. Si enim lotus mundus erat aquis plenus, verti, et expavescerel aniillere culluram Dei,,et ste-
ubi congregaloesunt, nisi quod ait : Congregenlurin rilis apparere in agro Ecclesioe, si non esset arbor
locum unum? ac si diceret : Distinguât, atque pror fructuosa. Seu propterea arbores infructuosoe, et
ducat jam ex se species suas illa informis materia, herboe nocivoecreatoe; ut nulla indignis aperiantur
el appareat species aquarum, et species terroe. Ipsa mysleria [Z., ministeria], neque ostendalur in qua
enim congregalio in unum ipsa est aquarum forma- figura futurorura ista dicta sunt.
lio, quas videmuset tangimus. Et quod ait, appareat VERS.14-19. — Dixit aulem [Z., itaque] Deus :
arida, quid aliud diei inlelligendum est, nisi mate- Fiant luminaria in firmamento coeli, et coetera. Si
l'ies accipiat visibilem formam, quam nunc habet quarta diefacla sunt luminaria, quare superius [Z.,
terra Lsta? Quoebene, inquani, terra arida vocatur, prius] dictum est vesyere,et mane, nisi, prout jam
quia, sicut ignis proprie calorem, et aqua humorem, dictum est, in vespereaccipitur cxpletioproecedenlis
ita quoque terra aridilatem habet. operis, in mane indioalio subsequenlis?
VERS.10. — Congregalionesqueaquarum appellavit Et sinl in signa, et temporà, el annos,.et dies. In
maria. Notandum quod omnes congregationes aqua- signa, juxta quod Dominus ait : Erunt signa in sole,
rum, sive dulces stat sivesalsoe,juxta idioma linguoe el luna, el stellis (Luc. 21, 25). Signa dicun.tur eo
Hebraiçoe maria nuncupantur. Sed in Hexaemeron quod in fulurum aliquid signant quia sunl talia signa
jam dicti doctoris Bedoeita legimus : Fieri, inquit, in sideribus quoe tempestates, et pluvias, et bella
pptuit, ul terra ipsa longe lateque jussu Creatoris denunliant, et etiam nonnulla navigantibus in ipari
subsidens, alias parles proeberet concavas, quibus viam ostendunt. El iu temporà, quia suis vicissitu-
flueiitcs aquoe recipsrentur, ut appareret arida. dinibus temporà distinguunt, veris videlicet etoesta-
Polcst etiam nen absurde intelligi ac credi raiïcres tis, autumni et hieniis. Dies et anni&i\ çursum sélis
primarias fuisse aquas, quoevelut nebula terras le- el lunoequia sunt solares dies, sunt et luiiares jnxla
gerent, congregalione autem esse spissalas, quae calculalores. Seu quia antequam form.arenlur, non
datis sibi locis capi possenl, apparente arida in erat unde diei noclisque horoe signarentur. Nam
reliquis. Et bene ait, in locum unum, quia jugi unda scriptum est : Fecit lunam in temporà [Z., tempore]}
 121 COMMENT.IN CEN. 122
sol cognovtloccasumsuum (Psal. cui, 19). Sed quae-A , nabilis creatura condebalur, ut quodammodo cum
rendum est, si cceplàhic sunt temporà, cl incipiunt consiliofacere videretur, et ul nobilitas ejus osien-
dies articulis et momenlis horarum decerni, quid deretur. Ideo ail, Faciamus. Sed quare superius di-
dicendumest de illo spalio quod fuit usque ad quar- clum est, dixitqueDeus: Fiat; el hic ail, Faciamus
tum diem ? Nunquid non [Z. om. non] temporà fue- hominem ad imaginent, el reliqua, pluraliier? Ut
runt? Sed quodammodo lempora fuerunt, sed non ostenderet, quia trinus estDeus in personis, et unus
est illud spatium dislinclum articulis. horarum in deitatis natura [Z., in deitate natura]. Inde est
ut modo dislinguilur [Z., distinguuntur], sed per- quod in consequenlibus dicilur : El creavit Deus
Iransiitquia solnon erat quo discerncreiilur. Tali hominem ad imaginent suant, et reliqua. Homo
modo faclum est quodammodo, sicut nunc-agitur quippe ad imaginem Dei dicitur, secundum quod
quando sol nube tegitur el. lempora non possunt animam habet invisibilemel immorlalem in sua na-
distingui, sed tamen spatium diei transit. tura, Sed si imago Dei esl. ipsa ratio animoe,simili-
VERS.20-25. —rDixit igitur Deus : Producant tudo vero ipsius est aeierriavita, quam daturus est
aquoereptile animoe.vivenlis,el volatile, usque, bene^ omnibus electis, quando erit illud quod Joannes ait:
dixit eis Deus dicens: Crescile, et coetera. Hic os.-.-_ Similes ei erimus, el reliqua (Joan. m, 2), non
tenditur quia reptilia et volatilia unius nalura? sunt . oequalesfacli Divinitati, sed sociati oeternitati.Ali-
atque originis, sed nomine aquoeetiam acr isle in- ter : si imago Dei est in inleriori bouline, similitude
telligitur, qui et.a sapientibus aquis deputatur [Z., in moribus.: sed imaginera Dei omnes habent, simi-
qui a sapienlibus aqua disputatur],.eo quod exha- litudinemvero pauci. Illi enim specialiter simililu-
lalione aquarum evaporando pinguescit, et volalus, dinem illius lenent, qui sunt imitaiores ejus et ifiud
aviura suscipit. Nisi enim quamdam crassiludinem adimplentquod ait : Sancti eslole, quia ego sanclus
haberet, volalus illprum non sustineret. Undeaeslivo sum, et reliqua (Lev. xi, 44). Nàm subditur, el proe-
tempore, quando serenum est, terram irrprat et sit piscibus maris, etcoeiera. Igitur si cuncta ani-
guttoeapparent. Et nisi aqua aliquod solitlameiituni niantia el volatilia ad hoc creata sunt ut liomini
haberet, corpora hominum natanlia el volucrum subjecta essent, quid est quod multa noxiapaliiura
non ferrel; et ideoquidquid undosumest et conflui- besliis? Ecce vult abigere aves nonnullas, et non va-
dum [Z., fluidum]piscibus; quidquid vero crassura let superare beslia's [cod. Z. om. be'stias], el non
est el exhalât, avibus.deputatur. Quodenim aer pin- potesl, et eliam soepe pro fragilitate humana àl)
guis et venlosus, et flaîum praebeai, philosophi in ipsis interiinitur. Et licet omnibus dominari non
monte Olyinpoprobaveruul : quia, inquiunt,quodin p( queat, lamen nullaleiius dominatur a besliis [Z.,
ejus cacumine nec venlus senliatur, nec nubes col- nullalenus dominalur besliis]. Sed quisquis ista pro-
liganlur, quoniam excessit altiludine sua tolum ponil,.altenditqualis faclus esl bomojpostpeccatum;
istum aerem humidumin quo aves volitant, et ideo et non considérât qualis exstitit antequam peccaret.
nec aves ibi voliiare asseverantur, solebant per sin- Conditus namque ad imaginem Dei, si persisteret in
gulos annos causa sacrificiorumcacumen ejus ascen- suo ordine, omnia ei subdila mancrent. Verumtamen-
dere, et aliquas notas in pulvere scribere, quas alio quia proevaricalorfaclus estmandatoruniDei, quoe-
anno intégras inveniebant ; quod fieri non posset si dam ei ad ulilitalem concessa sunt, quoedamvero in
ventos aut pluvias locus ille paterelur : et spoiigias flagellumconversa, juxta quod ipse per prophetam
humectalas naribus appliçabant., unde crassiorem ait : Ego Dominusfaciens pacem, et creans malum
et consuelum spiritum ducerent, quia tenuilas illius (Isa. XLV,7). Creare videtur Deus malum, quando
aeris non eos inspirabat. Qui etiam nullam se avéra homo a creaturis, quoesibi subjectoeesse debuerant,
in eo loco aliquando vidisse asserunl, Namquod ail : flagella patitur. Igitur si homo leneret prdineni
Benedixileis dicens: Crescile, et reliqua, hic pri- suum, servarent el beslioeobedientiam suam, juxia
mum ideo benediclionem inlulit, quia animaulia quod in beato Daniele ostendilur, cui leones sub-
.creata sunt, sive quia futurum erat ut per aquam j) jecli eliam tempore famis fuerunt.
baplisnii hominesbenediclionem consequerentur. VERS.27. — Nolandum[Z., Nolandumque quod],
VERS.24-25.—Dixil autem Dem : Producal terra quia quod homo ad imaginem Dei conditus sit, et
animam vivenlem,et reliqua, usque el vidit Deus besliis proeesse,in ipsa creatione sui et creaturarum
quod esset bonum, Si enim Deusvidit qiwd essetbo- ostensum esl. Homo panique çrealus est ereetus ut
num, quid dicendumde pntredine arboruni et infir- coelestiaeonskierarel; beslioevero pronoe.ut ostende-
milatibus diversarum creaturarum? nisi quoniam . renl obedientiam suam. Creavit igitur DeiFilius [Z,,
cum creata sunt, non apparebant istac infirniiiales, DeusFilius] hominem ad imaginem suam, et creavit
sed in sua origine acceperunt ul in future habercnl. ad imaginemPairis,quia ipse est imago Dei Patris, ad
Sed quid est quod ail : Vidil.Deùsquod esset bonum, cujus imagineraeliam conditus esl homo. Secundum
ici est in ea bonilale placuit ut maneret, in qua enim, prout jam diclum est, interiorem hominem
placuit ut fieret quod fecit. Sequilur : [Z., in inlcriore honiine], quia ralionalis esl, et ani-
.VERS.26. — Faciamus hominem ad imaginent et mam habet in sua nalura, el immortalis faclus esl.
simililudinemnostram. Quid est quod ait : Faciamus Unde Aposlolusait : Vir nondébet velare çaput [Z,,
hominemad imaginent nostram? nisi quiajam ratio • capui suum], quia imago Deiest : mulier aulem veut
125 ANGELOMILUXOYlENSIS MONACHI 124
caput suum, quia imago est viri (I Cor. xi, 7). In A nés, similes sunt besliis ; si aulem reguntur, omnino
quantum enim homo ad coelcslia tendit el divina mansuescunt. Hinc Paulus ait : Qui autem sunt
conlemplatur, non débet velare caput, id est, obsla- Chfi'siï, carneni suam crUcifixerttnt(Gui. y, 24). Sed
culum peçéali menti opponere. Si aulem ômiserit quoeritur in quam utilitatem dominalionem accepit
divina meditari, cl convertèrit ad lerrena superflue, , homo ih pisces, èl volatilia, et coetera, vel ad quos.
non jam vir, sed femina dicitur, el ideo velet caput usus? Non eiiim comedèret si non peccasset, sed ad
ut niulier, id est ponat obslaculum juslilioe, ne escani solum arborum sunt frùclUs in prima-condi-
dum licita cogîtare coeperit, ad illicîta prorumpal, tione concessi. Nisi forte dicendum est quia pecca-.
et tPlum se ad exteriora diffundat, unde'Deum of- turum proesciebaleum Deus, et morlalem peccando-
fendât. fuluruin. Ideoque sôlalia primordialiler inslituit,
Masculum el feminam creavit eos. Cur dicitur fe- quibus suam fragililatempossit tueri,.seu alimentum
niinam creatam esse, cum poslmoduili narratur for- ex his vel coeteranecessaria. -,
mata, nisi quia per origihem in vire creavit eam, VERS.29, 30. ^—Dixilque Deus . Ecce dedi vobis
quia [Z., quoe] ex vire formanda eral? Masculum omnem herbam, et itniversa iigna, etc., usque, ut
aulem ùnumet feminam iraprimis creavit Deus unam, sint vobisin escam, el cunctis animanlibus lerroe. Cur
non ul animalia et caetera plura, ul humanum genus " enim herboe, et fructus lignorum dicuntur dali in
ardore ad invicem charilalis conslrtagerèl, quod se escamcunclisânimantibuslerroe, et volatilibus, cum
ex uno parente orlum [Z., ortum esse] meintaissel. mullaé sint [Petr., suni]' bestioe, et volatilia, quoe
Unde mnlièrem ex viri lalere formavit, ut înulua- carnés comedunt, et non aluntur frugibus terroe, sic-
illorum conjunclipne terram esse implendam doceret. ut sunt leones et coetera, nisi aut specialiler illa
VERS.28. — Benedixitqueillis dicens: Crescite, et posita sunt quoe his pascunlur éscis.; aut eliamsil
multiplicainini, et replète terram, el subjicile eam. Carnes comedunt, ex his aluntur, quia corpora eb-
Hanc senlenliam nonnulli historialrter senliunl, rum comedunt quoehis herbis aut frugibus pascun-
quidam vero spiritaliter ; sed melius , qui utroque tur, sicuii serpentes, qui moràntur in arenosis lo~
modo.'Sed sciendum'; quoniam non -esl ihcredibile, eis, sed mortes ànimailtium sunt eis in escam.
secundum benediclionem Dei posse crescere et mul- VERS.31. — ViditDeus cuncta quoefecit, el erant
liplicaTi eos per coilum, si obtempérantes fuissent valde bona. Cum enim superius multa"creata sunt,. et
proecêptisdivinis; ita vero ul membra genilalia mo- dictum est per singula, Et vidit Deus.quod esset
verentur natura, non aliqua instiganie concupisceii- bonum,cur in fine dicitur, el erant valde bona, nisi
lia libidinis, nt lot videlicet procrearentur ex eis quia in suis speciebus divisa bona sunt; jùncia au-
elecli, quoi eligendï sunt ex omnibus genltaus ad *" tCHisimul non solum bona, sed etiam in sua gene-
instaurandum numerum angelorum, et nequaquam ralitate valde bona sunl? Yerbi gratia, Iaurias ocu-
sibi succédèrent moriendo; sed complelo numéro lum in corpore per se, etc.; alia membra specialiler^
dectorùm a corporali paradiso sine morte ad coe- conjuncla aulem, ut sit unum corpus, non solum
lestem transirent. Sed quibusdam hoc impossibile hona dicis, sed eliam valde bona; et in tantum ge-
videtur , ut membra potuissent moveri absque libi- neralitas laudatur in corpore, ut etiamsi aliquod
diïie, cum membra, inquiunt, concupiscentia mo- membrum inde proecidaïur, non solum esl inutile,
venturi Sed attendant quia non solum in hominibus, séd eliam foedat corpus. Seu ideô homine condi»
sed élîam in besliis irralionabilîbus aliqua membra bene singulariler non dicitur, vidit Deus quod essil
moventur, el coetera immobilia permanent, quoeeis, bonum, sicut dé coeteris creaturis, sed post cuncta
si dicêrentur, non crederent nisi cernèrent. Soepe. creata dictum est, et erant valde bona, quia propler
namque cutis aninialis, muscis slimulata, movetur hominem Creata sunt. Nam antea quasi singula
sola,ut muscas exculiat, coetera membra immobilia erant bona; homine autem, propler quem condita
persévérant. Sic etiam et auris una movetur, et sunt, creato, jam dicitur, valde bona, quia omnia
coetera quiescunt ; et milita alia quoe iucredibilia fo- n in decorem hominis creata sunt, homo vero in glo-
rent nisi viderenlur. Si itaque isla possûnt fieri in riani et laudera condiloris sui factus est.
membris irralionabilium, quanto magis ex hene-
dictione Domini membra natura, non concupiscen- CAPUT II.
tia ad procreandum moveri quiverant? Et sicuii in VERS,i.—Igitur perfectisunt coeliel terra, et omnît
cultururis agiturad segeles procreândas, ila Adam ornalus eorùm. Benepluralitercasli ponuntur, quia,
sine concupiscentia in illa muliere valut prolem secundumauctorilatem Scripturarum, très esse com-
procreafe. probantur : primum videlicet aeréum, a quo aves
Saiva historiali narrafioné, potest referri ad fe- coeli nominanlur; secundum aeihereum, -vel side-
cunditatem animoe, crescite, id est, mulliplicamini reum, ubi luminaria continentur; lertium spiritale,
àugmentando virtutes, et replète terram, sub carnis quod proprium est angelorum, de quo Paulus apo
virlutibus fecunditate, et subjicile spiritui, el domi- stolus ait : Scio hominem raptum usque ad tertium
namiiii besliis", hoc est, molibus, quos similes 'coelum(II Cor. xn, 2). Unde post pauca subdidii;
bcstiîs, per tempet'antiam [Z., habelis pér intempe- raptum inparadisum. Qu'odenim proemisit, teniun^
rantiarii]; qui si crumpunl in perniciosas delectaiio- coelum,hoc iterum iteravil, cum ait, in oaradisxm.
 125 COMMLK'l.liNGEJN. 126
Sed seieadum est quia ornalus coeli spiritalis sunt Acreaturoe
j vero actu ab ipso creationis accepta ha-
angeli, arehangeli, Ihroni, etc. ; ornalus vero oethe- bent per ipsum in suis naturfs perfeclionem quam-
rei coeli,sol, et luna, et slellae: ornalus aulem aerei dain, quia unaquoeque creatura creata est perfeela
coeli nubes, venli, pluviae,volatilia diversi generis.- a Creaiore, et requiem in operatione obedientiae,et
Terroe namque ornalus est mare [Pelr., ornalus in maxime rationabiles creaturoeeo bono beatae sunl ut
aère], juga monlium., subducta vallium, tensa in condilore suo requiescant. Sequilur :
[Z., densa]: camporum, vicissitudines temporum, VERS.3. — Benedixitquediei septimo, et sanctifi-
species fructuum,.decursus aquarum, el coetera. Se- cavit illum, Cur de die sabbato dicitur tBenedixit
quilur : Deus diei septimo, et sanctificavit illumr dum de aliis
VERS.2. — ComplevitqueDeus die septimoopus diebus hoc non legitur eurn dix-isse? Ideo ut oslen-
suum quod fecerat, et requievit die septimo, et coe- deret sanctorum requiem post séx hujus soeculioela-
tera. Ideo juxta historiam senario numéro mundi tum labores in oelerno sabbato,. et benedicta requie
crealionem perfecit, quia ille .numéros perfectus quieluros, sicut difclurus erit : Venite, benedicliPa-
juxta arithmetiçoe disciplinoelegitur raiionenr, ut ins mei, et reliqua {Matth. xxv, 34). Ideo et illa
osleuderet Deus omnia perfecta el valde bona eum dies sine vespera legitur, quia ullima requies san-
condidisse. Coeterumalitas requiritur quid est quod IB elorum sempiterna Crit. El congrue quippe-dicitur,
hic dicitur, requievit, cum ipse in Evangelio ait : sanctificavitel benedixit, quia sancii ex benediclione
Paler meus usque modo operalur, el ego operor ?' Doniini.oeternampercipiunt requiem.
(Joan. v, 17.) Sed de requie Dei trimoda [Pelr., tri- Sed, his proelibalis, nolandum est qu«d eperatio
bus modis].expositio a doctoribus ponitur. Primum divina quatuor modis dislinguitur. Primo, quod in
quod hic ait, requievit, idest a condendis novarum verbi [Z., verbo^. Dei dispensatione omnia oeterna
creaturarum generibus cessavit, quia deinceps nihil sunt. Secundo, qupd in materia informi, qui vivil
novi creavil per originem. Sed tamen usque modo- ta aelernum, creavit omnia simul. Tertio, quod per.
operalur regendp et ministrando creaturam suam ,. opéra dierum sex varias dislinxil creaturas. Quarto,,
quam ex informi maleria condiderat. Ailler : quod quod ex primordialibus seminibus non incogniloe
ait, requievit, ideo dictum est quia futurum erat ut nalurae oriunlur, sed notoesoepius, ne pereânt, re-
ipse, per quem facta sunt omnia, pro nostra re- forniantur. Ilactenus historiam succincte tetigimus,.
demptioneipso septimo die quiesceret [Z., requies- licet pauca intermista sint quoe ad spirilalem perii-
çerel] in scpulcro* Seu translato génère locutionis nere videantur sensum. Sed spirilalem intelligen-
potest referri ad membra capitis. Dicitur namque,. tiam proetermitlimuscausa brevitatis ; quam si quis
Deusrequievit, pro eo-quod est, requieseere fecit, tG eognoscere desiderat, librum Isidori légat coelero-
quia nimirum in ipso clecti perfectam obtinent re- rumque doctorum campos percurrat, quia nimirum
quiem post banc vitam oerumnosam,.quoeper sex historia divinoe legis npn est sine myslica significa-
dies figuratur velut in septimo die in requie coe- tione conscripta,. teste Paulo apostolo, qui ait : Lex
lcsti, quoe intérim alia in vila suscipit animas cle- enim figurant habet [ulurorum bonorum (Col. H, 17),
clorum, donec tandem advemal oclava dies fuluroe non ipsam imaginera rerum. El alibi :: Hoec omnia
resurrectionis. Bene namque dictum est,. requievit in figura conlinyebanlillis (I Cor. x, 11). Quodeliam
Deus post valde bona opéra, ul oslenderet quia ali- exponens exemplura hujus historioe, ubi dictum est :
ter elecli non valent, perlingere ad septimam diem,. Propler hoc reiinqaet homo palrein, el malrem, et
ad requiem scilicet bealam,. nisi post opéra valde. caetera, manifestavit inibi sacranientuni esse, cum
bona. Movet denique ad quoerendum qua ex,causa dicit : Sacramenlum hoc magnum; ego autem dico in
sex diebus operari.votait omnia opéra sua, cl septi- Christo et in Ecclesia (Ephcs. v, 32). Sed historiam
mo quiescere, nisi quia iste numéros magnum reli- Veleris Testamenti alque prophelarum ita acciperè
net mysterium. Si enim dividatur in duo, id esl in debemus ut neque myslicam significationem in om-
unum et sex, in uno signalur unilas-divinilatisy seu< nibus requiramus,. neque etiam bislorialem, sej
unio [Z., unitas].charitalis; in sex vero perfeclio " partim mysticura sensum, partira etiam superficienv
bonorum operum, el in septimo oeterna requies ani- historiae. Ubicunque enim historialis inlelligeiitia
marum. Yoluit namque Deusidcirco opéra sua sex ponitur, lantummodo propterea fit ul in ea conti-
diebus agere, et septimo requieseere.,, ostendens- nealur spiritalis inielleçtus, sicut in yasis musico-
quod illi qui.modo unitateni charilatis perfectionem- rum agilur. Ponuntur enira ibi ligna, ponunlur et
que bonorum operum exhibent, pervenient ad re- chordoe,ul his conlineanlur el suaviier sonare pps-
quiem coeleslern, ul contemplentur unilatem divinoe sint.. Sic et historia ponitur, ut ia connectendo spi-
niajestatis, licet dicatur et altius. Senarius vero.nu- rilalem intelligentiam continuât. Sequilur
' :
merus primus opère et actu perfectus est, quia in VERS.4, — Isioe generationes coeli et lerroer
sex diebus creavit Deus coelum, et terram, et parti- quando creatoesunl in die quo fecit Doptinus Deus;
bus suis impletur. Nam unus, duo, lres,.fiunt sex, coelumet terram. Sequilur hic recapilulâtio sex die-
Significatur enim in requie diei seplimi, quod Deus rum operum Dei propler illos qui mundum:cooeter-
ante crealionem mundi in seipso natura et poteslalc nnm dixerunt, el sine inilio eum semper fuisse af-
perfectus esl, etaelernaliier in seipso habet requiem; firmant, ul ore conticescant alque p.enitusconfirn*-
 127 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 128
danlur. Sed requirendum est quid est quod hic ait A ejus spiraculum viloe, quaestio orîtur : utrum Deus
in die quo fecit coelumet terram, cum Superius ses animam tasufflandofecit, an eam quam feceral, cor-
diebus omnia opéra sua distincte patrasse legitiir pori dahdo' polius tasufflavit? Sed ulrumque unum
nisi quod rerum'omnium origo simul creata est ir est, et nihil liabèt quoesiionis; quoniam sive insuf-
substantia, quoevarias restabat producendâ forma- flando fecit animam sive creando, veldando corpori
- rum in species, juxta quod scriptum est : Qui vivit-h insufflavit, tamén credendUm est, quia spiraculum
oeternum,creavil omnia simul (Eccli. xvm, 1). Po- divinuni non est in animam vivenlem conversum, sed
test et allius intelligi. Diem namque quo tempore operatum est animam viventem: et non habét anima
primordialis crealui'oeposuit, sicut etApostolus [Z., participa lionem cum Divinitate, nec de aliquo flatu
sicut dicit Ap.] : Ecce nunc dies saluti's (II Cor. vi, suo, nec de seipso condidit, ut cogamur dicere na-
2), diem tblum lempus intelligi voluit quo sancti in turam Dei esse mulabilem, sicul anima, quoe modo
hac vilâ pro oeterna salute laboranl. Sequilur : profiçit, modo sapit, modo dissipil. Nam de seipso
VERS.5. — El omne virgultumagri, anlequam ori- si animam fecîssel Déus, nunquam vitiosa, aut mu-
retur in terra, omnemque herbam regionis, prius- tabilis, vel misera potuisset esse. Etiam sciendum-
<jûamgerminaret. Quomodo herba el virentia agri quia non est de démentis visibilibus facta, quia si
antequam exorirentur, condita sunt? Et si non ërani " esset, haberet aliquam communioiiemcum eis, vi-
exorla, quomodo erant facta [Pelr., sexla], nisi delicet ex terra soliditateiïi, ex aqua humorem, ex
quod causai!ter et originalîter tune condita sunt aerë flatum, ex igné caiorem. Sed quoniam his om-
quando dictum est : Producal terra herbam viren- nibus caret, apparet eam inde non esse, quoecum il-
tem ? Tiinc eam constat producendi accepisse virtu- lis nil habere prdbâtur; Sed ex niliilo, sicul superius
lem, cl ta ea virlulé tanquani in radicibus, ut ita diximus, aut insufflando creavil, aut creando cor-
dixerim, temporum facta erant, quoelempora erant pori insufflavit.Et faclus est homoin animam viven-
orienda.El bene ait, omnevirgultum agri, el reliqua, lem. Non enim spirilalem hominem debemus inielli-
ut cëleritatem operïs Dei insinuaret; id est anle- gere, qui faclus est in animam vivenlem, sed adhuc
quam aliqui fruclus ex terra crescendo brirentur aut animalem. Tune enim spiritalis effectus est, quando
gerininàrent, repehlé omnes canipi et colles herbis ih paradiso positus proecepta perfectionis accepit.
erant et arboribus cooperti. Non enim pluerat Do- Itaque postquam peesavit,-et emissus est de para-
lûinus super terram, et homo non erat qui operareiur diso, in eo remansil ut essel animalis. Et ideo om-
terram. Cur de homine, qui jam s&Ua die faclus nes qui de illo nascimur, prius animales efficimur,
fuerat, hoc récapitulateur, nisi quando fecit Deus donec renati per fonlem baplismalis assequamur
onine virgultum agri, nondum pluerat et nonduni " spirilalem Adam, id est Christum, per quem simus
homo faclus erat? spiritales, juxta quod Paulus aposlolus ait : Non
VERS.6. — Sed fons ascendebat e terra irrigans prhis quod spiritale est, sed quod animale; deinde
uhtversam superficiemlerroe. Hic nierito quoeiïlur Si quodspiritale (I Cor. xv, 46).
fons irrigabat exlensa camporum superfi'ciemqiie VERS.8. — Plantaverai aulem DominusDeus pa-
universam terrarum, cacumina moniiura non irriga- radisum voluplalis, etc. Paradisus horius, sive vo-
bat [Z., irrigabantiir] : et si juga ac cacumina mon-~ luptas-, vel delicioeinterpreiatur. Sciendum esl quia
tium infundebat, èrgo non fons, sed diluvium èrat. quatuor modis in divinis libris paradisus legitur. Est
Sed quod ait, fons ascendebat de terra, et reliqua, enim paradisus, de quo in hoc loco Moysesloquitur,
juxla lilleram taie est ac si dixissel : Nondum plue- qui tamen, in quo loco, quave provineia vel regione
rat, sed fontes per universam lerram, sive in plata- silus fuerit, soli Deo cognilum esl, praesertim cum
ne camporum, sive [Z., sive ta] verlicibus mon- toto [Z., in loto] orbe terrarum nusquam reperiri
iiura, suis quibusque locis erumpentes, regiones pro- potest. Sed tamen, ut nonnulli aulurnant, in Oriente
priàs irrigabanl. Sed fontem more Scripturarum est positus; quia, ihquiunt, opportunum erat ut
singulaii numéro pro plurali posuit propter unila- - Iociis proeca;ieris amoenissimusta excellenliori parle
tcin nalurae, eo quod omnes unam origiriem habent. mundi plantaretur. Unde nonnulli transtulerunt : In
VERS. 7. — Formavil igitur Deus hominem aê Eden contra Orientent. Dicilur et paradisus mundus
limo lerroe, el inspiravxi in faciem ejus spiracuiuni propter ornatum suum, ul in Ezechiele, ubi Domi-
viloe, el rdiqua. Quid est enim quod hominem de nus de Tegno Assyriorum locutus est : Cedri non
limo lerroe formavil, et non de aiigelica creatura, fuerunt altiores illo in paradiso Dei (Ezech..xxxi, S).
nisi qûiâ ideo voluit de limo terroe creare, ul sem- Legitur etiam el paradisus spiritalis, in quem Pau-
per hurailiialem leneret, et non superbiret, pul've- lus se raptum commémorai dicens : Sc':oraptum ho-,
rem se cineremque juxta exemplum Abrahae con- minent inparadisum (Il Cor. xn , 2), id esl in coe-
spiceret, et ageret gratias condiiriri suo eo quod de lëslemamoenilatem.' Juxta aiiagogen vero paradisus
lam fragili maleria conditum ad tanlam graliam Ecclesia esl. Unde Salomon in Canlico canticorum
crexit, ut, si subditus ei foret, régna cum angelis ail : Horius conclusus soror mea, horius conclusïis,
oblinerel coelorum?Et inspiravil in faciem ejus, etc. fonssignants, emïssionestuoeparadisus (Cant. iv, 12).
Inspiraiio Dei in faciem hominis cohdilio esl animoe Ail enim : Planiaverat aulem Dominus Deus paradt-
îaiioiiaïis. Sed in hoc quod ait, inspiravitin faciem sum voluplalis n prineipio. Nam mïod ait, a minci''
 129 COMMENT.IN GEN. 150
-ptô,-nonnulli intelligi voltint ab inilio terroe, id est A disns declaratur evidenler ubi sit, quasi per flumiiia
ab Oriente. Sed quod dicit, a prineipio, id est ab inveniri possit Iocus ipsius. Qui sicutî nonnulli di-
exordio, sive ab inilio coeliet terroe, sicuii Symma- cunt, et beatus Augusitaus autumat, licet ab uno
chus et Theodotion transtulerimt, intelligitur. Et fonle Scriptura leste procédant, tamen subtus terra'
ideo non Orienlem , sed exordium , et initium signi- prolluurit, et posl longos tractus suis locis erumpunt
ficat. Unde intelligitur quod antequam coelumet ter- et celantur intérim amnes.
ram faceret Deus, paradisum condiderat. Lege li- VERS.11-12. v—Nomenuni Phison, ipse est Gan-
brum Locorum beati Hieronymi. Legitur enim ta ges fluviusIndioe, qui circuit omnem terram Evitai,
lîebroeo : Plantaveral aulem DominusDeus paradi- ubi nascitur aurum, el. aurum lerroe illius optimum
sum in Eden a prineipio. Eden delicioeinlerpreta- esl, ibique invenilurbdelliumel lapis onychinus.Bdel-
tur. Bene dicit in Eden, id est, in loco deliciarum. -lium nonnulli dicunt lignum esse preliosissimum ,
Unde et quod hic dicitur voluplalis, Symmachus alii vero lapidem preliosum. Unde nonnulli pro
paradisum fiorentem Iranstnlit. bdellio et onychino carbunculum et lapidem prasi-
VERS.9. — Produxilque Deus de humo omne li- num Iranstulerunt. Inlerpretatur autëm Phison in-
gnumpulchrum visu, el ad vescendumsuave. Quid est " flalio juxta historiam, quia vento tumente inflatur :
ergo quod hic dicitur produxisse lignum pulchrum seu os pupilloe, quod melius esl.
de humo, etc., cum supra legitur, Germinelterra YERS.15. — Nomen fluvio secundo Geon, ipse est
herbam virentem, et lignumpomiferumfaciens, et re- et Nilus fluvius JEgypli,ipse est qui circuit omnem
liqua? Sed sciendum est non propterea edictum [Z., terram JEthiopioe.Qui ab oriente fluens, a radicibus
dicitur] lignum pulehrum productuin, ul novum videlicet Atlanlis montis, sicut autumant-, et ad
aliquid condiderit, sed ex his generibus quoe jam septenlrionem flexus, autumnalibus pluviis auctus ,
terra terlia die produxerat, exorta sunl postmodum, plana ^Egypli irrigat, usque dum in littore maris
et ex illa virtule quam,antea terra acceperat, pro- Rubri sub terra celatur, deinde irrumpens ^Egyptum'
ducta sunl. Et hic etiam recapitulalio est, sicuii et ad eccidentem fluit. Inlerpretatur quippe tenebrosus,
de homine superius. Sequilur : Lignum eliam viloe quia per JElhiopiam el vEgyptumcurrit; sed melius
in medio paradisi. Quidam lantum allegorice intel- terroegratia, vel feriililas, quia felices homines red-
ligi votant lignum viloedivinam sapienliam, de qua •dit, quod magis ad spirilalem intclligenliam per-
Salomon ait : Lignumviloeest his qui apprehenderint .linet.
eam; et qui tenueril eam,-beatus (Prou, m, 18). Sed VERS.14. — Nomenvero fluminis teriii Tigris, ipse
«redendum est quia sicut petra percussa a Moyse vadit conlra Assyrios. Qui propter velocilalem a
^
proebuitaquas, quanquam significaret Christum, hi- bestia nomen accepit, et inlerpretatur sagitla. Flu-
slorialiter vera pelra fuit-:ita et lignum vitoe,quara- vius aulem quartus, ipse est Euphrates, fluvius Meso-
vis eumdem significat [Z., significel] Christum , ta- potamioe; sed propterea terram quam circuriiit non
men erat corporaliler evidenlissime lignum ; quod nominal Scriptura, quia prope erat terroeJudoeorum,
propterea lignum viloe nuncupalur, quia si inde su- et nolus erat eis, et inlerpretatur ubertas. Haclenus
merent primi parentes, nec morbo, nec aliqua se- historiam succincte descripsimus. Hinc vero breviler,
nectute d'eficerent, et si in obedientia permanerent, maxime propter interprelationes nominum , aliqua
nec morerenlur, sed propter obedientiam corpus quoead spirilalem significalionempertinent, inserere
eorum in -spiritale converteretur-, sicut sanctorum nitimur, licet contra morem nostroe descriptionis
in resurrectione erit, et a terreno ad coelestém conemur.
transirent immortales paradisum. Denique in coete- Fluvius qui egrediebalur de paradiso significat
ris erat alimentum, in isto aulem sacramentum , Dominum ac Redemptorem nostrum , de palerno
lignumipie scienlioeboni et maii. Deus enim omnia fonte procedenicm, a quo origo est omnium creatu-
bona fecit, nec aliquid maii in paradiso instiluere rarum. De quo per Psalmistam dicitur : Apud te est
poluit. Sed quare dicitur, lignum scienlioeboni el. fons vitae; et de quo Propheta ait : Dominus Deus
maii, nisi propterea appellatur lignum scienlioe boni noster fluviusgloriosus [Z.,.gloriosus est], exsiliens
et maii, non quod illud lignum in sua nalura ralio- in terram sitientem. A quo procedunt quatuor Hu-
nabile exslitït, ut haberet scienliam boni vel maii, milia quoe irrigant paradisum. Quatuor ista flu-
sed quia homo in eo experiri et scire potuerit [Z. po- mina quatuor significant Evangelia, quoe habent
tuil], quid interesset inter bonum obedienlioe, et originem ab ipso DominoJesu Christo,, quibus irri-
malum inobedienlioe? Et ideo in paradiso lignum gat Ecclesiam suam, quoeper paradisum figuralur,
viloe, et lignum scienlioeboni et maii crealum est, sicul paulo superius proelibavimus, ubi paradisum
ut per illud potuissel immorlalis esse, per hoc vero tripliciterinseruimus. Undeel inlerprelatioiieseorum
morlalis : ligno vitoequasi medicina, ul incorrupli- nominum sacris Evangdiis congruunl. Phison, qui
bifis esset, utebatur; ligno autem scienlioe boni el inlerpretatur os pupilloe,significat Evangdium Joan-
maii quasi veneno, ut morerelur. nis; os enim ad loculionem perlinet, pupilla ad vi-
VERS.10.—Et fluviusegrediebatnrde locovolupla- sum; quia quod ipse per atlribulam sibi graliam
lis ad irrigandum paradisum , qui inde dividitur in per peulum menlis de divimlale Salvatoris proe coe-
quatuor cavita. Scientam esl quia nec per hoc para- leris altius inlellexit, loquendo eruclavil dicens : In
 !3l ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI - 152
prineipio erat verbum, et reliqua. Qui circuit omnem A . chinus, qui alio'nomine prasinus [Z., prasius] inve-
terram Evitât, id est terram orientalem, quia ibi nilur, significat vilam oelernamsua viridilate propler
maxime legitur de excellenlia Divinitatis ipsius, qui vigorem vitoe, quia non arescit. Geon, qui circuit
Oriens vecatur, prpphela attestante, qui ait: Ecce omnem lerram JEthiopum calidam ïerventemque si-
vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi,12), Ubi nascitur gnificat [Z., figurât] fortitudinem calore aeliouis
aurum, etc., quia ibi proe coeteris sensus refulget alacrem atque impigram, quoesuperat omnem se-
spiritalis sapienlioe. Aurum namque sapientiani si- gniliem, et pervenit ad fervorem dilectionis. Tertius
gnificat, Salonione atteslante, qui ait : Thésaurus Tigris vadit contra Assyrios, et significat temperan-
desiderabilisrequiescitin ore sapientis (Prov. xxi, 20). liam, quoe resistit libidini, et voluptuosas frenat
Ibique thve'niturbdellium.Bdellium, si ad lignum re- concupiscentias, quibus immundi spiritus, qui signi-
fertur, significatmysterium cruçis, quod in hoc Evan- ficantur per Assyrios, qui interpretantur féroces, vel
gdio plenissime declaralur. Si autem ad lapidera, quasi doemones,decipere misères salagunl, sed hac
qui aïio nomine carbunculus vocatur, significat Di- virlute superantur.. Quartus Euphrales non est dictus
vinitatis excellentiam. Et lapis onychinus, qui in quovadat, aut quam terram çircumeat. Significat
quibusdam codicibus prasinus invenilur, significat aulem justiliam, quoe ad universas animoe pertinet
humanitatem Salvatoris, quae inibi evidenter de- B 3 partes; quia ipse ordp, el oequilas animoe est, qua
claralur, de qua plenissime in hoc legitur Evangelio. sibi tria ista conçprditer copulantur, et in. ista tota
Geon vero, qui inlerpretatur terroe gratia, praefïgu- copulatione atque ordinatione justUia est. Sed no-
rat EvangeHuin Matthoei, quia ibidem conlinetur tandum est quia philosophi el nonnulli doctores se-
•qualiter Dominus sua gratia, nullis nostris meritis cundum eihream disciplinamsupradictas virtutes iia
exigentibus, terrain carnis noslroeâssumere digna- ordinant:prudentiam, justiliam, fortitudinem, et
tus est, de qua et Isaias ad Judoeôsloquitur dicens : temperantiam. Prudentia, inquiunt, in agnitionem
Interficiet te Dominus Deus tuus, et servossuos vocu- veritatis taducit hominem; justitia dileclionem Dei
bil nomine alio, in quo, qui benedicelur super terram, et proximi serval; fortitudo vincit adversa, mortem-
beneâitelur in Deo , amen, et qui jurât in terra , ju- que contemnil; temperantia vitiosas voluplales re-
rât in Deo amen (Isa. LXV,15). primit, et omnia moderalur. Hoesunt quatuor virtu-
Tigris , qui vadit contra Assyrios, quem sagittam tes principales, quoemores ornant, mérita proebent,
interpretari dicunt, significat Evangelium Marci, diabolum vincunt, coelumaperiunt. Prima intelligit,
qui veloci et brevi sermone comprehendit Evange- secunda diligil, tertia victoriam dat, quarla modum
lium suum. Qui bene contra Assyrios, qui féroces, imponit.Quisquis enim quatuor Evangeliis inslructus
el captivantes,vel quasi âoemonesinterpretantur, ire *G fuerit, et his qualuor virtutibus corinfusum habue-
dicitur, quia contra aereas polestates, quoe genus rit, ab omni carnalium tentalionum oestutemperatur,
humanum caplivare non cessant, disputât. Euphra- et babitabit inter ligna paradisi, videlicet sancloe
tes fluvius Mesopotamioe,qui inlerpretatur uberlas, Ecclesioe,et percipiet fructus lignorum atque perve-
significat Evangelium Lucae, quod in magna prolixi- niel ad lignum vitoe.Ligna paradisi fruclifera, utiles
late conscriptum est, in quo non solum Christi na- disciplina?vel sancii sunt; lignorum fructus, niorcs
tivitas, verum etiam sui proecursoris ienetur ascri- vel opéra sunt ipsorum; lignum viloe ipsa bonorum
pta, et multoe parabplae inibi legunlur quoein aliis omnium mater sapientia est, de qua Salomonait:
non habenfur. Lignum viloeest his qui apprehenderint eam; el qui te-
Nonnulli etiam moraliter ha* quatuor flumina nueril eam, beatus (Prov. m ,18). Vel ipse Sanctus
quatuor virilités principales significâre voluerunt, sandorum Christus, ad quem quisquis [Pelr., si
videlicet prudentiam, fortiludiucm, temperanliam, quïsque] porrexerit manum, vivet in oetemum. Se-
justiliam. Per Phison intelligitur prudentia. Pruden- quilur :
tia ergo significat ipsam conlemplalionem verilalis, VERS.15. — Tulit ergo DominusDeus hominem, el
ab omni ore humano aliénant, quia est ineffabilis. posuit eum in paradiso voluplalis. Hic enim oslendi-
Unde Phison oris mulalio inlerpretatur, quam si *.tur quia extra paradisum conditus est. Quidam enim
eloqui velis, parturis eam polius quam paris [Z., pa- dixerunt quod in Hebron{Pelr., quod Hebron] con-
rias], quia ibi aùdivit Paulus ineffabilia verba, quoe ditus sil, ubi et sepultus jacet, et subito illuc posi-
non licet homini loqui (II Cor: xn, 4). Et ideo Evitât tus. Hoc historia divinoelegis non narrât. Ut opera-
inlerpretatur parluriens, sive labor, quam circuit; relur el cuslodiret illum. Quid operaretur, cum
quia cum laboreper prudentiam magisparturis ipsam nondum erat laboris defeclio? vel quid cuslpdiret,
conlemplalionem veritatis quain parias quia pleni- cum nullus erat aggresscr vel proedo? An propter
ter nullus èam comprehendere valet. Ibi nascitur au- beslias dicit? Minime. Quia besliae noçivoenon fue-
rum, disciplina videlicet vivendi, quoniam [Z., quoe] runt, nisi post peccatum. Sed qued ait, «/ operare-
aliéna est, atque dececta nilescit ab omni sorde, tur et cuslodiret illum, non pertinet ad servilem la-
velut aurum purum. Ibi invenilur bdellium, qui alio borem, sed ad exercitium jucundilatis, el honeslam
nomine carbunculus inscribilur. Significat vero ve- animi voluplatem, sicut pptentes, cum nullis indi-
ritalem, quam nulla falsitas vincit, sicul çarbunculi gent, propler jucundilatem tamen laboribus se exer-
fulgur nullis tenebris noctis superalur. Et lapis ony- cent. Seu eliam propterea diclum esl, ut operaretur,
 155 COMMENT.IN GEN. 134
I Adam, est morluus in anima. Hoecprima proecessit
et cuslodiret illum, idest, operaretur proeceptajusli- A
lise, et perseveraret in mandato, et cuslodiret semet- desertio Dei, 1res postea secutoe sunt mortes.
ipsum, ne perderet paradisum. Dicunt et aliler : VERS.18. — Dixit quoque Deus: Non est. bonum
Tulit ergo Deus hominem,et posuit eum in paradiso, esse hominemsolum. Faciamus ei adjutorem similem
ut operaretur et custodiret illum , id est ut ipsum sui. Hic enim ostenditur quia uxor propter solalium
hominem Deus operaretur, et custodiret illum; et adjutorium creata est vire, et ideo solalium ëi
operaretur, ut justus esset; et custodiret, ut tu- proebere débet atque subdila esse [Z., ideo ut sola-
lus esset; sicut terra operari dicitur ab homini- lium ei proeberet, atque subdila esset], teste Apo-
bus non creando,. sed exercendo, ut fruclum fe- stolo : Mulier sui corporis polestatem non habet [Z.,
rat, quem sensum nonnulli reprehesdere voluerunt, habeai], sed vir. Sed requirendum videtur quare Adam
quia, inquiunt, si eum custodiret, non peccaret. Se- .,mundi dominus legem acceperit. Ideo, ne se extol-
quilur : leret dominio, sed in observatione mandati sciret se
VERS.16.— Proecepitqueei dicens: Ex omni ligno subjeclum esse Cpndilori.
VERS.19. — Formatis igitur de humo cunctis ani-
paradisi come.de, etc. Quoeritur quomodo loqueba- mantibus
tur AdoeDeus?Aut per coelestem substanliam, quo- B terroe, adduxit ea ad Adam. Sciendum
j
modo nunc loquitur angelis ; aut per corporalem est non circuilu locali adducens, sicut aucupes et
. venatores, sed occullo nutu suoepptenlioe votait ut
speciem, id est ex aère codesti sumpta imagine, sicut venirent, ut videret
olim pâtriarcliis ; aut inspirando in mente, quomodo quid vocaret ea. Videret, id est
disce/neret et intelligeret quid vocaret ea.
prophelis, sicut scriptum est : Dixit mihi, qui lo- VERS.20. — Appellavitque Adam nominibus suis
quebàtur in me? Sed sciendum est quia prius, ante-
cuncla animanlia, et reliqua. Hic enim juxta litlo-
quahï peccaret, loquebalur ei per coelestemsubstan- ram ostenditur
tiam , sicut angèlis; postquam vero peccavit, per quanta [Z., in. quanta] dignitate
homo pecoribus el animalibus irralipnabilibus ante-
subjectam crealuram, id est per angelum.
cellil, qui iniellectu suo cuncta distinguere et nomi-
YERS.17. — In quacunque die comederitis ex eo, natim discernere potuit, et secundum qualilates,
morte moriemini. Quoeritur de qua morte dicalur, mores et iras bestiarum nomina imposuit; cui hanc
utrum' de morte corporis, an de morte aDiEoe,an de dignit-ateniDominus idep ccnfçrre votait, ut intelli-
morte gehennae?Sed sciendum est quia de ulraque geret seipsuni et quante melior esset animantibus,
morte sentiendum est, animoevidelicet et corporis. lanlo suum auctorem poliusdiligeret [Z., addit ;quo
Animoemors est, dum propter peccatum quodlibet se meliorem aliis viventibus iMelligerel]..Adam vero
Deus deseritur [Z., eum Deus deseril], qui est vita '" non inveniebaturadjutor similis ejus, id est, quia in-
ejus. Mors corporis est, dum propter necessilalem ter"omnia animanlia nullum raiionale inveniebatur
quamlibet corpus deseritur ab anima. Quia sicut nisi ille solus. Adam interprelatur homo, sive terre-
Deus est vita animoe, ila anima est vita corporis, nus, sive terra rubra, ex terra enim facta est caro,
quam mortem corporis peccan.dopromeruerunl, quo- et humus hominis faciendi maleries fuit. Nam spiri-
niam inimortales forent si non peccassent ; et licet laliter quod terra rubra dicitur, significat Chrislum
non slatim fuissent mortui, sed post longum lempus, ex ejus semine çarnem suscepturum, qui ab Aposlolo
tamen quia jam spes imraortalitalis amissa erat, secundus Adam dicitur, cujus caro proprio sanguine
futura mors praesens dicta est, quoniam hoeccoepit in passione erat rubricanda [Z., rubicunda], juxta
in spe haberi. Unde Symmachus transitait, morlales quod Isaias inlerrogat dicens : Quare ergo rubrum
erilis. El hanc duplam hominis mortem Christus sua est indumenlum tuum? et reliqua. (Isa. LXIII,2.)
sirapla morle destruxit. Nam sola carne morluus est VERS.21. — Immisil ergo Dominus soporem in
ad tempus, anima vero nunquam, quoniam nunquam Adam, et reliqua. Quid est quod dicitur : Immisit
peccavit. Possumus eliam mortem gehennoeintelli- soporem,ul mulierem formaret? Nunquid non pote-
gere, qua nunc crucialur anima privata socielale rat Deus vigilahti cosiam educere feminamque for-
sanctorum, quoepost judicium recepto corpore pa- **mare? An forte ne doleret latus, quando cosla de-
riter poenam sustinebit. Unde nonnulli, auctoritate tracla est, propter hoc oporiebat ut ille dormirel?
Scripturarum fulcili, quatuor mortes ostendunt : Quis est qui sic dormiat, ut ossa non evigilanti evel-
prima mors est, inquiunt, animoe,quoedeserit suum laniur? An quia Deus evellebat, propterea homo
crealorem. Cum enim deseril, peccat. Hinc Dominus non sentiebat? Poterat ergo vigilanli sine dolore
in Evangdio ait : Dimitte morluos sepelire mortuos evellere, qui poterat dormienti. Sed causa
mysterii
suos (Mallh. vin, 22). Hoec namque-sentenlia duas actum est. Ideo mulier non de terra plasmala est
mortes, animoevidelicet et corporis oslendit. Tertia sicut vir, sed de latere viri dormienlis, quia futurum
est Soliusanimoe,quam, dum ex hoc corpore [Z., quoe, erat ut Christus propter Ecclesiam in cruce dormi-
dum a corp.] exieril, patitur, quam sustinebat dives ret, ex cujus latere fons salulis nostroe emanaret et
ta inferno, qui gultam aquoe petiit. Quarla,curii formarelur Ecclesia. Et replevit carnem pro ea. Quid
anima in fuluro receperit corpus suum, et in ignem hoc est, nisi quia Christus posuit carnem suam in
'
miltelur, quando Dominus dicturus esl : Ile in ignem passione pro Ecclesia? Unde enim "Adam infirmatus
oeternum(Matlh. xxv, 41). Quando quippe peccavit est, inde mulier fortis effecla [Z., effecta est]; quia
153 A'NGELOMILUXOY1ENSISMONACHI 136
per hoc quod Christus iiifirmari dignalus est in pas-. A quamvis proevarieatorangélus per superbiam fuisset
sione, inde Ecclesia corroborata est. dejectus de coeleslibus,nature tamen excellenlior et
VERS.22, 25, été;— El oedificavitDominusDeus co- callidior est omnibus animantibus; quia si dignita-
stam quam tulerat de Adam in mulierem,et reliqua, •tem artisit, subtililalem non perdidil. Elegitque
usque quo ait : elvocabitur virago, quoniam de viro sibi diabolus animal naluroesuoe aptum, torluosum,
sumpta est. Quomodohic feminam oedificalâmdicit, lubricum, per quod [Pelr., quem] loquerelur, ut per
qui superius ab omni opère suo requievit? Noir enim hoc sua dolosilas el torluosilas designarelur. Verum
hic creavit in materia, séd expressil in forma. Dixit- ipse serpens loqui non poterat, quia hoc a Créature
que Adam : Hocnunc os ex ossibusmeis, et reliqua. non acceperal. Assumpsit illum diabolus, utens eo
Vôcavit ergo uxorem suam vir lanquam polior in- velut organo, per quem articulalum sonùm emiltefet
feriorem, et dixit : Hoc os ex ossibus meis, etc. Os ad perpetrandam malitiam suam. Per illum quippe
de ossibus meis fortassis propler fortitudinem, et verba faciebal. Sed ille nesciebat naturoe ralionalis
caro de carne propter temperantiam. Hoenamque [Petr., ratipnis] expers, sicut doemoniacuset mente
duoe virilités ad inferiorem animoe partem, quam captus loquitur quoe[Pelr., quia] nescit, sed tantnm
prudentia rationalis régit, docentur perlinere allego- per eum non quantum veluit, sed quanlum a Crea-
rice. Hoecvocabitur virago. In quibusdam codicibus B tore concessum est, peregit. Unde nonnulli quoerunt
invenitur, hoecvocabitur mulier. Non enim videtur si non intellexit, non sensit serpens, quomodo au-
in Groecoet in Latino resonare cur mulier appél- diunl verba marsorum incanlanlium, ut ad eorum
lelur, quia ex viro sumpta sit; séd etymologia in incantationes de cavernis egredianlur? Quibus re-
Hebroeosermone servalur [Z., servetur]': vir quippe spondendum est : Licet intelleclum non habeant,
vocatur Is el mulier Issa. Recte igilur ab Is appel- tamen sensibus corporis nullatenus carenl. Habent
lata est mulier Issa. Et hoc est quod hic ait, hoec enim visum, audilum, odoralum, guslum et taclum.
vocabitur virago, quoniam de viro sumpla est. Et ideo quamvis audiant verba marsorum, nequa-
VERS.24. — Quamobrsm relinquet homo patrem quam tamen inlelligunt. Non enim obediunt intelli-
suum, et matrem suam, et adhoerebituxori suoe, et gendo, sed ul de aniris ad incanlaiiones exeant, per-
reliqua. Hic primum Adam prophetavit de Christo mitlente Deo, coguntur a diabolo. Sequilur : Qui
et Ecclesia. Quod exemplum [Z. om. exemplum] ex- dixit ad mulierem : Cur proecepitvobis Deus ne com-
ponens Paulus aposlolus ait : Mysteriumhoc magnum ederetis de omni lignoparadisi? Idcirco ad mulierem
est; egoauiem dicoinChrislo elEcclesia(Ephes.v,'22,). loquitur, quiâ vidit quod mulierem seducere posset,
Quod si quis spirilaliter nosse dësiderat, Âùgustini et non virum ; seu quia virum tanlum ad simililu-
el Isidori dicia strenue légat: Bene ait, in carne una, •C dinem Dei conditum pulavit et non illam. Hic movet
hoc est in una voUiniate et consensu, seu quia ex aliquos cur lenlari Deus hominem permisit, quem
duobus una caro procreatur in proie. consentire proesciebat,nisi quia magnoelaudis homo
VERS.25. — Erant autem uterque nudi [Z., nudus], non esset, si ita condidisset eum ut malum facere
Adam scilicetel uxorejus, et non erubescebaril.Non non potuisset, sed foret lanquam animal. Sed con-
quod eis sua nudilas esset incognila, sed turpis nu- didit in proprio arbilrio, ut, si forliier perseveraret
dilàs nondum erài, quia nondum libido membra illa in proeceptis, remunerareliir; sin aulem consen-
mPvebat ad concupiscendum. Si enim non pecca- tiendo corrueret, damnaretur, sicuii actum est.
rent, non eriibescerent, quod in parvulis fieri vide- Nam et hodie sine inlermissione per universum ge-
mus, qui anieqUamlempus libidinis èl molus fragi- nus humanum ex insidiis diabolihomines tentaniur,
litalis adveniat, non erubescunt ex nuditate. Et ut ex eo virtus tentati probelur, el patina non con-
; idcirco erant
nudi, ut diclum est, sed non erubesce- scnliehtis gleriosior appareat.
bant, quia ïiôn videbant aliam legemin membrissuis VERS.2, 3. — Cui respondit mulier: De fruclu li-
repugnanlem legi mentis suoe,et captivas eos ducen- gnorum quoesunl in paradiso vescimur, el reliqua.
iem in lege jeccali (Rom. vu, 25). Nihilenim puta- Cur mulier ad interrogata serpenti [Z., serpenlis]
bant velandu n, quia nihil sentiebarit refrenandum. D respondit? Ut proevaricatio ejus esset inexcusabilis,
Sed post peccatum erubescebant, quia propter in- cum nullo modo dicere poluit se oblitam esse man-
obedientiara caro quodammodoverecundioeteslimo- dali, quod serpenti prpdidit.
ninm perhibebat, et peccando promeruerunt ut eis TERS.i, 5. — Dixit autem serpens ad mulierem :
rebellis esset. Nequaquam morte moriemini. Scit enim Deus quod
CAPUT III. in quacunque die comederilisex eo, aperienlur oculi
vestri, et erilis sicut dit, scientes.bonum et malum.
VERS.1. ~ Serf et serpens erat callidior cunctis Ac si dixisset : Nen est ita ut dicitis. Invidil itaque
nninianiibus, 31 caetera. Non ul serpens aliquam vobis Deus suam gloriam, et dignilatem, propterea
àsluliam aut sapientiam haberet, sed propter aslu- vobis ista proecepit. Scit enim quia, si comederilis,
liam diabolus intelligitur, qui per illum agebat do- similes ei erilis, scientes bonum et malum. Melius
lum. Nam Aquila et Theodotion inlerprelali sunl,, consilium dabo : Coinedile, el aperienlur oculi vestri,
nequam et versipellem; ut per hoc inagis versulia ett et reliqua. Magna proraillit, ut facilius decipiat. Ait
cailidilas quam sapienlia dcmonslrarciur. Quiai enim : el aperienlur oculi ves'trt.Ad hoc persuasit ut
 137 COMMENT.IN GEN. 158
sub Deo esse nollenl, sicut ipse esse conlempsit. A , lem? Nova semper inquirere, et boni malique scien-
Libet inquirere quare diabolus tam infestas exslitit tiam penetrare debetis.
hominum saluti? Videlicet propter odium in Creato- Cumque cognovissentse esse nudos, consueruntfo-
rem, et invidiamtin hominem, et desperationem suoe lia ficus, et feceruntsibi perizomata, vel subeinctoria,
salutis; Sequilur : vel campestria, sicut alia translatio dicit. Cognove-
VERS.6. — Vidit igitur mulier quod bonum esset runt se' nudos, a gratia scilicet, qua illis fiebat ut
lignum ad vescendum,et reliqua. Cur mulier consi- nuditas corporis nulla eorum mentem lege peccati
deravit, lignum post serpenlis persuasionem? Ut ex- repugnanlem confunderet. Consuerunt fotia ficus,
plorarel si quid in eo mortiferum esset, et dum ni- utique inobedientia suoe carnis confusi. Bene itaque
hil in eo taie aspeclu reperit, confidentius gustavit. exfoliis ficus se tegunt [Z., tenuerunt] ; folia ficus
Tulit de fruclu illius, el comedil dedilque viro suo. quippe désignant pruritum carnis, quo jam ureban-
Ideo vir consensit feminoe, ut nonnulli dicunt, tur post peccatum. Ainiserunt enim gloriam simpli-
quia forte illam morluam non vidit ex cibo. Et po- çis castilatis [Z., simplicitatis et cast.], et ideo ad
tuit fieri ut putaverint alicujus significationis causa duplicem libidinis pruriginem confugerunt, id est,
dixisse Creatorem : Si nianducaveritis ex eo, morte quia oestum ardoris quem patiebanlur in mente,
moriemini, et ideo comederunt. B exfoliis fici, ex quibus probatar ardor excilari in
VERS.7. — Qui comedil, et aperti sunt oculi am- corpore, tegendo duplicaverunt. Tradunt namque si
borum.AA quid aperti sunt? Nunquid antea coeci virgulta, seu folia ficus quis inciderit, quod liquor
erant ? Minime. Sed aperti sunl.non ad videndum, quasi lac émanât in modum virus, hominis etiam
sed ad discernenduni inter bonum quod amiserant, incendit cutem atque urit humanam. Et ideo, in-
et malum ad quod ceciderant. Seu etiam aperti quiunt, significant pruriginem et ardorem libidinis.
sunt oculi eorum ad invicem concupiscendum, quod Unde oestimantquod ex hac'arbore vetitum'pomum
eliam ad poenam mox post peccatum evenit. Culpa atligerunt. Possunt eliam, juxta nonnullos, folia fi-
quippe oculos concupiscentioeaperuit, quos innocen- cus amara amaritudinem vindictoe significare. Spi-
tia clausos tenebat. Hic enim ostenditur qualiter dia- ritaliter foliis ficus se contegunt, qui soeculum as-
bolus contra primum hominem in tribus tentationi- perum amplectuntur, quiprurigine voluplalis carna-
hus se erexit; quia hune videlicet gula, vana gloria, lis utuntur, quique decepti hoeretica pravitate, et
avaritia, tentavit, sed tentando pros'lravit. Ex gula gratia Christi nudati, tegumenta mendaciorum lan-
tentavil, cum cibum ligni [Z., lignum] velitum oslen- quam folia ficus colligunt, facientes succinctoria
dit, atque ad comedendum suasit, cum ait : Corne- pravitatis, cum de Domino vel Ecclesia mentiuniur.
dite. Ex vana autem gloria tentavit, cum . dixit : C Sequilur :
Eritis sicut dit. Et ex avaritia tentavit, cum subjun- VERS.8. — Et cum audissent vocem Domini Dei
xit, scientes bonum et malum. Avaritia non solum deambulantisin paradiso ad auram, et reliqua. Quid
pecuniaeest, sed etiam altitudinis. In hoc diabolus; est enim quod post peccatum hominis in paradiso
a'd'Superbiamtraxit, quod eum ad avaritiam subli-. Dominus non stare, sed ambulasse [Z., ambulare]
mitatis excitâvit. Unde postea secundum Adam, Do- dicitur, nisi quod irruenle culpa se a corde hominis
minum videlicet ac Redemptorem nostrum, his ten- recessisse ostendebat? Eliam per hoc instabilem
lalionibus aggredi conatus est, sed eisdem ntodis ejectionem eorum de paradiso ad mortalitatem dè-
devictus succubuit. Nos etiam quotidie his tribus monstrabat. Tropicevero déambulât Deus illis, el
suggestionibus pulsamur : suggeslione, delectalione, non stât, qui slabiles in ejus proeceptis non persé-
consensu ; et cum tenlamur, plerumque in delecta- vérant. Unde consequenter adjunclum est ad auram
tionem, aut etiam in consensum, sicuti parentes post meridiem, Solet enim sacra Scriptura per sta-
nestri, labimur, quia de carnis peccato propagati in tum temporis mérita causarum dislinguere. Bene
nobis ipsis gerimus, unde cerlamina tentatienum enim ad auram post meridiem, quia ardor charilatis
tpleramus. Sed ideo, ut dictum esl, Dominus len- _. abundanle iniquitate in eis refriguerat, et lux fer-
tari voluit juxta fidem Evangeliorum, ut nostras ten- venlior veritatis abscesserat, appropinquantibus vi-
taliones suis tenlationibus devinceret, et ipsum quo- delicet tenebris errorum, et peccatricem animam
que hoslem huniani generis a fastu suoe superbioe jam culpoe suoe frigore constringebant, et sub pec-
prostraret. Denique hic notandum est quia ante cati umbra, quasi sub frigore auroe torpebat; sicut
proevaricationemhominis, priusquam se niorli man- de eodem peccante homine scriptum est quia
ciparet, non erat inimico potestas, ad [Pelr., se ad] secutus est umbram. Ecce hic ostenditur quod
interiora hominis accedere, et cogitaliones adver- Adam meridie transgressionis mortem huic mundo
sas inserere. Sed ppstquam eum per serpentenreir- intulit. Unde: Dominus hora sexta pro' mundi
cumvenit, petestatem in eum accepit Ut interius - vila crucifixus est, hoc est, recessuro a centre mun-
pulsaret. Nam juxla metapheram, potest callidus di sole, quandc et lalroni ait : Hodie mecum eris in
serpens hoereticerum astuliam designare, qui illicita paradiso (Lwcxxin, 43). Balionis igitur, imo divinoe
curiosilatè sécréta Dei, quoe a nostris sënsibussunt pietatis ordo poscebat, ut eodem temporis articulo
remola, tangenda suadent, tanquam serpens, qui quo tune Adoepeccanli obcluserat, nunc lalroni Do-
dicebat : Gur proecepit Deusscienliam habere latcn- minus poenitenlijanuam paradisi reseraret, et qua
PATROL. CXV. 5
 439 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHI ïà
hora primus Adam pëccando huic muhdo mortem A enim nuditalem suam non advertebat, quia ejus in-
invexerat, eadem hora secundus Adam mortem mo- lentio in supernis erat. Nam quod se â Dei proesentia
riendo destrùerét. abscondi posse putabat, ei de insïpienlia poena
Sed quoeritur quàrè Dominus hominis peccatum peccati accidit, éiim latere velle qùèih latere niliil
per séipsum expiàrë voluit, et non pér angelum? potest.
Ideo, qiiiâ non sufficièbatunius angeli meritum ad ré- VERS.11. — Cui'dixit'Dèns : Quis énim indicavit
démptionefn totius humaiii generis. Nec tanlum sce- tibi quod nudus esses? etc. Ideo sic peccatum illius
lèris îhcurrisset diabolus in nece angeli, quantum examinare voluit, ut culpam suam respicerel, el
irifeurritih nece Creatoris. Absconditse Adam, etuxor confitendP cognoscéret quam longe a Conditbrissui
ejus in medio ligni paradisi. Juxta litteràm, proeni- facië abesset. Sed adhibere sibimèt utrique [Z.,
inio pùdorè vel timoré hoc fecerunt. Sed quid est utique] dëfehsichis solàtiurii quâ'm corifèssioriisele-
quod post meridiem, nisi quia post lucem paradisi gerunt. Undé et seqiiilur :
ac felicitàtis in hujus soeculicaligihosa miseria se VERS.12.— Dixilque Adam : Millier quam dedisti
abscoiideruhiï [Z.,pâradisiacoe felicitàtis hujus soec. sociani, dédit mihi dé ligno, et coMedi. Héu, ubi
se àb'sc] Spiritâliter vero in medio ligni paradisi se peccatum finem habere debuit, ibi aûgmentum coe-
abscondit, qui aversùs à proeceptis Creatoris in er- Bpit! Non entai culpam -ad se retulit, sed quodahi
roris sui àt'qiië àrbitrii voluptàtibus vivit. modo ad mulierem, quain Dominus dederât, et
VERS.9. — Vocavitque Dominus Deus Adam, et reatum suum oblique ih Auctorêm redegit [Z., re-
dixit ei: Ubies ? et reliqua. Nunquidnamdivinapoten- -diit], qtii ei talein SOciam dederal, undé occasio
15anesciebat post culpata servus àd quoelatibula fuge- peccàti esset. Unde nunc quo.quë huinani generis
ral? Sed-quiâ vidit in culpain làpsum jam sub pec- rami ex liàc adhuc râdice amaritùdinera trahunt,
cato.vèlut ab oc'ùlis veritatis abscpnditum; quia et cura de vilio suo quisque arguitur, sub deîen-
tenebras erroris èjùs non approbat, quasi ubi sit sionum umbra, quasi sub quoedamse«arborumfolia
peccator, ignorât. Eumque et vocat et requiril, abscondit. In qua videlicet occultaticne non se Do-
dicens : Adam, ubi es? Pér hoc quod vocât, signurii mino, sed Dominum abscondit sibi.
dat quod ad poenitentiamrevocat. Per hoc véro quod VERS.13. —Et dixit Dominus ad mulierem:
requirit, aperlé insinuât quia peccatores jure dam- Quare hoc fecisii? Quoe respondens ait : Serpens de-
nandos non ignorât. El îdeb illuta increpàndo âd- cepit me. Simililer el îiiûlier culpam oblique ad
monëré votait, ùt àltendéret Ubiesset et unde ceci- Creatorem retprquere voluit, eu qiipd illic intrare
dissët: Ait ehîni : Obi es? acsi aperle diceret : Vide serpentera permisisset. Ecce ! Qui ore diaboli fal-
a quanta dignitate ad quod malum corruisti? Incre- C lenlis audieranl : Erilis sicul dit-, peccatum excu-
pavït ergo Adam Dominus deâmbulans, ul dictum sant; et quando Deo similes esse in divinilate ne-
est, ut coecisriienlibus nequitiara suam non clausis quiverunt, ad erroris sui cunuiluiii, Deum sibi simi-
sermOiiibùs,sedetiam rébus aperirçt, quatenuspec- lem facere in culpa conali sunt. Sic ergo; ut jam
cator homo verbis malum quod gesserat audiret; et superius descripsimus, dum defendere peccatum
-per ambulationem amisso oeternitatis statu, mutabi- suum moliuhlur, vir per mulierem,.mulier per ser-
litatis suoe inconstanliam cerneret, et per auram pentera, auferunt, quod huraililalis confessione de-
fervore charitatis expulso, torporem suum aniraad- lere poterani. Unde nunc usque in usupeccanlium
verteret, el per declinationem solis, quod ad lene- agitur, ut culpa cum arguitur, defendatur, et unde
bras appropinquaret, agnoscerel. Sed notandum est finiri debuit, reatus inde cumulelur QZ,, peccatum
quia si [Z., om. si] prius cum 'illis loquebatur, for- trahitur, ul culpa, dum agitur, defendatur,, et unde
tass5ssicut angelis, nunc jam per siibjeclam crealu- finiri debuit, reatus inde cumulelur]. Hic' notandum
ram apparuisse eis credendum est. Neque enim Adam est quod omne peccatum quatuor modis perpetralur
posl cblpam Deum in substantia divinitatis videre in corde, quatuor etiam modis consummaturin opère.
poluit, sed increpationis verba per angelum audivit. In corde namquesuggestione, delectatione,consensu,
Sed sciendum est quia vocavit,sed non staiim ejecit. et defeusionis audacia perpelratur, sicul hic dempn-
Hic itaque figuraliler ostenditur quia quicunque a . stralur. Fit enim suggestio per adversarium , de-
fideyel bonis operibus ad mendacia sua el desideria lectatip' per carnem, consensus per spiriluni, de-
labitur, non débet desperare, Jicet immensitate cri- fensionis audacia per elationem. Culpa enim, quoe
rainum sit cppressus. Npn despicil Deus peccatores, terrere mentem debuit, extollit, et dejiciendo éle-
se.d'adhu.cut redeanl per poenilentiam, vocat, qui vai, sed gravius devando supplantât. Unde cl.il-
nonvult mortem peccatoris, sed ut convertaturet vivat lam primi hominis reclitudinem diabolus his qua-
(Ezech, xxi, 23). El ideo non despei'andum, dum luor içlibus fregil. Nain serpens suasit, Eva de-
ipsi [Z., desperandum. Ipsi, etc.] impii, qui mortem leclata est, Adam consensit, qui etiam requisilus
intulerunt, ad spem indulgentioeprovoçantur. cenfiteri culpam per audaciam notait: Hoc verum
VEHS,40. ^- Qui ait ; Vocem tuam audivi in pa- ii) humano génère quplidie agitur, quod actum in
radiso, et li>»ui, eo quod nudus essem, et abscondi primo parente non ignoratur. Serpens suadet, quia
me. Miserrimo génère .respondit, quasi. ideo possit occultus hpslis mala çprdibus hominum latenter
ùisplicere midus, sicut eum fecerat. Anle peccatum suggerii. Eva delecuta est, quia, çarualis sensus ad
 141 COMMENT.IN GEN. 142
verba serpentis mox delectationi substernit. Adam A . et tu insidiaberiscalcaneo ejus. Caput itaque serpen-
vero assensum proebuit, quia dum caro in delecla- tis est cogitatio illicitoe suggeslionis, quam nos
tionem rapitur, etiam a sua rectitudine spiritus omni inteniione atque manu sollicita? consideraiio-
infirmatus inclinatur. Et requisitus Àdain confileri nis a cordis auditu fundilus exslirpare, et ad pe-
culpam notait, quia videlicet spiritus quo peccando a . tram, qui est Christus, allidere debemus. Calça-
veritate disjungitur, eo ih ruime suoeaudacia rieqùius iieum vero mulieris extremum est vitoe nostroetem-
obduratur. Iisdem étiam quatuor modis peccatum pus, quo diabolus nos acrius impugnare satagit, qui
consummatur in opère : prius enim laiens culpa agi- cum ab inilio deprehenditur [Z., reprehenditur].,
tur; posthiodum vero etiam ante oculos hominum percutere calcaneum molitur. Quia etsi suggestione
sine confusione reatus aperitùr : déhinc et jn con- primoe intentionis non percutil, decipere in fine in-
suetudinëm ducilu'r ; ad extremum quoque vél faisae tendit. Cui, si viriliter resistimus, victpriam perse-
spei sëductionibus vel obslinatione miseroe despera- veraniioe cum salute nestra accipiemus. Nptandura
tionis ehulritù'r. Hos ilaque pèccati modos, qui vel est quia in hoc quod ait : Malediclus eris inter
in corde latenter fiûnt, vel patenter in opère pérpe- omnia animanlia el bestias lerroe, ad diabolum re-
trantar, hic nobis h'istdri'a primi 'hominis manifestât fertur, qui maledictus dicitur, quia poenitentiam
[Z., mânîfestâtur]. , agere non potest. Inler omnia animanlia, ÏA est
B
VERS. 14. -— Qui dixit ad sèrpentém : Quia fe- quoe' suam servaverunt naturam. Et bestias lerroe,
cisti hoc,- malediclus eris inter omnia animanlia et hoc est inter homines, sive universalem Écoles
bestias terroe. Super peclus tuum et venlrem gradie- siam. ,
ris. Venlrem sëptuaginta addiderïiiit Interprètes. VERS.16. — Mulieri quoque dixit : Muttiplicabo
Coeterum in Hebraeo pèctùs tànluïh habetur. Ecce ! oerumnastuas, et coetera usque :'et sub viri potestale
Serpens' non est interrogatus ;' quia forte non hoc eris, et reliqua. Quid est quod ait, sub viri potestate
sua natura, vel voluntatè fecerât, séd diabolus de eris? Nunquid ante peccatum sub ejus potestate non
illo et per iltàmfuerat operatus. Ideoque conse- erat? Fuit utique; sed ea'servituie quoe per dile-
quentër rieque ipse est interrogatus, quia nec confi- ctioriem operalur et foras mitlit timorem. JPpstea
teri peccâtttrn est diabolo, nec habet omnino unde vero timoré conditionalis servitutis, qui [Z., quae]
se excuset. Sed stalim excepit poenam maledi- per disciplina»! operatur. Spiritaliter mulier si-
clionis', et hpii eam quoe ultimo judicio reser- gnificat mentem ; et ideo quod ait, in dolore paries
vatilr, qûae proeparatà est sibi et angelis ejus; filios, hoc désignai quia volnptas carnâlis, citai ali-
sed poèha ejus hoc ih loco dicitur, ut ta pétestate quam consuetudtaëm nialam vult vih'éerej pâtitiir ta
habeat eos qui Dei proecepta contemriunt, Et inqe G ' exordio dolores, àtqiië ita per méliorem consuéludi-
[Z., ta dië ju'dicii] major poena est illi,-quja de taïi mm parit bonum opus quasi filios. Quod vero ad-
jnfelicit'ateloelalur. Ait enim : Super peclus iûutn et jecit, el sub viri potestate eris, et reliqua, hoc si-
venlrem gradiefis. Nomine pecloris signiiicatur su- gnificat quod illa voluptas carnâlis, qiioe cum dolbré
perbia mentis, nomine vero veniris signifiçantur desi- . reluctaverat ut Tà'céretconsuetudiném boham, jam
derià carnis. His enim duabus rébus serpit diabolus ipsis eriiditâ doloribus caiïtior fit; et né cbrrllat ob-
in eos quos vult decipere, id est aut terrenà cupi- tempérât rationi, et libenter pâret [Z., servit], quasi
dilatè et luxuria, aut superbia et insana doctrina. viro jubenti.
Dura enim quis luxuriam jam perpétrât aclione, VERS.17, — Adoevero dixit : Quia àudisli vàcem
hiiic serpens répit ex ventre. Alius vero dum per- mulieris, el comédisli de ligno, et Veliquâ. Non enim
petrânda versai ih mente, huic serpens répit ex pe- opéra, ut pleriqué puiant, hic ruris colendi, sed péc-
ctore. Sed quia per cogitatiônem ad opéra explenda catâ significat. Sed libet inquirere quarë Creator in
pervenilur, recte serpens prius peclore, et postmo- delicto Adoeterroe hiàledixit, et noii aquis? Idée vi-
dura repère ventre describilur. Et terram come4es. delicet quia de terroe fruclu contra interdjctum
Id est ad té perlinebunt quos terrena cupiditate manducavil homo, non de aquis bibit, et quia praç-,
deceperis. Omnibusdiebus vitoeitioe. Hoc est, omniJ^ deslinavit Deus in aquis abluere peccalum qupd de
tempore quo agis hanc potestatem ante ultimam fruçtu lerroe contraxit homo. Et terrestria animaKa
judicii diem. plus maledictionis habent quam aquatilia, quia plus
VERS.15. — Inimicitias ponam inler te el mulie- de maledicta terra vivunl quam aquatilia. El ideo
rem, et semen tuum el semen illius. Semen diaboli Christus post resurreclionem de pisçe manducare vo-
perversa est sùggéstio, semen mulieris est totum tait, non de aliquo animali terrestri. Ecce! Per pec-
genus humànum. Quoeduo semina ex proeceplo di- catum hominis terra malçdicilur, ut spinas parerel.
vino conlinuum inter se gerere pdium debent, ut non et venenosas herbas, ad poenam videlicet vel 'ad
faciamus quoe diabolus vult, quia ille nunquam vult exçrcitationem mortalium, el ut antç pçulos haberet
nobis profutura. Licet nonnulli yelirit intelligi mu- homo originale peccatum, et vel sic admonilus alin
lierem mentem, semen mulieris fruetum boni ope- quandoaverteretura'peccalis, sicut longe superius,
ris. Potest etiam et de beata Maria virgine, ex qua diclum esl. Dicit entai, maledicta terra, et reliqua.
nalus est Dominus, non incongrue accipi. Lege Cum certo novimus quod maledictum Scriptura sa-
Augusiinum'et tsidorum, Ipsa conterel caput tuum,- cra prohibet, quid est quod nunc peccanti homini
 145 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 144
terroe maledictione hoc, quod homo divina voce fa- A t ventus ad senectutem, senectus transit .ad mortem
cere prohibetur, infertur? Sed sciendum est quod sic suis augmenlis ad detrimenta impellitur. Et co-
Scriptura duobus modis maledictum commémorai : medes herbas terroe,et reliqua. Hic ostenditur quia
aliud videlicet'quod approbat, aliud quod damnât. hominibus ante diluvium non carnes, sed herbae
Aliter enim maledictum profertur judicio justitioe, fructusque arborum date sunt ad edendum. Hinc
aliter livore vindicte. Maledictum quippe judicio ju- est quod quidam sapiens versibus alludens ait :
stitioepeccanti homini probatum est, cum audivit : Félix nimium prior oetascontenta fidelibus arvis, nec
Maledicta terra in opère tuo. Maledictum judicio ju- inerli perdita luxu, faciliquesera solebat jejunia sol-
stitioeprofertur, cum ad Abraham dicitur : Maledi- vere glande. Hic quoque notandum est quia septem
cam maledicenlibus tibi. Rursum quia maledictum sunt peccata Adoe,et ideo totidem, sicut aliqui de-
non judicio justitioe, sed livore vindicte promitur, scribunt, subsecute sunt maledictiones. Primum
voce Pauli proedicântis admonemur, qui ait : Bénédi- peccatum superbia, quia dilexit esse in sua pote-
cité et nolite maledicere (Rom. xn, 4). Et rursum : state plus quam Dei. Secundum, sacrilegium, quia
Neque malediciregnumDei possidebunt (I Cor. vi, 10). Deo non credidit. Tertium, homicidium, quia semet-
Deus ergo maledicere dicitur, et tamen maledicere ipsum peccando occidit. Quartum, quod fornicatio-
homo prohibetur, quia quod homo agit malitia vin- B ] nem spiritaliter [Z., spirilalem] habuit, quia inte-
dictoe,Deusnon facit nisi [Z., ait, malitia vindicte est ; gritatem mentis corrupit, Quintum, furtum, quia ci-
Deus autem non facit nisi, etc.], examine et virtute bum probibitum attigit. Sextum, avaritia, quia plus
justitioe. Cum vero sancti viri maledictionis senten- quam debuit appetivit. Septimum, gula, quia ve-
tiam profèrent, non hanc ex volo ultionis, sed ex tiium fructum comedit. Quanquam septem sint vi-
justitioe examine erumpunt. Intus enim subtile Dei tia, et ideo septem poenoe subsecutoe sunt. Prima,
judicium aspiciunt, et mala foras exsurgentia, quia maledictio terroe ejus. Secunda, ejectio de para-
maledicto debeant feriri, cognoscunt, et eo in male- diso. Tertia, adventus in terram vilem. Quarla,
dicta non peccant, quo ab interno judicio non di- mors filii. Quinta, labor. Sexta, mors corporis. Se-
scordant. Allegorice qupque spinoe in significatione ptima, descensio ejus in [Z., ad] infernum. Et quia
peccatorum ponuntur. Ait enim : septies peccavit, septem vindictas recepit. Sed hic
VERS.18. — Terra spinas ei tribulos germinabit placet inquirere quare angelicum [Z., angeli] pec-
tibi. Quod est aperte dicere : Conscientia tua pun- catum silentio in hoc libre absconditum est, et ho-
ctiones tibi et aculeos vitiorum procreare non desi- minis patefactum [Z., esset, hominis vero pâte], et
stet. Yerumtàmen per sententiam quoe in virum in- ". cur surnmi angeli sçelus insanabile fuit, et hominis
fertur, ratio nostra arguitur, quoe, peccati concupi- sanabile ? Nisi quia angelicum vulnus Deus non proe-
scentia seducia, a paradiso beatitudinis remota habet destinavit curare, hominis vero sanare proedeslï-
maledictiones terrenoe operalionis pro concupiscen- navit. Et quia angélus sui sceleris inventor fuit,
tia peccati: habet et dolores temporalium .curarum homo vero alterius fraude seductus. Item quanto
sublimior [Pelr. om. est hic et infra] est angélus in
quasi spinas et tribulos. Sic tamen dimittitur a pa-
radiso beatitudinis ut operetur terram, id est ut in -gloria, tanlo major in ruina. Homo vero quanto
est in natura, tanto facilior ad veniam.
corpore isto laboret et collocetsibi meritum redeundi fragilior VERS.20. — Et vocavit Adam nomen uxoris suoe
ad vitam beatam, quoe paradisi nomine significatur, .
manum ad arborem vitae et vi- Eva, eo quod mater esset cunctorum viventium. Eva
possitque porrigêre
vere in oeternum. Manus autem porrectio bene si- interpretatur vita, sive calaniitas, sive voe. Vita,
fuitnascendi, et ideo mater cunctorum di-
gnificat crucem, vel cruciatumpoenitentioe,per quem quiaorigocitur. Calamitas et voe, quia per proevaricationem
[Z., quam] vita oeterna recuperatur. Ait enim :
causa exstitit moriendi ; a cadendo enim calamitas
VERS.19. — Pulvis es, et in pulverem reverteris. nomen sumpsit. Alii autem dicunt : Ob hoc Eva
Quod alia translatio manifeslius ponit : Terra es, et vita et calamitas est appellata, quia soepemulier viro
in terram ibis. Primus homo ita conditus fuit ut, ma- causa salutis est, soepe calamitatis, et morlis, quod
nente illo, décédèrent temporà, ne cum temporibus est voe. Spiritaliter in hoc quod vita interpretatur,
ipsetransirel. Stabat enim momentis decurrenlibus, . significat Ecclesiam, quoemater vivorum, id est re-
quia nequaquam ad vitoe terminum per incremenla cte factorum vocatur, quibus contraria sunt pec-
tendebat. Ai ubi vitium conligit, mox offenso Crea- cata, quaenomine mortuorum significantur.'
tore coepit ire cum tempore, et ideo audivit : Terra VERS.21. — Fecit quoqueDominus Deus Adoe-et
es, et in terram ibis ; statu videlicet inmortalitatis uxori ejus tunicas pelliceas, et induit eos, et ait. Quid
amisso, cursus [Z., mox eum cursus, etc.] eum est quod eis tunicas pelliceas Contexit? Ut eos
mortalitatis absorbuit, et dum in juventute ad se- [Z., nisi ut eos] momies fuisse tasinuarèt.
ntant, a senio traheretur ad mortem, transeundo di- VERS.22. — Ecce Adam îfactus est quasi unus ex
dicit stando quid fuit. Cujus nos, quia de propagine nobis, sciens bonumet malum. Ait enim, quasi unus
nascimur, radicis amaritudinem quasi in virgulto ex nobis. Sic loquitur quasi esset Deus, quod perti-
retinemus; quia dum infanlia ad pueritiam, pueritia net ad irrisionem" insultanlis, vel deterrentis ad
ad adolescentiam, adolcscenlia ad juvenlutem, ju- exemplum limoris, ne quis [Z., om. quis] peccaret,
 145 COMMENT.IN GEN. ( 146
quia non solum ita faclus est ut fieri voluit, » sed A gnificatur [Z., significal], quod a carnalibus sensi-
nec illud quod factusfuerat,.conservavit. Bene dixit, bus abstracioe voluptates, qui h carnaliler viventes
quasi unus ex nobis, pluraliter propter Trinitatem, sunl ; quia sicut pelles abslrahuntur a corpore, ita
et illud : faciamus hominem,et reliqua. Sciens bo- pravoevoluptates a mente, et divinam legem conse-
num et malum, videlicet per experimentum, quod quuntur ; et dum convertuntur ad Deum per flam-
Deus nevit per sapientiam. Videtene forte sumat de meam frameam, id est per tribulationes temporales,
ligno viloe,et vivat in oeternum.Ideo notait sua pie- peccata sua cognoscendo et gemendo, et per cheru-
tate ut iterum sumeret de ligno vitoe, quia si inde bim , id est per pleniludinem scienlioe, quod esl
comederet, immortalis cum suo peccato lanquam charitas, perveniant ad arborem vitoe Christum, et
diabolus, ut aliqui votant, permaneret, et non redi- vivant in oeternum. Cherubim namque plenitudo
ret per poenitentiam. Unde putant quod nunquam scienlioeinterpretatur : framea versatilis, posila ad
de ligno vitoecomedisset, quia si edisset, inquiunt, cuslodiendam viam ligni vite, temporales poenoein-
non peccaret. Aliter. Votait Deusut sumeret, et per telliguntur. Nemo enim potest pervenire ad arbo-
poenitentiam recuperaret; et est ambigua locutio. rem vite, nisi per lias duas res, tolerantiam videlicet
Loquimur enim sic cum dicimus : Ideo moneo le ne molestiarum, et plenitudinem scienlioe, id est per
iterum facias quod fecisti, volenles enim ut faciat. B cliaritatem Dei et proximi. Plenitudo legis, inquit
Et iterum : Ideo moneo te ne sis bonus, votantes ini- Apostolus, est charitas (Rem. xm, 10).
que ut sit. Ideo moneo te ne desperes quod bonus CAPUT rv.
possis esse. Tali enim modo ait Apostolus : Ne forte VERS.1. — Adam verocognovit Evam, uxorem
det illis Deus poenitentiamad cognoscendamverilalem suam, quoeconcepit,el peperit Gain, et coetera. Cain
(II Tim. ii, 25), cum hoc utique cupiebat. interpretatur acquisiliosive possessio, unde etymolo-
VERS.23. — Emisit eum Dominus Deus de para- giam ipsius exprimens mater ait : Possedi hominem
diso voluplalis, ut operaretur terram, de qua sumptus per Deum. A nonnullis etiam lamenlatio dicitur, eo
est. Potest ergo videri [Pelr. fieri] ut propterea quod post interfectum Abel interfectus sit, et poe-
homo in labore hujus vitoe esset diniissus, ut ali- nam sui sceleris dederit.
quando manum porrigeret ad arborem vitoe. VERS.2. — Bursumquepeperit fratrem ejus Abel.
VERS.24. — Et ejecit Adam. Haud dubium quin Abel luctus inlerpretatur. Quo nomine significaba-
Dominus.Et habitare fecit ante paradisum voluptalis tur occidendus. Idem [Z., Ilem] et vanitas, sicut
cherubim,et flammeum gladium atque versaiilem ad aliqui votant, quia cito solutus est atque subtractus.
cuslodiendamviam lignivitoe.Non quod ipsum Adam, „ Hic notandum est quia duoe dicuntur civitates, dia-
quem ejecerat, Deus habilare fecerit contra paradi- boli videlicet atque Dei, quoeab inilio mundi, sicuti
sum voluptatis, sed quod illo ejecto ante fores para- hic ostenditur, construi coeperunt, sicut et duoe ge-
disi cherubim et flammeum gladium posuerit ad cu- nerationes, carnâlis scilicet et spiritalis. Unde régu-
stodiendum paradisum, ne quis possit intrare. Bene la Scripturarumest [Z., reguloeScripturarum dicunt]
cherubim, vel flammeum gladium atque versaiilem, duas generationes-malorum et bonorum [F., esse]
ad custodiendum posuit, id est per angelicum mi- nosse, sicut multa exempla constant. Natus igitur
nisterium igneam quamdam custodiam [Z., ignea Cain prior ex illis duobus generis humani -parenti-
quoedamcustodia], quoetamen congrue versatilisesse
'
bus pertinens ad diaboli civitatem, et ad carnalem
dicitur pro eo quod quandoque veniret tempus ut generationem, de qua per Salomonem dicitur : Ge-
eliam removeri potuisset, videlicet per adventum neralio quoepatri suo maledicil, et malri suoenon be-
illius qui suoe incarnationis mysterio iler nobis pa- nedicit, el -generatioquoe sibi munda videtur, et non
radisi aperuit. Coeterumante adventum ipsius omnes est Iotaa sordibus suis, etc. (Prov. xxx, 11) ; et in
moriui ad inferni claustra descendebant : quoniam Evangelio : Generatio viperarum (Malth. m, 7).' Et' :
[Z., omnes quanquam mundaeprobatoequevitoe fue- Requirentur omnia a generationeista. Et-muita alia.
rint, ad inferni cl. desc. Dubium vero non est quo- j) Posterior Abelpertinens ad .dvitatem Dei et ad spi-
niam, etc.] homo, qui per se cecidit, ad paradisum ritalem generattaflem. Unde Apostolus :,Non prius,
redire, nisi per Dominum, non potuit. Verumtamen, quod-spîriïaleest, sed quod animale, deinde quod spi-
sicut nonnullis videtur, potest intelligi quia Adam ritale (1 Cor. xv, 46). Quapropter unusquisque, quo-
ante paradisum posuit, ante paradisum eeïlocavit, niam ex damnata massa exoritur, primo sit necesse
scilicetpropter spempoenitentiavut aspiciens semper est ex Adam malus atque carnâlis. Quod si in Chri-
beatitudinis locum fortassis poeniteret, et per veram slum renascendo profecerit, postea erit bonus et
emendationem rediret ad beatam vitam, quam spiri- spiritalis. Sic in universo génère humano primum
taliter paradisum nominavit. Sed, heu ! proh dolor ! duoeistoecoeperuntnascendo et moriendo percurrere
notait, sèd in sua miseria peccator remansit. Porro civitates. Prior qui est natus, cives hujus soeculidé-
in hoc quod superius dicitur accepisse tunicam pelli- signât, unde et civitatem primus construxisse legi-
ceam, et modo sistitur anle paradisum, ubi positum tur. Posterior autennisto peregrinus in soeculo, el
esl cherubim, et framea ignea, allegorice hoc si- pertinens ad civitatem Dei, de qua Psalmisla : Gene-
» Sic uterque codex. b Locus mendosus in utroque codice.
 (47 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHI U&
ratio rectorum benedicetur (Psal. cxf, 12). Et : HoecA dividebat. Recte namque offerebat Deo, cui soli of-
est generalio quoerentiumDominum(Psal. xxm, 46) ; ferendum est, bonum pptis ex'hibendp; sed non recte
et his similia. Gratia proedestinalus , gralia ele- dividebat, non bona yoluntate faciendo, dans Deo
ctus, gratia peregrinus deorsum, gratia civès sursum. aliquid suum, sibi autem seipsum, quod omnes qui
VERS.3-5. — Faclum est autem post multos dies non Dei, sed suam seçtantes voluntatem façtant, id
ut offerret Cain de fructibus terroe munera Domino, est non recto corde, sed. pervergp viyentes. Vel
.et reliqua usque : non respexit Dominusad Cain, et quiâ fprtassis Cain meliora sibi reservabat, et dété-
ad munera ejus, iratusque esl Cain vehementer,et con- riora Deo tribuebat, et h.umana inyenlione
excogi-
cidit vultus ejus,. Unde scire potuit Cain quod fralris tata, ut putatur, et ideo non reçte diyi.débaf, Abel
munera suscepisset, et sua répudiasse!., nisi quia vera verp pplima Deo et naturaiia offerebat, et idep sa-
est illa Thepdotionis taterprelatio, qua dicit : Inflam- criGcium ipsius susçeptura est. Unde in Èyapgelio
mavit Dominus super Abel et super sacrificium ejus: singularjter jusius iuscribitur, quia videlicet tria
super Cain vero et sacrificium ejus non inflaminavil? maxima justitioe praeconia in eo esse leguntur : vir-
Unde creditur quia ignis missus est de coelo, qui ginitas, sacerdotiurn, et martyrium, in quibus Chri-
illud sacrificium suseepit, ut soepissimeviris sanctis slum praefiguravit. Nos etiam reçte offerimus, cum
offerentibusfactura legitur, sicut in dedicatione lem-. B bono studio bonum opus agimus, sed recte non di-
pli sub Salomone legimus, et quando Elias in monte yidimus, si habere discretionem in bonp ppere post-
Carmelo construxit altare. po.namus. Quia nisi discretio fuerit, quod putatur
'
VERS.6, 7. — Ait enim Dominus ad Cain : causa virtuiis, reatusestcriminis [Z., fit seal.'crim.l.
Quare iratus es? et reliqua. Hoc est, quare irasceris, Ail enim : Quiesce,pecçasti. Sed ad Je erit conversio
et invidioe.in fralrem livore iratum vultum dimit- ejus, subauditur; peccati, si poenilentiain.agere vo-
tis in terram? Nonne si bene egeris, reçipies , id est luéris [Z., nolueris], et tibi tribuere quod gessisli.
si pura mente obluleris sacrificium, reçipies, respi- Ex hoc quod ait, ad te erit conversioejus, potest in-
cierité Déo ad le et ad sacrificium tuum ? vel sicut in telligi ad ipsum hominem coiiversioriem esse debere
quibusdam codicibus invenilur : Nonne si bene fece- peccati, ul nulli alii quam sibi sciât tribuere quôd
ris, dimiketùr tibi omnedelictum? sive ul Theodotipn peccat. Hoc est enim salubris poenilehtioe médicina
ait : acceptumerit ? IIPCest : munus tuum suscipiam, et yeniae pélitic. Tune énira dcminabitùr quisque
sicut suscepi fralris tui. Quod si maie egeris, stalim peccato, si id sibi non differendoproeposuerit, sed
in foribus peccatum tuum aderil. Vel, sicut quidam poenitendo subjecerit.
codices habent ; illico peccatum ante veslibulum VERS.8. — El dixit Cain ad Abel fralrem suum :
uumsedebit. Scilicet intrantem et exeuntera te sera- »C Egrediamur foms. In dolo namque ei tacutus est et
per peccatum tuum ccmitabitur, et desinel Dominus non esl dominatus peccato suo. Cumque essenl. in
custodire introilum [Z., iritr. tuum] et exilum tuum. agio, consurrexitadversuseum, et inlerfecileum. Ecce !
Sed sùb te erit appetitus tuus, subauditur, si voluéris ; Qui primum hominem mortem docuit, ipse et istum
Et tu dominaberisillius. Acsi aperlius dixisset : Quia secundum occisionem. Denjquesi obtemperassel Deo
liberi arbitrii es, non habet peccatum super le do- quando audiyit, pecçasti, quiesce,yei sicut in nostra
minium, sed tu [Petr., non habes peccatum super do- translalionç legilur : Si bene egeris, reçipies; sin au-
minium, sed tu, etc.] super illud, et in tua potestate tem, in foribus peccatum tuum aderil, et lu domina-
esfsive compescere, sive concupiscêre illud. Verum- beris illius, adjutus a Domino non peccaret. In fo-
lamen moneo le ut non tibi [Z., lui] peccatum, sed tu ribus peccatum adest, cum in cogilalionibus puisât.;
peccaiodomtaeris.NamSepluagtataitairanstulerunt: Appetitus subler est, eique homo dominatur, si cor-
Nonne si recte offeras,non recteaulem dividas, peccà- dis nequilia inspecta cilius premitur, et priusquam
sli? Quiesce [Z. , quiescel a te conversio ejus], ad duritiam crescat, reluctanti menti subigatur.
ad te conversio ejus, el coetera. Sed mullo aliter Quod quia Çain facere contempsit, fratricidisim
[Z., allius] in Hebroeoest quam in his translalio- coniniisit.
nibus sensus. Itaque necessilate compellimurip singu- VERS.9, 10. — Dixilque ei Dominus : Vtii est Abel
lis diutius inimorari. Recte autem offertur sacrifi- frôler tuus? et reliqua. Non tanquam ignares, sed
cium, eum offerlur Deo vero, cui uni lantummodo lanquam jùdex, reum quem puhiâi, interrogat. Cui
sacrificandum est. Non autem récte dividitur, dum Gain ad cumulum damnationis suoe fàllaciter ac
non recte discèrnitur vel loca, vel lempora, vel res superbe respondit dicens : Nescio. Nunquid custos
ipsa quoe offerlur, vel qui offert, et cui offerlur. fralris mei sum? Dixitque Dominus : Quid est,
Recle offerunt Judoei Deum Palrein credendo; sed quod fecisti? Eccevox sanguinis fralris lui cla-
non recte dividunl Filium negando. Recle Velus Te- mât ad me de terra. Quoeriturquomodo sanguis Abel
stamentum offerunt recipiendo; sed non recle divi- clamât ad Deum? Clamai namque ad Deum, quia
dunt Novum respuendo. Sic quoque qui rapacilate, homicidii illius reatus in conspeclu justi judicis âp-
vel de qualibet re frâudulenter acquisila, opus elee- parebit.
masynàrum facit, rectum opus, facit, sed mala di- VERS,il, 12. -*- Nunc igitur malediclus eris super.,
scretione. Dalur propterea intelligi, Deum non re- terram, quoeaperuit os suum, etc. Terra in Adam
SDGxissein [Z., ad] munus Cain, quia hoc ipse mâle nialedictionem promeruil; sed Cain in peccato suo,
149 COMMENT.IN GEN 150
videlicet quià sciebat ipse damriàtionem proevarica-A A dianoe"consuetudinisponamus exemplum : lpquatur
tionîs primaè [Z., proprioe], et non limita originali inter verbera servusaddominum: Quiaincendidomum
peccato ffatricidii supërâddere scelus,"ideo majore tuam, et universam substantiam dissipàvi, inlerfice
maledictionèdignus habebatur. me;' dominusque respondeat : Non ut lu vis, mo- .
VERS.15,14. — Dixitque Cain ad Dominum: Ma- rieris, et finies mortem supplicio; verum longo tem-
jor est iniquilàs niea quam ut veniam merear. Ecce pore custodieris ad vitam, et tam infeliciier in hac
dësperando locuius est, quod est peccatum maxi- luce versaberis, ut quicuhque te occideril, benefi-
mum. Non enim est Confessusscelus suum, sed ad cium proestet occiso, dum de tani multis te liberet
desperalionis malum promit. Unde et subjunxit : cruciatibus. Secundum Sepluagiiita quidem editio-
Ecce! Ejicis me Iwdie à fade terroe,et a fade tua nemhicnobis sensusvidetur. Deeoaulem quodAquila
abscoildar,ei ero vagus et profugus.Vel sicut Septua- posuit, semptempliciler,et Symmachus, hebdomadas
ginta transtulerùnl : Gemensetlremensinierra.Omnis exsolvét,sive, septimus uldscetur, majorera nostro-
igitur qui inve'nerit me, occidel me. Ideo taliter se rum ista senteniia est quod putent in septima ge-
damhàvit, iil compendio raortis cruciatus evaderet néralione a Lamech interfectiim Cain. Adam quippe
présentes. geitait Caiii, Cain genuit Henoch, Henoch genuit
VERS.- 15. — Dixitque Dominus: Nequaquani ita "I Irat, etlratgenuit Malalehel,Malalehelgenuit Malhu-
fiel; sed omnisqui occiderilCain, septnplumpunielur.- sâlem, Mathusalem genuit Lamech, qui interfecit
Hic PritUrvaldé complexa quoestïp, qiiia aliâ trans- Càin, ut ipse postea confitetiir : Quia occxdivirum
latio ail, septem vindictas exsolveî. Sed ahtequam in vulnere meo, et juvenem in livore meo, et reliqua.
de quoestionedisseràmus, rectum'videtur ut editio- ; Et quidem de Cain, quod septima generatîone in-
nés tatérprelum singulprum digeràmus,-quibus fa- terfectus sit, et juxla aliam translalionera poenam
cilius sensus Scripttiroepossit intelligi. Porro Aquila sui sceleris dederit, nihil obscure arbitrer reman-
inlerprelâtus est : Et dixit ei Dominus : Propterea sisse. Alii de septem vindictis Cain varia suspican-
omnis, qui obcideril Cain, septéntpliciteruldscetur. tur. Et primum asserunt fuisse peccatum quod non
Syniïnachùs Vero : Propterea omnis qui occident recte divisent ; secundum, qùod inviderit fratri
Cain, hebdomadas[Z., Cain posl septemhebdomadas, sùo ; terliùm, quod dolose egerit dicens : Egredia-
aut, etc.] exsolveî,kilt, septimusvindieabitur.Septua- niur foras; quartum, quod interfecerit eum; quin-
gihla quippe [Z.,-quoque], ut dictum est, el Theo- tum, quod procaciter negaverit : Nescio. Sextum,
dotion : Et dixit Dominus: Non sic omnis qui occi- qùod seipsum damnaverit : Jlfajor est iniquitas mea,
deril Cain septem vindictas exsolvét. Jam tandem ad quam ul dimittar. Septimum, quod nec damnatus
elucidaiidâm quaestiohëm stylum vertamiis. Post- < C egerit poenitentiam secundum Ninivitas, et Eze-
quam enim Cain fratrém interfecit, interrogatus a chiain, regera Judoe, qui imniineiitem mortem la-
Domino ubi èsset, conlumeliose respondit : Ne- crymis dislulerunl. Et dicunt illud a clementissimo
scio,etc.-; quam bb rem maledictionèdamhalus est, Deo ideo usque ad septem generationes fuisse dila-
ut gemens, et trémens viveret super terram, noluit tiim, ul saltem malis ipsis et longoeviloe moerore
veniam deprecari"; sed peccatis péccata congemi- c'oinpulsus poenilehtiam ageret ut mererelur ab-
nans tànlum putavit nefas, cui a Domino non pos- solvi : et hune esse sensum, quem supra proestrinxi-
sit ignosci. Denique respondit ad Dominum: Major ntas, quod qiii interfecerit Cain, ab ingeuti eum
est iniquilàs mea quam ut veniam merear, id estt; poenaet omnibus suppliciis liberaret. Coeterumquod
plus peccavi quam ut merear absolvi. Ejieior, in-- noster interpres secundum Hebraicam veritatem
quit, hodiè a conspecttt tuo, et consciehtia sceleris> posuil, dicehs: Qui occiderilCain,sepiuplutnpunielur,
lueenripsâm ferre non sustinens, abscondar el. la- aliqui inieliigunt [Z., alii sunt qui inielligunt ita] ita :
tileni, eritque omnis qui invenerit me, occïdet me;; solet enim septenarius numerus soepissimein Scri-
dura ex treniore corporis et furia mentis agitalus5 pturis sanclis pro plenitudine cujuslibet rei poni.
eum se esse intelligeret qui mereatur interfici. Ve-- Ait ergo, sepluplum punielur, quasi dixisset : Gra-
rum Deus, nolehs eoril côiripendio mortis ltaire3 P:vissîma ultione puniendus erit ille qui te occiderit,
•
cruciatus, ftèc tradi poenâîqiia se ipse damnaverat,, qui neC lanlo danuiationis comminatione admo-
ait : Non sic, id est, non, ut tu oeslimas,morieris,,; nitus, a sanguinis effusionevoluit raanus cohibere.
et mortem pro rèmediô âccipies. Verum vives us-- Itaque terrorem inlulit Dominus, ne quis homici-
que ad septimam generationem, et conscienlioetuoe e dimn perpelraret. Ecce, quantum ad hisloriae su--
igné lorqueberis, ita ut qui te occiderit secundum 1 perficiempertinet, ne longius sermo procédât, super
dupliceminlelligentiam , aut in septima genera- hoc enucleatum fore sufficiat.Verumtamèn ne mo- '
lione, aùt a magno te liberet criiciatu ; non quod dum libelli excedere videremur, ad allegoriéam in-
ipse qui percusserit Cain, septefli ultionibus subji- telligenliam apostropham facere distulimus. At vero
ciendus sit; sed quod septemjvindictas, cjuoe in
si plenius irppice discere volueris, quid duorura fi-
Cain fàn'to tempore conCurrérunt, solvat in inler-
fecto', bccidens eum qui vite fûerat dereliclus ad,j liorura naiivitas; quidye Cain Abelque significent,
" jam soepeproefaliviri çoelerorumquetegmine sublato
poenam. '.
Ut àiitém quod dicimus manifestius fiât, quoti- i- doctorum percurre libellos.Nos igitur, ut coepimus,
 154 ANGELOMILUXOVTENSISMONACHI 152
nislorioevêla, Deminp favente, pandamus. Ait enim A virum in vulnus meum, et adolescentulumin livore
legislator Moyses: meo, et reliqua. Tradunt enim Hebroeiquod Lamech
Posuitque Dominus Cain signum [Z., in si- occiderit Cain, et hoc confitetur uxoribus. Fuit, in-
gnum], et reliqua. Varie quippe de hoc signo He- quiunt, Lamech vir sagittarius et gnarus venandi ;
braei et nonnulli fidelium suspicantur; sed quale sed lengp senip loesuscaligabant oculi ejus, et clare
posuerit, ne occideretur, Scriptura innuit, vide- videre non poterat. Habebat quidem proeductorem
licet ut semper tremens et gemens, vagus et pro- adolescentulum, qui ei ducatum proebebat.Quadam
fugus viveret, nec auderet [Z., audiret] eum us- namque die pergens in silvam, ut feras venatu cape-
piain orbis terrarum sedes habere quietas. Et for- ret,proeibat [Z., proeibat ei] puer, viam prsebens.
tassis idcirco civitatem condidit, in qua salvari Cumquesaltum peragrarent, aspexit adolescensCain
possit. a longe, et discernere non valens, putavit bestîam
VERS.16. — EgressusqueCain a fade Domini, hà- [Z., eum putavit esse besliam], et ait ad Lamech :
bitavilin terra profugus ad orientaient plagam Eden. Video, inquit, bestiam. Dixitque Lamech : Da mihi
Sepluaginta transtulerunt, habilavit in terra Naid, arcum, et dirige manus illuc, et sagiltam, ut jaciam.
Quod Septuaginla Naid transtulerunt, in Hebraeonon Quibus directis jecit et percussit jaculo Cain. Et
dicitur. Nonest igitur terraNaid, ut vulgusnostrorum B sentiens quod percussisset cerpus, coepit palpare
putat, sed expletur sententia Dei, quod hue atque quid esset qued telp peremerat. Quu palpato intel-
illnc vagus et profugus oberravit. Unde Naid inter- lexit quod Cain oçcidisset. Tune furore permotus
pretatur instabilis, et fluctuons, ac sedes incertoe,vel vertit arcum, et eo percussit puerum. Et hoc est
commotio. quod ait uxoribus suis : Octidi virum, id est Cain,
VERS.17. — Cognovit autem Cain uxorem suam, in vulnusmeum, et adolescentulumin livoremeo.
et peperit Henoch. Aliqui dicunt in hoc quod dicit, VERS.24. — Septuplum.ultio dabitur de Cain ; de
cognovit uxorem suam, significare quod [Z., ut si- Lamechvero sepluagies sepiies. Sed nos simpliciter
gnificaret quod] vindicla desiueret, si uxorem non virum et adolescentulum ipsum Cain intelligimus;
accepisset.Ei oedificavitcivitatem, vocavitquenomen virum propter oetatemet fprtitudinem naluroe; ado-
ejus ex nomine filii sui Henoch. Henoch dedicatio lescentulum propler slullitiam et lasciviaminstabili-
interpretatur. In ipsius enim nomine civitatem po- latis. Verumtamen Lamech spiritaliter Christum in-
stea oedificavitCain. Hic prunus civitatem censtru- terpretatur, qui eccidit Cain., idestiliabelum. Qup
xisse descrîbitur, ut aperle menslraretur quia ipse occisp suis uxoribus, hoc est duabus Ecclesiis, an-
in terra fundamentum posuit, qui a soliditate aeler- nuntiat, quibus imperat, ut suum sermonem auscul-
noe.patrioe alienus fuit. Peregrinus quippe a sum- Q tent. Unde quodam modo dicit occidisse se virum ,
mis, fundamentum in iraisposuit, qui stationera tor- quem propter fortitudinem diabolum nuncupat. In
dis in terrena delectatione collocavit.Unde in stirpe vulnus suum, scilicet morte sua-; et adolescentulum
ejus Henoch, qui dedicatio interpretatur, primus ipsum ait propler lasciviam et aeternitalem.In livore
nascitur ; in electorum vero progenie Henoch septi- suo, hoc est npn [Z., om. non] sine dolore. Sed re-
mus fuisse memeratur. Quia videlicet reprebi in hac quirendum est quid est quod legitur dixisse Lamech
vita, quoe ante est, semetipses oedificandodedicant. cum occideretCain : Septuplumde Caiti uldscetur, de
Electi vero oedificatienissuoe dedicationeni in fine Lamech autem sepluagies sepiies? Quia homicidii
[P«lr,, finem]temporis, id est in seplimo exspectant. peccatum septima generatione diluvio vindicalum
Hinc est quod Paulp attestante Abraham in catulis esse legilur, ideodiclum est. Seu, ut Judoeitradunt,
habilavit, quia habentem fundamenta civitatem, septuaginla seplem animoe ex Lamech progeniioe
quam super nos [Z., supernus] arlifex construit, ex- reperloesunt in diluvic et deleloesunt. Et in hec nu-
speclabat. méro de Lamechfaciam esse vindictam dicunl quod
VERS.18-22. — Porro Henoch genuit Irai, et re- genus ipsius usque ad cataçlysmum perseveraverit.
liqua usque : el Mathusalemgenuit Lamech, qui acce- Adullerii vero scelus, quod Lamech primus cmnium
pit uxores duas, nomen uni Ada, et nomen alteri p in duabus commisit uxoribus, non nisi sanguine
Sella. Lamech quippe inlerpretatur percutiens. Ipse Christi expiandumesse, qui septuagesima et septima
percussit et interfecit Cain. Et ipse primus adulte- generatione venit in mundum, secundum Evangelium
riura commisit, eo quod se in duabus uxoribus di- Lucoe,qui tulit peccatum mundi, qui lavit amictum
visit. Hic notandum est quod in progenie Seth nulla suum in sanguine uvae, et tercular calcavit splus.
ibi progenita femina nominatim exprimilur, nisi VERS.25. — Cognovitautem Adam uxoremsuam,
tantum in progenie Cain conimemoralur; per qued quoe concepit filium, vocavitque nomen ejus Seth.
significatur terrenam civitatem, qua [Z., quoe]Cain Seth inlerpretatur resurrectio,seu posilio.Resurreclio,
cepit [Petr., concepit], usque sui in finem carnales eo quod ppst fratris interfectienemnatus sit, quasi
habituram génerationes, quoemarium ac feminarum resurrectienem fratris ex mertuis suscitaret. Positio
eum Deus pro Abel. Unde et dici-
conjunctione provèniunt [Z.,quoe permarilorum ac vero, quia posuit
feminarum conjunctionesperveniunt]. Unde ad tesii- tur : Suscilavit mihi Deus semen aliud pro Abel,
monium Sella umbra ejus interpretatur. quem occiditCain. V.elsicut Aquila transtulit : Po-
VERS.23. —El ait Lamech uxoribus suis : Occidi suit mihi Deus semenalterum pro Abel. Spiritaliter,
 1*3 COMMENT.IN GEN. 154
ut quidam voiunt, per Adam et uxprem ejus Chri- A Christus noluil, nullus posset, ides t non mori. Henoch
stus et Synagpga significatur. Unde natus est filius, genuit Mathusalam, et facti sunt omnes dies Mathu-
id est populus gentium in fide. Qui recte Seth nomi- saloenongenti sexaginta novem anni, et mortuus est.
natur, id est positus in veritate. Quod autem dicit : Hic oriturquoestio famosa, et disputattone mullorum
Aemenaliud pro Abel, significat bonos Novi Testa- ecclesiastiçorum venlilata, quod juxta diligentem
menti pro patriarchis, et prophetis, et martyribus, supputalionem quatuordecim annos post diluvium
qui occisi sunt a mala parte populi Judoeorum. Mo- Malhusala vixisse referatur. Etenim cum esset Ma-
raliler vero per Adam et uxorem suam sanctus quis- thusala annorum centum sexaginta! septem, genuit
que et caro demonstratur ; per filium sensus perfe- Lamech. Rursum Lamech, cum esset annorum cen-
ctus ; per semenaliud pro Abel boni sensus pro bonis tum octuaginta oclo, genuit Noe, et fiunt simul usque
intelliguntur. ad diem nativitatis Noe anni vite Mathusaloetrecenli
VERS.26. — Sed et.Seth natus est filius et vocavit quinquaginta quinque. Sexcentesimo anno autem
nomen ejus Enos [Z., quem vocavit EMOS].Quempdo vite Noe diluvium factum est, ac per hoc habita
Adam homo interpretatur, ita et Enos juX{a He- supputatione per partes, nongentesimo quinquage-
Droeae linguae veritatem homo vel vir dicitur. Et con- simo quinto anno Mathusaloe diluvium fuisse con-
B
grue hoc vocabulum habuit. De eo enim scriptum vincatur. Cum autem supra nongentis sexaginta no-
est : Iste coepit invocare nomen Domini; vel, sicut vem annis vixisse dictas sit, nulli dubium est qua-
quidam transtulerunt: Tune inilium fuit invocandi tuordecim annis vixisse post diluvium, sicut ta Sep-
nomenDomini. Licet plerique Hebroeorum arbitren- tuaginla invenitur. Et quomodo verum est quod octo
tur quod tune primum in nomine Demini et in si- tantum animoein arca salvoefactoesunt ? Restât ergo
.nilitudine ejus fabricata sint idcla. Aliqui [Z., alii] ut, quomodo in plerisque, ita et in hoc sit error in nu-
vero vêtant quod idep dictum sit ec qupd unum de méro. Siquidem ta Hebroeiset in Samaritanis libris,
decem nominibus Domini, quo apud Hebroeosvoca- ut beatus Hieronymus scribit, ita scriptum est : Et
tur, primum Enos reperisset, quod est HEL. Allego- vixit Malhusala centum octuaginta septem annis, et
rice [Z., Verumtamen allegorice] successores populi genuit Lamech ; et vixit Mathusala, postquam genuit
Christiani significantur, qui nome» Domini invocant Lamech, seplingentos octuaginta duos annos, et ge-
quod est Deus. nuit filios et filias ; et fuerunt omnesdies Mathusaloe,
CAPUT V. at noster interpres translulit, anni nongenli sexaginta
novem, et morluus est. Et vixit Lamech centum oc-
VERS.1-4. — Hic est liber generationis Adam, in „ tuagintaduos annos el genuit Noe. A die ergo nati-
die qua creavit Deus hominem; ad similitudinem Dei vitatis Mathusaloe usque ad diem prius Nue sunt
fecit illum, et reliqua usque : et vocavit nomen anni trecenti sexaginta novem. His adde sexcentes
eorum Adam in die qua creati sunt. Bene ait, et vo- Npe, quia in sexcentesimp annp vitoe ejus diluvium
cavit nomina eorum Adam, id est, homo. Hominis au- factum est : atque ita fit ut nongentesimo sexage-
tem nomen tam viro quam feminoeconvenit. simp nono anno viloesuoe Mathusala mortuus est,
VERS.5-7. — Et factum est omne lempus quod et anno quo coepit esse diluvium. Unde Mathusala
eixit Adam, nongenli triginta anni, et mortuus est, interpretatur, niQriuus esl. Quomodo enim eum cum
Juxta Iropologiam,ut nonnulli interpretantur, anni pâtre translatum fuisse, et diluvium proeterisse pu-
Adoenongenti triginta, 1res leges, vel fidem, spem et taverunt [Z., putabant]? Ob hoc signanler transfer-
charitalein, vel tempus oetatis Ghristi significant. tur mortuus est ut ostenderetur non vixisse eum
VERS.8, 9-21. — VixitqueSethnongentorum duo- ppst diluvium, sed in eedem cataclysme, ut in que-
decim annorum, et mortuus est. Vixit quoque Enos dam vplumine reperi, fuisse defunctum. Seli enim,
qui [Z., postquam] genuit [Cainan, nongentorum Scriptura testante (/ Petr. m, 20), oclo homines
quinque annorum, et mortuus esl."Cainan lamentatio diluvium in arca evaserunt. Sed qui quatuordecim
vel possessioeorum dicitur. Sicut enim Cain posses- D annis eum vixisse referunt post diluvium, magis ad
sio, ita derivativum nomen, quod est Cainan facit spiritalem intelligentiam tendunt, videlicet super
possessioeorum [Z., derivatum est nomen, quod Cai- Christo interpretantur ; quoniam ipse est solus cu-
nan facit, possessio eorum], ' Sed in hoc quod anni jus vita nullam sentit aelatem. In majoribus quoque
filiorum Adam decrescunt, significabat quod mi- [F.leg. quippe] suis diluvium Noesensisse [Z., non
nuendi essent anni generis humani post se. Se- sensisse] videtur.
quitur : VERS.28-30. — Vixit autem Lamech centum oc-
VERS.21-27.— Porro Henoch genuit Mathusalam, toginla duobus annis, el genuit filium, vocavitque
et ambulavit cum Deo (subauditur in conversalione) nomen ejus Noe dicens : Isle consolabitur nos, et
et non apparuit, quia tulit eumDeus. Henoch [Z.,Porro reliqua. Vel sicut alioui transtulerunt : Iste requies-
Henoch]dedicatio interpretatur, sicut superius osten- cere nos faciet ab omnibus operibus nostris. Unde
diraus. Sed quoerendum est quare tanlopere serva- Noe consolaliovel requies interpretatur. Consolalio,
lusest,a morte? nisi ut ostenderelur quid omnes ho- quia homines consolati sunt in 'diebus ejus, dum a
mines potaisssent si non peccassent. Atlamen mori- peccato exstincli sunt in diluvio. Requies vero pro
turuserit, ut debitum solvat humanoenaturoe.et quod eo quod sub illo omnia rétro opéra quieverint pei
 155 ANGELOMILUXOVIËNSISMONACHI A^t
diluvium, sive quia requiem ta arca proestilit aninîan- Atia]. Sed utitur Scriptura sacra usitàtis notas vernis
tibus. intelligentibus, ul coaptet se nostroe paryitaii, qua-
CAPUT VI. tenus ex cognilis incognita cognoscahius.
VERS.2. — Videniesfilii Dei filias hominum quod VERS.9-12.— Hoe'generoiionesNve: Noe vir ju-
essent pulchroe,et reliqua. Filios Dei filios Seth, et slus atque perfectus itl generulionibussuis. Si nullus
filios homtauhi progeniem Cain dicit. Séd postquam sine peccato, quoniédo aliquisperfectus esse potest?
filii Seth, concupiscentia victi, ex filiabus Cain se- Perfecti aliqui dicuiitur, non sicut perficiendi sunt,
mine indiguissiriioconmibia junxerunt, ex lali con- siCut in illa immortalilaie qua oequabunturange-
junctlohe homines immerisi corpore, viribus super- lis Dei, séd siCut êssë possunt in hac peregrina-
bi, moribus inconditi, quos Scriptura Giganles vo- lione perfecti. Unde signaiiter âdditum est in gene-
cat, procreati sunt. Displicuit Deo, et abbreviavit ratione sua, ut ostenderet non juxta justiliam con-
illis lempus vitoe. Gigânfes enim vocanl Groecijuxta simimalam, sed juxta gënerationïs suoe justitiani
sèrmonis elymoiogiam fabulose quasi têrrigehas, id eum fuisse jusllim. Et hoc est quod ta Hebroeodici-
est terra genitos, eo quod immeiisa mole, et similes tur : Noe vir jùsius, perfectuserat in generulionibus
sibi lerra genuerit ; ge enim terra dicitur. Falso suis, cwn Deo ambnlabat, hoc est illius vesligia se-
opinantur, qui putain proe^aricalores angelos cura B quebaliir.
filiabus hominum ante diluvium concubuissë, et VERS. 15.—Dixitque Dominus ad Noe! Finis
exinde natos giganles, id est nimirum grandes et universoecarnis venit coràm me. Universoeenim'cnr-
fortes vires de quibus terra compléta est. nis sïgnificatur omnium mPrlâlium, prâeter illos
VERS.3. — Dixilqtie Deus : Non pemïanebil Spi- qui in arca salvandi erânt. Illi igilurquasi sémjna-
ritus meus in homine in oeternum, quia caro est, et rium secundoe originis servati sunt. Sequilur : Et
reliqua. In Hebroeoscriptum esl : Nonjudicabil Spi- disperdanï eos cum terra. Qiioinodocum lerra, cura
ritus meushominesislosin sempiternumquoniamcaro lerra postea remansit? Tradunt enim doctores terroe
sunl. Spiritus enim iram in hoC loco significat, et vigorem et fecunditatem longe inferiorem esse post
caro frâgiliiatem humaiioe naiiiroe, quasi dixisset : diluvium quam .âfttè, et idcirco hominibus carnem
Quia fragilis est in hominibus côndiiio, non ëos ad ederé lîcentiam essé datam, et ante eliam diluvium
oelernosservabo cruciatus [Z., oelernumservabo cru- fructibus terroesolummodovictilasse.
ciatura], sed hic illis restituam quod merentur. Ergo VERS.14. — Fac libi urçqm de lignis loevigatis.
ira non severilalem, ul fréquenter in nostris libris Ligna loevigala,forlia et insolubilia, de quibus alia
legitur, significat ; sed clementiam Dei soiiat, dum translatif dicit quadrala, ut arca nec ve'nloruravi
peccator hic pro suo scelere visitatur. Unde et ira- nec aquarum inundatione solveretur. El bilumine
lus Deus loquitur ad quosdam : Non visilabo filias faciès intrinsecuset exlrinsecus. Bitumen est ferven-
eorum, cum ftierinl fornicatoe,èlsponsas êôruin, cum lissimum et inviolatissimumgluten, cujus esl virius
aduheraverinl (Ose. H, 14). Et in alio loco: Visilabo' ut ligna ex eo linita nec vermibus exedi, nec solis
in virgainiqnilales eorum, et in flagellis peccata eo- ardore, vel ventorura flalibus, vel aquarum possint
rum; misericordiam autem meam non auferam ab eis inuiidalionibus dissolvi.
(Psal. LXXXVIII, 33). Porro ne viderelur in eo esse VERS.15.-—Trecenlorumçubilorum erit longiludo
crudelis, quod peccantibus locum poeniteiiiioenon arcoe; quinquaginta çubilorum laliludo el triginta CH-
dedisset, adjecil, erunlque dies illius centum viginti bitorumaltitudo illius. Qualem ergo arcoespeciem vel
annorum, hoc est habebunl centum viginti annos ad formam debemus inlelligere?Ul videtur, quatuor an-
agendani poenilentiam. Sed quiâ genus humanum guliseam eximo assUrgentem,el eisdem paidaiim us-
illius temporis ageré poenitentiam conlempsit, no- que ad sinum in angustum altractis, in spatiumunius
tai Deus lempus exspeclarë. deçrelum, sed viginti cubilifuissecollectam.-Sic enim dicitur,quia in fun-
annorum spatiis ampuialis, anno centesimo induxit damentis irecenli cubili, in longitudine quinquaginta
diluvium. Potest etiam spiritus anima intelligi, et sint, et in allitudine liiginla, serlcollecta in çacunien
'
ideo quod ait : iVonpermanebil spiritus meus in ho- angustum, itautcubilum sit lpngitudiniset laiitudinis.
mine in oeternum,laie est quasi dixisset: Non per-, El vere nulla poluit tam conveniens et congrua arcoe
'
manebil anima in carne in oeternum,quia homo non species dari, quam ulsumino velut e tecto quodam
spiritalis, sed carnâlis est. Sequilur : angusto çulmen defenderet inibrium ruinas, el iina in
VERS.5-8. — Vidensautem Deus quod mnlla ma- aquisquadrala slabilitate consistens nec inipulsu ven-
litia hominum esset'in terra, et coeteransquequo ait : torum, nec impetu fluctuum, nec inquieiudine ahi-
Poenituit eum quod hominemfedsset in terra, et re- maliuin quoeintrinsecus erant, aut inclinari possit
liqua. Quoerilur quid esl qupd de Deo dicitur poeni- aut piergi.
luisse eum hominem fecisse.. Et iterum, tactus do- VERS.16. — Çoenqculaet Iristega faciès in ea, Quod
lore cordis intrinsecus? Nunquid in Deumpoenilenlia alia iranslalio, videlicet bicamerata in inferipribus,.
aut dolor cordis çadere potest.? Sed sciendum est tricamergia in superioribus dicit;.ita ut quinque ha-
quia Deus non de fado.suo poenilet aut dolet, sicut bilationuni distinctiones in ea esse adyeriâmus : in-,
dolet homo, cui est de omnibus rébus omninp tara feripra ejus loca stercoribus et spurclliis esse depu-
fixa sententiâ quam cerla proesentia [F. proesçien- tata, ne animalia, el proecipuehomines, fimi fefore
 157 COMMENT.IN GEN. 158
vexorentur. Huicautem superier et cenligua caméra iV.eorum ferre poluerit? Tradunt enim Hebroei quod
ccnservandispabulis animalium depularetur. In hos Moyses, ut de illo Scriptura dicit, omni sapientia
érgo'usus inferiores partes, quoebicameratoedicun- iEgyptiorum eruditus fuit, et secundum artem geo-
tur, traduht fuisse dislinclas. Superiores vero par- metricam, in qua proecipueJEgyplii callent, cubilo-.
tes, quoetricameratoedicuntur,ad habitaculumprimo rum numéro in liée loco posuerit. Asserunt enim
bestiis vel.animalibiis immitioribus vel serpenlibus' eubitum geometricumtantum valere quantum nostra
deputatas'ëssè. Ab his vero congruain superioribus cubita sex valent. Lege Origenem super bac re
loca mitioribus animantibus stabula fuisse. Supra contra Apellem dispulanlem. Denique quod refert
omnia vero in excelsohominibus sedem locatam, ut Scriptura,. ingressa fuisse animalia omnia arcam,
pote sicut honore et sapientia antecellit, ita et loco non Noe colligente, sed jubente Domino actum est,
cunctis proecellereanimalibus; et sic quinque man- et ejus nutu coacta sponte proefiniio numéro venie-
siones in ea esse intelliguntur. Prima slercorina, bant ad arcam. . ;
secunda apothecaria, lerlia feris animantibus, quarla Sed quoerunt aliqui quid de piscibus vel alitibus
mansuetis, quinta hominibus. Fenesïram in arca fa- [Z., altilibus], quae in aquis vel super aquas vivere
ciès,et in cubiloconsummabissummilalemejus. Fene- possunt, intelligendum sit ? vel si ciniphes minutis-
slra ideo in consummilaie [Z., summitate] arcoefieri *»simi et muscoe,mures et stelliones, et coeteratalia
jubelur, ut haberet unde emitlere potuissèt aves ad in arcam introducta fuissent*?et utrum amplior eo-
explorandam lerroe sicciiatem. Oslium aulem arcoe rum minières fuerit quam qui est definitus, et ubi
ponesex latere deorsum.Tradunt enim eliam oslium fuissent [Z., si ibi fuissent] ? Sed admonendi sunt,
quod ex latere'factum dicitur, eo loco fuisse, ut in- quos hoec movent, sic accipiendumquia diclum est,.
feriora, quoedixit bicamerala, infra se haberet, et qui et repunt super terram, et necesse non fuerit con-
quoe dixil tricamerala superiora a loco ostii appel- servait in arca quoepossunt [Z., splent] in aquis vi-
lata sunt. Et inde ingressa ahimalia per sua quoeque vere, non solum mersa, sicut pisces, verum etiam
loca secundum quoesupra,diximus, coiigrua discre- supernalanlia, sicut muiloealites. Deinde cum dici-
lioiie divisa sunt. tur, masculus el feminaerunt, profeçtq intelligitur
Sed forte' quaërit aliquis si habet aliquod sacra- ad reparandum diei. Ac per hoc nec illa necesse fue-
mentum mensura istius arcoe? Habet igitur myste- rat ibi esse quoepossunt, sine conçubilu, de quibus-
rium perfectum corporisChristi. Sexies enim trecenli que rébus vel rerum corruplîonibusnasci. Vel si fue-
habenl infra se quinquaginta et decies triginia. Sic runt, sicut in domibus consueverunt esse, sine ullo
quippe humanum corpus, si jaceniem metieris ho- _ numéro definitoesse poluisse. Aul si niysterium sa-
minem, sexieshabet longitudolalitudinem, et decies cralissimum quod agebatur, et tante, rei figura etiam
altiludinem. Nam longitudojacenlis hominis a ver- veritate faciliter [Uterq. cod., faccialiter] non posset
lice usque ad vestigia metienda est, et lalitudo a la - impieri, nisi ut omnia ibi cerlo illo numéro essent
1ère usque in laius,*t aliiiudo a dorso ad venlrem. quoevivere in aquis, illius natura proliibenle, non
Quoefigura apte Christo convenit propler longanimi- possunt ; non fuit illius hominis cura ista, vel illo-
tatem omnia sufferentis fidei, et.ampliludinem cha- rum hominum, sed divina. Non enim ea Noe capiens
ritalis, et sublimitalem spei oeternoe.Sequilur : iritromittebat, sed venientia et intrantia permitlèbat.
VERS.19. — Ex omnibusanimantibusmundis toile Ea porro quoesic habent sexum ut non habeant fe-
septena et septenain arca, de immundisvero duo el tuni, sicul muli et muloe,niirum si fuerunt [Z., fue-
duo, masculumet feminam. Sed et de volalilibuscoeli rint] ibi, ac non polius parentes eorum ibi fuisse
septena el septena,masculumet feminam, ul salvelur suffecerii,equinum videlicet atque asininum genus,
semensuper terram. Quid sibi vult, duo et duo, se- et si qua alias sunt, quoecominixtionediversi generis
ptena et septena? Au quatuor ex immundis , et qua- genus aliquod gignunt. Sed et hoc ad mysleriuin
tuordecim ex mundisanimalibusintelligere debemus perlibebat. Habet enim et hoc genus masculum et
introducta fuisse? Minime.Non duo et duo propter feminam. Quid enim de pace, et unde se invicem
quatuor, sed propler masculum et feminam. Nam v non debellarent divisi generis animanlia, sèhiiendum
de immundistanlummodo duo, et de mundis solum- est ? Sicut enim Dei nutu adducebantur in arcam,
modo septem. Ideo immunda pari numéro posuit, ita et' Dei nutu conservabantur in arca. Seu enim
munda vero impari, ut haberet unde hostias Deo de secundum gênera sua mansiunculis dividebantur,
mundis immolaret. Et bene pluriora fuerunt munda aul sejuncti [Z., si junclini] manerent, Dei tamën
quam immundapropter futurum usura humano ge- potentia gubernabantur. Lege librum beati Augu- •
neri, qui ex mundis debebatur hominibus, ul plu- stini quintum décimum de CivitateDei de arca di-
riora essent quoeprodessenl quam quoenoeerehl. De sertum.
quibusque animantibus diclum est, in quibus eral Soientetiam nonnulli quoestiônemfacere quomodo
• spiritus vitoe.Non sohnn de hominibus, sëd etiam de leones et aquiloe,et coetera-hujusmodiquoecarnibus
coeterisomnibus qui vilali aura véscuntur. Notan- vivere consueverunt, in arca pasci potuerint? Forte,
dum est quod movere solet quosdam utrum tanta ut doclores ôpinaiilur, et alia animalia proele. nu-
capadtate arca describitur, ul esse animalia tanta merum definilum propler aliorum escam in arcjm
et lot cura mansiunculisconvenieiiliumsibi et escis fuerunt intromissa, vel aliqua cibaria proeter earries
 159 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 180
a viro sapienti, vel Deo demenstrante, quoetalium A et redeunles. Dum dicitur : Reversoe sunl aquoe de
qupque animantium escis convenirent, quod magis lerra eunleset redeunles,videtur, juxta litteram, quia
credibile est. Nam scimus multa animalia, quibus omnes fluviorumac rivorum decursus per occultas
caro cibus est, etiam pomis vesci [Z., et poma vesci]. terroevenâs ad malricem abyssi redeunt, juxta illud
Quid [Z., Quid vero] depotu animalium senliendum, Salomonis : Ad locumunde exeunt flumina, revertun-
de quo nihil dicit Scriptura? Sunt quidam.qui putant tur, ut iterum fluant (Eccle. i, 7).
unius diei escam in arca vel potum in multos pro- VERS.6. — Posl quadraginla dies aperuit Noe fe-
desse dies illatum animantibus, vel forsitanad totum nestram, et emisit corvum, qui egrediebatur et non
annum quod verius esse potest. Sed dimiltamus in- reverlebalur.In Hebroeoscriptum est exiens et rever-
certas conjecturas, et cencedamus divinoepotentioe tens, donecsiccarentnr aquoe de terra. Sed ideo, ut
'e crealuris suis facere quod voluerit [Pelr., voluit]. nostra translatio innuit, non est reversus, quia aut
ab aquis esl absorptus et interemptus, aut aliquo
CAPUT VII. cadaveresupernatante est illectus, el desuper sedere
VERS.1-19. — Et inclusil eum Dominus deforis. esl delectatus, qued columba naturaliter refugit, de
Quomodoenim posleaquam clausum est, ut [Z., et] qua dicitur : quoecum non invenissetubi requiesceret
nullus heminum extra arcam fuit, imbituminari ex- ;B pes ejus, reversa est ad eum in arcam. Vernmtamen
trinsecus oslium poluit ? Hoc enim sine dubio divi- requirendum est cur quadragenario numéro pluvia
num opus fuit, ne ingrederentur aquoeper adilum, inundabat, et iterum post quadraginla dies dicitur
quem humana non munierat manus. Sequitur : Noe fenestram arcoe aperuisse ? Quadragenarius
. VERS,20. — Quindecim cubitis allior fuit aqua enim isle spiritaliter tribulalionem poenitentioe
super montesquos operuerat. Quoeritur, si aqua tran- oslendit. Quod vero post quadraginta dies fenestram
scendit quindecim cubitis, altitude [Z., cubitis, cujus aperuit, significat jejunio coelum reserari. Ideo
altitudo] hune aerem turbulentum, ut fertur, tran- Moyses et Elias, etiam et ipse Salvator, jejunia con-
scendit, ubi dicitur nec nubes videri, nec ventus secravit, lanquam tribus temporibus necessaria aille
[Z., dicuntur nubes videri, nec ventus, etc.] senliri, legem, sub lege, sub gralia. Sequitur :
sicut de Olympe epinantur? Sed sciendum est, si VERS.11 — At illa venitad euni ad vespëram por-
lerra spatium illius tranquilli oetherisinvadere petuit, tans ramum olivoe,et reliqua. Quare ramum olivoe
cur et non aqua Crescendo illum montem et aerem portât, nisi quia typum Spiritus sancti adumbrahat?
etiam transcendere potuit ? Sunt tamen quidam qui QuoecolumbaSpiritus sancii, expulso alite teterrimo,
putant nec terroe inoequalitatem [Z., oequalitatem] ad Noe post diluvium, quasi ad Christum post bapli-
lalem esse, nec montium altitudinem tantam ante' " smum devolat, et ramos refeclionisac limitais pacem
diluviumesse sicut nunc est. orbi annuntiat. Sed antequam descriplio hujus arcoe
VERS.21. — Consumplaque esl omnis caro quoe ad calcem perveniat, notandum est : si Deus omnia
movebatur-superterram, et in quibusspiraculum vitoe fecerat bona, etiam et valde bona, quid est quod
est in terra, mortua sunt. Si enim ita est, quid dicen- mundaet immunda nominanlurin ea animalia ? Nun-
dum de animalibus quorum natura nec semper in quid immundum bonum potest esse? Sed sciendum
aridis, nec semper in humidis vivere potest, sicut est quia etiam quod immundum dicitur, in sua natura-
sunt lutri et vituli marini ; et multa avium gênera bonumest. Ad comparationemigitur alterius naturae
ta aquis victum requirunt, sed in arduis dormirait, melioris, quasi immundum putatur. Denique bos est
nutriuntur et requiescunt? Dicendumest quia potuit melior leone, videlicet quia magis ejus natura con-
virtus divina ulramque eorum naturam, donec dilu- venit hominis necessitati subvenire, propter quem
vium transiret, temperare ; ut aut in humido tan- omnia creata sunt animalia, de quo etiam subditur :
tum, aut in arido vivere possent. Nisi forte extra Et ut terror vester,et tremorsit super cuncta animan-
arcain in aliqua ejus parte loca illis proeparata es- tia terroe. Ideo homo terrore coeteris animantibus
sent unde et in aquis vivere et in aridis requiescere n proepositusest, ut esset in solalium vindicte trans-
poluissent. acte, et ne pauci hemines a pluribus cpprimerentur
CAPUTVID. bestiis, et ut scirenl se irralienabilibus dominari
VERS.12. — Recordalus autem Dominus Noe, ad- debere, non rationabilibus. Unde et primi parentes
duxil spirilum super terram, et imminutoesunt aquoe. nostri pastores pecorum, non reges hominum esse
De illo spiritu intelligi potest de quo dictum est : leguntur. Coeterumspiritaliter in hec quod Noe di-
Spiritus Dei ferebatur super aquas. Tune enim fere- cit : Fac libi arcam, consilium Patris ad Filium po-
balur ut, congregatis aquis, in suum [Z., in unum] test intelligi de acceptionecarnis. De lignis loevigatis,
locum terra apparuisset. Nuncaulem adductus dici- id est de Judaeislege fabricatis. Noe cum filiis suis
tur, ut ablatis de medio aquis diluvii faciem terroe in superieri IPCPChristus est cum apestalis suis ;
revelaret; Potest et spiritus nomine ventus intelligi, aves in secunde, sancii designanlur ; peccra in ter-
juxta illud Psalmistoe : Et sietit spiritus procelloe tio, innocentes figurantur; bestioe in quarto, mun-
(Psal. evi, 25), cujus flalibus crebris aqua cogerelur diales innuuntur. Quintus vero locus cum sterco-
recedere. ribus infernus exprimitur. Aliter : per haec quinque
VERS.3-5, — Et reversoesunt aquoede 'terra étoiles loca quinque ascensiones Ecclesioeosienduniur, id
 i 61 , COMMENT.IN GEN. 162
est calechumeni, baptizati, conjugati, poenitentes, A À reliqua. Dalur itaque signum securitatis, quia prae-
sancti. Quod autem post septem dies pluvia descen- scivit Creator formidabiles hominum animes, ne
dit , pluvia vcluntaria ppst veterem legem petest iterum diluvio se deleri crederent, dum soepius*inun-
intelligi, de qua dicitur : Pluviam volunturiam segre- dationes pluviarum cernèrent. Et bene idem signum
gabis, Deus, et reliqua (Psal. LXVII,10). Qued autem securitatis in coelo positum est, scilicet ut ab omni-
dicit, rupti sunl omnes fontes, evangelistas; abyssi bus inspici poluisset, et ut pro quacunque tribula-
magnoeprotanditas Veteris Testamenti ; cataractas tione oculos cordis ad eum attollamus, qui habitat
coeliapostolos intellige. Sed in hoc qupd dicit : In- in coelis. Sed quoeritur cur diversi coloris datur ho-
clusit illum Dominus a foris [Z., eum Dom. deforis], minibus? Propter securitatem et timorem.'Unde et
ostendit Christum Ecclesiam suam custodire a per- in arcu color aquoeetignis simul ostenditur, quia ex
sequentibus. Quod igitur intulit omnem carnem con- parte est coeruleus,et ex parle rubicundus,ut utrius-
sumptam, hoereticosproecavet, existimantes aliquos que judicii testis sint [Z., sit], unius videlicet facti,
diluvium evasisse, sicut de Mathusala putatum est. et alterius faciendi, id est quia mundus judicii igné
Qnodque dicit, euntes et redeuntes, significat in per- creraabilur. Nam aqua diluvii non delebitur. Hic
secutores vindictas et hoeresesin hoereticos rever- enim nonnullos movet an pluvioeante diluvium fue-
tentes. Corvus dimissus et non reversus figuram 1B rint ? Sed videntur TZ., videtur] non fuisse, quia ar-
peccatoris vel diaboli tenet, ad regnum Christi non cus non efficitur nisi ex radiis solis et humida nube.
revertentis. Columba vero, quoe est reversa, Adam, Poterat enim fieri ut ex roris et fontium, sicut ^Egy-
sicut nonnulli votant intelligi, significat ad para- ' ptus, irrigatione terra fecundaretur.
disum revertentem per Christum, si lector acciperè VERS.18-19. — Erant igitur filii Noe Sem, Cham
voluerit ; velpotius unumquemque justum ad Eccle- et Japhelh, et reliqua usque, ab his disseminalum est
siam, cujus pes, id est sensus, in hoc mundo non omne hominum genus super universamterram. Ab his
requiescit. Ramus olivoe in ore coluinboe confes- enim et nepotibus eorum divisus est orbis. Sem, ut
sionem significat Trinitatis in ore uniuscujusque oeslimatur, Asiam. Dicamus interpretationes singu-
sancti. Cum virentibus foliis, id est eperibus per- lorum historialiter. Sem dicitur nominatus, quod
fectis. nomen proesagio posteritalis accepit. Ex ipso entai
VERS.21, 22. — Non igitur ulra percutiam omnem patriarchoe et apostoli, et populus Dei, ex ejus quo-
animam, sicut feci cunctis ditbus terroe. Sementis et que stirpe et Christus, cujus ab ortu solis usque ad
messis, frigus et oestus,oeslaset hiems, nox et dies non occasum magnum nomen ejus in gentibus. Cham
requiescent. Sementiset messis, id est doctrinoe Scri-. Africam calidam, et ipse ex proesagio futuri cogné-
pturarum. Per frigus et oestatemcastitatem et fidem es ' minatur. Posteritas enim ejus eam terroe partem
désignât ; per noctem et diem, Velus et Novum Te- possidet [Z., obsidet], quoevicino sôlecalenlior est-
stamentum. Aliter, per sementem et messem docto- Unde et Jîgypius.usque hodie JEgypiiorum lingua
res, et scripturas [Petr. scriptores] hoereseos osten- Camdicitur. Et JaphethEuropam sorlitus est. Japhelh,
dit [Z., appellat] ; per frigus et oestatem, infidelita- latitudo. Ex eo enim populus gentium nascitur, et
tem et fidei claritalem ; per noctem et diem hoereses quia lata est ex gentibus mullitudo credentium, ab
in utroque Testamento votant intelligi. Subditur : eadem latitudine Japheth dictas est. De Japheth nati
CAPUT IX. sunt quindecim,de Cham triginta, de Sem viginti se-
ptem; simul septuaginla duo fiunt : de quibus ortoe
VERS.3-4. — Quasi olera virentia tradidi vobis sunt gentes septuagirita duoe, inter quas misit Do
omnia, excepto quod carnem cum sanguine non come- nnhus totidem discipulos ad proedïcândum.
datis. Sanguinem enim animarum veslrarum requi- VERS.20-25. — CoepitqueNoe vir agricola exercere
ram de manu cunctarum besliarum et de manu ho- terram, el planlavit vineam, bibensquevinuminebria-
minis, et reliqua. Quanti enim effuderunt sanguinem, tus esl, et nudatus in labernacuto suo. Et reliqua.
et sanguis eorum effususnon est, el alii occiderunt Quare tantus vir inebriatûs esse legitur? Forte, ut
hominem veneno, vel suspendio, et eorum sanguis ''' beatus HieronymuswcoeleslisBibliothecaeinterpres,
non est effusus! Quomodo ergo Dominus effusurus dicit, quia inebriari vino nesciebat. Nec enim ante
est sanguinem eorum, cum illius [Petr. illi, vel ille] diluvium legunlur homines vino usi fuisse [Petr.,
qui occidit, sanguinem effuderit ? Et in resurre- legitur vino homines uti]. Ideo specialiler de Noe
clione ridiculum est, et in hac vita, et ideo sanguis dicitur : Plantavit aulem vineam. Utaliquibus vide-
hominis vitale [Z., vitalis], quo vegetatur, et su- tur, nudatio femorum post ebrielatem secula est,
stenlatur, et Vivit, débet intelligi ; quod qui effude- quia soepius satietatem libido sequitur. Sed quod
rit sive per scandalum, sive perversitate doctrinoe. filii Noe incedentes, retrorsum opemerunt verenda
in die judicii effudetur ab eo, qui [Petr., quod] sibi patris, fadesque eorum aversoe erant, et reliqua,
videbatur habere vitale. Coelerum, historialiter, moraliter intelligi valet. Aversari dicimus quod re-
post diluvium primum esus carnium homini conce- probamus. Quid est ergo quod filii verenda patris
ditur, videlicet propter infecunditatem terroe, ut superjecli dorsis pallio aversi venientes operiunt,
aestimatur, et hominis fragilitatem. nisi;quod bonis subditis sic proeceptorum-suorum
VERS.13. — Arcum meum vonam in nubibus, et màla displicent, ut tamen hoecaliis occultent? Ope-
 163 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 164
rimentum aversi déferont, quia dijudicanfes factum, A mus. Japheth, filii Noe, prout superius innuimus
et yenerânlës rilâgisterium notant videre quod le- * nali sunt septem filii, qui posséderont terram in
igunt. Sequitur : Àsià ab Àmaho, et Tàuro, Syrioe-Coeles,et Cilicioe
VERS.24. — Evigîians autèm Noe ex vino, cum hiôhtibus usquè àd fluvium Tanain, sicut in libris
dididsset qùoefècerat ei filius suus minorait : Maledi- Lbcprum heàtî Hiéronymi compéri. In Europa vero
clus C/ittnâan.'Chànaàri ipse est filius Charil, Ut Scri- usque ad Gàdira nomina locis et gentibus relin-
ptura reîert. Porro Cham, inquit, ipsè est pater qùentes, e'quibus postea immutâta sunt pluriina, et
Gnttnàan. Serves servorum erit fratribus suis. Hic a coetera permanent ùt fuerunt. Sunt autém (Gomer
multis requiritiir cur Cham in ûliis malédictionem Gàlatoe, Magpg Scythoe, Madâi Medi, Jaban Iones,
accepit? Videlicet, quia pèCcantibus et non poeni- quiet Gfaeci, unde et Mare Ionicum; Tqbal lberi,
teniibus futtirâiïriniiri'et poena. Soepe quidem repro- qui et Hispani, qui et Celtiberi, licet quidam Italos
borum héquitioe hic quidéni inulte proficiunt, sed suspicentur, Mosoch Cappadoces. Porro Septuaginla
in posterum feriunfur. Nequaquam enim divina se- interprètes Caplurim Çappadocas arbrilantur. Iras
verilas ihiilta rémanëre peccata permittit, sed ira Thraces.Nonnulii quidem GogetMagogad Gothorum
judicii a hôst'ra hic corrëplione inchoal, ut in repro- gentem transtulerunt, quia Golhos omnes relro
bôrurii damnatibiie conquiescat. Sed juxta histo- B erudili magis Gelas quam Gog appellare consue-
riam prdphelaruni quoque est, quia lerram [Z., a verunt.
terra] Chanaan, ejectis Chananoeiset debellatis, aç- VERS.3. — Filii Gomer Ascenex, et Ripliath, et
cepturos 'fuisse filios Israël, qui venirent de semine Togo'rma. Ascenez Groeci• Regnos [Z., Reuoos) vo-
Sem, siçut historia sacra ppstmodum actum narrât. cant, Riphath Paphlagones, Togorma Phrygas.
Unde et dicitur : VERS. 4, 5. — Filii Jaban Elisq, et Thar'sis, Ce-
VERS.261 — Bënedictus Dominus Deus Sem. Sit ihim, et DodanimCAb his divisoesunt insuioe natio-
Chanaan servus ejus. Chanaan, filius Cham, inter- num in terris suis, vir secundum lingtiam suam, el
pretatur motus eorum, quod quid est aliud nisi opus cognitionem, el gentem suam. De Ionibus, id esl Groe-
eordrii? Pro motu entai patris, id est pro opère ejus, cis, nascuntur Helisei, qui vocantur jEolidës, unde
maledictus est. et quinia lingua GroecioejEolis appellatur. Denique
VERS.27. — Dilatèt Deus Japheth, et habilet in Tharsis Josephus Gilicias arbilratur. Unde et me-
labernaculïs Sem, sihjue Chanaan servus ejus. Cur tropoliscivitas eorum Tharsis appellatur Paulo. apo-
hoc intulit? De Sém Hebroei, de Japheth géntium stolo gloriosa. Cethim Cithii [Z., Sçitijj] a quibus
populus nascitur. Quia igitur lata est mullitudo cre- „ hodieque urbs Cypri îiominatur. Dodaniru, Rhodii.
dentiuin, à laliludine, quod Japhelh interpretatur, Denique, sicut in Antiquilatum libris invenilur,
nomen accepit. Quod autem ait, habilet in laberna- omnespêne insulas et totius prbis lillpra, terrasque
culis Sem, de nobis prôphelalur, qui in erudilione mari vicinas, a Groecisaccolisoccupatas usque Ocea-
sciéntioe Scripturarum ejectp Israele versamur. Sec] num ppssedere Britannicum, videlicet a Tauro et
tune conipletum est historialiter quando Romani Jù- Amanp montibus, ut supra diximus.
doeam cèpèrurit. — Filii Cham , Chus el Mesraim, el Fut
i VERS.28. Vixit aulem Noe post diluvium trecentis VERS. 6 .
el Chanaan. Chus hodieque ab Hebroeis Jïtbiopia
quinquaginta annis, et impleli sunt omnesdies ejus
nuncupatur, Mesraim, jEgyptus, Fut Libyes, a quo
nongenl'orum quinquaginta annorum, et mortuus est. et Mauritanioefluvius
usque in praesens Fut dicitur.
Cum enim dicit ëuiii vixisse pest diluvium trecentis Porro Chanaan ébtinuil terrain quam Judoeidein-
quinquaginta annis, perspicuuta oslendit centum
aniios ùl ad ceps posséderont;
viginti geheraiioni illi, supra diximus, VERS.1: — Filii Chus : S'aba, el Evita, et Saba-
poenilèntiàm dates, et nbn vitoe mprtâlium ccristi- tha, el Regma, et Sàbatlwca. Sâbâ, à qiio Sabàei, de
lutps. .
CAPUT X. quibus VirgiliuS :
VERS.1,2.—- Boe sunt generationesfiliorum Noe, I) ... Solisest tlmreàvirga Saboeis.
Sem, Cham et Japhelh. Filii Japheth Gomer, et Ma- Evila, Getuli in parte remolioris Africoe,eremo co-
gog, et Madai, Jaban, et Tubal, el coetera. Jam inci- hoerenles. Sabalha, Sabalhem, qui nunc Astabari
pit describere, qualiter à filiis ei nepotibus Npe nuncupantûr. Regma vero et Sabalhaca paulaliin
gentes exprte fuerunt. Sed sciendum est quia non antiqua vocabula perdiderunt, et quoenunc pro vé-
hedie ita feperiuntnr sicut in exerdip ab eis proge- teribiis habeant, ignoratur.
riite sihguloe fuerunt et nomina acceperunt. Quo- Filii' Saba, et Dadan [Z., filius Saba, Dadan.
niam, ùl beatus Augustinus ait, aut ab hostibus in- Vulg., Filii Regma : Saba et Dadan]. Hic Saba per
terèmptoe periitus fuerunt, aut a propriis sedibus ad sin liltéram scribilur, supra vero per samedi, a
âiiâ îoea transierunt et antiqua quoque vocabula quo diximus. appellâtos Saboees. Interpretalur ergo
perdideruni. yerunilanien ne indiscusse proelerisse Saba Àrqbia. Nam ta septuagesimo primo psalmo,
vidèrèmur, limita ex eis, sicut in doçtoribus repe- ui)î nos jiabemus : Reges Arabum et Saba munero
rinius, et nobis tradila etiam fuerunt, qualiter ab offereni, in Hebraeoscriptura est : Reges Saba, pri-
hominibus vocabula s'umpserunl, inserere çenàti su- mum noineh per sin, ut Hicronymus ait, secundum
1&; COMMENT.IN GEN. . W
për sainech. Dadan quippe gens est iEthiopioe in oc- A niam vocant. NonuuUi Anliochiam ita appellatam
çidëntali plâga. putant;
— Isle coe- VERS. 19-21.:—Et fuit terminus Chananoeorum
VERS.8. Porro Chus genuit Nemrod.
co- . venienlibusa Sidone Geraram usque Gazant, donec
pit esse païens in lerra, et erat robûslus venalor
insue- egrediaris Sodomam, et Gomorrham, et Adamam, et
ram Domino, et reliqua. Nemrodistè arripuit Lesam. Coeteroepropria nomina reli-
tam priés in populos [Z., populis,] tyrannidem, reg- nent. Hoc Sçbqim,.usque
ab eo ibi tantum adnotandum videtur quod Lésa
navitque in Babylon [Z., Bâbylone,] quia ipsa sil quoenunc Callirhoe dicitur, ubi aquaé calidoe
confusoesiiht linguoe turrem àedifiCaritiura, et Babel
prorumpentes in mare Morluum defluuiit. .
àppéllata est, quoe interpretatur confusio. Regnàvit VERS.22.—FHii Sem:Elam,etAssur,etÀrphàxad,
aulem et in Arach, hoc est in Edissa, et m'Archad, et et Aram. Hi ab Eupbràte fluvio partem Aské
Nobilis. Lud,
quoenuric dicitur Nibisis [Z., Leg. Nisibis], ad Indicum oceanum lenent. Est aulem Elam,
«t in Chàlanne, quoepostea a Seleuco rege dicta' est usque
coram Do- a qup Elamite, prtacipes'Persidis. DeÀssur jam di-
Seièucia. Qui congrue robûslus venalor
in- ctum est, quodNinum urbem condiderit. Arphaxad, a
mino dicitur, seu, sicut in quibusdam codicibus
melius nobis robustus venator quo Chaldoei,Lud, a quo-Lydia. Aram, a quo Syri,
venilur, quod videtur,
contra Dominum, id est hominum terrenorum sup- B quorum metropolis est Damascus.
iste VERS.25. ^- Fiiii Aram Hus, et Hul, et Gelher.el
pressor et exstinclor. Erigëbât ergo'fZ., igitur
turrem contra Dominum, in Mes. Hus, Trachonitidis et Damasci. condilor, inter
erig.] cum suis populis
domi- Paloeslinamel Coele-Syriam tenuit principatum , a
qua est ;
impia significata superbia quoniam in libro Job, ubi in Hebroeo
nalio iniperantis in lingua esl, et ibi est damnata quo Septuaginlainterprètes
scribitur, terram Hus, regionem Ausïlidem transtu-
superbia, ut non intelligeretur jubens hotaini, quoe lerunt.
Hul, a quo Annenii. Gel-her, à quo Arcaiiii
notait iritelligere, ut obedirét Deo jûbenti. Sic illa
cum ab eo sive Carii. Porro Mes,pro quo Septuaginla' interprè-
conjuratiè dissoluta est, quisque quem tes Mosoch dixerunt, hi sunt qui nunc vocantur
inlelligebat, abscederet, nec se riisi éi citai quo loqui
Moeones.
et
poterat aggregaret, pér liiiguas divisoesunt gén- VERS.24, 25.—At veroArphaxadgenuit Sala [Z.,
ies dispersaequeper terras. Sequitur : el Sala genuit Heber. Et Heber nati sunt duo
Sela],
VERS.11. — De terra illa egressus est Assur, et filii; nomenuni Phaleg et nomen fratris ejus Jeclan.
oedificavitNiniven, et Roboot civitatem, sicut in qui- Heber, a quo Hebroei, valicinio quodani filiosuoPha-
busdam codicibusinvenilur. De bac terra Assyriorum leg nomen imposuit, qui inlerpretatur divisio, ab
pullulavit imperium, qui ëx nomine Nini, Belis filii, G eo quod in diebus ejus linguoe in Bâbylone divisoe
Ninum condiderunt, urbem magnam, quam Hebroei sunt.
appellant Niniven. Quod autem ait, ëdificavit Nini- , VERS.26, seq.—Jectangenuit Elmodad, et Sàleph,
ven et Roboot civitatem, non putemus dùas esse ur- et Asarmoth, Jare, et Aduram, et Uzal de Daebal [Z.,
bes; sed quia Roboot plateoeinterpretantur, ita le- Dedabul], et Abimalech, Seba, Ophir, Evita, Jobab.
geiidumest, el oedificavitNinivenet plateas civitatis. Harum gentiura posteriora nomina invenire non po-
VERS.13, 14. — At vero Mesraim genuit Ludim, et lui ; vel ila vocantur ut primum , vel quoe immutala
Anamim [Z., Ananim], el Laabim, Nepluim, el Pe- sinl. ignoratur. Possédèrent âulera a Cofene fluvio
trosim, éi Cesloim,de quibusegressi sunt PhiHstiim, onmemjLudioe regipnem quoevpeatùr-Herra.
et C«piuri)».ExceptisLaafciw,a quibus Libyes postea
noininali sunt, quiprius Futeiyocabantur, et Cesloim, CÂPUT XI.
qui deincepsPhilistiim appellati sunt, quos non cor- 7ERS.1-4. — Erat autem terra labii unius, et ser-
rupte Paloestinosdicimus, coeteroegentes sex ignote monum eorumdem, et reliqua, usque-et dixerunt:
sunt, quia'bellp ^Elhiopico subversoeusque ad obli- Venite, faciamus nobis civitatem, el turrem, cttjus cul-
yipnem proetentorum[Z., proeteritorum] nominum. menperlingat ad coelum,etc. Ideo turrem.sua super-
Posséderont autem terram a Gaza usque ad extrê- " bia construere votaerunt, ut celebrarentppmen suum
mes fines iEgypli. antequam diyiderentur, sicut Scriptura teslalur, seu.
VERS.16-18. —*Chanaan genuit Sidonem primoge- Ut explorarent "quidesset super coelum, sive, ut.quU
nitum suum, etHethoeum, et Gebusoeum,et Amor- busdam vidçlur, ut haberent ubi fugerenl, qiiia pu-
rhoeum,et Gergesoeum,et Hevoeum,et Aracoeum,Asi- tabant ilerum cataclysme mundum delerisiçuti prtas^
noeum,et-Aradium, et Samarilen, et Amalhoeum.De Sed quoeritur utrum credibile sit tantoe.stultilioe.ess.e,
Chanaan primus nalus est Sidon [Z., Sidona], a quo homines, ut in coelum alliludjnem oeçlificj.i,piiju.sli-
urbs PhoeniçioeSidon vocatur. Deiii Aracoeus, .qui bet exigere se posse putarent? Quia solet superbiarn
Arcas condidit, oppidum contra Tripolim in radici- stullitia sequi, et humilitatem sapientia, ideo lurris.
bus Libani. Aradii sunt qui Aradum insulam posse-- hic superbioe.loco posila est, et quia sua stullitia
derunt, angusto freto a Phoenicis liitore separatanii atque superbia alta penelrare studuerunt, ideo çpn?
•Sâmariten, emissanobilis SyrioeCoelescivilas.Arriath fusi sunt. Eeçit ergo superbia diversitates linguarum;
tam a Syris quam ab Hebraeis, ita ul apud velerés humililasÇhrisii cqngregavit divçrsitates linguarum;
dicta fueral. aopellatur. Hanc Macedones Epipha- ut quos lurris dissociaverat, Ecclesia colligeret;; d«
 167 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 168
qua dissolutionesuperius proelibavimus,ubi de Nem- A ribus divisit. Unde easdem syllabas et ejusdempote-
brot mentionem fecimus, qui [Z., quia] ipse quidem statis litteras aliter conjunctas, a diversis invenimus
auctor hujus turris exslitit, et primo omnium homi- gentium linguis ; soepeetiam et eadem nomina, vel
nibus dominari et regnum dilatare studuit. Solet verba aliud aliquid significanliain alia lingua, atque
enim multos roovere, an unum opus fuerit turris, et aliud in alia. Ubi dicimus in psalmo : In virga ferrea
civitatis, vel duo? A multis enim oestimatur arcemi, (Psal. H, 9), in Groecohabetur : en râbdo sidéra [h
esse et civitatis Babylonioeturrem illam. Hujusenimi p«6S<amSvpâ].Igitur in Latino sidéra npn ferrea si-
dvitatîs mirabilem constructionem genlium com- gnificat sicut in Groeco,sed astra. Sed notandum est
mendat historia, cujus nimia disponebaturâltitudo, quia illa lingua in sola familia Heber remahsit, ex
quoein campestribus per situm quadratum ab an- qub Hebroeidicti sunt, in ea parte hominum. quoe
gulo usque ad angulum mûri sedecim miliia tenuisse Deiportiopermansit, in qua et Christus nasciiurus
passuum, simul per circuitum sexaginta quatuor erat. Oportebat enim ut in ea lingua salus mundo
[Z., sexaginta tr«s], ut Herodotas hisloriographus primo proedicarelur,per quam primum mors intrayit
dicit. Aliquivero turrem unam votant intelligi, quam in mundum. Ostendit quoque titulus in eruce Salva-
proecipuam[Z., proecipue]inter alias erigere molie- toris scriptus, hanc esse omnium linguarum pri-
bantur, quoe in altitudine quatuor miliia dicitur te- B mam.
nuisse passuum, quod capitolium, ut idem doctor di- VERS.10.— Hoegenerationes Sem : Sem centum
cit, de lato in angustias coarctatur, ut pondus immi- erat annorum, quando genuit Arphaxad, et reliqua.
nens facilius a latioribus sustentaretur, in qua Idcirco Sem repelit, ul oslenderet Abraham ex se-
describunt templa marmorea, aureas statuas, plateas mine ejus duxisse priginem, quia Hebroeorumcon-
lapideas auroquë fulgentes, et multa alia, quoepêne sueludo esl ut tantumraodo primogenitos nomment.
videntur incredibilia. Unde ait Scriptura : VERS.14-28.—Sale quoquegenuit Heber, et re-
VERS.5. — Descendit autem Dominus ut videret liqua, usquequo; ait : mortuusque est Aran ante
civitatemet turrem quam oedificabant.Nonnulliautem Thare patrem suum in terra nativilalis suoe in Ur
omnes turres illius civitatis dixerunt, quoeper nu- Chaldoeorum. Heber interpretatur transilor, quod
merum singularem ita significaioe sunt, ut dicitur significabat Ecclesiam fuluram, quoetransiit âb infi-
militas, et intelligunlur miliia milliuni. Hinc Scri- delitate ad fidem,a vitiis ad virlutes. Sed requiren-
ptura subinfert : et cessaverunt oediâcarecivitatem. dum est quid est quod de Aran legitur fratre Abra-
Sequitur : ham ; mortuusque est Aran ante Thare patrem
VERS.7. — Vemte igitur et'descendamus, et con- suum in Ur Chaldoeorum; Ur enim ignis dicitur.
fundamus ibi linguam eorum. DescendereDeiest hu- 'C Unde et in Hebroeolegitur : in Ur Chesdi (F. cas-
manos aclus taspicere, vel eorum sensibus propîn- dim. Z., eesi.), id est : in igné Chaldoeorum.Et
quare [Z., appropinquare]. Sive descendere dicitur Chaldoeiignem cotant pro Deo. Thare vero, ut Chal-
tam adauxilium quam ad vindictam, quando curam doei tradunt (Z., Thare quoque ut Hebroeitrad.),
humâno geiieri proeslatper obsequiaangelorum. An- cum filiis suis missusest a Chaldoeisin ignem, quia
geles enim qui aderant, ut beatus Gregorius dicit, ignem adorare nolebat, in quo igné Aran consump-
Dominus ait : Venite, descendamus, et reliqua. Qui tus est. Et hoc est quod ait mortuum eum esse ante
âscendunt in eo quod Creatorem conspictant, de- conspectum Thare patris.' sui, quod. in sequentibus
scendue in eo quod creatùram sese illicitis erigen- plenius dicemus.
tem examine districtionis premunt. Dicere ergo est : VERS.29. —*Duxerunt autem Abram et Nachor
Descendamus et confundamus linguam eorum, in nxores. Nomenautem uxoris Abram Sarai, et nomen
seipso eis hoc quod recle agatur, ostendere, et per uxoris Nachor Melcha filia Aran, patris Melchoeel
Tim interna? visionis eorum mentibus exhibenda ju- patris Jeschoe.Jescha ipsa est Sarai. DeniqueAran fi-
dicia occullis motibus inspirare. Quod vero plurali lius Tharoefrater Abràm, elNachor duas genuit filias:
numéro dixit, descendamus, et iterum singulari, e quibusMel-
'D Melcham,elSaraicognomenloJescham,
confudit Dominus labiiim universoe terroe, distin- cham accepil uxorem Nachor, et Sarai Abram. Nec-
ctione personarum sanclam Trinitatem, et operatio- dura quippe inter patruos, et fratrum filios nupliae
nis unitatem in majestate divina voluil oslendere, fuerant lege prohibitae, quoein primis huminibus
sicut in exordio humanaecreationis dictum est : Fa- etiam inter fratres et serores initaesunt.
ciamus hominem ad imaginem et similitudinem no-
CAPUT XII.
stram; ut trinitas in personis, et unitas in potentia
divinitatis esse credatur. VERS.1. — Dixitautem Dominusad Abram: Egre-
VERS.9.—Et idcirco vocatum nomen ejus Babel, dere de terra tua, et de cognationetua, et de domo
auia ibi confusumesl labium universoeterroe, et reli- patris tui, et reliqua. Quoeriturcur eum proecepitde
qua. Si Deus requievit ab omnibus operibus suis die terrasuaegredi, cum ipse de lerra nativitatis, idest
seplimo,unde subito tanta appareil diversitas lingua- de terra Chaldoeorum,egressus fueratcum paire?
rum ? Sed sciendum est quia non in hac divisione Nisi, ut quibusdamvidetur, hoecegressionon ad egres»
inguarum novum aliquid condïdit Creator, sed di- sionemcorporis pertinet, sed ad egressum mentis, ne
cendi modoset formas in diversis loquelarum gene- illuc voluntatem menlis haberet redeundi unde cor-
 169 COMMENT.IN GEN. 170
poraliler jam exierat. Moralifer à* exemplum illius Afessus est Deminum, spernens idola Clialdaeuruui.
nobis exeundum est de lerra nostra, id est de facul- Potest aulem fieri ut, quia Scriptura reliquit incer-
tatibus hujus mundi, vel de terreno homine, et de tum, ante paucos annos Thara de Chaldaea prôfe-
cognatione nostra, de conversatione (Z-, nostra, ctus, venerit in Charran, quam morte obiret, vel
id est, de conv.) et moribus, vitiisquëprioribus, quoe cerle staiim post persecutionem Charran veniret, et
nobis a nativitate velut consaiigutaitaie conjuricta ibi diutius sit moratus. Si quis ergo huic solutioni
sunl. Et, de domo patris npstri, videlicet de omni contrarius est, qùaerat aliam solutionem, et tune
mempria mundi hujus, quoe domus diaboli dicitur, rècte ea quoea nobis dicta sunt, iniprobabit.
ut iiipsalmo : Obliviscerepopulum tuumet domumpa- VERS.5, 6. — Et egressus ut iret in terram Cha-
tris tui (Psal. XLIV,14), veluti gentililati renuntïan- naan, et reliqua. Hoc enim in figura Christi, cujus
tespossiraus dilatari in terra quam monstrat no- lypuin tenuit, actum est, qui obediens Patri usque
bis idem in populo Dei, el in congregatione fidelium, ad mortem pervenit. Quodque dicitur : Pertrann-
et in terra coelestis repromissionis, cum advenerit vil Abram usque ad locum (Z., lucum) Sichem, et
tenipus inlroduci. Sed nctandum est quia duoere- usque ad convaltemillustrent, ipsum Chrislum osten-
promissiones ad Abraham facta-,sunt ; una, qued dit per patriarchas et prophetas ad Ecclesiam per-
terram Chanaam possëssurus esset in sëmine suo, B venisSè, quoevallis est illuslris, videliçel fertilis vel
quod significatur ubi diclum est : Vade in terram egregia virtulibus, atque in humililate sita. Unde
quam monslravero tibi, etc. Alia vero, longe proe- et congrue subjUngitur : Chananoeusaulem tune erat
slantior, quod paler esset non unius gentis Israeli- in terra, mundiales videlicet atque gentilès ; qiiaii-
tïcoe, sed omnium gentium quoe fidei ejus vesligia quam super diabolo possit intelligi. Chanaan quoque
sequunlur, quod his verbis promittitur : Et benedi- motus eorum interpretatur.
cenlur in té omnes gentes. Illi scilicet in semtae Abra- VERS.7-9. — Semini tuo dabo terram hanc. Juxla
ham bènedicentur, qui Abrahoe fidem imitanlur. illud Psalmographi [Z. Psalmigraphl] : Postula a
me,
Sed juxta historiam ostenditur quod multi in exem- et dabo tibi génies, et reliqua (Psal. n,8), ubi oedifica-
plis sanctorum benediclionem consequuntur. Coete- vit altare, unitatem scilicet fidei in Ecclesia. Teten-
rum quod ait : faciamque te in gentem magnant, dit igitur labernaculum suum, ab oecidente habens
virtutes ostendit. Magna gens est numerus virtutum. Bethel, et ab oriente liai. Bethel interpreialur do-
Verumtamen quod dicitur : Egredere de terra tua, mus Dei. Significat Judoeos, qui aliquahdo fuerant
etc.", in cujusdam dictis ita reperi : Egredere de domus Dèiper cognilionem, et quasi in oriente, dum
terra tua, id est de lege naturoe , decognatione vero, sub lege fuerant, hoc est usque ad adventum Chri-
de lege litleroe ; de domo quippe patris, hoc est de C < sti, sed [Z., el] propter incredulitalein suam déci-
lege Novi Testamenti ; in terram quam monstravero deront ad occidentem non credendo in Christum.
tibi, id est ta coelum, de qua Isaias ait : Oculi tui flai interpretatur chaos, id est vorago iniransmeabi-
cernent terram de longe (Isa. xxxm, 17). lis. Significat gentes, quoein voragine et profunditate
Animadvertendum est quod instabilitas Abroe peccatorum delinebantur usque ad adventum Chri-
instabilitaterii gentis illius significat (Z., significabal). sti , quoe rdicto errore Crediderunt in Chrislum
Gens enim ipsius major futura erat de inslabilitate [Z., in Deum], qui est verus Oriens.
sua quam quando habilavit in terra sua. lia et Ec- VERS.10-20. — DescendilqueAbram in
Mgyplum.
clesia de itinere suo, videlicet de carnali habilatione Christus videlicet in hune mundum, juxta quod scri-
et resurrectione, ut aliquibus videtur, majora proe- ptum est : Ecce enim Dominus ascendel super nubem
mia habebit. - lèvent, el ingredielur Mgyplum (Isa. xix), — ut pere-
VERS.4. — Septuaginla quinque annorum erat grinarètur ibi. Sicut ipse ait in Evangelio :
Abram cum egrederetur de Charron'. Hic indisSolubi- foveashabent, et volucrescoelinidos; Filius autem Vulpes
ho-
lis nascitur quoeslio: si enim Thara, paler Abram, minis non habefubi caput reclinet (Mnlth.
Vin,
cum esset"in regione Ghaldoea,septuaginla annorum . — Proevaluerat enim famés in terra illa, de qua20).' di-
et in Charan " citur : Mittam in vobis
genuit Abram, poslea (Pelr. semper, fatitem, noh famem panis,
Charram) ducéntesime quintp aetatis suoeanno mor- nequesitim aquoe,sed audiendi verbumDomini(Amos.
tuus est, quomodo nunc post morlëm Tharoe Abram vin, 8). Deinde sequitur qualiter Abram descendens
exiens de Chara septuaginla quinque annorum fuisse in ^Egyptum Sarai uxorem sororem- suam essé
memoratur, cum a nativitate Abram usque ad mor- dixit; nec menlitus, quia propinqua erat sanguine,
tem patris ejus centum triginta quinque annorum sicut ipse ait. Quam tamen Pharao, rex
fuisse docëantur (Z., doceatur) ? Nisi quia vera est uxorem volens acciperè, sed terrilus niniis, ^Egypti, ubi ejus
illa traditio Hebroeorum, quam supra diximus, quod esse cognovit uxorem, illoesam reddidit. Hic enim
egressus sit Thàrâ cum filiis suis de igné Chaldae-' innuendum est utrum conveniret Abram, tara sancto
orura, et quod Abram Babylonio vallatus incendio, viro, uteelaret Sarai uxorem suam esse, et cur non
quia iliud adorare holebat, Dei sitàuxilio liberatus. niâgis ponerét in Dèo spenv suam ne occideretur a
Unde et Dominus poslea ait . Ego Dominus, qui rege ? Ostenditur itaque in hoc ejus facto
quod homo
eduxi te de Ur Chaldoeorum,et ex illo tempore ei non débet leniare Dominum Deum
suum, quando
dies vitoe et tempus reputatur oelatis, ex quo CPII- habet quod faciat ex râtionabili
[Pelr., ratianalï]
PATROL. CXV. 6
 171 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 172
consilio pro anima sua. Fecit enim quod potuit pro A terat eos capere terra, et coetera,usquequo ail, rfmisi
vita sua ; quod autem non potuit, illi commisit in sunt allerutrum a fratre sito. Lot, qui taterprèlalîn'"'
quem speravit, cui et pudiciliam conjugis commen- déclinons, significat Jiidaeos qui non credentlo dë^
davit. Nec eum fidesac spes fefellil. NamquePharao clinaverunt a Deo. Abràm, pfout saepedëscripsinius,
a Deo territus, multisque propterea malis afflictus, Dominum significat. Grëges Lot fe'iârhïentâ, piëbès
ubi ejus uxorem divinilus didicit, illoesamcum ho- et diversa conveniiculaJiidaeorum irifidëliuiii ifiter-
nore reddidit viro suo. Sed movet forte quomodo, pretarimr. Unde et liën'édicitur : Et factà est rixà
cum Sarai a Pharaone rapta fuerii, inviolata per- inler pastores gregùnï Abram et Lot. Per pâslbres
manserit, licet corpus sanctarum mulierum non vis Àbram signifiçahlur apôsibli Christi. Per pastores
maculât [Z.; maculel], sed volunlas el excusare . Lot Sadducoei tatëlliguniur et Pfiafisoei,qui ibultum
possit [Z., posset] Sarai, quod faillis tempore sola inter se aîlefcali siiht. Sect iii hoc qubd ait : CÏio.nâ-
régi in peregrinis locis, mariio connivente [Z., vi- noeus autem et Pherei'oeus habiiabdh'lin tëtfa ilïà,
vente], resisiere ncquiverit; tamen potest et aliter super immundis spirilibiis iriterprëtàhtur, qui pbié-
foeda nécessitas excusari, qupd juxta lïbrum Eslher staiera iiabèbàhl in Judoeis.Séu eliam Lot 'significat'
quoecunquemulierum placuisset régi apud veleres, hoereticos, quos eum Christiahô pôpiiloiërra, id est
sex mensibus ungebatur cleo hiyrleo, et.sex mensi- B Ecclesia, non capjt. Secl pastores Clïfisii el, hoeïéii-
bus in pigmenlis variis erat, et curalionibus femi- cci'um seducterès, qui pâslbres së.diÇuiït ëise, suis
narum, et tune demum ingrediebanlur ad regem., ovi'bus,rixas et contentiones seriïper èxciJâht in Ec-
Itaque ita potest fieri ut Sarai, postquam placuerat clesia, et ideb dividuniur àb inyicèni. 'Recèdea ine'i
régi, dum per annum ejus ad regem praoparalur in-, inquil.Àbram, obsecro, ad Lot. Si àd sinisiram ierts,
iroilus, et Abrahoemulta donaveril, et Pharao postea ego dcxleram tenebo; si dexieram eleyeris,ego àd sï~
sit percussus a Domino, illa adhuc. inlacta ab ejus stram pergam. Proprium itaque concedit in hoc Do-
Concubitu permansit. Sequitur : minus, tanquam Abram ârbilriu'm [Z., 6m. arln-
CAPUT xni. trium] fratri suo, Judaico vidèliçèi populo, ex quo
carnem assumere dignatus est. Deniqueper déxtë-
VERS.1-5. — AscenditergoAbramde Mgypio, ipse ram fides vel vita futura, de qua Ecclesia ait : Loevà
et uxor ejus, et omnia quoehabebat, et Loi cum eo ad ejus sitb capite.meo, et dextera illius amplexabiturme
auslralem plagam. Erat aulem dives.valde in posses- (Cant. H, 6). Per sinislranï vita praèsëiis,quam ele-
sion argenti et auri; reversusqueper iler quo veneral gerunt Judoei. Unde et dicitur : EÏevatis aulem Lot
a meridie in Bethel. Pulchre deiËgyplo liberatus oculis vidit omnem circa Jordan's regionem,et relï-
ascendisse dicitur ad auslralem plagam, id est ad. G < qua. Aliter. Bene ait : si tu ad sinistram ieris,
ego
meridiem; non enim legitur déclinasse aliquando ad dexieram tenebo, etc.; quia in die.judicii multi ex.
occidentem. Sed occurrit huic sensui illud quod Judoeiscrediluri erunt in Deum, et miilti ex credën-
sequilur, quomodo potuerit exiens de jEgypto fuisse tibus recessuri. Et hoc est qupd ait, ego àd sinisiram
dives valde? Quod solvitur illa Hebraica verilate, in pergam. Tune enim Chrislus lanquam Abràm ih cré-
qua scribitur : Abram gravis vehementer. iEgypti dentibus, qui vidëbantûr essë ejus hiëmbrà, ad sini-
enim pondère gravabatur. Et licet videantur esse di- strani declinabit. Si autem ad hoeretiobsreferre vo-
vitioepecoris, auri et argenti, tamen siiEgyptioesint, lueris, tune adimplébitur hoc quod Scriptura dicit,
viro sanclo, cujus lypum lenuit, graves sunt. Deni- recèdea me, obsecro,quando dicturus est eis : Disce-
que non, ut in LXX legitur, abiït unde veneral, in- dile a me, maledicii, in ignem oeternum(Màtth. xxv,
deserium usqueBethel, sed sicut in Hebroeoscriptum 41). Undè corisequëhler subjurigiiùr, si ad sinistram
est, afeiililinere suo per ausi'rumusqueBethel.Idcirco ieris, ego dexieram tenebo, etc. Per dexleràiri pro-
enim de iEgyplo profeclus esl, ul non deserium in- speritalemmundiâlèm, quàta h'oeretîcieligiint, inter-
grederetur, quod cum Mgypio reliquerat, sed per pretantur; per sinistràrii infidelitàtëriivël inferitam,
austrum, qui aquiloni.contraiius est, venirel ad do- " Quod vero Àbràni dexléràm plagarii é'Iègit, fidem,
muni Dei, ubi fueral labernaculum ejus inler Bethel * vel regnum saricioruni; qùod auterii sinisiram, con-
et liai. Igitur Abram in hoc quod ascendit de jEgy- fractionem volunlaiis, quâ in irièmbris' suis céridë^
pto, Dominum ac Bedemptorem nostrum significat, scendit his qui in amprerii praésèriiisvite, quoe si-
qui, ul superius diximus, descenditin ./Egyplum,vi- gnificalur, ut supra diximus, per sinislranï; cbmmè-
delicet in hune mundum, expleto mysterio nostroere- moranlur. Unde et Jordanis, ut quidam votant, ta
demplionis, astendit ad Palrem. Unde bene dicitur de hoc loco doctrinam hoerelicorumoslendit, à qrio'irri-
Àbram quod reversus sit per iler quo venerat in gabanlur universa, quià sic videtur suis, ut bene
a Filius ta suis doctrina ipsorum irrigelur. Quapropter rite [Z., re-
' Beliiel meridie; quia ipse unigenitus
proedicatpribus in. fine.soeculi reversurus est ad Ju- cte] subinfertur, v'enienlibùsin Segor. Segor parvûlà
daicam plebera juxta illud : Cumplenitudotemporis inlerpretatur, quia illi qui ab hoereiicisdecipiunlur,
subintraveril, lune omnisIsraël salvus fiel (Rom. xi, in magnis videntur esse, sed in exiguilate ac miséria
25). , detinentur et ad nihilum tendunt.
VERS.5-12.— Sed et Lot, qui erat cumAbram, fue- VERS.13. — Homines autem Sodomitoepessimi
runt grègesovium, et armenta, et labemacula; nec po- erant, et peccatores coram Domino nimis, Superflue
 173 CDMMESTr'NGENi 174
a'ddilum est, coram DomlnO;siciitin LXX etiam ih- fcfiabebut
; puteos bituminis multos. Itaque rex.Sodomo-
vèriiiur; siquidem Scdohiorum coloni apud humi- ruin, el Gomorrhoeterga verterunt, cecideruntqueibi,
lies maii et peccatores ërârit. Me àùterii dicitur in et qili remanserunt, fugerunt àd montes, tulerunlque
conspcctu Dei peccator, qui potest apud homïiies jii-- omnem subslanliam eorum, nec non el Lot, el subr:
.stus videri, quomododéZacbàfiâélElisàbetti iri proe- sianiiam ejus, et reliqua. Notandum est quod Balan
cpiiip ponitur, qîipd fuériril justi ambo in corispéclù quoe "et Segor, tradunt Hebroei,quia sicut in alio
Dëi, el in psalnio dicitur :' Non justificabilur in con- loco ostenditur Scripluroehanc eamdem esse Salisa,
spëclUtuo omnisvivëhs(Psdï:'CXLIIJ 2). et inlërprelantur vitulam consternantem, quod scili-.
VERS.14-17. — Dixit èrgo D'eus ad ABramt Leva- cet tertio molu terroe absorpta sit, et ex eo tempore.
ôcùtûs iuôs, et vidé d loco in qui) lu nunc es, àd quo Sodoma et Gomorrha, Adama, et Seboim divino j,
aquiloneni, el ad aûstriinï, M ôriéniëm, et àd niarè, igni-subversaesunt, illa parvula nuncupatur; si qui-
quia omnem terrant Quâmtu vidés, Ubi dabo éi semini dem Segor Iransfertur in parvulqm. Vallis autem
tuo. Si enim terra tantiim protaiitébâlur éi, quâm Salinarum, quoe et vallis silvestris dicitur, sicul ta
fuhc in unô -loco stans videre potuit per quatuor" hoc eodemlibro scribilur, in qua fuerunt antea p.ulei
climata mundi, angiista videtur ësse terra repromis- bituminis, post Dei iram et sulphuris pluviam
sionis. Non hoë solum lerroepromissum esl quâm vi- B ta mare Morluum versa est, quod a Groecisstagnuni
dere potuit. Non enim diclum est: Tanliim lerroe tibi bituminis appellatur. Idipsum est asphallum. Mor-
dâbo quantum vides ; séd, Tibi dabo terram quam tuum autem appellatur mare, qupd nihil recipil ge-_
vides, cum et ulleridr undique dâbatur; Et idcirco nerum viventium, neque assuetas aquis aves, tauri
subjunxit : Sùrgè et peràmbuia terrant in laliiudine çamelique fluitent. Denique si Jordanis auctus imbri- •
éi loiigitudinè, fit' përâmbulatido perveniret ad ci bus pisces illuc influens rapuerit, stalini moriuntur
"quoeOculisuno ta'costans videre non posset. Signi- et pinguibus aquis subnatant. Lucernam accensam
ficabalur âiitehi èa terra, qiiam cafnale semen ejus ferlur supernatare sine, ulla conversione, exstincto
àcceptiirum èrât. Nam illiid spiritale totius mundi deinergi lumine, et vas deraersum arle, quod bibat,
ialitudinèm'possëssïiriim erat. Dura dixit, ad orien- diflîcilehoerere in profundo, omniaque vivenlia, de-
iem et ad iitarè, quid diclunl est? Soiet enim Scri- mersa licet et vehementer illisa, statim resilire.
ptura sanclâ, duta dé plagis terroe repromissionis Denique Vespasianum. proecepisse nalandi ignaros
ioqûilur, mare pro accidenté ponere, ab eo quod revinctis manibus in profundum dejici, eosque om-
Paloestiriâfegîo mare occidentis plagoe habeat. Ve- nes illico superiiatasse. Aqua ipsa sterilis et araara,
romlamèn, ut quibuèdâriiplacet, spiritaliter Christus eoeterisque aquis obscurior, et quasi aduste [Z.,
cum Ecclesia dicitur levare oculos a mundo ad qua- 'G adustam ] proeferens simililudinem. Vagari super
luor parles terroe,pér quas quatuor Evangelia figu- aquas bituminis glebas certum est atro liquore,
rànlur, cùiquë omnis terra dàtur, uf alibi : Postula quas scaphis appropinquantes colligunt, hoereri
à nie, eidaboitti génies, et caetera(Psal. n, 8). Usque bitumen, et nequaqnam ferrp praëcidi ferlur. San-
in sempilèinum, id est in longiludihë temporis. guine lantum mulierum menstruo vel urina ceùere,
CAPUT XIV. ulilis ad compagem navium, vel corporibus homi-
VERS. 1-6. — Deindé sequilur qualiter reges num medendis. Servat adhuc regio, speciem ppenoe.
jgèntium percùsserùnt Raphaim ih Aslarolhcârnaim JJascuntur enim poma pulcherrima, quoe et edendi
quôq'ué, et. Zozim Cum eis, et reliqua. Raphaim cupiditatem. exspectanlibus génèrent ; si carpas, fa-
giganles interpretantur ; Zozim, iérribiles, et hor- tiscunt ac resolvuntur in cinerem, fumumque exci-
rendi ; Astarolh civitâs, quoeusquè hodie sic voca- tant quasi assidue ardeant. Sanç in diebus aestalis
tur, significat quod quatuor rëges iriterfecerunt gi- immodicus [Z., non modicus]per spalia campi exae-
ganles , et robustes quoque Arabiaé; Aslarolhcar- stuat vapor, unde et coalescente vilio nimioesiccitar
naïm, terrain gigaiittim quâmdam in supèrcilio So- tis, atque humi arido [Z., humo arida] corruptior aer
doniorum. • miserandas incolis conficit oegritudines.
Denique
"
VERS.7. — Et févérsi vèhêriini nd fontemMesfat, quinque isti reges, allegorice, a quatuor regibus dé-
tpsa est Cailés. Fons Mesfâtfons est judicii, hoc est victi qui venerunt de Bâbylone, significant quinque
Cades; per arilicipaiioném dicitur qued postea sic sensus corporis, videlicet visum, audilum, gusluni,
vôca'tum est. Significat âuteiri lOcùm apud petrara, Odoratuin et tactum. Quatupr reges quatuor vitia
'
qui fons judicii neminatur, quia ibi Deus populum principalia intelliguntur, id est cupiditas, gaudium,
judicaverit. Et percûsseriintomnem regionemAmalè- timor et tristitia. Per hoecquatuor vitia expugnavit
ciiàrùm, et Amorrhoeùmsedentem in Assasonthàmar. diabolus non solum Sodomitas, per quos signifiça-
Hoc est oppidum quod nunc vbeâtur Engaddi, bal- bantur gentiles, sed eliam et Lot, qui interpretatur
sami et pâlniârùriî fertile, sicut in libris Locorum declinàns, per quem significaiiturJudaei, qui decli-
Assâsbn âùtém tharoàr taterpretatur urbs ùaverunt â rectitudine fidëj. Per vallem silvestrem
' repéri.
palmarûm. Thamar quippe pàlma dicitur. Sequitur : proesentem mundum taterpretantur.>[Z., proesens
VERS,t, 'i'3. — Et égréssi iuhl rèx Sodomomm, muridus intërpreiatiir] ; per puteps hpmines in pré-
el rexGomorrhoe,rexque Adamoe,etc., usquequo ait: tanditale vitiorum demersos,;pgr bitumen congluli
Quatuorregesadversusquinque. Valiisautemsilvestris nationem peccatorum, qua sunt unili in iniquitate.
 175 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 170
Potest et aliter intelligi : quatuor règes qui quin- A Aaron, et legis çoerimonias,et hoecesse primegenita
que superaverunt, possunt nimirum contraria vitia quoevendidit Esaii fratri sue Jacob, qui eliam Mel-
virtutibus significare : haeresimscilicet, genliiilatem, chisedechjure de trtamphis abnepolis sui décimas
hypocrisin, avaritiam, quoe est idolorum servilus. accepisset.
Quae reges nuucupaniur, quia in multo jus regni ^ Porro Salem ipsam esse votant quoepostea Hieru-
[Z., régis] exercent. Quinque autem reges qui su- salera dicebatur. Hoeceliam primo Jebus, ul ferunt,
perantur ab his, quinque sensus possunt intelligi, peslea Salem, dèinde.Hierusalem, sed poslea a Sa-
«t-diximus ; quia et ipsi reges, quia ex his homo lomone plenius instaurata Jerosolymis est dicta,
noster exlerior regitur, terga verluntur, donec quasi Hierosolynionia.Coelerum, ut quidam dicunt,
Abram, paler excelsus, viclis quatuor regibus su- Salem non Hierusalem, sed oppidum Salophoim
pradictis, spolia revocet, et Lot propmquuni suum, [Z., Socaphoim], quod usque nunc dicitur Salem,
declinanlein ulique a malo, ex eorum potestate eri- et videtur ibi palalium esse Melchisedech. Unde
piat. agitur : transivit Jacob in Salem, civitatem regionis
Quod autem recedere quinque reges a quatuor Sichem, quoeest in terra Chanaan. Inde dicil Joan-
dicniitur, significat quod illos maxime, persequilur nes evangelisla : Erat Joannes baptizans in Ennon
contraria poleslas, quos ante in servitutem retinuit. B juxta Salim, quia multoesunl ibi aquoe(Joan. m, 23).
Quod autem in trecentis decem et octo Pater ille Nec differt ulrum Salem an Salim dicatur, cum vc-
excelsus, cui in Oralione Dominica dicimus. Pater calibus in médium perraro uluntur Hebroei, el pro
noster, significat quod per electos, qui in persecu- voluntate leclorum ac diversitatç regionum eadem
tionc virlulum constituli sunt, fundaii fide Trinilalis, verba diversis sonis et accentibus profèrent [Z., pro-
et habenles pleniludinem Decalogi pctava die ouoe feruntur]. Nos entai opiniones diversorum ponimus;
sabbato sequitur, cum Christo résurgentes <*. sed prudenti leclori, quid horum verius elegerit,
VERS.14. — Quod cum audissel Abram, captum derelinquimus. Sed quantum ad figuram pertinet,
videlicetLoi fralrem suum, numeravit expedilosver- iste Melchisedech Christum significat secundum
naculos treccntos decem et ocio. Expeditos dixit ju- Apostolum, quia Christus sine maire in coelis, sine
vènes, ad bellum promplos, et qui non fuerunt pâtre in terris, offerens Deo pro npbis in terris sui
uxorati, de quibus in sequentibus dixil, exceplis his, cerppris panera et sui sanguinis vinum, ad quem
quoecomederuntjuvenes. Et perseculus est usque Dan. dicitur : Tu es sacerdos in oeternum secundum ordi-
Dan Phoenicis oppidum est, quod nunc Paneas dici- nem Melchisedech(Psal. cix, 4)..Qued si quis plenius
tur, ubi unus de fonlibus Jordanis oritur, qui dici- nosse desiderat, beali Hieronyrai et Isidori dicta
tur Dan, aller vere Jor. Ex his duobus fonlibus, G perluslret. Sequilur:
qui haud procul a se distant, in unum rivulum foede- CAPUT XV.
ralis, Jordanis appellatur, sicut ex duobus fontibus . VERS.2-4. — Dixitque Abram : Domine D.eus,
unus fluvius, ila ex nominibus una appellatio crea- quid dabis mihi? ego vadam absque liberis, et filius
tur [Z., procreatur]. procuraloris domus meoeisle Damascus Eliezcr, et
VERS.18. — Deinde legitur qualiter Abram oc- reliqua. Non quasi dubius, an fieret, de promissione
currit Melchisedech rex Salem [Z., régi Salem]. Dei, cum ait : Domine Deus, quid dabis mihi? sed
Moveresolet quosdam quis fuerit iste Melchisedech, quomodo fulurum [Z., venturum], esset, exquirens.
rex Salem, quem Apostolus dicit (Hebr. vu, 5) sine Sed requirendum est quis fuerit isle Èliezer Da-
pâtre et maire, esse? Ideo Apostolus eum dixit absque mascus, de quo dixit Abram, hoeresmeuserit? Ille
pâtre et absque maire esse, quia genealogiam ejus ulique fuit filius procuraloris Abrahae, qui poslea,
sacra Scriptura non narrât. Verumtameii, ul in cu- ul aiunt Hebroei, Damascum condidit, et nomen ci-
jusdani [Z., quodam] reperi velusto volumine, tra- vitatis dédit regnumque in ea. oblinuit. Attamen no-
dunt Hebroeinon absque"paire et maire fuisse; sed tandum, ubi nos habemus, filius procuraioris, non-
quia nomen ejus non commemoratur, nisi quando ft nulli translulerunl : filhts Masech vernaculi mei.
occurrerit Abram, et nec pater nec mater legitur in Aquila vero, filius polum danlis domui meoe.Thep-
divinis Scripttiris. Melchi videlicet pater, et Sedech dotion, filius ejus qui super domum meam est, id est
mater. Et inquiunt ; quia pater ejus Melchimbrluus villici, qui universa dispensai, el dislribuit cibaria
fuit, ànlequam fuisset Melchisedechnatus. Item ma- familioe;vocalurqueDflmascusE/ie«er. Porro Eliëzer
ter ejus Sedech mortua fuit de parturiendo habens 'Deus meus adjutor inlerpretatur, qui, ut diximus,
în utero Melchisedech, et ex his duobus nominibus Damascum condidit. Sequilur :
Melchisedech filius eorum sit dictus. Propterea, ut VERS.5, 6. — Suspice coelum, el numéro slellas,
Hebroeiaiunt, sine paire et maire fueril, quia mor- si potes. Et dixit ei : Sic erit semen tuum. Unde in
tui fuerunt antequam natus esset. Tradunt etiam consequenlibusdicit : Sicul slelloecoeli,et sicut arena
hune, mulato nomine, Sem esse filiumNoe, et sup- quoeest in littore.maris. In steflis coeli pauciores,
putantes annos vite ipsius, ostendunt eum ad Isaac : firmiores, clariores inlelliguntur ; in arena autèia
usque vixisse, onmesque primogenilos pontifices maritimi littoris magna mullitudo infinncruui attme
fuisse, hostias Deo immolasse usque ad temporà . carnalium.
' Locus in ulroque codice corruptus.
 177 COMMENT.IN GËN. 178
VERS.7. —Ego Dominus qui eduxi te de Ur Chai- A tiones se ingérant, quoe hoc rapere vel maculare
décorum. Hoc est quod paulo ante diximus, in He- -• valeant, quod in nobis Deofientes immolamus. Unde
broeo haberi, qui eduxi le ae Chesdim, id est de in- et Abram, cum ad occasum solis sacrificium offer-
cendio Chaldoeorum, ret, insistantes aves pertulit, quas studiose, rie obla-
VERS.8, 9. — Al ille ait : Domine Deus, unde scire tum sacrificium râpèrent, abegit. Sic nos, dum in
possum quod possessurus sim eam ? RespondensDo- ara cordis holocausta Deo offerimus, ab immundis
minus : Sume, inquit, mihi vaccam triennem, et ca- haec volucribus custodimus, ne maligni spiritus et
.pram. trimant [Cod., trinam], et arietem annorum peryersaecogitationes rapiant quod mens nostra of-
trium: turturem quoque et columbam. Qui tollens ferre Dominouliliter poterat. ,
imiversahoec,divisit ea per médium, et reliqua. Quid VERS.13-17. —Dixitque Dominus ad eum : Scito
igitur iu illo myslico signo de posteritate generis proenoscens quod peregrinum fulurum sit semen
sui Abrahae inlelligendum' erat, vel cur trium an- tuum in terra non sua, et subjicient eos serviluli et
norurti animalia jlli erant sumenda?vël cur ani- affligent quadringentis annis, et reliqua. Non sic ac-
malia dividil, et volucres non dividit? Trium enim «piendum esl lanquam in illa durissima servilute
annorum animalia très temporum arliculos dési- quadringentis annis Dei populus fuerit; sed quia
gnant, quibus populus ad summum honoris cul-1B scriptura est : In Isaac vocabitur tibi semen, ex anno
nieh adolevit. A temporibus vero patriarchoe Abrahae nativitalis Isaac usque ad annum egressionis ex
per repromissiones usque ad temporà Moysi con- JEgyplo computantur anni quadringenli quinque.
junclus esl Deo ; a tempore autem Moysilegislaloris, Cum ergo de quadringentis triginta delraxeris vi-
a Deo legis acceptione, et miracu'orum oslénsione, ginti quinque , qui sunt a promissione usque
trrumphis et terne repromissionis ingressione glo- ad natum [Z., nativitatem] Isaac, non mirum est
rificatus ; a temporibus vero David regio honore et si quadraginlos el quinque annos summa solida
templi civitalisque Hierusalem inslruclione elevalus [Z., solidate] quadringentos voluit appellare Scri-
esl'. Aries autem regiam el sacerdotalem dignilatera ; ptura, quoesolet temporà ila nuncupare, ut quod de
vacca sub legis litlera servientem ; capra etiam summa perfeclionis numeri paululum excrescit, aut
euiiidem populum peccatorem esse désignât. Aves infra est, non computelur. Non iiaque quod ait, in
yero spirilales et Deo.electos praefigurabanl.Divi- servitulem rédigent eos, et nocebunt illis, ad qua-
siones namque animalium schismata inler camales dringentos annos référendum esl, tanquam per tôt
semper esse ostendunt. Ideo vero quod aves non di- annos eos habuerint in servitulem ; sed referendi
visit, pax et imitas spiritalium intelligitur. Quod sunt quadringenli anni âd id quod diclum est, pe-
circa vespëram pavor irruil super Abram, terrorem G regrinum erit semen tuum in lerra non propria. Quia
in die judicii, qui separabitad invicem spiritales et sive in lerra Chanaan, sive in yEgypto peregrinum
camales, alios statuens in dexieram, alios in sini- erat illud semen, antequam hoeredilatem sumerent
stram. Aves yero, quoesuper cadavera volitant, doe- in lerra, ex promissione Dei, quod factum est posU
moniaçoesunt poteslates, quoe carnalibus insidere eaquâm ex Mgyplo liberati sunt, ut hyperbato»
quaerunt, quas dévolus doctor sedula admonilione, hiG inielligalur, ut ordo verboruni sit: Sciendo
abigere débet. . scies' quia peregrinumerit semen tuum in terra non
, Inlelligitur et aliter isle modus figuroe.Per vac- propria quadringentis annis ; illud autem interpo-
cam enim significala est plebs posila sub jugo; silum inielligalur, el in servitulem rédigent eos , et
per capram criminalrix mullitudo gentium; per nocebunt illis," ita ul in quadringentos annos ista
arietem duces populi genlium. Trium enim annorum, , inleipositio non perlineat. In exirema enim parte
animalia tria lempora significant, quia in lerlium,' sumnioehujus, hoc-est post mortem Joseph, faclum
tempus [Z., tertio tempore] ista divisio facta est,' est ul in jEgyplo populus Dei duram peragerel ser-
segregalio videlicet fidelium ab inlidelibus. Per tur- vitulem. Sed quare dictum est de filiis Abram :
turem enim et columbam spirilales et hoeredes exf Quarto progenie revertentur hue? et in Exodo legi-
utroque populo regni fuluri [Z., regni Dei futuri]î TJ tur : Quinla generatione ascenderunt filii Israël de
proefigurali sunt. Volucresaulem descendenles superr terra JEgypti?Replicagenealogiam Levi. Levi genuit
cadavera immundi sunt spiritus, qui menlibus car- Calb, Cath genuit Amram, Aiiiram genuit Aaron,
nalium semper insidere quaerunt, quos dévolus do- Aaron genuit Eleazar, Eleazar genuit Phi.nees. Cath
ctor sedula admonilione abigere débet, ul ' suprai cum paire suo Levi ingressus est jEgyptiim. Rursum'
ostendimus. Unde Cl sequitur : Eleazar cum paire suo Aaron egressus est ab ^Egy-
VERS.10-12. — Et abigebat eas Abram. Quod hoce pto. A Cath usque âd Eleazar compuianlur quatuor.
moraliter intelligi votant. Soepe corda justorum su-. Quod autem secundum Exodum qiiinta generatione
borne cogitationes polluunt, et terrenarum reruma egressi sunt filii Israël de lerra," tribus tibi Judoe
ddectationibus tanguntjsed dum cilius manu sanctoe e ordo numeretur. Juda genuit Phares, Phares genuit
discrelionis abiguntur, quasi aves repelluntur, nee Esrom, Esrem genuit Aran, Aran genuit Atni-
cordis faciem caligo tentationis operiat, qiioe hancc nadab, Aminadab genuit Naâson, Naason genuit
jâmex illicila delectalione tangebat. Nam soepeina, Saliiion. Phares cum paire suo Juda ingressus est
ipso orationis noslroe sacrificio importunas co^ila- .(Egyplum.'Naason princeps Juda in deserlo descri-
: 479 ANGELOMILUXOVIE.NiSilS MONACHI ï%(j
bitur,,. ciijus filius Salmon terram repromissionii'*• A tastrati. Quidam codices habent, ti^enfis et videnlis,
ÎRiroivit. Çomputa. a Phares usque ad Naaspn, e t quia unusquisque quanto"magis sorbûeril scienîiàm
tayenies generationès quinque,, Scriplurarum bibendo, tanlo magis videt intelli-
VERS.18, -^ Sentini tuo dabo terrqm hanc q flu-- gendo.
mine diïgypti usque ad flumen Euphratem. De- que, CAPUT XVII.
ïluminç .iEgypli dixit? Non ergo a flumine magne» VERS. 1-14. — Dixitque Dominas ad Abram :
4îgypti, hoc est, Nilo, sed a parvo, quod dividiit E.cce testamentummeum tecum,ët éris patermultitu-
inter $gyptuni et Paloestinam[Z.,dividit iEgypt. el-, ^dinisgentium, et non Vocabiturnomen tuum Abram,
Pal.], ubi est civilas Ruina curura [Rhinocorura], sed erit nomentuum Abraham, quia patrem multarum
Quod vero adjungitur : Cum sol oeçubuisset, facta gentium posui le. Dicunt aulem Hebroeiquod ex no-
est caligo tenebrosa, el apparuit clibanus fumant, et mine suo Deus, quod apud illos tetragramnium est, id
fampas ignis, transiens inter média illa, quoe.divisa est : Jot, et hé, vau, a e littèram Abrae et Saroe addi-
erant, significat post finem soeculifulurum diem ju- derat. Dicebatur enim primum Abram-, quod inler-
dicii, quando per ignem segregabuntur sanctorum pretatur paler excelsus, et poslea vocatus est Abrà.
.populi et iniquorum. ham, pater multarum; nam quod genliuni non habe-
** lur, -in nomine. subauditur. Nec mirandum quare,
CAPUT XVI.
cum apud Groecoset qupsdam a litlera videattir àd-
Deinde legitur qualiter Abram ad Agar ancillam
dita, nos Ê littèram Hebroeâm additam dixerimus.
^Egyptiam ingressus est, et genuit ex ea filium, vp.- Idioma enim linguoe est per -e quidem scribere, seâ
Cavitque nomen ejus Ismael, de 'quo dicitur : Hiç per a légère; sicut e contra per à scriberë et per e
erit férus homo: manus ejus contra omnes, etrejiqua.
légère.
Quomodo defendilur Abram adulterii reus non VERS.15. .^- Et dixit Deus ad Abraham : Sarai
çsse, dum vivente légitima uxore çonjunclus sit an- uxor tua, non vocabiseam Sarai, sed Sara erit nO-
cilloe suoe? Necdum promulgata erat unius uxoris men
ejus. Erant qni putant pririium Saram, per
Evangelica lex. Habebat qupque prpmissionem a Deo unum r scriptum fuisse, et poslea ei alterurii r addi-
mullïplicandi [Petr., mulliplicali] seminis sui; sed tuni, quia r apud Groecoscenteûarius mimerus est.
necdum sciebat ex qua uxore, quia poslea diclum Sari, igitur primum vocatum est per sin, res, jod';
ei de Sara habere.filium. Nam propterea sic propa- sublato jod, id est i elemento, addita est ë, quae pë'r
gandi yoluntas pia fuit, quia cencumbendi volunlas a legitur, el vocala est Sara. Causa autem nomiriîs
libïdinosa non fuit, etiam et Sarai proleni, mutati hoecest, quod antea dicebatur, princeps -mea',
quam de se habere non potuit, de ancilla habere vo- unius tanlummodo domus materfamllioe; postea
tait, cohsenliebatuterque in facto, quia uterque Sarai vero dicitur absolute princeps. Sed nolandurii est
sterilem esse sciebat. Sed quomodo manus omnium
quia de vocabulo islius nominis Saroe diversi di-
eùnlra Ismael, vel manus ejus contra omnes? Invenit verse
legunt. Nonnulli Sari prius voeatam, et post-
enim angélus Domini Agar super fonlem aquoe in modum Saram dicunt, eo
quod per sin, res, et jod,
deserto ad fontem in via Assur, quae per eremum Sicut supra descripsimus, beato Hieronymo propa-
Jucit, quando ad jEgyptum ire festinabat, et voca- lante, apud Hebroeosdescribatur, quasi sine uno r,
rit nomen ejus Ismael ; quia exaudivit Dominus
quia non dicit duo res, sed unum ; et ideo legëndum
uumilitatem ejus. Ismael interpretatur exaudilio
putant Sari, atque post mulalipnem Saram. Undé
Dei. Hic erit férus homo ; manus ejus super omnes,
exislimant, si ita fuerit, anliquani [Z. om. antiquam]
;l manus omnium super eum, et contra faciem om- in Ecclesia, ul Sarra viliô
•tium fratrum suorum habilabit. Significabat aulem permansissecensuetudinem
scriptorum unum r additum diceretur, quod et in
iemen ejus habitaturum in eremo, id est, Sara- aulhenlicis libris ita scriptum reperies. Hinc
semper
cenps yagps incertisque sedibus, qui universas gén- est etiam quod sedulus poêla in carminé Paschall
ies quibus deserium ex latere jungilur, incursant,
et impugnanlur ab omnibus. Pelest et in IPCPJu- fiait:
daeorum et haereticorum e regionp Ecclesioe taber Sauciajam vetuteemarcebantvisperaSarrae.
nacula figentium, ferox et vaga infidelitatis incursio At verp nonnulli Sarai, sicut in veluslissimis inver
intelligi. nies tamis, nonlantum Sariprpnuntiare conlendunt,
VERS. 13. —Dixitque Agar: Profecto hic vidi et addita litlera e, quoeper a legitur, ppslmodum,
posteriora videnlis me. Id est angeli, per quoe intelr Saraam nominalam autumant; quia inquiunt, sicut
lecta [Z., intelligitur] esl incarnatio Domtai,--siçutet Abrahoeuna litlera, ita Saroeest altéra addita, prout
Moysi dictum esl : Posteriora mèa videbis. supra pstendilur. Unde siquidem feront quod Pater
VERS.14.— Propterea appellqvit puteum illum Àlbinus in Ribliotheca quam Carolo principi cor-
vtvenlis, et videnlis, et reliqua. Hiç enim puleus si- rexit, quod nos etiam oculis diligenter inibi inspexi-
gnificat gratiam baplismi, sive scienliam Scriptura- mus, emendare curavit, videlicet sine uno r Saraam,
ruui. Quicunque enim regenerantur ad vitam, per etdupfl; et in nestris quibusdam voluminibus ila
gratiam baptisroatis vivunt et videnl gratia Dei il- legitur, quod et nos similiter legëndum pularaus.
,»,Fprleleg. JOT,IJE, VAU,IIE.
 181 COMMENT.IN GEN: ISâ
yerumlamén prudentis leetoris arbitrio derelinquirr A gna terrena, sed secundum Ecclesiam débet accipi.
mus quid lioruni magis placuerit, quoniam potius3 An propter E§au etiam dicit, quia de eo ad littèram
alieîjb sensùi cedere quam conienlionibus volumus3 ' contigit adimplelum? Sed sciendum est quia non
deservire. Dixitque ad Abraham : Et tu ergo eu-, dubitaiicjianimo dixit : Putasne, çenlenario nascelur
slodiespacluni, et reliqua usquequo ait : Circumdde* i filius, et reliqua. Non enim hoec verba dubitamis
tur ex vobis omne masculinnm, et circumcidetur in-- diûidenliampstendunt, sed admirantis gaudium. Ideo
' i pro gaudio riderais Abrahae filius dicebatur Isaac.
fans octo dierùni. Quare Abraham circumcisionem
accepit? idcircoAbrahaecircumcisiocomiiiendalaest,, Nam risus iste in bono accipi débet, ut in Evange-
ut sub lege esset, sicut et Adam, ne de ligno mandu- lio : Besli qui lugent nunc quoniam ipsi ridebunt
caret, ùt.probaretur si compleret hoc an non.. Cre- (Matlh. y, 5). Isaac enim interprelatur risus. Non
densenim filium se habilurum, per cujus generalio- enim pro risu Saraoe dictus est Isaac, sicut aliqui
nem omnibus gentibus benedictio futura essel, et ini existimant, sed pro risu Abrahoe.,quod et nos pro-
cujus nepolibus caslilatis et sebrietalis unum man- bamus. Postquam autem risit Abraham, et vocatus
sisset exemplar, unde et in ea pairiecorporis signumi est Isaac, poslea et risisse JegimusSaraam. Inde est
fidei accepit, unde filius -fidei, non carnis, nascilu- eliam quod in eonsequenlibus-Saraam ridenlem re-
rus erat, nec Iruncaia corporis parle deformior, sedI B ; darguit Dominus, cum et Abraham riserit, et eum
fidei in Deunïsigno gloriosior. Igitur pro Deo ali- non redarguerit, quia illius videlicet risus admira-
-qnidperdere'lucrum est, non damnum. Ita Abrahami lionis et loelitioefuil, Saraoe aulem dnbitatipnis et
fidei suoesignum accipiens, non deformatus est, sed[ diffidenliae,quod ab illo dijudiçari potuit, qui corda
nielioratus. Si enim Adam pactum Dei custodisset, bpminuin noyit. Unde hoec eadem Saraa ridens epry
non Abrahamhoc pactum accepisset. Sed quia ille; ripitur, çorrepla prolinus fecundalur, el contra spem
in hoc membrp culpam inobedienlioeprimo agnovit, ex divina promissione accepit qupd habituram se ex
decuit ut isle ta iioc membre signum pbedientioese- humana ralione dubitavit. Coelerum hiç nolanduni
cundo accepisset, ut bslenderetur obedientçs quan-r est quia in Veteri Teslamento quatuor propriis ne
dnque générasse filios ad vitam, dum olim proevari- minibus nominati sunt anlequam nascerenlur ; IST
catpres generarnnt ad mortem. Undeetiamsciendtim mael videlicet et Isaac, Salpmon et Josias, çerlis
£St quia Teligioel ritas circumcisionis, quaea beato quibusdam ex causis. Quolies enim hpininibus a Deo
palriarcha Sumpsit exordium, multiformis erat et yel imp.onilurnomen, ydniutafur, singularis merij-i
typps gerèbat rerum futurarum. Nam érat signacu^ indicium datur, magnps esse futures, sicut Aliraham,
lum fidei Abrahaeet semini ejus, et indicium casli- quia paler multarum gentium erat futurus, Abra?
gandi eos qui ad liPc senién et hanc fidem périme-(C hani est vp.çatus.Sic Jacpb,.quia Dç.U.m vidit, Israd
fient ab omni iaquiiiamenlo carnis et spiritus, et pro- appellai'i meruit. Sjc Josias rex ob eximioe virtulis
phelia nascituri de hoc semine Salvatoris, qui nos et çulmen nominatus est a Deo piulto antequam natus
jn pr.oeseniîper baptismum ab omnimortiferoeactio; est. Sic de coeteris senljeiidumliitdlige. Sequilur :
«is pollùtiohemùndàret, et ta future per resurrectic-
CAPUT XVIII.
nem ab universa mortis ipsius eorraplione in perpe-f 1
tuum liberaret, et proecipuedonumremissionis, qupd . VERS.1, 2. r—Qumque elevassefoculos Abraham,
solveret a peccato proevaricationisAdoe,per hanc id: sedens ta çpnvalle Mqmbre, vidit,1res viros. Quibus
•
temporis ministrari eidem gratioe legisque latpri tribus, si.çptuni, loculus est, Unde]quoeritur, cum
foniplacuit. Qui eniih nunc dicit : Jïisi quis renafus très essent, quomotîo singulariter Dominum appel-
fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potestintroirein lat dicens : Domine, si inveni gratiam ante te, -ne
regnumDei (Joan. Jiijr3),ipsetunc dicebat : Masculus transeas servum tuum ? An intëlljgebat unum ex eis
cujusproepuliicaro circumcisanonfuerit, peribitânimif Dominum, et alios angdos, an potius poniinum in
illa depOpuloïuo,qiïiapaclumpieum irrilum fecit.Non angdis sentiejis ? Igitur intelligendum est quia in
pactum ulique circumcisionis, .quod npn infans, gui angdis D.ominum,seiiliens,Dointao potius quara an^-
disçernere necdum valait, sed majores, qui id serv •** * gelislpqui elegit. Aliquandojraaginibus et aple epr-
yare noveran}, poterant, debuerant, irritum ifeçer ppreos pculcs ad lempus ex acre assumplis per
ru.nl, verum pactum, qupd cum primo homine Deus angelps loquitur Deus ? sicut aunç Abraham, qui
iiiiit, omnis qui vel unius diei vilain gessit iu terra, non solum très vires videre PMtuit, sed etiam habi-
praevarjeassecenyincitur atque ideo remedip salulis taculo lerreno suscipere, eorum usibus eliam cibçs
aliquo opus habere non ignoratar. , adhiberç. NM enim angeli, cum quoedamnebis in
VERS.16-19. -rtr Deinde sequitur qualiter Ani-alii» terra puntiant, ad tenipus in aère cerpus assumè-
repromittiturjfilios, dequp ei dicitur;: Eritqueinna- rent, exterioribus profeçtç nostris obtutibus non
limes, et regespopulorumorienturex eo.CeeiditAbrar apparerenl, neccibos cum Aln-ahamsumerent, nisi
liantin faciem, et risit dic.ens.injCordesM.ç ; Putasne, propter nos splidum aliquid ex coelesti elçmcjU^
çefitenaripwseelur filius, eteae|era, usquequo ait, ,et gestarent. Nec miruiu qupd illic ipsi qui snscepti
vocabfsnopien jejas Isaac Quoeriturqupmpdo dictum sunt,, inedp angeli, medo Dominus [Z., dorainatip-
sit ad Abraham de filio ejus : Et nalioneset regesgen- nes] vpeantur, quia angelprinvypeabulo exprimuu-
|L«ni.ex.ilJoer«nt?.quia non provenit secundum re- tur aui exterius ministrahant.; et appellation.eI|or
 '
183 ANGELOMILUXOVIËNSIS MONACHI 184
mini ostenditur, qui eis inlerius proeerat, ut per hoc A animam habuisse, sed cadaver fuisse intelligi
' dé-
pïaesidenlis imperium et per illud claresceret officium bet. ; . v
niinistranlium. VERS.20-26. — Dixitque Dominus : Clamor Soao-
Spiritaliterperhostresvirosvoluntïntelligi quidam morum et Gomorrhoemultiplicalus est, et peccatum
'Dominum nostrum, et Moysen, et Eliam. Quidam eorum aggravatum est nintis. Descendam, et videbo
Patrem, et Filium, et Spirilum sanctum, sicut in utrum clamorem qui venit ad me, opère compleverint.
sequentibus legitur : Cum deduceret eos Abraham, Quis esl clamor Sodomorum? vel quid est-quod Do-
unus remansit cum eo, et duo missi sunt Sodomam. minus dixit, descendam, el videboutrum clamorem
Unde per unum qui remansit [Z. addit cum eo], vo- qui venitad me, opère compleverint?:Peccatum cum
lant' intelligi Patrem ; per duos qui missi sunt, Fi- voce est culpa itaactione ; peccatum vero etiâ'm cum
lium, Spiritum sanctum, qui fréquenter legunlur clamore est culpa cum libertate.et jactantia. Quod
missi a Pâtre. autem dixit, descendamet videbo, et caetera ejusmodi,
Fervor queque diei et cursus Abrahoedesiderium omnipetens itaque Dominus, et omnia sciens, cur
sanctorum significatqui desiderabant adventumChri- ante probalionem quasi dubitat, nisi ut gravitatis
sti, sicul Simeon, el multi alii, de quibus Dominus nebis exemplum proponat, ne mala hominum ante
aposlolis ait : Multi propheloeet reges volueruntvidere--B proesumamus credere quam probare? Et ecce per
çMoevirfelis, et reliqua (Luc. x,24).Moraliler,quidper angelcs ad cognoscenda mâla descendit, etmoxfaci-
hune nobis cursum Abrahoeinnuitur, nisi quia vide- norosos percutit, atque ille patiens, ille mitis, ille
licet ut vir ac dominus domus, spiritalis noster sci- de quo scriptum est : Tu aulem, Dominé, eum tran-
licet inlellectus débet in cogitalione Trinitatis clau- qmllitatejudicas(Sap. xn, 1), ille de quo rursum scri-
stra carnis excedere, et quasi habitationis infimae ptum est : Dominus patiens est, cum tanto crimine
januam exire? Cura autem carnis, ut femina, foras involutos invenieiîs, quasi patientiam proetermisit, et
non appareat, et videri jactanlererubescat; ut quasi diem extremi judicii exspectare ad vindictam notait,
post tergum viri sub discretione spiritus solis ne- sed eos igné.judicii ante diem judiciiproevenit! Ecce
cessariis intenta, nequaquam sciât procaciter detegi, malum et quasi cum difflcultatecredidit, cum audit;
sed verecunde moderari. Cui tamen soepecum dici- et tune ;sine tardilate percussit, cum verum cogno-
tur ut de se minime proesumat, et lotam se in di- scendo reperit ! Ut nebis videlibet daret exemplum,
vinoe spei fiduciam transférât, despicit, et cessante quia majera crimina et tarde credenda sunt cum
sludio adesse sibi vite subsidia posse diffidit. audiuntur, et citius punienda cum veraciler agne-
Unde et hoeceadem Saraa proraissiones Dei audiens scuntur.
ridet, sed ridens corripilur, cerrepta autem prelinus G VERS.27. — Dixitque Abraham : Quia semet eoepi,
fecundatur, et quoejuventute vigens fecundari nen loquar ad Dominum meum,cum sim pulvis el cinis, et
pptuit, annis fracta senilibus utero marcente [Z., reliqua usquequo ait : non delebo propter decem.
marcescente] concepit. Quia cum. cura carnis sui Quare Abraham se pulverem dixit esse et cinerem,
confidenliam habere desiderat, contra spem ex di- dum tantas promissiohes accepit a Deo? Sublimita-
vina promissione accipil quod habituram se ex hu- tem promissionum humilitatis temperavit subjectione.
mana ralione dubitavit. Unde bene Isaac, id est ri- Aperte enim intelligitur in quo loco se posnerat, qui
sus, dicilur qui generatur, quia dum supernam spei pulverem se esse ac cinërem etiam dum cum Deo
fiduciam concipit, quid. mens nostra aliud quam loquerelur, oestimabat. Si igitur se ita despicit, qui
gaudium parit? usque ad honorera divinoe collocutionis ascendit,
VERS.10. — Reverlensveniam ad te tempore isto, sollicita inlentione pensandum est qua poena illi fe-
et coeiera. Id est, revertar ad te in tempore vite. riendi sint, qui ad summamnbn proficiùnt, et tamen
Quasi dixerit, humano more loquens : Si vixero, si de minimis extcllunlur.
fuerit vita comitata. Tradunt namque medici non- Quoeri solef utrum quod de Sodomis dixit Deus,
nuili quod cujus corpus viri secundum hoc cum non se perdere locum, si invenirentur illic vel decem
jam déficit, ut cum femina proveclioris .aetalis, justi,speciali quadam senlentia de illacivitate, an de
quamvis adhuc menstrua patialur, generare non omnibus intelligendum sit generaliter parcere Deum
possit, de juvencula potest. Et rursus mulier quoetara loco in quoeunquevel decemjusti fuerint? Nonest ne-
provecte oetalis est, quamvis adhuc menstrua fluant, cesse ut hoc deomni loco acciperè coriipellaraur. Ve-
et de seniore parère non possit, de juvene potesl. rumtamen de Sodomispotuitsic diei ; quia sciebat Deus
Unde movet eliam quosdam quomodo cum esset ibi non esse vel decem, et ideo sic réspondebatur
Abraham propô medioeoetalis, secundum quam ho- Abrahoe,utsignificaretur.nec totibiposseinveniri, ad
mines tune vivebant, et postea filios deCethura fe- exagerationeni iniqùilatis illorum [Z., inveniri ad èx-
cerit, dicalur ab Apostolo (Rom. iv, 19), corpore cusationem ihiq. ill.]. Sed sciendum est quia, quan r
emortuo, et pro iniraculo, quia genuit, proedicetur? tum ad allegcriam pertinet, per quinquaginta signi-
Sed secundum hoc emortuum dixit, quod jam de ficantur poenitentes, per quinque quadraginla hi qui
proveclioris oetalis muliere generare non posset. Si per quatuor Evangelia gradiunlur, et per quinque
enim, quod ait Apostolus, corpus emortuum verbo sensus corporis abstinent se a malo et faciuiit bo-
quis promat, quia dixit emertuum, jam erge neç num. Per viginti vero, qui ulriusque Testament!
 18S COMMENT.IN GEN. ISO
scientiam atque observantiam habent. Per triginta \ super Sodomam et Goniorrham sûlphur et ignem de
quoque illi designarilur qui ta fide cpnsistunt sanctoe coeloa Domino, et subverlit omnem regionem: Quoeri-
Trinitatis vel in spe futuroebeatitudinis. In denario tur quare Lot, cum jussus esset ad montem fugere,
autem numéro, qui sub mysterio sanctoe crucis se Segor proelulerit, ut ibi salvarètùr, et rursum de
humiliter subduut, et in dileclione Dei et proximi, Segor ad montem migrasse? Tradunt Hebroei quod
quoe in Decalogo conlinetur, perfecti reperiunlur. Segor, fréquenter terraemotu subrula, Baie primum
Sequitur : et postea Sallisa appellata sit, tiniuitque Lot dicens :
CAPUT XIX. Si cum coeleroeadhuc urbes slarent, ista soepesub-
Versa est, quanto magis nunc in communi ruina non
VERS.1, 2 Venerunt duo angeli Sodomam poterit liberari! El hanc occasionem infidditalis
vespere, sedente Lot in foribus civitatis, et coetera. eliam in filias coitus dédisse principium. Qui enim
Quare Abraham ta tribus viris, si Deum tatellexit, coelerasviderai subrui civitates, et hanc stare; seque
vel angelos, et iterum Lot in duobus eos humano Dei auxilio abreptum [Z., subreptûm], utique de eo
cibo vesci pulabat? Fortasse prius esse homines ar- quod sibi concessum audierat, ambigere non debuit.
bitraii sunl ; in quibus Deum loqui inlellexerunt, Si judicium Dei justum est, quâre infantes in Sodo-
quibusdam divinoemajeslatis existentibus et appa- B mis simul cum parentibus cremati sunt? Ut nimis
rentibus signis, postea fuisse angelos cognoverunt, impium facinus Sodomitarum possit advérti. Pecca-
cum eis videnlibus in coelumissent. tum enim eorum advenit usque ad neceih filiorum,
VERS.3-7. — Compulit illos oppido ùt diverterent ne de origine illorunT signum aliquod remaheret.
ad eum. et reliqua usque : vallaverunt domum a puero Nonne provisum est illis, ne diu viventes exempla
usque ad senem. Hinc considerandum est quanta sit sequerentur palrum, et levius in fuluro cruciaren-
virlus hospitalilatis. Ideo angeli quasi hospites coacti tur, vel omnino non, in aliéna causa occisi? Paren-
domum Loi introisse dicuntur, ut lentala esset cha- tes enim tam pro se quam pro eis rei sunt. Ergo
ritas Lot, probata et remunerata, ut ostenderetur mors filiorum crimen est parentum, et ideo futuri
quantum esset hospitalilatis bonum. Hospilalem sunt accusaiores parentum. Est qualecunque benefi-
vero domum angeli ingressi sunt ad liberandura ho-* cium, réuni non esse, qui-gloriosus non est. Pro-
spitem suum. Clausas etiam domus hospitibus ignis dest paiiperem non esse, qui rex esse non potest.
ingressus est ad perdendos peccatores in eis. Ideirco Moraliler ardenlem Sodomam fugere est il!icita
hospites non sunt evitandi, sed ultro invitandi. Bene carnis incendia decltaare. Altitudo vero monlium
enim senes cum pueris cuCurrerunt ad scelus; quia est mundilia continenlium. Vel certë quasi in monte
scriptum proverbium est : Adolescensjuxta vias suas, G sunt, qui eliam carnali copuloe inhaerent, sed tamen
etiam cum senuerit, non recedetab eis (Prov. xxii, 6). extra suscipiendoeprolîs admistionèm debitam nulla
VERS.8-9. — Habeoduas filias quoenecdumcogno- carnis voluplate solvuntur. In"monte quippe stare
verunt virum; educam eas ad vos, et abutimini eis, et est fructum propaginis in' carne non quoerere; in
coetera. QuomodoLot justus dicalur, si filiassuas ad monte stare est carnaliter non adhoerere. Sed quia
tam nefas scelus tradere voluit, nisi quia scelestius multi sunt qui scelera quideni carnis descrunt, nec
ad comparationem judicavit peccatum quod agitur tamen in cbnjugiopositi usus soluhnnodo debiti jura
contra naturam quâm quod admiltitur naturaliter? conservent, exiit quidem Lot Sodoma, sed tamen
VERS.10-18. — Clauseruntque ostium viri, et eos mox ad montana non pervenit, quia jam damnabilis
qui erant foris percusserunt coecilate,etc. vita relinquilur, sed adhuc celsitudo conjùgalis con-
Groecihabent, aorosia [aorasia], quod magis diei tinentioe sulitililer non tenetur. Est vero in medio
potest, avidentia, quoe faciat non videre, non omnia, Segor civitas, quoe fugientem salvet et infirmum;
sed quod opus non est. Hac enim aorosia et illi per- quia videlicet cum sibi per incontiiientiam.miscen-
Cussi sunt, qui quoerebant Eliseum. Morâlïter vero, tur conjuges,'et lapsus scelerum fugiunt, et tamen
quid est quod, malis adversantibus, intra domum venia salvantur. Quasi parvam quippe civitatem in-
Lot reducitur et munitur, nisi quod justus quisque, " veniunt, in qua ab ignibus dei'endantur; quia con-
dum pravorum insidias suslinet, ad mentem rever- jùgalis hoecvita non quidem in virtutibus mira est,
titur et imperlerritus manet? Sodomitoeautem viri sed tamen a suppliciis secura. Unde idem Lot ad
in domo Lot invenire ostium nequeurit, quia cor- angelum dicit : Esl civilas hoecjuxta ad quam pos-
ruptpres mentium centra vitam justi nullum accusa- sum fugere, parva, et salvabor in ea. Nunquid non
tions adilum deprehendunt. Percussi enim coecitate modica est, el vivet in eaanima mea? Juxta igitur di-
quasi domum circumeunt, qui invidentes fada dicta- citur, et tamen ad salutem tuta perhibetur; quia
que perscrutantur. Sed quia eis de vita justi forlis conjùgalis vita; nec a mundo longe divisa est, nec
iindiqiie ac laudabilis actio obviât, errantes nil aliud tamen a gaudio salutis aliéna. Sed tune in aclione
quam parietem palpant. hac vilam suam conjuges quasi in parva civitate cu-
VERS.19-25. —Dixitque Lot ad eos :. Nec possum stodiunl, quando pro se assiduis deprecalionibus in^-
in monte salvari, ne forte appréhendât me malum et tercedunt. Unde et recte per angelum ad eumdem
moriar. Est civilas hoec,ad quam possum fugereparva, Lot dicitur : Ecce etiam ni hoc suscepiprecestuas,
et salvabor in ea, et reliuua usqueuue, vluii Dçminus- ut non subvertamurbem vro qua loculus es. Quia,vj-
 4£7 ANGELOMILLXOYlErySlSMONACHI 188
rdeliçet cum Deo depreçalio funâilur, nequaquam ta-- A Quomododabitur vilio, quod non ileraturin facto?
is conjugii vita.daiiinatur. De qua precatipne quo-- '" si Lot quasi inceslus in hocfacto eulpandus est, an
que Paulus admpnet, dicens : Nplile fraudqre invi- non eulpandus est quidem in hoc facto Lot, quantum
cemvnisiforte ex consensu ad lempus, ut vacetisora- ebrietatis ignorantia meretur ? Nam et liane lex
lioni (I, Çor, vit, 5). Quid jn sulphure nisi fetor car- oeterna condeninat, quoecibuin et potum non nisi ad
nis, et quid per ignem nisi .ardor des.iderii carnâlis3 salutem corporis sumère mandat. Et hic diligentius
exprimilur? Çum ergo habilanlium Sodomisvel Go- inlendëndum est quantum sit' ebrietatis malum, et
niorrhoecarnis sçelera punire Dominus decrevisset,, valde timeiîdum illis quibus hoc malum in usu est
in ipsa qualiiale ultionis nPlavit niaçulam criniinis,, non in crimine. Ebrietas dëcipit, quem Sodoma non
.Sulphur quippe felorem habet, et ignis ardorçm. decepit. UrUur illeflanimis mulierum, quem sulphu-
Qui itaqpe perversa desideria et carnis fetore arse^ rea flamma non ussit. Erat ergo Lot'arlé, non vo-
rant [Z., félon adhoeserant], dignum fuit ut simul1 tantale decepliis. Ideo.médius quidem inter pecca-
suiphure périrent, quatenus ex justa poenadiscerentt tores et justas, quippe qui ex Abrahoequideriicogna-
es injusto dësiclerio quod fecissent. lione descenderat, in Sodomis tamen habitaverat.
Quare diebus Npe peccatum mundi aqua ulcisci- Nam et hoç, quod eyadit ex Sodomis, sicut Scri-
tur, hoc vero Sodpmitarum igné punitur? Quia illud[ B ; plura indical, magis ad honorera Abrahoe quam ad
naturale libidinis çum feminis fuit peccatum, quasi; merilum pertinet Lot.
leyiori elemenlp damnatur;.hopyerp contra naluram! Fugit itaque Lot a Sodoma, etc. Lot itaque figu-
çum yiris libidinis peccatum aérions démenti vin? rera habuisse legis, hujus uxorem rllum populum
dicatur - ineendio, et illic terra [Z., illic vero ter.] ppnimus, qui de ^îgyplo profeclus, el de mari Ru-
aquis abluta reviresçit» hiç flammiscremala, oeterna bro ac persecutione Pharaonis, lanquam de Sodo-
sterililate arescit, miticis ignibus, liberatus, rursum carnes et ollas
< Quoeritur, de .coeloquare vindicta esset super har jEgypti, et cepas cuçumerosque desiderans relro
bitalores impips dvitatum illarum? Quia clamor respexit, et cecidit.in deserlo, faclusque esl eliam
peccantiuni in boelum ascendisse dicitur, idcirco de çoncupiscenlioememoria in ereme. Ibi ergo lex pri-
coelo puniendi erant. Cur sulphureo igné punjebany mum illum populum lanquam Lot relro respicieiitérâ
liir? Ut putidissimus.libidinis ardor pulidissirao perdidit, aç reliquit uxorem. Inde veniens Lot habi-
flammarum ardore puniretur. tat in Segor, de qua diçit : Cimlas hoec parva, et
VERS.,26-29. —- Respiciensqneuxor ,«/M?posl se salvabo animam meam in ipsa, Ergo quantum ad le-
versa est in sfaluam salis. Cur>-autem 'UXPrLot in gem pertinet, ciyilas pusilla et non pusiïla dicitur.
slaluam salis .versaest? Ad condimentum fidelium, 'G Civilas enim a çonversaiione mullornm est dicta pro
quia punitio impii eruditio est justi. eo quod plurimprum in unum conlineat vitâs. Hi
VERS,fSO»—— ÂscenditqueLot de Segor, et viansi1 ergo qui secundum littèram 'legis vivunt, paryam
in monte, duoequoquefilioecum eo. Timuemtmanere habent çenversationem. Nihil enim grande esl sab-
in Segor,usquequo ait, conceperuntergo duoefilioeLot rbat.aet neomenias, cirçumcisionem carnis et cibo-
de pâtre-suo. Quo enim consilio'filioeLot, dum [Z,., rum dislincliones obseryare carnaïiler, spiritaliter
om. dum] concubitum patris pelierunt, vel ab jncer vero tatelligeiitibus non .est pusilla, sed magna.
stu purgari possunt, dura hoc scientes fecerunt, ille Ascendil ergo Loi posl hoeç in montera, et habi--
vero quasi nescièns? Videtur TZ., dicunt] namque tabat in spelunca, ipse et duoe filioeejus. Et lex
filiasLot didicisse quoedarade consummationemundi, ascendisse pulanda est, quod ei per Hierusalem
quoeimmineret per ignem, sed lanquam [Z., nec ta- •templumconslruclum accessit ornalus, cum facta
men] puellseinlelligeie perfecte quoedidicerant, ne,- est quidem domus Deidomus pralionis ; maii autem
scierunt quod Sodpmitis igné vastalis mullum adhuc liabitalores feceront eam speluncara lalrcnuin. Duas
spatium intégrera resideret in minuta. ' Suspicatae filias Lot evidenter prppheta dçscribit dicens Oollam
sunt taie aliquid factum quale in lemporibus audie- _ et Oelibam duas,sprores esse, et esse quidem .Qp-
Tant Noe, et ob reparandam mortaliuni poslerilalem '* P lam Judara, et Oolibam esse Samanam (Ezech. iv,
•solas se esse cum parente servalas. Recuperandj 4). Istoesapientes patrem, et spmnuni ei inducentes
igitur, humani generis dcsiderium sumunt, atque [Z., palrique *om. indue.], id est, tegentes et ob-
reslaurandi saeculi-ex sese dandura opinanlur exor- ruenies ejus spirilalem sensum, solam ex eo carr
dium ; et quamvis grande eis crimen viderelur fa- nis intelligentiam trahunt, et inde conpipiunt, înde
-rari concubitum patris, gravior tamen eis videbatur /générant filios taies quos nec sentit nec agnpscit
inipielas, si humanoe,ut putabant, posterilalis spem -pater. Talis quoque ppslerilas non inlrel in Eccle-
servala casiitate delerenl. Propter hoc ergo consi- ;SiamDei- Ammonitoe,, inquit, et Moabitoenon introi-
lium ineunt, minori, ut arbitrer, culpa, [Z., addit bunt in EcçlfisiqmDomini \usquein tertiam et quar-
'argumentoque majore] palris moesliliamvel rigorem tam progeniem el usque in soeculum(Lev. xxm, 3),
\ino molliunl, et resolvunt, singulis ingressoenocti- designans quod carnâlis generatio legis non intrèt
IJiis , singuloe suscipiunl ab ignorante conceptum; in Ecclesiam Christi [Z., Dei], nec per tertiam ge-
«ultra non répétant [Z.,nëcultra rep.] necTequirunt. .neralionem per Trinilatem, nec per quarlanj per
Ubi hic libidinis culpa? Ubi incesti crimen araiilur? Evangelium, nec in soeculum.
 ":' '' ' "
Î'S9 GOMMÉlSf.IN'GEN, Ï30
Moralitêrvero Lot significat raiionabilem sensum,, A nis forma, quoein tanta oetatetarituro amari pote-
et virileta âniinum eorum qui arcem conteniplationis rat, ut vir suus propter ejus pulchritadtaem se pe-
arripere coliantur : uxor aulem, quae relro respieit, riclitari metuebat.
carnem coucupiscentiis deditam ; duoefilioeejus, duo Cur dicit Deus ad Abimeiech : Peperci tibi, ut non
in Deum peccari
principalia vitia, superbiam videlicet et vanam glo- peccares in me? ut adverteretur
riaui. Observaddum est autem forte cura quis effu- quando talia committunlur quoeputant homines le-
geiit flammamniiuidi, et incendia carnisevaserit, viter habenda lanquam in came peccata, Cur nô»
etiam cum parvaui Segor, id est aclualem vitam, mox Abimeiech mortuus est, dum dixit ei Deus i
quoe est civilis, supergressus fuerit, et ad altitudk Ecce lu morieris? Utique Deus proedixit qupd sine,
nem scienlioe et conteniplationis velut ad montem dubio futurum fuisset, si in hac admonitionc a pec- ' •
ascenderit, ne insidienlur ei duoefilioe,superbia sci- cato abslinendo non caveretur. ,
licet et vana gloria ; quoeidcirco filioedicuntur quia VERS.12-15. — ResponditAbraham : Alias autem
non extrinsecus, sed de nobis orïuntur, et in spe- vere soror mea est, filia palris mei, et non filia ma-
lunca pectoris insidianlur, ut de nobisdormientibus, tris meoe.Pater enim, ul nonnulli votant, pro fratre
et cu-
neque sentienlibus, generare possinl filios, sensus ponilur, Thara itaque genuit Abraham, Aran,
ideo
•ulique et actus reprobos. Sunt enim nonnulli qui B jus filia exslitil, Scriptura teste, Saraa. Et
-arcem eontemplalionis arripiupt; sed dum. bas se- dixit, sororem suam esse, sive quia de semine -su
'cum duas filias ducunt, quodammodo inebrianlur palris procreando per filium naia est Saraa, et con-
ab eis; quia ita mente alienanlur a Deo, ut quos- sueludo est etiam Scriplurarum consobrinos fratres
cunque filios genuerint, id est, quoecunque opéra appellaii, similiter et sorores. Propterea non imme-
^exercuerint, non per ea in Ecclesiam Donnai ta- ritoail: Alias soror mea esl. Et quia fuerunt Abra-
trant,- sicut Mpabiloeet Ammonite videlicet neque ham et Aran de uno paire, et non de una matrè,
per tertiam, neque per quartam generalionem ; quia idcirco subjunxit, filia patris mei, el non filia matris
non eis prpderit nolitia Trinilatis neque intelligenlia meoe.
eyangelicoeproedicationis. Sequitur-: VERS,16 seq.— Saraoe autem dixit Abimeiech:
Ecce nAllé argentées dedi fralri tuo; hoc erit tibi in
CAPUT XX,
velamenoculorum ad omnes qui tecum sunt, et reli-
- VERS,i, --^ Profectus inde Abrqhqmin tçrram au- qua» Bene ait : Hoc erit tibi in velamen oculorum^id
•stralem.habilavit.inter Cades et Sur, et peregrinalus est, in verecundiavel in confusione yulius, adomnes
est in Geraris. Cades solitude est ubi fons judicii est, qui tecum sunt. Confusio namque esse poterat tan-
et Cadçs Rarnç iii,deserto, quoe conjungilur dvitati v te mulieris a viro suo fuisse sublalam. Et quoeun-
Petroe in Arabia, ubi pecubuit Maria, et Mpyses rupe queperrexeris, mémento te deprehensàm,subaudi; a
percussa aquam . sitienti populo: dédit- Monslratur me, et subtraclam a fratre tuo. Ecce historialiter,
ibidem usque adproesens, ut beatus flierpnymus ait, Coeterum,spiritaliter, Abimeiech, qui inlerpretatur
sçpulcrum Marioe sororis Aaron. Sed et principes paler meus rex, significat sapiehles istius mundi, vel
Amalech et Codor Lahpmor ibi coesisunl, et inter- regnum lerrenum, qui per humanam sapientiam, in
pretatur sancla vd sanciificans,-el dicta est fons ju- quantum eis atlributum fuit, cognoverunl Deum Pa-
dicii per aniicipationem, sicut supra descripsimus, trem esse ac regem lotius creaturoe. Saraa signifi-
quia postea sic yocatus est locus ille ubi Moysesju- cat Ecclesiam. Abraham quippe, unigenilum Filium
.dicayit populum Dpmini. Sur vero solitude simililer Patris, qui fraler fieri dignalus est per gratiam. Mil-
est. Geraris vero, sive Gerara, ut alibi reperi, ex eu-, lenarius aulem numéros, pèrfeclionem [Z., persecu-
jus nomine Gerantia vocatur regio trans, Daroma tionem] fidei sapientium. Argentum vero, scienliam
(erat entai jolini terminus Chananoeorum ad austra- Scriplurarum, per-quam cognoverunt quod Saraa
lem plagam), est jeiyitas metropolis Palaesttaoe,et uxor esset Abrahoe, id est Ecclesia Domino copulâta
fuit Seriptura hiç testante inler Cades et Sur, hoc j. per fidem. Ait enim : Ecce mille argenteos dedi fra-
est inter duas soliludines, 'quarom una iEgyptojun-: •'. tri tuo, quiFilius Dei est per naturam, cujus lu soror
gilur, ad quam populus trans fretuni Rubri maris es per gratiam. Congrue dixit, fratri tuo, quia sa-
pervenit ; altéra vero Cades usque ad Saraçenpruni pientes pèrfeclionem'suoefidei velut mille argenteos
eremum extenditur, ibique peregrinalus est Abra- Dpmino çlederunt, per cognitio.nem sacrarum-vide-
ham. licet Scriplurarum. In velamento,inquit, oculorum.
VERS.2-11, r—Dixitque de Saraa uxore sua : SOT tuorum, id est in protectionem per sanctos videlicet
rpr mea est, Misit ergo Abimelçch,rex Gerqroe,et tu? doctores. Qui ex me, ac si dixisset aperte, ad fidem
lit eam, et reliqua usquequo ait : quid fecisti nobis? transierunt ad te. Ipsi naraque sunt usque hodie in
quid pfçcavimusin te, quia induxisli super me et super proteclipnem sanctoe Dei Ecclesioe,maxime qui ex
regnum meuinpeccatum grande? Cur Abraham soro humana sapientia ac subliniilate prodierunt. Memen-
rem suam secundo es«e dixit? Quia ex priori Pha- toque te esse deprehensàm.Deprehensàm se meminit,
raonis çorreptione cerlus de Dei defensione, quod quia prius Ecclesia persécuta est, sed intacta per-
yiplari non potuit, incerius de sua vita, an illorum niansit. De Abimeiech quoque rege Philislinorunv
evaderet manus. Et miranda est Saraoe pulchritudi- moralitêr possuaius inlelligere quod Saraam voluerit
19f ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI m
acciperè uxorem. Et quompdo Abraham illam soro- A In foramine aspidis, et m caverna reguli millet ma-
rem suam esse dixeril, vel quod compescuerit Deus num suam, qui ablactatus est lacté (Isa. xi, 9). Super
Abimeiech propter illam. Pulo ergo quod Saraa, quoe his autem convivium non potest agi loeliliae,de qui-
interpretatur princeps, significet virlutem animi. bus dicit Apostolus : Lac vobisvotum dedi, nonescam
Hoecvero virtus conjuncla est viro sapienti. Denique (I Cor. m, 2). i
Dominus dicif : Quoecunquedixerit libi, midi vocem Sed requirendum videtur juxta historiam, post
illius in omnibus in quibus consiliumdederit libi. Non quot annos pueri ablactari soieant. Inter Hebroeos
vult ergo Abraham virtulem uxorem suam diei; autem varia opinio est, asserentibus aliis quanto
donec [Z., dum enim] enim virtus cum aliis parlici- anno, aliis duodecimo ablaclalionis tempus impleri,
pai'i non potest, ne uxor appellari valet. Cum vero quod apud nos non ita teneri videtur, sed aut tertio,
ad perfectum venerimus, ut simus idonel et alios quartove, aliquando autem quinlo anno ablaetalur.
docere, non jam virlutem et uxorem intra gremium Sequitur :
concludamus, sed ut sororem etiam; aliis volenlibus - VERS.9-13.—Cam vidissetSaraa filium Mgyptioe
copuleinus. Unde scriptum est : Die sapienliam soro* Agar ludenlem cum Isaac, dicit ad Abraham • Ejice
rem tuam esse (Prov. vu, 4). Secundum hoc igitur ancillam hanc, el filium ejus, et reliqua usque : quia
Abraham Saraam sororem suam esse dicebat. Voluit B in Isaac vocabitur libi semen. Sed et filium ancilloe
ergo et Pharao aliquando habere Saraam non in faciam in gentemmagnam. Quod duobus modis intel-
corde mundo. Sed virtus nisi cum cordis munditia ligi potest, hoc est: sive quod populus Judoeorura
non potest convenire. Longe aulem (aliter) agit copiosus esset in soeculoregnaturus, sive quia eoe-
Abimeiech. iste quam Pharao. Unde videtur mihi lesiis regni gloriani consècuturi essent qui ex eis
Abimeiech iste formam teneat sludiosorura et sa- credidissenl in Christum. Sed libet notare in que
pientium mundi, qui philosophioe operam dantes, ludo arguit Saraa Ismael, filium Agar. Dupllciter
licet non integram etperfeclam regulam pielatis at- itaque hoc ab Hebroeisexprimitur. Sive quod idolo-
tigerint, senserunt lamen Deum et regem omnium, thyium fecit juxta illud quod alibi scriptum est :
lsliergo, quantum ad moralem philosophiamspeclat, Sedit populus comedereet bibere, et surrexerunt lu-
etiam purificaii cordis operam dédisse comproban- dere (Exod. xxxn, 6). Sive quod adversum Isaac
lur; sed hanc non permisit Deus illos contingere. quasi majoris oetalis loco sibi el ludo priinogenitâ
Hoecenim gratia non per Abraham, sed per Chrislum vindicaret. Quod quidem Saraa audiens non tulit. Et
tradi genlibus parabatur. Sanat autem Deus Abi- hoc ex ipsius approbatur sermone dicèntis : Ejice
meiech, et uxorem illius, et ancillas, quas putamus ancillam hanc cum filio suo, etc.
naturalem philosophiam diversa et varia sectationum C VERS.-14-20.— Surrexit itaque Abraham mane, el
commenta. Interea Abraham impertiri cupit doriura tollens panem et utrem aquoe, imposuil in scapula
[Z., domum] cum gentibus divinoe virlutis. Sed ejus, et reliqua. Si tredecim annorum erat Ismael
nondum est, lempus a- priori populo transire ad quando natus est Isaac, adjunctisque oetate ablacla-
gentes graliam Dei. Secundum hanc ergo allegoriam lionis annis, quomodo convenit tantoe oetalisâdole-
Pharao, qui interpretatur exlerminalor, Saraam, id scenlem matris sedisse cervicîbus dum dicilur :
est virlutem, acciperè non potuit. Manet ergo apud Sumpsil Abraham panes et utrem aquoe, el dédit
Abraham virtus, manet in cireumeisione, donec Agar ponens super huinerum ejus, et parvulum, et
lempus veniat ut in Christo Jesu perfecta virtus ad dimisil eàra? Omnis igitur filius secundum idioma
Ecclesiam gentium transiret. Tune domusAbimeiech linguoeHebroeorumad comparationem parentum in-
et ancilla.illius pariunt Ecclesioe filios. Hoc enim fans vocatur et parvulus. Et est sensus : posuit ergo
lempus, quo slerilis parit, et oranteAbraham,hoc est Abraham panes et utrem super humerum Agar, et
populo, per pâtr.iarchas, et prophetas prophetantes. hoc facto dédit puerum matri, hoc est, in inaiium
Unde et illic dicitur : Redde viro suo uxorem, quia ejus eum tradidit, commëndavit, et ita emisit e
prophela est, et orabit pro te, el vives.Postea intulit, domo; quod in sequeritibus declaratar, dum dicitur:
orante. autem Abraham sanavit Deus Abimeiech, el " Surge, toile puerum, et tene manUm ejus, non ut
reliqua. ; eum de lerra velut jacentem tolleret, sed quasi co-
CAPUT XXI. milem manu leneret. Gnod autem manu parenlis te-
• VERS.8. — Fecitque Abraham grande convhium nelur, solliciius monstratur afTectus.
in die ablaclalionisfilii sui. Quare in die ablaclationis Quid est tjuod dicilur malrem flevisse, et Deum
Isaac, et non in die nalivitalis vel circumeisionis vocem pueri exaudisse? Quia mater non suam mor-
fecit convivium grande? Ut adverteretur quod nisi tem, sed filii deplorabatjpepercitqueDeuspuero suo,
ad aliquam spirilalem significationem referatur, pro quo fuerat flelus malris.
nulla solnlio quoestionis esl. Fecit itaque paler ex- Quomodo ad [Z., quom. autem ad, etc.] puleum
celsus cphviviuin cum a lacté depellitur Isaac, et fit Juramenti agrum plantaverat Abraham, si in terra
loetilia magna, quia summo doefori de his fit gau- illa, quemadmodum Stephanus dicit, non acceperat
di'um, qui jam lacle noii indigent, sed cibo spirilali, hoereditalem nec spalium pedis? Ea esl intelligendâ
qui possibililale suniendi exercitatos habent sensus, hoereditas quam Deus munere suo fneral dalurus
et discrelionem boni cl maii ;.de quibus dicit Isaias : gratuito, non in ista quoepretio empla est. Intdiigi-
 493 COMMENT.IN GEN. 104
tur autem spatium circa puteum ad illud einplio- A Abimeiech, id est regnum, vel sapientia hujus mundi
nis pactum pertinere in quo fuerant agnoeseptem Suscepit, lestimonium perhibentes quia profunditas
date, quando Abimeiech et Abraham sibi etiam ju- sanctarum Scriplurarum, sive gratia bapiismatis,
rayerunt. quae'significalur per puteum, ad Abraham, id est
VERS.21.— Habilavitque in deserlo Pharan. Pha- ad Dominum Jesum Chrislum, pertinent specia-
ran nunc oppidum [Z., Faron oppidum, etc.] trans liter.
Arabiam junçtum Saracenis, qui in solitudine vagi Idcirco vocatus est locus ille Bersabee, quia ibi
errant. Per hoc transierunt filii Israël, cum de uterque juravit. Duplex autem [est] causa cur ita
monte Sina castra movissent. Est autem trans Ara- appellatus sit, sive quia seplem agnas Abimeiech de
biam, ul diximus, contra australem plagam, et disiat manu Abrahoeacceperit : septem enim dicunlur Sa-,
ab jElia contra orientem ilinere dierum trium. Ibi bee; sive quod ibi juraverint, quia el juramentum
habitasse Ismaelem dicilur, unde et Ismaélite, qui Sabee simililer appellatur. Quod si ante hanc cau-
nunc Saraceni dicunlur. sam supra nomen legimus, sciamus per auticipalio-
VERS.22-34. — Eodem tempore dixit Abimeiech, nera diclum esse, sicut et Bethel et Gaigala, quoe
el Fichol vrïnceps exercitus ejus, ad Abraham : Do- utique.usque ad lempus quo [Z., quod] ita appellatoe
minus tecum est in universis quoeagis. Jura ergo per B sinl, aliter vocabanlur. Notandum aulem, et ex
Dominumjne noceas mihi, et posleris meiè, et reliqua, prioribus et ex proesenli loco, quod Isaac non sit
usquequo legitur : tentavit Deus Abraham. Per natus ad quercum Mambre, sed in Geraris, ubi et
Abimeiech regnum vel sapientes hujus mundi, per Bersabee usque hodie oppidum est. Quoeprovincia
Fichol philosophi islius soeculi [intelliguntur]. Unde ante non grande lempus ex divisione proesidumPa-
bene Abimeiech paler meus rex, Fichol aulem in- loestinoe[Petr., Paloeslina] Satalans est dicta. Hujus
terpretatur os omnium,propter ralionalèra inlelligen- rei Scriptura testis est, quoe ait : El habilavit Abra-
tiam, quoelogiça dicitur, quoeDeum Patrem omnium ham in terra Philistinorum. .
confitelur, ut est Abimeiech; et propler moralem, Abraham vero plantavit nemus in Bersabee, el re-
quoeelhica nominatur., quoein ore esl omnium et ad liqua. Nemus arbores sunt umbrosoeet infrucluosoe.
omnes pertinet, et pro communium similitudine Habent enim lala et amoena folia, et significat eos
proeceptorum in omnium ore versatur, quam desi- quos elegit Dominus ex gentibus, qui erant libera-
gnayit isle Fichol. Hi enim ventant ad Abraham, libus artibus inslrucli, et quasi per hoevidebantur
quia regnum, vel sapientes, seu philosophi istius magni et dilatati, el tamen sine fructu spiritalis in—
soeculi per humanam intelligentiam vénèrent ad lelligenlioe; quos Abraham, scilicet Dominus ac Re-
Christum, intelligentes in signis et miraeulis Deum G demptor noster in Bersabee plantavit, id est sacroe
esse cum illo in universis quoeageret. Unde est illud : Scripluroe inseruit, per quorum eloquentioefècundi-
Deus erat in Christo, mundum réconcilions sibi (II talem [Z., facunditatem] eam in superficie verborum
Cor. v, 19). Ait quidem : Jura ergo per Deum ne adornaviu
noceas, eo quod landiu permansi in ignorantia atque CAPUT XXII.
in infidelitate ; et posleris meis, perniansuris in hu- VERS.1. — Tentavit Deus Abraham, et. dixit Ad
raana sapientia ; slirpique meoe,méditant! hanc intel- eum, et reliqua, usquequo dicitur, appellavilqueno-
ligentiam. Sed juxta misericordiam quam feci tibi, men loci illius : Dominus videt.
id est corppri tuo, quod est Ecclesia, fades mihi, et Quaeri solet quomodo verum sit quod Abraham
terroein qua versàtus es advena; ut est illud : Vulpes Deus lentare dicitur; cura Jacobus dieat : Deus ne-
foveas habent, et volucres coeli nidos, filius aulem minem tentât? (Jac. i, 13.) Nisi quia locutione Scri- '
hominis non habet ubi caput suum reclinet (Luc. pturarum solet diei lentare pro eo quod est probal.
ix, S8). Tentalio vero illa de qua Jacobus dicit, non intel-
Dixitque Abraham : Ego jurabo ; juxla illud : Qui ligitur nisi qua quisque peccato implicalur. Unde
crediderit et baptizatuk fuerit, salvus erit (Mallh. xvi, n Apostolus dicit : Ne- forte tentaverit vos is qui tentât
16). — El increpavit Abimeiechpropler puteum aquoe, (I Thess. m, 5). Nain et alibi scriptum est : Tentai
quem vi abslulerant servi illius; quia multos ex cre- vos Dominus, ut sciât si diligalis eum (Lev. XIH,3).
dentibus coegerunt ad idola declinare. Eliam hoc génère loquendi, ut sciât, diclum est, ac
Responditque Abimeiech: Nescivi quis fecerit hanc si diceretur, ulscire vos faciat; quoniam vires di-
rem. Sed et lu non indicasti mihi. Subaudi, neque per lectionis suoe hominem latent, nisi expérimenta
legem, neque per prophetas. eliam eidem innolescant- Igitur Abraham tenlatus
Tulit itaque Abraham oves, videlicet simplices, et esl ut probarelur, juslificaretur, coronaretur; ut et
teiies, scilicet doctores, el dédit Abimeiech, id est ejus obedientia lali probala examine posleris inno-
'
sequentibus hujus mundi. Percusserunlque ambo tesceret.
foedus VERS.2. — Quod autem dicit, super unum mon-
Et statuit Abraham septem agnas gregis seorsum, lium quem monstravero libi, aiunt Hebroei hune
et reliqua. Per seplem agnas significantur apostoli, mentem esse in quo postea lemplum condilum esl
septifprmis Spiritus sancti gratia repleti. Sed ideo in area Ornam Jebusoei, sicut et in Paralipomenon
agnoe dicunlur quia membra Christi partant, quos scriptum est : Et coeperunt àdificare lemjplum ip
Ï9S ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 196
monte Maria (Il Par. ni ; 6); Qui ideo illuminons Atbiuiii, ut, si quando in ârigùsliâ ccrisfitUli surit; DS*
talërprelatar et lucëns, quia îbi est dabir, hoC est, taini pptairt auxiliP SublèVari, dicunt : In monté Do-
oraculum-Dei. minus videbit, Hue est, sicut Àbrâhaë misërèbïiur et
: VERS.4;^ lânére dierum trium, 'etc.- Notahdiim nostri. Unde et signum dati arielis soient *Peif.\
qiiôd de Geraris usque âd hiohïéiti Moria, id est Solet] é'tîàriihuriiCPrita tlahgërè.
oedem [Pelr., sedem] templi, iler dierum trium sit; VERS;15-19.—;-FocatiiiotiientàngëlûiDôthlniAbra-
ëf coiisëquëhtër illuc die tertio pei'Vëiiisse dicâtar. ham secundo de coelotiiëeÂï.' Quia fëMsti rém hàné;
Mâle igitur quidam Abrâharii putant illo témporè et noii pepefcisli filio lùo Ùnigénilopt'ëpièf ma Nuri*
âd qiiercùm habitasse Mâmbrë, ciita inde usitaë âd quid Abraham prbptar ângCliinl-iidtt pèpèrcît stfcl
montera Moriâ yix Unius diei itër plénum sit. Quoe- filio, cl non propter B«Um?Aut éniriiârigëii tibnitaé,
ritur ètïamèur in tentatiorië Abrahaedixit Deus : Tollé quo Christus significàïtls est; qui siriè diibtféDeiîs
filium 'tuum, quem dïligis, hàac? iiisi ut charitâlis est; et manifesté â prephèià dictas est màfni côh'^
-
admonitiorie, et'nbmihis reCôrdaiiéhë, tehlàiiôhté sili angélus. Aul quia Deus iri ârigëîô; ët-éï pérsoriâ"
pondus âcCumulàrëluT, et patentas affectas torque- Dëi ahgelus loquèbàtiir, sicut iii prbphélis étiara
retiir ex memoria prefessîohi's, durit ânte Dette dixit solet. Nâiri in consequèiitibus hpc iiiàgîs videtur
ad eum-: In Isaac vocabitur tibi sembii. Quasi si ille"Jï âpparerë, ubi legitur : Ei vôèavii àrigèlus Domini _
occid'erelufj-tbla spes promissionis" frùstràreluf. Et Abraham-iterum de coelo': pêt 'iiièmëtipsunijufavl ;
cur non stàtirii licuit ei occidere filium, sed triduanâ dicit Dominus. QuiA est qupd secundo,àd AriràTiârir
itineris niorâ ëum immolâturus sëcuni duci jiissûs ésdenî et non àlioe prptaisslonés fûërûrit façioe"?Si-
est? Qùâiëhus lpngîludiiie temporis iehlaliohis quo- gnificat duplurii semen Abrâhaé futurûm ëésê; ririérii
que â'ugerétiir ihcremeiitum. Nâm pér iridûum itér carnale, aliud :
spiritale. Ideo dixit d Dpintaus : SU
prolënditur, et pér totum "tridiium c'resceiilibus cu- êrit semen tuuni sicut Stella ëêli ; it véiéi arënà4
ris paterna viscera cruciahtur; ut Phini héc spâlio maris. In-stellis coeli spirilales, ih àlêria cârriàlës
tâtn jirolixo irituéfètiir filiunî pâtèr, cibuhi cura eo volens [Z., volunt] intelligi. Nain qùod ait siipérius :
sumeret, tôt nôclibùs pbèr pêridérët ta âtapletibus Per memeiipsumjuravi, ait Dominus, mbre hûmâno
•
patris, irihoerêret pëctori, cubitaret in gremio; qua- loquitur. HPminës ëiiita pér majorés sui jurant.
tenus per sïiigulâ mbmenla ih pàterno affecta dPlpr Deus autem nemirierii sui majôrém habet, et ïdCÎrdS
ocCidën'difilii âceuntalâreluf; per seuietipsum jurai. Séd jurarê Dëi est prPirii^
VÈ*S;5-14. — Si Abraham îndubitâriter firme sioiies suas'stâbilitér lirmàfëi Dèirideqùod intulit;
animo côgitâbâi ihàctâfe puerum Domine in holo- possidebiï sémén tiiuni portas ihimicôruni suorum,
câuslunij qtiid est quod: dixit puerissuis : Vos ex-' ^spiritaliter intdligliùr; Ait ëriim,pbssidebit séméH
spéciale Me. Ego et piler; cum adoràverimùs, rever- tuum, id est Christus, vel fidèles quiqùfeiri Eëclesiâ,-
temur àd vos'?Igitur et indùbiianii aiiimo mactare quorùm lu pâtér éris per fidem; portas ihimicofu'm,
eum credebat, ideo ulrumque laudis est et ta eon- id est infefnaîiâ locâ, quoe dëstrùctà fuerunt tab-
slantia offérendi, et ta cohfîdëre [Pelr., in foedere] riente DoniiOP.Setl poriàs possidebit,id est peccàtâ,
stsscitaridi. Sdebat éerlissimè Deum fallerë non per quoei'ttir"ad mertem. llfe Cnîta vëràcifèr pbssidêt
posse; ei-licet puer oecidëreMir, promissioném-ta^- portas tairriicOrutii,qui nèn sùbjicitur liilis stiggeslib-
men Dei salvam perrriahëre. Unde et Paulus apo- nibus iriiriiu'ndorum spirituitai. At Vèré si quis liane'
stolus per Spirilum sanctum didicerat quid antaii tehtatiôneih spirilaiiter pleriilér ediscëie [Z., âddi-
habuissel Abraham intrâ se, dum fidem ejus laudat, scèrë] vôluerit; jam saepeproefati viri libellum légère
dixit : Fide Abraham non hoesitavît,'cumunicum offer- curet. Sequitur:
rét, in quo acceperat'.repromissionesquia a tnortuis VERS.20. — Hisitaquëgestis nuhtiàtum est Abra-
eum resusdlare potest Deus {Rom.iv, 20). ham quod Melcha quoque genuissetfilios Nachor, fra-
- Unde aries iste qui pro Isaac immolatus est, ve- tri suo, et
reliqua. Cùr eriim ribminâyit filiosNa-
nit? Solet quoeri an de t'errà subito ibi crèâtus es- - chor, fralris Abrahoe? Quia dé illis Vèl de contai
set, vel aliundë" ab angelo allatus? Âriës islè non ' slirpé aliquid 'éëlébfc pô'stè'â gëstûrii ës'së legîtiir.1
pulativus, sed vèrus essè crëdendùs est. Ideo magis Igitur Cliùs, de cujus JÔb Slirpé descendit, scriptdriî
a docioribùs sestimatur aliundë eum angelum atiu- est in exordio voluriiinis ejus : Vir fuît in terra Cttui^
lisse quam ibi de le'rrâ post séx dierum opéra Domi- . Job nomine. Maie igitur quidam oestimaritJob de
num procréasse génie Ésâii. Sécuhdiis natifs dé Mèlcba Bu'zi, ex
Quare âppëllavit Abraham nomen loci illius; Do- cujus génère est Balaa'm illë; divînus, ut Hëbroel
minusmUei? Nusquaih est qùod Dominusnon vïdeat. tradunt, qui iri libre Job dicitur Eliu ; piinium vir
Vidit pro appareil dixit, hoc est, videri fecit, siCut sarictûs et prophètes Dei, pbstèà pér inobedicntiàrii
ibi : Et nunc cognovi,quia tintes Deum, id est feci et désidëriuhi murièriini caëcâl'ùs, cluiri Israël male-
ut cbgboseàtûr : eo gërierë Ibeùliohis ditmpëf ëîfi- dicere cupit, divino vocabulo nuncupatus, dicilur-'
ciëntem significalur id quod efficïtùr,"sicut pigrum que in èodéin libro : Et îràtus Heliù, filius Bàfa-
frigus dicimus, ëP quod pigros facit. Illud àuterà chiél, Buzites, de hujus videlicet Buzi fàdice dè-
qiiod dixit : Unde usque Itodië dicitur : Ddmimis in scèndëhs. Camuel quoque patèr est Damàsci, ipsa
moriïévidëbil, ëxiiidë âp'ùd Hëbfseosexiit iri pfbVér- ériiirivocatur Aran [Z., Àrbn], quoeliicproSyrïàscri-
 40.3 -. . .-.COMMENT.'IN^EN,, ;-- .:,-, 198
pta et ipso nomine legitur in Isaia. Carhet quoque .A signiûcare activam vilam et-çontemplaliyam. Abra-
quorlus est, a <JU 0 Casadei, jd est Chaîdaei vocati ham vero figurant géssit doctoris. Sicli.namque ar-
sunt. Baluel, de quo Rebeçca, et Laban, paler gentei scientiara ostendunt divinorum eloquiorum,
Lioe et Raçhel. yiddicel utrorumque Testamentoruni. Scriptum
CAPUT XXHI. namque est : eloquia Domini, eloquia casta, argen-
tum igné examinatum (Psal. xi, 7). Undé et cente-
. VERS.1. —, Vixit aulem Sqrqa centum viginti se- nartas, qualér duclus.plenitudinem potest designare
plem annis, et morlua est in -,civitate Arbee, quoe ulriusque viloe, quoe per scienliam divina eloquia
est Hebron, ipsa j:st Mambre. Quoeritur cur una [Z.,, divini eloquij] - adi.mplehdp emitur. Quoe non
civilas tribus appellata est, nominibus ; Hebron pro- immerito probaloe monetoepubiicoedidlur. In mô-
prium et anliquum est nomen, et a gigantibus quon- neta publica et imago régis et nomen invenilur, et
dam condita est. Sed nonnulli .Chebron per c et-A significat decalogum legis, ubi et çognitio Dei, et
aspiraiipnem, sicut-cherubim legëndum pulant, non nomen divinoemajestalis invenilur, Sepeïiyit itaque .
per solum e. Lege iiilerprelaliones Hebraicorum no- Abraham Saraam in sépulcre duplici, quia anima
minum beat! Hieronymi,. et ita reperies quiat per quoe soeculomoritur ut Deo vivat, geminoevite re-
c/iLGroecam.scribuntur. Est gaulera, hoec civilas in B quie suscipitur, id est actione boni operis et con-
çampolaliludinis silo ab JElia, id est Hierosolymis, templaiione Divinitalis.
yiginti duobus millibus separala. Arbee vero, quod Dicamus et manifeslius non nostra insérendô, sed
in quibusdam codicibus Arboc,-sive Arbee corruple beatipapoe Gregorii dicta propalando. Ail enim idem
legitur, a numéro, id est qiiatupr, npmen-habet, proedicaioregregius : Quid nobis per Abrahae duplex
videlicet quia ibi qualuor palriarchae sepujli sunt. sepuferum innuitur,. nisi quod perfectus quisqùe
Adam magnus, et luimani generis pater, ut ta Jesu proedicaior exsltactam a proesenlis vitoe desiderïis
libre, apertius demonslratur, et Abraham, Isaac et animam suam sub bonae operationis tegmine et conr
Jacob. Unde, sicut quidam nostris,temporibus Hie- templationis abscondit, ut a carnali concupisceiilia
rosolymis veniens, prudente Beda, moderno doctore, Sub activa conlemplalivaque vila quasi insensibilis
retulit speluncam duplicem,. quam émit Abraham, lateat, quoe prius mundi desideria senliens mor-
uno ad orientçm stadio in valte habens, ubi .sepul- taliter vivebat. Unde et per egregium proedicalorem
turoe praediclorum palriarcharum quadralo niuro dicitur: Morlui enim eslis, et vita vestra abscondiia
çircumdantur, yersis capitibus ad aquilpnem, et sin- est çnm Christo in Deo (Col. m, 3). Activa quippe
gula singulis leçta lapidibus, instar basilicoe, dola- vita sepulcrum est, quia a pravis operibus morluos
tis; trium palriarcharum candidis, Adam obscurio- « tegit, Sed conLemplaijva perfectius "sepelil, quia a
r,is et viliorjs operis, qui haud longe ab illis ad bo- cunctis mundi actionibus fundilus àividit. Quisquis
realem extremaraque mûri illius parlera pausat. ergo jam in se contumelias carnis edomuil, superest
Trium quoque fcminaruin minores, et viiiores mé- ut mentem per studia sanctoe eperationis exerceat.
morise cernuiilur, Mambre namque çollis, mille Et quisquis jam. mentem per sancla opéra dilatât,
passibus a monumentis bis ad boream partem, her- superest ut hanç usque ad sécréta inlimae contem-
bosus valde et floridus, campeslrero habeiis ta ver - plationis extendat. Neque enim perfectus proedicaior
tjce planilieib, in cujus aquilonari parte quercus est qui vel, propler contemplationis studium bpe-
Abrahoeduoruni hominum altitudinis truncus, oede randa negligit, vel propler operationis, instanliam
çirçumdata est. Sed Mambre civilas ex quodam conlemplanda postponit.
amieorum Abrahoesic voeâta est. Et hoec est ratio
CAPUT XXÎV.
quare tribus vocabulis nominaïur,
Deinde legitur qualiter Abraham émit speluncam • VERS.1.— Erat autem Abraham senex dierumqus
duplicem ab Ephron Helhoeoquadringentis siclis ar- muUotum. Ut Salomon ait : Cani sunt setisus ho^
genti probati et monetoe publicoe, et ibi sepulta est minis, et oeta'sseneclulis vita immaculata (Sap. iyy
Saraa. Apud Hebroeos enim primum nomen Efrpn 8). Et illud.: Coram cano capilesurge* ;
scribitur, secundum Efran, postquam pretio victus VERS.2 seq. — Dixitque ad servum seniorem do-
est, ut sepiilcrum venderet, et accepit argentum, mus suce, qui proeeratonmibus quoehabebat: Ponam
licet cogente Abraham, vau.Iil.tera, quoe apud illos manumluam sub femoremeo, ul adjurent te per Deum
coeli et lerroe, et reliqua. Quid vult Deus coeli ad
pro «M[f. o] legitur, ablata de ejus nomine est, et pro
Efron appellalus est Elran : significante. Scriptura fémur Abrahoe, nisi ut cognoscatur sacramentura?
non euin fuisse consummate perfectoeque virlutis, Per fémur enim genus intelligitur. Ergo quoefuit illa
qui pptuerit memprias vendere mortuorum. .Sciant conjuratio, nisi quia significabatur de génère Abrahoe
igitur qui sepulcra venditant, et non coguntur ut venturum Chrislum in carne? Tradunt Hebroeiquod-
accipiant prelium sed a nolenlibus quoque extorquent, in sanctificalione ejus, hoc est circunicisione, jura-
-immulare, nomen suum, et perire quid de merito veriu Sed melius inlelligendum est jurare eum. ta
«eorum, cum etiam ille reprehenditur occulte ex hoc semine Abrahoe, hoc est Christo, quia ipse Dominus
r-quod invitas âcceperit. Deus,coeli ta carne,venturus est, quoe.de illo fe-
Sed sciendum est quia spelunca duplex potest mpre prepagata est.
 199 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 200
Quomodo servus Abrahoe in petilione signi augu- A (subintellige : baptismalis) inventa est ab apostolis.
rationis vitio culpaiidus non est ? Aliud esl enim Et deposuit hydriam super ulnam suam, elatam scili-
mirum aliquid petère, quod ipsiim miraculum [Z., cet facundiam, et înclinavit se ad humililatem ;
ipso miraculo] significat; aliud est etiam humanos suscepitque fidei ornainenla; accepit videlicet.ïnau-
errores superstiiiosa variitate- in auspiciis, augura^ res aureas, Scripturarum quoque sensus, et clarum
tiouibùs et divinâtionibus observare, quoequoedam eloquium argenti. Secuta esl servum, id est sanctos
pacta sunt diabolicoe familiaritatis, et non sine proedicatores.Ecce stylo currenle proelibavimus. Sed
grandi peccato fiunt quando fiunt. Illud igitur su- plenius neato papa Gregorio exponerite, ut legenti-
perius pelitionis genus comprobalio et compulatio bus elucescat, inserere nisi sumus.
fidei est ad Deum, hoc posterius' infidelilalis con- Ait eriim Abraham : Pone manum tuam sub femore
junclio ad diabotanï. meo, el reliqua. Quid est quod Abraham puerum
'
Quodproficiscente Rebecca a : Soror nostra es, cre- jubet sub femore suo manum ponere, et per coeli
scas in miliia miltium, et hoereditaleoblineal semen Dominuin jurare, nisi quod illius caro per illud
tuum portas inimicorum suorum, num prophète fue- membrum descensura erat, qui et Abrahoe filius
runt, quià hoc dixerunt, quod in future factum fue- esset ex humanitale, et Dominus ex divinitate? Sic
rat ? Non prophète fuerunt, aut vanitale tam magna B itaque dicitur puero : Pbne manum sub femore meo,
optaverunt; sed eos [Suppl., benedictio] quam pro- el jura per Deumcoeli; ac si aperte diceretur : Tange
niiserat Deus Abrahoe, latere non potuit. filium meum, et jura per Dominum meum. Unde
Deinde sequilur qualiter Isaac egressus fuerat ad nec super fémur, sed sub femore manum ponere
meditandv.niin agrum. Quoe est exercitatio Isaac, jubetur, quia ex illo femore ille descensurus erat
qua se exercere dicitur in campo ad vespëram ? Si- qui homo quidem, sed super omnes homines veniret.
gnificat autem ista exercitatio orationem secundum Unde dignum non fuit '
ul manum super fémur pone-
illud quod Dominus orabat in monte. Etiam Isaac in ret, quia nulla caro super illam carnem est. quam
typo Domini fuit. in redemptionë nostra sibi Patris Unigenitus univit.
Qùoeest illa terra Austri, ubi babitabat Isaac re- Quid est quod Isaac dileclo filio uxor de filiabus
verlente servo palris sui cum Rebecca ? Terra Austri Chananoeorumduci prohibetur, nisi quod illi de quo
Gerara significat, unde a paire ad immolaridum fue-^ scriptum est : Hic est Filius meus dileclus, in quo
rat adductus. mihi complacui(Matlh. m, 17), nulloereproboeanimoe
Quid est theristrum que se operuit Rebecca? The- conjungiiniur? De cognatione aulem uxorem filio
rislrum autem pallii dicilur genus etiam nunc Ara- deducere servus praecipitur, quia sola sancta electo-
bici vesltaienti, quo mrilieres provincioeillius velan- G rum Ecclesia unigenilo Filio copulanda eirat, quam
tur. • ipse Unigenitus ex praedestinatione jam et proescien-
Spiritaliter,per Abraham Deus Pater significatur ; tia exlraneam non habebit.
non ut Deus senescat, sed ipsa prophetia de Christo Quis vero est prier qui ad deducendam uxorem
et Ecclesia quasi jam per aetales senuerat. Per Isaac niitlilur, nisi prophetarum ordo atque aposlolorum,
vero Dominus Christus, per servum aulem sërmo omhiumque doctorum, qui dum verbunTpraedicalio-
propheticus vel apostolicus. De quo eliam dicitur: nis bonis meiitibus faciunl, ad unamquamque ani-
Qui proeeratomnibus bonisDomini tui. Quià aposloli, mam unigenilo Filio conjungéndam quasi provisores
qui praèsules fuerunt omni Ecclesioe Dei, omnibus fiunt? Qui pergens secum de bonis omnibus domini
virtutibus exstilerunt dilati. Për camelos autem si- sui delulii; quia in his quoe de Domino loquunlur,
gnificantur hi qui ex circumeisione crediderunt et in semelipsis virlulum divilias ostendunt, ut lanto
doclores et adjutores aposlolorum fuerunt. Qui bene citius ad sequendum Deurii pertrahant, quanto au-
decem dicunlur propler Decalogum legis, quanquam ditoribus suis in seraetipsis monstrant quoe narrant.
proedicatores dedi ex gentibus velint quidam intel- Alque isdirni puer juxta fonlem sietit, atque ex proe-
ligi. Sive per camelos motus carnis inlelligunlur, ut " fixa senlentia quoepuella eligenda esset; proposuit ;
Paulus ait : Video aliam legem in membris mets, re- quia proedicatoressancti sacri eloquii fluenia consi-
pugnaniem legi mentis meoe,etc. (Rom. vu, 23). Seu dérant, atque ex ipsis colligunt quoevel quibus proe-
eliam senior servus imaginem habuit legis,^perquam dicationis suoeverba comniiltant, et ex quibus audi-
sponsa Christi Ecclesia despondebatur, quâm ipsa toribus fiduciam certitudinis assumant.' Polum vero
Rebecca significabat. De qua ei dicilur -.Non acci- pcliil, quia proedicaior omnis animam sui audiloris
pies eam de filiabus Chananoeorum. Chananoei enim silit. Sed Rebecca poturii proebuit, quia sancta ele-
interpretantur commotio eorum, corda videlicet in— ctorum Ecclesia praedicatorum suorum desiderio ex
stabilium. Unde Psalmisla : Non des in commolionem virtutis suoefide satisfecit. Quia énim Deum, quem
pedes meos (Psal. cxx, 3). De qua etiam subjungitur: audivit, confessa est, praedicatori suo aquarii refe-
Sin autem noluerit sequi le, non teneberisjuramento. ctionis obtulit ejusque animum refrigeravit.
Hoc est quod Dominus ait : Si vos pehecuti fuerint Et notandum quod hydriam ab huinero in ulnas
in una civitate, fugite in aliam (Malth. x, 25). Quoe posuit, quia illa est, placita confessio. quoea bona
mulier vespere, hoc esl in sexla oetate, juxta fonlem opère,procedit. Vel certe aquam proebuit,quia in eo
* D*est hic aliquid in ulr.pque codice
 201 COMMENT.IN GEN. 202
quod credidit, vacua non remansit. Nam mox proe- A obtineret, accepturuni se esse recusavit. Quia sunt
dicare studuit quod audivit, et docendo multos ex se plerique qui doetores suos ex temporalibus slipen-
proedicatores protulit. Aqua quippe in hydria est diis continere parati sunt, sed proedicatores sancti
scientia proedicationisin mensura, quia sancta Ec- percipere nolunt temporalia nisi prius obtineant
clesia studet non plus sapere quam oportet sapere, oeterna. Si enim in manibus factum non inventant,
sed sapere ad sobrietatem. Et hydria aquoein ulnis sumere stipendia corporibus contemnunt. Nec pedes
est doctrina proedicationisin opère, quoenon solum aqua lavant, quia laborem sui desiderii nulla conso-
ejus comitibus, sed potum etiam camelis proebet, laticne levant. Mex vero causam conjugii domini
quia verbum vitoenon solum prudenlibus, sed eliam sui puer obtinuit, vasa aurea atque argentea, ac
stultis proedicat,juxta Pauli vocem dicenlis : Sapien- vesies promlit, quas Rebeccoedédit; quia doetores
'
iibus et insipientibus debilor sum (Rom. i, 14). Vel sanctoe Ecclesioesuis tôt ornamenta proebent quot
certe aqua etiam jumentis dalur quando cura carnis virlutum dona docuerunt. Quoeelenim prius inaures
quomodo sit habenda, disponitur; ut ex voluplale et armilias acceperat, jam nunc vasa aurea atque
impendi non debeat, et tamen in necessitatibus non argentea, ac vesies accipit; quia "sancta Ecclesia,
negetur, sicut scriptum est : Carnis curam ne feceri- quoe ante per fidem, obedientiam et operationem
lis in desideriis vestris (Rom. xin, 14). Qui enim B percepil, excrescens postmodum etiam ad spirilalia
hanc in desideriis fieri prohibet, procui dubio in dona convalescit, ut prophelioe spiritu et virlutum
necessilale concedit, juxta hoc quod rursum dicitur : gratia repleta, amplialisjain muneribus discat. Puer
Nemo carnem suam odio habuit, sed nutril et fovet vero matri ejus ac fratri dona obtulit ; quia gentili-
eam (Eplies. n, 30). tas, ex quo Ecclesia ad fidem venit, pest cenversa-
Puer autern Rebeccoe inaures et armilias dédit, tionem ejus in gloria temporali convaluit, sicut et
quia proedicaiorquisque et audilum sanctoe Ecclesioe nunc cernimus, quia ubique Christiani afiliclionem
per obedientiam et manus per bonoe operationis me- sentiunt, et genliles quique in terrena virtute glo-
rilum exornat. Sed inaures duorum siclorum sunt, riantur. Sed et fratres ejus dona percipiunt, quia hi
armilloe aulem siclorum -decem, quia prima virtus qui in ea fidem verbotenus tenent, sed tamen pro-
obedienlioein charilate est; quoe videlicet charitas fessionein suam moribus non sequentes carnaliler
in duobus proeceptisdislinguitur, ut Deus et proxi- vivunt, bénigne a fidelibus honorari soient pro eo
mus diligatur, et recta operatio ex Decalogi comple- quod esse fidèles videntur. Mater ergo el fratres dona
lione perficitur, ut cum bona agi coeperint, mala jaia percipiunl, a sorte tamen hoereditatis alieni ; quia
nulla perpetrentur. Rebecca autem esse in démo sive infidèles, seu carnales, qui intra fidei professio-
patris sui locum spaliosum ad manendumperhibuit, C nem lenentur, ad hoereditatis oelernoesorteni non
quia a prinri jam pppulu naturoe legem sancta Ec- veniunt, sed tamen supernoe largitalis glpriam tem-
clesia se scisse menslravit, et proedicaloris verba in peraliter consequuntur.
amplo charilatis gremio suscepit. Doctori enim spa- Rebecca autem cum puellis suis virum secuta est,
tiosus ad manendum locus est in audiloris corde quia sancta Ecclesia habet secum minoris meriti
laliludo bonilatis. Unde et quibusdam dicitur : C«- animas sodales suas. Nam elsi in quibusdam per
pile nos : neminem loesimus, neminem corrupimus ; ascensum mentis in thoro contemplationis non habi-
non angusliamini in nobis; angusliamini aulem in let, quoe videlicet taies animoe quasi puelloe Re-
visceribus vestris (II Cor. vu, 12). Ac si eis aperte ueccoesunl, quia sequunlur moribus, sed tamen ad
diceretur : ad suscipiendam doctrinam spaliosum contemplationis thorum minime ascendunt. Nam et
locum mentis facile, sed ad cogitanda carnalia an- isdem puer quosdam habuit in comitatu ; quia et
gusli remanete. Quod palearum ac feni plurimum cum sanctis prophetis fuerunt quidam qui bene vi-
haberet, indicavit, quia sancta Ecclesia verba vitoe verent, et prophelioe spirilum non haberent, et curn
audiens, terrena stipendia proedicaloribusreddidit, bealis apostolis atque doctoribus fuere plerique qui
quoedum Paulus quasi pro nihilo acciperet, dixit : vilam moribus lenerent, at proedicationis verba non
Si nos vobis spirilalia seminavimus,magnum est si a ^w prpmerent. Festinus aulem puer ad dpminum redit,
vobiscarnalia metamus? (I Cor. ix, 11.) quia proedicatores sancti cum proedicandovitam au-
Frater autem Rebeccoe erat Laban, qui concile dienlium oblinent, illi mox gratias reddunt de cu-
egressus inaures et armilias sororis aspiciens, inlus jus hec munere perceperunt, ut sibi in ea operatione
puerum vocavit. Quia sunt carnales qui fidelibus nil Iribuant, sed Auclori.
conjuncti, qui dum spirilualium dona aspiciunt in Eo autem tempore Isaac deambulabat per viam
adiniralione suspensi, elsi non usque ad ppera, ta- quoeducit ad puteum, cujus nomenest Viventiset Vi-
men in animam usque ad suscipiendam fidem ver- dentis. Quis est vivens et videns, nisi omnipotens
bum proedicationisadmitlunt. Quia enim bonos soepe Deus, de quo scriptum esl : Vivo ego in oeternum,
miraculis fulgere censiderant, ea quoe de oeternitate dicit Dominus? De quo rursum seriplum est : Omnia
audiunt, npn récusant, quamvis sanctam electorum nuda et aperla sunt oculis ejus (Hebr. îv, 13). Pu-
Ecclesiam mcribus npn sequentes in carnali opera- teus vero viventis est sacroe Scrîpturoe profunditas,
lione remaneanl. Qui Laban paleas, fen.um, aquam, quam nobis ad irrigationem mentis proebuit omni-
panera obtulit; sed puer, nisi causant prius conjugii polens Deus. Quoe esl aulem via quoeducit ad pu-
PATROL. CXV* 7
 203 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 204
teum viventis et videnlis, nisi humilitas passionis j dicens : Elevaliomanuummearumsacrificiumvesper-
is A
Unigenili, per quam nobis apertum est hoc quod »d Unum(Psal. CXL,2). Quid esl autem quod Rebecca
prius latenter Sçripturaesacroefluenla loquébanlur? ? ad Isaac dorso cameli deducitur, nisi quod per
Nisi entai Unigenitus Dei Filius incarnalus, tenla- a- Rebeccam, sicut proefatisumus, Ecclesia, et per ca-
tus, apprehensus, colâphis coesus, spulis illilus, s, melum cui proesedil,lorlus moribus alque, onuslus
çruçiflxus ac mortuus fuissel, nobis hujus putei, idid idolorum cullibus
' gentilium populus designatnr?
est Scripluroesacroe, profundilas non pateret. Quid id Qui enim ex semetipsis sibi invenerunt deos quos
ergo fidelibus humilitas passionis ejus facta esl, l, colerent, quasi a semetipsis eis onus in dorso ex-
nisi çlavisapertionis, per quam myslerium Dei po- )- creverat quod portarent. Rebecca ergo ad Isaac ve-
tum iuvenimus, ut aquam sçieritioede profundo liba- j- niens dorso cameli deducitur, quia ad Christum ex
reraus? Incarnatipnem quippe, passionein, mortem, it gentililate Ecclesia properans in torlis vitiosisque
resurreclipiiem alque ascensionem illius sacri elo- ). vite veteris conversattanibus invenilur. Quoe ut
quii pagina?lpquuntur ; quoequia facta cognovimus, s, Isaac vidit, de camelo descendit, quia sancta Eecle-
jam nunc intelligimus audita.'Hoecautem prius legi /i sia quanto Redemptorem suum subtilius agnoscit,
poleranl, sed quia necdum veneral, intelligi non in lanto carnâlis vitoe studia humilius -deseril, alque
valebant. Unde el per Joannem dicilur : Vieil leo I in semetipsam lortiludini viliosoecontradicit. Isaac
:o B
de tribu Juda aperire librum, et solvere signacula A igitur viso descendit, quia Dominocognito vilia sua
ejus (Apoc. v, 9)- Ipse enim librum aperuit et signa-i- genlilitas deseruil, et ab elatione celsitudinis ima
cula illius, solvit, 'qui nascendo , moriendo, resur- humilitatis pf tiit.
gendo atque ad coelosascendendo Scripluroe sacroe se Quid est autem quod Isaac ta camelum sedens
nobisarcana patefecit. Et notandum quod non dici- i_ Rebecca conspexit, nisi quod ad Redemptorem
lur : Ambulabat per viam quoe ducit ad puteum, 1; suum Ecclesia ex genlibus veniens, dum adhuc viliis
sed deambulabat. Déambulât quippe qui viam per ;r essel innixa, et necdum spirilalibus sed animalibus
quam ambulat, eundo et redeundo conculcat. In hu-i- metibus inhoereret,accessit? Nec movere débet quod
militaleaulem passionis Dominus déambulavit, quiaa puer quoque cum camelis veneral, in quibus sui
modo a Judoeisverborum conlumelias, modocontraa domini divilias ferebat. Quia ipsi quoque proediea-
se falsum testimonium, modo alapas , modo spula,., tores sancti, quamvis jam ad superiora intelligenda
modo spineam coronam , modo crucem lolerando o atque proferenda el intellectuet vila emicent, adhuc
sustinuit. Déambulasseergo in buraililale passioniss tamen in semetipsis contradiclionemcarnis sentiunt.
est, tpt adversitates et probra diversis modis ite- Nam vident aliam legem in membris suis repugnan-
rando periulisse. C tem legi mentis suoe,et caplivantem in lege peccati.
Qui Isaac, Rebecca veniente, in lerra australi ha- Et divilias in camelis portant, quia ne magnitude
bitat; quia unigenitus Dominusac Redempior no- revelationumextollal eos, datur eis stimulus carnis
ster, veniente ad se Ecclesia, in illorum mentibus s suoe. Habenl enim thesaurura istura in vasis fictili-
mansit quos ex Judoea ediios non torporis frigus,, bus, ut sublimitas sit virlutis Dei, et non eis. Qui
sed fervor châritalis tenuil. Ex illo quippe populo o ergo per carnem coelestia loquuntur , et tamen ad-
Anna prophetissa, ex illo Simeon exslitil, qui inn hue in carne conlradiclionem de vitio sentiunt,
ulnas Dominum accepit. Egressus aulem fnerat adi quid aliud quam super tortuosa camelorum dorsa
meditandumin agro. Quia ager mundus accipitur , divilias feront?
ipse per se Dominus exponit dicens : Ager aulem ,i Rebecca vero Isa?c viso, quis ille homo sit, re-
est mundus (Maith. vi, 38). Qui in hoc expressuss quisilo puero, cognoscil, quia quotidie sancta Ec-
est, quod visibilis apparere dignatus esl, sicut scri- clesia adhuc per prophetarum atque apostolorum
ptum est : Exisli in salutem populi tui, ut salvos s dicla quid de Redemptore suo credere debeat, ta-
fadas christos tuos (Habac. m, 15). Soient aulemri telligit. Quoe sese mox pallio operuit, quia quanto
exerti juvenes in armorum usum medilari. Isaaca subtilius Salvatoris sui mysteria pénétrât, lanio al-
ergo ad meditandum in agro exiit, quia Redempiorc D " tius deanteacta vita confunditur, et quia
perverse
se sequentibus formam humilitaiis proebens perF egerit verecundatur. Pallio se operire curavit, quia
exercitiura longanimitatis suoepassionis in se et pa- viso Dominoinfirmitatem suoe actionis erubuit, et
lientioe exempla monslravit. Mcditatio quippe ar- illa quoeprius in camelo libère gestabatur, descen-
morumest frequentia passiouura. Qui eniin verberai clens, poslea verecundia tegitur. Unde eidem Eecle-
manuum, lanceam, crucem perlulil, passioneini sioea priori elatione conversoe per aposlolicamvo-
suam usque àd mortem in se frequenlare permisit. cem, quasi Rebeccoede camelo descendenti, sibique
Passiones vero arma dicimus, quia per ipsas ab» pallium superducenli dicilur : Quem enim fruclum
adversario occulto liberamur, sicul per se ipsum> habuislis lune in illis in quibus nunc erubescilis?
Dominusdicit : In palienlia vestra possidebitis ani- (Rom.yi, 21.)
mas veslras (Luc. xxi, 19). Qui ad meditandumini Quam Isaac in tabernaculo suoematris introduxit
agio inclinala jam die exiit, quia passionum exer- alque uxorem accepit, quia,loco SynagogoeDominus,
cilia juxta finem mundi suscepit, sicut per Psal- ex qua per carnein natus est, sanclam Ecclesiam
mislara de crucifixionis suoe cxpressione loquitur diligii, eanique sibi in amore et contemplatione
205 COMMENT.IN GEN. 206
conjungit ; ut quoeprius proxima ex cognaiione, id A ditum esl. Quid est quod plenus dierum dicilur? Id
est cognitaper proedestinationemfuerat, poslmodum est, lucis et diei operibus plenus occubuit.
jam conjuncta ta amore continuo uxor fiât. Quam Quid est quod dicit Scriplura de filiisIsmael : Ha-
in lantum dilexit, ut dolorem qui ex morte matris bitaveruntab Evila usque Sur, quoeest contra faciem
accesserat, temperaret. Quia ex lucro sancloe Ec- Mgypii ? Evila est regio quam circuit Phison de pa-
clesioe Redempior noslër eam quoe ex perditione .• radiso fluens, dicta de quodam Evila, nepole Noe,
Synagogoeaccidere ppluit, tristitiam detersil : dum et est solitudo contra faciem jEgypti. Sur quoque
enim Rebecca conjungitur, dolor de matris morte est solitudo inter Cades et Barad, extendens deser-
amputatur. Quia dum sancta Ecclesia ex gentilitate tum usque ad mare Rubrum et ./Egypti^onfinia.
veniens usque ad ihorum contemplationis perduci- Quid esl quod dicitur de Israaele quod duodecim
tur, Judoeapro nihilo habetur. generasset principes ? Vel duces regionibus, vel tri-
bubus nomina dederunt. Significat quod singuli filio-
Interpretari quoque ipsa eorum nomina curamus.
Isaac risus, Rebecca autem palientia dicitur. Risus rum Ismaelis e quibus primogenitus ejus fuit Na-
vero ex Ioetitiaest, patienlia autem de tribulatione. bejolh, a quo omnis regio ab Euphrale usque ad
Et quamvis sancta Ecclesia jam coeleslis sit gaudii mare Rubrum Nabathena usque hodie dicitur, quoe
B Arabioeest. Nam et familioeeorum, oppidaque,
contemplatione suspensa, habet tamen adhuc quod pars
trislis [Pelr., triste] de mortalis carnis pondère to- et pagi, ac munila castella, et tribus horum appella-
leret. Isaac vero et Rebecca jungilur, id est, risus et tione celebrantur. Ab uno ex bis Cçdar in deserto
alia regio, et Hemana ad austrum, et Ce-
patientia permiscetur [Z., miscetur], quia fit in san- Eoduma,
cta Ecclesia hoc quod scriptum esl : Spe autem gau- dema ad orientalem plagam dicitur.
denles, in tribulatione patientes(Rom. xn, 12) ; utL Quid est quod dicitur de Ismaele, coram omnibus
hanc et prospéra de contemplatione loetificent, et[ fratribus suis obiit, vel qui sunt fralris nomine cen-
adhuc adversa de tribulatione perturbent. sili? idest, in manibusomnium filiorumsuorum mor-
luus est, superstitibus omnium liberis.et nullo prius
CAPUT XXV. morte proerepto. Fratres autem pro filiis appellari,
Jacob quoque ad Laban demonslrat dicens: Ponalur
VERS.1-5. —Deinde sequitur qualiter Abraham, coram fratribus nostris, ut judicenl inler nos. Nec
morlua Saraa, aliam, videlicet Cethuram, duxeritj enim legimus alios fratres Jacob ibi habere, exceptis
uxorem. Cur Abraham post promissum sibi et na- liberis suis.
tum Isaac, in quo" ei multipliçalip prpbs et bene- ^( Quoeriturquo ierit Rebecca interrogare Dominum,
dictio gçntium promissa est a Deo, aliam voluit du- cum parvuli in utero ejus collidebantur? Forte ad
cere uxc-rem? Npn propter inçpntinen.tiani, cum locum ubi aram constituerai Abraham, orare venit,
eliam essel grandoevus; sed sicut Agar et Ismael. vel eliam erant aliqui taies eliam illo tempore homi-
nes Dei, in quibus posset Deus inlerrogari.
significant carnales Veteris Testamenti, sic et Ce- An secundum historiam vel eliam allegoriam in-
lhura et filii ejus significant hoereticps, qui se exi-
stimanl perttaere ad NovumTeslamentum. Sed ut- lelligendum est, quod Dominus respondit Rebeccoe:
Duoegénies in utero tuo sunt, et duo populi ex venire
roeque concubin» dicunlur. Sic enim dicitur : tuo dividenlur, populusque populum superabit, et
VERS.6,7. — Filiis aulem concubinarum largi- l" major serviet minori? Secundum ulrumque modum.
tus est munera. Sola Saraa semper uxor vpealur. Spiritaliter vero sic solet intelligi quod diclum
esl,
Quoeesl ista Celhura, aut unde genus duxit ? Ce- '" ut Esau figuratus sit major populus Dei, hoc est
thura inlerpretatur copulata, aul vita, quam ob D lsraelilicus secundumcarnem. Per Jacob aulera
figu-
causam suspicanlur Hebroeieamdem esse Agar, quoe, ;> ratur Christus in populo Christiano secundum spiri-
Saraa morlua, de conçubina transirel in uxorem, >> talem progeniem propagalus. Sed eliam hislorica
Et videtur depositi jam Abrahoe excusari oelas, ne 'e r\ proprietale hoc responsum invenilur esse comple-
senex post -mortem uxoris veiuloe novis argualur ir tum, ubi populus Israël, hoc est Jacob minor filius,
nuptiis lascivisse. Fertur quoque quia filii Abrahoe,
i' superavit Idumoeos,id est gentem quam propagavit
qui ei de Celhura nali sunt, occupaverunl Arabiam m Esau, eosque fecerunt tribularios per David. Sed
usque ad maris Rubri littora. Dicitur aulem unus ex !X
postea Idumoeirebellaverunt, et jugum Israeliticum
posleris Abrahoe, qui appellabatur Asser, duxisse se a cervice sua deposuerunt.
adversus Libyara exercitum, et ibi viclis bostibus ,s Sed requirenduni esl, quid est quod superius dici-
consedisse, ejusque posteros ex noraine atavi Afri- '" tur, Deprecatusquc est Isaac Dominum uxore
cain nuncupasse. Alios quoque filios Abrahoe ex pro
!X ,stt«, eo
quod essel sterilis, et reliqua ? Ea quoesancti
Celhura occupasse Indioe regiones oestimaïur [Z.,' ' viri orando efiiciunl, ita
proedeslinata sunl ut pre-
oestimani]. cibus obtineantur. Nam ipsa quoque perennis regni
VERS.8-23. — Hinc sequilur qualiter Abraham m proedestinalioila est ab omnipotente Deo disposila,
deficiens morluus est. Quomodo convenit Abrahoe, e, ut ad hoc elecli ex labore orationis pervenianl [Pelr.
tam sancto vire, et deficiensmorluus esl 11n Hebroeo
eo om. orationis], quatenus postulando mereanlur acci-
non habetur, deficiens,sed a LXX Inlerprelibus ad- i- père quod eis omnipotens Deus ante soeculadispôsuit
 *M ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 208
donare. Qupd verp ita sit, ccncile valet probari. A manna cibos carnium peliit, quos lautiores putavit.
Cerie etenim novimus quia ad Abraham Dominus Et prima filiorum Heli culpa suborta est quod ex
dixit : In Isaac vocabiturtibi semen.Cui etiam dixe- eorum vota sacerdolis puer non antiquo more codas
rat : Patrem multarum gentiumconstitui te. Cui rur- vellet de sacrificio carnes acciperè, sed crudas quoe-
sum promisit dicens: Benedicamtibi, et multiplicabo reret, quas accuratius exhiberet. El cum ad Hieru-
sementuumsicut slellas coeli,et velut arenam quoeesl salem dicitur : Hoec fuit iniqnitas Sodomoe,sororis
in littore maris. Ex qua re aperle constat quia omni- tuoe,-superbia, saluritas panis et abundanlia aquoe
potens Deus semen Abrahoe multiplicare per Isaac (Ezech. xvi, 49), aperte ostenditur quod idcirco sa-
proedestinaverat. Et tamen scriptum est : Deprecatus lutem perdidit quia cum superbioevitio mensuram
est Isaac Dominumpro uxore sua, eo quod esset ste- moderatae refectionis excessit. Hinc primogenitorum
rilis. Qui exaudivit eum, et dédit conceptumRebeccoe. gloriam Esau amisit, quia magno oestu desiderabi-
Si ergo mulliplicatio generis Abrahoeper Isaac proe- lem cibum, id est lenticulam concupivit, quam, dum
destinala fuit, cur conjugera sterilem accepit? Sed venditisetiam primogenitisproelulit,quo in illa appe-
nimirum constat quia proedestinatio precibus imple- titu anhelaret, indicavit. Neque enim cibus, sed
tur, quando is in. quo Deus multiplicari semen appetitus in vitio est. Unde et lautiores cibos ple-
Abrahoeproedestinaverat, oratioue oblinuit ut filios B rumque sine culpa sumimus, et abjeetiores non sine
habere potuissel. reatu conscienlioedegustamus. Hic quippe, quem
VERS.24. — Factus esl Esau vir gnarus venandi diximus, primatum per lenticulam perdidit, et Elias
et homoagricola ; Jacob autem vir simplex habilavit in ererao virlutem corporis carnes edendo servavii.
in tabernaculis. Vel sicul in alia translalione dicitur, Unde et anliquus hoslis, quia' non cibum, sed cibi
habitabal domi. Quid per venationem Esau nisi eo- concupiscenliam esse causam damnalionis intelligit,
rum vita figuratur qui in exterioribus voluptatibus et primum sibi hominem non carne, sed porno sub-
fusi carnem sequunlur ? Qui etiam agricola esse de- didit, et secundum non carne, sed pane tentavit:
scribitur, quia amatores hujus soeculitanlo magis hinc est quod plerumque Adam culpa commillitur,
exteriora incolunt quanto interiora sua inculla dere- etiam cum abjecla et vilia sumuntur. Neque enim
linquunt. Jacob vero simplex in tabernaculis vel in Adam solus, ut a vetito se pomp suspenderel, proe-
domo habilare perhibetur. Quia nimirum omnes qui ceptum prohibitionis accepit.
in curis exterioribus spargi refugiunt, simplices in CAPUT XXVI.
cognitione alque in conscienlioesuoehabitalione con-
sistant. In tabernaculis enim aut in domo habilare Hic interposita [Petr., Hic item posita] est histo-
est se intra mentis sécréta restringere, el nequaquam G ria. Si viri justi volunlas bona est, quid est quod
exterius per desideria dissipare ; ne, dum ad multa Isaac non Esau, quem voluit sed Jacob, quem no-
foras inhiant, a seipsis alienati cogitalionibus re- tait, benedixit?
cédant. Justi hominis, quantum ad conscientiam pertinet,
VERS.31-33. — Denique sequitur qualiter Esau voluntas bona ^est; quantum autem ad proescien-
primogenila sua propler lentis edulium Jacob vendi- tiam, immunisest ab adversis : Deus enim solus est
dit. Quoesunt primogenila quoeEsau vendidit Jacob qui de futuris judicat. Ac per hoc Isaac justus,
fratri suo ? Tradunt Hebroei omnes primogenilos quantum ad proesentem humanitalera dignum est,
fungi officio saeerdotum, antequam Aaron in sacer- majorera filium a se benedicendum magis pulabat.
dotium eligerelur, et habuisse veslimenlum sacerdo- Sed Deus, qui occultorum cognilor est, minorera
tale , quibus induli victimas ofierebant, et hoecesse benedictionem mereri ostendit, ut in benedictione
vestimenta Esau quibus Rebecca induit Jacob filium non hominis oslenderel esse benedictionem, sed
suum, quorum odore paler delectatus benedictionis Dei. Ideo dictum est in Numéris ad Moysen et
initium astruit. El hoecsunt primogenila quoepropter Aaron sacerdoles : Ponile nomen meum super filios
vilium gulaeperdidit. Sed sciendum est quia quinque Israël : ego Dominus benedicameos ( Num. vi, 27).
nos modis guloe vilium tentât. Aliquando namque -*Sacerdotis est benedicere; Dei est effectum tri-
indigentioetemporà proevenil, aliquando vero teni- buere benedictionis. Unde intellexit Isaac per spi-
pus non proevenit, sed cibos lauliores quoerit. Ali- rilum prophelioe,a Deobenedictionem super mino-
quando quoelibetsumenda sint, proeparari accuratius rera filium proedestinatam.
expetit. Aliquando autem et qualilati ciborum et Dixit : Benedixi ei, et erit benedictus.Spiritaliter
tempori congruit, sed in ipsa quantilate sumendi vero Isaac Judaicum populum designavit, qui cali-
mensuram refeclionis excedit. Nonnunquam vero et gans oculis cl prophetans in praesenti filium non vi
abjectius est quod desiderat, et tamen ipso oestu dit, cui lamen multa in posterum proevidit. Quia
inimensi desiderii deterius peccat. Quoe vitiorum nimjfum Judaicus populus, prophelioe spirilu pie
temporà melius ostendimus, si hoecexemplis eviden- nus, et coecus,eum de quo multa in future proe-
lioribus approbemus. Morlis quippe sentenliam pa- dixit, in praesenti positum non agnovil. Qui eliam
lris ore Jonathan meruit, quia in gustu ihèllis con- ad damnalionis suoe cumulum eum quem naturo
stitutura edendi lempus anlecessit. Et ex '.dEgypio despiciunl, nasciiurum longe ante proesciverunt, sed
lo-
populus eduelus in ereino occubuit, quia despcclo etiam ubi nascerclur. Nam ab Herode requisiti
209 COMMENT.IN GEN. 210
cum nalivilatis ejus exprimunl, videlicet Belhle- A licam ; propriis manibus, videlicetvpropriisscriptfc>
hem, ut ipsa eorum scienlia et illis fieret ad lesti- nibus. Sed quid diversi putei Isaac, quos foderunt
monium damnalionis, et nobis ad adjutorium cre- pueri ejus, significent, jam soepe proefati viri liber
dulitatis. indicat, si quis nosse gestierit. Sequitur :
VERS.12-16. — Sévit autem Isaac in terra illa, VERS.26-29. — Ad quem locum cum venissetAbi-
et invenit in ipso anno cenluplum. Licet in aliéna meiech, et Ochoza amici illius, et Ficol, dux mili-
terra seminaverit, non puto quod tanta ei ferti- tum, locutus est eis Isaac, et reliqua. Sciendum est
lilas frugum fuerit. Unde melius puto illud esse autem quod Abimeiech iste, quem diximus signifi-
quod habetur in Hebroeo,et Aquila quoque transtu- care superius philosophos, et studiosos quosque qui
lit : El invenit in anno illo cenluplum oeslimalum. per erudilienem philosophioe multa etiam ex veri-
Tacens enim Scriptura genus frugum quod centu- tate comprehenderunt, non semper habuit pacem
plicaverat, videtur mihi cunctarum in illo virlutum cum Isaac, sed aliquando dissidet, aliquando pacem
ostendisse multiplicationem. Denique sequitur : El requirit. Neque enim philosophi semper cum verbo
benedixitei Dominus, et magnificatus est vir, et am- Dei- conseniiunt, nec semper contrarii sunt. Multi
bulabat videns, et magnificatus est, donec magnus enim philosophi unum Deum esse, qui cuncla crea-
fieret vehementer. Fertilitas aulem et multiplicatio B verit, scribunt. Nonnulli etiam hoc addiderunt quod
hordei, ignore, si quem possit facere gloriosum. cuncta per Verbum suum fecerit, et Verbum Dei sit
Verum in quibusdam codicibus invenilur : Semina- quod cuncta moderetur. In hoc cum lege et Evan-
vit post hoechordeum , et invenit cenluplum. Quod gelio conseniiunt. Dissident vero a nobis cura dicunt
hordeum seminat, et non frumentum, et tamen be- Deo cooeternam materiam esse, cum negant Deum
nedicitur in eo, et magnus efficitur, apparet quod curare mortalia, sed providentiam illius supra lu-
nondum erat magnus ; sed posteaquam seminavit, naris globi spatium cohiberi, cum nascentes stella-
et collegit centuplum, tune factus est magnus valde. rum cursibus pendunt. Dissident, cum perpetuum
Hordeum quippe jumenlorum maxime cibus est et dicunt hune muiidum et nullo fineclaudendum. Sunt
servorum. Nam Isaac significat sermonem Dei. Qui et alia ta quibus dissident el concordant. Et ideo
sermo in lege hordeum seminat, in Evangeliis triti- Abimeiech secundum hanc figuram aliquando in
cum. Ille enim cibus perfectioribus et spiritalibus, pace esse cum Isaac, aliquando dissidere describi-
hic imperitioribus et animalibus paralus est; quia tur. Sed non otiose scribitur quod duo alii cura
scriptum est: Homineset jumentasàlvos fadas, Do- Abimeiech venerint, id est Ochoza, gêner ejus, et
mine (Psal. xxxv, 7). Et tamen in ipso hordeo in- Ficol, dux militum. Interpretatur autem Ochoza le-
venit centesimum fructum. Invenis enim in lege ^ nens, et Ficol os omnium. Ipse autem Abimeiech
martyres, quorum est centesimus fructus. Semina- pater meus rex. Qui très, sicut longe superius osten-
vit herdeum, legeni videlicet exponendo, et mani- dimus, imaginem totius philosophioe tenenl, quoe
festavit, quod lex spiritalis est. Tune seminavit tri- apud eos in très partes dividitur, logicam,physicam,
ticura, evangelicam videlicet praedicationem. Inde elhicara, id est rationalem, naluralem et moralem.
est quod prius quinque miliia hominum de quinque Rationalis est, quoeDeum Patrem omnium confiUi•
panibus, deinde quod quatuor miliia de septem pa- tur, ut est Abimeiech. Naturalis est illa quoefixa
nibus saturavit. est, et lenet omnia velut naturoe illius viribus ni-
VERS.17-22, — Deinde venit in valle Geraris, el tens, quam prolitelur Ochoza , qui dicitur lenens.
habilavit ibi. Pro valle torrenlem habet in Hebroeo. Moralis est, quoein ore est omnium, et ad omnes
Neque enim Isaac habitare poterat in valle. Ha- pertinet, el pro comraunium sirailitudine proecepto-
bilavit autem in torrente, postquam magnus factus rum in omnium ore versalur, quam désignât iste
est. De quo scriptum est ; De torrente in via bibet Ficol, qui os omnium interpretatur. Hi ergo omnes
(Psal. cix, 7). De quo etiam Elias bibit. Sed quia in hujuscemodi inslitulionibus instituti veniunt ad
Elias non erat perfectus ut Christus, idep tprrens legem, et dicunt : Vidimus tecum'esse Dominum, et
ille aruit. Dpminus vero noster etiam in torrente D idcirco diximus : Sit juramentum inter nos, et reli-
traditus est, dedicans regeneralionem nostram et qua usque, sed cum pace dimisimus auclum benedi-
baptismi sacramentum. clione Domini.
VERS.23-25. — Porro quibusdam interpositis se- Possunt quidem isti très, qui pacem requirunt a
quilur historia, quod ascendit ab illo loco in Bersa- verbo Dei, et pervenire cupiunt pacto et societati
bee, ubi apparuit ei Dominus in ipsa nocte, et reli- ejus, figuram tenere trium Magorum, qui ex Orien-
qua usquequo ait : Ad quem locum cum venissent lis partibus veniunt, eruditi paternis libris, et in-
Abimeiech,et Ochoza, amici illius, et Ficol, dux mi- stilutione majorum, el dicunt : quia videntes vidi-
litum, etc. Et ait : Ego sum DeusAbraham patris tui. mus nalum regem, et vidimus, quia Deus est cum
Ac si diceret : Dum patris lui Deus sum, misericors illo, et venimus adorare eum. Istiusmodi accedens
ero tui sicut et iuorum. Coelerum Isaac spiritaliter, ad legem Dei necessario dicit : Juravi, et statut cu-
Dominus scilicet noster, extendit tabernaculum, id stodire judicia justitioe tuoe(Psal. cxvin, 106). Sed
est Ecclesiam.. Proecepitqueservis suis, id est apo- dum petunt ut non facias nobis quidquam maii, et
Stolis, ul foderenl puteum, id est doctrinam aposto- reliqua, remissionem peccatorum per hoec\Z., hoc]
 211 ANGELOMILUXOVIENSÏSMONACHI 212
deposcere videntur, et ne recipiant mala, bene- A diem. Quod impletum videmus quia in quatuor par-
dictionem postulant, non relribulionem. tibus mundi Ecclesia Christi esl dilalata. Et bene-
- VERS.30. — Et fecit illis convivium. Certain est dicentur in te, id est ih Christo, quem tu proefigu-
enim quia qui niinistrat verbum, sapientibus et ta- ras; et in semine tuo, hoc esl ta apostolis, euhctoe
sipientibus débiter, est. tribus terroe, id est omnes nationes terroe.
CAPUT XXVII. Et ero custos tuus, quoeunque perrëxer'is. 'Quia
Deus Pater custodivit eum, vel corpus ipsius, quod
VERS.42. — Dixitque Rebeccaad Jacob : Audivi,
est Ecclesia. Et reducam te in terram ha'nc ; juxta
quod-{rater tuus Esau minalur occidere le. Qnoeri- Paulus ait : Coecitasëx parle contigil in Israël.
tur quomodo annuntiata sunt verba Esau Rebeccoe, quod
Cum aillent plénitude temporis intfoiërit, (Uneomnis
quibus comminatus est occidere fratrem suum ; Israël salvus
cum Scriptura dicat hoc eum in sua cogilatione fiel (Rom. xi, 25).
dixisse ? Nisi quia hic nobis datur inlelligere quod Cumque evigilàsset Jacob de sonino, ait : Vére Do-
minus est in loco isto. Prophetando dixit, siCul jam
divinitus ei [Z., eis] revelabantur omnia.
manifeste demonstravimus.Quia fulurum erat UtDo-
CAPUT XXVIII. minus ta eadem terra visibiliter appareret. Et ego
VERS. 11-49 passim. —Inde sequitur qualiter B nesciebam.Hoc ex pérsona Judaici populi dixit, qui
Jacob in itinere dormiens, lapidem Capiti suo sup- nescierunt Chrislum pro salute mundi in "terris ad-
posuit, et obdormivil, et vidit scalani a terra coelo venisse. Sequitur :
ïnhoerentem, iniiixum scaloe Dominum, ascendenles Appetiaviique nomenurbis Bethel. tjuàe irilërpre-
quoque et descendentes angelos conspexit. In iti- talur domus Dei. Significat Ecclesiam, quoe domus
nere quippedormire est in hoc proesenlis vite trans- Dei est. Qittà prius Luza vocabalur, quoeïiilerprela-
ita a rerum temporalium amore quiescere, et ab tur amygâalum. Significat Judoeam. Sicut amygdâ-
appélilu visibilium mentis oculos claudere. Angelos lus enim ante omnes arbores folia è'mittît, ita et
vero ascendenles et descendentes cernere est cives Judoea antè omnes génies noiitiâm Dei èl legis
coeleslis pairioe conlemplari, yel quanto amore con- habuit, et quasi fide floruit; et Sicut qu'idem pomà
ditori suo super semetipsos inhoereant, vel quanta amygdali tria continent in se, ïioc est Cortain, le-
compassione charitalis nostris infirmilalibus con- slam et nucleum ; ita sacra Scriptura, quam Ju-
descendant. Et notandum valde esl quod ille dormiens doea plëbs percepit, trinam conlinet in se intelllgen-
angelos videt et in lapide caput ponit. Quia nimi- liam, id esl physicara, elhicam, et logicâra, hoc
rum ipse ab exterioribus operibus cessans, interna est hislorialem, allegoricam, et mOraleni significa-
*-
pénétrât, qui intenta mente, quod principale est ho- tienem.
CAPUT XXIX.
minis, imilationeni sui Redemptoris observât. Ca-
put quippe in lapide ponere est mente Christo VERS.1. — Profeclus ergo Jacob, id est Dominus
inboerere. Jésus Christus, cujus lypuni lènuit in hoc loco, ad,
Quid est quod Jacob dixit : Terribilis est locus terram orientaient, hoc est ad populum Judoeorum,
isle. Non est hic aliud, nisi domus Dei et porta qui -videbanlur notitiam legis et Dei habere, de
coeli? Hoec verba ad propbetiam pertinent, quod quo Propheta ait : Ecce vir, Oriens noinen ejus
futuruin erat in lerra repromissionis Deum ve- (Zach. vi, 12).
rum timere, et colère, labernaculumque ei fieri, VERS.2.—Et vidit puteum in agro. Proruiidita-
eumque, qui est super omnia benediclus Deus, pe- tem videlicet Scripturarum in populo Judaico, seu
dibus suis ambulare in ea. Porta m coeliautem sic gratiam baptismi, in libris legis et prophetarura
inlelligere debemus lanquam inde fiât adilus cre- proefiguratam. Traque grèges ovium accubanlesjuxta
dentibus ad capessendum regnum coelorum. eum. Quia Judaicus populus tripliciter divisus erat,
Cur Jacob oleum fudil super lapidem quem erexit id est in Pharisoeis, et Sadducoeis,et populo vulgari.
in-titulum? Non idololalrioefecit simile. Non enim n Nam ex illo pecora adaquabanlur. Id esl, Judoeiin
vel tune vel poslea frequenlavit lapidem adorando bonis lerroe sperantes, qui dictis Veteris Testamenti
aut d sàcrificando ; sed signum fuit in prophetia inslruebantur; vel patres antiqui, baplismum in
evidenlissima consiitulum quoe pertinet ad unctio- libris legis et propbelarum intelligentes [Z., non in-
nem. Unde Christi nomen a chrismate est. Proda- tel.]. Et os ejus grandi lapide claudebatur.. Lapis
mus manifestius per singula. enim Christum, qui occultabatur incredulis, vel du-
Vidilque DominumJacob innixum scaloe, dicenlcm ritiam legis, qua spiritalis inlefligentia vel gratia
sibi : Ego sum Deus Abraham palris tui, et Deus Baptismi celabatur, significat.
Isaac. Terram in qua dormis libi dabo. Subaudi- VERS..3-6.—Morisque erat ul cunctis ovibus con-
tur, in spe, el semini tuo, in re. fd esl Christo, juxta gregatis devolverenl lapidem. Quia cum plenitudo
illud : Postula a me el dabo tibi génies (Psal. H, 8). temporis advenit, ul per Unigenituin genus hunia-
Vel semen illius, apostoli designanlur. Eritque ger- - num salvaretur, ipse revelare dignalus esl, èl. (une
men tuum, id esl fidèles, sicul pulvis terroe, proemul- duritia legis manifeslata est. Scriptum namque est :
liludinc [Z., magniliidine] subauditur, dilalaberis ad Tune aperuit eis sensum, ul intelligerentScripturas
pecidentem, et orientem, el septenlrionem, et meri- (Luc. xxiv, 45). — Elrefectis gregibus, hoc esl cie-
213 COMMENT.IN GEN. 214
déntibiis fidelibus. Rursum super os putei ponerenl. À A lùtm sororis suoe, cucurrit, gressibus fidei, et am-
Quià gentibus credentibus Judoeî in sua infidelitale plexalus esl eum brachiis dilectionis, et fidei ; et in
permansérùnt, et neque Christum, hêque profundi- oscula ruens, videlicet societatem reconciliationis,
lâlem Scriplurarum intelligunt. promeruit et charitatis. Duxit in domumsuam. Quia
VERS.7. — Dixitque Jacob pasioribus : Adhuc bospilium mentis ei proeparavitper fidem, ut in ipso
mullum lempus diei superest. Quomodo Dominus habitare dignaretur, juxta quod ipse ait per Pro-
ista loquitur praedicâtoribus, videlicet, quia mullum phetam : Et inhabitabo, inambulabo in.eis, croque eis
spatium est amodo usque ad futaram resurrectio- pater, el ipsi erunt mihi in filios, dicit Dominus (II
neni, qued spatium diéi npn immérité cemparatur ; Cor. vi, 16,18).
quia mcdo licet ta clarilate fidei ccnsistentes bona Deinde jam seqiiïtur quatenus Jacob serviendo
usque ad finem soeculi pperari. Nec lempus est ut apud Laban duas accepit uxores, hoc est, primo
ad caulàs gïeges, id est ad mansiones coelëstes,quia Liam, secundo Rachel, pro qua servivit seplem an-
prius perfecte fidèles insiruendi sunt cognilione fi- nis aliis. Sed a'nimadverlendum est quia nunc qui-
dei. Unde et sùbditur : Date ante potum ovibus.Sci- dam maie oestimantpost septem annos alios eam ac-
licet ac si dicàlur : Instruite simpliciter simplices, cepit uxorem, sed post seplem dies nuptiarum primoe
et sic ad "pâslum, hoc esl ad mediialionem Scriplu- ]B uxoris. Nain sequitur : El ingressus est ad Rachel,
rartim, reducité. et dilexit Rachel magis quam Liam, et servivit ei se-
VERS.8. —Qui rèsponderunt : Non possumus, do- ptem annis aliis. Inde sibi accepit Lioeancillam, no-
nec omnia pecora congregenlur, et amoveamuslapi- mine Zelfam, et ancillam Rachelis Balam, ex quibus
dem de ore putei ul adaquemus grèges. Bene quidem quatuor genuit duodecim filioset unam filiam. De
aiunt : Non possumus, donec omnia pecora congregen- Lia scilicet genuit Ruben, Simeon, Levi, Judam,
lur. Quia antiqui proedicatores nec profundilalem Isachar, Zabulon ; de Rachel autem Joseph et Benja-
ScripturarUm, nec gratiam bapiismi aliis pandere min; de Bala, anci'UaRachelis, Dan et Neplithalim;
potuèriml, dpriëc adVéniret tempus quo omnes gén- de Zelfa, ancilla Lioe, Gad et Àser. Hi sunl duode-
ies per Christum ad profundilatèm Scripturàrum et cim filii Israël pàtriarchoe.
ad foutent baptismi aggregarenlur. Sed antequam inde [Petr., in] longius stylum ver-
VERS. 9. — A&huc loquebanlur, ec ecce Rachel lamus, libel istorum propter compendium lectionîs
veniebal cum ovibiïï patris sui. Nam gregetii ipsa clymolpgias nominum pariter dicere, ut compen-
pascebat. Potesl enim per Rachel, quoe ovis inter- (Kososermone ostendamus legentibus quid in suis
pretatur, Ecclesia signiûcari, qûoepavît olim et pa- vocabulis résonant. Nam ex causis propriis nomina
Scit modo populum calholicum, quoe cum fidelibus G proprià acceperunt, ut aut futuris quibusdam aut
venit ad Christum. proecedenlibuseorum causis conveniant. Verum ma-
VERS.10. — Quam cum vidisset Jacob. Dominus nenle in eis spiritali sacramento, nunc prius tantum
scilicet, verus supplantalor; et scirel consobrinam ad lilteram interprelationes historioe prosequimur,
suam, Ecclesiam videlicet de gentibus colleclam, ul poslea valeàmus manifestiùs spiritales eorum si-
quoe filia exstitit Synagogoe, quae esl soror unici gnificationes deproriiere. Jacob quippe interpretatur
Filii Dei Pâiris, cujus filia dicilur esse per gratiam. supplantator, sive quod in ortu planlam nascentis
OvesLaban, avunculi sui, id est gentilis populi, ex fralris apprehenderit, sive quod postea fratrerii arte
quo processit prius Synagoga Judoeorum, de quà deceperit. Unde et Esau dixit : Juste vocalum est
Dominus càriiem assumëre dignaUis esl. Quanquam nomen ejus Jacob; supplantavit enim me en altéra
Laban divinam significet gratiam, cujus oves sunt vice. Lia interpretatur laboriosa, ulique generando.
omnes elecli. Amovil lapidemquo puteus claudeba- Plures enim dolores quam Rachel fecunditate pa-
lur, id est duriliam legis, qua spiritalis intelligen- riendi experta est. Rachel interpretatur ovis. Pro ea
tia claudebalur. entai Jacob pavit primum oves Laban.
VERS.11.—El adaqualo grege. Refeclo videlicet VERS.20. —Et videbantiir ei pauci dies. Quid est
populo fideli ex profunditale Scriplurarum, seu ré- hoc, cum magis brève tempus louguni esse solëal
nale fonte baptisniatis. Osculatus est eam. Quia po- amantibus? Sed dictum'esl propter laborem servitu-
stea reconciliâtus esl Ecclesiam suam. Elevalaque tîs, quem facilem et lèvera amor faciebâ
voceflevit. Flevil, -quia miserais est generis hu- Ruben, videns filium, vel filius visionis.Sic enim,
mani. quando eum peperit Lia, vocavitnomen ejus Ruben
VERS.12. — Et indicavit ei quod frater esset pa- dicens : Vidit Deus humiliialem meam. Sîmèori ««-
tris ejus el filius Rebeccoe.Bene ait, et indicavit quod dilio vel exaudilus. Sic enim dixit Lia quâhdo eum
frater esset palris ejus el filius Rebeccoe. Quia ex peperit : Quia exaudivit me Deus. Nonnulli erilm in-
stirpe patriarcharum et ex Synagoga JudoeorumDo- terpretantur audivit trisiitiam, Velnomen hàbitaculi,
minus incarnari dignatus est : Al illa feslinans nun- quod spiritaliter congruit. Lèvi additus, vel asstim-
tiavit patri suo. Quia Ecclesia non exstitit contenta ptus. Dixit enim Lia quando eum genuit non â'mbï-
solummodopropria salute, sed gentibus alque sa- gens de amore viri : Nunc mecum erit "vir meus,'
pienlibus hujus mundi proedicare studuit. quia peperi ei très filios. ïuda confessio dicitur;
VpRs. !3.—Qui cum audissel venisse Jacob, fi- quando enim peperit eum Lia, laudèni Domino re-
 215 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 21b
lulit, dicens : Nunc super hoc confiteborDomino. Et A Mpysen data coeperta est atque signala? Qued au-
ob id vocatus est Juda. A confessione itaque nomen tem ta nocte conjungitur Jacob, significat ipsam
ejus est dictum, quod est gratiarum actio. Isachar Synagogam Deo conjunctam in tenebris lilterae
interpretalus est merces. Is quippe dicitur : est mer- [Z., latere]. Turba vero amicorum ipsius désignât
ces. Hoc autem ideo, quia mandragoris filii Ruben turbam patriarcharum et prophetarum, ut quibus-
introitum viri, qui Racheli debebatur, ad se emerat dam videtur. Bachel autem, junior et pulçjira , prius
Lia/Unde et dura natus est, Lia dixit ; Dédit Deus sterilis est, postmodum fecunda, similitudo est Ec-
mercedem meam. Zabulon interpretatur habit'acu- clesioe. Junior, quia tempore posterior. Pulchra,
lum. Sextum enim hune filium genuerat Lia. Pro- quia corpore et spiritu sancta. Oculi ejus, decori,
pterea jam secura dixit : Habitabit mecumvir meus. quia Evangelium perspicere mefuerunl. Quoeetiam
Unde et filius ejus vocatusest habitaculum. Nephtha- tandiu sterilis fuit, quousque Synagoga populum
lim e conversione, sive comparaiionecausa nominis generabat. Quoein die copulata est Jacob, quia Ec-
ejus est. Unde et dixit Rachel, cum eum peperisset clesia gentium in die Novi Testamenti sociatur Chri-
ancilla ejus Bala : Habitare me facit Deus habita- sto. Ad cujus etiam nuptias turboeamicorum conve-
tione cum sorore mea. Dan inlerpretatur judicium. niunl, quia per sanctos apostolos, qui sunt amici
Bala enim, dum eum peperisset, dixit Rachel, do- B ipsius, Ecclesia incorporalur Domino. Habuit etiam
mina ejus : Judicavit Dominus, et exaudiens dédit ancillas earum Jacob, et ex eis genuit filios, quia
mihi filium, causam nominis ejus exprfssit, ut ab eo sunt in utroque populo doeenles carnales, atque in
quod judicasset Dominus, filio ancilloejudicii nomen vita veteris hominis permanentes, quorum proedi-
imponeret. Gad ab éventa sive procinctu vocatus catione filii Domino generantur. Unde Bala inter-
est. Quando enim peperit eum Zelfa, dixit domina pretatur inveterata, illos demonslrans qui carnalibus
ejus Lia : In forluna, id est quod dicilur in procin- sensibus dediti, tamen spirilalia eliam de ipsa in-
ctu, vel eventu, et ut aperlius dicatur, interpretalur commulabilis subslantia Divinitalis annuntiant. Zelfa
tentalio vel aecinctus. Aser beatus dicitur. Dum vero, quoeinterpretalur os Mans, illos figurât quo-
enim peperisset eum Zelfa, dixit Lia : Beata ego et rum proedicatione os aperitur et cor non sequilur;
beatificant me mulieres, et ab eo qued beata dica- de qualibus scriptum est : Poputus hic labiis me ho-
tur, ex etymclpgia nominis#beatum vocavit. Joseph norât; cor autem eorum longe estame (Mallh. xv, 8).
ab eo quod sibi alium addi mater optaverat, vocavit Et alibi : Quoedicunt, facile; quoeautem faciunl fa-
augmentum. Hinc Pharao Saphaneth iEgyptio ser- cere.nolile (Mallh. xxni, 2).
mone appellavit, quod Hebraice abscotiditorum re- Cur autem Jacob pro Rachel servit, et supponilur
veriorem sonat, pro eo quod obscura somnia revela- G Lia, nisi quia Dominus, ut Ecclesiam assumeret,
vil et sterilitatem proedixit. Tamen quia hoc nomen prius Synagogam sibi conjunxil? Sed videamus qua-
ab jEgyptio ponitur, ipsius linguoedébet habere ra- les filii nascuntur. Ex Lia namque nascuntur Ru-
tionem. Inlerpretatur enim Saphaneth iEgyptio ben ,,Simeon el Levi, et reliqua. Ruben, qui inter-
sermone salvator mundi, eo quod orbem lerroe ab prelatur videns filium, significatperfectum doctorem
imminenti famis excidio liberavil. Benjamin inter- ex synagoga Judoeorum in fide nascentem. Qui bene
pretatur filius dexteroe, quod est virtutis. Dextera . videns filium [dicitur]. In filiis opéra designari Psal-
enim appellatur lamin. Mater quippe ejus moriens niista testatur, qui in beati viri benedictionibus in-
vocavit nomen ejus Benoni, id esl filius doloris mei. ler coetera dicit : Filii tui sicut novelloeolivarum
Pater hoc mulavit, filium dexteroe nominans. Dtaa (Psal. cxxvn, 4). Et infra : Et videas filios filiorum
transferlur in causam. Jurgii enim in Sicimis causa tuorum (Ibid., vers. 7). Non enim qui timet Domi-
exstitit. num, nisi genuerit filios nepotesque susceperil,
Verumtamen Jacob spiritaliter significat Dominum beatus esse non polest, cum yirgini fideli potior
ac Redemptorem nostrum, vel perfectos viros qui, merces exspectat. Sed in filiis, ut diximus, opéra,
omnia desiderantes, vêtant quieti vivere in vita cen~ in filiis vero filiorum fructus operum, id est merce-
templatienis. Rachel vero, vilam contemplativam ; •dem désignât oeternain. Denique iste Ruben egres-
Lia aulem,-activam. Laban quippe, qui interpreta- sus tempore messis triticeoe in agruni reperit man-
tur dealbatio, gratia Dei omnipolenlis, per quam dragores, quas matri Lioealtulil, et reliqua. Signi-
fit remissio peccatorum, cui servirait perfecti viri ficat sanctos apostolos coeterosqueproedicatores, qui
ob vitam contemplalivam. Quod si libitum tibi fue- possunt in agrum proedicationisexire, et ad publi-
rit, lector, plenius nosse, beati papoeGregorii summi cum procedere, verbumque annuntiare, operibus-
proedicaloris, et Isidori strenui doctoris dicta vjgi- que adimplere, et prolem spirilalem gignere. Pos-
lanti cura perlustra, quoeprat anguslia nos temporis sumus per agrum etiam libros legis prophetarumque
inserere non libuit. Quanquam Victorinus martyr prseconia ; per mandragoras vero, quoe bonum ha-
aliique doetores, super Synagoga et Ecclesia intel- bent odorem, sed insipidum saporem, DominumJe-
ligi velinl has duas uxores Jacob. Lia, inquiunt, ma- suni Chrislum inlelligere, habeniem bonum odorem
jor natu, lypum tenuit Synagogoe, quia prior. Dei apud eos qui crediderunt in eum, insipidum apud il-
[Z., prioridie] genuit populum. Et quid est quod los qui in infidelilate permanserunl et qui prave de
oeulis legitur gravida [F., gravata], nisi quia lex per illo senserunt, juxla qupd scriptum est : Alii dice-
217 COMMENT.IN 'GEN. 218
bant : Bonus esl ; alii vero, Non, sed seducit lurbas Amicis putatur infirmum, et per cujus maleriam
(Joan. vu, 12). Sed bene tempore messis triticeoe animo quoque inferre nituntur tateritum, Deo con-
exiit, quia eo tempore destinati fuerunt ad proedi- fortante experiatur inviclum.
candum, quando jam tempus erat ut populus colli- Nephthalim, qui interpretatur latitudo, illos si-
geretur ad fidem, secundum quod de eis dicitur : gnât qui dilatati sunt largis operibus misericordioe,
Levate oculos vestros, et videle regiones, quia alboe atque dilalalo corde ad cceleslia tendunt, et carnis
sunl jam ad metendum (Joan. iv, 35). Ipse attulit curam non in desideriis, sed sola necessitate requi-
Lioematri, quia Dominum prius proedicaverunt Syn- rent, sicut Apostolus ait : El carnis curam ne fece-
agogoe matri. Sed per Liam pervenit ad Rachel, ritis in desideriis (Rom. xm , 14).
quia per primitivam Ecclesiam pervenit ad Eccle- Gad. Gad interpretatur tentatio vel accinctus. Si-
siam gentium Christus. gnificat eos qui in exercitio tentationum sunt fortes;
Deinde sequitur Simeon. Simepn vçro, qui inter- qui postquam bona inchoant, majoribus tentalioni-
pretalur audivit tristitiam vel nomen habilaculi, ut bus necesse est ut probentur, atque ad bella graviora
quibusdam videtur, illos significat qui hic sludiose accingantur, ut fide illorum fortitudo comprobetur,
laborant, et tristanlur pro suis aliorumque delictis, dicente Salomone : Fili, accédons ad servitutem
audiuntque quidquid eis poenitendoproedicatur. Unde B Dei, sta in justilia et timoré, et proepara animam
bene audivit tristitiam vel nomen habilaculi dicilur, tuam ad tentationem (Eccli. il, 1). Itemque Psal-
ut etiam hujus qualitate vocabuli evidentius incul- raista : Proednmisli me, inquit, ad bellum (Psal.
caret et quid hic habendum et quid sit salubriter xvii, 40).
exspectandum. Illis enim coeleslisbabitaculi gaudium Et quoniam beatificamus eos qui sustinuerunt
dabitur, quorum hic animus fructuosa poenitentia sufferentiam. Aser : Aser interpretatur beatus, illos
conlristatur, quibus et dicilur : Trislitia vestra ver- proefiguratqui tentationes patienter sufferunt, securi
tetur in gaudium (Joan. xvi, 20). de promissione coelestisproemii ac felices de Victoria
Levi proinde Simeoni succedit, id esl addilus. In certaminum. Undé post Gad Aser, id est beatus,
qup inlelligimus sive eos qui temporalibus oeterna congruo salis ordine ponitur. Beatus vir qui suffert
mercantur, sicut Salomon dicit : Redemplio animoe tentationes, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet
viri proprioedivilioeejus (Prov. xm, 8) ; seu illos qui coronam vitoe(Jac. i, 5). Quia hujus beatitudinis
Dei sequendo consilium percipiunt in hcc soeculc fida promissione patientes non angustantur; sedspe
centuplicia cum tribulationibus, ta futuro autem gaudentes, in tribulatione patientes cum Psalmogra-
soeculp vitam oeternam. His etiam qued scriptum pho décantant : In tribulatione dilalasli me (Psal.
est cenvenit : Qui addit scienliam , addit laborem '-' iv, 1). Et item : Viam mandalorum tuorum cucurri,
(Eçcl. i, 18). Nam et sancto Jacob ad hoc tribula- cum dilatares cor meum (Psal. cxvm, 32).
tionum acerbitas addebalur ut probato proemiorum Joseph. Joseph interpretatur augmentum vel ad-
merces amplior fedderetur. dens. Significat illos qui pro augmento spiritalis
Judas. Judas enim, qui interpretatur confessiovel substanlioe virlulumque s'tadent. Unde et augmento
laudatio, illos significat qui invera confessione fidei felici succedente gratiarum dona tribuuntur eis, et
persévérant, et laudes gratiarura Domino rependunt. insuper additur gloria coeleslis muneris, quia super
Sive illos qui delicta sua veradter confiteiitur, quia proeceptaDei aliquid amplius vel in virginilate vel ex
sine confessione malorum, culinen bonorum nullus facultatum suarum quantilate offerunt.
apprehendit, el nisi per confessionem renunliemus Benjamin. Benjamin interpretatur filius dexteroe,
actibus malis, non informamur redis. illos demonstrans qui omnia sua ideo faciunt ut ad
Isachar. Isachar inlerpretatur merces. Significat dexteram judicis slatuantur. Et bene extremo Ben-
illos qui tentationes proesenlisvitoe, patientia fulti, jamin ponitur loco; quia cum novissima inimica
solummodopro superna mercede libentissime tolé- mors destruetur, félicitas hoereditatisoeterrioedona-
rant, et futuroe mercedis ccnlemplatione firmantur, _ bitur electis; sive unusquisque fidelium filius dexte-
quia sciunt juxta Apostolum, Quod non sunl condi- roejure dicatur, seu omnis coetus Ecclesiae, de qua
gnoe passiones hujus temporis ad fuluram gloriam, canimus : Astitit regina a dextris tuis in veslitudeau-
quoerevelabitur in eis (Rom. vin, 18). Fructuosius ralo, circumamicla varielate (Psal. XLIV,10). Et hoec
quippe pugnatur, ubi merces speratur. videlicet Ecclesia, ex utroque populo collecta, lan-
Dan. Dan interpretalur judicium. Eximios vide- quam duoe uxores Jacob parit hos filios, et pro
licet atque summos sui interpretatione nominis si- his deservit Jacob septem annis. Servitus itaque Ja-
gnificat, qui spiritaliter conversantes sciunt judicare cob seplem annorum pro duabus uxoribus, hujus
omnia, juxta quod Paulus ait : Spiritalis judicat om- vite proesenlis tempus significat, qui per septem
nia , et ipse a neminejudicatur (1 Cor. n, 15). dies volvitur, in qua Dominus formam servi accepit,
Zabulon. Zabulon interpretatur liabitaculum for- faclus obediens paternoevoluntati usque ad mortem.
titudinis. Illos désignât qui pro Christo animas suas Ille enim pro ovibus servit; et Dominus nosler
ponunt, in quibus Dominus hoec, quoe superius ait : Non venit Filius hominis ministrari, sed mini-
diximus, operatur et.perficit; videlicet quando vir- strare (Mallh. xx, 28). Ille oves pavit [Z., pascit];
tus in infirmitate perficilur, ut corpus quod ab ini- et Dominus in Evangelio dicit : Ego sum pastor bo-
 219 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 220
nus (Joan. xi, 14). Ille mercedis lucro varium sibi, À fensione illius argumentelur liane conceptus esse na-
pecus abstulit Christus diversarum gentium varieta- turam quam supra 'diximus. El multa dicunlur
lem sibimet congregavit. Ille très virgas amputatis similiter fieri in animalium felibus. Sed et mulieri
corticibus in alveis aquarum appcsuil, ut earum con- accidisse traditur, et scriptum reperitur in libris an-
templatione multiplicarentur ejus oves; et Dominus tiquissimi el peritissimi medici Hippocratis quod
noster in aqua baptismalis trium personarum nomina, suspicione adullerii fuerat punienda, eum pulcher-
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, populo fideli pro- rimura peperisset ntrique parenli générique dissimi-
posuit, ut quisque hoc pleno corde perspexerit, eftî- lera, nisi memoratus medicus solvisset quoestionem,
ciatur opus Dei. illis admonitis quoerère ne forte aliqua lalis piciura
Aliter. Quid est enim virgas virides araygdalinas esset in cubiculo, qua inventa mulier a suspicione
alque ex plalanis ante gregum oculos ponere, nisi liberata est.
per Scripluroe sériera antiquorum patrum vitas VERS.42. — Quare Jacob primi temporis sua esse
alque senlentias in exemplum populis proebere? voluit, et serotina Laban? Vel cur hac arle sua non
Quoe,nimirum, quia juxta rationis examen recte magis omnia esse fecïsset ? Jacob, prudens et calli-
sunt, virgoe nominanlur. Quibus ex parle corticem dus, justitiani et oequîlateni etiam in nova arle ser-
subtrahii, ul in his quoe exspolianlur inlimus can- B 1 vàbat. Si enim omnes agnès et hoedosvarios pecora
dor appareat. Et ex parle corticem servat, ut sicut procréassent, erat aliqua suspicio doli, et aperte liuic
fuerant exlerius, ta virïditale permaneanf. Varius- rei Làban învidiis coritràissët. Ergp ita omnia lem-
que virgarum color efficitur, dum cortex ex parte peravit ut ipse fractura sui Iaboris acciperet, et La-
subtraliilu'r, ex parte relinetur. Anle consideratiônis ban non penitus spoliarelur ; si quando oves et ciproe
enim nostroeoculos proecedenliumpatrum sentenlioe primo tempore ascendebantur; quia nielior verrais
quasi vïrgoe varioe ponuntur. In quibus, dura ple- est felus, ante ipsas ponebal virgas, ut varia soboles
rumque intelîeclum litteroe fugimus, quasi corticem nascerelur. Quoecunque oves et caproe sero quoere-
sublrahimus ; et dum plerumque intéllectum litleroe bant marera , ante barum oculos non ponebat, ut
sequimur, quasi corticem reservamus. Dumque ab Uiliuscoloris pecora nascerêntur, et quidquidprimum
ipsis cortex litteroe subducilur, allegorioecandor in- nascebatur, sùurii erat, quia discolor et varium erat,
terior deriionstratur ; et dura cortex relinquitur, el quidquidpostea, Laban; unius enim tara in nigro
exteriPris inlelligenlioevirenlia exempla monsiran- quam in albo coloris pecus oriebâlur.
tur. Quâs bene Jacob in àqûoecanalibus posuit, quia Cur nec Jacob fraudis in hoc facto arguendus-est?
el Redempior nosier in libris eas sacrae scienlioe, Per hoc cogil inquiri prophetiam et aliquam figura-
quibus nos intrinsecus îiifùndtaïur, fixîl. Has (Q tam significâtionem res isla, quanquani sine dubio ut
aspicieniesa'rietes cura ôS'ibuscoëunt, quia rationales prophela fecit Jacob. Noirenim laie aliquid nisi re-
nostri spiritus, dum in eârum înieniione defixi sunt, velatione spiritali eum fecisse credeiidura esl.
singulis qùibiisque aclionibus permiscentur, ut lalès Quomodo sexdecim vicîbus dicit Jacob socero su»
felu's operum procréent, qualia exempla proeceden-, mutasse eum mercedem suam? Hic est enim sensus
tïum in vocibus proeceptorum vident, et diversum quod per singulos fétus semper Laban condilïoneni
colorera profis boni operis habeal; quia et nomiun- mutaverit. Si vidèbat varium iiasci pecus, post fetum
quam sUbtràclà Miteraicoriice acutius interna con- dicebat : Vota ut in futurum mihi varia nascariiiir.
sidérât, et reservalo nonnunquam historioetegmine, Rursum cum vidissel unius coloris nasci pecora (Ja-
bene se in exterioribus format. cob quippe hoc audilo virgas in canalibus non pone-
Veromtamen requirendum est juxla historiam quo- bal), dicebat, ut futuros fétus unius coloris sibi
modo pro aspeclu virgarum variarum varii pecorum pecora procrearent. Et quid plura? Usque ad vices
fétus ïrascebaniur. Observabat ergo Jacob tempore decem seriipër a Lâban' pecoris sui Jacob mutaia
quo ascendebaniui pecora, et posl calorem diei ad condilio, et qubdcunque sibi proposuerai ut nascere-
polândum avida pergebant. Discolores virgas pone- lur, in colorem conîrarium vèrtebalur. Ne cui aulem
bâ'l in càrialibus, el adinissis arietibus et hircis in D 1 in sex aniiis decem pariendi vices incredibiles vi-
ipsa potàiidi aviditale, oveset capras faciebatâsccndi, deantur, lege Virgiliura, in quo dicilur : Bis gravidoe
el ex duplicî desiderio dum avide bibunl et ascendun- pecudes. Natura aulem ïlalicarum ovium el Meso-
lur a nïaribus, taies fétus conciperenl quales ùmbras polamioeuna esse perhibeiur.
arietum èl hircorura desuper ascendentiuni in aqua- Spiritaliter vero Laban, qui separavil, sicut su-
rum spécula eônleriiplabantur. Ex virgis enim in ca- perius legitur, capras el oves, hircos el arietes va-
nalibus pôsilîs varius erat eliam iniaginura color. rios alque maculosos, cunctum autem gregem tra-
Nec mirum hanc iii conceptu feminarum esse nalu- didit in manus filiorum suorum, significat Judaicum
ram, ut, qtiàlés përrèxerint [F., perspexeriril].sive populum. Uiide el Laban dealbalio interprelalur;
mente coiicépertat in éxlremo voluplalis oestu, quo quia idem populus dealbatus siquidem est apud se-
concipiunt, taléïri sobolemprocréent, cum hoc ipsum metipsum per hypocrisin et simulalionem. Laban
eliam in eqùarùm gregibus apud Hispanos dicalnr accepit alba et nigra, quia populus Judoeorumalbus
fieri; et Quintilianus in ea conlroversia in qua ac- quidem esl apud semelipsuni, ut diximus, hypocrisi,
cusabatur matrona quod aEthiopem peperit, pro de- sed nigcr mulliludine peccatorum. Filii vel pastores
 221 COMMENT.IN GEN. 222
Laban significant Pharisoeès et Sàdducoeos, qui vi- A ab hominibus inproesidiumsalutis, îieproelerniittealês
debantur proeesse populo Judoeorum,quasi ovlbus. ea, Deum lentare videaniur.
Jacob quippe iypum tenûït Salvatoris. Spatium vero VERS.22. — Et transivit vadum Jaboc. Non enim
trium dierum inler eos significat, quia fide sanctoe legëndum est, ut falso in quibusdam codicibus inve-
Trinitalis, seu in cognilione, locutione, et opère nilur : El transivit vadum Jacob, sed Jaboc, quod
peccavërurit contra Dominunu Sequilur: est proprium nomen ipsius vadi. Itaque,
CAPUT XXXI. VERS.23-29. — Transduclisque omnibus quoead se
VERS.19. — Eodem tempore Laban ierat ad ton- pertinebant, remansit solus.Et eccevir luctabatur cum
dendas oves., et Rachel furata est idola patris sui. eo usque mane, et reliqua usquequo ait, nequaquam,
Ubi nunc idola legimus, in Hebroeo iheraphim scri- inquit, Jacob appellabilur nomen tuum, sed Israël.
Jacob ab eopostulabal [Pelr., postu-
pium est, quoeAquila figuras, vel imagines inter- Quomodo ergo
Hoc autem ut lat] benedici, cui luctando proevaluil? Magna hoec
pretalur. ideo sciamus in
quid Judi- est de Christo
cum libre (Jud. xvli et xvm) Iheraphim sonet, di- prophelia. Duplex enim hic Jacob in-
ximus. telligitur, id esl carnâlis et spiritalis. Proevaluit enim
VERS.25. — Jamque Jacob extenderat in monte Jacob Christo, vel potius proevalerevisus est. Per eos
Galaad labemaculum. Non quod eo tempore Galaad B enim Israeliticos, à quibus crucifixus Christus, et ab
mons diceretur, sed per anticipalionem, ut fréquen- eo benedicilur in eis Israeliticis, qui crediderunt ta
ter diximus, illo vocatur nomine quo postea nuncu- Christum, ex quibus erat qui dicebat : Nam et ego
Israelita sum ex génère Abraham, de tribu Benjamin
patus est.
VERS.45, 46. — Tulit itaque Jacob lapidem, et (Rom. xi, 1). Unus ergo atque idem Jacob el clau-
erexit illum in titulum, dixitque fratribus suis : Af- dus et benedictus; claudus in latiludine femoris tan-
in multiludine [Z., magnifudine] generis, de
ferle lapides, el reliqua. Quoeritur quare conslituit quam
Jacob lapidem super titulum? Sed diligenter adver- quibus dictum est : Claudicaverunt a semilis suis
lendum [Z.-,-animadverlendum] est quod islos lilu- (Psal. xvii, 46). Benedictus autem in eis de quibus
los in rei cujùsque lesiimonio eonsliluebaut, non ut diclum est : Reliquioeper eléeûonem gralioe salvoe
eos pro diis cotèrent, sed ut eis aliquid signifi- facloesunt (Rom.xi, 5).
carent. Quoe est causa immutati nominis Jacob, ul Israël
VERS.47. — QuemvocavitLaban : Tumulus teslis, vocarelur? Varia hujus nominis ïnterpretâlïo oesli-
et Jacob . Acervum testimonii, ulerque juxta proprie- matur. Sed beatus Hieronymus laliler de ejus inler-
:
latem linguoesuoe.Acervus lingua Hebroeaga/dicitur, G pretatione dixit : Sensus itaque hic est non voea-
aad vero testtaionium. Rursum lingua Syra acervus bitur nomen luum supplantator, hoc est Jacob, sed
vocabitur princeps cura Deo, hoc est Israël. Quomodo
igar appellatur, testimonii, sedutha. Jacob igilur
acervum testimonii, hoc esl Galaad lingua Hebroea enim ego princeps sum, sic tu, qui mecum luctari
vocaberis. Si aulem mecum, Deo,
appellavii; Laban vero idipsum, hoc est acervum potuisti, princeps,
varie interpretantur,
testimonii, igar sedutha gentis suoesermone vocavit. siveangelo, quoniam plerique
Erat enim Synis, et antiquam lingUam parentum pugnare potuisti, quanto magis cum hominibus, hoc
est cum Esau pugnare formidare non debes. Illud
provincioe in qua habitabal, sermone non taula-
verat. aulem quod in libro Nominum inlerpreiantur Israël
VERS.55. —Juravit Jacob per timorem palris sui vir videns Deum, sive mens videns Deum, omnium
Isaac. Quid est quod juravit per timorem patris sui pêne sermone detrilum, non lam verequam violenter
Isaac? Per Deum ulique, quem timebat Isaac paler mihi interpreialum videtur.
Moraliter vero désignai'angélus Deum et Jacob,
ejus jurare intelligitur, quem timorem eliam supe-
rius commendavit cuni diceret : Deus patris mei qui cum angelo contendit uniuscujusque perfecti
viri el in contemplatione positi animam exprimit. Is
Abrahoe,el timor patris mei Isaac.
~ enim qui certal in luctamine, aliquando superiorem
CAPUT XXXII. se, aliquando vero eum cum quo contendil inferio-
VERS.1-1Ô. —-Fûeruntquè ei obviam angeli Dei; rem invenit. Quia videlicet anima quoe contemplai!
quos cum vidissel, ail : Castra Dei sunl hoec. Nulla Deum nilitur, velui in quodam cerlamine posita,
dubitalio est quod angelorum. fuerat mullitudo; ea modo quasi exsuperat, quia inlelligendo et senliendo
quippe in Scripturis militia coelinominari solet. de tacircumscripto nomine aliquid dégustât ; modo
VERS. 11. — Dixiique Jacob ad Dominum: Erui vero succumbit, quia et de guslàiulo iterum déficit;
me de manu fralris mei Esau, quia valde eum limeo. Quasi ergo vincïtur angélus, quarido iiitellectn inlimo
Quoerisolel quomodo fidem habuerit Jacob, quando- appreliendilur Deus Sed nolandUm qubd isdem vi-
quidem lanlum limuil Esau fralrem suum? Salis ctus angélus nervum femoris Jacob (enuit, eumque
enim in verbis ejusdem Jacob, quoe sequuntur, et marcessere stalim fecit atque ab eo Jacob lempore
huniana infirmitas el fides pielalis apparet; ut et uno claudicavît pede. .Quia scilicet omnipotens Deus,
Deus liberareieum,ei quoepromisit implerel. Admo- cum jam per desiderium ei iiitellecluui côgnoscilur,
nendi lamen fuimus hoc exempta ul, quamvis creda- omnem in nobis voluplateni carnis arefàcit, el qui
jinis in Deijm, faciamus tamen quoe facienda sunt prius quasi duobus pedibus innilenles el Deum vic'.ë-
225 ANGELOMILUXOV1ENS1SMONACHI 224
bamur quoerere, et soeculumtenere, post agnitionem l oedificavittabernacula, ideo vocavit nomen loci illius
suavitatis Dei unus in nobis pes sanus remanet Tabernacula. Ubi nos Tabernacula habemus, in He-
atque alius claudicat. Quia necesse est ut debilitato broeolegitur Solheoth. Est autem usque hodie civitas
amore soeculi solus in nobis amor convalescat Dei. trans Jordanem hoc vocabulo inter partes Scylhp-
Si enim tënemus angelum, uno claudicamus pede ; poleos.
quia dum crescit in nebis fbrtitudo amoris intimi, VERS.18. — Transivitque in Salem, urbem Sici-
infîrmatur procul dubio fortiludo carnis. Omnis morum, quoeest in terra Chanaan, et reliqua. Error
quippe qui uno pede claudicat, soli illi pedi inniti- oboritur : quomodo Salem civitas appellatur, cum
tur quem sanum habet, quia hic cui desiderium Hierusalem, in qua regnavit Melchisedech, Salem
terrenum jam arefactum fuerit, in solo pede amoris ante sit dicta? Aut igitur unius nominis urbs utra-
Dei tola virtute se sustinet. Et in ipso slat, quia pe- que est, quod etiam de pluribus Judoeoelocis possu-
dem amoris soeculi,quem ponere in terra consueve- mus invenire, ut idem urbis et loci nomen in alia
ral, jam a terra suspensum portai. El nos ergo, si atque alia tribu, ita ut aut'cerle islam Salem, quoe
ad pareilles proprios, id est ad spirilales patres, re- nunc pro Sichima nominatur, dicimus hic interpre-
dimus, teneamus in via angelum, ut suavilate intima tari eonsiimmaîam, alque perfectam; el illam quoe
appreliendamus Deum. Contemplativoeetenim vitoe * postea Hierusalem dicta est paàfica nostro sermone
amabilis valde dulcedo est, quoesuper semetipsum transferre. Utrumque enim accentu [P^tr., acceplu]
aniriium rapit, coelestia aperit, terrena autem debere paululum dedînato hoc vocabulum sonat. Tradunt
esse conlemptui oslendit, spirilalia menlis oculis Hebroeiquod claudicantis fémur Jacob ibi convalue-
palefacil,.corporalia abscondit. Unde bene Ecclesia rit et sanatum sit, propterea eamdem civitalem
in Canticis. cauticorum dicil : Ego dormio, et cor curali alque perfecti vocabulum consecutam.
meum vigilat (Cant. v, 2). Vigilanti elenim corde CAPUT XXXIV.
dormit, qui per hoc quod interius çontemplando pro-
ficit, ab inquielo foris opère quiescil. Sequitur : VERS.1-4. — Egressa est Dina ut videret mulieres
regionis illius, et reliqua usque tristemque blanditiis
CAPUT XXXHI.
delinivit. Dina quippe ut mulieres videat exlraneoe
VERS.1-9. — DivisitqueJacob filios Lioeet Rachel, regionis egreditur, quando unaquoequemens, sua stu-
ambarumque famularum, el posuit ulramque ancillam dia negligens, acliones aliénas curans, extra habitum
el liberos earum in prineipio ; Liam vero el filios ejus alque extra erdinem positum evagatur. Quam Sichem
in secundo loco; Rachel aulem et Joseph novissimos. princeps terroe opprimit, quia videlicet învenlam
Et ipse progrediens adoravil promis in terram, el re- ' in curis exterioribus diabolus corrompit. Et aggluiï-
liqua. Non, ul plerique oestimant, 1res turmas fecit, nalà est anima ejus cum ea, quia unitam sibi per ini-
sed duas. Denique ubi nos habemus, divisït, Aquila quitatem respicit, et quia cum mens a culpa resipi-
posuit, dimidiavït; ut unum cuueum faceret ancilla- scit, atque admissum flere conatur, corruptor aulem
rum cum parvulis suis; et aliumLioe et Rachel, quai! spes ac securitates vacuas ante oculos vocat, quate-
liberae erant cura filiis earum ; primasque ire faceret nus uiilitatem trislitioe sublrahat, recte illic adjungi-
ancillas, secundas libéras, ipse aulem ante ulrumque tur, tristemque blanditiis delinivit. Modo enim alio-
gregem, fratrem adoraturus oCeurreret. rum facta graviora, modo nihil esse quod perpetra-
VERS.10-16,—Dixitque Jacob : -Sic enim vidi tum est, modo misericordem Deum loquilur ; modo
faciem tuam, quasi vidèrent vultum Dei, et reliqua adhuc tempus subsequens ad poeiiitentiampollicelur,
usque proecoedal Dominus meus ante servum suum, et ut dum per hoec decepta mens dueflur, ab intentione
ego sequar paulalim vesligiaejus. Quid sibi vull quod poenitentioe suspendatur : quatenus lune bona nulla
Jacob ait fratri suo : Vidi faciem tuam quasi viderem percipiat, quam nunc mala nulla conslrislant : et
faciem Dei? Ulrum paventis et perturbati animi lune plenius obrualur suppliciis, quoenunc gaudent
verba usque in hanc adulationem proruperunl? Hoec etiam in delictis.
verba fraierna sunt et benigno animo dicta."Quoniam VERS.7. — Deinde sequitur quomodo duo filii
posl benignâm susceplionèm nietus ipse transierat. Jacob, Simeon et Levi, Einmor et Sichem pariler
El fortassis Dei nomen, et angelorum, vel aliquem interfecerunt, et reliqua.
sanctum hoc loco intelligere debemus, secundum Quomodo duo filii Jacob tanlam coedem et de-
Apostolum, qui dixit : Elsi sunl qui dicunlur dii proedationem perse in lerra aliéna facere potue-
sive in coelo, sive in lerra, quemadmodum sunt dp runt?Multiludp enim non parva erat cum Jacob,
multi et domini multi (I Cor. vm, 5). qui phirimum dilalus fuit. Sed filii ejus in hoc fa-
Quomodo promisit Jacob fratri suo ut sequerelur cto nominanlur, quia ejusdem facti principes atque
vestigia ejus, cum alio itinere tenderet? Forte ad auctores fuerunt.
horam sequebatur, vel primo veraci animo promise- CAPUT XXXV.
rat, sed aliud postea cogitando delegit.
VERS.17. — Et Jacob venit in Socoth, et oedificata VERS.1-29. — Dixit Jacob : Abjidte deos alienos,
domo, et fixis tentoriis, appellavit nomen loci illius qui in medio vestri sunl. El dederunl ei postea omnes
Socoth, id est Tabernacula. Quia enim peeoribus suis deos alienos quos habebant, et maures quoe erant
225 COMMENT.IN GEN. 226
in auribus eorum. Deinde etiam sequitur quemad- A Aquasodiosas videbat esse parenlibus, et coeperat
uiodum apparuit iterum Deus Jacob, et benedixit ei, habitare in monte Seir. Deinde post reditum Jacob
et ipse postmodum egressus inde venit verno tem- fratris, sui, facta inter eos concordia, reversus est
pore ad terram quoeducit Ephratam, et reliqua usque et ipse ad parentes, et cum mortuum patrem simul
hoesunt autem generationesEsau. sepelissent quia eos plurimum dilatas terra illa,
Quomodo[Z., Quidest, quod Jac] Jacobdixit domui sicut scriptura est, minime capiebat, abscessil rursus
suoe: Projicite deos alienos qui in medio sunt vestri? in Seir, et ibi propagavit gentem ldumoeorum.
El iterum : Dederunl ergo ei omnesdeosalienos quos Erant autem filii Jacob duodecim, et computalis
habebant'. et 'maures quoe in auribus eorum erant?- omnibus, Benjamin, quod et addidil, hi filii Jacob
Quoesi ornamenta erant, ad idololatriam non perti- qui nati sunt ei in MesopotamiaSyria [Z., Syrioe].
nebanl. Inlelligendum est bas inaures phylacteria Dum constat Benjamin natum esse in Chananoea,
fuisse deorum alienorum. Nam Rebeccam a servo quomodo tune duodecim nasci dicunlur in Mesopo-
Abrahoe inaures accepisse Scriptura testatur, quod tamia?
non fieret si eis inaures habere ornamenti gratia non Nulla enim est facilior solulio hujus quoestionis,
liceret. Ergo illoeinaures quoe cum idolis daloesunt, quam ut per synecdochen accipiatur. Ubi enim
ut dictum est, idolorum phylacteria fuerant. ' major pars est, aut fortior, solet ejus nomine etiam
B
Quare secundo dicitur ad Jacob : Non vocaberis illud comprehendi quod ad ipsum nomen non
Jacob, sed Israël erit nomen tuum, et appellavit eum pertinet.
Israël ? VERS.8-21. — Habitavitque Esau in monte Seir;
Dudum nequaquam ei ab angelo nomen imponitur ; ipse est Edom, et hoecnomina filiorum ejus : Eliphaz
sed quod imponendum a Deo sit, proedicatur. Quod filius Ada, uxoris Esau, et reliqua usquequo ait, hi
igitur futurum promittitur, hic dicitur expletum. Ni- duces eorum, ipse est Edom, et isli filii Seir Horroei
mirum ergo nomen hoc ad illam recte intelligitur habitalores terroe: Lotha, et Sobal, et Sebeon, et Ana.
pertinere promissionem,ubi sic videbitur Deus, quo- Eliphaz, filius Esau, ipse est qui in libro beati Job
modo non est antea a patribus visus. legitur. Edom vero, et Seir, et*Esau unius nomen
Quoeest Ephrata, ubi Jacob Rachel uxorem suam est hominis : trinomius enim fuit, et ex propriis
condidisse dicilur, quoerendumvidetur. Ephrata vero causis varie nuncupatus. Dicitur enim Esau, id est
et Belhlehem unius urbis vocabulum est sub inter- rufus, ob coctionem scilicet rufoelentis ita appeUa-
prelatione consimili; siquidem in frugiferam domum tus, cujus edulio primogenita perdidit. Edom autem
et domum panis verlitur, propler eum panem qui de p ob ruborem corporis dictus est, quod Latine sangui-
coelo descendisse dicitur. neus dicitur. Seir vero, quod fuerit hispidus et pi-
Sed movet ubi est turris gregis, juxta quam dici- losus : quando enim natus est, totus sicut pellis
lur Jacob habitasse? Juxta Belhlehem, ubi vel ange- pilosus erat et non habebat lenitatem. Quod autem
lorum grex Domini in ortu cectait ; vel Jacob pecora sequitur :
sua pavit, loco nomen imponens ; vel, quod verius Et Horroeihabitantes, seu, sicut in quibusdam co-
est, quod vaticinalio [F., vaticinio] futurorum jam dicibus invenilur, Corroei, et reliqua. Postquam nu-
tune mysterium monslrabalur. meravit filios Esau, allius repetit, et exponit quanti
Quid est quod de Isaac dicitur: Et consumptus Esau in Edom terra principes fuerint ex génère
oetatemorluus est, et apposilus populo suo? Quo- Horroeorum, qui in lingua nostra inlerpretantur li-
modo comsumptus, vel a quo populo apposilus? Con- beri. Legamus diligenter Deulerononium, ubi mani-
sumptus oetate, id est perfectus oetate. Verum ange- festius scribilur quomodo venerint filii Esau, et in-
lorum populo, vel sanclarum animarum apponuntur, terfecerunl Corroeos,ac terrain eorum in hoeredita-
qui hanc vilam placenles Deo finiunt. Tune dicunlur tem possédèrent [Z., eor. hoereditatepossed.].
apponi, quando nulla jam remanet sollicitudo ten- VERS.22, 25. — Et fuerunt filii Lolhan Bosri, el
lationum et periculum peccatorum. Quod intuens ait-,-r»Emman, et soror Lolhan Tamna. Hoecest autem
Scriptura : Ante mortem ne laudes hominem quem- Tamna, de qua supra dictum est : et Tamna concu-
quam (Eccli. xi, 30). bina erat Eliphaz, filii primogeniti Esau, et ex ipsa
natus est Amalech. Idcirco autem Corroeorumrecor-
CAPUT XXXVI.
dalus est, quia primogenitus filiorumEsau ex filiabus
VERS.7, 8. — Quomodo Scriptura dicit post mor- eorum acceperal concubinam. Quod autem dicilur :
tem Isaac patris sui Esau abscessisse de terra Cha- Theman,et Cenef,et Amalech,et reliqua, sciamus po-
naam, et habitasse in monte Seir, cum veniente de; slea regionibus ldumoeorumex his vocabula imposita.
MesopotamiaJacob, legitur misisse eum nunlios ad1 VERS.24. — Jste est Ana, qui invenit aquas cali-
fratrem suum in terra Seir regionis, Idumoeumque i das in soliludine, cum pasceret asinos Sebeon palris
ibi habitasse tum temporis? In promptu est cogitareÏ sui. Judoeiasserunt quod iste Ana nepos Esau equa-
quod scilicet Esau posteaquara in Mesopotamiam i rum grèges in deserlo ab asinis fecerit primus
frater ejus abscessil, noluil habitare cum parenlibus5 ascendi, ut mulorum inde nova contra naturam ani-
suis, sive ex illa cemmptione qua dolebat, benedi- malia iiascerenlur. Onagres quoque ad hoc admis-
etione se fraudatum, sive causa uxorum suarum,, sos esse ad asinas, et ipsum istiusniodi reperisse
2i7 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 22b
concubitum, utvelecissimi ex his asini nascerentur. j^""Jacob dicit : Quoniam descendam ad filium meum
Industria quippe bumana diversum animal in coitu lugens in infernum? Perlurbali et dolenlis verba
coegit, sicque adulterina commistione genus aliud suni, mala sua etiam hinc exaggerantis. Vel eliam
reperit, sicut et Jacob contra naturam colorum si- inferni nomine sepuîcrum significavit : quasi dixis-
militudines procuravit. set : In luctu nianeo donec me têrroe suscipiat [Z.,
CAPUT XXXVII. suscipiet] sepuîcrum sicut illum. -
CAPUT XXXVIII.
VERS.2. — Joseph, cum sedecim esset annorum,
VERS.1-30. — Eodem tempore descendens Judas,
pascebal gregem cum fratribus suis, adhuc puer, et
erat cum filiis Baloeel Zelfoe uxorum patris sui. Ac- a fratribus suis divertit ad virum Odollamitem, no-
cusavilque fratres suos apud patrem crimine pessimo. mine Hiram, et coetera usque postea egressusest fra-
Quoeruntënim quâle sit hoc crimen? Nonnullivoirait ter ejus, in cujus manu erat coccinum, quemappella-
intelligi idololatriam [/'. idplolatricaro] superslilio- vit Zaram. Qualiter historia de Juda, et tribus filiis
nem, quasi idolura adorassent. Alii vero super cri- ejus, et uxore Thamar intra tam paucos annos com-
mine Sodomorum et Gomorrhoeorum interpretantur. ptai! potuit ? cum ergo ipse Joseph anno septimo
Verumlamen movere potesl quid est quod hic an- . decimo oetalis suoe venditus fuisse credalur, trede-
cilloe uxores appellantur," cum superius concubinoeP cim annos peregerat in vEgypto ignotus Pharaoni.
dicantur, nisi quia more Scripturarum forte omnis Ad hos enim tredecim annos adresseront septem
concubina uxor, non autem uxor conçubtaa. Nam anni ubertatis, et facti sunt anni viginti; lus
Saraa-, et Rebecca, elLia, et Rachel concubinoediei adduntur duo, quia secundo anno famis intravit Jacob
non possunt : Agar vero, et Cethura, et Bala, et in iEgyplum cum filiis suis, et inveniuntur viginti
Zelfa, et uxores et concubinoedicuntur. duo anni quibus abfuit Jpseph a pâtre et a fratribus
VERS.3. — Feciique Jacob lunicam Joseph poly- suis; quo medie tempore quomodo fieri potuerunt?
mitam. Pro polymita variant nonnulli interprétât! Selet enim Scriptura sancta pro capitulatione
sunt, quod Aquila interpretatus est lunicam astra- multa proeferre. Aliquot annos ante venditum Joseph
hoecfieri coepisse intelligi datur. Eliam mox, ut ado-
galon, id est talarem.
VERS.9-24.—Aliud quoque Joseph vidit somnium, iesceret Judas, coeperit incidisse in amorem ejus
duxit uxorem, nondum vendito Joseph in
quod narrons fratribus suis, ail : Vidi somnium,quasi quam
Cur dixit de Thamar, depositis vestinien-
soient, et lunam, et stellas undecim adorare me. Quo- JSgyptum.
modo impletur somnium Joseph, quod dicit se vi- tis viduitatis suoe? Quatenus inlelligeres ex tempo-
disse solem, et lunam, el undecim siellas adorasse "( ribus palriarcharum certa et sua fuisse vestimenta
se ; dum constat eo régnante in JEgyplo malrem viduarum, non ulique talia qualia conjugatarum.
ejus Rachel multo ante esse defunciam ; imo nec Quare dixit Judas : Justior est Thamar quam ego?
Thamar vero in bîvio sive in compilo sedens, ubi
patrem eum legimus adorasse? Ergo in Christo facile
débet vialor aspicere quod iler gradiendi
[uterque cod., facilis] est somnii pèrfeclionem, in- diligentius non ul vagans turpitudinis libidinem iraple-
telligere, cui donalum est nomen quod est super omne capiat,
nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, el re- ret, sed ut liberos a socero acciperet, justior est
causa quam secer. Ille libidinis, illa liberorum. Et
liqua (Philipp. n, 10).
VERS.25-34. —- Viderunl viatores Ismaelilas ve- ideo in compâratione ejus minus maie feceral.
nire de Galaad, et cameloseorum portantes aromata, Si enim Phares inde sorlitus est nomen divisionis,
et résinant, el slaclen in Mgyplum, et reliqua usque quia diviserat membranam secundaram, unde Zara
el proelereunlibus Madianitis negotiatoribus vendide- sic nomen accepit? Zara interpretalur Oriens. Sive
runt viginti [Z., triginta] argenleis. Quoeritur quare. igitur quia primus apparuit, sive quia plurtaii ex eo
Ismaelitas Scriptura, quibus a fratribus venditus esl nali sunt justi, sicuii in Paralipomenon legimus.
Joseph, eliam Madianitas vocel cum Ismael sit de CAPUT XXXIX.
Agar filius Abrahoe,Madianitoevero de Cethura? Quia D ] VERS.1.—Igitur Joseph duclus in Egyplum, enul-
Scriptura dixerat de Abraham quod munera dederit que eum Putiphar, eunuchus Phqraonis. Ubi quoeri-
filiis concubinarum suarom, Agar scilicet et Ce- tur uxorem habere dicatur? Tra-
quomodo postea
thura, et dimisit eos ab Isaac filio suo, in lerra dunt Hebroeiempluni ab hoc Joseph ob nimiam pul-
Orienlis unam gentem fecisse inlelligendi sunt. cliritudincm in lurpe minisleriuiri., el a Domino vi-
Spiritaliter vero aromata in
quoe camelis portanlur, rib;us ejus arefaclis, poslea electum esse juxta
duas leges significant : per resinam aulem legem
mprem Hierophantarum m pontificatum Helieppleos,
librorum, per stacten quippe.legem prophetarum. el b.uju.sfiliam esse Asenec [Z.,
Per camelos namque doetores designanlur. Quod Asanez], quam po-
slea Joseph uxorem acceperit.
autem Joseph non esl liberàtus perconsilium J.udoe,
significat Chrislum non liberatum ex parle carnis CAPUT XL.
per seram poenitenliam JudoeScariolh: VERS.6. — Bis itaque gestis, accidit ut peçcarent
VERS.35. — Dixitque Jacob : Descendamad filium duo eunuchi, pincerna régis JEgyplii et pislor, do-
meum lugens in infernum.Quomodo intelligitur quod mino suo. Iratusque est Pharao contra eos, et misit
 229 COMMENT.IN GEN. - 23Q
eos in carcerem m quo erat vinclus el Joseph, et A sunt de femoribusJacob : quid respondendum est eis
coeterausquequo ait fratribus suis : Ego sum Joseph, qui hoc teslimonio confirroare nituntur a parenli-
quem vendidistis in Mgyplum. Hic enim spiri- bus simul animas cum corporibus propagari? Ani-
talem intelligentiam proelerrailtimus, sicut in proe- mas enim dictas pro. hominibus, a parte totum si-
fatione proediximus, el historialem intellectum pro- gnificante loculione, nullus débet dubi.tare. .
sequi nilimur, ne modum libelli excedamus. Deni- VERS.15. — Hi filii Lioe, quos genuit in Mesopo-
que quoeritur, salvo spiritali tatelleçtu, cur gentiles tamia Syrioe cum Dina, ; unimoefiliorum el filiarum
homines fuerunt in carcere cum Joseph, et proesagia triginta 1res. Nunquid istoe omnes. triginta et très
futurprum videruiit? Non pro suis meritis, sed ut animoeex Lia in MesopotamiaSyrioenaioe sunt, dura
magniûearetur Joseph, et manifeslaretur qui la- ibi Jacob non plus viginti annis cum socero suo.mp-
lebat. ralus est, et septem anni traiisierunt antequam Liam
Quoesunt très propagines? Très propagines sunt uxprem duxissel? Ideo etiam, Scriptura sancta hos
1res rami. omnes in Mesopotamia ortos esse dixit, quoniam
Cur Pharao vel Herodes. dies nativitalis suoe he- eorum patres ibi prti sunt.
Boribus festivos habuerunl? Eo qupd putaverutit VERS.26-27. — Si sexaginla et sex sunt quoe in-
quod hora nativitatis eorum se ordinasset in regnum, B gress»sunt animoe cum Jacob ta jEgypium, et ibi
similem rem facientes adorationis, ut dicitur, quo-: Joseph cum duobus filiis suis invenlus est, quomodo
rum erat par impielas, esset et una solemnilas. septuaginla poslea dicunlur esse animoedomus Ja-
Quid est quod Pharao dixit : Putabam me super cob? Ipso vero pâtre Jaçpb quasi radi.eeannumeratp
fluvium stare ? Id est quod el ta alio loco dicitur in septuaginla esse noscuntur.
Genesi : Ecce ego super fonlem slo. Atque hoc gé- Dura enim ta Genesi legimus septaagtata animas
nère locutionis el in psalmo dicitur : Qui fundavit esse domus Jacob, quomodo ta Açlibus apostolorum
terram super aquam (Psal. xxm, 2). Ncn cogantur dicitur in animabus sepluaginta quinque descendisse
homines pulare : Fundavit terram super aquam. Jacob in ^Egyplum? Non enini aliquid poterat Lucas
Secundum hanc enim locutioiiem recte intelligitur contrarium scribere ad.vçrsum.eam Sçripturâm qyoe
quod altior sit terra quam aqua ; ab his quippe aquis jam fuerat gentibus divulgata ; ut utique majoris
sustollitur, ubi habitent terrena animalia. optaionis illo duntaxat tempore septuaginla Inter-
Quomodo multiludo frugum arenoe multitudisi pretum habeatur aucloritas quam Lucas, qui ignp-
coHiparatur? Quia sicut arena innumerabilis est, ila tus, el vilis, et maloe fidei in nalionib.us ducebalur.
multiludo frugum usitalo numéro comprehendi non Hoç autem geiieraliierpbservanduin, quod, ubicun-
•polerat. que sancti apostoli aut appstolici viri loquuntur ad
Quomodode viro sancto Joseph inlelligere debe- populos, his pleruinque testimoniis abutuntur quoe
mus quod fratres suos inebriasset? Ebrietas autem jam fuerant in gentibus. divulgata. Licet plerique
secundum idioma Hebraicoelinguoepro satietate po- tradunt evangelislam, ut proselytum Hebroeas, Iitie-
nitur, sicut ibi : Fisifasli terram, et inebriasli eam ras ignorasse.
(Psal. LXIV;10). Et iterum : Inebriabuntur ab uber- CAPUT XLVII.
tale domustuoe (Psal. xxxv, 9). VERS.3-31. — Filii Jacob, interrogali ^itirf operis
Quid sibi vult quod Joseph fratres suos loties lu- haberent ? responderunt : Pastores oviumsumus, sicut
dificavil, et tanta exspeclatione suspendit anlequam et patres nostri, et reliqua, usquequo ail, vocavit
manifeslare se voluisset? Tribulabat eos non ut se autem Jacob,filios suos, et ait eis : Congregamini,ut
vindicaret in eis, sed ut illos purgaret a crimine ànnunliem quoevenlura sunl vobis diebus novissimis.
transacti sceleris in eum. Velmagis, ut hac dilatione Filii Jacob, interrogati quid operis haberent, respon-
accumularetur gaudium eorum, dum ostenderetur, derunt : Pasiores ovium sumus, sicut et patres no-
et taiilam gloriain ejus vidissent quem a se exslin- stri. Quare palriarchas primos pasiores ovium, el
ctum esse arbitrabantur. j. non reges genlium legimus esse? Quia sine ulla du-
bitatione justa servitus et.justa dominatio, cum pe-
CAPUT XLVI.
cora homini serviunt, et homo pecoribus dominatur.
VERS.5. — Surrexit autem Jacob a puteo Jura- Sic enim dictum est çum crearetur : Faciamus homi-
menli el descendit in Mgyplum, et filii ejus, el nepo- nem ad imaginemel shnililudinem nostram, et habeat
tes, filioe, et cuncla simul progenies,usquequo ait, poieslatem piscium maris; el volalilium coeli, et om-
omnes animoedomus Jacob quoeingressoesunt Mgy- nium quoe sunt super terram. Ubi insinuatur ratio-
plum fuerunt sepluaginta. Quomodo dicilur : Filii nem [Z., rationalem] debere dominari irralionali
ejus et filioeejus descenderunt cum eo in jEgypium, vitoe.Servum âuleni hominem homtai vel jniquitas
cura Jacob pluriores non habuit filias quam Dinam vel adversitas fecit. Iniquilàs quidem, sicut diclum
tantummodo? Aul etiam nepolas filiarum nomine est : Malediclus Chanaan, erit servus fratribus suis.
significatas inlelligere debemus; aut pluralis numé- Adversitas vero, sicut accidit ipsi Joseph, ut vendi-
ros pro singulari positus est, sicut ibi : Misit in eis tus a fratribus servus alienigenoe fieret. Itaque pri-
muscam caninam. mos servos quibus hoc nomen in Lalina lingua in-
Quod dicit Scriptura : Omnesanimoequoeegressoe duclum est, belia fecerunt. Qui enim homo ab
 221 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 232
homine superatus jure belli posset occidi, quia ser- A Cur Jacob Joseph filio suo, quasi nescienli, indi-
vatus est, appellatus inde servus ; et mancipia, quia care voluit ubi et quando sepelierit malremejus?
manu capta sunt. Forte prophetice commemorare voluit ibi sepultam
Quoeest lerra Gessen velRamesses? Ut Judoeiau- matrem Joseph ubi Christus fuerat nasciturus.
lumaiil, quoenunc Thebaida vecalur. Ramesses igi- Quoeest pars una quam Jacob dédit Joseph filio
lur pagum Arsenciten sic olim vocatum putant. suo extra fratres suos, quam lulisse se de manu
Quoeriturquomodoin terra JEgypti pascua pecori- Amorrhoeorumdicit in gtadio et arcu suo ? Significa-
bus invenire potuissent, dum terra -dîgypti pluviis vit urbem, quoeHebraice (Sichem dicitur, et secun-
non irrigatur, dum fratres Joseph ideo terram Cha- dum Groecamet LatinamdeclinationemSicma appel-
naan reliquisse se dicunt quod herbam gregibus suis latur, et corrupte a plurimisSychar nominatur : quoe
non invenissent? Perhibelur ab eis, qui loca sciunt, et nunc Neapolis dicitur , urbs Samaritanorum. Si-
in mullis jEgypti paludibus potuisse pascua non chem Hebroealingua transfertur in humerum. Unde
déesse, eliam cum famés essel frumentorum, quoe Septuaginta ita interprétai! sunt. Quod autem dicit
soient Nili fluminis inundalione provenire. Magis se eam in arcu et in gladio possedisse, arcum hic et
enim dicuntur paludes illoe feraces pascua gignere, gladium justifiant vocat, per quam meruit peregri-
quando aqua Nili minus excresceret [Z., excrevis- B nus et advena, inlerfeclo Sichem et Enior, de peri-
set]. Unde Gessen vertitur in imbrem. culo liberari. Timuit enim, qupd supra legimus, ne
Quid sibi vult a tanto viro et tali palriarcha tara vicina oppida atque castella ob eversionem fcede-
sollicita corporis commendantia, ul non in terra rate urbis adversum se consurgerent : et Dominus
iEgypti sepeliatur, sed in lerra Chanaan juxta pa- non dédit eis ut nocerent illi. Vel certe sic inlelli-
tres suos? In his ergo sacramenta tibi quoerenda gendum : Dabolibi Sichimam,quatn emi in forlitudine
sunt et admirationis gaudium invenies. Cadaveribus mea, hoc est, in pecunia, quam mullo labpre et su-
quippe mortuorum peccata significari in lege non dore quoesiyi.Quod aulem ait, super fratres suos ,
dubium est. Hinc illa sententia dicta est : Qui bapti- ostendit absque série dédisse eam tribui Jpsepb,-et
zalur a morluo, et iterum tangit illum, quid proficit mauseloeumejus ibi hpdieque cernitur. Sequitur :
Sic et
[Z., prodesl]lavatio ejus? (Eccli. xxxiv, 30.) CAPUT XLIX.
qui jejunat super peccato suo, el iterum ambulans
hoeceadem facit. Sepultura ergo mortuorum remis- VERS.2, 3. — Congregaminiet audite, filii Jacob,
sionem significat peccatorum. Eo pertinet quod di- audite Israël patrem veslrum. Ruben primogenitus
clum est : Beati quorum remissoe sunt iniquilales, el meus, lu fortiludo mea, et reliqua, usquequo ait, be-
tecta sunt peccata (Psal. xxxi, 25). Ubi C nedixiiquesingulis benediclionibuspropriis. Quid in-
quorum
erant hoec significanlia cadavera pa- lelligendum est de benediclionibus quibus Jacob pa-
ergo sepelienda triarcha benedixit filios suos? An historiée vel aller
triareharum, nisi in ea terra ubi ille crucifixus esl,
facta estremissio peccatorum? gorice intelligendoesint, dum dixit : Congregamini,
cujus sanguine
Jacob, ul annuntiem vobis quoe venlura sunt in
Quid est quod Jacob conversus ad caput lecluli filii novissimisdiebus? Et videtur ex his verbis magis al-
sui oravit Deum? Scilicet posiquam juraverai ei
filius de petitione quam rogaverat, adorare Deum legoriam sonare quam historiam. Utrumque et hi-
storiam et allegoriam. Historiam in divisione terroe
contra caput lectuli sui voluit. Sanclus quippe et Deo
divisiones dividendoeerant ne-
dediluS vir, oppressus seneclute, habebat leclulum repromissionis, quoe
ut habitas difficultate potibus illorum. Igitur allegoriam de Christo et Ec-
posilum, ipse jacens absque clesia in novissimis temporibus frituram. Sed prius
ulla ad orationem esset paralus.
historioe fundamenta ponenda sunt, ut aptius allego-
CAPUT XLVIII. rioeculmen priori structuroe superponatur.
VERS.5-22. — Quid est quod Jacob dicit : Duo VERS.3, 4. — Ruben primogenitus meus, tu forti-
filii lui, Ephrem et Manasses, sicul Ruben et Simeon ludo mea, principium doloris mei, prior in donis,
duoetribus erunl, et suis vocabiilisvocabuntur? Sicut major imperio, effususes sicut aqua, non crescas :
jy
Ephraim et Manasses duoetribus erunt, duosque po- ascendisli cubilepalris tui, et maculasti slratum ejus. ''
pulos procreabunt, et sic hoereditabunt repromissic- Esl aulem sensus hic : tu es primogenitus, major in
nis terram sicut et filii mei [Z., duo filii tui Ephr. liberis, et debebas ordine nativifatis tuoehoeredita-
et Ma. sicul Rub. el Simeon erunt mei? Significat, lem, quoeprimogenitis jure debebatur, sacerdolium
sicut Rub. et Sun. duoe tribus erunt, et suisvoca- acciperè et regnum : bec quippe importât honorera,
bulis vocabuntur, sic Ephr. et Ma. duoetribus erunt, et proevalidumrobur quod monslrat. Dicamus per
duosque pop. procreabunt, et sic h. r. t. s. et f. singula manifeslius; palet litteroe sensus. Quia bea-
m. «]. Reliquos aulem filios quos posl mortem meam tus Jacob primum filium Ruben ex Lia uxore.sua
genueris, lui erunt. In nomine patrum suorum voca- susceperit, qui se digne tanto pâtre tractaret, ad
buntur in hoereditalesua. Qui non accipient separatim eum primogenila regnumque pertineret. Unde dicit
terram, nec funiculos habebunl proprios, ut reliquoe eum sibi primogenitura, quasi cui deberenlur dona
tribus : in tribu Ephraim et Manasse quasi appen- primogeniti. Sed et forlitudiiiem suam eum nominal,
dices populi commiseebuntur. eo quod robur imperii ad eum debucril declinarc.
» Hic desinit codex Zwetlensis.
 233 COMMENT.IN GEN. 234
Hoecautem non ideo indicative protulit quod ita fu- A pulaverit. Et ad vitem,sive, ut in Hebroeohabetur, ad
tura esse proeviderit vel voluerit, sed ut per hoec Sorech, id esf, eleclam vitem, alligaverit asinam cui
dicta ad poenitentiam cohortaretur, cum recolerd supersedit, Ecclesiam ex nationibus congregatam.
a quanta dignitate peccando decidisset. Unde et di- Quod autem dicit, fili mi, couversionem ad ipsum
cit, principium doloris,:et reliqua. Principium nam- Judam facit, quod Christus hoecsit universa factu-
que doloris illius fuit qui, ruptis castimonioehabe- res. Quod autem dicitui : Non auferetur sceptrum
nis, infrenis ruit in constuprandam conjugempa- de Juda, et dux de femoribus ejus, donec.veniatille
lris, quoeres non mediocri dolore eum stimulasse qui millendus est, et ipse erit exspectaliogentium;
credenda est. Verum quia pecçasti, et quasi vasculo significat quod non deficerent principes de tribu
aqua quoe quolibet non tenelur, voluntatis effusus Juda usque ad tempus quo natus est Christus, qui
es irupëtu, idcirco proecipio tibi ut ultra non pecces, missusa Pâtre exspectatio est gentium.
sisque in fratrum numéro poenas peccali lugens, VERS.14,15. — Isachar, asinus fortis, accubuns
quod primogeniti ordinem perdidisti. Principium inter lerminos, Vidit requiemquod esset bona, et ter-
autein doloris est omnis primogenitus; quia pro eo ram quod optima, et supposuit humerum suum ad
commoventur primbm viscera parentum. portandum, faclusque est tribulis serviens. Quia de
VERS.5-7. — Simeon et Levi fratres, vasa ini- B Zabulon dixeratquod maris Magni Iittora esset pos-
quitalis bellantia : in consilium eorum non ventât- sessurus, Sidonem quoque ^t reliquas Phoenicis
anima mea, el in coetuillorum non sit gloria mea; urbes contingeret,' nunc ad mediterraneam pro-
quia in furore suo occiderunt virum, et in volun- vinciam redit, et Isachar, qui juxta Nephthalim
tate sua suffoderunt murum. Malediclus furor eo- puleherrimam in Galiloearegionem possessurus est,
rum, quia perlinax; elindignatio illorum, quia dura. bénedictione sua habitatorem facit. Asinum autem
Dividam eos in Jacob, et dispergam illos in Israël. osseum vel fortem vocat, et humerum ad portandum ;
Significat autem non sui fuisse consilii quod Si- quia in labore terroe et vehendis ad mare, quoe in
chem et Hemor, foederalos viros, interfecerint con- finibus suis nascebantur, plurimum laboraret, re-
tra jus pacis, et amicitiarum tempore sanguinem gibus queque tributa comportons. Aiunt Hebroeiper
Aidèrent innocentem, et quasi quodam furore, sic metaphoram significari, quod Scripluras sanclas die
crudelilatejaptati murum hospitoeurbis everlerent. ac nocte meditans, studium suum dederit ad labo-
-Undedicit : Malediclus furor- eorum, quia pertinax, randum, et idcirco ei omnes servirait, quasi magi-
et reliqua. Et : Dispergam eos in Israël. Levi enim slro dona portantes.
hoeredilatem propriam non accepit, sed in omnibus VERS.16-18. — Dan judicabit populum suum sicut
scepil'îs paucas urbes ad inhabitandum [Cod., ad C et alia tribus Israël. Fiat Dan coluber in via, et cé-
inhabitandas ] habuit. De Simeone vero in libro rastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat
Jesu scriptum est quod et ipsa proprium funiculum ascensor ejfis rétro. Salutare tuum exspeclabo, Do-
non acceperit, sed de tribu Juda quiddam acce- mine. Samson judex Israël, de tribu Dan fuit. Hoc
perit. In Paralipomenon autem manifesiius scribitur ergo dicit nunc videns in spiritu comam nutrire
quod, cum multiplieatus fUisset et non haberet pos- Samsonem : Nazaroeum tuum coesishostibus trium-
sessionis locum, exieril in deserium. pbare, quod in similitudinem colubri regulique ob-
VERS.8-10. — Juda, te laudabunt fratres tui ; ma- sidentis vias, nulluin per terram Israël transire per-
nus tuoeincervicibus inimieorumtuorum ; adorabunt miltat : sed etiam, si quis temerarius virtulesua,
le filii patris lui, Catulus leonis Juda : ad proedam, quasi velocitale equi confisus eam voluerit proedonis
fili mi, ascendisti [sive, ut in Hebroeoscriptum est : more populari, non effugere valebit. Totum autem
de captivilate, fili mi, ascendisti) : requiescensac- per metaphoram serpentis et equitis loquitur. Vi-
jtubuisti ut leo, et quasi leoena: quis suscitabit eum? dens ergo tam lorlem Nazaroeumtuum, quod ipse
Quia Juda confessio sive laus interpretatur, recle propter merelricem morluus est, et moriens nostros
scribitur : Juda, confilebuntur tibi fratres, vel lau- occidit iniraiecs, putavi, o Deus, ipsum esse Chri-
dabunt le. Et licet de Christo grande mysterium slum Filium tuum. Verum quia mertuus est, et nen
sit, sed lamen secundum lilteram significat quod per resurrexit, el rursum captivus ductus est Israël,
David slirpem generentur reges, et qued adora- aliusmihi salvalor mundi, cl mei generis proeslo-
rent eum omnes tribus. Non enim ait, Filii ma- landus.est, ut veniat cui reposilum est. Ipse erit ex-
tris tuoe; sed, filii patris tui. Et quod sequitur, spectatio gentium.
ad proedam,fili mi, ascendisti, oslendit eum capli- VERS. 19. — Gad accinctus proeliabilur ante
vos populos esse ducturum, et juxta inlelligenliam eum, et ipse accingetur retrorsum. Significat quod
sacratiorem, ascendisti in altum, captivam duxisse anle Ruben, et dimidiam tribum Manasse, et filios
captivitalem,sive, quod melius pute, captivitas pas- quos trans Jordanem in possessione dimiserat, post
sronem, ascènsus resurrectienem significat. quatuordecim annos revertens, proelium adversum
VERS.11-13.—Alligans ad vineam pullum suum, eos gentium vicinarum grande reperiret, et victis
et ad vitem asinam suam. Qued videlicet pullum hostibus fortiler dtaricaret. Lege librum Jesu Navc
asinoe,cui supersedit Jésus, hec est, gentium pc- et Paralipomenon.
puluin vineoeapostolorum, qui ab Judoeis surit, co- VPRS.21. — Neplulialimcervtts emissus, doits elo-
PÀTBOL.GXV. 8
 235 ANGELOMILUXOVIENS1SMONACHI 236
quia pulchritudinis. Sive Nephlhalim ager irriguus,; A populus, postquamuniverso orbe dispersusest, valde
utrumque eninv significat Hebroeum verbum nala- imminutus est. Sed quare talia meruit, ita subjecit,
sylva, Significat aulem quod aquoe calidoein ipsai quia ascendisticubilepatris lui. Primogenitoeaulem
,nascuntur tribu. Sive quod super lacum Genesaretlii plebis âudaciam proedicat,quoe ascendit cubile pa-
fluentaJordanis irrigua sint. Hebroeiaulem voluntpro lris sui, et maculavitstratum ejus, quando corpus
pler Tiberiadem, quoe legis videbatur habere noti-- Dominicuni, in quo plenitudo divtaitalis rçquiesce-
tiam, agrum irriguum et eloquiapulchritudinispro- bat, raplum in cruce suspendit el ferro commacu-
phetari. Cerunsautem emissuspropler temporaiieass lavit.
fruges, et velocilalein terroe uberioris ostendit. SedI Simeonet Levi fratres, vasa iniquitatis bellanlia.
melius, si ad doctrinamSalvatoriscuncla referamus';; Per Simeonemet Levi scrihoeet Pharisoei, et sacer-
quod ibi vel maximedocuerit Salvalor, ut in Evan- dotes Judaici populiinlelligunlur. De Simeoneenim
gelio quoque scriptum est. ScriboeJudoeorumerant. El de tribu vero Levi prin-
VERS.22-26. — Filius meus Joseph accrescens, cipes saeerdotum, qui consiliumfecerunt, ul Jesum
filius meus accrescenset decorus aspectu. Filioe dis- dolo tenerenl el occiderenl.De quo çonsilio dicit. :
currerunt-super murum; sed exasperaverunleum, et In consiliumeorum non veniat anima mea, Hprrebat
jurgali sunt, invidenlesqueilli habenlesjacula. Seetit: B énim tanta sedera jam videre, quoe neyissimis lem-
in forli arcus ejus, et desolala[dissoluta] suttt vincula peribus facturi erant Judoei; quia in furore suo occi-
brachiorumet manuumejus per manuspotenlis Jacob. derunt virum,îd esl Chrislum, de quo dicitur : Ecce
Inde pastor egressus est; lapis Israël. O fili Joseph, vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12). Et alibi : Fe-
qui tara pulcher es, ut te tota die de mûris et tnr- mina circumdabit virum (Jer. xxxi, 22), -r- Suffo-
ribus ac fenestris puellarum iEgypti turba pro- derunl murum, id esl illum spirilalem ' fortissimum
spectant. Inviderunt tibi, et ad iracundiam provo- murum qui custodit Israël, lancea confoderunt. Afo-
caverunt fratres lui, habentes livoris sagiltas et zeli fedicïus furor eorum, quia perlinax; ulique quando,
jaculis vulnerati. Verum ârcum tuum et arma pu- furore accensi et ira., obtulerunl Chrislum -Pontio
gnandi posuisli in Deo, qui fortis est propugnator, et Pilato,dicentes : Crucifige,crucifige(Luc. xxni, 21).
vincula tua quibus le fratres ligaverunt absolutasunt -- Et indignalio eorum; quia dma; dum Barabbam
et disrupta, ulextuo seminetribusnascatur Ephraim latronem pelèrent, et principem vite crucifigenduin
fortis, et slabiiis, et instar lapidis durioris invicia, postalarent. Dividameos in Jacob, et dispergamillos
imperans qucque decemiribubus Israël. in Israël, quia nonnulli ex ipsis crediderunt, quidam
VERS.27.-—Benjaminlupus rapax,mane comedil in infidelitate permanserunt. Dicunlur enim divisi
proedam, el vespere dividet spolia. Quia de Paulo C hi qui ab eis sepaiintur et veniunt ad fidem. Dispersi
appstolo manifeslissimasit prophelia, omnibus pa^ aulem , quorum patria lemploque subversp, per
tet quod in adolescenlia persécutas Ecclesiam, in orbem terroeincredulum genus spargitur.
seneciute proedicaiorEvangelii fuerit. Hebroeiaulem Juda, te laudabunt fratres tui. Per hunç Judam
ita dixerunt, altare, ta quo immolabanlur hoslioe,et verus confessor exprimilur Christus, qui ex ejus
viclimartim sanguis ad basera ipsius fundebator, in tribu secundumcarnem est genilus. Ipsum laudar
parle tribus Benjamin fuit. Hoc, inquiunt, ergo si- bunl fratres sui, apostoli scilicet et omnes cohoere-
gnificans quod sacerdotes immolent mane hoslias, des ejus, qui per adoplionem filii Deo Patri effecti
ad vespëram dividant ea quoe sibi a populo ex lege sunt, et Chrisli fratres effecti per gratiam, quorum
collecta sunt, lupum sangutaarium, lupuni voracem ipse est Dominusper naturam. Matinstuoein cervici-
super altaris' inlerprëlatione ponentes, et spoliorum btts inimicorumtuorum. lisdem enim manibus, idest
divisionem super sacerdotibus, qui servienles altari crucis trepoeo,et suos texit etinimieps, et advprsa-
vivunt de altari. Hoecautem historiée. rias pptestates curvavil,juxta quod et Paler promisit
Spiritaliter autem in Buben prioris populi Judoeo- ei dicens : Sedead dexteram meam,donecponant ini-
rum ostendisse personam,cui a Domino per pro- tnicosluosscabellumpedum.tuorum(Psal. cix, 1,2).
D
phelam dicilur : Israël primogenitus meus. Etenim — Adorabuntte filii patris lui; quoniam multi ex
juxla quod priraogenitis debebatur, ipsius erat acci- filiis Jacob adorent eum, per eleclionem gratioesalvi
perè sàcerdotium et regnum. Addilur tuviriusmea, facti. Catulusleonis Juda, quando nascendo parvulus
ulique quia ex ipso virtus Dei, qui esl Christus, adve- factus est nobis. Ad proedam,fili mi, ascendisti, id
nit. Quomodo autem ipse sit principium dolorum, est ascendensin crucem, captivospopulosredemisti,
nisi dum Patri Deo semper irrogarel injUriaro,dum et quos ille contrarius invaseral, tu mpriens eripui-
convertat ad eum dorsum et non faciem? Iste prior sti. Denique rediens ab inferis ascendisti in allura,
in donis, quia primum ipsis crédita sunt eloquia Dei, captivam duxisli caplivitatem. Requiescensaccubui-
et legislatio, el testamentum, sive promissio. Iste sti ul leo. ' Manifeslissimein passione Christus recu-
major imperio;ulique pro magnitudine virium, quia buit, quando inclinato capite tradidit spiritum : sive
copiosis coeterisin hoc soeculopopulus idem regna- quando in sepulcrosecurus, velut quodam corporis
vit. Effusus esl aulem sicut aqua, peccando in Chri- somnp quievil. Sed quare ut leo et velut c'alulus
sto. Quoevasculo non lenetur, voluntatis effususest leonis? In somno enim suo.leo fuit, quia non he-
impetu; et idcirco addit ultra noncrescas, quia ipse cessilale , sed pplestaiè hpc ipsum implevit, sicut
 237 COMMENT.IN GEN. 238
ipse dicit : Nemo tollit animam meam, sed ego potio JA ram optimam, cum simplex gentilitas racircoad robur
eam (Joan. x, 18).' Qued vero addidit, et ut catulus boni operis se erigit, quia adoeternae vitoe pâtriam
teonis. Inde enim morluus est unde et natus. Bene tendit. Unde eliam et ponil humerum suum ad por
Christus ut leo requievit, qui non solum mortis acer- tandum, quia dum ad proraissam requiem pervenire
bitatem non timuit, sed eliam in ipsa morte mortis desiderat, cuncta mandatorum onera libenler portai.
imperiurii vicit. Quod autem dicit, Quis susdtabit Unde et faclus est tributis serviens, hoc est, Régi
eum? quia nullus nisi ipse dicit : Solvilë templum et Christo suo fidei dona, operumque bonorum mu-
hoc, et in triduo suscilaboillud. — Non deficial dux nera offërens.
de Juda, et reliqua. Hic manifeslissime ad Judam Zabulon in litlore maris habitabit, et in statione
referttir. Diu enim fuit ex semine illius Inlemerata navium. Zabulon, qui interpretatur habitaculum for-
apud Judoeossuccessio regni, donec Christus nasce- litudinis, Ecclesiam significat, fortissimam ad om-
relur. Et hoc supra diximus. Alligans ad vineam pul- nem tolerantiam passionis. Hoec in litlore maris
lum suum. Pullus sUus populus est ex gentibus, cui habitat, et in statione navium ; ut credentibus sil
adhuc nunquam tuerai legis omis impositum. Hune refugium et periclilaiilibus demonstret fidei porlum.
copulavit ad vineam apostolorum, qui ex Judoeissunt. Hoeccontra omnes turbines soeculiimmobili et in-
Nam vinea Domini Sabaothdomus Israël est (Isa. v,7). B . concussa firmitate solidata exspectat naufragium
— Et ad viiem asinam suam. Ipse dixit : Ego sum Judoeorum, et hoerelicorum procellas, qui circumfe-
vitis vera (Joan.w, 1). Ad liane ergo vitem alligat runtur omni vento : quorum etsi tundil.ur fliiçtibus,
asinam suam , Synagogam tardigradam scilicet, et frangit lamen ipsius fluctus, non frangilur, nec ullius
gravi legis pondère depressàm. Lavabilinvino slolam hoereseos tempeslafibus çedit, nec ulli venlp schi-
suam, sive carnem suam, in sanguine passionis ; sive smatum cpmmota succumbit. Pertendit aulem usque
sanctani Ecclesiam, illo vino quod pro multis effun- ad Sidonem, hoc est usque ad gentes pervenit. Le-
delur in remissionempecéâtorum'.— Et in sanguine gilur eliam in Evangelip inde assumptos aliquos
uvoe pàllium suum. Pallium gentes sunt, quas cor- aposlolorum, et in ipsis locis Dominum soepe do-
pori suo junxit, sicut scribitur : Vivo égo, dixit Do- cuisse, sicut scriptuin est : Terra Zabulon, el terra
minus, nisi bos omnes induam sicut vestimentum. Neplilhalim, via maris trans Jordanem Gglilcecegen-
Pulchriores oculi ejus vino. OculiChristi apostoli sunt tium. Popnfus, qui sedebat in tenebris, vidit lucem
et evangelistoe, qui lumen scienlioe Ecclesioe proe- magnam (Isa. ix, 1, 2).
slant : quorum proecepta ausleritalem vini priscoe Dan judicabit populum suum, sicut et alia tribus
legis superant, quiâ longe clariora sunt qùam Vete- Israël. Fiat Dan coluber in via, et cérastes in se-
ris Testamenti mandata. Et dentés lacté candidiores. C mita, etc. Alii dicunt Anlichristum per hoec verba
Derttes proeceptores sunt sancti, qui proeciduritab proedicide ista tribu futurum; alii de Juda, a quo
erroribus homines, el eos quasi comedendoin Christi traditus est Chrïsfiis, hoec scripta pronuntiant, et
cerpus transmutant [Cod., transmittUnt]. Nomine equitem atque equum Dominum cum carne susçe-
autem làclis doctrina legis significatur, quoe carna- pta designare vplqnt. Retrorsum autem caderç, ut,ir
lem populum tauquam parvuios poculo lactis alebat. terrain revertereliir unie sumplus est. Sed quoniajii
Cujus quidem candidiores effecti sunt proedicatores die lertia resurrexit, ideoque ail : Salutare tuum
Ecclesioe,quia fortem et validum verbi cibum mari- exspectabo,Domine. Sicul Çt per David dicit : Non
dunt atque distribuuiit; de quibus dicit Apostolus derelinques animam meam in inferno (Psal. xy, 10)
in Epistola ad Hebroeos: Perfeclorum autem esl soli- Hoecquidam ita exponunt. Alii vere hanc prephe
dus cibus (Hebr. v, 1, 4). Et bene candidiores lacté tiam ad Antichrislum transferunt. De tribu enim
dentés ejus dicit. Omnes enim qui perfecti sunt., et Dan venire Anlichristum feront pro ep qupd hpr
qui Scripturarum cibos explanantes, subtïlerii et, IPCODan et coluber asseritur et mordens. Unde el
minUtum intellectum, qui spiritalis dicitur, Ecclesioe non immerito, dura Israelilicus populus lerrani in
corpori subministrant, candidi esse debent el puri, " castrorum pârtitione susciperet, primus Dan ad
alque ab omni macula liberi. aquilonem castra metatus est, illum scilicet signi-
Isachar asinus fortis. Isachar, qui interpretalur - ficans qui in corde suo dixerat : Sedebo in nio.ylt
merces, ad populum gentium, quem Dominus san- testamenti,in lateribus Aquiloiiis,ascendant super alii
guinis sui pretio mercatus [esl, refertur]. Hic Isa- ludinem nubium, similis ero Allissimo (Isa. xiv, 15)
char asinus fortis scribitur, quia prius gentilis po- De quo et per Prophetam dicitur : A Dan auditus
pulus, quasi brufum animal et luxuriosum erat, fremilus equorumejus (Jer. vin, 16). Qui non soluir
nullaque ratione subsistens ; nunc vero forlis est, coluber, sed etiam cérastes vocatur. Cerastoe enta
. Redemploris dominio colla subjiciens, el jugum di- Groece cornua dicuntur, serpensque hic cornutu.f
sciplinoe evangelicoe perfereiis. Hic accubans inter esse perhibetur. Per quem digne advenlus An,li,
terminos vidit requiem, quod esset bona, et lerra, christi asseritur, qui contra vitam fidelium cuir
quod oplima. Inler termines namque accubare est morsu pestiferoeproediçatipnisarmabilur etiam cor-
proesielato mundi fine requiescere, nihilque de his; nibus potestatis. Quis autem nescial seniitam an
qiisenunc versanlur in medio, quoerere, sed ullima gustiorem esse quam viam? Fit ergo Dan colube-
desiderare. Et fortis asinus requiem videl, et ter- in via , quia in proesenlis vite latitudinem eos am
 239 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 240
bularè provocal, quibus quasi parcendo blanditur. A Aser pinguis panis ejus, et proebetdelicias regibus.
Sed in via mordet, quia eos quibus libertatem Aser, cujus nomen significat divitias, idem Christus
tribuit, erroris sui veneno consumit. Fit iterum est, cujus est altitudo diviliarum sapientioeet scieu-
cérastes in semita, quia quos fidèles reperit et sesc tioe. Qui propter nos pauper factus est, cuin dives
ad coepta angusta ilinera constringentes, non solum esset. Cujus panis pinguis factus est, caro scilicet
nequitia callidoepersuasionis impelit, sed eliam ter- ejus, quoe est esca sanctorum, quam si quis mandu-
rore potestatis promit, et in persecutionis angorc caverit, non morielur in oeternum(Joan. iv, 52). Ita
post bénéficia fictae dulcedinis exercet cornua po- etiam proebet delicias sapientioeregibus, id est qui
testatis. Quo in loco equus hune mundum insinuât, sensus proprios bene regunt, qui dominantur vitîo-
qui per elationem suam in cursu labentiuia lerapp- rum suorum, qui castigant corpora sua et in servi-
rum spumat. Et quia Antichrislus extrema mundi tulem subjiciunt.
appréhendera nititur, cérastes iste ungulas mordere Nephthalim, quod interpretatur dilalalio, apo-
përhibèlur. Ungulam quippe môrdere est extrema stolos et proedicatores sanctos significat, quorum
soeculi feriendo contingere. Ut cadat ascensor ejus doctrina in latitudine lotius mundi effusa est. Ex
rétro. Ascensor equi est quisquis extollilur in digni- hac enim tribu fuerunt apostoli, qui sunt principes
tatibus mundi. Qui relro cadere dicitur, et non in B Ecclesiarum et duces, principes Zabulon, et principes
faciem, sicut Sautas cecidisse memoralur. In faciem Nephthalim (Psal. LXVII,28), qui sine dubio ad per-
enim cadere, est in hac vita suas unumquetaque cul- sonam referuntur apostolorum. Ipsi sunt, filii ex-
pas agnoscëre easque poenilendo deflere. Rétro vero, cussorum (Psal. cxxvi, 4), id est filii prophetarum,
quod non videtur, cadere est ex hac vita repente qui in manu potentis Dei positï, tanquam sagilloe
decidere, et ad quoe supplicia ducatur, ignorare. Et exçussoe pervenerunt usque ad fines terroe. Unde et
quia Judoea, erroris sui laqueis capta, pro Christo bene hinc Nephthalim cervns emissus scribitur, quia
Antichrislum exspectat, bene Jacob eodem loco re- nimirum apostoli sive proedicatores veloci sallu ex-
pente in electorum voce conversus est dicens : Sàlu- silientes in morem cervoruni transcendunt impliça-
tare tuum exspectabo, Domine.Id est, non sicut in- nienta soeculihujus, sicque excelsa ac sublimia mé-
ûdelis Antichristum, sed eum qui redemptione nostra ditantes, dont eloquia pulchritudinis, id est, proe-
venturus est, verum,credo fideliter Christum. dicant cunctis gentibus dectrinam Dpmini Salva-
Gad accinctus proeliabitur ante eum. Iste Gad ac- toris.
cinctus personam Domini exprirait, qui in primo Filius accrescens Joseph. Hoecprophetia post pa-
adventu humilitatis suoe ante adventum Antichristi tralam ascensionem paternoe vocis imaginem proe-
proeliaturus occurrit, accinctus gladio verbi sui circa ç tulit, qua redeunlem in coelumpost victoriam Chri-
fémur potentissime, quo inimicos divisit, id esl filium stum Pater alloquilur dicens : Joseph filius accre-
a pâtre, filiam a niatre, nurum a socru, juxta quod scens, utique in gentibus, quia cum ob increduliia-
legitur in Evangelio : iVonveni pacem mitlere in ter- tem Synagogoepopulum reliquisset, innumeram sibi
ram, sed gladium (Mallh. x, 34). Quod aulem ait, et plebem Ecclesioe ex omnibus gentibus ampliavil.
ipse accingelur retrorsum, claritas Domini noslri in Quod et David cecinit dicens : Reminiscenlur, et
secundo regno ejus ostenditur. Quia cum venerit An- convertentur ad Dominum universi fines terroe (Psal.
tichristus, occurret retrorsum, id est pest ejus ve- xxi, 28). Filius accrescens, et decorus aspectu : om-
sligia Christus céleri adventu pregrediens, ut interfi- nes enim superat illius pulchritudo, juxta quod et
ciat eum gladio oris sui. Unde et bene idem Gad la- de ipse in Psalmis canitur : Speciosus forma proe
trunculus inleTprelatur, eo quod posterior, id est se- filiis hominum (Psal. XLIV,5). Filioe decurrerunt
cus pedes, quasi latrunculus rapido atque improviso super murum. Id est gentes vel Ecclesioe,quoecre-
adventu exsiliat contra apertam Antichristi oppugna- diderunt in Christum, hoe super solidilatem fidei
tionem. Hinc est quod Evangelisia proclamât dicens: quasi super murum, pulchritudinis Christi accensoe,
•
Quia dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet (I discurrunt, ut verum sponsum per conlemplalionem
Thess. v, 2). Christus ergo et ante, et rétro proeliari D aspiciant, et osculo charitatis illi copuleniur alque
contra Antichristum scribitur. Ante eum namque in adhoereant. Sed objurgati sunt eum, quando falsis
occulto adventu humilitatis, post eum manifestus testimoniis calumniantes sanctum Domini oppri-
in gloria majestatis. Demonstrat aperle Moysespro- mere Synagogoepopuli tentaverunl. Inviderunique
phetiam patriarchoe hujus specialiter perlinere ad illi habentes jacula. Neque enim quisquam in Joseph
Christum. Sic enim ait: Benedictus, inquit, in la- conjecit sagitlas, vel aliquod vulneris lelum, sed
titudine Gad ; quasi leo requievit, coepilquebrachium hoc specialiter evenit in Christo. Sedit in forti arcus
et verlicem, et vidit principatum suum. Agnoscant ejus. Christus enim arcum suum et arma pugnandi
itaque, quis requieverit sicut leo, nisi Christus in posuit in Deo, qui fortis est propugnator; cujus vir-
sépulcre suo : quis confregerit verlicem brachiaqùe ilité conciditur omnis nequitia perfiderum. Et dis-
potentum, nisi Redemptor noster, qui humiliâvit solula sunt vincula brachiorum ejus, quibus fratres
virtutem et superbiam excelsorum. Quis vidit prin- eum virictum ad Pilatum dtixèrunl, vel quibus eum
cipatum suum, nisi ille cui dalus est principalus, et suspensum ligno crucifixerunt. Recisa sunt enim
honor, et regnum? ver manus potentis Jacob, hoc est, per manus om-
241 COMMENT.IN GEN. 242
nipotentis Dei Jacob, ex cujus ore ipse Dominus,.Ajamin ultimam consequitur benediclionem, ita et
bonus pastor, egressus est lapis et firmitas creden- idem populus ultimus est salvandus, posteaquam
tium in Israël. Deus patris tui erit adjutor tuus. Quis plenitudo gentium introierit. Dixit enim : Benjamin
adjuvit Filium nisi Deus Pater, qui dixit : Jacob lupus rapax,, lupus scilicet, quia ipse populus effudit
puer meus, suscipiet eum anima mea? Et omnipo- sanguinem prophetarum atque justorum. Rapax au-
tens benedicet tibi benedictionibuscoelidesuper, bene- tem propler aviditatem dicilur. Ex multa enim famé
diclionibus abyssi jacentis deorsum. Universa enim vèrbi Dei et inedia venit rapax, quia et ipse violen-
subjecit ei, coelestia per benediclionem coeli, et ter- ter diripuit regnum Dei. Hic autem mane comedk
rena per benedictionem abyssi jacentis deorsum, ut proedam. Mane illud tempus creditur quo legem ac-
omnibus angdis et hominibus dominaretur. Bene- cepit. Tune mundo prima quidem illuminatio scien-
dictionibus uberum, id est sive duorum Testamen- tiae data est. Comedit autem mane, quia legem,
torum, quorum altero nunliatus est, altero demon- quam mane accepit, comedit adhuc, et meditalur;
slratus. Sive benediclionibus uberum Marioe, quoe licet. sequens legem justitioe in legem fidei non per-
vere benedicta erat ; quia eadem sancta virgo de se venit. Ad vespëram aulem dividet spolia. Vespere
Domino potum lactis immulsit. Unde illa mulier in est illud lempus novissimum quo converletur. Tune
Evangelio ait : Benedictus venter qui te porlavit, et. B ergo dividet escam, tune intelliget dividendam esse -
ubera quoesuxisti(Luc.si, 27)i—Benedictionibus ube- littèram ab spiritu, et tune cognoscet quia litlera
rum eivulvoe. Etiam benedicilur vulva ejusdem ma- occidit, spiritus autem vivificat. Quia ergo jam per
tris, illa utique virginalis, quoenobis Christum Do- gratiam Domini iltaminalus incipit in lege spiritalia
minum edidil, de qua Pater per Jeremiam prephelam a corporalibus dividere el separare, ideo dicitur, ad
dicit : Priusquam te formarem in utero, novi te, et: vespëram dividet escam, quod tota die in lege niedi-
anlequam exires de vulva, sanctificavi le (Jer. i, 5). tans ante non fecit.
Renedictiones palris tuis confortatoesunt benedictio- Quoeritur autem de Jacob cur omnes quos de li-
nibus patrum tuorum. Benedictiones, inquit, Patrisi beris et ancillis genuit, oequaleshonore filios et hoe-
tui coeleslis, quoe date sunt tibi a suinmp coeli et; redes constituent? Nisi-ut ostenderet quod Christus
abyssi, confortatoesunt, id est proevaluerunt, bene- Dominus omnibus gentibus, qui per fidem corpori
dictienibus patrum tuprum. Ultra omne enim san- ejus cpneiliantur, cunctis pari honore et glpria ha-
ctorum meritum patriarcharum sive prophetarum! bitis coelestia proemialargiatur. Non est enim discre-
çonvaluit benedictio omnipotenlis Patris in Filio, ital tio : Judoeus an Groecus, barbants an Scytha, ser-
ut ei nullus sanctorum oequetur. Donec veniret dësi- vus an liber sit; quia per omnia et in omnibus Chri-
derium collium oeternorum.Collesisti sancti sunt qui, C slus est (Col. m, 11). Propterea enim figuram servi
Christi adventum prpphetantes, magnp cum desi- Salvator noster et Dominus induit, et pro libero et
derio incarnationem ejus exspectaverunt ; de quibus pro servo servivit, ut omnibus credentibus in se
Dominus dicit : Quia multi justi et propheloe cupie- oequale donura bonorum coeleslium largiatur. JNec
runl videre quoe' videtis (Malth. xm, 17). Hi ergo> proefertur apud illum qui secundum carnem nobilior
sancti dicti sunt colles propter excellentiam sancti- sit. Quicunque enim fidem promeretur, nullis ma-
talis. Qui etiam oeternivocantur, quia vitam conse- culis carnâlis nalivitalis otfuscatur. Nam hoc ita
quuntur oelernam, nec intereunt cum mundo, sedI futurum etiam per prephelam significalur, dicente
esse credunlur oeierni. Fiant in capite Joseph, omness Domino : Erit in diebus novissimis, effundam de
scilicet benedictiones iste super Christo ponuntur,t spiritu meo super omnem carnem (Joël, n, 28). Se-
quas incarnalus accepit, et super verlicem Nazaroei, quitur-
de quo scriptum est : Quoniam Nazaroeus vocabitux CAPUT L.
(Malth. ii, 23), id esl sanctus Dei inter fratres suos,, VERS.23. — Vocavit autem Joseph fratres suos,
quia ipse caput omnium emtaens universorum san- dixitque eis : Post mortem meam visitabit vos Deus,
ctorum, quos etiam et fratres vocat in Psalmis. j) el ascendere vos faciet de lerra ista ad. terram quam
Benjamin lupus rapax, mane comedet proedamett juravit Abraham, Isaac et Jacob. Asportale vobiscum
vespere dividet spolia. Quibus dictis apostolus Pauluss ossamea de loco isto. Quid est quod tantus vir ossa
designatur, de Benjamin stirpe progenitus, qui maneb- sua ab ^Egypto asporlari proecepit? Non enim otiose
rapuit proedam, id est in primordiis fidèles, quoss mandasse credendus est. Qui prophetare poluit, non
potuit, devaslavil. Vespere autem spolia dividit : improvide ista proecepit. Cum enim esset in Dei crea-
quia, fidelis postniodum factus, sacra eloquia au- toris devolioiie propensior, sciens ab ipso perce-
dientibus descriptione mirifica dispensait. Legimuss pisse quod iEgyptum in tanta majestate gubernarët,
quemdam ex doctoribus, ad urbem Hierusalem eaa notait ut sibi honor, sed débitas Creatori deferretur :
quoe de Benjamin scripla sunt, referentem. Benja- el ideo errorem post mortem suam expeliit auferri,
min, inquit, filius doloris inlerpretatur. Hic sortee perpendens, ab JEgypliis causa vanitalis illicitum bo-
hoereditatis eum locum accepit, in quo terrena estit norem impendi sibi post mortem, cerlus vanitateni
Hierusalem , quoe nunc propter incredulitatem ab- vulgi mortuos magis ut deos venerari quam vivos.
jecta est atque repuisa. Hoec enim in filiis suiss Et ideoul esset alienus a vana superstilione jEgyptio
sub persona Benjamin designatur. Nam sicut Ben- i- . rura, ne aliquando ad Dei injuriam ista fièrent, prac-
 243 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 244
cepil ossa sua asportari ab iEgypto ; quod quidem A Liber enim jam finem exposcit; clausula terrai-
et apostolos tavenimus secutos, Paulum scilicel el nuni petit. Unde in çalce lectorem humiliter preca-
Barnabam. Nam cum sacrificari sibi vidisseot, scien- mur ul si hoc opusculum leclione digniun duxeî'it,
tes exosum esse Deo, sciderunt vestimenta sua di- et utile si quid învenerit, auctorem quidem scriptio-
cenles : Quid facilis? Nam et nos homines sumus nis Domino commendare non abnuerit, quia ejus
vobis similes (Act. xiv, 14). El sic compëseuerunt esl d.onumquod aliquid utilitatis ediderira. Nam si
turbas. Verum si cui spiritaliter iiiterprelari placue- aliqua digna reprehensione repcrerit, nostroe stul-
rit, videlicet ul Joseph significet Dominum ac Re- litioeac infirmitati deputet, quoniam non grata nec
demptorem nostrum. Jïgyptus, qui interpretalur le- proesumptuosa, sed imperata polius describere co-
ncbroe, Judoeam propler obscuritatem suoeperfidioe; nati sumus ; el si de artilîciosa composilione cau-
ossa ejus, virlutes fidei, quam Judoea retinere indi- salus fuerit, sciât quia prudentes viri non comptai
gna, suis exigentibus tenebris ignoranlioe, fuit; el sed utilia in Scripturis requirent, et eis non verba
fratres Joseph, sanctos apostolos, "quorum figuram artificiosa, sed dicta proficua placent; quia sciunt
multis in locis oblineiil; terram ipsorum, Eccle- quod non res pro verbis, sed verba pro rébus descri-
siam ex gentibus, ubi fidem'Salvatoris proedicarunt; bendis sunt inslilula.
nos cpnlradicere nolumus.; sed suo judicio sine con- B
tenlioiie delinquere decrevimus.

ANGELOMI

MONAGHI
LUXOVIENSIS

ENARRATIONES IN LIBROS REGUM.

DE ÂNGELOMO PRJÎFATIO APOLOGET1CA

Cum a quampluribus fratribus, et etiam nonnullis C legëritibus detèÊla, niâfiifestâ fpré't, etbbîocutionibus
priidentibùs et nobilibus viris, rogareru't sccuhdum occasîo paiidëretUr reprehendèîitiiiin. Nam stylum
solerliam doctorum et traditionem magistri viri di- cum ad primum libfùih describeïido appulissem, ut
seriissimi, aliquod opusculum in volumina Règum abdiie abditâ âuctorè Deo eorigefërëm, exemplo mea
digererem, ego quod a nullo doctorum pei' omnia inïpiîdèhtia esttlèieelâ, et s'âCris auribiis magnilici
exposilum apud nos haberetur ariliquorùm, ob me- Drogonis, egregii scilicet ponlificis , quo' nihil nobi-
moriam videlicet freqUentâta lectione recreandam, lius nihilqtie prudenlius, est rèvëlala migaCitas.Quo
el proesertim propler illos qui aiunt, sicut iii exordio compertP, coepit ingénue libéra àuclorilate imperare
hujusce voluminis notando tetigi, non alia conlineri ul darem op'éràm, et ëteplum opUs non finirém, sed
nisi proeliaregum actusque rtiultorum: quod ego diw sagaciter ad Calcemtenus perducerem. Cujus quoque
mullumque delitescendo facere disluli, maxime cum proeconiisnUHàtènusresislere valui, verum nec lantoe
parva forem scientia proeditus, nec elucubratione auCloritati rënuere proesumpsi, non solura quidem
artis soecularis sapientia fretus, et, ut ita dicam, in- quia fiiius erat proeslanlissimi Caroli Coesaris, imo
doctus eloquio, parvus ingenio, nec dicere poteram frater milissimi Ludovici principis, verum etîàm quia
illud Psâlniistoe : e A mandalis luis inlellexi. » Nec erat proeclarUspontifex et abbas irieus égregius. His
(ligriuseram, inquam, ul angélus carbone torrente D enim necessitâtibus*âdâctus, proeconiisquëiiiullirao-
de aluri spurca purgarel labella, ut valerem Christi dis compulsUs, sed potius, ut ila dicam , Christi au-
digne enucleare mysteria. Sed rursus his excusatio- xiliis fretus, qui proestat iïifirmis corifidënliam et
nibiis reluctantem coeperunt me suasoris affamini- mulis loctitioneni, tenlalum opus eiiucleafe proesuni-
bus, imo objuralionibus, corapellere ut aliquid juxla psi. Sed sciendum est quia qiiibtisdariiin locis lolara
frugalilatem sensus, el ingenioli mei capacitalem, sententiâm,prOul a docloribus est exposita, digessi;
secundum quod a didascalo inculcata fuerant, de- quibusdam entai [Vero]eorum sensum seqùehs, com-
scribere riullalenus abnuerem. Sed cum negare non pendioso sermone mulia insérai, et ex mullis àd
valerem, tandem assensum praebere decrevi, et ad unum perduxi : quibusdam quoque quôd in libris
aliqua, licet temere et formidolose,-digerendâ sum iraclaiofum non reperi, sicut à magislro aiire ac-
aggressus, eo videlicet jure m in Ira' domeslicos pa- commodante didici, propriis intuli verbis. Noiiiiulla
rieles secretius retinerent, nec alicui ad legendurn quippe, licet pauca.quoe legenti patent, stipulais
trade.rent, et [ne] inea iinperitia, verumel temeritas, excmplis propria inserere proesumpsi, et iii lihelli
245 ENARR. IN LIBROS REGUM. 240
modum Christo duce finire decrevi. In quo non per- a lierem incaiite respicere. In quo facto allegorica
sona est attendenda scribentis, sed qualitas conside- etiam significaliocontinetur, sicut in suo loco abunde
randa est dictionis.-In. quam multos strenuos etiam descripsimus. Quartus modus j ubi nobis aliquando
doctorum modernos, qui multa quoque posteris de- proprie, aliquando tropice Divinitas sacris eloquiis
reliquerunt, ex dictis colligendo raonumenla sancto-. inlimalur : Proprie, sicut Elfes ait : « Vivil Dominus
rum. Nonndeo dico ut eorum gressibus me co- in cujus conspeciu slo. » Et illud : « Tu es enim
oequare valeaiu, proesertimcum illi rore coelestisne- Deus in coelo sursum, et in terra deorsum. > Et:
ctaris campos maduerunt divinarum Scriplurarum « Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus
multimodos, et futuris soeculisdimisere proficua le- Jacob. » Tropice, juxta quod Michoeas: « Vidi Do-
genlibus : ego vix oegreque sallem possum ex eorum minum sedentem,-et omnem militiam coeli assislen-
dictis deeerpere permodica et tandem intelligere vel tem ei, » et coeteratalia, quoe de Deo translate non
minima : sed ne videret ingratus Iargitori, licet com- proprie accipi soient. Quintus parabolaris, quo cura
'
pulsus, contuli mediocriter qui polui proecipientibus. aliud dicilur, aliud in sacris paginis invenilur. Hoc
Simul etiam notandum esl illis qui in hoc libro pa- est quod in litulo psalmi xxxiv dicilur : « Psalmus
rum spiritale conlineri «intendant, quod hic Scri- ipsi David, quando commutavit vulllim suum coram
ptura (sicul in multis divinis voluminibus).non solum 1\ Abimeiech el dimisit eum », cum in hoc libro coram
tribus modis dignoscilur, juxla illud Salomonis: Achis rege hoc fecisse narratur. Cum ergo pro Achis
Ecce descripsi eam iripliciler : verumeiiam mulli- Abimeiech posuit, legentem montai, ex ipsius inter
pliciter conlineri, secundum quod in libre beati,Job pretatiene nominis, latens alitas penetrare myste-
inscribilur. Alque utinam, inquit, Deus loqueretur rium, de quo inferius suo in loco digessimus. Cui
tecum, el oslenderet libi sécréta sapienlioe, et"quod eliam convenit illud : « Carduus qui est in Libano
multiplex ejus esset lex. Quod dodorum solertia at- misit ad cedrum, quoeest in Libano, ul darel ei filiam
testante septemforme dignoscuntur. Ipsi sunl enim suam, » et reliqua. De sexto vero, ubi geminus arî-
septem sigilli,-quibus iste liber, secundum Apoca- ventus Christi conlinetur, cunctis palet qui sit pri-
lypsim Joannis, signalus esse prpclamalur, quem mus, quis erit fulurus, qui ulerque hic proefiguratur.
nemo potuit solyere, et aperire signacula ejus, nisi. Septimus proinde modus, qui geminam proeceplorum
leo de tribu Juda, qui habet clavem David, qui hune retinet qualilatem, ille est vite agendoe, ul exempli
et signacula ejus aperuit. Sunt enim primus histo- gratia : « Diligesproximum tuum lanquam teipsum :
rialis, secundus allegorialis,. tertius ulriusque rei Qui enim diligit proximum, legem adiniplevii.: >
modus; quartus, de incommulabili divinoeTriniiatis , Quod Davidnon solum in Jonalha implevit, verum et
essentia : quando videlicet proprie., quando tropice ' * in Saul, quem inimicum dilexit : de quo Scriptura
sacris insinuetur oraculis. Quinlus parabolaris, vi- ait: « Planxit aulem David super Saul et filium
delicet quando aliud dicitur, et aliud invenilur scri- ejus, i et reliqua. Ipse est el figurandoevite, carna-
ptum. Sextas degemino Salvatoris adventu, ne aut lium videlicet vicltaiarum et vasorum composilione.
primus pro secundo, aut secundus pro primo inielli- Viclimoeenim hoc proefigurabantquod hortatur Apo-
galur. Septimus quo sic divinis proeceptisinslruimur, stolus, ul« exhibeatis corpora vestra hosliam vivara,
ut cerla vite agendoeforittâ, aliûs vero vitoe signifi- sanclam, Deo placenlem. » Vasa vero simililer ele-
candoefigura regulariler itinolescat. Sed jam exem- clos designabant, divinis oûlciis occupaios. Qui mo-
plis ex lioc voluraine convenit edocere, ut his pri-, dus cum secundo similis videalur, illa tamen ratione
muni edocti sciant multa roysteria in eo contegi. discernitur quod hic ad mores tanlum, ille.eliam re-
Primus historicus ille esl, ubi nihil spiritale conli- digendus eslad fidem. Verum licet isti modi multi
netur, sicul: ait Samuel : «Meliorest obedientia quam pliciter istic invenianlur; lamen juxla jugilalem tri-
viclimoe, > et mille talia. Secundus allegorialis, ubi plicis divisionis, sluduimus primum bistoricam, quoe
ait quod in omnibus limitas Israël puella speciosa gesta depromil,. langere : deinde allegoricam signifi-
régi David requirilur, in cujus sinu dormiat et cale- ^ catipnem, quoefidem oedifiçatpandere, ad extreiuun1
fiat : lam casta, ut calefactum ad libidinem non pro- quoque moralitalem, quoevilam honesiam coraponit
vpcet; quoesapienliam figurât, quoeetiam in senibus. subneclere, ne pondère solius et unius iiitelligenlioe
nen senescit, sed frigescentibus inembris dileetores pressus, aut historioeet allegorioe mole gravatus
SUPSigné ampliere succendil. Tertius, ulerque mo- desidiosus lector occasionem possit invenire excusa
dus sicut in David ostenditur," ubi Belsabee uxorem tionis, sed potius cum hac paupertate discurrerf
Urioeincaute respexisse dicitur, el peccasse : ùl de- valeat provocalus per campos ovans latissimos do
monstrelur quod nullus debeat juxta hisloriam mu- ctorum.

PROLOGUS.

Si mavis, lector, typicos dignoscere sensus, Bis retinet-bina en sacrata volumina Regum,
Quoelenet, ingredere, floridus iste liber, Quoepaluere pfius ore tpnante sopho.
247 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI
Hune studuit calamus npster conjungere fretus,
Et voluit tandem texere nostra manus.
Scilicet ingrediens campos et prala piorum,
Cârperet ut flores Celsitonanlis ope.
Ex quibus accipias divinoeslirpis odores,
Et valeas fructus tollere rite bonos.
Fercula fert animis nimium pulcherrima clâris,
Unde famés animoepellitur acta procul.
Lilia cum violis redolent percandida rubris,
Et pariter fragrant cinnama, rosa, rata.
Conlinet hic Christi nimium charismata sacra,
Quoelatuere prius cortice tecta diu.
Hïcque prophetarum pangit sanctissima gesla,
Elurima multarum myslica verba canit.
QuoeDavid gessit, cecinit quoque et inclyta proies,
Hoc typice, lector, iste Hbellushabet.
248
A Hic evangelicam quadriga cencrepat aulam,
Sic el appstolicum lumen habere probat.
Islic inventas thesaura recondila Patrum,
Horum et multipliées hic rettaenlur opes.
Abdila nam reserat, el tandem myslica pandit,
In médium profert intima quidquid habent.
Grandia coelestispromittit praemia vitoe,
Vivere cum Domino régna tenendo poli.
Islius ergo celer calles discurre libenler,
Discute paginulas, mei tibi portât apis.
Has cape divitias, mundi contemne caducas,
Quod canit iste liber semper in ore tene,
Lurida Itaque libens spurcoe contagia carnis,
In mentem veniat-quod morit'urus eris,
Sis memor auctoris versus cum'legeri's istos,
JJ ANGE,Deus, LOMI die miserere tui.

IN LIBRUM PRIMUM.

PBiEFATIO. gruere rationi videbimus in posterum. Haecscïenti

Viginti et duas esse litleras apud Hebroeosin au- bus pauca proelibata sufficiant: tandem, Domine
ctoribus divinarum Scripturarum reperiraus, quod favente, ad historioe seriem venire decrevimus. ta
nullus qui eos legerit, ignorai. Seeundura quarum qua quidem prius fundamenta ipsius histerioe, ub;
numerum apud eos viginli et duo volumina suppu- libuerit, imo ubi cpngruerit, etppstmpdum culmen
tanlur : inter quoe eliam hic liber Regum, de quo spiritalis inlelligentioe, verum etiam quibusdam in
traclaturi sumus, comprehenditur. Qui in supputa- lecis, moralis suavitalis harmoniam inserere nilimur,
tionibus eorum post Judicura in ordine tertius habe- ut lector non solum contentas sit dictis historioe,
tur. In quo quidem volumine ( quanquam nonnulli ; C ( verum allegoriarum ac moralium melos deeerpere
scienlioespiritalis inlelligentioe ignari, aut humanoe possit salubriler. Sed prius notandum est quod bene
solummpdosapientioe dedili, aiunt nihil aliud posse post Judicum, ut diximus, ponitur Regum, videlicet
intelligi nisi superficies historioe, et proeliaRegum, quoniam nunc sunt praesules Ecclesioe,sed postmo-
ac casus multorum), multa tamen sacramenta Chri- dura regnum : seu quia prius erit judicium, deinde
sti et Ecclesioevariis scilicet modis conliuere viden- sequetur sempilernum iniperium. Ait enim sacra
tur. Nam ab ipso exordio Regum, commutatum sa- deseriptie.
cerdotium in Samuelem, reprobalo Heli ; et commu- CAPUT PRIMUM.
tatum regnum in David, reprobalo Saule: exclamavit ( Fuit vir unus de Ramalhaim Sopbim, de mpnle
proenuntiare novum sacerdotium novumqueregnum, i Ephraim, et nomen ejus Elcana, filius Jeroham,
reprobalo veteri, quod umbra erat fuluri, in'Domino f filii Eliu, filii Thau, filii Suph, Ephrateus. • Quia
Jesu Chïislo venturum. Nonne ipse Davidcum panes enim in prolegomena, imo in isagoge pollicili sumus
proposilionis manducavit, quos non licebat mandu- prius fundamenta historioe ponere, et postniodum
care nisi solis sacerdotibus, in una persona ulrum- culmen allegonoe, alque ubi gratum fuerit, morali-
que futurum, idem in uno Jesu Christo regnum et lalis harmoniam inserere, ideoque primum dignum
sacerdotium figuravit ? Ipsa itaque Samuelis >acer- D ^ fore arbitrâmur de' generatione sancti Samuelis
dolis successio, novum, ut praedictumest, et sempi- prophète historiam praedicere, ut postniodum con-
ternum sacerdotium proefigurabat, qui est Jésus tinuatim allegoriam ejus valeàmus, Dominofavente,
Christus, Heli sacerdote reprobalo, id est Judaico dirigere. Elcana namque pater ipsius de stirpe Levi
sacerdotio abjeclo, mater quoque ipsa Samuelis,quoe fuit, sed non de generatione Aaron sacerdotis : quod
prius fuit sterilis et posteriori fecunditate loetata, enim pater ejus de tribu Levi fuerit, Verba dierum
cujus etiam nomen, id est Anna, quod gratia ejus manifestissime comprobant, ubi séries generalionis
interpretatur, ipsam religionem Christianam, ipsam usque ad Levi perducitur. Dicilur enim filiusfuisse
postremo Dei gratiam significat, quia nobis Christus « Jeroham, filii Eliu, filii Thau, filii Sophonioe,filii
oritur : ipsam quoque Ecclesiam, quoeolim sterilis, Elcana, filii Maath, filii Amasai, filii Elcanoe, filii
nunc fecunda, in Dei laudibus loelatur. Sunl enim Joël, filii Azarioe, filii Sophonioe,filii Thaath, filii
hujusmodi innumerabilia, quibus comprobalur quod Asir, filii Abiasaph, filii Core, filii Isaar, filii Levi >
liber iste spirilalibus floribus redolet et allegoricis (7 Par. vi), el reliqui. Cujus generatio hic concor-
dare comprobalur. Quam guieralionem in sequen-
sigiiificalionibuspollet. De quibus (si Dominusde-
derit) describemus suis in locis per singula quoecon- tibus spiritali intelleclni concinnere conabimur.
 249 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIR. I. 250
Matrem quoque ejus de tribu Juda fuisse monstra- A . Est autem Silo in nonagesimo milliario, Neapoleos
tur, in eo quod Ephratoeus vocatur. Ephrateus ab in regione Arabithena. Sed et Judoe patriarçhoe fi-
Ephrata uxore Chaleb, quam constat fuisse de tribu lium Sela appellatum legimus (Gen* xxxvm). Ad
Juda, dictus est. Ephratoeus ab Ephrata civitate, hanc ergo ascendit Elcana cura domo sua, slalutis
id est Bethlehem, quia Bethlehèm prius Ephrata diebus secundum legenvut adoraret, et sacrificaret
vocata est. Et si quem movet quod ab Ephraim, non Domino exercituum. Quod autem dicit statutis die-
ab Ephrata, Ephratoeus vocatur, unde in subse- bus, hoc est tribus festivilalibus, Pascha videlicet
quentibus legitur (I Reg. xvn ) quod David filius et Pentecoste, et solemnitale tabernaculorum, unde
Ephratoei vecetur, cum liquido pateat eûmdem Isai Dominus in Exodo proecepit, dicens : t Tribus vici-
patrem David, nen de Ephraim, sed de tribu Juda bus per singulos annos mihi festa celebrabitis
exstitisse : et prebët eumdem Elcanam Ephratoeum (Exod. xxiv). » Et item : « Ter, inquit, in animo
ab Ephrata, npn ab Ephraim diei. Hic inler medies apparebit omne masculinum tuum coram Domino
cives Ephrem sortis exsistens, Ramathaim Sophim Deo tuo, in loeo quem elegerit Dominus Deus tuus
civitatem inhabitabat, unde Scriptura de monte (Exod. xxm). J Ergo in Silo cum esset eo tempore
fuisse Ephraim commémorât. Intra cunclas namque arca Domini, ibi hic Elcana cum essel ipse Levila,
tribus habitationem Levitarum fuisse non dubium '.Bpost oblatas.victimas, cum uxoribus et filiis atque
est Ramathaim, ipsa est quoe in Evangeliis Arima- filiabus pariter vescebatur.
thia legitur, de qua fuisse Joseph eadem Evangelia « Deditque Phenennoe uxon suoe et cunctis filiis
comprobant (Malth. xxvn ; Marc, xv ; Luc. xxm ; «ejus et filiabus partes. Annoe autem dédit
Joan. xix). Est enim civitas in regione Tamnitica, partem
t unam tristis, quia Annam diligebal. Dominus au-
juxta Diospolim. De qua notandum est, quod juxtà t tem concluserat vulvam ejus. Affligebat quoque
Hebraicam veritalem npn Ramalhaim, sed Armatha « eam oemula
ejus, et vehementer angebat, in tan-
sive Aramathatai (sicut in libris lccorum legimus) i '
tum, ut exprobraret quod conctasisset Dominus
habetur. Similiter etiam interpretationibus Hebrai- « vulvam
ejus, » et reliqua. Nam quod ait, « dedit-
corum nominum Aramatbaim reperitur, quod nos
que Phenennoeuxori suoe,et cunctis filiis et filiabus,
ita legëndum non dubitamus, unde et Armathia » hoe partes, partes sàcrificiorum, quas de
et partes:
nuncupatur, interpretatur excelsa duo vel eorum. immolatis dédit,
Bene excelsa duo. Juxta historiam, ut quoe intelli- dinem intelliguntur secundum consuetu-
videlicet et id legis. Quanquam opinio Judoeorum, vesies
ganlur tribus, regalis, sacerdolalis, velit, « Annoeautem dédit partem unam, »
est Juda et Levi, ex quibus exstitit pater ejus et intelligi
Q inquit, « tristis. > Tristis videlicet erat, quia Domi-
mater. Spphim, Speculator dicilur: speculâlores nus concluserat vulvam
hic forlassis prophète intelliguntur, quorum filius . ejus. In hoc vero quod sub-
junxit : t Affligebatqrioque eam oemula ejus,> etc.,
Elcana fuerit. demonslralur quod sicul Saram sterilem Agar con-
« Et habuit duas uxores : nomen uni Anna, et.
despexit : ita et Annam sterilem Phenenna
« nomen seeundoePhenenna. Fueruntque Phenennoe cipiensfecunda oemulabatur. Malorum enim esl sola-
« filii, Annoe autem nen erant liberi. J Cenvenienter proie vitam bonorum
tiUm, carpere. Porro illa flebat, et
igitur Annoe slerilitas cemmempratur, cujus partus non capiebat cibum loeta corpOreum, sed secundum
celebrior futures erat instar priorum patrum, ut « Fuerunt illi lacrymoe panes die
prophetam,
'
majus gaudium post longum moerorem de percepta ac nocte, et potum suum ' cum fletu
fecunditate parentum insinuelur. Sicut enim Abra- lemperabat
(Psal. XLI). t
ham patriarçhoelégitima uxpr, quam primilus duxit,
Sara videlicet, primum sterilis fuit, Agar iEgyptia i Surrexit autem Anna postquam comederat in
s Silo et bîberat, et Heli sacerdote sedente super
générante filium : et sicut Jaccb serviente socero
« sellam ante postes tenipli Domini. i Heli iste
suc pro Rachel uxcre, ipsa Rachel sterilis fuit, so-
rore ejus Lia liberos gignenle (Gen. H; Gen. xvi; , summus sacerdos erat, et post Samson populum
D
Gen. xxix, xxx) : ita et Elcanoe melior uxor quoe: Israël regebat (ut in Hebroeorum libro invenitur)
annis quadraginta : secundum Septuaginta aulem
prophetam genuit, sterilis primum fuit, postea au-
lem per Domini graliam fecunda, ut lali ortu magnus interprètes annis viginti.
fulurus prophela etiam monslraretur. i Cum esset amaro animo, oravit Dominum liens
(Et ascendebat vir ille de civitate sua stalulis « largiter, et votum vovit, dicens : Domine exerci-
« diebus, ut adoraret et sacrificaret Domino exerci- i tuum, si respiciens videris afflictionem famuhr
« tuum in Silo, J etc. Silo civitas est in tribu Ephraim, c tuoe, et recordatus mei fueris, nec oblitus ancillaf
in quo loco arca testamenti mansit et tabernaculum « tuoe, dederisque. servoe tuoe sexum virilera, dabc
Domini, a temporibus Josue filii Ntin (Jos. xm, < eum Dominoomnibus diebus vite ejus, > et reliqua
xiv, xv). Postquam vicerat gentes quoe terram re- Recordabatur forsan verborum beati Job, quibuf
promissionis possédèrent, usque ad temporà Sa- dixit: i Qui deridetur.ab amico suo sicut egp, invo-
muelis. Narratur enim in libre Jesu Nave, quod cabit Dominum etexaudiet eum, quiâ ipse lahnreir
proedictus dux sorte ibi missa coram Domino,, ter- et dolorem suorum epusiderat (Job. xn). » De que
rain repromissionis singulis tribubus dislribuerit. scriptum est : c Tibi, Domine, derelictus est pauper
M, ANGELOMILUXOyiENSIS MONACH1 25a.
> Cui vola,/A sapienlia et scienlia, et diversa concupiscunt, in-
pupiiio tu eris adjutor (Psal. xix).
jusiorunï sunt placabilia et oculi e'us ad preces stables efficiuntur in omnibus viis suis. Ecce his-
eorum. toriam praelibavimuSj sed spiritualem iiuellectmn
i Factura est ergo cum illa multiplicaret preces necesse est ut breyiler. tandem langamus : Vir
< coram Domino*ut Heli observaret os ejus. Porro enim isle Elçana, qui inlerpretatur Dei possessio,
f Anna loquebatur in corde, suo, lanlumque labia figuram geslavit unici Filii Dei, qui vera et specialis
< illius niovehantur, et vox penitus non audiebalur. est DeiPalris possessio..De ipso namque per Salo-
i iEstimavit igitur eani Heli temulenlanij dixitque monem dicitur : « Dominus possedil me inilio via-
€ ei : Usquequoebria eris? Digère paulisper vihum rnm suarurn (Prov. vin), i Et Paler de ipso : « Hic
« quo raâdes. RespondensAnna, Nequaquam(inquit), est Filius meus dilectus, in qUomihi bene complacui
«domine mi; Nam. mulier infelix nimis ego.sunij (Maiili. m et XVH).t Et idem Filius in Evangelio :
« vinumque et orane quod inebriare polest non bibi, < Paler in me maliens* ipse fâcit opéra : qui bene
«_sedefludi aiiimam meaiii in eonspectu Domini. vir unus dicitur {Joan. xiv). i Unus autem appella-
< Ne reputes ancillam tuam quasi unam de filiabus tur Deus,' non de numéro, sed. quia nuiiquam a se-
< Belial, quià ex niultiludine doloris et moeroris mei metipso aller efficituri ideo nunquam muiatur. Unde
i locuta sum usque in prsescns. » Belial interpréta-.'B Psalmista : «Tu autem idem ipse es el anni lui non
tur absquejugo. Nota quod hi qui ebrielatem sectan-- déficient (Psal. en). » Arniathaim Sophint, quse in-
tur, fîlii Belial vocitentur : hoc loco impletur illud lerpretatur excetsa vel spécula, coeleslem significat
quod seriplum est, < Homo videt in iacie, Deus au- Jérusalem. De qua ad nos veniens, eamdem specula-
tem intiieiur cor (/ Reg. xvi), >quia Heli tantum os tionem et docuit, imo et ad eamdem possidendam
depreeanlis Annaeinluebatur, et vocera ejus penitus sua morte reparavit. In qua ipse sedens ad dexteram
non audiebat, sed niotum îabiorum cernebat, sesli- Patris, interpellai pro nobis secundum quod Aposto-
mabat ebriam esse. lila autem, quia sursum elevabat lus ait : « Advocafum habemus apud Patrem, Jesum
cor et conûtebatur Domino in loto corde suo, re- Chrislum jusluni {I Joan. n)* » elc> Qui bene filius
spexit Dominus ad oralionem ejus, et non sprevit dicituri filii.Jeroham, filii Eliu, filii Supu Ephrataeus.
preces illius. Nobisque oplimus modus orandi ad Jeroham quippe iiiisericorsinlerpretatur : Eliu vero,-
exemplum datus est (sicut in sequenlibus plenius Deus meus : Suph, effundetis: quse homina ; sicut
dicturi sumus), ut non in rnulliloquio formemus nobis videtur, jure ad Deum Patrem Teferuntun
preces nostras ad Dominum, sed in compunciione Ipse est misericordia nostra, quia sua misèralione
cordis et effusione lacrymarum, nos exaudiri âb eo actum est, ut unigenitus Filius ad nos veniens, suo
crêdimus : quia « sacriflcium Deo est, spirilus G ' cruore nos redimeret, juxta quod. Aposloius ait :
coniribuiatus, cor conlritum et bumiliatum Deus " «Sic enim dilexit Deus mundum, ut Unigenilum
non spèrnil (Psal. L). > Qiiod tune digne fit, si, suum darel pro nobis (Joan. m), i Qui in passione,
oratione compléta, nos in eodem tenore justitiae pro nobis laborans, aiebat : «Deus meus, Deus meus,
permanebimus. Unde et sequitur. ut quid me dereliquisli ? (Psal. xxi.) » Unde Suphef-
t Et abiit millier in viain suam et comedit, vul- fundens dicitur, quia ad nos sinus suse pielatis eum
i lusque. illius non sunt amplius in diversa mutati. de coelestibus effuditj ut seinetipsum exinaniret,
« Et factum est post circulum dierum, concepit atque quodammodo effunderetj et genus humanum
« Anna et peperil filium, vocavitque nomen ejus liberarel. Unde per Salomonem in Canlicis cantico-
« Samuel, eo quod a Dominoposlulasset eum- > Post rum dicitur : « Unguenlum effusumest nomen luum
circulum ergo dierum, id est post anni reditum, pe- (Cant. i). Î Nomen ergo Dei unguenlum eflusum est,
peril Anna puerùrii, vocavitque nomen ejus Samuel. quando ab immensiiate divinitatis suas, ad naluram
Samuel qui inlerpretatur postulatio Dei, sive nomen nostram se exterius effddit, et ab eo qiiod erat in--
ejus Deus, quia auctor nalivitatis ejus Deus erat, visibilis, visibilem se reddidil. Si enim se non ef-
qui ab sterili èxoratus concéssii babere filium, qui, funderel, nequaquam nobis se innotesceret. De qua
"'
digiius haberetur in tèmplo Dei cunetîs diebus as- effusionePaulus ait.: « Qui cum in forma Dei esset,
sistere ad servitium ejus. Qui superius non solum non rapinam arbitratus est esse se oequalem Deo,
vir, sed vir unus appellatur, qiiia videlicéi non in sed semetipsum exinanivil (Philip, n), i et reliqua.
diversa vagabundus, vel mobilis atque instabilis, Quod Paulus ait exinamvït, hoc Salomon dixit, ef-
sed firmus atque inconcussus persistens vir unus fuâit. Qui jure Ephrataeus dicitur, Ephraioeus fru-
erat. Et non solum vir unus dicitur ille, qui firmus gifer interpreiatur. Quod bene eidem unigenilo Dei
persévérât, sed omnes compétentes unus dîcuntur, Filio convenit : ipse enim omnibus donis Spirilus
unam sapientiam omnes habentes, qui tinum Chri-' sancti el virtùlibus abundans habétur; Hinc Isaias
stum Jesum confiteniur^ in uno Spiritu Dei replen-: ait : « Requievit super eum spirilus Domini, spirilus
tur. Unusgùisqué insipienlium non est unus, sed sapientiseel intellectus, spirilus consilii et forlitu-
mulli. Unde Scriptura : « Slultus ut luna mulâtur dinis (ha. H), > et reliqua. Sequitur : « Habuitque
(EccL xxvii). > Luna cum videtur una esse per sub-- uxores duas, nonien uni Phenenna, et nomen se-
stantiatii, per mulalionem dierum semper ipsa alia cundseAnna. Fueruntque Phenennaefilii. Aniioe au-
est et diversa. Sic et peccalores, qui mutantur a '•tem non erant liberi, » et reliqua. Istoeduse uxores,
 253 ENARR. IN LIBROS RÉGUM. — IN LIB. I. 254
Anna videlicet, quoe inlerpretatur gralia, et Plienen- Alalur discalceatus sine insatiia conversionis: et Pbi-
nà, quse dicitureontiersio, gemihoeplebis, bot; est Ec- nees quoque, qui dicitur os mulum, scribas etPha-
clesioe-geiilium et Synagogoe,proelendérunl imagi- risoeossignilicanl Judoeorum. Qui bene filii Heli di-
nera. Phëhenna namque Synagogoe typum proeliba- euntur, qui typum tenebat sacerdotii Judoeorum
bat quoefeetinda primum in filiis exstitit, quos Deb propter sacrilîcia carnalia legis et sacerdotii ipso-
per proedic'ationem legis generarë videbatur. Sed runii Ipsi enim scriboeet Pharisoeidum suam, juxta
quia conversa est a fide palriarehârum et prophe- Apostolum (Rom. x), voluerunt statuere jusliliani,
tarum ad infidelilatem, ihfecunda permariet. Anna et juslitioe Dei conlemnentes, noluerunt esse sub-
vero slerilis, quse interp'relatur gratin, Ecclesiani jeeti, nec ipsum recipere quem lex et prophetoeproe-
significabat genlium, quoe gralia saricli Salvaloris dixerunlesse ventui'tim, dégénérantes a fide palriar-
cognôscitur esse redempla. Juxia. quod Apostolus cllarum el prophetarum, ad insaniam infidelilalis
ail : « Gratià enim Dei salvi facli eslis per fidem, et conversi, os mulum meruerunt babere, a vero sa-
non ex vobis, donuni.Dei est (Ephes. H). » Et ite- cérdotio Chrisii el cohfessione veri sacerdotis, de
rtim : « Vocàbo non pleberh meam, plebem meâm, quo seriplum est: « Juravil Dominus et non poeni-
el non misericordiam consèculam misericordiam lebit eum, tu es sacerdos in oeiernum secundum
conseeutam (Rom. ix), > etc. Qùoe slerilis dicitur, B ordinem Melchisedeh(Psal. cix). i El quia Eeclesiam
juxta quod seriplum est: « Loetare, slerilis, quoe iion sibii proprie quoe Chrisio debebatur, qui erat verus
paris ; erumpe et clama, quoe non parturis, quia sponsus, lahquam propriam vindicare vpluerunl, et
multi filii desertoe, magis quam ejus qua; habel vi- noluerunt suscilare' semen fidei in nomine dêfuncli
rum (Isa. iïv). » De qua etiam Psalmista ait : « Qui frâtris, id est Christi, juxta quod in lege scriptum
babitare facit stcrilem in domo, matrérn fiiiorum eratj non meruerunt esse in sorte eorum. De quibus
loetahiem (Psal. cxn). » Quoe olim slerilis a fecun- ait Apostolus : « Et calceali pedes in proeparatione
ditale prolis spiritualis, nunc Deo spiriluales filios Evangelii pacis (Ephes.vi). »Et de quibus per prophe-
per fonteni baplismalis, et gratiam Spirilus sa»cli laih dicilur : « Quam speciosipedes eorum qui aniïun-
giguere non desistit. De qua in Caniicis canticorum lianl bona (Rom. x). » Et ideo iiudi el discalceali a
'
Apostoli dicunl : « Soror nostra parvUla est, et' vera fide et dignilale sâcerdolii remajiserunl. Quod
ubera non habet (Cani. vm). » Quid faciemus so- periimescebat agere Joannes quando dicebat eis,
roi'î nostfoe, in die quando alloquenda est : Parvula, « NonsumegoChristus:venil enim fortiorme postme,
inquiunt, est quia myslerium proedicatioiiis nondum cùjus non sum dignus ut solvam corrigiam calcea-
sufficit subire, ut filios geùerahs ab intimis myste- mfeniiejus (Joan. i). > Ac si dicerel : Ego redempto-
riis, vel ut ex uberibus nulrire possit. Quid ergo C.ris vesligia denudare non valeo, quia nomen sponsi
libi videtur, o Synagoga, de sorore nostra facien- mihi immeritus-non usurpo. Quod quia scriboeet'
dnm, quando alloquenda est, id est pèr verbi myste- Pharisoei indebite usurpare conati sunt videlicet no-
rium ducenda ad fidem, ut quoemodo slerilis vide- men sponsi si-biel non Ghrislo tribuere, et insuper
lur possit fecUhdâspirilualiter filios generarë? Syn- e contrario contempserunt, iriio in faciem consptiere
agoga lacente, ipse sponsus sive Apostoli quid fieri non dubitaveniiit : jure nomen illorum dicitur do-
debeatj respondenl : Si munis est, oedifleemussuper nius discalceali, sicut in lege seriplum est (Deiil. xxv).
eum propugnacula argenlea, id est scienliam divi- Ac per hoc nudi remanserunt ab omni dignilale, et
narum Scripturarum, ut possit iion solum protegere discalceali ab exemplis palriarcharum et prophela-
infirmos, sed eliam docere indoclos, ne semper ste- rum: Unde Silo quidem eis congruit, ubi sacèrdoles
rilis permaneal. Ista enim quanquani tune uxor fuisse leguntur. Silo namque dimissio ejus, vel pe-
essel in proedeslinalione divinoe gratioe, jiixta quod liïib iillfirprelalur : quia enim ipsi expetierunt Pila-
sponsus loquilur de ea : « Equitalui meo in curri- t.ii'm;ul dimilteret Barabbam, et Jesum traderet eis
bus Pharaonis assimilavi te, aînica inea (Cant. t), i id (Matth. xxvii)-. Unde ad insaniam crudelitatis con-1
est, lu adhuc in curribus Pharaonis subintus se.r- versi, clamabant dicenles : « Si dimitiis eum, non es
viebas, subinlus currebas in gentililate, sed ego al- " ainicus Goesaris(Joan. xix). • Et item : t Crucifige,
iénai quid de le per proedeslinalionemfecit : « Equi- crûcilige eum (Luc. xxiu). i Merîto dimi'ssi fuerunt,
talui meo le assimilavi, » id est electis meis te simi--• el derelicti à Deo, exuli ab dnihi boiiitale, tradili
lem attendi. Tamen quia nondum sponsus eam pro- sunt genlibus, et amiserunt sacerdotium et regnum,
prio sanguine redemerat, nec desponsaverat, ste- et torpore infidelilalis nudi, frigescunl inter génies.
rilis habebatur, quia ei per fidem conjuncta non Sequilur:« Dédit ergo Elcana Phenennoe el filiis
erat, sed Synagoga ei quodammodo filios per legem, ejus et filiabus partes. Annoe aulem dédit partem
ut diximus, parère videbatur. Hoec enim breviler unam trislis, quia Annam diligebal. > Jam enim sir^
tangendo, ut diximus, sed in consequerilibus post , perius inculcavimus quod Phenenna typum-tenuit
aliquâ quoe inlerpolata videnlur, in historia prolasa Synagogoe, quoe a Deo quidem parles cum filiis et
plèiiius desenbere conabimur. Erant alibi duo filiabus (quanlum juxta anagogen perlinel) percepit,
filii Heli, Hophni el Pbinees, sacèrdoles Domini. videlicet temporalia bona lerroe promissionis. Juxla
Quia historia luceclarius palet, ad spirilalem intel- quod per Psalmisiam dicitur : « Dédit eis regiones.
leeUimtransducimur. Hophni namque,qui interpre- genlium et labores populorum possederunl, ut custo-
 '
£55 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACHI 250
dianl juslificationes ejus, et legem ejus requirant A Noli me despicere, o Synagoga, quia si nigra sma
(Psal. civ) : > et quia primum crédita sunt illis elo- per meritum, formosa sum per divinoe proedestina-
quia Dei, et legislatio, et testamentum, etrepromis- tionis gratiam. Sed ideo Synagoga contemnit Eccle-
sio, et reliqua. Quanquam ingrata fuisset, Annoe siam, quia altendebat qualis erat, sed ignorabat, ut
autem dédit 'parlera unam tristis. Pars enim isla diximus, qualis futura erat. Verum poslea conside-
quam condilor rerum Annoe,hoc est Ecclesioegen- ' rans Ecclesiam per nalurale ingenium ornatam, di-
tium coniulit, nalurale ingenium possumus accipere, vina scilicet illustratam gralia venire ad Christum,
per quod Deum agnoscere poterat. De quo proedica- ait : « Quoeest ista, quoeascendit per desertum sic-
tor egregius ad Romanos describens ail : « Invisibi- ut virgula fumi, ex aromatibus myrrhoe et thuris,
lia enim ipsius a creatura mundi, per ea quoefacta et universi pulveris pigmentarii? > (Cant. cxu) Nam
sunt intellecla conspiciuntur (Rom.i). » Sempilerna . adiuiralur quomodo gentium populus, nullo circum-
quoque ejus virtus ac divinilas : unde de sapienti- cisionis mysterio émundalus, nullis prophetarum ad-
bus hujus mundi proemisit, dicens : « Quia quod monitionibus instructus , subito ab infimis volupla-
nolum est Dei, manifeslum est illis (lbid.). •- Deus tibus per desertum gentilitatis et idololalrioe, ad alla
enim illis manifestavil, sed bene ait, tristis, quia Do- virtulum culmina, el ad amplexus sponsi aseendis-
minus concluserat vulvam ejus. Denique quia spiri- B set. Et bene ait : « Sicut virgula fumi ex aromatibus
tualiler Deo generarë filios non poterat anxie fere- myrrhoe et thuris, et universi pulveris pigmentarii, »
bai, scilicet quia nondumadvenerat tempus miserendi id est igné amoris accensa, vel omni nisu virtulum '
ejus, ul a sua sterilitate aperirelur, et spirituali gra- ad coeleslia lendit. Per myrrham, mortificatio car-
lia fecundarelur. Cujusfecunditaiem longe conside- nalium voluplatum. Per ihus, puritas orationum : el
rans Isaias, clamabat : « Loetare, slerilis, q'uoenon in diversis pulveribus pigmentarii omnium virtulum
paris (Isa- LIV),» et reliqua. Post banc sterililatem, odor accipitur. Unde alibi stupens Synagoga dicit,
tristis erat Ecclesia, quia non solum non pariebat « Nescivi, anima mea conlurbavit me, propter qua-
filios, veriiin eliam a gralia Dominicoeincarnalionis, drigas Aminadab (Cant. vi). > Ac si dixisset, Ne-
et ab amissione legis sterilem se videbat. Sed ut hoc scivi, o Ecclesia genlium , dona gralioespiritualis in
perpehdere poluisset, per nalurale ingenium inlel- le esse, sed anima mea conturbavit me propter in-
lexit. Quia ipsam Dominus diligebat, scilicet non duclionem Novi Testamenti, et evangelicoequadrigoe.
qualis tuncerat,sed quaiis in proedestinationefutura Aminadab quippe inlerpretatur populus meus spon-
erat. Sed quia hanc proedeslinalionem et fuluram taneus, id est Chrislus qui sponle gratiam suam
gratiam Synagoga ignorabat, genlilitatcni despicie- coniulit Ecclesioe,qui per totum jam vehitur orbem.
bal, et insuper eliam odio insequebatur. Nam sequi- Sed quia eamdem gratiam nondum adhue percepe-
lur : « Aflligebaiquoque eam oemulaejus, et vehe- ralEcelesia, sed sterilis permanebat et liisiabatur,
men1er angebal, inlantum, ut exprobraret quod recte subinfertur : « Porro illa flebat, et non capie-
conclusisset Dominusvulvam ejus. » Nulli igîlur le- bal cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus : Anna, eur
genti dubium est, quod Synagoga JudoeorumEccle- fies? et quare non comedis? et quamobrem affiigitur
siam genlium persécuta esl, et propter idololalrioe cor luum : Nunquid non ego melior sum tibi quam
cullum conlemnebat et exprobrabal. Denique eliam decem filii? > Ait enim : *«Porro illa flebat et non
ipsa primiliva Ecclesiaignorans myslerium salvatio- capiebat cibum. » Hoc est quod bealus Job ex eadem
nis ipsius, Pelrum redarguere volebat, quare ingres- Ecclesia genlium, quoe adventum sui Redemploris
sus esset ad Cornelium et manducarel curn gentili- desidërabat loquitur, dicens : t Nunquid rugiet ona-
bus.: Sed Petrus cum divinam gratiam eis relulisset, ger cumhabucritheibam?> (Job. vi.) Quid per ona-
glorificaverunt Deum (Act. «). De qua eliam despe- grum, id esl agreslem asinum, nisi genlilis populus
ctione idololalrioe,Ecclesia ex genljbus Synagogoe designatur? quem sicut natura extra stabula disci-
respondil, dicens : «Noli me considerare quod fusca plinéeedidit, ita vagus in voluptatum suarum campo
sim, quia decoloravit me sol (Gant. i). > Ac si aperle JJ permansit.Vitanamquebeali Job attestante, cognosci-
dixisset : Inde,fusca sum, unde peccalrix, quia me mus èxspectasseRedemptoris adveniummultosetiam
sol decoloravit, id est creator meus in errore posi- ex gentilibus. Herba ergo onagri est hoecipsa media-
iam me deseruit, et Tadios suoe districtionis sub- toris incarnatio, per quam ipsa gentilitas jam satia-
iraxit. Ego in errorem lapsa sum, unde et subjungit : tur. Quia enim per prophelam dicitur : « Omnis caro
« Fiiii matris meoepugnaverunt contra me (lbid.). > fenum , universilatis'conditorex nostra substantia
Filii malris, iinmundi inlelligunlur spirilus, quia ab carnem sumens fenum fieri voluit, ne nostra in per-.
una gralia benignitalis et potentioeDei, nos et angeli peluum fenumcaro remaneret (Isa. \i). t Tune ergo
condili sumus. Et ex eo quod rationales sumus,quasi herbam onage. invenit, cum genlilis populus gra-
quamdam socielatem fralernitalis habemus : quia liam divinoeincarnalionis açcepit. Sed quia diu vota
tamen cadentes angeli, et antc adventum Salvatoris, electorum gentflium dilata sunt, longo lempore re-
et quotidie contra Ecclesiam genlium hélium gferunt, demplionem suam exspeclando gemnerunt, etnon
dicat : Filii malris meoepugnaverunt contra me. i meruerunt eamdem gratiam percipere, qua fecuiKj^i» •'
Ac si dicat, quia crealor meus in genlilitale me de- renlur elsaturareniur il'Ioeibo de quo Dominusa$$'.;
seruit, < filii malris meoepugnaverunt contra me. > « Qui raanducat carnem meam, el bibit sangu '.s
257 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 258
meum, in me manet, et ego in eo (Joan.vi). i Bene A . est > perfectio pacis intimoe, ad quam, cum perve-
dictum est ; « Porro Anna flebat, et non capiebat ci- nerimus, nihil remanebit amplius quod quoerainus.
bum. • Et quia Ecclesia perseveravit in prece pro ea- Et ideo debemus in eadem gralia compunctionis tan-
dem Redemptoris gralia, tandem ipse per mysterium quam Anna permanere, et non vultum in diversa
suoeincarnationis consolationemadhibuit. Unde et di- mutare, donec perveniamus ad prelem divinoecon-
citur : « Anna, cur fies? nunquid non ego melior tibi temptationis. Nos hactenus ista de Elcana, et duabus
quam decem filii? » Verum est, inquam, verum quod uxoribus ejus, ac parlions earum, et coetera quse in-
loquitur sermo divinoeeonsolationis: melior est Ec- seruimus, prout intelligere potuimus, etatraditore
clesioevir suus, Dominus scilicet Christus, quam didicimus, describere conati sumus. Quoesi cui tlis-
decem filii. Decem namque filii illi significantur, plicuerint, et melius invenirë potuerit : nos sequenda
quos per legem Synagoga Deo edere videbatur, sed judicavimus, quia magis decrevimus alterius sensum
raultolies plus eum diligit, imo gratiam Evangeîicoe sequi, quam perlinacioe deservire. Coelerum,his de-
proedicationis, quoeper ipsum data est, quam illos scriptis, ad ea quoe sequuntur, Domino favente,
quos carnaliter pariebat. Diligit ipse Ecclesiam, et slylum verlere conabimur : sed prius notandum quia
diligitur. Scriptum uamque est : t Dilectus meus nonnulli juxla elbicam disciplinam, idest môralem
mini-, et ego illi (Canl. H). > Adeo diligit Ecclesia B 3 quam aliter trepologiam nominant, Elcanam, qui in-
Çhristum, ut non solum omnia contemnat pro ipso, lerpretatur Domini possessio, sanctum quemlibet et
adversa scilicet et prospéra mundi, verumeliam mori perfeclum proedicaterem intelligi volunt, cujus men-
non formidet pro dileclione ejus. De cujus dilectione tem Dominus possidet. Per duas vero uxores, Phe-
(quanquam aliter intelligatur) in Canticis cantico- nennam videlicet et Annam , activam et contempla-
rum dicitur, « Forlis est ut mors dilectio (Cant. tivam vitam désignant, Phenenna namque fecunda
vni), > sed quia Ecclesia in eadem gralia atque di- in filiis, quoedicitur eonversio, activam ; Anna vero
lectione quam percepit, perseveravit, recte qui- sterilis, quoe inlerpretatur gratia ejus, contemplati-
ousdam inlerpositis de ipsa dicitur, vultusque ejus vam désignât vitam. Activa enim vita est, panem
iion sunt amplius in diversa imitati. Nequaquam esurienti tribuere, verbo sapientioe nescientem do-
enim Ecclesia a cognitione fidei, et dilectione sui cere, errantem corrigere, ad humilitatis viam super-
Redemptoris immulata est, neque evelli in diversa bientem proximum revocare, infirmantis curam ge-
declinando poluit, ab ipsa devotionis gratia quam rere, quoesingulis quibusque expédiant, dispensare.
percepit. Coeterum quantum ad hislorioe fidem per- Quoe non immerito signiûcalur per Phenennam fe-
dnet, bene ait : « Vultusque ejus non sunt amplius cundam, quoe inlerpretatur eonversio, quia activa
in diversa mutati. > Videlicetquia quod ad Deum po- k limitas hahet actiones quibus subvenire potesl proxi-
stulavit, ex fide credens, adipisci se non dubitavit : „ mis. Ad quas neoesse est, ut sollicite convertatur.
sive quia in vero affectu compunctionis permansit, Est enim fecunda in filiis et filiabus, quia forlia licet
iisque dum adepta esset quod poslulavit. Hic enim . infirma videantur, in comparatione contemplationis
jalur exemplum orandi, quia videlicet quisquis gignit opéra pariler infirma, quoesignificantur per
exaudiri desiderat, talis débet perseverare, qualis in filios et filias. Contemplativa vita est vero, charita-
jrafione inveniri se exoplat. El si semel compun- tem Dei quidem et proximi, tola mente retinere, sed
ctionis gratiam percipit per puritatem mentis, débet ab exleriori aclione quiescere, soli desiderio condi-
in eadem munditia mentis persistere, et a nullo de- tpris inhoerere, ut nihil jam agere libeat, sed calca-
«are per lasciviam, donec ad affectum volunlatis, lis curis omnilms ad videndam faciem sui conditoris
4iiodpetit, perveniat. Imo donec prolem divinoeeon- animusinardescat. Hoecenim significatur per Annam,
lemplalionis consequatur. Et si hoc voluerit non quoeinterpretatur gratia, sed sterilém. Bene itaqué
sufficitsemel compuiigi,sed seduloper compunctionis sterilis dicitur, quia contemplativa vita prout est
graliam emundari, juxta quod per Psalmistam dici- nuïlus penetrare valet. Sive quia nullus eam perfecte
tur : « Constituite diem solemnem in confrequenta- proedicare sufficit quod sentit, ut eam proedicando
tione, usque ad cornu altaris (Psal. cxvn). > Dies " plures filios gignere possit. Unde non immerilo per
solemnisest Domino, compunctip cordis nostri. Sed Annam, quoe interpretatur gralia, figuratur : quia
tune in confrequenlalioue dies constituitur, cum ad nemo ad ipsam pervenire sufficit, nisi per divinam
lacrymas pro amore Domini assidue mens movetur. gratiam. Sed bene duas uxores habuisse describilur,
Cui velut si diceremus, quandiu? subjungit, dicens quiaperfeelus quilibet proedicalornon est, nisi utram-
« usque ad cernu altaris. »Cernu altaris est exallatioi que vitamexercere nôveril. Débetex amplexibus Phe-
sacrificii interioris, hoc est contemplalio divinoe vi- nennoe, transire ad complexus Annoe: quia debel se
sionis. Inde est quod anima quoe jam per amoremi prius exercere in activa, ut dum multos filios gene-
compungi desiderat, in Canticis canticorum, ait : raverit, possit postmodum adiconlemplativam vitam
« Osculetur me osculo oris sui (Cant. i). > Toties; arctius accingi, et toto desiderioin ejus contempla-
enim anima osculalur Deum, quoties in ejus amores tione immorari, et perfecta opéra gignere. Quibus
compungitur. Ait enim, « Osculetur me osculo.orisi uxoribus et filiis et filiabuspartes tribuet : quia sum-
sui. s Ac si aperte dicat: « Tangat me gratia com- mus vir sive infirma, seu creaverit fortia opéra, senir
punctionis suoe, J vel certe, « osculum oris ejusi per sludet et in activa el in contemplativa vila desu-
 «59 ÀNGELOMILUXOVIENS1SMÔNACHI g^O
dans amplius Iaborando, virtutibus virtulës subne-. - A meipsum audielis (Dent, xvin ; Act. m, 7), et ïéli-
ctere ut perfectus invenialur quandoque in coniem- - quis denique ipse de semetipso dicit : « Non
est'pro-
platione. Et jdeo qui vult effici possessio Dei, hass phela sine honore, nisi in pàlria sua (Matth. xm). »
duas ducat uxores : activam scilicet primum, acc Cui itaque Sàmuelis valde eongruit ihterpretatio no-
deinceps transeat ad coniemplativam. Seu, ut aliterr minis; quia ipsum Deum et hominem confitetur om-
dicâmus; conjungat sibi eam, quoenobilior est, An- nis Ecclesia. De qua subneelilur :
nam^ hoc esl graliam. Hoecenim prima conjungiturr « Et adduxit eum secuin, pôstquam ablactaverat,
homini per fidem, ubi Apostelus ait : » Gratia enimi « in vitulis iribus , et tribus modiis farinoe-,et am-
Dei salvi facli estis per fidem (Ephes. n). t Secundo3 « phora vini, et adduxit eum in domum Dominiin
conjuiigatur Phenennoe,id est. conversioni, quia postt i Silo. » Bene ait : « Pôstquam ablactaverat, » quia
gratiam creduJitalis, seqfii débet emendatio morum. videlicet Anna, id est sancta Ecclesia ex nationibus.
Prima filios gênerai Phenenna, quia primi fructuss De quibus Dominusait : « Et alias oves habeo quoe
proferunlur per conversioriem.Nisi enim converla- non sunt ex hoc ovili,' et illas oportet mê âdducëre,
niur a malo, non poterimus ëffici patres de Anna, ett el vôcem meam audient(Jo«h. x). > Prius lacté enu-
generarë Samuelem, qui hic irilerprelari potest, ubi% trivil filium, quem corde concepit per fidem, id est
ipse Deus: Ubi énim spirilus gratioe est, ibi diciturf ^B'simplici intelleclu-in suisauditoribus. De quo Paulus
-Deus. Unde Paulus ak : r El cadens in faciem, ad-- apostolus ail: « Lac vobis potùm dëdi, non êscam
orabit Deum, dicens : Vere, Deusin vobis est (/ Cor. (/ Cor. m). > Scilicet quia myslerium incarnationis
xiv). i Et ideo nisi proecedant opéra conversionis,, et crucis et proecépîtet proedieavil.Unde idem egre-
iion possumus dona divini Spirilus generarë. Et hoc> giiis proedicator ilerum dicit : « Nihil me judicàvi
oranduni esl sed sciendum est quia Deus non voce; scire inler vos, nisi Ghristuin Dominum Jesum, et
(anium invenîtur, sed corde. Unde beatus Job loqui- llunc crueifixum: Judoeis quidem scandaium, gën-
tur, dicens: « Quismihilribuatauditorem, utdeside- tibus autem stulliliam (J Cor. n). i El recte «in vitu-
riummeum Oirinipotensaudiai? * (Job. xxxi.) Non ail,p lis tribus. > Très enim viluli, tria, ut nobis iradilum
preces, sed «desideriummeîiih.YVere quippè postii- est, tempora significant. Anle lëgem videlicet, sub
latio non in voce oris est, sed in cogïtalionibus cor- exemplis palriarcharum, et sub lege, sub dictis pro-
dis. Hinc est quod ad Moysen dicitur : « Quid cla- phelaruins eilicet, quibusproefiguràius est Dominus,"
inas ad me? (Eîcod.iv) > cum penitus nihil loquere- el eum éxspeclabat Ecclesia et ideo tristabatur, quia
tuV. Hincest quod Anna superius ore quidem tacuit, gratiam incarnalionis nondum habebat. lii terlio
cl tàmen lot sui desiderii voces emisit. Sicut seri- lempore gratioe, eo apparente, jam et fidem péree-
plum est : « Porro Anna loquebalur in corde suo, C < pii cî'edeudo, et proedicalionem qu'odamraodo proe-
lanlumqUelabia illius movebanlur. >HincDominusin sentavit, quia manifeste se credidit. Unde et sequi-
Ev.ingeliodîcit: «Intra in cubiculum luum et, clauso tur, « et in iribus modiis farinoe. » Per 1res modios
oslio, ora Patrem luum, et Paler tu'us, qui videt in farinoe,très virlutes in unitale fidei compactas acci-
abscondito, reddet libi (Matth.'yt). »Clauso quippe pere debemus, fidem videlicet, et spein, et charila-
osiio, petit iii cubiculo, qui tacenti ore in conspéciu tem, quas perfectas obtulit Ecclesia ; seu très modii
supernoepietatis fundil affeclummentis. Et vox audi- farinoe,1res accipiuntur filii Noe, quos plures cre-
tur in abscondito, cum per saiicta desideria silehler dens Ecclesia perduxit au fidem, atque Deo obtulit
exaudilur. Unde dicitur : « Desiderium pauperum confilendo. Nonnulli eliam in farina modiorum, cor-
exaudivil Dominus. » Et quia Anna ila Dominum pus Domini accipiunt : et in amphora vini, sangui-
posiulavil, exaudiri pro filïo promeruit. « Quoecon- nis mysterium ipsius, quoemysleria quolidie célé-
cepil el peperit filium , vocavilque nomen ejus Sa- brât Ecclesia offerendo, et sumit ore adimitandum.
muel, eo quod a Dominoposlulassel eum (Psal. ix).i 1Hoecsunt enim dona quoepro pu'ero offerl Ecclesia
Sic nimirum sancla Ecclesia orans per naluralem gemiûm, utoslendalsepuerum genuisse, id est, pei-
intellectum, gratiam ftd'eiet mysterium incarnatio- cepisse se veraciter perfectam fidem Chrisli, et eam
"-
nis, cordé concepit, el ore confessionis gignere pro- se operibus demonstrare velle. « Et adduxit eum in
meruil. Nam, juxta Aposlolum : « Corde crediiur ad Silo in domum Domini. » Quia cum eadem perfecta
juslitiam, ore autem confessio fil ad salutem (Rom. 'fidemyslerii incarnalionis Chrisli, el crucis iroplioei,
x). • Hinc est quodadCoruelium angélus ait : « Cor- juns.it se primilivoeEcclesioeex Synagoga Judoeorum,
neli, exauditse sunt ôrationes tuoe, et eleemosynoe quoedomusDei dicta fuerat. Dé qua dicluni esl : «Do-
tuoein conspectu Del (Aci. x), >etc. — «Quem filium mum tuam deectsancliludo (Psal. xcxn). » Dicamus
«vocavil (inqUit)Samuelem. > Samuel, quiinterpre- "et aliter secundum opiniones aliquorum. Nam quod
talur nomenejus Deus, Annoevidelicet primogenilus ail : « Adduxit eum secum pôstquam ablactaverat,
el prophétise gratia decoratus, quis alius intelligen- invitulis tribus, et tribus modiis farinoe,»in Hebroeo^
dus esl, nisi DoniinicUshomo, Dominus scilicet ac ut aiuiit/non tribus modiis, sëd modio farinoe hà-
Redemptor nosler? De ipso enim seriplum est : « Om- beri dicunt, el apud Lalinos scriptorum vitio puiant
nipolens ipse venièi el saîvabil nos {Isa. xxxv). » depravalum, el non contra legis proeceptum irés
Ipse eliam propheta diclus est, juxta quod Moyscs modios obtulisse : quia ibi proecipitur, ut xnensé
r-il : i Prouhclam suscilabit Dominus Deus, tanquam primo offerrenl similoeoleo conspersoe 1res <îecini»>j
261 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN LIB. I. 262
per singulos viuilos*,duas décimas per arietem, unam xh. gnoscimus, 'spem nos infirmi in te, de venia pecca-
decimam per agnum. Hoecvero décima, décima pars lorum, sumimus. Unde recte subinfertur, « Et exal-
erat ephi : unde dalur intelligi, quod non poluerit tatum est cornu meum in Deo' meo. » Quid igitur
très modios farinoe cUm tribus vitulis offerre, sed per cornu Ecclesioe nisi regnum ipsius accipere de-
novem décimas, quibus secundum Hebraicam men- bemus? Sicut enim cornu carnem êxcedit, ita re-
surâm unus efficilur ephi. Coeterumallegorice, quod gnum sanctoe Ecclesioeadversa liujus mundi et de-
noltiit illum ducere ad domum Domini antequam sideria carnis transcendit. Sed hoc regnum in Do-
ablaclaretur, signiflcal malrem Ecclesiam quemlibet mino exaltatum dicitur, quo ab ipso ubique sublima-
filiorum suorum non ante ad sacerdotium provehere, tur. Quod regnum primitiva Ecclesia intra fines Ju-
quam illum a lacté infantioeet parvitate sensus ëdu- doeoeangustatum habuit, sed jam dilatatum pergen-
catum, effecerit capacem spirilalis doclrinoe. « Om- tes atque sublimatum habetur. Unde per prophetam
nis enim, ut ait Apostolus, qui lâctis est particeps, ei'dicitur: «Dilata locumtenlorii tui, longos fac funi-
expers est justitioe sermonum (Hebr. v). J Offert eum culos tnos,ef clavosluos consolida, et pelles taberna-
in tribus vitulis, et modio farinoe, et amphora vini, culorumjluorumextênde(/sa. LIV).»Addexteramènïm
hoc est in sacrificio pioe confessionis, in exercilio et ad sinislram penetrabis, et locum tuuni génies
bonoe operalionis, et gralia s'acroeeruditionis, et fide .B hoereditabunt. Quod per Apostolum dilalatum atque
sanctoeTrinitalis pleniter instruclum. Qui potest di- extensum est. Sed regnum SynagogoeEcclesia gen-
cere cum propbeta : « Reddemus Domino vitulos lium percepit, quaê de suis proedicaloribus gratula-
iabiorumnostrorum (Osée, xiv), » et jugiterin domo bunda in sequenlibus loquitur, dicens : « Dilatatum
Dei permanens, offerat digne sacramentum corporis esl os meum super inimicos ejus. '» Itaque Ecclesioe
el sanguinis Domini. SeqUitur proedicatores sancti intelliguntur, quorum proedica-
« Oravit Anna, et ait : » tio vel fides dilatata est super inimicos ejus, qnia vi-
delicet excessit scientiam scribarum ethoerelicorum,
CAPUT H. et maxime perseculorum, juxta quod per prophe-
-. «Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est ' tam (Isa. LIV)ei repromissumfuerat : «Et linguà re-
« cornu meum in Deomeo. » Hinc enimjam manife- sistentiu'm tibi in judicio superabis. » Noii enim in
slissimeÂnna in cantico suo mulàlionem, sicut sn- angustiis pressurarum, juxla Apostolum (// Tim. n),
periùs proediximus, Veleris Téstameriti, vel sacer- sermo Dei est alligatus, videlicet, quia loetata est
dotii,' in Novum Teslamentum vel sacerdotium, qui Ecclesia in salulare Dei. Saluiare Dei, Filium Dei
est ChristuSj prophelare videtur : qùanquam non- dicit, de quo Simeon, suscipiens in ulnas, ovans ,
nulli non pfophetasse dicant, sed tantummodo pro- G àiehat : « Nunc dimitlis, Domine, servum tuum in
pter filium impetratum, Deum exsultanli proedica- pace, secundumverbum tuum : Quia viderunt oculi
tione laudasse. Quid ergo sibi vult quod ait, « arcus mei salutare tuum : Quod parasti, ante faciem om-
« forlium superalus esl, et infirmi accincti sunt for- nium populorum (Luc. n). » Et de quopatriarcha Ja-
« tiludine, et repleli prius propanibus selocavérunt, cob loquebalur, dicens : « Salutare luum exspeclabo,
« et famelicî saturati sunt. Donee sterilis peperit Domine (Gen. XLIX).» Cujus magniûcenliam âc po-
« seple'm.etquoemultoshabebat filios, infirmala est. > tentiam considerans, ait :
Numquid ipsa peperil septem quamvis slerilis fuerit, « Non est sanctus, ul est Dominus, neque enim
unicum habebat quando isla dicebat,. sed nec postea « est alius extra le, et non est fortis sicut Deusno-
septem peperit, sive sex, quibus seplimus essel Sa- « sler, i et reliqua. Bene dictuni est : «Non esl san-
muel, sed très mares et duas feminas. Deinde in ctus, ut est Dominus , > quia nullus ejus Saiietitall
Hlo populo cum adhuc nemo regnaret, quod exiremo secompararë valet. Distinclione utitur, ul dixil Do-
posuit, dat virlutem regibus, et exaltabit cornu minus, sed nullus est sicut Dominus, sanctus el
Christi sui. Unde dicebat, si non prophetabal? Con- sanctificans, juslus et justificans. Nam hoc conside-
ticescant ergo Judoei, laceant multi, qui hoc juxta rabal Psalmista quando dicebat : « Quis in nubibus
hisloriam pro acceplofilio diclum putant. Dicat Anna oequabilur Domino, aut quis similis Deo inter filios
prophetàndo, prospiciens in se fecunditatem Eccle- Dei (Psal. LXXXVIII) ? » Unde et'merilo subinfertur :
sia dicat. Dicat etiam Ecclesia Chrisli, civitas régis - « Nëque enim est alius extra te el non est fortis
magni gralia plena, proie fecunda, dicat : « Exsul- sicut Deus noster. » Quia nemo fil sanctus", nisi ab
tavit cor meum in Domino, i Cor enim sanctoeEccle- ipso sanctificalus fuerit. Et non solum sanclus, sed
sioenon in rébus transitoriis exsultat : quia potest nec consistere valet, nec aliquam forlitudinem ha-
quis gaudere in carnalibus, non glorialur ex jucun- bere, nisi ab ipso perceperit. Hinc Pàiilus apostolus
dilale lerrenarum rerunij sed in Domino; juxta quod ait: « Quoniam in ipso vivimus, movemur, et su-
Paulus commonel dicens : «Quiglorialur, in Domino mus (Act. XVII).> Hinc suis discipulis ipsa Verilas
glorietur (JCor. i). >Hinc enim in Canticis cânlico- ail : « Sine me nihil poteslis facere (Joan. xv). » Et
rum, ex voce electorum dicitur : « Éxsultabimus et si sunt qui dîcurilur dii multi et domini multi, nul-
loelabimurinte (Cant. i).> Acsi aperte dicatur : Non in lus tamen eorum est, naturaliler id quod Deus est.
nobis sed in te éxsultabimus et loetâbimur,quia dum Quid est enim umbra ad comparationem corporis,
fortiores ad conlemplanda sublimia pervenisse co- et fumus ad comparationem ignis ? Hoc perpendeiis
 265 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 284
Abraham, quando cum Domino loquebatur, dicit : A in lege gloriali sunt, et ea quodammodo defendere
i Loquar ad Dominum meum, 'cum sim pulvis et superbe voluerunt, infirmati sunt, et malum quod
cinis? (Gen. xvm.) > In comparatione tanloe majesta- de pharetra sui livoris inlendere voluerunt, in ipsos
lis, cum dives esset, nihil aliud riisi cinerem et.pul- conversum esl, juxta quod alibi scriptum est : « Con-
verem se esse cognovit. Quod scriboeet Pharisoei, versï sunt in arcum pravum(Ps. LXVII).» Arcus enim
Goeteriquereproborum humana sapientes, conside- a quo intenditur, ad ipsum convertitur : quia-pravitas
rare contemnunt. Unde deeis.subjungitur : malignoeintentionis, quam de pharetra sui livoris
« Nolite multiplicare loqui sublimia, glorianles. exerere Judaica perfidia voluit, in eam conversa esl,
« Recédant vetera de ore yestro, » etc. Redarguit quia sua malitia infidelilalis damnata exstitit, et
sancta Ecclesia Judoeos et sapientes hujus soeculi, gratiam fortiludinis qua gloriabatur posse sine adju-
extollentes se contra scientiam Dei, ne superbe sa- torio divino humana sufficientia legem implere,
pîant, nec prave de Deo sentiant,_ sed humilia et amisit, et eamdem gratiam valetudiuis credentes,
sapiant et loquantur. Scriptum namque est : « Do- ex gentibus qui prius infirmi videbantur esse, Do-
minus in coelo, et lu super terram (// Mach. xv). » mino largiente, perceperunt, sicut subnectitur : « Et
Ideo pauci sint sermones tui. Recédant, inquam, infirmi accincli sunt robore. > Videlicet populi gen-
vetera legis de ore ipsorum, et coetera quoead ve- B lium, qui de suis virtutibus nihil proesumenles, in
terem hominem perlinent, id est ad carnalem con- Domini suntjustiliaroborati.Éx quorum voce Psal-
versationem. Sed scientiam quoeex Deo est, inqui- mista loquitur dicens : « Miserere mei, Domine,
rere satagant, non sint humana et carnàli scienlia quoniam infirraus sum(Pso/. vi).i Ëtiterum : « Mi-
legis gloriantes, et non exeat" vaniloquium de ore serere mei, Deus, miserere mei, quoniam in te con-
ipsorum, et sciant quia nemo potest habere, nisi fidit anima mea (Psal. LVI). > Infîrmus erat populus
ab ipso perceperit, scientiam veritatis : « quia ipse gentilis , quando alienus a testamenlo Dei fuerat.
« est scientiarum Dominus, el ipsi, necesse est, ut Hinc Salomon de eadem genlium infirmitate ait :
« proeparentur bonse cogilationes. » Quia scriptum « Lepusculus plebs invalida , quoecollocat in petra
est : « Spirilus enim sanctus disciplinoe effugiet eubile suum (Prov. xxx). » Plebs.est invalida nalio
fictum, et auferet se a cogitationibus , quoe sunt genlium fidelis, quoe in suis viribus nil fidens , sed
sine intelleclu. Quoniam in malevolam animam non in auxilio sui Hedemploris sperare didicit. El hoc
introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdilo est illi in petra collocare eubile. « Petra autem, in-
peccalis (Sap. i). » El spirilus scrutatur eliam pro- quit Aposlolus , erat Christus (I Cor. x). > Cujus
funda Dei (I Cor. n). Verum quia Judoeiglorianles ., proesidio ut aversos vilet incursus, Domino dicere
in lege, alliora se quoerentes, et nescientes quia 1u novit cum Psalmisla : « Esto mihi in lapidera for-
Deus est scientiarum, et arbiter conscientiarum, et lissimum, et in domum munilam, ul salves me
carnaliter sapientes, ita agere despexerunt, a fastu (Psal. LXX).y Unde bene de abjectione Judoeorumet
suoe superbioe corruenles, humiliati sunt. Nam se- salute genlium subinfertur :
quitur : « Repleli prius pro panibus se locaverunt, et fa-
« Arcus fortium superalus est, et infirmi accincli « melici salurati sunt.» In Groeco ita habetur :
« sunt robore. > Arcus enim nomine, io sacro elo- « Pleni panibus.minorati sunt, et esurienles iransie-
quio, aliquando dies judicii, juxla quod per Psal- runt terram. i Repleti prius, seu pleni panibus Ju-
mistam dicitur: « Ostendisti populo luo dura, pola- doei intelligunlur, qui minorati sunt : quia videlicet
sti nos vino compunctionis. Dedisti meluentibus te crédita sunt illis eloquia Dei, quoeper panes desi-
significationem,ut fugiant a facie arcus (Psal. ux).i gnantur, quibus satiari videbantur prius. Sed quia
Aliquando vero sacra eloquia designantur, sicut per spirilaliler intelligere, née eliam ipsum, qui de se-
eumdem Prophelam dicitur : « Arcum suum tetendit melipso ait : « Ego sum panis vivus, qui de coelo
et paravit illum, el in ipso paravit vasa -mortis descendi (Joan. vi), > recipere noluerunt qui multa
(Psal. vu), i etc. Aliquandoautem malorum insidjoe,irj bénéficia signorum alque miraculorum eis coniulit,
et inleniiones figurantur perversorum , sicut in el ingratus apparuit. Ideoque dum hi superbirent, et
Psaimo legimus :- « Intenderunt arcum suum, rem el lerrena sapèrent, de majoribus minores effecti,
amaram (Psal. xxxvi). i Unde et in hoc loco dici- pro eisdem panibus elocati, a propriis sedibus sunt
tur ,:.« Arcus fortium superalus est. > Deniquequia evulsi. Quia dum carnaliter legem voluerunt dér
Judoeiduritiam legis, velut cornua arcus corda Novi fendere, el se subtraxerunt ne crederent in Salva-
Testamenti, flectere noluerunt, sed carnaliter sapere, lorem, el in ipsis panibus, id est divinis eloquiis,
el proedicalionem Salvatoris conali sunt suis per- terrena lanlum sapere voluerunt, et locum, et gen-
versis intentionibus superare, et prave de ipso sen- tem, et ipsa eloquia Dei perdiderunt, juxta quod
tire, atque Ecclesiam ipsius contemnere, et parare Dominus eis comminatus est, dicens : « Auferelur
arcum suum rem.amaram, et proplereadejecti sunt a vobis regnum Dei, et dabitur genli facienli fru-
atque humiliati. Bene dictum est : « Arcus fortium clus ejus (Malih. xxi). i Hinc Apostoli aiunt : <Vo-
superalus est. i Id est intenlio Judoeorumperversa, bis quidem oporlebat primum loqui verbum Dei, sed
quia prave senserunt, exVeleri Testamenlo prolata, quia repulislis illùd, et indignos vos judicaslis oeler-
in Novo infirmala esl. Quia ex hoc quod carnaliter noevitoe, ex hoc ibimus ad génies (Aci. xm). >De
205 ENARR. IN L1BR0S REGUM. — IN LIB. I. 266
quibus subjungitur, « et famelici saturati sunt. > A pari, id est ternarip et qualcrnario numéro tanquam
Fameliei enim gentiles intelligunlur, qui prius esu- ex diverso, unilas tola conficilur. Et ideo per ip-
riebant panem verbi Dei. Sed quia Judoeia propriis sum figurantur universi, quos in unilate fidei sancla
sedibus elocati sunt, et esuriem sustinuere, juxta Ecclesia per quatuor partes mundi Dominp genuit.
quod per prophetam olim diclum fuerat : « Miltam De ipsa ilerum per eumdem prophetam dicitur : « Lié-
in vobis famem, non famem panis, neque sitim tare, sterilis, quoenon paris : erumpe et clama, quoe
aquoe, sed audiendi verbum Dei (Amos vin), » ex non parturis, quoniam multi filiideserloe,magis quam
eodem cibo spiritaliier saturari coeperunt. Unde el in ejus quoehabet virum (Galat. iv). • Déserta diu fuit a
Groecoila habetur : « Et esurientes iransierunl ter- sancto Spiritu genlium mater Ecelesia. Nec babuit
rain : » quia génies, ad quas ipsa eloquia Dei trans- filios ante gratiam regeneraiionis, quoepostea génies
ierunt, multum esuriendo, non terrena, ut Judoei, el populos, Deoin se, ut'diximus, opérante, gêneravil :
sed coelestiasapuerunt. Hinc in libro beati Job seri- unde subjungitur, « magis quam ejus quoe habet vi-
plum est : « Cujus messem famelicus comedet, et rum. t Hocest Synagoga quoevelut jugo viri, ita legis
ipsum rapiet armatus, et.bibent silientes divitias onere premebatur. Aut cerle référendum est, quoe
ejus (Job. v). » Judaici enim populi messis, fuerant anlequam ejiceretur virum se habere credebat, sed.
sacroelegis eloquia, ex quibus sapienter saliari de- B pôstquam abjecta est et virum perdidit, Ecclesia fe-
b'uerat, non comedit : quia legem quidem verbotenns cunda fuit. Hinc per Salomonem dicitur : t Florebit
tenuit, sed per fatuilatis faslidium, ab ejus inlellectu amygdalum, iinpinguabiturlocusla, dissipabilur cap-
jejunavit. Hujus ergo messem famelicus comedil, paris (Eccl. xn). > Amygdalum quippe florem prius
quia'nimirum gentilis populus verba legis intelli-' cunctis arboribus ostendit ; et quid in flore amygda-
gendo edidit, a quibus Judaica plebs sine intelleclu li, nisi sancloeEcclesioeprimordia designanlur? quoe
laboravit. Hos famelicos fidei Dominus proevidit, in proedicatoribussuis, primitivos virlutum flores ape-
cum per Evangelium dixit : « Beaii qui esuriunl et ruit, et ad inferenda poma bonorum operum ventu-
siliunt justiliam, quoniam ipsi salurabunlur (Malth. ros sanctos, quasi arbusta sequentia proevenit, in
v). n Sed quia Judaicus populus messem perdidil, qua mox est locusta impinguata , gratia coelesliin-
recte subjungitur qualiter ipse periit, dum dicitur : fusa : sed slatim capparis dissipatur, quia dum gra-
< Et ipsum rapiet armatus. > AntiqUus hostis Judai- tia genlilitatem attingit, Judoea in sua sterilitate
cura populum armatus rapuit, quia in eum vitam fidei, remanens, bene Vivendierdinem amisit. De qua ad-
fraudulentoesuggestionis jaculis exslinxit, ut unde se huc subditur : « Et quoe milites habebat filios, infir-
inhoerere Deo crederet, inde ejus ordinalione re- mata est. J Scilicet Synagoga Judoeorum, et terrena
pugnaret. De quo et dicitur : « Et bibent sitientes G Jérusalem, quoe multos filios carnaliter per legem
divitias ejus. > Hujus enim sitienles divitias bibunt, edere videbatur, quoequia vivificanlem Spirilum re-
quia fluentis sacroe locutionis, quoeJudaicus popu- cipere noluit, in occidente iittera infirmata est de
lus in superbioe oslentalione possederat, conversoe qua Paulus apostolus ait : « Liltera occidit, spirilus
gcntilium menles irrigantur. De quibus benedicitur : autem vivfiicat (7/ Cor. m). > Et quia superficiem
« Donec slerilis peperit plurimos, et quoe multos liiteroe sequi voluit, spiritalem intelligenliam in in-
habebat filios infirmata est. » In Hebroeoet Seplua- credulis amisit, et infirma permansit : quod in Evan-
ginta non plurimi, sed septem leguntur : unde Ju- gélio proefiguratum est, ubi Petrus auriculam servi
doei deliramenta fingunt, videlicet quod nato Sa- principis sacerdolum amputavit (Luc. xxn). Quia
muele inquiunt mortuus sit filius primogenitus Phe- videlicet populus Judoeorum principis sacerdolum
nennoe, et singulis Annoe filiis nascenlibus, singuli indebito mancipatus obsequio, adeo ut suasu illorum
filii Phenennoemortui sint. Sed quia slare non po- Barrabam dimitti, Jesum vero peterent crucifigi
test, proelermillimus, el ad intellectum altiorem (Malth. XXVII).In Domini passione dexteram auri-
propérabimus. Nam et in Groeco, ut aiunt, ita Iegi- culam, id esl spiritalem legisintelligentiam perdidit,
tur : « Sterilis peperit seplem, et multa in filiis in- ut tolam litleroe intelligenliam audiai in sinistra.
firmata est. i Sterilis enim quoe plurimos , sive D Hinc in Canticis caniicorum sponsus Ecclesioe,quam
seplem peperit. Ecclesia ex gentibus intelligilur, mysterip Crucis redemit, ex infidelitate Synagogoe
quoe multos filios per fontem baplismatis, et donum loquitur, dicens : « Sub arbore malo suseitavi le
Spiritus saucli, qui septil'ormis dicitur propter (Cant. vm), > et reliqua ; ac si dixisset : Sub ar-
septenariam operâlionem sui, id est sapientioeet bore crucis a perpétua morte liberavi te. Sed « ibi
intelleçtus, consilii, et fortitudinis, scienlioe,et pie- cormpta est mater tua, ibi violata esl genitrix tua, >
tatis, et timoris Dei gignere non cessât. Quoeprius id esl major pars plebis , me negando el Barrabam
slerilis erat in genlibus, sed nunc fecunda gratula- eligendo, a me reprobata est atque infirmata. De
tur in Domino, juxta quod olim Isaias proedixerat : qua recle subinfertur :
« Loetabiturdéserta et invia, et exsultabit solitudo, « Dominus mortificat et vivificat, deducit ad in-
el florebit quasi lilium (Isa. xxxv). » Ista enim prius «feros et reducit. i Mortificat multaro in filiis Sy-
déserta ac solitudo peperit septem. Septenario nagogam scilicet, vivificat sterilem,' Ecclesiam gen-
quippe numéro unitas ac universitas perfeclionis lium. Quamvis possit commodius intelligi eosdeiii
solet denionstrari, eo quod primo impari, et primo vivificare, quos morlificaverit, idem repetit dicendo:•
PATftOL. CXV. 9
 25Ï ANGEL0M1LUXOVIilNSlS MONACHI 26g
« Deducil ad inferos et reducit. > Hoc est quod A Dominus solium glorioeretinet non solum videlicet
Apostolus ait : « Morlui enim eslis, et vita veslrâ in oequalitate Patris, sedendo ad dexteram maje-
abscondita est cum Chrislô in Deo (Col. v). » Et statis : juxta quod Apostolus dicit : « Sedet ad dex-
iterum : i Si consurrexistis cum Chrislo, quoesur- leram majeslatis in excelsis (Bebr. i); » Taiilo me-
sum surit quserile (lbid.), » et reliqua. Sed nunquid lior angelis effectus, quànlo differeiitiUs'proeillis nb-
eosdem deduxit ad inferos ei reduxit? Sed hoc in hien hoereditavit, verumetiam solium glorioetenebit
capité Ecclesioe, id est Chrislo, cujus meiiibra sunt secundum quod ipsé ait : « Pater non judicat qUem-
fidèles, absque ulla controversia potest accipi, cum quam, sed omne judicium deditFilio (Jôan.y). »«Ipse
quo vitam nostram Apostolus dixit absconditam. Ipse enim in gloria Palris sui venlurus est ad judiciumi
descendit ad inferos, 'et non esl anima ejus in in- cum angelis et archangélis, cum thronis et domina-
ferno derelicta, sed cito resurrexil a mortuis et re- lionibus, et sedebit in sede glorioemajestatis suoe,
duxit eo Paler ad semetipsum (Psal. xv). De quo judicans orbem in oequitate(Marc.vïn). »«Sedebunt
inferendo dicitur eliam et principes super duodecim sedes, judicanies
« Dominus pauperem facii el dicat, humiliât et • duodecim iribus Israël (Malth. xixj. i Hinc Isaïas di-
« sublimât. » Manifesta est historia cum hoc nobis cil : « DoniinUs ad judicium véniel cum senioribus
cerlissimum est, videlicet quia humiliât superbos, B popuïi SUi(Isa. ïji). s Hinc Salomon ait : « Nobiiis
et exaltai humiles (Luc. i). Sed alliori irilefligentia in portis vir ejus, quando sederit ciim senafori-
de Domino potest accipi, qui propter nos pauper bus (Prov. xxxi). » Nobiiis ergo eril Dominus, vir
factus est volunlate Palris : quia sic Deus dilexit sanctoeEcclesioe, in portis "suoe civitatis, qui vide-
inunduin, ut ipsum Unigenitum daret pro nobis batur ignobilis, anle tribunal proesidis. Quia etiam
(Joan. m). Sicut Paulus ait : « Qui proprio Filio siio nunc a multis contemnendus pulâlur, qùia ubi soe-
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum culi finis advenerit, ubi pâtlioe coeléslis irigrëssum
(Rom. vin). » Imo eliam el sua volunlate, ul nos sua âperueril eleclis, jam cunctis pafébit subliinis. Et
paupertate, et hic diviles faceret in fide, el illic hoe- solium glorioetenebit sine fine, quia regni ejus non
redes regni, quod repromisit Deus diligentibus se. érit finis (Luc. i). Nam sequitur : « Quia ipse doirii-
Ipseenim dilatus estmagnificenliamà]esialis,< quiain nabilui' a mari usque âd mare (Psal. Lxxi), » etc.
ipso habilavitomnis pleniludo divinilatiscorporaliter « Dominienim sunt cardines terroe, et posuit super
(Col. n). » De ipso eliam Isaiasait : « Requievit su- éos orbem. » Cardines terroe quatuor cliniala mundi
per eum Spirilus Domini , Spirilus sapientioeet in- intelligunlur, videlicet orîerts, occïdéns, séptenlrio,
lelieclus, Spirilus consilii et fortiludinis, Spirilus atque meridies, super quoeppsûït orbem, quia vide-
scienlioe et pielalis, replevit eum Spirilus limoris C lieel ubique dîlaiavit Ecclesiam sùam. Hinc Psal-
Domini (Isa. H). » Ipse etiam humilialus est propter niista ait : i Ab orlû SOlis Usquë ad occasum, lau-
nos atque sublimalus, sicut Apostolus ait : « Christus dabile nomen Domini (Psal. cxn). > Hinc iterum
factus obediens usque ad mortem, mortem autem scriptum est : « A finibus terroe âudifimtts laudes
crucis (Phil. n). » Ecce audivimus ejus humilita- jusli (Isa. xxiv) ; » Et'iterùm-de sanctis proedicato-
tem, audiamus el sublimilalem. « Propter quod et ribus : « In omnem terram exivîl sOnusëofum, et it
Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod fines orbis teïroe verba eorùm (Psa7. xviïi). ) Quan-
est Super omne nomen, ut in nomine Jesu omne quam cardines terroe, ut quibusdani plâcëf, ipsi
genu fleclalur, coelestium, lerreslrium, et inferno- proedicatorés irilelligantur, super qubrum fidem stà-
riim ( lbid.). > De cujus eliam sublimitate subjun- bilita esl Ecclesia. Dé quibus scriptum est : « Sub
gitur : quo curvantur, qui perlant Orbem (foi. xrx) » Ipsi
s Suscilans de pulvere egenum et de slercore quidem sunt qui alibi coluinhoedïcnntur, sicut scri-
« erigens pauperem. i Paler videlicet de terroe pul- ptum est : « ColûmnoecoeliContremiscuntet pavent
vere Filium tara cito suscita vit, juxta quod ipse per ad nutum ejus (Job. xxvlj, i Videlicet sancli Eccle-
Psalmislam postulat, dicens : « Resuscita me el ré- " sioe proedicatores, super quos fabrîcoeEcclesioes'tru-
tribuant eis, ul caro ejus non videret corruplionem dura consùrgit, sicut alia ScriptUfa teslatur, dicens :
(Psal. XL), >secundum quod per eumdem Psalmi- « Qui vicerit, faciam illum columnam in tempToDei
slam dicitur : « Non derelinques animam meam in mei (Apoc. fit), t Nâffl quisquis in Dei Opère, recta
inferno, nec dabis Sancium luum videre corruplio- intentione firmatur, columna in structura fabrîcoe
nem (Psal. iv). » Ipse etiam, sicut supra dietum spiritalis érigilur, ut in hoc templo, qiiod est Eccle-
est, cum pauper apparuisset, alqne egenus in carne sia posilus, et ulilitate prosit, et décoré. Unde dé
ul supra paupertate atque humililale superaret dia- sauclorttm proedicatîonesubinfertur :
bolum superbum, qui rex dicitur super omnes filios « Pedes sanctoTUmsuorûm servabit, et impii in
superbioe, lamen majestas Dei Patris, de slercore « tenebris' ëoniicescënt, quia non in fortitudine sua
eum sublimavit ihé'ffàbintër, et hoc quare? Quoeris « roboràbïtur vir. » Licêt pëdés ipsi (JOCtorés dësi-
qUare?Audi qUàré: « Ut sedeal, > inquit, « cuni gnentur, sicut per Moysenidicitur : « Qui appropiil-
principibus et solium glorioe teneat (Matih. xix). i quant pedîbus suis accipiunl de doctrina illius quos
Principes, sancti apostoli intelliguntur, qui sede- Dominus inter scandala persecutorum seryàvit
bunl cum Chrislo super duodecim sedes. Sed (Deut. XXXII).> Verumlamen pedes sanctorum in-
 269 ENARR. IN LIBROS RÈGUM. — IN LIB. I. 170
cessus actionis et ipsum opus proedicationis,accipere A Dominus tonavit, quando per aposlolos perfida
possumus, quod Dominus in viam justilioe dirigii. eorum corda terruit. Ccelorum igitur nomine, ipsi
Dé quibus Dominus ipsis proedicaloribus ait : i Ini apostoli intelligunlur, de quibus per Psalmistam
quamcunque domum vel civilalem intf averitis, et; dicitur : « Coelienarrant gloriamDei (Psal. xvm). »
non reccperint vos, exeuntes de civitale, excuiile! Per lonitrua vero, comminaiiones miraculorum. et
pulverem de pedibus vestris (Malth, x; Marc. \i). > terrores signorum accipiunlur, quoe expleta sunt
Pulvis enim levitas est terrenoe cogitationis, a quoi quando apostoli coeperunt in die Pénteeosles variis
ipsi eliam summi prsedicaiores immûnes esse ne- linguis loqui magnalia Dei, quando Spirilus sanctus
queunt, cum pro auditoribus suis sollicili salubri- in ignis visione super eos apparuit. Et Petro proedi-
bus curis incessanter intendunt, et quasi perilinera canle, Judoei tanquam lonitru perculsi, corapuncli
mundi imo vix calcaneo terroe pulverem lingant, dixerunt : i Viri fratres, quid faciemus? s Tune
sed hune pulverem levilalis quolidie per effusionem Petrus apostolus ait : « Poenitemini igitur, el bapli-
doctores abluere feslinant lacrymarum. Hinc est •zetur unusquisque vestrum, et deleanlur veslra pee-
quod in Canticis canticorum cum Ecclesia ad offi- cala (Act. n). J Hinc in Apocalypsi scriptum esl :
cium proedicationis surgere proeciperetur, sponso .r « El de throno procedebant fuigura et voces et toni-
respondit, dicens : « Exsppliavi me tunica mea, quo- B trua (Apoc. iv);.» hoc est quod Mardis ait : « Illi
modo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inqui- autenï profecti proedicaverunl ubique Domino coo^
nabo illos (Cant. vi) ? » Ac si aperle dicat : Deserui perante, el sermonem confirmanle, sequentibus si-
negotia soecularia tui causa, quomodo repelam illa ? gnis. » Quibus scilicet lon'âptibus exterriti sunlini-
Ètiam sécréta compunctionibus, flelibus ablui, quid- mici, ex quibus multi conyersi sont ad fidem : juxta
quid in incessu proedicationis, et in cogitalionibus quod Lucas ait : « Et multa turba sacerdolum obe-
terrenis reliqui, quomodo immundis sordibus ile- . diebat fidei ; s per hos etenim coelosimo per nubesj
rum polluar ? Sed licet hoc pertimescant electi, pe- quas Spirilu sancto replevit, cum ascendissel in eoe-
îles eorum a Deoservantur, ut in nulla foecehoereticoe lum, super adversarios intonuil : quanquam de fu-
pravilatis foedentur neque ad pravum aliquod opus luro judicio nonnulli vélint intelligi, ubi infidèles
dilabantur unde sanctis animabus per Ezechielem Judoei qui suam hic voluerunt stâtuere juslitianij
dicitur : « Pedes eorum pedes recti (Ezech. i). > gloriantes de observantia legis, sine fide Chrisli*
Pedes sanctorum pedes recti dicuntur, quia eorum justitioe ejus noluerunt esse subjecli : judicandi
opéra ad sequendam iniquitalem non sunt relorla ; sunt, non solum a Domino quem conlempseruntj
quia inler fluctus hujus soeculiservantur a Domino. .„ verum etiam ab ApOslolis qui coeli nomine intelli-
Sed dum illi servantur, impii e contrario qui eorum C guntui'j damnandi Sunl sicut Dominus ait : « Sede-
proedicationibuscontrarii fuerunt, in tenebris conti- bitis super sedes duodecim,-jUdicanles duôdecini iri-
cescent, scilicet : Judoei, qui tenebris infidelilali et bus Israël (Màtth. xix). J Hinc ad eosdem Judoeos
ignorantioe invoîvuntur, et lumen verilatis contem- Dominus dicit : « Si ego in principe doemonioriiBi
plari non mereritur, dum sine divino adjutorio sibi ejicio doeraôniai filii vestri in quo éjiciunt? idei»
posse sufficerecrediderunt, unde et sequilur. « Quia judices vestri erùnt (Matth. xn). » HinC etiam per
non in fortitudine sua roborabitur vir. i Videlicet• prophetam dicitur : t Vocabit Dominus judicium ad
propria, sed virtute diyina polens est vir, id est ignem el devorabit abyssum multain, et com'édet
genlilis populus; vel potest geheraliter inlelligi, quia parlera domus (Amos,vn). J Judicium quippe-ad
nullus suis viribus bona operari valet, nec diabolo ignem vocàbitur, cum in judicio justilioe sentenlia
resislere, imo si se contra Dominum erigere tenta- ad poenamjam oelernoeconcreinationis ostendiiur; et
verit, bonum si quod habere videtur amillit, quod abyssum devorabit, quia iniquas atque inéompre-
in ipso primo angelo, et postea in homine demon- hensibilés hominum mentes concremabit, quoe nu né .
stratum est. Scriptum namque esl : « Non glorietur se hominibus eliam sub signorum miraculis occul-
prudens in prudenlia sua, nec sapiens in sapientia tant, qui in judicio dicturi sunt: « Domine, Dominev
sua, nec dives in diviliis suis : sed qui glorialur, in J) nonne in nomine luo prophetavimus (Malth. vu)? >
, Domino.glorietur (Jet: ix). » Hinc iterum alibi di- el reliqua. Sed tuiic audiënt a Domino : « Discedilè
citur : « Perdam sapientiam sapienlium, et pru- a me, ôperarii iniquilatis; nescio qui eslisti Cumhis
dentiam prudentium reprobabo (I Cor. i). i Quod etiam pars domus coniedetur,! quia Judoeosgloriantes,'
evidentissime oslensum est in Judoeis, de quibus de s'iisecoeremoniislegis alque de electorum numéro
subditur : se esse jactantes, unde et dixerunt. « Nos patrem
« Dominum formidabunt adversarii ejus, et super habemus Abraham (Joan. vm) ( i qui olim domus
« ipsos in coelis lonabil. »Domini namque adversarii, Dei dicti sunt, tune gehennoe flamma concremabit,
idem Judoei mlelligunlur, qui dixerunt : « Miliamus Undenon immerito de utrisque sequitur : «Dominus
lignum jn panem ejus, et eradamus eum de lerra judicabit fines terroe.J Quod quamvis juxta hisloriam
vivenlium, et nomen ejus non memoretur amplius possit inlelligi, quia ipsejudicat omnes fines lerrae.
(Isa. xi), J Inde est quod postea clamaverunl, dicen- Juxta quod per Psalmistam dicitur : « Quia in manu
tes: «Cruciflge,crucifige eum (Joan. xix).» Super hos ejus omnes fines terroe (Psal. xcxiv), » videlicet sua
enim fut quibusdam videtur) adversarios, de coelis potestate cuncta decernens, lanien 4e fuiuro, uj
 271 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 272
diximus, accipilur judicio ubi juxla retributio futura A stas oeterna, quoenon auferelur, et regnum ejus re-
esta Domino super filios Adoe,ubi juxla Apostolum: gnum sempiternum, quod non çorrumpetur (Dan.
« Omnes oporlet proesentari ante tribunal ipsius, vu), i Hoc est quod Apostolus ait : « Qui eum in
ut reddat unusquisque rationem prout gessit se forma Dei esset, non rapinam arbitralus est esse se
(Il Coi: v.) »Unde et Psalmista : « Reddet unicuique oequalemDeo, sed semelipsum exinanivit, formam
secundum opéra sua (Psal. LXI). J Tune scilicet servi accipiens, in simililudinem hominum factus,
quando congregabunlur ante eum omnes génies et et habitu inventus ut homo humiliavit semetipsum,
segregabit omnes ab invicein, tanquam segregat pa- factus est obediens usque ad mortem, mortem au-
slor oves ab hoedis(Malth. xxv). Hinc per Prophetam tem crucis : Propter quod et Deus illum exaltavit,
dicitur : « Paravit in judicio tbronum suum, et ipse et donavil illi nomen quod esi super omne nomen,
judicabit orbem lérroe in oequilate, judicabit popu- ut in nomine Jesu omne genu fleclatur (Philip, n), i
los in justifia (Psal. ix). » Ipse ulique Dominus et reliqua. Hinc Isaias ait :- « Multiplicabitur ejus
Chrislus qui adversarios .suos, ac eorum injusliiia, imperium, et pacis non erit finis (Isa. ix). » « Su-
hic paliendo perlulil.ibi inipiis veraciter dicitur per solium David , el super regnum ejus sedebil
demonstrare justiliam. Orbem terroe, sanclos viros ( Luc. i ). >Hinc Angélus ad Mariam ait : « Dabit illi
debemus accipere, qui de universali Ecclesia quasi B Dominus Deus sedem David patris sui, et regnabitin
de coronoecirculo congregantur. Isti in oequilate domoJacob in oelernum, et regni ejus non erit finis
judieandi sunt, quibus propter fidei et humilitatis (Mich. iv). i De quo etiam bene ait « et dabit im-
suoe bonum, misericordia copiosa proestabitur, qui perium.régi suo, » ipsi videlicet Chrislo, cui tradidit
audituri sunt : « Venite.-benedicli Palris mei,pos- Paler omnia in manus ; seu dabit régi suo imperium,
sidele paratum (Mdith. xxv), etc. » Populi autem hoc est populo Chrisliano. Dat eis virtulem, quia
debent accipi peccalores, qui opéribus diabolicis non super carnem, sicul reges, régnant : el in illo, qui
videntur exuli ; isti cum jusiitia judieandi sunt, quia propler eos fudii*sanguinem suum, mundum vin-
pro faciorum suorum scelere damnabuntur, quibus cwit. «Et sublimabit cornu Chrisli sui. > Quid per
dicendum est : « Ite, maledicii, in ignem oelernum/i cornu Chrisli, nisi firmissimam accelsam potenliam
Sic duobus nominibus oeqbilatis et justilioe, qualiia- suam debemus intelligere, quoe cuncla supeieminet
tem illam judieii,mirabilibrevilate descripsil. In quo de ipso : namque Zacharias loquitur, dicens :
judicio, ut diximus, iniqui Judoeiacrius damnabun- « Erexit cornu salulis nobis (Luc. i ). i Ossa siqui-
tur, quia Dominus judicabit fines terroe. Coeleruin dem omnia, carne involuta sunt ; cornu excedit
quantum ad moralem pertinet inlelligenliam, fines carnem, et ideo cornu salulis regnum Salvaloris
terroe extrema hominum atque inlenliones designan- J Chrisli vocatur, quod cuncla gaudia hujus soeculi
tur, quse Dominus judicare dicitur. Ipse quidem superat, in cujus significalione, David vel Salomon,
pius Conditor nosler, facturam suam non deserens, cornu olei sunl in regni gloriam consecrali. Verum,
inâla hominum et per suam patienliam noierai, et ul quibusdam placet, per imperium quod a Paire Fi-
per eorum quandoque conversionem relaxât. Cum lius accepit, specialiler Ecclesia tanlummodo desi-
duras atque insensibiles mentes respicit, modo eas gnatur. De quo per Psalmistam Pater loquitur, di-
minis, modo verberibus, modo revelationibus lerret, cens : « Postula a me, et dabo libi génies bseredila-
ut quoepessima securilate duruerant, salubri limore tem luam et possessionem tuam lerminos lerroe
mollescant. Scit enim Dominus, quia extrema viloe , (Psal. n). > Cujus lerminos iudicat, sicut superius
nostroe, pfcisjudicat : et ideirco electos suos in fine dictum est : « Dominus judicabit fines lerroe. » —
sollicitius purgat. Hinc est quod hic seriplum esl : « Paler non judicat quemquam, inquil in Evangelio,
< Dominus judicabit fines terroe, > quia tanlo ullimis sed omne judicium dédit Filio (Joan. v). > Et illud :
nostris invigilat, quanto in ipsis initia sequentis pen- « Potestalem dedil ei facere judicium, quia Filius
sât. Et quia nostra opéra atque intenliones diver- hominis est (Psal. n). > De quo eliam alibi ipse
sis modis, sicut dictum est,' in exlremitate exami- Filius dicit : « Ego autem conslituius sum rex ab eo
nai, bene dielum est, « Dominus judicabit fines ' super Sion monlem sanclum ejus (lbid.). > De quo
terroe ; » id est extrema hominis, quoniam non inde eliam imperio anneclit, dicens : « Et sublimabit
judicabuntur, quoe in melius vel in deterius me- cornu Chrisli sui. > Hoc ad corpus ejus, quod est
dio tempore commutanlur, sed in quibus extremis Ecclesia, referri volunt; Omnes quippe unclos ejus
inventus fuerit qui judicabitur. Sequitur : « Et chrismate recle christos possumus dicere, quod ta-
riabit imperium régi suo. > Dominus dat impe- men totum cum suo capite, corpus, unus esl Chri-
rium régi suo, quia Deus Pater ubique potestalem slus. Cujus Chrisli regnum, id est corporis sui, ipse
dédit unigenilo Filio suo : juxta quod Daniel in Filius sublimavit, quantum ubique dilalavit, ei in
visione sua loquilur, dicens : « Aspiciebam in vi- fide firmiter stabilivit, et régna mundi confregit, et
sions noctis, et ecce cum nubibus coeli, quasi filius superari ea fecit. Juxta quid per Psalmistam ait :
hominis venit, et usque ad Anliquum dierum perve- « Et omnia cornua peccatorum confrihgam, > id est
nit et in conspeclu ejus obtulerunt eum, et dédit ei régna , « et exaltabuntur cornua justiCPsa/. LXXIV). >
potestalem et honorera et regnum, et omnes populi, Cornua justi, regnum est populi electi. His (quan-
tribus et li;igm«, ipsi serviçnt. Polestas ejus poic- 'quam itnpnlite, ul intelligere ootuimus. et mibi tra-
S73 ENARR. IN LI15R0SREGUM. — IN L1B. I. 274
dita fuerant, inculcavimus qualiler Anna de Chrislo, A . vilem cibum, id esl lenliculam, concupivit. Quam
alque de Ecclesia genlium, et repulsione Synagogoe cum venditis eliam primogenilis proetulit, quo ia
prophetaveral) explelis, Dominofavente, ad alia tan- illam appetitu anhelaret^ indicavil. Neque enim ci-
ilem slylum verlere conamur. bus, sed appelitus in vilio est. Unde et lauliores
« Inlerea Samuel erat ministrans in lemplo Do- cibos plerumque sine culpa sumimus, et abjectiores
« mini accinctus ephod, > hoc est superhumerali non sine realu coriscienlioedegustamus. Hic quippe
lineo, quod dislat ab illo ephod, quo induebalur (quem diximus) Esau, primalum per lenticulam
ponlifex; ex quatuor coloribus et concessumminori- perdidit, et Elias in eremo virtulem corporis carnes
bus gradibus erat, adulendum. edendo servavit. Unde et antiquus hostis quia non
« Et tunicam parvam faciebat ei mater sua, i et cibum, sed eibi concupiscenliam essecausam dam-
reliqua. Ttinica enim parva, quam faciebat ei mater, nationis intellexit, et primum sibi hominein non
signiflcat doclrinam facilem, quam induendi sunt carne, sed poino subdidit, et secundum non carne,
rudes animi credeutium ; qualibus Paulus dicit : sed pane lentavit. Hinc est quod plerumque Adoe
« Lac vobis polum dedi (/ Cor. v), » et reliqua. culpa commitlitur eliam cum abjeclà et vilia su-
Superhumerale vero linemn sigïiificat caslilalem, muntur. Neque enim Adam solus, ut a velito se
et continenliam cum bonis operibus. Quia quisquis B pomo suspenderel, proeceptumprobibitionis accepit:
divino ministerio fungi appétit, necesse est ul pri- nam cum alimenta quoedam saluti nostroeDeus con-
mum caste conlinenlerque vivat, ac sic in bonis traria indicat, ab hîs nos quasi per sentenliam velat.
operibus semelipsum exercent. Et cum concupiscentur noxia, altingimus profecto
« Porro filii Heli, et filii Belial, nescienles Do- quod aliud quam vetita degustamus? Ea ilaque su-
« minum neque ofïicinm sacerdolum ad populum, menda sunt, quoe naluroe nécessitas quoerit, el non
« sed quiconque immolasses victimam, veniebat quoeedendi libido suggerit. Nam si quis voluptatibus
« puer sacerdolis dum coquerenlur carnes, et ba- guloe ineffrenale deservire studuerit, ad foveam vi-
« bebat fuscinulam iridentem in manu sua, et mil- tiorum gravius prolabilur. Et etiam ab statu recti-
« tebat eam in lébetem, vel in caldariam, » et re- tudiuis cadens, ad mortem animoe pertrahitur, et
liqua, usquequo ait, « Erat ergo peccalum puerorum bonum quod videtur habere amitlil. Quod de his
« grande nimis coram Domino, quia detrahebant filiis Heli in sequentibus demonslralur, qui propter
« omnes sacrificio Domini. > Hic enim nihil aliud libidinein guloead majus peccalum sui cumulandum
juxta anagogen dicere possumus nisi secundum pervenernnt, ul dormirent cum mulieribus et Irans-
moralem intelligenliam, quam solers sapientium gredi facerent populum Domini. Unde non solum
doctrina elhicam vocat, qualiler multi per appelitum ^ a sacerdôtio ejecti sunt, sed etiam morte mulctali.
guloe,et mucrone concupiscenlioepereunt. Quorum Nam sequitur:
qualilates, ut liquidais lecior cognoscere possit, « Heli autem senex eral valde, et audivit omnia
quinque modos, divinarum Scripturarum aucloritale « quoe faciebant filii sui universo Israeli, el quo-
freti, describere conabimur, sicut Papa Gregoriùs « modo dormiebant cum mulieribus, » etc. Quan-
etiam suis dictis asseruit. Aliquando namque in- quam simpliciter nonnulli super adulterio inlelligi
digenlioe lempora proevenil, aliquando vero tempus velint, ul Josephus quoque dicit, mulieribus reli-
non proevenil,sed cibos lauliores quoerit.Aliquande gionis causa convenientibus conlumelias inferebant.
quoelibet, quoe sumenda sunt, proeparari accuratius aliis quidem violeutias facienles, aliis vero persua-
expetit. Aliquandoautem qualilatem ciborum, tempori denles donis. Nihilque eorum vita a lyrannide pes-
congruit, sed in ipsa quantitaie sumendi, mensuram sima differebal, quod et noslri doclores asserunt:
refectionis excedit. Nonnunquam vero abjectum est tamen dormisse eos dicunl Hebroei cum mulieribus
quod desiderat, et tamen ipso oesluimmensi desi- quoe observabant ad ostium tabernaculi ëo quodpost
derii delerius peccat. Mortis quippe sentenliam pa- menstrui tempus autpartus, non impleto secundum
tris ore Jonathan meruit, qui in gustu mellis con- j, legis proeceptum sacrificio, suadcbant eis ad viros
stilutum edendi tempus antecessit. El^Egyplo po- suos redire eisque adcomniisceri. Et dormire ideo
pulus educlus in eremo occubuit, quia, despecto dicunlur, quia eas dormire cum viris suis contra
manna, cibos carnium petiit, quos lauliores putavit. legis proeceptum faciebant.. Unde idem Heli post
Et prima (sicut hic texius historioe edocel) filiorum paulum ait: , .
Heli culpà suborta est, quod ex eorum voto sacer- « Non est enim bona fama quam ego audio, ut
dolis puer, non antiquo more codas, vellet de sa- « transgredi facialis populum Domini. > Transgres-
crificio et carnes accipere, sed crudas quoercret, sionem ergo populus faciebat, quia sacrificio non
quas accuratius exhiberet. Et cum ad Jérusalem rite peraclo uxoribus suis jungebalur. Sicut enim
dicitur : « Hoec fuit iniquitas Sodomoesororis tuoe, exlorquebant carnes ab immolanle, ila etiam exlor-
superbia, saturitas panis, et abundantia aquoe! quebant sacrificium ab offerente. Et idcirco sicut in
(Eiecli. vu), i aperle ostenditur, quod idcirco salu- offerendis carnibus faciebant homines deirahere
tem perdidit, quia cum superbioe vilio mensurami sacrificio Domini, ita quoque nihilo'minus in con-
moderaloe refectionis excessit. Et primogenilorum jungcn is uxoribus transgredi faciebant populum.
gloriam Esau amisit, auia magnooestu desiderii, Quam intelligenliam si-GUISseaui volucrit, suo ju-
 275 ANGELOMILUXOV1ENS1SMONACHI 27f
dicio derelinquimus : nos priorem magis sequi de- A« sacerdotem , et dixil ei : Hoec dicit Dominus:
cernimus. « Nunquid non aperte revelatus sum domui patris
• Si pe.ccaverit vir in virum, placari èi potesl « tui, cum esset in iEgyplo? i Domum principis suj
i Deus; si autem in Deum peccaverit vir, quis ora-r Aaron dicit de cujus slirpe successil in sacerdotium.
« bit pro eo? > Non igitur èo modo in virum, quo in Cui se revelalum Dominus dicit quando ait in jEgy-
Deum peccatur : quia in virum tpeccare peccalum pto : « Vade in occursum Moysi in desertum (Exod.
qualeeunque est, leviorque remissio. In Deum vero iv). » Hic primum revelatus fuit ei Dominus, alque
peccare, id est, ab ejus cultu recedere, impietatis ad obedienliam destinavit, et poslea non solum ipse,
peccalum esl, difiiciliorque remissio. El quoniam sed etiam omnes tribus in sacerdotem elegerunt,
cum-in virum quis peccat, placalo sibi viro, facit Unde dicitur :
sibi Deum plàcabilem; in Deum autem cum quis « Et elegi eum ex omnibus tribuous israel mihL
peccat, quis orabit pro eo? Ac si dicatur : Per « in sacerdotem, ut ascenderel ad altare meum:,
quem, Deum sibi in quem peccavit propitium facere « et adolerel mihi incensum, el portaret ephod co^.
potuerunt. Tamen non ita inlelligendura est, quod « ram me. El dedi domui palris tui omnia de sacrk
nulla venia speranda sit iis qui in divino officio « ficiis filiorum Israel. Quare calce abjecislis victi-s
aliquid deliquêrint, eliamsi digne poenitentiam gé- B « mam meam et munera mea quoeproecepiut offer-
rant, sed quod difficilior sit venia et major agenda « rentur in templo el magis honorasti filios tuos.
poenitentia iis qui in rébus Deo sacralis offendunt,. « quam me, ul comederetis primHias omnis sacrifi-
quam qui proximum suum in verbo vel in facto, «' cii populi mei Israël ? Propterea, ait Dominus,
aliquid loeserit. Quia quanlo major gloria, tanto « Deus Israel, loquens locutus sum, ut domus tua
gravior sit offensa. Hic notandum est siquidem quia « et domus patris tui ministrarel in conspeclu,
proesulibus ac omnibus qui proesunt populo Chri- « meo, usque in sempiternumi Nunc autem dici^
stiano, considerandum est subtilius, qualiler filii « Dominus: Absit hoc a me. Sed quicunque glori-
Heli divina sacrificia temeranles pèccabant coram « ficaverit me, glorificabo eum. Qui autem con-
Domino, et deridebant per eos multi sacriûçium « lemnunt me, erunt ignobiles. Ecce dies veniunt
Domini, unde et Heli sacérdos per eorum iniquita- «' et proecidam bracluum luum domus patris. lui, >.
teui damnalus est, quod eos peccantes minus severa id est dignilatem et robur sacerdotii et summum sa-
animadversione fleclebat. Et quidem coercuit, et cerdotem. Unde el dicitur : « Ut non sit senex in
quidem corripuit, sed lenitate et mansuetudine pa- domo tua, > id est, sacérdos magnus.
lris, non severitate et auctoritate pontificis: qua « Et videbis brachium oemulumtuum. > ^Emulus
sententia discant sacèrdoles (ut dicere coepimus)G domus Heli Sadoch exslitit, qui ejecto Abialha r a
quod non debeant propter ullos bumanos favores, Salomone sacerdotium suscepit : quanquam de Sa-,
aut commoda terrena iis quibus proesunt, in pecca- muel velint inlelligi, sicut in Malachim legilur :
tis quibus peccant in Deum, non solum assenlire .« Projecitque Salomon Abiathar ne esset sacerdoa
et- Wandiri, sed nec lenitate, aut mansuetudine, imo Domini, ut implerelur verbum Domini quod locutus-
dura ac severa increpalione corrigera et emendare : est super domum Heli (III Reg. n). >
ne si tacuerint peccala filiorum, id est scelera pp- « Verumtamen non auferam penitus virum ex te,
pulorum, ipsi pereant qui correcli non fuerant, et « ab altari meo, sed ut deficiant oculi.lui, et la-
qui proesunt pariler cum eis puniantur. Quod < bescal anima tua. i Ideo Dominus. non penitus
quamvis sancti sunt, culpa tamen subditorum pro- ablaturum virum ex domp Heli ab allari SUP,dicit
pter silentium et mollitiem invectionis, si non coer- ut semper de démo Heli esset in domp Domini vir
ceant, eis reputabitur. E regione namque si juxta qui in dignilale sacerdotii alium substitutum et se
modum culpoe, dura inveclione increpare studue- eadem dignitate privaluni videns, ejus oculi deficer
rint, et anlidolo suoe proedicationis, vulnera pecca- rent et anima tabesceret proe îiimietate moeroris.
torum curare non neglexerint, coronam oeternoe Mystice hoecprophetia de niutatione sacerdotii, noii
mercedis sciant se esse percepturos. Scriptum nam- O est in Samuele çempleta, sed in Dqmino Jesu Çhri-,
que est: « Qui converti fecerit peccatorem ab errore ste exstilit adumbrata. Nam post Samuelem pror
vioesuoe, salvabit animant ejus a morte, et operiet phelam, postea sacèrdoles fuerunt de génère Aaron,
multitudinem peccatorum (fac v). > Denique in Ve- sicut Sadoch et Abiathar, regnanie David, et alii
teri Testamenlo legimus, quod Phinees sacérdos deinceps : antequam tempus, yeniret'ex quç, ista de:
zelalus, ut furorém Domini placaret, peccanles co- sacerdolio mutando, per Christum effiçi.oportebat.
ràm populo pugione transfixit, et propterea et no- Nam cum diceret: « Loquens locutus sum, ut do-
men et sacerdotium oeternum sibi promeruit. Quod mus tua et domus patris tui, > id, est, Aaron, qui
quia Heli animadversione in filios peccalum vindi- primus sacérdos est instiUilus, de cujus; progenie
càre noluit, non solum sacerdotium perdidit, sed coeteri sequerentur, «;minislraret in çpnspeclu mçp
etiam morte mulclatus est, siçut diximus, et sacra usque in sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: ,
historia in sequenlibus manifestissime ostendit. Absit hoc a me. Sed quicunque. glorificaverit me,
ISâm sequitur: glorificabo eum. Qui autem conteïmiunl me, erunt
« Venit enim quidam prophela Domini ad Heli ignobiles; > ecce isti sunt dies aut proenunliatisum\;:,
277 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 278
jam enim venerûnt : nullus enim sacerdes est se- À h. « domo tua, ut oretur pro eo el offerai nummum
cundum ordinem Aaron. Et quicunque ex ejus gé- « argenteum el lorlam panis. » Non proprie dft
nère est homo, cum videt sacerdotium, imo sacrifi- domo dicitur hujus Heli, sed illius Aaron, de quo
çium Chrislianorum, tolo orbe pollere et se abje- génère eliam hucusque non désuni, qui reniant et
ctum, deficiunt oculi ejus, et anima ejus définit, converlantur. De quibus dicitur : « Reliquioesecun-
proe nimietatemoeroris. Unde et sequitur: dum eleclionem gratioesalvoefactoesunt (Rom. xi), i
« Et 'suscitabp mihi sacerdolem fidelem secun- Detalibusenim reliquiisbene intelligitur quoddicitur
« dum cor meumc > Quod ait Propheta ad Heli lo- « Qui remanserit in domo tua, veniet ul oretur pro
quens ex personiî Dei, « El suscitabo mihi sacerdo- eo; Î profecto qui crédit in Christum sicul el tem-
tem fidelem, qui juxta cor meum et animam meam poribus apostolorum, et in proesenli lempore ali-
faciet, et oedificaboei domum fidelem, et ambulabit quantum solet impleri, el in fine mundi perfecle
coram Christo meo cunctis diebus; s sub figura Sa- complebitur. Nam elsi pauci, tamen aliqui, quolidië
muetis de Domino Salvatore, summo videlicet ac ex Judoeorumnon tanlum ex plèbe sed ex sacerdotali
yero ponlifice, débet inlelligi. Quia nimirum sicut Stirpe ad Ecclesiam confugiunt. « El cum inlraverit
Samuel defuncto Heli successit in sacerdotium, non plenitudo gentium, tune omnis Israel salvus fiet
de slirpe Aaron sed de alia Lévi familia electus: fuit B (lbid.). » Quicunque autem ex his salvnndus est,
enim filius Elcana, filii Jeroham, filii Eliu, filii Thau, ipse enim qui remansurus esse dicitur, in domo per-
filii Supb, filii Elcana, filii Joël, filii Azarioe, filii So- eunte sacerdotis Heli necesse esl ad Ecclesiam
phonioe,filii Taath, filii Aser, filii Asaph, filii Core,. confugiat, et offeral pro se sacerdoti Chrisliano'
filii Isaar, filii Caatb, filii Levi, filii Israel, ut verba nummum confessionis Dei dévoie quoe iu symbolo
dierum narrant; ita Medialor Dei et hominum, ut conlinetur : brevem quidem verbo, sed virlute proe-
esset nobis ponlifex non de Levi, sed de alia utique cipuam. Constat argento claritalem verbi coeleslis,
tribu, id est Juda, carnem sumpsil. Aliamque lega- sicul splendoreni sapienlioe spirïtualis auro soepe
liler hostiam ipsam suam carnem obtulit Patri pro designari. Offerat et panem sacrificii salutaris ab-
nobis. Aliosque de génère Aaron pontificalus sui jectiscarnibus legalium victimarum, dicalque : « Di-
rcliquit hoeredes filios, videlicet gratioe Novi Testa- mitlé me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, »
ment! : non tanlum ex Judoeis, sed de universa gen- id esl, ad ipsam plebem Chrislo sacerdole proecla-
lium natione collectes. Quod vere quasi humano ram. Cui Pelrus ait : i Vos enim genus electum,
more loquens Deus dicit : Qui juxta cor meum et regale sacerdotium (I Pelr. n). > Quod autem addit,
animam meam faciet, de Samuele quidem recte po- « ul comèdam buccellam panis, i etiam ipsum sacri-
test intelligi quod in omnibus ejus voluntali sicut C ficii genus eleganter expressit. De quo dicil sacér-
homo Dei, Deo paruerit. De Dominoautem Salvatore dos ipse : « Panis quem ego dabo, caro mea est pro
polest etiam accipi altius : quia sicut Filius Unige- mundi vita (Joan. vi). t Quia enim dixeral superius
nitus paternorum in omnibus sit conscius arcano- dédisse cibos domui Aaron de viclimis Veteris Te-
nim,juxlaquoddeseipso manifeste testatur, dicens: stamenti, quifuerant sacrificia Judoeorum, ideo hic
« Et a me ipso facio nihil, sed sicut docuit me Pa- dixil poslulaudum ad comedendumbuccellam panis,
ter, hoecloquor (Joan. \i). > Et : « Qui me misit, quod est de NovoTeslamento sacriflciuni Chrislia-
mecum est, et non reliquit me solum : quia quoe norum.
placita sunt ei, facio seniper (Joan. vin). » Cui do- CAPUT ni.
mum fidelem oedificat Pater, quoe domus- sumus
nos, si fiduci'amet gloriam spei usque in finem, fir- « Puer autem Samuel ministrabat Domino coram
raam retineamus. Et hoec domus ambulabit coram « Heli,etsermo Dominierat pretiosus.» Bene ait, « et
Christo ejus, ipso videlicet summo ponlifice, cunctis « sermo Domini erat pretiosus. » Pretiosus namque'
diebus, quia nimirum usque ad finem soeculi, suo- dicitur, quia perrarus erat, et per prophetam raro
rum augmentatiene membrerum Ecclesia sâncla flebat. Omne enim quod rarum est, preliosum est,
prefleere nunquam cessabit : alioquin quomodo de •P quia amplius desideràlur. Unde et subjungitur : « In
Samuele potest accipi, quod oedificalasit ei domus diebus illis non éràt Visio manifesta.» Quia videli-
fidelis quoe coram Christo Domini, id est, ipso Sa- cet prophetia non plena manifestabatur. Propter
muele cunctis încederet diebus ; cum legamus in se- > peccata enim populi, et eorum qui proefuerunt po-
quenlibus quod filii illius aversi de viis ejus post pulo, jam non manife'stabàntur visiones, sicut patri-
avariliam dèclinaverunt et perverlerint judicium, bus eorum, Ecce juxta hisloriam. Coeterumjuxla
nisi forte domus ejus hoc loco plebem Israelilicam spiritualem intelligenliam bene dicitur. «Puer autem
intelligamus, quoecunctis diebus sacerdotii ejus Do- Samuel ministrabat Dominocoram Heli. t Quia uni-
mino servierit? De qua scriptum est (J Reg. vu): genitus Filius Dei Patris, quem per Samuelem signi-
« Et Tequievitomnis Israel post Dominum.i Et pauloi ficari diximus, qui interpretatur nomen ejus Deus,
post : « Abstulerunt ergo filii Israel Baalin etAsla- in omnibus voluntatem Patris appareils in carne
roth; et servierunt Domino soli. » Quod vero sùb- exhibuit. Sicul ipse ait : « Non veni facere volunta-
ditur: tem meam, sed ejus qui misit me (Joan. iv). » Unde
t Futurum est autem ut quicunque remanserit ini bene agitur, « coram Heli, » quia sacerdotium Ju-
 #73 ANGELOMILUXOVIENSISMONACHI 280
;* dseorutnmox noluit destruere, antequam verum sa- A Quod dictum est de Samuele, pôstquam verba divini
cerdotium appareret; unde el subjungitur, «et oraeuli, quoe nocte acceperat, mane Heli relulit :}
sermo ejus erat pretiosus, » quia proedicatioejus fi- « Et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram, »
" elibus amabilis atque preliosa erat, infidelibus vero significat, quia nihil ex his quoelocutus est irritum
despecta. De quibus per significationem subjungitur: fuit, sed omnia sunt rébus compléta quoedixit. Ca-
..._;. « Facunii esl ergo in die quadam, Heli jaeebal in dunt namque in terram verba supervacua, quoepro
< loco suo, et oculi ejus caligaveranl, nec poterat nihilo habenda, et universorum sunt calcanda de-
« Videre lucernam Dei antequam exslingueretur. » speelu. Sic et beatus Job dixit : « El lux vullus mei
Proe nimia senectule oculi ejus caligaveranl, uec non cadebat in terram (Job. xxix). i Quia nimirum
poterat videre lucernam Dei, cum arderet in laber- in lanta gravitale vultura tenere consueverat, ut
naculo antequam lux diurna fieret, quando eadem nunquam contemplibili loetiliasolverelur. Sed quo-
exstinguenda erat lucernâ, sicut per Moysenprseci- tiescunque hilariorem se proesentibusexhiberet cerla
pitur, ut eadem lucerna luceret usque mane, legibus semper hoc causa ulilitatis eorum faceret. De quo et
Exodi (Exod. xxvii). Sive hoc significat, quod in annectitur :
coecilale sua ipse Heli permaneret, donec funditus « Et cognovit universus Israel, a Dan usque Ber-
cum proie sua exslingueretur, hoc est, vita careret B « sabee, quod fidelis Samuel propheta esset Domini. »
corporali.- Mystice autem coecitasHeli significat coe- Per lerminos terroeJudoeoedescriptos, universitalem
cilatem cordis Judoeorum. Lucerna quippe'Dei, Do-, plebis pariter comprehendit. Dan viculus est in
minus nosler inielligendus est. Scimus enim quia in quario.milliario a Paneade eunlibus Tyrum, qui us-
lucerna testa exterius, el lumen inlerius est. Ipse que hodie terminus est Judoeoeprovincioecontra se-
namque per Prophetam dicit: « Exaruit velut testa ptentrionero. De quo et Jordanis flumen erumpens a
virtus mea (Psal. xxi). > Quid per teslam, nisi cor- loco sortitus est nomen. Bersabee similiter vicus est
pus ipsius accipilur? in qua testa lumen Diviuitalis in tribu Judoein tricesimo ab Hebron milliario, ver-
exstilit, et flamma virlutum atque miraculorum ef- gens ad auslrum. « Et evenit sermo Samuelis uni-
fulsit. Cujus ulique virtutes atque miracula, princi- verso Israeli. » Sermo enim ejus fuit ad universUm
pes seu sacerdotes Judoeorum, dum credere contem Israel, quod percutiendi essent a Philisthoeis propter
pserunt, verilalis lumen in eis exstinclum est. Et peccata filiorum Heli. Et hoc ex. divina revelatione
bene ait, « anlequam exstingueretur, > quia nec ful- clarescebat sibi fuisse revelatum, sicut rei probavit
gore miraculorum, quoe ab eo fulgebant, intelligere, evenlus', et ideo verus propheta proedicabatur.
nec doctrinam ejus corde inlento capere poluerunt, CAPUT IV.
donec ipsum sacerdotium simul cum templo et po- G
pulo funditus everterelur. De quibus eliam adhuc in « Egres-susest namque Israel obviam Philislhiim
persona Heli dicilur : « Idcirco juravi domui Heli, « in proelium, et castramelalus est juxta lapidera ad-
quod non expieiur iniquilas domus ejus victimis et « julorii. Porro Philisthiim venerunt in Aphec, et in-
muneribus, usque in oeternum, J quia peccalum sa- « struxerunt aciem contra Israel. Inito autem certa-
cerdolum Judoeorum quod in Christo admiserunt, « mine, tergâ verlit Israel Philisthoeis, et csesa sunt
videlicet quia non solum contempserunt, sed etiam « in illo certamine passim per agros, quasi quatuor
crucifixerunt, victimis atque sacrificiis legalibus us- « millia virorum. » Patet juxla litteram sensus, quia
que in sempilernum expiari non potest. ista propter peccata filiorum Heli perpessi sunt filii
« Samuel autem dormiebat in templo Domini, ubi Israel. Unde bene Aphec furor novus, sive apprehen-
« erat arca Dei. Et vocavit Dominus Samuel. Qui dens inlerpretatur, quod meritoconvenit rébus ge-
« respondens, ait : Ecce ego, i et reliqua usquequo stis. Qui enim iram Domini meruerunt ab hostibus
ait, <porro Samuel necdum sciebat Dominum, ne- apprehensi sunt. Verum juxta anagogen quid signi-
« que revelatus fuerat ei sermo Domini. t Quod ter ficet, breviter enucleandum est.Porro Israël, qui in-
Dominus Samuelem vocavit, proefigurabatur quod n terprelatur virvidens Deumsive fortis cum Deo, si-
ipse puer futurus erat propheta, dux, et sacérdos. gnificat credentes in Deum , Philislhiim vero, qui
Nescire'Dominum dicitur Samuel, quia prophétise interpretanlur cadentes poculo, immundos signifi-
mysterium necdum ei, vel sermo Domini revelatus cant spirilus, qui poculo superbioeinebriati, et ipsi
fuerat. Nam communiter ut coeteri sciebat. de coelestibus ceciderunt, et multos quotidie homi-
« Dixiique Dominus ad Samuel : Ecce ego facio num pervertere fesiinanl, poculo suo malitioe. Con-
« verbum in Israel : quod quicunque audierit, tin- tra quos Israel, fidèles scilicet, ne victi immundis
« nienl amboeaures ejus. >Hoc in loco comminatio spiritibus cédant, sed ut superare possint, juxta la-
Dei est super Heli, et super domum ejus : eo quod pidera adjulorii caslrametantur. Lapis enim adjuto-
in peccalo filiorum Heli arca Dei caperetur, et Israel riis legem significat Christi, ubi lapis .verus Chri-
rueret, et ejus filii interirent, et domus Heli sacer- slus inveniiur, de quo seriplum est : « Lapidera
dotio domus Domini privaretur; et ob id factura, quem reprobaveruntoedificanies (Psal. cxvn; Matth.
uudienlium aures limiirenl stupore vehemenli. xxi), » etc. Juxta quem- moranlur fidèles, ut Chri-
« Crevil aulem Samuel, el Dominus erat cum eo, slum invenire possint, ac dicere, « Et nobis in
« et non cecidit ex o.sinibusverbis ejus in terram. > lapidem adjulorii ; el in petrain refugii. i Et illud ,
 2!si EJNAUh. IIS UbhUS hkGuM. — IN L1B. I. 282=
« Adjutorium noslrum in nomine Domini (Psal. A cerdotium Judoeorum funditus finem accepit, et exi-
cxxm). » Sed dum ipsi juxla lapidem versanlur, id gentibus peccatis exterminalum esl, el ipsi sacèr-
est, medilantur in lege Dominidie ac nocte, ul salva- doles a gentibus interfecti sunt. Hinc ad Ezechielem
torem amplius invenire valeant adjulorem, Phili- Dominus ait : « Et tu, fili hominis, sume libi gladium
slhiim in Aphec veniunt, et aciem contra Israel in- acutum radenlem pilos, et assumas eum et duces
slruunt. Aphec quippe furor noms interpretatur. Et per capul tuum et barbam luam (Ezech. v), > etc.
bene furor novus inlerpreialur, quia quo amplius Quid per gladium acutum, nisi vastationem signifi-'
fidèles immundi spirilus divini legibus insistere cal Judoeorum, quoesub Vespasiano et Tito facta est?
conspiciunt, et spem suam in Christum collocare, Quid vero per coesariem capilis et barbam, nisi om-
eo acriora ac nova certamina felle suoe malitioeab- nem pulchriludinem el virililalem ejusdem populi
acti construere non cessant. Unde multos qui in suis demonslral? Quoe omnia Judoei amiltenles, quique
virlutibus confidunt, et in humana sapienlia glo- ex ipsis faîne ac pestilenlia et gladio remanserunt,
riantur, aut legem (prout Judoei sentiunl) carnaliter sub figura capillorum in cunctis gentibus quasi in
accipere cupiunt, et gratiam Evangelii conlemnere omnem ventuni dispersi sunl. Et ut manifestius
non meluunl, immundi spirilus facile proslernunt. juxla stiperiorem inlelligentiam intelligalur, dica-
Nam sequitur : « Inilo autem cerlamine, terga verlit B mus aliter. Ait enim : « Et tu, fili hominis, sume
« Israel Philisthoeis, et coesasunt in illo cerlamine tibi gladium acutum radentem pilos, > etc. In hoc
passim peragros, quasi quatuor millia virorum. i namque facto judicium Redemptoris exprimiiur, qui
Quatuor enim isla millia virorum in cerlamine Phi- in carne apparens caput rasit, quia Judaico sacerdo-
lislinorum quo -congressi sunl filii Israel, videlicet lio proeceptoriim suorum sacrainenta abstulit. Unde
credentes ex primiliva Ecclesia, perierunt, illi intel- per decisos capillos, sacramenlorum subtilitas ; per
ligunlur qui quatuor Evangelia îecipere noluerunt. caput vero, summa sacerdotii designatur. Barbam
« Misit ergo populus in Silo, et lulerunl inde ar- rasil, quia regnum Israeliticum deserens, decorem
« eam foederis Domini exerciluum, sedentis super virlu'tis amputavil.
« Cberabim. Et cognoverunt Philislhiim quod arca « Currens autem vir de Benjamin, ait ad Heli :
« Dominivenisset in castra. Timueruntque,dicentes : « Fugit Israel coram Philislhiim, et ruina magna fa-
« Venil Deus in castra, J Arca enim quam filii « cla esl in populo. Insuper et duo filii tui mortui
Israel de Silo in proelium lulerunt, duo Teslamenla « sunt, Ophni et Phinees ; et arca Dei capla est.
significat, quoefidèles ex Judaico populo ad génies « Clinique ille nominassel arcam Dei, cecidit de
transtulerunt. Quoe bene dicitur « Domini exerci- « sella retrorsum juxta ostium, et, fraclis cervicibus,
« luum sedentis super Cherubim. J Cherubim nam- C « morluus est. » Sicul superius mors filiorum finem
que plénitude scienlioe interprélalur, quoe in duobus significat sacerdotii Judoeorum, ita in hoc loco mors
Teslamentis invenilur, quanqnam ad Christum re- palris désignât ponlificatum Judoeorum irreparabili-
ferri possit, in quo sunt omnes thesauri sapienlioeet ler proslralum, sedemque habere vacuam, el glo-
scientioerecondili (Col.u). Quse Philislhiim audien- riam sacerdotii regnique exstinctam, sieut superius
tes, videlicet sapientes istius soeculi,seu ipsi immundi paulo plenius exemplo inculcavimus. El hoc est de
spirilus (de quibus superius diximus) exlremuerunt, sella retrorsum cecidisse et morluum esse. Denique
scilicet quia cceperunt Aposloli verbis pluere, ex post exstinctum sacerdotium ac sedem vastatam
scienlia ulriusque Teslamenii miraeulis coruscare, et ponlificalus Judoeorum, carnalis eliam Synagoga,
quasi lonilrua inlonare, « clamore grandi, et perso- carnaliter illi adhoerens, mox intériit. De cujus si-
« nuit terra i a voce proedicationis(Ad. n), el credi- gnificatione subjungitur :
derunt se superandos. < Nurus autem ejus, uxor Phinees, proegnanserat
« Ingemuerunlque dicentes : Voenobis! Non enim « vicinaque parlui. Et audilo mintio quod.capta es-
< fuit tanta exsullalio heri et nudiuslerlius. Voe no- « set arca Dei, et mortuus esset socer suus et vir
« bis! Quis nos salvabil de manu deorum sublimium « suus, incurvavil se et peperit. Irruerant enim in .
« islorum ? Pugnaverunt ergo Philislhiim, et coesus D « eam dolores subili, in ipso autem momento mor-
« esl Israel, et fugit unusquisque in tabérnaculum « tis ejus dixerunt ei qui stabant circa eam : Ne li-
« suum. i Et hic enim in hoc quod .ab alienigenis « meas, quia filium peperisli, i elc. Omnia enim ad
arca capta dicilur, proefigurabat a gentibus duo Te- superiora tendunt. Nam, sicut diximus, nurus Heli,
stamenta accipienda esse, quoeper arcam significari uxor Phinees, carnalem plebem Judaicam designa-
diximus. bat, quoe carnali sacerdolio copulata, cum ipso fi-
« Duo quoque filii Heli mortui sunt, Ophni et Phi- nem accepit, atque divinitus intériit. Sed notandum
« nées. » Per Ophni enim, qui discalcealus; el per esl, quia non anlea intériit antequam vivum partu-
Phinees, qui dicilur os mulum, per quos significari riret. lia el Synagoga Judoeorumex tolo non intér-
diximus longe superius sacerdotium Judoeorum, qui iit , antequam vivi ex ipsa nascerentur, id est ipsa
modo mortui referuntur, ipsius sacerdotii finis in- primiliva Ecclesia, quoe ex ipsa plèbe credidit. Unde
telligitur. Qui bene poslquam arca capta est, mor- et merito consolationem non recîpiens abhisquoe
tui rcferunlur : quia poslquam duo Teslamenta ad coiisolabaïur, id est Synagoga desperans ab humili-
sapientes istius soeculiet genliles pervenerunl, sa- bus credenlibus ait :
 «83 ANGELOMILUXOV1ENSISMONACHI 284
< Translata est gloria de Israel, quia capta est A magnam significalionem, in ipsa ruina Dagon sui,
« arca Dei. > Hoc est quod Dominus ait : « Aufere- alque fractura illius,"solum invenerunl fraclis ejus
tur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienli omnibus membris dorsum. Dorsum quippe fugam •'
fructus ejus (Matth. xn). J Unde nolandum esl, quia significat, id est abolitionem idolorum. Quicunque
puerum vocavit Ichabod. Chabod enim gloria, Icha- enim fugiunt, persequênlibus dorsum dant. Unde et
Lod vero cecidit gloria ad illos refertur qui ex Syn- de hoslibus seriplum est : « Qui pones eos dorsum
agoga non credenles prodierunt, qui in decorem et (Psal. xxvi). » Ubi enim sunt idola? perierunt, et si
gloriam esse poterant ipsi Synagogoe,si credere in aliqua sunt remanenlia ab aliquibus abscondunt, fu-
Deum, et eorum proedicationibus^voluissent.Et quia giunl. Nam sequitur :
hoc agere contempserunt, gloriam eamdem amise- « Aggravala esl autem manus Domini super Azo-
runt : quia proedicatores sancli, eis contemplis, ad « tos, et demolitus esteos, el percussil in secreliori
gentes pervenerunt. Undeet iisdem apostoli dicunl: « parle natium Azotum et fines ejus; > et quatuor
« Vobis quidem oportebat primum, loqui verbum reliquas civitates. Hic etiam figura proetenditur.
Dei. Sed quia repulislis illud, el indignos vos judi- Quod autem percussi sunl in posteriora hi qui ar-
castis oeternoeviloe, ex hoc ibimus ad génies (Act., cam Dei capiivaverunl, bac poena significari vide-
xm). > B lur, quia si qui susceperint testamentum Dei, et po-
sterierem vitam dilexerint, ex ipsis et pro ipsis,
CAPUT V.
justissime juste judicio ,bei in posteriora crueiabun-
« Philislhiim autem tulerunl arcam Dei, et aspor- tur, quoe, sicut ait Apostolus,existimari debent sicut
« taverunl eam a Lapide adjuiorii in Azotum. Tu- slercora (Phil. m). Qui enim sic assumunl testamen-
« leruntque Philislhiim arcam Dei, et intulerunteam tum divinum, ut in posteriora respicientes veleri se
« in templum Dagon, et staïuerunt eam juxla Da- vanitate non exuant, shhiles sunt hoslibus illis qui
« gon. > Lapis adjuiorii dicilur Iocus ille, in quo po- arcam teslamenli caplivam juxta idola sua posue-
sùit Samuel lapidera unum, inler Masphat et inter runl. El illa quidem vetera eliam nolentibus ca-
Sem. Azolusque et Azot dicitur, est una de quin- dunl : quia « omnis caro fenum, et > clarhas « ho-
qne civitalibus Allophyloruin, inlerprelalur aulem minis, ul flosfeni. Aruit fenum, flos cecidit. » Arca
incendium patris. El bene incendium patris dicilur, « autem Domini maiiet in oelernum (Isa. XL). >Se-
ubi idolum Dagon consistebai, quia adventus arcoe cretum scilicet testamentum regnumque coelorura,
Dei in Azotum incendium erat diaboli patris omnium ubi est oeternumDei verbum.
ihimicorum. Dagon inlerpretatur piscis Irislilioe, si-
gnificat hoslem anliquum, qui in mari istius mundi G CAPUT VI.
positus, dévorât peccalores. « Fuit ergo arca Dominiin regione Philisthinoruni
« Cumque surrexissent diluculo Azoli altéra die, « septem mensibtis. i Hoc enim tempus propter
« ecce Dagon jacebal pronus in terra ante arcam universitatem tempprum quoeseptenario numéro dis-
« Domini, » et reliqua. Jam superius diximus quod currit significat Testamentum Domini usque ad con-
arca duo significat Testamenia. Philislhiim vero in summationem soeculiin gentibus permansurum. De-
hoc loco gentiles proefigurantur. Sed dum arcam ad inde sequitur qualiler inilo consilio, quinque anos
lemplum suum deferunt, Dagon illorum deus cor- aureos, juxta numerum civitatuni suarum, obtule-
ruit, atque duoe palmoe et caput absciduntur. Quid runt arcoe. Palet enim litleroesensus, tamen aliquid
est enim hoc, quod dum arca juxta Dagon consti- significationis habet : quia quosrîam significat qui
tuitur, mox in terram proslernilur, nisi slaiim ut post idola poeniientiam gerunt. Illi enim aureos anos
leslamenta Dei ad génies pervenerunt, confestim atque mures aureos, ad arcam Domini offeruni, qui
idola quoe deceplum possidebant orbem deslructa per flagella agnita virlute ejus, pro transactis pecCâ-
sunt, pmnisque error simulacrorum corruit, proe- tis, et idolorum cultura poenitudinem gerentes, per
sentiam Dei ferre non sustinens. Sed nolandum est, veram confessionemDeo gloriam reddunt. Et licët
quia hi qui arcam çonstiluunl juxla Dagon, ut arca D coacli sludium viloesuoead meliorâ convertunt, co-
Dei subdita illi fuissel, figuram gesserunt sapientium gnoscentes se flagella Domini atque plagas'juste per-
hujus mundi, qui leslamehta Dei subdere voluerunt peti a Domino. Unde quinque civitates Philislbino-
sub suorum scienlia. Illi vero qui Dagon restitue- rum, quinque corporis sensus, id est visum, audi-
runt in locum suum, figuram gesserunt eorum qui tuni, guslum, odoratum, ettaclùra, figuram habuissê
defensores fuerunt.idololalrioe cultus. Nam. in ma-: non dubium est. Per hos enim homo, aut bene opé-
nibus Dagon prsecisis opus idololalrioe amputalum, rande proeceptaDei adimplet, aut ' prave vivendo dia-
in capile vero ejus superbia diaboli abscisa signifi- bolo saiisfacil. Sequitur :". .
cabatur, a quo initium peccali fuit. Quod- vero in « Nunc ergo arripite et facile plaustrum hovum
limine inveniuntur, gesluni est, ul scilicet proefini^ < unum et duas vaccasfelas, quibus non estimposilum
lum suoeidololalrioefinem agnoscerent. Limen enini « jugum, jungite inplaustroet recludilevilulos earum
finem ilineris signiûcat", id esl consummationem « domi. Tolletisque arcam Dominiel pondis inplau-"
jdoli. Seu limen significat fidem, per quam idolola- « stro, > et reliqua. Hoecigitur, quanquam historioe
lrioe cultus deslructus est. Etiam illud perlinet ad seriem proelermittamus enucleandam, quia luce cla-
 ast> ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 28G
riuspatet, tamen ne alicui ludusesse^videatur, quid A norum quinque corporis sensus a quibusdam intelli-
significationis gerebat moraliter, ex sanctorum di- gunlur. Ex quibus bène AzotUsinterpretatur ignis,
clis, non nostra ponenles, pandamus. Quid igitur illum scilicet significans, quo corda miserorum suc-
vaccoeAllophylorum arcam Dei gestantes, nisi fi- cenduntur. De quibus scriptum est : « Omnes ad-
guram sanctorum ac fidelium renuntianlium sseculo ultérantes velul clibanus corda eorum (Ose. vu), i
proefigurabant? qui nullum delictijugum traxerunt, Et Gaza, quoe dicitur jortiludo ejus, quia fortes sunt
neque ullo parenteloe studio a proposilo religionis adultérantes inmalum; sive divilioe, de quibus Do-
proepediunlur, neque opère, sicul per Moysende ta- minus dicit : « Solliciludines divitiarùm suffocant
libus dicilur : « Qui dicunt patri suo et matri, Neseio verbum (Mailh. i), ^ accipiuntur in quibus confi-
vos, et nescierunt (Dent. xxxm). t Quid ab eisdem dunt iniqui. Et Ascalon, quoe ponderata sonat, vel
vaccis vehebatur : sacroeScripturoe proelendebat sa- ignis homicida, malitioe pondus, quo deprieiunlur
cramenlum, cui omnes sancti obedienles, dum ob- "reprobi. De qua dicitur : Iniquitas in talenlo plumbi
tempérant quasi superimposilam arcam Dominipor- sedet, quia iniquitate succensi, ut divitiis abundare
tant. Plaustrum vero illud, in quo arca gestabatur, possint, homicidia perpétrant. Unde Gelh jure se-,
crucis Christi innuebat mysterium. Unde et Veritas quilur, quoe torcular inlerpretatur : Significat autem
ait : « Si quis vult post me venire, abneget semet- B tribulâtiones proesentis viloe, ubi torquentur-elecii
ipsum, et tollat crucem suam et sequalur me (Malth. ac reprobi. Et Accaron vero, quoesterilitas vel era-
xvi ; Marc. vm). > Sed nolandum est quod eoedeui dkatio dicilur, reproboruin significat sterililalem,
vaccoefetoefuisse memorantur, quia sunt qui pleri- qui his vitiis insistunt ; et si in his perseveraverint,
que in via Dei intrinsecus positi foris carnalibus af- eradicabunlur a terra viventium. Sed hoe quinque
feclibus liganlur, sed non déclinant a reclo ilinere, civitates munera aurea offerunt, quando auro spiri-
quia arcam Dei portant in mente. Ecce enim vaccoe lalis intelligentioe instructi, ab his vitiis per poeni-
Bethsamis pergunt. Bethsamis quippe dicitur domus teniiam déclinantes, quoein quinque sensibus cor-
solis, el Propheta ait : « Vobis autem qui limetis poris admiltuntur divinis Testamenlis se subdunt.
Deum orielur sol justitioe (Mal. îv). J Si igitur ad (Inde necesse est ut attendant ad mortem, ubi est
oeterni solis habitationem lendimus, dignum profe- teisiilia vera et sterilitas perpétua et sic se cohibe-
clo est, ut de Dei itinere pro carnalibus affëctibus b*»ntab iniquitatibus. Sed quod ait juxta hisioriam :
non declinemus. Tota enim virlule pensandum est, « Ab urbe murata usque ad villam quoe erat abs-
quod vaccoe Dei plaustro suppositoe pergunt et ge- « que muro el usque ad Abel magnum super quem
munt, dant ab inlimis mugitus, ei lamen de itinere « posuerunl arcam Domini. > Abel magnum civitas
non defleclunt gressus. Sic nimirum proedicatoresC est in lermino Israël. Abel magnum idcirco vocatur,
sancti, sic fidèles quique inlra sanctam Ecclesiam cum a'ntea Bethsamis vocala sit, sive propter luclum
debehtUt compatiahlur proximis per charitatem, et super viris Bethsamitis ita factura, sive propter dis-
tamen de via Dei non exorbitent per confessionem. tinclionem civitatis Abel Bêlliniacha, de qua excla-
« Sed et satrapoe Philisthinorum sequehantur us- mavit mulier sapiens ad Joab, dicens : « Qui inler-
i que ad lerminos Belbsames. Porro Bethsamitoe rogant, interrogent in Abela (7/ Reg. xvi). i Sic ita-
« metebanl triticum in valle. Et élevantes oculos que intelligendum est, quod ab urbe murata usque
« suos, viderunt arcam, et gavisi sunt cum vidis- ad villam quoeest absque muro, et usque ad Abel
« sent. Et plaustrum venit in agrum Josue Bethsa- magnum dederunt mures. « Super quem, s id esl,
« mitoe, et stelit ibi. Erat autem ibi lapis magnus. super luctum « posuerunt arcam Domini, qua; erat
« Et conciderunt ligna plauslri, » et reliqua. Jam « usque in illam diem in agro Josue Bethsamitis, et
enim superius dictum esl, quod Bethsamis domus « fuit ibi donec in Carialhiarim ducla est. Et percus-
solis inlerprdaretur. Sed nuiic quoe alia potest in « sit de populo septuaginia viros, et quinquaginta
hoc loco esse domus solis, nisi sancia Ecclesia, a « millia plebis, » et reliqua usquequo ait :
Sole justilioe illustrata? Et quid. est Belhsamitas in
vaile frumenta metere, nisi doctores Ecclesioeanno- X> CAPUT VU..
nam verbi Dei in humililate tractare ? Quis est lapis c Et façtum est ex qua die mansit arca Domini in
in agro Josue, nisi Christus Dominus in Ecclesia «
Carialhiarim, multipliçali sunt dies (erat quippe
sua? Ligna vero illa plaustri, ipsius Christi proefigu- « annus et requieyit omnis Israël, domus
rasse crucis mysterium non dubiumest. Vaccas vero « yicesimus),
post Dominum. » Quod enim dictum est, quia per-
super lapidem immolare, est conversos sanctos a cussit de populo qui non erant de stirpe Levitica,
soeeuloin Christi imitatione mortificare.
septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis, pro
« Hi sUnt aulem ani aurei quos reddiderunt Phi- una
eademque re indifferenter aceipitur. Nam,et ex
« listhiim pro delicto, Domino : Azotus unum, Gaza uno Groeco
quod est }KÔC solet ulrumqiîe transferri.
« unum, Ascalon unum, Belh unum, Accaron unum. » Sed in hoc videtur esse
distantia, quia' in. priore
Azotus enim interpretatur ignis, Gaza vero fortitudp commate versiculi, addilum est ' vit! septuaginta
ejus, sive divilioe.Ascalon quippe pondéra vel ignis sunt pereussi. De ipsaautem turba vulgari bomines
homicida, Gelh torcular, Accaron vero sterilitas, vel quinquaginta millia, quod ne paleretur (Exod.xx)
wadiçalio dicitur. Quinque enim civitates Paloestj- populus.a.lpnge sla.batet orabat, fcjlus Mdyses a»-
 287 ANGELOMILUXOVIENSIS MONACH1 i 88
cendit ad Dominum. Unde in Heliroeoita habetur : A teste, majores animoe sunt ; colles vero minores.
« El percussil de populo septuaginta viros, et quin- Seu eliam Gabaa, ubi Eleazar filius Aminadab sa-
quaginta millia viros ; »hos septuaginta viros judices, cérdos constituitur, ut custodiat arcam Domini, in-
septuaginta Hebroeiintelligunlur,- quorum mérita et terpretatur collis, vel sublimitas. Eleazar adjutorium
gloria quinquaginta millia viriscomparanlur: sicut et dicitur,: et bene qui custodit arcam Domini, adjuto-
de David dicitur (J Reg. xvm). « Quia lu unus pro rium inlerpretatur, quia sancti viri quidquid boni
decem millibus computaris. > Quod dictum est : habent, non ad se, sed ad Dominum referunlur.
« Quia ex qua die mansit arca Dominî Carialhiarim, Unde Apostolus : « Fiduciam talem habemus per
multiplicaii sunt dies : erat quippe annus vicesimus.j Christum ad Deum, non quod suffiçientes simus co-
et reliqua, jam ad oclavum usque annum regni Da- gitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia
vid, quando eam, congregaia populi frequentia, in nostra ex Deo esl (I Cor. m), t et reliqua. Verum
Jérusalem adduxit, sint [anni] compuiandi. Inveni- Cariathiarim, quoe interpretatur villa silvarum, si-
tur namque in sequentibus quia temporibus Saulis gnificat sanclam Ecclesiam, ex mulliludine gentium
fuerat ablata de hac civilate, et allala in castra pu- colleclam. In qua poslquam Testamentum mansit,
gnante eo adversum Philisthoeos. Sic elenim scri- multiplicaii sunl justi, qui ab ipso velul dies illumi-
ptum esl: « Et ait Saul ad Acbiam : Applica arcam B nali sunt. Baalim habenles, sive ascendentes, aut su-
Dei (I Reg. iv). » Erat enim ibi arca Dei in die illa, periores interpretatur, quem filii Israel projecerunt;
cum filiis Israel. Et quia constat (II Reg. vi), quod pariter cum Astarolb, idola genlium significat, quoe
David eam in Jérusalem adduxerit cnltam de domo projecerunl credentes ex gentibus, post susceplio-
Aminadab, in quam non illala esse perbibetur, re- nem arcoeTeslamenii. Seu qui velus Israel est, id
stât intelligi, quia in diebus Saulis relata de caslris, esl sir videnS Deum, auferl a se omnem facluram
.et in proefala remansit illala civitale, unde denuo, malignorum spiriluum, hoc enim inlerpretatur Asla-
régnante David, afferetur in Jérusalem. Est ergo rolh. Aufert jactanliam atque superbiam et sic ser-
sensus memoratoe seiitentioe, quia ex qua die man- vit Deo soli, quia « nulla socieias esl lucis ad lene-
sit arca in Carialhiarim, erat annus vicesimus, cum bras, nec ulla convenlio Christi ad Belial (/ Cor. vi). i
eam inde iransferri temporibus Saul causa belli con- c Dixit autem Samuel : Congregate universum
lingeret. Denique, vicesimo peracto anno, translata « Israel in Masphalh, ut orem pro vobis Dominum.
est a Samuele in Masphat. Et de Masphat transtule- « Etconvenerunt in Masphalh, hauseruntqueaquam,
runt eam, Samuel et Saul, in Galgala. Inde trans- « etcffuderunt in conspeclu Domini, > et reliqua.
lata est a Saul in Nobee, de Nobee in, Gabaa, de Hic enim, si proesumplionon videalur (quia non ple-
Gabaa ad Aiud domum Obededon.Inde translulit in G nius inlelligimus) quid est, quod aquam hauserunt
Sion. De Sion transtulit eam Salomonin Sancta san- et effuderunt in conspectu Domini, quid Hebroeorum
ctorum, vel certe vicesimus erat annus, cum adhuc traditio senliat, sicut in quibusdam codicibus legi-
omnis domus Israel quievisset post Dominum, ab- mus, inserere nisi sumus. Tradunt enim quod coram
jeciis idolis videlicet, illi soli serviens. Quod in se- Domino in eadem aqua maledicta congesla sint, et
quentibus dicitur : « Abstulerunl filii Israël Baalim et sicul in lege mulier zelotypa bausta aqua probaba-
Aslarolh, et serviermil Dominosoli. » Quod ea facta lur, ila et hic idololalroe hac aqua probati sunt. Hi
sit tolo tempore p'roesulalusSamuelis, qui, Josepho videlicet, qui se idola coluisse penitus denegabant.
tesle, duodecim annis completus est, et. primo tem- Tradunt etiam, quod quicunque idololalra liane
pore regni Saul, qui, eodem hislorico affirmante, aquam guslasset, labia ejiis ita sibi adhoererent, ut
viginli annis lenuit, nullus sanctoehistorioe curiosus nequaquam ea ab invicem separare posset. Hoc indi-
ignorât. Namque postmodum cum recessisset Spiri- cio idololatrja depreîiendebatur, el interficiebatur.
lus Domini a Saule, et agitaret eum spirilus ne- Quod et sequeniia demonslranl, in eo quod ait :
quam, maxime ad persequendum David innoxium et « Judicavitque Samuel filiosIsraelin Masphalh. >Ju-
juslum, necesse erat partem mililioevel plebis ejus t) dicare hoc in loco, idololatras secundum legem morli
nullam, malitiseillius exstilisse complicem. His juxla tradere dicit. Dicunl etiam quod hoc modo Moyses
historiam proelibatis, quid myslice significet, quod idololatras, qui vilulum fecerant, probaveril, quando
arca vënit in Carialhiarim, et intulerunt eam in do- arripuit vitulum et combussit, conlrivilque usque ad
mum Aminadab in Gabaa, et ex qua die mansit ibi pulverem, et sparsit in aquam, et dédit ex eo potum
multiplicaii sunt dies, enucleare conabimur. Ami- filiis Israel. Nos jam illorum deliramenla oinillenies,
nadab enim, in cujus domum venilarca, patermens quia utrum verum sit ignoraraus, simpliciler inlel-
sponlarieus interprelalur. Significat populum gen- ligimus, quod tara sancio viro conveniebat ut ple-
lium, cui Dominus Paler gratiam Testamenli coniulit. bem sibi commissam, injustilia et veritate, el summa
Qui curaPsalmisla dicere potest: « Voluntariesa- prudentia gubèrnaret. Coelerum quid figura signifi-
crificabo tibi et confitebornomini tuo, Domine, quo- cet, inlimare breviter aggredimur. Masphalh enim
niam bonum est (Psal. ira). « Gabaa vero collis quo eongregatus esl Israel, ubi et aquam hausit, in
dicitur, et animas significat humiliùm de quibus conspectu Domini, interpretatur inleniia, sanclam
dicilur : « Suscipiant montes pacem populo, et col- significansEcclesiam, ubi vera esl inleniio, quoeme-
les justiliam (Psal. LXXI).» Montesenim, Auguslinc lius potest per ipsum Masphalhinlelligi, in unitâlë fi-
M9 ENARR. IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 290
dei, sub novo saeerdotio, collectam : aquas lacry- \ renlur. Quod aulem ait : « Erat pax inler Israel et
înarum hauriens, et per satisfaclionem poenitentioe, « Amorrboeum,» hoc in fuluro inlelligere dabatur,
eas in conspectuDomini effundens. Quod autem Sa- quia poslquam pèr passionem Domini aereoe pote-
muel propheta in eodem loco, hoc est in Masphalh, states victoecesserunt, usque populus ex circuraci-
populum.Israeliticum judicabat, hoc indicassevide- sionevidelicet et proeputiocredens, in civitate fidei
tur, quod omnis proedicatorspiritualis, eos fidèles sibi concordavit.Amorrhoeus inlerpretatur amants,
maxime docere sludet, quos in inlentionem contem- vel loquens.Et Apostolus ail : «Vosquieralis longe,
plationis atque ad amorem patrioe coeleslis intenlos facli eslis prope in sanguine Chrisli. Ipse est enim
esse perspexerit. pax nostra, qui fecil utraque unum (Eph. n), > et
« EtascenderunlsatrapoePhilislhinorum ad Israel. reliqua. Iste est Samuel qui invocavit Deum, sicut
« Quodcum audissent filii Israel, limuerunt a facie in sequenlibus legitur, exaudivil eum Deus, et in
« Philisthinorum, dixerunlque ad Samuelem : Ne tempore messis pluviam impetravit. Pluvia enim in
« cesses pro nobis clamare ad Dominum Deum no- sanctis,Scripturis verba sunt Evangelii, sive legis.
« strum, ut salvet nos de manu Philisthinorum. Tulit Sicut et Moysesdicit : « Exspectetur sicut pluvia elo-
< autem Samuel agnum factentem unum, et obtulit quium meum, et descendant sicut ros verba mea
« illum holocauslum inlegrum Domino. » Agnus hic B (Deut. xxxn). J Hanc igitur pluviam dédit mundo
lu typo oblalus populo Dei victoriam proeslilil, quia Cbrislus in tempore messis, id est quando génies
videlicet per passionem Clirisli immundis spiritibus colligi oporlebat, ut sicul frumentum horreis, sic
superatis, pax reddila esl fidelibus. Unde et in sacra intra Ecclesioesinum congregarenlur.'
historia subjungitur : « Judicabat Samuel Israel cunctis diebus viloesuoe,
« Factura est ergo cum offerret holocaustum Do- « et ibat per singulos annos circumveniens Bethel,
« mino, Philislhiim iniere proeliumcontra Israel. In- « et Galgala, et Maspliath,el judicabat Israel in su-
« tonuil autem Dominus fragore magno in die illa « pradictis locis. t Nonenim vacal a mysterio quod
« super Philislhiim, et exterruit eos, » et reliqua. Samuel in supradiclis locis convenions judicabat
Tune enim Dominus fragore magno inionuit, quando - Israel. In hoc enim typum tenuit doctorum sanctoe
per sanclos apostolos sonum proedicationis emisit. Ecclesioe,et ut hoc manifeslius paleat, manifeslemus
Juxta quod scriptum esl : « Inionuit de coelis Do- clarius : Betbcl enim, quoeinlerpretatur domus Dei,
minus, et Allissimusdédit vocemsuam (Psal. xvn).i sanclam significatEcclesiam quoedomus Dei dicitur,
Sed dum istainionuitDominus, exterruit Philislhiim, in qua Dominus sua gratia videlicet in mentibus
et coesisunl a filiis Israel. Quia videlicet immundi electorum habitare dignatus est. Juxta quod ait :
spirilus, proedicalionibussanctorum cedentes, a fa- C « El inambulaboet inhabitabo in eis (Il Cor. vi, Lev.
cie eorum discesserunt, quod plenius in ecclesiastica 26). >Unde et Galgala, quoe interprelalur revelatio,
historia declaratur. Unde Bethchar, ubi coesi sunt, eamdem significatEcclesiam, de qua Dominusdicit.
interpretatur domus agnilionis, sive domus agni, « Ubifueriniduo vel très congregati in nomine meo,
Ecclesiam proefiguravit illius de quo Joannes ait : ibi sum in medio eorum (Matlh. xym), » videlicet
« Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi per gratiam suoerevelalionis ac proesentioesuoeDivi-
(Joan. i). > In qua, et a qua Ecclesia, Domino fa- nilalis. Et Masphalh,quoeinterpretalurintoifio, bene
vente, immundi spirilus superati sunt. Et bene ait: sequitur : quia videlicetin supradicia Ecclesia sançla
«Persecuti sunt eos usque ad locum qui .erat super Dei, est pura in mentibus eleclorum intenlio, qua
Bethchar , » quoe inierprelatur domus agnilionis, semper esurit, el anhelat ad Deum. In qua Samuel
quia tandiu proedicalores persecuti sunt, quousque propheta judicat filios Israel, videlicet ut doctor fide-
omnis error expurgaretur, et vere Deus agnoscere- lis fidèles in Ecclesia decernit. Unde bene dicilur,
fur. Sequitur: quod revertens habitat in Rama Samuel, ubi erat
« Tulit aulem oamuel lapidem unum, et posuil domus ejus, quia videlicet hoc indicasse videtur,
< eum inter Masphalh et inler Sen ; et vocavit nomen quod omnis ecclesiasticus doctor, vir spirilalis in
< ejus : Lapis adjuiorii, » el reliqua. Lapis enim isie, " Ecclesia, licet semper in altiludine conlemplationis
quem Samuel inler Masphath, quoeinterpretatur in- (hoc enim significat Rama, quoeinterpretatur excelsa
tenlio : el Sen, quod dicitur dentium, ob signum Vi- mente),habitare delectetur, per acliones lamen com-
ctoria",posuil, quem alium nisi Dominum noslruin passionum, ad infirma membra Ecclesioecondescen-
Jesum Christum proefiguravit? qui secundum dicla dere non renuit, et quasi populum Israel judicat,
prophelarum inler inventionem Veteris Testamenli, dum creditam sibi plebem, ad lenendam uuitatem
el Evangelii proedicalionem positus, fidelibus suis fidei,et coelerasvirtules operandas, sua exhorlatione
contra adversarias potestates dimicantibus auxilium inslituit et docel : seu qui judex alieni delicti ejlici-
proestat. Ipse enim proefigurabaturin lapide, propter tur, et judicium exercet in domo Dei: non propterea
firmitalem : ipse signifleabatur in agno, propter in- et malevola mente, sed secundum quod sacra Scri-
nocentiam : sive, quia pro nobis est immolatus. ptura révélât, agere débet : ad domum 'proprii pe-
Quod aulem ait : < Hucusque auxilialus est nobis cloris el conscienlioelandem redire, et hostias bonoe
« Dominus, > ostendit quia quicunque hos termines voluntatis Deo immolare.
transcendunl, sicul hoeretici, auxilium Dei non me-
 291 ANGELOMILUXOVlENSISMONACHl 292
CAPUT VIII. A Israel, ob unclionis sacramentum, in lypô Salvaloris
« Congregati ergo universi majores nalu Israel, chrisli sunt âppellaii. Unde et David ait ad eum qUi
« venerunl ad Samuelem in Ramalha, dixeruiitque se finxerai Saul occidisse-: « Quomodo non limuisli
« ei : Ecce lu senuisli, et filii tui non ambulant in mànum luam mittere in christum Domini (II Reg.
!« viis tuis, constitue nobis regem,uljudicetnos, J etc. i) ? » Sed bëne ait, quod ab humero sursum Saul sii-
Quid enim significabat quod seniores Israel, repro- pgreminebat omnibus, juxta spiritalem intelligen-
baio Samuele propheta, regem sibi pelierunt, nisi liam , quia caput nostrum sursum est supra nos, quod
hoc quod in adventu Salvaloris implelum esse co- est Christus. Et bene dictum : «Non erat meliorillo »,
gnoscimus rquando scriboeel Pharisoei, repulso Do- el Psalmisla : « Quis in nubibus sequabitur, aut quis
mino Jesu Christo vero sacerdole, regem sibi ele- similis erit Deo Filio Dei? J (Psal. LXXXVIH.) Hic
gerunt, clamant : «Non habemus regem nisi Coesa- euim non seriem hislorioeseculi, sed spiritalis intel-?
rem (Joan. xi\).t Unde Samuel, qui interprelalur iigentioe sensum continualim describere conati su-
nomen ejus Deus, reprobatus a senioribus Israel, mus. Coeterumquia parura historiam proetermisimus,
Dominumac Redemptorem significat. Saul vero, qui ad eam insinuandam aposlrophen facere decrevimus.
dicilur pelilus seu pelilio, suo quod a populo postu- Ait enim sacra historia :
latus legitur, Barrabas intelligitur, quem dimilli sibi B « Dixitque Saul ad puerum suum ; Ecce ibimus :
petierunt : qui Saul filius Cis, filius Abiel, fuisse le- « quid feremus ad virum Dei? » et reliqua. Non enim
gitur. Cis enim interpretatur dimis vel vomens. putabat Saul sibi asinas a Samuele aliler indicari,
Abiel vero paler mens dicilur, quorum nominum nisi pretio divinationis, de quo puer ail, cum a Saule
interpretaiiones ad duriliein, et ad vomitum malilioe audisset : Panis defecit in sitarciis nostris :
Judoeorumpertinent, qui, Deum Patrem confitentes, « Ecce inventa est in manu mea quarta pars sta-
Filium in passione negaverunt, dicenles : Toile « teris argenti, demus bomini Dei. i Ideo ait:« Quid
hune, et dimilte nobis Barrabam : non intelligentes, feremus ad virum Dei? t Quod autem Sauli inqui-
quia qui negat Filium negat el Pairem, qui misit renti de Videnle, responderunl dicenles:
illum. « Festina nunc, hodie enim venil in civitalem,
CAPP. IX et X. « quia sacrificium esl hodie populi in excelso. » Sa-
crificium in hoc loco, prout aliqui inlelligi volunt,
« Tulit autem Samuel lënticulam olei, et èffudit prandium "intelligitur, quod proeparaverat Samuel
« super caput ejus, et deosculalus esl eum, el ait: populo in Kalendis, quia sequitur :
« Ecce unxit le Dominus super hoeredilalem suam « Neque enim comesturus est populus, donec ille
« in principem. >Sciendum est quod Sau) non Unius G « veniat, quia ipse benedicet hoslioe, et deinceps
semper personoe geslavit figuram, sed aliquando « comedent qui vocati sunl. » Coeterumsi quis sim-
Judoeorumtypum, ob superbiam, et adversus Deum plicité!'de hostiis immolalis, ac sacrificiis inlelligere
invidentiam, sicut superius teligimus, et in futuro voliierit, nos non inhibemus. Dixitque Samuel ad
demonstrabimus: aliquando Domininostri Jesu Chri- Saul:
sli, propter unctioném regni, alqué aliiiudinem sta- « Ascende ante me in excelsum, ut comedas roe-
turoe, et propter princïpaium. De quo Isaias ait : « cum et dimiltam te màne, et omnia quoe suut in.
« Factus est principatus ejus super humerùm ejus « corde tuo indicabo libi. > Hic enim si non displi-
(Isa. ix). i Aliquando vero principem soeculihujus, cuerit, siculi seriplum invenimus, traditionem Ju-
propter elationein cordis et humilium oppressionem, doeoruminserere proesumimus. Erat enim in corde
sicul in sequéntibus declarabîtur-; sed in hoc loco, Saul (sicut ipsi tradunl) quod rex futurus esset, quia
ubi a Samuele unclus lëgitur, ipsum Christum Do- viderat per visum se in verlice arboris colloçari ;
minum scilicet Salvalorem désignai. Sicut enim quoevisio signum regale erat. Denique non tantum-
Saul, cum asinas patris sui quoe deerarit quoereret, modo de asinis quas perdiderat in corde tractabat,
in regno assumptus est : simili quoque modo Domi- . quia cum dictum sit : El omnia quoe sunt in corde
nus el Salvator nosler, poslquam a Paire suo mis- 3D tuo indicabo tibi, stalim per partem cpiijunciionis
sus, ad ôvës quoeperierant domus Israel vénire di- copulativam,et distinguendô copulavit dicens:
gnalus est, super cuuclum populum suum ab eo in « El de asinis quas perdidisti nudiuslerlius ne
regem lanlum consiilulus est. Sic ipse ail : « Ego « sollicilus sis, quia inventi sunt. > Et illud : « Et
autem consiilulus sum rex ab eo super Sion mon- « cujus erunt oplirâa quoequë Israel? nonne libi et
tera sanctum ejus (Psal. n, Marc, xxiu) : > hoc enim « omni domui palris tui. > Taies enim et hujusmodi
proefigurabalur pèr asinas propler simplicitatem , tradiliones Judoeorum, de apocryphis libris eorum
quod et per oves prôpiër innocenliam. Armus quem prolatoesunt, quos secum reconditos habenl, quoein
Saul accepit, sicut superius lëgitur, princïpaium si- nostris non liabentur. El ideo a qhibusdam recipiun-
gnificat Domini nostri quem accepit. Qui a Samuele tur, non propterea ut illos approbent, sed ea quoe
unctus dicilur, quia a Deo Pâtre unigenitus Filius necessaria sunt, ad confirmandum recipiunt. Quod
spirilali unclionë delibulus legitur : de quo Psalmi- el Paulus apostolus in Epistolis suis (TU. i, / Coi:
. sla : « Propterea unxit te Deus, Deus luus (Psal. xv), non solum de Hebroeorum libris apocryphis,
xuv), » et reliqua. Omnes enim rétro olim reges verumetiam ex poelarum ac comicorum gentiHum.
29S ENARR. IN LIBROSREGUM. — IN LIB. I. âî*4
ubi opporlunumvidit, exemplaprotulit. Non ul omnia Ai « coepiladversumJabes Galaad. Dixeruntqueomnes
eorum commenta approbaret, sed opporluna ubi né- « viri Jabes ad Naas : Habeto nos foederatos,et ser-
cessariûm vidit, inseruit. Hinc est quod Judas.apo- « viemustibi. Et respondit ad eos Naas Ammonites:
stolus in Epistola sua ex iisdem libris exemplum « In hoc faciam vobiscum foeiius,ut eruam omnium
intulit, dicens : « Prophetâvit aulem de his seplimus « vesirum oculosdextros. > Verum quia historia est,
ab Adam Enoch, dicens : Eccevenit Dominusin san- spiritalem intelligentiani brevîssima insinuatione
ciis millibiissuis facei'ejudicium coritra omnes(Jud. enucleare aggredimur. Naas enim, qui interpretatur
n). » Quod ex proedictislibris sumptumest, sed quia serpens, significat diabolum: n'On solum quia lubri-
verum esl, non est rejiciendum. Non tamen omnia cus et torluosus esl, sed quia primum hominem per
approbanda sunl, sed necessaria accipienda. Sic serpentera decepit. Ipse ascendit ad proeliandumcon-
etiam iraditiones nônnulloe opportuno assUmendoe tra Jabes, qui interpretatur seiîsus, quia diabolus
sunt. semper sensum divinoecognationis el bonilalis au-
« Cumque abieris inde, el ultra Iransieris, » et ferre ab hominibusconatur. Galaad vero, qui dicilur
reliqua usquequo ait, « invenient le 1res viri ascen- acer'vustestimonii, illos significat qui erudili sunt
« dentés ad Dêum in Belbel. »Hi viri causa oralio- in Ecclesia leslimoniis divinarum Scriplurarum.
nis ibanl in Belhel; ubi Jacob lapideih erexerai. ïB Quorum ocnlos dexleros eruere cupit, videlicet illu-
« Post hoec veniens ad c'olleiiiDei, ubi est slalio mina'liaiiëm fidei, et proedicationisauferre salagit.
« Philisthinorum.»CollisDeilocus erat ubi prophètes Sèd hos Saul, videlicet Dominus ac Redemptor nô-
hahitabant. « Et cum ingressuS fueris in urbem, ôb- slêr, libérât cum exércilu suo : idest auxilio angelo-
« viam habebis gregem prOphetarumdescéndenliuin rumseu proedicatorumsuorumquiin Besechpopulum
« de excelso, ipsosqueprophelanles, et insiliel in te enïimerat.Besechenim egestasinterpretatur, quia in
« Spiritus Domini, el prophétabis cum eis, el mula- egestale proesentisvitoenovit Dominusqui sunt ejus.
« beris in virum alitim. Quando ergo eveiserinlsigna Et apud ipsum est cerlus numefus electorum, quos
« hoecomnia libi, fac quoecunquéinvenerit manus ad proeliumcontra diabolumexcitât. Nam possumus
« tua, quia Dominuslecum est : et insiliel in le Spi- ad hoerélicosreferre, qui populus est moeroris,quo-
« ritus Domini, et prophétabis cum eis. » Proplié- niam gaudilimSpirilus sancti noii habenl. Disponit
tasse eum ibi Judoeidicunt de futuro soeculo,et de eorum perversitas in'hoc foeduscum populo Eccle-
Gog et Magog, et de proemiisjustoruni, et pcena im- sioe,ut eruat oculos dexiros, id est sénsûm vel visum
piorum. Nam quia Spiritu Dominiimpulsusproplïe- sanoeorthodoxoefidei auferat. Et vùli ul sinistrum
lavit, de adventu Chrisli et salute hominum pro- ^ habeaiit, id estperversum sensum, et prava senliant.
phetasse non dubiilm est. Sed populus fidelis acervum tesfimoniumdivinaruni
« Quando ergo venerinl signa hoecomnia tibi, fac Scriplurarum congerii, Unde sUfshoslibus résistât,
« quoecunquéinvenÊritmanus tua, quia Deus lecum. erailtït in universos tefminos Israël, hoc est ad do-
< est. * Ac si diceret : His signisnossé poteris quia Ctores Ecclesioe;qualenns sibi opënï ferànt, et scu-
Deus te regem fieri voluit, et idcirco ad omnia quoe tum fidei contra hostes e$ adterSO ôp'ponant.
libi agenda sunt, régaliler âge, quia Deus lecum.
est. CAPUT xii.
« Videntes aulem omnes qui noverant eum heri . « ifixit aulem Samuel ad populum : Venite et ea-
« et nudiustertius, quod esset cum pfopbelis et pro- « mus in Galgala, et innovemus ibi regnum, > et
« pheiaret, dixerunt ad invicém: Qu'oenamres acci- rèliquâ usquequo ait, « Misil Dominus Jerobaal et
« dit filioCis? Nomel Saul inler prophetas ? Respon- « Èedau et Barac et Jepble et Samuel, et eruit vos
< ditqùe alius ad àllerum, tricens: Et quis patër « de manu inimicorumveslrorum. »Prius enim an-
< eorum? >et reliqua. Bene ait, Saule prophelaliie tequam sûperiora pandamus, dicendum est quis
cum coeleris,«Et quis pater eorum? » Acsi diceret : fuerit is'teJerobaal et Badan. Jerobaal ipse esl Ge-
Et quis major illo in dignitatëét sapiertlia? oplime |j deoh, qui cum irecenlis viris superavit Madianilas.
enim potest inler prophetas vefsarî et paler eorum, Bàdân vero, ut quibusdam placet, ipse est Samson.
id est magister vocari, qui tarii dodus et sa'piens Coeterumjuxta alliorem inlelligenliam, Galgala ubi
est. Pater magister vocalur, srcul Efiseus Eliam pa- Samuel innovavit regnum ae redarguit filios Israel,
treai, id est rnàgistrum voeat* Pater mi, Paler nri; quoe interpretatur revelalio significat revelalionein
currus Israel et auriga ejus. Et in lrbro Job : Eliu, el iïiuminationem fidei in NovoTestamenlo, ubi ve-
Elipbaz palrëih, id est magistrum vocat, hoc modo, lus regnum in novuni commuta'tumest. De qua mu-
« Pater mi, probelur Job usque ad finem (fob. talione superius jam diximus, ubi.de Eli et filiis ejus
xxxiv). » Quod autem Saul ita invenit, sicut videns reprobatis , et electione Samuelis descripsimus. De
proedixerat,significat,quia omnia ita evenerunfChri- abjeclione Saul et constitutione David, Domino
slo, sicut libri légis et prophelarum olim proedixe- favenle, in posiérum dicturi sumus. Verum in hoc
runt, ljcet de Judséisvelint inlelligi, quibus prospéra quod Samuel filios redarguit, juxta moralem inlelli-
seu adversa i(a evenerunt, sicut proedixerat. genliam typum tenuit spiritalium doctorum: qui in
CAPUT XI. semetipsis delicta gravia non habent, quoe redar-
i Ascendit aulem' Naas Ammonites, el pugnare! guanl ; sed aliorum uéccala absque detrectalione fe-
 095 ANGELOMILUXOVIENSISMONACH1 S98
riunt. De his enim talibus per Salomonem dicilur : A licipationem de Isboseth, ee quod in sequeniibus
« Verba sapienlium quasi stimuli et quasi clavi in legalur, Quadraginta annprum erat Isboselh cum
altuni defixi (Eccl. xn). i Bene ait : « Verba sapien- regnare coepisset, et duobus annis regnavit, et a
tium sicut stimuli el quasi clavi in allum defixi, » morte Heli usque ad Saul omne tempus quadraginia
quia peccata hominum nesciunt palpare, nec molli annorum.est, non prohibemus quia et inlelligi valet.
manu allreclare lascivia ; sed asperoe invectionis < Et percussit Jonalhas stationem Philisthinorum
increpatione corrigere, el inerrantes poenilentisédo- « quoeerat in Gabaa. Quodcum audissenlPhilisth.iim,
lorem et vulnus infigere. Si cujus igitur sèrmo non « Saul cecinit buccina in onmi terra, dicens : Au-
pungit, sed oblectationi est audienlium, isle non « diant Hebroei et universus Israel, » et reliqua.
est sermo sapientis. Hinc est quod Joannes Judoeos Quodenim ait: «QuodcumaudissenlPhilislhiim, Saul
glorianles redarguit dura invectione, dicens : « Ge- « cecinit buccina » etc., sic inlelligendumesl : Quod
nimina viperarum, quis demonslrabit vobis fugere a cum audissent Philislhiim, subauditur conturbati
ventura ira (Malth. m)? i Denique possumus et ali- sunt, Saul cecinit buccina. Hoec buccina signum
ter banc sentenliam brevi indagalione innuere, quo victorioe, et exhorlationis fuit, ut audirent, et no-
ait dicens : « Verba sapientium sicut stimuli, » etc., scerent Hebroeiconturbati superatos esse Philisthoeos.
quia et ad conversionem provocant et firma sunt, B Propterea sequitur :
et in nullo oberrant, quia sancio Spiritu prophelis et « Et universus Israel audivit hujuscemodi famam.
aposlolisinspirata, ad eos usque pervenerunt, et ideo « Percussit Saul staiionem Philisthinorum. > His
solida radice fundatà sunt. Unde et in eodem versu rébus cpmpertis, confortatus est Israel : propter hoc
subjungitur : Quoe per magistrorum consilium data et sequitur : « El erexit se Israel adversus Phili-
sunt a pastore uno, videlicet a prophelis per quorum « slhoeos. >Id est, virililer coepit agere contra eos.
consiliumsunl prolata,'et pastore uno, id est Spiritu « Quod cum vidissent viri Israel se in arcto po-
sancio, inspirala. Quisquis enim his est inslrucius, i sitos (afflictus est enim populus), absconderuut
et Spiritu divino illusiratus, potest corrigere, si, « se in speluncis, et in abditis,-in pelris quoque et
inquaiitum humana fragililas non obsistai, se a pee- i in anlris, et in cisiernis, i «t reliqua. Si enim se
catis couliniieril, aliorum peccata. Quia ille juste abscondit Israel in proefalis locis, animum puisât,
redarguit incoeleris malum eorum, qui spirilualiler quid est quod historia subjungit :
vivens, de proprio delicto reprëhendi a quoquam « Hebroei aulem transierunt Jordanem. > Quod
non polest. Scriptum namque est : « Spiritalis om- nos aliter intelligere non possumus, nisi ilios sen-
nia judicat et ipse a neniine judicatur (1 Cor. n). » tiamus qui se substraxerant a Saule timoré perlerriti,
Innoceus enim esse débet ab onini delicto, qui coe-G et ad Philislhiim transierant. Sed postea audientes
teros judicat pr'o scelere ipsorum, sicut et Samuel quod Philisthiim fugissent, sociaverunt se cum suis
fecisse legitur • qui etiam laies pluviam de coelis,id in proelio. Quid enim hoc significet quod reversi
est scientiam proedicationis éx libris prophelarum, fugilivi sociaverunt se cum suisin proelio,dicemusin
de quibus scriptum est : « Judicium posilum est et poslerum : « Cumque adhuc esset Saul in Galgala,
libri aperii sunt (Dan. m), > proferunt el corda ho- « universus populus perterrilus est, qui sequebatur
minum, ut fructus fidei, ac honorum operum gignere « eum. Et exspeclavit septem diebus juxta placitum
possint, diffundunt: ut eos, quia malum se egisse co- « Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dila-
gnoscunt, lerreant.Deinde sequitur qualiler Samuel, « psusque est populus ab eo. Ait ergo Saul : Afferle
dum quererelur de principatu, et populus depreca- < raihiholocaustum et pacifica, i et reliqua usquequo
relur, dicens : « Ne cesses orare pro nobis, i respon- ail : « Dixitque Samuel ad Saul : Slulte cgisli, nec
dens ait : « Absit a me hoc peccalum in Domino ut « custodisli mandata Domini Dei tui, quoeproecepit
cessera orare pro vobis. > Hic namque perfecta be- tibi, i etc. Verum jam superius dixerat : « Et de-
nignitas sanctorum, olim in Samuele demonslrata scendes ante me in Galgala. Ego quippe descendi
est : illa videlicet de qua Dominus ait : « Diligiie n ad te, ut ofleras oblalionem, et immoles victimas
inimicos, et orale pro persequenlibus et calumnian- pacificas. Septem diebus exspectahis donecveniamad
libus vos (Malth. v). » le, et oslendam tibi quoefacias. » Videtur quibusdam,
inculpabiliter Saul oblulisse holocaustum, cum Sa-
CAPUT XIII. muel ab eo ëxspectatus, juxla placitum septem
« Filius unius anni erat Saul cum regnare coepis- dierum non veneril. Quod qui hune locum bene
« set ; duobus autem annis regnavit super Israel. i dislinxeril, inveniet eum non immerito culpatum
Non de Isboselh filio Saul taiitum, sed de eodem fuisseet inobedienlem redargutum. Locus autem hic
Saule hoc dictum est. Sic eniin erat innocens Saul apud quosdam ita di.slinguitur : « El descendes ante
quando regnare coeperat, sicul filius unius anni est, nie in Galgala. Ego quippe descendam ad le. i Et po-
et in innocenlia perseveraret. El quia in eadem in- stea subinfertur, «ad offerendasoblaliones, et iramo-
nocentia duobus annis regnavit et humilitate, bene landas viciimaspacificas, septem diebus exspectabis
dicilur lanquam filiusunius anni fuisse. Coeterivero> donec veniam ad'le, et oslendam tibi quoefacias. i
quibus regnavit indigne calculo non hic compre- Non ergo Samuel suum proestolari adventum Sauli
jiendunlur. Sed si volueril quis inlelligere per an-- ; septem dierum tempore proecepit, sed ad offerendas
297 ENARR, IN LIBROS REGUM. — IN LIB. I. 298
oblatioues et immolandas victimas pacificas, se ab A pentes, quasi non sint, dum inexercitati ad re-
eo eisdem seplem diebus voluil exspectari ; quod spondendum.hoslibus fidei parati nequaquam sunt.
ille nequaquam fecit, et ideo inerjio culpaïur, et Vomeres vero atque ligones, seu coelera ferramenta,
siullitioeelogiodenotalurindiscreia Saulisoblaiio;ob spiritaliter testimonia, seu sententias indicanl sacroe
hoc quod obedientioe proeceptum proevaricatus est, legis; quibus testimoniis sacerdotes Ecclesioe, in
a Deo accepta non est. Quia enim propheloe proe- pace ejusdem Ecclesioe,ad eruditionem lantummodo
ceptum parum perpendit, Deum qui loquebaïur in populi fidelis, quasi ad agriculturam, juxta hislorioe
propheta contempsil, dicenie Domino: « Qui vos simplicitalem, uluntur. Quoe leslimonia, acsi fer-
audii, me audit : et qui vos spernil, me spernil. ramenta sint (si quando, permiilenle Deo, hoere-
(Luc. x). > Unde audivil : ticorum bella adversus Ecclesiam consurrexerinl),
« Sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. ad exercendos videlicet atque probandos fidèles
« QuoesivilDominus sibi virum juxla cor suum, et suos, viri ecclesiastici, subtili inquisilione ea per-
« proecepitei Dominus ut esset dux super populum scrulando, et spiritali acumine acuendo, velut in
i suum, eo quod non servaveris quoe proecepit gladios vertunt ; per quos et hostes fidei prosler-
« Dominus. » Reprpbalio Saulis futuram proefigu- nunt, et tara se quam coeteros fidèles ab eorum
ravit ablalionem regni Judoeorum. Quod autem*B persecutione, sive persuasione defendunt. Proecepta
David superstes eifactns, hoc indicat, quod Domi- quippe diviuoelegis atque leslimonia, et ferramenta
nus Jésus Christiisper Novum Testamentum in Ec- sunt in pace Ecclesioe,et arma in tempore belli. Et
clesia regnalurus populo Judoeorum successurus ut manifestius fiât quod profertur : In pace Eccle-
erat. sioeproesules ejus seu sacèrdoles, simplici proedica-
« Porro faber ferrarius non inveniebalur in omni tione populum sibi creditum fide informantes, non
« terra Israel. Caverant enim Philistim, ne forte alta de Deo, neque incapabilia illis proponunt, sed
i facerent Hebroeigladium aut lanceam. Descendebat ut simpliciter credant in Patrem et Filium et Spi-
« ergo omnis Israel ad Philistim, ut acueret unus- rilum sanctum, essentialiter unum et verum Deum,
« quisque vome