Grégoire IV (pape). Gregorii IV, Sergii II, pontificum Romanorum, Jonae, Freculphi, Frotharii... episcoporum, Opera omnia...

accurante J.-P. Migne,.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 CURSUS COMPLETUS
SIVE
. ' BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODÀ, GECONOMICÂ,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORM SCRÎPTORUMQUE ECCLESÎiSTICORUM

QUI
AB.iEVO APOSTOLICO AD INNOCENTE III TEMPORA
FLORUERTJNT;
'
RECUSIO CHRONOLOG1CA
OMNIUMQVJE ËXST1TERE MONUMENTORUM CATHOLICË TRADITIQMS PER DUOOECÎMPRIORA
ECCLESÏJÎ SPECULA,
IUXTAEBITIONES ACCURATISSIMAS, INTERJSECUMQtlE NONNULLIS COMCIBUS HANL'SCRIPTIS COLLATAS^
PER.QUÀM DÎLIGENTERCASTIGATA ;
MSSEB.TATWNIBIIS,COMMENTARHS LECTIONIBUSQLE YAMANUBUS CONTINENTER 1LLUSTRATA ;
OHNiBUS OPERIBUS POSTA.MPLISS1MAS EDITIONES QVM TRIBUS NOVISSIMIS S^CUUSBEBEN1UR ABSOLUTAS
BETECTIS,AUCTA ;
1NDICIBUSFARTICULARIBUS ANAtïTICIS, SINGULOSSIVETOMOS, SÎVEÂUCTORES AL1CUJUS MOMJ^TI
SUBSEQUENTJBUS, DONATA J
CdPITULIS
INTRA IPSUM TEXTUMRITEDISP0S1T1S, NECNON ETTITULIS SINGVLARU» PAGINARUM MAttGINEM SUPERIOIlEM
IIISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAMSIGNrFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS COUDUBUS TUMAPOCRYPMS, ALIQUAVEÎIOAUCTORITATE INORDINE AD TIUDI110NIÏM
ECCLESIAST1CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICITA;
eUOBUS iNBICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTliROSCIL1CET RERUM, QUOCOKSULTO, ^JUIKQUI»
UNUSQ.UISQUE PATRIJHIN
~ SCUlPTURiE SACREE,QUODLIBET THEHA SCRiPSERIT UNO INTUITU CONSPICIA1UI\; ALTtKO
EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES»
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM L1BRORUM
SCRIPTUR* TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, CGTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR : CIHRACTCRUM MT1DITAS
CHARTJE QUALITAS, INTEGMTAS TEXTUS, P ERrECTIOCORRECTIOMS, OPERUM RUCUSORUM 1UMVARICTAS
TUMNUMEROS, FORMAVOLUMINUM PERQUM1 COMMODA IN
SIBIQUE TOTOOPERIS DliCURSU CONSTANTER
SIMILIS, PR.ESERTMQUE
PRETII-EXlGUFr.AS, 1STACOLLECTIO, UNA, METHOD1CAETCHIiONOLOGICA,
SEXCENTORUM TRAGMENTORUM 'OPUSCULORUMQUE HACTENIIS 1IICILLIC SPAltSORUM,/""/JN.^y
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS AD OMNES /ETAT ES, £, f^X^Z
LOCOS,UNGUAS FOKMASQUE TERTINENTIBUS , COADUNATORUM. 1^\\
SEMES SEGDNDA,
m QUAPRODEUNTPATRES,DOCTOUES SCRIPTORESQUEECCLESÏJILATINJE !r
A CRËGOIUOMAGNOAD INNOCENTIUM III. -
^
flccurcmfe 3.*^3. ïïli$nt,
BIBLIOTSBCS GE.ERI BEIÏÏEEBS,
SIVE
COMPLETORUM
CURSCUM IN SINGULOSSCIENTIJEECCLESIASTlCiERAMOSEDITORE.

PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATA EST, ALLANBMPELATINA, AtlA GRiECO-LATINA.—

, YEXEUNTMILLEFRANCISDTJCENTA YOLUMINA EDITIONISLATINE ; OCTINGENTIS
ET
—
MILLE TRECENTAGR.EeO-LATIN.a3. MERELATINATJNIVERSOSAUCTORESTUM OCCIDENTALES,
TUM
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR;HI AUTEM,IN EA, SOLAYERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGIJE TOMUS CVI.

GREGORIUSIV,SERGIUS II, PONTIFICESROMANI;JONAS, FRECULPKUS,FROTHARIUS,EPlSCOPIii
AGNELMJS, HILCUINDS, ABBATES, ETC.
TOMDSTJNICUS.

EXCUDEBATDR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE EDITOREM,

m YIADICTAD'AMVOISE, PROPE PORTAMLUTETIJE PARISIORUMVTJLGOD'ENFER NOMINATAM
SEU PETIT-MOKTRGUGE.
1851
 SPECULUM IX.

GREGORII iy, SERGIIII,

POKTIFICUM RQMANORUM

JOXffMâ FREGULPBI» FROTHARII,

1EXOVIEXSISET TULLENSISEPISCOPORCM
AURELIANENSIS,

3UXTA MANS1AMPLISSIMAMCOLLECTIONEM ET EDITIONES SURTÎ, MURATORÏI, UGHELL1,

• PLZU , MABILLOSU,PERTZ1I ET B1BLIOTIIECASPATRD1I RECUSA.

1NTERM1SCENTUIU

AMUTUM;THEGÂ'NICirOnEPISCOPI
AGNEIX1RAYENNATIS,HILmHM SA"NTnTONYSIANl, TREVIREN'SIS,
PATRIARCH
MAXENTIIAQUJL-UIENSIS K, CANBIDIFOI.I>E\SISMOSACIH,I1EVEDICTI
DIACONI, CBRISTIANIDRUTHMARICOKBEIE'NSiSMONACM, JOSEPIII SACERDOTIS,ETC., ETC.,

SCR1PTA TEL SIBIPMDI FRAGMENTA QUI EÏSTANT.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHECa: CZ.ERI UKIVERS.E,
SIVE
•CORSUCM IN SINGULOSSC:KNTMîI CCL!ÏSIASTIC,"E
COMPI.ETORCM T.AMOS,EHITOItE.

TOMUS UNICUS.

VEMT 8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

INYIADICTAD'AMBOISE, PROPEPORTAMLUTETI^EPARISIORUMYULGOD'ENFER N0MINATA1I,
SEU PETIT-MONTROCGE.
1851
 ËLENCHUS

AUCTORUM QUI IN HÔO T055G CVI CONTINENTUR

HILDUINUS,abbas sancti Dionysii. Col. 9

MAXENTIUSJAquileiensis patriarcha. 49
•
CANDIDUS,Fuldensis monachus. 57
DODANA,sive DUODENA. 109
JONAS, Aurelianensis episcopus. 117
• 393
ARDO, seu SMARAGDUS.
BENEDicTcsdiaconus. . 393
HILDEMARUSet LAMBERTUS. 393
THEGANUS,Trévirensischorepiseopus. 401
AGNELLUS,qui et ANDRÉAS,abbas sanctae Maria? ad Blacliernas
et sancti Bartholomoei RaYennatis. 429
GREGORIUSIV, pontifes. Romanus. ' 841
FROTHARIUS,Tullensis episcopus. 863
ELDEFONSUS,Hispanus episcopus. 881
"
JOSEPHUSsacerdos. 889
SERGIUS papa II 905
FRECULPHUS,Lexoviensis episcopus. • 915
COLUMBANUS, sancti Trudonis abbas. 1257
CEOISTIANCSDRUTHMARUS,Corbeiensis monachus. 1259
AURELIANUS,Reomensis monachus. . 1521

Ex typis MIGNE,au Pelit-Monlrotige.

 ANNODOMINIDCCCXL.

HILDUINUS
ABBASS. DIONYSII.

NOTITIA HISTORICA IN HILDUINUM.

[Gall.Christ.,inter abbatesS. Dionysii.]

Hildumus, qui et aliquando Aldoinus, discipulus A magnâtes imperatoris cum Jesse Ambianensi prse-
Alcuini, illustri génère ortus, ut pote qui frater Wi- sule. Walaffiâus Strabo in carminibus ad eum scri-
grini comitis Petragoricensis et Engolisinensis, Ca- ptis «tomo sexto Antiquarum Lectionum Canisii vo-
roli Calvi propinqui, ilemque frater Bernardi et cat magnum Aaronem, J cujus, nitor morum cum
Gairoldi comitis, qui in necrologio Sangermanensi sensus probitate commendatur. Denique Agobardus
memorantur, sin minus erat monachus, cum ad S. Lugdunensis archiproesul eum « sanclissimum ac
Dionysii nionasterium accessit, in hoc induisse mo-- beatissimum t vocal in epistola ad proceres palatii,
nachum non incongrue colligilur, ex antiquo Argen- et pêne solum cum Wala abbàte « in via Dei adju-
tolii necrologio, atque etiam Dionysiano, ubi ad de- torem christianissimi imperatoris Ludovici. i Atta-
cimum Kal. Decemb. i beati Dionysii monachus et men cum anno 850 una cum Wala Corbeiensi ab-
abbas i appellalur. Eligilur abbas anno 814 ex libro bàte filiorum imperatoris patri rebellium partihus
primo de Miraculis S. Dionysii,anni cap. 1, seu 81S, adhajsisset, amissa' ejusdem imperatoris gratia in
secundum hodiernam incboandi ralionem. Sane exilium ad Corbeiense in Saxonia monasterium mis-
hoc anno Ludovici Augusti primo, Kalendis Decem- sus est. Inde revocatus paulo post Hincmari disci-
bris, indiciione vm, regise defensionis duo privilégia puli sui favore, pristinas dignates, Dionysianam vi-
obtmuil ab hoc principe, qui et anno circiler 822 prse- delicet ac Germanensem praîfecluras recuperavit.
ceptum dédit pro commutatione quorumdam praedio- Inde contigit, -ut liberior lactus Hilduinus, quippe
rum Hildainum abbatem inter et Hidulfum de quibus- qui non jam alienis distraclus, propriis ovibus re-
dam bonis in Âlsatia sitis. Hilduino Ludovicus et gendis se totum dederil, quas ut ad meliora pabula
Lotharius Augusti tribuunl remissionem pensionis y, reduceret, precibus induxit Ludovicum Pium ad or-
annua3 ducentorum vini modiorum, quos quidem dinem monasticum in abbatia S.-Dionysii per epi-
primum graluito Dionysianùs abbas occasione cujus- scopos renovaudum. Àudiendus ea de re Ludovicus
dam vini penuriaj, ad Yern (Yenrvillam) palalium, in diplomate : « Inter coetera visurn est illis (episco-
dein ex quadam consuetudine successores persolve- pis, qui Parisiis Ludovici jussu conventum agebanl)
rant, jam vero regii exactores pro lege et debilo ut monasterium praeclarissimi et eximii Christi mar-
censu exigehant. Datum est hoc praeceptum anno tyris B. Dionysii, sociorumque ejus, quod constat
circiter 825, quo jam tempore Hilduinus eral archi- lantorum martyrum nomine dedicatum, et a regibus"
capellanus, seu major eleemosynarius, abbas S. Me- Francorum, progeiiiloribusque gloriae nostrae, am-
dardi Suessionensis et S. Germani a Pralis. Anno plissimis rébus ditatum, quo in eo monasticus ordo
sequenli Ludovicus Pius imperator misso Romani religioseDeo deserviret, magna emendatione et cor-
Lolhario pro sedandis super eleclione Eugenii II rectione opus haberel quam causam tam per
papse motibus exortis Hilduinum abbatem consilia- se quamque et per venerabilem prudentemque vi-
rium adhibuit. Habelur ad annum 828 Ludovici et rum Hilduinum meniorati monasierii religiosum ab-
Lotharii praxeplum pro commutatione quorumdam batem, noslraj serenitatis auribus ïnlimarimt, uti
bonorum in pago Andegavensi inter Fulcricum et nostra piissima imperiali poiestate per eorum auclo-
Hilduinum abbatem, qui et memoratur hoc circiter ïitatem corrigeretur. DatavnKalend. Septemb. anno,
anno in praecepto eorumdem imperatorum decer- Christopropitio, 19 imp. Ludovici serenissimi imp.,
nentium ad pièces Theodradse abbatisssebeaLseMa- indictione 10 (852). Aclum monasterio Sancti Dio-
rise de Argentolio, ut post ejus decessum ad S. Dio- nysii in Dei nomine féliciter, amen, i Ad hoc proe-
nysium ista reverlatur ecclesia. Circa 850 Rabanus G cepîum Ludovici alterum accessit ibidem eodemque
Fuldensis abbas Commentarios suos in librum , re- tempore editum, quo parlilionem bonorum mona-
gum misit ad Hilduinum abbatem et sacri palatii chis ab Hilduino factam conflrmavit. Hilduini ea de
archicapellanum, qui aliquam Rabani scriplionem re litierae ex authentico inslrumento, sed aliquot in
sibi utilem ab eo petierat, per quemdam Fuldensem locis mulilo a Mahilloniovulgataî sunl, libro vi de
monachum, quem Rabanus ad palatium direxeral. Re Diplomatica pag. 519, ei post hune a Felibiano
Multis laudatur Hilduinus ab omnibus illorum lem- in Prob. Hislor. S. Dionysii n. 72, ubi hanc parli-
porum scriptorihus. c Excellentissimum abbatem » lionem Hilduinus «non ambitione vani nominis, aul
vocat Lupus abbas Ferrariensis, quicum in adole- cupiditale proesentis gloriae, sed sola futuraî relri-
scentia vixeraL.Idem epistola 110, « nobilitatis, di- butionis mercede a se factam dieil cum consilio et
gnitalis et moderationis apice conspicuum > proedi- consensu Ludovici domini sui, ut ne monasticus ordo
cat, nempe oh dignitalem archicapellani qua prav in eodem loco unquam deflcial, sicut prosteritis^lem-
ditus erat, unde et « ecclesiasticorum magisler > ab poribus contigit, in tantum ut pastorali negligentia
eodem auctore dicitur. Frotharius episcopus epist. diuturna, et incuria temporalis subsidii, monachi a
11 c excellentïssiniae virum nobilitatis et gloriosse majori parte ipsum habîtum abjecissent Ne igi-
dignitatis apice sublimalum, a ûeo electum rjatrem tur aliquando ex subsidii temporalis defectu mona-
et magistruni ; t et epist. 16 « inclytum et omni chi in similem lapsum corruerent, >et a via rectitu-
nobililale proeclarum,» compellat, qui et in epistola dinis et régulas sancti Benedicti instilulione, i qua-
ecclesiaj Senonensis pro eleclione Jeremioe, « sacris libet cavillatione in futuro aberrarent, aut devia-
negotiis a Deo prolatus » exhibetur; propiefôa quod D renl, statuil Hilduinus, ut denlur eis annis singulis
res ecclesiasticas hic solus, aut certe cum rege mo- de tritico puro ad eorum et hospilum in refeclorium
derarelur. Ad hoc Theganus eum recensel inter venientium opus modia duo milîia centum ; » ad
PATROL.GVI. 1
 il HILDUINUSABBAS'S. DIONYSU. NOTITIA. 12
proebendam famulorum eis servientium « de sigale A sanclofùm martyrum reliquias" Warino ejus Ioei
modia nongenta; de vino puro ad eorumdem mo- abbali, jtidemque"monasterii Resbacensis, pollicitus
uachorum et bospilum usum modia duo millia quin- fuisset, corpus sancti Yili pueri ac marlyris Lucani,
genta, proeter cervisiam ad usum famulorum; de quod Pippino régnante translatum in Franciam, in
legumine modia trecenla; de adipe modia triginta quadam Parisiensis agri cella Dionysiana asserva-
quinque; de butyro seslerlia triginta; volatilia in lum fueral, êidem eoncessit, cum assensu impera-
Pascha et Natale Domini, etc., J quai omnia « ad cen- toris, episcopi Parisiensis, et nobilium vicinorum.
tuniquinquaginla monachorum numerum âssignala,s Nithardus, Bistoriai Mb.i, auclor est Hilduinumuna
niinui unquam velat a successoribus abbatibus ; au- cum Gerardo Parisinaî civilatis comité an. 858 Ca-
geri vero cupit, ut « multiplicalis opibus, àccumu- rolo fidem suam sacramento Armasse, non 828, uti
îentur et servilii divini cullores, etc. » Subscribunt legiluï,- errore forsan lypographi, lomo primo Hi-
Aldricus Senonensis, El»Rhemensis;0!garius Mo- sloriaeuniversilalis Parisiensis pag. 604. Eodem anno
guntinus archiepiscopi; Drôgo Mettensis episcopus, visum est Hilduino abbali fratribusque Sandionysia-
Witgarius Taurinensis, Erchanradus Parisiacensis, nis suffragioiuni inire socielatem cum Reinigianis
Jonas Aurelianensis, Heribaldus Antissiodorensis, monachis, qui sacrai confoederationiultro assense-
Tractarius episcopus incerti loci. «Aclum in mona- runt, si non ipsi primi hujus fuerunt auclores. Editai
sterio sancti aposlolorum principis, excellentissimo- sunt hac de re lilterae ex memhrana Remigiana
runique martyrum Dionysii, Ruslici et Eleullierii lomo IY Spicilegii, pag. 229, et in proh. Hislor. san-
aiiiio 19 Ludovici serenissimi imperatoris indiclione dion., nuni. 77, in quibus id factum legilur Fulcone
10. Data xi Kalend. Februarii in Dei nomine féli- r> Sancti Remigii abbate. Subjiciuulur in veleri mem-
citer, s Hanc autem Hilduini abbatis constilutionem brana nomina monachorum ex monasleiio Sancti
ratam habuit poslea uti supra diximus Ludovicus Dionysii, atque eliain jllorum, quibus communio
imperator vu Kalend. Septemb. iisdem anno ct.in- suifragiorum ab iis concessa fuerat, qui fratres con-
diclione, et quidem in monasterio Sancti Dionysii. scripii aliis dicebantur. Horum in numéro primi re-
Ex quo intelligilur, ait Mabillonius, annum deci- censenlur Hludovicus imperator, item Hludovicus
mum nonum imperii Ludovici in praidiclis Hilduini rex, tura Hilduinus abbas, item Hludovicus abbas,
litteris expressum, repetendum esse ab eo tempore, quorum primus Dionysianùs abbas erat, alii^duo
quo Ludovicus imperii consors a paire dictus est, confoederali,et forte ex Dionysianisassumpti : quan-
non a Caroli parentis Obitu, qui tanlum v Kalendas quarn Ludovicusabbas videtur esse Ludovici Augu-
Februarii accidit. Hilduinus circa eumdem annum sti frater, qui Hilduinoabbati Dyonisianosuccessif,
exslruxit ecclesiam, seu polius oratorium B. Marise, jam alienorum coenobiorum abbas. Hos sequuiHur
qutfd hactenus visitur in crypia subterranea ad pe- nomina ejusdem loci monachorum numéro 125. 1
des veteris lumuli sancti Dionysii ejusque sociorum, Mabilloniuslomo II Annal., pag. 608, habel centinn
ut palet ex ipsius litteris nonnihil mutilis, quibus viginli scplem, quos inter memoratur Godoi'redus
huic oratorio, cujus dedicatio Kalendis Novembris episcopus. Anno 859, quamdam bonorum factam
facta dicitur, in dolem assignat « viculum , qui Er- peruiutalionem Hilduinuminter ahbatem Sancti Dio-
medonis dicitur et mansum in Aqua picta i ad lu- nysii et Ermenlrudem abbatissam bealse MariseJo-
minaria suppeditanda, prailer ea qùas de thesauro Irensis Ludovicus imperator ratum habuit x Kalcn-
ad pedes sancloium ex antiqua consuetudiue, dona- das Februarii, indiclione secunda, anno imperii 2ô.
bantur. Insuper slatuit, ut « ex monachis sanctse G Icscquenti anno 27, régnante Ludovico serenissimo
hujus congregalionis octo sibi per vices omni tem- Augaslo, die nonomensis Februarii, duonobiles eon-
pore in ea capella tain diurnum quam noclurnum juges Lanifridus et Teulgildis varia prsedia apud
more Romano ofliciumfacianl. J El hoc quidem am- Biùolidumsita contulerunl Hilduino abbati sancti
plius constat ex diplomate Ludovici imperatoris, Dionysii, qui moiluo Ludovico die Dominica 20
quo villam pagi Parisiaci vocabulo Minlriacum, Mi- Junii ejusdem anni 810, dum Lotharius ex Italia in-
try, contulil ecclesise, quam « vir venërabïlis Hil- tegrum, si possel, imperium occupaturus Parisios
duinus, abbas religiosus monasterii sancti apostolo- tendit, una cum Gerardo comité Parîsiensi, Carolo
rum principis, excellentissimorumque marlyrum i'ruslrata fide, Lothario obviam occurrit; eoque
Dionysii, Rustici et Eleullierii, » quos imperator tempore dumfrater in fraires insurgit, ac Nortmanni
spéciales prolectores suos 'socal, t aille pedes eo- occasionem rati opportunam devastandi oras roari-
rumdem bealissimorum martyrum J ad laudem Dei timas, jamjam Rolhomagum expilarunt, Hilduinus
ac Domini Jesu Christi « in honore sanctoe et in- Sàndionysianum ihesaurum in abbatiam Ferrarien-
violalaî semper virginis coeii, loliusque niundi re- sem deportari voluit ; sed cum Lupus Ferrariensis
giuse, ac sancti proecursoris Christi, i pro impera- abbas epistola 110 tutum salis non esse locum ad-
toris ejusque Conjugis ac prolis salule recens sedi- monuissel, quo severlerit Hilduinus, incertum. Sane
fîcaveral; ubi « permulta et pretiosissima san- circa hune annum 840exstant in Probalionibus Hi-
cldrum pignora » collocavil. lisec vero donalio storiai sancti Dionysii, num. 81 et 84, duo pro valle
eidein Joco facta esl ad luminaria et ornamenla Tillina, la Yalleline, inllalia, Lofharii imperatoris
ibidem proenranda, eo pacto, ut in purificatione S.. D indulta sancto Dionysioprivilégia preeibus Hilduini,
Marias,ac die martyrii bealissimorum Pétri et Pauli, horum in primo diplomate dicti simplieiler « Yené-
ôl in solemnitate gloriosissimi marlyris Sebastiani, rabilis abbatis, r in altero t Yenerabilis vocati ar-
atque in anniversario ipsius imperatoris et dilectoe chiepiscopi, sacrique palatii noslri notarii summi. j
ejus conjugis Judith, quando ipsi ex hoc mundo de- De Hilduini obitus anno variant auctores : Mabilïo-
cessissenl; ex rébus ejus villasmonachi ipsius san- nio non ultra annum 840 vilain produxisse videtur,
cti coeiiobii refeclionem habeanl, semolis solatiis cui conduit auclor Historiai Genealogicosmagnatum
chafilatis, « quoede rébus ecclesise in solemnitaii- Francise lomo YL pagina 242, cum ipsius niorlem
bus depulalis ex impérial! auclorilate jam habebant, consignai anno 810. Fallitur autem Jacobus Brolius,
et in iisdem diebus, juxta possibililalem, paupe- cum uno anno ejus obitum anteierlit, Aslronomo
rum rèfeclio fiât, etc., data ini Kalendas Februa- contra lestante, Ludovico mortuo Hilduinum abba-
rias anno Christo propitio decimo nono imperii tem S. Dionysiiuna cum Gerardo comité Parisiensi,
domni Hludovici piissimi Augusti, indiclione unde- Lothario Parisios aecedenti obviamprofeclum fuisse.
cima. Actum Yern Palalio regio. J Hilduinus an. Neque minus a vero abesse tam in anno quam in
856 Areopagitica scribere aggressus esl (ita nomi-i die videtur scriptor Historiai universilatis Parisien-
nant lucubrationes quas de geslis B. Dionysii con- sis, cum lomo primo, pag. 604, mortuum tradit anno
texuit), jussus epistola Ludovici Pii, quas iisdem 842, die 30 Octobris. In necrologio Sangermanensi
Areopagelicis praafixa reperitur. Eodem anno, cum ejus tempore scripto notalur ad x KalendasDecem-
imper apud Gorbeiam novam relegatus, quasdam bris, depositiodomni Hilduini abbaiis, eodemque in
15 YITÂ S. DIONYSII AUCTORE HILDUINO. — PROLEGOMENÀ. 14
Dionysiano : Omit Htlduinus B. Dionysii monachus A pultum fuisse in choro Sancti Medardi Suessionensis
et abbas; fulurus omni ex parle gloriosus, si Ludo- e regione praicipui altaris, ubi aille dirulam a Cal-
vico imperatori et post eum Carolo ejus filio fideni vinistis ecclesiam visebatur adhuc lapis sepulcralis.
haud fefellisset, ut Lothario assentaretur. Laudatus Quod si ila est, ait Mabillonius, hune ad obitum
Brolius, quem secutus est auclor Historiai universi- usque ejus loci abbatem persévérasse concedeuduin
tatis Parisiensis lomo I, pag. 604, asserit eum se- esl.

ABEOPAGITICA

SITE

BMMûTi momat WÏTM

Jussu Ludovici PU ab HILDUINOscripta.
(ExSufio.)

PROLEGOMENA.

i. ïB omnium studiorum ilïum auctorem esse non dubium

domini Ludovici, ad Hildui- esl, qui quorum incitât mentes, quo sibi placet in-
Augusti
Epistola piissnni abbatem monasterii sanctissinio-
num venerabilem genio adjuvat actiones. Sed et in hoc valde exsultat
rum martyrum Dionysii sociorumque ejus, de colli- spiritiis meus in Deosalutari meo, quoniam Chrislia-
qendis in corpus unius texlus-his quoein Groecorum
notifia nissimus animus vester sic evidenlissime erga se
historiis ex preliûsissimj marhjris Dionysii
- divinai bonitàlis bénéficia, et sanctorum cognoscit
passim scripta repérerai.
solatia, et tain se accensum ostendit
In nomine DominiDei et Salvatoris nostri Jesu circa auctoris etprornptissime
reparaloris sui, seu suf-
Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, fragatorum suorum, venerationem speeialium
atque obsequium.
imperator Augustus, Hilduino, etc. (Hanc epistolam "Non enim sic ab intimis pia anima vestra divina
require inter opéra Ludovici PU hujusce Patrologice confiteretur vera et justa judicîa, nisi se ipsatn
tomo GIT, col. 1526.) sancto illuminatàm cognosceret spiritu : nec ila de-
Q. volissime amici Dei bene gêsta et dicta, maximaî
Rescriplum Hilduini abbatis ad serenissimum tmpera- sagacitatis vestrae prudentia perquireret, nisi sum-
tore'm, dominum Ludovicuin. TJnde et qualiter mum bonum, a quo et per quem omnia sunt bona,
siimpta sunt ea quoein corpus unius textus, secun- * diligeret. Cujus amore religiosa devotio vestra ac-
dum jussionem ipsius, redegerat ex Groecorum et G
excellentissimimar- censa esse dignoscitur, ut Christi militum gloriosos
' Lalinorum historiis, de notitia
tyris Dionysii. triuïnphos inquireret. Quos cum noverit, per eorum
Dominobenignitate admirabili et aucloritatis re- adjutorium robustius contra vitia vitiorumque au-
vcrenlîa honorabili, Ludovico Pio semper Augusto, ctores pugnabit : quatenus martyrum exempla sec-
Hilduinus humilis Christi famulus, et domini mei tando, qui viriliter certavere etfideliter satis vicere,
Dionysii pretiosi, ac sociorum ejus malTicularius, ad palniam, qua illi munerati sunt, et ipse pertin-
veslroeque imperiali dominationi in omnibus de- gat. Hue accedit ad voti et sollicitudinis veslraî in-
volissimus, preesenlem in Clnïsto prosperilatem citamentum, quia-Esdras sanclai Scripturoe repara-
alque seternaifelicitatis benedictionem optat.et glo- tor, magnum remunerationis donum exinde apud
riam. Deum promeruit, et laudabile sibi nomen apud ho-
I. Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum mmes acquisivit.
est cornu meumin Deo meo. Dilatation est os meum, H. Quocirca et veslraî sedulilatis instantia, cum
et gaudebunt labia mea, ut annuntiem prsecoriiado- pro magna antiquitate hujus sanctissimi patris no-
mini mei gloriosissimi martyrîs Dionysii, ab eximio stri, quantum ad generationem lerrenam, et conver-
imperatore domino meojussus,quse reticere nonpo- D ] sionem seu obitum attinet, mira sanctilate et mira-
teram, etiamsi a quoquam fuissem forte prohibitus, culorum prodigiis, orbi pêne cunclô innotuit : noti-
et rêvera magna mihi est ratio gralulandi, quoniam tia ipsius paucis nostrofum cognila, plurimis adhuc
cumulalius mihi effeclum desiderii mei prsestare inanens incognita, cum per vestrum studium patue-
voluit divina dignalio, ut mentis meaî conceplum ei rit, et meritum, ul melius ipsi scitis, grande vobis
placere cognoscerem, cum quod agere spontanée conciliabitis, et memoriale perpetuum acquiretis.
disponebal mea humililas, in agendo data manu Facial autem Dominus, ul et nos idonei cooperato-
auctoritalis, cooperarelur vestra Deo plaeens subli- res inveniamur, ad bonaî voluntatis vestrae-perfeclio-
uiilas. Qua de re bonorum operum et spiritualium nem, qui lanto sine aliqua haîsilallone vestris jus-
 15 -
{V1TAS. DIONYSIIAUCTOBE HILDUINO. . 16
sionibus obedimus, quanto illa rogatis seduli exac- A vidit : el quia lune viginti et quinque erat annorum,
tores, quai exhibemus voluntarii exsecutores. ipse in epistolis, ad Polycarpum Smyrnoeorumepi-
"Ideirco quia reperta quaique, tam in Groecisquam scopum, et ad eumdem Apollophanium missis,
in Lalinis codicibus, ex domino el patrono nostro ostendit. Quia vero cum omni domoet Damariiixore
Dionysio, quoe hactenus minus cognovimus, vobis sua crediderit, lectio Actuum apostolorum docet, et
- ocius in unum collecta mittere poscitis, et incon- evidentius dialogus Basilii et Joannis,
capitulo S li-
gruum ducimus, aucloritatis vestrae pio desiderio bri quarti,.demonstral. Sed el beatus Ambrosius in
differri, quod ex debito servilutem nostram constat epistola ad Yercellenses, eamdem uxorem ejus ex
debere largiri, quantum connivet brevitas temporis, - nomine designans, perspicue manifestât. Beatus de-
quidquid ori suggesseril memoria citai recordatio- nique Pater Âuguslinus in sermone a pulcherrimo,
nis, favente Domino, velociter scribenlium commil- quem de seminatore verbi scripsit : « Apostoli ser-
lemus nolariorum articulis : deprecanles vestram mone finilo, audita illic resurrectione morluorum,
humililer sapientiam, ne in his, quse re%erentia et qusepraîcipue est fides Christianorum, refert dixisse
amore sanctissimi marlyris, et proptei jussionis ve- Athenienses, Audiemuste dehocilerum. Erant enim
strse obedienliam scribenda aggredimur, verborum quidam inter eos irridentes, quidam dubitantes,
pompositatem, aut dictatîonis leporem, sed purissi- B quidam credentes, atque in eis nominalur quidam
mse veritatis, sicut ab antiquorum dictis, sumpsi- DionysiusAreopagila, id est Atheniensium principa-
mus, quserere sludeatis sincerilalem : nosque re- lis : el mulier qusedam nobilis, nomine Damaris, el
prehendere de casuum, proeposilionum atque con- alii plures. J Et in eodem sermone, ubi de scan-
junclionum virlute, seu lilterarum in subséquentes dalo Judoeorum et stultitia geniium scribit, diceus :
immutatione, vel punctorum secundum artem grani- « Judoeis quidem scandalum, gentibus autem stulti-
malicam p'osilione, nolite : quia non id sludendum, tiam : sed ipsis vocatis Judoeis el Groecis,hoc est ipsi
sed noslrse deservitionis obsequium, ac commenda- Paulo ex Saulo, et DionysioAreopagila, his talibus
tionis vestraî officium, accelerandum suscepimus : et illis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. >
maxime cum IISPC,quse ab aliéna lingua expressi- IY. Cseterum de notitia librorum ejus, quos patrio
mus, in tenoris série, sicut de prselo sunt eliquata, sermone conscripsit, el quibus petenlibus illos com-
texemus : quai licet in inlerpretalione non redoleani posuit, leclio nobis per Dei gratiam et vestram ordi-
supparem sermonis odorem, sapidum lamen réfé- nationem, cujus dispensatione interpretatos sciïnia
rant veritatis et intellectus sui saporem. Ordinem noslra petentibus référant, satisfacil. Authenlieos
igitur historiée, sicut vestra jussil dominalio, in autem eosdem libros Grseca lingua conscriptos,
unum congestum, et singulatim postea pleniludinem (C quando oeconomusecclesise Constantinopolitanse, et '
ejus discretam, cunclis legentibus atque audien- cseteri missi Michaelis legatione publica ad vestram
tibus pandemus. Nam divina erit inspirationis et gloriam Compendio funcli sunt, in ipsa vigilia so-
.exsecutionis, id quod desideramus fideli animo pro- lemnilalis sancti Dionysii pro munere magno sus-
palare, verum atque probabile demonslrare. Ex quo cepimus, quod donum devotioninoslraîâc si coelilus
nos laborandum non magnopere sestimamus, quia allalum, adeo divina est gratia prosecuta, ut in
quid tenendum de hoc sanclissimo martyre Christi. eadem nocte decem et novem nominatissimsevirili-
sit, quid credendum, notée et probalissirnsepersonse tés in segrotorum sanatione vaiiarum inûrmitatuni,
veracibus dictis déclarant. ex notissimis et vicinilaii noslrse persorîis conti-
HI. Geuere si quidem eum nobilissimum, et phi- guis, ad#laudem et gloriam sui nominis, orationibus
losophie. magisterio insignem apud Athenas cla- et merilis excellentissimi sui martyris, Christus Do-
ruisse, el aliarum historiarum, et Acluum aposto- minus sit operari dignatus.
lorum teslimonio, sseculaprisca seu instantia eogno- Y. Quoniam autem beatus Clemens hue eum, vi-
verunl : maxime autem ex historia Arislarchi Groe- delicet in Gallorum gentem, direxerat, et qualiter
chorum cronographi, qui in epistola adOnesiphorum per martyrii palmam diversissimis et crudelissimis
primicerium, de Alhenae civitatis, et gestis ibidem ][} affliclus suppliciis, ad Christum perveneril, et quo-
apostolorum lemporibus scribens, ortum prosapiai, modo caput proprium, angelico ductu coelestis mili-
et doctrinam ejus, atque conversationis ordinem, tioein celebratione exsequiarum honorâtes obsequio,
sive oetalis tenvpus, nec non et ordinationem ipsius, ad locum, ubi nunc requiescit, detulerit, et quo or-
ac prsedicaiionem, subrogalionem etiam episcopi dine a Catulla quadam malrefamilias sit sepultus,
loco suo, et adventum illius Bomam, ordinabililer libellus antiquissimus passionis ejusdem explanat,
narrât. Quam epistolam vestrse domination! dirigi- praîcipue lamen conscriptio Yisbii qusein tomo sa-
mus, et quisque studiosus apud nos proevalet inve- lis superque abdilo Parisiis divino nutu inveula,
nire. Curiosus autem ex Graecorum fonlibus, unde inter alia memoranda, sicut in ea legilis, verba Do-
el nos illam sumpsimus, poterit mutuare. Quod mini nostri Jesu Christi ad eum prolala, quaudo
aiim anle conversionem suam Heliopolimastrologise sacra mysteria perageret illi cunctis videntibus ap-
$ralia migraveril, ubi et tenebras in cruciflxione parentis, contîuere dignoscitur. Cui astipulari vi-
Salvatoris nostri una cum Apollophanio sodali suo denlur anliquissimi, et Himia pêne vetuslale cou-
aHuuc sermonem Possidius in indiculo vocal tractatum; el est rêvera Augustim.
 17 PROLEGOMENA. 18
sumpli, missales libri continentes mksaî ordinem A . rum, sub vaiïis imperatoribus inlerfeclorum, conti-
more Gallico, qui ab initio receptse fidei, usu in bac neant eosdem cum hoc sanetissimo viro has partes
Occidental! plaga esthabilus , usque quo tcnorem, adiisse, quod ipse sensatorum manifeste refellit au-
quo nunc ulilur, Romanum susceperit. In quibus ditus, et quod Gregorius Turonensis, sicut in pas-
voluminibus habenlur duse missse, quse sic inter ce- sione sancti Saturnini legisse se dixerat, sub autu-
lebrandum ad provocandam divinae miserationis matione memoret, islum ipsum tempore persecu-
clementiam, et corda populi ad devotionis studium tionis Decii sub beato Sixto cum aliis sex episcopis,
excitanda, tormenta martyrîs sociorumque ëjus suc- quorum vitse vel passiones nequaquam ejus dictis
cincte commémorant, sicut et reliquoe missse ibidem in ratione temporum consonant, in has regiones
- scriptoe, aliorum Apostolorum vel martyrum, quo- fuisse direclum.
rum passiones habentur notissimaî, décantant. Qua- IX. Eece omnis minus scientium, sibi ipsi discor-
rum missarum cantus, sensus et verba, adeo passio- dans, auctoritas, cui velul ex superfiuo propter sa-
ns eorumdem, quam Yobis misimus, seriei concor- lisfactionem insipientium respondemus, cum veram
dare videntur, ut nulli sit dubium, a teste illorum ex hoc sancto pontifice et martyre narrationem ve-
martyrii, agones eorum fuisse descriptos, et ex ipsa racium historiarum praî manibus habeamus : primo
veraci hisloria, memoriam tormenlorum suorum in B • quidem petenles, ut in hoc jure conlentiosi, ab albu-
prsefatis precibus fuisse mandatam. gine contracta arroganlise, ex usurpala sapientia,
YI. Yidetur porro in his missarum obsecrationibus quia videri se scioli volunt, oculos lergant, quo per-
non contemnenda auctoritas de memorata passione spicacia perspicaciter, et vera fideliter relegant. Et.
sanctorum, cum exstent apud nos epistolse Innocen- si.non nisi unum oculum aperuerunt, quando lege-
tii, et post eum Gelasii, nec non et modernius beati rent, quod per subreptionem venerabilis Bedse pres-
papse Gregorii, aliorumque pontificum ad episcopos byteri in prsefato opère, secus quam debuit," dixe-
urbium Galliarum, et antistitum nostrorum ad rat, ubi idem se reprehendit, et reprehensorum suo-
ipsos, de more Romano in cunctis ecclesiaslicaî au- rum voeem prseveniens, retraetationem scripsil :
ctoritalis muniis imitando, quibus datur intelligi ab scrobem, in qua oculus aller esse debuerat, ape-
annis pluribus hune missse tenorem de Gallica con- riant, et in ecclesiaslica historia discant, quia Dio-
suetudine recessisse, et hanc passionis marlyrum nysius Corinthiorum episcopus, de Dionysio Athe-
islorum memoriam, longo superiori tempore his narum episcopo in epistola sua ad eosdem Athenien-
Occidenlalibus partibus per supplantationum [Forte ses directa, commemoret, ita enim ibi lib. iv, cap.
supplicationum] postulationes inolevisse : quibus 25, scriptum est : exstat quoque et alia ejus (Diony-
tanlo cerlius fldem accommodamus, quanlo in tem- ^ sii Corinthiorum episcopi) ad Athenienses epistola,
pore vieino post consummationem eorum, easdem in qua ad Evangelii credulilalem eos invitât, el con-
fuisse composilas sine dubilatione concredimus. citat segniores, simul et arguit quosdam, velut pêne
YII. Nec lamen quisquam putabit beatum Diony- prolapsos a tide, cum episcopus eorum Publius fuis-
sium ejusque successores, ab institulione aposto- set martyrio consummatus. Sed et Quadrati, qui
lica propter hujus modi missse ordinem, Gallicis Publio martyri successerat in sacerdotium, memi-
consuetudinibus in primordio tradilum, discrepasse, nit, simul et memorat, quod labore ejus ac indu-
si ei consliterït, ipsorum apostolorum et aposlolico- stria redivivus quidam in eis calor fidèi
reparatus
rum virorum, ipsiusque eliam urbis Romse sensus sit. Et illud in eadem désignât epistola, quod Dio-
proprii notam esse. Nec mirari quis poterit cur nysius Areopagites, qui ab apostolo Paulo instru-
hymnum sancti Eugenii Toletani de bealo Dionysio ctus, credidit Christo, secundum ea quas apostolo-
habemus, et vicinorum sapientium «criptis, exceptis rum Àctibus designantur, primus apud Athenas ab
paucis, videamur carere : eum et hsec, quse habe- eodem Apostolo episcopus fuerit ordinalus : cujus
mus, ut exorata priorum nostrorum venia dicamus, epistolse , sed et aliarum epislolarum ipsius Diony-
abdila et negligenter relicta reperimus, et alia sii Corinthiorum episcopi, et ejus ulique,
quam ad
needum prolata, quia non adhuc sunt ad liquidum Soterum episcopum miserai, beatus
Hieronymus in
enucleata, nos possidere lsetamur. libro de Yiris illustribus facit apertissime mentio-
YIÏÏ. Cseterum super garrulitate levitatis eorum nem. Unde quisque videns sub quibus imperatori-
mirando defecimus, qui contendentes hune Diony- bus quîque eorum fuerint, liquido potest oolligere
sium Areopagiten esse non posse, ad munimentum quantse absurditati ratio sit isla obnixa, cum inter.
sui lisec. qjoe sequunlur, inaniler conlrahunt.Yene- hos duos Dionysios lam plura discreta sint tempora.
rabileai videlicet et sanctum Bedam presbyterum, " X.
Legitur item sicin eadem ecclesiaslica historia.
dixisse in tractatu apostolorum Actuum, Areopagi- cap. 4, lib. m : Memoranlur autem ex comitibus
tem Dionysium non Athenarum, sed Corinthiorum Pauli, Crescens quidem ad Galatas esse
fuisse episcopum : addentes, eumdem inibi diem Linus vero et Clemens in urbe Roma Ecclesise profectus,
oLiisse. El quoniam libellus passionis istius testelur, prse-
fuïsse, qui comités el adjutores ejus fuisse ab ipso
hune a Clémente pontifice Romano episcopum ordi- Paulo perhibentur : sed et
Dionysium Areopagitem
natum, et in has Gallisepartes fuisse transmissum, apud Athenas, quem Lucas descripsît, primum Paulo
quia eliam passiones diversorum sanctorum marly - praîdicanle, credidisse, ac inter socios ejus fuisse.
 19 - YITA S. DIONYSII AUCTORE HILDUINO. 20
et Ecclesise Atheniensium constat sacerdotium sus- A innumerabiha per eum fieri, prout unicuique sensus
eepisse. De cujus, videlicet Dionysii Areopagilse, abundavit, curaverunt scriptis commiltere. Sic et
obitu, nil Graîcï scrïp tores dixenmt, quia propter de sanctorum apostolorum geslis ac passionibus fac-
longinquitalem terrarum, transitus ipsius penitus eis tura legimus, et de alîis quibusque historiis, Eccle-
fuit incognitus. Habemus lamen Greccaeauctorita- sise necessariis, manifeste comperimus. Fuerunt si-
tis Martyroîogîon de tomo chartiscrinîis Conslan- quidem, qui de bealorum apostolorum virlutibus
tinopolîtanis adeptum, qui tanta vetustate dissolvi- vera dixerunt : sed de eorum doctrina, falsa sunt
tur, ul maximam cauleîam a se contingenlïbus exi- commenlati. De ecclesiasticis itidem historiis, at-
gat : in-quo diem natalitîi ejus designatam, et quia que orlu, veï actu, vel obitu Patrum, quidam, quan-
Alhenîensium episcopus fueril reperimus adnolatum. tum ad reruin gestarum spectat fidem , veracia
Quod Marlyrologium, ut antiquitas ejus demonstrat, conscrîpserunt : quantum vero ad temporum vel lo-
ex eo tempore conslare posse non incongrue remur, corum attinet veritatem, minus caute confinxerunt.
quo, Constanlino jubenle, nata occasîone martyria Sicprofeclo, ul notum est, in scriplurïs canonicis
Sanctorum Domini de toto orbe collecta, et Csesa- diversorum inlerpretum varielas exstitit : in quibus
ream sunt convecta. Sed el usque liodie Grascorum quîque [pro quidam] minus dixerunt, alii qusedam
majores, et Athense încolse perhibent, Msloriarum B addiderunl, quousque earuni per bealum Hierony-
scriplis el successionum traditionibus doclî, in ea- mum lingua nostra meracam veritatem ab ipso fonte
dem civitate Dionysium tum temporïs primum fuisse suscepit.
episcopum, quando Timolhseus Panli seque discipu- XII. Quocirca nulla historia sic probabilis polerit
'
lus Ephesiorum rexit Ecclesîam : ipsumque, su- vel débet haberi, quam ea quse de veredicorum^
brogalo sibi episcopo, Romain adiisse, el ut compe- prseeipue orthodoxorum, coilatîone poterit colligij.
renral, apud Gallorum genlem, glorioso martyrio Et ideo certius tenenda sunt, quse mpdo -de hoc
consummalum fuisse. Quod el Tharasius palriarcha eximio martyre collecta conscribimus, quam illa!,
Constantinopolilanus per legalos suos sollicite in- quse de quolibet alio sancto sine auctoris nomine
quîsîvil, et ila seremhabere certus, eamdem Athe- passim scripta relegimus : prsesertim cum hsec. quai,
niensium civîtatem pallio archiepiscopali, quod jam scribimus, de Antiquarîorum anliqua scriplura sint,
ex ea diuturno tempore, orla quadam contentione, velut ex pralo non Parisiaco, sed Paradisiaco. Csete-
subtractum fueral, redonavit, et synodali consensu, rum parcendum est simplicitati viri religiosi Gregorii
Metropolis auclorilate, qua ante functa fueral, ho- Turonensis episcopi, qui multa aliter quam se veri-
noravit. Nam a prsecedenlïbus annis usque ad ilhid tas liabeat sestimans, non calliditatïs astu, sed be-
tempus, ejusdem cîvilatis episcopus nec suberat al- nignitatis ac simplicitatis voto, litteris commendavil.
teri, nisi patriarchse, nec juri ejus debitarum sibi Patenter et quidem noscere possumus, non adeo
episcopi civilalum subdebanlur. qusedam solerter eum învesligasse, cum ei e,ontemT
XI. Quod aulem dicunt, in passione istius beati poralis existens vir prudens et scholasficissimus
Dionysii scriptum haberi, quia eum sanctus Clemens - Forlunatus, qui plura fréquenter ad eum scripserat,
episcopum ordinaverit, Galliasque misent, procul hymnum rhythmiese compositionis pulcherrimum, de
dubîo sciant, quod aut praidictam passioneraex veris isto gloriosissimo martyre composuerit : in quo com-
et emendalioribus exemplaribus non susceperuot, mémorât eum a beato Clémente deslinatum, sicut in
aut scriplorum vitio depravalam legerunt, quoniam Lalinorum paginis didicit : de nalione aulem ejus et
non ibî scribitur, eum episcopum a bealo Clémente ordinatione episcopatus menlionem nonfacit, guia
consecratum, sed apostolum lolius Gallioefuisse ,or- liftguse Groecoepenilus expers fuit.
dinalum : de qua ordinalipne apostolatus, nisi ad XIII. Tantis igitur el tam inapifestis testimonio-
alia se înlenlio nostra dirigeret, et ex Apostolorum rum assertionibus de hoc sanGlissirao et antiquis-
actibus et ipsius Domini actione, auctorilatis exem- si-rnoPâtre, ad liquidum elucubratam el propalalam
plum sulficienler in bis scriptis possemus, inferi'e. TVomnibus scire volentibus veritatem, et ila neseire
Fieri enim potes!, nt diximus, qnod lexium passio- yolentibus ingestam -ceVtJssimamralionem, ul eliam 1
nis hujus sancti Dei, ex authenticis scriptum non si velint, quod ex illo ver-uniesl, jgnorarenou pos-J
habeant, el ideo in hoc errent ; quia et nos plures sint 4 oesset, fuoâ idem Aveopagites non sit Biony-1
codicellos exinde vidimus, qui in quibusdam sensu sius, exitiabiliseî profana nimis contentio : quia qui 1
videbantur concordare, sed lilleratura dissonare ; in faisais martyris derogare aliquo modo gestit, veri-
quibusdam autem nec sensu, nec oralionis tenore tati sine dubio, cui lestimonium perhihens, tanta
poterant sociari. Quod manifestum est hujus vene- transfretando maria» in tam longinquam regionem
rabilïs et antiquissimi patris vetusla longjnquitate, eisulari, et pro ea paii sic acerbissime isiistulit, de-
et ignotse atque peregrinse lingnse, ubi de ejus noti- trahere eoeca fronle et jmbecilli virtule contenait.
tia maxime scriptum erat, inscitia, seu devolione fl- Nam ut vere impius et pervieax judicandus eril, qui
deliumaccidisse : quinonstuduere ad priscas hislorias post tôt ratus senfentias, opinioni suse hinc aliquid
pro Gognitione ejus recurrere, sed ea quse audita aniino penerso tractandum reliquerit : ita quisquis
eollegerant, ut Gregorius Turonensis, non x'otiyo post veritatem reperlam quiddam ex hoc ullerius
errore fallens, yidenles insigoia magnifica atque dubitayerit, quoniam ex studio \pro <îe induslria]
 21 PROLEGOMENA. 22
mendacium quserit, cornes et discïpulus ejus, qui ab A ignobiliose, flagellis publiée csesus, cum omni dede
ïnitio mendax et pater mendacii exslitit, non imme- eore interiret. Unde et cenlesima undecima olym
rilo rectorum decreto erit. piade Romanorum consul Manlius Torquatus fdium
XIY. Et quanta sit hebetudo susurronum, pessimi suum, licet victorem, quod contra imperium in
^eneris hominum, oestimarenon valeo, qui cum do- hostes pugnaverit, virgis csesum, securi percussit.
ctorem egregimn et eximium marlyrem se hahere, si Quapropter ex his vos et qnique legentes advertite.
gloriam patrise suse, suamque qusarerent, conlendere quanti» nobilitatis hic sanctus Dionysius secundum
debuissent ; polius se, eum habeanl, non habere im- terrenam regeneraiionem fuit in sseculo, quantse
murmurent. gublimitatis secundum spirilualem regeneraiionem
XY. Quanta quoque sit amentium perversitas, do- in Domino, quanti fervoris el fidei, tanta terrarum
lere, ut res postulat, nequeo : quaî cum votis et lau- spatia pio zelo veritatis perlustrando in chrisliana
-dum praîconiis martyrem gloriosum suis iniquitati- religione, quantse aistimalionis etiam apud orbis prin-
bus debuissent conciliare propitium, detraclione et cipes, qui ut Irucidarelur, hue -Roma apparitores
famne minoratione laborant, quantum ex ipsis est, suos direxeril, in nobilitale prosapise et fanatici
sibi habere infeslum. Sed isdem in coelislalium nec cultus eversione, quantse fortiludinis in tormenlorum
Jaude crescil, nec derogatione decrescit : qui Salya- B perlatione, quam abjeGtissimsevilitatis in occisioné,
tori jûnctus, et concivis angelorum effectus,-de quam preliosissimse sanctitalis coram Deo in morte,
summa coelorum arce singulorum vpluntates inten- quam excellentissimse et incogitabilis glorise cum
dit, et sequens agnuni quocunque ierit, corda om- Christo in coelo, quam maetse virluljs sii in adju-
nium, divino lumine plenus, perscrutatur et péné- torionostrai fragilitatis, adhuc laboranlium in agone,
trai. In hoc quin etiam sseculo non indiget glorise quam felix cum proprio el beato recepto corpore
testimonio hujusmodi hominum , si lamen dicendi gaudebiî perpeluo cum sociis suis, et omnibus
sunt homines, qui detrahunl etiam in coelisimmor- angelicis choris, cunclisque sanctis Domini et ele-
taliler regnanli , quem adhuc in mortali corpore ctis in selerna felicitate, per eumdem Dominum et
veneraloe sunt bestice agonizantem. Sufflciens enim _ Salvatorem nostrum Jesum Christum, veruni Deum,
est illi suisque comitibus laus illa in sseculo, quam Deique_et hominis filium, qui in unius substantise
splendidissima eorum monumenta teslantur, et ce- ac potestatis trinitate perfecla vivil et régnât Deus,
lebri adoralione Christianus orbis fere lolus pro- per omnia ssecula sseculorum. Amen.
clamai. Nec mirum, si martyr Domini Jesu istorum HI.
sustineat cavillalioneni, cum idem, Deus majestatis,
Hilduini abbatis indigni, ad cunctos sanctoe
qui resurgens a mortuis, jam non morilur, el in C Epistola Catlwticoematrîs Ecctesioefilios et fidèles, pandens
coelisad dexteram Patris sedet, subjectis sibi prin- quomodo invenire quisqu-escire desiderans valeat in
cipalibus, et omnium angelorum potestatibus (Rom. epistola, ad Chrislianissimum imperatorem domi-
vi), per tanta annorum volumina adhuG ab incre- num Ludovicum exinde directa, unde et qualiter
dulis indebifa patiatur praejudicia. sumpta sint ea quoein corpus unius texlus secun-
dum jussionem ipsius redegerat ex Groecorumet
XYI. Hsecintérim, donec plura sutnalis de cogni- Latinwam Mstmiis, de wsiilkaexcellentissimi mar-
tione suffragaloris vestri, Auguste serenissime, su- lyris Christi Dionysii.
mite, el veraciler innotescite omnibus , quia haie fi- Hilduinus humilis Christi servus, et domini mei
deliter vestrse dominalioni dirigimus, veraciter ex Dionysii pretiosi, sociorumque ejus matricularius,
veracibus historiographis et liisloriarum paginis col- omni catbolicse dileetioni, quaquaversum Spiritu
ligere procuravimus 4 quoniam veritas, pro -qua sanclo diffusai, pacem continuam et gloriam optât
pretiosum sanguinem hic servus et amicus Domini ailernam.
fuderat, nostro mendacio astipulari non indiget, I. Cum nos Scriptura generali definiiione admo-
rrusesuo sibi teslimonio sufficil, quseque testes vera- neat, dicens : Quodcunquepotest manus tua, inslan-
cissimos quos repleveril, lestificanles veracia efficit. ter operare (Ectle. ix), et pii Augusli sîmulque pluri-
"
Denique quod nos diu multumque anxianles qua?si- morum ad hoc desideria cognoscerem anhelare, vi-
vimus, aliquis alius fprje mirabitur, videlicei cur sum est mihi, eliam in bac parte quiddam sudoris
post omnia tormenla novissime, velut ab inilio, hi inapendere, jst notitiam de ordine conversionis [con-
sancti \iri nudi publiée virgis csesi, et ex studio versationis] et prsedicationis atque adventus Romam,
hebelatis securibus sint decollati : quod tanlo magis seu iriumphalis martyrij bealîssimi Dionysii, quse
polesl cogitando mirari, quanto aliis sanctis Dei hoc maxime Groecorum continetur historiis, et quasi
genus decollationis rarius aut nusquam legitur ad- sepulta, antiquorum sçriniis apudLalinos non modica
hiberi. Qui noveril, uti ex verbis passionis illorum portione servabatur ôblecta, in lucem Christo juvanle
conjicimus , et mulla velerum gesta revolventes reducerem : quatenus devotis exinde erga Dei el
discimus, anliquitus morem fuisse Romanum, ut excellentissimi martyris sui cultum devotio climu-
quisquis nobilissimorum reus Majestatis, a militia lata suceresceret, et débitai servituli noslrse, in do
et defensione Reipublicse alio se conferens, contra mo Domini, quantum ad exiguitalem noslram et
senatus votum agerel, vel aliter quam se sententîa ingenioli nostri attînet, cyatho guslum fidelibus pro
haberet docere quo modo prsesumpsisset, securi pinanti, ejusdem amici Dei, cujus id amore studuimus,
 23 YITA S". DIONYSII 24
inlerventio glorîosa divinam misericordiam impelra- A quod in litteris divinitus inspiralis legitur (IF Reg.
rel. Ut enim et ante nos diclum est, gesta bene vi- ' xxn), de legis libro diu latente, et denuo sub ad-
ventium, elementa sunt vitam volentium : et exem- miratione invento. Et cum Daniel dical : Pertrans-
pla martyrum , exhortationes sunt martyriorum. " ibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Daniel, xn) :
Quapropter sequentia relegens , poculo debriatus quanlo magis nullus abjurare debebit, quod multis
praidaro, lidem pietatis eructet, et non obsequium comitibus aliorsum inluentibus, segnis quique aut
noslrum nomini temeritatis assignet. Quia vero, ut tardus post gradiens, perditionem in via, quam pré-
per quemdam sapientem dicitur, multoties in vili cédentes triverant, invenire non possil. Abjeeta
persona despicitur veritas, cui nihil prseferri debuis- denique omni ambiguitate, quod isle ipse Dionysius,
set, suppliciter omnes, in quorum manus hsec ve- cujus hic gesta scribuntur, non sit Areopagiles et
nerint, deprecor, ne in his nostrse personse humili- Alhenarum episcopus, quid quisque dixerit, veluli
îalem et agreslis oralionis indisciplinationem atten- de autumalione Gregorii Turonensis episcopi, et
dant, cum personarum acceptatorem in h'ac dun- subreptione Bedse sancti presbyteri, atque aliorum
taxat parte non' esse Dominum sciant. In qua scili- quorumque sine auctorilate jactatur : qui curiosius
cet me imperitum sermone, non tamen scientia, hoc scire voluerit, ut de mullis quaidam designemus
fateor. Quin polius hune, de quo res agitur, inely- B ex nomine, Eusebii Gsesariensis hisloriam, et Ari-
tum el verum Christi militem ante oculos ponant, starchi Grseeorum chronographi ad Onesiphorum
cui humanse vocis dignitate impar omne erit, quid- primicerium epistolam , el Yisbii conscriptionem
quid in laude ejus aliquis mine mortalium dixerit, perquirat et relegat. Ibique discere poteril quis
quoniam ab eo solo digne potesl laudari, a quo et iste Dionysius fueril, el qualiter per martyrii pal-
per quem talis meruit fieri. Yera itaque a veracibus maui ad Christum pervenerit, si hic eis in sui con-
de eo scripta, et simpliciter in unum collecta fideliter ^nexione manus dare fidei detreclaverit. De his
relegant, et si noslrae imperitise fueiïnt indignati, aulem et aliis quibuscunque, unde sumpta sunt
. ad velerum monumenta recurrant : quia nos non omnia, quseprae manibus tenentur collecta, si beni-
nostra, nec nova cudimus, sed àntiquorum antiqua gnitali legentis commodum ac placitum fuerit, el
dicta, de abdilis admodum tomis eruimus, et veri- alibi ea invenire nequiveril, litterarum noslrse par-
tatis sinceritale servata, paginis manifeslioribus " vitatis ex hoc ad serenissimum Augustum aflalim
indimus. illustralione valebit. Nam et si eis credere dignatus
IL Cseterum neminem sani capilis haec minus ac- non fuerit, illse sibi lamen sine quolibet supeicilio
ceptare putamus, quia anteriori tempore repetita G prodent, ubi hsec universa, et qualiter el quo ordine
non fuerant, cum liquido noscat quod is qui creavii dicta manifeste reperiat, ipsorumque librorum pleni-
omnia simul (Eccli. xvm), noluit revelari euncta, ~tudineni, si indiguerit, ab archivo nostrse Ecclesise
vel cunctis simul : multaque manifesta iterum esse mutuare quibil. Yaleat fidelis el charus frater om-
tempore occultata. Ad mentem enim débet redire, nis in Domino, cum pielate el gralia memor nostri.

IHCIPIT

| PASSIO SANCTISSIMI DIONYSII

QUI
A loco AREOPAGITA,et patriotico proenomine IONICUS,Chrisliano autem agnomine est appel-
latus MACARIUS,a sanclo Paulo apostolo Àlheniensium ordinatus archiepiscopus, aposto-
licavero auctoritale beati démentis papoe, totius Gattioe constitutus apostolus : cujus in-
victa pro fide Christi devotio, sub Domitiano Coesare a et proefecto Sisinnio apud urbem
1
Parisiorum post multa cerlamina, inter quw ei Dominus noster Jésus Christus apparuit,
coram quamplurimis seplimo Idus Octobris martyrium consummavit cum Rustico et
Eleutherio : sanctusque Dionysius cavut suum tulit ubi nunc requiescit.

i
ÇÂPUT PRIMUM. D profutura successif, ita ut fide creseente, multi me-
Post beatam ac salutiferam Domini nostri 3esu rerentur fieri Christi nominis confessores, quos ca-
Christi passionem, el adorandam ejus ab inferis re- tholica postmodum mater Ecclesia , promeruisse
surrectionem, seu in coelos gloriosam ascensionem martyres el fidei bellatores, quoe laetahatur in apo-
qua se manifeslavit divinitate nunquam defuisse, quo slolis lantos se habere duces et redores. Qui si
rediil, in universis gentibus apostolorum prsedicatio quidem cum imminere suas cernèrent passiones,
« Polius sub Trajano aut Adriano.
25 ABCTORE HILDUINO. 26
quce, Domino Jesu Christo docente, didicerant, re- A sub qua Sylvani el Fauni agreslium hominum simu-
pleti Spiritus sancti gratia, docuerunt, ut ad sanctse lacra statutis diebus a pastoribus venerabantur ;
confessionis gloriam et prsemium transmigrarenl. quse regio Pagos appellatur ex nomine Sylvani et
Unde gratias agimus libi, Domine Jesu Christe, qui Fauni : Grseci enim Sylvanum Pan, et Faunos lica-
infestantis inimici jacula probalionem fidelium tuo- rios Panitas vocitant. Tertia regio Possedonos pa-
rum prseslitisti esse, et non vulnera : sed inter cse- gos appellatur, quse intendit portum Neptuni : Posse-
tera charismatum munera, talem tuis teslibus Iri- don namque Grsece, Neptunus dicitur, cujus simu-
buists pro labore mercedem, ut nullum tuorum fuisse lacrum et Dianoe efflgiem Mgii ibidem colebant : et
gaudeal bostis imbellem : quinimo perpetuum illis quo recursus totius populi, luna renascente, in mul-
es largitus triumphum, ut Ecclesise tuai semper sint tis functionibus confluebat. Quarta regio in eadem
in exemplum. De quorum collegio beatus Paulus urbe est, ubi idolum Martis et simulacrum Herculis
apostolus, quem coeloproesidens humanitas' et beni- in colle Tritonii monlis, in mediourbispositi, steie-
gnilas Salvatoris nostri Dei, compellans Saulum stra- rat, ad colendum mullîs immolalionibus et delatio-
vil, ac Paulum statuit, eorumque merito ac numéro nibus Mariera el Herculem, quos illi deos maximos
sociavit, replens Christi Evangelio, non solum ab et fbrtissimos adorabanl. Ubi etiam exercebantur
Hierosolyniis usque in Illyrieum, verum et usque ad •" judicia et docebantur fora, ingeniique omnis soler^
terminos, quomodo aBeo constitutus magister om- tia, qui locus Areopagus appellatur a-Marte : Mars
nium gentium, peragrans superiores' ei vicinas ci- enim Ares Grsece vocalur. Quinla regio civilatis
vitates, tempore quo prineeps Claudius agebal in sce- ejusdem versa est ad portam Schseam, Hermis pa-
ptris devenit Athenas. gus ex nomine Mercurii, qui Hermès Groecedicitur,
CAPUT II. appellata, in qua staliculum ipsius Mercurii vencra-
tione sui, mente ceperal urbem.
Quse una urbium magnarum metropolis in confi-
nio Thracise prospiciens Lacedsemoniseterminos, po- CAPUT IV.
sila média inter Achaiam et Macedoniam jacet, Hsec cîvitas munitissimis moenibus , mari floridu,
qua nihil habuit Grsecia clarius situ terrarum, emi- mellitis, ut sic dictum sit, rivulis et fluminibus, salis
nentibus et frequentibus collibus montuosa, antiqua pinguissimis nemoribus, consitis et aromatibus odo-
scriptorum facundia, paterna viscera et materna ratis, vinelis nectareis etuberlatis copia effluentihus,
ubera appellala : Ionici maris faucibus, bilbalassi olivelis abundanlissimis, viretis florentibus, pascuis
more, inlerclusa, JSgeum pelagus a Iseva contingit. pecoribus sufficientissimis, auri, argenti, cselerorum-
Urbs inclyta et antiqua, sola prseter externum incre- G que metallorum omnium copiis, navium quoque ac
mentum gîoriosa : cujus civibus non dedil initium vectigalium commeatibus el voluplatum cunctarum
collecta nativitas : sed quse illis sedes, eadem esl et aliuentiis, ultra urbes alias exornata, quondam 110-
origo : terrarum fertilitate opulenla, fandi et elo- bilissime floruit. Sed quse suo priori soeculocunctis
quentise nutrix, philosophorum et sapientium geni- mundi felicitalibus supererat, modo gentium frequenti
trix, artium liberalium et divitiarum omnium copia etcondenso impetu oppressa et intercepta dirimilur.
prse urbibus cunctis emicuit. Hsec sila est in Attica Ubi in advenlu Pauli quidam vir nobilis erat qui
Hellàdis provincia, qua Cecrops et Menander, reges Symmistes, id est, consecretalis Apollo Kronospa-
generosi, splenduerunt : ubi Àpollo et Hippocras ac gcta,' quoniam in eadem urbis regione caeleros prse-
Aristoteles, cseterique inventores et propagatores ceUebat, nominabatur, cujusdam Apollinis nobilis-
totius peritise sunt exorlî, et in toto orbe suis prse- simi Alheniensium principis prosapia derivatus : cu-
sentia, el temporibus nostris memoria fulgent. In jus pater Nicolau.s, vir magni ingenii, litterarum
hac summopere urbe temporibus Cecropis et Me- studio
pollens civis et Argolicse arlis magister fuit.
nandri , regumque succedentium cultus simulacro-
Hujus igitur filius Apollo, dum inter philosophorum
rum et staluarum adoratio, idolorumque snpersti- scholas clarus haberetur, et authenticas bibliothecas
liosa religio primo est reperla, et sanclionibus pro- " revolveret,
deditusque esset philosophise, et vanis
palata. Hsec quoque in provectu sui est Minervsesa-
superstitionibus ritu paganorum, audivit Paulum
crala, el ipsi ejus de nomine nomen aptalum. Bsec apostolum nova elinaudita antea dogmata piseôcan-
prima cunctarum urbium leges condidil, et aliis tem : et cum ei resistere non valeret, invenil ve-
jura vel tradidit, vel mutuavit [mulavitl. ram esse doclrinam, quam Paulus apud Athenas do-
CAPUT IH. cuit. Relinquens ergo dsemoniaeas ludificationes et
adinvenliones, provolulus apostoli pedi-
Quiuque sane regionibus dislerminata signatur : gentilitias esl eum, ut illi veram doclrinam el
Prima regio est, quse Jîgeum mare respicit, in qua bus, deprecatus
viam salutis ostenderet, seque Christi, et non Sa-
situs mons exstal supereminens urbi, ubi Salurni
esl fore discipulum.
et Priapi auresa statuse variarum illusionum cole- lurni, professus
bantur dementiis : hsec enim regio Kronos pagos ap- CAPUT Y.
pellalur ex Salurni nomine, qui GrseceKronos voea- His ita gestis, cum vocis novitate Athenienses
tur. Secunda regio Athense est, quse respicit Thra- permoli, quadam die Paulum ad Areopagum duxis-
ciam, ubi terebynthus mirse magnitudinis inerat, - sent, ut ibi examen sua doctrina aceiperel, adorsus
m YITA S. D10NYSH §8
est Dionysium, qui ob plenitudinem divinaî super- A j est. El ait Paulus : Illum Deum prssdico vobis, quem
norum numiuum scientise, Theosophus, id est Deum incognitum appellatis. Natus enim ex Maria virgine,
sapiens, et a regione urbis, qua sedulo commoraba- passus suî> Pontio Pilaio pro salute humana mor-
tur, et ïnnatus principabatur, areopagila genuinp tuus, resurrexit, coelosque ascendens, sedel in dex-
quasi vocabulo ulebatur, âltissimo sanguine primi tera Dei Patris, veius Deus et verus homo, per quem
et magni Dionysii, non ïllius Senielsevel Deucalionîs, facta sunt omnia, et venturus est in fine sseculi ju-
sed ejus qui vilis inventer 'apud Athenas insignis dex omnium quse geruntur. Qui natus est in Judoea
esthabïtus, longissima et cîara propagine propagatus, Deus, et magnum in Israël, el sanclum nomen ejus
Hic namque annos setatîs quinque et viginti agens, {Psal.hXTf). Quapropter quem incognitum usque
et cunctis pêne artibus copiose imbutus, cremenlî nunc habuistis, modo cognoscite, quia ipse est Deus
studio excîlus, una cum Àpollophanio conphilosoplio solus, et proeter eum non est aller (I Reg. H), qui
suo aslrologicai disciplinai voto iEgypti Beliopolim nos de morte, sanguinis sui pretio reduxil ad yi-
transmigravil. Ubi simul cum eo degens, quando tam, qui coelumet terram, hommes sciîicet el an-
Deus homo, Dominus nosler Jésus Chrisius pro gelos, in unitate regni sui conjunxit, qui morliilcat
mundi salule invidia Judseorum cruci pependil affi- justus et vivificat pius : qui claudit, et nemo apeiil; '
lais, et sol sui Domini mortem pavescens, lucîs suse B I aperit, et nemo claudit (Apoc. m).
radios in lelrse mutavit noctishorrorem, atque orbis
CAPUT YII.
climata tenebrarum obtexit caligine, earumdem te-
Haîc et alia'plara Paulo proedieanie et templa sin-
nebrarum signo'anlea inviso et ïnaudflo atlonilus,
ut omnium.litterarum disciplinis edoclus, dixit : hsec gula perlustrante, cammendando Christum Jesum
Dei Filiuni et Deum verum esse, quse arnica curiosi-
nox, quam noslris oculis novam descendisse mira- late Athenienses, propter ipsam novilatem oflicio-
mur, totius mundi veram lucem advenluram signa- sissime acceplabanl, Dionysius veram
vit, atque Deum humano generi effulsurum, serena doclrinam! et
dogma salutîs audiens, et nihil esse idola, quibus
dignalione dictavit.
serviebat, quin magis dsemonia quam deos esse co-
CAPUT YI.
sanclum vero Spiritum et verba vitaliajïn
Unde explelis, pro quibus perrexerat, féliciter re- gnoseens,
Pauli doctrina evidentissime sentiens, divînoImnîne
diil, aréique totius urbis Athènes prseerat, et curise corde
lactus, eidem Paulo cessît, el ab illo expeliil,
Areopagi prsesidens oinnium negelioram ciyilium
quatemjs pro illo ipsius Dei, quem prcedicabal, mi-
publiée el privaliai ut noMlior nobilissimis niodera- ! sericordiam
mina disponebat, atque inter primes primas sophis- deprecaretur, ul illius eullor verus et
lica et syllogislica universalisai doctrinarum acu- £" suus mereretur esse discipulus.
mina, et strophas, infulatus toga pbilosophica ciyi- CÂPCT YHI.
bus ac uudique ad id sludium coiifluenlibus pro- Postera autem die, euniPaulus'ageret iter, csecus
fundebal. Hune si quidem yalem, qui olini paganus quidam co?pit eum obsecrationis vocibus compellare.
adliuc visceribus tanli nyiterii quod venlum erat, -Sanctus autem apostolus, cracis signum clausis a
quasi venluruin valait reserare, ut poie loci prima- siativilate' ejus eculis imposuit, dicens : Chrisius
lem, cum Areopagum adissel, erectis ad verbum Dominus el magister noster, qui oculis lutum im-
omnium auribus, interrogare specialiler cxenit Pau- posuit caecinaii, et lumen reslituit ei (Joan. ix.),
lus, quid coleret, et quibus numinibus iu tam spa- ipse te potentia sua illumlnel. Quem mox videniem
tiûso et yenerabili loco inservîrel. Cui respon- his esl verbis affalas : vade, inquiens ad Dionysium,
dil Dionysius : Deos quos coluerunt patres no- et die ei quia Paulus servus Jesu Christi ad te me
stri , quorum virtule et solerlia mater terra contine- misit, ut memor sponstoiiis tuse, ad eum venire non
r
ïur, hos colimus et adorainus ; aras, quas' vides,, différas, quo baptismuni salutis accipiens, ab omni-
Martis el HercuUs, Mercurii el Priapi npniine et; i bus possis absoM nexilius delictorum. fs autem, qui
honore sacratse sunt, -Dum vero Paulus siugula. „ lumen r-ecepil, obedienter verba jubenlisiinplevil, et
altaria et simulacra falsorum deprum perlustrasset, ad Dionysium properans, Pauli ei verba per erdinem
inter cseleras aras reperit altare unum, cui erat nuntiavit. Dionysius vero, eîectionis gratia jam pree-
titulus superscrîptus, Deo ignoto. Et conversus adI ventus, ut caecuni respexit non ante habitis lumi-
eum Paulus, interrpgavit illum dicens : Quîs est ille: nibus coniuenleoi, ait ad eum : esne tu ilîe, quem
Deus incognitus? Ad quem Dionysius : adhuc, in- caecumnatum cuncti eognoverunt affines? Cui ille
quit, non est ipse Deus demonstralus inter deos, respondit : Ego nempe suro, cui cseco nato haclenus
sed est incognîtus nobis, et sseculo futuro venturus. sol non luxit : sed ipse Paulus, cujus tibi defero
Ipse enim esl Deus, qui regnaturus est in coeïoet in mandata salubria, Jesu Christi magislri sui învocala
terra, et regnum ejus non aceipiel flnem. Subjun- virtule, sanitalis mihilumen induisit, qui prolinus
gens ilaque Paulus ait : Quid vobis yidetur? ho- surgens, cum omni domo et Damari uxore sua quam
mo erit, an spirilus deorum? Respondens Dionysius,, ut sumeret more terreuse nobilitatis, propter amo-
dixit : verus Deus cl Yerus homo, et ipse renovaturus; rem suscipîendsecharsesobolis, eum sui coegere pa-
esl mundum : sed adhuc incognitus est Jiomîni- rentes, ad mandata properat sancti Pauli. Credeus-
i)us, quoniam apud Deum in coelo ejus eonversalio» que fideliter, etabnegatis errorîbus paganoruni, sa-
 29 AUCTORE HILDUINO. 50
cri estbaptismatisundarespersus : ac sic demum se A quse sunt zonse? quse sunt illse virgse? quse sunt illse
tradidit ejus magislerio plenius imbuendum, inque lancese? quse sunt illa? secuies? quis est ille geo-
sanctai trinilatis fide, et inearnationis, passionis ac metricalis funis? qui sunt illi venli? quse illse nu-
rêsurrectionis Jesu Christi Domini nostri myslerio, bes? quod est illud ses? quod est'illud electrum?
seu cunctis arcanis ecclesîasticse sanclitalis affalim, qui sunt colores differentium lapidum? quis visus
ul cornes ejus inseparabilis, quocunque gressum leoninus? quis visus aquilmus? quis visus vitulinus?
moverat, a bealo Paulo per triennium institutus. qui sunt illi equi? quse sunt differenlîai equorum
Thessalonica, magistro obsequendo, reverlens, coloratorum ? quse sunl illa flumina? qui sunl eur-
ab eodem bealo Paulo apostolo Atheniensium est rus? quse sunt rolae? quid est quod diclum esl gau-
ordinatus antistes, ac deinde, ipso jûbente, Christi dium angelorum ?
Evangelium prsedicavit, eamdemque civitatem el CAPUT X,
maximam parlem palrise ad fidem veritatis convertit. Ad eumdem etiam Timolheum allerum scripsit
CAPUT IX. librum de ecclesiastico sacro principalu, dislinctum
Scripsit et per idem tempus ad Timolheum Ephe- per capitula^ quse infra sequuntur, elegantissime
siorum episcopum, suum autem condiscipulum, mysticum sacramenlum prius ponens, el sic singu-
divino usus stylo, fulgurant! sermone, se ejusdem B - las singulis capitulis myslicorum sacramentorum
panis verbo quo vivunt angeli replelum oslendens, theorias subjungens. In quibus ostendit cuncla quse
de coelesti principatu, id esl de ordinibus angelo- in ecclesiasticis et sacratissimis mysleriorum con-
rum insigni eloqueulia, et reverenda profundissi- secrationibus fiunt, angelico piinisterio secundum
maque mlelligenlia, sicut rêvera is qui in coelo os convenientiamuniuscujusque ordinis, una cum mi-
suum posuerat, cum de coelestibus loquebalur, ubi nistris sancti altaris, et prsecipue bjerarcha, id est
eorde et conversatione degebat. Hsec, inquît, per sacerdote, qui unus de angelis secundum fas effi-
sequentia capitula sufficientissirnedisscrens. Primo, citur coelitus operari : maxime in ministerio sacri
quia omnis divinus splendor secundum benignitatem sacrificii Dominicse passionis, sanctîssimi'principa-
varie in providenlibus procedens, manel simplex : tus mililise coeleslis, cum consorlibus suis in pro-
et non hoc tanlum, sed et coadunat illa quse splen- prio ordine et laudis officio semper assislunt, et in
dorem accipiuiit. Secundo, quia decenler divina el consecralione sacralissimi chrismaliSj quse unifor-
coelestia,per insimilitudinum symbola, monstranlur. mis et uniordo est symbolis sanctissimse eucharislise :
Tertio, quid esl hier*archia,îdesl,sacer principalus, in qua videlicet chrismalis initiatione, ordinem
elquiseslergahierarchiamprofeclus. Quario, quid seraphim, benignum Jesuro, qui in omnibus sanctis-
"
significet angelorum cognominalio. Quinlo, cur om- simus sanctificat seipsum pro nobis, el omni nos
nes coelestessubstanlise in commune angeli dicuntur. sanctificatione replet in ipso perfeclos, atque ex
Sexto, quis est primus eoîleslium substanliarum or- Deo nalos pircumstare, et multilauda illa hymno-
nalus, quis médius, etquis ultimus. Seplhno, de sera- logia, quam prophela seraphim se audisse clamare
phini et cherubim et thronis, et de prima eorum hié- describit, eumdem Dominum noslrum Jesum Chri-
rarchie, idesl, de primo eorum sacre prmcîpalu. stum intelligibililer laudare obsequentibus eliam
Octavo,de dominationibus et virtulibus et poteslati- cseteris angelorum ehoris, et sensualiter Alléluia
Lus, el de média eorum bîerarchia, id esl sacro prin- concinentibus, liquido manifestai : cujus libri est
cipalu. Nono de principalibus et archangelis, el an- prima ista capitulatio, quse est ecclesiaslici princi-
gelis, el ullima eorum hierarchia, id est, sacro prin- palus Iraditio, el quae est ejus speculalio. De his,
cipatu. Decimo, repetilio et congregatio boni el an- quse in baplismatis illuminalione perficiunlur. De
gelici chori [ordinis]. Undecimo, cur omnes coelestes his, quse in collatione eueharislke perficiuntur. De
polestates, communiter virtutes coelestesvocantur. his quse in chrismate perJlciunlur, et in ipso eon-
Duodecimo, cur qui apud homines sunt hierarchi, id secrantur. De saeerdotalibusperfeclionibus. De per-
est, sacri principes, videlicet sacerdotes, angeli vo- nr. feclis ordinibus, id est, monachorum et sseculo re-
cantur. Tertio decimo, eur a seraphim dicitur niun- îiuntianliurn etiam post baplismum." De his quse in
dari Isaias. Decimo quario, quid significal tradilus dormientibus periîciunlur.
angelorum numerus. Decimo quinlo, quse sunt for- CAPUT XI.
mates angelicarum virlutum imagines el ordines. Tertium quoque ipsi -conscripsil tomum de di-
quid, quod igneum est. Et quid esl, quod humaria vinïs nominibus, quem el appellat de symbolica
specie angeli apparent? qui sunt illi oculi? quse theologia, examussim et orthodose, ut sufficil,
illsenares? quse sunl illse aures? quse illa ora, qui in eo disputans ; primo capitulo, quai est verbi
sunl illi lactus? quce sunt illse palpebi'oe?quse sunt speculalio, et quse est de divinis nominibus Ira-
illa supercilia? quis ille auditus? qui sunt illi dentés? ditio. De coadunala el disereta theologia el qusa
qui sunl illi humeri ? quse sunt jilst brachia et ma- est divina eoadunalio, et divina discrctio, quse est
nus? quod illud os? quse sunl illa peclora? quse orationis virtus, et de bealo Hierolheo, et dereve-
sunt illa dorsa? qui sunt illi pedes? quse sunt illse reutia et conscriptione theologica : in quo ostendit
alaî? quseesl illa nuditas? quis est ille vestilus? quse se apud sanclam civitatem pênes sepulchrum Jesu,
esl illa splendidissima veslis? quis ille sacerdolalis? vilse principis, a Jacobo fratre Dominij et Petro
 ' YITA S. DIONYSB 52
54 i
apostolorum principe ; nec non et a Theologo Joan- A timatum sibi a bealo Barlholomeo aposlo o, qualiter
ne una cum praîfalo Hierolheo, et sancto Timotheo theologiam, sanctumque Evangelium debuerit intel-
aliisque quam plurimis sanctis fratribus audisse hgere : quod etargule coepit, el brevibus, sed pro-
dispulatïonem, et fidei sacramentum, quomodo ab fundissimis yerbis ejusdem apostoli, scriptis suis
omnibus tenebatur theologis, de divinitate et huma- ea inferendo, definivil. In secundo aulem capitulo
nitate Domini Salvatoris : sed et ex consequenlibus, tradidit quomodo oporleat coadunari, et hymnos
suppresso nomine, beatum Paulum his interfuisse, reponere omnium causse et super omnia. In tertio
demonstrat. De benigno, de luce, de bono el cupidi- vero, quse sunl kataphaticae, id est, afïirmalivaîtheo-
late; et ecstasi, el de zelo, et quia malum nec logise, et quse sunt apophatiese, id esl, negativee.
esl, nec de existente, neque in existentibus est. In In quarto, quia nihil est sensibilium, quod omnis
quo capitulo beati Ignatii cupiditatem, eliam in bo- sensibilis secundum supereminentiam causa. In
no accipi'debere asserens, cum venerationis laude quinto, quia nihil est inlelligibilium, quod omnis
commémorât, scribentis in quodam loco sic : mea intelligibilis secundum supereminentiam causa.
cupidilas, inquit, crucifixaesl a, Dominum Jesum vo- CAPUT xm.
lens intelligi. Sed et capitula suprascripti Hierothei
_ Sed et Gaio scripsit epistolam, per sentenlias dis-
contra philosophos non pauca interserit. In quibus serenlem,
quomodo quadam ignorantia cognosca-
ita per slrophatos syllogismos de malô dispulans, tur
Deus, et quomodo visus sit ab his, qui eum vi-
constringit eos, ut in neutram partem deflectere, disse leguntur : et quod benignifico et deifîco mune-
neque post tergum regredi, sed et nec alio seipsos re
aliquo modo intelligaïur, et quod non solum divi-
possint dirigere, nisi quo ipse eos cogil impingere.
In sensum nitatis, sed et humanilatis Christi minislerium, et
De est, et de paradigmis. quo Clymis dictu arcanum maneat, et intellectu ignotum ; et
philosophi acule redarguit. De vita, et in hoc amen-
et contentiosos ser- quomodo Jésus-, qui est super omnia, hominibus esl
liam refellit Magi Simonis, ejus substantialiter constitutus, et quod secundum homi-
mones a divino choro repellil. De sapienlia, de men- nes, de hominum
de subslantia, substantialilei est sub-
te, de verbo, de veritate, de fide. De virtule,
inse- slantiatus, sicut ostendit virgo superexcellenter pa-
juslilia, de salute, de redemptione, et de
an- riens, etaquainslabilis, materialem etterrestrem gra-
qualitate : ubi Elymam Magum (Act. xm) vitatemsustinen s : el quod nondivise secundumDeum
cipiti gladio percutil dicentem : Si omnipotens lantum divina egilbenignusJesus, nequehumanatau-
esl Deus, quomodo dicitur quid non posse ? Et Pau- lum secundum hominem : sed vir Dei
factus, novaiu
lum calumnianlem syllogislicospiculo terebrat, et _
qu'amdamDeivirilemoperationemnohispercivilitavit.
cor cerebrumque ejus, id est, intelleclum et sen- Dorotheo quoque ministro direxil litteras, innote-
sum perfodit atque comminuit. De et
magno minore, scens quod divina
caligo sii lux inaccessibiîis, in qua
el de idipsum, et de altero, et de simili et insimili, habilare Deus et in sit omnis qui eum
de slatu, de motu, et sequalitate : de omnipotente, scire et videre dicitur,in hoc qua
dignus corpore fuerit; Sosipa-
de antîquo dierum, el de sseculo, et tempore : de Irem autem sacerdotem brevi diplomate monuit, ne
pace, et quid vull ipsum, quod ipsum dicitur, et
bona sua non manifestata judicet esse neglecta, et
quse est ipsa vita et ipsa virtus, et quse sic
ut careat conlenlione verborum.
dicuntur : De sancto sanctorum , Rege regum,
Dominodominorum. De Deo deorum : De perfecto. CAPUT XIY. -
el uno. Polycarpo etiam Smyrneonim episcopo, beati vi-
CAPUT XII. delicet Joannis apostoli discipulo, epistolam quasi
Epiloma quin etiam eidem Timotheo composuit apologeticam misil, innuens quod peninaces con-
capitulatim, de mystica Theologia per calapbasin, Iradiclores veritatis ssepius correpli aliquanluluni
id est affirmationem, el per apophasin, id est nega- sint ileclinandi : simul et Grsecos accusans, quod
lionem, atque per hypolhelicos, id est, conditionales per sapientiam a Deo acceplam, non sancie div.inis
syllogismes, omnia sensibilia et intelligibilia, et D in divina utentes, divinum elicere tentent cultum,
quai in terra sunl, el quse in coelo, sensu transcen- et per multam vanam gloriam poetarum, servilutem
dons, ac prout morlali possibile est alque licilum, inducere studeant crealurse polius quam Creatori.
usque ad ipsius divinitalîs sacrarium penelrans. Unde el Âpollophanii sophislse, culloris scilicet so-
Quapropler a Groecorumsapienlibus ex lune el ho- lis, faciens mentionem, et sancto Polycarpo de eo
dieque Dionysius mepvyiovTOÛoùpavoO,quod Lati- suadens, actiin sole sub Ezechia miraculi recorda-
nus sermo explicat, ala coeli, vocatur ; quia illuc lur, cui fidem accommodare isdem Apollophanius
spiritali intelligenlia et reverentissimse revelationis detrectavit; alque ut ei nonpossit monenli resislere,
gratia evolans, non solum illa multimoda el magni- beatum Polycarpum instruit, et rememorari cum
fica el mysteria ac minisleria sanctorum spirituum, Apollophaniopetit de signo tenebrarum, in Salvato-
verum et sempiternseDeitatis saporem palato cor- ris crucifixiouefacto, earumdemque tenebrarum ac-
dis degusians, didieit,.unde hsechumansenotitise lit- cessionemet recessionem ab occidenle in orientent
teris eruelavit. In cujus libri capitulo primo dieil in- exstitisse mirabilem. sicut in Heliopoli civitate pari-
a Alii vertunt, meus amor crucifixus esl.
55 AUCTORE HILDUINO. 54
ter conslituti viderunt : .addens et verba, quai ei A &usque in Iliacos [Italicos] terminos, ut putavimus,
tune ssepe fatus Apollophanius dixerat, uti plenius proferentes reeondere Occidentis, proesertim cum
in epistola ad ipsum directa infra docebitur : quam, ' lunse deesset, et nec conventus tempus propinquaret,
oh pleniorem g'estarum rerum cognitionem, huic aio ad te peritise vastse sacrarium, adhuc nescius
suhuectere indicavimus, habentem se in hsec tantse rei mysterium : Quid, inquam, spéculum do-
verba : ctrinai Apollophani, his secretis ascribis? ad quse
t Apollophanio concrelo el conphilosopho. mihi tu inquiens omine divo, et non bumani sensus
c Nunc ad te mihi sermo dirigitur, prsecordialis sermone : Jsta, o bonejtionysi, divinarum retribu-
amor, multos tibi sollicitudinum mearum angores de tiones sunt rerum. Denique nolatum ferise diem et
te replicans, tequemiti mente, super vecordinota tibi annum annuntialioni, quam Paulus auribus noslris
frivolitalis diutina perlinaeia arguens, et de te fanati- suspensis insonuit, signis acclamantibus, concordare
ca illusionumphanlasmata insullans, supernaturalem expertus, dedi veritati manus, et falsilatis sum
modificationem benignitalis Dei magnificenlissime nexibus absolutus : quam ineffabiliter eflero,-tibique
etdiligentissime adorando, tibi bene resipiscenli, pars infero, quai est et via ac vita, et verum lumen est,
aninisemese,conjubilo,tuisque te despectionibus com- quod illuminât omnem hominem venientem in mun-
pellabo, ul illa tibi iteralo commendem, quorum B I dum (Joan. i\. cui tu tandem, ut vere nrudens, ces-
pridem conlempseras notionem. Frequenlissime qui- sisli ; cessisli neinpe vitse, cum abdicasti morlem,
dem et diligenter sacris dilucidavi tibi, Moysepro- cuique bene faciès inhserendo, cum hinc nobis arclius
dente, a Domino hominem de limo factum, et trans- junctus eris. Is inest illud est a, cujus me fulgore
gressiones ejus ealaclysmopiatas. Sequenler quoque obtenebrans, eras solitus hinc inde fucis mullicolis
eum in amicitia sumptum, multaque in JEgyplo et el mulliplicibus, etiam intra penetraiia infuliginare,
egressionis suse itinere pro eo, el in eo fecisse ma- et accuminatis spiculis tenebrare. Quoniam, ut fate-
gnalia : atque theologos multimodos effecisse, quo- bare, illius notitia sapida nosci, ut inhiabas, mentali
rum pramoscentia Deus humanatus fieri ex Yirgine palalo se resullabal, et dedignans, in ventre luse
est dignatus. Unde mihi responsalia multoties re- notitise sedem sumere abnuebat. Sic, si modo co-
misisti non solum te hsec esse verafunditus ignorare, gnoscentia et provida corda gerens, suscipe, ne pro
verum et quis idem Moysesfuerit, pernescire ; Evan- his qui non sunt, est verum temules : et pertinacior
gehumque Jesu Christi, Dei totius majestatis, quod ad falsa lentantibus eslo, quam ad verum est sugge- ,
meum vocabas, renuere ; Paulum vero hominem rentibus noslris votis 'exstiteras. Ita nam in Jesu
mundi circuitorem, et seminiverbium, de materiali- esse et,vita mea, laetusjam moriar, cum ipse in eo
bus ad immaierialia non velle suscipere ; imo me re- 'J vives. »
CAPUT XY.
fêllendo,-quoniam paterna religionis jura degener
omiitens, in sacrilega nefaria me transfuderim ; bor- Demophilum nihilominus de'proprio actu horribi-
tabaris autem ea, quibus innitebaf, dediscere, aut liter increpans, quoniam eum, qui a fide apostatave-
his derelietis [deletis], paterer mea mihi sufficere, rat prohibuit recipi, valde ulilem scripsit epistolam,
etnonnuniina divina,' seu palrias leges derogarem. exemplis ac Scripturaruni teslimoniis in modum
Ut aulem lux superna paternse glorise splendorem serli, de agro pleno sacrse Scripturse, cui benedixit
in lusemenlis tenebras radiare, suo proposito desli- -Dominus, collecti redolenlem. In qua ubicunque vo-
navit, penetralibus cordis mei infudit, ut tibi menio- cabulo Domini Salvatoris uti illum causa poposce-
riale piissimum recordarer, qualiter in Heliopoli rit, benignum eum appellat, quam etiam si quis in-
pêne coseve [coseveni]mihi, ego quinque et viginti tente perlegeril, non mediocriter, cujus benignitalis
annoruni fere tempus exsolvens, pariter morabamur : et misericordise sit Jésus Dominus, quantum possi-
cum feria quodam sexta ferme hora etiam quasi bile est homiui cognoscere, intuebitur, el qua fidu
sexta, luna se ei injiciente, sol est horribiliter ob- cia post lapsum, si contigerit, ad benignum recur-
scuratus, quia non Deus, sed crealura Dei lucis suse-p.rere quisque debeat, pervidebit. Ministrorum etiam
occubitu lucere nequivit :'queslusque sum apud le, ecclesiasticorum ordinem et excellenliam atque au-
quid bine tibi, prudentissime, videretur : ex quo cloritatem saeerdotum, in ea plenissime salis osten-
prudenlia tua respondit quod adeo tenaciler cordi dit. Gui hanc quoque, non dicam fabulam, sed rem
mentismeseinhsesit, utnullaobliteratione abradi, nul- spiritalem spiritaliter gestam subjungit. Quam hic
la morlis imagine valeal aboleri. Obfusi namque ob ulilitatem ista legentium, in quorum manus for-
orbe imiformiter tenebrarum caligine labescente, ut tasse plenitudo" ipsarum non perveniet lillerarum,
purgalum rediil 'solis diametrum, regulam Philippi narrare censuimus. Ait enim post multa et inter
Aridei [Arridei] assumpsimus ; cumque reperimus alia : « Non habemus, inquit, ponlificem qui non
quod et erat notissimum, eo tenus fagilalione ecli- possit compati infirmitatibus noslris, sed ipse inno-
plica solempati molestias non debere, et lunam ab cens et misericors, non erumpet neque clamabit.
orienie solarem fulgorem velis ^Elhiopicis obducen- Mitis enim est, et propitiatio pro peccatis noslris.
tem,'solere in occidua ora captare perfugia, lune au- Quapropter non recipiemus, o Demophile, tûos ze-
lem lucigenos thesauros caligines,' quas genuerant, lanles impetus, etiam si decies millies résumas Phi-
a AMuditad illud Exodi, qui est, misit me; ilemque, Ego sum qui sum.
 Kg YITA S. DIONYSU 36
neem et Eliam, cum audierimus illa, quse placebant. A num, ut igné coelesti ambo simul immisericorditer
el displicebanl benigno Jesu a discipulis ejus, qui amilterent vitam. Quod cum dixissel, slalim est
fuere in carnis commoralione participes mansueli raplus in spiritu, etyisum sibi fuisse dixit, vidisse
etbenignl ipsius spiritus. Docere enim, non cruciare, se repente domum, in qua slabat, concussam, et a
oportel ignorantes, sicut et csecos non cruciamus, culmine per médium in duas partes divisam, et ila
sed manu ducimus. Benignus namque errantem in- se sub dio remansisse. Quemdam etiam rogum
quirit, et refugientem vocal, alque vix invenlum in multo igné flammantem, usque ad ipsum descenden-
lîumeris tollil. Qui et refugientibus cupide jungitur, tem; coelum autem ipsum tolumaccensum, atque
el non dedignatur dedignari.a se rejicientibus, et in parte Àustrali, Jesum benignum in throno seden-
sine causa provocantes se tolérât, et ipse excusât. tem, el astanlem ei in hominum speciébus insesti-
Imo promittit mederi eos , et appropinquanlibus mabilem angelorum numerum. Hsec videns desuper,
sibi prseoccurrit et obviât, et totus lotos compleciens el admirans Carpus, cum se inclinasset deorsum,
deosculatur , el non accusât aut improperat eis vidit terrain horribili hiatu apertam, et lenebrosum
priora eorum ; sed diligit prsesenlia, et diem festum "barathrum hiscens, et eosdem viros de quibus ten-
agit, et convocat amicos, benignos videlicet ange- tabatur, ante se in margine lubrico lenebrosissimi
los, ut sii omnium delectantium habitatio. Quicun- g] baralhri, stare tremenles et miseros nimis, nondum
que igitur inique agere aut benefacere incipiunl, tamen dejeclos ab inslabilitale lubricationis in qua
illos spiritus benignitale aut malitia sociant, quorum vacillantes collabehantur. De deorsum verotbara-
voluntatem facere inçboani. Et hi quidem benigno- thri, vidit serpentes horribiles repère, et circa pe-
rum angelorum discipuli ac comités, ad semper exi- des eorum se subjicere, alque interdum illos trahere,
slens spéculum beatas suas delegaut terminationes, involventes se eis, simul.el crueiantes eos. Aliquan-
ubi semper cum Deo erunt : quod est bonorum om- do etiam denlibus trahebant, et vellebant iidem
nium maximum : isli autem et hic décident a divina seipenles eosdem viros, qui coelesti igné consume-
simul et perpétua pace, el post mortem cum dome- bantur, el conabantur illos trahere in barathrum,
slicis suis dsemonibuserunt. Non ergo oportel nos unde ipsi exierant. Yidil quoque et esse viros
mulla feslinalione cumDeo benigno per multam beni- quosdam in medio serpentium, cum tumultu jperso^
gnilalem et misericordiam fieri, el semper manere, nantes et percutientes, atque impellenles m bara-
cum eo el segregari de malis injuslificantibus nos? thrum eos qui cruciabantur. Yidebatur ilidem ei,"
atque post pauca : Et si vis, ait, divinam visionem quosdam alios viros accessisse ad illos ; qui vole-
sancli cujusdam viri referam tibi, quam non deride- bant, ul ipsi miseri in brevi cruciarentur, et saiis-
bis : vera enim dicam. Cum essem aliquando secus 'G facerenl : sed illi qui pereutiebanl et inipellebant
'Crelam, hospilio me suscepil S. Carpus, vii-el si eos, nolebant. Cumque bis, quse deorsum conspe-
aliquis alius, per mullam mentis munditiam ad xerat, Carpus intenderet, et superna, quai ppius vi-
Dei visiones divinissimus [dignissimus]. Qui non derai, negligeret et taedere coepisset atque cessari,
inchbabat sanctas mysleriorum consecrationes , quia jam rei non caderent in profunditatem vora-
nisi prius ei ostenderelur de supernis propitia ginis, insuper immisericorditer maledixisset eis,
visio, oranli ante oblationem sanctissimi sacrificii. respexit sursum, et vix se videreposse coelumde-
Conferenlibus namque nobis qusedam ad invicem, nuo dixit ; Sed Jesum benignum intuitus est, mise-
retulit mihi idem, se nimis conlristalum a quodam rantem super peccatores qui torquebantur ; et ex-
infidelium. Causa autem erat ipsius tristitise, quo- surgentem illum de coelesti throno, ac descenden-
niam isdem infidelis, dum celebr^renlur dies fesli tem usque ad illos, et manum benignam in tormen-
eorum, aberrare fecil quemdam fidelem a benigno tis positis porrexisse : moxque angelorum multitu-
Jesu Domino nostro. Quem consolans suasi ei op- dines, qui cum.eo descenderant, coaceeperunt illos
porlunum esse, ut pro illis divinam clementiam pe- de ulraque parle, in qua stabant, dum torqueren-
lerel, el a Deo Salvatore opitulationem accipiens,. tur, quando eis manum porrexit benignus Jésus,
infidelcm quidem converteret, apostalam autem be- " et eruerunt illos. Et conversus ad Carpum Jésus
nignilate vincerel, et horlando eos converti, donëc dixit ei : Carpe, manu in istos consliluta, et non
esl hodie, non deficeret, sicque illos in divinam per misericordiam rétracta, percute adversum me,
scientiam duceret. Sed is hoc patienter non sufle- nam paratus sum pro hominibus resalvandis iterum
rens, et nescio quo modo multa quadam infestiua- pati, et complaceo super his, quam super aliis ho-
tione ci amaritudine labescens, donnitum perrexit, minibus qui non peccaverunt. Yerumtamen vide,
ex hoc maie habens (vespere enim erat). Circa nie- si sic bene libi habetur in baralhro, cum serpenti-
diam aulem noctem (solilus namque erat isto, in bus mansiones commulare, sicut mecum ac cum
tempore ad divinos hymnos evigilare), surrexit ex benignis ac humanis angelis esse. Ista sunt, quse
somnis, et turbatione niniia anxians, sletil ad ora- ego audiens, credo vera esse, i Hsec ad Demophi-
tionein, non benedicens. Tristabalur enim et gra- lum dicta sunt.
vabalur ultra modum, dicens non esse justum ut CAPUTXYI.
viverent viri, qui erant sine Deo, et pervertebanl Tito vero interroganti per epistolam, quse est
vias Domiui reclas. Et hsec dicens postulavil Domi- sapienlisedomus, et quis esl crater, el quse sunt
 '
57 ' ' AUCTORE HILDUINO. 58
escse ejus, et qui polus, luculentissime et disertis- .A sensus videtur exeedere. Plura etiam scripsit, quse
sinie salis respondet. Et quamvis brevis, tamen, non est dubium nostram Jaîtitiam laterc. Paulo au-
sermonum lepore, sensusque honorabililate egregia, tem Romoe, et post primam suant defensionem in
ad Joannem apostolum et evangelistam in Palhmo Occiduis partibus, ul sibi ipse prsedixcrat, Chri-
insula relegatum, consolatoria et prophetalis exslat stum teslificante, pretiosus et facundissimus Dio-
ipsius epistola, qua prsedixit ei,- sicul ex Deo dîdi- nysius, qui a palrialonicus, ChriSliano aulem agno-
cerat, quod adhuc de eodem exsilio rediturus, et mine, propter maximam sanctilatem vocabatur Ma-
in Asia Evangelium foret proedicalurus. Quam etiam carius, quod interprelatur beatus, ne post disces-
hic gestorum narrationi inserere dignum duximus, sum magistri, lupi rapaces et gregi non parcenles,
ita exordientem : Joanni Theologo apostolo et evan- Dominicas oves invaderent, quod instilutor suus
gelislse, delerminato et credilo Palhmo insulse. Ap- planlavit, abundanti sollicitudine rigare contendit.
pellans sacram animam, dilectissime. est mihi hoc Unde vicinas el longe positas pertransiens civita-
apud le, apud aposlolos prsecipuum. Ave vere dile- tes prsedieando, et ad fidem populos convertendo,
ctissime a dilecto et desiderabili, alque charissimo fidelesaue in verbo eonfirmando, atque oppressos
valdeque amantissimo. Quid mirum, si Chrisius variis langoribus sanando, usque Troadem seces-
verum dixit, et iniqui ejus de civitatibus perse- ]B sit Evangelii gratia. Atque in iisdem parlibus ali-
qùunlur discipulos ? Digna siquidem eis agunt, cum quanto tempore degit. Sed el post aliquot annos
a sanctis scelerati se segregant. Yerum abigentes cum Pelio Lacedsemoniorumposilus, Pelrum etPau-
el secernenles eos, ex visibilibus invisibilium prse- lum apostolorum capita Romsetentos, et Petrum erga-
tendunt imaginem. Neque enim in sseculisventuris slulo, Paulum secundo vinculis, pervulgala fama affici
erit culpandus Deus de juslis segregationibus, cum comperisset, Athenas rediens, subrogalo sibi epi-
impii se ipsos fecerint secretos ab illis, et pios scopo plebem tradidit, et per contiguas parochias
jam cum Deo inde videamus effeclos. Quoniam ve- verbi spargens semina, quatenus Romam perveniret,
ritatis cum sint amatores, a libidine quidem rece- cum quibusdam officialibus, quos sibi comités sum-
dunt rerum materialium , ac in omnibus malorum pserat, gnaviler minislravit^ sicque Achivse alum-
omnium liberi cupiditate, divina bonorum omnium nus fortunse, et doctus architectus, Ecclesiss se Ro-
pacem diligunt et sanctificalionem, el de praisenti manai amplitudini contulit et Graeciam, cui doctri-
inchoant vitam futuram, angelice decenterque in na ac miraculorum memoria manel, hequaquam
medio hominum conversantes, cum omni animée deseruit. Magtio enim apostolorum amore, et mar-
affectione, et divina nominatione, atque benigni- tyrii desiderio, festinanlise itineris Romam accelë-
lale, seu caeleris bonis. Quapropter non vos hoc <G rans insistebat, ut simul cum eis, si ita vellet Chri-
conturhel, quasi suspicantes non pati, sed et cor- stus, occumberel. Sed vota ejus proevenit disposi-
poris passiones tanlummodo judicare, non aulem tio divina, et viri diaholici dementissima salis ve-
eas te credo sentire. De his vero qui inique agunt _ sania.
in vos, el déterminant vos non reete, Evangelii so- Nam cum impiissimus Nero, terra mârîque impe-
lem conveniens invoco. His omissis, qui se ipsos rii sui frena laxassel, el nimise voluptalis successu,
agunl in bonum convertere, nobis vos opto adjun- inter cselera nequitiàrum suarum cumulenla, etiam
gere, et luminis participes esse. Nos aulem nulla furor crudelitalis ejus dira rabie in Christi famulos
adversiias privabii a Joannis splendidissimo radio. ebullisset, quarto decimo imperii sui anno, antequam
Nunc quidem inierpello memoriam, et renovatio- beatus Dionysius Romam adiret, sauclos Dei aposto-
nem tuse verse Theologise, paulo post, etsi auda- los, alterum per crucis tropseum, allerum aulem
cler, dico vos ipsos mihi coadunari. Idoneus autem gladio animadversùm, felici cruore perfusos etmar-
omnino sum prsenuuliare tibi, et discens ex Deo, et tyrii gloria dignos Iransmisit ad superos i>, seque,
dicens : quia et Palhmo carcere dimitleris, et in vîvendi faciens finem obitu nefando, ul fueral et vita,
Asialicam lerram revërteris", ibique âges benigni in brevi destinavil ad inferos.
Dei imitationes, et his qui post le fuluri sûnt eos •* 9 CAPUT XY1H.
trades. Pretiosus denique Dionysius, cum arcis Romause
CAPUT XVIL moenibus sui auspice Christo prsesentiam intulit,
û Multa prseterea tam voluniinibus, quam diflë- quoniam fidei nécessitas, et ad suscîpienduîh Dei
renlibus ad diversos epistolis, ut fiuvius eloquii my- verbum, evidentis in gentibus, quas pertransierat,
siici edidit, et yelut oraculum sancti Spiritus, prse- ostii apertio eum morosius delinuit, beatum Cle-
cipuo opère et vero ac philosophico magisterio, mentempontificem, sanctse et suromse sedis aposto-
proesagivit, ad subvertendos errores el destfuen- liccejam apicem gubernanlem invenil, À quo idem
dos nodôs syllogismorum genlilium, atque evacuan- gloriosus Domini Atheniensium archiep'iscopus Dio-
duni cultum idolorum, seu commendandam patrise nysius mox, ut se poluerunt invicem salutare, digno
coeleslis bealitudinem, el selernaivitse immortalita- esl cum honore susceplus, ac pro sanclitalis ac eru-
tem : quorum magnificaexeellenlia exiguilalem nostri dilionis suse reverenlia seu anterioris fralernitatis
a Lege Baronium anno 109. fcPetrum et Paulum anno 15 Neronis, Christi 69,
marlyrium subiisse docel Baronius.
59 YITA S. DIONYSII 40
conjunclione loco masimse venerationis est habilus.. à simi principis apostolorum et Magistri sui informa-
Cum quo etiam pro'mutua collocutione aposlolicarum tus exemplo, qui Romansecrudelitati se propter Jesu
"
sanctionum, et dulcedine spiritualis dilectionis, ali- Christi nonien immerserant, quo amplius apud Gal-
quandiu familiarissime conversatus, immodici amo- lias'gentilitatis fervere cognovil errorem, illuc intre-
ris uterque vinculis sese construixerunl- Sed cum pidus et calore fidei armatus accessit, ac Luletiam
Deus omnipolens - veri Solis, Domini scilicet Jesu Parisiorum, Domino ducenle, pervenit, doctrinaque
Christi, radio splendidissimo et orienlali, id est proeclarus, miraculis coruscans, el virtutum signis,
sanctissimo Dionysio, occidentales tenebras vellet quseÀtheniensium magister Pauk docente didicerat,
gratia suailluslrare, el murum validissimum infide- Galliis ministravit : non verilus incredulse gentis
litatis qui tolius Galliseet Germaniseterminos pêne expetere feritalem, quiavirtutemsuampraeterilarum
irremediabiliter occupaverat, provideret ariete lali poenarum recordatio roborabat, tormentis expertus
destruere, tantoque perilissimse eloquentise spiculo multis, morte tandem assecuturum se vitam : Iota
gentililatem perfbdi, quo ante, ut munitissima defen- uihilominus intentione desiderans , ut qui §am erat
sione erat solita gratulari, alque omnem banc Christi nominis inter multa tormentorum flagella
Galliam ipsius Dionysii apostolatu disponeret sub- perfectus confessor, fieri mortis mulctalione mere-
levari, quam Mercurio dsempnîaca servitute consla- B retur el martyr. Tune memorata Parisiorum civilas,
bat miserabiliter ancillari, beati Clemenlis cor teti- ut sedes regia, et conventu Gallorum ac Gei'mano-
git, cl ut islius modi verbis pretiosum Dionysium rum, et nobilitate pollebat : quia erat salubris aère,
alloqueretur, accendit. jucuuda flumine, fecunda terris, arboribus nemo-
CAPUT XIX. rosa, et vineis uberrima, constipata populis, referta
sanctus mi frater charis- commerciis ac variis commealibus, unda fluminis
Yides, inquit Clemens, circumfluente. Qusesiquidem inter multimoda com-
sime Macari Dionysr, quanta est messis Dominicse
modilatum gênera, etiam alveo suo magnam piscium
sationis, et quam pauci sunt operarii, quia ergo de
omnibus catholicse pietalis es sufiicienter edoclus, et copiant civibus ministrabat.
omni Chrisliana virtule ac religione admodum robo- CAPUT XXI. ,
ratus, perge in nomine Domini, partes aggrediens Hune ergo locum Dei famulus elegit expetendum.
Occidenlis, el ut bonus miles Chrisii proeliare prse- Ad quem cum primo fide armatus et confessionis
lia Domini Dei lui ; alque sicut Dominus Jésus Chri-' constantia roboratus accessisset intrepidus, quem-
stus ntagislro meo Petro iradidit, el ego sanctae hse- dam Lisbium, virum honoratissimum civilatis
reditalis jure suscepi, ut in ligandi solvendique Q Parisiacse, qui ejus praedicatione in Dominum Jesum
aucloritate tibi semper prsesto sit divina potestas, no- Christum crediderat, et illi fideliter adhserebat, allo-
stris orationibus comilatus, etsanctoruni apostolorum culusest, dicens : Yirillustrissime, quia jam opérante
inlercessionibus roboratus, in lui aposlolalus sorte, gratia Jesu Christi Domini nostri plurima populi
aposlolica nostra aucloritate, omnem suseipiens multiludo in credulitate et confessione sui sancti no-
Galliam, opus fac evangelistse, ministerium luum minis, benedictione baptismalis consecratur, el quo-
impie, ut Christi nolitia per te uhique diffusa, a Do- tidie fidelium numerus augmentatur, visum est mihi
mino in diebus retribulionis merearis audire : Euge, secretarii tui agrum pretio a tua fratemitate susci-
serveboneel fidelis,quiasuperpauca fuisti fidelis,supra pere, et domum baptismatis ibi construere, et cha-
multa te constituant, inlra in gaudium Domini tui; el rismala divina percipere. Cui Lisbius : Gratis, in-
ne verearis multitudinem et alrocitatem genlis bar- quit, eum, pafer beaiissime, oflero per sanelitatem
baricse, pro cerlo sciens quia qui plus laborat, plus tuam Domino Jesu Christo. Non, ait, beatus Dio-
mercedis accipiel. Socios quoque ei et comminislros nysius, ita nobis in hujusmodi negotio est agenduin,
verbi plures elprobatosviros adhibuil, illique dixit: quia Deus et Dominus noster Jésus Chrisius pro no-
Sicul fuit Dominus cum dominis et patribus el ma- stra sainte, opérante Spiritu sancto, ex beala Maria
gistris noslris aposlolis suis Petro et Paulo, ita sit D semper virgine, cum ipse fecerit mundum, in loealo
tecum in omnibus, quocunque te verteris. Esto ro- est diversorionatus. Quapropler non videtur sequum,
bustus : lu enim maximam el innumerabilem populi ut gratis accepte agro, proeparem domum, in qua ei
multitudinem introduees in veram repromissionis filii adoptionis per nostrum ministerium renascan-
terram filiorum Israël. Et dans pacem omnibus, tur. Sed et de ejus prelio caplivorum est sepultura
ita banc verse fralernitatis societatem solvit abire. comparala. Proplerea rationabile judicatur, ut pre-
lio sumam locum, ubi illi, qui in comniercio san-
CAPUT XX.
simul el circumcirca Dominum guinis illius, morte intercedente, de captivitale dia-
Qui properanles, boli et mortis perpétuai baptizati fuerint, rediman-
proedicantesappuleruntportui Arelalensium civilalis.
tur. Commutationem vero pretii tu Christi paupe-
Et exinde quibusdam in partes necessarias, prout ei
ribus largieris, qui te illi devotissime obtulisti.
visum fueral, destînatis, idem Macarius Dionysius,
qui sedis apostolicseprivilegio, tradenle sibi bealo CAPUT XXII.
Clémente Pelri apostoli successore, verbi divini se- His ila expletis, ecclesiam illic, Dei se oumipo-
mbla genlibus Gallicis eroganda suscepcrat, bealis- tentis semper in omnibus el ubique comitanle auxi^
 4i AUCTOREHILDUINO. 42
lio, juxla facullatem virium suarum. ulque novus L rum suormn veneralioni consuleret, qusejam eliam
adhuc advena poterat, in honorera Domini nostri ab ipsa hominum memoria per Dionysium, ut asse-
Jesu Christi, quse necdum locis illis et populis nota rebant, quemdam prsesligiatorem et magum invi-
erat, construxit, ac officiadévote Domino servien- clissimum, ejusque sequaces abolebalur. Quseaudiens
lium clericorum ex more constiluit, probatasque immanissimse crudelilatis bellua Domilianus, in
personas honore secundi ordinis ampliavil, inces- tanlam rabiem indignationis exarsit, ut ubicunque
santer resliluens populos creatori, quos a devio per se vel per suos satellites Christianum quempiam
cultu revocaverat creaturse. Cinctus ergo fide et reperisset, aut cogeret diis sacrificare incestis, aut
devotione populi, quam In constructione et reverenti diversis poenis indietum, gladio iraderel puniendum.
basilicse frequentalione cernebat, admodum robora- Sed et totum per sibi subdilum orbem in cunctis civi-
tus, Deum et Dominum nostrum Jesum Christum, talibus, oppidis, municipiis quoque el vicis publicum
quem pectore purissimo noverat, et corde ardentis- pependit edictum , ul administrationis infulis ser-
simo diligebat, insinuare gentibus non cessabat; vienles, omnes Christi nominis amalores exponere
cunclisque misericordiam ejus in hoc tempore, et diversitali supplicii maturarent, ne superesse pos-
judicium futurum proponens, paulatim sociabat Deo, D set, qui valeret acquirere, quod peribat.
quos diabolo subtrahebat, atque lotis exhorlalionis CAPUT XXIY.
nisibus, et signorum prodigiis satagebat, qualenus Persecutionis ergo publicata sententia, iniquorum
quos abripiebat mundo, dignos faceret coelo. Tanlas turba in omnem mundi partent bacchando
enim Dominus per illum dignabatur exercere virlu- gaudens et contra Dominicum populum pugna-
les , ut rehellium corda gentilium non minus mira- progreditur, lura conspirai, non cunclali appetere gladio, quos
culis quam praedicationibus obtineret. Et cum sse-
Dominus suos monslvaverat esse signaculo. Qua de
pissime ab idolorum pontificibus contra eum sedilio
re nulla jam pro Christo cerlantibus prsesentis vilse
excitaretur in populis, ita ut plèbes innumerse, eliam
indulgebatur tranquillilas, nulla sanctorum marty-
et de vicinis regionibus cum armis ac bellico appa- rum erat excusata libertas ; sed cuncli, proh dolor !
ratu, propter fidèles, qui jam per illum in Christum autimpiisjussionibus obediebant, aut quod slatulum
credide.ranl, adperdendum eum gregatim, ubi ipsum a crudelissimo csesare fuerat, perferebant.
esse audiebant, eoncurrerent ; mox ut illum cernere Dirigitur
tanta et ila ineflabiliter In eo lux cceleslis proinde prsefeclus Fescennius Sisinnius, tradila sibi
~ poterant, ut aut omni ferocitate una cum ar-
electa apparilione, cum ingenli strepitu ad parles
gralise radiabat, occidentalium regionum, ul sanctum senem, nomina-
mis deposita.se illi prosternèrent : aut qui compun- doctrina virum, et virlutum insigni-
dono ad credendum non Q lissimumque
cli Spiritus sancti erant, bus proecîpuumMacarium Dionysium,-ubicunquere-
pavore nimio solverenlur, et territi a prsesentia ejus perire potuisset, perquirens, aut decreto
principis
aufugerent. Miroque modo inermi viro non valebat idolis thurificare compelleret, aut tormentis lacera-
plebs armata resistere, -sed suhdebat se illi potius lum iramensis et poenisexquisilissimis tormenlatum,
certatim Gallicanus cothurnus, atque Germanica inter csetera eliam secundum
leges Romanas, ut pote
:
cervicositas jugumque Christi suave sibi imponi eum, qui prsestantissima nobililate lerrena
floruerat,
poscebat. Ab ipsis quoque deslruebantur idola, quo- ei contra senatus ac Reipublicse promulgationes,
rum sumptu fueranl -et studio fabricata : et invento
imperium egerat, nudum, publiée virgis
salulis porlu, idolorum gaudebant naufragio. Luge- contraque securi perçuteret.
bat quoque portio victa diaboli, cum de ea victrix caesum, '
Ecclesise legio triumphabat. CAPUT XXY.
CAPUT XXIII. Itaque cum prsediclus Fescennius Sisinnius [suique
Tune hostis antiquus videns sibi perire, quod Do- commanipulares praeceplum principis suscepissent,
mino conslabat assidua populorum conversione pro- pro Macarii Dionysiiinquisilione Galliarum pénétrant
ficere, lotam artificii sui machinam adimpugnanda, fines. Quibus adhuc procul positis, sancti viri célè-
qusefuersmt constructa,' convertit. Unde partis suse bre nomen innotuit. Unde amplius efferali, cursu ve-
auctores, deoruni suorum fientes exsiha, quos ad im- lociori, tumentibus animis, vultibus trucissimis, Pa-
pietalem persecutionis in eos armaverat, qui- unum risius adiere : ubi beatum Dionysium contra incre-
et verum Deum, DominumJesum Christum cum Pa- dulos dimicantem, et prsedicatione continua populi
ire et Spiritu. sancto colendum prsedicaverant et multitudinem ad fidem inveniunl exhortanlem. Cum
timendum, pariterque in eos, qui hanc salulis fidem quo etiam beatum" virum Rusticum archipresbyle-
devoto corde receperant; cum quod maie cupieranl, rum, et Eleutherium archidiaconum, quos ipse fa-
perlicere propter fidelium multitudinem non vale- mulusDominiin suis ordinibus consecrarat, prsedica-
rent, hac calliditate suse artis instruxit, quo effice- lionis et divini obsequii comministros, persecutorum
rentur compotesvoti sui, ut Domitiano, qui posl dirus furor invenit. Hi sancli viri a bealissimi Diony-
Neronem, perdilionis fllium, secundam persecutio- sii nunquam sustinuere abesse praesentia : quos di-
uem in Christianos exercuit, super virtutem et proe- vina dignatio seterni regni jam prsesciebal esse con-
dicalionis prseconio sancti viri, quod se jam longe sortes, quosque ab invicem ignitse tempestatis
laleque diffuderat, inlimarent : quatenus ocius deo- inseclatio, per martyrii cerlamina nullo susecallidi-
PATROL.GVI. 2
m YITA S.. DIONYSII M
4alis, aut severitatisaslu sep'arare prsevaluil. Denique Anna cum magicis prsestigiis, orbi pêne Romano eal-
.adventus prsefecti Fescennii Sisinnii, eum Romano- lere dmioluerît. Ex his enim Romai satis audivi-
x«m militum apparitione, >inurbe Parisiorum, et per nius ; tantum edicito si magni principis Domiliani
•omnem regionem subito personalur, et a primori- •jussis obedire, et immortalium deorum jura venerari
bus «ivitatum 'Galliarum ei occurritur imperialis disponilis; sin autem, nonYerborum, sed verberum
jussio urgens super captura sancti pontificis Macarii •eonflictafione vohiscum viriliter decertabo.
Dionysii,*um omni-imperio divulgatur. CAPUT XXVII.
GAPUT XXYI. }. Gumqueha3cagerentur,etsecum,praîfectus scilicet
, Et quia Dominus Jésus Christus diu laboranti seni xt sancti Domini, quairerentur, qusedamînclylai fa-
-sanctissimo, sudores certaminum suorum decreverat •miliaimatrona nobilis, multo comitalu stipata, no-
•proprii sanguinis fonte abluere, quo posset liberius, .mine Larcia supervenil, compellans prsefeclum, a
carnis sarcina liberalus, et super nivem dealbatus, -Dionysio lonico, agnomine Macario, virum siium
.praisentise illius astare, et qui semetipsum holocau- i.isbium magicis artibus mente captum , et ejus
.stum odoriferum offerebal, sacrificium laudis Jupiter jtransgressionibus sociatum. JQUÎstatim qusesitus,
immolare : ab innumerabili pêne caterva dsemoni- jepertus est el addtictus, atque in Christi nominis
corum virorum cernitur, et sanclus Domini eapitur, " «onfessione, -prsèfecto dictante senlentiam mortis
illudilur, loris durissiïhis crudélissime ligatur, tra- excipiens, transmissus esl vilse perpétuai. Sancli
liitur, et una cum sancto Rustico archipresbytero., Yero Domini, lortbribus traditi , ad poenalia Ioca
et Eleulherio archidiacono suo, prsefecti praisenliai •ducti sunt, et in eohspectu sanctorum Rustici el
sistitur. Quem cum nimia severilate praefectus allo- •Eleullierii, ut tormeiilorum ipsius lerrore ab inten-
quitur, dicens : Tune es ille infandissimus sehex, lione sua resipiscerenl, pretiosus campiductor eo-
~qui dieeris Dionysius Ionicus, et agnominaris Maca- «rum,et fortissimus athleta Dbmini Dionysius exspo-
rius, qui etiam deorum nostrorum culturam évacuas,, lialur, et toto corpore nudus, a ternis militum ter-
et ihviciissimi principis statuta contemnis ? Gui bea- -nionibusviGissim flagellatur, necvincilur. Qui inter
tus "Dionysiusait : Senex quidem sum corpore, sed ferepitus verberum Dei gloriam -collaudare, et com-
fervore devotionis et fidei alque salulari confessione snililones .suos, ut ad liset se Invictos prsepararent,
Dominiel Salvatoris mei Jesu Christi, maneo sem- îeommonere : omriesque fidèles, ul'hinc in Dominîca
per novus, et novos illi genilos per ministerium fide eorroborarentur, non desinit prsedicare, dicens :
ptsedicationis mese infantes, quos Illi Ions sacri •Laudem Tlomini loquetur os meum, et Denedicat
baptismatis parturit, ratiôriâbili lacté pascere sine .,J omnis carb nonien-saiictum ejus :-quoniam stigmata
dolo non eesso. Sed et illius.principis scita, qui vere passionisChristi perferre dignus habitus sum pro
est ihvictissimus, innocent! opère et jmundo corde eonfessione ejus ïn corpore meo : quod esl glorïa
'conserve Gui prsefectus : "Dic'ergb cujus numinis te vestra, o viri fidèles, et diléetissîmi fratres. Ideoque
profileris esse ciiltorem, et cujus conditionis le as- vîdete, ne deficiatis in tribulatîbnibus meis, sed ma-
seois. Tune hi très bealissimi viri,'Dionysius, Rusli- gîs armentur corda vestra , el ad similia propter
ctis et Eleutherius, ita dono sahcti'Spiritus inspirali, amorem Domini nostri J'esuChristi offerre promptis-
et zelo fidei mflamrrïati, sono unius vocis eisdemque sime eorpora Yestra.
vernis, cum non nisi unus'interro'garelur, reddidere CAPUT XXYBI.
'
rë-sponsùm, ac si imius li'ominîs ore sermo pfocede- Magéllahiur etiam Rusticus et Eleutherius satis
ret. In hoc, inquiunt, manifeslum est nos esse veris- âcerrime, et iinménSo catenàfum pondère simul
simôs Christianos, "cumcorde credamus, ore èonfi- sancli Domini oneranlur, et In ergastulum tenebro-
teamur, et «père j>io colamus Patrem, et Filium, et sissimi carceris retruduntur. 'Irideque ad prsefecti
Spiritum sanctum, unum Deum ac Dominum, ita ut âuditionem redlicti, iii catàstis extënsi et flagëllali,
in trinitateperfècta, etplenitudo sit divinilatis, et Domino gràtias referëbahl. Tune bealissimus el ac-
unitas potestatis. Dominum autem nostrum Jesum •' 5 ceptabilis Domino hoslia Dionysius, in oculis suorum
Christum, unam ex [eadem sanota Trinitate perso- super lectum ferreùm, supp'ositis flammi's, nudus
nam, Deum ante tempora ssecularia, hominem verum . extensus est el cantabat, dicteni : ïgnitum ëloquium
propter -salutem hominum ex beata Maria semper tuum, Domine, vehemenler, 'et servus tuus dilexit
virgine in fine temporum factum, passum, moriuum illiid. Proptërea, Domine Jesù Christë, omnipotentis
et sepultum, et ab inferis resuscitalum, sedere ad Dei Patris,YirluS el sapieiitia, oui dixit: Cum trans-
dexteram paternse majestatis in excelsis, super ieris per ignem, flaminsenon nocebimt te : et de-
omnem principatum el potestatem coelestem, veh- disii "mihi -pericùlosidrem ignëth in cupiditatibus
turuin 'ad -judicandos vivos et mortuos, et sseculum Yincere, fac et ad nominis tui gloriam hanc aduslio-
per ïguein, in melius immutandum, fideliter praifli- nem me superare, et sic cum ambusto toto corpore '
camus. Tune prsefectus dixit : Non mihi jussum est iuissel 'levatus, ad beslias ferocissimas, in rabiem
de his quiddam Yobiscum agere, proesertim cum te mullo jejunio excilatas, projectus subrigitur. Quos
decrepitse et pessimse seneclutis nimia eloquenlia, cum.impetuYalidissimoconspexisset accurrere,contra
et profundissimorum verborum tergiversatione, at- eas faciens signum crucis, el suspicieas in coelum,
que -ultra naturam humanam in populi seduetione, ait : Tu, Domine, qui semper idem es, adesto niraç
 as -AUCTOREtïILDUINO. . 46
mihi, eamdem poientiam exerendo, quam in lacu w1 Ruslicus et Eleutherius, In agonîa pari confessione
serso luo Danieli mîsericorditeT conliilisti. Perve- fidei et virtutîs constantiarobora'ti, post nimia lor-
nientes autem ad eum bestise, mansuetissime pro- menta glorîosum complcre martyrîum elegerunt. Et
"
cidebant ei. Trsepararitur quoque ingentia clibani judieis àhstracti eonspeclibus, ac funeribus sibi san-
Incendia, et m ea Yir DominiS. Dionysius, vexillo ctorum ostensis, -divina justa el occulta laudavere
sanctse crueis armatus,' "projicïtur, ^t Me, inquiens, judicias qui sic eos ïn-proesenlî humiliare disponit,
'înihi non deeris, Do'mine Jesu Christe, ut illcesus quos in coelestiregnotain-gloïiose 'e'xallàrianteomnë
bac etiam perpetui tormenti imaginaria concremà- tempus decrevit. Deindè terïbre sùbjuncio, mullîs-
"tîone egrediar : roreqûetuî ;sanctî "Spiritus, hos îrae injuriis et non ante perlatis suppliciis maeerati,
fidei meai-sedes rogos, qui*ihomphaiâm ighitaîn in Christi se famulos magna confessionîs voce pronun-
cuslodiam pâradisî, crûorîs tui latice, fideîibus tuis "tiant : lacerabaturque prsecipue sanctus Dei sacer-
'advitamproebéns transitum, exslirixisti. dos humana rabie, cul servivit et bestîa : qui prso-
CAPUT XXIX. eurrebat adtormenta, ne tarde iret ad gloriam.'Pro-
Rustïcus et "Eleutherius vocabat in se poenam, utinajor esset Victoria. Con-
' Eitér Uséesancti Domini
Hérites, et ad poehas similes voto promptissimo pro- Higebant iriter se, îllinc carnifices, hinc palmata vox
perantes, vincti differuritûr, non dimiltûnlur. Gusu- B marlyris. Ahibiebat-supplicia, ut tormenlo crescente,
que exstiricto ald orâtionem ejus fornacis incendio, creseeret et corona. Quapropter iterum, velut ab
„' beatus Domini pbntifëx Dionysius fuïsset splendidior ~initio, virgis in conspectu omnes sancti martyres
àùro eductus, patibulo crûeîarii stipitis, tormenta- ~nudi csesi, et suis vestib'us reinduli, e Tëgione idoli
ad locum constitu'tum educti," addecolla-
" liuih instrumentorum ëonfixiône'appenditur. Unde Mercurii,
sëmpèr'Jésum Christum verum Dominum esse cun- tionem sunt genua flecterè jussî.
ètis spéctâhtibus-praiQicans/<iiutius tortus nec mor- CAPUT XXXI.
tuus, deponitur, et in èarcefe'GIaucini, très simul Tune beatus antistes-Domïni Dionysius manus ëx-
eleeti Domini, cum'fidelium mùltitudine recluduntur. pan'dens, et oculos ad ceélos erigens, ait : Deus, Deus
JJucebantur sànea delicto obligatis, justîin vinculis, meus, qui creasti me, et -gratia tua in vitam hanc
eondemnandi à dàmnatis, et innocentes à ndcehlibus induxisti me, qui seterna sapientiâ tua docuisti me,
. exponuritur. Ubi cum post militas et pérnecessarias et consilia secretorum tuorum non abseondisli a me :
populi, qui eum'séqueiïdô, "cârcerëm irrupërant, ' sed seà'per in misericordia et miserationibus multis
éxhortationes, et ad absentes directe înslitûtioiîûm consolâtus es me, et fuistî mecum in omnibus, ad
p"roecepta,~Dominïcamissariim solemnia, ut corifîr- qusecunque perrexi ; tibi gratiàs ago pro cunctis quse
marenlurparticipsîtiohe co'rporis et sânguini's Domini " ïëcisti et ostendisli mihi, alque dignatus es operari
fidèles, véluljâm in coelis,posîtus -eeleb'ràrel : hora, - per me. Maxime quia nunc liumilitatem meam visi-
qua frangebàturpânis sanctus; quo ipse et popuîus tasti per te, el vocasti senectutem meam, tuo desi-
eommuiiicare dëbebârit, Tèsplëhdûit hujus modi lux derio fatigatam, ad te : scïens quia jam ex multo
"
de coelo super eùm et ômnes'qui ibiâaeïant, qua- tempore largius concupivi vîdere le ; nunc jam,- Do-
vïdërat ": in "qua véniens ap- mine, per coronam maTtyrii cum fratrihus meis ser-
' leni riëhio eorum ânlea "
parmi ei Dominus Jésus Christus, etiâm cunctis vi- vis tuis suscipe me : tuosque tuse custodiae com-
dentibus, quibus "est datum vidërë, cum mùltitudine mendo, quos ministerio nostro, et tibi tuo sanguine
'
angelorum~:et âccipîeris p'ânëm sânetum, dédit illi, " acquisisti : cunctosque etiam, qui te, per nos in no-
dicens: Âccipôlioc,chàréîneus,"quoamox complebo mine tuo pétierint, ul pollicîtus es, clemenler ex-
tibi una cum Pâtre meo : qîiôniam mecum est maxi- audi : quoniam tuum est regnum et potestas cum
ma mercès tua, et liis qui audièrïnt te, sâlus in re- Pâtre el sanclo Spirîtu ànte omnia, et in omnia sav
gno meo. Nunc faciès fortitêf,- et membria tua erit. cula sseculorum. Cumque beatus Ruslicus et Eleu-
in laude, Dilectio auteur et benignitas, quam habes therius, cunctique fidèles, et multi etiam pagano-
lamentantes prosequebantur, respon-
" semper, pro quibûscunque petiefit, impetrabit. ^ TÙm,quieum
Tlîfjusvefo terribîlis ëtadmifandi spectâculi myste- -dissent, amen : positisgenibus, et "protensîs cervici-
rio, quanqiiam àdhûc p'àgana curiosïtàte, tamen mi- hus, nno èodëmque mémento, hebetatis, secundum
raculôrûm sollicita, prsedicta Larcia intererat. prseceptum principis, seeuribus deeollati sunt : atque
CAPUT XXX. in hac fidei constantia permanentes, reddentes lerrae
His quoque explicitis, àasiint carnifices, qui Christi corpora, beatas coelo animas intulere. Talique ad
famulos de squalore càrcërisedueehles, prsefecti ob- Dominum meruereprofessione migrare, ut amputa-
tutibus ileruni praisehtaruht. Quibusprsefectus ait : 1is capitibus adhuc putaretur lingua palpitans Jesum
Si prudenti consilio tandem ad vîtam tenditis, im- Cteislum Dominum confiteri.- Quoniam unde menti-
! molàte diis, et virile : si vero mori eligitis, mortuo- bus inerat amor, licet prsecisis capitibus, quod ore
rum quos seduxistis, cadavera înfélicïter inhuma'ta, ~ jam sumpserat; sermonibus sestuabat ardor. Yere
et tormentorum adhuc signa servantia, euntës cër- beàtà nimium et Deo nôstto -grata sobietas, inter
- uite, et si non respùeritis, "infelicitatem eorum in- quos nec primus aller potuît esse, nec lertius : sed
felicilàte excedite, et infeliciter , ut desideratis, Trinitatem confilenles, trinojneruere decorari -mar-
ohite. Ad hanc vocem Christi-martyres, Dionysius, tyrio, quatenusfide pares, gloria coronarel sequalis.
 m VITA S. DIONYSII AUCTORE HILDUINO. 48
CAPUT XXXII. A idolorum occubuit baptizata in remissionem pecca-
Tantaque multitudo fidelium, quse per eum credi- torum. Cujus filius Yisbius, quem ex praescriptoLis-
derat, eadem die cum illo, et in circuilu civitatis pro bio viro suo susceperat, Romam ductus, Domitiano
Christi nomine csesa et diversissimis ac antea inau- evespillato a per 1res Csesaresmilitavit, et sub sancto
ditis suppliciis est affecta, utParisiis videreturimple- Masso episcopo, qui lertius a beato DionysioParisio-
tum quod de Hierusalem prophetico valicinio fuerat rum rexit Ecclesiam reversus, omnibus quse sunt
peroratum : posuerunt mortalia servorum tuorum in mundi reliclis," baptizalus, et religiosorum Chrisli-
circuitu ejus, et non erat qui sepeliret. Namque ad que pauperum numéro est socialus. Caîterum me-
declaranda sancti martyris et Galliarum primi sacer- tuentes persecutores et gentilium phalanges, ne con-
dotis mérita gloriosa, ut ubi salutifer primo coeperat versi populi fidelissima probataque devotio, sancto-
fruclus oriri, eo amplius gloriseipsius pateret trium- rum corpora Rustici et Eleullierii, quse in monte,
phus, maximus cunctos honor assistentes invasit, ac ubi ipsi una cum beato Dionysio'fuerunt martyrisai!,
lux ineffabilis cunctis resplenduit; ethealissimi Dio- jacebanl, profulura sibi ad patrocinium colligerent,
nysii se cadaver erexit, sanctaque manu capul a el lumularent, inito consilio, eligunt terris Sequanse
corpore dolabra lictoris truncaluni, angelico dactu * profundisque gurgitibus martyrum corpbraperdenda
gressum régente, et luce coelesti circumfulgenle, B committere. Quae imposila navibus, ad provisuni
pendulis coepit brachiis veclitare. Et facta est co- gurgilem ministros jubent demergenda perferre ;
rnes multitudo coelestis exercitus exanimi ejus eor- sed Deus omnipotensprsescius futurorûm, qui mutât
pori caput proprium, ab ipso monte, ubi fuerat de- tempus, et quod prsedeslinavitnon mutai cousiUum:
collatus,"per duo feremillia deportanti usque ad lo- qui malum Holophernis conceptum prudentia be-
cum, in quo nunc Dei dispositione el sua eleclione nevolenlis feminseimmutavit, iniquorumconsilia suse
requiescit humatum, sine cessatione hymnis dulci- disposilionis arti, induslria qua voluit, servire coegil.
sonis Deum laudans. ; Sed et coelospeienlia divino- CAPUT XXXIY.
rum spirituum innumerabilia agmina sunt audita, ca- Nam nobilis qusedam mater familias, Calulla no-
nore inaeslimabilissuavitatis modulanlia : Gloria tibi, mine, quse licet paganorum adhuc erroribus neces-
Domine, adjunclo frequentius, Alléluia. Nam prout sitate potius quam volunlate, teneretur addicta, con-
discerni potuit tantus audilus, velut alternatim verti tamen ad fidem Christi, per exempla marty-
chori angelici, hsec et alia, quorum intellectus non rum, alque ad baptismi gratiam pervenire se desi-
'
potuit percipi, concinebant. Quod videnles et au- derare, et mente demonstrabat et opère, Dei mise-
dienles innumeri populi, et mulli etiam persècuto- ricordia inspirala, maclse virtutis consilium appe-
ruffli, iii Dominum Grediderunl. Non credentes au- 'C tivil, atque ad convivium venire postulat sancto-
. tem, nimio terrore perculsi, quique in suas partes rum corporum perditores. Et dum eis copiam obla-
fugerunt. tse humanilatis expendit, a memoria eorum quse
CAPUT XXXIII. susceperant agenda, discussil, fidelibusque suis et
Competens profecto erat divinse digualioni mirifi- familiaris voti consciis sécréta ordinatione commit-
catum sanclum suum in coelis taliter demonslrare lit, ut sublracto furlo preliosa corpora beatoruni
in terris, qui ad ferocissimos populos inclytus nun- diligens laboret occullare provisio. Qui dominse vo-
tms et confessor ipsius pretiosus, succensus igné luntale et jussione comperta, festinanter, quod eis
divini amoris, conslanter sustinuit supplicia passionis, praecepluin fuerat exsequuntur, furtumquelaudabile,
et per immanem lormentorum pervenit ad societa- quod nemini damnum intulit, et omnibus pie creden-
tem angelorum. Nempe novum, prius et inauditum, tibus lucrum maximum contulit, sexto a memorata
miraculum, exanime corpus vivenlis curreremore, urbe lapide, in sulcis autumnalibus, quos lune se-
et hominem jam mortuum recto gressu incedere. minibus jacendis, praescripta matrona in abundah-
Sed quanquam sit mirum, non est lamen difficile, lia parabal arantium, speciem agricolanlium prse-
prseciso capite, sanciissimi viri corpus angelicomini- '. lendenles, velut quiddam ruralis operis laborantes
sterio in modum vivenlis ambulare, cum idem Deus abscondunt : locum eliam certo notamiue assignare
sua omnipotentia efflato spiritu, cadaver ejus facile procurant. Ex quo eadem Dei futura plenius femina,
propter fidei susecommendalionem, quam idem suus ac sibi collegseChristiani, inter noclurna sécréta si-
fidelis servus prsedicaverat facile ut iret, poluit re- lenlia, praescripta martyrum corpora tollentes, beati
gere, qui idipsum corpus de pulvere terrai compin- Dionysii corpori conjunxeru'nt, et veneratione, qua
gens, spiritum, quo vegetarelur, dignatus est inspi- inter perseculorum rabiem poterant, devolissime
rarc : idemque redactum in cinerem dignabitur frequenlabanl. Facta deineeps salione, nec suunl
reparare, et qua viserai anima, vividum perenniler seges negavil obsequium, quse tali esl fecundata pin-
reddere. Quod stupendum miraculum, cum supe- guedine, alque sic se in eam beneficium ubertatis
rius fata Larcia conspexisset, prosiluit in infidelium effudit, ut centuplicalos fructus devolissima cultrix
lurhas, et vociferala est se esse Christi gralia chri- acquireret, et patria mererelur salulem.
stianam. Quseinox capta, et in Christi Domini no- CAPUT XXXV.
- slri confessione, sanguinis sui fonte ab immundilia Prsedicata itaque maler familias, cum priuiuui vi-
a Evespillato, id est a vespillonibus exportato. Fia erat ad inarginem ms. codicis antiqui.
 49 MAXENTIUS AQU1LEIENSISPATRIARCHA.— NOTITIA HISTORICA. 50
dit persecutionis tepuisse fervorem, locum lantorum A monstrari frequentia. Quorum miraculorum insignia,
•martyrum ossa servantem , qua oportuit honorifi- non solum sermo non praevalet enarrare ; veram nec
centia una cum sanctis Domini sacerdotibus et fide- ipsis queunt humanîs mentibus comprehendi. Unde
lium turbis reverentissime satis aggreditur, et in- nec dignitas honoris el magnificentise eorum homi-
comparabilem thesaurum, quem diù sibi et posteris nis cogitatu potest allingi. Experiunlur tamen in-
profulurum seryavit, omnibus patenter eadem sa- firmi ac quibuscunque anxietatibus afflicli, in eodem
cratissima die innotuit, qua beatus Dionysius cum loco et ubicunque Domini clementiam per eorum-
sociis suis triumphans agonem explevit, et coronam deni martyrum mérita invocantes, quantum Dei fa-
victorise accipere de manu Domini meruit, atque mulos conveniat honorari, quorum inlerventu reci-
lestis Jesu Domini pretiosus sidereum senatum pos- pit csecitas visum, débilitas gressum et obsiriclse
sedit, ipsumque locum eminentis mausolei sedifica- aurium januse recipere merentur audilum. Sed nec
tione signavit. Sanctorum quoque "corporibus digna illud silendum est, quod immundorum spiriluum in-
venëralione sepullis, eorum veslimenta, tunica vide- festatione vexati, dum ad memoratorum Christi
licet, cilieium, el caligse Dionysii preliosi, el casula testium lumulos examinandi virtule divina ducuntur,
sancli Rustici, archipresbyteri, atque dalmatica sanctorum ipsorum coguntur imperio, quo quisque
beat! Eleutherii archidiaconi, exceptis porlionibus B martyrum sit posiius loco, designalis nominibus m-
quse pro reliquiis electorum Domini, a fidelium de- dicare. Quorum memoranda et gloriosissima passio
votione sumptoe sunt, usque hodie debiti cullus re- e regione urbis Parisiorum in colle qui antea nions
verenlia conservanlur, quorum meritis et precibus, Mercurii, quoniam inibi idolum ipsius principaliter
-eadem venerabilis feinina, in nomine sancla? Trini- colebatur a Gallis, nunc vero nions Martyrum voca-
tatis ex aqua et Spiritu sancto renata, cuncta, quae lur, sanctorum Domini gratia, qui ibidem trium-
habere potuit, DominoJesu Christo Salvatori noslro, phale marlyrium perpelrarunl, celebrala estviildus
alque ipsis marlyribus tradidit, et sacras excubias Oclobris, anno ab incamalione Domini nostri Jesu
apud eorum corpora, quandiu superviserai, cele- Christi nonagesimo sexto, a passione aulem sexa-
brans, in bona confessione ac conversatione, ad gesimo quario : setatis vero bealissimi Dionysii cir-
Christi et sanctorum martyrum gloriam, ipsis inteï- citer nonagesimo, imperii quoque Domiliani crude-
cedentibus migrare promeruit. lissimi Csesaris decimo sexto ingruenle. Quem ullio
divina, ut et Neronem, cujus hicporlio fuerat, post
CAPUT XXXVI. necem apostolorum, sine ulla est procrastinatione
- Processu vero temporis, multiplicata fidelium nu- secula, qua percuss'us, vitam cum tyrannico princi-
merositale, Christiani et beati Dionysii patrociniis G palu miserabiliter, ul par erat, amisit : régnante
devolissimi, basilicam super pretiosorum martyrum Dominonoslro Jesu Christo, cui est honor et gloria,
corpora, magno sumptu , cultuque eximio con- virlus etimperium cum Paire, in unilale Spiritus
slruxerunt : ubi quolidie, opérante Domino nostro sancti ab seterno, et nunc et per omnia ssecula sse-
Jesu Christo, mérita eorum virtutum probanlur culorum. Amen.

ANNODOMINI DCCCXL.

MAXENTIUS

AQUILEIENS1SPATRIARCHA.

NOTITIA HISTORICA IN MAXENTIUM

(Ugùelli, Italia sacra, t. IV, p. 58.)

• Maxentius, Urbani successor, subscripsit dona- D suasionem, curante Lothario, Eugenius II pontifex
tioni Rolaldi episcopi Yeronensis -an. 815 (a) die concilium Manluse statuit, in quo Gradensis insula
24 Junii. Erulfum Mantuanum episcopum suffraga- Aquileiensi Ecclesiae adjudicala est Yenereo, qui
neum suum consecravil an. 825. De quo Dandulus falso patriarchatus nomine utebatur, deposilo. Hic
in chronico": t Maxentius patriarcha Aquileiensis , ex templi ruderibus, prisci patrii Beli dei, monaste-
Lotharii régis fullus favore, Gradensem Ecclesiam rium S. Benedicti monachis Belinense Aquileise
et suffraganeos Islrise turbare nilitur, nec a Grego- exstruxit. Quod demum, ob aeris inclementiam pror-
rîo papa .admonitus desistere voluit, imo, repetito sus deslitutum, Gregorius XI, pontifex, coenobioUti-
saecularisubsidio, antedictos episcopos ad sibi reve- nati divorum Gervasii et Pr'otasii ejusdem ordinis
renliam et subjectionem metropolitano debitam ex- annexuil, prsedia redditusque parijure concedens :
hibendam, in lotum coegit. i Candidus vero de eo cujus quidem privilegium poslea, Urbanus et Boni-
sic narrât : t Urbano successit Maxentius, ad cujus facius lalissime comprobarunl : quanquam periïdla
(a) Vel Dotius 814.
M MAXENTIIAOUILEIENSîS PATRIARCHE: - 52
eorum qui rdpublioai administrationem invaserant, A tes evertunt. .Cum autem in patriarchalu annis 1S
omnia .ut pleraque alia inversa sint, sibi ipsis ma- "vixissel, in civitâte Austriaî-=moritur.i Hsec ille de
gnam eorum parlem impietate solita vindïcanlibus : Maxentio. De obitu Maxenùi non constat quo annô
f eliquum vero, perinde ac rieglectum, canonicorûm ille migraverit. Oportel' tanîen illum excessisse post
Aquileiensium collegium sibi Nicolai Y ponlificis concilium Manluanum, habitum ex aucloritate Eu-
çollatione asciverit; sic.fere raptores publici, dum genii,papseII, anno 826.
propriis nimium invigilant, communia parvifacienr

. MAXEBHTII

EPISTOLA AD CAROLUM MAGNUMIMPERATOHEM

DE SIGNIFICAT0RITOUBÏBAPTISMI.
{Pez, Thés. Anecd.)

Piissimo ac Christîanissimo, gloriosoque principi, :B sicut in eadem actione dicit Accinesalem saptentioe
a Deo coronato et conservalo, pacifïco, victori ac propiliatus tibi in vitam oeternam; quia quod per sa-
triumphatori sereniêsimo, et perpetuo Augusto, cerdotum minisleria agilur, a Domino.«anelifieatur,
domno Carolo Magno imperatori, atque Romanum et fit accipienlibus perfeeta medicina, permanens in
gabernanti imperium, Maxentius, exiguus servorum visceribns eorum. Deinde exorcizantur et exsufflan-
Domini servus, sancioe catholicse Aquileiensis Ec- lur, ut spiritus ab eis immundus abjiciatur. Non
clesise humilis episcopus, in Domino oelernam salu- enim creatura Dei in infantibus exorcizatur aut ex-^
tem. eufïlatur, sed ille sub quo sunt omnes qui cum pec-
I. Magnas igitur Domino nostro gratias agimus, cato naseuntur ; ut tune vere appareat, secundum
quia hanc sanctam Ecclesiam, ,seu me tantillum fa- quod scriptum est, quod princeps hujus mundi mil-
mulum vestrum, ad vestrse celsitudinis memoriam talur foras, et quomodo prius alligetur fortis, et
dignati eslis reducere. Quia, cum sim minimus om- deiuceps vasa ejus diripiantur in possessione trans-
nium decessorum meorum, vestra lamen benigna lata victoris. Scrulinium namque est inquisilio vel
clementia non est dedignata familiari colloquio ad- invesligatio, quia opéra diaboli et ejus pompai, quse
monendum per sacras syllabas de singulis quibusque primum hominem in paradiso per pravam suggestio-
necessitatibus sanctae Dei Ecclesiae sludiosius per- G nem maudato Dei separaverant, el vas illud ex limo
quirendo adhortari. De eo vero quod nosse cupitis, terrae formatumet animatum veneno susemalili» in-
qualiter nos el suffraganei nostri doceamus et in- feceranl, per ora sacerdotum et manus impositio-
struamus sacerdoles Domini et populum a Deo no- nem scrutiniatum atque purgatum, et ejectum exinde
bis commissuni, de baplismatis sacramenlis, juxta spiritum immundum, ex omni parle sïgpatum oleo
tarditatis noslroe inlelligentiam, quidquid, Domino sancîificato, ad benediclionis gratiam revocatum, et
opitulante, sentire valemus, ad notitiam ëxcellentise vas fiât Domini, et templum efliciatur Spiritus san-
vestrse perducere festinamus. cti/ sicul dicit Àpostolus : Erit vas in honore san-
H. Dlud etiam quod circa baplizandos sancta Eç- ïtificatnm, el utile Domino ad omne opus bonum pa-
clesia uniformiter agit non olioso contemplamur ratum.
intuitu. Cum sive parvuli, sive juvenes ad regenera- III. Âbrenu-ntiarevero est respuere atque renuere,
tionis Yeniunt sacramenlum, non prius fontem vitse id est, gentilitatis errore et simulacrorum cullura
adeunt quam calechumeni efficianlur. Catechumeni derelicta, colère Deum -Patrem omnipotentem, et
etenim instrucli dicunlur, sive subjacentes eastiga- Jesum Christum Filium ejus, et Spiritum sanclum,
lioni, et liberum ad Christum habenles arbitrium : exspolians se velerem hominem cum aclibus suis, ut
quia principium sanctitatis est Dominum Christum B ait Apostolus, et induitur novum, qui secundumDeum
Dei Filium confileri, secundum quod scriptum est : CKalus esl in juslitia el sanclitale veritatis. Post hsec
Corde crcdilur adjustiliam, opère aulem confessiofit vero ingressi fontem baptismalis, sub Irma mersione
ad salutem. Confilentium etenim locus est, qui ad baptizati in nomine Palris, et.Filii, el Spiritus san-
Dei gratiam feslinantes aliquid amplius, quam fue- cli ; deinde translali ad gremium matris Ecclesiai per
rant, esse desiderant. Qui ideo compétentesdicunlue, lavaevum regeneraiionis , adoptionis filii effecli,
id est, poscenles Dei gratiam ; ut, priusquam acc- scripti in libro vitai Christi Domini nostri, a cujus
piant baplismum, serviant Domino per fidem;;et| I sancto nomine clirisma nomen accepit, peruncti
post acçeptam fidem Dei dona non perdant, aut ifn- etiam hujus sacnseunctionis clirisma salutis, id est, 1
lam faciant gratiam ejus, cui servire voluerunt. Nal sancli Spiritus largissima infusione in Christo Jesu,
autem proplerea catechumenis in ministerio daji;, Domino nostro in vilain aeternam, regenerati quo-
ut nos simus sicut Dominus in Evangelio dixit /os que Jesum ducem sequentes, et loti in sanguine
eslis sal terroe, id est, condiraentura sapientiaaP j ; et Âgni, albis induli, id est, nuptiales vestes ad nien-
 -
m _ COLLECT. DE ANTIQUIS RITIBUS BAPT1SML M
sam coeleslis regni, ad illam veram repromisgionis _, 4.* gratiam; quia quod oiïertur a plurimis, tinum Chri-
terram, sacro veîamine fidei teetis aceeptura corojaas sii corpus sandi Spiritus infusione perficitur ; et aç:
peiYeniunt. , cipientes singuli corpus, et sanguinem Domini no-
IY. Symbolum aulem plurimis ex causis appella- stri Jesu Christi, fit eis remissio omnium peccato-
lum esl. Symbolum enim Grsece, Latine aulem et rum.
indicinm dici pqtest, et collatio, aut pactum, vel VI. Hsec omnia' in charlis bibliothecsevestraâ non
complacitum fidei, quod plures in unum conférant. dubium scripta esse noscuntur; sed melius-credi-
Ratio igitur symboli hujus omni breyitate connexa mus, quod in scrinio sacralissimi pectoris vestri, seu
est : cujus quidem pauca sunt verba, sed, magna in tabulis spiritalibus cordis vestri, qui manu Dei re-
mysteria. Hic Dei Patris, et Filii, et sequalispronun- gilur, plenius sacratiusque credimus retineri. Scimus
liatur potestas ; hic Unigenitus Dei de Maria virgine eliam et peritissimos viros coram serenitate vultus
et Spiritu sancto secundum carnem natus osleudi- vestri assistere, ei a vestra saluberrima imbutos do-
tur; hic ejusdem crueifixio, et sepultura, ac die ter- ctrina, qui hucplenissime retinere noscuntur. Nos
tia resurreclibpraîdicatur; hic aseensio super coelps, vero tenemus, praîdicamus et docemus; secundum
etconcessio in dextera paiernse majestatis, agnosci- quod Deo inspirante, et illius gratia praeveniente,
tur, venturusque ad judicandos MVQSet mortuos. « juxta quod Yires intelligentiae nostrse suppetunt,
déclaratur, hic Spiritus sanctus in eadeni, qua Pa- quod prsedicaverunt apostoli, annunliaverunt evan-
ter et Filius , deitale, indiscretus accipitur; hic gelistaî, et eliam, quod in sacris paginis,, canonum
postremum Ecclesise vocalio, peccatorum. remissio, bene digesta sanctorum. Pajrum leginras régula.; nec
et carnis resurrectip, ac vita seterna prsedicatur. non et sanctse sedis apostolicoe.venerabilium Roma-
Y. De corpore vero et sanguine Domini nostri iiaeEcclesia; catholicofum pontjfieunî décréta puris-
Jesu Christi nihil aliud quam ipse D.ominus in sima fidei sinceritale sequiinur sacratissima docu-
Evangelio dignatus est dicere : Ego, sum -panis vivus menta. His prsalibatîs, oplamus imperialem excel-
qui de coelodescendi;etr: Qui manduçaverit ex hoc lentiam vestram" semper-- incolumem permanere ;
pane, vivetin cetemum, etpajns, quem ego dabo, cato ôptamus longo in tempore jucundam ac tranquil-
mea est pro, mundi vita. Carp, enim mea, inquit, vere lam proesenfem agerevitam; optamus seternsegaudia
est cibus, et sanguis metts,vere est potus. Qui niand,Ur vilse sine fine cum sanctis omnibus possidere. Pas
cal meam.carnem et,bïbjt mgum sanguinem^,in me Dei quse exsuperat omnem' sensum custodiat corda
Vianet, et ego,in iljo. Hoc ergo eslillâriî earaen^man;-, vestra, et intelligentias veslras in Christo Jesu Do-
ducare, et illum bjberé sanguinem, in Christo, ma- mino nostro., qui cum Pâtre et Spiritu sancto vivit et
nere per fidem, et manenlgrn illum in se habere per <3, régnât Deus, per ompia ssecula soecul'orusn.Amen.

- . COLLIfflli 1T AIT11IÏS- 11IIBK BIPIiai.

(Pez., ibM.)

De caleçhumenis.. testas, autem, diaboli.exorcizatur et insufflatur m eisj,

, I. CalechujnenLsiuU qui priraum.de g&ntîljta.teve-.
niunt, habentes voluntatem çredencli in Christum.,
Exhortationis prseceptum est in Lege : Mi^i, Israël j
Dominus Deustuu&Dens unus est. Un,de estait iscul
per sacerdotem, quasiper Jïoyseji, Dominus prinjum
loquitur, calechumenuss, id,est audiens, nominetur ;
SGilicet ut, unum agnoscens. Dominum^,, rejinquat
varios errores idolorum. Puto autem et omnes a
Jqanne in poenitentiam baplizatps, catecWmeno/um
prstuhsse figuram.
• R. Exorcizantur autem
primum, deinde sal acci-
piunt et unguntur oleo sanetificalo.: Exorcismus
autem sermo increpatipnis, est eontra-immundum
spiritum in energunienis. sive catechumeais factus,
per quod ab"illis diaboli nequissima virtus, et inve-
terata-malitia, vel violentia, et ineursio expulsa fu-
giatur. Hoc significavit lunaticus ille quem increpa-
vitJDomînus. Jésus, et exiit ab isto iaemonium. Po-
m- ei reniinlieç.t ; atque erepti a pojest.ate tenebra-
çum, in regnum sui Domini, per sacramentuni bap-
tis,m,a|is, transferantur. Quod eum parvùli per se
renuntiarë non ppssunt,per corda et ora gestantium
adimpletur. Sed in.'ministerio catechumenis dandum
a JÇatribus^ideo es.t institutum, ut ejus gustu con-
dimentum sapientiai percipiant a sapore Christi, ne
et sint fatui, et rétro respiciant sicut uxprLol; ne
malum exemplum chantes ipsi remaneant, et alio,s
cpnterant, quejnadmodum illa quse cum,liberaretur
a Sodomis, in yia postea relrq aspexit; ibique reman-
sit facta statua salis ; quo. signpv<condirentur ii qui
per fidem mun,do,et açtibus, desideriis.que ejusre-
nunliant, ut afieclionis pristinai non recprdenlur,
neque ad sseculi illecebras revocent ; quia secundum
Salvatoris sententiam ponens manunî suam super
ajatrum, et respiciens rçtro, regno coelorum aplus
esse non potesi.
 m MAXENTIIAQUILEIENSIS PATRIARCBJE COLLECT. DE ANT1QUISRITIBUS BAPTISMI. SG'
De competenlibus. A est, ad praedicandum.slud, unanimitatis et fidei suse
III. Post catechumenos secundus competentium apostoli indicium imposuere. '
gradus est. Competenles autem sunt qui jam post Y. Est autem Symbolum signum per quod agno-
doclrinam fidei, post conlinenliam vitse, ad gratiam scilur Deus quodque proinde credentes aecipiunt, ut
Christi percipiendam festinant : ideoque appel- noverint qualiter contra"diabolum fidei certamina
lantur competenles, id est gratiam Chrisli petentes. proepararent : in quo quidem pauca sunl verba, sed
Nam catechumeni tantum audiunt, necdum pelunt : omnia continentur sacramenta. De totis enim Scrip-
sunt enim quasi hospites el vicini fidelium ; deforis " turishuc omnia breviatim collecta sunt ab apostolis;
audiunt mysteria, audiunt gratiam, se'd adhuc non ut, quia plures credentium litteras nesciunt, vel qui
appellantur fidèles. Compétentes aulem jam pelunt, sciunt, prseocciipatiouibus sseculi, Scripluras légère
jam accipiunl, jam calechizantur, id est, imbuunlur non possunt, hoc corde relinentes, habeant suffi-
inslructione sacramenlorum. Islisenim salulare sym- cientemsibi scienliam salutarem. Esl enim brève fidei
bolum tradilur, quasi commonitorium fidei, et san- verbum, et olim a propheta praediclum: Verbumbre-
claî confessionis indicium, quo instructi agnoscant vîatum faciet Dominus super tenant.
quales jam ad pratiam Christi exhibere se debeant. YI. A paganis quis, vel a gentilitate veniens cate-
B chnmenus fil, habens volunlalem credendi in Deum.
De Symbolo. Hic a sacerdote instruitur quomodo credere debeat,
IV. Symbolum autem , quod iidem compétentes et exhoftationis prseceptum accipit, qualem se ad fidei
aecipiunt, tali ratione inslilulum majores nostri regulam et ad cultum Dei vivi de,beat exhibere. Lo-
dixerunt. Tradunl enim his verbis, quod post ascen- quitur ei Dominus per sacerdotem ad instar, ut per
sionem Domini et Salvatoris nostri ad Patrem, cum Moysenprseceptum in lege est : Audi, Isiael, Domi-
per adventum sancli Spiritus discipufi ejus in flam- nus Deus tuus, Deus unus est. Exorcizatur catechu-
marum linguis omnium gentium loquerentur : quo menus, id est conjuratur malignus spiritus, ul exeat
prsesagio conseculum est, ut nulla illi gens extera, et recédât, dans locum Deo vero. Accipit calechu-
nulla lingua, barbaris inaccessa, aut invia videretur, menus salem, ut per hoc primitus pabulum lluxa et
prseceptum eis a Domino dalum ad prsedicandum pulrida peccata ad rudimenta fidei vementis sapien-
Dei verbum ad singulas quasque nationes abire. Dis- tise sale munere expurgentur divino. Catechumeni
cessuri itaque ab invicem, normam prius sibifuturse enim audientes , vel audilores dicuntur ; fidelibus
proedicationis in conimuni constituunt, ne localiter tamen interesse nequeunt, mysteria cum celebrautur
ab invicem discedentes diversum aliquid vel dis- ^ divina. Et hoc ex antiqua Patrum instilutione cen-
soimm prsedicarelur his qui ad fidem Christi invita- J situm. Secundus post catechumenos competentium
banlur. Omnes igitur in uno positi, et Spiritu san- gradus est : catechumeni enim tanium audiunt, nec-
cto repleti, brève sibi proedicationis indicium confe- dum petunt; competenles autem post doctrinam
renduiîi in unum, quod sentiebanl componunt,"atque petunt, et festinant ad pelendam gratiam Christi, et
hanc credentibus dandam esse regulam slatuunt. sua coram sacerdote ad Ecclesise januas per aco-
Symbolum autem hoc multis et justissimis ex eau- lythuni nomina dant: verum etiam eorum, a quibus
sis appellare voluerunt. Symbolum enim Graeceet suscipiendi sunt, ex hoc jam calechizantur, id est
indicium dici potesl collalio, hoc est, quod plures imbuuntur inslructione sacramenlorum. et fidei pu-
in unum conférant ; id enim fecerunt apostoli in his rilate docentur.
sermonibus, in unum conferendo unusquisque quod YH. In hisfiunt scrulinia. Explorantur servi utrum
sensit. Judicium autem vel signum ideirco dicitur, in eadem doetrina fidei consistant qua pridem docti
quia illo in tempore , sicut Âpostolus dicit , et in a sacerdotibus fueranl ; vel si renunlient maligno
Aclibus apostolorum refertur, multi simulabant se spiritui, atque malilise , el pompis illius damnosis.
esse apostolosChristi, nommantes quidem Christum, Exsufflantur etiam, ut fugato diabolo cui renun-
sed non integris traditionem lineis nuntiantes. Idcir- JJ>tiare admonentur , Christo Domino nostro prsepa-
co ituri istud indicium posuere , per quod agnosce- retur introitus. Fideshis apostoliciSymbolilraditur;
renlur hi qui Christum vere secundum ' aposlolicas ut vacua domus, et prisco habitatore derelicta ; per-
régulas praedicant. Denique et in bellis civilibushoc fectafidei ralioneornetur etprseparetur habitalio Deo.
observari référant, quoniam et armorum habitus -Ungunturoleopeclora cum expressione sanctsecrucis;
parit sonus vocis, idem el mos est atque eadem ut ex eo diabolo claudalur ingressus. Tanguntur et
inslituta bellantis, symbola discreta unusquisque nares; utodorenotiliseDeiperfruanlur, et illud aposto-
dux suis militibus tradil, quse Latine ut signa, ut licum in eis impleatur quod dicitur : Gralias Deo, qui
indicia nuncupantur ; ut si forte occurrerit quis de sempertriumphare nos facit in Christo Jesu, et odorem
quo du-bitetur, interrogalus Symbolum, prodat si sit nolitioesum manifestât per nos in omni loco. Sive
hostis an socius. Ideirco autemPatres hoc nonscribi eliam sub haesponsione, ut quandiu spiritum naribus
in membranis, sed retinere cordibus tradiderunt ; ut trahant, in ipsa fidei sponsione perdurent ; signanlur
cerlum esselneminemhoc exlectione,quseinlerdum el scapulse,ul undique muniantur ; ut in ipsa pecto-
pervenire eliam ad infidèles solet, sed ex apostolo- ris et scapulse unelione fidei firmitas et bonorum
rum traditionedidicisse.Discessuri itaque, ut dictum operum perseverantia designetur. Qui cumad fontem
 "
S7 CANDIDIFULDENSIS MONACffl OPUSCULUMDEPASSIONE DOMINI.' S8:
veniunt, per sacerdotem explorantur si ex toto A per lavacrum regenerati concives suos particulatim
abrenuntiare velint, ul jam pridem fuerunt admo- adhuc, utqueunt, inchoantimitari, quorum in seter-
niti. Cunique more solilo abrenunliavérint, iterum num beato perfruantur consortio. Tuuc sacro chris-
de fide symboli sciscitanlur , et cum per ordinem mate capitaperunguntur, et myslico teguntur vela-
omnia recte resppnderint, juxta integritatem illius mjne, ul inielligant se diadematici regni et sacer-
je symboli credere, sic in nomine sanctse Trinita- dotii dignitatem porlaturos ; talibus enim per bea-
tis trina submersione baplizanlur. Et recte homo tum apostolum Petrum dicitur : Vos estis genus
qui ad imaginera sanctse Trinitatis conditus est, per eleclum, régale sacerdotium. Corpore denique et san-
mvoealionem iterum sanclse Trinitatis ad eamdem guine Dominicq confirmantur, lit illius sint capilis
renovatur imaginera ; et qui tertio gradu peccati, membra , qui pvo nobis passus est et resurrexit :
id est, consensu, ceciditin mortem, tertio elevatus manducant enim et bibunt prelium redeniptionis
de fonte per gratiam resurgat ad vilain. noslrse : Empli enim estis, ail proedicator egregius,
VIR. Tune albis induuntur veslimenlis propter pretio magne ; glorificate et portale Deum in corpore
gaudium regeneralionis, ad proefiguralionem vitse veslro.
angelicoe,ut ejusdem splendore decorentur. Candor Novissime per imposilionem manus a summo sa-
etenim vestium gaudium commorantium in illa coe- B cerdote sepliformis gralise Spiritum aecipiunt ; ut
lesti Jérusalem mystîce proefiguratur, sicut Isaise roborentur per Spiritum sanclum ad praedicaiidum
vaticinioperhibetur: Illic enim commorantur, ait, aliis qui fuerunt in baptismo per gratiam vita do-
millia loetantium. Ad seternam enim beatitudinem - nati seterna.

ANNODOMINIDCCCXL.

CANDIDUS

FULDENSIS MONACHUS.

NOTITIA EISTORICA IN CANDIDUM.

(Fabric, Bibl. med. et inf. Lat.)

Candidus Fuldensis, scriptor Vitse sancti Eigilis, Q nulla dicavit circa annum 790. Scripsit etiam Candi-
in Antiquitalibus Broweri Fuldensibus etiam obvise, dus Fuldensis opusculum de Passione Domini, quod
monachus erat circa annum 822. Diversus est ab eo edidil Pczius 1.1, p. 259', Thesauri novissimi Aiîec^
Caudido presbytère inBritannia, cui Alcuinus non- dotorum.

VITA SANCTI EIGILIS

PROSAÎCAET METRICA,
Auctore Candido Fuldensi monacho.

(Vide Patrologiae tom. GV, col. 377.)

GANDIBÏ

OPUSCULUM DE PASSIONE DOMINI.

(Pez., Thésaurusnoviss.Anecdolorum.)

PR^EFATIO. D unigenitum miltere in hune mundum dignalus est;

Notuni est vobis, fratres charissimL, et frequenti qui ei semper coseternus et coomnipolens, quasi ad
sancli Evangelii lectione compertum, quod Deus om- nos venire dicitur, cum humanam naturain induit,
nîpolens pro' salute humani generis Filium suum ut ab hominibus videri potuissel, assuuipsit. Est
 - ~ "
B9 CANDÏDIFULDENSIS MONACHI 60
enim, fratres, divina natura invisibilis, et incom- £L Mallhaîus scilicet, et Marcus, el Lucas, et Joannes,
prehensibilis, el ubique lola. Hoc est ergo quod vo- bisloriam nobis Dominicoepassionis, quoordineper-
bis dicimus : Ille in sua natura divina ubique est ; acla fuisset, enarrant : sed quia longum est unius-
dicitur aulem venire ad nos in hune mundum, cum cujusque eorum verba per ordinem omnia vobisex-
humanam naluram induit, ut videri potuissel. Na- plicare, omnium quatuor simul vobis, quasi unius
tus est ergo, ut scitis, ex sancta virgine Maria his verba, passionem Dominicain enarrare breviterque
hovissimis temporibus, qui ante soeculaex Deo Pâ- explanare volumus
tre natus, Patri est et Spiriiui sancto coaeternus. CAPUT PRIMUM.
Natus est, inquam, secundum humanitalem, qui in TEXTUSPASSIONIS DOMINI ORDINABILIS PER QUATUOR
divinitate semper ex Deo natus est.-Ad hoc aulem EVANGELÎSTAS.
natus ut boulines suo exemplo el verbo doceret, el Sicut igitur evangelisiîs narrantibus agnovimus,
via esset omnibus credentibus ad regnum coelorum. cum consummasset Jésus sermones doclrinoe suse
Ita dico via, quia sicut per viam, ila hobis per ejus omni populo dicendo : Cum dilexisset suos, qui
doetrinam et exempla veniendum est ad regnum erant in mundo, in finem dilexit eos. Et dixit discim-
coelorum. Venit igitur Filius Dei ut doceret; venit, lis suis : Scitis quia post biduumPascha fiet, et Filius
ut, quoe docuit, implerel ; docuit, ut unusquisque î'* hominis Iradelur ut crucifigalur (Joan. xm ; Matth.
homo diligerel Deum, el diligerel proximum sicut se- xxvi) ; consummata, ul diximus, doclrina Evangelii,
îpsum. Ille semper Deum diligebat, et diligil ille qua totam plebem docere disppsuit, proedixit tune
proximos, id est fidèles animas, quas sibi proximas discipulis, quod prope fuisset Pascha, id esl:post bi-
fecit; quia hunianam animam ad unilatem suse per- duum, quod nobis intelligendum reliquit, videlicet
sonse assumpsit : dilexit, inquam, proximos ita, ut post duos dies legis naturalis, et legis litterse. Yenit
seipsum pro suis frairibus et proximis ad mortem ille, ut nobis quid Pascha fuisset exemplo osten-
traderel. Nam aliter humanum genus ab seterna deret; sciebat enim, inquit evangelista, quia venit
morte redirai non potuit, nisi ut aliquis innocens pro ejus hora, ut transeat ex hoc mundo ad Palrem
omnibus morerelur. Sed quia post proevaricationem (Joan. xm). Hoc ipsis discipulis voluit his verbis
primorum hominum nullus et vivo et femina nalus osiendere, scilicet quod Filius hominis tradendus erat
innocens apparaît, ideo Deus Filius Dei ex sola vir- in manus occidentium eum, ut post mortera trans-
gine natus innocens et sine peccalo in mundo appa- iret ad Palrem. Pascha enim Transitus inlerpreta-
raît ; ut pro mullis peccaioribus unus morerelur non tur. Ergo ipse verbis illis ostendit quid esset Pascha,
peccalor, sed peccaiorum redemptor. Hoc ergo sa- n id est, ul Filius hominis traderelur, et crucifigere-
cramentum Dominicoepassionis modo tempus illud u tur, et a morte transiret ad Patrern, cum quo sem-
agimus, quo faclum esse legilur. Sic enini solet san- per fuit.
cta Dei Ecclesia omnibus armis memoriam passio- TM»Ccongregati sunt principes sacerdotum, et se-
nis ejusdem, qua mundusab seterna mqrle redemptus niores populi, in atrium principis sacerdotum, qui ,di-
est, solemnijer ageïe, seque bonis operibus, ul ad cebatur Caiphas, et consilimrpfecerunt ut Jesum dolo
resurrectionis,ejus consortium pertinere mereatur, tenerent et occideregt. Dicebant aulem : Non in die
prseparare ; quod in omni quidem tempore, sed in festo, ne forte lumuilu-sfieret in po]mlo*Illi principes
hoc devotissime agendum esl. Igilur audiamus, fra- sacerdotum, et seniores populi Judseorum, qui ad
tres, inlenlo corde et mente devola, quomodo ipse hoc eonstituli sunt ut legem Dei medilarentur, el
Dominus noster ad hanc pro nostra safule susci- populo proedicarent, mutaverunt ofiieium suum, el
piendam passiouem venire dignatus est; et quam se ad hoc congregabanl, ut salutem suam a se au-
patienter sibi illatam tolerarel, qualeque exemplum ferrenl, et quantum ad illos perlinebat, occiderenl.
palientiae suis fidelibus proebere (ut eum sequeren- Dicebant autem hoc non agendum in die festo, hoc
tur) dignatus est; ut his auditiset mémorisa com- est Paschse, ne tuniultus fieret in populo. Magis ti-
mendalis possimus Deo auxiliante ad gaudium ejus ,r. mebanl populum quam Deum : solebat enim ad so-
J
resurreclionis parali, el bonis Operibus impleli, au- ' lemnitalem Paschoemultitudo populi convenire : ti-
diendum.p,ervenir,a>.Si.eninL, ait-Apostolus, compa- mebant autem ne eum populus tolleret de manibus
timur, et conglorificabimur. Et, si sequimur vestigia eorum. Sed vellent, nollent, tempus illud a Deo el
mortis ejus, simul et resurreclionis participes eri- prsefinilum, et longe ante praefiguratum erat, ut
mus ; quia si lalis nécessitas evenerit, parati esse quando agnus paschalis immolari solebat, ipse ve-
debemus mori pre Christo,,sicut ille.pro nobis mor- rus Agnus a'dvenjens.pro totius mundi immolaretur
tuus est. Attamen, si usqaHi ad moçtem nos nemo salute. Ipse enim Agaus^Dei,quitulit peeeata mundi,
persequitur, menle tamen debemus parati esse, ut ipse tradilus est propter delicla nostra. Traditor
ei commoriamur, ut et convivere mereamur. Aga- aulem ejus fuit unus ex illis duodecim, quos elegit,
mus semper gratias divinsepietati, quse tantum nos discipulis ': nam ul Joannes evangelista ait :
"
diligere dignala est, et non solum verbis, sed-etiam CAPUT IL
mandalis, quse ipse proecepit, probemus nos eum di- Sex diebus ante Pascha venit Jésus Bethaniam,
ligere qui prius dilexit nos, et tradidit ^semetipsum ubi erat Lazarus morluus, quem suscilavit Jvsus. Et
pro nobis ad inorteî% Ergo quatuor eyangelista»,. fecerunt ei çoenamibi in domo Simonis,cujusdam te-
 61 OPUSCULUM DE PASSIONE DOMINI. -fi2
prosi, et Martha soror Laz-ari minislrabat, Lazarus , lin omnem terrain exhit-sonus eorum (Psal.xvxiî).
vero ipse unus erat ex discumbentibus cum eo. Acces- Videntes aulem discipuli indignali sunt, et unus ex
sit autem Maria soror ejus altéra, et accepit libram illis Judas Schariotes, qui erat eum traditurus, ait :
unguenti nardi spisticipretiosi, el unxil capul et pedes Utquid perditio hoeç? quare hoc unguentum non ve-
Jesu recumbentis, et extersit capillis suis pedes ejus, jiiit trecentis denariis, cl datum est egenis,? Dixit au-
el domus impletaest ex odore unguenti (Joan.xiï). tem hoc, non quia de e_genispertinebat ad, eum, sed
Fratres mei, ista, coena facta est, sicut dixi,'sex die- quia fur erat, et loculos habens, ea quoe 'mUtebaij-
,ius ante Paseha : sed ad hoc vobis modo dicitur, tur exportabat (Joan. xu). Videtis, fratres, quia
ut sciatis qupmodo ille nefandus proditor Judas ad Judas iste miser non tune primo peccavit, quando
Uoc venisset, ut Dominum teaderet Judseis, sicut *per avaritiani Dominum vendidit pecunia : sed ante
modo in sequentihus audietis. Venit ergo Dominus jam fur erat, et ea quoe illis dabantur, portans fu-
in Bethaniam. Bethania castellum est in Judoea, et ralus est. Hujus ïudse simililudinem habent ministri
nomen illud interpretatur, domus obedientioe.Signifi- Ecclesiaî qui ad hoc serviunt Ecclesise ut pecuniam
cat autem Ecclesiam istam Ghristi, quse non aliter inde sibi colliganl, et turpe lucrum sectantes, utun-
ejus Ecclesia est, nisi domus obedientioe sit. Qui tur Ecclesia sicut tune Judas Domino otebatur, ut
enim eam primo fundavit Chrisius Jésus Dominus, * sub ejus nomine colligant sibi pecunias et thesaurps.
ille obediens Deo Patri fuit usque ad mortem : qui Et heu, pro dolor ! jam in mundo taies Jadoeproditores
ergo ejus Ecclesioeparticeps esse volueril, per obe- multi sunt. Usque hodie populus Judaioram hoc agit
dientiam hoc se sciai posse mereri. Sed in ista Ec- quod tune Judas fecit, indignans scilicet, quod Ec-
clesia Christi duo gênera hominum esse soient : -clesia gentium Deum sua fide et credulitate ungit;
unum eorum, qui proedicant fidem Christi, alterum Dixit ergo Jésus : Sine, ul in diem sepulturoe mea)
eorum qui fidei doclrinam a proedicatoribus acci- servet illud. Quid molesti eslis mulieri?*Bonum opus
pientes, ipsos proedieatores de subslantia terrena operata-est initie: semper enim pauperes habetisvo-
sustentant, ut opus proedicationis implere valeanl. biscum, et cum volueritis potestis illis benefûcere; me
Ista aulem coena facta dicitur in Bethania, quasi in autem non semper habebitis vobisçum. Nam quod ha-
Ecclesia et in domo Simonis leprosi, quasi in po,- buit hoecfecit,mittens unguentumhoc in corp.usmeum,
pulo gentium, qui ante peecatis leprosus a Deo mun- proevenit ungere illud ad sepeliendum me faciens.
datus, dignus factus est ut in ejus domo coena Dor Amen dico vobis, ubicunque, proedicatum fuerit hop
mini fieret. Ubi, ut diximus, duo gênera hominum Evangelium in loto mundo, dicetur et quod hoec fe-
sunt qui Christo servirait : praedicalores et quibus cit in memoriam ejus (Joan. xu; Matth. xxvi;.Mare.
proedicatur. Num et in ista-coena Dominica duoeso- 2 xi v). Alii autem discipuli Domini indignati, sunt pro
nores fuerunt, Martha et Maria : Martha minislra- perdito, ut eis videbatur, unguento, quod lantum
bat, et Maria cum unguento unxit, Dominum. Quse valuit, trecentos scilicet denarios. Sed illi cseteri
minislrabat, significat homines qui proediealores vere-pro hoc fecerunt ut asgenlum illud pauperibus
suos de sua substantia sustentant et adjuvant ad da'retur ; Judas autem solus.,qui. fur erat, voirai illud
opus proedicationis; Maria autem ipsos prsedicatores furari. Respondit ergo eis Jésus, id est, aliis disci-
désignât quoe unxit Dominum, quia, qui proedicat pulis, non Judse, et ostendit- eis, quod bene fecisset
Christum yerum Deum, ipse, caput Domini ungiU illa-mulieç. Rio enim unguento unxit, corpus Domini,
et qui eum hominem proedicat, ipse pedes ejus ungit, quia post mortem ejus, cum iterum hoc ei facere
el extergit pedes Dominieapiljis. Nam ad hoc parati vellet, ante résurgente Domino, non invenit jam ia
debent esse prsedicatores, ut sicut ipse pro nobis sépulcre, corpus ejus. Hoc est enim quod Dominus
mori dignatus est, ita et, illi pro ejus .fide semper ait : proevenitungere <orpus meum. Ideo, ûnite, in-
mori parati sint : Qhristus enim passus est pro nobis quit, illum, ut in diem sepulturoemeoeservptrillud, id
i;elinquensnobis expmplum-,ul seqtuimur.vestigiaejus. est, hoc mundo. faciat quod, si eum invenisset, tune
.Si ergo tempus taie sit ut pro ipso mortem patine- factura erat. Amen, inquit, dico wbis, ubicunque
cesse sit, parati simus; sin autem vel capillis terga- proedicatum fuerit hoc Evangelium. Recordamini
gamus pedes, id est, soeculi duvilias, honpres relin- modo, fratres, quod supra dixi vobis, scilicet quod
quàmus.pro ejus nomine ; hoc enim significant capilli hoc ^unguentum significat Evangelium. Et quod ibi
quibus pedes Doniini illa millier tergebat. Impleta dixit, : domus impleta est ex odore unguenti, hoc hic
esi^inquit, domus ex odore unguenti. Diximus ante, dixit : Proedicabitur Evangelium hoc in toto mundo.
domum Simonis leprosi significare populum gen- Ex ista ergo causa perditi ut ei videbatur unguenti,.
tram, qui ante leprosus erat pecca.lis mullis et va- quod in turpe lucrum- mutare voluit, post quatuor
riis, sed a Domino,mundatus per. sanguinem passio- dies biduo ante Pascha abiit ille ipse.
nis suoe; ipse est enim Agnus, qui tulit peccata Judas unus -ex duodecim, qui dicebatur Judas Sca-
mundi. In hujus er,go.Simonis domo unctus est Do- rioth,abiit ad principes sacerdotum,^, ait illis : Quid
ininus unguento, id est, in illo populo gentium proe- vullis mihi dure, el ego vobis eum tradamllllïfautem
dicatum est Evangelium Christi, et domus ex illo gavisi sunt, et pacli sunt pecuniam Uli dare triginta
odore impleta est : quia, sicut Dominus proecepit, argenleosj et spopondit, et quoerebat opporfrunitatem,
emtes docebant omnes génies. Et sicut Psalmista ait J uttraderet illum sine turbis (Matili. xxyi; Lw, xm)\
 ' '
RX CANDIDIFULDENSIS MONACHI 64
Ille dixit : Quid vultis mihi dure, ut ego vobis eum .A et multorum mysteriorum revelalio, ac Novi Testa-
tradam ? In illorum oeslimalione posuit Dominum menli initium, sic illi misero proditori milîuni plense
suum. perdilionis fuit. Tune enim immisit diabolus in cor
• Prima autem die Azymorum, quando Pascha ne- ejus ut traderet eum Judas. Hoecnamque pravorum
cesseerat occidi, accesserunl discivuli ad Jesum di- maxime solel esse perdilionis causa, quando pravo
'
centes : Ubi vis paremus tibi comedercPascha ? At corde el iniqua cogilatione plena accedere audel ad
Jésus misil Petrum et Joannem dicens : Euntes pa- sacramenla Dei, et se corpore sanctis jungere nili-
rale nobis Pascha, et ite in civitatem, et occurret vobis tur, a quibus malilia longe est. Cavendum est hoc
homo amphoram aquoeportons; sequiminieum in do- vobis, fralres, el yalde cavendum, ne ad sancla
mum in quam intrat, et dicite patrifamilias domus : mysteria cum fermento malitioe accedere proesuma-
Magister dicit : Tempus meum prope esl : apud le fa- lis. Qui enim sibi conscius est iroe et malitise, vel
'ciam Pascha cum discipulis meis. Ubi est diversorium concupiscenliseperpetralse, vel aliorum malorum cri-
ubi Pascha manducem ? Et ipse vobis ostendetcoena- minum, el non hoecde corde expellit, proque per-
culum magnum stralum, el ibi parate. Euntes autem pelralis poenilentiam non gesserit, si ad sacramenla
^hwenerunl sicut dixit illis, el paravcrunl Pascha divina aecesserit, diabolo accessum prsebet, quo eum
(Luc. xxii ; Matlh. xxvi). Duos discipulos misit Do- :B• tentet et ad barathrum perdilionis, unde non exeat,
minus, ut sibi iransitum pararent, quo transirel ex prsecipilet. Ideo, fralres, ut Apostolus ait : Munde-
-hoc mundo ad Palrem. Isli duo Petrus et Joannes mus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus. Et,
fuerunt; Petrus significat fidem, Joannes charila- probet se unusquisque, et sic de pane illo edat, et de
tem : per istas namque transit ad incorruptionis glo- calice bibal.
riam, el ad vitam beatam. Fide, qua credimus in CAPUT m.
Deum Patrem, et in ipsum Filium ejus et in Spiritum Surgit autem a coena Dominus, el ponit vestimenta
sanclum. Charilate vero, qua eum, in quem credi- sua, et cum accepisset linteum proecinxitjse. Deinde
mus, diligamus. In tali ergo transita dignatur Do- misit aquam in pelvim,et' coepillavare pedes discipu-
minus accumbere ; nam et solemnilas illa apud Ju- lorum suorum (Joan. xu). Hoc humile ministerium,
•doeosAzyma vocabalur, quod est sine fermento. El quod Dominus proebere dignatus esl discipulis suis,
apostolus Paulus, quid hoc esset ostendit ubi ait ; et foris humililalis nobis magnoedat documentum,
Eputemur non in fermento veleri, neque in fermento et intus totum plénum est nrysleriis salulis et re-
malitioeet nequilioe,sed in azymis sincerilalis et ve- demptionis noslroe. Humilitatis magnoe,et vere inoe-
ritatis. Yidete, fratres, quales duo discipuli miltun- slimabilis, quod Dominus noster secundum divini-
tur ad parandum Pascha, sinceritas et veritas; sin- G t-atem Deus, crealor omnium, et secundum huma-
ceritas cordis ad charitatem pertinel, veritas ad nitatem caput nostrum el totius Ecclesioe, dignatus
fidem ; nam in veleri lege scriptum est : Diliges ami- est pedes lavare discipulorum, exemplumque nobis
cum luum, et odiohabebisinimicum luum. Remansit proebere quo invicem et in pedum lavatione, et in
ibi fermentum odii et malilse in corde ejus qui odio omnibus quoecunqueevenerint necessitatibus servïre
habebat inimicum suum, Chrisius aulem vult Pascha curemus : pedes quippe inûma corpor-ismembra, et
- -sine fermento; ait enim : Diliges proximum luum si- terrée proxima sunt. Sic, fratres, sic debemus infir-
cut leipsum, et non dimisit aliquem quem odisses; mioribus membris Christi in necessitatibus suis suc-
omnes enim, inquit, fraties estis. Velus lex vindicare currere, eosque de nostra humilitale et charilate,
proecepit sanguinem proximi, ibi fermentum iroere- quantum volemus, curare. Illud nobis in hoc mystico
mansit. Chrisius aulem : Orale, inquit, pro perse- Domini minislerio foris innuitur, sed et magnum in-
-quentibus vos; et iterum : Dimillite peccata fratrum tus hoc facto conlinetur myslerium ; surgit quidem
vestrorum, de cordibus veslris. Vult enim, ut dixi, a coena Dominus, quando a prsedicatione sancti
ubi ille manere dignatur, mansionem habere sine Evangelii exaltalus est pro nobis in cruce, ponit-
fermento malitioe. Cor ergo, ubi Christus Pascha vult -j, que vestimenta, cum anima, quam pro nobis as-
manducare, fide sit et charitate paratum, et tune sumpsit, ad horam corpus deserenle morlem gusta-
dignum est ut Christus in eo maneat. Ile, inquit, vil pro omnibus, in ipsoque mortis momento acee-
ad quemdam. Non nominavit aliquem, ut liberum pit linteum, et se proecinxit, duram scilicet carnis -
unicuique esse signaret, utrum Chrislum susciperet passionem sustinens, per quam spirilum reddidit.
an non. Prope, ait, est tempus meum. Tempus vide- Misil aquam in pelvim,quia de latere ejus fluxil san-
licet quo finiendum erat vêtus fermentum, ut im- guis redemplionis nostrse, et aqua baptismi quo
molàrelur Agnus sinemacula pro peccalis hominum : abluuntur peccata fidelium, sanguine quidem quo-
hoc est enfm, ut supra diximus, Pascha, quo ille tidie, aqua vero semel, et hoc in pelvi ; in sola enim
transivit de morle ad vitam oelernam. Ecclesia baplismo peccatorum remissio agiiur. Nam,
Vespereautem coenafacta, cum diabolus jam mi- ut dixi, aqua el sanguis exiit de latere '
Christi, et
sissel in corde ul Iraderel eum Judas Scharioles, aqua semel lavamur in remissionem peccatorum,
sciensquia omnia dédit ei Pater in manus, el quia a sanguine vero, quolidie ut lavemur, necésse est :
Deo éxivit, el ad Deum vadit (Joan. xm). Ista coena hoc est enim quod ait : Coepillavare et exlergerelin-
Dominica' sicut bonis et electis* discipulis bona fuit, teo, quo erat proecinclus.Nain linteum, ut supra au-
 6S OPUSCULUM DE PÀSSIONE DOMNI. 66
dislis, dolorem duroepassionis désignât, quam susce-./A morte Christi mundandi erant. Sed si, inquit, ego
pit pro nobis, qua passione ipse Chrisius in dextera mundavi vos, qui proedestinali eslis ad vitam oeter-
Dei Patris interpellât pro nobis. nam, non tamen (licet vobiscum mundenlur increduli,
Venit ergo ad Simonem Petrum, et dicit ei Petrus : etproditoresfidei, hsereticiscilicet etschismatici), non
Domine, lu mihi lavas pedes? Respondit Jésus, et dixit lamen, inquam, mundi permanebunt, quia post di-
ei : Quod ego facio tu nescis modo, scies autem post- missa peccata ad priora mala revertuntur, ideoque
ea. Dixit ei Petrus : Non lavabis mihi pedes in et polluuntur a seipsis, qui a me mundati sunt. Hoc
oelernum.Respondit ei Jésus : Si non lavero te, non lia- autem dixit tune de Juda tradilore, qui licet cum
bebis parlem mecum.Dicit ei Petrus : Non tanlum pe- apostolis lune lavarelur, stalim tamen post lavacrum
des meos,sed et manus et capul (Joan. xm). Venit Jé- introivit in illum Satanas, et illum perdidit. Ille ergo
sus ad Simonem Petrum; ab illo enim primo coepil: Judas significat eos qui inEcclesia quidem cum electis
at Petrus, ut pote homo, expavit ad ministerium, cu- baptismum suscipiunt, non tamen cum electis ad
jus nesciebat mysterium. Timuit quippe, quamvis vitam oeternam pervenient; quia dimissa peccata
bonus, et super cujus fidem Ecclesia fundanda erat, répétait, et inique agentes EcclesioeDei vel publiée
t-amenhomo timuit, inquam, ut a Deo sibi servire- répugnant, vel, quod .gravius est, eam occulte deci-
tur; sed nesciebat quid hoc significaretur : scilicet B ] piunt-
quod Dominus sua passione mundum a peccatis la- CAPUT IV.
varet, et quoeeunquepost baptismum peccala corn-- Poslquam ergo lavit pedes' eorum , accepit vesti-
misimus, ejus quotidie misericordia, ul mundenlur, menta sua, et cum recubuisset iterum, dicit eis:Sci-
indigemus. Hoc autem nesciens adhuc Petrus, quod tis quid fecerim vobis? 'Vos vocalis me Magister et
Dominus significare vellet, ail : Non mihi lavabis pe- Domine, et benedicitis; sumetenim. Si ergo ego lavi
des in oelernum. Quod ulique omnes dicturi erant, si pedes veslrosDominus et Magister, et vos debetis aller
ejus non terrerentur exemplo , et eo quo Dominus allerius lavare pedes. Exemplum enim dedi vobis, ut
ait : Si non lavero te, non habebisparlem mecum. Hoc quemadmodumego feci vobis, ila et vos faciatis (Joan.
enim limentes, et quanlulamcunque facli illius ra- xm). Postquam lavit pedes discipulorum, accepit
tionem percipienles consenserint, quod nullus con- vestimenta sua, id est, postquam ille per suum san-
sensurus esset, si hoecPetro dicta non audirenl. guinem nostra lavit peccata, et mortem pro nobis
Respondit Jésus : Si non lavero te, non habebis par- guslavit indebitam, resurrexil tertia diè, et corpore,
tent mecum. Nisi enim quis renatus fuerit ex aqua et quo passus esl, vivus apparaît discipulis suis. Dixit
Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. -ergo eis, cum recubuisset : Vos scitis quid fecerim
El nisi illi quotidie clamemus : Dimittè nobis débita G ' vobis? vos vocalis me Magister et Domine ; scitis quse
nostra, non.poterimus ad ejus partem, id est regnum mandata vobis dedi? Si me Magistrum vocalis, fa-
coelorum,pervenire. Laval ergo ille semel in baptis- cite quoe doceo ; et si Dominum vocatis, servite ut
mo omnia ante acta peccata, lavât quotidie per no- Domino. Sum enim, inquit, Magister qui mandaladedi,
stram poenitentiam quoe committimus peccata. et Dominus, qui et creavi vos, et perdîtes redemi.
Dicit ergo ei Jésus : Qui lotus esl, non indiget, nisi Si ergo lavi veslros pedes Dominus el Magister ; si,
ut pedes lavet, sed esl mundus tolus. Et vos mundi -inquit, ego qui vos redemi, qui vos docui et erudivi,
'
estis, sed non omnes; sciebat enim quisnam esset qui si ego vestra peccata dimisi, cui non habetis quod
traderet eum, propterea dixit : Non eslis mundi om- dimitlalis ; et vos debetis aller altcrius dimittere
nes (Joan. xm). Qui lotus est, inquit, no» indiget, peccata, quorum unusquisque habet certe quod al-
nisi ut pedes lavet. Qui in bapiismo lotus est, non in- -teri dimiltat. . Exemplum enim dedi vobis ul quem-
diget, imo non débet, iterum baptizari; qui enim admodum ego feci vobis , et vos faciatis. Exemplum
•baptizatur, in morte Christi baptizatur , scilicet ut - nobis dedil Dominus dimitlens nostra peccata, et sua
omnibus ante actis peccatis moriatur. Qui ergo bapti- nos passione redimens, ul et nos sequamur vestigia
zalur in morte Christi, quoe semel fuit, baptizatur, ejus quolidie inter nos peccata dimittentes, et si ne-
et qui rebaptizari vult, quasi iterum velit Christum u cessitas evenerit, etiam pro Christi nomine mori pa-
mori. Ideo, fratres, dixit Dominus : Qui lotus est, rati simus, sicut ille pro nobis mori dignatus est.
non indiget, nisi ut pedes lavet. Cum enim post ba- Amen, amen dico vobis, non est servus major do-
ptismum multa peccata committimus , illa, necesse mino suo, neque apostolus major eo qui misit illum
est ut quotidie laventur; per pedes enim significa- (Joan. xm). Vocatis, inquit, me Dominum et Magi-
tur ista conversio terrena, quia sicut pedibus terram strum ; ergo si servi estis, sicut vere estis, non estis
taugentibus adhoeret pulvis, sic in hoc mundo viven- majores me Domino vestro ; et si apostoli mei estis,
tibus nobis adhoereteliam soepe nolentibus de mun- non eslis majores me qui misi vos. Apostolus enim
dana occupatione peccalum, quod quotidiana poeni- Grsece, Latine missus dicitur. Si autem majores non
tentia indiget ut Iavelur. Et vos, inquit, mundi estis, estis, sequimini me majorem vobis; et si ego feci
sed nonomnes.làest, per hoc ego quod hoc minislerio - vobis minoribus tanta, quanto magis debetis vos fra-
significarevolo, mundandi estis, et quasijam mundi; - tribus in necessitatibus succurrere, et sicut ego be-
a Domino jam factum erat quod hominibus fu- - neficus vobis fui, vestra non
' quia jndigens beneficenlia,
turum erat : nam et illi, et omne genus humanum sic et vos fralribus vestris bëfiefici silis :
si, inquit,
 "
,'87 CANDIDIFULDENSIS MQNACHI 68
' liocscilis,T)èati eritis, si leceriîis ea, nonscilicet in A Cui, inquit, inlinclum panem porrexero, ipse est.
hoc solo justificati, si scitis, sed si qusesciiis, fece- Respondens aulem Judas qui tradidit eum, dixit :
rilis. • Nunquid ego sum, Rabbi? Ait illi : Tu dixisti. Et
'
Non de omnibus vobis dico, egoscioquos elegerim : cxnantibus eis dixit Jésus : Desiderio desideravï man-
. sed ut implealur Scriplura : Qui manducat mecum ducare vobiscumhoc pascha, antequam paliar, et ac- ;'
- panem, levabit contra -mecalcaneum: nnwdo dico,vo- 'Hpiens panem benedixit ac frëgit, deditque discipulis,
bis priusquam fiât, ut cum factum fuerit credalis quia - et ait : Accipite%t comedite, hoc est corpus meum
-
ego sum (Joan. xm). Non, .inquit, de omnibus vobis • quod pro vobis Iradetnr-, hoc facile in meam comme-
dico quod beati sitis, auttacturi silisea quoemandavi moralionem: et àccipiens calicem gralias egil, el dédit
vobis. Sed ego scio quos elegerim. Omnes enim illos -illis dicens : Bibite eic'iioc omnes; hic est enim san-
duo'decim elegit; Judaiiï solum, ut per eum imple- guis meus Novi Teslamenlï, qui pro multis efpundctur
_ relur ista Scriptura : 'Qui manducat mecum panem , in -remissionempeccatomm. Dico autem vobis quod
i levabit contra me calcaneum. Illos alios elegit ad se- non bibam amodo de hoc geniminevitis usquein diem
^.minandum sëmen saneti Evangelii .per mundum. illum, cum illud bibam vobiscumnovum in regno Pa-
..Sic, fratres, videtis quotidie in Ecclesia falsos Chri- tris mei. VerumtUmenecce manus tradenlis me me-
stianos, qui nobiscûm manducant panem, corporK-B cum eslin mensa; el cum intinxisset panem, dédit Jû-
videlicet Chrisii et'sanguini ejus communicantes, "dâ Scharioli, et post buccellam, tune inlroivitin illum
, iios, inquam, videtis-levantes contra 'Ecclesiam cal- '~8alanas (Matlh. xxvi; Luc. xxn). Respondit, ,irt-
..eaneum ; quia In fine parebit quid anlea fuerunt, •quit, Judas : Nunquid egosum, Rabbi? Jam non di-
- cumnobiscûmviderenlur esse, sed non erant ex nobis :
gnatus esl eum Dominumvocare sicut céleri disci-
et isti elecli sunt, ,sed ad -tenlationem Ecclesioe,ut - puli ; hoc enim solel esse perditorum, -ut, cum dë-
per eos scandala fiant, et Ecclesia per patientiam -prehensi in scelere arguuntur, stalim irasei et sû-
1proficiat. Nam semper necesse est in mundo ut scan-
-perbia tumere incipiant, quasiper hoc se de peccalo
dala fiant, sed voeilli homini per quem scandala ve- excusantes. Et Jésus, tu; inquit, dixisti. Nec aperte
niunt. Dt credalis, ait, quia ego sum , id est., quia revelavit, -nec lamen negavit ; sëd, tu, inquit, dixisti.
. ego sum de quo et ista Scriplura el omnes sanctse Eodem modo respondebal Pilato proesidi, qui utique
^Scripluroeteslimonium danl; quidquid enim in ve- - quod interrogabat, non fuit dignus ut sciret.
totum in Ghrislo CAPUT T: '
leri lege proedielum fuit, impletum
fuit, et quod remansit adimplendum est in secundo Coenanlibus'aUlemèisacèëpit J'esus panem, et re-
ejus adventu, cum ille veniens omnibus scandalis fi- liqua. Hsecsunt, fratres,"Sacr&mentasaluiis nb'stroe;
xera imponet, et Ecclesiam, ab omni macula et ruga (S hic nosler spiritalis Yictus ; hoec ariiniarufh riostfâ-
.purgalam,introducetin regnum suum, paleas aulem rum salus ; lioc sacraïnentum quOlidie m sancto al-
çomburel igni inexstinguibili. tari agimus ; hoc modo a Domino post vêtus Pascha
" Amen dico vobis quia qui accipit quem misero, me peractum sicut audis'lis, coepit. Panem ergo accepit:
,accipit ; qui aulem me -accipit,accipit eum qui me misit ideo sacramenlum hoë in pane voluit agi, quia Ec-
(Joan. xm). Hoc vobis notum esl, fratres, quod-in clesioesuoesîmilitudinem apte panis convenit ; panis
, proedicatoribus suis Christus aecipitur ; sic enim di- enim ex multis granis contritis et conjunctis per
cturus est in âne mundi : Quolies fecislis uni de his •ignëm transit, et aptus efiîcitur unde vita hominis
5minimis meis,-mihi fecistis. Et qui Christum accipit, - sustentetur : et Ecclesia ex multis sanbtis juncla et
^totius sanctoe Trinitatis adventu gaudebit. <.multis tribulationibus, vel interrtis Yel Citerais,
Cum hoecdixisset Jésus lurbalus est spiritu, et-pro- - quasi contrila -per mortem transit ad vitam coele-
iestatus est, et dixit : Amen, amen dico vobis quia stem. Hune autem panem aecepit Dominus , cum
unus ex vobistradet me. Et contristali valde aspicie- corpus humanum assumpsisset, et accipiendo bene-
bant ad invicemdiscipuli, lioesitantesde quo diceret. dixit; nam primo parënti noslro Adam posl trans-
^Et {.oeperuntsmguli dicere : Nunqmd -egosum, Do- gressionem diclum est : Maledicla terra iji opère tuo.
. mine? Erat ergo recumbensunus ex discipulis ejus inJ® Cum -ergo Christus de hac terra corpus assuriipsis-
sinu Jesu, quem diligebat Jésus. Innuit ergo -huic Si- , set, de qua et Adam fâctus est, benedixit illam ter-
mon Petrus, et dixit ei : Quis est, de quo dicit ? Ila- rain sua assumptibne a maledicto eam absolvehs,
- - que cum recubuisset ille super peclus Jesu, dixit ei : fregitque illam, cum in cruce mori permisisset, de-
Domine, quis est? Respondit Jesu : Ille est cui ego ditque discipulis Suis, cum eis ministerium proedi-
i inlinclum panemporrexero, Et filius quidem hominis -candi in gentibus dans, diceret : Ite, doceteomnes
vadit, sicut scriptum est; voeautem homini illi per gentes. Hoc est enim quod hic ait : Accipite el co-
, quem Filius hominis tradeiur ; bonum erat ei si natus medite. Id est, génies, facile meum corpns, quod
non fuisset homoille (Jaan. xm ; Matlh. xxvi). Proe- vos jam eslis, istud est eorpus quod pro nobis da-
qixitDbmmus audienle ipso prodilore, quod unus ,.tur. Quod enim ex illa massa generis humani as-
- ex eis eum Iradituras esset, dans locum poeuiten- , Sumpsit, passione fregit et fractum 'resuscitavit;
lise, ul si voluisset, a tam grandi scelere adhuc abs- necesse est enim til panis per ignem transeat. Quod
tinere potuisset. Cumque nec per hoec verba resipi- - igitur ex nobis coepit hoc pro nobis tradidit. Et
sceret, addidit adhuc manifestius eum designans : vos comedite, hoc est, corpus illud Ecclesioeperfi-
 (B9 OP0SCULUM DE-PASSIONE-DOMINI. 7j)
cite, ut -iota perfecta unus panis efficiatur . quasi A proditoris pertinentes, qui manum mitlunt super ai-
unum corpus, cujus caput Christus sit. Et si adhuc tare meum, et tamen ad illud regnum Patris mei non
eomeditis panem doloris, cum tamen Deus dederit pertinent, ad quod ducturus sum illas animas, quas
dilectis suis postlabores somnum, lune est hoerediias bibilurus sum in regno Patris mêi, id est : quas unum
.Domini, in qua in oelernummauebit. jn me effecturussum. Soient enim multi modo in'hac
. Accipiens autem et calicem gratias egit (Matlh. Ecclesia manum mittere ad sâçràmenta Christi, qui
xxvi). Gratias egit Deo, qui omnia cum Pâtre dat, ut lamenad regnum coelesteyêntufi non surît; quia etsi
nobis exemplum daret ut omnia quoehabemus a Deo foris oves apparëânt, ihtùs lamèn.sunt"lupi rapaces.
nos accepisse sciamus. , Inlinxil ergo Dominus panem, et dédit Judoe Si-
Dédit, inquit, illis dicens : Bibile ex hoc omnes; moni Schariotes, et post buccêllam 'lune introivit in
-hic est enim sanguis meus Novi Teslamenti (Malth. eum Salanas (Jodn. xni). Hoc est, ïràtrës mei, hoc
xxvi). Unusquisque homo ex duabus constat sub- est quod agi solet in "Ecclesia Ista, ciiiii ënihi "prse-
.stantiis, corpore scilicet et anima ; ut ergo utrum- sumunt immunda ,el prava conscientia accedere ad
que salvaretur, utrumque a Domino assumptum est. sacramehta Christi, lune nimirum 'judicium 'sibi
Jdeoçue in nostro sacramento eteorporis ejus et sari- 'mandùcant et bibîint; scilicet illud jiiaieium, quo
.guinis (hoc est animse, quampro nobis tradidit) com- 3 traduntur Satahoe., pbsl enim aëceptam buccêllam
memorationeni agere jubemur. Mie est, inquit,"san- intravil Sàlanas in Judam. Vos autem jjrdbalb "vos,
guis Novi Teslamenti, in cujus proeiîgurationem in "fralres, et mundale consciëntias'vestrâs'àb odio, et
rVeleri Teslamento sanguine agni signabantur utri- ab omni malitia, et sic de pane illo édite , et "deca-
""
que postes domorum filiorum Israël, ne percussor lice bibile. :
-angélus inlroiret. Et ut Apostolus ait : Omnem popu- Dixit ei Jésus, quod .fa'cis, fac cilius; ~hoc autem
iuni Moysessanguineaspersit, dicens : Hic est sanguis nemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei. Qui-
J^estamenti, quod mandavit ad vos Deus. Et onmià dam enim putabant, quia loculoshâbebat Judas, quôd
;penein^anguinemundantur secundum legem. Panis diceret ei Jésus, Eme ea quoeopus sunt nobis ad diem
.ergo corpus est Christi, quod assumpsit ex corpore festnm, aut egenis ut aliquii daret. Cum ergo accepis-
Ecclesia sua ; .sanguis vero animam ejus désignai, sel ille buccêllam exivït continue ; erat autem nox
quam in unitatem suoe pèrsonoe suscepit, et sicut hic (Joan. xm). Quod facis, inquit, fac cilius, non quod
.audistis Apostolum dicentem : Omnia pêne sanguine Dominus jùberet eum perire; sed "quia Jjam judica-
miindabantur, ita oinnia peccata nostra effuso san- tus est, voluitùtpër illumqùod fulurum erat im-
guine Christi, id est emisso spiritu ejus, mundaban- plereiur. Fac, inquit, citius, ûi impleanlur Scripturoe,
tur. -Nam-ethoc idem Apostolus subjungit : Aeceda- J quoe de mea traditiohe et morte proedixerurit. Hoc
mus, inquit, cum vero corde in plena fide aspersi autem nemo scivit discumbentium; coeteri enim dis-
-corda, conscientia bona. Hic enim videtis, fratres, cipuli simpliciter ômhia, qûoe dicebantiir , percipie-
..quodsanguis ille animoeChristi figurain tenet, cum.âit baht, sicut ante de ûrigûenld élïuso, alii discipuli
aspersi corda; spiritus enim spiritum boho exemplo .vere causa pauperum 'dixerunt': Ul quid perditib
aspergere potest, non autem sanguis cor aspergere hoec? Potuit enim isiud vëhundàri'multum , et dari
valet. Panis vero comparatui" corpori ejus ; ejus au- .pauperibus. Sic et hic quidam piilâbaht, quod Ibculos
lem anima corpus deserenle (hoc enimfuitmors ejus), hâbebat Judas, qùbd diceret eiïësu's : Eme ea quoe
tilla, inquam, anima ejus aspersoe et sanclificatoeno- opus,sunl nobisad diem'festum, aut egenis ut âli'quiU
slroe animoe efiîciuntur mundoe et immaculatse : et daret. Solebat foflèjdem Judas ante, cum pauperibus
JiineDominus dixit-'Hic esl, inquit, sailguis Novi aliqua danda erant, ea fuflo siïb'trabere, et ante jam
Teslamenti. Nam Moyses de illo sanguine vitdli, quo Dominum occulte vendiflit, quod modo aperteper-
^populumIsraël aspersit, dixitzltic esl sanguis Te- fecil. Cum ergo accepissetJudas buccêllam, exiit con-
slamenti, quod mandavit vobis Dominus. Sed isle linuo; non enim pdteràni "tenebroediutius cumluce
Christi sanguis in remissionem emissùs est peccato- -. mancre. Erat autem, inquit, hox. Vere illë erat n6x
rum, nam ille sanguis Yeteris Testaïnenli riulliùs et tenebroe, qiiia jam lotus â diabolo possidebatur.
. peccata -dimisit, figuram ipsius tenens, non autem -CAPUTm.
remissionem potens facere peccatorum. Cum ergo exis'setille, dixit Jëstis : Nunc clarificà-
Dico, inquit, vobis, non bibam ex hoc genîhiinevi- tus,est Filius hominis, et Deus claiificatus est in e'o.
lis, donecbibam illud nobiscûm nôvumin regnoPatris Si Deus cl'arificdtuseslih eo, et Deus clarificavileumin
mei (Malth. xs.ii; Marc. xiv). Doc de calice,-quem semelipso, et c'onlhiuoclarificabit eum. Filioli, adhuc
tune discipulis bibendum dédit, dixissé videtur Do- modicum vobiscumsum ; quoerelisme , el sicut dixi
minus; quia-prqpe tùnc fuit-,quod mundum redimens Judoeis: Quoego vado, vos non p'olkslisvenire, et vo-
et sua morte vivificans regnum faceret Dei Patris. bis dico modo. Mundatum-no'vum 'do vobis, ut di-
Verumtamen,ait, manus tradenlis me mecum est tigalis invicem. sicut dilexi vos, et dUigatis invi-
in mensa (Luc. xxn). Si ego, inquit, non bibam de ' cem. In. hoc 'cognôseentomnes , quia mei discipuli
hoc genimine vitis, lamen in ista mensa, Ecclesia 'estis, si dileclionem habuerilis ad invicem ( Joan.
scilicet proesente,et nunc manus tradenlis me me- xm). Cum exissel Judas, jam nox, et tenebroefa-
cum est, et sic futuri sunt multi ad parlem ejusdem ctus, dixit Jésus : Nunc clarificaius esl Filius homi-
 71 CANDID1FULDENSIS MONACHI 72
nis; nam ille Judas omnium perditorum hominum A Dei et proximi dileclione dissereret, sublevatis ocu-
figurant tenuit ideoque cum ille exisset, dixil Domi- lis in coelumdixit :
nus : Nunc clarificatus estl'ilius hominis; cum enim Pater, venit hora; clarifica Filium tuum, ut Filius
nox exivit, dies solus remansil. Sic fralres, tuus clarificet te; sicut dedisli ei poleslatem omnis
sic fulurum est, cum omnes perditi in ignem carnis, ut omne quod dedisli ei, det eis vitam oeter-
aîlernum ibunt, tune ibunt jusli in yilam oelernam, nam. Hoecest aulem vita oeterna, ut cognoscanlte so-
lune Filius Dei clarus fiel, cum in corpore ejus, id lum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum.
est in Ecclesia nihil remanel tenebrosum, sed totum Ego le clarificavi super terram, opus consummavi
clarum erit. Et Deus, inquit, clarificatus est in eo : quod dedisli mihi ut faciam; et nunc clarifica me, tu
nam ipse FiliusDei, secundum quod Deus est, semper Pater, apud temetipsum, claritate, quam habui,prius-
clarus est et manet : sed in corpore suo, quod est quam mundus esset, apud te. Manifestavinomen tuum
Ecclesia, multoe adhuc tenebroe remanserunt, quoe hominibus quos dedisli mihi de mundo ; lui erant, et
omnes cum exierint.remanebil Ecclesia Christi sine mihi eos dedisli, et sermonemluum servaverunt. N^inc
macula. Si-Deus, inquil, clarificatus est in eo, etDeus cognoverunt quia omnia quoededisli mihi abs te sunl;
clariûcavit eum in semetipso ; Filius enim in Paire quia verba quoe dedisli mihi, dedi eis, et ipsi accepe-
est, el Pater in Film, secundum illam naturam, qua B runt, et cognoverunt vere quia a te exivi, et credide-
ille in Pâtre esl, et Pater in illo semper ^ ut dixi, runt quia tu me misisti. Ego pro eis rogo, non pro
clarus est, et tenebroein eo non sunl ulloe. Sed Deus, mundo rogo, sed pro his quos dedisli mihi, quia lui
inquit, continuo clarificabit eum; futurum est enim, sunt; el mea omnia tua sunt, et tua mea sunt, el cla-
inquit, ut Deus eliam corpus meum, id est, Eccle- rificatus sum in eis. Et jam non sum in mundo et Id
siam, clarificet totum, ut el illud clarum sii. Et hoc in mundo sunt, et ego ad te oenio. Pater sancte, serva
cito erat fulurum, videlicet quod corpus illud, quod eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sint unum
pro nobis ex nobis assumpsit, clarificandum erat sicut et nos. Cum essem cum eis, servabam eos in no-
gloria resurrectionis, et immortalitatis, et ad dex- mine tuo. Quos dedisti mihi, cuslodivî, et nemo ex
teram Dei Patris collocandum. his periit, nisi filius perdilionis, ut Scriplura implea-
tur. Nunc autem ad te venio, et lioecloquor in mundo,
'
Modicum, inquit, vobiscum sum, et quo ego vado, ut habeant gaudium meum in semelipsis implelum.
vos non poteslis venire (Joan. xm). Modicum fuit, Ego dedi eis sermonem tuum, et mundus odio eos ha-
quod ille tune cum discipulis morlalis fuit : et quo buit, quia non sunt de mundo, sicut et ego non sum
ille ibat, id est ad immortalitatis gloriam, non "pole- de mundo. Non rogo ût tollas eos de mundo , sed ut
ranl adhuc tune venire : sed ut scirent, quomodo <] serves eos a rnalo. De mundo'non sunt, sicut el ego
illuc eundum erat, vobis, inquil, dico modo, man~ non sum de mundo. Sanclifica eos in veritale. Sermo
datum novum do vobis, ut diligatis invicem, sicut luus veritas est. Sicut me misisti in mundum, el ego
dilexi vos. Ista, inquit, est via, qua vobis venien- misi eos in mundum. Et pro eis ego sanctifico me-
dum est ad immortalitatis gloriam, scilicet, ut dili- ipsuni, ut sint et ipsi sanctificali in veritale. Non pro
gatis invicem, sicut ego dilexi vos. Supra enim idem his autem rogo tanlum ; sed et pro his qui credituri
Dominus dixit : Ego sum via et veritas. Factus est sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint,
ergo ille discipulis via ad immortalitatem et ad vi- sicut et lu Pater in me, et ego in te : et ut ipsi in no-
tam oelernam, dicens : Sic diligite invicem, sicut ego bis unum sint, ut mundus credat quia tu me misisti.
dilexi vos. Ac si diceret : Sic illuc ite, sicut me, vi- Et ego claritatem quam dedisti mihi, dedi eis, ni sint
'
distis euntem. In hoc, inquil, cognoscent omnes unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis, et lu in
quia mei discipuli eslis , si dilectionemhabueritis ad me, ut sint consummali in unum, et cognoscat mun-
invicem, et reliqùa, quoe mulla illis de eadem dile- dus quia tu me misisti, et dilexi eos, sicut el me di-
clione Dei et proximi dixerat. Cum enim exiret Ju- lexisti. Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi egosum,
das ille proditor, remanentibus secum electis disci- et illi sint mecum; utvideant claritatem meam quam
pulis, multa aperuit mysteria quoeante eis non ape- dedisti mihi, quia dilexisti me ante constitulionem
.ruit, cum ille proesens fuisset, qui periturus erat. In mundi. Pater juste, mundus te non cognovil, ego au-
hoc, inquit, cognoscent omnes , quia mei discipuli tem cognovi, et hi cognoveruntquia tu nie misisti, et
estis, hoc est sjgnum discipulalus Domini. In hoc, nolum feci eis nomen tuum, et notum faciam, ut dite-
fratres, semper cognoscuntur discipuli Dei, et dis- ctio qua dilexisti me , in ipsis sit, et ego in ipsis
cipuli diaboli : si videas hominem diligentem fratrera (Joan. XVII).
suum, scias quia discipulus Christi est ; si autem CAPUT VU.
eum videas odisse fratrem suum, quem videt, scias Et hymno dicto exierunt in montem Oliveti (Matlh.
eum nec Deum diligere, quem non videt ; ideoque xxvi). Postquam hymnum laudis et orationis pro
necesse est ut diaboli sit, qui Dei non est. Semper, r omnibus credenlibus Deo ofîerret (sicut modo audi-
fralres mei, ista verba Domini in mente tenete, sem- stis, fratres), surgeutes tune ibant in montem Oli-
per operibus ostendite ; quia in hoc cognoscemini, veti Illo scilicet significansquod per illam orationem
si ad Deum pertineatis, si fralres vestros diligitis. qua pro illis oravit in montem misericordise Dei
Guni ergo, ut dixi, Dominus multa discipulis suis de asceusuri essenl; oleum enim, quod in illo monte
 73 . OPUSCULUM DE PASSIONE DOMINI. 74
abundabat, misericordiam in sancta Scriptura si- £A est ; et nos pro nostro peccato, non pro suo
gniiicare solet. In montem ergo Olivarum, quasi ad morimur.
altitudinem misericordioe Dei, discipuli per viam Tune venit Jésus cum discipulis suis in villam quoe
quam tune eis ostendebat, pervenerunt. Tune dixit dicitur Getlisemani,ubi erat hortus, in quem introivit
eis Jésus : ipse et discipuli ejus. Sciebat autem et Judas, qui Ira-
Omnesvos scandalum patiemini in me in ista nocte ; debat eum, locum, quia fréquenter Jésus convenerat
scriptum est enim : Percutiam pastorem, et disper- illuc cum discipulis suis; el dixit Dominus discipulis
gentur oves gregis. Postquam autem surrexero, proe- suis : Sedete hic, donec vadam illuc et orem. Et
cedam vos in Galitoeam (Matlh. xxvi). Proedixit Do- assumpto Petro et duobus filiis Zebedoei coepit con-
minus discipulis suis quod eum relicturi fuissent, tristari et moestus esse (Matth. xxvi; Joan xvm).
et hoc in ipsa nocte. Ideo, fratres mei, eis praedi- Venit Dominus in locum qui dicitur Getlisemani.
cere curavit, ne cum reliquissent et in eo scandali- Elue venit, ubi eum sciebat traditor suus solere ve-
zassent, salutem desperarent : sicut enim eos terre- nire, ut ibi eum, cum quaesisset, invenirel : non
bal cum eos negaturos prsedixisset, sic eis miseri- enim fugiebat passionem, ad quam in mundum venit
cordiam promisil cum se resurreclurum et in Ga- et quam se pro nobis susceplurum toties ante proe-
lilseamproecessurum eos promittefet ; ac si dicat : **dixerat. Assumpsitergo Petrum el duos filios Zebedoei;
Vos quidem me negaturi estis ; sed mea tamen mi- coepit contristari et moestusesse. Ipsos discipulos ad
sericordia vos non deseret. Proecedam autem vos in videndam humanitalis suoe veritatem assumpsit,
Galiloeam, id est, ego fiam immortalis, et ad illam quos ante ad videndam claritatem suam in monte,
gloriam transmigrando proecedam, vosque ne limea- ubi cum eo Moyses et Elias in majestate visi sunl,
tis, quia et illuc me sequemini : 4ialilsea quippe assumpsit; ut qui fuerant testes glorioe fièrent et
transmigratio dicitur interpretata. Cum, inquit, mi- humanitatis ; et qui eum multis indiciis edocti Deum
gravero ab hac mortalitate ad immortahtalis glo- non dubilabant, scirenl etiam hoc indicio trislilise
riam, tune et vos me proeeedentem sequemini. hominem esse. Contristabalur autem non pro sua
Respondensautem Petrus aitilli : Etsi omnes scanda- morte, ad quam suscipiendam, ut prsediximus, in
lizati fuerintin te, egonunquamscandalizabor. Ail illi mundum venerat, sed pro illius discipuli sui pro-
Jésus : Amen dico tibi, quia hac nocte, antequam gal- ditoris perdilione, et pro illius populi obetecatione,
lus cantet, ter me negabis. Ait illi Petrus : Etiamsi qui eum ad mortem tradiderat. Nam quaie pro se
oportuerit me mori tecum, non te negabo. Similiter et contristaretur morituro, qui ante proedixit discipu-
omnes discipuli dixerunt {Matlh. xxvi). Non est hoc, lis : Filius, inquiens , hominis tradetur ad crucifigen-
-
fratres, mendacii aut temeritatis, quod Petrus et *G dum ? Et hoc soepius discipulis ipse prsedicens non
eoeteri apostoli promiserunt se tune etiam cum Do- se limere ostendit, quod ad perficiendum in hune
mino morituros, et nunquam illum negaturos ; sed mundum venire dignatus est, sed sicut supra dixit :
quia ardens erat eorûm circa Dominum aflectus, sed Filius, inquit, hominis vadit, sicut scriptum est, de
earnalis : nondum enim erat Spiritus datus, quia hoc non est contristatus, sed de eo quod sequitur :
Jésus nondum fuerat glorificatus. Habebant quidem Voeautem homini illi per quem tradetur ; per Judam
Spiritum a Domino datum, sed plenius erant eum enim traditus est Judseis, et per Judoeosgentibus. Pro
post Domini resurreclionem accepturi, ut pro Do- illorum ergo perdilione contristabalur, non pro sua
mino mori non limèrent ; quod nunc promittere passione, sine qua mundus salvari non potuerat. Ait
quidem spiritu prompti non dubîlabant, sed carne ergo discipulis :
infirmi perficere non poterant. Permisit ergo Domi- Tristis est anima mea usque ad mortem; sustinete
nus Petrum tune negare, ut disceret illum carna- hic et vigilate mecum (Matth. xxvi; Marc.
xiv). Au-
leni aflectum, quem erga eum tune lenebal, aufe- distis, fratres, quod Dominus ait : Tristis esl anima
rendum, et Dei amore Christum diligendum, sicut mea usque ad mortem, non pro morte, lantum enim
et postea fecit ; et cum hoc fecisset, nulla eum mundi T
- proevaluit ei illa passio quantum ille permisit ; nam
*
potestas ad negandum cogère potuit. Permisit eum et ideo dixit : Coepit contristari. Tantum enim con-
tune negare, ul postea Ecclesioe princeps futurus tristabatur quantum ille voluit, et hoc inter illum
delinquenlibus ipse dimitteret, cum sibi a Domino distabat et coeteroshomines, quod omni affeclu hu-
dimissum peccatum negationis viderei. El vere mano tantum utebatur.
quidem beatus aposlolus Petrus dixit : Etsi oporteret CAPUT VHI.
eum mori, non Dominum se negaturum, sed nondum Et progressus, inquit, pusillum quantum jaclus est
adhuc tempus illud advenerat. Non enim ille cum lapidis, procidit in faciem suam orans et dicens :
Domino mori, sed post Dominum et pro Domino -de- Pater mi, si possibile est, transeat a me calix isle
buit. Prius namque Christus pro Petro et pro omni- verumtamen, non sicut ;
ego volo, sed sicut tu vis
bus fidelibus mortuus est, postea Petrus, non cum (Luc. xx-ii; Malth.xxvi). Hoc humana natura,
quam
eo, sed pro eo mortuus est : nullus enim potuit ex Judoeis assumpserat, preca'oatur, non ut mortem
mori cum Domino, -quia solus sine culpa mortuus non susciperet, sed ut non ab eis eam, qui secundum
est; hominibus vero coeteris mors peccati poena carnem propinqui erant, susciperet. Verumtamen,
est. Ble pro nostro peccato, non pro suo mortuus inquit, non sicut ego volo, sed sicut 'tu vis. Non in-
PATROL. CVI. 3
75 CÀNDIDIFULDENSIS MONACHl 76
quit, secundum volunlatem iiumanilalis ex Judoeis.h. ad promiltendum, sed carne ïragîli gravatus non po-
assumptoefiât-; sed secundum noslram semper unam test implere quoepromisit.
et oelernam Volunlatem fiet hoc, et omiiia; omnia Iterum secundo abiil et 6'ravit dicens : Pater mi,
enim quoecuuque voluit Dominus per Filium suum si non potest hic calix trànsirè, nisi bibam illum, fiât
fecit, el una semper Patris et Fiîii yoluntas esl. voluntastua. Et venititerum, et inveniteosdormienles;
Ad hoc hoecorabal Dominus, ut suam quidem vo- erant enim oculi eorum gravatl, ei îghorabant quid
ltiùtatem esse scirenl homines, ut non lanlum cri- respoïiderent ei. Et ipse reliclis illis abiil el oravit
men iri eum conlmisissent uteDominum glorioecru- tertio, eumàem sermonemdicens (Matth. xxvi, Marc.
cifixissent : ille namque omnes salvos vult fieri, et xiv). In secunda et tertia oralione ait : Fiat, Pater
neminem vult perire. mi, voluntas tua ; quasi diceret : Si istuni caliceni
Appamit, inquit, illi angélus Domini de coelocon- bibiturus "suhi, fiât voluntas tua, slcul in coeîoet in
forlans eum, et factus in agonia prolixius orqbut. Et terra ; ut per guslum calicis hujus fiât in tola terra
faclus est sudor ejus sicut guttoe sanguinis decurrenlis pax hominibus bonoevoluntatis. Et sï a Judoeisocci-
in terrain (Luc. xxn). Apparuit Domino suus ange- dendus sura, in omnibus coeteris gentîbus liât volun-
.us de coelo eonfbrtans eum, sicut ante, cum esu- tas tua, jit illoruin deliclo salus sit gentîbus. Et hoG
rivel; accesserunt angeli, el minislrabanl ei. Quando B tertio oravit, ul iterum plenîludine gentium mirante
ergo ipse voluit, adfuerunt ei coelestes illi angelici salvus fiât omnis Israël. Primo petit ul a Judoeisca-
spiritus. El factus in agonia, prolixius orqbat. Pro liceni morlis non acciperet. Secundo, ut si hoc suo
omnibus orabat unus, Dominus pro servis, ul servos et Patris consilio disposilum rnutarî non posset>
suos amicos efficeret, magna enim fuerunt peccata fieret eorum delicto salus gentium. Iterum tertio,
hominum, ideoque Chrisius omni génère bonitatis ut post salutem gentium fierel etiam salus Judseo-
eorum salulem operalus est. Ille eis exemplumproe- rum.
buil baptizatus in Jordane sine culpa semper exi- Tune venitad discipuloss'uds,et aixk illis : Dormite
stons : ille vivendi proecepta dédit ; ille corporum sa- jam et requiescite: Sufficil.Ecce appYopinquaviliwra,
nitatem omni fideliter petenti proebehal ; ille ora- et Filius hominis tradetur in nianus peccatorum.
tioni frequentius installât,' pernoctans aliquando ; Surgile, eamus : ecce apprbpinquavit qui me tradet
ille jejunabat; ad ullimum, sicut modo audislis, (Matth. xxvi).
lanlo pro nobis certamine orabat, ut fieret sudor ejus CAPUT IX.
.sicut quttoe sanguinis decurrentis in terrain. Hoec Judas ergo, cum accepisselcohorteîiiet a pontifici-
omnia exempla proebendo nobis fecit, non horum . bus et Pharisoeis ministros, venit illuc, et cum eb
u
-aliquo-indigensille, sed nobis, quos saîvare veneral, turba multa cum gladiis, et fustibus, et taternis, et
exemplum pr«bens. Sudabai autem ut Adam sudan- facibûs, missi a principibus sacerdoïum el senioribus
tem liberaret. Ei enim dictum esl : In sudore vultus populi (Joan. XYIII).Ideo cum turba mulla, et cum
iui vescerispane. Ac sidiceretur : Non ante vesceris armis Judas venit, ne si forte eum turba populi in-
pane coelesti quam ex tua carne natus pro te sudet. venîretur Dominus, aut ille eomprehenderelur quasi
Ei erat, inquit, sudor ejus sicut guttoe sanguinis de- tradilor Domini sui, aut Jésus a turba defenderetur.
currentis in terram, Hoc enim sudore, et hoc san- Lalernas autem et faces secum tulerunl, quia nox
guine "terra, id est humanum genus, lo'luni esl ab erat. Et aple, ipsi enim in tenebris opéra egerunt
illa malediclione, qua primo sudanti dielum est : tenebrarum, et ideo, sicut Joannes evangelista ~ ait :
.Maledicta terra in opère tuo; el primo sanguinem Tenebroenon comprehendehintlucem 'ut eïs ïûceret,
fundenti : Malediclus, inquit, eris super terrain, quoe sed eain quantum in illis "erat, "occidërunt 'ut aliis
aperuit os suum, et suscepitsanguinemfralris lui de non lucerêt.
manu tua. Jésus aulem sciens omnia quoevëntura efajït sûp'e'r
Et venit ad discipulos suos, et invenit eosdormien- eum, processifet dixit eis :Qûem quoeriljs?Responde-
tes. El dixit Petro : Sic non potuîsiis unahora vigi-,. runl ei : Jesum Nazarenum. Dicit eis Jésus : Ego
lare mecum? Vigilate el orale, ne \nlrelis in tenta- ' sum. Slabat aulem et Judas, qui Iradëbat eum, cum
lionem; spiritus quidempromptus esl, caro aulem in- ipsis; ut ergo dixit eis : Ego sum, abierunt'relrorsum'
firma (Matth. xxiv; Marc. xiv). Apostoli, nondum et ceciderunt in terram, Videte, fratres, qualis fuit
Spiritu sancto confortati, soppre oppressi sunt, qui- potestas illa lenebrârum eônlrà lucem"! Uno verbo,
bus ait : Vigilate el orale,'ul noninlrelis in tenlatio- quo eis dixit : Ego sum, abiertîhl ôimies retfdrSum,
nem. Hoc quotidie Ecclesia facit dicens : Ne, "inquil, et ceciderunt in terram. Talis eslpolestas hominum
nos inducas in lentalionem. Âliud esl enim non ten- contra Deum, et ita solet fieri, ùt ubicunque lux ve-
iarij quod in hoc sseculo fieri non potest; aliud nërit, tenebroequasi fetrorsùm eûn'ies ïugiànl. Sèd
non, induci in tenlalionem,, quod ul fiât, oramus et aliuatioC agendo innuit Dohiinus";cura enim primo
qup'iidie,, scjlicet ne nos hnlucàl in tentationem ut Judoeisdixissël quod ipse esset Jésus, non lûîic cré-
eadamus lentati, sed ut tënla.lionëmslantes virilîler aideïuiil Judoeî, sed abiefunl retrorsùîn incrëduli
pugnemus. Unde et apostolus Paulus : "Vigilate, et pëïmàheîîtes, èl ceëidër'unl"inlërreha "operà. Sed :
state, inquit, in fide, et viriliter agile. Spiritus, in- Iterum, inquil, inïêrrogavit eos, ~Quemquoeritis?
quit, vesler promptus esl, sed caro m/mua.'Promptus Wt autem àixerunt : Jesum Nazarenum. (Joan. xvm.)
 "
77 OPUSCULUMDE PASSIONE DOMINI. '/S
.Tune non ceciderunt, quia qui primo non credi-j ^ genlibus proedicassent, quasi aùriculam dexteram,
derunl, in fine mundi crediluri sunt. -id est spiritalem legis inlelligentîam, abstulerunt,
ResponditJésus î Dixi vobisquia ego sum; -si ergo ne audireut quod apostolus Paulus ait : Littera oc-
me quoeritiSismitehos abire :utimpleretursermoquem eidit. Et hoecbnimV in figura conlingêbant illis, et
dixit : quia quos dedistimihi, non perdidi ex eis qwem- nescirenl quod spiritus vivifical, et scripta sunt ad
quam(Joan, xvui ). Cumeos iterum interrogaret quem -nostram justificatibnem. Erat autem nomen servi
quoererent : et illi dixissenl : Jesum, Naaafenum: Si •cujus auricula abscissa est, Malchus-; hoc nomen
jne, inquil, quoerkis,sinite hos abire. Potuit apostolos Latine rex inierprètatur, quiâ scilicet regnum, quod
permittere ire, quandiu Judoeicadentes in terra.ja- Judoeî ante habuerunt, iransiit ab éis, sicut ipse
cueruut; potuit el facere, ut cadentes non resurge- Dominus : -Auferëtur a vobis, inquit, regnum Dei, et
rent : sed hoecverba ideo dixit, ne si illos non per- tradetur genii facienti fmelus ejlis. Omnes, inquit,
milteret se coniprehendere, non fieret redemptto -qui gladium«eéépeïint, gladio peribunt. Omnes qui
hunjani generis, ad quam perficiendam veneral, et acceperint gladium illum-, de quo Dominus dïxil :
si eis non diceret t Sinilehos abire, eomprehendefeht Non veni pacem mittere in terrain, sed gladium, sci-
simul et discipulosmoriique traderenl; quià ad hoc licet verbum diiectionis Dei; hoc qui acceperil, gla-
fuerant proedestinati, lit per illos génies credereût. 3ti dio islo vlsibili peribit. Non enim proedicator ulîtur
Sed et aliud potest intelligi his verbis Dominumsi- gladio se in adversarium sanguinis effusionëvindi-
gnificasse, ac si aperle diceret eis : Sinite ïslos pri- cans, sed gladio, id est, verbo Dei, ipsi utendum
mum ire, et proedicaregenlibus, ul postquam intra- esl ut videlieet eodefendat'fidèles et separel al) eis
Yeril pîenitudo gentium, tùnc el vos convertamini iafideles. Nam cum proedicanti Paulo verbum Dei
el salyi sitis, ut ex omnibus quos ei Deus Pater dé- obslitîsset Elimas magus quidam, dixit ei Paulus :
dit ut corpus ejus fièrent, "non perderët quemquam, Inimice, fili diaboli, non desïnîs subverterévias Do-
sed salvarel utrosque, scilicet Judoeôset génies. mini rectas ? et nunc eccemanus Domini super le, et
Qui autem tradidit eum dédit illis èîghum diceiis: eris coecus.Et jipse- Petrus alio gladio usus est con-
Quemainque oscutalus fuero, ipse est, lënèleeum. Et tra Simonem Magum. Non enim, Inquit, est tibi
confeslim accedèns aà Jesum, ut oscularelur eum, pars, neque sors in sermone hoc, separans eum àb
dixit : Ave, Rabbi, et osculaius est eum; dixilqttè illi eis quorum pars erat in sermone Evahgeliî. Tali
Jésus : Amice, ad quid venisli? osculo Filium-ho- ergo gladio ulénduni est proedicator!fidei ; îlâm illo
minis tradis ? (Matth. xxvi ; Luc. xxn). Quia nox erat, gladio visibili periit, cum opus proedicationis-acci-
ut scirenl quem comprehenderenl, dédit eis ille qui -peret-, sicut et-Omnibus mundi negotiis mbritur,
eum eognoveraî, sîgnum oseuli. Signum pacis fecit *G quimdo Christi solius servitio se dederit. An putas
signum belU. Quahimulli hodie, fralres, labîis tan- quia non possum rogare Patrem meum, et exhibêbit
gunl, et mente longe sunl ; ore pacem dant, et cor -mihi modo plus quam duodecim teglonêêangelorum?
eoruin maehînatur îniquaï Hic implehïm est quod Won indigeô auxilio duodecim apostolorum; mea
Dominus"perprôphelam dixit : Populus hic labïisme ~eslenim omnis terra et pîenitudo ejus; nam legio
honorai, cor autem eorum longe est à <më.Dixit ei Jé- hominum antiqua eonsuetudine sex nîiilîà fuefunl,
sus : Amice, ad quidvenisli? Hoc illum hOniinat quod duodecim ergo legiones sepluagïnta éuo hïiilîa sùnt,
esse, si vellet, potuerat ; nam et ad alios discipulos "et tôt gentium linguoesunt.TJlqùî'd, inquit, mihi taie
dixit : Jam nondicamvos servos, SeU'amicos. vestrum auxilium, ut pro mepugiiêlis, qui si vêllem
Tune accesserunt et munus injecerùnt in Jesum, -adunare omnes -linguas gentium cum angelis, qui
el lenuerunt euin. Yidenïés Id qui circa ipsum'erant "singulisgenlibus proesunt, potiiissem? Qtiod et ipse
quod fulurum erat, dixerunt ei : Domine, si percu- Dominus faclurus festin diê'judicii, quando côngré-
thnus in gladio ? El ëcce Simon Petrus habensgla- gabuntur ad eum omnes'genles et tribus et'lihgîïoe.
dium eduxit eum, et percussit servum principis sa- Ac si diceret ï Jam modo p'oluissem omnês ad me
cerdotum, et âmpulavil aùriculam ejus dextëfam. " ôongregare "génies, quod taniên non modo Tâcio,sed
Erat aulem nomen servi Malchus. Respondens autem judicabor ego prius ab' hominibus injuste, ut iterum
Jésus ait': Sinite usquè 1iuc, couverte gladium luum veniam ut judicèm juste ego vivos et mortuog. Quo-
in locum suum; omnes enim qui acceperint gladium, inodo 'ergo 'implebûMu'rScfipt'ufoe,quia sic bportet
gladio peribunt. An putas qûîa non possum r'ogare fieri ? Scripturoe aliter impleri non pot'erant,'nisi se
Palrem meum, et exldbebil-mihi modo plus quam pèrmitterel comprëiieffdi, et'fiâgéllari, et occidi,
duodecim legiones angelorum? Calicem quem dédit imo totius generis humani salus për ejus pâssionem
mihi Pater, non bibam illum ? quonwdo ergo imple- perficienda erat. ÂppYehèndensautem Jésus aùricu-
bunlur Scripluroe?quia sic opd'rlelfieri. El cum te- lam, sanavit eam. Gum apostoli ad prsedicationem
tigisset aùriculam liominis, sanavit eam ( Matth. irenl gentium, tunè ablâtaest Judoeisâu'ricula dex-
xxvi; Luc. xxn; Joan. xvm). Petrus el apostoli eo tra, id est illi hommes qui dextrum înlêllectûm saii-
carnali amore quo adhuc Dominum diligebant, ctarum Scripturaïum habueruiil ; cum Vero Intfa -
hoec faciebani. Sed et hoc al'ïquid nobis ad intelli- verit pîenitudo gentium, tune et Ipsa aurîcula'aextra
geaduin significare potest : scilicet quia Petrus et eis a Dominorestituetuf.
coapostoli ejus, cum, Judoeis nolenlibus credere,
 '
79 CANDIDIFULDENSIS MONACHI 80
CAPUT X. jA quia Ecclesia fidem et charitatern Christi imitaba-
In illa hora aixit Jésus turbis : Tanquam ad la- tur. Sed de longe, quia Christus sine suo peccato
tronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere pro Ecclesia mortuus est, Ecclesia autem pro seipsa;
me; quotidie apud vos sedebam docens in templo, et et longe interesl utrum quis pro se morialur, an pro
non me lenuistis. Sed hoecest hora vestra, et poteslas alio. Timuit adhuc Petrus hommes, simul et amavit
tenebrarum. Hoc enim totum factum esl, ul adimple- Dominum; sed cum venit ei perfecta charitas, fo-
renlur Scripturoeprophetarum. Tune discipuli omnes, ras misit timorem hominum, ut tantummodo araa-
reliclo eo, fugerunt (Matth. xxvi; Luc. xxn). Judsei ret Dominum, non autem timeret et minas et ter-
armati et cum turba exierantad Jesum, tanquam ad rores.
latronem, cum toties antea inter manus illorum Pontifex ergo interrogavit Jesum de discipulis suis
fuisset, el non comprehenderunl eum, sicut nec et doctrina ejus. Respondit ei'Jésus : Ego palam lo-
modo fecissent, si noluisset ipse : nam, ut supra au- cutus sum, et ego semper docui in synagoga et in tem-
distis, uno istos omnes suo verbo sternebat ; et su- plo, quo omnes Judoei convenerant. Quid me inter-
pra soepius volebant eum comprehendere, sed non rogas ? inlerroga eos qui audierunt quid locutus sum
potuerunt, quia nondum venerat hora ejus. Nunc tpsis, ecce Id sciunt quoedixerim ego (Joan. xvm).
autem, inquit Dominus, hoec est hora vesira, et po- ]j> Non ad hoc eum interrogabat ul veritatem disce-
lestas tenebrarum; tenebroe enim in tenebris ad lu- ret, hanc enim antea soepius, si voluisset audire,
cem comprehendendam vénérant. Discipuli omnes, potuisset, sed ut insidiaretur ei, si forte poluisset
relicto eo, fugerunt. Hoc eis supra dixerat : Omnes, eum audire verbum aliquod dicenlem contra Deum
inquil, scandalum paliemini in me in ista nocte. Non aut contra Coesarem, ut eum reum mortis judi-
enim adhuc fuerant Spiritu confbrtali, et contra eos caret.
adhuc proevalebant tenebroe; tenebroe enim eos te- Hoeccum dixisset, unus assistens ministrorum de-
nuerunt, ut fugerent : postea vero, Spiritu sancto dit alapam Jesu, dicens : Sic respondes pontifici? Re-
aecepto, minas principum et sacerdotum con- spondit ei Jésus : Si maie locutus sum, testimonium
temnentes, nec flagellis eorum nec gladiis cesse- perhibe de malo ; si autem bene, quid me coedis
ront. (Joan. xvm) ? Dominus pontifici dixit : Quid me in-
Cohors ergo, et tribunùs, et ministri Judoeorum terrogas ? interroga eos qui audierunt, quia non erat
comprehenderunt Jesum, et ligaverunt eum, et ad-" aptum, ut ab eo magisterium veritatis audirei, quem
duxerunt eum ad Annam primum; erat autem socer vinctum lenebat ; et pro hoc verbo dédit unus mi-
Caiphoe,qui erat pontifex anni illius. Erat autem Cai- nistrorum alapam Jesu. O nefanda manus, et mens
phas qui consilium dederat Judoeis, quia expedit C ' iniquorum, recte respondentem ferit! Ecce, fratres,
unum hominemmori pro populo (Joan. xvm). Cohors apparet quare Christus agnus dicitur, qui lollit pec-
et tribunùs Romanorum milites erant, quos cum suis cata mundi. Creator a creatura percutitur, et susli-
hominibus miserunt Judoei ad comprehendendum net, nihilque aliud nisi justitise et modestioe verba
Jesum; non enim habuerunt polestatem ut sine Ro- respondit. Si, inquit, maie locutus sum, perhibe testi-
manis militibus eum comprehendere proesumerent. monium; si autem bene, quid me coedis? In lege enim
Ligaverunt ergo Dominum: ad hoc namque venit eorum scriptum est : Innocentem et justum ne af-
ille, ut suis vinculis nos a vinculis peccatorum no- flixeris. Ante ergo debuit perhibere leslimonium de
strorum solveret. Longe ante fecerunt Judoei spiritu erimine, et tune ferire ; sed ille non solum non cri-
quod tune corpore fecerunt; ligantes scilicet Jesum, men probavit, quod in Domino invenire non potuit,
id est, tenentes clavem scientioe, legis el propheta- sed eliam pro veritatis verbis perculiebat. O mira et
rum , et nec ipsi intrant, nec alios intrare permi- meflabilis patienlia! Die cujus manus fecerunl nos
serunt. et plasmaverunt, qui terram pugillo continet, et coe-
Petrus autem sequebatur eum a longe, et alius di- lum palma pondéral, sustinuit se coedia servo pen-
scipulus; discipulus autem ille erat notus pontifici, et lificis Judoenrum! Implevit quod ante discipulis proe-
iniroivit cum Jesu in atrium principis sacerdotum : " cepit : Si quis, inquit, te percusserit in dexteram ma-
Petrus autem stabat ad ostium foris. Exivit ergo xillam, proebeei et alteram. Proebuitenim cum dixit :
alius discipulus, qui erat notus pontifici, et dixit os- Si maie locutus sum, perhibe testimonium, et per-
liarioe, et intioduxil Petrum. Ingressus autem intro cute, si crimen invenias.
sedebut cum ministris ut videret finem (Joan. xvm ; CAPUT XI.
Matth. xxvi). Petrus sequebatur Dominum a longe Et misit eum Annas ligalum ad Caipham pontifi-
cum alio discipulo, scilicet qui negaturus erat Domi- cem, ubi erant scriboe, et ubi seniores convenerant.
num ; nam et ille alius discipulus postea relicto eo Principes aulem sacerdotum et omne consiliumquoe-
fugerat. Sed et aliud in hoc potest inlelligi, quod rebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum
alii discipuli proe coeleris sequebantur Dominum, morti traderent; multi enim falsum testimonium di-
Petrus, et, ul oestimatur, Joannes, quia isti in san- cebant adversus eum, et convenientialestimonia non
cto Evangelio soient totam Ecclesiam designare ; erant (Joan. xvm; Marc. xiy). Falsum quoerebant
Petrus namque fidem Ecclesioe,Joannes vero chari- leslimonium, quo reus mortis inveniretur, non enim
tatem désignât : isti ergo sequebantur Dominum, verum poluerant invenire : nam quomodo inveni-
81 OPUSCULUMDE PJASSIONE DOMINI. . 82
rent verum in eo crimen, qui venit sine peccato, ut Ji. set : Sed non hoc contra Deum fuit, vere enim ipse
mundi tolleret peccata? Illi quoerebant falsa testi- aseendil in coehim, et sedet ad dexteram Dei, inde-
monia ad eum puniendum ; sed, sicut Sa'lomon ait : que venturus est ad judicandos vivos et mortuos.
Falsus teslis non erit impunitus. Et non erant, in- Illi autem condemnaverunt eum reum esse mortis.
quit, convenienliatestimonia eorum, quia falsitas in Ecce, fratres, pro quo peccato Christus judicatus
seipsa solet esse divisa. est reus esse mortis, scilicet quia se proedixit
Et cum multi falsi testes accessissent, novissime sessurum a dextris Dei, et venturum in nubibus
venerunt duo falsi lestes, et dixerunt : Nos audivimus coeli.
eum dicenlem : Ego dissolvam templum hoc manu Tune viri qui lenebant eum exspuerunt in faciem
faclum, et post triduum aliud non manu factum oedifi- ejus, et colaphis eum ceciderunt; alii autem palmas
cabo. Et non erat conveniens testimonium eorum. Et in faciem ei dederunl; alii velabant faciem ejus, et
exsurgens princeps sacerdotum in médium, interro- coedentes dicebant : Propheliza nobis, Christe, quis
gabat eum dicensi Nihil respondes ad ea quoe tibi est qui te percussit? et alia multa blasphémantes di-
objiciuntur ab his ,' Jésus tacebat. Et princeps sacer- cebant in eum (Matlh. xxvi). Hoecomnia proborum
dotum rursus interrogabat eum dicens : Adjuro te per gênera pro nobis sustinuit Dominus, ut nos ab
Deum vivuni ut dicas nobis si tu es Christus Filius B ' seterno opprobrio liberaret. Velabant faciem ejus, et
Dei? Dixit illi Jésus : Tu dixisti; verumtamen dico perculientes, dicebant : Prophetiza, quis te percus-
vobis: Ego sum, et videbitis amodo Filium hominis sit ? facilius erat hoc dicere quam quid cogitarent
sedentem a dextris virlutis, et venientem in nubibus in cordibus; ille tamen, qui omnia potest, et horum
coeli.Tune princeps sacerdotum scidit vestimenta sua utrumque potuit, sed non fuit tune tempus osten-
dicens : Blasphemavit : quid adhuc egemus testibus? dendi bigna incredulis : nam supra in Evangelio le-
Ecce nunc audistis blasphemiam, quid vobis videtur ? gimus ipsum Dominum cogilationes cordis eorum
Et omnes condemnaverunt eum reum esse mortis manilëstare, cum diceret ; Quid cogitatis in cor-
(Matlh. xxvi; Marc. xiv). Novissime, inquit, vene- dibus vestris mala? Ille qui coelum el terram im-
runt duo falsi lestes. Falsi testes fuerunt, qui hoc plet, facile potuit dicere quis se ex astantibus per-
'
dixerunt, quod Dominum non audierant dicentem ; cussisset ; sed tune fuit tempus quo judicarelur:
dixit enim Dominus : Solvite templum hoc. Illi refe- veniet autem tempus quo judicabit ipse illuminans
rebant eum dixisse : Ego dissolvam templum hoc. abseondila tenebrarum, et manifestans consilia cor-
Sed Dominus quod futurum erat proedixit. Illi autem dium, et reeipiat unusquisque secundum opéra ma-
contra eum falsum dicunt testimonium. Dominus nuum suarum, sive bona, sive mala.
dixit Judoeis: Vos solvite templum hoc, quia Judoei G CAPUT XII.
occisuri erant Dominum, et post triduum, inquit, Petrus vero sedebat foris in atrio calefaciens se,
excitabo illud, non, sicut falsi testes dixerunt : re- quia frigus erat, et accessit ad ey,muna ancilla, et cum
oedificabo.Die autem hoc dicebat de corpore suo, vidisset eum sedentem ad lumen, et fuisset inluita, di-
quod, sicut dixi, Judoei occisuri erant, el hoc ille xit : Et hic cum Jesu Galiloeoerat. At ille negavit co-
tertia die excitavit. Et princeps sacerdotum ait illi : ram omnibus, dicens : Nescio quid dicis. Exeunle au-
Nihil respondesadeaquoe isti adverswmte teslificantur ? tem illo januam, vidit eum-alia ancilla, et ait his qui
Jésus autem lacebal ; sciebat namque Dominus quod erant ibi : Et hic erat cum Jesu Nazareno. El iterum
hoec insidiando interrogabat princeps sacerdotum, negavit cum juramento, dicens : Quia non novi homi-
ut posset illum accusare ; ideoque ei non respondit : nem. Et post pusillum accesserunt qui stabant, et di-
ad quid enim ei responderel, quem non çrediturum xerunt : Vere tu ex illis es; nam et loquela tua mani-
sciebat? Ait ^utem princeps sacerdotum : Adjuro te festum te facit quia Galiloeuses. Tune coepitdetestari
per Deum vivum. Adhuc, ul supra dixi, ul ab eo et jurare quia non novisset hominem. Et continuo
exigeret verbum aliquod, quo eum accusare posset, adhuc eo loquente gallus cantavit; el conversusDomi-
el morli adjudicare. Sed ipse Dominus tune ei Te- - nus respexit Petrum, el recordatus est Petrus verbi
"
spondit, et dixit : Amodo videbitis Filium hominis se- Domini sicuti dixit : Prïusquam gallus canlet, 1er me
dentem a dextris virtutis. Proedixit Dominus suum negabis. Et egressus foras flevit amare (Joan. xvm ; '
judicium futurum, qua judicalurus est genus huma- Luc. xxn ; Matth. xxvi). Quod Petrus princeps apo- /
num ; ac si dicerel : Jam quia me adjurasti per illud stolorum et primus Ecclesioe pest Dominum pastor I
magnum nomen Patris mei, dico tibi quod, velis constitutus permissus est ut negarel, non frustra
nolis, futurum esl ; visurus enim es eum, quem actum est, sed ut omnes prsedicatores sanctse Ec-
modo ligatum injuste judicas, sedentem a dextris clesioeet redores exemplo ejus discerenl peccantibus
Patris, el venientem ad judicandum jusle qui modo et poenitentibus peccata posse dimitti, cum illi prin-
a te injuste judicatur. Tune princeps sacerdotum cipi Ecclesioetanlum negationis crimen fuisset dimis-
scidit vestimenta sua. Moris est Judoeorum ul cum sum ; et ul omnes discerent hommes non in propriis
aliquod- verbum audierint contra Deum, scindant suis confidendum viribus, sed omnia scirent in dono
vestimenta sua, non ferentes blasphemiam. Pulavit Dei consislere quoeaguntur a nobis bona. Ipse nam-
autem tune Dominum contra Deum loculum, cum que beatissimus apostolus Petrus nondum Spiritus
se sedentem a dexlris virtutis Dei videndum dixis- sancti plénum accepit donum, ideoque statim seosit
 85 GANDIDIFULDENSIS MONAGHI SI
quia possit humana fragilitas si non Dei dono sub- ^ genlibus ad deludendum, et flagellandum, et crucifi-
levatur. Nam qui tune tinîidus et fragilis verba vilis gendum. Sed et ipsi Judoei, et génies malo animo
ancilloe expavit, postea Neronis imperatoris totius ista fecissent, Dei tamen dispensalione actum est,
ifiundi lune imperium tenenlis minas et verba con- scilicet ut hoc designarent quod primi proedieatores
tempsit, babeiis pleriàm Spiritus sancti gratiam, quoe ex Judoeistradiluri essenl fidem Christi gentîbus, el
eum indus accensum non sinebat irigore infidelitatis ibi exaltanda esset gloria ejus super omnem terram.
tentari, sicut modo in Evahgelio audivistis, quod Ipsi aulem , inquit, non introierunt in proetorium, ut
slans calefaciebat se, quia frigus erât. Vere enim non contaminarentur. Videbatur eis contaminatio, si
tune jam in eo impletum esl quod Doniinus antea m una domo cum genlibus essent, et non videbant
futurum proedixefat, quia, abundanie iniquitaïe, re- majorera in se contaminationem, quod iniqua cogi -
frig'escel charitas. Sed qui permissus est ut caderet, tatione pleni consilium inierunl quomodo Jesum
sialim Dèo miserànie ërectus esl; nam cum terlio niorii traderent, el hoc per falsorum testimonium
negasset Petrus, ïespëxit eum Dominus, et recorda- testium. Nam el hoc Dominus de eis aate proedixit :
lus esl Vërbi ëjus qiio ëi prsedixeral casuirï. Et egres- Calicem, inquit, exspuentes, camelum autem glulien-
sus, inquit, foras, flevit anïare. Delevit fflendoquod tes. El hoc illi egerunt, cum parvam illam vel nul-
commisit in se prsesumendo. Staiim, inquit, gallus B lam contaminationem vitassenl, et magnum crimen
canlavit. Postquam enim aliquis peccaverit, necesse homicidii incurrebant.
est ui statim verbo prsedicatoris, quasi gaïli canlan- Tune videns Judas, qui eum tradidit, quod damna-
tis voce, ad poenilentiam provocelur; gallus enim lus-esset, poenitentiaductus, retulit triginta argenleos
cantans vicinam lucem prienuiitial, el proedicator principibus sacerdotum et senioribus , dicens i Pec-
per poeuiteiitiam ad lucem misericordioe Dei rëdilum cavitradens sanguinem juslum. At illi dixerunt : Quid
paratunî esse prsedicâre débet. S'cieudum autem vo- ad nos ? tu videris. Et projeclis argenteis in lemplo
bis esl, fratres, propter" hoc quod ille qui Petrum' recessil, et abiens laqueo se suspendit (Matth. xxvii).
arguebat dixil : Nam' loquela mnnifestûm te facit, Infructuosa quidem hoec Judoe poenitentia fuit, sed
non alterius sermonis éssé Petrum credendum, quam ad hoc ideo actum es£ut inexcusables Judoeifièrent,
coetëros Judoeos, sed, ut ipsi scitis, unaqusëque quibus ab ipso traditore Juda diclum est, Dominum
provincià et regio aliquid proprium habet qûod lo- innocentera, et sanguinem ejus injuste efiusuni. El
quitur, qiiasi nativum tenel, et inde conjici solet de abiens, inquit, laqueo se suspendit. Non enim dignus
qua prôvincia vel regione sit qui loquilur. Nam el erat ut vel coelum tangeret moriens, vel terram; sed
Jesum Gaîilseunivel Nazarenum dixerunt, quia ibi a inter ulraque periil, qui utrorumque Dominum ad
parentibus nuiriius erat pro timoré régis Herodis et G < mortem tradidit. Sperabat lamen ipse miser
prodi-
Archelai filii ejus; Nazareth"enim civitas in Galiloea tor quod flagellatum Dominum dimissuri essenl; sed
est; nalus aulem in Belhlehem secundum yalicinia cum eum jam gentibus traditum videret, intellexil
prophelarum, quia et ipsi parentes de domo et fami- eum morte damnandum : moris enim erat Judoeorum
Iia David erant, cujus progenies et nativitas in Bethr ut quemeunque mortis reum invenissent, proesidi
lehem fuit. Ergo, fratres, qui negantem principem eum puniendum traderent.
aposloïorum Petrum audivimus, audiamus elagamus PÏ incipes autem sacerdotum, acceptls argenteis, di-
quod ipse post negationem fecit. Flevit enim amare; xerunt : Non licet miltere eos in corbanan [Vulg<,
nam si flemus et non amare, non esl adhuc plena corbonani], quia pretium sanguinis est. Gonsilioautem
poenitentia ; sed amarescanl nobis peec*ataquoefeei- iniio, emerunt ex illis agrum figuli in sepulluram père?
mus, et fugiamus ea, quia amara sunl. Et si sic giinorum; propter hoc vocalus esl ager ille Achelde-
agimus, aderit et nobis Dominus, sicul el ei admit, mach [Yulg., Éaceldama], hoc esl ager sanguinis,
et restiluel nos in id quod fuimus, cum bene nobis usque in hodiernum diem. Tune impletum est quod
fuisset. dictum esl per Jeiemiam prophetam, dicentem s Etac-
CAPUT XUI.
'n ceperunt trigintaa argenleos pretium appreliati, quem
Sune autem facto consiliuminierunl omnes pr'mci- appreliaverunt filiis Israël, et dederunt eos in
pes sacerdotum et seniores populi adeersus Jesum ^ et agrum figuli, sicut constiluil mihi Dominus. (Matth..
duxerufli illum in bdnciliuin sumn, dicentes : Si tu es xxvn). Corbanan Hebraice, quasi donarium Latine
Christus, die nobis, ut eum morti traderent. Et ait potest dici, ubi dona qua; Deo offerebantur, a po-
illis Jésus : Si vobis dixero, non credelis mihi ; si au- pulo millebantur. Blalahoc voluntate egerunt Judoei,
tem inlerrogavero, non respondebilis mihi, neque di- sed noleniibus illis nobis hoc factura illorum pro-
mittetis. Exsurgens autem munis multitudo eorum, phelia fuit; nam pretio sanguinis Ghristi couiparatus
vinciùm eum addùxenmt ei tradiderunt Ponlio Piialo est nobis ager, id est, Ecclesia, in qua morientes,
ut
proesidi. Ipsi "autemnon inuvierunt in proeiorimn, ne peccatis in baplismo sepelimur, vivenles justitioe,
cont'dffiinareniur, Sed manducarent Pascha (Matth. requiescamus in ea. Ecclesia autem ager est figuli,
xxvii; Luc. xsn; Joan. xvm). Impletum est quod id est Domini %qui finxil prémuni hominem de limo
Dominus proedixferal: Oportel, inquil [Filium homi- terne.
nis}, ire Hierosolymam, et multa pnti o senioribus, et E-xivitigitur PilalUs de proetorio ad Judoeosforas,
seribîs, et prineipibus sa'cé'rdotuili,-'et pûUeû Iradeiur et 'itxit : Quam accûsalionem affertis advenus homi-
 85 OPUSCBLUM DE PASSIONE DOMINI. «6
nem irnnc? Responderunt illi, ei dixerunt ei : Si non À. Deo Pâtre accepit ut Rex, et Filius Dei, Deus omni-
esset hic malefactor, non tibi trgdidissemus eum ; in- polens esset. Non coepit ergo ejus regnum ab illa
venimus eumsubvertentem gentem nostram, et prohi- mortalitate quam ex mundo sumpsit •;sed ipse *em-
bentemtributa dore Coesari, et dicentem se Christum - per sine initio Rex et Deus; factus est pro nobis
regem esse. Et cum accusaretur n principibus sacer- homo mortalis, ut tempor'aliter regnaret in hoc
dotum, nihil respondit, Twjzç dicit ei Pilalus : Non mundo, sed nt illos propter quos ïedimendos vene-
audis quanta adversum te dicunl testimonia? Et non , rat, regnum suum faceret oeternum. Si ex noc
respondit ei ad ullum verbum-,ita ut tnirarelur proeses niundoi, inquit, xsssnl^ ministri mei decertarent ut
vehementcr. Dixit autem Pilalus Judoeis: Accipitemm -non traderer Jwdoeis'.Si hoc voluisset ille, ut tempo-
vos, et secundum legem vestram judicote eum. Dixe- rali regno hominibus proeessel mortalis, ministeriis
runt Judoei : Nobis non licet interficere quemquam; posset ad hoc angelieis uti> qui cum jejunasset qua-
ut sermo Jesu impteretur', quem dixit, significans, qua draginta diebus et noclibus accesserunt et ministra-
esset morte moriturus. {Joan. xvm; Luc. xxm; bant eij nunquam scilicet eum deserentés, quia ei
Matth, xxvn.) Judoei'dixerunt : Nobis non licet inter- semper proesentes minislrarent, ut pote, qui eum eo
ficerequemquam, et PilatuS voluit ut secundum legem ex Virgine nato de coelis adveniunl, et cum quibus
suam judicarent eum. Quare non liceret illis eum B i ipse venturus est ad judicium in gloria Patris sui.
inlerficere, si malefactor fuisset, cum in ïege eorum Nunquam ergo eidem deerant eliam homini facto
scriptum sii : Mcleficos~nepaliaris yivere? Jied Do- angelica ministeria, quibus quidquid vellet, scilicet
minus, qui non malefactor, sed omnium auctor est omnipolens, peréïeere posset. Non igitur traderetur
bonorum, proedixit ante se tradendum gentibus ad Judoeis.,si- npllet, cui millia millium astaht angelo-
flagellandum et cruçifigendum; hoc est enim quod rum. Cum enim -Judoeistradi vellet, apparuilj quan-
evangelista ait, Significans qua t&set morte moritu- tum ille tune yalebat, potestas ejus, eum audito une
rus. Necesse erat impleri quod ipsa de se Veritas ejus verîso abierunt.retrorsumj et ceciderunt in ter-
implendum proedixit; quod videlicet tradendus erat ram, quse eos, si ipse vellet-, slâtim vivos absofbuis-
gentibus, et sicut supra diximus» Nec illud mysterio set-, Sed et hoc de Judoeis intelligi potest, quod Do-
vacal quod Judoei, hoet mala ipsi hoc volunlate fe- minus ail : Regnum meum non est de hoc mundo. .
cissenl, tradebanl Dominum genlibus. Apostoli enim Nam cum Pilalus dixisset, Gens tua et pontifices lui
ex Judoeis proedicabant Christum genlibus, ubi cor- tradiderunt te mihi; Regnum, inquil, meum non est
pus ejus, id esl Ecclesia, multis ex', illo tempore de hoc mundo, id est-, jam peccatis eorum exigenti-
usque in hodiernum diemaffîciluf adversis. Per mul- ^ .bus de hoc mundo Judseorum et pontific'um eorum
tas, inquil, Apostolus, tribulationes oportet nos m-4G non est regnum meum. Ablatum enim erat tune ab
trafe in regnum, Dei-. Ipsa jenjm Ecclesia, quoe est eis regnum Dei, et datum est genli facienti fructus
corpus Ghrisli, semper usque ad ûnera mundi non ejus.
desinit persecutionibus laborare, quoetamen omnes Dixit ei Pilalus : Ergoj-ex es JU? Respondit Jésus :
novissimo resurreclionis omnium die fmientur, et Tu dicis, quia rex sum ego. Ego in hoc naius sum-,el
poslea nunquam fuluroe in oeternum cessabunl. ad hoc venijif mundum, ut testinlonium perhibeam
CAPUT XIV. veritali; omnis eninXi,qui est ex vëritate, audit rneàni
Iniroiit iterum m pmtofium Pilalus^ et vocavitJe- vocem.Dicit ei Pilatus : Quid est veritas? Et cnmdivc
sum, qui sletit ante eum?; et ihterrogavit eum proeses dixisset^,iterum exivit ad Judoeos (Joan. xvm). Egx>,
dicens : Tu es rex Judoeor'ûw? Dixit illi Jésus : A te- inquit Dominus, in hoc natus sum j et ad hoc veni in
metipso hoc dicis; an Ulii tibi dixerunt de me? Re- mundum, ut testimonium perhibeam veritali: Ad hoc
'
spondit Pilalus Nunquid ego JudoeuSsum ? Genstua natus est Dominus, et ad Jrofi venit in mundum ut
el ponlifiées tradiderunl te mihi. Quid fecisti? (Joan. veritatem, quoeipse Dominus est, mundô ostenderet;
su.) Stetit Jésus anle pfoesidem, judex coelorum veritas est enim ipse, et veritali perhibuit testimo-
jusius anle judicem terroe miquum. Adam primus nium , quandb eam in mundo proedicav'il.Velus lex
homo sletil ante Deum superbus, et excusans se a 5D quasi qusedam metnbra fuluri adventus Ghrisli ërat;
peccato quod conmiiserat;- Dominus, Redemptor hu- Christus autem ipsa veritas est.Mmis; inquit, diii -
main generis, non se exeusavit, qui sibi nullius uu- esl ex vëritate, audit meam vocem; qui ënim ex Chri-
quam peccati conscius erat, quod nullum unquam sto et in Christo est, audit vocem Christi: Nos nam-
commiseral. Ut autem nos humilitale sua a nostra que sumus membra ejus, ideoque et vocem ëjus au-
supérbia liberaret, dignatus est judiciunl sustinere dimus, id est, veritali nos docenti credimus:,
iniquorum, qui venturus esl judicare omnës justos Iterum ergo exivit Pilatus ad JudoeûS; et dixit eis >.
el iniquos. Ego nullam in eo inveni'ocausam. At illi invalesce-
Respondit autem Jésus Pilato : Regnum meum non bant dicentes : Gommovitpùpulum per universam J%-
est dé hoc mundo; si ex hoc mundo esset regnum doeaindocens,et incipiens a Galiloeausque hue. Pilalus
meum, ministri mei ufique decertatent; ut non tra- aulem audiensSalilwam inlerrogàvil si homo Gulilcehs
derer Judoeis : nunc autetn regnum meum non est esset ? Et ut cogiiovitquod de Herodis potestate esset,
hinc (Joan. xviii). Non est; inquil, regnum meum de -remisit eum ad Herodem, qui et ipse Hierosolymis
hoc tnUndo; quia' non ex mundi mortalitate, sëd èx erat illis diebus. Herodes autem viso Jesu gavisus est
 '
87 CANDIDIFULDENSIS MONACHI S8
valde; erat enim cupiens ex mullo temporevidere eum, A lectione privali [erantj, nullum in se benevolentise
eo quod audiret multa de illo, et sperabat signum ali- locum habebant, vel sequilatis, qua scirent benefa-
quod fieri ab eo. Interrogabat aulem illum multis.ser- ctorem non esse damnandum. Nam et ipse genlilis
monibus; atillenihil respondebal. Slabant autem prin- proesesPilatus plus oequitati sludere videbatur, qua
cipes sacerdotum et scriboeconstanter accusantes eum. loties eum innocentera asserere conabatur. Unde,
Sprevit autem illum Herodes cum exercitu suo, el fratres, quemeunque dilectioni Dei et fraiernse slu-
illusit indutum veste alba, et remisil ad Pilatum, et dere videatis, non dubitetis Dei esse templum et
facli sunt amici Herodes et Pilatus in ipsa die ; nam quod Spiritus Dei habitat in eo ; qui autem charitate
antea inimici erant ad invicem. (Joan. xvm; Luc. vacuus est, nullam uhquam veram virtutem habere
xxin). Quod a prseside Judseorum mitlitur Dominus poterit. Corda ergo Judoeorum, charitate vacua,
ad regem gentium, licet ipsis nescienlibus, signum Christum nequaquam amare poterant ; ideoque se-
fuit quod agebant, scilicet, quia a Judoeispraedican- ditiosum latronem sibi dimitti maluerunt, quam pa-
dus erat Christus, et quasi genlibus mittendus ; ite- cem, quoe Christus est, lenere, reprobanles eum qui
rumque a rege gentium ad proesidem remiltitur Ju- sanilatesfaciebatîn populo, eligentes aulem illum qui
doeorum, quia in fine mundi, inlranle pleniludine in seditione homicidium fecerat. Barabbas inlerpre-
gentium, omnis Israël salvus fiel. Et facli sunt, in- ' 3 tatur filiusmagistri eorum ; filium magislri sui elege-
quit, amici Herodes et Pilatus. Injusla Christi dani- runl Judoei, id est diaboli ; ipse enim, ut Dominus
natio impiorum regum impia fuit et perfida concor- ail, homicida erat ab initio et in vëritate non stetit.
dia ; sed, ut Psalmista ait, Destruendi sunt, et non , £APUT XV.
oedificandi, inimici veritatis. Pax enim est Christus Tune ergo apprehendil Pilatus Jesum, et fiagellavit,
angelorum et hominum, qui autem paci contrarias et milites plectentes coronam de spinis imposuerunt
est, amicus nec suus potest esse, nec alicujus. capiti ejus, et veste purpurea circumdederunt eum,
Pilalus autem, convocalisprincipibussacerdotum, et et veniebant ad eum, et dicebant : Ave, rex Judoeorum i
magislralibus, el plèbe, dixit ad illos : Obtulistis mihi (Joan. xrx). More Romanorum fecil hoc Pilatus,
hune hominem quasi averlentem populum, et ecce ego cum Jesum reum sestimaret, voluit flagellis modum
coram vobis interrogans, nullam causant inveni inho- culpoepro qua sibi traderetur, inquirere ; sed divina
mine isto ex his in quibus nunc accusalis, sed neque sua dispensante pietate, hoc pro nobis genus sup-
Herodes : nam remisi vos ad illum, el ecce nihil di- plicii sustinere dignatus est Christus, ut plagas pec-
gnum morte actum est ei; emendatum ergo illum di- catorum, quse contraximus , suis iunocenlibus cu-
miliam. Per diem autem solemnem consueveral proe- raret vulneribus. Sed et mystice hoc facto Pilali el
ses dimitlere populo unum vinctum quem voluissenl. ' piililum Romanorum designabatur fulurum corpus
Habebant autem tune vinctuminsignem, qui dicebalur Christi, id est Ecclesiam, frequentihus gentilium
Barabbas, qui cum sediliosis erat vinctus, qui in sedi- persecutionibus quasi flagellis esse laniandam; et
lione fecerat homicidium. Et cum ascendisset turba, tamen, eosdem qui persequebantur, postea in eum
coepitrogare, sicut semper faciebal illis. Pilalus autem crediluros, regemque glorioe adoraluros. Potest et
congregatis illis dixit : Est consuetudo,ut unum vobis perspineam coronam capiti Christi impositam scelus
dimiltam in Pascha; quem vullis dimiltam vobis, idololatrioe designari, qua gentes veram ejus deila-
Barabbam, an Jesum qui dicitur Christus? Sciebat tem ignorantes variis idolorum figmenlis divinum
enim quod per invidiam tradidissent eum. Ponlifices nomen imposuerunt. Veste autem purpurea corpus
autem concitaverunt lurbam ut pelèrent Barabbam, Ghrisli circumdantes effusiones sanguinis crebras,
Jesum aulem perderent. Exclamavit autem simul uni- imo continuas a sanguine Abel justi usque ad san-
versa turba dicens : Toile hune, et dimitte nobisBar- guinem ipsius Domini, et ejus corporis proefigurabanl,
abbam; dixit illis Pilatus : Quid igitur faciam de quibus innoxium sanctorum sanguinem effundentes
Jesu, qui dicitur Christus? Dicunt omnes : Crucifi- corpus Christi, id est Ecclesiam, circumdederunt.
gatur. Ait illis proeses: Quid enim mali fecilt? At illi -i-v Exiit ergo iterum Pilatus foras, et dixit Judoeis':
magis ciamabant dicentes : Crucifigatur. (Luc. xxm ; Ecce adduco vobis eum foras -,ut cognoscalisquia in
Mdith. xxvii; Marc. xv). Quod tanto odio ardebant eo nullam causant invenio. Exiit ergo Jésus portons
populus et principes Judseorum conlra Jesum, ut eum spineamcoronam, et purpureum vestimentum.Et dixit
morli traderent, nihil aliud causse fuit, nisi quia ipsi eis : Ecce homo. Cum ergo vidissent eum ponlifices
veritatis inimici veritatem prsesenteni sustinere non et ministri, ciamabant dicentes : Crucifige, crucifige
potuerunt ; sed et ante actis eorum peccatis actum eum. Dixit eis Pilatus : Accipiteeum voset crucifigite;
est ut a cordibus eorum omnis Dei et proximi di- ego enim non invenio in eo causam. Responâerunt
leclio recederet. Si enim Deum dirigèrent, eum qui ei Judoei : Nos habemus legem, et secundum legem
eis Dei mandata quotidie docens in templo prsedi- débet mori, quia Filium Dei fecit se (Joan. xix). More
cabat, nequaquam persequerentur; aui si proximum suo populus Judoeorum legem verbis tenuit, non
diligerent, beneficiorum ejus memores, quibus coecis factis ; sed hic falso legem quam susceperant, expo-
visum, et elaudis gressum, et ipsis mortuis vilam suerunt dicentes, Christum ideo mori debere,-quia
reddebat amissam, ab ejus persecutione desislere po- Filium Dei se feeissel. Nam ipse Dominus in lege :
tuissenl. Sed quia, ut diximus, Dei et proximi di- -Filios, inquit, genui, et exallavi. El, Ego dixi: DU
 89 OPUSCULUMDE PASSIONE DOMINI. 90
estis et filii Excelsi. Et, Filius meus primogenilusjA Iribunali misil ad eum axor ejus, dicensut nihilmali
Israël. Et : JSrcJEgyplo vocavi filium meum. 'El ad fecisset justo illi. Putalur a multis diabolumjam in-
ipsum Dominum noslrum Jesum Christum dixit : lelligere coepisse profectum passionis Domini, et
- Filius meus es lu, ego hodie genui le. Quomodoergo quid humano generi boni fulurum ex ea esset, el
secundum legem moreretur, qui Filium Dei se fecis- suasisse feminoe ut impediretj utilitatem mortis
set, cum ipse DeusPaler tolies eum Eilium dixisset, Christi.
et non solum illum, sed el totam illam plebem soepe Dixit eis Pilatus : Regemvestrum crucifigam? Re-
filiorum nomine appellat? Non igitur pro hoc debuil sponderunt ponlifices : Non habemus regem nisi Coe-
mori, quia Filium Dei se fecit, quod vere erat. sarem. Hoc est quod Dominus supra dixerat : Re-
Cum ergo audisset Pilatus hune sermonem, magis gnum, inquit, meum non est de hoc mundo; nam
timuit; el ingressusesl proetorium iterum, et dixit ad mundus, ille populus videlicet infidelis, regem Chri-
Jesum. Vnde es tu ? Jésus aulem responsum non de- stum negantes, subdiderunl se reguo Coesaris,ne
dit ei (Joan. xix). Ad caetera verba Pilati Dominus fièrent regnum Dei. Nos autem e contrario, fratres
aliquoties respondit ; sed cum ab eo interrogaretur mei, quotidie in oratione precamur ut advenial re-
unde esset, non ei respondit ; quia non eum digmim gnum ejus, et regnet in nobis ipse, qui nos fecit
sciebat quod tantum ei mysterium aperiret. Ille enim ]B genus electum, regale sacerdotium. Unde ipse Domi-
a Pâtre est ipso dicente : Exivi a Pâtre et veni in nus : Ego, inquit, constitutus sum rex ab eo, non
mundum; et : Ego ex Deo processi. Hoc ergo Pilato super eos qui dicebant : Non habemus regem nisi
incredulo dicendum non erat, unde esset Dominus. Coesarem, sed super Sion montem sanclum ejus,
" '
Dixit ei Pilalus : Mihi non toqueris ? nescis quia ut prsedicaret prseceptumDomini, Ecclesiam scilicet
polestalem habeo crucifigerete, et potjistatem httbeO gentium, imo imam es utroqjie populo Judaeormaet
dimittere te ? Respondit : Non httbere'sadversum me gentium.
potestaUmvllam, nisi tibi data esset desuper. Pro- Videns autem Pilatus quod nihil proficeret, sed
pterea qui tradidit me tibi, majus peccatum habet magis tumullus fieret, accepta aqua lavit manus coram
(Joan. xix). Nonhaberet Pilatus polestalem adversus populo dicens : Innocens ego sum a sanguinejusti
, Dominum, nisi Iraderet ipsi Dominus ; et qui tradi- hujus; vos videritis. El respondens omnis populus
dit eum Pilato, nec ipse polestalem tradendi eum ha- dixit : Sanguis ejus super nos et super filios nostros
buit, nisi quantum permiserat Dominus. Traditus est (Matth. xxvn). Pilalus manus lavans significatpopu-
ergo quia voluit, sicut et homo factus est quia voluit. lum se baptismale purgantem ab immundilia sangui-
Judoeiaulem tradiderunt Pilato, et majus peccatum nis innocenlis. Hoc apud Yeieresmoris esse dicitur,
habebant ipsi, qui tradebant eum ad mortem quam " cum se quis innocentem ostendere voluîsset, ut
illi qui eum crucifixerunt. Unde et evangelista Mar- coram testibus manus aqua lavaret. Unde et Psal-
cus tune eum crucifixum refert, id'est, hora diei mista : Lavabo, inquit, inter innocentesmanus meas.
lertia, eum a populo ad crucifigendumpeteretur : ut CAPUT XVI.
per hoc aperte oslenderet ab eis eum crucifixum,qui Tune ergo tradidit eis illum ut crucifigeretur; tune
sua cum mala voluntate ad mortem tradebant. sroesidismilitessuscipientesJesum in proetoriumcon-
Exinde quoerebat Pilatus dimittere eum, Judoei .gregaverunt ad eum unpersam cohortem, et exuenles'
autem ciamabant dicentes : Si hune dimillis, non es eum, chlamydem coccineam circumdederunt ei, el
amicus Coesaris; omnis enim qui se regemfacit, con- plectentes coronam de spinis, posuerunt super caput
tradicit Coesafi (Joan.xix). O perfidia crudelis, et ejus, et arundinem in dexteram ejus, et genu flexo
Sseva malilia ! Supra dicebant ideo debere quia Fi- ante eum, illudebant dicentes: Ave, rex Judoeorum.-
lium Dei se fecisset, sed in hoc se nihil profleere vi- Et exspuenlesin eum acceperunt arundinem, et per~
denles, vertebanl se ad aliud argumentum, dicentes culiebant caput ejus (Joan. xix; Matlh. xxvn). Uni-
reum esse mortis, quia rebellasset Coesari; sed hoc versa hoecprobrorum gênera pro nobis suslinuit
falso dixerunt, nunquam enim viderunt Christum -î ~ Dominus, ut ab opprobrio diaboli nos liberaret. Sed
lerreni regni affectasse potentiam, cujus est coelum et singula, ipsis qui hoec fecerunt nescientibus, sa-
et terra, el omnis pîenitudo eorum : imo censura cramenta Christi et Ecclesioeintelligi possun*
pro se et_discipulis suis solvere non renuit, et in Et postquam illuserunl ei, exuerunt eum chlamy-
prima descriptione census nasci dignatus, parentes dem, et induerunt eum veslimenlis ejus, et duxerunt
ad proïessionem census venire voluit. eum ut crucifigerent(Matth. xxvn). Illusio militum,
Pilalus ergo cum audisset hos sermones,adduxit ul supra diximus, Illis nescientibus, nobis lamen in-
foras Jesum, et sedit pro Iribunali, in locoqui dicitur telligenlibus, hoc salubre prophétise documentum
Lilhostrotos, Hebraice autem Gabbalha. Erat autem fuit : nam quod exuerunt eum vestimentis ejus, hoc
ParascevePascha hora quasi sexta ; sedenteautem illo soepius elegit crudelitas hominum, scilicet exstin-
pro tribunali misit ad eum uxor ejus dicens: Nihil guere conantes sanclos Dei, quoe vestimenta ejus
tibi el justoilli; mulla enim passa sum hodie per vi- ' sunt. Et circumdederunt corpus ejus chlamyde coc-
sum propter eum. Dixit ergo Pilatus Judoeis: Ecce cinea. Crebris sanguinum effusionibus et coedibus
rex'vester.Illi autemciamabant : Toile, toile, crucifige sanctorum Ecclesiam Christi cruentabant. Plecten-
eum! (Joan. xix; Matth. xxvi.) Sedente Pilato pro tesque coronam, imposuerunt capiti^ ejus. Capu*
 91 CANDÏD1FULDENSIS MONACHI 92
Ghrisli Deus est Pater; illa ergo adoratione qua A vinum ei felle inistum dant. Crucifixerunt autem
Deo ^erviendUm esl, homines vel animalia quoegue Jesum jnmedio duorum Iatronuro. Quod genus mor-
adorabant Dederuntque arundinem in ,dextera ejus. tis ideo voluit pati, ut genus humanum, quod fruciti
Temporale scilicet mundi regnum proeferentesdexle- veliti lignï perierat, in ligno crueis salvaret. Nam
roe, quoe est coeleste regnum ; sinistra panique Do- pendenlem in ligno scientioe bpni et mali frucluin
mini proesens soeculumin Seripturis solet intelligi, interdictum comedit Eva, et mortua est; et per pen-
dextera vero oeternum sanctorum regnum in coelis. denlem in ligno crueis fruclum vitoe «ternas genus
Datur ergo arundo in dëxtera Christi, quando hujus humanum a morte resuscitatum est. Qui manducat,
siuistroe fragilitas proefertur a stultis regno Deï inquil, meam carnem, habet vitam oelernam. Sed et
oelerno. Quem iterum ipsi accipienles perculiebant ideo Dominus extensus esl in cruce, ul significaret
caput ejus. Hoc solel agere fragilis hujus mundi po- suum futurum esse totius mundi regnum ; per ex-
testas, non solum videlicet Deo digna servitule _se slensa namquebrachiaejus totius mundi lalitudinem
non subjiciens, sed eliam ejus nomini persecutiones, ad se trahendam monstrayit. Si enim, inquit, exal-
quantum in se est* exGitanss Exuebant autem eum latus fuero, omnia traham ad meipsum. Inmedîo au-
chlamyUe-,elinduerunt eum veslimenlis ejus. Illi enim tem lalronum crueifixus est, quorum unus infidelis
qui prius eum persequebantur, posiea ipsi Dominum B ; permansil, aller fidelis factus regni coelorum nierait
iuduebanl suis vestimentis, imo ipsi persécuteras ve- ingressum ; quia videlicet Chrisius inter duos popu-
stimenta Domini facli suntr credentes in eum quem los justus est judex venturus, unum pro malis meri-
odio habuerùnt gratis: lis igni deputans oelerno, allerum sua salvans mi-
Suseiperunt autem Jesnm^ et eduxerunt, et baju- sericordia Patris sui regno remunerabit oeterno.
lans sibi crucem exivit. Exeunies autem invenervnt Scripsit et titulum causoe ejus Pilatus, et posuit
hominem Cyrenoeumvenientem de villa, palrem Ale- super caput ejus ; erat aulem scriptum : Jésus Naza-
xùndriel Rufi. Hune angarïaverunt ut tolleret crucem renUs rex Judoeorum. Hune ergo litulum multi lege-
ejus. Et venerunt in eum locum qui dicitur Calvarioe runt Judoeorum, quia prope civitatem erat locus ubi
locus, Hebraite autem GolgoihA,et dederunt ei vinum ciucifixus esl Jésus ;et erat scriptum Hebraice, Groece
bibere eum felle mislum; el cum guslasset, noluit et Latine. Dicebant ergo Pilato ponlificesJudoeorum :
bibere. Et crucifixermil eum-, et cum eo alios duos Noli scribere rex Judoeorum ; sed quia ipse dixit :
hinc inde, médium autem Jesum {Joan. xix ; Marc, xv ; Rex sum Judoeorum. Respondit Pilalus : Quod scripsi,
Matth. xxvn). Dominus exiens de proetorio portabat scripsi (Joan. six). Quod Pilatus scribens titulum
suam cruCëni; ipse sibi portabat crucem; qui suis . ait : Hic est rex Judoeorum, futuram gentium signifl-
ante proecepit : Si quis, inquiens, vult poslmevenire, 'G cabat fidem ; quod autem Judoei contradicebanl scri-
tollal crucem suam, et seqïialur me. Preeibal ergo benti, hoc agebant quod usque hodie gens illa agit,
ipse, quo cseleri sequerê'rituiV ïnventus est autem contradicens gentibus credentibus quod Jésus est
Simon, et coactus est pûrtarecrucem Domini. Simon Chrisius Filius Dei. Sed velint, nolinl, Jésus esl rex
obëdiëns inlërprelalur ; qui ergo obëdire vult prseee- îudsëeruni; id est eonfessorum ; qui enim confitetur
déntis Domini jussioni, tollit crucem el sequitur Do- eum coram hominibus, el ipse confitebitur illum coram
minum. Videte, fratres, qûia Simon iste coactus est ahgelis Dei. Talium ergo eonfessorum rex est Bomi-
poftare cfucëm Domini ; ipse autem Dbminus sponte , nus : Ego, inquit, constitutus sum ab eo super Sion
portabat; quia nimirinri passio Domini spontanea montent sanclum ejus. De hoc litùlô cujusdam
fuit; sanctorum aulem martyrum, licet bona, quan- psalmi ïnscriptione dieiltir : Ne co'rrumpas tituli
tum in se erat, vôluntâte suscepta, pro suis lamen inscriptionem.
unusquisque peccatis inortuus est. Ipse autemnon Jésus autem dicebat : Pater, diinitte illis, nesciunt
sibi, sed nobis necessafiam mortem suscipere di- enim quid faciunt (Lut. xxm). Implevit Dominus quod
gnatus esl. El nos, fratres, licet non ab aliquo usque ante discipulis prâscépit : Orale, inquit, pro pet-sa?
ad mortem persecutionehi pàtiamur,possumus tamen . quenlibus et calumnianlibus vobis. Et utique ilOh
et nos crucem Domini portare, videlicet niortifican- "J irrita potuit esse ejus oratio; multi enim Judoeorum,
tes membra nostra, id est voluntales illicilas quoe prô quibus tune oravit, nesciebles quod Filius Dei
sunl super terram, castiganies corpora et in servilu- erat quem morte damnabant, postea conversi credi-
tem redigentes, ut corpus sicut ancilla subditum sit derunt, et fidelium numéro addili sunt, sicut uno die
animoe quasi dominas. El quando fralres nostri âli- tria millia, et ailero quinque millia eorum credidisse
quid in nos commiserini, crucem Domini pôrtâmus, referuntur.
si dimiserimus comrhissa eisque benigno corde red- CAPUT XYI1.
dimus bona pro malis. Dederunt avlem ei vinum li- Milites ergo cum crùcifixissent Jesum, acceperunl
bère cum felle mistum. Judoei, qui cognitionem unius vestimenta ejus, et fecerunt quatuor parles, ùhicuique
Dei habentes, legem tamen ejus non seryabanl, quasi nïiliti partent, et tunicant. Er'at autem tûnica incon-
unum cum felle mislum Domino dabant, cum ei, sulilis, desupër conlexta per totum. Dixerunt etgo ad
• quem sciebant, pravis actibus répugnabant, et scien- invicem : Non scindamus eam, sed sortiamur de illa
liain peccatis amaram faciebanl. Sed et usque hoâe cujus sit, ut Scriplura implëréiur : Partili ëûtti vesti-
qui Deumbene sciunt, sed mandata ejus contemnunt, men(a niea êibi,'et "inveslem medrn mîseïùnt sortent
 "
93 OPUSCULUMDE PASSIONE DOMINI. M
(Joan. xrx). Milites qui Dominum crueifixerunt, ac- A bat ad Jesum : Domine, mémento mei, cum venerisin
ceperunt vestimenta ejus, et fecerunt quatuor par- regnum luum. Et dixit illi Jésus : Amen dico tibi,
les. Hi quatuor milites qualuor totius orbis plagas hodie mecum eris in paradiso (Luc. xxm). Et hic
désignant, ex quibus omnes génies vestimenta juslus inter credentem et inevedulum latrones
Christi suscipienles, id est, apostolos et proedicato- oequilatis susejudicium ostepdit, Unus ex laironibus
res, fideiunam efficiunt Ecclesiam catholicam ; quoe cum Judoeis blasphemabat eum dicens : Si lu es
tamen vestimentain quatuor, ul diximus, orbis pla- Christus, salvum fac temelipsum el [nos. Iste namque
gas divisa, una tamen sunt charitate tunica Christi. significat corpus illud diaboli quod, incredulum per-
Est enim Ecclesia Christi, et locis divisa, et chari- oeanens, a veritale Dei alienum est; cujus corporis
tatis unilate eonjuncta, de qua dicitur : Erat, inquit, caput eodem dubitationis verbo : Si lu es, inquit,
tunica inconsntilis, desuper contexta per totum. Non Filius Dei, die ut lapides isti panes fiant. Ille vero
enim hominis esl arte vel ingenio charrias constructa, alter se quidem cum socio sub justam professus est
sed Dei est donum unilas et charilas Ecclesioe con- suscepisse damnationis sententiam, Dominum vero
texta ex multarum animarum insolubili socletale. nihil mali agenlem pro suis et totius populi fidelis
Non ergo scindenda fuit tunica, quia nec charilas cognovit passum esse peccatis. Nos, inquit, juste
scindi potest sanclbrum, nec unilas dlvîdi. Timeat •* damnamur, nam digna factis recepimus; hic autem
igitur facere Christianus quod non ausus esl facere nihil mali fecit.'O magna lalronisfides, imo magnum
paganus. Dixerunt enim milites : Non scindamus in latrone ejusdem Domini el -pielate plénum opus !
eam, sed sortiamur de illa cujus sit. Sors et pars Hominem vidil pendenlem in ligno; non eum vidit
nostra Dominus est ; îiac sorte possidebimus chari- coecosilluminantem, leprososmundantem, doemones
talem. Sive quatuor milites qualuor désignant evan- ejicientem, surdis auditum restituentem, mortuos
gelistas, qui sibi gesta Domini narranda diviserunl, suscitanlem", de quinque panihus quinque millia po-
unam lamen omnes quatuor tunicam, id est, chari- puli satiaiitem, pedibus super mare ambulanlem,
tatem Christi proedicanles. Omnis enim, ut ait Apo- sed secum tormentis afflielum, Dominum tamen ma-
stolus, lex uno dilectionissermone adimplelur. Cuncla jestatis eredidit, regemque cogndvil. Domine, in-
ergo quoea qualuor evangelislis gesta Domini nar- quit, mémento mei, cum veneris in regnum luum !
rantur, ad unum charilalis finem lendunl, quoe de- Crucifixum vidit, el Dominum appellavit; moritu-
super contexta scindi vel dividi nequit. rum bon dubitavit, post mortem ejus credidil re-
Proetereuntesaulem blasphemabant eum, moventes gnum esse fulurum. Hoc, fratres, non hominis illius,
çapita sua et dicentes: Vah, qui deslruis templum ,' serl Reî est in corde hominis opus inirabile. De do-
Dei, et in triduo illud reoedificas! salva temelipsum : ctrina ejus foris nihil audivit, sèd qui docebal intus
si Filius Dei es, descende de cruce (Matth. xxvn). fuit. Et dixit illi Jésus : Amen dico tibi, hodie mecum
Verum nescientes dicebant; hoc enim quod nunc èris in puradiso.ln ipso passionis Dominicoetempore
Dominus egit, ad solutionem templi Dei, corporis unus ex illis qui cum Domino crucifixi sunt, latroni-
videlicet sui, perlinëbat, quod post triduum resusci- bus reprobus, aller invenlus est eleclus ; ul scilicet
tans a mortuis reoeaificahat. nos admonëremur duo esse gênera hominum : unum,
Illudentes autem ei, et milites accedenles, et acetum quibus in sinistra pônendis dicturûs'esl ipse Domi-
afférentes,illi dicebant : Si lu es rex Judoeorum, sal- nus : Discedilea me,maledicti, in ignem oelernum;
vum te fac. Similiter et principes sacerdotum illuden- alterum, cui in dextera glpriîicahdis diciùrum se
tes cum scribis et senioribus dicebant : Alios salvos fe- pfomitlit : Vcnile, benedicli Patris mei, possidete
cit, scipsum non potest salvum facere. Si rex Israël regnum paratum vobis ab origine mundi. Nam et hic
esl. desccndat nunc de cruce, et credimus ci; confidit elèclus hoc ipsum precalus est, Domine, inquiens,
in Deo, liberetnunc eum, si vult; dixit enim, quia mémento mei, dum veneris in regnum tuum. Regiii
Filius Dei sum (Lue. xxm ; Matth. xxvn). Et hOG ipsius adituni postulavit, qûbd Dominus in fine suis
principes sacerdotum quodam modo prophetanles , dahdum electis proriiiserat. Videté, fratres, lantum
dicebant : Alios, inquit, salvos fecit, se ipsum non Dei pielatis indicium uno verbo, et htie jamjamque
potest salvum facere. Génies enim salvas fecit, Judoei morilurus omnia anle actoevite delevit peccata. Do-
autem, secundum carnem cognali et proximi, infi- minum confessus est, el illa confessione pafadisi
dèles permanserunt. Si rex Israël est, desccndat nunc meruil ingrêssuih ; martyr namque fafctus est ex
de cruce, et credimus ei. Dominus, quod impossibi- latrone. Cum cruceni ascendisset, lâtro ërat : cum
lius videbatur, mortuus surrexil de scpulcro ; illi in cruce penderet, confessor factus esl ei martyr.
tamen resurgenti non crediderant, qui se promise- Nbn desperemus, fralres, de peccatis proelerilis; non
rant crediiuros," si vivus descënderet de cruce. est mora àpûd dimittentem Dominum, siparatus est
Unus aulem de his, qui pendebant, latry.ibus, ànimus nosler ad confitenda el relinquenda peccala
blasphemabat eum dicens : Si tu es Christus, salvum quoe fecimus, semper enim ejus misericordioe simis
fac temetipsumet nos. Respondens autem aller incre- est paralus. Et videte quod ainbb ante eïânl latrones,
pabat illum dicens : Neque lu limes Deum, quod in quia scilicet omne genus humanum peccatis erat
eadem damnationees; et nos quidemjuste, nam digna obnoxium ; sed pars electofum a peccatis desiriens,
factis recepimus, hic autem nihil mali fecit. Et dice- el ad fideîn conversa ingressii esl digna paradisi :
9S CANDIDIFULDENSIS MONACHI . 96
pars aulem reproba, quasi lalro infidelis perma- L A traverit pîenitudo gentium, quoeper Joannem desi-
nens, igné punienda est oeterno. Hodie, inquil, me- gnatur, tune salvus fiel omnis Israël, qui per Ma-
cum eris in paradiso. Christus Filius Dei divinitate riam intelligi potest designatus. Ex illa, inquit,
semper est in paradiso, imo ipse fidelium suorum hora accepit eam discipulus in sua. Postquam enim
paradisus, id est delicioe, el félicitas est oeterna.Cum crediderit populus ille Judaicus, tune ex duobus' fiet
Domino ergo in paradiso futurus erat, qui ad ejus unum ovile et unus pastor.
divinitalis cognitionem perducendus erat, cujus hu- A sexta autem hora tenebroefactoesunt super uni-
mauitatem divinitate potentem, eliam in cruce pen- versam terram usque ad horam nonam ; et circa ho-
dentem agnovit : nam anima Christi illo die infer- lam nonam clamavit Jésus vocemagna dicens : Heloi,
num despolians eleclorum suorum animas ad paradisi Eloilamazapactani ! Hoc est : Deus meus ; Deus meus,
gaudia produxit ; corpus vero in sepulcro positum utquid dereliquisti me? Quidam aulem illic slantcs et
tertio abhinc die a morte est resuscitatum suscepta audientes dicebant : Eliam vocal iste (Matlh. xxvn).
pro nobis. Anima ergo lalronis cum ipsius Domini A sexta hora tenebroe factoe sunt usque ad horam
anima ad paradisi gaudia ipso die quo hoc Dominus nonam. Luminaria quoe posuit Deus ut lucerent in
promisit, perducla esl. Mecum, inquil, eris in para- firmamento coeli, creatorem suum non poluerunl
diso, id est, sicut mea anima Dei semper est contera- IB videre pendentem m ligno, et eis splendoris sui
platione beata, et ab hoc ab omni peccati corruptione lumen exhibere, quorum corda obtenebrata bonum
et mutabililate immunis, ila et tua eadem est felici- dicebanl malum, el malum dicebant bonum, et tene-
late, miserante Deo, beala futura. Et bene hodie; bras lucem, et lucem tenebras, Barabbam eligentes,
ad illas enim delicias oelèrnoe vitoe felix illa anima et Jesum, ut perderelur, pelenles. Sed et aliud in
perducenda erat, in qua non nox el dies,.sed solus hora tenebrarum potest intelligi secretius mysterium
unus dies est oeternus. figuratum, scilicet quod post peccatum Àdoe ad
CAPUT XYÏÏL aurampost meridiem factura, tenebroe erant super
Stabant autem juxta crucem Jesu mater ejus, et totam terram, ignoranlibus hominibus Deum creato-
soror matris ejus Maria Cleophoe,el Maria Magda- rem suum, usque dum in novissimis temporibus Do-
lene. Cum vidisset ergo Jésus matrem et discipulum minus miserlus generis humani carnem sumerel, el
stantem quem diligebal, dicit matri suoe: Mulier, ecce crueis poenam subirel. Et nona hora emittens spiri-
"
filius tuus. Deinde dicit discipulo : Ecce mater tum mox resurgens mundum sua dignatus est illu-
tua. Et ex illa hora accepit eam in sua discipulus mînare veritale. Et circa horam nonam clamavit
(Joan. xix). Pius Dominus pietatis suoe excellens Jésus voce magna : Deus meus, utquid me dereli-
ostendit documentum, malrem scilicet earnis suoe G quisli? Pro génère humano unde corpus assumpsit
non despiciens, ad divinitalis Palrem transilurus, Christus oravit; quasi enim se derelictum dixil, cum
sed eam dilecto commendans discipulo, évidentes genus humanum secundum humanitatem sibi pro-
nos inslruens parenlibus noslris pios exhibendos pinquum tenebroe cbtinerent ignorationis Dei. Hoe
affectus. Et videle, fralres, quia virginem matrem sunl ergo tenebroe quoe factoe sunt a sexta hora pec-
vkgîni discipulo commendare dignatus est; ut scili- - cati Adoeusque adnenam hpram mprtis Chrisli, quod
cet maternai virginitalis custos esset, qui pro ipsius homines ignorantes veram lucem, quoe Deus est,
amore suam a carnali inquinamento corpus nierait lenebris peccatorum tenebantur inclusi. Pro his ergo
conservare inviolatum. Sed et 1res feminoeistoetria oravit Dominus, et ut non derelinquerelur obtinuil ;
EcclesioeChristi gênera désignant, quse in agro Do- nam illucescenle Dominico surgens a mortuis, data
minico irinum ubertatis fruclum afferunt, centesi- est, inquit, mihi omnis polestas in coeloet in terra,
mum, sexagesimum, el trigesimum. Mater enim ejus . et ul tenebroe a mundo auferanlur. Ile, inquil, in uni-
virgo et soror malris Maria nupta, et Maria Magda- versum mundum, proedicale Evangelium omni crea-
lene jam coiitinens. Tota ergo sanctorum Ecclesia luroe. Deus meus, quare me dereliquisti? Id esl, quare
hi très sunt gradus : virgines, continentes et conju- _] genus humanum a le tam diu derelictum est, ul lui
gali, quarum tamen omnium irium non aliud quam non accipial cognitionem, quibus tenebris nulla
Maria nomen est. Ex omnibus enim istis eligunlur, major esse polesl caligo? Quidam vero dicebant :
de quibus ipse ait : Qui fecerit volunlatem Patris Eliam vocat iste. Propter aliquantulamsimilitudinem
mei, ipse meus frater, et soror, et mater est. Frater, Dei nominis, quod est Heloi, et nominis Elioe,puta-
ni virgo Joannes; soror, virgines generans ul eon- bant Hebraicoelinguseignari Dominum sibi in auxi-
jugati; mater jam carnalibus nuptiis abstinens spi- lium Eliam vocasse.
rilualiier Christum in corde generans continentia : Postea sciens Jésus quia jam omnia consummata
eo modo quotidie Ecclesioeefficiuntur filii, quo modo sunt, ut consummarelur Scriplura, dicit : Silio. Vas.
Joannes legitur filius fieri Marias.Sed et aliud mysie- ergo positum erat aceto plénum, et conlinuo currens
num hoc lo.co Dominus designare videtur, scilicet unus ex eis acceptant spongiam implevit aceto, et
quod sicut hoc prope mortem egit matrem commen- hyssopo circumponens, oblulit ori ejus. Coeleri vero
dans discipulo, sic et prope finem mundi populus dicebant : Sine videamus an venial Elias libéronseum
Judoeorum, ex quo secundum carnem nalus est, po- (Matth. xxvn). Dominus, homo factus, humanos
pulo commendandus esl credentium ; cum enim in- affectas sibi cum voluisset, admisit, eisque, proul
Ï7 OPUSCULUM DE PASSIONE DOMINI. 98
voluit, ulebatur. Sitîre se dixit, utique veram dixit ; . ^spiritus Deo Patri obtulit, sive proecedenlium in-
sitivit ergo quando voluit, et quantum voluit. Ut carnalionem ejus, sive subsequentium; hoc est
ail in fine mundi futurum.
ergo consummarelur Scriptura, dicit: Silio. Hoc enim quod Apostolus id est
silivit, ul consummarelur Scriptura quoe ait : In siti Cum, inquit, tradiderit regnum Deo Patri,
mea potaveruntme aceto. Sed sitis hoec Domini ma- electos suos omnes solum effeceril Dei regnum, nul-
gnum nobis innuit suoebonitatis sacramentum ; nam loque régnante peccalo illi in Deo regnabunt, et in
el supra in Evangelio aquam se daturum dixit, quam, illis Deus, dicente ipso : Venile, possidete regnum quod
Suum ergo im-
qui biberet, non sitiret in oelernum, aquam scilicet vobis paratum esl ab origine mundi.
vivam salienlem in vitam oeternam.Qui ergo coeleris maculatum et sine peccato spiritum in manus Pa-
hanc dare potuit, utique quam hâbebat, dédit. Ali- tris dédit, el hoc in nobis operatur, ut Ecclesiam
non habentem maculam neque rugam in ipsius
quid ergo sitivit et esuriil, illud scilicet quod ait : suam
Meus cibus est ut faciam volunlatem ejus qui misit manus tradat cui suum commendavit spiritum.
me, ut perficiam opus ejus. Sitis Domini et esuries CAPUT XIX.
fuît ut perficeretur opus Dei, ut salvum fieret genus El ecce vélum templi scissum est in duas partes a
humanum; hoc in cruce pendens intelligi voluit, summo usque deorsum ; et terra mota esl, et petroe
cum sitire se diceret, videlicet, ut perficeretur opus B scissoesunt, et monumenta aperta sunt; et multa cor-
Dei, et morte carnis suoeperacta fieretgenus huma- pora sanctorum, qui dormierunt, surrexerunt, et ex-
num a morte seterna liberatum. Sed cum hoc ipse euntes de monumentis post resurrectionem ejus vene-
vellet, Judoei offerebant ei acetum, cum contrarii runt in sanctam civitatem, et apparuerunt multis
Dei pioe voluntati existèrent, et usque hodie adver- (Matth. xix). Moriente Christo vélum ante Sancta
sarii permaneant. Acetum quoque Domino ouerunl, sanctorum expansum scissum est in duas partes a
perfidiam scilicet suam el maliliam contra proedica- summo usque deorsum. Fralres mei, mors Christi
tionem evangelicoedoctrinoe, quasi acetum amaris- aperuit nobis sécréta coelestium sacramentorum ;
simum ori Domini opp'onentes; nam cum vinum nobis, qui credimus, aperia sunt ea quoe velantur
salubre sit quod Dominus dédit dicens : Diligeb Do- ab incredulis mysteria divina. Quandiu enim popu-
minum Deum tuum ex toto corde. El diligesproxi- lus Judseprum et increduli quique non credunt in
mum tuum sicut te ipsum, Judoeide hoc saluberrimo Christum, velamen positum est ante oculos eorum,
potu acetum horrendoe amaritudinis effecerunt, cum ut non videanl gesta illa anliqua novam significasse
et Domini salubria proecepta dantem audire mallent evangelicoegralioe vitam ; cum vero Christum crédit
quam docenli obedire, et eumdem, Deum jam proxi- incarnalum, passum, et a morluis suscitatum, se-
mum sibi hominem factura non sicut se ipsos dili- denlemque a dextris Dei, vélum ei scindetur, ape-
gerent, sed quasi suoesalutis hoslemlurpissimo mor- rienturque, quoe ante velata erant, divinoe dispen-
tis génère condemnarent. - sationis secrela mysteria.. Ad hoc quippe pendebat
Cum ergo accepisset Jésus acetum, dixit : Consum- vélum in teroplo Veteris Teslamenti, ne populus et
malum est. Et damans voce magna ait : Pater, in intrantes quique indifferenter vidèrent Sancta san-
manus tuas commendospiritum meum ; et hoecdicens, ctorum in quibus erat arca Domini, et super eam
inclinato capite tradidit spiritum (Joan. xix; Luc. duo cherubim, et coelera, quoe non toto populo, sed
xxm). Consummatum dixit Velus Testamentum, solis sacerdotibus videnda erant. Cum ergo Christus
quidquid ante ejus mortem consummandum erat; pro nobis mori dignaretur, aperta sunt, quoe anle
sive consummatum dixit opus salulis hunianoe, de velata erant, Yeteris Testamenti mysteria. Nam om-
quo, ut supra diximus, ipse Dominus : Cibus, inquil, nia illa hostiarum et sacrificiorum gênera, quoe in
meus est, ut faciam volunlatem Patris mei, ut perfi- veteri lege offerri mandata sunt, unam illam san^
ciam opus ejus. El alibi : Ego, inquit, te clarificavi ctam et singularem hostiam Dominicoe passionis
super terram, opus consummaviquod dedisti mihi. Hoc proenuntiahant. Cum ergo ipse pro mundi salute Dee
ergoopus-cumconsummasset, inclinato capite tradidit JJ super altare crueis hostia suavissimi odoris immo-
spiritum; quasi enim fquoedam inclinatio capitis laretur, tune aperlumerat, quod diu antea celaba-
Christi fuit, quod Deus, qui omnium vita esl, cor- tur, scilicet quid illa quoeibi gerebantur, significa-
pore mori pro nobis dignaretur; factus, ul Aposto- rent. Et terra,,inquit, mota est. Terrenoevidelicet
lus ait, obediens Patri usque ad mortem. Inclinalio promissiones, sicut illud quod eis promittebatur,
ergo capitis humilis ejus obedientïa esl, qua, ut opus terra lacté et melle fluens, et filiorum nopotumque
quod dédit ei Pater consummaretur, mortuus est, multitudo, et eselera, m quibus tune ille populus
ut nos DeoPatri vivifieatos offerret. Tradidit, inquit, delectabatur, promissa. Per mortem ergo Christi
spiritum, quasi polestalem habens ponendi animam ista jam vilescere coeperunt, meliora sperantibus et
suam, et potestatem habens resumendi eam. Tra- vfirmïora oelernaifelieilatis promissa. Et petroescissoe
didit spiritum, dicens : Pater, in manus tuas ^com- sunt. Dura et gravia veteris legis onera ad miseri-
mendo spiritum meum. Nullus spiritus a mundi ini- cordiam novoegratioe transferuntur, ut peccata, quse
tie traditus fuit in manus Dei, antequam Dominus tune sola semper morte plectebantur, poeniientioe
suum in ejus manus traderet. Cum ergo suum in -nunc suavi medicamine deleantur. Et monumenta
manus Patris traderet, omnium electorum suorum aperta sunt. Prophetarum prsesagia vëritate appa^
 "
$9 CANDIDIFULDENSIS MONACffi 10Û
rente panduntur. Nec sine causa, fratres mei? erat J^ À quia vera dicit, ut el vos credâtis. Facta sunt enim
quod, Christo résurgente, multorum etiam corpora hoecut Scriptura impleatur : Os non comminuelis ex
exibant de monumentis, et apparuerunt multis, vi- eo. Et iterum alia Scriptura dicit : Videbunt in quem
delicet, ul sicut primitiae morientium Christus re- transfixërunt (Joan. xix). Paraseeve, fralres, apud
surrexit a mortuis, ita el nos non dubitemus resur- antiquos dicebalur dies ille quem nos sextam feriam
recturos çarne in novissimo die, Solus enim pro dicimus; diclus est aulem Paraseeve, id esl proepa-
omnibus mortuus est, non autem solus résurrexit, ratio, quia in eo, unde sabbato viverent, proepara-
mors namque ejus yivificatip est mortuorum, quia bant : sabbatp enim nihil eis operis agere iicebat,
nemo aller sjc mori potuit, ut sua merle mertuos ideoque sabbatum, id est, requies dies ille dictas
suscitarel. Solus igitur, ut diximus, ita mortuus est. Sed illi hoeç secundum solam litteram intelligen-
est, ut mors ipsa resurrectio fieret mortuorum. tes, quid his divini mysterii contîneretur prorsus
Cenlurio aulem, et qui cum eo, erant, custodienles ignorabanl ; nobis aulem, ut supra diximus, fratres,
Jesum, viso terroemotuet his quoe fiebant, timuerunt vélo templi scisso, aperta sunt mysteria quoe illis
valde, et glorificaverunt Deum dicentes : VereFilius adhuc non credentibûs velata sunt. Sexta feria proe-
Dei erat iste. Et omnis turba eorum, qui simul àd- senlis hujus soeculi, quod sex diebus faelum esl,
erant ai spéctaculum islud, et videbant quoefiebant, B ^ figuram tenet, hoc aulem soeculumviloe est ninii-
percutientes peclora sua revertebantur (Matlh. xxvn; rum proeparatîo futuroe : hic namque proeparandum
Luc. xxili). Judoeis in Inerëdulitate permanentibus, est nobis meritum, quo requiem habeamus oelernam,
gentilis cenlurio et milites Romani, visîs mirabilibus Paraseeve ergo nostra, îd est proeparationîs dies,
quoe fiebant, Unièmes, ÏTlïum Dei cohfessi sunl: proesens est soeculum multis pressurarunt angustiis
Vere, înquiunt, Filius Dei erat iste. Morluuni jam obnoxium; quem diem sequitur sabbatum, id esl,
videbant, Filium lamenDeiratebantur ; et hoc fuluram requies animarum ; post vero sabbatum Doïoinicus
fidem gentium proesignabat. Vîdete, inquit Dominus, erit dies, quando eliam corporibus susceptis totum
regiones, quia alboesunt jam ad tiessent. Parata enim hominem gloria suscipiet senipiterna, et sicut Chri-
jain tune erant corda gentium ad credendum. Nam stus sexta feria passus sabbato in sepulcro requies-
isti antequam proedicatoris alicujus vocem atidirent, cens, diem Dominicum suoe glorioe resurreclionis
solis signis passionis Domini movebanlur ad fidem. sanctiâcavil, el surgens a mortuis jam iwn morbur,
Percutientes, inqUit, pectora sua. Dolentes scilicet se mon illi ultra non dominabitur, sic et Ecclesia ejus,
interesse his quse a Judoeisin Dominum gerebantur. finitis proesentis soeculipassionibus et oerûmnis, re-
Erant autem ibi mulieres mUlloea longe quoe se- quîe suscepta felici, in illa resurreclionis corporum
cutoe eranl Jesum a Galiloea minislrantes ei, hiter G ( proestoîalur adventum, ut et ipsa surgens jam non
quas erat Maria Magdalene, et Maria Jacobi, et Jo- morîatur, nec ei mors ultra dominetur, sed unum
seph mater, et Maria mater filiorum Zebedoei,et alioe habens oeternum et infinituni Dominicum, quoe et
multoe, quoesimul cum eo ascenderanl Hierosolymam vesperam non habet, luce pSrfrUatur oelerna. Hoec
(Matth. xxvn ; Marc. xv). Mulieres isioe opulêntoe est, fratres, sextee ferise, qua passus est Dominus,
Christo de suis substanliis minîslrabant, ut ppte ei el sabbali, quo requievit in sepulpro, et diei Domi-
qui suum proprium in hoc mundo nihil possidere nicoefigura, qua resuri'exit a mortuis, proesens scili-
voluit, cujus lamen proprium tota est terra et pîe- cet soeculum el requies animarum futura, et resur-
nitudo ems', sed pauper pro nobis faclus esl, ul in rectio omnium novissima, in qua recipientur mérita
illo divités essenms. Eadem érgo devolione moriuo sine fine beata. Judoei igitur, quasi ne dies sanctus
niinîstrare. cupiebànt, qua ante viventi serviebant; ille sabbali jrucifixoram poenâ foedaretur prsevi-
sed et ubi vîrorum nuiras appropinquare audebal, dere volentes, rogaverunt Pilatum ut frangerentur
feminas tamen nullus quin ei aslarent prohibebat. crura et tollerenlur; sed eorum providentia non
Cupîebant ôuidem corpori et exsequias adhibere, eguit Dominus ipse qui crucifixus est, ipse omnium
sed proevenit eas gaudium resurreclionis, quod primoe . dïspensalor, et gubernalor temporum : cum enim
videre meruerunt, ut sexus qui malediclionjs el jn- " ipse vellel, passus esl et mortuus, sicut et cum vel-
ohedienlîoe mundo inlulil causam, ipse obedientioe let, mortem vincens a mortuis resurrexil. Ipse qui
proemium el resurreçtionis gloriam prior mundo sexto die hominem plasmavit, sexta eum feria sua
hunliaret. morte redemit. Ipse, qui consummalis operibus die
Judoei ergo, quoniam Parffsceve erat, ut non rému- seplimo requievit ah eis, septimo eliam, id est sab-
nèrent in cruce corpora sabbato {erat enim tmgnus bali die, requievit in sepulcro, consummalis scilicet
dies ille sabbali) rogaverunl Pilatum ut frangerentur salulis humanse, ad quoeperficienda yeuerat, operi-
eorum crura, et IpHerenlur. Venerunt ergo wttifess bus, Nam el in cruce, cum accepisset acetum, dixit
et primi quidem fi\eger.unterura et alternas qui cr^ici- et ipse Dominus : Consummatumesl, et inclinato ca-
fixus est cum eo ; ad Jesuni autem cum nenisseitt,ut pite tradidit spiritum. Hoc ergo opère consummalp,
viderunt eum jam mortuum, non fregerunt ejus crura, requievit Dominus corpore iii sepulcro, anima in
sed unus militum lancea lalus ejus qperuit, et conti- paradiso triumphante. Ipse, qui prima die Dominica
nua exivit sanguis et aqua. Et qui pidit, testimonium lucem fieri jugsit, Dominica mundum suse luce re-
per'liibuit, et verum esl testimonium ejus, el ille scit surreclionis irradiare dignatus est. Ipse etiam no-
 101 OPUSGÙLUMDE PASSIONE DOMINI. 402 •
vissimam Dominicain diem resurrectione ommupi, A corpus Jesu. Pilgtus aulem mkabatur, sijani jibisset,
'
homiuum cîarificaturus esl, quando omnes resurge- et qcçersfto cenlurioife interrogavit euin si jam mor-
mus, et nos immutabimur in gloriam. De qua die tuus esset? Et pum epgnovisset a centurions, donavit
Psalmista : Melior esl, inquit, dies una in atriis tuis corpus Jesu. Venit ergo ipse, qt4vlit corpus; venit
super millia, Rogabant Judoei Ut frangerentur crura aulem el Nicodemus, qui venerat ad Jesum nocte pri-
eorum qui erucifixi erant, et lollerentar, sed Do- mum ferais mistumm myri'hoest alpes quasi libras
mino jam mortuo non frangebantar ejus fcrura. Fra- centum. Accepemnt ergo corpus Jesu, et mercatus est
tres mei, quidquid in passione Domini actum esl, Joseph sindonem, et ligaverunt eum Unteis cum aro-
nobis salutis et exempli salubris causa fuit; nam malibus, sicut mos est Judoeis sepelire. Erat autem in
quod cum iniquis crucifixus est, hoc nobis exempli loco ubi crucifixus est, Itortus, et in horto monumen-
causa TUit,lit non gYavëmûr, licet in istiïis soeculi tuin novum , quwd excidevat Joseph in pelra, in quo
tempère transeunte sine iniquis hominibus esse non nondum quisquam positus fuerat. Ibi ergo propter
sinaniur. Quod caput coelum versum, terram pedes, Parasceven Judoeorum, quiajuxla "rat monumentum,
significat caput nostrum Christum ad coelos proe- posuerunt Jesum, et advalverunt saxum magnum ad
isse, nosque, qui pedes sunius, èxlremî gciïicel cor- ûslium monumenii, et abîerunt. Eranl autem ibi Ma-
poris, ipsum secuturos. Quod manus dextra Iseva-B n'a Magdalene , et Maria Joseph sedenles contra se-
que porrectoe extendebantur, charitatem duplicem, "pukrunt; et viderunt quemadmodum positum erat
Dei scilicet et proximi, jier totam mundi latitudinem corpus; et reverlentesparaverunl aromata etunguen-
proedicandamintelligerë "possu'mus. Quod latus lan- ïa, ut venientes Ungerent eunï-, et sabbato quidenvsi-
cea perforatur, unde exivit unda et sanguis, signifi- luerunl secundum mandatum (Matth. -xxvn; Luc.
cat unum esse Ecclesioecalholicoeingressum, aquam xxm^ Joan. xix; Marc xv). Homo quidam divês
scilicet et baptismi, vel baptismum sanguinis. Nisi, venit ad Pilatum, el peliit corpus Jesu. Non enim
inquit, guis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non po- poterat aliquis pauper accedere ad proesidem, et hoc
test introire in 'regnum Dei. Vel àqua igitur, vel san- ab eo impelrare, quod tamen necessarîô agendum
guine quis baptizetur, baplismus tamen ingressus erat : proedixerat enim ipse Dominus corpus suum
OEkdesioeest. Sic et coetera omnia in passione Do- triduo în terram futurum. Et vide Dominum inter
mini gesta vitoe nostroe salutisque Vel documenta duos Joseph, unum Virum Tferîse,testera ihlegritâtis
vel signa sunt. ïta et quod crura Domini non fran- ejus; aîteram istum, qui m suo monumenîo, ïn quo
gerentur, morte Domini jam peracta, factura est, hoc nondum quisquam positus erat, posuît corpus Jesu,
désignât quôd xoïumnoe corporis Christi, id est Ec- ne sî in êo aller aliquis antea poheretur, posset dici
clesioepastores, "utfiée minis frangâiitùi", nec blan- G Illum nondum înde resurrexisse. Et vide duos utëros
dimentis molliantur. Eo actum est, quod Chrisius ÏHimacuïatos : Màrioe, ex qua înleinerata Dominus
passus est pro nobis, relinquens nobis exemplum lit natus est; et sepulcri novi, in quo -ante Dominum,
sequamur vestigïa -ejus; mors enim Ghrisli proe ocu- Vel post eum, nullus hominum positus erat. In terra
lis eordis habita confortai corda fidelium, ùt pro eo ënîu'i ponendum eràt corpus Domini ex homme as-
patî non timeanï. Facta sunt aulem hoec ut Scri- suïhplum, quia ad parèntem generis huïnani primum
ptura implealur : "Osnon comminuetur ex eo. Et alia Adam, êx quo omne corpus humanum seminatum est,
Scripturai Videbunl in quem trailsfixerunl. Ât duo post culpam a Domino' diclum est: ferra es, et in
•in passione Domini ffacla duo hoec teslimonia sau- ïe'fràm ibis. Ad implendum ergo liumansfieonditionië
ctoe Seripluroe ppnuntur : quod crura non frange- 'déVitum, cerpus Domini in terram ppsïïum esl. Fra-
bantar, ad hocperlînelut os non comminuetur ex eo. tres, scire debetis qued Filius Dei, ut mimahuùi
Et quod miles lancëa latus aperuit, ad hoc respicit genus redimôret, mortuus est, non débiter ipse mor-
quod propheta ait : Videbunt ire quem transfixerunt. tis, sed sponte, pro ea charitate qdà nos dilexîly
Per Moysen enim Dominus mandavit ùl cum agnus mortis debitum, quod non dëbuit, exsotvlt. Cum enim
paschalis immolaretur, os ejus. non comminuetur, primus homo Adam pro înobedienlioe culpa mortis
Ita et quîcunque in corpore Domini os est, id est, " poeïia -pleclerëtûr, in Iota generis humani massa
membram forte in Ecclesia Ghrisli, îmllis lerroribus, ipsa morlis condilio permansit. Éx uno enim omnës,
nullis minis frang'i potest. lîl' quod illa altéra Scri- et in uno omnes pëecaveruut, el cum pëcfca^isn'ati,
ptura dixit : Videbunlin quem transfixerunt, fulurum peccati etiam poenam omnes luere cogebâinur. Non
est în judicio novissimo, u.t persecutores Christi autem potuit ab hujus maledi'ctionis vinculo absolvï
eum videant ëujus corpus modo vafiîs passionum genus humanum, antequam vëiïiret alîquïs 'qui sine
genermùs'alDiguht. - peccato natus, poensepeccali debitor noii fieret. Nain
~
"CAPUT XX. ideo coeteris omnibus poena debeba'tur, quia cum
Cum autem sero esset factum, venit quidam homo peccatis omnes nati sunt.'Soli 'ergo non luit débita
'dïvës ab Afimatlùa, no'bilis dêcurio, qui et ipse erat poena ëi qui peccatum, pro quo poena irrogata est,
exspectahs regnumBei} et]discipulus Jesu, occultus non fecit, quia sine illo et natus est. Yenit igitur
dûtémpropter metûm Judoeorum'; hic non condense- "Filius Dei assumen§ sine culpa genus liùmàuuifl ;
rai consilio et actibus eorum, vir bonus et justus, no- mater enim non eencUpisceatia wi, sed charilate
mine Joseph; et audacter introivit ad Pilatum, et peliit Spiritus sancti impraegnata est, genuitqueFilium sine
103 CANDIDIFULDENSIS MONACffl m
. ipse dilexit nos, et tradidit semetipsumpro nobis obla-
peccato, quem sine concupisceutia concepit. Iste sua A
morte spontanea poluil redimere ees qui morlis dé- ïionem Deo in odorem suavitatis. Hoec, fratres mei,
bita lenebantur, eseteri omnes inviti peccato cogente causa fuit mcarnaiionis Christi. Ad hoc enim natus
mortui sunt. Ideoque aliorum non potuerunt esse re- est carne, ut carne morerelur ; ad hoc mortuus est
demptores, qui suoeerant poenoedebilores. Venit, ut sponte, ut nos a necessitate mertis oeternoeIiberaret;
dixi, Filius Dei, fuitque omnium redemptor, qui ad bec etiam pesitus in sepulcro, quia sicut primo
non pro debilo peccati, quod nullum fecit, sed pro homini dictum est : Morte morieris, sic et ei di-
charitate, qua nos dilexit, mortem suscepit, et hujus clum est : Terra es, et in terram ibis. Totum ergo pec-
charitatis mercedem. suscepit salutem nostram om- cantis debitum exsolvit, ut totam, quam susceperat,
nium, qui in eum credimus, et eum diligimus sicut humanam naturam redimeret. 4

ÎNCIPIT

EPISTOLA CAMDIDI
FULDENSIS
JMONACHI

Num Christus corporels oculis Deum mdere potuerit.

(Pez., Thés, noviss.Anecd.)

I. Domino in Christo venerabili, summa charitate ;B eoniparatione tamen summoe illius mvinitatis loca-
diligendo fratri, presbyter a Candidus salutem. les sunt : quia etsi non altero, ipso tamen mundo ,
Non omnimodis ab re agis, qui relativo loquendi qui utique locus est, continental*. Deus autem nec
more loquens, te filium, me autem palrem appellas, mundo, nec creatura aliqua continetur ; quia ab ipso
qui utique Patrem habens in coelisChristum, hujus de continentur omnia creata, ut sint et maneant. Qui
dignitate et charitale honorandum amplectendumque ergo hoc a te quoerebat, scilicet, utrum Deus corpo-
non dubitas. Sed hune Patrem nobis omnibus com- ralibus oculis videatur, aut Yideretur, aut videndus
munem simul credimus, speramus et amamus. Quod sit, hoc et a me, et a cunctis catholicïs Chrislianis
autem me patrem vocare voluisti ad hoc quod agere responsum audiat : quod Deus .spiritus spiritu cerni-
disposuisti, non inconveniens esse videtur. Nam cum tur, non carne. Mundo corde videtur ab hominibus,
in sanctis Scripturis prsecepluin sit ut inlerrogenlur non, licet mundissimo, corpore : a spiritali substan-
patres, ut annuntient el seniores, ut dicant si ille qui tia et cernitur, et cernendus esl, non autem camali
interrogatur pater est et presbyter, quare non recte per carnem.
patrem appellas, quem inlerrogare non dubitas? Sed III. Si autem forte respondeat ille, et dicat: Et
ulinam tibi sic utilis ad interrogata fierem sicut de- hoc, quod modo per corpus videmus, spiritus per
sideras, qui me lalem putas qui libi vera charitate C corpus videt, et nobis omnibus futurum promissûm
velim, el scientia valeam, solvere quoe quoeris! Est est post judicium, corporibus jam incorruptibilibus,
autem quseslio de qua pulsatum te a quodam dicis : Dei visione oeterna gavisuros ; vere, ut est, ita dicit
Quod Christus Dominus noster, in quantum hom& qui hoc dicit; sed spiritus ideo modo per corpus
fuit, cum hic mortalis inter mortales viveret, Deum corpora videt, quia non aliter videri corpora valent,
videre potuisset? quoequidem quoestio, si jam dudum nisi per corpus ; nec aliud quid per corpus, nisi cor-
a sanctis Patribus mota simul el soluta fuerat, nescio, pus videri potest. Nam si interrogas, utrum Chrisius
utrum vel a te, vel ab aliquo veterum sic exposita corporalibus oculis Deum videret? et ego interroge,
habeatur, sicut iste, de quo scripsisti, interrogare di- utrum ta modo aut possïs, aut si possis, velis veri-
citur : videlicet, si corporels ejus oculis Pater videre- tatem corporalibus oculis videre? Et si mihi dicis,
lur ? Sed sive habeas illius quoestionis ab aliis jam nec te hoc velle, nec posse, scias quod et Christus
solulionem exposilam, sive non habeas, ego te, quid Deum nec aliter voluit videre, nisi sicut videri po-
inde sentiam, non celabo. test. Née aliquid vult, aut voluit, nisi quod potuit ;
ïï. Deus sicut summus spiritus est, sic et summe nec aliquid potest, nisi quod vult : quia voluntas et
incorporalis est. Hoc autem ideo dico, quia et angeli potestas Dei ipsa [Forte ipse] Deus sunt, nen aliud
et animoe, et quieunque spiritus creati sunt, licet in- " aliquid. Ideoque Chrisius seipso, quo spiritus est, et
corporâtes et dicantur, et sint, ejus tamen incorpo- ipso spiritu, quem implevit, hominem assumens, se-
ralitatis, et ut ita dicam spiritalitatis eoniparatione ipso, inquam et ipso spiritu, quem impievit, Deum
corporales quodam modo sunl. Licet namque alias vidit; corporalibus autem eum cernere oculis, qui
forte inlocales vel animoe, vel angeli dici possint; in summus spiritus est, ideo,-ni fallor, notait, quia non
a Sic lego. Forte legend. Pater. God. habet PR.
10S , EPISTOLA. 106
potuit; 'et ideo non potuit, quia jîoluit. Vult enim 1i. VI. Ei ergo qui tibi hoc genus quoestionis propo-
omnia, ut dixi, quoepotest, et pptest omnia quoe suit, lu ita responde : Si DeunUu videre desideras,
vult. munda cor, et videbis. Nam Christus ita Deum Pa-
IV. Et ut hac tibi quantulocunque exemplo ma- trem videre voluil sicut potuit, et ita peluit ut vo-
nifestius fiât, si tamen potest,imo quia non potest luit : et quia nos .mundis cordibus Deum visuros
tali rei simile inveniri exemplum, ex parte tamen esse proedixit, non est dubilandum quin ila eum ipse
aliqua simile est quod dicam : ac si média die lu- videret, sicut nos ad eum videndum pervenire posse
cente sole velis lucerna aliqua materiali uti, cum docuit. Nam tria sunt quoe mihi modo occurrunt,
tibi sufiiciat undique circumfusus solis splendor. Hoc unum quod Deus a ereatis spiritibus mundis videri
autem eo solo rei de qua agitur simile est, quod non potest, non quantum se ipse yidet, sed quantum se
quoerendum erat corpore videre Deum, quem sem- ipse videri concesserit; el a corporibus, licet mun-
per spiritu .cernebat. Ego de me ipso dico : si mihi dis, videri non poteslDeus ipse in sua natura divina :
corpora ad videndum necessaria non fièrent, ego ni- et ab immundis, et spiritibus, et corporibus non so-
hil corporeis oculis videre curassem ; et hoc forte lum non videtur, sed eliam longe ab eorum visione
omnibus est. Nam die mihi, si Iitteras aut habere, recedit : el quanto ille, ut pôle vita et salus, longius
aut videre curasses, si omnia quoe scire voluisses, 1B ab eis reeesserit, tanto illi miseriores et infeliciores
sine litteris scires el memoria retineres ? Ego certe fiunt. Videtur ergo Deus tolus a seipso, a spiritu
invitas litteris utor vel ad me admonendum, vel ad bono creato, quantum ille concesserit, ab homine
alos docendos : qui si dblivisci nihil possem eorum bono per spiritum : ab immundo, nullo modo. Nam
(rasea me scita sunt, vel scire valerem sine litteris corpora per corpus videt spiritus, et cerpus per spi-
ea quoescienda erant, et eadem indesinenter scire, ritum creatum videl spiritum non creatum, per
jam litteris non indigerem, quod ipsum et mihi, et se autem, non. O anima, te ipsam fide munda; cor-
omnibus futurum est, videlicet ut sine litteris et pori dominare , et ad bona ulere ; Deo, ut fruaris,
sciant et non obliviscantur ea quoescituri sunt. stade.
Y. Non ergo infirmiore visus génère quoerendum
erat, ut videretur Deusa Christo, qui firmiore et me-' Yïï. De anima autem Christi, utrum illo modo
liore semper ab illo visus est el videndus. Non hoc Deum Patrem videat, nullo modo dubitandum est,
aulem ita dico quasi puteni Deum non potuisse suo quin ipsa eum plus omnibus creaturis videat. Nam
corpori concedere ut aliquid excellentius proe coete- et nostris, ut supra dielum est, animabus mundatis
ris corporibus haberet. Potuit enim, et fecit, concé- ejus visio in fine promittitur, qua illa Christi anima
dons scilicet corpori suo quoeconcedenda erant, raa- G semper munda jam fruitur. Quod autem evangelista
gnam plane ineffabilemque proe coeteris corporibus dixit : Deum nemo vidit unquam, attende quid dicat
gratiam ; primo, si tamen hoc primum est, ut Dei nemo, quasi nec homo, nemo, hoc est hominum,
caro fieret, et ut sine peccato ex hominis, et hoc nemo Deum in natura divinitalis vidit unquam. Ipse
Yirginis, carne fieret caro, et matrem suam non ma- autem unus, qui est Deus homo, suo spiritu illum
cularet.naseendo : quin potius Dei, propter illam videre non dubitatur, nisi ab infidelibus. Et quod
diceretur genitrix, el esset, et ul sine peccato vive- dixil: Deum nemo vidit, attende quod dixit proeterito
ret, et ut ex fide ipsam tangentes sanarenlur ; et tempore, vidit, non aulem : Nemo visurus est; quia,
quod mihi vel maximum videtur, vel non minimum, ut idem evangelista ait, visuri sumus eum sicuti est,
ul talis fieret quoepro omnibus humanoe naluroe con- quod Christi anima semper habuit, ex quo ab eo as-
sorlibus, et ad salutem prsedeslinatis yiclima cunctis sumpta est et impleta. Nisi forte dicat aliquis quod
corporalibus creaturis Deo Patri acceptabilior fieret, aliquod tempus ante fuisset illa sancta et vere san-
et quod corruptionem mortua non videret, et quod clissima omnium creaturarum anima Christi sine
gloria resurrectionis exaltala super coelos coelesti Deo, et postea accessisset illi divinitas. Sed hoc ca-
fieret sede sine fine beata. Hoecsunt quoeconcedenda tholicse fidei contrarium est. Tene ergo illam animam
eidem carni Christi, et concessa non dubitantur. Ut " Deo semper plenam, Deum sicuti est semper vidisse.
aulem corporalibus suis sensibus Patrem suum sum- . Tene, et non dubiles, Christum, ex quo homo esse
mum spiritum videret, hoc quid ordini illi summo coepit, suo semper spiritu Deum vidisse, quem et
et intransgressibili conferret, non satis mihi appa- ante assumptionem humanoe naturoe semper vidit.
ret. Nam quia hoc ab humana natura quoerebatur ut Nam et angeli nostri vident faciem Patris, qui in coe-
quia adhuc tune spiritu videri non valuit corporali- lis est, quanto magis illa anima, quoeomnibus crea-
ter, corporalis videretur Deus, ille fragilitati eius- turis, ut pote Deo plena, excellentior est? Neme ergo
deni naturoe consulens, ipse corporalis faclus cor- nominum Deum vidit in sua natura, extra illum so-
poris oculis videri voluit et corpore tangî. Et hujus lum qui solus peccator non est. Visuri sunt autem
rei causa facta est tota illa singulariter mirabilis et omnes justi, el a peccatis purgati. Nam si unigenitus
mirabiliter singularis dispensatio incarnationis Chri- Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarrabit, attende
sti, scilicet, ut per eum quem mortalem et corporalem cui narrabit, videlicet creaturoe : et quali creaturse
videraut, ad ejus visionem perducerentur homines, narraturus est, si suoeanimoequam suscepit, nonnar-
qui non eorpore, sed spiritu videndi sunt. rai? Narrât itaque, et, ut dixi, eam fecit omnibus
PATROL, CVL k
 407 CANDM FULDENSIS MONACHIEPISTOLA. 108
•creaturis excellentius et magnificentius Deumvidere. 1h. non inflelur contra nescienfem ; quia scientia infiat,
YIII. Si hoecila se habere, ut dixi, libi videantur, charitas autem non infiat, sed oedifîcat. Sciens sçiat
lus contentas sis. Sin autem aliquid extra videris, se debitorem esse ut oedificet; ideo enim lactus est
ignosce, quia homo sum el falli possum : et verita- ipse sciens a Deo, ut oedificeturnesciens : quia Deus
tem lamen amo, ideoque et corrigi. Obsecro frater- utrorumque Deus est. Et rêvera sicut omnes potuit
nitatem tuam ut me commilitonibus suis soepius divites facere, si vohiissel; voluil autem aliquantos,
commendare dignetur. Ego certe si quid yaleo illis non pûmes; ut divitum misericerdia utilis fieret, et
utilitatis conferre, satis desidero, nimirum, quia me inopum humilitas : sic, sic potuit quidem Omnipo-
debitorem intelligo et illis, et omnibus Ecclesioeca- tens omnes scientes facere, qui vult omnes salvos
tholicoe filiis. Admone etiam illos verbis meis et fieri ; séd voluit quosdam per se docere, ut per illos
tuis, ut se sobrie, et pie, el juste agant. Et quia mar alii docerentur, et charitas inler omnes firma habe-
gnoeoestimalionis apud homihes sunt, eurent esse in retur, sciens diligeretdiscernera humilem, et discens
conspectu Dei quod dicuntur. Dicuntur namque servi diligeret docentem benevolum.
Dei, et quid servis Dei opus sit, non dubitant : vide- X. Hoecnpn ideo dico, frater mi în Christo di-
licet, ut servial Domino suo servus ; nam servi eslis leclissime, quasi aliquid de vobis audirem sinislrum,
Dei, non autem soeculi hujus, nec mammonoe.Ei *3 sed vere ab omnibus qui eam sciunt, laudalur vestra
ergo serviendum est volendo, cujus servi sumus, sublimis et sancta çonverealiq : sed quia boni eslis
eliàmsi nolimus. Fides recta legatur et teneatur ;. et sapientes, Iibenler etiam me suffertis insipientem,
spes indubitala habeatur, el omnia nostra cum cha- qui hec, quo nihil ego melius scio, vobis ingero,
ritate incipîant, transeant, finiantur. Charitas autem charitatem scilicet, de qua pauca dixi, de qua nemo
nunquam excidat. Ex omnibus virlutibus animoeni- tanta dicere valet, quanta illa digna est. Est enim
hil vobis specialius, nihil familiarius, nihil amabi- virtus maxima, et Deus est,ipse charitas, et quicun-
lius débet esse charilale ; et taiis est, quoeplena ipsa que vere Deum et proximum diligit, Deum in se esse
sola sufficiat. Humilitas esl conversionis vestroefun- non dubilet. Commendome charilati vestroeomnium
damenlum ; patientia parietes, fides tectum, spes in patrum ut filius, fratrum ul fraler, filiorum ul pa-
Deo culmen ; cum charitate autem hoec orpnia si. tër. Omnipolens Deus sùa misericerdia vos protegat,
sunt, valent ; sine illa, horum nihil. Si enim humilis regat'et iu se profieientes ad perfectionem sanclita-
'
es, et eum non amas cui humiliaris, Deum, falsa est tis perducat. Yâlete semper in Christo. Si aliter tibi
humilitas. Si paliens es, et eum non amas cujus resp'onderi quam tua interrogalio flagitasset, forte
causa pateris, inanis est patientia. Si credis, et non nimum tuoe charilatis offendat; scias etiam hujus
amas Deum, in quem credis^ et doemonesita agunt. -*rei causam hanc fuisse. Cum primo scriberem, non
Si speràs el eum non amas a quo spéras, spem pa- habui in proesenliepistolam tuàm,.el ob hoc non be-
scis inànenî. Ideo omnia_cum charilate fiant, primo ne recordatus sum quid interrogàsti. Sed postquam
Dei, et postea proximi, et iterum Dei; ut omnia illam hiveni, eliam ad hoc quod interrogàsti, respon-
quoe'aguntur, Dëi amore agantur. Rie sit auclor di. Si aulem aliquis adhuc in mente scrupulus re-
operis, ille ductor, ille perfectb'r,"ille merces, per- niansit; et hoc scriptis innotesce; ut et ille, Deo
fectio operis. donante, aperta vëritate illuminari valeat. Tempus
IX. Humiliamini invicem, diligite invicem , pa- erit, quande fraler cum fratre lequetur. Tempus
tientes estote invicem, diligite invicem. Credite( in erit, quando gaudens gaudente fruetar. Omnia tem-
Deum, él diligite 'invicem. Sperate in Deum, el pus habent : charitas. sine fine. Valelo.
diligite invicenï Qui' sciât (Ita cod.), instruat ner Pasce jubenle p.iopatres juvenesque novellos
scientem-; qui-nescit, diligat inslruentem;, el. ab j-*
ambobus diligatûr"Deus, qui fecit scientem scire, et Çhrisjtp,quo valeant dulces guslare loquelas.
dédit illum neseienti'ut et ipse scire diseàt. Qui scia Explicit.
 ANNODOMINIDCCCXX.

'
DOPAMA TO BUOBEMA

HOTITIA HISTOBICA.

DODANA, sive DUOBENA,femina pia, inquit Fahficius (Bibl. med. et inf. Lat.), quse Bèrnàrdo ducï Sépti-
manioe, comiti Barcinonensi, sancli Wilhelmi filio nupsil, anno Christi 811/Ejus Libellum manualem ad
Wilhelmum filium vulgavit Mabillonius, ssec. rv Âet. SS. ord'. S. Benedicli, ex quo illum reeudimus cum
hiatibus in mânuscripto exstanlibus. EDIT.

IN "NOMINESAHCiaa ET INDIVIDUS TRINITATIS.

INGIPIT ,.

Quemrad filium suum direxit WILLELSITJM

Cernens plurimos cum suis in soeculôgaudere pro- A das Aprilis iïï Uzëëia urbe', Deo miserante,-exorta
ies, et me Dodanam, o fili Willelmey a~le^longatani est.- Etenim parvulum illum,- antequam baptismatis
conspiciens-procul, obid quasi anxiaet utilitalis de- accepisset gratiam, dominus et genitor utrique ve-
sidefio plena, hoc opusculum ex nomine meo scri- slrum B. [Bernardus] una cum Elefanto proedictoe
ptum in tuam specie tenus formant legendum dirigo; : civitatis episcopo, et cum coeleris fidelibus suis, in
gaudens quod, si absens sum corpore, iste proesens Aquitanioepartibus ad suarn. fecit adduei proesen-
libellus tibi-âd mentem reducal quid erga mé, cum liaru. Sed çum diu ob absentiam prsesentisevestroe,
legeris, fili, debeàsagere. sub jussione seniorismei, inproedicta cum agonè il-
lius jam-gaudens residerem urbe, ex desiderio utro-
PRJ1FATI0, runique vestram hune codicillum secundum parvi-
Anno"féliciter, Christo propitio, xi, domino nostro talis meoe intelîigentiam tibi transcribi et dirigera
Ludovico quondam mlgente in imperio, concurrente curavi.
vril Kalendarum îulii die, in Aquisgrani palatio, ad ITEMEJUSDEM. -
meum dominum tuumque genîtorem Bernardum le- Licet ex multis sim occupata angusliis ut tûum
galis in' eo'njugio accessi uxor ;- et iterum in xm anno aliquando intuerer aspeclum, lamen hoecuna sécun-
regni ejus, m Kalendarum Recembrium, auxiliante, B dum Deum in arbitrio Domini constat priori. Yolue-
ut credo, Deo, tua ex me,fdesideratis"simefili primo- rani quidem, si daretur mihi virtus de Deo, sed quia
genite, in soeculoprocessit nativitas. Yolvente itaque longe est a me peccatrice salus, volo, et in hac vo-
et crescente calamitalis miseria hujus soeculi, inter luntale meus marcescit animus. Audivi enim quod
multas-fluetuationes et discprdias regni,- imperator genitor tuus Bernardus in manus domini te commen-
proedictùsviani -omnium iisse nomdubium esl. Nam dayit Karoli régis. Admoneo te u,thujus negolii digni-
infra xxvm regni ejus non perveniens ad summum, tatem usque ad- perfeclum, voluntati operâm des.
vitam soeculi debitsim finivit. Post mortem quoque Tamen, ul ail Scriptura, primuni in omnibus regiïum
ejus in anno sequente nativitas fratris- tui, qui ex quoere Dei, et tune adjicientur ea quoe necëssaria
meo post te secundus egressus est utero, xi Kalen- sunt animoeet corppri tuo,fruenda féliciter.

INCrPlfJNT
CAPITOLA. LÏBRÏ SEQUÉNTIS.

L-De.diligendo.Deum. fj If! De âUUuaiHe'Def.

II. De qaoerendoDeum. Y. Item ejusdemde Deo.
III. De magnitudineDei. YI. Item moralisejusdem.
 ill D0DANJ3 SIVE DUODENJî 112
YII. Admonilioejusdem. A XLIII.Ut quomodoesse possis inimaculalusjuvante
YIII.De sanctaTrinilate. Deo oslendo.
IX. De Dde,spe et charilate. XLIV.De seplemcompolipartibushis qui in le pecca-
X. De reverenliaorationis. verini, ut dimiuas,proponendum.
XI. Item ejusdem. XLV.De gemiiianativitalescieuda.
XII. De reverenlia erga genitoremluum. XLVI.Ut in primanaiivilatevigeasoplo.
XIII.Item ejusdemde paire. XLVII.ULin secundapersévèresadmoneo.
De
XIV. exemplis Patrum piorumaccipiendis. XLVIII.De primaet secundamorle.
XV.De seniore tuo,"alia, alia. XLJX.Ut mortemprimamconspiciasdenunlio.
XVI. De consilioaccipiendo,alia, alia. L, Ut mortemsecundamfngiascerlare.
XVII. Item ejusdemde consiliariis,alia, alia. II. Ut inlelleclioneet oraiionevigeasadmoneo. '
XVIII. Admouiiio singularis ad te reverlendum. LU. De proeleritis,proesenlibuset futuris. <
XIX.Ad propiuquosseniorumtuoram,-alia, alia. LUI. Qualiterpro omnibusgradibus Ecclesioeoresin-
XX. Adoptimatesducumejusdem. sinuo.
XXI.Ul sacerdolibusu onorem impendas. LIY.Pro episcopiset sacerdolibus.
XXII. Ut animummagniset mimmisfleclas. LY. Pro regibus et sublimitateeorum.
XXIII. Ejusdemadmonilioad mores eorrigendos. LVI. Pro senioreluo.
XXIV.Hem ejusdemde quosupraalia. LVII. El pro genilore tuoassidueores admoneo.
U l
XXV. superbiamfugias. LYI1I.Ilem pro omnibusqui sequunlur,concludein
I n
XXVI. septemplici d ouosancti Spiritus mililare.Item hoc ubi dicilur: eLpro omnipopulosanctoDei.
ejusdem. LIX.Ut pro omnibusfidelibusdefuncusores, pro valde
XXVII.Admonitioulilisad comprimendavilia. bonis, et pro non valdebonis.
XXVIII. Ut conlra\itia vinuies opponas. LX. Pro immerilisdigna inveinesquidagas.
5$ LXI.Pro
Ut
XXIX. palientiam meutiset corporis teneas. defunctisparentibusgenilorislui ora.
XXX.Ul facileviua viiicas,octobeaiitudmesore lege, LXI1.Pro domnoTheudericoquondam,et pro omnibus
et corderetme semper. iterum defunclis,ut requiescantin pace.
UL
XXXI. pauperibus, c um valueris,adjnves. LXIII.Item specialilerpro pâtre.
XXXII.De diversistribulaiionibussi ubi eveneriut. LXIV.Deailiculiset melrûrumcomposilis.
XXXIII.De reconciliaudosi aliquiddeliqueris. LXV.De liileris Adamel ejusdemsensibus.
XXXIV.Dediversislenlalionibus s i tibi eveuerint. LXVI.De quinquies ternis benediclionibusin le offe-
XXXV.Si tnbulatiofuerit. renlium el manemiumsemper.
XXXVI.Si perseculiofuerit. LXVII.Item de eademre ad eumdem.
XXXVII.Si nécessitasfuerit. LXVIII.De lemporibustuis. Ilem ejusdem.
XXXVIII.Si angustiaingruerit. LXIX.De\ ersis et litteris composilistuis.
XXXIX.Si infirmitas.Ilem ejusdem. LXX.Post \ erba praescriptade re publica.
XL. Ul in omnibusDeo gloriamdes. LXXI.Ut pro me tam in corpore \olvenle, quam et
XLI.Item coniparatiosex et octobeatiludineswrtutuni postjfuuebrasepulcri,pro saluleanimoemeoeexoresrogo.
conterentiumtibi. LXMI. Nominadefunclorumsubtustranscripla.
XLII. Ut vir perfectusesse valeasadmoneo, LXXI1I.De epiiaphiosepulcrimei ut scribasrogo

CAPUT PRIMUM. veslibxte.^Et quid plura ? Hortatrix tua D. [Dodana]

De diligendo Deum. C semper adest, fili; etsi defuerim, deficiens quod fu-
DiligendusDeus alque laudàndus, non solum a su- turum est, habes hic memoriale, libellum 0. M. R.
pernis virtitulibus, sed eliam ab omni humana crea- ut quasi in picturam speculi, me mente et corpore
tura, quoegraditur super terram, et ad superos ten- legendo et Deum deprecando intueri possis ; et quid
dit. Inter quos adhortor le, fili W., ut in quantum erga me obsequi debeas pleniter intueri potes. Fili,
vales, illa semper perquiras, ubi cum dignis et aptis habebis doctores qui te plura et ampliora ulilitalis
Deumque diligentibus, ad certum possis scandere doeeanl documenta ; sed non oequali condilione,
culmen, atque una cum illis ad regnum valeas per- animo ardenlis in pectore, sicut ego genilrix tua.
tingere sine fine mansurum. Amen. Fili W. primogenile, hoec verba a me tibi directa
Item rogo et humiliter suggero tuam juventulis lege, inlellige, et opère comple, fralremque tuum
nobilitatem, quasi proesens,'nec non etiam illos, ad parvulum, cujus modo inscia sum nominis, cum
quos hune libellum ostenderis legendum, ne me baptismatis in Christo acceperit gratiam, insinuare,
damnent vel reprehendant pro eo quod sim lemera nuli'ire, amare, ac de bono in melius provocare ,non
in tali subintrare agonisalorio acumine laboris, ut pigeas : atque hune codicillum Manualis a me com-
tibi aliquid de Deo dirigere audeam sermonis, etc. prehensuin, et in tuo nomine conscriptum, cum per-
CAPUT YII. D feclum loquendi vel legendi acceperit lempus, "illi
Item admonilio ejusdem. ostende, el admone legendo : caro enim et frater
Admoneo te etiam, o fili mi W. pulchre.et amahi- luusest. Admoneovos, jam quasi utrosque ego D. ge-
lis, ul inter mundanas hujus soeculi curas, plurima nilrix vestra, ut inter mundanas soeculicuras op-
volumiua librorum tibi acquiri non pigeas, ubi de pressi, saltem ad tempus sursum teneatis cor. Aspi-
Deo creatore luorum per sacratissimos dpclorum cite regnantem in coelis illum qui dicitur Deus. Ipse
magislros aliquid senlire el discere debeas, plura vos omnipolens, cujus quanquam indigna mentionem
atque majora quam supra scriptum est. Ipsum obse- facio, frequens una cum genilore veslro Jomno et
cra, dilige et ama. Quod si feceris, erit tibi cuslos, seniore meo B. in soeculoprsesenli facial felices at-
dux, cornes, patria, via, veritas et vita, tribuens tibi que jucuudos, prospère in omnibus agentes, el post
prospéra in mundo largissime, el omnes inimicos explelum hujus vitoe cursum, notum faciat cum san-
tuos convertet ad pacem. Tu autem, ut scriptum ctis mlroire loetantes.Amen.
est in Job, accinge sicut vir lumbos tuos ; sis hu- CAPUTX.
milis corde, castusque et corpore, atque erectus in De reverenlia orationis.
'
sublime. Esto gloriosus valde, et speciosis induere " Oralio dicta quasi oris ratio, etc. Ora ore, clama
 IIS LIBER MANUALIS. "'. 1U
'corde, roga opère, ut tibi Deus suceurrat semper j\. XI.
diebus et noelibus, horis alque momentis; cum quie- Item.
veris in lecto, die tune : Deus, in adjulorium meum Cum egrederis foras, in mente habe Deum cum
intende. Domine, ad adjuvandumme festina; et Glo- signo crueis, et die : Miserere mei, plus Pater, et
ria usque in finem. Deinde Orationem Dominicam; perfice hodie gressus meos in semilis tuis ; deduc me
quaexpleta, die : Custodislime,Deus,perdiem, cuslodi in via tua, et dirige in veritale tua; adjuva me, Deus
me et in hac nocte, si jubés, et sub umbra alarum lua- meus, hodie, et semper, ut non mihi occurrant calum-
rum merear esse protectus, Spiritu sancto repletus, nioe'nec dominetur in me omnis injustilia : sed loeli-
munimine regio seplus, angelorumque custodia cir- fica'cor meum gradiens in bonum, quatenus ea agendo
cumdatus, ut in hac nocte, quamvisparum quiescens, quoetibi placita sunl, merear, te auxiliante, ad vespe-
somnum capiam pacis, et si quando evigilavero,infra rum perlingere. Die quoque : Benedictus es, Domine
te per soporemsentiam cuslodem, qui bealo Jacob in- Deus, qui adjuvisti me et consolatuses me; tu es be-
nixus apparuisti scaloeSalvator. Cum hoc compleve- nedictus a quo cuncta bona procedunt, qui vivis, etc.
ris, fac crucem in fronte el super lectunftuum in
similitudine crueis illius a quo redemptus es hoc XV.
modo t, ita dicendo : Crucemtuam adoro, Domine, \g Admonilioerga senioremtuum exhibenda.
et sanctam resurrectionemtuam credo. Crux tua san- Seniorem quemhabesK. [Karolum], quandoDeus,
cta mecum. Crux est quam ut cognovi,semper amavi, ut credo, et genitor luus B.in luoeinchoalionis juvén-
semperqueadoro; crux mihi salus, cruxmihi defensio, ilité florigerum vigorem tibi ad serviendum elegit,
crux mihi protectio semperque refugium, crux mihi adhuc tene, quod esl generis ex magno utrumque
vita, mors tibi, diabole inimice veritatis, cultor vani- nobilitatis exorto [Forte, exortum] progenie; non
nitalis ; crux mihi vita , mors tibi semper. Et item : ita serviens, ut tantum placeas oculis, sed etiam
Tuam, Domine, f crucem adoro, luamque ac glorio- sensui capax, utrumque ad corpus el animam puram
sam passionem recolo, qui dignatus es nasci, pâli, el certam illi in omnibus tene utilitatis fidem.
mori ac resurgere a mortuis , qui cum Pâtre, et Spi-
ritu sancto -j-. Benediclio Patris et Filii el Spiritu XIX,
sancli desccndat el maneat super me servum luum W. Ad propinquosseniorum tuorum.
minimum.Amen.Ista crux atque benediclio sit sem- Inelytosatque proeclarosseniori tuo regioe potesta-
per cum illis, cujus supra menlionem ego fragilis D. tis eximios parentes alque propinquos tam ex pater-
facio frequens, et sicut ros Ermon qui descendit in nitalis illustrera, quam ex malrimonii dignitaturn
montem Sion, vel sicut unguentum in capite fusum G ascendenle originein , si ad hoc perveneris, ut cum
declinansque in barbam barbam Aaron, ita infusio commilitonibus infra aulam regalem atque imperia-
Jesu Nazareni Filii Dei descendat et maneat super te lem, vel ubique utilis merearis esse servitor, time,
ubicunque perrexeris, et super fralrem tuum, qui ama, venera, et dilige eos, atque in omni negotio
post te ex meo secundus egressus est ulero. utilitatum illorum purum et aptum cum exsecutioni-
- Quod si plus Deo auxiliante fuerinl, id eonsçquan- bus fidelitate, tam mente quam corpore, certum illis
tur una vobiscum, quod a me invocatum est supra, omnibuspara obsequium, etc. Tu ergo, fili V., ilem
* famulantis
et
proestante adjuvante illo qui vivit et régnai per obtempéra jugum normam, sisque fide-
infinila semper soeculasseculorum.Amen. lis seniori tuo K. quisquis ille est, el suis dignis
ulrorumque sexuum parentibus atque regalium ge-
Item. neris ortis. Est enim dignum ita agere tibi, et omni-
Cum auxiliante Deo surrexeris mane, vel qua hora bus in illorum regni imperio militantibus lotis nisi-
tibi permiserit tempus, die iterum tertio Deus, ut bus te inler eos utiliter atque fideliter oplo servien-
supra, deinde Orationem Dominicam : qua expleta, dum. Deus enim eos, ut credimus, elegit el proeelegit
die, Deus meus et Deus meus, exsurge, adjuva me, in regno, dans illis gloriam ad illam tendentem, con-
^
inlellige clamoremmeum, quam ad te oro mane, ex- formem similitudinis magnoe, quam pollicitus est
audi vocem meam, surge el intende -in judicium Abraham, Isaac, et Jacob, prolisque dignis et semini
meum, ut sis hodie proesens in causa mea, Deus eorum faciat eos Omnipolensalmus, Rëxque forlis
meus.El quid plura, fili? Surgens calcia le, ut mos atque proeclarior summus conformes atque concor-
esl, para te in proeparatione Evangelii pacis. Dé- des, genitorumque more pacem sequentes hoc proe-
canta horas canonicas, comple officium tuum, ut senti in soeculo,prospéras fulgere, mundumque cum
scriptum est : Seplies in die'laudem dixi tibi. Die populo in Dei et sanctorum servitio viriliter regere,
per omnis proeparatîonis tuas capitulas, sicut melius protegere, gubernare, et ab hostium et inimicorum
nosli, vel sicut inveneris. Completis ut supra, die undique assurgenlium cuneis tensare, atque defen-
orationës per proprielates horarum, et tune in no- dere, sanclamque Dei videlicetEcclesiam in religione
mine Dei summi egrederein servilio tibi accreseenle vera firmius coadunare in Christo ; videanlque pro -
temporali, aut quod domnus el genitor luus jusserit les filiorum suorum digne Deo placentes, crescënles,
B., aut senior proeceperitfaciendum K., ila tamen si florentesque, et per multorum annorum curricula ad
Deus permiserit. alla lendentes, etc.
 JHK DODANA SIVE DUODENJ3 LIBER MANUALIS. 416
.XX. ALdorici in sinibus Abrahoe, Isaac et Jacob, ut cum
Ad optimales ducum. dies agnilionis luoe venerit^ inter sanctos et eleclos
tuos eum resuscitare proeçipias,per Dominum.
Optimales ducum et censiliarios illprum, suisque
similibus fldeliter ,servientes, totum in partes, et LXI.
partes per totum, quisquis ille est, ,vel sunf.fulgente_s Missarum namque et saerificioram solemnîancn
in aula, ama, dib'ge,~et .servi fréquenter. -ExempJa solum pro eo, verum etiam pro omnibus lîdelibus
dïgnilalum illorum perquire humiliter, et jene fir^ -défendis fréquenter facias offerri. Nulla enim Orâlîo
missime. In tdomo etenim magna, ut est illa, fuit- in îiac parle melior, quam saerificioram libamina.
que, et erit post, collationes conferimlur multoe. Dicitur de viro fortissimo Juda : Sancta et salûbris
Unus ibi ab alio potest, sj vjilt, discere humililatem, est cogitalîo -orare pro mortuis, et pro eis sacrificium
charitatem, caslilalem, palienliam, mansuelûdinem, offerre, ut a peccatis solvantur. Requiescal in pace.
modestiam, sobrietatem, .astutiam, coelerasque cum Amen.
studio operis boni yirtules. Tu ergo, ut puerulus LXVfll.
Quadrans in quatuor jam habes annos usque per-
accrescens, disce a majoribus sensuque capacibus duclcs. Si proies secundus tôt tempus haberet, in
quidquid bonum ab illis auxiliante capi summo ,
po- B sui
leris almo, ut possis Deo in primis placere, etc. personam illi alium transcriberem libellum : et
si tantum et aliud tantum, et médium dimidii tan-
. LX. tum, in annis'volvens, ut speeîem cemerem tuam,
Ora pro parentibus genitorrs tui, qui illi res suas fortiora tibi in verbis prolixis copularem. Sed quia
in légitima dimiserunt hoereditale, qui fuissent, vel tempus resolutionis non tardât me meum, et aigri-
quorum nomina in capitplis hujus libelli in fine in- tudo angustiarum corpus undique eônterit, islum
venies conscripta. Et licet Scriplura dicat i.In bonis tibi et fratri, utprosit, quodcollegi feslinans, sciens
alienis gaudel alius, tamen eprum, ul proedixi, hoe- me ad tempus proediclum pervenire non posse, velut
"
reditates non extranei, sed luus possidet dominus et mcllifluum polum favumque permistum in cibum
paler B. TBernardus] in lantum quod illi remanse- oris utile gustes semper adhortor. Tempus namque
runt, ora hoc possidentes, ora ul eis vivens nmlto ex quo ad genitorem tuum perveni, vel tuus ex no-
fruaris féliciter tempore. Credo enim quod si digne bis in sseculo processit status, Kalendis mensarum
et humiliter erga eum certaveris, pium tibi ex hoc [Leg., Decembrium] cuncta feruntur in nobis. Ex
augebit incrementam frugalitatisdignitatum_suarùm, primo namque hujus versu libelli usque ad uilîmani
sicut cedente prius clementia omnipotentis Dei tuus ejusdem syllabam cuncta tibi ad pensum salulis
genitor aliquid exinde tibi jusserit largiri, in quan- G scripta cpgnosce, et quid ibidem geratur lege capila
lum valueris per amplipra, ut illi merces. accrescat versorum, ut ad ea quoe sublu's sequuivtur, iacilius
ex eorum animabus, quorum cuncta fuerunt. Ex oc- valeas ingredi.
'
cupationibus enim mullis illi non licet ad tempus. Tu LXXI.
ver.o dum vales, el licenliaro habes, pro animabus Ad merecurrens lugeo.
eorum jugiler ora. Nec hoc proetereundum esl, fili, Ex nimii ameris dulcedine et desiderio pulchritu-
de illo qui te ex meis suscipiens braGjiii.s,per lava- dinis tuoememetipsam quasi ohlitam postpoueus, ja-
crum regenerationis filium adoplavil in Christo. No- nuis dausis intus interdum ingredi desidero. Sed quia
men autem ejus appellatum est, dum visit, demnus neG digna in numéro sum eomputari prsescriplo, ta-
Thepdoricus a : nunc vero quondam nutritor etiam men rogo ut innumeros numerabili affeetu pro ahiinoe
atque amator tuus fuerat in cunctis, si ei licuisset. remedio meoe orare non cesses. W., tibi non latel,
Suscepit eum, ut credimus, Abrahoe sinus, te quasi qualiter pro infirmitatibus meis assiduis, et pro cer-
primogenilum parvulum relinquens in sseculo, sua tis ex causis, secundum cujusdam sermonem qui ait,
- cuncta domno et seniori noslro, ut prodesse tibi va- pericuiis ex génère, periculis ex genlibus, etc. Hoec
lerent, in omnibus remanserunt. Pluriora autem et omnia vel caeterahis similia pro meis proepedientibus
specialia cum plurimis, in npeiurnis, matutinis, ve- meritis in meo fragili suslimîi corpore. Auxiliante
sperlinis, coeterisque horis.per horarum lempora et etenim Deo et merito gënitoris tui de his omnibus
spatia locorum pro ejus delictis, si aliquid injuste evasi fidenter; sed in has ereptiones animus meus
egit, et non pcenituit, in quantum vales, cum valde , refleclilur, et recurrentium tempora multis in Iâu-
; bonis pluraliter, in quantum potes per orationes dibus divinis pigra remansi, et quod agere dëbui per
\ sanctorum sacerdotum, el eleemosynas in pauperi- horasseplenas, septenas septena desidiosa astili in
bus erogando, Domino sacrificium pro eo offerre ju- cunctis. Ideirco supplici affecta lotis viribus precôr,
beas fréquenter. Cumenim pro eo ad Dominumtuas ut pro meis offensis atque delictis Domini misericor-
effuderis preces, die Gapitulationes tali modo : Re- diam jugiler exorare delectet, et nie ailisam alque
quiem oelernam, etc. Anima ejus in bonis demorëïur, gravatam ad superos erigere dfgnetur. Dum me vir
In memoria oeternaerit justus, vel sicut melius nosti. vam in soeeulo conspicis istô, vigîl àffectu ita certare
Cum compleveris hoc, die orationem : Collecare di- stade, non solum in vigiliis et oralîonibus, sed et in
gneris, Domine, corpusaet animant fmnuli tui Theo- eleemosynis pauperum; ut ex viueulo peccatorum
i Theodoricus an frater Heccardi comitis,
cujus testamentum apnjl Perardum, pag. £5.
117 JONAS AURELIANENSISEPISGOPUS. — PROLEGOMENA. 118
meorum corporaliter erepta, a pio Judice pie merear .&.quasi ulrosque simul admoneo conjunctos, ut saeri-
esse in omnibusrecepta. -Estmihi modo necesse tua ficiorum "fibaminâ cum wilatïoh'îbùs hosliârum pro
vel aliorum frequens orafio : erit postea plus et per me fréquenter offerre dignemihi, etc.
amplius, ut credo, citius ita esse ventura. Ex nimio Finit hic Liber Mdnu'alis.Amen. Deo gratias.
amoris dolore, quid in luturis mihi evenial, valde NOMINADËFUNCTORUM.
meus undique animus discutitur ; el qualiter valeam Quos de quibusdam p'rsëdictissùpra proeiermissis
in fine liberari, incerta sum ex mériiis. Quare? quia personis his breviatos âghoscé, id sunt Willelmus,
peccavi in cogilatione et locutione. Ipsa autem locu- Cuhngundïs, "Caribérga, Y?ilhbiïrgi's, Theodericus
tio inulilis ad opus, pravum usque pervenit. Licet Gothzelnius, Guarnarius, Rodlih'dis.Sunt namque ex
ita sint, de Dei misericôrdia nunquam desperans proedicta genealogia, Deo auxiliante, jungeh'tes in
ero, nec sum, ero nec unquam ; et ut ad recupera- sseculo,quorum vocatio illi mânét per cuncta, qui eos
tionem ahquando pervenire possim, nullum similem creavil, ul voluit. Qiîid in his âgéndûni est, fili",nisi
lui superstilem relinquo, qui ita cerlet in me, sicut dicere cum Psalmista : Nos qui viviinùs, beneàicimûs
lu, el multi ex te, nobilis puer, pro ulililatibus do- Dominum, ex hoc nunc et usque in 'soeculum.
mini el seniorismei, ut meum erga illum in mar- ITEM.
chis, vel in mullis locis non vilesceret servilium ; B Quisquis de. tua migraverit stirpe, quod non est
nec a le, vèl a "me, se separasset, sicut mos est, in aliud nisi in poiestate Dei, quando jussefit, ipse si-
aliquibus multum me sentio debitis aggravatanî. De militer et de domino Àriberto » àviïncuio tao, rogô
multis vero necessitatibus, non solum de Christia- tu si superstes fueris, nomen illius cum proescï'ipiis
nis, vèruin etiam de Judoeis;multa ex illorum rébus personis supra jubé 'trahscribi branuo illum.
manibus ïneïs fréquenter recepi : in quantum valuit LXXIÎ.
reddidi, et in quantum potero semper reddam deiu- Cum aulem el ego ipsa dies finiérim mëos, nomen
ceps. Quod si post meum uîscëssuni aliquid reman- ineum cum illoruni\iîomiriîbus jubé trahscribi de-
serit ad solvendum, rogo et supplico, ut lu ipse dili- fûhctum. "Quodvolo et quasi àd proesens toli's flagilo
genler exqûiràs qui sint débiteres mèî : qui cum nïsibus, utïn loco in que îûerihi sepulta, super ipso
reperli "fuerint, non solum ex fâcûltatibus meis, "si tèclo sepulcri quod opefuërit corpus, îids vôrsibulos-
rémanserint, vérum etiam de luis "quaihabes, et ad- ju'be transcribî firmaîtim, ut cernenies ipsum epil'a-
huc Deo adjuvante juste acquisieris, cuncta în pm: pliium sepulcri, pré me indigna "digiiàsâd Deum jii-
bus facias persolvL Quid plura ? De fratre tuo mi- beant fundere preces S S S.-Sed etistum Manualcm
nimo quid erga illum agere debeas, admonui supra, quem legis, qui legerit unquam verba quoe subtus
admoneo deinceps. Hoc rogo, ut si Ad id pérvenërit G sequunlur, medi'tetur ipse, et me jam quasi intus
tempus, et ipse pro me exorare dignelur. Jam enim reclusam Deo commendet solvendam.
a Heriberto, qui coecalusest anno 850, ex Vita Ludo\ici Pii.

ANNODOMINIBCCCXLII.

"

ÀURÊI4ÀNENSI8 EPISGOPUS. *

NOTITÏÂ HÏSTORÏGA.
(Èx GaÙîaChrlsilâna.)

Theodulphi successor Jonasmonasticum ordinem, D' Parisiensi interfuerunt^ anno 829. Subscripsit par-
in Miciacensiaseelerio a se restitulum, ineonvulsum tioni bonorum sancli Dionysii, factoe anno 832 ab
esse cupîens, imperîali Ludovici aucloritate commu- Hilduino abbale. In synodo Senonensi anno 833, sub-
niri curavit privilegio dato xm Kalendas Martii,,an- scripsit privilegio pro monachis Sancti Remigii Se-
no Ludovici 12, indiclione 3. Hic est annus 825, nonensis. Synodo Theodonis vilîoe annô 835, et de-
quo conventui apud Parisios de cullu imaginum Êa- positioni Ebonis Rhemensis archiepiscppi inlerfuit.
lendis Novembrishabita adîuit, cujus ut acla dili- Anne eodem cum Hugene comité a Ludovico Pi»
genter recenserel, recensitaque Eugenio R summo delegatus est ix Kalendas Septemb., qui Floriacehses
pontifici legenda exhiberet, legatus a LudovicoAu- in possessionem milteret villse Suncanti, quam ab
guste cum Jeremia Senohensi archiepiscopo missus avo sûo Pippino.iisdëni concëssani violenter ndbiles
est. Recénsetur inter episcopos qui alieri synodo usurpavërânt. Miciacensimdnàsterio'ïdrise ad precefc
 119 " JON^EAURELIANENSISEPISCOPI 120
Ludovicus Augustus aliud concessit privilegium xiv A defensione sacrarum imagiuum, Ludovici Piijussu,
Kalendas Maii anni 836. Testamenlo Aldrici Ceno- elucubravit, quos [Caroloejus filio nuncupavit anno
mauensis episcopi subscripsit anno 837, Kalendis 840, a quo confirmalionemterrarum Ecclesioe Au
Aprilis, in die sancto Paschoe, indiclione 15. Anno relianensis obtinuit. Scripsit, ad preces ejusdem Lu-
eodem, pridie KalendasMaias,apudAquisgranumlato dovici, librum de Cruce Domini adoranda, quem
in causa Anisolensiummonachorum astilit judicio, Claudio Taurinensi episcopo misit, opus idem forte
et vin Mus Seplembris placilo apud Carisiacum ac prius. Très item libros de Institutione clericalî
eadem de re habita. Exstant apud Baluzium duoe exaravit, quosprimus in lucem edidit D. Lucas Ache-
imperatoris ad Jonam epistoloe,u traque absque data, rius, sicut et alterum opusculum de Institutione
quarum prima hune el Henricum abbatem commit- regia. Huic quoque Vitam sancli Hubert! Leodiensis
tit, ut res ecclesiasticas a monachis Sancti Carilefi episcopi tribuil Baluzius în notis ad Capitularia
ablatas restitaere faciânt ; altéra, quoeCarisiacum Obiil Jonas anno 843, post annos 22 in episcopatu
placitum forsan proecessit, eosdem missos suos esse exactes. Epitaphii loco sint hi versus Berloldi, mo-
vult, ul monachos et monasterio egressos redire nachi Miciacensis, Jonoe dicantis Vitam sancti
compellant, contumaces vero ad proximum Carisiaci Maximini, cujus reliquias e loco sepulcrali elatas
placitum venire. Jonoecum laude meminit Lupus B ad locum ubi nunc coluntur detulerat Jenas, lempo-
Ferrariensis abbas, eique scrihit epîslolas 21, 27 et ribus Ludovici imperatoris :
28. In priori lamen videtur eum viluperare quod
propinqui sui Agii, quem verisimile est ejus fuisse Ingeniosi quidemealles, sopliiaqueredundas,
Ambrosioprudenseloquïoqueniles.
successorem, rapacitalem non compesceret. Adre- AllerHomerusenimnoslrojam dicerisoevo,
valdus Floriacensis de Miraculis sancli Benedicli, EstviacuifandiPubliusipse Maro.
lib. i, cap 25, récital litem inter advocatos Floriaci Moribuses gratus,nulli pielale secundus,
Et >ulluplacidus,alloquioquegraus.
el Sancti Dionysii institutam, cujus dirimendoegra-
tia missi fuere Jonas proesul et Donatus Miledu- Ludovicus Cavalli in Syllabo auctorum quibus
nensis cornes, quos judices legis Salicoe appellat. usus est in cornponenda Janua Musarum, ait Vara-
Scriptis quoque clarus fuit Jonas; nam adversus nium" scripsisse carminé heroico Vitam JonoeAure-
Claudium episcopum Taurinensem très libres prp lianensis.

NOTITIA LITTERÀRÏÂ.

(ApudFabricium,Biblioili.med.et inf. Lut.)

Jonas episcopus ab an. 821 (o) post Theodulphum, iG Deum ilagitare, quoeuti aliorum sanctorum nec ne-
usque ad an. 843, Aurelianensis, variis conciliis et ganda nec parvipendenda sit; nec imagines eorum
Parisiensi an. 824 interfuit, et an. 840 Carolo régi, ejiciendas templis, sed ad ornatum ac memoriam et
Ludovici filio, obtulit libros ni adversus Claudii epi- eruditionem fldelium servandas. Prodiere hi libri
scopi Taurinensis, jam defuncli (b) opus cultui ima- primum Colon. 1554, deinde in Orthodoxographis
ginum oppositum, excerpla ejus tantum vidisse se utrisque Basil. 1555, pag. 1199; et an 1569, pag.
teslatas. Lupi Ferrariensis censuroe opus suum 1526; tum Antaerpioe 1565 in-12, emendatiores,
submisit Jonas, qui nihil in illo mutândum esse apud Christoph. Plantinum : deinde in editionibus
duxil. Vide Pagium ad an. 825, n. 16; et Baluzium BibliolheeoePatram omnibus," Parisiensibus, Colo-
notis ad Lupum, pag. 355, ubi refert manibus se niensi, tomo IX, etiam novissima Lugdunensi, tom.
suis tractasse vetustissimum et elegantissimum li- XIV, pag. 167. De aliis duobus Claudii Taurinensis
brorum Jonoeexemplar, iUud ipsum nimirum quod adversariis, Dungalo et Theodomiro abbate, sicut
Carolo Calvo a Jona oblatum est. Hoecaulem est de Claudio ipso quoque, diclum suo loco.
Jonse sentenlia (c), non idololatras habendos cul- Libri m de Institutione laicorum ad Malfreduni,
tores qualescunque imaginum, nam et se illas ad- Aurelianensem coniitem, vulgati ex'ms. Corbeiensi
orare more ecclesiastico, hoc est eas salutare : ali- ;O a Dacherio, tom. I Spicilegii, p. 1203 (edit. novoe
quem enim honorera et cullum sanctis eorumque tom. I, pag. 258).
memorioeac reliquis deférendum ; neuliquam tamen De Institutione regia, ad Pippinum regem liber,
eas se adorare ut Dominum, sed superstiliosam ac cujus magna pars repetitur in concilio sexto Pari-
perniciosam imaginum adorationem emendatione siensi an. 829. Integer primum luci datas ab eedem
utique indigere : nec adorare se Mariam, sed con- îaudalissime Dacherie tom. V Spicileg., pag. 57
gruo honore venerari, ejusque intercessionem apud (edit. novoe tom. I, pag. 324-355). Etiam carminé
(a) Albericus ad illum annum, pag. 167; Andreoe (6) Vide Orthodoxographa,pa'g. 1199 edit. primai.
Saussay Annales EcclesioeAurel., pag. 313; Caro- (c) ConferDalloeumde Imaginibus,IY, 5; Friderici
lus le Cointe, tom. VIII Annal. Franc, pag. 613 Spanhemii Opéra, tom. R, pag. 863.
seq. ; Sammarthani, tom. II, pag. 239.
121 DE INSTITUTIONE LAICALI.— PR^EFATIO. 122
valuisse Jonam patet ex dodecasticho, inslitaliom . que illustrât Barlhius xix, 17, Adversar., Théodul-
huic proemissc, in qup inter alia : phum Aurelianensem auctorem habel, alque conse-
Qui quondammetricisludebampromptusiu odis, crata ab eo esl advenlui Ludovici Augusti apud Au-
Corporenuncquassonilnisi flere lubet. rélia nos. Vide Canisii antiquas lectiones edit. no-
Sed oda Sapphica sub Jonae nomine édita a Cani- vissimoeBasnagianoe,tom. II, parte n, pag. 75.
sio, atque inde per Andream Rivinum Lips. 1653 Non diversus a Jona noslro est Jonas qui Huberti
HI-80 cum Drepanii Flori et aliorum carminibus, Leodiensis episcopi translationem scriplo con-
quoeincipil : En adesl Coesarpius el benignus, quam- signavit.

NOTITIA LITTERARÏA ALTERA.

(Ex Bellarmino,de Script, eccles.)

Jonas, episcopus Aurelianensis imperante Ludo- B
vico Pio, scripsit libros 1res, qui exslant, adversus
Claudium episcopum Taurinensem pro defensionesa-
'crarum imaginum, etc. Sed hic tamen auctor caule
legendus est, quoniam laborat eodem errore quo
Agobardus et reliqui ejus oetatis Galli, qui negabant
sacris imaginibus ullum debericultumreligiosum. De
qua re vide Anastasium Bibliolhecarium proefatione
in septimam synodum.

IN OPUS SUBSEQUENS

MONITUM BASNAGII.

Aureum hoc opus, non a laicis modo, verum ab fatione comperiês. Plura reeonditoedoctrinoeelucu-
ipsis potissime qui Christi oves pascunt perpétua bravit opéra, quorum hic nomenclaturam recensera
manu versandum est, ait Acherius. Eo enim unicus instilulimei non est.Lege, si lubet, inter aliaAnnales
Jonoescopus, eo tola collimavit industria, ut excerpia C Ecclesioe Aurelian. ab Carolo Sausseyo Aureliano,
divinoeScripluroe, sanctorumque Patrum amoenilale pag. 313.
proecipua dectrinoeinde Christianoemellitas SUCCPS Varias deinde lectiones Àcherio submînistravit D.
more argumentosoeapisexprimeret; perordinatas hu- Petrus Sauret ex codice mss. Carmelitarum discal-
jus operis partes velut alvearis proprii lolidem favos ceatorum apud Clarummontem in Arvernia, qui olim
ac cellas distribueret ; cordibus humanis medendis, fuit Laudunensis ecclesioe cathedralis. lis vero usi
revendis, porrigerel. Unicum mihi apographum, a sumus ad emendandum textum, perinde atque iis
quingentis circiter annis exscriptum, veteris Corbeioe quas Baluzius adnotavil ex veteri editione hujus
bibliètheca suppeditavil. Porro antisles ille episco- operis quoeDuaci prodiit anno 1645ex mss. codice
docte gerebat, monasterii Elnonensis ; neenon iis quas ipsi depre-
patam quam religiose, prudenter, acGallioe
proef'ulgebaïque celebriores inler proesules, hendimus cum conferremus aliquot libri primi ca-
imperante Carolo Calvo, opus hoc tribus libris distin- pita, cum ejusdem Jonoe opusculo de Institutione
ctum Malfrede Aurelianensi comiti ccnsecravit : Regia, qued infra edimus.
qua vero id mente proestiterit, ad hune ipsum proe-

DE INSTITUTIONE LAICALI

LIBRI TRES.

JOM PRJEFATIO.

Dilectoin Christo Mathfredo Jonas in Dominoper- D meam extremilatem » eommonefecisti, ut tibi citiS-
petuam"salutem. sime et quam brevissime scriberemus qualiter te coe-
Tuoe nuper strenuilatis litleras suscepi, quibus terosque qui uxorio vinculo ligantur, vitam Deo
a Extremilatem. Sic Acherius legi oporlere con- legebalur exlrenuilalem. Infra cum itaque in cunctis
jecerat, sicque editum est Duaci ; sed hic in lextu totum hoc reslilutum esl e codice Claromontano ; ac
123 JON.E AURELIANENSISEPISCOPI 124
pîacitam ducere oporleret. Opusnempe, mi charis- A galem vitam honeste ducere debeas, ejus crebra '
sime, quod a më omnium imperitissimo fiëri tibi fla- lectione valeas ihstrà'i.
gitas, magnum esl, viresqu'éInt'elligêntioemeoepr'oï- Ât si quispiam objicere volueht, frustra et es
sus excedunl, quod etiam nen nisi a doclis et ëlô- superflue in hoc bpùsculo meàm desudasse parvi-
quentissimis viris arripiendum est. Cum itaque pri tatem, proesertim cum modus vitse Chrisiianaé in Ie-
*
cunctis] ad salutem animoe tûoe pertinéniib'us îiu- galibus, propheticis, evangelicis, aposlolicis constat
"milliinoepeliti'ohi tuoe [parère semper optaverim, dictis ; përfeetequë Thsermone Dominiin monte ha-
solummodo huic speciali peiilioiii t'use]ccnscius im- bita, Ul beatus ait Augu'stînus, idem digestus sit
becillitalis el imperilioe meoe, magis reniti quam modus: nôverit quod prisci Pàtre's sylvam sanctarum
obsequi prius -slaïueram-;quoniam me ad hoc con- Scripturarum pénétrantes, diversos alque innumeros
ficiendum imparem minusque idoneum sentio : ma- sauoe fidei ex ea ramos proeciderint, e quibus ob
gnant namque petilio tua et inéhià mea in corde multoram utilitalem, et divinoe servitutis honorera
meo confliclalipnem generaverunt : illa scilicet ut saluliferas formulas ediderint, e quibus etiam con-
[idem opus aggrederer persuadendo, hoecautem] ne sistit Christo quoedévote famulalur, canonica atque
lanli ponderis discrimen subiretaf abnuendo. monastica inslitutio. Porro Iaicalis, licet in divinis
Igitur cUm [in] hujuscempdi conflictationéaniraus B eloquiis sparsirn sit digesta; propter eos tamen qui-
meus diutissime alternaretur, trulinaque judicii sui bus aut cordi aut posse non est, latos d'Yinarum
semelipsum sUbtilissime proeponderans , ad idem Scripturarum campos percurrere, utile dignuruque
opus subeundum modis omnibus impotens agnosce- judicatam est, inlioc negolio tuoe benevoloepetitioni
retur; eousque deliherando ventum est, ut idem assensum proebere, el sentenlias, urdicium est» Ve-
opus omillerelur ; sed charitas, quoe omnia suffert, teris, Novique Teslamenti, et sanctorum Patrum
omnia sperat, omnia crédit, omnia tolérât (I Cor. dicta excerpere, quibus ad petilionem tuam hoc opus
xm, 4), impatiens tanloe omissionis, prosilivil in mé- congessi, ei tuoe devotioni dedicavi ; imo pro te cae-
dium, propulsans limoris infirmilatem, tribuens ar- lerisque, quibus studii fuerit, id cum charilate sus-
ripiendi audaciam , pollicens etiâm per eum qui cipere, et pia devotione amplecti.
aperit ora mutorum, et linguas infanlium facil di- Et ne ob sui prolixitatem toedio esset legentibus,
serlas (Sap. x, 21), possibilitatis copiam ; tandem id tribus libellis a dislinxi : videlicet ut primus et
idem opus me aggredi compulil. Fretus quippe ad ullimus omnibus generaliter fidelibus, médius autem
idem opus subeundum, in eo magna ex parte exslili, magna sui ex parle conjugalem vitam ducentibas
qùud npn mei sensUs verba style elequentioe, quoe specialiter conveniret. Moneo interêa tuam expe-
nulla mihi inest, exarala, sed sentenlias ex divinis C rientissimam sagacitatem, et erga Christi famulatam
oraeulis promulgalas, el a sanctis Patribus faeelis- devolionëm humillimam, ut hoc crebro legâs, ait
sinie expelilas, huic forem innexurus operi. Qua- tibi legi îacias : eisquë quibus animo est magis aliéna
pi'Optersludii inêi fuit pro capta ingénii eloquia di-. carpere, quam fralerno affectu diligere, non facile
vina, sanctorumqiie Patrum dicta scrutai! ; ac veluli prodas. Si quid vero in lioc opère secus quam debtfl
ex diversis pratis diversos flosculos carpere, et quasi cengêssi, per Dominummihi humiliter peto ignosoi.
in quodam cârtalld cohgerëre, tiioeqdépioedevotioni, Si quid aulem in en legentes, sive audientes, siii
nec non et eorum quibus id forte placuerit, hoc com- prpfulururù inëssë CPgndverint,non mihi, sed Deo,
mentariolum condere ; ul in eo quasi iîi quodam mecum gracias agére mfemineriht;
speculo te assidue conlemplari, qualiterque conju-
ne eadem soepiusrepetamus, lectorem scire volumus « Id tribus libellis. Sic codex Clar. el edilio Duac:
quidquid ex eo codice adjectum est, nos uncis in- Parisiensis hâbebat id tibi libellis.
cludi curavisse.

LIBER PRIMUS.-

CAPUT PRIMUM. D justse damnationis poenam transfudit. Liquet enha

nos etiam eum illo pactuia
Quod generaliter omnesfidèlesnosseoporteat in quan- quia, illo proevaricante,
tam prolapsionisdamnalionem,propter reatum primi Domini proevaricati sumus ; unde ait Psalmista :
hominis, devenerint. Proevaricatoresreputavi omnespeccatoresterroe(Psal.
Protoplastus totius humani generis pàrens mirà- cxvni, 119). Ex Apostolus : Per unum, inquit, ho-
bililer a Deo de limo terroe creatus, et in paradisi minempeccatumintravit in mundum , et per peccatum
felicitate coilocalus, quia, maie suadente uxoris con- mors : ila et in omnes homines perlransiit, in quo
silio, acquievit et interdictoe arboris fractura co- omnespeccaverunt(Rom. y, 12). Ecce quaîëm hoere*
medit, non solum ipse divini prsecepli proevàricator ditatem idem parens noster, cui peccanti dictum est:
exstitit, verum eliam in nos, qui ex illius peccati Terra es, et in terrant ibis (Gènes,ni, 19), nobis di-
traduce nascimur, suoe proevaricationis noxam, et misit ; pro p'atria, scilicet, exsiliùm ; pro felicitate
 125 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LTB. I. 126
rniseriam, pro gloria ignobililatem, et pro immor- A originale peccatum, que genus humanum damh'abi-
tahtate inflixit nobis corporis et animoe mortem. liter obstringebatur, non poterat snlvi ac dilui, nisi
Valde namque cum diabolo miserabile fecit com- per eumdem mediatorem Dei et hominum hominem
mercium. Diabolus per supérbiam de angelica digni- Jesum Christum : nec aliter per ipsum liberari opor-
tate in apos'tasiam lapsus, cujus invidia mors in- tebat, nisi sicut verus homo, verus esset el Deus.
travit in orbem terrarum (Rom. y, 12), felicitati ejus Manifeslum est ergo quod per gratiam Redemploris
invidens promisit ei diviniiateni, et ademit immor- nostri Jesu Christi sîmus salvati ; et per indëbitam
talitatem, et de habitalore paradisi fecit essuiera ejus mortem, quamvis a morte communi npn im-
mundi : et non solum eum, sed etiam suam slirpem munes, a débita lamen et perpétua erepti merle, et
suo exîtîabili subjugavit imperio ; in quo eatenus de filiis tenebrarum filii lucis, et de vasis iroevasa
miserabiliiêr et exiliabililer detentus est, donec ille simus misericerdioe efiècli. Preinde opoi'tët ut unus-
Samaritahus, Dominus videlicet noster Jésus Chri- quisque fidelis agnoscat ubi mérita corrùeril, et
stus, iter faeiens misericordia motus, appropinquans, unde per gratuitam Christi pietatem ërutas ïiïerit,
vulnera ejus alligans, vihûni et oleum infundeiis, et tantum ereplorem el liberatorem toto corde, tota
euinquein jumentum suum impenens, in slabulum anima, tota virtule diligere sâlagat, et ab amore il-
duxerit, altéra die stabulario duos denarios ad sau- B lius in nullo lepescal ; sed omne tempus viloe suoein
eium sanandum protalerît ; et id quod supra ero- ejus servilio insumat.
gassetreoiens se rediturum promiserit (Luc. x, 33). CÂPUT II.
Scribit itaque Auguslinus in libro Sermonum ad po- Qniodin baptismale velus homo éxuatur, et novus in-
pulum : t Lapsus inyidltTstanti, eumque dejecit, sed duatur, et Christo commoriâtur, -etconsepeliatur.
Christus descendens jacentem erexit. i Scribit eliam Exuendum veterem hominem cum actibus suis, et
in libro Enchiridien (Cap. xxxm) : i Tenebalur autem induendum novum Apostolus admonel dicens : Exul-
justa damnatione genus humanum, et omnes eranl te vosvelerem hominem cum actibus suis ; et induite
filii iroe. De qua ira scriptum est : Quoniam omnes novum qui renovalur in agnitîonem Dei (Col. ni, 9).
dies nostri defecerunt, et jn ira tua defecimus. Anni Et idem"alibi : Quotquot aulem in Chrislb bapii'zali
nostri sicut aranea meditabunlur (Psal. LXXXIX, 9). eslis, Christumin'duistis (Gai. m, 27). Item : Induite
De qua ira dicit etiam Jeb : Homo nalus ex muliere, .vos DominumJesum Christum (Roîn. xm, 14). Ilem :
brevis viloeet plenus iroe (Job. xiv, 1). De qua ira Induite novumhominemqui secundum Deum crealus
dicit Dominus Jésus Christus : Qui ^crédit in Filium est (Ephës. iv; 23). Iste quippe est ncvUs hôino, quo
Dei, habet vitàm oeternam; qui aulem non crédit in „ univers! credentes debemus indui alqué vesliri : unde
Filio, non vita, sed ira Dei manet super eum (Joan. scribilur in Apocalypsi : Beatus qui vigilai et cuslo-
m, 56) ; npn ait véniel, sed nianet ; cum ea quippe dit vestimentasua, ne nudus ambulët, el appàreat tur-
omnis homo nascilur : propter quod dicit Apostolus : pitudo ejus (Apoc.xvi, 15). Et in Ecclesiaste : Omni
Fuiinus et nos natura filii iroe, sicut et coeteri (Ephes. temporesint vestimenta tua candida, et oleum de ca-
II, 3). In hac quippe cum essent homines per origi- pite tûo non deficial (Eccles. ix, 8). Hujus nempe novi
nale peccatum, tanto gravius et perniciosius, quanto hominis indumentis veslili erant, de quibus iri eadem
majora vel plura insuper addiderunt, necessarius Âpocatypsi legitur : Habeo paucà nomina in Sardis,
erat medialor, hoc est reconciliator, qui hane iraui qui non înquinaverunl vestimenta sua, ei ambulaveruht
(cujus erant umbrae omnia sacrificia legis et pro- mecum in Ubis. Qui vicerit, aie veslietur vestimenlis
phetarum) oblalione placaret (Hebr. vin, 6 , el ix, albis, et non delebo nomen ejus de libro vitoe (Apoc.
11). Unde dicit Apostolus : Si enim cum inimici esse- in, 4). Hujus etiam novi boîninis iMûmehfis rie-
mus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus : queunt vesliri hypoefitoe, et hujuscemodi hequam.
multo magis nunc reconciliati in sanguine ejus, salvi homines. Nam qui ejus Yestimentis, id est virtUti-
erimusab ira per ipsum (Rom. Y, 10). bus, veraciter fuerit induttis, merito poterit dicere
Scribit etiam Prosper-s : « In Adam omnia bona -i} cum Apostolo : Vivo aulem, jam non ego ; nivit vero
quoepotuimus habere, perdidimus ;-in Christo eliam in me Chrisius (Gai. n, 20).
majora, et sine fine habenda reeepturi sumus, si Velus quippe homo quid est, nisi vita prior quam
persévérantes ejus vestigia teneamus. Adam nos ob- duximus in peccatis? Novïïs homo quid est, nisi
noxiavit malis omnibus per prepriam culpam, a qui- Ghristus, qui esl utique justifia, et vérilas, et saii-
bus nps liberavit adventus Christi per gratiam. Ille clificalio : cui juxtà Apostoluni côminorimur et con-
in nés culpam suam transmisit ac poenam ; hic qui sepelimur iri baptismale, sîcu'Cipse ait : An ignora-
eulpam noslram suscipere, ut pote conceplus el natus tis quoniam quicunque bàptizdiî sumus iîi Christo
sine peccato non potuit, de susceplione poenoei>no- Jesu, in morte ipsius baptizati sûmus? (Rom. vi, 3.)
stroe culpam nostram simul aboîevil et poënam; et Quoe verba beatus Augustinus c ita exponit : t Ut
ut tolum dieam, Adam eripuil nobis paradisum, nihil aliud in Christo baptismum intelligaraus, nisi
Christus donavit et eoelum. hPatet igitur quia idem mortis Christi simililudinem ; nihil aulem aliud
"Imo JulianusPonlërîus, de Vita contemplai., lib. ceptione culpce,quod ferri non poterat.
H, c. 20. « Enchirid. cap.'52
b De susceplionepoenoe.In
priori ediiione, de sus-
127 JONJS AURELIANENSISEPISCOPI 128
mortem Christi erucifixi, nisi remissionis peccati A k.menla scire voluerit, noverit ejus indumenta esse
similitudinem : ut quemadmodumin illo vera mors innocenliam, patientiam, benignitalem, mansuetu-
faeta esl, sic in nobis fiât vera remissio peccato- dinem, fidem, humililatem, charitatem, modestiam,
rum ; et quemadmodumin illo vera resurrectio, ita castimoniamsine qua nemo videbitDeum, et cseter
in nobis vera juslificatio. s El idem, post pauca : ras virtutes, quas dinumerare longum est. Provi-
« Mortem, inquit, Christi sic insinuavit Apostolus, deal eliam necesse est ne ad peccatum, cui in ba-
ul etiam ipsum mortuum esse diceret peccato; cui ptismale merluus esl, redeat, quoniam nec bapli-
peccato, nisi carnis in qua erat, non peccatum, sed snius iterari potest, nec Christus pro eo semelmor-
siniililudo carnis peccati, et ideo nomine appellat tuus rursum ad passionem redilurus est. De qua
peccati? Baptizaris itaque in morte Christi, in qua Apostolusait : Christus resurgens a mortuis jam non
non soli majores, verum etiam parvuli baptizantur. -" moritur, mors illi ultra non dominabitur(Rom.vi, 9).
Ait : Sic et vos, id est, quemadmodum Christus, CAPUTin.
Sic et vosexislimatevosmorluos esse peccato, vivere Ut fidèlessemper meminissedebeantpacti quod cum
autem Deoin Christo Jesu (Ibid., 11).t Scribit idem Deo in baplismatefecerunt.
Apostolusad Colossenses: Morlui enim estis, et vita Duarum pactionum nexibus unusquisque fidelis
vestra abscondilaest cum Christoin Deo (Coloss.ni, "B Deo in baptismale se obligavit: allera qua abrenun-
3). Morlui scilicet, quia in morte ipsius baptizati tiare diabolo, et omnibus operibus ejus, et omnibus
eslis : et quoniam velushomonoster simulcrucifixus pompis ejus; altéra qua se in Patrem, et Filium, et
est cumeo (Rom. vi, 6), oporlet ut sicut propter Spiritum sanctum credere professus est ; unde et
nos Christus crucifixus,mortuus, et sepultusest, et sub ejusdem sanctoe Trinitatis invocalionem bapti-
resurrexit, nos quoque ad passionis suoesimilitudi- smalis gratiam accipere promeruil. Si quis igitur
nem volunlales et cupidilatesnostras crucifigamus, post hujuscemodi abrenuntiationem, quibuslibet il-
et in baptismale mysterium mortis, sepulturoe et lecebris vitiorum illeetus, ad ea quibus renunliavit,
resurreclionis ejus imitemur. Item idem : Si enim redierit; nec non et post tanlsefidei pereeplionem
mortui sumus cum Christo, credimus quia simul vi- in aposlasiam, aut infidelitalis, aut hoereticsepravi-
vemus cum eo (Ibid., 8). talis, aut fraterni schismatisprolapsus fuerit, pro-
Elaborandum est itaque ut de sordibus veteris1 cul dubio ulriusque pactionis transgressor existit.
hominis nihil remaneat in nobis. Christus aulemL Quarum altéra, quia baplismi iteralione nequit, poe-
non ex parle, sed integer, esl crucifixus, ut nos ex: nitentioe lamenlis, eleemosynarum largilionibus,
toto moriamur peccato, etvivamus Deo. Ille vero „ coeterisquebonorum operum exseculionibusdilui po
'
vivit Deo, qui Christi vestigiahumilitate, sanctifica- u lest. Altéra vero, quoe proedicloecontagionislepra
tione et pietate sectatur. Ille, inquam, vivit Deo, commaculata fuerit, nisi hac primum per Christi
efiicilurquetemplumejus, qui proeceptiscoeleslibus, gratiam caruerit, el ad unitatem Ecclesioeredierit,
quoe novi hominis efllciunt indumenlum, fuerit ve- mundari et pristinoefidei colorem, sanitalisque vi-
slitus ; quibus carebat ille qui cum veste sordida gorem recuperare non poterit.
eonvivium inlraverat nuptiale. Dicil autem beatus Quia ergo constat quod propter peccatum primi
Hierenymusa in ccmmentariis : «Si quis igitur in hominis flammeusille gladius, cujus obice janua pa-
tempore judicii inventas fuerit sub nomine Chri- radisi hominibus claudebatur, in sacrosanclo ba-
stiano non habere veslimenlum nuptiale, hoc est plismalis fonteexstinctusesl, et eademjanua creden-'
vesteni supercoelestis hominis; sed vestem pollu- tibus patefacta, oporlet ut euncli fidèles pactionis et
tam, id est veteris hominis exuvias ; hic statim cor- sponsionis,quam cum Deo [in baplismate] fecerunt,!1
ripilur et dicitur ei : Amice, quomodohucintrasli? sint semper memores : caveanlque ne quibuslibet
(Matlh. xxn, 12.) Amicum vocal quod invitalus est vitiorum sordibus se maculantes, non solum eum-
ad nuplias : arguit impudentioe,quod veste sordida dem sibi reaccendant ignem, verum eliam immun-
munditias polluerit nuptiales. Al ille obmutuit.In j) dum spiritum a se tempore baptismatîs expulsum,
tempore illo non eril locus impudentioei>,nec ne- cum septenario doemonumsibi numéro addito, ad se
gandi facultas, cum omnes angeli et mundus ipse redire faciant, fiantque illis, ut Dominus ait, novis-
testis sit peccatorum. » Proinde scire débetunus- simapejora prioribus (Matth. XII,4); et impleatur
quisque fidelis quia nisi hoc novo homine, Domino in eis quod ail beatus Petrus apostolus : Melius
videlicet Christo Jesu, indulus fuerit, licet in proe- enim erat illis non cognoscereviam juslilioe, quant
senti purpura et bysso, auro et gemniïs ornatus in- post agnitionem retrorsum converti ab eo quod tra-
cedat, miserabililer tamen atque fiebiliter in oculis ditum est illis, sanctomandato. Apteturqueeis quod
divinoemajestatis nudus exislit : et si in hac nudi- idem post pauca ait : Canis reversus ad vomilum
tate diem clauserit exiremum, non solum a rege suum,.et sus Iota in volulabro luti (II Pelr. n, 21,
Christo in futuro corripietur, sed eliam a nupliali, 22 ). Proinde omnibus Christianis sollicite sluden-
oeternoqueconvivioexcludelur. dum est, ut tantoe sponsionis, taraque salutiferi
At si quispiam quoesint hujus novi hominisindu- pacti memores, idque indiscusse inviolabiliterque
a Comment,in Matth. cap. xxn, vers. 11. antea legebatur locusvoenitentioe,onraino erat in-,
î>Locus impudentioe.Sic opiimuscodex Clar. quod eptum.
 129 DE INSTITUTIONELAICALI. — LIB. I. ISO
servantes, bosteinque antiquum, cui abrenuntiave- Ai SUPS-Slips Zebedoei: Potestis bibere calicem quem
rant cum vitiis suis, sperneutes, ad atria supernoe ego bibiturus sum : et baptismo quo ego baplizor,
civitatis mysterio sacri baptismatis, et Spiritus baptizari (Matlh. xx, 22; Marc, x, 38)? Itaque aqua
*
sancli dono, credenlibus reserata, infatigabiliter et sanguis gemini est figura baptismatis : unum
scandere contendant. quo regeneramur ex baptismo, d aliud quo conse-
CAPUT IV. cramur in sanguine. Est et terlium baptisma lacry-
Quodin Veleri Testamento diversafuerintbaplismata; marum, quod laboriosius transigilur; sicut et ille
in Novo aulem unum tribus modis conférât remis- qui per singulas noctes stratum suum rigabat Iacry-
sionempeccatorum, mis (Psal. - vi, 7) ; vel qui imitantur eoniéssionem
*
Legimus in Exodo quod Moyses, qui typum Chri- Manassoe, et humilitatem Ninivitarum, per quam
sti tenuit, in mari Rubro, quod figuram baptismatis misericordiam consecuti sunt ; et orationem publi-
gerit eo quod Christi sanguine rubricatum sit, po- cani illius in lemplo stantis a longe, et perculieulis
pulum Dei baptizaverit, Apostolo testante atque di- pectus suum; quique nec ausus erat oculos levare
cente : Nolo enim vos ignorare, fratres, quoniam ad coelum. s Quorum etiam oculi, juxta prophelam,
omnes patres nostri sub nube fuerunt, et omnes mare divisiones deducunt aquarum, etc. (Thren. ni, 48);
transierunl, et omnes in Moyse baplizali sunt, in B J isti procul dubio peccata sua baptismo lacrymarum
nube et in mari (I Cor. x, 1). Mare, ut dictant est, mundafe noscuntur.
ïaptismi,-nubes Spiritus sancli, manna panis vitoe De his tribus baplismis, licet alio quo superius
formam gerebat. Fiebant el alia baplismata in Ye- dictum sit ordine, Psalmista ait : Beati quorum re-
teri Testamento, quoe dispensatione temporum acti- missoesunl iniquitates, et quorum tecta sunt peccata
tabantur; sed usque ad a Baptistam Joannem nus- (Psal. xxxi, 1). Id est, in baplismate per confessio-
quam baptismus in poenitentiam legitur fuisse da- nenvpeccatorum et fluenta lacrymarum : Beatus vir
tas. Scribit namque Isidorus in libro Officiorum cui non imputavit Dominus peccatum, nec esl in spi-
(Lib. il, cap. 24) : « Baplizavit et Joannes, sed non rilu ejus dolus ( Ibid., 2 ) ; per martyrii coronam. *
ei toto Judaice. Non enim solum in aqua, nec tan- Quia ergo primum baptismum ob fidem Christi scien-
tum * in Spiritu ; sed hoc solum addidit quod in poe- ter petitur, salubriter percipilur. Secundum, Chri-
nitentia baptizavit, sicut ait Paulus in Actibus sto pacem Ecclesioe suoe tribuente, per sanguinem
apostolorum : Joannes baptizavit baplismo poeniten- martyrii hodie non efficitur. Tertium valde neces-
lioe populum, dicens, in eum qui venturus est post sarium non' desidiose, nec cum aliqua dejeclione,
ipsum, hoc est in Jesum, ut crederenl in eum ( Act. sicut a multis, quod periculosum esl, fieri assolet/
xix, 4). Coepit ergo perfectum baptisma a Jesii : ^ sed cum magna acceleratione el animi devolissima
ipse ergo baplizavit primum in Spiritu sancto, sicut intentione, dum tempus est acceptabile, et dies sa-
Joannes dicit : Ego quidem baptizo vos in aqua ; mé- lulis, et Dominus invenïri potest, ab omnibus Chri-
dius autem vestrum stelit, quem vos nescilis, ipse vos slianis est appelendum et amplectendum.
baptizabit in Spiritu sancto et igni (Joan. i, 26). Hoec CAPUT Y. '
estperfeclio baptismi : Deus est enim qui baptizat, De septem remissionibuspeccatorum.
utpossint et qui baptizanlur fieri Filii Dei. » Hujus In proecedenti capilulo dictum est quod tria sint
nempe unum exslal bapiismum salutare, de quo baplismata, per quoe ablulio et purgalio fit peccato-
Apostolus ait : Unus Dominus, una fides, unum rum. In hoc capitulo demonstrandum est quibus m'o •
baptisma (Ephes. iv, 5). Quod.etiam quamquam tri- dis fiât remissio peccatorum. Scribit namque Orige-,_
bus modis conférât remissionem peccatorum, unum nés in homilia prima libri Levitici ita : « Audi nunc
tamen est, per quod mundantur peccata. Scribit quantoe sint remissiones peccatorum. Est ista qua
namque proefatus Isidorus în eodem libello tria esse baptizanuïr in remissionem peccatorum. Secunda
baplismata. « Primum, inquit, de quo Apostolus ait, est in"passione martyrii. Tertia est quoeper eleemo-
quo sordes peccatorum per regeneralionis lavacrum synam datur ; dicit enim Salvator : Verumtamen
abluunlur. » «Jn quo, ut beatus AuguslinUs h ait, date eleemosynam,ecce omnia munda sunt vobis(Luc.
parvuli originali tantum moriuntur peccato ; majo- xi,'4i). Quarla nobis fit remissio peccatorum, per
res eliam his omnibus [moiïunlur] peccatis, quoe- hoc quod et nos remiltimus peccata fratribus no-
cunque maie vivendo addiderunt ad illud quod slris ; sic enim dicit Dominus ipse Salvator ; . quia
nascendo traxerunt. » t <=Secundusest baptismus, ul si remiseritis ex corde fratribus vestris peccata îpso-
> proefatus ait Isidorus, quo .quis sanguine suo per rum, et vobis remittet Pater vester
peccata vestra.
\ martyrium baptizatur ; qup baptismo etiam Christus Quod si non remiseritis fratribus vestris ex corde,
baptizatus est, ut et in hoc sicut in coeleris for- nec vobis remittet Paièr vester peccata vestra (Matth.
mam credenlibus daret ; sicut dicebal ad discipulos xvm , 35 \. Et sicut in oratione nos dicere docuit :
a Sed usque ad. Sic emendavi, cum ante legeretur ex aquoelavacro. Supra ex codice Clar. reslilui
si usque ad. Infra ubi editum nec tantum in Spiritu, mini est figura, nam edilum erat gemina est. ger An
Acherius recte vidit legi oporlere, nec tamen. deinde reponendum sit conversionem, Manassoe ut
1 Enchirid. cap. 44. Acherio placuil, alii yiderint : mihi confessionisvox.
c Isidorus, ibid. non maie usurpata videtur.
d Ex baplismo. Hic etiam Acherius recte emendat
 131 JONJË AURELIÂNENSIS EPISCOPI . 152
Dimitta nobis débita nostra ( Matth. vi, 12 ). Quinlai A ' CAPUT VI.
peccatorum remissio est cum eonverterit quis pec- Quoa patres spiriluales eos quos de sacro fonte sus-
catorem ab errore, vïoe suoe; [ila enim dicit Scri- cipiunl, verbis et exemplis ad meliora provpcare
ptura divina : Qui converti fecerit peçcatorem ab er- debeant.
rore vioe suoe,] salvabil animam ejus a morte,, et ço- Provocamur Danielis paoplieioemagisterio, utnon
operiet multitudinem peccatorum (Jqc. v, 20), Sexta. modo nos ipsos ad doclrinam salutarem capessen-
quoque fit remissio peccatorum per abûndanliam i dam exeitemus, yerum etiam alios ad justitiam eru-
charilatis, sicut ipse Dominus dicit : Amen dico,tibi, dîamus; ait eniin : Qui autem docti fuerint, fulge-
remiltunlur ei peccata, quonjam.dilexit multum (Luc. bunt sicut splendor firmamenli, et qui ad justitiam
vri, 47). El Apostolus ail.: Quoniam charitas copperit erudiunt alios, sicut stëlloe in perpétuas oelernitate_s
multitudinem peccalomip (I Petr. iv, 8). Esl adhuc et (Dan.xu, 3). Beatus quoque Augustinus in Ser-
13
septima, licet laboriosa et dura per poenîtentiani,, mone ad populuni ait : « Quicunque igitur viri, vel
remissio peccatprum, cum lavât peccator in lacryr quoeeunquë mulieres de sacro fonte filios spiritaliter
nus stratum suum , flunt ei lacrymoe suoepanes die exceperinl, cognoscant se pro ipsis fidejùssores
ac nocte (Psal. XLI,4). J Cum non erubescit sacer- apud Deum exstilisse. Et Ideo necesse est, ut sem-
dbti Domini indicare peccatum, ut acquiral médici- B per illis sollicitudinem veroe charilatis impendant,
naux secundum eum qui ait : Dixi : Pronuntiabo ad- admoneant et castigenl, alque corripiant, ut "castita-
versum me ïnjustiliam meam ; et tu remisisti impieta- tem custodiant, virginitalem usque ad nuplias ser-
teni peccati mei(Ibid., 5),;El illud : Gpnversussum in, vent; a mâledicto, vel a pénurie linguam refrè-
eerumna mea, dum confiqilur spina (Psal. XLI,.4). , nent ; cantica turpia vel luxuripsa ex ore non profé-
Harum itaque remissjoiium, quoe modo in Ecele- rant; non superbiant, npn invideant, iraeundiam
sja fiunt, tvpus erant sacrifiçia quoe fiebant in lege. vel odium in corde non relineant; auguria non ob-
Rçc enim vacat a mysterio, quod seplem dicuntur servent, phylacteria vel characteres diabolieos nec
esse remissiones, quoniam Spiritus sanctus, per sibi, nec suis aliquando suspendant; proecantatores
quem remissio peccatorum confertur, septiformis vel ministros diaboli fugiant ; fidem catholicam ve-
gratise dicitur. Cujus dona cum de Christo, qui est raciter téneantj ad Ecclesiam frequentius Gouve-
virga virtutis a Domini, Isaias prophelaret, ait: rnant; contempla verbositate, lectiones divinas at-
Egr,edietur,-vir,ga, de radiée Jesse, et fios de radice ejus tentius aure percipiant, Esurientes pascant, sitientes
asceifdet, et requiescet super eum Spiritus Domini, potent, nudos vestiant, pauperes et perégrinos exci-
spir,i[3is sapientim et intellectus, spiritus consilii et ^ piant, infirmos et in carçere positos visitent, eisque
for.litudifiis,spiritus scientioeet pietatis, et replebit eum in necessitatibus suis adminîstrare procurent, pa-
spjrit/us timorjs Domini (Isai., xi, 1). Non quod di~ cem teneant, et discordes ad concordïam fevocare
versus siljuxta differenlias.nominum idem Spiritus çontendant, saeerdotibus honorera impendant. Hoec
sanctus, sed quod unus atque idem cunctarum vir- ergo omnia et his similia si filios el filias vestras ad-
tulum fons sit atque principium. Sicut enim, Apo- monere eontenditis, cum ipsis ad oeternam beatilu-
stolo lestante, Chrisius dicitur virtus Deique sapien- dinem féliciter pervenietis. Nemo. se circumveniat,
tia; et in, Rrov^rbiis legilur.: Deus- in sapienlia sua fratres charissimi, nuiras homo sibi moritar ; sed
fundayit lerrarn, et paravit, coelos,prudentiq (Prov.^ sicut fréquenter suggessi, quanloseunque quilibeî
m, 19); et quomodo idem sermo voeatur lux, el exemplo sanctoe vitoe oedificaverit, cum tôt lantis-
et pro tantis mercedem beatoe relributionis ac-
vita,, et, resurreçlio : sic Spiritus sanctus dicitur spi-, que,
rilus sapientioe el intellectus, spiritus consilii et for- cipiet. Et qui tanlîscunque exemplum maloeconver-
titudinis, scientioe et pietatis, ac timoris Domini. sationis, etiamsi illi eum non sequanlur, proebuerit,
Conlinet itaque in eisdem septenarius numerus ter- pio tantis se malis noverit rationem redditumni. Et
narkmi et quaternarium numeruip,. In ternario my- ideo, sicut jam supra suggessi, neophylis nostris,
.sterium sançtoe-Trinita,tissin quaternario, Evangelii; j_ auxiliante Domino, exemplum bonoe conversalionis
ostendere. debemus, ut non pro
s|ve enim très., per, qualppr, sive quatuor per 1res quantum. p.ossuiPjUS
irmîthilicentur, ad duodenarium nunierum pervepi- illojçum^destru.élione poenam recipere, sed potius
tur-; quia, mysteriura sanctoe Trinitatis, el doctrina pro oedificatione ad indulgentiam peccatorum me-
duodecim in mundi reamur pervenire.. » Et quia vobis c 'quid vitare,
Evangelii per appstolos quatuor
vel quid fugere debeatis, fréquenter est ostensum;
pjagas porrigitur.. Si quis autem plenius et latius
de ejusdem <sep,tenariLnumeri mysterio nosse desi- et quid agere, vel expetere debeatïs, assidua proe-
dicatione monstratum; sic Deo auxiliante agite,
deral, légat, librum primum Gregorii papoe in. Mo-
ut vobis admonitio nostra magis ad proemium,
raUbus, in .quo coropsissime de eo disputatum inve-
niet. quam ad judicium, ante tribunal oeterni judicis pro-
flciat. s
a Virgqmrtutis. Acherius edidît virga et virtus, ° Et quia vobis. Hoecvelut ex sancto Augustirio
non qùïdem omnino rnïile, sed magis plaeuit lectio referri nemo non intelligit, quoe tamen laudato loco ,
codicis Cîar.; sic enim ad illud Psalmi «x rëspexisse non exstant. Quod deinde uncis inclusum est, totum t'
videtur Jonas : Virgam virtutis tuoeemittet, etc. déerâl in priori" editlonè. *ï
b Serai.'165, de Tempore.
 133 DE'INSTITOTIONE LAICALI. — LIB. I. 154
[His et hujuseemodi doetori's tanti documentis J\. zatorum venerit Spirilus sanctus, nisi per. imposU
aperte mstruimur, quia cum omnes quos possumus, tionem manuum. apostolorum. Credendran vero est
verbis et exemplis ad honestatem vitse sanctse infbr- quia sicut baptismatis, et eprporis, et sanguinis Do-
Kiare, bonisque operibus insïstendum provocare de- mini sacraoeenta, per sacerdotum mysteria visibilia
beamus : potissimum tamen, vigilanliusque erga fiunt, et per Dominum invisibiliter consecrantur,
eos quos de sacro fonte suscepimus, id nobis agen- ita nimirum Spiritus sancli gratia per impositio-
dum sit. Multi sane hanc salu'tiferam susceptionera nem manuuttv ministerium administratum episco-
nsn illius salutis causa qui suscipitur, sed magis porum fidelibus invisibiliter- tribuatur. Cur autem
mundi exercent amore. Hi autem utrum merito pa- lion a presbyteris, sed ab episcopis, apostolorum
tres spirituales appellarî debeant, ipsi dijudicent. successoribus, credentium fronles ob percipienduni
Quicunque igitar- spiritaîis quilibet in baptismale sancti Spiritus donuni saerosanclo chrismate si-
pater effieitur, elaborare necesse est quantum po- gnentur, sanctus papa Innocenlius in Decrelalibus
test, ut idem quem suscepit spiritaîis fiïius perma- suis, plenissime scribit : ad quem locum curiose di-
neat, ne rursus maie vivendo ëjus filius fiai, à cujus ligenterque scire v'olentem mille a. Proemissis ita-
servilio per gratiam baptismatis ereptus, et per que documentis plenissime proedocetur nequaquam
adoptionem filius Dei est effeetas.] 3B a fidelibus tanti doni pereeptio negligenter difle-
CAPUT Yff. renda, sed polius remolo torpore negligentise, eum
Ut ad accipiendum per manus pontificis imposilip- magna animi aviditate el devolione petenda et per-
nem Spiritus sancti donuni; éollicUeet dévote con- GÏpienda; ne [quod absil] sine ipsius doni munere
curralur. quis rébus humanis eximalur.
Pereeptio sancti Spiritus, quoeper manus impo- CAPUT TDLT.
sitionem ab episcopis"tribuitur, a quibusdam co'n-
Quod parvnli instruendi sunt, çunt ad inlelligibilem
grueuter,-a quibusdam vero negligenier appetitur. oetalem venerint et fidei sa'cramenlo, et baptismatis
Sunt enim quidam nobiles, quod est laudabile, qui mysterio, et sepliformis graûoe Spiritus dono.
hujuseemodi dono se suosque însigniri accélérant Salutaris disciplinai domus est, ut beatus ait Au-
ardenter; sunt etiam quidam, quod emendatione gustinus, Ecclesia Christi, in qua ideirep dicitur
dignum est, qui in Iongum id facere différant. Porno- benê vivere, ut perveniatur ad semper vivere. Ergo
, ignobiles partial incuria, partira ignoranlia, in tan- quicunque in schola hujus sunt disciplinée, in qua
tum in hac re négligentes existant, ut etiam quidam docet summus doctor, et magister Ghrïstus; taiiti
illorum, non nisi jam in-decrepita selale, hujus doni- „ doetoris magislerio humiliter-colla submittantur ue-
eonsecrationem percipiant. '- ' cesse est. In hac quippe multimoda sanoe fidei di-
Quod.vero solius episcopi sit- per manus imposi- seuntur proeeepta; quoe cum multa sint; et ab uno
tionem fidelibus tradere. Spiritum sanctam, Àcta sapientioe fonte profluanl, et- parvulos lii apertis, et-
docent apostolorum, in quibus legilur : Faclum est magnos exercearit-in-obscuris', oportet ut qui nec-
aulem cum Apollo esset Corinthi, el Paulus, pera- dum profundiora Christi proeeepta1discere queunt,
g'ratis superioribus partibus, veiûsset Epltesum, ibique humiliora intérim-discere salagant : donec adju-
cum invenisset quosdam discipulos, dixit ad illos : Si vante divina misericordia altiora percipere valeant;
Spiritumsanctum açcepistis.cr£dentes?>At Uti dixe* unde et Dominus in monte discipulos docet, in cam-
runt ad eum,:_S,ed.neque.si: Spiritus sanctus est au- pestribus turbas pascit.
divimus. Djxitque eisj.hi quo,erqo.baptizati eslis?*At ' Si quis aulem forte exislit-, qui tarditatem et ob-
illi dixerunt.:Jn Jsannis. baptismate..Ait autem Pau- 4unsionem- sensus sui ostendatr, et dicat : Non
lus : Jêannes baplizavit baptismo poenilentioepopu- possum discere, quia nec tantoe sum. capacifatis, ut
lum, dicens., in eum,qui.ventur,y,s^estpost ipsum, hoc - tôt lanlaque Christi proeeepta-,quse utique mirabilia
est in Jesum,, ut. crederentin eum. Quod cum audis- et innumerabilia sunt, disGerevaleam : audiat quid
s,ent, bgplizati sunt in_nomine.Domini Jesu. Et, cum •p.proefatus beatus Augustinus in-libro de Disciplinai
imppsuisset_illis. manum,Paulus, v.erât Spiritus san- 1 Ghristianoram scr-ibal: n-Pr^ecepta, inquit, multa
. ÇÎMS, supfij..eosjj et. logu^hajitur. linguis, et. propheta- sunt in lege, quibus ipsa vita"bona' eontinetur, im-
banl (Act. xrx-,.1); Attende, quod, post baptismatis peratur et discilur. Multa_omnino proeeepta sunt,
perceptionem,, illico, per impositipneni manuum a ejt înnuMerabilja sunt. Çraîpeptoram ipsorum pa-
beato I>aulo acceperint, Spiritum. sanclum. Itenijalio ginas vix.quisque numéral, quanto magis ipsa? Vo-
loco.:. Cum, audisserit,.apojsfoli qui, erant Jerosolymis luit tamep Dominus propter. eos quis se possent ex-
quia, recepissef.Samaria vejbum.Dei, misenmt. ad UT cusare, vel- quia eis non vacat légère, vèl quia nou
làs Petrum et Joannept. Qui cum, venissent, orave- norunl légère; vel quia non possunt- facile intelhV
mntpro ipsiS-Ut.aspiperentSpiritum.sanctjim: nonr gere,-ut excusationem nemo. habeat in die judicir;
dum enim in. quemquam illorum^venernt; sed bapti- voluit, sicut scriptum est, consummare.el breviare
xati tantum erant. in nomijie Domini Jesu. Et impo- verbum- super terram, sicut de illo propheta. proe-
nebantlMlis.manus, et'accipiebanl. Spiritum sanclum dixerat : Verbum enim consummans e} brevians f«r
[Act. vin, 16). Notandum est auod in neminembapti- ciel Dominus super, terram (bah x, 25.;.Rom- rx,
a Innocent, 1epist. 1, cap. 3. b Serai, de disciplina Christ,.cap, %
135 JON^E AURELÏANENSIS EPISCOPI . «R
28). Hoc ipsum verbum consummatum et brevia- A ad quod nos per propheticam et evangelicam hor-
tam, non obscurum esse Deus voluit. Ideo brève, tatur indifferenfer currere admonitionem. Clamât
ul vacaret légère, ideo apertum, ne dicas, non mihi enim Isaias propheta : Quoerite Dominum dum inve-
licuit inlelligere. Thésaurus ergo est magnus divi- niri potest, invocale eum dum prope esl. Derelinquat
narum Scripturarum, habens in se mirabilia et impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, et
proeeepta multa; tanquam multas gemmas, et pre- revertatur ad Dominum, et miserebilur ejus ; -et ad
tiosa mouiliâ, el vasa ingentia et magni metalli. Deum nostrum, quoniam multus est ad ignoscendum
Sed quis potest scrutari thesaurum istum, et uti eo, (Isai. LV,6). Et per Ezechielem Dominus ait : Nolo
et pervenire ad omnia quoe ibi sunl? Quando hanc mortem impii; sed ut convertatur impius a via sua,
similitudinem Dominus dédit in Evangelio suo, et et vivat (Ezech. xxxm, 11). Item : Convertimini, el
dixit : Simile esl regnum coelorum thesauro invenio agite poenitentiam ab omnibus iniquitalibus vestris :
in agro (Matth. xm, 44), ne quis se minus idoneum el non erit vobisin ruinam iniquilas (Ibid., xvm,-30).
diceret ad perscrutanduin thesaurum, continuo dé- Ilem : Peccator in quacunque die convenus fuerit,
dit aliam similitudinem : Simile est regnum coelorum omnesiniquitates ejus in oblivioneerunt (Ibid,, xxxin,
homini negotiatori quoerenti bonas margarilas : qui ' 12). Et Salomon : De perpétrât o peccato noli esse sine
invenit unam pretiosam margaritam ; et vendidit om- B metu : neque adjicias peccatum super peccatum (Ec-
nia quoehâbebat, et émit illam (Ibid.,%5) : ut si piger cli. v, 5). Item : Ne tardes converti ad Dominum, et
eras ad perscrulandum thesaurum, non sis piger ne différas de die in diem (Ibid.^ 8). Item : Aliissimus
unam margaritam sub lingua-ferre, et quo vis se- odio habet peccatores : et miserlus est poenitentibus
curus ambulare. Quod est ergo verbum consum- (Ibid. xu, 3). Ilem : Relinque peccata tua, et couverte
mans et brevians 1? Diliges Dominum Deum luum ex ad Dominum (Ibid., xxn, 21). Item : Fili, peccasti, ne
toto corde tuo, el ex tota anima tua, el ex Iota mente adjicias iterum : sed et de pristinis deprecare, ut tibi
tua (Mallh. xxn, 37).Et, Diliges proximum tuum remittantur (Ibid., xxi, 1). El Dominus in Evangelio :
sicut teipsum. In his duobus proeceptis tota lex pen- Poenitentiam agile : appropinquavit enim regnum coe-
det el propheloe (Ibid., 39). Ecce quod discitur in lorum (Matlh. ni, 2). Joannes Baptisla : Facile, in-
domo disciplinoe : 'diligere Deum, diligere proxi- KLuc.m, 8). Et Apo-
quit, fruclus dignos poenitentioe.
mum : Deum. tanquam Deum , proximum tanquam stolus ait Paulus : Ecce enim tempus acceptabile :
te. » ecceenim nunc dies salutis (H Cor. vi, 2). Et Petrus :
In primordio namque sanclse Dei Ecclesioe non Poenitemini igitur et convertimini, ut deleanlur pec-
baptizabantur nisi primum inslructi fuissent, et fide cata vestra (Act. m, 19). Hieronymus in exposilione
sanctoe Trinitatis, et mysterio sacrosancti baplis- <HEcclesiastoe : Ne impie agas multum, et noli esse
maris. Nunc aulem quia nomen Christi ubique pol- stultus, cum morieris in tempore non tuo : cum Do-
let, el parvuli de Christianis parentibus nati, ad per- minus loqualur Nolo mortem morientis, sed tantum
cipiendam baptismatis gratiam needum loquenles ut revertalur, et vivat. Semel peccasse sufliciat. De-
incunctanler deportantur : (nec immerito : quippe bemus ergo nos erigere post ruinam. Si enim juxta
ut qui alienis peccatis obnoxii sunt, aliorum depor- eos qui de physicis disputant, novit hirundo pullos
tatione et responsione a proevaricatione originalis de succo oculare chelidonioe, et dictamnum caprae
noxoe absolvantur, qualenus eruli de "potestate te- expetunt vulneratoe, cur nos ignoramus medicinam
nebrarum , in regnum Domini sui transferantur,) propositam esse peccantibus ? Auguslinus in libro
summopere procurandurn est, sive parentibus, sive Sermonum *>: t Scio ego, inquit, et mecum omnis
his qui eos de sacro fontis Iavacro susceperint f ut homo qui paulo attentius consideraverit, neminem
cum ad intelligibilem oetaiem pervenerint, et fidei Dominum timentem sub verbis ejus non se corri-
et baptismatis mysterio instruanlur : ul si forte la- -gere, nisi qui putat quia plus hahel vivere. Ipsa res
tius, uberiusque in sensu divinarum Scripturarum est quoe multos occidit, cum dicunl, Cras, eras ; et
proficere aut noluerint, aut nequiverint, saltem fide.-" subito oslium elaudilur. Remansit foris cum voce
Trinitatis sanctoe et mysterio sacri baptismatis inex- corvina, quiajion habuit- gemilum columbinum, sed
cusabililer existant inslructi. corvi vox est. Geme ut columbus, et tunde pectus ;
CAPUT IX. sed plagas tibi dando, coesuscorrectes esta. »Et paulo
«
Quod quia baptismus iterari non potest, necessario posl : Die mihi, rogo te. Ecce ego consentio, con-
poenitenlioesecundus sit baptismus. cedo, el eognosco, quia indulgentiam tibi promisit
Propitiatio divina nos per baptismi gratiam a Deus. Graslinum enim diem quis tibi promisit? Die
primi hominis realu absolvit, et de filiis perdilionis mihi ubi legis te indulgentiam acceplurum, si te
filios fecit salvalionis, et de filiis alienis filios fecit non correxeris? Lege mihi quantum victurus sis.
adoplionis, unde eliam superius dictum est. Sed Non lego, inquit. Nescis ergo quantum yicturus sis.
quia post baptismum multa amisimus, et in multis Correctus esto el semper paratus. Noli timere diem
collapsi sumus/ et idem baptismus nullo pacte ullimum, tanquam furem, qui te dormiente efibdiat
iterari polest, eadem propitia divinitas quoddam et -parietem ; sed vigila et corrige hodie quoe differs in
saluberrimum poenitentioenobis çontulil remediurn ; crastinum. »
? S. Aug. ubi suora, cap. 7,- J>De Verbis Domini serm. 16, cap. 11.
 137 DE INSTITUTIONELAICALI. — LIB. I. '
138
Gregorius in homilia de novem ordinibus angelo- A CAPUT X.
rum a : « Sinum Dominussuse pietatis aperil ; nos- Quod poenitentioemodus in arbitrio sacerdotum
que in se recipere per posnitentiam quoerit ; sed - sit constitutus.
'
poenitentiam digne agere non possumus, nisi mo- Quia peccati vulnus' poenitentioe remedio sanari
dum quoque ejusdem poenitentioecognoscamus. Poe- ' valeat, ea quoein'proecedenti capitulo collecta sunt,
nitentiam quippe vere agere esl, perpetrata mala testantur ; modus"vero ejusdem poenitentioe, tera-
plangere,' et plangenda non perpetrare. Nam qui pusque poenitendi in arbitrio sacerdotum, quibus
sic alia déplorât, ul tamen alia" committat, adhuc ligandi~atque solvendi polestas est a Chrislo collata,
poenitentiam agere, aut dissimulât, aut ignorât. est constitutus. Unde"scribit beatus Auguslinus in
Quid enim .prodest si peccata quis luxurioe defleat, libro Enchiridii (Cap. 65) : « Certa, -inquil, con-
et tamen adhuc avarilise oestibus anhelat ? Aut quid stiluunlur'ab his qui praisunt in ecclesiis lempora
prodest si iroe culpas jam lugeat," et.tamen adhuc poenitentioe,-ut fiât salis eliam Ecclesioe,-in qua re-
invidioefacibus,tabescat ? Sed minus est valde quod miltuntur ipsa peccata : extra eam quippe non re-
dicimus, ut qui peccata déplorai ,'ploranda .minime, Kiittunlur. Ipsa namque - Spiritum sanclum pignus
committat ; et qui plangit vitia, perpetrare vitia ti- accepit, sine quo non remittunlur ulla peccata ; ila
meat. Nam' cogitandum summopere esl, ut qui se But quibus remittunlur, -vitam-' consequantur oeter-
illicita meminit commisisse, a quibusdam etisrm li- nam. i Perrari namque sunt hodie in Ecclesia, qui
citis studeai, abstinere : > exemplo .David nolentis talem agant poenitentiam, qualem antiquorum'Pa-
„ aquam,bibere cum periculo suorum allatam. Item trum poenitenlium exempla , el auctoritas canonica
idem * : _cFacile fructus dignos poenitentioe( Luc. sancit. Quis namque criminis reus, qui utique poe-
m; 8 ). In quibus verbis nolandumTest, quod ami- nitentia publica debuit mulctari,' cingulum militioe
eus sponsi non solum fructus poenitentioe, sed di- deponit,' et a liminibus Ecclesioe coeluque fidelium
guos poenitentioe admonet [faciendos. Aliud nam- afcetur,' et a Ghrisli ccrppre separalur ? Quis porre
-
que esl Iructus facere, aliud dignos poenitentioe] in cinére, et cilicio, more poenitenlium antiquorum
facere ; ut enim secundum dignos poenitentioe fru- lamenta poeniludinis suscipit ? Isidorus quoque in
ctus loquamur, sciendum est quia quisquis illicita libro Sententiarum d : « Bene, inquit, in cilicio et ci-
nulla commisit, huic jure conceditur ut licitis uta- nére poeniténs déplorât peccatum, quoniam in cilicio
tur ; sicque pietatis opéra facial, ut tamen si no- asperitas et compunctio peccatorum ; in cinere
luerit, ea quoemundi sunt non relinqual. At si quis autem pulvis ostenditur mortuorum. El ideirco in
in fornicalionis culpam, vel ferlasse, quod gravius utrbque poenitentiam agimus,' ut et inpunilione
est, in adulterium lapsus est, tanlo a se licila dé- C cilicii e agnoscamus vitia
" quoe'per culpam commisi-
bet abscindere, quanto se meminit et illicita perpé- mus, et per favillam cineris perpendamus mortis
trasse. Neque enim par fructus esse boni operis sententiam, ad quam peccando pervenimus. »
débet ejus qui minus, et ejus qui amplius"deliquit : Unde colligitur quia religionis nostroe priscis tem-
aut ejus qui in nullis, el ejus qui in quibusdam fa- poribus ; dum quis secundum constitulum sibi a sa-
cinoribus cecidit, et ejus qui in mullis est lapsus. cerdote.usque ad sali'sfaclionem cilicio indulus, et
Per hoc ergo quod dicitur : Facite fructus dignos cinere conspersus, habita incultus, humique pro-
poenitentioe, uniuscujusque conscientia convenitur ; , stratus,' lacrymisque profusus videbatur, statim poe-
ul lanlo majora crescanl bonorum operum lucra per- nitens agnoscebatar, ul ei a Domino ignosceretur,
poenitentiam, quanto graviora- sibi inlulit damna " ab omnibus deprecabalur. Nunc aulem in coetuChri-
per culpam. J Item ipse in Moralibus : « Omnis pec- sliano ideirco vix prenilens agnoscitur,' quia pêne
cator in poenitentia duplicem habere gemilum de- nihil horum erga poenitenies agitur. Quapropler cre-
bel : nimirum quia et bonum quod potuit, non fe- dibile est, ut sicut alia multa in religione Chrisliana
cit ; et malum quod non debuit, fecit. Cum in bona viluerant-, ila quoque proemissus poenitentioe mo-
opéra non assurgimus, necesse est ut nosmelipsos dus, ab usu, quod formidolosum est, recesserit.
dupliciter defieamus : quia et reelanon fecimus, et ' . El ideirco a mullis diversa fiagitia perpelrantar
prava operati sumus. » audacter. Verum eliam si quispiam nostri tempo-
Multa siquidem et alia divinoeSeripturse existant ris Ghristianus hodie aut homicidium , aut aliquid
teslimonia,quoe nos de perpetratis peccatis absque aliud admiserit ; quia hujuseemodi poenitenlia non
dilatione conversionem ad Deum facere hortantur, pleclitar, ideo eras conventai fidelium irreverenter
et per poenitentiam divinoe misericordioe indulgen- se adjungere non veretur. Et ideo Ecclesiam, cui
tiam nobis promereri posse pobicenlur. Non est poenitendo satisfacere debuit, scandalizare convin-
ergo parvipendenda poenitentioemedicina, quoe dum citur. Soient enim aut publiée, aut tacite, inlrâ se
parvipenditar, morbus plus invalescens « necem adversus hujusmodi dicere : o interfeclor ! o flagi-
oegrotogignere comprobatur. tiosel heri illud et illud admisisti ; et hodie collegio
a Homil. 34, post médium. d Lib. n 16. '
' h Homil. Offic, cap.
20, ante médium. * In eilicii. Quin melius. sit quod
c Morbus plus invalescens. Sic emendavimus ex Acheriuspunilione ad marginem annotavit in compunctione
ingenio. Antea legebalur parvipenditur moribus, plus cilicii, dubitare nemo potest.
invalescens.
PATROL. CVI. 5
139 JÔN& AURÈLÎANENSISÈPÏSCÛPI l'ib
nostro, sanguine proximi a lui cruentatis manibus ài demdnstrat. Coetefum de pondère oe'stiînandodéli-
te iropudenter in'seris : et, quod majôris est impu- ctoruin sacefdotis est judicafè, ut at'lendat ad con-
dentioe, nobiscûm participare non trépidas corpus fessioném poeni'tentis, el ad fieras ël lacryïnas cor-
el sanguinem Domini nostri Jesu Christi? Quod rigenlis, ac tam jubërè dimittî, cum vident con-
dico plus usu quam volo expertus sum. gruam saiisfactibnëm. Sanè si quis iri oegriiudinem
Cum igitur lempora poenitentioeideirco sint con- inciueril, atque Usque ad desperalioriëm deverierit,
slitula, ut satisfociat poenitens Ecclesioe, quam pec- ei esl ante teinpus Paschoerelaxandûhi, né de sse-
cando loesit, nescio utrum ille poenitentiam digne culo absque communione diseedai. » ]
agat, qui Ecclesiam quam primum peccando loesit, Rlud etiam minime proetereundumest, quod qui-
postea tam impudenti consortio in sui murmura- dam peccatorum suorum conscii, imperilos anima-
tione et detractione devenire compellil. Hoec non rum suaruni medicos
de occultis, sed de nianifëslis criminibus dicta sunt, expetunt, ut sibi ad votum
suum poenitentioelempora ïmponant ; el peritos id-
quoe dum publiée admiltuntur, publica poenitentioe eirco déclinant, «e auslerius
satisfaclione diluantur necesse est. poenitentioeeos addi-
canl. Si enim përitus mëdicus ad morbos corpbris
[ Qualiter autem in his Occidentalibus partibus „ pellendos quoerilur,
mos in Hi-. quanto magis ïnëdicus animoe
anliquitus erga poenitentes servabatur,
storia ecclesiastica tripartila' Sozomenus transcri- peritissimus quoerendusest? Ul ergo -arlismedieinoe
dum curare ïiescit vulnus corporis, non
bit : c Quoniam omnino, inquit, non peccare divi- nescius, illud minuit ; sed magis plerumque iricrementum ei
num, et supra humanam naturam esse cognoscitur, addit : ita et
imperilus medicus animarum, dum
peccanlibus et poenitentiam agenlibus veniam Do- eorum
minus proecepit ; qui vero confileri refugiunt, majus languoribus rnederi videri vult, quia his
medicamenla neseil adhibërë -,eosdem lan-
peccatum acquirant. Proplerea visum est anliquis congrua créditer incrementare: De talibus
guôïes
pontificibus, ut velui in theatro sub testimonio ec- Dominus inquit
clesiastico populi delicta pandantar; et ad hanc cau- per prophelam : Vhificobant animas quoe
sam probum, bonoe convefsalionis, servanlemque non vivebaiit : et morlificabant'animas quoe non mo-
rièbanlur ( Ezëch. xm, 18 ).
secretum, ac sapientem virum staluerunt ; ad quem
accedentes hi qui delinquebant, delicta propria fa- Sunt eliam plerique spiritales medici, qui me-
tebantur. At ille secundum uniuscujusque culpam dendi animarum vulnera habent scientiam, sed aut
dicebal el mulctam ; quod etiam haclenus diligenter amoris proprii, aul adulationis causa errata, qui
in Occidentalibus servatur ecclesiis, et maxime . sibi eorum confessionem peccatorum suorum fa-,
apud Romam,- ubi eliam locus erectus est poeniten- iu ciunt, saluberrimoe poenitenlioerigore ferire refu-
tium. Stant enim rei et velut in lamenlalionibus giunt. De quibus rursus Dominus per prophelam :
conslituti ; dum enim sacra celebralio fuerit adim- Voe, inquit, his qui consuunt pulvillos sub omni cu-
pleta, illi communionem non percipientes, cum ge- bitu manus : et faciunl cervicalia sub capite univer-
mitu et lamentalione semelipsos in terrain proster- soeoelatisad capiendas animas ( Ibid. ). Hune locum
nunt, ad quos eoncurrens episcopus, el ipse cum papa Gregorius in libro Pastorali ita exponit :
laerymis et gemitu spirilali proslernitur, ut omnis « Pulvillus quippe sub omni cubilu manus est po-
ecclesioeplebs flelibus intendatur. Posl hoc autem nere, cadentes a sua rectitudine animas, atque in
prior surgit episcopus, et élevai jacentes a terra. hujusmodi se delectatione reelinantes blanda adula-
Tune conipetenter pro poenilenlibus facta oratione, lioue refovere : quasi enim pulvillocubitus, vel eer-
dimitlit omnes ; at illi afflictionibus sponte vacan- viealibus caput ponentis excipitur, cum correplionis
tes, aut jejuniîs, aut abslinealia lavacri, aut sus- duritia peccanti suhlrahitur, eique mollilies favoris
pensione ciborum, aut rébus aliis quoe«jubealur, adhihelur, ul in errore molliter jaceat, quem nulla
exspectanl commune tempus quod decernit episco- asperitas contradictionis puisai. » Hi autem qui im-
pus. Consliluto vero tempore velut quoddam debi- - perilos adulatores animarum suarum medicos quoe-
tum exsolventes affliclionem, peccato curali cum ^^ runl, vana securitate se ipsos decipiunl. Ad hoc
populo communionem participantur. i Hoecergo an- nempe taies quoereresoient, ut in poenilendo pêne
tiquitus Romani ponlifices usque ad nostruin con- nihil afflictionis corpus eorùm sentiat : proeseriini
servaverunt tempus. Qualiter autem'et quomodo cum proefaius papa Gregorius dicat : « Caro loeta
poenitentes ad suscipiendam corporis et sanguinis nos traxit ad mortem, afflicla reducal ad veniam. J
Domini gratiam accedere dcbeanl, Innocentais papa Porro de abslinenlia cui quidam poenitentes dis-
in Decrelalibus suis plenissime docet, transcribens : erete et laudabiliter, quidam vero indiscrète et ne-
« De poenitentibus autem, qui sive ex gravioribus gligenler se subdere soient, Prosperi sententià hoec
eommissis, sive ex levioribus poenitentiam gérant, est i : t Membra, inquit, sua, quoe sunt super ter-
si nulla interveniat oegritudo, quinta feria ante Pa- ram, morlificant, quando insolens corpus jejunioru'ni
scha eis remiltendum RomanseEcclesioeconsuëtudo continualione castigani ; quando ihlrâ nécéssarium
a Sanguine proximi. lia oplimus codex Clar. ptum "este codice Clarom.
Prior edilio cum manibus sanguine ptenis. Quod i Lib. H de Vita cônlëmp., cap. 22.
sequitur ex Sozomeno et Innocentio papa exscri-
 441 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LE. I. 142
moduui suum tempêtant appôlitum -; quando non so- A raîili proestafe, hë cum illi licita concedere èoepé~
lum a delicatioribus eibis modëïàta dislrictione rimus, poscat illicita ; el sibi obsequehtes in mini-
sdspêriduiit, sed etiam in ipsis commuùibus nihil mis, in flagitia puniënda côthpellat ; ac naturali
tarai sdoepro"dèsidêriOj sed pro suslèntaridoe viloe ordine pertarbato, non spirilui corpus, sed spiri-
nfecessilate përrùittûnt : cerli quod liée delibioe tus corpori dominanli deserviat. » Et post pauca :
qHàelibet,si absquê desidëfio percipiahiur^ ôfficiunt ; t Coeterum si a quâdf upedibus abstinentes, phasia-
et viles cibi plerumqtië abslinentioe"profëelum, si nis alilibus, capris, atque pavonibus, vel aliis avi-
appetenler âecipîanlui1, impediuhl. Hinc est qtibd bus preliosis, aut piscibus perfruantur, non mihi
sanctus David âqlïoe visse a concupiscentiam câsll- videntur resëcare delectationes sui corporis, sed
gavit; et éam sibi a Shis oblalam. ne desiderio siio mutare ; nec pro abstinenlia, sed velut pfo nescio
-ex ea satisfacerfe videretur, effudit.- Et sarictoÈlioe qua immundilia, tel cerfe, quod vërius eslj pro sto-
pereeptio carnidm, quoniam non concupivit, non machi nauseantis tênerilùdinê dellcias illas fcoriïirlu-
iibcuil. Unde dâtur intelligi, quod veraciter absti- nes ac viles carnes abjicere, quo possir.t àîiis non
nentes escaruni non hâteras, sed ooncupiscentiàs solum carnibus, sed eliam delicatioribus ac pretio-
damnent; ac voluptates suas desiderati cibi vel pé-" sioribus suas voluptates explere, cum, sicut supra
tus abusione mortîficenl. Qui autem non splum a B jam paluit, non aliquarum carnium quoe usui hii-
qualilate, sed etiam a quantitale ciborum cupiunt mano coiîCëssoesunt, nobis naturoe dafflnàiidoesint,
abstîneré, nihil aliuu student, nisi ut quaiïtum std- quas Deus instituit ; sed cârnales concup'iscerilioe
iliacho reficiendo ac fami êxmieridoesatis ésse vi- fugiendoe, quas sensui carnis diabolus introduxil.
detur, indulgéanl ; nec expleant suos appetitus avi- Illi aulem qui p'àrciores videri volunl,el gioî'ialn
ditale pèreipiendi, sed comprimant ; atque eis non sibi velut de abstinenlise dislrictione conquirùiit,
saluritas edendi finem faeiat, sed voluntas ; quia sifc ab omnibus animalibus jiidièant lemperàndum,
tam a cupiditate pretiosiorum ciborum animés, ut peregrinis pomis, aë sorbis poëùlis * dêlicâlis,
*
quam a nimia perceplionb vilium continëbuht, qui coeleriSqUe aliis" ifiimanem sui corpur'ii impleant
cibis nec lauiiorlbus voluht, carne luxuriante, dis- àppelilum, eum spiritaîis abstinenlia, lion aliquo-
solvi, nec distenlione ventris viiibus bnerall; rum ciborum Usum, sed desidefium suàdeàl com-
"quandoabstinentes viri nec deliciosi solëànt é'ssé, pescehduin. El illi magis parcimenioe sef'vire cën-
nec avidi. Jam de vino abstinen'do vël percipiéndd séndi sunt,- qui sibi non aliqùardm rerum përee-
quiddicam? Unde sanctus Apostolus certain fixit pliones, sed delectatidnes êerppris intëfdîcuht. Illi
regulam diceris : Notit'éineb'nari vino, în quo est lu- quoque qui, negata sibi vini percep'liô'rië,' dîverso-
xurià (Eplws. v, 18). Quasi diceret : Luxufiam fa- C rum ppculorum potîohîbus iiiuiidantur, -iieqUfiqiîam
cil el nutrit vini pereeptio nimia, non natura ; et mihi abstineniiam vîdéntar implëre. Qiii et à"dliée
proptërea non vos uti vino', séd inébriâii prohibeo. se forlassis a -vino suspenduht, ul mërceritùr ab
Quaridoquidem infirmum stomachum modérâtes hominibus laiidëih, êl intérdicli siti vini compen-
usus vini confortât, ebrieias ahinrum corpusque sant poculis suâVioribus voluptalém. i
dëbiiilat. Dënîqûé Timotheo suo discipulo, qui se Liquel igitur ° quia ad vaincra, pecfiàtorurn-sa-
longâ abstihéhtioe dislriclibrie jariî îrégerat, et sto- nanda,.non indbeti, 61 peccatis favehtes,- sed docti
machum suum aquoe perceptione corrûpëfat, mo- et spirituales mëdici sinl expetendi; et ad eorum
cîicd vino uti deberë proecepit, dicens : Noli adhuc arbîlfiuûi poenilëfitioelempora humiliter subeunda,
aquam bibere ; sed modico vino utere propter stoma- et de capitalibùs mahîfeslisqUe peccatis publica sit
chum tuum et fréquentes îhfirmitales tuas (I Tint. irfetraciabiliteï agenda poenilehtiâ. -De mensura
Y, 23). Ac per hoc nihil contra abstineniiam faciunt, vero atque perceptione cibi éi p'otus, poenitentibus,
qui vinum non pro ébrietalë, sed tanthni pro cor- qui rigore abstinenlise corpora sua discrète dofriare
poris salute pércipiuht ; nec hoc eis offert voluntas, stàtuunt; supra notata Prosperi sentèntia consulta
sed permiltit infirmilas : quoe si defuerit, a vino est sequendà. Deeèt quippe ut cum quis poeniten-
abslinendum, ne vini pereeptio, quoe infirmum sus- tioe mancipatur, ita cerpus sudnï jejuniorum con-
tentât , saïium corpus inceridat : quoniarn quidem tinualione, vigiliàrum et oratforium assiduitate; éoe-
vino Uti, ëtusùi habere bleuir!, nullus dixerit esse terarumque sahetafuni virtutum cxercitàtïôné dô-
peccatum', séd hoecideo 'noii débeinus carni dëside- riîare studeats ut mérita cum Psalmista dicere va-
.a. Aquoevisoe. Acherius, mayult aquoe in se. Ihfra quod non eorum pereeptio, sed potius Jmmpderata
quam a nimia perceptione, etc., sic optimus codex dèleclalio sit culpa. Qûaprppter cpm quis vult
Glarom. Prior edilio hoc in loco foedùm in modum agere poenitentiam', opertët ut in cibo et p'otû su-
corrupta eiat ; nam iri ea sic legèbatur : qiiam a mendo supra comprehensum teneal mtfdum. Decet
perceptione anxmi continebuntviliUnt. quippe ut qui illicita admisil, .licita etiam ,sibi in-
1 Sorbis poculis. Alias, Acherius, sorbjtiunculis. terdical. Castigéi etiam membra sua quoe sunt su-
c Liq'uetigitur. Hsêc reliqua capitis ab his ver- per terram,-'jejùmis," vigiliis, et oralïonîbus, etcoe-
bis désuni in codice<3rifoih.et horUiri loco haberi- teris salutiferis afflictionibus ; Ut, juxlâ Apostolum,
lur sequentia verba, quoe quidem editis prsefero : hostia viya, sancta., el Dpmino. placées fieri,,.et
« Palet igitur quia cibi polusque pereeptio absti- cum Psaïmista dicere valeat : Sitivit in te anima
nentibus non ad voluplatem, sed ad neeessarium . mea, quam multipliciter et caro mea: >
corporis moderate sit vitanda [Lego usitanda], et
 143 - JON^î AURELIANENSIS.EPISCOPI: - .144
leat : Sitivit in te anima,mea , quam mullipliciler et A eslis intenti ; sed communes et ex,usu fabulas teri-
cdro mea (Psal. LXH,2). ., . lis, el verbo Dei vel lectionibus divinis Jerga con-
. , ,,..'. CAPUT. XI-. vertitis. Vereor ne et vobis dicatur a Domino : Con-
Quod ad ecclesiam orandi gratia fréquenter conve- verlerunt ad me dorsa, et non faciès. suas(I Jer.
. , • niri debeat. , xn). > El post aliqua in eadem : c.Dicile mihi, .vos
Quia moderno tempore Christiani populi devotio qui tantammodo feslis diebus ad ecclesiam conve- '
adevotione. plebium fidelium, quoe sub apostolis nitis : çoeteri dies non sunt fesli ? Non sunt dies Do-
exstitit, ; longe sit impar,* in ultimo libelli hujus ca- mini? Judoeorum esl dies, certes et rarosobservare
pitulo breviter commemorabitur. Procul ; nempe solemnes,et ideo ad eos dicit. Dominus4 Quia neo-
quorumdam Christianorum devotio, sicut el in non- menias vestras, et sabbata, et diem magnum non sus-
nullis. aliis, ila et in eo quod ad ecclesiam lepide tineo. Jejunium, et ferias, el dies festos vestrosodit
conveniunVab illius plebis religiosa devotione di- anima mea (Isa. i, 15). Odit ergo Deus eos qui
stat.-Verum sicut suntplerique, quipio religiosoque una die putant esse, festam Domini ? J Quia ergo
studio,-orandi.gratia. ecclesiam soepissimefréquen- Christiani instar templi Jerosolymitani, ubi sanguis
tant,^ ita;e'-contrario existant, quidam,. qui licet.e bratorum animalium effundebalur, basilicas in ho-
Yiçino-i.habeant.basilicam, ,id tamen, perraro, quod B - nore el amore , Dei construunl, ubi non jam san-
emendatione dignumest; \faciunt. Ut>ergo templa guis taurorum effunditur, sed corpus el sanguis
divinis'cultibus mancipata fréquenter adiri,-ibique Christi conficitur, el a fidelibus percipitur ; el Deus
Deum ,constanter.,et dévote oporleal invocaii, di- tam evidentihus oraculis loca nomini suo dicata in-
vinoeScripturoe testimonia Subtus collecta tesiantur. habitare, ibique supplicum preces se exaudire polli-
Legitui"itaque in libro Paralipomenon : Apparuit no- ceri dignatur ; et ponlifices sub tanta invocatione
cte {Dominus Salomoni et ail : .-Audivi orationem eas Deo . dedicant, ut omnes qui illuc deprecaturi
tuam,'efoelegi locum istum mihi in domumsacrificii, conveniunt, de quacunque tribulatione ad eum cla-
etc. (II'parai. xii). Et paulo post : .flculi quoque maverint, ^onsolalionis -ejus bénéficia- conseauan-
mei érunt aperti, et aures meoeerectoe ad orationem tur :' oportet ut fidèles, remoto negligentioe tepore,
ejus qui in loco isto oraverit : elegi. enim et sanctifi- hujuseemodi loca ad Deum exorandum, sibique pro-
cavi locum istum, ut sit nomen meum ibi in sempi- pitium faciendum, fréquenter ac dévote adeant, di-
lernum ;'el permaneant oculi mei et t cor meum ibi gnosque se aspéclibus angelorum, quorum conven-
cunctis .diebus. Et in Evangelio JLucoe: Et faclum tus ibi mirrime adesse dubitalur, exhibéant.
est. dum \benediceret illis, ,recessit ab eis et ferebalur , Quod si etiam memoralum templum, in quo pe-
in coelum.Et ipsi adorantes regressi sunt in Jerusa- Y - cudes mactabantar, tanloe vénération! habebatar,
lem cumgaudio magno. Et erant .semper in templo ut "ad illud non solum Judoei ' divinoelegis notjliam
laudantes,~etbenedicentes Dominum (Luc. xxiv, 52). habentes, verum'etiam nationes a testamento Dei
Et inActibus apostolorum : Erant autem, .inquit, 'onge remotoeorandi gratia concurrerent, sicut ha-
persévérantes in doctrina apostolorum, communica- betur in Actibus apostolorum de viro ^thiope eunu-
tione fractionis panis, et.orationibus (Act. n, 4,2).'Et cho, qui venerat adorare in Jérusalem, et reverle-
paulo post : Quotidie quoque perdurantes unanimi- batur, et a Philippe, catechizatus," et baptizatus est
ter in templo, et frangenles circa domos panem, su- (Act. vin,' 26) : quanto magis "templa Christi, "ubi
mebant cibum cum exsullationeelsimplicitate cordis; ejus caro et sanguis immolatur, a fidelibus sunt re-
collaudantes Deum, et habentes gratiam ad omnem ligiosis obsequiis veneranda, et assiduis precibus
plebem (Ibid., XLVI).Item .ibi : Petrus et Joannes inexcusabiliter frequentanda." Non'igitur sicut seia-
ascenderunt in templum ad horam orationis nonam bet quorumdam reprehendenda et emendanda con-
(Ibid., m, 1). Origenes quoque in homilia de Re- suetudo,'propter oediculasquas sibi advotumsuum
becca a : c Vereor, inquit, ne si lis matri vestroe, construunt, ibique Deo sacrificium ofièrri posse et
Ecclesioeadhuc in tristitia et gemilu, cum non con-_- debere contendunt, templa per sacerdotum minisle-
'
~
venitis ad audiendum verbum Dei, et vix festis die- ria nomini divino dicala penitus sunt negligendaac
bus ad ecclesiam proceditis ; et hoc non tam desi- relinquenda : proesertimcum Dominus dicat in lege :
deriô verbi quam studio splemuilalis, et publicoe Ad locum quem elegeril DominusDeus de cunctis
tribubus ut nomen suum et '
quedammodp remissionis obtenlu. Quid igitur ego) vestris, ponat ibi, habi-
faciam, cui dispensalio verbi crédita est ? Ubi vel[ tel in eo, venietis et offeretis illo loco holocausla ac
.
quando vestram tempus inveniam ? Plurimum ex viclimas vestras (Deul. xn, 6). El post pauca : Cave
hoc, imo pêne totum mundanis occupalionibus te- ne offeras holocausta tua in omni loco quem videris;
ritis ; in fbro aliud, et aliud in negolialione consu- sed in eo quem elegerit Dominus in una iribuum
mitis ; aliud litibus vacat, et ad audiendum verbum tuarum offereshostias (Ibid., 13). Et in sacris cano-
Dei nemo, aul pauci admodumvacant. Sed quid vos nibus, in concilio scilicet Laodicensi sit instilulum
de occupalionibus culpo ? Quid de absentibus con- (Cap. 58) : Quod non oporteat in domibus oblaliones
quoeror? Proesentes etiam in ecclesia positi non( ab episcopis el presbyteris fieri.
B-Homilia 10 in Gen.
14S DE'INSTITUTIONE LAICALI. —LIB..I. . , . ,146
. CAPUT XII. . A lus semper orare nos jubeal, et sanctis etiam ipse
De instantia orationis. somnus oratio sit, lamen divisas orandi -horas,ha-
Religiosaedevotioni orationis a multis ut oporte- bere .debemus ; ut si forte alîquo fuerimus opère
ret, et ut exempla sanctorum antiquorum Patrum detenti, ipsum nos ad officium tempus admoneat :
docent, non insislitur ; quorumdam etiam orationis horam terliam, sexlam, nonam^ diluculum quoque
intentio lerrenarum rerum curis, el illicitis cogita- et vesperam, nemo esl qui nesciat. Nec cibus,ante-
tionibus miserabililer proepeditur.' Quod cum ita sit, sumatur nisi oratione prsemissa ; ,"nec recedatur^'
quanto in oratione acrius adversilatibus mundi con- mensa nisi 'referanlur, gratioe Creatori. [Noctibus]
cutimur, et cogitalicnum carnalium graviores tu- bis terque surgendum : revolvenda de Scripturis
'
multes patimur, tante ardentius oràtioni et vehe- quoememoriter tenemus. » Ilem Isidcrus ^ ::t Sicùf
menlius insistere debemus. Instantia quippe "oratio- enim mililic sine armis ad hélium exire non.-conr
nis auxilium nobis tribuit in adversis, quoniam ubi Yeuit, ila omni Chrisliano procédera. quolibet .sine
non suûîcit .humanum, necesse. esl* ul imploretur oratione non expedit. Hoc"est remedium ejus ^qûi
oralionibus divinum auxilium. \ fitiorum temperamentis exsestuai, ul,quoties-quo-
Quantum autem oràtioni'insisten dum sit sequen- -- libet impugnatur vitio, lotiesjn oratione .subdatai;
lia' docent. Ait eiiim Psalmisla : [ Mentor fui nocte 1B " quia frequens oratio vitiorum' impugnaiionem
hominis tui, Domine (Psal. cxvm, 55). Item-: Me- exstinguit. Tam perseveranter ,inteudere ; oporlet
dia nocte surgebam ad confitendum tibi (Ibid. xn). ànimum nostrum orando atque pulsando, quousque
Item :.In noctibus extollile manus vestras in sancta, importunas desideriorum carnalium suggestiones, •
et benedicite Dominum (Psal. cxxxin, 2). Item : ] quoenostris subrepunt sensibus, fortissima,iniên-
Lavabo per singulas noctes lectum'meum : lacrymis tione superemus : ac tandiu,insistere, quandiu.ex-
meis-stratum meum rigabo (Psal."Yi,7). Existant surgendo vincamus. » Et paulo posl : « Oratio cor-
et alia ejusdem psalmographi de orationis usu-'jugi- dis est, ; non' labiorum ' ; neque enim verba depre-
lër habendo plura documenta ; quoe hic prolixilatis cantis Deus intendil, sed orantis cor aspicit. Quod
causa-non ponuntur. Habes et" in libro Ecclesia- si tacite cor oret, et vox sileat, quamvis Imminent
stico '.'Ne impediaris, inquit, orare semper : et ne ve- lateal, Deum latere non potest, qui conscientioe
réaris usque ad mortem justificari : quia merces Do- proesens est. Melius est cum silenlio orare „corde
mini manet in oelernum (Eccl. xvm, 22). Ante ora- sine sono vocis, quam solis verbis, sineintûitu
tionem' proepara animant tuam, et noli esse quasi mentis. Nunquam est sine gemitu orandum, nain
homo qui tentai Deum (Ibid. 23). Qui conservât le- peccatorum recordatio moerorem gignit _;l'.dum
gem, muiliplical orationem. Precationem loesi exau- (C enim oraraus, ad, memoriam culpam reducimus,
diet Dominus (Ibid. -xxxv, 1). Oratio cum humili- et magis reos tune nos esse cognoscimus. Ideoque
tatej super nubes penetrabit {Ibid. xxi). Dominus cum Deo assistimus, gemere et flere debemus-; re-
quoque in Evangelio ait : Oportel semper orare, et niiniscentes quam gravia sint scèlera quoe commi-
non deficere (Luc. xvm, 1). Et alibi : Petite et da- simus, quamque dira inferni supplicia .quoe ti-
bitur, quoerite et invenielis. Pulsate et aperietur vo- memus. t
bis. Omnis enim qui petit' accipit ; et qui quoerit in- Porro sunt nonnulli qui oràtioni fréquenter insi-
venit : et pulsanti aperietur (Matth. vu, 7). Item :' stant, et a eoeteris bonis operibus vacant.": quibus
Vigilate itaque omni tempore; ut digni habeamini' necesse est ut oràtioni coeterarum quoque virtutum
effugereista omnia quoe futura sunt, et astare anle adjungant operalionem. Sunl, e contrario, qui aliis
filium hominis (Luc. xxi, 26). Et Apostolus : Semper bonis operibus inserviunt, et assiduoeorationis usum
gaudete : sine intermissione orale : in omnibus gra- negligunt : quibus etiam convenit ut bonis operibus
tias agile (I Thés, v, 17). Item idem : Oràtioni in- orationem quoque assiduam annectant. Ait, autem
'
state, vigilantes in ea (Coloss. iv, 2). Item idem : Jeremias prophète : Levemus corda nostra cum mani- '
Dominus in proximo est : nihil solliciti silis : sed in bus ad Dominum (Thren. ix, 41). Quod Isidorus ita >
omni oratione et obsecratione cum gratiarum actione ^ exponitd : « Cor, inquit, cum manibus levât, qui
petïtiones vestroe innolescant apud Deum (Philip. orationem cum opère subleval. Nam quisquis oral, i
îv, 6). Et Petrus : Estote, inquit, prudentes et vigi- et non operatur, cor levât, et manus non levât. '
late in orationibus (1 Pelr. iv, 7). Isidorus in libro Quisquis vere operatur, et non oral, manus levât, et
Sententiarum : t Oralionibus mundamur, lectioni- - cor mm levât, Sed quia operari necesse est et orare,
bus instruimur ; utrumque bonum esl si liceat ; si bene juxta utrumque dictum est : Levemus corda
non liceat, melius est orare quam légère ; quia in nostra cum manibus ad Dominum. s
lectionibus agnoscimus quid facere debeamus, et-in Quia ergo Salvator noster non solum formam
crationibus eadem accipimus quoe pestulamus. » orationis , sed instantiam frequentiamque tradidit
Hierenymus ad Eustachium a : t Quanquam Aposto- orandi, oporlet ut imporlunitatem illius viduoe ju-
a Epist. 22. Acherius. Idem ubi habetur in oratione subdatur,
h Isidor. Sent. lib. m, cap. 7. alias legi monet ad orationem se convertal.
c Sicut enim militi. Hoec usque ad Hoc est d Ibid. ubi supra.
remedium , in Isîdoro nunc non reperiuntur, ait
 Ul JON/E ADRELIANJENSISEPISCOPI 148
dicem iniquum crebris vocibus interpellantis, nec i oculis intentas, corde tamen et cogitatipnibùs eva-
non et illius amici ostium amici sui constanter pul- galur, aversus esl. Quid erge est converti? Si his
santis, tresque sibi panes commodari petentis, quos omnibus terga vertitis, et studio ac mentis sollici-
nobis exempli gratia ad inslantiam orandi, seque jugi- ludine verbo Dei operam detis, in lege ejus die ae
ler humiliterque deprecandi exbibuit, imitantes (Luc. nocte meditemîni : hoc est conversum esse ad Domi-
xi, 5), eumdem Dominum et' Salvatorem nostrum, num c. Àliqui vestram, ut recitari audierint quoe
remolo torpore desidioe,jugiler exoremus, ut scili- leguntur, statim discedunt; nulla ex his quoe leeta
cet a cunctis erratibus'noslris nos absolvat, et sunt inquisitio adinvicem, nulla collalio, nusquam
oeternoepatrioeparticipes efficiat. memoiia mandati illius, quo le divina lex commu-
ne! : Interroga. patres tuos, et dicent tibi; presbytères
CAPUT xm. et annunliabunt tibi (Deul. xxxn, 7). Alii ne
in
Qupd ecclesia Dei non tuos,
sit oliosis turpibusque fa- hoc
bulis vicandum. Et quod qui hoecfacinnt, non so- ipsum quidem patienter exspectanl, quod le-
lum sibi peccatum'non minuant,'sed etiam majora ctiones in ecclesia recitentur. Alii vero nec si reci-
accumulent. lentur sciunt, sed in remotioribus Dominicoedomus
Mulli ecclesiam ingressi, non ad Deum puram locis, soecularibusfabulis occupantur. De quibus ego
simplicemque orationem dirigunt, quoniam quod 8 ausus sum dicere, quia cum legilur Moyses,jam non
ore precanlur, hoc etiam mente non meditanlur. De velamen super cor eorum, sed paries quidam et mu-
talibus Beda in homilia 17 Evangelii a. « Sunt, in- rus est positus. >
quit, qui intrant in ecclesiam, multis psalmodiant Auguslinus in homiliis a ad populum : ç Quando
vel orationem sermonibus prolongent, sed alibi corde conyenitis, inquit, ad ecclesiam, pro peccatis yestris
inlendendo, nec ipsi quid dicant, recolunt : ore qui- orale ; nolite [rjxas cpnimiltere, nelite ljtes et] scan-
dem orantes, sed mente foris vagantes, omni se oratio- dala concilare, aut otiosas fabulas dicere. [Qui ad
nis fruclu privant; putanles a Deo precem exaudiri, ecclesiam vpRiens hoecfecerit, ibi se liligando vul-
quam nec ipsi qui fundunt, audiunt. Qupd antiqui iigraj, ubi se prando sanarp poluerat.l In ecclesia
hoslis inslinctu fieii nemo esl qui aqimadvertere slanlps nolite verbosari, sed sacras Séripturas pa-
nequcal. Sciens enim utilitatem orandi, et homini- tienter audiie. Qui enim in ecclesia verba vana le-
bus invidens gratiam impetrandi, immittit orantdnis eulus fuerit, et pro [se et pro] .aliis ralionem reddi-
multimoda cogilationum leviupi, el aliquando eliam tarus est ip die judicii, quia verbum Dei nec ipse
turpium nocentiumque phantasmata, quibus oratio- audit, nec alios audire permiltit. J Item idem :
nem impediat; adequl non nunquam laies lantosque -, « Plures sunt de quorum perdilione nimium con-
discurrentium cogilaiionum fiuptns prosfrati in ora- J trislor; illos dico qui, venientes ad ecclesiam, ma-
tione loleremus. J Sunt ilaque plerique, quibus po- gis pligare cppiunl quam orare, el quando lectiones
lius cordi esl vanis et obsçoenis confabulationibus diyings dehept in ecclesia inlenlis auribus et tota
vacare, quam lectionibus divinis aurera accpmmp- pietatp suscipere, tune foyis causas dicere, et diver-
dare; quibus etiam nusquam tam delectabile videtar sis [se] sludent calumniis impygnare, Aliquando
esse susurrationes aliorum auribus ingerere, cachin- etiam, qupd pejus est, aliqui ninijqm iracundia suc-
nis ora dissclvere, quam in ecclesia D,ei, ubi pnm ce.ndqp.tur, amarjssime rixant'ir, et turpiter sibi
humiliter devoteque debuerunt invocare, el peccata çonvicia, et crimina, et caleibus el pugnis invicem
sua deÛere : sed et hoc ejusdem hoslis antiqui in- cojliduntur. Melius enim fueral talibus ad ecclesiam
stinclu fieri dubium non esj. non venire, quant toi pialis contra se dhinsm iram
Quod aulem domus Dei non sit hujuscpmodi illi- provocare. Isti enim e[si cum minoribus peccatis ad
cilarum actionum, sed potius orationum, Dominus ecclesiam yeniunt, cum multis cripiinibus de eccle-
docet in Evangelio, dicens : Domus mea, domusora- sia reyertunlur. Item idem : i Sjin,tnamque aliqui
tionis est, vos aulem fecistiseam speluncam latronum qui in natalitiis sanclerum, aut in. qualibet feslivi-
(Luc. xix, 46). prigenes quooiie ubi de velamine -vtaie, causas aut dippre, aut audire volunt; et, quod
Moysis scribit *, ita dicit : « Dicendum nobis prius pejus est, non pro veritale!, sed pro avaritia et cu-
est quid.sii homo ayersus a Domino, ul scire possi- piditate. Debenl enipi causas dicere et puni justi-
mus quid sit conversus, Omnis qui, cum recitanlur tia deliberare; sed aliis diebus, ahp tempore, non in
verba legis, communibus fabulis oecupatur, ayersus sanctorum solemnitale, quandp omnes liomines ma-
est. Omnis qui, cum legilur Moyses, de negoliis soe- gis-debent Deo yaçdre, quam se diversis liljbus jm-
culi, de pecuniis , de lucris sollicitudinem geril, pugnare. s Item ideni : « Quandq ad ecclesiam con-
aversus est. Omnis qui possessionum curis stringi- vertis, nolite vos talibus fabulis qcçupare, unde
tur, et divitiarum cupiditate distendilur, qui gloria- possilis peccata açquirere. Nplite ygsocçupare ad
tur sseculo, et mundi honoribus studet, aversus est. liligandum, sed potius ad prand.um, ut non rixandq
Sed et alius qui ab his quidem videtur alienus, Deum offendere, sed supp]iGando gratiam ipsius
assistit autem el audit verba legis, et vullu atque possitis açquirere. t Beda e in hcmilia Evangelii
a Dominica secunda in Quadragesima. ^ De Tempore sermo 214.
3>lu cap, 34Exodi, hom. l@,. e Beda, cap. 2 in Evang. Jpannis.
c Ibid. paulo post.
 149 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LÏB. I. 150
vigesima : Cum fecisset Dominus quasi flagellnm de A mina frequenlare negligunt, ita e contrario existant
-fnniculis, omnes ejecit,de templo.(J,oa,n.n, 15). Quid pleriqpe, qui pro eo,quod basilieas adiré nequeuut,
ergo, fratres mei, quid putalis faceret Dominus, et reliquias sanctorum proeslo npn habent, ideirco
si rixis dissidentes, si fabulis vacantes, si risu dis- vota precum suarum ad Dominum, ut opprteret,
jointes, vel alio quolibet scelere reperiret irrelitos, supplici devotiene non fundunt : non animadverlen-
qui hostias guoesibi immolarentur, ementes in tem- tes quod Deus non sit minus in parte quam in toto ;
plp [yidit, et] eliminarefeslinavil? Hoecpropter illos sed ubique tolus, ubique proesens, ubique mirabilis.
diximus, qqi ecclesiam ingresçi, non solum jntentio- Unde ait Psalnùsta : Quo ibo a spiritu tuo; et a fade
neçn orandi negligunl, verum etiam ea pra quibus 'tua quo fugiam? Si asçendero in.coelum, tu illices :
orare debuerant, angent. Insupar. et arguent es se si descendero in infernum, ades (Psal. cxxxvm, 7).
pro hujpsmodi stullitia, ponviciis odiisque vel detra- Item : In omni loco dominalionis ejus benedie, anima
ctionibus insequuntur : addenles videlicet peccata mea, D.omino(Ibid. en, 22). Legitur itaque in libro
peccatis, et quasi fpnem sibi lqngissimum incaute Regum : Si egressus fuerit populus tuus ad bellum
eorum augmentalionem lexentes,nec timentes exeo contra inimicos suos per viam, quoeunque miseris eos,
distrieti judicis examinatione daïmiari. J Et paulo orabunt,le contra,viam civilatis quam elegisti,et contra
post : « Unde niullum trenienda sunt hoec, dilectis- ]B domum quam oedificavinomini tuo : et exaudies in
simî, et digno expavçscenda timoré,, sprlulaque coeloorationem eorum, et preces eorum, et faciès ju-
prsecavendum iridustria, ne veniens improvisas per- diçiunt eorum. Quod si peeçaverinl, np$ esl enim
Yërsum quid immerita, nobis, unde [merito] fiagel- hopip qui nofipeçcet, et iratus tradideris eo,s inimicis
lari ac de ecclesia ejiei debeamus, inveniat; et suis, et caplivi ducti fuerint in terram inimicorum
maxime in illa qusespecialiter domus orationis vo- suorum longe vel prope, et egerint poenitentiam in
cctur, observandum ne quid ineptum. geramus, ne corde suo in loco captivitatis, -et conversi deprecati te
cum Corinlhiis audiamus ab Aposlolq : Nunquid do- fuerint h} captivitate sua dicentes ': Pecçavimv.s, ini-
mos non hakelis ad agenda vel loquenia temporalia, que eghnus, impie gessimus; et reversi fuerint ad te
aut ecclesiam Dei contemnilis? (I Cor. xi, 22.) Item in universo corde suo et tota anima sua in terra ini-
idem in eadem : Zelus domus tuoeconte-ditme (Joan. micorum suorum, ad quam caplivi ducti sunt, et ad-
II, 18). Zelemus et nos, fratres charissimi, domum oraverint te contra viam terroe suoe, quam dedisti pa-
Dei, quantum possumus, ne quid in ea pravum ge- tribus eorum, et civilatis quam elegisti, et templi quod
ratur insislamus; si viderimus fratrem, qui ad do- oedificavi nomini tuo : exaudies in coelo, in firma-
mum Dei perlinet, superbia tumidum, si detraclie- menlo solii tui orationem eorum el preces; et faciès
nibus assuetum, si ebrietati servïentem, si luxuria (^ judicium eorum (III Reg. vin, 44). Et in libro Da-
enervatam, si iracundia. turbidum, si alie cuiquam nielis : Quod cum Daniel comperisset, id est, consti-
vilio substratum, studeamus in quantum: facultas tutam legem, ingressus est domum suam, et fenestris
suppetit, castigare, polluta ac perversa corrigere ; apertis in coenaculosup contra Jérusalem, tribus temr
el si quid de talibus emendare nequimus, non sine poribus in die fleclebatgenua sua, et adorabat; con-
acerrimo menlis sustinere dolore; et maxime in fitebaturque Deo suo, sicut et ante facere consueverat
ipsa domo orationis, ubi corpus Domini conseera- (Dan. vi, 10). Apostolus quoque ait : Volo igitur
tur, ubi angelorum proesentia semper adesse non viros orare in omni loco, levantes puras manus sine
dubitatur, ne quid ineptum, ne quid nostram, sive ira et disceptatione. Hieronymus a ad EuslQchium :
fralernam orationem impediat, lotis viribus aga- « Egredientes hospitium armet oratio; regredienti-
mus. s bus de platea oratio occurrat antequam sessio. Nec
Apostolus namque omnibus Christianis stultilo- prius corpusculum requieseat, quam anima verbo
quium et scurrililatem penitas cavendam esse de- Dei pascatur. Ad omnem actum, ad omnem inces-
cernit : quibus magis convenit lugere quam ridere, sum, manus pingal crucem. »
juxta illud evangelicum : Beati qui lugent, quoniam Joannes Os aureum : « Quando, inquit, accubue-
ipsi consolabuntur (Matlh. V, 5). Quapropter sum- ris super stratum tuum, et neminem infestum pate-
mopere onmibus fidelibus procurandum est, ut ris, antequam veniat tibi somnus, profer in medio
nihil in ecclesia inhonestum, aut cogitalione, aut - codicem conscienliam tuam, reminiscere peccata
dicte, aut facto gérant; ne forte peccatis, pro qui- tua, si quid in verbo, seu in faclo, vel in cogi-
bus absolvendis .confluxerant, peccata accumulan- tatione peccasli. Hoec enim dicit Prophçta : Ira-
tes, non absolutionem peccatorum acquirent; sed scimini, et nolite p.eccare; quoedicitis in cordibus
magis fanes, quibus quodammodo ligentur, sibi ac- vestris, et in cubilibus vestris compungimini ( Psal.
cumulent. iv, 5). Per diem nonhabuisti tempus, sed pbser-
CAPUT XÎV.- vasti judicia tua ; el injunctum negotium, et con-
Quod et in aliis competenlibuslocis, si locus basilicoe fabulatio amicorum, et domestiça nécessitas, et
procul fuerit, oratio ad Deûm, el eonfessiopeccato- filiorum cura, et conjugis sollicitudq, et mililioe .
rum fieri possit et debeat tiraor et mille circumdederunt causoe. Quando in
-Sicut sunt nonnulli qui orandi gratia ecclesioeli- lectalum tuum veneris ut sopori membra concédas,
a Epist. 22, sub finem.
 ' '
151 JON/E ÂURELIANENSISEPISCOPI 152
ad tranquillum poiiurn nemo tibi molestus est, A Vide enim quid sit : si tu memor sis, Deus non erit
nëmo puisai : dicito in corde tuo et'animoe tuoe: memor; situ ejus oblilus fueris, Deus ejus meinb-
Expendimus diem| o anima, quid boni fecimus? aùl ' rabitur. Nec enim, si non dixeris",ignorât ea Deus.
quid mali operati sumus? Et si quid boni fecisti, • Nunquid a le vult ea cognoscere ? cum faciebas ea,
gratias âge Deo tuo; si quid vero mali, de coetero " prsesto erat ; cum admitteres, noverat! Peccare non
ne facias : et reminiscens peccatorum tuorum, ef- erubuisti, et confiteri erubescis ? Dicito in hac vita,
funde lacrymas, et poteris in lectulo tuo positus éa ' ut in illo requiem habeas. Dicito ingemiscens et la-
delere. Roga Dominum tuum, et sic "permitte ani- ' crymans.' In codice scripta sunt peceala tua : spon-
'
mam tuam soporare. DHis et coeleris sanctoeScri- ' gîa peccatorum tuorum lacrymoe tuoesunt. Grandis
ptura innumeris teslimoniis aperte demonstratur, enim virtus".Dicam tibi quid valeanl lacrymoe. Quid
si basilica prope fuerit, et possibilitas permiserit, martyribus majus, quianimam suam "ponùnt-pro
in basilica ;'sin aulem procul fuerit ; ubique Deum 'amico suo? Grandis gloria'martyrum". Martyres ef-
pro peccatis exorandum, eique confessionem" pec- 'fundunt sanguinem. Peccatpres'effundunt lacrymas.
catorum faciendam, supernorumquo civium, quorum •Meretrix illa "non*fudit sanguinem, sed .fontes
virtus apud Allissimum magna est, suffragia de- lacrymarum profudit, et delevit"peccata sua.-Et
poscenda. B quid dicam de'meretrice et immunda-muliere?
CAPUT XV. Golumna Ecclesioe, et fundamentum fidei," primus
'
- Quod confessio peccatorum, excepta ea quoe sacer- apostolus Petrus ad ancilluloevilissimoe mulierculoe
dotibus ad consilium' accipiendum Deumque ' pla- interrogalionemtertio negavit Deum :; nunquid san-
candum fit, Deo in oratione sit facienda. guinem fudit? Norinc amare profudit lacrymas, ej.
Fidèles ideirco peccata sua sacerdotibus confiten- ". abstalil peccatum suum, el recepit pristinam digni-
'
tur, quoniam illis polestas est a Domino "eollata "tatem? Habetocodicem conscientiam tuam, et scribe
: ;
ligandi alque solvendi. Ad quorum etiam judicium, peccata quotidiana. ' »
poenitentioelempora subeunl." Quod vero poenitentia Proemissa igitur saluberrima lestimonia indicant
prolixitale temporis non sit pensanda," sed centri- •quod, excepta confessione, quoesacerdotibus absque
tione cordis, poenitenlia David et cseterorum san- -cunctationé fieri debeal, unicuique in oratione Deo
ctorum poenitenlium ' in prompte est. •Quanquam ïsua jugiler sint confitenda peccata,' et geniitibus et
autem peccata sua quispiam sacerdoti confiteatur, lacrymis abluenda. Si quis auteur curiose scire vo-
et ad ejus consilium lempora poenitentioeperagat, in " luerii, ubi in'Novô .Testamento legatur quod~pec-
oratione tamen Deo, quem sibi peccando iratum catores sacerdotibus confessionem peccatorum suo-
fecit, peccata sua 'confiteri, et ab'eo contrite corde ] rum facere debeant, audiant quod secundum Marci
et lacrymosis suspiriis veniam sibi deposcere débet. evangelistoe,testimonium,.qui a Joanne baplizaban-
Tune enimpeccator recte Deo dicere potest : Averte tur, peccata sua confitebantur (Ifarc. xv).' Audiant
-
faciem tuam a peccatis me<s, et omnes iniquilates autem quod, proedieante Paulo Ephesiis,- Multi cre-
meas'dele (Psal. L, 11), cum peccata sua poenitendo dentium veniebant, confilenles et annuntiantes actus
et deflendo coram se ponit, juxta illud Psalmistse": suos (Act. xix, .18)."Et in Epistola Joannis apostoli :
Et peccatum meum contra me est semper (Ibid. v). Si autem confileamurpeccata nostra, fidelis et justus
Et illud : Conversussum in oerumnamea dum confi- est, utremitlal nobis peccata (IJoan. i, 9). Item in
-
gilur spina. Deliclum meum cognitum tibi feci, et Epistola Jacobi apostoli : Confiteminialterulrum pec-
injuslilias meas non abscondi. Dixi : Confiteborad- cata vestra, et orale pro invicem ut salvemini (Jac.
versum me injustiliam meam Domino, et lu remisisli v,'l6). - . s
'
impietalem peccati mei (Ibid. xxxi,' 4). El, item: CAPUT XVI.
Révéla ' Domino viam tuam, el sperain eum, et ipse
De eo quod majora peccata. sacerdoti, quotidiana
faciet (Ibid. xxxvi, 3). Et- Salomon quoque ait : Qui vero et levia alierutrum sint manifestanda.
abscondit scelera sua, non dirigetur : qui aulem con-
versus fuerit et reliquerit ea, misericordiam conseque- ) - Moris est Ecelesioe de gravioribus peccatis sacer-
lur (Prov. xxvm, 12). Joannes apostolus ait : Si au- dotibus, per quos homines Deo reconcilianlur, con7
lem confileamur peccata nostra, fidelis,etjustus est, fessionem facere; de quotidianis vero et levibus
ul remittat nobis peccata, et -mundet nos ab - omni quibusque, perrari sunt- qui invicem confessionem
peccato"(I Joan. i, 9). Joannes. Os aureum : Quo- faciant, exceplis monachis, qui id quotidie faciunl.
niam iniquitalem meam ego, cognosco, et peccatum Quod vero de levibus el quotidianis peccatis confes-
meum contra me est semper (Psal. t, 5). O mentis sio mutua fieri debeat, sequentia manifestant. Jé-
inlegritas! Nonesl oblilus peccati sui et iniquilatis ; sus- filius Sirach dixit : Non confundaiis confiteri
quamvis concessum sibi fueril, ille lamen in con- peccata tua (Eccli. iv, 51). Et alibi : Justus in prin-
scientia sua tanquam in imagine adullerium et ho- cipio accusator est sui (Prov. xvm, 17). El Dominus
micidium depictum hâbebat, et per singulos dies vi- in Evangelio : Arcta et angusta est via quoeducil ad
debat putredinem, ideo dicebat :_Et peccatummeum vitam (Matth. vu, 14) : hoc est peecalorum eonfes-
contra me est semper: Ego illud video,,tu Domine, .sio^Jacobus-apostolus ait : Confitemini alierutrum
bonsideras. Ego illud scribo, lu quasi Dominus dele. peccata vestra : et orale pro invicem, ut salvemini
 155 DE INSTITUTIONE LAICALI.— LIB. 1 154
(Jac. v, 16). Hune locum Beda Yenerabilis a presby- A occulta gerimus,' si quid in sermone solo, vel etiam'
ter ila exponit : <rIn hac sententia illa débet esse dis- intracogitationum secrela commisimus, cuncta ne-
" cesse esl publicari : proférri autem ab illo, qui 'el
cretio, ut quotidiana leviaque peccata alierutrum
cooequalibus confiteamur, eorumque quotidiana accusalor peccati est et incenlor. -Ipse enim el nos
credamus oratione salvari. Porro gravioris leproe ut peccemus instigat; ipse etiamicum peccaverimus
immunditiam, juxta legem," sacerdoti pandamus ; accusai. Si ergo in hap vita proeveniamus eum, et
alque ad ejus arbitrium, qualiter et- quanta tem- ipsi nostri accusatores simus, nequitias diaboli ini-
père jusserît, purificare curemus. J Hieronymus . mici nostri et accusatoris effugimus : sic énim et
h iu"expesilipne Ecclesiasloe: «Si quem saneserpens alibi propheta dicit : Die tu, mquit,iniquitales tuas
diabolus occulte momorderil, et eum, nullo conscio, prior, 'ul justificeris (Isaï XLIII).-Nonne evidenter
peccati veneno infecerit : si tacuerit qui percussus mysterium quod tractamus ostendit,- cum dicit :
' ' '
est, et non egerit poenitentiam, : neque vulnus Die tu prior? lit ostendat'libi 'quia -prsevenire illum
suum fratri et magistro 'voluerit confiteri,'magis- debeas, quTparatus esl ad accusandum. Tu ergo,'
'
ter et fraler qui liriguam habenl ad curandum," inquit, die prior; "nelé ille proeveniat: Quia si prior
facile ei prodesse non poterunt. Si enim erubescat „ dixeris, et sacrificium poenitentioe-obtuleris, el tra-
'
oegrotus vulnus médico confiteri,' quod ignorât me- '.B dideris carnem tuam in interitum,- ut spiritus sal-
dicina non curât. > Item in expositione c Proverbio- vus 'fiât in diem Domini (/ Cor. v," 5), dicetur .et
rum : Os impiorum operit iniquilatem (Prov. x, il); tibi, quia recepisli in vita tua mala tua, nunc vero
c Impii sunl qui vulnera sua vel proximorum errata, requiesce" hic '(Luc. xvi," 25).' » Ille enim' qui non
ne ad sanitatem pervehiant, defendendo conte- sponte compmigitur,,sed alio arguente convincitur,
gûnt, quod' exsecrans Propheta Dominum orat, difficiliusremedium corisequilur. i. .
ut non" declinel cor suum in verbum malum "ad -' His documentis colligi potest, quod sicut quotidie.
excusandas excusaiiones in ""peccatis (Psal'. civ," iu multis onendimus, ita quotidie de admissis confes-
' ' • - '- / .•'.•-
i). i sionem alierutrum facere, ,et oralionibus, et eleemo-
-
Gregorius in-homiliis a: « Humilitatis testimo- synis, et humilitate, etconlrilionécordis et corporis
niàsûnt, el iniquilatem suamvquemque cognoscere, eadebemus purgare. ... , s
et cognilam voce cpnfessionis' aperire. Usitatain "'
CAPUT xvn.
'
humanî generis vitium esl, et labendo peccatum De cogitationibus-immundis cavendis.: et quot mo-
coiumittere, et commissum non confitendo prodere ; - dis peccatum in corde, et' quot• perpetrelur in
sed negando defendere, alque convicluni defendendo opère.
Tiiultiplicare. Ex illo quippe lapsu primi -hominis irj Sicut sunt plerique qui in turpiloquiis, el scurri-
hoec augmenta, nequitioe• ducimus : ex quo ipsam litatibus, conviciisque, atque otiosis .sermonibus
radicem traximus culpoe. Ad'hoc primus homo're- vacando, -ita existant quarhplures, qui dum vauis
quisitus "fueral, ut peccatum; quod transgfêdiendo etimmundis cogitationibus delectantur, se minime
'
coramiserat, confitendo - deleret : el - interrogatus deliquisse credant. Illa quippe nen solum dicenfci-
ubi esset,"ut perpelratam culpam .confitendo cogno-" s.bus, verum etiam .aurem libenter accommodant>i-
sceret, et quam îonge a condiloris,suifacie abesset.xs bus peccati maculam ingerunt. Por'ro cogilalioncs
c e l'n'diciaveroe*ccnféssionis sunt,-si cum quisque.; - immundoe plerumque ,ad- prava pertrahunl,. juxta
seipeccktorem.dicit, id de se dicenti etiam alteri, , illud evangelicum : Ex corde enim exeunt cogitationes
non conlrâdicit. Scriptum est : Justus in principio maloe, homicidia, adulleria, fornicationes, et retiqua
âccusator esl sui (Prov. xvm,' 17). Non magis pecca- (Matlh. xv, 16). Manifestum est autem quia sicut
lor," sed justus videri appétit, cum peccatorem se cogitationes sanctoe custodiunt, ita e contrario im-
qûisirae nullo arguente confilelur. » El "post pauca :. mundoe. dum délectant, inquinant : quoecunqueau-
« Curandum summopere est, ut mala-quoe fecimus,,. tem (ut Beda Yenerabilis presbyter scripsit) soepius
etsponte fateamur, et hoec aliis arguenlibus non .. agere,' loqui, ,vel audire solemus, ,eadem necesse
negefnus. Supei'bise quippe vitium est, ut quod; se JD est soepius ad animum "quasi solilam propriamque
fateri quisque quasi .sua sponte dignatur, hoc sibi_ recurrant ad-sedem. El sicut .volutabra sues palu-
dici ab aliis dedignetur. J Pignus débiloris . esl, slria, columboe limpida soient frequentaré iluenla,
confessio peceatoris. A" debilore enim pignus acci- ita, cogitationes impuram menlem immundoe per-
-pitur," cum a peccatore jam confessio peccati, tene- turbant, castam spiritales sanclificant. Scribit etiam
lur.'Origenes f in Leviticiiibri expositione « Si pec- Isidorus in libro Sententiarum : « Quamvis , inquit,
caverit, inquit, unum aliquid de islis, pronuntiet „el si ab opère'malo quisque vacet,""pro solius ta-
-peccatum.suum quod peccavil.-Est aliquid in hoc men pravoe cogitationis matitia ^non'erit innocens. »
"mirabilesecretam, • quod -jubet : pronuntiare pecca- Unde Dominus per Isaiam : Anferte," inquit, ma~
tum;-etenim omni-généré pronuntianda sunt, et in -Jum cogitationum.vestrarum,ab-oculis meis (Isa. i,
publicum proferenda".cuncta' quoegerimus, si quid in 16). Non enim solum factis, "sed et cogitationibus
- a. In cap. 5 Epist., Jacobi. d Habetur quid simile in psalmoPoenit. 3, vers. 4.
fc,Hièronymi Comment, in cap. 10, vers. 11. e, Moral, lib. xxn, cap. 10.
c In expos., cap. 10, f Origen. in cap. 3 Levit., homilia 3. ;
Î55 JQNJE AtJRELIANENSIS EPIS.COPI 156
dpliiiqiunius, si eis illicite occurrenlibus délecte-, A hominis reetiludinem antiquus hostis his quatuor
mur : sicut yipera a filiis in utero ppsitis lacerata ictibus fregit. Nam serpens suasit. Eva deleetata
perimitar, ita nos' cogitationes npslroe intrsi nqs a est, Adam consensit, qui etiam reqpisitus confiteri
eiuilritoe ocpidunt, et conceploeinterius viperep ve- culpam per audaciam notait. » Quatuor item modis
neno popsuprunl, animamque npstram crudeli yul- peccatum epnsummatar in opère : prius namque in-
nere perjmunt. tus culpsj agiter; poslmodum vero etiam ante
Nostrse quippe voluutatis est cdgitationes illicitas oculos hominum sine confusiene reatas aperitur,
animo versare, eisque oblectari : doemonpm vero dehiqp el in coiisuetudinem ducitur, ad extremum
est eis inci tamenta proebere. Non ergo diabolus au- qupqpe vel falsoespei seductionibus, velobstinatione
ctor, sed ipcentor est immundarum cogitationum ; "miseraidesperationis enutritar. Hoec qualuor pec-
sicut beatus Hieronymus in commentariis Matlhoei cata non abs re possunt intelligi quadrigoePharao-
evangelistoe djcil * : e Arguendi sunt qui cogitatio- nis, id est, diaboli : proinde necesse est ut ab
nes a diabolo immiui pulant, et non ex propria omnibus caveantur. Cum enim prius suggestioni
nasci yoluntate, Diabolus adjutor esse et inçentor, repugnatar, delectatio non sequilur; si vero de-
malarum, cogilationum polest, auclor esse non po- lectationi renisum fuerit, consensionis mate opus
test ; sin autem semper in Insidiis possit, * levem 9 non perlicitur. Al si consensio non repellilur, rnise^
cogitationum nostrarum scintillam suis fomitibus rabiliter in defensionis audaciam et desperationis
inflammarit, non debemus opinari eum cordis quo- obstinationem labilur, ossaque, id esl, yirtates
que occulta rimari, sed ex corporis habita el gesli- animoe illius, quse his viliis niancipata fueril, juxta
bus oestimare quid versemus intrinsecus. Verbi gra- illud psalmegraphi invpterascunt ; ait enim : Quo-
tia, si pulchram mulierem nos crebro viderit respi- niam tacui, id est, non sum peccata mea confessus,
cere, inlelligit cor amoris jaculo vulneratum. Sunt inveteraverunt omnia ossa mea, id est, virtutes
sane nonnulli qui dum corde peccatum ccncipiunt, animoe meoe. Quod vero suhjungil, dum clamarem
faciendumque délibérant, id aut timoré omittunt, tota die (Psal. xxxi, 3), idem est ac si diceret : dum
aut djûlcullate adimplere nequepnt : hi profëctp in defendercm peccata mea : defensip quippe et qbsti-
domo, id est, in corde moriuntur, ideoque necesse natip peccatorum in Scripluris sanclis clamer ap-
esl ut hujuseemodi in talibus cogitationibus se de- pellatur. Quapropter summopere perpepdendum his
liquisse cognospanl; el per confessionem ad poeni- est qui noxiis cpgilalionibus delectantur, in qualem
tentioe lamenta confugiant, sanclorumque inler- ab his culpam prclabi soleat.
cessiones et auxilia deposcant; quatenus a Domino CAPUT XYDl.
Jesu Christo, cui omnia vivunt, instar illius filiaear- p
Quod quorumdam alienorum peccatorum conseil, nisi
chisynagogoein domo, id est, in corde, ad vitam re- ea emendalionis causa et salulis prodiderint, dé-
suscitari mereanlur. linquant.
Oporlet itaque ut omnes a suis cordibus noxias Cenfitentes sécréta confessione sacerdotibus pec-
cogitationes, veluti musoas immundas, divina opéra cata sua, el ea dignoe poenitentioe satisfaclione de-
suffragante, propulsent : ul enim quis a veste sua, si lentes, nequaquam sunt prodendi. De peccatis vero
quidpiam sordium in eam cecideril, protinus id ab- quoefraler in fratrem admiserit, evangelicum doeu-
jicit, ita nihilominus cogitationes immundas a corde menlum promis est sequendum Quod aulema con-
suo abjicere débet : quoniam sicut ignilus earho cum scii quorumdam alienorum peccatorum, nisi ea aut
in aliqua parle corporis lapsus fueril, nisi illico correxerint, aut emendalionis gratia manifestaverint,
Tejiciatur, exurit, ita et cogitationes sordidoe, quse in discrimen adducunlur, ea quoe sequuntur mani-
se meiilibus humanis importune immergunl, nisi a festant. Scribit itaque Origenes in homilia e libri
mente cite repellanlur, peccati quodammodo vulnus Levitici : i Videamus, inquit, jam quid ait et ista
gignunl. anima, quoe audit vocem juramenti, et teslis est,
Nosse etenim oportet, quot modis peccatum in •i) vel quoevidit aliquid, et eonscia, et non indicat : ex
corde, et quot perpetrelur in opère. Unde beatus quo accepit eliam ipsa peccatum ejus. sine dubio,
Gregorius in Moralibus <": « Quatuor, inquit, modis qui inique aut egit aliquid, aut jura vil. Hoc etiam
peccalum perpetratur in corde ; quatuor consumma- secundum hisloriani nos oedificat, et docet, ne un-
lur in opère. In corde namque suggeslione, delecta- quam in peccatis allerius polluamus conscienlias no-
tione, consensu, et defensionis audacia perpetratur. slras, nec consonsum maie agentibus proebeamus.
Fit enim suggeslio per adversarium, deleclatio per Consensum autem dico, non snlum pariter agende,
carnem, consensus per spiritum, defensionis auda- sed etiam quoe illicite gesta sunt relicendp. Vis
cia per elalionem. Plerumque culpa, quoe ler-rere autem scire quia censentianl hoecetiam evangelicis
mentem debuit, extoliit, et dejiciendo élevât, sed prseceplis? Ipse Deminus dicit : Si videris frqlrem
inter te et ipsum solum; si
grayius elevando supplantai. Unde et illam primi tuum peccare, argue eum
a Nostroeintra nos. Sic codex Clar. emendate : c Lib. iv, cap. 25, in cap. 5 Job.
Infra ubj legitur in à Quod aulem conseil. Sic edidimus deleto verbulo
prior edilio nostroenon comvpte,
tnsidiis possit, Acherius recte monuit legendum ln est post adverbium autem. Acherius, qui autem sunt
insidiis positus. conseil, quam réete, cuilibet patebil.
l>Ex Comment, in Matth. cap. 15, e Homil. 3; Levit. cap. 3, vers. 1.
 157 DE INSTITUTIONE LAICALI. ^LÏB. I. 1S8
te audierit, lucratus eris fratrem tuum; quod si te non A Neschis quia modicum fermentum iplam mgssam
audierit, adhibe tecum alios duos vel 1res. Quod si eprruinpil; expurgale vêtus fermentum, ut sitis nova
nec ipsos audierit, die Ecclesioe. Si vero Ecclesiam conspersio, sicut estis azymi (I Cpr. v, 7). Gregorius
non audierit, sit tibi sicut elhnicns et publicanus in libro Paslorah : t Qui enim, inquit, proximorum
(Matth. XYIH,15). Et paulo post : « Cum ergo Evan- niak respiciunt, et tamen in s^lentjo lhiguam pré-
gelii taie mandatera sit, et lex proecipiat, quia si muni, quasi conspeetis vulnerjbus usum medicaniinis
tacueril, accipiet peccatum ejus : sçiendum est qupd subtralmnt : et eo mortis au'clores sun$, quo virus,
si quis ea quoevidet in delicto proximi sui, vel nqn quod poterant curare, noluerqnl. t Audiant hoc illi
indicat secundum regulam superius dictani, vel in qui prppter amorem, aut limoreni, aut muneris
testimonium ypeatus, non quoe vera sunt, dixerit, apeeptionem malorum lethalia peccata detegere ré-
peccatum quod commisit ille, quem celai, ipse sus- fugiant : quod nisi ea correctipnis ,el salulis causa
cipiet ; et poena comniissi revplvetur ad çpnscium: » prodiderint, similes peccanti fiant; et uno peccante,
Item idem in homilia de Achan furante hnguam coeleris lacentibus, eç non corripientibus, periculum
auream : Si pecçaverit, inquit, anima et,qudierit ivo- inimineat. Qui enim malum videt, et lacet, non so-
çem jurantes, testisqv.efiterit, quod aut ipse vidit aut lum in illud psalmisloe labitur diceutis : Si videbas
conscius est, nisi indiçaverit, portqbit iniquitatem B furent, currebas cum eo,: et cum adulteris parlionem
suam (Levit. Y, 1) : Ilem idem in eadem a : j Sed tirant ponebgs (Psal. XLIX, 18) : verum etiam cum
et illud non otiqse transcurrendum est; quod uno Isaia, necesse est clamet etdjcal: Voemihi quiatacui :
pecGanteira super omnem populum yenil. Hoc quo- quia virpollutus labiis ego sum (Isai. vi, 5). Quisquis
modo accidit? quando sacerdoles qui pppulo proesunt, igitur mala videt, et tacet, prpcul dubio vir pollulus
erga delinquentes benigni volunl yidpri; et verentes jabiis pxistit, et peccantis façinus in semeiipsum
peccantium linguas ne forte maie de his loquantar, retprquet.
sacerdolalis severitatis innnemergs, nplivnf implere CAPUT XIX.
qupd scriptum est : Peccanles eprapi omnibus argue, Quod gravius punianlur qui fidem Christi percepe-
ut cceterimetum habeant (I Tint, v, 20). Et iterum : runt, et in malis vitam finierunl, quam illi qui sine
Auferte malum de vobisipsis (l Cor. v, 13). Nec zelo fide mortuï sunt, et lamen bona opéra egerunt!
Dei suceensi imitantur Apostolum dicentem : Tra- Bjei solet a nonnullis Chrislianis, qupd hi quj in
didi hnjusmodi hominemin interitum carnis ; ul spiz Christo repali sunt, quanquam scélérate vivant, pt
ritus salvus fiât (Ibid. 5). Neque illud evangelicum in malis operibus diem claudanl exlremuni, djutufne
student, ut si viderint peccanlem primo secrète con- alque purgalorip, non tamen perpetup igpj sunl
veniant; post etiam duobusvel tribus dicant arbi- G puniendi. Cum multi hoc asseranl, et nuljis ex h
tris : quod si contempserit, elpostEcclesioe correptio- divinis oraeulis id afjîrmare verum esse queant,
npm non fuerit emmdatus de Ecclesia, velut gentilem caypnduro esl illis, ut hoc non solum non credant,
habeat et publipauum. Et dum parerait uni, umyersoe verum etiam riep ex ore prpfprant • ne fprlp hoc di-
Ecclesioe moliuntur interituni. Quoeest ista bpnitas? çendp, et se et alios qpodapimodo vana securilate
Quoe ista misericordia est? Uni pareere, et omnes deludant. Quod ergo neminem sola fides Ghrisli
in discrimen adducére? Polluitur enim ex uno ppc- sine operibus-ad. regnum prpvehal oeternum, in
eatore populus : sicut una ove morbida grex uni- subsequenti demonstrabitaj'. capitale. Quod autem
yersus inficitur, sic etiam uno vel fornieante, vel qui in flagitiis viyeptes, e.t hoeGnec poenitentioela-
aliud, guodcunque sceleris committente, plebs uni- mentis nec eleemosynarum largitionibus redimentes,
versa polluitur. El ideo pbservemus nos invicem, ut sed in eis potius persévérantes d,iem oheun.1, atro-
uniuscujusque ponversalio nota sit maxime sacerdo- piora sint tormeata passiiri, quain illi qui, licgl lava-
tibus et ministris. Nec putent secrète dicere : Quid. cro Christi in Ecclesia nequaquani sunt baplizali,
hec ad me spectat, si alius maie agit? Hoe esl dicere bona tamen opéra feeerunt : subius testimonia col-
caput ad pedes : Quid ad me pertinet, si dolent, si lecta déclarant.
maie habent pedes mei? non pipa interest, dummqdo u Ait itaque Petrus : Melius enim illis fuerat non
caput in sanitate perduret. Aut si dicat oculus ma agnoscere viam justitioe, quant post agnitiomm veri
nui, Non indigep opéra tua, quid ad me pertinet s Salis retrorsum redire ab eo quod traditum est illis
doles, si vulnerata es? Nunquid ego peulus con- VarictPmandata, Qpntûjit enim eis illud vert prover-
turbor ex oegfitudme tua? Taie ergo est qupd agunt pii : Cç-nisreversus gd suum votnitum: et ms Iota in
hi qui Ecclesiis proesunt, non cogitantes quia unum volutçibroluti (II Pelr. n, 21).'Et Dominus in Evan-
corpus sumus omnes qui credimus, unum Deum' gelio : Ille autem servus qui cognpvitvolunlatem do-,
habentes, -qui nos in unjtate ponstringit et con- mini sui,, et non proeparavil, et n,pn fecit secundum
linel. i voluntatent fy'îfs, vapulabit multis; qui autem. non
Et Apostolus : Non solum, inquit, qui faciunt ; cognovit, et fecit digna plagis, vapulabit paucis. Omni
sed etiam qui çonsentiunl facientibus digni sunt morte aulem cui multum ç[qtiva% est, mulfum. quoeritur ab
(Rom. h 52). Item idem in epistola ad Coiinthios : eo; et cui commendaverunl multum, plus pèlent ab
a Homil. 7 in Jesu Nave. lus id verum. esse çlivpiis,prqculis a$ruere vqle.gfc j
h Et nullis ex. In cap. 12 Instit Reg. infra : et nul- qupd mihi "quideni melius yidetar,
159 JON^E AURELIANENSISEPISCOPI 160
eo (Luc. xn, 47, 48). Item : Cum immundus spiritus , ^alvalur, et sic esl accipiendum quod ail beatus
exierit ab homine, vadit per loca arida,.el quoent re- Paulus : Ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per
quiem, et non invenit : el tune dicit, Reverlar in do- ignem (I Cor. m, 15) poleril ergo salvare sineope-
mum meam unde exivi. Et si veniensinvenerit eam ribus fides, et falsum erit quod dixit ejus coapostolus
vacantem, mundalam, et ornalam, vadit, et adducit Jacobus : falsum erit el illud quod idem ipse Pau-
secum septem alios spiritus nequioresse : el inlrant in lus dixit-: Nolite, inquit, errare; nequefornicatores,
domum illam', et habitant in ea. Et erunt novissima nequeidolis servientes, neque molles, neque masculo-
hominisillius pejora prioribus (Matth. xn, 44). Ori- rum concubilores, neque fures, neque ebriosi, neque
genes quoque in homilia de initio Decalogi a : « Ha- maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunl
bilavit enim in nobis immundus spirilus, antequam (Ibid. vi, 19). Si enim in istis persévérantes crimi-
crederemus, antequam veniremus ad Christum, cum nibus, tamen propter fidem Christi,salvi erunt; quo-
adhuc fornicaretur anima nostra a Deo, et esset cum modo in regno Dei non erunt? » Si igitur dum juxta
àmatbribus suis doenronibus.Sed posteaquam dixit : évangelicam sentcntiampôst agnitionem Christi quis
Reveriar ad virum meum priorem, et venit ad Chri- nequam vivendo spiritum immundum, qui a se tem-
stum, qui eam ab initio ad imaginera suam creavit, pore baptismatis expulsus est, cum doemonumseple-
riecéssarib locum dédit adulter spiritus, ubi vadit ad ? narie sibi minière addite ad se redire facil, prisli-
legitiihum virum. Suscepli ergo sumus a Christo, namque demum in se quedammpdp vindicare sinit,
et mundata est domus nostra'a peccatis prioribus, fiunt illi nevissima pejera prioribus ; palet profecto,
el ôrnala est ornamentis'sacramentorum fidelium,' "siiii eisdem nequitiis vitam finierit, gravius illum
quoe norumVqui initiali sunl. » Item post pauca: quam eos qui licet fidem Christi non perceperiut,
j; Non enim domus tantum, sed templum esse dé- bonis tamen operibus operam dederunt, puniendum.
bet, in quo habitet Deus. Si ergo acceptam gratiam Proinde necesse est ut unusquisque fidem Christi
negligat, et implicet se negotiis soecularibus, conti- quam perceperit, operibus exornet. Et sicul nulli de
nuo ille immundus spiritus redit, et vendicat sibi misericordia Dei desperandum est, ita nemo post
domum vacantem. Et ne iterum possit expelli, alios hanc vitam judicîum Dei, quod nisi justum esse non
securii seplem spiritus adbibet nequiores'se, etfiunt potest, sibi aliisque favorabiliter molliendo temperel,
novissima hominis pejora prioribus. n Et Beda in et propter hoc in hac vita bonis operibus deditus
expositione b Evangelii Lucoe : « Quemcunque enim esse negligat. Quapropler procurandum esl ut dum
pesl baptisma sivepraviias haereiica, seu mundana in' hac vita vivitur, bonis operibus insislatar, Do-
cùpidilas aïripuerit, mox omnium prosternel in ima mino monenle per' prophetam : Date Domino Deo
vitiorum.- Unde recte nequiores spiritus dicuntur veslro gloiiam, antequam conlenebrescat,el antequam
ingressi; quia non solum habebit illa septem vitia,' offendant pedes vestri ad montes caliginosos (Jerem.
quoe septemfspirilalibtfs contraria sunt virtulibus J xm, 16). Et alibi : Quoerite Dominum dum inreniri
sed et per hypocrisim ipsas ' se virtutes habere si- potest; invocaleeumdumprope est. Derelinquat impius
mulabit,' et sunt novissima hominis illius pejora viam suam, et vir iniquus cogitationessuas, elc. (Isa.
'
prioribus Melius quippe erat ei viam veritatis non
' retrorsum con- LV,6,: 7).
Et Dominus iri Evangelio : Vigilate , et
cognoscere, quam post agnitionem orale quia nesciiis diem, neque horam (Matth. xxvi,
verti (II Petr. il,- 21). Quodin'Juda" traditore, vel 41). Item : Dies Domini sicut fur, ita in nocte véniel
Siinone Mago, coeterisque talibus specialiter legi- (IF Petr. ni, 10). Item : Ambulale dum lucem habe-
niûs impletum. J '- ' lis; ne tenebroevos comprehendant(Joan. xn, 55). Et
- Augustinus quoque in libro Enchiridii c : « Cre- Apostolus : Ecce nunc tempus acceptabile : ecce nunc
duntuiy inquit, a quibusdam" eliam ii qui~ nomen dies salulis (II Cor. vi, 2). Quibus documentis per-
Christi non relinquunt, et ejus lavacrô . sancto ini- docemur quod indulla lempora poeniienlioe nequa-
tiantur, nec ab eo ullo schismate vel hoeresi prse- quam in vanum deducere, sed potius bonis operibus
ciduiitur, in quantiscunque" sceleribus vivant, quoe r. indesinenler debeamus insistere.
nec diluant•poenitendo, nec"eleemosynis redimant; [Hue usque quid generaliter cunctis fidelibus con-
sed in eis usque ad ultinium hujus vitoediem perli- vèniat, ex' divinis oraeulis , et sanctorum Patrum
nacissime persévèrent, 1salvi futuri per ignem; licet senlenliis breviter concessisse a sùffieial: ab hinc
pro magnitudine facinorum flagitiorumque « diutarno omissis ordinibus qui salutiferoeinstitutionis suppo-
non tamen seterno igné puniri. Sed qui hoc credunl, silo * congruenlissimis formulis ad divinoe potenlioe
et-tamen calhclici sunl, humana quadam benevelen- famulandum constringunt, * qualis esse conjugato-
tia mihi falli videntur : nam Scriptura divina aliud rum, qualiterque eis vivendum sit, ex proefalis au-
consulta respondet. J El paulo post : c'Porro aulem ctorilatibus psiendetur. Primum lamen de proposilo
si homo sceleratus propter solam fidem per ignem Christianitatis, quod operibus a plerisque. ut opor-
a Hpmil. 8 in Expd. tionis proposito.... conslringuntur; atque ita inlel-
1 In exposit. cap. 11, vers. 26. ligo omissis quoe pertinent ad ordines clericorum ,
«Enchirid., cap. 67. monachorum , etc., qui ad Deo peculiari quodam
° Breviter concessisse. Potest restitai comnton- medp serviendum ipsa sua condiliene astringun-
strasse, aut aliud quiddam simile; nec displicet tur. Addendum etiam verbum debeat post vocem
breviter conlextis demonstrasse. Slatim lego institu- conjugatorum censeo.
161. DE INSTITUTIONELAICAUI.— LIB. I. 162
tet, non exprnetar, dicendum ; pestea qued pollici- i i. fixerunt cum vitiis et concupiscentis (Galat. v, ' 24).
tum est, capitulatim prosequendum. ] Ait autem beatus Augustinus in proefatolibro ser-
monum *>: t Dicc charitati vestroe, fralres, omnes
. CAPUT XX.
- mali. catholici confitentur Christum in carne venisse,
Quod multi Christianam professionemverbis teneant, factis autem negant. Nolite ergo esse tanquam fide
sed operibus negligant. . '
securi ; adjungite fidei rectoe vitam rectam ; ul
Si mundanarum legum jura ob jurgiorum foren- Christum confiteamini in carne venisse, el verbis
sium negotia dirimenda a mortalibus édita, homines ' vera dicendo,' et factis bene vivendo. Nam si confi-
avidissime discere, et intelligere aculissime sal- temini verbis, et' factis -negetis, fides talium prope
' ' '
agunl, ut his bene notis, quid verum, quid falsum, fides est doemoniorum. Jacebus itaque apostolus '
quid justum, quidve injuslum sii in hac terra mo- ' cum de fide el operibus loqueretur adversus eos ,
rientium liquido discërnere queant; quanto magis qui sibi putabant fidem sufïïcere, et opéra horia ha-'
'
jura coelestia a summo opifice Deo omnium creatore bere nolebant^ ait: Tu credis quia unus est Deus,
horiiinibus promulgala, salubrîterque collafa, qui- ' bene facis : ' et doemones eredunt, et conlremiscunt
bus cavendum malum, faciendumque bonum per- (Jac. n , 19). Nunquid ideo doemonesab oelerno
docetur ; quoeetiam sectalores suos-ad terram pro- B igné liberabunlur, quia eredunt et contremiscunt? »
vehunt viv'enlium, cunctis"fidelibusdiscere el intel- ' Miserabilis plane et valde lamentanda fides, quoedoe-'
ligere intenlioni esse débet. monum ' fidei eomparatur. Apostolus nempe fidem
Lex itaque Christi non specialiter clericîs, sed ge- credentium a fide doemonumdistinguens, ait : Fides
neraliter cunctis fidelibus observanda, esta Domino quoe per dileclionem operatur (Galat. v, 6). Claret
altributa. Licet in Evangelio qusedam sint proeeepta namque quia fides nisi dilexerit quod crédit, seque
specialia, quoeselummodo contemptoribus mundi et bonis operibus exornàverit, meritum Mei amittit.
apostolorum seclàloribus conveniant ; coetera tamen Quam multi hodie in Ecclesia existant (quod non
cunctis fidelibus, unicuique scilicet in ordine quo se sine magno animi moerore prosequi potest), qui-fi-
Deo deservire devdvit, indissimulanter observanda dem Christi perceperunt, et opéra habere cbntemnùnt,
censentar. Multi namque laicorum existant, qui le- vitiis inserviunl, et Christianitatis nomen sibi suffi- '
gem evangelicam et apostolicam sibi datam eredunt, cere putant. Nunquid-spla'fides superbes, invidos,
et intelligere .procurant, et secundum eam vivere avaros, adultéras, perjuros," raptores,' fornicatores, '
pro viribus invigilant. Sunt alii qui eam sibi datam homicidas,' et coeleris innumeris vitiis mancipatos ,
eredunt, hanc tamen intelligere. et - secundum eam ' proveclura est ad regnum Dei, cum Dominus"in '
vivere. delrectant. De talibus beatus Augustinus in G Evangelioj et Apostolus dical, quod hujusceriiodi;
libro .Sermonum ad populum a : « Homo , inquil, "regnum-Dei nen ppssidebil? Quam multi etiam-qui-
nimium aliquando menle perversa limet intelligere, prepter mundi amorem, dileclionem sui, parvipen- :
ne cogatur quod.intellexerit facere. Unde ait Psal- dunl Creatorem, cum mundus cadat et concupiscentia _
mista : Noluit intelligere, ut bene agerel ( Psal. - ejus, et qui Christo adhoeret,'maneat in oeternum ;
xxxv, 4). Taies-vero nisi improesentiarum se cor- sicut et Christus 'manet: in'oelernum,' et qui, ipso'te-
rexerint,.quid eis in futurum proveniat si animad- slante, suum sermonem servaverit; mortem non-vi-
vertere curaverint, et in Evangelio el in Apostelô in débit'in oeternum!-(Joan: vin, 51.) Ait autemDomi--
prpmptu hahent. » nus per Prophetam : Atlendite, popule meus, legem
,. Perrp sunt alii lantoe vecerdioe, qui eam npn ad meam :-inclinate aurem. vestram in verba orismei
se, : sed- selummpdpad .clerices pertinere conlen- (Psal. LXXVÏI, 1). Qui populusDomini est, ejus legem.
dant; gloriantes se • nomine Christi insignitos, et attendere, illiusque verbis aurem accommodare pro-
putantes fide tenus tantum salvari. ppsse ; •cum De- curet : qui aulem'facere negligil, populum ejus se
minus .in Evangelio dicat : Non omnis qui dicit mihi non esse demonstral. . •
Domine,' Domine, intmbit inregnum coelorum: sed Verum sunt nonnulli qui legem divinam non splum
qui.facït volunlatem Patris mei, qui in coelisest, ipse D «père complere , sed nec audire dignantur. Et quid
inlrabit in regnum coelorum(Matth. vu, 21). Et apo- "rogo facmnt de eo quod scriptum'est : Qui obturai
stolus Jacobus : Fides, inquit,, sine operibus oliosa aurem suam-ne audiat- legem, oratio'ejus exsecrabilis
est,(Jac.n, 26). Item : Quid proderit,'fratres .mei, erit? (Prov. XXVIII,9.) Quod si oratio legem divinam
si fidemquis dicat se habere, opéra aulem non ha- audire nolenlis exsecralur, nihilominus ejus cor
beat? nunquid fides poteril salvareeum (Ibid. 14)?E1 despicitur ; si ejus cor despicitur, Christus in eo ha-
paulo post : Fides, inquit, si non habuerit opéra bitare dedignatur. Nequaquam igitur ad ejus cor. ve-
mortua est in semetipsa. Joannes apostolus : Qui di nit qui suas leges odit; quoniam cor hujuseemodi
cil, inquit, se nosse Deum , et mandata ejus non eu- subditum peccato tantum hospiterii_habere non me-
stodit, mendax est; et in eo veritas non est (j retur, Scriptura testante, quoeait : Spiritus sanctus
Joan. il, 4). Paulus : Confitentur, inquit, se nossi disciplinoe e/fugiet fictum: nec habitabit in corpore
.Deum, factis_autem negant (Tit. i, 16). Item ali- subdito peccatis(Sap. i, 5). Audiant hoc illi qui..dies;
bi : Qui autem sunt Christi, carnem suam cruci suos in peccatis durant, quod vitiis substrati nequa-
a De verbis apost, serai. 15. t De verbis apost. serm. 31, cap. 9.
 16$ JON.E AURELIANÈNSÏSEPtSÊÔPI 4CÏ
qùâm Spfritam sanction hâbitatôrein haberepôssint, ATtumqùbd afferrart/hec illud est satiabîle quod réser-
et quod rieriio peccato Christoque pariter servira vant. Dixit autem Dominus ad Gain cum onerret
possit, Domino in Evangelio dicente ; Nemo potest munera : Si autem recte offétâs, recte aulem non di-
duobus dominis servire (Matlh.xYi, 24; Luc, vi,13). vidas, peccasti, Quiesce, sic tu, Ghfistiane, recte non
Et per Prophelam : Coangustatum est stratum, brève dividis, qui de tarilo aura tuo riiajorem parlem
est pallium : utrumque operire non polesl {Isai. xxvi, mammonoeservas, quam Deo largiris. t
20). Ac si patenter dicat : Nemo me, aucloremque In primordio igitur sanctoeDei Ecclesioecirca cre-
peccati in suoe mentis leeto pariter recipere potest : dentes ardor fidei ita vigebal, ut perseverarenl in
Quoeênim, ut Apostolus ait, conventioChristi ad Be- doctrina apostclprum, et communicatione fractionis
lial? Et quoeparticipalio luci ad lenebras ? (II Cor. panis, et oralionibus, et bàberent omnia communia;
vi, ï5.) et sumerent cibum cum exsultalione, et simplicitate
Negligilur eliam professio Ghristiana a multis, et cordis, collaudantes Deum, Nunç autem devotio
in multis, propter deleclationes carnales et diversis- Christianilatis apud plerosque longe aliler se habet :
simas hujus soeculi vanitates; quibus quanto plus quoniam a quibusdam h doctrinoe apostolorum prse-
juste, imo inaniler inserviunt, tanto minus operibus ponilur amor lerrenorum negotiorum; communica-
Chrislianse professionis vacare inveniuntur. Quod si B tioni fractionis panis, tenacilas; frigus charita'tis,
Acla apostolorum relegamus et devotionem Chri- et cupiditas ambiendoerei aMenoe,polius quam pro-
stianoe plebis, quoe sub eisdem apostoiis floruit, dili- prise largiendoe; oralionibus delectatio carnis, curio-
genter animadvertimus, multum nostri soeculiChri- sitas rerum, sollicitudo mundi, et multimoda men-
stiani populi devotionem ab illorum distare reperie- tis in diversa vagalio. Quoe autem illis erant com-
mus. El quanto illi ardentius aG devotius eam sunl munia, nunc quibusdam ita sunt propria, ut perraro
sectati, tante nonnulli ab ejus operibus longe sunt in alterius ex his qùidquam retorqueater usinn, \ Illi
disgressi. Proinde sicut lune initie nascentis Eccle- sumebant cibum curii exsidtatione et simplicitate
sioeeadem fides operibus fierait* ila nunc eisdem, cordis, collaudantes Deum; nunc autem yix a qui-
negleclis, apud quesdam marcescit. Ut enim verbis busdam sumitur cibus sine detraetiene, sine simula-
beati Augustin! a utar, « Christus in nobis est idem, tione, sine insultalione, sine hislrienum saltatione,
qui et in illis : eadem fides in nobis, sed non eadem et obscena jocalione, et turpiloquiis, et scurdlitati -
devotio. In illis enim major erat fraternitas Christi, bus, et coeleris innumeris vahitatibus," quse ariimum
quam sanguinis. In illis sicul una fides, ita erat et Christianum a vigôre sui status emolliani Illi in
una subslantia ; et quibus erat communis Christus, simplicitate cordis, isti autem, e fcontrario,sûbdolo el
communis fuit et sumptus. Nefas enim putabant eum J duplici animo, cum Scriptura diGat : SentUé Ûe Do-
sibi participera non adsciscere in subslantia , qui mino iti bonitale : et in shnplicilale -cordis quoerite
parliceps esset iu gratia. Non ergo yerebanlùr ne illum (Sap. i, 1). Illi sumentes cibuin, Deûmcollau-
egurirent, sed potius timebantne alii esuï'irenl. Nunc dabantj isti diversorum ciborum gênera ad suum li-
autem, ut idem beatus Augustinus ait, ita aller de bitum exigenles, erga laulissimos sibi cibos proepa-
alterius inopia non cogitât, ut illud sit quod dicit ratps arlem cellaudant coquorum : et ideo in -corne
Apostolus: Alius quidem esurit, alius autem ebrius dendo et bibendo jiimir existant, ut Nabuzardan
esl (I Cor. xi, 21). » Et paulo post : « Nunc est illud princeps coquorum muros Jérusalem, id est virtutes
tempus, quod Dominus in Evangelio ait, Abundabit animarum suaram, subruere yidealur, Nec iion et
iniquitas, refrigescet charitas mnltonum (Matth. xxiv, illius evangelici ita sunt immemores , qùo proecipi-
12). Modoenim abundat avarilia et iniquitas, quoe tur : Videte ne gravenlur corda vestra in -ebrielate , et
anle largitalis bonitale cessabat, et refrigescit fra- crapida, et curis hujus mitai(Luc. xxi, 34), uldeli-
lernitalis charitas, quoeprius amore Christi fervebal. ci6sis cibis venlribus dislentis,-et Biversissimis 'po-
Tune enim sub àpestolis tanta ifralernilalis dileclio lionibus irrigatis, non ad laudes Dei, sed ad cachin-
fuil, ul-in conventu suo non inveniretur indigentia., ' nationes ora dissolvant : non altendenles'illud quod
Tanta autem modo Chrislianitatis dissimulatio est, Dominus in Evangelio ait : Voevobis qui ride'Js
ut in coelunostro vix invenias locuplelem : locuple- nunc, quia lugebilis, et flebitis (Ibid. yi, 25). El .ali-
lem autem vix inveniri dico, rioh facultatibui, sed bi Scriplura dicit i Risus dolore misccbitùr : et ,ex-
operibus. Ail .aulem Apostolus : Bivites situ in ope- tremagaudii luclus occupai (Prov. xrv; 13). Et e con-
ribus bonis (I Titn. vi, 18). Loeupletem enim intel- trario, de jusliss Bëali igitur quHugënt, qùoniumipsi
ligi voluit in Ecclesia, qui divës in .Christo esl. s> consolabuntur (Matth. v* 5): Non enim a magno my-
Et idem post pauca : t -Raro igitur hoc tempore in- sterio vacat, quod Dominus noster" Jésus Glhrislus
venimus in Chrisliano populo loeupletem ; el si ple- flevisse; non risisse, in Evangelio legitur : scilicet ut
rique in ddmibns âuro sint divites, in Ecclesia ta- in hoc, sicut el in coeleris membris suis exemplum
men sunt meridici. Dum enim circa pauperès non daret, quod in hac convalle lacrymarum non -propter
pro eo quod proevalentoperantur, nec hoc est gra- fumea et fugiliva gaudia ridenduni, sed oiagis pro-
a Seriho sânctî "Mâxïriiiepiscopi de flivérs. Inter ais ahteà scateritem eméndavimus confererido cuiii
Ambrosianos 9. capite 11 opusculi qudd infra edinius de Institutione
h Quoniam a quibusdam. Hune locum foedismen- regia.
 16S DE INSTITUTIONE LAIGALL — LD3.-h — - 166
pler amissam nostram seternoepatrioe baêredilatem, A et ego "reficiamvos. Et idem alibi : Discite a me quia
a qua diu exsulamus, nobis esset deflendum. mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem ani-
Terrendi sunt ergo epulis multiloquioque vacan- mabus vestris : jugum enim meum suave esl et onus
tes damnatione illius purpurati divitis, qui micas meum levé(Matth. xi, 28-30). Et venire ad talemtan-
Lazare indigenti dare neluit (Luc. xxvi, 24) ; et turhquê vocantëm, et ab eo humïiitai'ëiii; et marisué-
ideo, ul beatus Gregorius ait, usque ad minima pe- tudinem discere, ejusque jugum suscipere reeusàtur.
tenda përvenit ; qui ideirco linguam sibi refrigerari Hoc qui faciunl, quid aliud faciunt, nisi a salute
poposcit, quialoquacitali, quoe inter epulas maxime propria deliciunl? Quod quam miserabile el exilia-
fieri solet, insolenter inservivit. Mulcendi sunt vero, bile sit explicari non potest.
atque ad opus misericordioe provocandi, ,exemplo Providendum est ergo omnibus fidelibus, ut divi-
bëati Job dicenlis : Si negavi, quod volebant, paupe- nis legibus humanas, et divino amori mundi non proe-
ribus, et oculosviduoeexspectare feci : si comedi buc- ponant amoreni. Amatoribus namque mundi lata et
cêllam meam solus, et non comedit ex ea pusillus spatiosa via est, quoe ducit ad mortem : amatoribus
(Job. xxxi, 16). Igitur ne mulliloquio impune se va- vero Christi, arda et angusta via esl, quoe ducit ad
care posse quis pulel, audiat quod Psalmista canit : vitam.' Majoris quippe numeri sunt hodie in Eccle-
Quis est homo qui vult vitam , diligit dies videre bo- B sia, quod valde lugubre est, qui per latam ei spa-
nos? Coercèa'tlinguam suam a malo -, et labia ejus tiosam viam, quoe ducit ad mortem,, ambulare,
ne loquantur dolum. Divertat a malo et facial bonum quam qui per arctam et anguslam viam, quoe ducit
(Psài. xsxni, 13J. Multi nempe propter dies malos, ad vitam, contendant intrare. Et hoc ideirco fit,
quos fallente mundi amore pulant esse bonos, per- quia videtur illud impletum esse quod Apostolus ad
duut dies bonos oeternos, ubi est summa félicitas, et Timotheum scribit : Hoc autem scio, inquit, quod
perpétra gaudii inenarrabilis beatitudo. in diebus novissimisinslabunt tempora periculosa ; et
Estel aliud in Ghristiana religione magna admira- erunt homines seipsos amantes^ etcoetera quoe in ea-
tione dignum, eo quod leges humanoe, quoeplerum- dem prosequitar Epistola (H Tim. ni, 2). Et idem
que peecare volentibus terrarem potius quam Christi alibi : Omîtes enim sua quoerunt, non quoeJesu Chri-
proeeepta incutiunt, majorera vim quam divinoeha- sti (Piiil.ii, 22). Perspieue sane animadverti, quod
bere videantur, cum utique illse sibi parentes, a tem- professio Ghristiana modérais temporibus a pleris-
porali, hse quoque ab seterna libèrent poena. Cum que non sic dévote ac religiose colilui> sicut a pri-
enim quispiam regioe aut imperialis dignitatis api- .scis colebatur Christianis.
cem tenens, mortalibus temporaliter imperans, ali- Hanc itaque fidei regulam (de qua superius bre-
quod edictum proponit, quod a sibi subditis et audiri " viles, et in memoralis .Actibus apostolorum plenis-
diligenter, et impleri fideliter sagaciterque velit, sime -dictum esl) apostoli, imo per apostolos Chri-
quis, rogo, subdilorum non inhianter id audire, il- stus tenendam fidelibus censuit. Si igitur hanc Chri-
liusque jussionibus fideliter accélérât obtemperare ? stus docuit, imo quia -docuit, ut quid toi tantisque
Quisintantam vero audaciam prorampere audeat? consuetadinibus ad votam quorumdam reperlis con-
Quis id nisi ad sui discrimen contemnere proesu- temnitur ? Quoe quamvis, Deo annuente, veraciter
mal? Cum hoecquippe dico, stupor et ineffabilis ad- percipiatur, operibus tamen a -nonntillisdiversissi-
miratio gignitar in animo meo : homines condunt mis negligilur modis. Et hoc idGirco àccidisse reor,
leges, et a subditis custodiuntur : Deus creator quia irrepsil inter quosdam laicos nimiuni deplo-
omnium oeternaliter imperans, qui nostro augmento randa consuetudo : qui utique legibus divinis, qui-
non crescit, nec nostro detrimento decrescit, in cu- bus se per fidem subdiderunt, non-ut-oportel anim-
jus manu ila sumus quasi lutum in manu figuli, dédit adversis, non solum quod libel et licituni non est,
ob salutem animarum capesceudam legem, et audire sed et id quod licet, non 4amen espedit, legem sibi
cofliemnitur; etsi aure corporis auditar, aure cordis faciunt; el secundum id quod tamen libitum fuerit,
nonpercipitur, operê non adimpletur. Quid autem. r. vivere se posse linculpâbiliier eredunt : qued quia
excusationis Christiani Domino afferre polerunt, qui " hic per singula ex craculis divinis, et sanciorum
mundanoelegis censuram ob mundialem metum susci- Patrum sententiîs ostendere magnoe est prolixilatis,
piunl; et jugo Christi, quod levé et suave est, et ad in sequëntibus, prout Deus posse dederil, démon*
-vilain dueit oelernam, colla submittere renuunt. Do- strabitur capitalisa
minusdicit: Veniteadme,quHâboralisëtoneratiestis :
 ~
JONJE AURELIANENSIS-EPISCOPI 168
167

LIBER'SECUNDUS.

CAPUT PRIMDM. i. i Illud nunc dicîmus secundum.istam condilionem

sit instilutum; et nonsit appe- nascendi et moriendi quam novinius, et in qua creali
Quod conjugiumaDeo
lendum causa luxurioe ,~ sed liberorum procrea- sumus, aliquid boni esse conjugium masculi et fe-.
lione a. minoe: cujus se'detractionem b ita divina" Scriptura
Cura Deus summe bonus, cuncta quoe bona commendat, ut nec dimissoea viro nubere liceat, al-
' fecit,
sint valde, dicenle Scriptura : Et vidit Deus cuncta teri, quandiu vir ejus vivit, nec dimisso ab uxore li-
quoefecit, el erant valde bona (Gen. i, 31) : plerique ceat alteram ducere, nisi mortua" fuerit quoereèes-
quibusdam bonis a Deo bono creatis,' quibus maie sit. Bonum ergo conjugium, quod'etiam Dominus
utuntur, in malum sibi eadem bona eonvërtere no- in Evangelio confirmavit,'non solum quia prohibuit
scuntur. Innumerabilia quippe sunl, et ineffahilia dimittere uxorem-nisi exeepta causa" fbrnicationis,
>
ejus bona; inter quoe bonum esse conjugium,"el in sed etiam quia- invitâtes ad nuptias venit." Item
exordio creationis humanoe a Deo esse institutum, idem in eedem : « Cur sit bonum conjugium mérite
cum liber demonstrat Geneseos, in quo legitur : Pro- quoeritur. Quod mihi non videtur propler solam fi-
- liorum
pter hoc relinquet homo palrem suum el matrem, et procrealionem, sed propter ipsametiam na-
adhoerebit uxori suoe; et erunt'duo in carne una turalem in diverso sexu societatem.' Alioquin "non
n, 25). Item ibi : Et fecit Deus hominem, ad g jam diceretur conjugium in senibus, prseserlîm si
(Ibid.
imaginent Dei fecit eum : masculum et feminam crea- vel amisissent filios, vel minime genuissent. Nunc
vit eos, et'benedixit eis dicens : Crescite et mullipli- verô in bono, licet annoso conjugio, etsi emarcuil
camini, et replète terram (Ibid. i, 27). El Salomon : ardor câstitatis inter masculum"et feminam, viget,
A Deo, inquit, proeparatur viio uxor (Prov. xix, 14). tamen ordo charilatis inter virum et uxorem : quia
El in Evangelio : Non legislis, quia qui creavit ab quanto"meliores sunt, tanto maturius a commislipne
initio masculum et feminam creavit eos? Quod ergo carnis suoe.pari consensu se ccntmere coopérant ;
"Deus co'njunxit; homo non separet (Matth. xix, 6). non ut necessitatîs esset postea nen posse quodivel-
Et Paulus ad Corinthios : Si aulem acceperis uxorem, lent, sed ut laudis esset prius noluisse quod'pos-
non pec'casti: et si nupserit'virgo, non peccavil (I Cor. sent. J Scribit etiam idem beatus Augustinus ad Ya-
vu, 28). Item idem ad Bebroees : Honorabiles; in- lerium comitem « : « Copulatio maris etfeminoe ge-
quil, nuptioe^el 'cubile immaculatum (Hebr. xin, 4). nerandi causa bonum "est naturale nupliarum ; sed
Quod aulem si causa libidinis, et non potius fruclu isto bono maie utitur, qui bestialiter utilur, ut sii
prepaginis âppetatur,. tantum ,-bpnum in culpam ejus inlentio in voluptale libidinis, non in vpluntale
converlatar, habes in libro beati Augustini deBono prepaginis. i Et"paulo post : « Yerurn-quod dixi ad
conjugali (Cap. 19) : « Bonum ergo, inquil, sunl nu- C'nàluram perlinere nupliarum, ut masculus et fe-
ptice, in quibus tante -meliores sunt conjugati, quantp mina' generaudi socieiate jungantur, et ita invicem
-eastieres ac fidëlieres, si Deum liment, maxime si 'nen fraudent, sicut omnis societas fraudulentum
filîos, qupscarnaliter.desiderant, eliam spiriLaliter socium naiuraliter pati non vult : hoc tam eviuens
-nutriant. J Item idem in eodem (Cap. 9) : t Sane bonum, cum infidèles habent, quia infidëliter iitan-
'
. videndum est -alia *bona" nobis Deum dare, quoe lur, ' in malum peccatamque converlunt. j Idem
propter-seipsa expetenda.sunt, sicut sapientia, sa- post pauca (Cap. 1) : «Proinde nuptioe quia etiam
lus, amicitia ;• alia quoepropler. aliquid sunt neces- 'de illo malo aliquid boni faciunt, gloriantur; quia
saria, sicut doctrinâ, cibus,, potas, somnus, conju- vero sine illo fieri non potest, erubescunt : tanquam
gium, concubitus.- Horum enim qusedam sunt neces- si quispiam pede vitiato ad aliquod "bonum eliam
.saria propter sapientiam, sicut doctrinâ ; quoedam claudicando pervenial; nec propter claudicationis
propler salutem, sicut cibus, polus, somnus ; quoe- malum mala est illa pervenlio, nec propter perven-
dam propter amicitiam, sicut nuptioe, vel concubi- tionis bonum, bona est claudicatio. Ita nec propter
tus. Hinc enim subsistit propagatio generis humani, libidinis malum, nuptias condemnare ; nec propter
in quo societas amicalis magnum bonum est His nupliarum bonum, libidinem laudare debemus. i
itaque bonis, quoepropter alia necessaria sunt, qui " Isidorus m libro d Officiorum: t Illoesoesunt," in-
non ad hoc utilur, propter quod instituta sunt, pee- quit, cerloe nuptioe, quoein conjugio non libidinem,
cat alias venialiler, alias damnabiliter. Quisquis vero sed prolem requirunt ; neque enim sic institutoe
eis propter hoc utitur, propter quod data sunt, bene sunt, ut carnis voluptalibus serviant, sed tantum ut
facit. Cui ergo non sunt necessaria, si non eis uti- fructum propaginis quseranl. Nam ut ipsse dotales
tur, melius facit. t Item idem in eodem (Cap. 3) : tabulée indicant, causa procreandorum libereruin -
a Liberorum procreatione. Ut in indice capital^ b Cujus se detractionem. Acherius hoc loco legi
ita hic in cedice Clar. additur, el quod bonorum con- oporlere censet, cujus confoederalionem: quod qui-
jugalorum vita per Job sit significata, quod in priori dem non displicel ihodo scribatur quorum.
editione haud mirum est démisse : quippe quoeador- c De Nupi. et Concup. cap. 4.
nata est ad fidem ccdicis, in quo desiderabatur quid- d Lib. n, cap. 19.
quid de Jobo exscripturi sumus ex codice Clarom.
 '
iB5 DElNSTITUTIONE LAICALI. —LIB. ïï. 470
ducitur uxor. Quando ergo quisque luxuriose vivit jA in agro proepositorum,JI duabus"vero molenlibus in
amplius, quam nécessitas procreandorum liberorum unum conjugatorum vita demonstratur. De tertio
cogit, jam peccatum est. » Bona igitur sunt conju- itaque ordine ita Yenerabilis Beda presbyter scri-
gia, sed bono virginali et conliuentioe viduali non bit : « Erunt, inquit, duoemolenlesin unum. Molen•
sunt cooequanda.Ail autem Isidorus in eodem li- tes appellal eos, qui in plebibus constituti reguntur
bello : « Cenjugia tantum per se bena sunt, per ea a decloribus, agentes ea quoesunt soeculi: quos et
vero quoe circa ea sunt, mala fiunt. Per id namque feminarum nomine significavit, quia consiliis, ut
mala sunt, per id quod dicit Apostolus : Qui autem dixi, peritorum régi eos expedit; et molenles dixit
cum uxore est, cogitât ea quoe sunt mundi. El ite- propler temporalium negotiorum orbem alque cir-
rum : Propter fornicationem autem unusquisqueuxo- cuitum; quas tamen in unum molenles dixit, in
rem suam habeat (I Cor. vu, 34). Quod autem non quantum de ipsis rébus et negoliis suis proebelur
unus et multoe, sed unus el una copulantur, ipsa usibus Ecclesioe. Unaquoeque enim hujus mundi
primum divinitus facta conjunctio in exemplum est. actio mola esl, quoe dum mullas curas congerit,
Nam cum Dominus hominem figurasse!, eïque pa- humanas mentes quasi per gyrum vertit, atque ex
rem necessariam prospexisset, unam de costis ejus se velut farinas projicit, quia inquiéta cordi semper
mutuatus, unam illi feminam finxit. Sicque Adam et g; minutissimas cogitationes gignit. Una assumetur, et
mulier Eva inter se nuptiis functi, formant homini- altéra relinquetur. Assumetur ea pars quoeconnubia
bus de-originis auctorîtate, et prima Dei volunlale tantum propler amorem generis exercuerit, lerre-
sanxerunt. i namque substanliam ob acquirenda coeleslia dispen-
Proefatus quoque Augustinus in libro sermonum a saverit : relinquetur autem quoe... conjugii ob il-
.. ita scribit de laude conjugatorum : « Est, inquit,- lecebras carnis servierit : lerrena vero si qua Eccle-
conjugalis vita laudabilis, et habet in corpore Chri- sioevel pauperibus tribuerit, ideo feeerit-quasi re-
sti locum suum. i Et paulo post : « Novimus mem- dempto Domino his amplius abundat. i Liquet igi-
bra Christi esse -quai conjugalem agunt vitam ; si tur quia juxta Ezechielis pràphetoe vaticinium et
membra Christi sunt, id est, si fidèles sunt. s Item evangelicum decuriientum très sunt in Ecclesia or-
idem : < Audeo, inquit, dicere conjugalem agentes dines ac dislincliones fidelium. Unde, quia de or-
vitam, si tenent humilitatem, superbis-eastis melio- dine conjugatorum hic agitur, summopere eis proevi-
res esse, i dendum esl, ut sic ea quoe mundi sunt agant, qua-
His et coeleris innumeris documentis manifesta- tenus conditori suo minime displiceant. Caveant
tar conjugium, de- quo sancta et humilis nascitur ergo reliclionem, quoea Domino terribililer intermi-
virginitas, bonum esse et honestum, si tamen caste < G natur, el amplectanlur assumptionem, quoe.ab eo-
utatur. Et quisquis illud pro eo quod inslitutum est, dem Domino pronunliando féliciter promittltur, ut
appétit, ïono bene utitur ; quisquis eo maie utitur, ab eorum consorlio qui relinquendi sunt (non) adnu-
procul dubio bonum sibi in peccatum converlere merentur. Ul ergo dictis beati Gregorii ular in ho
probatur. Ac per hoc cpprtet ut cenjugatî hujusce- milia Ezechielis prophète ociava, « ita bonorum
mndi admîssum inlelligant, caveantque ne id qued conjugatorum vita in castris Domini moderanda est,
licitum est, causa libidinis sibi in peccatum conver- quatenus vivenles concorditer in amore omnipoten-
tant. Qui aulem thori conjugalis pudiciliam hujus- tis Domini, sic vicissim sibi carnis debitum servant,
eemodi inconlinentioe noevîs fuscaverint, id necesse ut tamen quid Dpminp de bénis operibus debeant,
est quotidianis eleemosynarum largitionibus, oralio- nullatenus obliviscantur, sed et si qua ul homines
num jugibus preeibus, poenitentioelacrymis, et coe- délinquant, hoecincessanter pris actibus redimant. J
leris bonis operibus diluere satagant. CAPUT II.
[Illud namque non incongrue in hoc capitulo Ut qui uxores ducere voluerint, sicut eas castas et
subjungendumfuit, quod-Ezechiel propheta très li- incorruptas cupiunt invenire, sic ad eas casli el in-
bérales viros se audisse asserit, Noe scilicet, Danie- corrupti sludeant accedere.
lem et Job. Et cum per Noe proeposilorum Quidam laicoruni amore libidinis superati, qui-
ordp, per Jeb quoque bonorum conjugum vita signa- dam vero ambiendi honoris terreni cupidilate ducti,
tur, restât ut conjugati tantse probitatis, lot tantis- imo proeslolandi tempus, quo honores mundi nan-
que saerarum virtutum proeconiis a Domino laudali cisci valeant, intérim in coeno luxurioe se volutan-
viri vitam aolusque pro viribus, suffraganle divina tes, antequam ad copulam connubii accédant, diver-
gratia, imilentur, ut ejus collegio merito adscisci sissimis modis se eorrumpunt, et virginale decus,
mereantur. Nam ut in domo nuptiarum, quoe est quod usque ad tempus légitimai uxoris accipiendoe
Ecclesia Christi, triclinium esse describitur, qui conservare debuerant, amiltunt, nec non et benedi-
nimirum très sunt in Ecclesia ordines fidelium, do- ctione, qua Deus copuloeprimorum hominum bene-
ctorum, abstinentium, el conjugatorum. Et alibi in dixit, et ea quoe nunc in Ecclesia per sacerdotum
Evangelio iidem très ordines fidelium ita distinguun- ministeria 1' secundum canonicam auctorilatem, et
tar, ut in duobus in lecto conlinentium, in duobus sanctoe Romanoe Ecclesioe morem nupturis exhibe-
, aDe Verbis Domini, serm, 53, cap. 4-. conjectura quidem, sed quoe fallere nequeat : antea
J> Sacerdotum ministeria. lia emendavimus : ex legebatur mysteria.
PATROL. CVI. 6
 171 JONiE AURELIANENSISEPISCOPI 172
tu,r, se privant. Unde etenim damnanda consuetudo Ai ubi te non videat, et fac quod vis. J Item idem iu
inolevit, ut perraro sponsus et sponsa in missarum sermone ad populum, cujus litulus esl de decein
celebralione, secundum proemissum ordinem, bene- ehordis (Cap. 20) : « Noli, inquit, dicere tibi, quando
dicantur. Nam et filii, qui ex taU_çraiçubita generali forte luxurianter aliquid vis agere : Adhuc uxorem
sunt, licet uterque parens liberoe sit conditionis, in non habee, facio quod VPIP; npn enim post uxorem
hoeredilate tamen cum fratribus ex le^itimo.matri- meam pecco. Jam nosti pretium tuum; jam nosti -
monip natis, quod dolendum est, minime juxta mun- quo aGcedis, quid manduees, quid bibas. Abstine te
danoe legis censuram, succédera valent. De qua re a fornicationibus : ne forte dicas mihi : Ad fornicem
beatus Ambrosius'in libro primo, cujus, lilulus est vado, ad meretricem pergo, ad prostitutam eo ; nec
De Abraham, ita scribit : t Discant ergo hommes illud proeceptum violo quo dictum est : Non moecha-
conjugia non spernere, nec sibi sociare impares, ne beris (Exod. xx, 14), quia uxorem nondum habeo,
hujusmodi suscipiant libéras, ques hoeredes habere nec post illam aliquid facio ; nec illud proeceptum
nen ppssint; ut vel transfundendoe hoereditalis ccn- violo, ubi dictum est : Non concupiscesuxorem pro-
templalicne, si nullo cpntuilu pudoris moventur, ximi tui (Ibid., 17), quia ad publicum vado; în quod
digno stadeant matrimonio. » Audiant igitur qui proeceptum incurro? Non invenimus chordam quam
nxores ducere cupiunt, qualiter angélus Raphaël] B tangamus. Quo nervo ligemus fugitivum istum? Non
Tobiam de uxore sibi conjungenda instruxeril : Hi fugiat, habet unde ligetur. Decein enim proecepla ad
namque, inquit, qui conjugium ita suscipiunt,ut Deum duo illa referuntur, sicut audivimus, ut diligamus
a sua mente excludant, et suoe libidini ila vacent, Deumetproximum. El duo illa, ad unum illud. Unum
sicut eqms el mulus, quibus non est intelteclus, habet est autem : Quod tibi fieri non vis, alii ne feceris
polestalem doemonsuper eos. Tu autem cum acceperis (Matth. YII, 14)., Intelligal sanctilas vestra. Etenim
eam, ingressus cubiculum, per 1res dies conlinens esta quod fieri tibi non vis, alii ne feceris, ad duo .proe-
ab ea : nihil aliud nisi oràtioni vacabis cum ea. Ipsa eepta pertinet Si homini non feceris quod pati non
autem nocte, incenso'jecore piscis, fiigabitur doemon. vis ab homine, ad proximi proeceptum pertinel. Si
Secunda vero nocte in copulalione sanctorum patriar- autem quod non vis pati ab hominé, ipsi Deo vis fa-
charum admitteris. T-ertiaautem nocte benediclionem cere, nonne facis alleri quod pâli non vis? Charior
consequeris, ut filii ex -vobis incolumes procreenlur. "tibi factas est hemp quam Deus. Ergo quomodo ipsi
Trafisgcta, autem tertia nocte, accipies virginem cum facio, inquis, Deo? Corrumpis teipsum. El unde in-
timoré Domini, amore fdiorum magis quam libidinis juriam Deo facio, quia corràmpo meipsum? Aposlo-
ductus, ut in semine Abrahoe benediclionemin filiis lum audi : Nescilis quia templum Dei estis, et spiritus
consequaris(Tob.Ti,i6). Si qui forte sunt qui in G Dei habitat in vobis? (I Cor.m, 16.J Hpc dicit Chri- .
accipiendis caste uxoribus sacerdotalem parvipen- stianis, îioe dicit fidelibus : Si quis templum Dei cor-
dere voluerint admonitionem, prorsus necesse est rupit, corrumpet illum Deus (Ibid., 17). Yidetis quo-
ut angelicam maguipendant inslructicnem. modo minalur? Non vis corrumpi domum tuam,
Qui autem impuri et nen casti, eastas et puias quare corrumpis domum Dei? Certe facis alicui qued
voirait dppere uxores,, audiant quid beatus Augusti- pati non vis. Non est ergo quo, evadatur. Tenetar
nus in libre S.ermenum a,dicat : « Vos qui ducturi ille qui se teneri non putabat. J |
estis uxoreg, serate vos uxoribus vestris. Quales His igitur qiioe proelibala sunt diligenter perspe-
eas vullis inyeniro, taies vos debent et ipsoeinvenire. ctis, summopere studendum est conjugii copulam
Quis jiivenis est qui. non castam velit ducere uxo- adeunlibus, ut nec clanculo cumrmerelricibus, nec
rem? Et s,i accepteras est virginem, quis non inla- palam cum ancillulis, anlequam uxorio vinculo se
ctam desiderat? Intaçtam quoeris, intactus este. innectant, corrumpantur : ut scilicet quia centesi-
Puram quoeris, neli esse.impurus. Npn enim illa po- mum virginilatis nequeunt, sallim caste copulati tri-
test, el tu npn potes. Si fieri non possit, nec illa cesimum fructam a Domino percipere valeant.
posset. Quia vero illa potest, doceat te quia fieri CAPOT Ul.;
pplest. Et ut illa possit, Deus régit. Sed tu glorio- Quod conjugatis carnali copuloejndiffermler'servire
sior eris, si fpceris. Quare gloriosior? Blampremit non convéniat. '
\!
pareutum custodia, refrénai infirmipris sexus, ipsa Sunt plerique conjugalem ducentes vitam, qui 1
yerecundia. Postremo leges timet, quas ta non limes. lempora coeuridi et non coeundi cum uxcribus pudi-
Ideo gloriosior eris si feceris ; quia tu. si fecerjs, cissime discernere student; sunt etiam qui hujus
Deum times. Habet illa multa quoetimet proelerDpum, diseretionis modum npn splum habere renuunl, quin
- tu seîum Deum times. Seçl tu quem.times, major est pplius Se castigantibus et
redarguentibus impudentei;
- omnibus (Cap, 3), Ipse timpn.diisest in publicp, ipse ôbjicere scient. Uxeres,
inquiunt, npstroe npbis lege
iu, secrpto, Praçpdis, videris ; intras, videris ; Iucerna cenjunctoe sunt; si pro libitu nostro eis quando et
ardet, videt te; Iucerna exslincta. est, videt te; in qualiter volumus, ulimur, non peccamus. Majoris
cubieulum intras, videt te ; in corde versaris, videt aulem criminis rei efiieimur, si ab uxorum amplexi-
te. Ipsum time, illum cui cura est ut videat le, et bus abstinemus, et filios, quos generare
debuimus,
vel timendo castes este. Aut si peccare vis, quoere non generamus. Quod dico, soepissimeraihi
objectum
a De Verbis Dom. serm. -46,cap. 2.
 -
j75 DE INSTITUTIONE"LAICALÏ.— LIB.n. . 174
est; quorum impudenlissimoe assertioni, imo libidi- i&.qui sic per illam carnali consolatione utilur, ut ta-
nosoevpluntati, quam sibi hujuscemedi facere legem men nunquam in prava opéra a melioris inlentidflis
gestiunt, renititur Ecclesiastes dicens : Tempus am- recliludine ejus amore flectatur. Uxorem quasi non
plexandi, et.tempuslonge, fieri a complexibus(Ecoles. habendo habet, qui transitoria cuncta esse conspi-
m, 5). Et Apostolus,: Tempus, inquit, brève,est; re- ciens; curant carnis ex necessitate tolérai, sed oeterna
liquum est, ut qui habent.uxores, tanquam non haben- gaudia spiritus ex desiderio exspeclat. Non flendo
tes sint; et qui uiuntur hoc mundo , tanquam non flere est, sic exteriora adversa plangere, ul tamen
utantur; et, qui gandent, tanquam non gaudenles; et noverit selernse spei consolatione gaudere. Et rursum
qui emunt, tanquam non, possidentes. Proelerit enim. non gaudendo gaudere esl, sic de infimis animum at-
figura hujus mundi (I Cor., vu, 30). tollere, ut tamen nunquam desinat summaformidare.
[Scribit itaque Hierenymus in Expositione Eze- Ubi apte quoque paulo post subdidit : Proelerit enim
chielis prophète : c Proecipilur ergo, inquit, viris, figura hujus mundi (Ibid.,51); ac si aperte diceret :
ut non splurii in alienis mulieribus, sed in suis quo- Nolite constanter mundum diligere, quando et ipse
que, quibus videntur lege conjungi Scriplura dicente : non potest, quem diligitis, stare. Iiicassum ergo cor
Crescite, et multiplicamini, et replète terram (Gen. i, quasi manens figitis, dum fugit ipse quem amatis.
28),certa concubilus norint lempora, quando coeun- ]B Admonendi sunt conjuges, ut ea in quibus sibi ali-
dum, quandoque ab uxoribus sit abslinendum. Quod quando displicentj et patienter invicem tolèrent, et
quidem et Ecclesiastes sonat : Tempus, inquit, am- exhortantesjnvicem salvent. Seriptam namque est :
plexanài, et-tempus longe fieri ab amplexibus (Eccles. Invicem oneya vestra portate, et, sic adimplebitis legem-
m, 5). Caveat ergo uxor ne forte vicia desiderio Christi (Gai. vi, 2). Lex quippe. Christi charilas esl :
coeundi, celet virum-a, et jçnaritus ne vim faciat quia ex ille nobis et largienter sua bona contulit, et
uxori, putans omni tempore subjectam sibi debere aequanimiter mala nostra portavit. Tune ergo legem
esse conjugii voluptatem. J] Christi et ejus mandata imitando.complemus,quando
Papa enim Gre^erius in libro Paslorali (Part, m, el nostra bona benigrie conferimus,. et nostrorum
'
cap. 28) : J Admonendi, namque sunt conjugiis obli- mala pie suslinemus. /o
gali, ut cum vicissim quoesunt alterius cogitant, sic His ergo quoe supra"memorata sunt auditis, dili-
eorum quisque sludeat placere conjugi, ut non dis- genterque perspectis, omittant impudici conjugati
pliceat conditori : sic ea quoehujus mundi sunt, agant, voluptuosum libitum suum sibi facere legem; elî
ut lamen appetere quoe Dei sunt, non omittant. Sic disçant ex proemissis anctoritatibus, quod eos non ,
de bonis proesentibus gaudeant, ut lamen intentione opprteat suis immoderate uti debere uxoribus. '
sollicita mala oeterna pertimescaut. Sic de malis, 1G CAPUT IV. i
temporalibus lugeant, ut lamen consolatione intégra De conservandafideinter virumet uxorem: et quod non
i
spein in bonis futuris figant : quatenus dum in liceat [nequepellicem,neque] concubinamhabere.
transita cognoscunt esse * quod agujit, in mansione Non.convenit Ghristjanse réligioni ut unus multas,
quod appetunt, nec mala mundi cor confringant, aut una diversos in uno eprppre societ. Apud Ju-
cum spes bonorum coelestium roborat;, nec bona doeosnempe et quosdam alips incrédules hoec impu-
proesenlis vitse decipiant, cum suspecta subsequentis dica censuetudp perdurât. Non enim fas est, neque
judicii mala contristant. Itaque animus Christiano- decet Chrislianum, relicta conjugalis thori fide, per
rum conjugum et infirmus et fidelis, qui et plene diversa scorta vagari. Quodeliam ea quoesequuniur,
temporalia despicere non-valet, et tamen se contin- fieri non debere demenstrant, Ait autem Denihius
gere * per desiderium valet, quamvis in deleclatione per, Malachiam : Hoc rursus fecislis. Operiebatis la-
carnis intérim jaceat, supernoe spei refectione eon- crymis allare Domini, fieiu el gemitu; ita ul non re-
valescat. Et si habet quoe.mundi sunt in usu itineris, spiciam ad. sacrificium, nec accipiam placabile qpid
servet*quoe Dei sunt in fruclu perventionis. Nec to- de manu vestra. Et dixistis : Quam ob causam ? Quia
tum se in hoc quod agit inférât, nec ab eo quod ro- Dominus leslificatus-est inter le et uxorem pubertgtis
buste sperare debuit-,funditus cadat : qupd.bene ac D tuoe,iquqni:tyjdespeixisti..Etlioec,parlicepstua,et uxor
breviter Paulus exprimil, dicens : Qui habent uxores, foederistui. Nonne unus fecit, el residuum ejus spi-
tanquam non Aabenlessint ; et qui fient, tanquam non ritus ?,Et quid unusquisque quoerit, nisi semen Dei ?
flottes; et qui gaudent, tanquam non gaudentes (I Cor. Custodile spiritum veslrum,, el uxorem adolescenlioe
vu, 30). Uxcrem quippe quasi non habendo habet, - tuoe noli despicere (Malac. il, 13). Et Apestelus :
a Celetvirum. In his emendandis etsi haud adme- tate, vel per vim corpori illatam exigera. Infra c. 10,
dum utilem operani noslram mtelligimus, propterea ubi idem eloquium exsciibitur, monel Acherius alias
quod inter lectores pajieissimi erunt quos talia tan- legi,
i>
illiciat virum, quod non, displicet.
gant; quia tamen-nihil, cui quidem' medelam afierre In bonis futuris. "Alias,,ait Acherius, in bonis
possimus ', corruptum relinquere animus esl, ex perennibus; quod magis' placét. Statira vôculam se
ineptissima sentenlia idoneam effici pesse'menemus éxpunximus post verbum -cognoscunt.Haudita miilto
unius verbi mutatipne ; nam si legatur cogai virum, post, ubi. s_econlingere habetur, haud paulo melior
apparat ex mente scriptoris parem esse marili et leptio erat in mar.gine oeiernis-se,conjungere; item
uxoris conditïonem quantum ad id'quod Paulo au- infra, quo'loco servetqûoeDëïsnnt; narii ilïlc verbum
ctore matrimonii debitum vocant, ac nentri licere _ speret, quod alias.reperi monuit Acherius, tam aptum
id ab allero, certis quidem temporibus, importuni- est quam hoc servet ineptum.
17S JONJS AURELIANENS1SEPISCOPI 176
Uxorl, înquît, vir debitum reddat : similiter el uxor ,i. tibi enim facit, dole, sed ipsum noli imitari, ut maie
viro (I Cor. vu, 3). Et paulo ppst : Nolite, inquit, facias ; sed ipse le imitelur in bono. Nam in eo quod
fraudare invicem : nisi forte ex consensuad tempus, maie facil, neli eum putare caput tuum, sed me.
ut vacelis oràtioni. Et iterum reverlimini in idipsum, Nam si in en quod maie facit, caput est, secuterum
ne tentet vos Satanas, propler incontjnentiam vestram est corpus caput suum ; eunl ambo in proeceps. Ut
(Ibid., 5). Item idem : Mulier, inquit, non habet sui autem non sequatur malum caput suum, terieat se
corporis poteslatem, sed vir. Et vir non habet sui cor- ad caput EcclesioeChristum. Huic débet charitatem
poris polestalem, sed mulier (Ibid., 4). suam, huic defert hcnprem suum. Absens sit vir,
Augustinus in libro de Bono conjugali (Cap. 11) : proesens sit vir, non peccat illa, quia nunquam est
< Décris eïgô" conjugale est casiilas procreandi, et absens, cui débet ut nen peccet. i
reddendi carnalis debiti fidem ; hoc est opus nuplia- Item idem in libre de adulterinis cenjugiis (Lib.
rum, hoc ab omni crimine défendit Apostolus di- n, cap. 8). Illi, inquit, quibus" displicet, ut inter
cendo : Et si acceperis uxorem, non peccasti ; ei si Yiruni et uxerem par pudicitise forma servetur, et
nupseril virgo, non peccat ; et quod vult facial, non potius eligunt maximeque in hac causa mundi legi-
peccal si nubat (I Cor. vu, 28). Exigendi aulem debiti bus subditi esse quam Christi, iegant quid impera-
ab alterulro sexu immoderatior progressio, propter illa ;B ter Antonius, npn utique Christianus, de hac re
quoesupra diximus, secundum veniam conceditur. > ccnslitaerit. Ait enim inter reliqua : « Periniquum
Item idem in eodem (Cap. 23) : t Ad caslitatem s enim mihi videtur esse, ut pudicitiam vir ab
namque pertinet npn fornicari, non moechari, nullo t uxere exigat, quam ipse non exhibet ; quoeres
illicite concubitu maculari : quoe qui non observant, « potest et virum damnare, et ob confessionem mu-
contra proeceptum Domini faciunt, et ob hoc extor- 6 tui criminis rem inter utrumque componere, vel
res sunl a virtute obedientioe.» Item (Cap. 6) : « De- « causam facli tollere. » c Si hoec observanda sunt
bent ergo sibi conjugati non solum ipsius sexus sui propler decus lerrenoe civilatis, quanto castiores
commiscendi fidem liberorum procreandorum causa, quoeril coeleslis patria el societas angelorum. t
quoeprima est humani generis -in ista mortalitate Beda in Expositione Proverbiorum : « Cerna charis-
societas, veram eliam infirmilatis invicem excl- sima,'et gratissimus hinnulus {Prov. Y, 19). Illa, in-
piendoe, ad illicites concubitus vitandos, mutuam quit, sit tibi semper charissima conjux, quoesicut
quodammodo servitutem ; ut et si alteri eorum per- cerva serpentes, ita persequatur scorta, et suis effu-
pétua conlinentia placeat, nisi ex alterius consensu get ab oedibus. i Hieronymus in Epistola- de morte
non possit. Et ad hoc enim uxor non habet potesla- Fabieloe(Epist. 30) : « Quidquid, inquit, vïris jube-
tem corporis sui, sed vir. » Ilem idem in eodem (] tur, hoc eonsequenter redundat ad feminas. Neque
{Cap. 3) : «Si ergo servalur fides honoris, et obse- enim adultéra uxor dimitlenda est ; el vir moechus
quiorum invicem debilorum ab allerutro sexu, eliam tenendus : si quis meretrici jungitur, unum corpus
si languescentibus, et prope cadaverinis ulriusque facit. Ergo quoe scorlalori, impuroque sociatar,
membris, animorum tamen rite conjugatorum, lanfo unum cum eo corpus efficilur. Alioesunt leges Coesa-
sincerior quanto potenlior, et tanto securior, quanto rum, alioe sunt Christi. Aliud Papinianus, aliud
placidior castitas perseveret. » Item idem in libro Paulus noster proecipit. Apud illos viris pudicitise
de decem chordis (Cap. 9) : t Intuemini sermonem froenalaxantur ; et sclo stupro atque adullerio con-
Dei : Non moechaberis(Exod. xx, 14). Nolite moe- demnato, passim per lupanaria el ancillulas libido
chari post uxores vestras, quia non vullis ut moe- permitlitur : quasi culpam dignitas faciat, non vor
ciientur post vos uxores vestroe. Nolite ire vos quo luptas. Apud nos quod non licet feminis, oequenon
sequi non vullis. Sine causa vos excusare conamini, licet viris : eadem servîtes pari conditionecensetur.
quando dicilis : Nunquid eo ad uxorem alienam? Ad - Scribit autem et Laelanlius a : « Cum quis habet
ancillam meam eo. Vis ut dicat uxor tua tibi : Nun- uxorem, neque servant" nëqué liberara habere po-
quid eo ad virum alienum, ad servum meumee? terit, ut matrimonio fidem servet. Neque enim, ut
Dicis : Npn est uxor aliéna ad quam vado. Absit ut ]} viris publicatio esl, sola mulier adultéra est, quoe
dicat hoc illa ; melius enim ul doleal de te quam virum habens ab altero polluitur : dum divina Iex
imitelur te. Illa enim casta et sancta femina, el vere ita duos in unius matrimunii corpore conjunxerit,
Chrisliana est, quoedolet fornicayiem virum, el nen ut adulter sit quisquis coriipagemcorporis in diversa
dolet propter earnem, sed prepter charitatem delet. detraxerit. Iniquum est enim ut vir id exigat ab
Non ideo nen vult ut facias, quia et ipsa non facit, uxore, quod proestare non possit. s Ambrosius in
sed quia tibi non expedit; nam si proplerea non libro de Abraham (Lib. i, cap. 5) : « Imitemur ergo
facil, ul non facias, si feceris, faciel. Si autem Deo Abraham, ut hoeredessimus terroeper justitiam fidei,
illud debeat, si Christo illud debeat, quod tu exigis, per quam ille mundi liserés faclus est. Sed ferlasse
et ideo reddit, quia jubet ille, etsi fornicalur vir, dieat aliquis : Quomodo Abraham nobis imilandum
castitatem illa Deo exhibet. Christus enim loquitur proppnis, cum de ancilla susceperit filium? Aut quid
in eordibus bonarum feminarum ; loquitur intus bu- sibi hoc vult, ut tantus vir huic errori fuerit 'ob-
jusmodi verbis : De injuriis viri tui torqueris : quod noxius. cujus tanta opéra miramur? Sed considere-
s Et Laelanlius. Hoec sane Laclantius, de vero Culîu, lib. vi, cap. 25, sed non iisdem verbis.
 " "
177 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIB. II. 478
mus primum, qûia Abraham ante legem Meysi, et. A viri debent diligere uxores suas, sicut
corpora sua
ante Evangelium fuit; nondum inlerdiclum adulte- {Epkes. v, 29). Augustinus quoque in libro ad Ya-
rium videbatur. Poena criminis ex tempore legis lerium contra PelagTum"aT;"« Dubitari non potest, na-
est quoe crimen inhibuit; nec anle legem ulla est turali ordine viros potius feminis, quam viris femi-
rei damnatio, sed ex lege. Deus. in paradiso licet nas principari. Quod servans Apostolus ait :
Caput
coujugium laudaverit, non adulterium damnaverat. mulieris vir. El, Mulieres, subditoe.jestoteviris vestris
Habes unam Abrahoe defensionem. Secunda illa est, (Coloss. m, 18). Et apostelus Petrus : Quomodo,,
quod non ardore aliquo vagoe succensus libidinis, inquit, - Sara obsequebatur Abrahoe, dominum eum
non pelulanlis formoecaptus décore, ancilloecontu- vocans (I Petr. m, 6). Quod licet ila se habeal, ut
bernio conjugalem posthabuit torum, sed studio po- natura facilius
prin^pjp^m_^met^singjdaritatem,
steritatis, et prapagandoe spbplis. Adhuc post dilu- tamen pluralitatem videmus in subditis ; tamen plu-
vium raritas erat generis humani. Erat etiam re- res feminse uni viro nunquam licite jungerenlur, nisi
ligionis ne quis non reddidisse videretur debilum fex hoc plures filii nascerentur. Unde si una concum-
naluroe. » bat cum pluribus, quia non est ei hinc multiplicatio
Vos ergo moneo, viri maxime, qui ad gratiam prolis, sed frequentatio libidinis, conjux non potesl
Domini tenditis, non conjungi adulterino corpori; B 3 èsse, sedmerelrix (Cap. 10). Quoniam sane non tan-
qui enim se meretrici conjungit, unum corpus est. tum fecunditas, cujus fructus in prple est-, nec tan-
Nec dare hanc occasionem divortii mulieribus. Ne- tum pudicitia, cujus vinculum est fides, verum etiam
mo sibi blandiatar de -legibus hominum : omne stu-, .. -quoddamsacramentummiptiaruincommendalurfidc-
prum adulterium est ; nec vira licet quod mulier! libus conjugalis. Unde dicit Apostolus : Viri, diligite
non licet. Eadem a vinf quoe ab uxore dêbelùr cà- uxores vestras, sicut et Christus Ecclesiam (Coloss.
stimonia. Quidquid in ea quse..non sit légitima uxor- m, 19). Hujus procul dubio saçramentL.res est, ut
ccmmissum fuerit, adulterii damnatur crimine. Ergo masculus et femina connubio copulaîi, quandiu vi-
advertistis quid debeatis cavere, rie quis sacramen- yunl, inseparabiliter persévèrent, nec liceat, excepta
tis se indignum proebeal. Accipite etiam illud : quia causa foruicalionis, a conjuge conjugem dirimi. i
hujusmodi inlemperantia solvit charitatem conjugii, Biëronymus in libre contra Jovinianum {Lib. i) :
superbas ancillas facit, iracundas matronas, discor- « Si, inquit, Chrisius sancte, si caste, si ab'sque
des, contumaces, concubinas prooaces, inverecun^ ulla macula Ecclesiam cliligil, viri quoque in casti-
dos maritos. Simul ut de domino ccnceperit ancilla, tate uxores suas diligant ; et sciât unusquisque suum
spernit dominam suam tanquam ditior parte; do- vas possidere in sanctificatione et honore (/ Thess.
mina se despici dolet; maritum auctorem injuria- G iv). j Ambrpsiujï. in libro primo, cujus litulus est,
rum suarum arguit. Patet nempe quod inter virum De Abraham : ubi ejusdem Abrahoe hospitalitalem
et uxorem par pudicitise forma, et conjugalis tori quam angelis exhibuit, deseribit (Gen. xvm, 6), ila
fides sitconservanda; neque fas sit viro, aut causa dicit (Lib. i, cap. 5) : «.Et dixit Saroe : Festina, et
prolis, aut causa luxurioe cum altéra, neque mulieri consperge très mensuras similaginis, et fac subeine-
cum allero vinculum conjugale dissolvere. ritia. Bonus marilus exsortem religiosi muneris esse \
CAPUT T. non patitur uxorem ; nec avare sibi totum murius \
Quod viri in castitate uxores suas diligere, eisque-ut usurpai. Becte igitur et pietatis et verecundise causa
pote vasi infirmiori honorem debeant impendere. servatur. Quod pietatis est, vult esse commune ;
In proecedenti capitulo de fide conservanda inter quod pudoris esl, inlegrum manet Saroe. Ante ta-
virum el uxorem breviter colleclum ; in hoc qupque bernaculum vir hespiium explerat adventum ; intra
sequenli de diligendis a viris uxoribus amore, caste tabernaculum Sara tuetur feniinoe verecuudiam, et
restai celligendum. Legilur in Preverbiis : Sit vena opéra muliebria toto exercet pudore. Foris maritus
tua benedicla, et loelare ,cum muliere adolescentioe invitât, intus Sara adornat convivium ; nec solum ipse
tuoe. Cerva charissîma, et gralissimus hinnulus; feslinat Abraham, sed etiam festinandum dicit uxori,
ubera ejus inebrienl te. omni tempore, et in amore " sociam devolionis ostendens, nec fide disparem. t
illius delectare jugiler (Prov. v, 18, 19). El in Eccle- ", Qui ergo magis pulchritadinem corporis, eldesi-
siaste : Perfruere vita cum uxore quam diligis, cun- derium voluptatis quam decorem mentis in uxori-
ctis diebus viloeinstabililatis tuoe, qui dati sunt tibi bus diligunt, audiant quid proefatus Ambrosius in
sub sole, omni tempore vanitalis tuoe (Eccles. ix, 9). memorato primo libro dicat (Lib. i, cap."2)"":"ÏDoéetur
Petrus vero Apostolus ait : Viri similiter cohabitan- quisque non magimpere decorem quoerendum conju- ,
tes secundum scientiam, quasi infirmiori vasi mulie- gis, qui viro plerumque necem gignere solet. Non
bri imperiientes honorem; tanquam cohoeredibusgra- enim tara pulchritudo mulieris quam virtus ejus
tioe vestroe, ut non impediantur oraliones vestroe et gravitas delectat viruro. Qui suavitatem quoeriî
(I Petr. m, 7). Paulus quoque : Viri, inquit, diligite conjugii, non superiorem censu ambiat quam néces-
uxores vestras, sicut et Christus Ecclesiam (Coloss. sitâtes non teneant maritales ; non monilibus orna
ni, 19). Item, idem : Nemo enim unquam carnem tam, sed moribus. » Augustinus in libro de Sermone
suam odio habuit, sed nulrit et fovei eam : ita et Domini in monte (Cap. 15) : « Invenitur, inquit, ba-
« De.Nupt. et Coneup., cap. 9.
 178 - JONJS AURELÏANENSIS"EPISCOPI 180
nus Christianus diligere in una fem'ina creataranw A quoque Augustinus in libro &, quem ad Valèrium
Dei, quam renovari et reformari desiderat ; odjsse comitem scribit, expenens sententiam Pauli : 'Hoec
.autem eonjunctionem copulationemque corruptibi- 'est enim voluntas Dei sanctificatio vestra, abslinere
lem atque mortalem, hoc est diligere in rea quod vos a fornicatione,-ut sciât unusquisque veslrum suum
èomo est, odisse -quod uxor est. i Et paulo post : vas -po'ssidere in sanctificalione et ^honore, non. in
c Potest igitur Christianus cum^onjuge concorditer rhoi'bo"desiderii, sicut et géniesquoe
ignorant Deum
vivere-: sive indulgentiam earnalem cuin ea-supplens, '(ÏT/ièss.'iv,-'5) -: ila dicit : t Nen solum igitur con-
quod secundum'veniam, non secundum débiterai, jugatus fidelis Vase non utitur alieno, qùod faciunt
dicit Apostolus : sive filiorum propagationem, quod a "quibus uxores -appetuntur alienoe; sed nec
ipsum
jam nonnullo gradu potest esse laudabile; sive fra- proprium in eoncupiscentioe carnalis morbo possi-
ternam socielatem sine ulla corporum "commistione, dendum sciât. Quod non sic accipiendum esl, tan-
habens uxorem "laiiquam non habens, quod est in quam prohibuerit Apostolus conjugalem , Jioc, est
conjugio Chrislianorum excellentissimum atque su- licitum honestumque co'ncubirùm-; sed ut iste con-
blime : ut tamen oderit in. ea nomen temporalis ne- cubitus, qui nihil morbidse libidinis haberet adjun-
cessitatis, et diligat sempiternse beatiludinis. n Scri- clura, si non proecedente pecca'toin eo periisset li-
bit etiam idem ad Yalerititn comitem a : Absit ergo B ] bertatis arbitrium ; quod nunc ideo habet adjun-
ut fidelis homo, cum audit ab Apostolo, Diligite ctum, ut non sit causa voluptatis, sed necessitatis;
uxores vestras (Coloss. ni, 19),concupiscénliam car- sine qua tamen in proereandis filiis ad fructam
nis diligat in uxore, quam nec in seipso débet di- perveniri non potest ipsius voluntatîs : quoevoluptas «
ligere, audiens allerum Apostolum : Nolite diligere iu connubiis fidelium, non eo fine determinalur, ut
mundum, et nec ea quoe in mundo^sunt {I Joan. transituri filii naseanlur in sseculo ist'o , sed ut
H, 15). » permansuri renascantur in Christo. Quod si prove-
Perpendant itaque 'conjugal!, quod sicut proem'issa nait, fnerces erit de conjugio plenoe fidelilalis ; si
dccumenta déclarant, exlerior.pulchritudo, et car- autem non provenerit, pax eril conjugibus bonoe'vo-
nalis uxorum delectalio, earum interiori caslo a'mori lurftatis. Hac intenlione cordis qui suum vas
possi-
nullatenus sii proeïerenda. Non sunt igitur in uxori- det, id est conjugem suam, procul dubio non possi-
bus divilise tantum et pulchritudo, sed potius pudi- det in morbo desiderii sicut gentes, quse ignorant
cilia, .et morum probitas quoerenda. Deum, sed in sanctificalione et honore,Jsicnl fidèles,
CAPUT VI. qui speranl in Deurn. Illo quippe eoncupiscentioe
Quod cumuxoribus carnis commistio, gratia fieri de- , malo utitur homo, non vincitur, quando eam înor-
béat prolis, 'non voluptatis. (C dinatis alque indecoris motibus oestuantem frenat
Audiant-hoc fidèles conjugati, apud qiios in ex- et cohibet; nec nisi propagini eonsulens relaxât
plenda cum uxoribus carnali voluptale, pêne quid- alque adhibet, ut spiritalitér genérando's "càrnaliter
quid libitum est, licilum pulatur : quôd non expé- gignat, non -ut spiritum carni sordida servitate sub-
diât eis secundum ritum gentium quoeignorant Deum, jiciat. » •
in morbd desiderii vasa sua, id est conjuges suas, Item idem in libro de Bono conjugaîi (Cap. 10) :
sed in sanctificaticne et honore possi'dere, sicut ple- c Coneubitus enim necessarius causa generandi,
nissime sanctorum Patrum documenta subnexa dé- inculpabilis, et sôlus ipse nuptiaîîs. Ille autem qui
clarant. Hieronymus in expositione Ecclesiaste ultra istam nécessitaient progreditur, jam non ra-
(Cap. lu, S) : s Nolite fraudare, inquit, invicem, nisi lioni, sed libidini obsequitur. Î Item idem in eodem :
forte ex consensu ad tempus, ut vacetis oràtioni « Nupliarum quippp usus ita se liabet, ul si quid in"
(I Cor. vu, 5). Liberis scilicet dandam operam, et eis per carnis commistipnem quod excédât gône-
rftrsum continenlioe. J Item idem in expositione Epi- randi necessitatem, quamvis venialiter factum fue-
sloloe ad Galatas, 'imniimdiiiam, et luxuriant tra- rit , contaminatio sit. » Et paulo post (Cap. 6) :
ctans, ita dicit : « Sequilur enirri immunditiam co-. « Conjugalis enim coneubitus generandi -gratia rion
mes luxuria. Quomodo enïni in vëteri legé de nefan- "- habet culpam ; eoncupiscentioe vëro satiandoe, sed
dis criminibus, quoein occulta fiunt, et'ea nominare cum cenjuge propter iheri fidem, veniaiem habet
lurpissimum esl, ne el dicentis os et aures audien- culpam ..adulterium vero, sive Icrnicalie, lelhalem
tium polluerentur, generaliter Scriptura complexa habet culpam. Ac per hoc irielior quidem ab omni
est dicens : Verecundos,- vel reverentes facile filios concubitu conlinenlia, quam vel ipse matrîmonialis
Israël ab omni immunditia : sic in hoc loco coeteras coneubitus, qui fit causa gignendi (Cap. 7). Sed
extaaordinaria's voluptates, ipsarum quoque opéra quia illa continentia meriti amplioris est, reddere
nupliarum, si non verecunde et cran honeslate quasi vero debitum conjugale nullius esteriminis; exigera
sub oculis Dei fiant, Ul tantum-liberis servialur, autemtiltra generandi necessitatem, culpoevenialis ;
immunditiam, et luxuriam nominavii. DT^otandum fôrnicari porro, vel moechari, -puniendi criminis;
quod coitus cum uxore, nisi causa prolis fiai, im- f cavere débet chara castitas, ne dum sibi quoerit unde
munditia et luxuria ab Apostolo nominelur. Beatus amplius henoretur, conjugi faciat unde damnétur. s
aDe Nûpt. et Coricup., cap. 18. c Quoevoluptas. Lege, ut in ma'rgine prions edi-
i>De Nuptiis elConcup., cap. 8. lionis legendum monueral Acherius, qua; voluntas^
 181 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIB. IL 182
'
Ilem idem in eodem (Gfep.16) : « Quod eniih est k.in magna boneslate conjugii aliquid"de volup'tiie lar-
cibus ad salutem hominis, hoc est coneubitus ad giretur, paulo post adjungit : Hoc autenvdico secun-
salutem -generis '. et utrumque-non est sine delecta- dum indulgentiam, 'nonsecundumimpe'riumiîbid:,^).
tione carnali. Quoelamen modiûcata, el temperantia Culpa quippe esse innuitûr, quod iridulgerè prohi-
refrénante in usum nataralem redacta, libido esse betur. "Sedquoe tanto citius ;relaxetur, ^quanto non
non potest. Quod est -autem in suslenlando victu per hanc illicituih quid agataï; sed hoc quod est
illicitas cibus, hoc eslin quoerendaproie fornicarius licitum, sub moderamine non l'enetur. » Exemplum
vel adullerinus coneubitus. Et quod est in luxuria Loth, qui ne cum Sodomis quasi in incendio libidinis
ventris et gutturis illicitas cibus, hoc est in libidine deperiret, non ad montem castitatis conscendit,'sed
nullam prolem quoerenleillicitas cencùbilus. Et qupd in Segormansil conjugii (Gen. xix). Legilur eliam
est in eibe licite immoderatior appetitas, hoc est in in historia Anglorum1', ila "beatum Gregerium ad
conjugibus venialis ille "coneubitus. Sicut ergo satius ccnsulta Augustini scripsisse : i Opertet itaque légi-
est morifame quam idolotbytis vesci, ita salius esl tima carnis ccpula ut causa sit prelis, non volupta-
defungi sine liberis quam ex illicita concubiiu stir- tis; et carnis commistio, procreaîido'rum liberorum
pem quoerere. Undecunque autem n'ascantuï homi- sit gratia, non satisfactio vitiorum. Cum vero non
nes, si parentum vitia non sectentur, el Deùm recle 8 amor procreandoe sobolis, sed voluptas dominatur
eolant, honesti el salvi erunt : semen enim hominis iu opère comriiistionis, habent conjuges etiam de
ex qualicunque hpmine Dei creatura est ; et eo maie sua commistipne quod deûeant. »
ulentibus, maie erit, non ipsum aliquando malum Qued quia deflendum esse tet tantaque documenta
erit. Sicut autem filii boni adulterorum nulla defen- perhibent, caveri-prorsus oporlet. Quapropter at-
sio est adulieriorum, sic mali filii conjugatorum, tendant conjugali quod ipse coites cum uxore, si
nullum crimen est nuptiarum. s Item idem in libro non amore suscipiendoeprolis, sed causa libidinis
de Doctrinâ Ghristiana (Lib. m, cap. 18) : « Nam si exislit, flëta ôpûs habeat.
mullis uxpribus caste uti quisquam pro lempore po- CAPUT YII.
tuit, potest alius una libidinose. Magis enim probo Cbntra'eos qui a coitu'uxorum proegnantium 'se mi-
mullarum fecunditate utentem propter aliud quam nime abstinere debere conlendunt.
unius carne fruenlem propter ipsam. Ibi enimquoe- Si causa prolis uxor dupitar, et ecihrnistio maris
ritar utilitas temporum opporlunitalibus eongrua, et femînseamore filiorum, nen ardore libidinis débet
hic saliatar cupiditas temporalibus voluptatibus im- exerceri, pestquam fructiim'oriundoe prolis tumefa-
plicata; inferiorisque gradus ad Deum sunt, quibus T êtes uxoris venter indicaverit, quid coilus cum
secundum veniam concedit Apostolus carnalem cum J uxore, jam nisroeslum libidinis demonslraf? Noiine
singulis conjugibus consueludinem propter intempe- ab hujuseemodi coitu abstinere nolenli quodàmmodo
ranliam eérum, quam illi qui plures singuli-cum dicit Dominus : Si causa liberorUm uxorem duxisli,
haberent, sicut sapiens in cibe et petu non nisi salu- jam me opérante adeptus es quod voluîsli ; utquid
tem corppris, sic in concubitu non nisi proereationem operi meo morbidoelibidinis quidquam supëraddere
filiorum intuebantur. J praësumpsisti? Hi aulem qui cum prsegnanlibus uxo-
Gregorius in libro Rastorali (Part, m, cap. 28) : ribus licenter coire pos'sê'contendurit, legant beatum
« Admonendi sunt conjuges, ut suscipiendoeprolis
[Ânibrosium iri Expositione Lucoe evangeli'sloe"ila
se meminerinl causa conjunctos, el cum immoderate scribentem': «'Quid mirum, inquil-, de-hominibus,
admistioni servienles i propagatioriis arliculum in si pecudes quoque :muto quddaïri opère loquunlur,
usum transférant voluptatis, perpendant, ut per hoc, generandi sibi sludium,ne"n-desideriumesse cceundi.
quod licet exlra non exeant, in ipso tamen conjugio Siquidem ubi semel gravera alvum sibi senserint, et
et conjugii jura transcendant. Unde necesse est, ut genitali alve semen perceptum, jam nec concubitui
crebris exorationibus deûeant, qued pulchram CP- indulgent, nec Iasciviam amant, sed curani'parenlis
puloe speciem admisûs velUplatibus foedant ; hinc j assumunt. _AtYero homines nec conceptis, nec Do-
est"enim quod peritns medicinoecèelestis Appslolus, mino parcunt : illos contaminant, hune éxaspéfaiît.
npn lam sanos inslituit,'quam irifirhiis medicàmënta Priusquam, inquil, te f'ôrmai'emin utero, 'novi te, et
menstravit, dipens: De quibus scripsistis mild^bonùm in vulva sanclificavi te (Jer. xv). Ad 'ôohibendam
esl Iwminimulierem non langere. Propter fornicatio- petulantiam tuam manus quondani lui auctoris în
nent autem unusquisque suam uxorem hqbeat; et una- utero hominem forraautis advertis ? Ille operalu'r, et
quoequesuum virum habeal (I Cor. vu, 1). Qui enim ta'utéri secretum incestes libidine : vel pecudês iriii-
feraicalionis metum permisita, profecto non stan- lare, vel Dominum (reverere). Quid de pecudibus
tibus proeceptumcontulît; sed rie'ferlasse in terram loquar? terra ipsa a.generandi opère soepeTequiés-
ruèrent, lectum cadënlibus ostendit. Unde -adhuc cil, et si impatienti hominum desiderio jactatis fré-
infirmanlihus subdit : Uxofi vir debilum reddat : quenter seminibus occupétur, imprudenliam mul-
similiter autem el uxor viro (Ibid., 5). Quibus dum ctat agricoloe, fecunditatem sterilitate commutai.
a Metumpermisit. Acherius in margine monet alias i>Bedse Hist. lib. 27 • et Greg. epist.
. Angl. i, cap.
legi proemisit,quoequidem tam bona est, quam hsec 31, lib. xn.
mala.
 183 JON.E AURELIANENSISEPISCOPI 184
Ita quidam in Ipsis démentis, ac pecudibus ab usu k « Cujus séries septem gradibus dirimitur hoc modo :
non cessare generandi naturoe pudor est. i Legant filius et filia, nepos et neptis, pronepos el pro-
etiam beatum] Augustinum a in libre de Bonp con- neptis, abnepos et abneptis, adnepos et adneptis,
jugali ita scribenlem : « Sunl item viri usque adeo trinepos et trineptis, trinepotis filius et trineptis
incontinentes, ut conjugibus nec gravidis parcant. filia. Hoec consanguinités dum se paulatim propagi-
Quidquid ergo interne conjugati, immodestum, num ordinibus dirimens, usque ad ultimum gradum
inverecundum, sordidumque gérant, vitium est ho- sese subtraxerit, et propinquitas esse desierit, eam
minum, non culpa nupliarum. Est etiam el cujusdam rursus lex matrinionii repetil, et quodammodo revo-
sapientis sententia L a beato Hieronymo approbala, cal fugienlem. Ideo autem usque ad sexluni gradum
hune habens moduni : « Àduller esl, inquit, in suam generis consanguinitas conslituta est, ut propinquitas
uxorem amator ardentior. » In aliéna quippe uxore J generis lot gradibus terminarelur. »]
omnis amor lurpis, in sua nimius. Sapiens vir ju-' Item papa Gregorius e Junior in decrelalibus suis,
dicio débet amare cônjugem, non affecta : régit inter coetera eos qui de propria cognatione uxores
f
impelus voluptatis , nec proeceps fertur in coitum. ducunt, apostolico anathemale percellit, dicens :
Nihil est foedius quam uxprem amare quasi adul- « Si quis. fratris uxorem duxerit in conjugio ana-
térant Certe qui dicunt se causa reipublicse, el * thema sit : et responderunt omnes ter, Anathema
generis humani uxoribus jungi, et libères tellere, sit. Si quis nuplam duxerit in conjugio, anathema
imitentur sallem pecudes. Et postquam uxorum sit : et-responderunt omnes, Anathema sit. Si quis
venter inlumuerit, non perdant filios, nec amatores novercam aut nurum suam duxerit in conjugio,
se uxeribus evhibeant, sed maritos. anathema sit : et responderunt omnes ter, Anathema
Liquido igitur c palet, quoniam sicut clarissimo- sit. Si quis consobrinam duxerit in conjugio, ana-
ram doctorum dicta sanciunl, et antiqui cenjugati thema sii; el responderunt 1er omnes, Anathema sit.
Patres in exemplum sunt, prorsus a coitu uxorum Si quis de propria cognatione, vel quam cognatus
prcegnanlium sit abstinendum. At si quispiam con- habuit, duxerit uxorem, anathema sit : et respon-
tendere voluerit, se aut nolle", aut non posse, aut derunt 1er omnes, Anathema sit. » At si quis obji-
certe non debere hujuseemodi coitu abstinere, no- cere voluerit aliter beatum papam Gregorium de
verit quod culpa nen careat coneubitus cum uxore, gradibus propinquitatis Augustino Ànglorum epi-
. quando non prolis, sed causa exereetur libidinis. scopo scripsisse s, noveril illum non ut Jiuctoritali
CAPUT Vffl. Ecclesioecontrairet, sed polius ut eidem rudi populo
De incestis. -, consuleret, id fecisse.
Cum omnis illicitas coneubitus incestus sit, multo Quia ergo Christianis incesta conjugia omnino
magis cencubitus cum prepinquis Deoque dicatis sint vitanda, aperle demonslratar. Ul quid igitur
feminis, habetur incestus : qui enim vel cum virgi- appelilur taie conjugium, ubi et culpa innuitur, et
nibus Deo sacratis, vel sanguine propinquismisee- mundanse dignitatis nobilitasinfamioe denotatur?
tar, incesti, id est, incasti judicantur. Tandiu vero, Denolatur dico, quia qui tali conjugio innectitur,
ut Chrisliana religio, el auctoritas sanctoe Ecclesioe denobilitalur, et filii qui ex tali conjugio naseuntar,
sanxit, conjugia inter propinquos vilanda sunt, in hsereditatem secundum humanoe legis censurant
quandiu necessitedinum nomina persévérant. Quo- non admittantur. Porro inde necesse est, ut unus-
niam nunquam Chrislianis convenit, ut duoeaut très quisque fidelis hujuseemodi incesta conjugia caveat;
necessiludines, ut beatus ait Augustinus a, in homine ne id quod licite, et inculpabiliter potesl cum aliis,
uno fiant. Aucloritate quippe sanctoe Dei Ecclesioe, id illicite, el culpabililer gerendo cum propinquis,
quam apostolis sibi traditam créditer observare, et peccati lapsum incurrat, et apostolico anathemate
cui refragari fas non est; et mundanse legis censura, percellatur.
nec non et ipsius naturoe honestissimo ordiiie perdo- CAPUT IX.
cetur, propinquitatis conjugia usque in sepliimmi } cum genitalia a sapien-
: et tune Contra impudicos qui dicunt,
gradum difiêrenda (ut idem beatus Augusti- tissimo creatore Domino sint creata, cur mutuus
nus in libro de Civitate Dei dicit) ne ipsa propinquitas paliatur ardor, et non potius pro uniuscujusque li-
longius abeat, et esse désistai, hanc matrimonii vin- bitu libido exerceatur.
culo rursum colligari, et quodammodo fugientem Non désuni suoe libidini vacare volentes, qui di-
revocari. cant : Genitalia membra idée a summo opifice Deo
[Isidorus itaque de consanguinitate sic loquitur : in utroque sexu creala sunl, ut pariter commiscean-
a In comment. Ezech., cap. xvm, vers. 6. lur, non ad cachinnalionem ora dissolvere, sed magis
1 Ex Xisti Pythagorici sent., in Bibliolh. Pa- ad correctionem, et ad contritionem et poenitudinem
trum, 222. vordis se debeant converlere.
c Liquido igitur. Horuin verborum loco sequentia d De Civitate Dei lib. xv, cap. 16.
leguntur in codice Clarom. quoe magis placent : e Item papa, etc. Sic codexClaroni. In priori edi-
Perpendant igitur conjugati, quod juxta dignitatis tione : Beatus quoque papa Gregor. in, quasi hoec
humanoe ralionem, tantorumque clarissimorum Pa- Magni Greg. essenl.
trum saluberrimam inslructionem, a coitu proegnan- f Greg. H Coneil. Rem. i, cap. 1 cl seq.
tium uxorum usquequaque eis conveniat abstinere. s Lib. xn, epist. 51, resp. 7.
El quod cum super Itujuscempdi concubitu admonen-
 185 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIÉ. IL 186
- CAPUT X.
lur ; quid ergo delinquimus, si pro libitu nostro. A
coneubitus exercemus? Quod qui dicunt, perpendant Quoa tempore-menstruoomnino ab uxoribus sit absti-
necesse est, quod non solum genitalia, verum etiam nendum.
et coetera cerppris membra idée Deus creaverit, ut [Cum dignitas humanoe cpnditionis post primi pa-
his licita, nen illicite agantur : [membris igitur suis renlis Iapsum propter Christi gratiam merueril, ut
quandiu quis ordinabililer, et sua lege utitur, pro- per mundiliam bonorum operum ad societatein va-
cul dubiobonis bene utitur : al si] ea in illicites, et leat pervenire supernorum civium, cavendum sum-
extraordinarios usus cenverterit, bena quibus bene mopere conjugalis est, ne quibuslibet immunditiis
uti debuit, iu sui perniciem relorquet. Scribit itaque mancipando, eorum consortio.se quodammpdo indi-
beatus Hieronymus:contra objecta Jovïniani (Lib. i) gnos faciant : quoniam sicut ad eorum societatem
dicentîs": Cuïf inquit, creata sunt genitalia, et sic a per munditiam pervenitur, ita ab ea per imrnÛÎTdP
condilore sapieniissimo creati sumus, ut mutaum tiamTêcéditur. Sunt eniih plerique, qui, ut ait bea-
nostri paliamur ardorem, el gestiamus in naturalem tus Hieronymus, putanl omni tempore subjectam sibi
copulam? Ita PjaMtlamurj"ejppmù^ debere esse conjugii vpluplalem, et nen discernunt
et quasi inter duos scopulos, et quasdam nécessitâ- certa cencubitus tempera, quande coeundum, quan-
tes el pudicitise Gvp.nl-ny&.l'açhinc alque inde, vel *" doque ab uxoribus sit abstmendum ; et ideirco sicut
puderis vel causoenaufragium sustinemus. Peteram prsegnantibus non parerait, ila etiam ab his quoe
quidem dicere, qupmpdp poslerior pars coiporis et menstrua paliuntur minime se abstinent. Sunt enim
meatus, per quem alvï stercora egeruntur, relegatus qui id nec scienter, et sunt qui scienler agunl ; quod
est ab oculis, et quasi post lerguni positus : [ita et quantum sit obnoxie Domino proecipientecavendum,
hic qui sub ventre est, ad digerendos humores po- subter oracula divina collecta déclarant.]
situs] quibus venoe corporis irrigantur, a Deo con- Ezecbiel propheta, cum bona viri juslificata enu-
ditus est. Compellor aliquh3Joquiije^Jnsipiens fieri, merarel, sexto loco ita inlulit : Ad mulierem men-
_sed vos me ut lqquLaûdeam coegistis. Dominus rio- strualam non accesseril(Ezech. xvm, 6). Quem locum
stér atque Salvator, cum in forma Dei esset, for- ita beatus Hieronymus a exponit : t Per singulos,
mam servi dignatus. est accipere; faclus obediens inquit, menses gravia atque torpenlia mulieruih cor-
usque ad mortem, et mortem crueis (Phil. H) ; "quid pora , immundi sanguinis eflusione relevantar. Quo
necesse erat ut cum his membris naseeretur, quibus tempore si vir coierit cum-muliere, dicuntur con-
usurus non erat, qui certe ut sexum ostenderet cept! foetus vitium seminîs trahere; ila ut leprosi et
etiam ciraamcïsus est? Cur Joannem apostolum et _,elephantiosi ex hac conceptioue nascanlur, et foeda
baptislam sua dileclio caslravit, quos viros nasei J in utroque sexu corpora parvitate vel enormitate
fecerat? Qui in Christum credimus, Christi sectemur membrorum sanies corrupta degenerel. Prsecipitur
exempla. Et si noveramus eum secundum carnem ; ergo viris ut non solum in alienis uxoribus , sed in
sed jam nunc non novimus eum. Ilem idem in ex- suis quoque, quibus videntur lege conjungi, Scri-
positione libri Ecclesiastoe (Cap. ni, v. 11). « Uni- ptura dicente : Crescite et mulliplicamini, et replète
versa enim bona fecit Dominus in tempore suo : terrain ( Gen. i, 18 ), certa coneubitus norint tem-
bonum est vigilare atque dermire ; nec tamen sem- pora, quando coeundum, quandoque ab uxoribus sit
per vigilare alque dermire bonum est; quia vicissim abstinendum. Quod quidem et Apostolus et Eccle-
juxta dispesitipnem Dei, benum est unumquodque, siastes sonant : Tempus, inquit, amplexandi ; el tem-
cum opus est. s pus longefieri a complexibus (I Cor. vu ; Eccles. m,
Ex quibus, non ut quidam oestimanl, ad luxuriam 5). Caveat ergo et'uxor ne ferte vicia desiderio
, et ad delicias instar animalium provocanmr. Ait et ceeundi celel virum * ; et maritus ne vim faciat
Psalmographus : Nolite fieri sicut equus et mulus, uxori, pulans omni tempore subjectam sibi debere
quibus non est intelleetus. liera : Homo cum in honore esse cenjugii vpluplalem. J Unde el Paulus : Ut no-
esset, mon intellexit; comparatus est jumentis insi- T. verit, inquil, unusquisque vas suum possidere, in san-
pientibus, el similis faclus est illis (Psal. xxxi, 11 et ctificalione et justiiia (I Thess. iv, 4). Augustinus in, '
XLYIII,15). In libro queque Tobise : Hi namque, in- libro sermonum ° ad populum. t Quotiéscurique, in-
quit, qui conjugium ita suscipiunt ut Deum a sua quit, dies Dominicus venerit, aut feslivilatis, nullus
mente excludant, et suoelibidini ita vacent sicut equus uxorem suam cognoscat. Quoties sanguinis fluxum
et mulus, habet polestalem doemonsuper eos (Tob.vi, patiuutur mulieres, simililer observandum est; quia
16). His enim testimoniis tantoe impudentioe asserto- qui tune concepli fuerint, aul doemoniaci, aut curvi,
res convieti, intelligant, quod membris genitalibus a aut epileptici erunt. Et si animalia sine intelleclu
Deo bono creatis, non liceat ad uniuscujusque libi- non se conjugunt, nisi cerlo et legilimo tempore,
tum, sed ad ea pro quibus a Deo ordinabililer institula quanto magis homines, qui ad imaginera et similitu- j
sunt, secundum ejus volunlatem, tempera^ et ordine dinem Dei creati sunt, debent se observare ? » |
suo uti. Scribitur etiam in Levilico : Mulier quoeredeunle
mense palitur fluxum seminis, septem diebus sépara
11In comment, in Ezech., ad eumdem versum. vel illiciat.
ï Celel virum. Supra monuimus legi oportere co- gai,
c De Tempère serm. 3, post médium.
 '
m JONJî AURELIANENSIS EPISCOPI ,188
'iilur. Omnis qui tetigerit eam, immundus erit usque i L provincias propter immunditiam carnis ab'oedibus'se
ad vesperam; et in quo dormierit, vel sederit in diebus nihllcminusbasilicoeareenlibus. Etlicethoee, utbëalus
separatlonis'èuoe, polluetur. Qui tetigerit lectum ejùs, papa Gregorius deeet, spiritaliter sint ihtelligerida,
lavabitvestimentasua ; et ipse lotus aqua immunduserit non est tamen indecens, nec irihenestum, neespîri-
usque ad'vésjkram. Omne vas 'super quod'illa sederit, tuàliintellectui conlrarium, si-juxta pïiscoruhi Chri-
quisquis tetigerit, lavabit vestimenta sua, et lotus stiancrum usum ad iitleram, -preptér id qued prae-
aqua pollulus erit usque ad vesperam. Si coierit vir missum 'est b, obsefveritur.]
cum ea tempore menstruali, imniûiidus erit septem Scribit ergo idem papa Gregorius ° consulenti Au-
diebus : et 'oninestratum in quP 'dormierit, "polluetur. gustino Ang'lomm episcopo : n Gum enixa fuerit
'Mulier quoe palitùr 'multis diebus 'fluxum sanguinis mulier, 'post quot dies ecclesiam inlrare debeat, Te-
non in teritpo're'menstruali, vel'quoepost menstruum slamenti Yeleris proeceptione didicisti, ut pro ma-
sanguinem 'fluere non cessât, quândiu lïuic subjacel seulp 'diebus triginta 'tribus, pro Temina autem die-
passioni, immûnda èrit quasi in tempère "menslruo; bus sëxaginta sex, debea't abstinere a. » lEl'paulo
omne stratum 'in quo dormierit, 'et vasjn quo sederit, post -: « Prava aulem, inquil, in conjugatorum mori-
pollutum erit. Quicunque 'tetigerit 'eam, lavabit vesti- ' bus consuetudo obrepsit, ul centemnant ees lactare
menta sua; et ipse lotus aqua immundus erit usque ad B quos gignunt, aliisque mulièribus ad nutriendum
vesperam. Bocebilïs ergo filio's Israël ut caveant im- tradant : queà videlicet ex sola causa incontinentiae
munditias, 'et non moriantur in sordibus -suis, cum videtur inventùm; quia dura conrtiiere se notant,
"polluerint tabernaculnm meum quod est inter eos. despieiunt lactare quos gignûnl. (Ibid., paulo post.)
Item ibi : Ad mulierem quoe menstrua patilur, non Yir autem eum propria conjuge dormions, nisi lotus
accèdes : nec revelabis foedilalem ejus. Item ibi : Qui aqua inlrare ecclesiam non débet; sed neque lotus
coierit cum muliere in fluxu menstruo, 'et revelaverit iritrare" statim-debet : lex aulem veleri populo proe-
lurpitudinem ejus, 'ipsa peribit quoe aperuit fontem cepit , ul mistus vir mulieri, el lavari aqua debeat,
sanguinis sui, interficienlur àmbo de ntedio populi et ante solis oecasum ecclesiam non intrare. Quod
sui (Lev. xv, i'9). tamen intelligi s'piritaliter petest ; 'quia mulieri vir
• 'Cum enim Apostolus dicat : Quoecunque scripta miscetùr,
quande illicite ceneupiscentioe animus in
sunt, ad nostra'mdocliinam scripta sunt (Rom.xv, 4) : cogitalione per delectatîonem conjungitur : quianîsi
et lex spiritaîis sit, et spinlaliter intelligi debeat, in prius ignis eoncupiscentioe"a 'mente deferveal, *di-
hoc loco sicùl proemissa sanctorum Patrum decu- gmrm se congregationi fratrum oesiimarenon débet,
menta declàTani, et superficies Mitera demonslrat, qui se gravari per nequitiam pïavoe voluptatis videt.
salvo spirilali inleUecta, viris omnino ai) uxoribus G Quamvis de hac re divérsoe hominum nationes di-
menstruum patientibus est ahstinendum. versa sentiant, atque alia custôdire vîdeantur : Ro-
manorum tamen semper a"b antiqùieribus usus fuit,
CAPUT XL
post admistionem prppfioe conjugis, et lavaeri puri-
Post quot diés z'parius mulier ecclesiam ingredi, et ficationem quoerere, et abingressu ecclesioepaululum
post quantum lemporis in carnis copulationem cum reverenterque abstinere. i Hic 'contra illos e agiter,
viro suo conjuvgi; et quod vir conjugi suoe per-
mistus, noîiiiisi primo 'aqua lotus ecclesiam debeat qui a coitu uxorum surgentes, irreverenter ecclesiam
inlrare. ingressi, nonsolurii ad saorosanctam allare indis-
Quanquam'pppulus fidelis ab oneribus legis, qui- crète accedunt, verum etiam cerpus et sanguinem
bus adhuc propter încredulitàteni"-s'uainJudaîcus 3e- Demini indifierenler sumunt. Intelligant erge, quod
primiterpopulus,^ler-gratiam Christi sit immuuis, ecclesiam Christi ingressi, corpus et 'sanguinem ejus
quoniam spirilùalis est, el spiritualiler leg'ém iniel- non nisi mundo corpore, pùroque corde percipere
ligitet dijudical, surit'lamen quoeflaniquoemos Chri- debeant. ]
s'tianus salvo mystico întelleclu, ob horieslatem mun- 'CAPUT xn.
ditiamque corporis, jùxta legem hactenus serval. Sic- Quod'nisi causa fornicationis, ut Dominus ait, non
ut est de mulièribus parluiieriûbus ab ragrê'ssù D sit 'uxor dimihenda, sed potius sustinenda.
lempli se cohibëntib'us, simililer el de his quoemen- Varias ob causas 'qjuidam suas dimittere soient
Struum'fiuxumquesanguinispatiuritur,apudplërasque uxores. Quatuor 'quippe sunt, quibus feriiinoeviris
a Post quot dies. Titulum. hune e codice Clarom. admistionem proprioe conjugis' ante lavaeri purifica-
repositum loco ejus quem Acherius ediderat, supra tipnem irrèventer ecclesiam intrare posse et debere
monuimus in Indice capitum. centendant, spllicile perpendânt quantum hujusee-
* Quod proemi'ssïanest. Ita edidi, cum in priori modi inconlinen liant orac-ula divina, et tanti egregii
editioïie Iegeretar quod permissum est. doctoris documenta, inhibeant. Sunt.igitur nonnufli,
c Lib. xn, epist. 12; et Beda Hist. Angl. lib. i, quod emendatione dignum est, qui a ccitu uxorum -
cap. 27. surgentes, pos'tposita lavaeri purificatiene, irreve-
& Debeat abstinere. In cedice Clarém. lace Ipco renier ecclesiam ingrediuiïlur, et non solum ad sa-
describitur centinenter quod sequitur in Gregôrii crosanctum altare accedunt indiscrète, veram etiam
epistola ad hoecverba, Prava autem. et sanguinem Domini indiûerenter aecipiunt.
e Hic contra illos. Hoe'cet'pluribus verbis, et me- . corpus
Quapropter intelligant necesse est, quod in ecclesiam
lius deseripla habenlur in cod. CI. t Si qui forte Christi reverenler oporleal ingredi, ejusque corpus
incontinentes existant, quia ante ablactalionem illius et sanguis iiounisi mundo corpore puroque corde sa-
oui gignilur, ad concubiwm uxoris accedere, ei pof-t lubriler debeat percipi. t
189 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIB. IL 190
appetibiles fiunt, genus, prudenlia, divitioe, et pul- iAliter suslineri; et moechum dicit etiam virum, qui
chritudo. Sunl namque nennulli qui, duniliberoeeen- ' eam duxerit, quoesoluta est a viro. » Et paulo post
ditiènis sortitos se putant esse uxores, si aliqua cc- '{Cap.16) : « Nihil enim iniquius qiiam fornicationis
càsipne postea servituti subactoe fuerint, illico eas a causa-dimittere uxorem, si et ipse co'nvincatur for-
"jure conjugii scindunt : et hoc lege mundi faciunt, nicari. Occurrit enim illud : 'In quo enim allerum
"non lége Christi. Sunt etiam alii qui dum prudentes, ~judicas,1eipsumcondemnas; eadem enim agis qui ju-
et fernipsas, et divites sertiuntur in conjugium, si dicas{Rom. n, 1). Quapropieïquisquis fornicationis
postea aut mente capte, aut aliqua alia incommodi- causa vult abjicere uxorem, prior débet èsse a fo'r-
'tate "corporis correptoe, aut earum patrimenip pro- nicatione purgatu.s; quod similiter eliam de femina
diga effusiene censumpto in pauperlatem fuerint re- dixerim. J
dactoe, impudenter èas dimillunt, prudentibus, et Hieronymus in commenlarîis Matthoei evà'ngeli-
pulchrioribus ac ditioribus délectantes. Qued ne liât stoe (In cap. xix, v. 4) : « Interrogatus Dominus
Domini senlentia prohibetar, dicentis in Evangelio, dixit : Non legistis quia qui fecit, ab initio masculum
quod qui uxorem suam, excepta causa fernicationis, el feminam fecit eos ? Hoc in exordio Geneseos scri-
dimiserit, moechetur : et qui dimissam duxerit, si- ptum esl. Dicendo aulem masculum et feminam,
mili modo moechelur {Matth. xix). Sunt enim -pleri- \B ostendit secunda vitanda conjugia. Non enim ait
que laicorum, qui huic senlentîoe, imo legi Christi masculum et feminas fecit, qupd ex prierura"repudio
résultantes, libitum carni suoesibi legem facere non quoerébatur ; sed masculum et feminam, ul unius
verëntar. Quod quantum nefas sit, et a religione cpnjugis consortip necteretur. Propler hoc dimiltet
Chrisliana remotum, ea quoesequuntur indicant. homo patrem suum et matrem, el adhoerebituxori
Scribitur enim in Genesi '.Quamobrem relinquet suai (Matth. xix, 5). Similiter ait : Et adhoerebit
homo palrem suum el matrem suam, et adhoerebit uxori suoe, ncnuxpribus. El erunt duo in carne una.
uxori suoe: et erunt duo in carne una (Gen. ïi, 24). .Proemium nupliarum esl e duabus unam carnem
Et in Evangelio : Quod Deus conjunxit,. homo non fieri. Caslilas juncla spiritui, unus efficitur spiritus.
separet (Matlh. xix, 6). El Apostolus : His autem, Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. Deus
inquit, qui malrimonio juncti sunt, proecipio-nonego, cenjunxit unam faciendo carnem viri el feminoe,
sed Dominus, uxorem a viro non discedere; quod si hanc homo non potest separare, nisi fersitan Deus
discesserit, manere innuptam, aut viro suo reconci- solus. Homo séparât, quando propter desiderium
liari; et vir uxorem non dimittat (I Cor. vu, 10). Et seeundoe,uxoris primam dimîttit. Deus séparât, qui
paulp post : Unumquemquesicut vocavil Deus, ila . el conjunxerat, quando ex consensu propter'servi-
ambulet: sicut in omnibus Ecclêsiis doceo. Circumci- 'G tutem Dei, eo quod tempus in arclo sit, "sichabënius
sus aliquis vo'catusest; non inducat proeputium. In uxores quasi non habentes. Dicunt illi, Quid 'ergo
proepuiioaliquis vocatus est; non circumcïdatur- Cir- mandavit Moyses dari libellum repudii, et dimittere
cuntcisio nihil est, et proeputiumnihil est, sed obser- (Ibid., 7) ? Aperiunt calumniam quam paraverant. Et
vatio mandatorum Dei. Unusquisque enim in qua certe Dominus non propriam sententiam protule-
vocationevocatus est-, in ea permaneal (Ibid.-, 17). rat, sed veteris historioe, et mandatorum fueral re-
Augustinus în librp de sermene Domini in monte cordatus Dei : Ait illis : Quoniam-Moysesad duri-
(Lib. m, cap. 14) : t Dictum est autem : Quicunque tiam tordis vestri permisit vobis dimittere uxores
dimiserit nxorem suam, det illi libellumrepudii (Matlh. vestras; ab initio aulem non fuit sic (Ibid. 8). Quod
Y, 31). Hoecjuslilia miner est Pharisoeorum, cui non dicit istius modi est. Nunquid polèst Dominus sibi
est conlrarium quod dicit Dominus,: Ego autem dico esse conlrarius , ut aliud ante jusseïit, 'ël senten-
vobis, quicunque dimiserit uxorem suam-, excepta tiam suam novo frangat imperio? Non ita sénlien-
causa fornicationis, moechalur, et qui solutam a viro dum est : -sed Moyses cum videret propler deside-
duxerit, moechalur (Ibid., xix, 7). Non enim qui proe- rium secundarum conjugum, quoeVel ditiores vel ju-
cepit dari libellum jepudii, hoc proecepit, ut uxor niores, vel pulchriores essenl, alibi iriâiilg"ôrépi'imas
dimittatur; sed, qui dimiserit, inquil, det illi libellum ^ uxores, aut interfici, aut malam vilain duëere ': ma-
repudii : ut iracundiam temerariam projicientis uxo- tait intercédera discordiam, quam odia et hoinicidia
rem, libelli cegitatio temperarel. Qui ergo dinlit- perseverare. i Et paulo post-: s Dicunt ei 'discipuli :
lendi moram quoesivit-,significavit quantum potuit. Si ila esl causa hominis cum 'u'xoïe, non expedit nu-
'duris hominibus, se nolle dissidium. Et ideo ipse bere. Grave pondus est uxorum, si, excepta causa
Dominus alio loco inlerrogatas-, ita respondit : Hoc fornicationis, eas non licet*dimittere. Quid enim si
Moyses propler dufiliam cordis vestri fecit (Ibid.). tetnulenta fuerit, si iracUnda, si malis inoribus, si
Quantumvis enim -duras essel -qui vellet dimittere luxuriosa, si gulosa, si vaga , si jurgatrix, et male-
uxorem,, cum cogilarel libello repudii date -jam sine dica; istiusmodi tenendaerit? velimus nôlhuûs, su's-
periculo eam posse alteri nubere, facile placaretur. tinenda est. i
Dominus ergo ad illud cohfirmandum , ut non facile Ex evidenlissimîs indiciis comprobalum est uxo-,
uxor dimittatur, solam causam fornicationis exce- res, nisi causa fornicationis'interveniente, penitus'di-
pit : coeterasvero universas molestias, si quoe exsli- îuitti nec posse, nec debere. Sicut enim viri'nulla
teriut, jubet pro fide conjugal!, et fro castitate fof- adversitaie fracti^ nulla. adversitàle corporis COITU-
 191 30NJ! AURELIANENSIS EPISCOPI 192
pli, ai) uxoribus suis se paliuntur dimitti, aut ne- A nerent. Denique mortao .ro, cum quo verum con-
gligi ; ila nihilominus propler quasdam adversitates nubium fuit, fieri verum connubium potest eum quo
et calamilates, nisi, ut proemissum esl, causa forni- prius adulterium fuit. Ita manet inter viventes quod-
cationis, viri uxores suas dimittere, aut négligera dam vinculum conjugale, quod nec separalio, nec
sine periculo animoe suoenon possunt. Et sicut pu- cum adultéra copulatio possit auferre. Î Item idem
dicis et honestis feminis moris est, virorum suorum de Sermone Domini in monte (Lib. i, cap. 14):
infirmantiuni, et longa oegritudine tabescentium le- Moechum dicit virum, qui eam duxerit, quoesoluta
ctulis jugiler assidere, eisque famulari, et pro viri- est a viro. Cui rei Apostolus lerminum ostendit,
bus opitulari, et in nullo a conjugalis thori fide de- quia tandiu dicit observandum, quandiu vir ejus
ficere; ita prorsus decet, et Chrislianoe professioni vivit : illo autem mortuo, dat nubendi licentiam. i-
congruit, ut viri eamdem vicem uxoribus suis re- Hoc igitur tantum nefas contra proeceptum Do-
pendant. mini et Salvatoris nostri Jesu Christi, de dimil-
CAPUT XIII. tendis uxoribus, et aliis ducendis, ideo inolevisse
Quod hi qui causa fornicationis, dimissis uxoribus dubium non est ; quoniam nefandi tanti crimînis
suis , alias ducunt, Domini senlentia adulteri esse operatores severissima canonica censura, ut ppprtet,
notantur. j* non percellunlur. De qua re ita Innoeentius papa in
Quod qui uxorem suam, excepta causa fornicatio- decretalibus h scribit : J De his etiam, inquit, re-
nis, dimiserit, et aliam duxerit, moechussit : et qui quisivit dileclio tua, qui intervenienle répudie aliis
dsmissam duxerit, simili modo moechus sit, el supe- se matrimonio eepularunt; quos in utraque parte
rius ex Domini senlentia declaratum, et in hoc ca- adultéras esse manifestera est. Qui vero vel vivente
pitulo non ex superfluo est replicandum. Apostolus uxore, quamvis dissocialum videatur esse conju-
quoque ait: Quod si discesserit mulier, manerein- gium, ad aliam copulam festinarunt, neque possunt
nuptam, aut viro suo rcconciliari (I Cor. vu). Hiero- adulteri non videri ; in tantum ut etiam lise personoe,
nymus etiam in Commenlariis Mallhoei evangelistoe quibus laies conjuncli sunt, etiam ipsoe adulterium
(Cap. 19) : t Quia poteral, inquit, accidere ut ali- commisisse videantur, secundum illud qued legilur
quis calumniam faceret innocenti, et ob secundam in Evangelie : Et qui dimiserit uxorem suam, et duxe-
copulam nupliarum veteri crimen impingerel ; sic rit aliam, moechalur : similiter qui dimissam -duxerit,
priorem dimittere jubeter uxorem, ut secundam moechalur (Matth. v, 52). Et idée pmnes a cèmmu-
prima vivente non habeat. Quod enim dicit, taie nipne fidelium abstinendps.
est : Si uon propter libidinem, sed propter injuriam , •
CAPUT XIV
djmillis uxorem, quare expertes infelices priores ]
nuptias, novarum teimmitlis periculo? Nec non quia Ut parentes libères suos diligenter in timoré Dei eru-
ut eamdem uxor diant, docentes eos qualiter caste vivere , Deumque
poterat evenire, juxta legem qum- colère, et parentibus honorem de'beant impendere.
que marilo daret repudium : eadem cautela proecipi- Et quate periculum eis immineat qui id facere ne-
tur, ne secundum accipiat virum. Et quia meretrix, glïgunt.
et quoesemel fueral adulterala, opprobrium non ti- Sunl multi qui libéras suos plus spiritu quam
rhebat, seeundo proecipitur viro, quod si talem duxe- carné, et sunt qui'plus came quam spiritu diligunt.
rit, sub adulterii crimine sii. s Augustinus in libro ad Sunt item alii qui plus eos legem coeli quam mundi,
Yalerium contra Pelagium a : « Hoc enim custodi- et sunt e contrario qui plus leges mundi quam coeli
tur in Christo et in Ecclesia, ut vivens cum vivente discere suadenl. Sunl etiam qui plus coelestibus
in oeternum nullo divortio separelur : cujus sacra- quam terrenis, et sunt e contrario qui plus lerrenis
menti tania observatio est in civitate Dei nostri in quam coelestibus eos Inhiare doeent. Audiant igitur
monte sancto ejus , hoc est in Ecclesia Christi, qui carnaliter filios suos diligunt, et legibus mundi
quibusque fidelibus conjugalis, qui sine dubio petius quam coelestibus ees instruere satagunt, quid
membra sunt Christi, ut cum filiorum procreando- £>Dominus in Deuteronomio dicat : Erunt, inquit,
rum causa vel nubant feminse, vel ducantur uxores, verba mea hoec quoe egoproecipiotibi hodie, in corde
nec sterilem conjugem fas sit relinquere, ul alia fe- tuo ; et docebit ea filios tuos, et meditaberis ea sedens
cunda ducalur. Quod si quisquam fecerit, non lege in domo tua (Deui. vi, 6). Ilem post pauca : Ponite
hujus soeculi,ubi intervenienle repudio sine crimine hoecverba mea in cordibus , el in anintis vestris , et
conceditur cum aliis alia copulare connubia : quod suspendite ea pro signo in manibus, et inter vestros
eliam secundum Moysen Dominus propter duritiam oeuloscollocate:Docetefiliosvestros ut illameditentur.
cordis illorum Israelilis permisisse testatur : sed lege Imilentur ergo beatum Job, cujus stadium circa filios
Evangelii reus est adulterii; sicut etiam ipsa, si al- erudiendos taleexslitit, utnen splum eos exterius per-
leri nupserit; el usque adeo manent inter viventes fectes opère el sermone efficerel; verum eorum etiam
semel inita jura nupliarum, ut petius sint inter se corda -sacrificii oblatione mundaret. Scribit enim
cenjuges, qui ab alterutre separali sunt, quam cum beatus Gregorius in Moralibus (Lib. i, cap. 4) :
bis, quibus aliis adhoeserunî. Cum aliis quippe adul- « Cumque in orbem transissent dies convivii, mitlebat
teri nen esseut, nisi ad alierutrum conjuges perma- Job, et sanclificabatillos, surgensque diluculo, offe-
/a De Nupt. el Concup., cap. 10.. î> Innocent. I, epist. 3, cap. Q-
 ~ -
iq* DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIB. II. 194
rebat holocausla per singulos. Cum dicitur miltebat, A j Quod ab alio odis fientibi, vide ne aliquando tu al-
et sanclificabat illos, aperte monstratur quid districte teri facias, Panem luum cum esurientibus et egenis
erga illos proesens agerêt, quibus absens sollicitu- comede, et de vestimentis tuis nudos tege. Panem -
dine non deesset. J Item idem post pauca : « Sed tuum et vinum tuum super sepulturam justi consti-
quia beati Job filii tanta fuerant disciplina bonoe tue, et noli ex eo manducare et bibere cum peccalori-
accincti inslitutionis, ut neque per facta in conviviis, bus. Consilium semper a sapienle perquire. Omni tem-
neque per verba delinquerent, aperte monstratur pore benedic Deum, et pete ab eo ut vias tuas dirigat,
cum subditar : Ne forte peccavermtfilii mei, et bene- . et omnia consilia tua in ipso permaneant. Item idem :
dixerint Deo in cordibus suis (Job. i, 5). Perfectos Audite ergo, filii mei, patrem vestrum: servite Domino
quippe in opère esse et sermone docueràt ; pro qui- in veritale , et inquirile ut faciatis quoesunl placita
bus de sola pariter cegitatipne metuebat. > Et pest ejus. Et filiis vestris mandate ut faciant justilias et
pauca (Ibid.,-cap. 5) : « Sed in hac re solerler in- eleemosynas, ut sint memores Dei, et benedicant eum
tueudum esl, quanta pater potuit severitate filiorum in omni tempore in vëritate, et in tota virlute sua
opéra corrigera, et quanta sollicitudirie studùit corda (l'bid. xiv, 10).
mundare. » _, Legitur et in Proverbiis : Erudi Mium luum, ne
Attendant etiam et David instruentem Salomo- IB desperes : ad inlerfectionem aulem ejus ne ponas ani-
nem filium suum. De quo ila in primo libro Mala- mam tuam (Prov. xix', 18). Ne subtrahas a puero
cbise Iegitur : Ego ingredior viam universoeterroe. disciplinam ; si enim percusseris eum virga , non
Confortare el esto vir forlis, et observa custodias Do- morietur. Tu virga percuties eum, et animam ejus
mini Dei lui, ut ambulesin viis ejus, et custodias coe- de inferno liberabis (Prov. xxnr, 13, 14). Erudi
remonias ejus, et judicia ejus, et proeeeptaet testimo- filium tuum , et refrigerabit le, et dabit delicias
nia (III Reg. n, 2) : sicut scriptum esl in lege animoe tuoe (Ibid. xxix, 17). Qui pareil virgoe, odit
Moysi, et in libro Paralipomenon : Tu autem, Salo- filium suum : qui autem diligit illum, instanter erudil
mon fili mi, scilo Deum patris tui, et servi ei corde (Ibid. xm, 24). Jésus filius Sirach : Filii, inquit,
perfecto, et' animo voluntario. Omnia enim corda tibi sunt, erudi illos; et -curva illos a pueritia illorum.
scrulatur, et universas menlium cogitationes inlelligil. Filioe tibi sunt, serva corpusillarum, et non ostendashi-
Si quoesieriseum, invenies : 'si autem dereliqueris larem faciem tuam ad Mas (Eccli. vu, 25,26). Aposto-
illum, projiciet te in oelernum(I Parai, xxvm, 9). lus quoque ait : Patres, nolite ad iracundiam provo-
Attendant et Tobioe; de quo ila Iegitur, quod cum care filios vestros, sed educale illos in doctrinâ et
factus esset vir, accepit uxorem Annam ex tribu sua ; correctione Domini (Ephes. n, 4). Item idem : Patres,
et genuit ex ea filium, nomen suum imponens ei. C G nolite ad indig'nationem provocare filios vestros, ut
Quemab infanlia sua tintereDeum docuit, et abstinere non pusillo animo fiant (Coloss.m, 21). Hieronymus
ab omni peccato (Tob. i, 9). Item idem post pauca ad Loetam (Epist. 7) : n Si perfecta oetasel sui juris
filium suum Tobiam alloquens ait : Audi, fili mi, imputatur parentibus, quanto magis lactans et ,fra_-
verba oris mei, et ea in corde tuo quasi fundamentum gilis, et quoejuxta senlentiam Domini ignorât dex-
construe. Cum acceperit Deus animant meam, corpus teram et sinislram (Joan. vu), id est boni et mali
meum sepeli; et honorem habebis malri tuoe omnibus nescit diûerentiam? Si sollicita provides, ne filia
diebus viloe ejus. Memor enim esse debes quoe et perculiatur a vipera, cur non eadem cura provideas
quanta pericula passa sit propter te in utero\suo. Cum ne feriatur a malleo universoe terroe ; ne bibat de
autem ipsa compleveriltempus viloesuoe, sepelies eam aureo calice Babylonis (Jer. L, SI) ; ne egredialur
circa me. Omnibus autem diebus viloe suoe habeto cum Dina, et velit videre filias regionis alienoe
'
Deum in mente : et cavene aliquando peccato consen- (Gen. xxxiv) ; ne ludat pedibus ; ne trahat tu-
tias, el proetermittasproeeeptaDei nostri. Ex subslan- nicas? Venena non dantur nisi melle circumlita.
tia tua fac eleemosynam, et noli averiere faciem tuam Et vitia non decipiunt nisi sub specie nmbraque
ab ullo paupere. Ita enim fiel ul nec a te avertalur virlulum. J Et infra: « Qui autem parvulus est,
faciès Domini, Quomodo potueris, ita esto miseri- *D et |sapit ut parvulus , donee ad -annos sapientioe
cors : si multum tibi fueril, abundanter tribue; veniatl, et Pylhagoroe Y littera eum perducat ad bi-
si exiguum fuerit, etiam exiguum libenter imper- vium, tam bona ejus quam mala parentibus imputan- -
lire slude. Proemium enim tibi bonum thesaurizas ter : nisi forte existimes Christianorum filios, si ba-
in die necessitalis : quoniam eleemosyna ab omni ptisma non receperint, ipsos tantum reos esse pec-
peccato et a morte libérât; et non palitur animam cati; et non etiam scelus referri ad eos quidare
ire in lenebras. Fiducia magna erit coram summo neluerinl, maxime ee tempore quo contradicere non
Deo eleemosynaomnibusqui faciunt eam. Attende tibi, ppterant, quae aecepturi erant : sicut e regiene salus -
fili,ab omni fomicaiione, el proeteruxorem tuam nun- infantium, majerum luprum esl. s
quam paliaris crimen scire. Superbiam nunquam in Ambrosius in libro de Joseph (Cap. 2) : i Instrui-
tuo sensu, aut in tuo verbodominari permittas, in ipsa inur igitur qualis esse debeat affectas parentum, fi-
enim initinm sumpsit omnis perditio. Quicunque tibi liorumque gratia; sed fréquenter amor ipse patrius
aliquid operatus fuerit, statim ei mercedem restitue, nisi moderationem teneat, nocet liberis, si aut nimia
et merces mercenarii apud te omnino non maneat. indulgentia delictum resolvat, aut proelatio unius
*9K ÎONJï AURELÏANENSISEPISCOPI I<JC
coeteros ab affecta germanilalis avertat. Plus acqui- A A diis tenebris. El Apostolus : Filii, obedileparentibus
rilur filio, cui fratrum acquiritur amor. Hoecproecla- vestris in Domino : hoc enim est justum : honora pa-
rior munifipentia patrum, hoec ditior hseredilas filio- lrem tuum, el matrem tuam (quod esl mandalum pri-
rum. Jungat filios oequalisgratia, quos junxitsequalis mum in promissioné), ut bene sit -tibi, et longoevus
natura. Lucrum pietas nescilpecunioe, in quo pietatis sis super terrant (Ephes. vi, 1). Et Tobias filium suum
dispendium est. Quid miraris si propter fundum instruens ait : Cum acceperit Deus animam meam,
aut domum oriuntur inter fratres jurgîa, quando corpus meum sepeli : et honorent habebismalris tuoe
propter tunieam inler Jacob sancti filios exarsit in- omnibus diebus vitoeejus. Memorenim esse debesquoe
vidia?- Quid ergo? reprehendendus est Jacob, quia el quanta pericula passa sit propter te in uter'o suo.
proeferebat unum coetëris? Sed nec libertatem pos- Cum aulem et ipsa compleveriltempus vitoesuoe,sepe-
sumus auferre parentibus, ne eos plus diligant ques lies eam circa me (Tob. iv, 5),
- Augustinus in decem proeceptorum
plus credant mereri, nec filiis resecare sludium de- expositione
bemus plus placendi. Denique et Jacob plus illum ila «
scribit : Quarlum proeceptum est : Honora pa-
amabat, in quo majora virtutum insignia proe- trem luum, el matrem lûam. Huic contraria inquinta
videbat. s JSgyptiorum plaga cynomia est. Quid est cyne-
Quidam autem sunt qui filios SUPSblandis tantum B I mia? Musca canina, groecum vocabulum est.Caninum
horlantar sermonibus, et non delerrentur exemplo est parentes non agnoscere. Nihil tam caninum quam
Heli sacerdolis, qui filios suos verbis lanlum eoer- cum illi qui genuerunt, non agnoscunlur. Merilo
cuil,1, et severissima dislrictione ferire detrectavil ergo et catuli canum coeci nascuntur. s Hieronymus
a in Epistola ad Furiam (Epist.
(I Reg. n). Porro sunt plerique parentes, qui filios 10) : t Bonum est
suos dumlubricoe oetalis existant, verberibus ad bene quidem post Deum amari parentes a filiis; sed si né-
agendum corrigera negligunt : qui cum ad intelligi- cessitas veneril, ut amor parentum et filiorum Dei
bilem oetalem pervenerinl, et malis operibus deser- amore comparetur, ei non possit utrumque servari,
vire coeperint, non facile a malo cohiberi parentum tanc odium in prcpinquis, pietas inDee est. Honora
castigatione possunt ; quorum peccata parentibus, patrem tuum ( Exod. xx) : sed si te a vero paire non
qui eos in teriera oetate castigare noluerunt, impu- séparai. Tandiu scito sanguinis copulam, quandiu
tari dubium non est. ille suum noverit creatorem. » Ambrosius in libro
CAPUT XV. cujus titulus est De Joseph h : « Primum- omnium
Quod filii dfibilum honorem parentibus qoeantam discimus parentibus déferre reverentiam,
' impendeye
debeant. cum leginvus, quoniam qui benedicebatur a pâtre,
[Sicut sunt qui parentibus honorem digne rêve- G ( benedictus erat; et qui maledicebatar, maledictus
renlerque impendurit, ita surit e contrario qui id fa- erat ? Ideo hanc parentibus gratiam donavit Deus,
cere negligunt; non animadvertentes, aut certe ut filiorum pietas provocaretur. Proerogaliva paren-
animadverlère nolentes, quod qui parentes dehono- tum, disciplina est filiorum. Honora ergo patrem, ut
rant, Deo, qui omnium crealor verusque paler est, benedical le ; honoret patrem pius propter gratiam,
injuriam' faciant, et quod Dominus injurias paren- ingratus propler timorem. Etsi pauper est pater, el
tum, nisi digna poenitentia subsecuta fuerit, minime non habet divitiarum copias, quas relinouati filiis,
impune remanere patitur. Quanloeigitur sii damna- habet tamen ultirase benediclionis hsereditatem, quas
tionis, quantumqué ab huraana dignilale remotum sanclificationis opes successoribus largialur. Et mé-
parentes venerabiliter non agnqscere, quantoeque rite plus est beatum quam divitein fieri. s Sunt
sii remuneralionis eis débiterai honorera obedienter nempe perversoe volunlalis filii, qui honprem paren-
iinpendere, subler lestimonia breviter collecta de- tibus impendendum maie intelligentes , eum in eo
monstrant.] solo constare dissimulant, qu'od parentes recogno-
Ait Deus in lege : Honora patrem tuum et matrem scunt, eisque se cerppre nen animo
humiliant; et
luam,Misis longoevus,superterram, quam Dominus ea quibus indigent, eis admiuistrare refugiunt.
Deus tujis. dalur&s est tibi (Exod, 'xx, 12). Item ibi : jB madvertant erge, quod honpr in Ani^
Scripluris, ut bea-
Qui maledixeril patri et matri, morte moriatur tus Hieranymus aitc, non tantum in salutationum
(Ibid. xxi, 17). Salomon : Oculus, inquit, qui sub- officiis deferendis, quantum in eleemcsynis, ac mu-
sannat palrem, et despicit parlum malris suoe,effo- nerum c-blatione sentitur. Et idem pest pauca :
diant eum corvi de torrenlibus, et comedant illum filii « Proecepit, inquil, Deminus vel imbecillitates, vel
aquiloe.fProv. xxx, 17). Item : Slultus irridel disci- oelates, vel penurias parentum considerans, ut filii
plinant patris,sui, qui autem custodit increpationes, honorarent, eliam in vitoe necessariis ministrandis,
astulior fiel (Ubid. xv, 5). Item " Filius sapiens loeli- parentes suos. »
ficat palrem, et stultus despicit matrem suam (Ibid. " Restai
igitur tune filios digne honorem impendere
n; 20). Item -..Qui affljgit patrem et fugil matrem, debitum parentibus, cum eos suos generaiores humi-
ignominiosus est et infelix. Item : Qui maledixerit liter veneranterque recognoscere, eisque necessaria
patri siço et matri, exstinguetur Iucerna ejus in me- procuraverint administrare.
a Hieronymus. Hoec ille quidem t De Benedict. patriarch., cap. 1."
scripsit laudato
IQCQ,sedjnon iisdem plane verbis. c Ex comment, in Matth. cap.'iv, Yers. 4.
 191 DE INSTITUTIONE LAICALI. ~ LIB. H. 198
CAPUT XVI. 4.gnum vel supplicium ei'rantidenuntiat. Cum verba
^ î Ut conjugati in domibus suis pastorale se noverint sanctaï, annuiitiatienis impendit, prefecto angélus
">. _ exercere debere ministerium. exisl.it. Et nemo dicat : Admonere non sufficio, ex-
Existunt in utroque sexu, qui in sibi subjectis plus hortari idoneus non sum. Quantum potes exhibe,
animarum lucrum, quam commodum terrenum quoe- ne maie servatum, quod acceperas, in tormenlis
ruut: sunt etiam e contrario, nonnulli potentes, et exigaris. Neque enim plus, quam unum talentum ac-
qusedamnobiles matronoe, qui ab eis quoeslum tan- ceperat, qui hoc abscendere magis sluduit quam
tum terrenum avare exigunl, et salvationem anima- erogare. Et scimus quod in tabernaeulo Dei non so-
rum illorumaut dissimulant, aut certepenilus parvi- lum phialoe,- sed prsecipiente Domino etiam cyathi
pendunt : putanles se nullum in illorum Iapsibus faeti sunl. Per phialas quippe doctrinâ exuberans ;
periculum subituros , nullam que pro eis Deo ralio- per cyathos Yero parva atque angusta scientia de?
lioneni reddituros; quibus ne illud prophelicum "signalur. Alius doctrinâ veritatis plenus, audientium
quoquo modo aplarLpossit,'verendum est, in quo mentes"inebriat : per hoc ergo quod dicil, profeclo
legilur : Lac comedebalis, et lanis operiebamini; el phialam po'rrigit, Alius expiera quod sentit, non va-
quod erassnm erat, occidebalis; gregem autem meum let; sed quia hoc utcunque denuntiat, profeclo per
non pascebatis, el caetera quoe de pastoribus prophe- B cyalhum gustum proebet. In Dei ergo tabernaeulo,
ticus sermo exsequitur (Ezech. xxxiv, 5). Si lan- idest, in sapeta Ecclesia positi, si per doctrinoe sa-
guente capite, ut beatus ait Gregorius a, membra pientiam ministrare phialas minime potestis', in
incassum vigent, languentibus utique membris, quantum pro divina largitate sufficitis, proximis ve-
caput aut languidum, aut languori vicinum sit, ne- stris boni verbi cyathos date. In quantum vos per-
cesse esl. Tecisse existimalis, etiam alios trahite, in via Dei
Qualem autem sollicitudinem et curam erga sub- habere soeios desiderate. Si quis vestrum, fratres,
jectam sibi domum Tiujuscemodi exhibera debeant, ad forum aut forlasse ad balneum pergit, quem otio-
sequentia docent. Ait Salomon în Proverbiis : Dili« sum esse censiderat, ut secum veniat, invitai. Ipsa_
genter,attende vultum pecoris lui, tuosque grèges consi- ergo terrena actio vos vestra convenial, et si ad
déra. Item : Ubinon.estgubernafor, populus corruit. In 'Deum lenditis, curate ne ad eumsoli veniatis. Hinc
doctrinâ noscitur vir, : cor sapientis quoerit doctrinam enim scriptum : Qui audit, dicat veni (Apoc.xxii, 17). s
(Prov. xxvn, 23; xi, 14; xn, 8; xv, M). Beda în Item idem in homilia de novem ordinibus angelo-
homiliis de pastoribus i>: « Non solum, inquil, pa- rum 4 : « Nam sunt plerique qui parva capiunl, sed
stores episcopi et presbyteri, el diaconi, vel etiam tamen hsec eadem parva pie annuntiare fratribus
redores, monasleriorum, sed el omnes fidèles, qui G non désistant. Isti itaque in angelorum numéro dis-
parvulse suoedomus custodiam gérant, paslores recte currunt. s>
voeantar, in quantum éidem suoe domui sollicita Augustinus in sermone ad populum : « Filios, in-
vîgilantia proesunt. Et quicunque vestrum saltem uni quit, et omnes familias vestras admonele, ul caste,
aut duobus fratribus quolidiano regimine proeest, el juste, el sobrie vivant, el ad bonum exemplum
pasloris eisdem débet offîeium implere; quia in et bona opéra provocale. » Ilem idem in libro ser-
quantum sufficit, pascere hos verbi dapibus jubetur, monum e : « A malis corde semper disjungimini ; ad
Imo unusquisque vestrum, fralres, qui etiam priva- tempus caute corpore copulamini ; nec lamen né-
tus vivere creditur, pasloris officium tenet, et spiri- gligentes sitis in corrigendis vestris, ad curam sci-
talem pascit gregem," vigiliasque noclis custodit su- -Iicet vestram quoquomodo pertinenlibus, monendo,
per illum, si bonorum acluum, cogitationumque hortandô, docendo, terrendo, quibuscunque modis
rmmdarum sibi aggregans multitudinem, hune juste potestis, agite. Nec cum invenîtis in Scripluris, et
moderamine gubernare, coelestibus Scripturarum in exemplis sanctorum, sive qui ante, sive qui post
pascuis nutrire, et vigili solertia contra immundo- Domini adventum in hac vita fuerunt, quod mali
rum spirituum-insîdias ser^are contendit. J Grego- bonos in unitate non maculant, efficiam'inipigii ad
rius in homilia ° Evangelii : « Ulinam, fratres cha- corrigendos malos. t Clamât enim Isaias propheta :
- rissimi, non ad judicium noslrum dicamus, quia 'Recedite, exite inde, pollutum nolite tangere (Isai.
omnes qui sacerdolii nomine censentar, angeli vo- xv, 11). Quod idem beatus Augustinus ita exponit
eantar, propheta attestante, qui ail ":Labia sacerdo- (Gap. 20) : « Quid est enim, inquit, tangere immun-
lis custodient scientiam, et legemrequirent ex ore ejus, diîm, nisi consentira peccatis? Quid est autem, exire_
quia angélus Domini exercituum est (Malac. n, 7). inde, nisi-facere qued pertinet ad cerreclibnem ma-
Sed ejus allitudinem nominis etiam vos, si vullis, Iprum, quantum pro uniuscujusque gradu atque pér-
potestis mereri : nam unusquisque vestrum in tan- sona, salva pace, fieri potest? Displicuit tibi, quod
tum sufficit, in quantum gratiam supernoe aspiratio- quisque peccavit, nen teligisti immundum. Redar-
uis accepit, si â sua pravitate,proximum revocat, si guisti, corripuisti, monuisti, adhibuisti eliam, sï
exhortari ad bene operandum curât, si oeternum re- reS exigit, congruam, et quoe unitatem non violet
a PastoraUs curoe part n, cap. 7. c Homil. 6.
h Ex honni, in aurora Natâlis Domini, Luc. n, in- à Homil. 54.
ter hom. Memales de sanctis. e De Verbis Domini, serai. i% cap. 18.
499 - JON^'AÙRELIANENSISIEPISCOPI ", 200 -
disciplinant, existi inde. > Multi nempe sunt, qui j i, niens offeresmunus tuum (Matth, v, 25). Et alibi in
hanc recessionem, el hune exitum facere, et hoc Evangelio : Accedens,inquil, Petrus ad Jesum dixit :
immundum non langera parvipendunl. Dum enim in Domine, quoties peccaverilin me frater meus, dimil-
domibus suis rapinas, oppressiones pauperum, furla, tam usque seplies? Cui [respondit Dominus : non us-
adulteria, el coelera innumera mala fieri sinunt, et que septies ; sed usque septuagies seplies (Ibid. xvm,
talium obsequiis deliniti, socielale deleclali, eis 21). Et post aliqua : Sic et Pater meus coelestisfa-
corde junguntur, proeul dubio non inde recédera ciel vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de
comprobanlur. Cum vero talibus peccantibus consen- cordibus vestris (Ibid. xxxv). Quod ita bealus edis-
liunt, ab eorum consortio non exeunt. Cum igitur serit Hieronymus a : t Formidolosa, inquit, senlen-
erga hujuseemodi delinquentes congruam discipli- tia, si juxta nostram mentem senlentia Dei flecti-
nant non exhibent, pollutum, el immundum minime lur, atque mutalur. Si parva fratribus non dimilti-
tangere cavent. Videanl itaque hujuscemediproelali, mus, majora nobis a Deo non dimittuntur. Et quia
qualem erga maie agentes rigerern disciplinai, et potest unusquisque dicere, nihil habeo contra eum,
erga eppresses ppera misericerdioe beatus Job iin- ipse ne vit : habet Deum judicem, nen esl mihi curoe
pendebat. Ait namque : Auris audiens bealificabat quid velit agere, ege ignpvi ei : confirmât senten-
me : et oculus videnstestimonium reddebat mihi, quod 13 liam suam el omnem simulalionem ficloepacis ever-
libérassent pauperem vociferantem, et pupillum cui tit, dicens : Si non remiseritis unusquisque fratri
nonessetadjutor. Benediclioperituri supra meveniebat; suo de cordibus vestris (Ibid. xxxv). »
et cor viduoeconsolatus sum. Justitiaindulus sum, et Augustinus in libro de Sermone Domini in monte
vestivi me sicut vestimenloet diademutejudicio meo. (Lib. i, cap. 10) : nJubemur ergo illaluri munus in
Oculus fui coeco,et pes claudo : pater erampauperum ; altare, si recordati fuerimus aliquid adversum nos
et causant quam nesciebam, diligentissimeinvestiga- habere fratrem, munus anle altare relinquere, et
bam. Conlerebammolas iniqui, et de dentibus illius pergere, ac reconciliari fratri; deinde venire, et
auferebam proedam (Job. xxix, il et seqq.). Item munus offerre. Quod si accipialur ad litleram, for-
idera post pauca : Cumque sederem quasi rex cir- tassis aliquis crédit ila fieri oportere, si proesens sit
cumstanle exercitu; erant tamen moerentium conso- fraler : non enim diulius differri potest, cum munus
lator(Ibid., 25). tuum relinquere ante altare jubearis. Si ergo de.ab
Videanl etiam qualem solliciludinem domus suse sente, et quod fieri potest etiam trans mare consti-
beatus Tobias coecuscorpore, videns corde, gerebat, tulP, aliquid taie veniat in mentem, absurdum est
qui cura hoedibalantis vocem audisset, ait : Videte credere ante altare munus luum relinquendum, qued
ne forte furtivus sit : reddite eum dominis suis : '^ ppst terras, et maria pererrata efferas Dee. Et ideo
quia non licet nobis ex furto aliquid aut edere aut prersus inlrp ad spirilalia refugere cogimur, «t
contingere (Tob. n, 21). Quibus verbis innuitur, hoc quod dictum est, sine àbsurditate possit inlellig»i.
quod sicut a furto, ita quoque a coeteris vitiis do- Altare itaque spiritaliter, in interiore Dei templo
mum suam pervigili sellicitudine immunem effi- ipsam fidem accipere possumus, cujus [siguum est
ciebat. Summopere igitur his qui proesunt prdeu- altare visibile. Quodlibet enim munus offerimus
randum esl, ut providam sollicitudinem domui suoe Deo, sive prophetiam, sive doclrinam, sive oratio-
indesinenler gérant, ne, quod absit, quispiam sub- nem, sive hymnum, sive psalmum, et si quid taie
jeclorum suorum instinctu hostis antiqui decipia- aliud spiritalium donorum animo occurrit, aece-
tur; el eis dissimulanlibus , aut consentientibus, plum esse non potest Deo, nisi fidei sinceritate ful-
aut non redarguentibus, in peccatum convertatur. ciatiir.
CAPUT XVII. Gregorius in Moralibus (Lib. xxn, cap. 8) : £ Ah
Quod peccata prius fratribus sint remittenda ; et tune omnipotente, inquit, Deo munus ex manu non acci-
munus Deo offerendum. pilur, quod corde obligato in malilia perfertur.
Sunt quam plures qui frigido corde, nullo scilicet Mundari etenim débet prius animus, qui munus of-
charilatis ardore succenso, Deo el munus ad altare u ferre vult Deo : quia omne quod datai- Deo, ex dan-
offerunl, et orationes et eleemesynas frequentare tis mente pensatur. Omnis malitioemacula ab inte<
non cessant, pulantes isla sine charitate Deo pla- riore nostro homine, cogitationis immulalione ter-
cera ; proesertim cum nulla bona sine charitate, cum genda est : quia iram judieis placare nescil oblatio,
charitate aulem ei omnia placeant. Tune enim Deo nisi ex munditia placeat ofierenlis, sicut in Itbro
exleriora gratis dari, et offerri possunt, cum inte- Geaesis scriplura est : Respexit Dominusad Abel, et
rior homo charitatis ardore succenditur, et templum ad ntunera ejus; ad Cain aulem, et ad mimera ejus
sancti Spiritus efficitur. non respexit (Gen. iv, 4). Neque etenim sacrum elo-
. Qualiter vero munus Deo offerri debeat, Dominus quium dicît : Respexit ad ntunera Abel, et ad Cain
docet in Evangelio dicens : Si offers munus tuum ad munera non respexit; sed prius ait : quia respexit
altare, et illic recordalus fueris quia frater luus ha- Dominus ad Abel, deinde subjunxit : et ad munera
bet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum'ante ejus. Et rursutn dicit : quia non respexit ad Cain ;
altare; el-vadeprius reconciliari fratrituo ; et tuneve- ac deinde subdfdit : nec ad munera ejus. Ex dantis
a Lib. ni in Matth., cap. 18,
 201 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LB3. IL 202
namque corde id quod fit, accipitur : ideirco non 1Apiunt. Sunt etiam nonnulli, qui tanti sacramenti
Abel ex inuneribus, - sed ex Abel munera oblata parlicipatione ob reatuum suorum
obligatïonem,
placuerunt. Prius namque ad eum Iegitur Dominum sacerdotis judicio, merito privantur. Sunt item ple-
respexisse, qui dabat, quam ad illa, quoe dabat. i rique (quod valde periculosum et congrua emenda-
Ut audito scilicet hujus ordine narralionis, disca- tione dignum est) qui ah hoc sacramenlo
parlim
mus quia exteriora munera ex interna cordis mun- incuria, partim desidia adeo se
subtrahunt, ut vix
ditia condiuntur. ut virtus hujus discretionis unum- in anno, nisi sub tribus tantum feslis
proeclaris [ ex
quemque riestrum dppeat, qualis apud se esse de- consuetudine h] potius quam ex devotione faciant ;
beat, cum exteriera bona non solum Deo per obla- nescientes aut scire nolentes, quod sicut cerpus
lionis votum, sed etiam proximis subministral. A sine cibo et
potu, ila et anima sine spiritali cibo
discordantibus Deus accipere non vult sacrificium, moritur.
holocaustum suscipere récusât. Hinc ergo perpendi Quanti autem sit discriminis, nisi accipialur, et
débet quantum sit malum discordise, propler quod quanti, si indiscrète sumatur, subito breviter colle-
illud abjieitar, per quod culpa laxatur. In libro Ee- cta evangelica et apostoliea testimouia, et sancto-
clesiastico scriptum est : Qui offert sacrificium ex rum Patrum dicta démonstrant. Ait autem Dominus
subslantia pauperis , quasi qui viclimat filium in ]B in Evangelie : Qui manducat carnem meam, et bibil
conspectu patris sui (Eccli. xxxiv, 24). Quid nam- sanguinem meum, in nie manet, et ego in eo (Joan.
que esse inlolerabilius potest, quam mors filii ante vi, 57). Et alibi : Amen dico vobis: nisi manducave-
oculos patris? Hoo itaque sacrificium, quanta ira ritis carnem filii hominis, et biberilis ejus sanguinem ,
aspiciatur, estenditer, cum orbati patris dolori com- non habebitis vitam in vobis. Qui manducat carnem
paratur. Aliud est pro peccatis misericerdiam fa- meam, el bibit sanguinem meum, habet vitam oeter-
cere, aliud pro misericordia facienda peccare : quoe nam :et ego resuscitabo eum innovissimo die (Ibid.
jam nec misericordia nuncupari potest, quia ad 54,55). Paulus ad Corinthios : Catix, inquit, cui be-
dulcem fraclum non proficit, quoeper virus pestiferoe nedicimus : nonne communicalio sanguinis Christi est?
radicis amarescit. et panis quem frangimus, nonne participalio corporis
Improborum hominum sacriûcia per prophelam Domini est? (I Cor. x, 16.) Item : Itaque quicunque
Dominus reprobat dicens : Ego Dominus diligens manducaverit panem, et biberit calicem Domini indi-
judicium : et odio habens rapinam in holocausto (Isa. gne, judicium sibi manducat et bibit, non discernons
txi, 8). PJerique etenim indigenlibus subtrahunt, corpus Domini (Ibid. xi, 27).
quoe Dee largiuntar. Sed quanta ees animadversiene Hieronymus in libro adversus Jovinianum (Lib. i) :
renuat Dominus, demenslrat, dicens : Hostioeimpio- (Q « Omnis populus accessurus ad montem Sina, el
rum abominabites, quoe offeruntur ex scelere (Prov. Dei auditurus eloquium, tribus diebus sanctificari
xxi, 27). Plerumque homines pessimi quanta per jussus est, et se ab uxoribus abstinere. Quod quidem
oblaliouem Deo tribuant, pensant, quanla autem scimus etiam et ad David fugientem ab Abimelee
rapiant, dissimulant considerare, quasi mercedem sacerdote dictum : Si mundi sunt pueri ab uxoribus ?
operum numerant, et perpendere scelerum culpas Et ille respondit : Ab heri et nudius terlius (I Reg.
récusant. Item idem in libro paslorali ; Si offers xxi, i). Panes enim propositionis, quasi corpus Chri-
munus tuum ad altare, et coelera(Matth. xv, 23). «a Ex sti, de uxorum cubilibus consurgenles edere non
qua scilicet perceptione pensandum est, quorum ppterant. Et in transita centemplandum quod dixe-
hostia repellitur, quam intolerabilis culpa monstra- rat : si mundi sunt pueri ab uxoribus ? videlicet quod
tur. Ram cum mala cuncta bonis sequenlibus di- ad munditias corppris Christi omnis coites sit im-
luantur, pensemus quanla sint mala discordise, quoe mundus. » Gregorius in libro Meralium : « Quis
nisi exstincta fuerint funditus, bonum subsequi non namque sit sanguis Christi non jam audiendo, sed
permittunl. » bibendo discimus : qui sanguis super utrumque po-
His itaque proelibatis sententiis, affalim instrui- stera juxta exemplum antiqui pepuli ppnitur, quandp
mur, tune nos exterius hostiam mundam Deo offerre jD non solum ore corporis, sed eliam ore cordis hauri-
posse, cum a corde nostro omne nubilum discordioe lur : in ulroque etenim poste agni sanguis est posi-
deterserimus : el, juxta Apostolum, hostiam vivam, tus , quando sacramentum passionis Christi, cum
sanclam, Deo placentem (Rom. xu, 1), ante divinoe ore ad redemptionem sumitur, ad imita tio'nem quo-
majestatis oculos nos exhibuerimus. que intenta mente cogitatur. Quasi in nocte agni
CAPUT xvm. carnes comedimus, cum in sacramenlo medp domi-
Quod ad perceptionem Domihici corporis el sanguinis nicum corpus accipimus, quando adhuc ad invicem
fréquenter et discrète sit accedendum noslras conscientiàs non videmus. Nam nihil prodest
Sacrosanctum corpus et sanguinem Domini no- corpus et sanguinem Christi Jesu ore percipere, et
stri Jesu Christi, ubi et redemptio totius salulis, et ei perversis moribus contraire. Qui scélérate vivunt
niysterium fidei noslroe consislit, quidam reverenter in Ecclesia, et communicare non desinunt; el pu-
et salubriter, quidam indiscrète et indigne perci- tant se tali communione mundari, discant nihil ad
a Ex Greg. ubi supra, cap. 23. . t Ex consuetudine. Hoecquoe omnino necessaria
erant ad'ecimus.
PATROL. GVlk 7
 " ^ÔN^ AURELtANENSÏSEPISCOPI 204
203
emundationem profieere sîbi, dicenlé propheta : A lauduta solemnia participatio corporis et sanguinis
Quid 'est quod difecfltsmeus în domo mea feeit sce- Demini celebretur, salis mirari nph potest urideusUs
lera multa ? Nunquid tûmes saiitlw uuferent a te ma- valde reprehensibilis irrepserit; ut quidam tarilo sa-
litias mas?{Jeteni. xi, 15.)Et Apostolus : Qui enim cramenlo se privari non pertimescant ; el si conti-
hoc accipit indigne, judicium sibi manducat et bibit geril Ul aliquo intervenientê peccato ab en sepa-
(I Cor. xi, 29). rentar, nec dolore nec contritione cordis eonleran-
Isidorus in libro Offlciorum {Lib. i, cap. 18) : tur. Porro idem reprehensibilis usus in tantum ino-
i Dicuril, inquit, aliqui, nisi aliquo irilerveniente litus est, lit quasi pro lege haberi, et lanto sacra-
peccato, eucharistiam quolidienobis, jubenteDoniino, mentel non participantibus quamdam impunitatem
postulamus, dicërites : Panem noslrunl quotiâiaiium du proiiliiiere videatur. Proinde necesse est, ut unus-
nobis hodie (Luc.xi, 5); qupd quidem bene dicunt, quisque fidelis sibi hinc inde pericula imminere co-
si hoc cum Teligiene, et devolione; él humiîitate gnoscat ; scilicet quia nisi manducaverit el biberit,
suscipiurit; ub confidendo de juslilia, superbaproe- vitam in se non hahebit : si indigne manducat el bi-
sumptiene id faciant. CoelerUmsi talia sunt peccata, bit, judicium sibi manducat et bibit. Proeparel ergo
quoe qiiasi mortaum ab altari remeveant, prius se, ul mundo pectore el corpore redemptionis suoe
agenda pcenîlentia est, ac Sic deinde salutiierum B munus et fréquenter et discrète accipere valeat ; ut
medicamentam suscipiendum ; quia dicit Apostolus: Christum in proesenti seeum habere et ab eo in fu-
Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi taro ad vitam resuscitari mereatur.
manducat et bibit '(I Cor. xi, 29). Hoc est ènim in- CAPUT XIX.
digne accipere, si eo tempore quis accipial, quo De decimis fidelium.
'
debeat agere poenitentiam. Coeleruin si tanta non Cum oblatiories et decimsé fidelium soliiis Dei
sunt peccata, ut non excûnimmiicatus quisque judi- causa dari debeant, mullifarià disiribttlione; emen-
celur, nbn se débet a medicina Doniinici corporis datione valde indigente, a plerisque dari soient;
separare ; ne dum forte diu abstinere prohiberai", quoniam sicut sunt nonnnUi qui Deo dévote, ita exi-
a Christi corpore sëparelùr. Manifeslum esl enim stant quainplures, qui eas non honoris divini, sed
eos vivere qui corpus ejus attingunt. Unde timen- quseslus sui causa, sacerdotibus distribuunt, eosque
dum est, rie dirai "diu quisque separalur a Christi quibus proesunt, distribuera cbmpellunt : scilicet ut
cerpprë, àliènus rërhaneat a salute, ipso docente : id quod datam fuerit, aut totem, aut pêne tolum in
Nisi comederitis carnem filii honïinis, et Mberilisejus suos suorumque retorqueatur usus ; hi namque licet
sanguinem, noil habèbïiis vilain in Vobis(Joan. vi, ab hominibus honoratores Dei videri velint, deho-
v
54). Qui eriim jam péccare quievît, communicare nefatores lamen, Imo divini dati subreptores, ad sui
non désinat. Conjugatis aulem abstinenduin est â perniciem existent.
coitu, plurimisqûe Siëbûs oràtioni vacâre, et sic Porro sunt plerique qui possessionum limitibus
deinde ad Christi corpus accedere. t Et 'paulopost : coan'gustali, et reditibus carentes, aut in juris sui
« Quapropter eligèndi sunt aliqiti dies, "quibusprius proprio,aut certe ex munera alicujuspolentis habent
homo continenlliis vivat, quo ad tantum sacrameia- basilicas, ad quas r'eligiosa devetip fidelium oblalio-
tum dignus accedere ppssil. i num et decimarum magnam conferre solet copiam.
Item idem, iri libelle a qui Syriphyma inscribitar : Supeï qua hujuseemodi cupiditate ducti soient di-
i Quotidie, inquit, eucharistioe comniiinionehi per- cere * Ille presbyter multa de mea acquirit ecclesia,
cipere née laudo nec vitupéra : omnibus tamen do- quapropter volo, ut de eo quod de meo acquirit, ad
minicis diebus côrariiumcanduîh suadeo et horlor : votam meuui mihi servial, sin alias; meam ullra non
si tamen mens in affecta peccaridi non sit. Nam ha- habebit ecclesiam. Sed el in talibus basilicis consti-
bentem adhuc volunlatem peccandi, gravarî magis luinon sîuulit presbylerës, nisi ab eis munus quod
dico eucharistioe perceptione, quam purificari. Et optant, accipiant.
ideo quamvis qui! peccato mordeatur, peccandi de Sunt eliam plerique potentes, qui oblili ordinis et
caetera non habeal voluntatèrii, et communicaturus " ministerii sui, hujuseemodi basilicas possidenles, ré-
satisfaciat lacrymîs, et orationibus, el confidens dé bus tenues, fidelium vero largissirais decimis abun-
Demini misèraliprie, qui peccata pioeconfessioni dp- dantes, contra fas suis aut clericis aut laîcîs beneli-
nare consuevit, accédai ad eucharistiam inlrepidus Ciariomunere conférant, ut de hujuseemodi oblatio-
eljsecùrus. Sed hoc deillo dico, quem capitalia el mor- nibus el decimis sibi serviant : quod quam sit ex-
talia peccata nen"gravant. Nam quem merlaha ppst traordinarium, et religioni Christianoe incongruum,
baptismum criminà cemmissa prémuni, hortor priufe nec nbn el facientibus periculosum, qui animadver-'
publica poenitentia satisfacerë, et ila sâëërdetis ju- lit, inielligit. Non enim ad laicorum, sed ad ponti-
dicio reconciliatùm communiéni sociari, si vult non , ficum ministerium, per quos basilicoe Deo dediean-
ad judicium et condemnatioriem sui eucharistiam tur, pertinet, qualiter oblationes et decimoefidelium
accipere. Deo ûblatoedispensentur, ordinare. Ponlificum sane
Cum igitur coriventas Christianorum ad ecclesiam *; miuisterium est, quantum ex eisdem fidelium obla-
ideo proecipue institalus sit,- ut inter hymnorum et :,: tionibusin fabricis applicetar ecclesioe, quantum in
a Est S. Aug. c. 53, de ecclesiasl. Dcgmat.
 205 DÉ INSTITUTIONE.LAICALI. —LIB. II. 208
iuiiiiu&ribUseoncinhândis, qu&nlutri in hespitibus ^ sine de pbiïïis tirbormti, Domini sunl : el illi sânclifi-
eolligeudis, et pauperibus recreandis, quautamque cant (Lèvit. xxvn, 50). Item : Omîtes dbSimoebPum
iïi presbylëi'ôfritri êoruinque qui secum militiâih U ovium; et oiiiile tjuodbûhque iraûsit sùb virga, in
Christi gérant iieëessitalibus sUblevândis experise- numerUm decimunt tjuPâcitnque eveitêrit',sahetifica-
tar, disponérë; non laicorum, ut in suos suordiri- tumoerit Domino. Non mûtabis illum bonum malo,
què ex his quidqUani retOrquëatUr usus, exigéfe. neque ihaluin boiiâ (Num. xv, 17). In libro quoque
Hoc netnpè gërttis avaritioe in tantum quosdanl dbîi- Nuriierorum : Sepàràbitis primitias Domino de ci'bis
gaverat Iaiëdsj Ut hoc se juste et'râtiohabililër, iltlo vestris; sive de areis'primitias sêpdi'abii'is; ila et de
inculpabiliter sêctari poSsôputarërit, donec glorlO- pulmëntis dabilis primitias Domina. Item : Omnem
Sus oHbodoxus donliiiis Ludovicus imperator â, in- medullam vini, olei ac frumeiiii, quidquid offerunt
ter fcoetefâ pietatis sfioebëtieficià, poe hdiibrë et primiliarum Domino, tibi dèdi (ibid., xvm, 12).
aniefe Demini nôstii JëSU Ghrisli sarictoe cbntalii Item : Dixiiqûë Dbminu's ad Âàroii : th terra eorum
Ecclesioe, àb hoc qttoqùe eàhi immunerii ëffecerit. nihil pos'sidebis; nec habebis partent inler eos : Ego
Caveant ergo se laici necesse est, ab appelilu dëci- pars et hoereditastua in mediô filiorum Israël. Filiis
marum et oblalitinuin fidelium ; nefc qttidqu&nisibi autem Levi dèdi Omnesdécimas Isfaelis iri posséssio-
ex his per vim, nisi ad periculum suum, vendlcàre B' nem prô ministerio quo serviuhi mihi in tabernaeulo
posse sciant, suoque conlenli sint ministerio; ne ' foederis. Iri Deuleronomiô : In loco quem élegerit
dum alterius usurpant, sUo, quo contenli esse de- Dominus Deus Vester, ul sit nomen ejus in eo : illuc
bent, ministerio, quodammodo se iridignos faciànl ; omnia qUoeproecipioconfefelis h'olbcàûslàet hostias,
él aliorum qiîoquepiâ vota Sibi iri pëëcatuin conver- ac viclimas; décimas ac primitias manuum véslra-
laht,- et sacrilëgii noiam incurrant. Ozias itaque rex ritnt, et quidqtiid proecipUuiAest iii muneribus quoe
quia temerario aûsu sacerdotale ministerium arri- vovhtis Doniinp (Deut. xu, îl). Item : Décimant par-
puit, illico immundilia leproe mulclatUë est. Baltha- tent sepUrabiè de cunctis frugibus luis, quoenascun-
zar quoque rex, quia vasa divinis usibus fconsëcrala lur in terra pë'r annos singulbs : et cbmedes eam in
in siios usus conlfâ fas convertit, vita cîim rëgiio cotispeclu Domhli Dei lui, in loco quem élegerit ; Ut
caruit. lit e'Pnbmen illius invocelur. Dëcimam frumenli tui,
Quisquis ërgo de hoc génère avaritioe Sibi ifiipUni- et vim, et olei, et primogenita de arriienlis, el ovibus
lâlem promittit, audial quid sacri caiiones in con- tuis; ut discas llmerë DomiiîûM Dëuin tuum bhïni
cilid Gangrensi de hac re décernantb : « Si quis obla- "tempore (Ibid., xiv, 22). In libro Tob'ioe': Hic s'olus-
liones ecclesioeextra ecclesiam accipere vel dare fùgiebat consortia omnimh; et pergebat ad Jerùsaletn,
voluerit, proeter cousensum episcopi vel ejus cui G ad templum Domini, et ibi adorâbal DominumDeum
hujuseemodi officia commissa sunt, nec cum ejus suum Israël.' omnia primitiva sua el décimas Suus
voluerit agere consilio, anathema siL J>Scribil quo- fideliter offei'em (Tob. 1, 6). In Malachia : Ihferte
que Hieronymus in epistola ad Nepotiânum (Epist. omnem decimatû in lïorreuhl meum, el sit cibùs in
2): t Ecclesiamfraudare sacrilegium est. J Et infra: domo tnea, et probaté nie 'super hoc, dicit Dominus.
<Aut quod apertissimi sceleris est, exinde aliquid Si non aperutro vobis caluracl'as coeli,et effuderô vo-
subtrahere, omnium proedonum crudelilalein supe- bis benediclionemUéijuead abuhdanliâm : el incre'pabo
ral. Î Scribit etiam in Commentariis Malthaelevan- pi'o vobis devoràitlem, el non corrumpël frûctum terroe
gelistoe: « Omnes igitur qui slipe templi, et his qrioe iiesli'oe: net erit sterilis vinea in agt'o, dicil Dominus
conferuntar ad usus ecclesioe,abutunlur, in âliis ré- exercituum. Et beatos Vosdicent ômhes génies (Ma-
bus quibus suam expleant voluntatem, similes surit ine, m, 10). Jésus fllius"Sirach : lit omni dato hila-
scribis el sacerdotibus redimentibus mendacium et rem fac vulluni tuum : in exsullalione sanctified dé-
Salvaloris sanguinem. t cimas tuas (Eccli. xxxv, 11). Paulus : Eqùidem de
Quod aulem decimoe sacerdotibus, imo in sacer- filiis Levi sacerdolium ucclpieiités, mandalum Itâbënt
dotibus Deo dari debeant, subtus leslimonia col- décimas suinere a populo Secundum legem, id est, a
lecta déclarant : Scribitur in Genesi ': Et dédit ei, id O fratribus suis (Ilebr. vii, S).
est, Abraham Melchisedech, décimas ex omnibus Augustinus ili Serrhohe ad populum c : t Pi'opitio
(Gen. xrv). Item : Votum vovit Jacob dicens: Si fuerit Christo gratias agile, fratres charissifrii : jâin prope
Deus mecum, et custodierit me in via per quant am- Sunl dies in quibus fractura telluris, el messes colli-
bulo, et dederit mihi panem ad vescendiînii, et te- gere debemus : et ideo' gratias agentes Deo qui dédit,.
stem ad induendum, reversusque fuero prospère ad de offerendis, imo de reddëîidis decimis cogitemus.
domum patris mei : erit mihi Dominus in Deum, el Deus enim nosler qui dignatus esl totum darë,
lapis iste quem erexi, in titulum vocabitur domus "declmam â nobis dighaiur répétera,' nen sibi, sed
Dei : cunctorumquequoe dederis mihi, décimas offe- Bôbis siiië dubid profdturam.' Sic eriiin ipse
ram tibi (Ibid. xxvm, 20). Et in Exodo : Decititas per prbphetaftl promittit, dicens : Inferlé, in-
tuas et primitias non lardabis offerre (Exod. xxn,29). quit, omnem décimant in hor'rea mea :'et sit cibus
In Levitico : Omnes decimoeterroe, sive de frugibus, in domo mea; el probate me in his, dicit Dominus, si
a Ludov, Plus Capit. lib. v, cap. 22. c De Teriipore serra. 219.
h Gao. 7. Ex interp. Bienysii Exigui.
207 -JON.&AURELIANENSISEPISCOPI 208
non aperuero vobis calaractas coeli,et dedero vobis j Lhomo quem feci, mea est terra quam colis, mea
fructus usque ad abundanliam (Malac. m, 10). sunl semina quoespargis, mea animalia quoefatigas,
Ecce,probavimus quomodo decimoemagis nobis quam meoesunl pluvioe el imbres, venlornm flamina mea
Deo proficiant. O homines slulti, quid mali impe- sunt, meus solis calor, et cum omnia mea sint ele-
rat Deus, ut non niereatur audiri ' Sic enim menta, tu qui mànus tantum accommodas, solam
dioit : Primitias areoe tuoe et torcularis lui offerre decimam merebaris. Qui ergo aut proemium com-
mihi non tardabis (Num. xvm, 30). Si tardius dare parare, aut peccatorum desiderat indulgentiam pro-
peccatum esl, quanto pejus esl non dédisse? el ite- mereri, reddat décimas, etiam de novem partibus,
rum dicit : Honora Dominum Deum tuum de tuis stadeat eleemosynam dare ; ita tamen ul quidquid,
justis laboribus, deliba ei de fructibus jusiitioe tuoe, excepte victu mediocri et veslitu rationabili, su-
ul repleanlur horrea tua frumento, vinoque torcularia perfuerit, non luxurioe reservetar, sed in ihe-
redundabunt (Prov. ni, 10). Non prseslas hoc gratis, sauro coelesti per eleemosynam pauperuin rëponatur.
quod cilo recipies cum magno fenore. Quoeris forte Quidquid enim nobis Deus plusquam opus esl, dede-
cui proficiat quod Deus accipiat reddilurus ? Quoeris rit, non nobis specialiter dédit, sed per nos aliis ero-
iterum cui proficiat, quod pauperibus dater? Si gandum transraisil ; si non dederimus, res aliénas
credis, tibi proficit : si dubitas, perdidisti. Decimoe B invasimus. >
enim, fratres charissimi, tributa sunt egentium ani- Evidentibus itaque indiciis declaratam est, quali-
marum. Redde ergo tributa pauperibus, offer liba- ter decimoe Deo dari debeant. Si igitur, Scriptura
mina sacerdotibus. Quod si décimas non habes fru- mcnente, decimis, et primiliis, et coeteris terrene-
cluum lerrenorum, ulagricola; quodcunque te pa- rum fructibus Deus honoratur, utique quia honora-
scit ingenium Dei est, inde décimas expetit, unde tura;procul dubio qui hoecDeo dare negligit;el si
vivis : de mililia, de negotio, de arlificio tuo redde ille in non dando Deum dehonorat, multo magis ille
décimas. Aliud enim pro terra dependimus : aliud Deum dehonorat, qui suis militibus Deo oblata *
pro usu vitoe pensamus. Redde ergo, homo, quia contra fas usurpât. Propter banc nempe avaritiam
possides ; redde, quia nasci meruisli ; sic enim dicit quoe sacerdotes Domini exinanivit, et ad pauperta-
Dominus. Dabunt singuli redemptionem animarum temperduxit, exstant hodie nonnulloe basilicoe ita
suarum, et non erunt in eis morbus neque casus. cariosoe, culminibusque egentes, et, quod majus est,
Ecce habes in Scripturis sanctis cautipnem Demini paupertate proepediente pêne ad solum usque cel-
lui, per quam tibi promisit, quod si décimas dede- lapsoe, ut in his Christo famulari, ejusque cerpus
ris, non solum abundanliam fructuum recipies, sed et sanguis confici digne nequeat. Quas etiam dum
etiam sanilatem corppris consequeris. Replebuntur, G pagani, et increduli conspiciunt, nomen Christiano-
inquit, areoe tuoe frumento : vino quoque torcularia rum blasphémant, dicentes : Ecce qualia templa
redundabunt : et non erunt in eis morbi neque casus Christiani Christo Deo suo fabricant; et impletur
(Ibid., 3). Cum enim décimas dando, terrena et coe- illud Apostoli : Nomen Domini per vos blasphematur
lestia possis munera promereri, quare per avaritiam in genlibus (Rom. n, 24). Sicut enim priscorum Chri-
duplici te benedictione defraudas? Audi ergo inde- stianorum devotio circa basilicas Christi fabricandas,
vota mortalilas : Nosti, quia Dei sunt cuncla quoe et diversis donariis cumulandas, earumque sacerdo-
percipis, et de suo non commodas rerum omnium tes venerandos flagrabat, ita nunc perversis et in-
creatori? Non eget Dominus, non proemiumpostu- prdinatis ccnsuetudinibus emergentibus, multerum,
lat,.sed henprem, de tuo aliquid exigil, qued refun- quod emendalione dignum est, in his exspoliandis
dat. Primitias rerum et décimas petit, el negas et dehonorandis avaritia oesluat. Quisquis vero in
avare. Quid faceres, si nevem partibus sibi sumptis, eorumdem Christianorum numéro a Christo Domino
tibi decimam reliquisset? Qued certe jam factura connumerari desiderat," eorum exempla sequi non
est, cum messis tua, pluviarum benedictione sub- negligat, ac seipsum filium, non prsedonem Ecclesioe
tracta, jejuna defecit, et vindemiam tuam aut grando efficiat.
percussit, aut pruina deeoxit. Quid est avide quod D CAPUT XX. i
supputatur? Novem tibi partes relractoe sunt, quia Quod sacerdotibus; per quos hominesDeo reconcilian-
decimam dare noluisti. Constat quidem, qued ipse tur, honor debitus sit exhibendus.
npn dederis, sed tamen Deus exegit. Hoecest enràn Cum igitur sacei dotes, mediatores videlicel in-
Domini justissima consuetudo, ut si tu illi décimant ter Dominum et populum, ob amprem et henprem
non dederis, lu ad decimam revoceris. Scriptum. illius cujus ministerium gérant, ccngrup honore,
est enim, quia decimoe agri tui, et primitioe terroe remota personarumj et divitiarum acceptione, sint
Yobiscum sunt. Video vos, el fallere me existima- venerandi, multi in eis non ministerium Christi,
stis : intus in thesauris vestris et in domibus vestris sed quod fas non esl, divilias el honores veneran-
erit direptio. Dabis impio militi quod non vis dare tur mundi. Et quanto polentiores et ditiores exi-
sacerdoti. Quid diceret Dominus? Nempe, meus est stant, tante majoris honoris et veneralionis al) eis
a Utique quia honoratur. Ex hoc loco nullus ido- hoec verba servari, et addi Deum dehonorat. Infra
neus sensus elici petest, nisi legatur, utique ab eo inepte éditera esl suis militibus Deo oblata : non
dehonoratur, aut aliud quiddam simile : malo lama displicerel suis ministris a Deo dala.
 209 DE INSTITUTIONE LAICALI. —LIB. H. 210
habentur. Sunt etiam quidam sacerdotes divinis et. i. pervigilant quasi pro animabus vestris ralionem reddi-
honorîbus mundi carenles, qui adeo contemptui a iuri; ut cum gaudio hoc faciant et non gemenles
quibusdam laicis habentur, ul eos non solum admi- (Hebr. xm, 17). Paulus iterum : Qui bene proesunt
nistratores et procuratores rerum suarum faciant; presbyleri, inquit, duplici honore habeantur, maxime
sed fetiam sibi more laicorum servire compellant, qui laborantin verbo et doctrinâ (I Tim. v, 17). Hie-
eosque convivas mensoe suoe habere dedignentar : ronymus ad Heliodorum (Epist. i) : z Absit, inquit,
qui videlicet habere sacerdotes nomine tenus sibi ut quidquam de his sinislrum loquar, qui apostolico
videri gestiunt, re autem ipsa propter quam habendi gradui succedentes Christi corpus sacro ora con-
sunt, notant, lalesque intercessores apud Deum ha- ficiunt : per quos et nos Christiani sumus; qui
bere volunt, quales esse prorsus despiciunt. Hoc claves regni coelorum habentes (Matlh. xvi, 18),
quam sii periculosum, ac reprehensibile, et religioni quodammodo ante judicii diem judicant, qui spon-
Chrislianoeincongruum, et inhonestam, verbis expli- sam Domini sobria castitate conservant. Clerici oves
cari fas non-est : hoc nempe non solum propter quo- pascunl, ege pascpr. » Joannes Constanlinopolita-
rumdam negligentiam sacerdotum, verum etiam nus a : € Sicut corpus cohserere necessarium est ca-
propter quorumdam superbiam et ignorantiam lai- piti, ita et Ecclesiam sacerdoti, et principi populi;
corum accidere dubium non est. B ulque virgulla radicibus et fontibus fluvii, ita et
Quantse autem sint veneralioni habendi, et lega- filii patri, et magistro discipuli. Obedientia discipu-
lia, et evangelica, et apostolica instituta, et sancto- lorum clarescat in vobis, et quantum afleclum patri
rum Patrum dicta breviter sublus collecta sanciunt : defertis appareat. Adornate me, filii, et imponile
scribitur enim in Deutercnpmio : Diis non detraltes; mihi obedientioevestroe coronam; facile me apud
et principi populi lui non maledices (Exod. xxn, 28). omnes beatum judicarî, et doctrinam meam magni-
Item : Si difficileet ambiguum apud te judicium esse ficate per ohedientiam vestram, secundum Apostoli
perspexeris inter sanguinem el sanguinem, causam et verba dicenlis : Obedite proepositis vestris, et obtem-
causam, lepram'el non lepram; et judicii intra portas perate eis : quia ipsi pervigilant pro vobis, quasi pro
tuas videris variari verba; surge, et ascende in locum animabus vestris ralionem reddituri (Hebr. xm, 17).
quem élegerit Dominus Deus tuus, veniesque ad sa- HPC ergo proemoneo, ne quis pro parvo habeat com-
cerdotes Levitici generis, et ad judiccm qui fueril in monitionem noslram. Pater "enim sum, et necesse
illo tempore, quxresque ab eis : qui indicabunt tibi est me filiis consilium suadere : quod enim in car-
judicii veritatem. Et faciès quodcunque dixerint qui nalibus patribus natura carnis, hoc in nobis gratia
proesunt loco quem élegerit Dominus, et docuerint te : u spiritus agit. »
juxta legem ejus sequeris sententiam eorum, nec de- Ex Historia ecclesiaslica Eusebii i allocutio Con-
clinabis ad dexteram vel ad sinistram. Qui autem su- stantini ad episcopos : « Deus vos constiluit sacer-
perbierit nolens obedire sacerdotis imperio, qui eo dotes, et polestalem vobis dédit de nobis quoqueju-
tempore ministraverit Domino Deo tuo, ex décréta dicandi : et ideo nos a vobis recte judicamur. Vos
judicis morietur homo ille; et auferes malum de mé- aulem non potestis ab hominibus judicari : propler
dia Israël, cunctusque populus audiens pertimescat, quod Dei solius inter vos exspeclate judicium, ut ve-
ut nullus deinceps întumescat superbia (Deul. xvn, 8 stra jurgia quoecunque sunt, ad illud divinum réser-
etseq.). Et in Ecclesiaste : In tota anima tua time vent» examen. Vos etenim nobis a Deo dati estis
Dominum : el sacerdotes illius sanctifica. In omni dii, et conveniens non est ul homo judicet Deos, sed
virtule dilige eum qui fecit le : et ministres ejus non ille solus, de quo scriptum est : Deus stetit in syna-
derelinquas. Honora Deum ex tota anima tua; et ho- goga deorum : in medio aulem deos dijudicat (Psal.
norifica sacerdotes ejus. Ilem : Ne despicîas narratio- LXXXI,1). J Sicut in nonnullis aliis, ita et ineo forma
nem presbyterorum sapientium : et in proverbiis illo- vitoeChristianse fuscatur : eo quod quidam laicorum
rum comiersare. Ab ipsis enim disces doclrinam et sacerdotes Domini debito honore non venerantur.
inlellectum, el servire mandatis sine querela (Eccles. J Gregorius quippe ait in libro Pastorali : u Facta
YII,50 et seq.). El in Evangelio : Qui vos recipit, me quippe prsepositorum oris gladio ferienda non sunt,
recipit. Item idem : Qui recipit prophetam in nomine etiam cum recte reprehendenda judicantur. Si quando
prophetoe, mercedem prophetoe acçipiet. Et qui reci- vera conlra eos vel in minimis lingua labitar, necesse
pit justum in nomine jusli, mercedem ju'sli acçipiet. est ut per afflictionem poenitentioe cor prematur,
Item : In quamcunque autem civitatem, aut caslellum quatenus ad semelipsum redeal, el cum proepositse
intraveritis, interrogate quis in ea dignus sit; et ibi potestati deliquerit, ejus contra se judicium, a quo
manete donec exeatis. Et infra : Quicunque enim non sibi proelata est poteslas, perhorrescat. Nam cum
receperit vos, neque audierit sermones vestros, exeun- proepositis delinquimus, ejus ordination!, qui eos
tes foras de domo vel de civitate, excutite pulverem de nobis proetulit, obviamus. J Scribit et Isidorus in
pedibus vestris.Amen dico vobis, tolerabilius erit terroe libro Sententiarum (Lib. m, cap. 39) : « Reçtores
SodomorumetGomorrhoeorumin diejudicii, quam illi itaque a Deo judicandi sunt, a suis autem subditis
cmtati (Matth. x, 40 et seq.). Paulus : Obedite, in- nequaquam sunt judicandi. » Et paulo post : « Quod
quit, proepositisvestris ; et obtemperate eis. Ipsi enim si a fide exorbitaverit reclor, tune erit arguendus a
a Homil. de recip. Severiano. i Rufini lib. i, cap. 5.
211 JQNiE AURELIANENSJSEPISCOPI 212
subdUis. Pro minoribus vero reprobjs, tolerandus A gâta etin'eoelç : et quoecunquesolvcrilis super terram,
magis quairi dislripgendus a plebp est. ? Non ergo erunt soluta el in coelo.Hune locum ila beatus Hie-
propter qppsdam sacerdctes uegligenler vivenles, ronymus in Commenlariis exponit (Gap.18) : « Quia
i*eclpagentps ppnteroptm'habendi sunl. Bene itaque dixerat, inqqil, Si a%\tcmEcclesiam non audierit, sit
agentes non sclum venerandi, sed etiam jmilandi tibi sicut Ethnicus et Publicanus : et poterat con-
sunt : niale vero .agentes venerandi quidem sunt prp- temptoris fratris hoecocculta esse responsio, vel ta-
pter ministerium Christi, npn lamen imjlandj. Undp pita ppgitatip : si me despicjs, et ego te despicio : si
Dominus ait in Evangelio : Omnia ergo quoecunque tu me condpmnas, et mea senlentia condeninaris :
di.xefml vobis sexyate, et facite : secundum opéra poteslatpm tribuil Âpostolis, ut sciant qui a talibus
vero eorum nolife facere (Matth. xxm, o). çondempanlur divina senlentia roborari, et qupd-
Quapropter cavendum est quibusdam htieis, ne punque ligatum fuerit in terra, ligari pariter in
sapprdples Demini tanta despeclui habeant, ne eps coelo. j llerji Dominus in Evangelio ; AccipiteSpiri-
ppprimentes exsppiienl, pec jure feri cpnstringant, lïim sanclum, quorum remiseritis peccata.,remittunlur
atque diyersissimis injuriis, sicuti facere scient, eis: efquorum relinuerilis, retenta sunl (Joan. xx, 25).
afficiant ; gupniam cu.m eos quibusljbel modis de- Quoeverba ila béates Gregprips exponit 1!: ( Ubet
bonorant, Chrisîuni, cujus ministri sunl, dehono-;B intueri, illi discipuli ad onera humililatis vocali, ad
ranl, dicentem ip Evangelio : Qui vos spennt, me quantum culmen glorioesint perducti. Ecce non so-
sperpit ; el q\â Dps recipit,, me recipit (Luc. x, 16). lum de spmetipsis securi fiunt, sed etiam aliênoe
Qïîfid.beatas Augustinus ila in libro sermonum obligatipnis polestatem relaxatipnis aecipiunt; priri-
a edisseril ; « Si solis, jpquit, Apostojis dixit, qui vos cipatum. Ëupernijudicii serliuntar, ut vice Dei qui-
spewU nie speniit, spej'nile et nps. Si aulem sermp busdam peccata relineanl, quibusdam relaxent. Sic
pjus,pprvepit ad nos, el vocavit nos, pt jn poram IpcP ces a Dep dpcebat erigi, qui lanlum pro Deo consens
nps^ppnstituil, videle ne sperna|is nos,, pt ad illum serant humiliari. Ecce qui districlum Dei judicium
perveniat injuria, quam.nebis fecerilig. Si enim nés niptaunf, animarum judices fiunt; et alios damnant,
npn limetis, limele illuni qui dixit : Qui vos,spernil, vel libérant, qui gemelipsos damnari meluebant.
me spernil. ? ïmilentur ergo in veiiprapdjs et ob(cn> Horum prpfep(p punGin Ecclesia episcopi locum le-
perandis sacerdetibus peleplia, et cepipsissiniis lip- neul : ligandi ac splvendi auetorilatem suscipiunt,
noribus sublimalum Thppdp.siumorthQdqxuin impe- qui gradum regiminis sortiuntar. (Et vostmulta ibid,)
ratorem ; quam humiliter reverenterque beati Ani- Sub inagnp erge_moderamine pastorps Ecclesioevel
brosii meinorabilis viri monitis, et increpaiionihiis, solvere stadpant, vel ligare. Sed utrum juste, vel in-
atque exconimunicglipnibiisparuerit, Sciebat nempe C juste pbliget pastor, pasloris tamen senlentia gregi
polestatem imperialem, qpa insigpitus erat, ab illius timeiida est : ne is qui subesl, et "cum injuste forsi-
pepdere potestate, cujus famulus et mipisfer An> tan Ijgalur, ipsam pbligatîonis spag genlentiam ex
brpsius eraï, Hoc qui plçnius nosse vpluerit, lihrup alia pplpa mereatur. Pastor ergp vel absolvere in-
histerioe tripartite nqnum, sub tilulo tricesipio légal discrète liineat, ypl ligare ; is autem, qui sub manu '
1
(Lib. ix, cap, 30). pasteris est, ligari limpat yel juste, rei injuste, nec
CAPUT XXL pasloris sui judicium temere reprehepdat : ne etsi
nosse sacerdotibus ipjusle ligatus est, ex ipsius tumidoereprehensienis
Quod oporteat laicos, hgandi atque
solvendi polestatem a Domino esse collatam. Et superbia, culpa, quoenen erat, liât, J Hieronymus
quod eorum monitis libenter pqrere, alque exç.pm- ad,Heliodorum (Epist. 1) : t Cleripj, inquil, de altari
munichlïonibus humiliter debeanl succumbere. viyunf : mihi quasi infructuosoearberi seeuris peni-
Quidam laicorum tanloe (pmerila.ljs,existant, ut t;ir ad j-adicem. Si munus ad altare non défera, nec
monita, el objurgationes, alque excommunicalioii.es pqssum oblendere paupertatem, Gum in Evangelio
sacerdotum nihili dpcant ; quod quantum a Chri- viduam duo quoesola sibi supererant oeramittenlem
stiana. professione abhprreal, qui animadvertit, ip-.. laudet Dominus. ^p|ii anle presbvteram sedere non
lelligil, Ssnamque usus valde reprehensibilis et ex.se- licet. Illi, si peeçavero, Jicet traderp me Satanoe jn^
crabilis adeo apud quosd.aniexcrevit, et ul ita dj- interiluta carnis, ut spiritus salvus sit in diem Do-
xerirq, in legem devenit, ut jussionem sacerdotis, pt mjni Je^u- Et ip veleri quidem lege, quicunque sa-
excqninnin,icationemoequppi cujusdam laici ducant; cerdetibus nen obtemperasset, aut extra castra po-
quos suadeo ut paulq perpendant ea quoe subjecta situs, lapidabalur, a populo, aut gladio eervice sub-
sunt. jecla, contemptam expiabat cruore. Nunc vero in-
Ait autem Dorninu.sin Evapgeljo specialiter Eccle- ohediens spiritali mucrone truncatur, aut éjectas de
sioeprincipi beato Petro apostolo : Tibi dabo claves Ecclesia rabidp daimonum ore diseerpituy. i
regni coeloru.m;et q\iodcunqueligavetis super leiram, De multis quoedambreviter, de potestate sacerdo-
erit ligatum et in coelis: et quodcnnque solveris super tibus a Domino collata teslimonia collecta sunt :
terrain, erit solutum et in coelis(Matth, xyi, 19). Ajt seianl ergo laici huic potestati se subjectos esse de-
etiam generaliter omnibus discipulis : Amendico vo- bere; et quoniam oui huic superbil, aut in aliquo
bis : quoecunquealligqyeritissuper terram, erunt li- pcrlinax exislit, ejus prdinalioni, a quo attributa est,
a De verbis Domini, serai. 24, çao, 1," i Homil. 26. .
 "
213 DE INSTITUTIONS LAICALI.—LIB. IL 214
superbissime, imo periculosîssime reniti convincitur. .4. Augustinus in sermone ad populum : c Nonnulli
CAPUT XXR. - autem divinorum proeceptorum immemores, jt.a
De his qui propter honores terrenos el caducos adeo circa servos suos et subditps sibi potestatem dpmj-
exlollunlnr, ut pauperes), natura sibi similes, non nationis exercent, ul in diebus jejunii non dubilent
recognoscant. flagellis eos coedere, poenisafficere, compedibus proe-
Cavendum bis qui proesûnl, ne sibi subjectos, sicut pedire. Et si forte cum ad refipiendum venitur, tar-
ordine, ita natara inferiores se esse putent : provida dius minister adfuerii, statim eum verberibus Ja-
namque dispensatione divina aclum esl, ut mortalis -niare, el prius se satiare servuli sanguine, quam
a mortali, non natura, sed quadam mundana digni- convivii voluptate. Horam taie jejunium est ; quod
late inferior, ut pote imbecfflis a valido pïa proela- îdeo(jejunatum est, non ut divinitalis misericordiam
tione et gubernatione tueretur ; ila lamen ut natara provocaret, sed ut clamorem familioe ingemiseentis
semper sequalis agnosceretur. Quod cum ita sit, effiinderet. Quisquis autem cupil Dei misericordiam
multi rébus perituris, et cito proelerlabentibus tu- promereri, ipse débet esse prior misericors : spri-
mentes, tam eos, quibus proesunt, quam etiam eos, ptum est enim : In quainensura mensi fueritis, eadem
quos potentia "et honoribus, et divinis proecedunf, mensura remetietur vobis (Matth. vu, 2). Et quod ma-
sibi natura oequalesnon reeognoscunt ; et si verbis ;B gis dolendum est, Christianus dominus Christiano in
ag-aoscunl, affectione tamen non agnoscunt. Quod his diebus serve non parait, minime respioiens, quod
nitium ex fonte superbioe emanare manifestera est. si servus est conditione, gratia lamen frater est.
Cur enim dominus et servus, dives et pauper, natara Etenim similiter Ghrislum induit, iisdem participât
non sunt oequales, qui unum Deum non aceeptorem sacramentis, eodem quo et tu utilur Deo.Pâtre, cur
personarum habent in coelis? te non utatur ut fratre. J Item idem in libro sermo-
Quod ergo Domini id quod oequum et justum est num i>: t Mendici Dei sumus : ut àgnoscat ille men-,
servis proestare debeanl, Paulus docet dicens : Do- dicos suos, agnoscamus nos nostros. Sed et eliam
mini quod justum est et oequum servis proestale; ibi cogitemus, quando pelitur a nobis, qui petunt, a
scientes quod vester et illorum Dominus sit in coelo quibus petunt, quid petunt : Qui petunt? homines. A
(Coloss.iv, 1). De qua etiam re ita ait beatus Gre- quibus petunt? ab hominibus.Qui petunt? mortales.
gorius : € a Potentibus viris magna est virtas humili- À quibus petunt? a morlalibus. Qui petunt? fragiles.
tatis, considerata oequalilas conciilionis. Omnes nam- A quibus petunt? a fragilibus. Qui petunt? miseri, A
que homines natura oequales sumus; sed accessit quibus?amiseris. Excepta subslantia faeultalum,ta-
dispensatorio ordine, ut quibusdam proelali videa- ' ies sunt qui petunt, quales sunt a quibuspetunt. Quam'
mur. Si igitur hoc a mente deprimimus quod tempo- ? frontem habes -petendo ad Dominum tuum, qui non
raliter accessit, invenimus citius quod naluraliter agnoscis fratrem tuum ? Non sum, inquit, talis : absit
sumus. Plerumque enim se ânimo accepta potestas a me ul talis sim. Inflatus, obsericatusista loquitur de
ohjicil, eumque tumidis cogitationibus fallit. Manu pannoso. Sed ego nudos interrogo : non interrogo
ergo humillimseconsiderationis dpprimendus est tu- in veslibus quales sitis, sed quales nati fueritis.
ïnor elationis.Si enim apudsemelipsam mens descendit Ambo nudi, ambo infirmi, àmbo miseram vitam în-
-devertice culminis, citius planitiem invenit nalura- choantes , ideo ambo plorantes. Ecce racole dives
lis oequàlitatis. Nam, ut praéfati sumus, omnes homi- primordia tua, vide utrum hue aliquid altuleris. Jam
nes natura oequales genuit, sed variante merîtorum venisli, et tanta invenisti (Cap. 8). Die, rogo té,
ordine, alios aliis dispensatio occulta postppnit. Ipsa quid atlulis'ti? Die quid attuleris? Aut si dicere eru^
autem diversilas, quoeaccessit ex vitio, reete esl di- bescis, Apostolum audi vNihil inlulimus inhunemun-
vinis judieiïs ordinata ; ut quia omnis homo iler vitoe ~dum(I Tint, vi, 7). Sed forte quia nihil attulisti, et
oequenon graditur, alter ab altero regatar. Sancli hic multa invenisti, aliquidhinc tecum ablaturus es?
autem viri cura proesunt, non in se potestatem ordi- Et hoc ferlasse amere divitiarum trépidas confiteri.
"
nis, sed oequalitaterp,conditionis attendrait; nec proe- Audi, et hec Apcstolus dicat, qui te non palpât :
esse gaudent hominibus, sed prodesse : sciunt enim 35 Nihil intulimus in hune mundum (Ibid.) : utique
quod antiqui patres nostri, non tam hominum reges, quando nati. sumus, sed nec auferre aliquid possu-
quam paslores pecorum fuisse memoranlur. Et cum mus, utique quando de eorpore eximus. Nihil attu-
Noe Dominus filiisque ejus diceret : Crescite et inul- listi, nihil hinc auferes : quid le infias contra pau-
tipliçamini, et replète terrain; subdidit : Et terror perem? Quando nascuntur infantes, recédant de
vester ac tremor sit super cuncta animalia terroe medio parantes, servi, clientes, recédant de medio
(Gen. ix, 2), Non enim ait, sit super homines qui turboe obsequentes, et agnoscantur pueri divites
futari sunt; sed, sit super cunc\a animalia terrai : fientes. Pariant simul dives et pauper ; pariant simul
homo qilippe animalibus irrationabilibus, non autem mulier dives et mulier pauper"; non attendant quod
coelerishominibus natura proelatus est, et ideirco ei partant -.discedant paululum, redeanl el eognoscant.
dicitur, ut ab animalibus, non ab homine timeatar : Ecce dives, nihil atlulisti iri hune mundum ; sed nec
quia contra nataram superbire est, ab oequali velle auferre hinc aliquid potes, J Item in sermone ad po-
l'imeri. n pulum : i Quare pauper tecum non accipit cibum, qui
a Moral, in Job lib. xxi, cap. 10. h De verbis Domini serm. 5, cap. 7.
 215 JONJL AURELIANENSISEPISCOPI 216
tecum accepteras est regnum. Quare pauper nen A legem Christi sectantes mercedis, quidve a lege
accipit veterem tanicam tuam, qui tecum accepta- Christi propter legem mundi exorbitantes damna-
rus est immerlalitatis stolam? Quare pauper nen tionis percepturi sint. Nam et hoc summoe est de-
meretur accipere panem tuum, qui tecum meruit mentioe, cum propter venaliones quis dpminicis et
accipere baptismi sacramenlum? Cur indignus est aliis festis diebus a solemnibus missarum celebratio-
accipere vel reliquias" ciberum taorum, qui teoum nibus et divinis laudibus vacat : et propler hujusee-
venturus est ad epnvivia angelerum? t modi venaliones salutem animoe suoe, eorumque
His el coetererum divinorum eloquiorum senten- quibus proeest, et prodesse debuit, negligit: hi
tiis, potentes ettiivites edocti, agnoscant et servos namqueplus deleclantur Iatratibus canum, quam me-
suos, et pauperes sibi natura oequales. Si igitur servi Ipdiis interesse hymnoram coelestium.
Dominis natura oequales sunt, utique quia sunt, non Beatus itaque Augustinus in homiliis ad populum ,
se pulent impune domini laturos, dum tarbida indi- venalioni immoderatoe ineumbentes ita alloquitur :
gnatipnp, el cpneitanti animi furore adversus errata t An putatis illum jejunare, fralres, qui primo dilu-
servorum inflàmmalï, circa eos aut in soevissïmisver- culo non ad ecclesiam vigilat, non beatorum marty-
beribus coedendo,autinmembrorum amputatione de- rum loca perquirit, sed surgens congregal servulos,
bilitando, nimii existent, quoniam unum Deum ha- ;g disponil retia, canes producit, silvasque perlustrat.
benl in coelis. Eos vero quos in hoc soeculoinfirmos Servulos, inquam, secum pertrahit (ferlasse magis
abjectosque cullu, et cute, et opibusse impares con- ad ecclesiam festinantes) et voluptatibus suis peccata
spiciunt, natura pares, et oequales sibi esse prorsus accumulât aliéna, nesciens reum se futurum lam de
agnoscant. suo delicto, quam de perdilione servorum. Tota igi-
CAPUT XXHI. tur die venalibus inimoratiîr, tune clamorem imme-
De his oui proplef venaliones et amorem canum, cau- deratum ofièrens, lune silenlium latenter indicens ;
sam pauperum negligunt. loetussi aliquid ceperit, iratus si id quod non hâbe-
Cum causam pauperum Christi, quidam fasta po- bat, dimisit, et tanlo studio gerit, ut venetar. In his
tentioe tumefacti, quidam diuturna requie delectati, ergo luxuriis, fratres, dicite, quis cullus sit Dei,
quidam eliam corporales delicias, in quibus nimiuni quoementis possit esse devotio. Qui proplerea jeju-
metas discrelionis excedentes resolvuntur, amplexa- nat, non ut Deo aut oralionibus vacet, sed ut tota
ti, non magnppere ducere soleant, existant nihilo- die otiosus et liber propriam exerceat volunlatem.
minus quamplures qui ob amorem canum et diver- Quamvis igitur qui hujusmodi es, frater, vespere ad
sissimas venaliones, quibus miserabiliter insistant, domum redeas ; quamvis déclinante jam sole nian-
el se, et pauperum curas quodammodo negligunt. (te duces, pôles videri voluplatem tuam exercens, fecisse
Miserabilis plane et valde deflenda res est, quando Domini voluntatem? Hoecenim voluntas est Domini,
pro feris, quas cura hominum non aluil, sed Deus in ut jejunemus a cibis pariter et a peccatis : abstinen-
commune morlalibus ad utendum concessit, paupe- tiain indicamus corpori, ut a vitiis magis animoeab-
res a poleniioribus spoliantur, flagellantur, ergastu- stinere possimus : frenum enim queddam est luxu-
lis detruduntur, et multa alia patiuntur. Hoc enine riantis animoe, corpus exhaustum; quisquis autem
qui faciunt, lege mundi se id facere juste posse con- jejunal et peccat, lucrum escarum fecisse videtur,
tondant : quos convenio ul justo libramine décer- non salutis ; et parcendo copiis replesse cellarium ,
nant , utrum lex mundi legem evacuare Christi de- non mentem saginasse virtutibus. Sunt enim pleri-
beat , nec ne ; qui profecto, sicul fidèles respondere que qui de venatibus redeunles, magis canum quam
oporlet, legi Christi legem mundi proeponinequaquam servorum curam gérant, et faciunt eos juxta se vel
dehere respondebunt. Christus enim docet in Evan- dormire vel recumbere, quolidianum illis cibum in
'
gelio, ut si quis nostra abstulerit, non repetamus ea. sui proesentia minislranles : qui utrum servus ejus
Et Apostolus : Jam quidem omninodelielum est quia famé moriatur, ignorant ; et quod gravius est, si
judicia habelis vobiscum; quare non magis iniquila- diligenter bis proeparatum non fuerit, pro cane servus
tem patimini? Quare non polius fraudamini? (I Cor. B ] occiditur. Vides enim in nonnullorum domibus niti-
vi, 7.) Si enim ille qui sua ablata repetit, contra dps, el crassos canes diseurrere; homines autem
Evangelium facit, multo magis ille in auclorem patientes, et titubantes incedere. Isti ergo non niise-
Evangelii delinquit, qui ea quoe sua non fuerunt, rebuntur aliquando pauperibus, qui minime suis fa-
violenter exigit. Quis igitur negel contra regulam mulis miserentar. »
Christianitatis fieri, cum propter unius hominis de- Item idem in expositione Psalmi centesimi secun-
licias, tet pauperes Christi diversissimis injuriis di : « Paululum, inquit, attendat charitas vestra,
aûiciunter; quod ita multifarie fit, ut vix explicari donec evolvatar res etiam exemplis, multum utilis
queat. Palpent vero et pramittant lalia facientibus ad intelligendum. Hoc dixit cum esurierit nescio quis,
impunitatem, qui volunt el audent : ego vero nemi- si habes unde des, da ; si vides dandum esse ad sub-
nem palpare, imo securum super hac re reddere veniendum, da. Ne pigreseant in te viscera miseri-
audeo, quod hoec impune ullo pacte facere possit. cordioe, quia tibi peccator occurrit. Occurrit enim
Quisquis vero in hoc facto sibi impunitatem promit- tibi peccator hemo : cum dico occurrit tibi peccator
til, perpendal meneo,quid in tremendi judicii die homo, duo nomina dixi : hoec nomina non superflua
217 DE INSTITUTIONE LAICALI. — LIB. II 218
sunl. Duo nomina, aliud quod homo, aliud quod. A facimus quidve delinquimus, si aleis ludimus ? Qui-
peccator : quod homo, opus est Dei; quod peccator, bus respondendum est, qued multis modis in eodem
opus hominis est. Da operi Dei ; noli operi hominis. lusu delinquilur. Primo quia vix sine mendacio, aut
Et quomodo, inquis, me prohibes dare operi hemi- perjurio, aut ira, aut discordia peragitar : quod si
nis? Quid est dare eperi hpminis? Peccalori dare forte in nullo horum delinqualur, in eo solo proeul
propter peccatum, placenti tibi propter peccatum. dubio peccatur, quia otiositati, quoeinimica est ani-
Et quis hoc faciet, inquis? Quis hec faciet? Ulinam moe,inservitur. Noveris ergo quicunque es,o aleator,
nemo, utinam pauci, ulinam nen publiée. Qui vena- quia de singulis diebus et horis, quas aleis inser-
toribus denant, quare douant? Dicant mihi, quare viendo insumis, Deo es ralionem redditurus. Ad hoc
douant venaleribns ?HPCin ille amal; in quo nequis- etiam scio niultos turbida indignatione responsuras.
simus est; hoc in illo parcit, hoc in illo vestit, ipsam Quid, inquient, soeculari hemini prodest mundus
nequiliam publicam speclaculis omnium. Qui donat iste, si his et aliis diversissimis jocis ad vetum suum
histrionibus, qui donat auguribus, qui donat mere- reperlis nonperfruitur? Cui verbis Domini respon-
iricibus; quare donat? Non tamen ibi attendit natu- deo ; Quid prodest homini si totum mundum lucre-
ram operis Dei, sed nequitiam operis humani. Vis lur ; animoe vero suoe delrimentum palialur (Matth.
videre quid honoras in venatore, quando illum vestis ? '.B xvi, 26) ? Manifestant est autem quia dum aleis in-
Dicater tibi, sis talis ; amas illum, gaudes ad illum, servitur, millum exinde animoe lucrum acquiritur.
vis quodammodo spoliare le et illum vestire. Noli Audiant etiam hujuseemodi Joannem apostolum me-
cum injuria accipere, si tibi dicatur de meretricibiis : nenlem alque dicentem : Nolite diligere mundum,
taies sunt filioetuoe. Injuria est, inquit : quare injuria neque ea quoein mundo sunl : si. quis dilexerit mun-
est, nisi quia illa iniquitas? Quare injuria esl, nisi quia dum , non est charitas Patris in eo : quoniam omne
illa lurpitudo?Non ergodonas cum donas fortitudini, quod est in mundo, concupiscentia carnis, el concu-
sed turpiludini. Quomodo ergo qui venatori donat, piscenlia oculorum est, et superbia vitoe, quoe non ex
non homini donat, sed arli nequissimoe. Nam si ho- Pâtre sed ex mundo est : et mundus transit et concu-
mo tanlum esset, et venator non esset, non dona- piscentia ejus : qui autem fecerit volunlatem Dei, ma-
res. Henpras in eo vitium, non naturam. Sic contra, netin oeternum(I Joan. n, 15-18). Audiant et Jace-
si des justo, si des prophetoe, si des discipulo Christi bum : Quicunque, inquit, voluerit amicus esse soeculi
aliquid cujus indiget, et non ibi cogites quia disci- hujus, inimicusDei constituetur (Jac. iv, 4). Cum ergo
pulus Christi est, quia minister esl Dei. i Perpen- dilectio mundi ila ab apostolis inhibeatur, ut quid
dant itaque qui venalionibus insistant, quod magis caduca et fumea tam casso amore diliguntur? Ut
sibi debeant consulere, quam his inservire; magis- 'C quid mundus tanlum diligitur, qui diu non tenebi-
que debeant pauperum, suorumque servorum curam, tur? Ut quid ejus iransiloria dileetip oeterni regni
quam canum gérera. Nequaquam igitur fidelibusChri- dilectipni proeponilur? Sio igitur a Christiano di-
sti cura canum curoe hominis ad ' imaginera Dei ligendus est mundus, ut eo cadente non cadat
conditi ullo pacto anteponenda esl. Christianus.
His ita dictis, restât de aleatoribus necessario di- CAPUT XXIV.
cendum. Sciant proeterea aleatores, quia, ut beatus Juste judicandum et munerum acceptionem vi-
Cyprianus eximius martyr scribit, dum aliis inser- tandam.
viunt, delinquunt; qui adeo illud opus execratur, et Sunt qui bonis bene, et sunt e contrario qui bonis
detesialur, ut laqueum diaboli esse protestetur; maie iituntur. Quisquis Dei donis non ad Dei volun-
quod eliam ab omnibus fidelibus, modis omnibus tatem, sed ad suam cupiditatem utitur, Deo ingratus
vilandum esse denuntial : cum enim multa de alea- existons bonis maie uti probatur. Scienliam porro
toribus grandiler seriberet, ad extremum hoc inlu- recte judicandi a Deo morlalibus conferri dubium
lit : <rAléa ne luseris ; ubi lusus nocivus est, et non est, apostolo Jacobo testante et dicente : Omne
crimen mortale ; ubi dementia sine consideratione ; datum optimum, et omne donum verfectum desursum
ubi nulla veritas, sed mendaciorum mandra. Abscin- " est, descendais a Patreluminum (Jac. i, 17). Acper
de inde manum tuam, et averte inde cor luum. hoc qui a tramile justitioe, quoe sua unicuique tri-
Abstrahe caliginem inimici ab oculis tais, J Et-in- huit, aut timoré, aut cupidilate, aut odio, aut amore
fra : t Esto tibi, el viloe tuoein operationibus justus reflectitur, Christum utique, qui justitia est, deho-
el providus. Fuge diabolum persequenlem te, el norare convincitur. Sicut enim oequum est ut qui
fuge aleam inimicam rerum tuarum ; stadium sit tibi recte sapit, recte agat, ita iniquum est recte sapera
sapientioe;evangelicis monitis erudire; puras ma-, el non recte agere. Per justitiam quippe stabilitur
nus ad Christum exlende, ut promereri Dominum regnum, et per injustitiam everlitur : unde et multa
possis, aleam noli aspicere. i De hac re qui ple- régna jam per injustitiam eversa, in exemplum sunt.
uras nosse vult, légat ejusdem sancti viri ex asse Cum igitur el legalia el evangelica doceant docu-
allocutionem , quam inde fecit : ubi prefecto inve- menta Deum inter illos habitare, qui ejus monitis
aiet, quantum illud opus unicuique Christiano re- parentes a calle justitioe non déviant; cur homines,
spuendum sit. quos ipse ad suam imaginem creavit, et îiohilitate
Scio namque quid amatores aleoedicant. Quid mali dilavit, el scientia recte judicandi sublimavil, in non
 219 JOM ABRELIANENSIS EPISCOPI 1220
recte judicando a medie sui eum repellunl? Quem A j acceptio, nec cupido munerum (II Parai, xix, 17).
procul dubio qui a se prave judicando repeflunt, ini- In Psalmo : Si vere utique jusljtiam loquimini, recte
micum suoesalutis in medio sui conslituunt ; quo- judicate, filii hominum (Psal. i/ra,l).Item : Judicate
niam sicut illi qui tastitioeet veritali student, Christo egeno et pupillo : humilem et pauperem juslificate
adhoerent, ita illi qui pro justo injuste, et pro vero (Ibid., LXXXI,5). In Proverbiis : Misericordia et ve-
falso judiGant, illi absque dubio qui niendax est, et ritas non te deseranl (Prov. ni, 5 et
seq.). Item in
pater ejus, se quodammodp manpipant. Quid, in- eodem : Munera de sinu impins accipit, ut pervèrtat
quam, iniquius, Deeque odibilius potest esse, quando semitas judicii. îtein ibi : Qui cognoscit in judicio
in fora plus sectalur amor nummi, quam Christi ? faciem, non facit bene. Item ibi : Facere misericor-
Qui enim pro recte judicando nummos aecipiunt, diam et judicium, magis placent Domino quam victi-
more Judsa Christum, qui utique justitia est, accepta moe. Item ibi : Acciperepersonam impii, non est bo-
pecunia venduni. Nam et ille qui alicujus rei gratia num in judicio. Item : Qui hislificat impium, et qui
falso judical, et qui veritatem occultât, utique abo- condemnat justum, abominabilis est ulerque apud
minabilis est apud Deum, et pêne oequali crimine Deum. Ilem : Novit justus causam pauperis : impius
apud eum delinetur. Quapropter his. qui judiciaria ignorai scienticm. In ïsaia : Voequi justificatis impium
potestate proediti sunt, magna cireumspeclio, et vi-1B pro mnneribus, el justitiam justi aufertis ab eo : voe
gilantia necessaria est ; ne ab eis, vel coram eis ju- qui condunl 'eges iniquas, et scribentes mjustitias
dicium rectum in aliquo perverlatur. Quoniam si scripserunt, ut opprimèrent in judicio pauperes, et
propler suam incuriam, et diulurnam quietem, diver- vim facerenl 'causoe humilinm ponuli mei : ut essent
sasque delicias, qpibus dum plus justo ineumbunl, viduoeproeda eorum, et pupillos airiperent. Quid fa-
pauperum causa contemniter, et soepeoequiiasjudicii cietis in die visitalionis et calamitatis? (Isa. v, 23, et
violalur, pravum, iniquumque quid gestum fueril, seq.) Item : Hoecdicit Dominus : Custodite judicium,
in eus procul dubiu id reterquebitur. et facile justitiam : quia juxta est sa\us mea, ul ve-
Quod autem remola personarum el munerum niat; et justitia mea, ut reveletur. Beatus vir qui facil
acceplione recle judicandum sit, sequentia indicant. hoc, et filius hominis qui apprehendet istud : ensto-
Legitur in Exodo : Non declinabis in judicio pau- diens sabbatum, -ne polluât illud : custodiens manus
peris. Mendacium fugies. Insonlem et justum non dé- suas ne faciat omne malum. In Zacharia : Hoec
cides: quiaaversor impium; nec accipies munera quoe sunt, inquil, verba quoefacietis, loquimini veritatem
excoecanteliam prudentes, et subvertunt verba justo- unusquisque cum proximo suo, veritatem el judicium
rtrtii (Exod. xxvi, 3). Ilem idem in eodem : Non con- pacis judicate in partis vestris.Et unusquisque malum
iemnas pauperem in judicio. In Levilieo : Non faciès '-<contra amicum suum ne cogiletis in cordibus vestris;
quod iniquum est : nec injuste judicabis ; nec consi- et jvramentum mendax ne diliqalis : omnia enim hoec
• deres personam pauperis, nec honores vultum polenlis : sunt quoeodi, dicit Dominus
(Zac. vin, 16). Scribit
juste judica proximo tuo (Levit. six, 15). Item ibi : itaque in Job : Congregalio hypocritoesterilis, el ignis
Nolite facere iniquum aliquid in judicio, in régula, devorabit tabernacula eorum qui munera libenter deci-
in pondère, in mensura : statera jusla et oequa sint piunt (Job. xv, 54). In Evangelio : Nolite judicare,
pondéra : justus modius, oequusquesextarius; Ego et non judicabimini : nolite condemnare, et non con-
Dominus Deus luus. In Deutercnomio : Dixit itaque demnabimini. In quo enim judicio judicaveritis, judi-
Moyses : Proecipe eis (haud dubium quin judieibus) cabimini (Matth, vu, 2). Joannes in Epistola sua :
dicens : Audite illos, et quod justum estjudicate, sive Nolite, inquil, judicare secundum faciem, sed justum
civis sit ille, sive peregrinus, nulla erit distantia per- judicium judicate (I Joan. vu, 24).
sonarum : ita parvum audietis, ut magnum ; nec ac- Gregorius in Moralibus : « Judices soeculi hujus
cipielis cujusquam personam, quia judicium Dei est pro terrenis lucris multas injurias tolérant, et pro
(peut, i, 17). Item ; Judices el magislros constituein coelesti mercede vel tenuissimi verbi ferre contume-
omnibus portis tuis, quas Dominus Deus luus dederit lias récusant. Terreno judicio tota etiam die m-
•"
tibi, per singulas tribus tuas : ut judicenl populum sistere judices fortes sunt, in oratione vero ccram
justo judicio, nec in altérant partent déclinent. Non Domino ad unius horoe momentum lassantur. Ple-
accipienl personam, nec munera : quia munera ob- rumque nonnulli judices terrena proemia appetunt,
coecantoculos sapientum, et mutant verba jnstorum. et justitiam defeodunt, seque innocentes oestimanl,
Juste quod justum est persequeris. Item idem in eo- et esse defensores rectitadinis exsulfant; quibus si
dem : Maledictus qui pervertit judicium advenoe spes nummi subtrahitur, a defensioneprotinus justi-
(Ibid., xxvn, 19). In Paralipomenon libro secundo : tioecessatur; et tamen defensores se justitioe cogi-
Constituitque judices Josaphat terroein cunctis civita- tanl, sibique redores asserunt,.qui nequaquam reeli-
tibus munilis, per loca singula, et proecipiensjudiei- tadinem, sed nummos quoerunt. Isidcrus in libro
bus : Videte, ait, quid facitis. Non enim hominis ju- Sententiarum (Lib. m, cap. 54) : « Ad delictum, in-
dicium exerceiis, sed Domini : et quodeunque judica- quit, pertinet principum, qui pravos judices contra
verilis, in vos redundabil. Sit timor Dominivobiscum; volunlatem Dei populis fidelibus proeferunl. Nam
et cum diligentia cuncta facile. Non est enim apud sicut populi delictum est,quando principes niaii sunt,
Dominum Deum nostrum iniquitas, nec versonarum sic principis est peccatum, quando judices iniqui
221 DE INSTITUTIONE LAICALI.— LD3, II. 222
existant, t Item idem .(Gap. 55) : « Gravius laceran- i {.iniquitate, et non dispedit de domo illius plaga (Ibid.,
lur pauperes a pravisjudicibps, quam a cruentissi- 42). Et in Evangelio : Audislis quia dictum est anti-
mis iicslibus. Nullus enim proede tam cupidps est in quis, redde Domino juramenla tua. Ego autem dico
alienis, quam judex iniquus in suis. » Et paule ppst : vobis, non jurare omnino, neque per coelum,quia sedes
e Soepe judices ipsam justitiam, quam ad obfinen- Dei est : nequeper terram, quia scabellum est pedum
dam salutem oeternam suscipiunf, muneribus acceptis ejus : neque per caput tuum, quia non potes facere
destruimt ; pt cum de justo judicio temporalia lucrâ unum capillum album, aut nigrum. Sit autem sermo
conquirent, proemio oelerno privantur, i Item idem vester, esl, est; non, non : quod autem amplius esl, a
(Cap. 58) ; e Qui recte judicat, et "proemiuminde malo est (Matth. v, 53, 54).
remuneralionisexspectat, fraudera in Deo perpelral : Augustinus de sermone Domini in monte (Lib. i,
quia justitiam, quam gratis imperlii'e debuit, ac- cap. 17) : e Ita, inquit, inlelïigitar proecepisse Do-
ceptione pecunioe vendit. > Et paulo post : « Très minum ne juretar, -ne quisquam sicut bonum appelai
sunl, inquit, munerum acceptiones, quibus contra jusjiirandum ; et assiduitate jurandi ad perjurium per
justitiam lumiana vanilas militai, id esl, favor ami- congueludinem dilabatur. Quapropter qui inlelligil,
ciliaram, adulafio laudis, el corporalis acceplio non in bonis,.sed in necessariis juralionem haben-
muneris. i Ilem idem posl pauea : t Qualupr mpdis JB dam, refrenel se quantum potest, ut nen ea ulatur,
judicium humanum pervertiîur ; timere, eupidilate, nisi neeessitale, cum videt pigres esse homines ad
odio, amore. Timoré, dum meta potestatis alicujus credendum, quod eis utile esucredere, nisi juratione
veritatem loqui pavescimus ; cupiditate, dum proemio firmetur. Ad hoc itaque pertinet quod sic dicitur :
muneris alicujus corrumpimur ; odio, dum contra Sii aulem sermo vester, est, est; non, non, hoc bonum
quemlibot adrersa moliinur; amore, dum amico et est el appetendum : Quod aulem amplius est, a malo
prppinquis proestare contendimus. His enim qua- est (Matth. v, 57) : Id est, si jurare cogeris, scias de
tuor modis soepe oequilas viplatur, soepe innecenlia neeessitale venire infirmitalis eorum quibus aliquid
loeditur. » suades. Quoe infirmitas utique malum est : unde
•Plura quidem et alia exstant divinoe auctoritatis nos quotidie liberari deprecamur, cum dicimus :
proeeeptade seclanda justitia, et munerum aecepiienp Libéra nos a malo (Ibid. vi, 13). Itaque dixit : Quod
eavenda, quoe necesse est ut unusquisque, qui cfli- aulem amplius est, a malo est (Luc. xi, i). Tu aulem
cium recle judicandi suscepit, diligenler perpendat non malum facis, qui bene uleris juratione i quoe
et tractet : et secundum ea et recle vivere, et recle etsi non bona, tamen necessaria est, ul alleri per-
judicare satagal. Caveal ergo ne accepta pecunia suadeas, quodutiliter suadeas : sed a malo est illius,
Christum vendat; ne pro lucro terreno oeterna remu- cujus infirmitate jurare cogeris. Sed nemo novit,
nèratione se privet : Deique judicia anle oculos sem- nisi qui expertes est, quam sit difficileet consuetu-
per proeponat, timens tremensque ne de justitioe dinem jurandi exstinguere, el nunquam temere fa-
tramite devians cadat, e{unde justiueari debuit, inde cere, quod nonnunquam facere nécessitas cegit.
condemnetur. Quoeriautem potest eum diceretur : Ego autem dico
CAPUT XXV. vobis non jurare omnino: cur additum sit : Neque
De vilanda juratione. per coelum,quia thronus Dei est, et caetera usque ad
Cum in multis omnes, appstelp Jaccbo teste, oflen- id qued diplum est, nequeper caput tuum (Matth. v,
damus, apud utrumque ordinem, clericalem videli- 54). Credo propterea, quia non putabant se Judoei
cet et laicalem, imo apud utrumque sexum, in lenerijurejurando, si per ista juravissent : el quo-
incaula jurationp valde et miserabiliter delinquilur. niam audierant : Reddes autem Dominousque jusju-
Pulatar enim a quibusdam quod selummodo ille qui randum luum {Ibid., 53), non se putabant Dominode-
falsitatem super ossa alicujus sancti viri, aut super bere jusjurandum, si per coelurn, .ut terram, aut
reliquias, aut super altare, aut Evangelia jurai, per- Jerosolymam, aut per caput suum jurarent : quod
jurii crimine tenealnr obnoxius : ille vera qui pro -,p. non vitip proecipienlis, sed maie intelligentis est
qualibet re magna, aut parva Deum testera inyocat, factam. Itaque Deminus docet, nihil esse tam vile in
et per sanclam Trinilalem, supernosque cives jurare creaturis Dei, ut per bec quisque perjurandum arbi-
non trépidât, immunis habeatur a perjurio; proeser- Ireiur : quande a summis ad infima divina prpvi-
tim cum omnis qui lestem adhibel Deum, jurare dentia creata regerentur, inpipiens a throno Dei
eomprobetur, sicut beatus Augustinus in libre ser- usque ad capillum album aut nigrum. Neque per
iconum ait a. Dominus quoque ait in lege : Non coelum,inquit, quia thronusDei est : neque per terram,
assumasnomen Domini Dei lui in vanum : nec enim quoescabellumest pedum ejus (Ibid., 36).
Dominuseumhabebilinsontem, qui assumpserit nomen Item idem in libro Sermonum ï>: c Plura sunt,
Dei sui frustra (Exod. xx, 7). Et Zacharias pro- inquit, plerumque juramenta, quam verba. Si discu-
pheta : Juramentum meniqx ne diligalis (Zac. vm, tiat homo quoties juret per totum diem, quoties se
17). El Salomon : Juralioni non assuescat os luum vulneret, quoties gladio linguam feriat, et transfigai,
(Eccli. xxm, 9). Ilem : Qui multum jurai, non effu- quis in illo locus invenitur sanus? Quia ergo grave
giet peccatum. Item : Vir multum juranst replebitur peccatum est perjurare, compendium tibi dédit
a Sermo de Décollât, sancti Joan. cap. 3. t>De verbis Apost. serm. 28, cap. 2.
223 ÏONJE AURELIANENSISEPISCOPI S24
Scriptura : Noli jurare (Jac. v, 12). s Item : s Vis .A Rie enim perjurio suo se périrait : sed iste manum
ergo longe esse a perjurio? Jurare noli : qui enim inlerficienlis et expressit et pressit. t Item (Cap. xi) :
jurât, aliquando verum jurare potest : qui autem" i Nam tantum mali habet juratio, ul qui lapides co-
non jurât, mendacium jurare nunquam potest. Juret tant, timeant falsum jurare per lapides ; tu, non
erge Deus, qui jurât securus, quem nihil fallit, times Deum proesentem, Deum viventem, Deum
quem nihil lalet, qui emnino fallere ignerat; quia scientem, Deum manenlem, Deum in contemplore
nec falli petest. Cum enim jurât, se adhibet vindicantem? Claudit ille templum super lapidera,
teslem. Quemodo tu cum juras Deum adhibes et vadil ad domum suam ipse ; super domumsuam
testera : sic ipse cum jurai, se testera adhibet. claudit, el tamen quando illi dicitur, jura per Jo-
Tu quando illum adhibes lestem, forte supra men- vem, proesentis oculos timet. (Cap. xn.) Et ecce
dacium tuum accipis in vanum nomen Domini dico cbaritati vestroe, et qui per lapidera falsum
Dei tui. Ne mendacium jures, ergo jurare noli. Ipsa jurât, perjurus est. Unde hoc dico? quia multi et in
esl angustia : perjurium proecipilium esl : qui jurât, hoc falluntur, et putant quia nihil est per quod ju-
juxta esl; qui non jurât, longe est. Peccat et gra- rant, non se crimine teneri perjurii. Prorsus per-
viter, qui falsum jurât : non peccal, qui verum . jurus es, qui per id quod sanclum putas, falsum 1
jurât; sed nec ille peccat qui omnino non jurât;" " juras. Sed ego'illud sanclum non puto. Sanclum pu-
sed qui non jurai, et non peccat, et longe esl a pec- tas cui juras, non enim quando juras, tibi juras, aut
cato; qui autem verum jurât, non peccat; sed lapidi juras, non, sed proximo juras. Homini juras
prope est a peccato ad peccatum. » Item (Cap. 6) : ante lapidem ; sed nunquid ante Deum? Non le au-
Intendite, quseso, et advertite : Non vos fallant qui dit lapis loquentem, sed punit te Deus fallentem.
nescio quomodo volenles ipsas juraiiones discer- Beda in expositione Epistolarum canonicorum a :
nera, vel potius non intelligere, dicunt non essejura- «Quidelrahere, inquit, adalterum, quijudicareproxi-
tionem, quando dicit homo : Scit Deus, testis est mum interdixit, qui in adversitatibus ad alierutrum
Deus, invocoDeum supra animam meam verum me ingemiscere prohibuit, quse sunt aperta peccata, ad-
dicere. Invocavit, inquit, Deum, teslem fecit Deum; didit etiam hoc, quod quibusdam levé videtur, ut
nunquid juravit? Qui hoec dicunt, nihil aliud votant, juris quoque jurandi consuetudinem tollat. Nam hoc
nisi iuvocato Deo testera menliri. Itane vero quis quoque illis parvlpendendum nequaquam patenter
es pravi et perversi cordis, si dicas, Per Deum, ju- apparat, qui illam Doniini sententiam sollicite consi-
ras ; si dicas, Testis est Deus, non juras? Quid est dérant, qua dicitur : Omne verbum otiosum, quod
enim Per Deum, nisi. Testis est Deus? Aut quid est, ^ locuti fuerint homines, reddenl de eo ralionem in
teslis est Deus, nisi per Deum ? J Item : i Sed si J die judicii (Matth. xn, 36) : ut non sub judicio in-
aliquid teste filio tuo faceres, et amîco vel proximo cidatis. Ideo, inquit, vos a jurationis culpa compesco,
tuo, vel cuilibet homini diceres : Non feci, et tan- ne fréquenter vera jurande etiam in perjurium deci-
geres filio tuo caput, quo teste fecisti, el diceres : datis, sed ee longius a perjurandi vilio sleiis, quo
Per hujus salutem quia non feci ; exclamaret forte nec verum jurare nisi proxima neeessitale velilis. »
filius tuus sub paterna manu tremens, nec tamen Isidorus in libro Sententiarum (Lib. n, c. xxxi) :
paternam manum, sed divinam tremens : Noli pa- « Cavendam igitur esse jurationem dicimus, nec ea
ter, non tibi sit vilis salus mea ; Deum super me in- utendum, nisi in sola neeessitale : non. esl contra
vocasti, ego te vidi, fecisti, noli perjurare ; te qui- Dei proeceptum facere ; sed dum usum jurandi faci-
dem habeo genitorem, sed plus et meum et luum mus, perjurii crimen incurrinius. Nunquam érgo
limeo crealorem (Cap. vu). Sed quia Deus, quando juret, qui perjurare timet. Multi dum loquuntur,
per eum juras, non tibi dicit : Ego te vidi,'fecisti, jurare semper deleelantar, dum oporteat hoc tantum
noli jurare : sed times ne te iste occidal, tu te anteocci- esse in ore : Est, est ; Non, non : Amplius "enim
dis : quia ergc non dicit, ego te vidi, putas quia non quam Est et Non, a malo est (Matlh. v, 37). Multi
vidit. Et ubi est quando dicit : Tacui, tacui, nunquid -i> enim ut fallant, perjurant ; ut per fidem sacramenli,
semper tacebo ? »Item (Cap. vin) : i Breviter audite, fidem faciant verbi : sicque fallendo dum perjurant,
fralres mei, concludam sermonem, figens in cordi- et menliunlur, hominem incautum decipiunt. Inter-
bus vestris curam salubrem, ante omnia nolite ju- dum et falsis lacrymis decipimur, et creditur dum
rare. » Item (Cap. x) : « Tene ergo linguam et plorant, quibus c